Psikologu dhe Sistemi Ligjor (burgje , gjykata ) Ku mund te punoje nje psikolog: 1-Institucionet penale, Instituti i t miturve, Spital

i burgut, Institucionet e Ekzekutimit t Vendimit Penal etj) 2- Gjykata, Prokuroria, Policia

Legjistlacioni i Republikes se Shqiperise Kodi i familjes Kodi i Procedures penale Rregullorja e sherbimit te proves Rregullorja e pergjithshme e burgjeve Programet rehabilituese

Qellimi i Institucionit te riedukimit (burgut) perfshin: Sherbimi i proves * Ndeshkimin Mbajtja Rehabilitimi

Sherbimi i proves N kuptim t ksaj rregulloreje: a) "I dnuari" sht personi, pr t cilin gjykata ka vendosur dhnien e nj dnimi alternativ sipas ligjit nr.7895, dat 27.1.1995 "Kodi Penal i Republiks s Shqipris", i ndryshuar. b) "Dnim alternativ" sht nj prej alternativave t dnimit me burgim t parashikuara n kreun VII t ligjit nr.7895, dat 27.1.1995 "Kodi Penal i

Republiks s Shqipris", i ndryshuar. c) "Shrbimi" sht Shrbimi i Provs. ) "I dnuari n prov" nnkupton t dnuarin me mas alternative, pr t cilin gjykata ka vendosur plotsimin e nj ose disa detyrimeve gjat nj periudhe prove. d)"Prokurori" sht prokurori i shtjes penale, n t ciln krkohet asistenca e Shrbimit t Provs ose prokurori i ngarkuar me ekzekutimin e vendimit penal t mass alternative t dhn ndaj nj t dnuari. Hapat e punes se psikologut N kontaktin e par me t dnuarin, psikologu kryen nj vlersim paraprak mbi situatn e t dnuarit, me qllim hartimin e programit t mbikqyrjes. 2. Psikologu kryen vlersimin e personalitetit t t dnuarit n programin e mbikqyrjes, me qllim analizimin e: a) veprimeve/mosveprimeve penale, rrezikshmris shoqrore dhe dmit t shkaktuar; b) situats familjare, ekonomike dhe sociale dhe qndrimit t t dnuarit ndaj saj; c) t planeve afatshkurtra dhe afatgjata t t dnuarit dhe mnyrave pr realizimin e tyre. 3. Nse nga vlersimi rezulton se i dnuari sht prdorues i pijeve alkoolike apo i substancave narkotike apo psikotrope, psikologu vlerson llojin e substancave t prdorura, sasin, masn e prdorimit dhe mnyrat e sigurimit t substancs, periudhn dhe historikun e konsumimit t substancs, si dhe nse sht rasti institucionin ku i dnuari sht regjistruar pr trajtim. N prfundim t ktij vlersimi, psikologu prgatit raportin e vlersimit dhe njofton prokurorin n prputhje me ligjin. 13. N prfundim t kontaktit t par me t dnuarin, psikologu e njofton at pr datn dhe vendin e takimit t ardhshm. 14. Psikologu, pas kontaktit t par, regjistron t dnuarin n regjistrin e t dnuarve.

Ne sistemin e burgjeve problemi me i madh dhe i njejte per te gjithe te denuarit eshte Privimi nga Liria dhe Izolimi Nengrupet qe popullojne burgjet jane: Grate

 Te miturit Te semuret mendore Te huajt Perdoruesit alkoolit/droges Grupet e te diskriminuarve races, ngjyres Grupet e te moshuarve, me denime te perjetshme Grupet qe kane kaluar eksperiena traumatike Detyrat e Psikologut ne Burgje 1.Plotesimi i dosjes psikosociale per cdo te denuar i cili ndodhet ne burgje, paraburgime 2.Te realizoje vlersim te sjelljes per te denuarit ne burgje (cdo gjashte muaj, falje 30-90 dite) 3. Pune psiko-edukative me te denuarit, terapi individuale, grupi, okupacionale,drite etj. 4. Trajnime per personelin e institucionit 5.Te evidentoje te gjithe te denuarit dhe te paraburgosurit me probleme mendore dhe me prirje per vetvrasje duke bere vlersimin e tyre sipas shkalles se rrezikshmerise 6.Te percaktoje terapine dhe te beje pasqyrimin ne kartelen personale te personit me probleme te shendetit mendor 7. Percaktimi i vijes se sjelljes per keto kontigjente duke bashkpunuar cdo dite me sektorin e policise - Studim rasti Tigri i kthjelluar Tigri ra ne nje situate te veshtire nga njepakujdesi qe I ra papritur. Ai e ndjeu veten shume te turbulluar , jeten e tij nuk e donte me. Mirepo ai ishte shume I ndjeshem per kapjen e tij. Prirja dhe zotesia e tij beri qe ai ta mbante mendjen te kthjellet . Ai e donte jeten, dhe nje dite do te bashkohet me kopene e tij. N.L (e denuar )

