1

UDHZUES I IBADETIT
me shpjegim
(Abdesti dhe namazi me fotografi)

Sejfetin Jazxh

Tetov, 2005

Titulli i origjinalit: Seyfettin Yazc Aklamal - badet rehberi Resimlere abdest ve namaz Trkiye Diyanet Vakf Yaynlar/80 Ankara, 1994 ISBN 975-389-075-3

Prktheu nga turqishtja: Selver Xhemaili

Redaktor: Ataullah ef. Aliu

Botim privat KY LIBR JEPET FALAS

Prmbajtja
Parathnie ..................................................................................................................................................................... 7 HYRJE .......................................................................................................................................................................... 9 Qllimi i krijimit ton................................................................................................................................................ 11 Kohn duhet ta vlersojm mir........................................................................................................................ 11 ka quajm ibadet ................................................................................................................................................ 12 Dhuntit q na i ka dhuruar All-llahu ............................................................................................................... 12 Nevoja pr ibadet ................................................................................................................................................. 13 Islami synon lumturin e njeriut ........................................................................................................................ 14 Ibadetet jan tri lloje ............................................................................................................................................ 14 Kush quhet Mukel-lef.......................................................................................................................................... 15 Dispozitat rreth Mukel-lefit ................................................................................................................................ 15 PJESA E PAR......................................................................................................................................................... 17 Imani - besimi ............................................................................................................................................................ 19 Imani ...................................................................................................................................................................... 19 Detyra jon e par ................................................................................................................................................ 19 Shartet e imanit ..................................................................................................................................................... 19 Shpjegimi i bazave t imanit .................................................................................................................................... 20 1. Besimi n Allahun ............................................................................................................................................ 20 2. Besimi n melekt e Zotit............................................................................................................................... 21 Melekt e mdhenj dhe detyrat e tyre: .............................................................................................................. 21 3. Besimi n librat e shpallur............................................................................................................................... 21 Veorit e Kuranit Fisnik:.................................................................................................................................. 22 4. Besimi n pejgambert .................................................................................................................................... 22 Pejgamberi yn, hz. Muhammedi a. s..................................................................................................................... 24 5. Besimi n botn e ardhshme (ahiret) ............................................................................................................ 25 6. Besimi n kader ................................................................................................................................................ 25 Prgjegjsia e njeriut............................................................................................................................................. 25 Islami ........................................................................................................................................................................... 27 Shartet e Islamit .................................................................................................................................................... 27 PJESA E DYT........................................................................................................................................................ 29 Pastrtia....................................................................................................................................................................... 31 Abdesti ........................................................................................................................................................................ 32 Farzet e abdestit.................................................................................................................................................... 32 Sunetet e abdestit.................................................................................................................................................. 32 Adabet e abdestit .................................................................................................................................................. 33 Si merret abdesti ................................................................................................................................................... 33 Mekruhet e abdestit.............................................................................................................................................. 33 Gjrat t cilat e prishin abdestin ........................................................................................................................ 33 Gjrat t cilat nuk mund t bhen pa abdest ................................................................................................... 34 Tregimi i marrjes s abdestit me fotografi............................................................................................................. 35 Meshi mbi meste.................................................................................................................................................. 38 Gusli (larja e tr trupit) ...................................................................................................................................... 39 Situata n lidhje me uzurlijt............................................................................................................................... 40 Gjendjet e veanta t grave................................................................................................................................. 40 Tejemumi............................................................................................................................................................... 42 PJESA E TRET...................................................................................................................................................... 43 Namazi ........................................................................................................................................................................ 45 Kush e ka farz namazin ....................................................................................................................................... 45 Koht e namazit ................................................................................................................................................... 46 Koht n t cilat nuk lejohet falja e namazit:................................................................................................... 46 Llojet e namazeve................................................................................................................................................. 46

A. Namazet farze.................................................................................................................................................. 46 B. Namazet vaxhibe ............................................................................................................................................. 47 C. Namazet nafile ................................................................................................................................................. 47 Farzet e namazit.................................................................................................................................................... 47 Ruknet e namazit.................................................................................................................................................. 48 Vaxhibet e namazit:.............................................................................................................................................. 48 Sunetet e namazit: ................................................................................................................................................ 48 Ezani............................................................................................................................................................................ 50 Ikameti ........................................................................................................................................................................ 51 Mnyra e faljes s pes kohve t namazit ............................................................................................................ 54 Namazi i sabahut .................................................................................................................................................. 54 Tregimi me fotografi se si falet suneti i sabahut................................................................................................... 55 Mnyra e faljes s farzit t sabahut .................................................................................................................... 64 Namazi i dreks .................................................................................................................................................... 65 Falja e suneteve t para t dreks....................................................................................................................... 65 Mnyra e faljes s farzit t dreks ...................................................................................................................... 66 Mnyra e faljes s dy suneteve t fundit t dreks .......................................................................................... 67 Namazi i ikindis .................................................................................................................................................. 68 Mnyra e faljes s sunetit t ikindis ................................................................................................................. 68 Mnyra e faljes s farzit t ikindis .................................................................................................................... 69 Namazi i akshamit ................................................................................................................................................ 70 Mnyra e faljes s farzit t akshamit.................................................................................................................. 70 Falja e suneteve t akshamit ............................................................................................................................... 71 Namazi i jacis ...................................................................................................................................................... 72 Mnyra e faljes s suneteve t para t jacis..................................................................................................... 72 Mnyra e faljes s farzit t jacis ........................................................................................................................ 73 Mnyra e faljes s suneteve t fundit t jacis.................................................................................................. 74 Namazi i vitrit ....................................................................................................................................................... 74 Namazi i teravis .................................................................................................................................................. 76 Falja e namazit t teravis ................................................................................................................................... 76 Duat dhe tesbiht t cilat bhen pas faljes s namazit.................................................................................. 77 Sehvi-sexhdeja (sexhdeja e harress) ................................................................................................................. 79 Kur dhe si bhet sehvi-sexhdeja ........................................................................................................................ 79 Vlera e faljes s namazit me xhemat.................................................................................................................. 79 Adabet (etika) e xhamis dhe xhematit............................................................................................................. 80 Ta njohim xhamin .............................................................................................................................................. 81 Pjest e xhamis:................................................................................................................................................... 81 Mnyra e faljes s namazit me xhemat.............................................................................................................. 81 Namazi i xhumas ................................................................................................................................................ 82 Kush e ka farz faljen e namazit t xhumas..................................................................................................... 83 Kushtet e obligueshme t xhumas:.................................................................................................................. 83 Kushtet e vlefshmris s namazit t xhumas ............................................................................................... 83 Si falet namazi i xhumas .................................................................................................................................... 83 Namazi i bajrameve.............................................................................................................................................. 84 Mnyra e faljes s namazit t bajrameve........................................................................................................... 84 Namazi i Bajramit t kurbanit: ........................................................................................................................... 84 Tekbiri teshrik....................................................................................................................................................... 85 Detyrat tona gjat Bajramit................................................................................................................................. 85 Falja e namazit ulur dhe me shenja (isharete) .................................................................................................. 85 Namazi i udhtarit................................................................................................................................................ 85 Falja e namazeve q u ka kaluar koha (kaza).................................................................................................... 86 Sexhdeja e tilavetit (leximit) ................................................................................................................................ 86 Mnyra e sexhdes s leximit jasht namazit ................................................................................................... 87 Namazi i xhenazes................................................................................................................................................ 87 Kujt i falet namazi i xhenazes:............................................................................................................................ 87 Sunetet e namazit t xhenazes............................................................................................................................ 88 Mnyra e faljes s namazit t xhenazes:............................................................................................................ 88 Duat t cilat lexohen pas tekbirit t tret n namazin e xhenazes:............................................................. 88 Dshmori ............................................................................................................................................................... 90 Vizita e varreve ..................................................................................................................................................... 91

Sjelljet nga t cilat duhet t kemi kujdes: .......................................................................................................... 91 PJESA E KATRT .................................................................................................................................................. 92 Agjrimi....................................................................................................................................................................... 94 Dobit e agjrimit................................................................................................................................................. 94 Kush e ka farz agjrimin e Ramazanit............................................................................................................... 95 Llojet e agjrimeve ............................................................................................................................................... 96 Fidja ........................................................................................................................................................................ 97 Llojet e betimeve dhe kefareti i betimit ............................................................................................................ 98 PJESA E PEST....................................................................................................................................................... 99 Zekati dhe sadakatul fitri........................................................................................................................................ 101 Sadakatul fitri (fitreja) ........................................................................................................................................ 102 PJESA E GJASHT............................................................................................................................................... 105 Haxhi dhe kurbani................................................................................................................................................... 107 Disa terma n lidhje me haxhin ....................................................................................................................... 108 Mnyra e kryerjes s haxhit............................................................................................................................... 108 Umreja.................................................................................................................................................................. 110 Kurbani ..................................................................................................................................................................... 111 Rndsia e therjes s kurbanit .......................................................................................................................... 111 Kafsht t cilave u hahet mishi ........................................................................................................................ 112 Kafsht t cilave nuk u hahet mishi ................................................................................................................ 113 Kurbani i premtuar............................................................................................................................................. 113 PJESA E SHTAT................................................................................................................................................. 115 Ditt dhe nett e bekuara ....................................................................................................................................... 117 Dita e xhuma dhe ditt e bajrameve................................................................................................................ 117 Nata e lindjes s Pejgamberit a. s. (mevludi).................................................................................................. 117 Nata e Regaibit.................................................................................................................................................... 118 Nata e Miraxhit ................................................................................................................................................... 118 Nata e Beratit ...................................................................................................................................................... 119 Nata e Kadrit....................................................................................................................................................... 119 Namazi i nats (tehexhud) ................................................................................................................................ 120 Tesbih namazi ..................................................................................................................................................... 120 Namazi q falet n rast t ndonj nevoje ....................................................................................................... 122 Namazi i istihares ............................................................................................................................................... 122 Namazi i pendimit (teubes)............................................................................................................................... 123 PJESA E TET....................................................................................................................................................... 125 Duat dhe suret ....................................................................................................................................................... 127 Duat e abdestit .................................................................................................................................................. 127 Duat t cilat lexohen gjat faljes s namazeve ............................................................................................. 128 Disa nga suret q lexohen n namaz ............................................................................................................... 131

Parathnie
Ibadetet, t cilat jemi t obliguar ti kryejm ndaj Allahut, jan nevoj e besimit ton. Imani pa ibadete sht sikur pema pa frute. Rndsia e ibadetit n fen ton m s miri kuptohet po qe se mendojm se qllimi i krijimit ton sht Ta njohim Allahun dhe ta adhurojm At. Shartet e islamit n njfar mnyre jan ekspozimi i imanit q kemi n zemrat tona. Q t jen ibadetet t pranuara te Allahu xh. sh., duhet t falen drejt dhe pa gabime. Kjo sht e mundur pasi q t fitohen njohuri t mjaftueshme. Prderisa n fen ton urdhri i par sht lexo dhe krkimi i dituris sht farz, mosdija nuk sht arsye. Pikrisht pr kt shkak, do musliman ibadetet q i bn ndaj Allahut xh., sh. duhet ti msoj mir. Libri q gjendet n duart tuaja shpjegon n detaje dhe me nj stil t till q lexuesi i t gjitha moshave t jet n gjendje ta kuptoj dhe msoj leht; marrjen e abdestit, faljen e namazit, q sht shpjeguar edhe me fotografi dhe n fund t librit edhe suret dhe duat, t cilat lexohen n namaz. Me dshira t sinqerta q ky libr i cili prfshin njohurit e duhura rreth temave t ibadeteve, shpresojm q ai t jet i dobishm pr lexuesit. Puna nga ne, ndrsa suksesi vjen nga Allahu xh. sh. SEJFETTIN JAZXH

HYRJE

10

Qllimi i krijimit ton

Njeriu, i cili n gjithsi ka nj pozit t zgjedhur, sht i stolisur me tru, mendim dhe kapcitete t larta, sht i krijuar pr nj ideal t lart. Urtsin e krijimit ton dhe qllimin e ardhjes ton n kt bot All-llahu i lartsuar n Kuranin fisnik e ka treguar qart. Ai thot kshtu: Un xhint dhe njerzit nuk i kam krijuar pr asgj tjetr prvese t m njohin dhe t m adhurojn mua.1 Do t thot qllimi thelbsor i ardhjes son n kt bot sht ta njohim dhe ta adhurojm Allllahun. Njeriu nuk sht nj krijes q ekziston pr nj moment t shkurtr, e pastaj t zhduket e t humbet. Njeriu sht nj krijes e nderuar, kandidat pr jetn m t lart dhe t amshuar. Njeriu sht udhtar pr n botn e amshuar. Kjo bot sht si nj stacion n rrugn q shkon pr n botn e amshuar. Njeriu pasi t qndroj nj koh ktu do t vazhdoj rrugn dhe do t arrij n atdheun e tij t vrtet. Pejgamberi yn i dashur kt udhtim e ka shprehur kshtu: Un n kt bot jam sikur udhtari q pushon nn hijen e nj druri dhe pastaj ohet dhe vazhdon rrugn.2 Qllimi i ardhjes son n kt bot nuk sht vetm t ham e t pim, t shtrihemi e t flem dhe ti shijojm dshirat kalimtare. Ne ktu kemi ardhur q t prgatitemi pr nj jet m t lart. Zoti yn ka krkuar prej nesh q t prgatitemi pr at jet t lart dhe njkohsisht na i ka treguar rrugt q arrijn atje. Kur e zbatojm detyrn e ibadetit n pajtueshmri me qllimin e krijimit ton, ne e fitojm rizan e All-llahut, po edhe n ahiret e fitojm jetn e lumtur dhe t amshuar.