Studim rasti Andrea eshte nje djale 16 vjecar . Ai vjen nga nje familje me probleme te shumta ekonomike. E ema nuk jeton me. Ai e vuan se tepermi faktin qe nuk ka qene ne varrimin e saj, pasi gjate kesaj periudhe ka qene ne burg. Ne shtepi ka babane nje moter me te vogel dhe vellane me te madh. Takimet me familjaret jane te rralla.kohet e fundit ai eshte disi me I terhequr nga te tjeret, flet me rralle dhe perzihet me pak ne shakate qe bejne minorenet me njeri-tjetrin. Gjate takimit me personelin ai shpreh idene te qendroje vetem duke qene se po kalon nje peeriudhe teper te veshtire e eshte I stresuar, ai shprehet se ne raste te tilla ka nevoje te qendroje vetem pasi mund te acarohet shume shpejt dhe te zihet me te tjeret, shprehet gjithashtu qe e bezdisin zhurmat ne dhome. Andrea ne pergjithesi eshte nje djale me humor qe ben shaka me shoket e tij dhe miqesohet shume shpejt me te tjeret , por eshte I rezervuar kur behet fjale per dhenien e informacionit ne lidhje me familjen. Keshilluesi ka per te bere biseden e pare me andrean Rregulla t prgjithshme pr emrimin e psikologut ne burgje Emrohet psikolog shtetasi q plotson kto kushte: a) t jet shtetas shqiptar; b) t ket zotsi t plot pr t vepruar; c) t jet n gjendje t mir shndetsore dhe i aft fizikisht pr t kryer detyrn; ) t ket kryer arsimin e lart n degt psikologji, pun sociale. d) t gzoj figur t pastr morale. dh) t mos jet i dnuar pr kryerjen e nj vepre penale me vendim gjyqsor t forms s prer. e) t ket aftsi t mira komunikuese dhe organizative. 2. Rekrutimi i punonjsve n Burgje i nnshtrohet parimit t konkurrimit t hapur bazuar n meritat. Konkursi organizohet nga Drejtoria e Prgjithshme e Burgjeve. Kandidati fitues emrohet prkohsisht punonjs pr nj periudh prove 3-mujore. Dosja psiko-sociale Njohja me dosjen qe perdoret ne burgje dhe paraburgime Veprimtarite Roli I psikologut ne procedurat ligjore

 Prania ne te gjitha procedurat kur nje i mitur do te shpehe mendimin e tij ose do te merret ne pyetje ne nje proces gjyqesore Ofrimi i ekspertizes per te kryer nje vlersim psikologjik, per tiu pergjigjur pyetjeve qe drejton Gjykata Roli i psikologut ne Komisariatiet e Policise dhe ne Prokurori Psikologu fokusohet tek elementet qe ndikojne ne deshmin e te miturit Psikologu e kryen vet procesin e marrjes ne pyetje te personave te mitur Role play ( situate i mituri- psikologu prokurori/polici)

Vlersimet psikologjike ne ceshjet civile dhe penale Vlersimet civile per raste e zgjidhjes se marteses Vlersimet penale ne rastet kur te miturit kryejne vepra penale

Percaktimi i qarte i kuadrit te nderhyrjes se psikologut Psikologu ashtu si edhe psikiatri mund te nderhyjne ne nje familje -me pelqimin e te interesuarve per kujdesin per te cilin jane dakord -me nje mandat gjyqesor per te vlersuar nje situate , per te trajtuar situaten ose per te shoqeruar femijen gjate nje procedure Me kerkesen e familjes ( ndihme per te cilen jane dakord)

Respektimi i kuadrit te nderhyrjes 1-Psikologet dhe punonjesit social nuk kane per detyre qe ti japin llogari gjyqesorit pervec rastit kur atyre u jepet nje mandat gjyqesor 2-Ata jane subjekt i nje etike te ndryshme profesionale 3-mos tentoni te perzieni fushat e nderhyrjes 4- mos i kerkoni nje eksperti qe te tejkaloje fushen e tij te kompetencave (psh ti kerkoni ekspertit psikolog nese femija ka genjyer apo ka thene te veteten )