Kohn duhet ta vlersojm mir

Koha sht pasuria m e vlefshme e njeriut. Ditt q kalojn nuk sht e mundur t kthehen prap. Pikrisht pr kt shkak jetn e ksaj bote e cila sht e shkurtr dhe kalimtare, duhet ta vlersojm shum mir. N lidhje me kt Pejgamberi a. s. na paralajmron: Dije vlern e pes sendeve para se t t vijn pes sende tjera: 1) vlern e jets para se t vij vdekja, 2) t shndetit para se t t kaploj smundja, 3) t kohs s lir para se t ziheni, 4) t rinis para se t arrij pleqria, dhe 5) t pasuris para varfris.3 Dynjan mund ta krahasojm me nj shkoll, ndrsa veveten si nj nxns n kt shkoll. Kshtu pra, duhet t jemi sikur nxnsi i cili i mson msimet mir, duke i kryer detyrat n koh dhe n provim sht i suksesshm, pra ibadetet duhet ti kryejm n koh, ashtu si jan t porositura. Mos t lejojm t biem n gjendjen e nxnsit q nuk i ka msuar msimet, q nuk i ka kryer detyrat n koh dhe pr shkak t mossuksesit n provim pendohet.
Kaptina Dharijat,56 Rijadus-salihin v. 1,f. 515. 3 Keshful Hafa v. 1, f. 148.
1 2

11

Ne jemi t detyruar t jemi t suksesshm n provimin e nnshtrueshmris ndaj All-llahut duke i zbatuar detyrat tona ndaj Tij, ngase shptimi yn dhe arritja e jets s lumtur dhe t amshuar n atdheun ton t prhershm sht e lidhur ngusht me suksesin ton n kt provim.

ka quajm ibadet
Ibadet i thuhet nderimit (respektit) dhe madhrimit ndaj All-llahut xh. sh. i cili na ka krijuar nga asgjja, q na ushqen e na rrit me dhunti t pamumrta, pra ibadet do t thot realizim i borxhit t falnderimit q e kemi ndaj dhuntive t Tij. Ibadeti bhet me qllim q t realizohet urdhri i All-llahut dhe t fitohet plqimi i Tij. Ibadeti i pranuar tek All-llahu sht ai i cili bhet me nijet t sinqert (pa pasur ndonj ide t interesit) Krahas ksaj, pa dyshim q n urdhrat e Zotit ton gjenden urtsi t shumta, vlera materiale dhe shpirtrore.

Dhuntit q na i ka dhuruar All-llahu

All-llahu i lartsuar, e ka krijuar njeriun n formn m t bukur dhe shum krijesa i ka nnshtruar dhe i ka vn n shrbim t tij. Ky realitet n Kuranin fisnik shpjegohet kshtu: Ai (Allahu) sht q pr juve krijoi gjithka ka n tok. . . .1 Dhe pr ju nnshtroi natn e ditn dhe diellin e hnn. Edhe yjet jan t nnshtruara me urdhrin e Tij. Vrtet, n kto ka argumente pr nj popull q mendon.2 Shihet qart se bota rrotullohet pr ne, e edhe dielli dhe hna lind pr ne. Duke filluar nga mikrobota e deri te makrobota gjithka e kryen detyrn e vet dhe shumica e krijesave jan n shrbim t njeriut. Ather si mund t paramendohet q njeriu i cili sht krijesa m e nderuar t mos zbatoj ibadetet, q njherit jan detyra e njeriut. All-llahu i lartsuar thot: Nse i numroni dhuntit e All-llahut, nuk do t mund ti prfundoni.6 Neve na e trheq vmendjen q begatit q na i ka falur jan aq shum, saq nuk mund t numrohen. Ndaj t gjitha ktyre t mirave, Zoti prej neve ka krkuar q ta njohim dhe ta adhurojm. Zoti i lartsuar t gjitha kto t mira na i ka dhuruar falas. Tani t mendojm me fisnikri: Prderisa ne falenderojm mjekun i cili na shron syrin me pages n rast t smundjes, ather a thua vall nuk duhet t falenderohet Zoti yn, i cili at na e dhuroi falas? Gjithashtu prderisa ne e falnderojm at i cili pr nj mbrmje na pranon si mysafir n shtpin e vet dhe na ofron ushqim, a thua vall nuk duhet t paguajm borxhin e falnderimit ndaj All-llahut i cili me vite na strehon n pronn e Tij me t gjitha dhuntit, duke filluar nga ajri q marrim frym e deri te uji q pim? Ja, pra, ne nprmjet t ibadetit edhe urdhrin e Allahut e realizojm, po edhe i shprehim falnderimet tona ndaj begative q na i ka dhuruar. Tek Allahu vlera e muslimanit matet nprmjet ibadetit. Ajeti i Kuranit fisnik jashtzakonisht na nxit t mendojm mbi ata t cilt nuk e realizojn detyrn e ibadetit krahas asaj q Zoti u ka dhuruar t mira t panumrta. Allahu i lartsuar thot: Thuaj Zoti im as nuk do t kujdesej pr ju, sikur mos t ishte lutja juaj.7 Pejgamberi yn edhe nett i kalonte n ibadet duke e ndier nevojn e prkulshmris, me qllim q ta paguaj borxhin e falnderimit ndaj madhris s Zotit dhe ndaj dhuntive t panumrta t tij. Hz. Aishja r. a. thot:
Bekare 29. Nahl, 12. 6 S.Ibrahim, 34. 7 S. Furkan,77.
1 2

12

Nj nat Pejgamberi yn pasi u shtri n shtrat, u ua, mori abdest dhe filloi t fal namaz dhe duke u falur qante. Pastaj i oi duart dhe prsri qante, derisa hetova q syt i kishte t lagur. Pastaj erdhi Bilalli pr ta thirrur ezanin. Kur e pa pejgamberin duke qar, tha: O i Drguar i Allahut, a ende qan edhe pse Allahu ti ka fal t gjitha mkatet e s kaluars dhe t s ardhmes. Pejgamberi iu prgjigj: O Bilall, a mos t jem nj rob q falnderon.8 T prgatitemi pr udhtimin e amshuar Kt kurr nuk duhet ta harrojm: Allahu nuk ka nevoj pr ibadetet tona, por ne kemi nevoj pr ibadet. Sa mshirmadh q sht Allahu i lartsuar i cili krahas dhuntive t shumta, ibadetet tona edhe ashtu t pakta dhe me t meta i pranon dhe pr ato na jep shprblime t shumta. Ta lexojm kt ngjarje e cila shrben si shembull pr shumsin e bamirsis dhe begative t Zotit ndaj robrve t tij! Nj njeri q jetonte n shkrettir dhe q ishte i varfr shum, kishte ngelur n mjerim. Pr t shptuar nga kjo situat, bashk me gruan menduan nj are. T shkojn n Bagdat dhe tia paraqesin gjendjen e vet sundimtarit t asaj kohe me shpres se ai do tu ndihmoj. Mirpo nuk e pan t arsyeshme n Bagdat t shkojn duar that. Vendosn q sundimtarit ti drgojn, sipas tyre, gjn m t vlefshme n shkrettir, nj shtamb me uj shiu, duke menduar se n Bagdat ka munges t ujit. Njeriu mori nj shtamb me uj shiu, udhtoi me dit t tra dhe arriti n Bagdat. Shrbyesit n oborrin mbretror e pritn shum mir. Njeriu u tha: Drgojani kt dhurat mbretit. Ky uj i mbl sht marr nga uji i shiut, e ndoshta mbreti kujtohet dhe ia plotson nevojat ktij nevojtari. Shrbetort ia dhuruan mbretit ujin q solli njeriu. Mbreti kt e pranon me plot knaqsi dhe si shprblim shtambn q e solli me uj ia mbushi me ar, i dhuroi tesha, e shum dhurata t tjera dhe kshtu e shptoi nga nevojat q kishte. Gjithashtu shrbtort e vet i porositi: Ky njeri duke ardhur n kmb, sht lodhur, andaj kur t kthehet drgojeni n rrugn q shkon drejt lumit Tigr. Ata ashtu vepruan. Njeriu, duke u kthyer, hipi n anije. Deri ather skishte njohuri pr lumin Tigr. Kur e pa lumin, u prkul nga turpi dhe tha: Sa bamirs paska qen mbreti, edhe pse ka kaq shum uj n pronn e vet, ai prsri e pranoi nj shtamb uj q solla un dhe si shprblim m dha kaq shum dhurata. Ja pra ibadetet tona jan sikur dhurata e ktij njeriu q ia solli mbretit. Allahu ibadetet tona i pranon nga bamirsia q ka dhe si prgjigje na ofron shprblime t shumta.9 Mjafton q ne ibadetet tona ti kryejm me sinqeritet dhe me nijet t pastr, pra t mos shkojm tek Allahu duarthat.

Nevoja pr ibadet
Njeriu sht nj qenie e krijuar prej trupit dhe shpirtit. Ashtu si ka nevoj trupi yn pr ushqim, ashtu edhe shpirti ndjen nevoj pr ushqim. Ushqimi m i rndsishm i shpirtit sht imani i fort dhe pastaj ibadeti. Ibadetet e prforcojn besimin ton dhe na ndihmojn t prsosemi moralisht. Fruti i pems s imanit q ushqehet me ibadete sht ahlaku i mir. N zemrn e atij q vazhdimisht gjendet n adhurime ndrion nuri i imanit dhe vendoset ndjenja e prgjegjsis dhe friks ndaj Allahut. N saje t ibadeteve pastrohet brendsia jon nga mendimet e kqija dhe ana e jashtme nga ndytsit e mkateve. Muslimani me zbatimin e ibadeteve financiare fiton dashurin e njerzve. Ibadeti q bhet me vetdije, e largon njeriun nga mkatet dhe e shndrron at n nj besimtar t plot me vlera t larta dhe me moral t prsosur. N t vrtet tek Allahu ky sht ibadet i pranuar. Nj djal i ri nga muslimant e Medines vazhdonte t veproj keq, edhe pse falte namaz pas Pejgamberit a. s.. Pr gjendjen e ktij u lajmrua Pejgamberia. a. s. . N lidhje me kt i Drguari i Allahut tha: Namazi i tij nj dit do ta largoj nga veprat e kqija.10
8 9

Et-tergib vet-Terhib,v.2,f.372, Egjipt 1954/1373 Omer Nasuhi Bilmen, Msime dhe kshilla nga Kurani Fisnik, f. 179

13

Me t vrtet pa kaluar shum koh, i riu u pendua, i braktisi t kqijat q vepronte dhe u shndrrua n nj person me moral t mir. Ashtu si kemi nevoj t ham e t pim gjat tr jets, gjithashtu kemi nevoj pr ibadet dhe pr ushqim shpirtror deri n fund t jets. Allahu i lartsuar thot: Dhe adhuroje Zotin tnd deri t vij ty e vrteta (vdekja). 11 Ibadeti sht mjeti m i mir q e afron besimtarin tek Allahu. Ai sht mburoj q e mbron at nga brengat. Njerzit, t cilt zhyten n kriza t ndryshme dhe q i kaplon pesimizmi, duke adhuruar Allahun strehohen nn mshirn e Tij dhe i arrijn qetsin shpirtrore. Besimtari n saje t ibadetit lirohet nga nyjet materiale t dynjas, lartsohet shpirtrisht dhe, duke mnjanuar pengesat q i dalin prpara, e el rrugn e ndriuar t vendbanimit t lumtur dhe t amshuar. Thn shkurt, Ibadetet, t cilat jan simboli i imanit ton dhe ushqimi i shpirtit ton, e prforcojn besimin ton duke e pastruar brendin ton nga mendimet e kqija dhe ann ton t jashtme nga ndytsit e mkateve. Ibadeti na shndrron n besimtar t plot me moral dhe virtyte t larta. Kshtu na mundson t fitojm qetsi n kt bot, t shptojm nga dnimi n ahiret dhe t fitojm jetn e lumtur dhe t pakufishme n xhenet, i cili sht nj vendbanim i amshuar. Braktisja e ibadeteve duke u mjaftuar vetm me besim shkakton dobsimin e tij. Pr t mos u thar dhe pr tu zhvilluar nj pem q sapo sht mbjell, koh pas kohe ka nevoj pr tu ujitur. Nse kjo nuk bhet, pema thahet. Imani q gjendet n zemrat tona duhet t mbrohet dhe t prforcohet me ibadete. Pikrisht pr kt shkak kemi nevoj pr ibadet. Duke e kryer namazin, agjrimin dhe ibadetet e tjera, ne i realizojm detyrat tona ndaj Allahut edhe e ruajm imanin ton i cili sht elsi i xhenetit n atdheun e amshuar.