Kufinjte e nderhyrjes se eksperteve me nje mandat gjyqesor Gjyqtari nuk duhet te fshihetpas keshilles se vetme te eksperteve Gjyqtari duhet te sigurohet mbi aftesite e eksperteve per te nderhyre e per te shprehur nje mendim Misioni dhe raportimi me shkrim I takon gjyqtarit qe te percaktoje ne menyre te qarte misionin qe I beson punonjesit social apo psikologut Raportimi I ekspertit duhet lejuar te diskutohet ne menyre kontradiktore nga palet ne proces (vetem ne rastet kur eshte I pranishem femija)

Gjykata Ne interes te femijes Konventa nderkombetare per te drejtat e femijeve neni 3 Ne te gjitha vendimet qe lidhen me femijen te marra qofte nga institucione publike apo private te perkrahjes sociale , nga gjykata, autoritetet administrative apo organet legjistlative interesi me I larte I femijes duhet te jete konsderata mbizoteruese Nocioni i interesit te femijes

1-prinderit mbajtes te autoritetit prinderor parashikohet te jene ruajtesite interesit te femijes; gjyqtari ben ndarjen vetem ne rastet kur prinderit jane te ndare apo te paafte 2-interesi I femijes duhet te jete nje mjet I volitshem per gjyqtarin qe ve ne zbatim ligjin 3-kur jane ne shqyrtim interesa te privuara , ai i femijes duhet te konsiderohet gjithmone si interes paresor Si ta vleresojme interesin e femijes ? Rreziku eshte ky:

1-nese femija I ka prinderit dhe ata jetojne bashke , interesi I femijes ka rrezik te zhduket ne perfitim te interesit te prinderve apo te keqvlersohet nga ato 2-nese prinderit jane te ndare apo te paafte rreziqet e vlersimit subjektiv nga gjyqtari jane te medha

Disa keshilla per marrjen e vendimit Verifikoni nese mbrojtja e femijes nuk vihet ne dyshim Vlersimi I interesit te femijes nuk duhet bere ne emer te parimeve te gjyqtarit Nese ka dyshime gjyqtari duhet te mbeshtetet ne mendimin e ekspertit Arsyetimi i vendimit nga gjyqtari eshte garancia me e mire per palet ne proces

Karakteri i vecante i vendodhjes se femijes Vetem nese e kerkon mbrojtja fizike dhe psikologjike e femijes mund te justifikohet vendimi per ta larguar femijen nga familja e tij, femija duhet te jete ne rrezik prej prinderve apo kujdestaret ligjore; rreziku fizik,moral, seksual,apo arsimor Edhe nese femija eshte ne rrezik largimi nga familja e tij duhet te jetezgjidhja e vetme per ta mbrojtur Vendimi per te larguar femijen nga familja mund te jete i perkohshem dhe ndryshon atehere kur vendimi gjyqesor shprehet per heqjen e kujdestarise prinderore Cfare kriteresh ndiqen per te vendosur largimin e nje femije nga familja e tij Gjyqtari duhet te verifikoje nese largimi I femijes eshte e vetmja zgjidhje e mundeshme (shembull; nese nje femije eshte objekt i dhunes fizike apo seksuale nga njerku a duhet larguar nga familja femija ) Gjyqtari duhet te vlersoje pasojat afatgjata dhe afatshkurtra te vendimit ; zhvendosja mund te jete bindese per te gjithe, por ne nje kohe te gjate ajo mund te prodhoje efekte shkaterrueseper femijen;mardhenia nene-femje

 Kritere te jera qe ndikojne vendimin e gjyqtarit ; masha, lidhja me prinderit,vendi dhe kushtet e zhvendosjes,pervojat e meparshme,mdyshimet e gjendjes se prinderve.

Cfare ndodh pas largimit Vendimi per largim duhet te jete I rishikueshem(pervec rastit kur hiqet kujdestaria) sidomos me kerkesen e prinderve apo prinderve Duhet te kontrollohen kushtet e zhvendosjes dhe sidomos respektimin e te drejtave te femijes qe te mbaje lidhje me prinderit (pervc rasteve kur gjyqtari I nderpret keto per motive teper te renda) Zhvendosja nuk eshte nje perfundim I ceshjtes duhen krijuar kushte qe familja e femijes te zhvillohen dhe te pergatiten per kthimin e tij Variablat ndikues ne proceset gjyqesore Mosha e femijes Ndikimi prinderve apo kerkesa per ruajtjen e sekretit Pergatitja e femijes per te deshmuar Meshtetja sociale Marrja ne pyetje e femijes Atmosfera e intervistes Perdorimi I nje fjalori te pershtatshem per moshen Pyetjet e hapura dhe te mbyllura Pyetje sugjestionuese Pyetjet e perseritura Teknika mbeshtetese te intervistimit Diskutim rastesh Vlersim i nje rasti civil (divorci) Vlersimi i nje rasti penal (vjedhje)