Islami synon lumturin e njeriut

Qllimi i fes islame, n tciln ne kemi nderin t jemi pjestar, sht q njeriun ta bj t lumtur n kt dhe n botn tjetr. Pr ta fituar kt lumturi, prmbledhja e parimeve q ka sjell islami sht: Puno pr kt bot sikur nuk do t vdessh kurr dhe puno pr ahiret sikur do t vdessh nesr. N jetn e ksaj bote m tepr mendojm pr ardhmrin ton. A nuk prgatitemi n ver pr dimr? A nuk punojm pa pushuar n rinin ton, duke menduar n vitet e pleqris? A nuk sht nj realitet q rinia jon u nnshtrohet vshtirsive t ndryshme duke studiuar n pranvern e jets s saj, pr t siguruar nj ardhmri m t mir? Ather, pasi q njeriu pr jetn e ksaj bote, e cila sht e shkurtr dhe kalimtare, punon pa ndrprer e pa pushuar pr ta fituar jetn e ahiretit, e cila sht e pakufishme, a nuk duhet q nga 24 ort q i ka n disponim t ndaj nj or pr ti falur namazet, e nga dymbdhjet muajt t ndaj nj muaj pr t agjruar? Zoti yn na thrret n Kuranin fisnik q t prgatitemi pr ahiret, pr vendbanimin e prhershm: O ju q besuat, kini parasysh frikn ndaj Allahut dhe le t shikoj njeriu se ka ka br pr nesr.12 Shihet qart q pr muslimanin rndsi t veant sht ti msoj drejt themelet e imanit, ibadetet dhe ti realizoj n kohn e duhur detyrat q ka ndaj Allahut xh. sh.

Ibadetet jan tri lloje

1) Ibadetet q bhen me trup, si sht falja e namazit, agjrimi. Ibdetet q bhen me trup, do musliman duhet ti kryej vet. Nuk ka mundsi t autorizoj dikend tjetr. Pra askush nuk mund t fal namaz dhe nuk mund t agjroj n emr t tjetrit.
Musnedi Ahmet bin Hambel,v. 2,f. 447; Tefsiri Ibn Kethir,v. 6. f. 291, Kajro S.Hixhr, 99. 12 Suretu El-Hashr,18
10 11

14

2) Ibadetet q kryhen me pasuri, si sht dhnia e zekatit. Nj person, ibadetet q bhen me pasuri, mund ti realizoj duke autorizuar nj person tjetr. P. sh. nj musliman ashtu si mund tia jap zekatin nj t varfri me dorn e vet, po ashtu kt mund ta bj edhe nprmjet t ndonj t autorizuari. 3) Ibadetet q bhen edhe me pasuri edhe me trup: nj ibadet i ktill sht Haxhi. Muslimani i cili ka farz haxhin duhet ta kryej personalisht. Mirpo, personi i cili ka para, por sht i smur, saq nuk mund t shkoj n haxh, sht i gjymt apo i moshuar, mund ta kryej haxhin duke drguar nj tjetr n vend t tij (bedel sh. p. )

Kush quhet mukel-lef

Mukel-lef i thuhet personit t menur i cili ka arritur n moshn madhore. Mukel-lefi sht prgjegjs pr zbatimin e urdhrave t fes dhe pr largimin nga ndalesat e saj. Pr t qen mukel-lef nj kusht sht menuria dhe mosha, pubertiteti. Ata t cilt nuk jan t menur dhe fmijt q nuk kan arritur moshn e pjekuris nuk jan mukellef. Te fmijt koha e pubertitetit ndryshon sipas kushteve klimatike dhe zhvillimit trupor. Koha e pjekuris te djemt fillon nga 12 deri n 15 vjet, ndrsa te vajzat nga 9 deri n 15 vjet. Kur nj fmij ti mbush pesmbdhjet vjet, qoft vajz apo djal, ai llogaritet se e ka arritur moshn madhore edhe nse nuk ka shenja t pjekuris.

Dispozitat rreth mukel-lefit

Dispozitat fetare n lidhje me detyrat e mukel-lefit jan tet lloje. Kto quhen efali mukel-lefin detyrat e mukel-lefit. 1) Farzi: Farz quhet do gj q sipas fes son sht urdhruar saktsisht dhe q duhet t punohet. Kshtu sht falja e namazit, dhnia e zekatit, agjrimi i Ramazanit etj. Dispozita e farzit: ai i cili e zbaton farzin shprblehet (arrin sevab sh. p.), ndrsa ai q e braktis pa arsye, meriton dnim. Ndrkaq ai i cili e mohon farzin, del nga feja. Farzi ndahet n dy lloje: a) Farzi ajn: sht farzi t cilin duhet ta zbatoj do mukel-lef. Kshtu sht falja e pes kohve t namazit, agjrimi i muajit t Ramazanit ejt. b) Farzi kifaje: sht farz t cilin nse disa mukel-lef e zbatojn, t tjert lirohen nga prgjegjsia. Kshtu sht falja e namazit t xhenazes. Nse disa musliman e falin namazin e xhenazes, meq farzi realizohet, t tjert nuk ka nevoj t falin namaz tjetr t xhenazes pr at t vdekur. Sevabi i farzit kifaje i kaplon ata t cilt e kryejn at, ndrsa nse ky farz nuk realizohet, ather gjynahu i prfshin t gjith ata q gjenden n at vend. Pikrisht pr kt arsye nse n nj vend ndrron jet nj njeri dhe askush nuk ia fal namazin e xhenazes, t gjith t pranishmit jan mkatar pr kt. 2) Vaxhib: Vaxhib quhen veprat t cilat nuk jan t urdhruara prerazi si farzi, por me nj argument t fort t bhen t obligueshme pr tu vepruar, si sht falja e namazeve t Bajrameve, dhnia e sadakatul fitrit apo prerja e kurbanit.

15

Dispozita e Vaxhibit: Ai q e kryen vaxhibin fiton sevabe, ndrsa ai q e braktis pa arsye, meriton dnim. 3) Sunet: Sunet quhen gjrat t cilat i ka br Pejgamberi a. s. jasht farzit dhe vaxhibit. Suneti ndahet n dy grupe: a) Suneti Muekkede: Suneti Muekkede quhen gjrat t cilat Pejgamberi a. s. n t shumtn e rasteve i ka br dhe rrallher i ka lshuar, si sht falja e suneteve t sabahut, dreks dhe t akshamit. b) Suneti Gajri Mukkede: Quhet veprat t cilat Pejgamberi a. s. shpeshher i ka br, si sht falja e suneteve t ikindis apo sunetet e para t jacis. Dispozita e Sunetit: Ai q e zbaton sunetin, fiton sevabe dhe e meriton shefaatin e Pejgamberit a. s., ndrsa ai q e braktis sunetin duke e ditur rndsine tij, qortohet. 4) Mustehab: Mustehab quhen gjrat t cilat Pejgamberi a. s. ndonjher i ka vepruar e ndonjher jo. Kshtu sht falja e namazit t paradits. Dispozita e Mustehabit: ai i cili i zbaton gjrat t cilat jan mustehab, fiton sevabe, ndrsa ai i cili nuk i zbaton nuk qortohet. 5) Mubah: T tilla jan gjrat t cilat mukel-lefi sht i lir ti kryej apo mos ti kryej, si sht ulja, ecja apo fjetja. Dispozita e Mubahit: ai q e kryen nj pun q sht mubah, nuk fiton sevabe, por edhe ai q nuk e kryen nuk bn mkat. 6) Haram: Haram quhen gjrat t cilat sipas fes son prerazi jan ndaluara t veprohen, si sht mbytja e njeriut pa t drejt, vjedhja, pirja e alkoolit, bixhozi, ngrnia e mishit t derrit, mosdgjimi i prindrve etj. Dispozita e haramit: Ai i cili bn haram, dnohet dhe gjykohet, ndrsa ai i cili largohet nga harami duke u friksuar nga Allahu, fiton sevabe. Ai q e mohon haramin del nga feja. 7) Mekruh: Mekruh jan gjrat t cilat nga feja jon krkohet q t mos veprohen, por q nuk jan reptsisht t ndaluara si harami. Mekruhi ndahet n dy pjes: a) Keraheti Tahrimije - mekruhi afr haramit, si sht braktisja e vaxhibit. Dispozita e tij: ai q ruhet nga ky mekruh, fiton sevabe, ndrsa vepruesi bn mkat. b) Keraheti Tenzihijje - mekruh afr hallallit, si sht lshimi i suneteve dhe mustehabeve. Dispozita e tij: ai q mbrohet nga kto mekruhe, fiton sevabe, ndrsa vepruesi nuk meriton dnim. 8) Mufsid: Mufsid sht ai q e fillon nj ibadet dhe e prish at, si sht biseda gjat faljes s namazit, ngrnia dhe pirja me vetdije gjat agjrimit. T folurit (biseda) gjat namazit dhe ngrnia e pirja gjat agjrimit e prishin at vepr. Dispozita: ai q i prish ibadetet me vetdije, meriton dnim, ndrsa ai q i prish ato me harres nuk ka dnim.

16

PJESA E PAR

17

18

Imani - besimi
Imani
Iman do t thot besim, saktsisht, me zemr se gjrat, t cilat Pejgamberi a. s. i ka pranuar nga Zoti dhe na i ka kumtuar neve, jan t vrteta. Mirpo, pr tu njohur nj individ se sht musliman dhe pr t pasur nj trajtim t till, sipas normave islame, duhet q at q e beson me zemr ta shpreh edhe me goj. Kelime-i tevhidi:

Shqiptimi: La ilahe il-lallah, Muhammedun resulullah. Kuptimi: Nuk ka zot tjetr prve Allahut xh. sh. , Muhammedi a. s. sht i drguar i Allahut. Kelime-i shehadeti:

Shqiptimi: Eshhedu en lailahe il-lallah, ve eshhedu enne Muhammeden abduhu ve resuluh. Kuptimi: Dshmoj se nuk ka zot tjetr prve Allahut xh. sh. dhe dshmoj se Muhammedi a. s. sht rob i Zotit dhe pejgamber i Tij. Themelet e imanit t fes son shkurtimisht jan shprehur edhe n kelime-i tevhid edhe n kelime-i shehadet. do musliman, kto, bashk me kuptimin e tyre, e ka pr obligim ti msoj saktsisht. Pejgamberi yn ka thn: Shehadeti (do t thot imani) sht elsi i xhenetit. Lumturia m e madhe pr nj njeri sht t jet pronar i ktij elsi. Mirpo, nuk mjafton vetm kjo. sht kusht q ta ruajm elsin e xhenetit deri n frymn e fundit dhe me kt besim t shprngulemi n ahiret. Ndrsa rruga q t shpie ktu sht ruajtja nga harami dhe fitimi i knaqsis s Allahut duke i kryer detyrat e ibadetit.

Detyra jon e par

Ai i cili sht mentalisht i shndosh dhe ka arritur n moshn madhore, e ka pr detyr ti besoj gjasht t vrtetat themelore t imanit. Me kt sht i lidhur edhe pranimi i ibadetit. Pikrisht pr kt arsye s pari duhet ti msojm themelet e imanit. Kto ndryshe quhen shartet e imanit.

Shartet e imanit
Shartet e imanit jan gjasht: 1) Besimi n njsin e Allahut, 2) Besimi n Melekt e Tij, 3) Besimi n librat e Tij, 4) Besimi n pejgambert e Tij, 5) Besimi n ditn e Ahiretit, 6) Besimi n Kaderin: pra besimi se e mira dhe e keqja ndodhin me lejen e Zotit.

19

Shpjegimi i bazave t imanit

1. Besimi n Allahun
Detyra e jon parsore sht: Besimi n Allahun i cili na ka krijuar dhe na mban gjall, pra mbshtetja e sinqert n At. Mirpo, pr t besuar drejt n Allahun dhe pr ta njohur mir ekzistencn e lart t Tij, duhet ti msojm atributet e Tij. Cilsit e Allahut xh. sh. Allahu xh. sh. i ka 14 cilsi. Nga kto gjasht quhen sifati dhati - cilsit qensore dhe tet quhen sifati thubuti - cilsit e prsosuris. Sifati dhati: 1) Vuxhud: Zot ka dhe ekziston, 2) Kidem: Ekzistenca e Allahut sht pa fillim, 3) Beka: Ekzistenca e Allahut sht pa mbarim, 4) Vahadanijet: Allahu sht nj i vetm, 5) Muhalefetun Li-l Havadith: Allahu nuk i prngjan askujt dhe asgjs, 6) Kijam bi nefsihi: Allahu ekziston vetvetiu, Ai nuk ka nevoj pr asgj. Sifatet thubutije: 1) Hajat: Allahu jeton, sht i gjall. 2) Ilm: Allahu di gjithka, 3) Semi: Allahu dgjon gjithka, 4) Basar: Allahu sheh gjithka, 5) Irade: Allahu gjithka bn me vullnetin e Tij, 6) Kudret: Allahu sht i plotfuqishm, 7) Kelam: Allahu flet me t folurit e Tij hyjnor, 8) Tekvin: Allahu sht krijues. Allahut i besojm kshtu: Allahu ekziston dhe sht nj, sht pa fillim dhe pa mbarim. Zoti nuk i prngjan asnj krijese. Allahu ekziston vetvetiu dhe nuk ka nevoj pr asgj, ndrsa do gj ka nevoj pr T. Zoti sht i gjall, Ai di, dgjon dhe sheh gjithka. Ai dshiron dhe bn ka t doj. Allahu ka forc dhe fuqi t pakufishme, fuqia e tij mjafton pr do gj. Allahu sht krijues, at q do e krijon nga asgjja, e at q do e zhduk. Gjithka n gjithsi sht krijes e Tij. N do krijes t Tij gjendet nj urtsi. Allahu sht zotrues i fjals. Fjalt e Tij ia bri t mundur q ti dgjoj Pejgamberi a. s., kshtu q urdhrat dhe ndalesat e Tij ia msoi Muhammedit a. s. Libri i lart i fes son sht Kurani Fisnik q sht fjal e Allahut. Ai q i beson kshtu drejt Allahut, zemra e tij pastrohet nga mendimet e kqija dhe ai stoliset me mendime t mira dhe shprehi t bukura. Ai q beson se Zoti gjithka sheh dhe di, n zemrn e tij vendoset frika ndaj Allahut xh. sh. dhe ndjenja e prgjegjsis. Njeriu n saje t ksaj, duke u kujdesur pr sjelljen e vet, largohet nga do gj e keqe, qoft haptazi apo fshehurazi dhe shndrohet n nj besimtar t plot, bhet pronar i moralit dhe i vlerave t larta. 20

2. Besimi n melekt e Zotit

Melekt jan qenie t krijuara prej nuri. Ata nuk han, nuk pin dhe nuk kan gjini. Ata urdhrat e Zotit i realizojn pa ndonj t met dhe fare nuk bjn mkat. Numrin e tyre e di vetm Allahu. Disa prej tyre vazhdimisht i bjn ibadet Allahut, ndrsa disa jan t obliguar pr rregullimin dhe rendin e gjithsis. donjri prej tyre ka nj detyr q ia ka caktuar Allahu xh. sh.

Melekt e mdhenj dhe detyrat e tyre:

1. Xhebraili: sht m i madhi prej engjujve. Detyra e tij sht t ndrmjetsoj nprmjet Allahut dhe ti mbaj lidhjet e Allahut me Pejgamberin, pra tua sjell librat pejgamberve nga ana e Allahut. Librin ton t shejt, Kuranin Fisnik, nga Allahu deri te Pejgamberi a. s. e ka sjell Xhibrili. 2. Mikaili: detyra e tij sht q ti mbikqyr fenomenet natyrore (si rnien e shiut, fryerjen e ers, mbirjen e fars etj. ) 3. Israfili: sht i obliguar ta shkaktoj kijametin dhe ti ringjall njerzit pasi t vdesin. 4. Azraili: sht meleku i cili i merr shpirtrat dhe i jep fund jets. Prve ktyre katr engjujve, disa nga engjujt e mdhej dhe detyrat e tyre jan: Kiramen Katibin: kta jan dy melek. Njri qndron n ann e djatht t njeriut, e tjetri n ann e majt. Ai n t djatht i shkruan veprat e mira, ndrsa ai n t majt t kqijat, kshtu q duke u shkruar t gjitha t mirat dhe t kqijat q i prkasin do njeriu formohet fletorja e veprimeve. Munkiri dhe Nekiri: kta jan dy melek t ngarkuar me detyr ti marrin njerzit n pyetje gjat jets n varreza.

3. Besimi n librat e shpallur

Allahu i lartmadhrishm, nprmjet pejgamberve robrve t Tij u ka drguar libra. N kta libra njeriut ia ka msuar urdhrat dhe ndalesat e Zotit, ia ka treguar rrugt pr t arritur lumturin n kt dhe n botn tjetr. Disa nga librat e shpallura jan libra t vegjl. Kto ndryshe quhen fletushka - suhufe. Gjithsej jan 100 fletushka, ndrsa t tjert quhen Libra t mdhenj. Fletushkat q u jan shpallur pejgamberve: 1) 10 fletushka i jan shpallur Ademit a. s. 2) 50 fletushka Shitit a. s. 3) 30 fletushka Idrisit a. s. 4) 10 fletushka Ibrahimit a. s. Librat q u jan shpallur pejgamberve: 1) Tevrati, Musait a. s. 2) Zeburi, Davudit a. s. 3) Inxhili, Isait a. s. 4) Kurani Fisnik, Muhammedit a. s. Ne i besojm t gjitha librat e shpallur. Mirpo, prve Kuranit Fisnik, librat e tjer jan shkatrruar dhe kan prjetuar ndryshime. Pr kt arsye ne nuk besojm variantin e ndryshuar, por besojm n origjinalin e shpallur pejgamberve. Ndrsa libri yn, Kurani Fisnik, sht ruajtur n kujtes, ashtu si i ka zbritur Pejgamberit ton dhe ka arritur deri n ditt tona pa psuar asnj ndryshim. Po kshtu do t vazhdoj deri n Ditn e Kijametit.

21

Veorit e Kuranit Fisnik:

Kurani Fisnik sht libri i shenjt i muslimanve, i cili nga Allahu xh. sh. i ka zbritur Pejgamberit m t fundit dhe m t madhit, Muhammedit a. s. Jan disa veori t cilat Kuranin e bjn m t lart dhe m t dalluar nga librat tjer hyjnor. Kto veori jan: a) Kurani Fisnik ka arritur deri te ne, ashtu si i ka zbritur Pejgamberit a. s. pa psuar kurrfar ndryshimi dhe do t vazhdoj deri n kijamet pa u shkatrruar. Allahu i lartsuar e garanton mbrojtjen e Kuranit, me kt ajet: Ne me madhrin Ton e shpallm Kuranin dhe Ne gjithsesi jemi mbrojts t tij.1 Dhe me t vrtet, Allahu xh. sh. librin ton t shenjt, e ka mbrojtur deri tani dhe do ta mbroj edhe m tutje. b) Kurani nuk ka zbritur prnjher, por gradualisht sure pas sures dhe ajet pas ajeti, varsisht sipas ngjarjeve dhe kohs. Kjo situat ka mundsuar ti lihet t kuptohet dhe t msohet prmendsh. c) Kurani Fisnik sht libri i fundit hyjnor. Pas tij libr tjetr nuk do t shpallet. Parimet e Kuranit nuk do t ndryshohen, pra ato do t vlejn deri n Ditn e Kijametit. Librat e mparshm kan qen t shpallur vetm pr nj koh t caktuar. ) Kurani Fisnik sht nj libr q i sht drguar tr njerzis. Ai sht me prplot urtsi dhe t vrteta, ai ka potencial pr ti prmbushur nevojat e do shekulli. Librat e tjer t shenjt qen shpallur vetm pr popuj t caktuar. d) Kurani Fisnik sht muxhizja m e madhe dhe e prhershme e pejgamberit ton. Ai, me leximin e tij, i cili i qetson shpirtrat, me kuptimin e lart prplot urtsi, me parimet e pavdekshme q solli pr lumturin e njerzis dhe me t gjitha t vrtetat shkencore q u bri drit t gjitha kohve, sht nj mrekulli e pakrahasueshme.

4. Besimi n pejgambert
Pejgambert jan t drguar t Allahut t cilt Zoti i ka drguar pr tua shpjeguar njerzve dispozitat e fes. Ata njerzis ia kan msuar themelet e imanit, si t adhurohet Allahu xh. sh., dispozitat e fes dhe duke i vn parimet e moralit t bukur, i kan treguar njerzis rrugn e lumturis t ksaj dhe t bots tjetr. Pejgambert jan shemblltyr pr njerzit e tjer. Ata jan t zgjedhur prej Allahut xh. sh. nga mesi i njerzve dhe jan zotrues t moralit m t bukur. Cilsit q duhet ti ken pejgambert: 1) Sidk: do t thot drejtsi, sinqeritet. Pejgambert jashtzakonisht jan njerz t drejt dhe asnjher nuk rrejn. 2) Emanet: do t thot t jesh i besueshm besnik. Pejgambert n do shtje jan t besueshm. 3) Fetanet: do t thot t jesh mendjempreht, dhe i zgjuar. Ata zotrojn menuri, zgjuarsi dhe mendjemprehtsi t lart. 4) Ismet: Do t thot pagabueshmri, t mos bsh mkat. Pejgambert, qoft fshehurazi qoft haptazi, n asnj mnyr nuk bjn mkate. 5) Teblig: Do t thot t lajmrosh me konsekuenc. Pejgambert, dispozitat e fes q i kan marr nga Allahu xh. sh. dhe pa br kurrfar ndryshimi ia kan prcjell njerzis. Numri i pejgamberve Pejgamberi i par sht Ademi a. s., ndrsa pejgamberi i fundit sht pejgamberi yn, Muhammedi a. s. N mes ktyre t dyve jan drguar edhe shum t tjer. Prej tyre njzet e pes jan prmendur n Kuran. Mirpo, numri i pejgamberve sht shum m tepr.
1

Sure Hixhr, 9.

22

Ne si musliman u besojm t gjith pejgamberve pa br dallim mes atyre q jan prmendur n Kuran dhe atyre t tjerve q nuk jan prmendur, numrin e t cilve e di vetm Zoti i madhrishm. Mirpo, pejgamberi yn, Muhammedi a. s., ka disa veori dhe nj vend m t lart n mesin e pejgamberve t tjer. Kto veori jan: 1) Pejgamberi yn Muhammedi a. s. sht robi m i dashur i Allahut xh. sh. Ai sht m i vyeshmi nga krijesat e Tij. 2) Ai sht pejgamberi i fundit. Pas tij nuk do t vij tjetr pejgamber. Allahu i lartsuar thot: . . . Ai ishte i drguar i Allahut dhe vul e t gjith pejgamberve. . .2 3) sht pejgamber i tr njerzis. Pejgambert para tij kan qen t drguar vetm pr nj popull t caktuar. Allahu i lartsuar kt t vrtet na e tregon n Kuran duke thn: Thuaj (o Muhammed) o ju njrz! Un jam i drguar i Allahut te t gjith ju...3 4) Pejgamberllku i tij prfshin t gjitha koht deri n Ditn e Kijametit. Ndrsa obligimet e pejgamberve t mparshm kan qen t posame pr koh t caktuara. 5) Fen t ciln e ka predikuar, fen islame, do t vlej deri n Ditn e Kijametit. Me ardhjen e Muhammedit a. s. dera e pejgamberllkut sht mbyllur. Ai sht pejgamberi i fundit dhe m i madhi, i cili sht drguar pr t gjith popujt n rruzullin toksor. Pejgambert e mparshm u jan drguar shoqrive t caktuara. Ata u prngjajn kandilave q ndriojn brendsin e nj shtpie. Ndrsa pejgamberi yn i drguar pr tr njerzin i prngjan diellit i cili ndrion tr botn.

S. Ahzab,40.

23

Pejgamberi yn, hz. Muhammedi a. s.

Pejgamberi yn ka lindur duke aguar mngjesi i nats s hn m 20 prill t vitit 571 n Mekke. Kjo dat prputhet me 12 rebiul evvelin (sipas kalendari hixhri). Babai i tij quhet Abdullah, ndrsa e ma Emine. Babai i tij nuk ka pasur mundsi ta shoh t vetmin bir t tij, pasi q ndrroi jet dy muaj para se t lindte Muhammedi a. s. N moshn 6 vjeare i ndrroi jet edhe nna e tij. Allahu i lartsuar duke e edukuar n formn m t bukur, e stolisi me vlera dhe moral t lart. Kur arriti n moshn dyzetvjeare, e caktoi si pejgamber t fundit. Muhammedi a.s., pejgamberi i fundit dhe m i madhi, robi m i dashur i Allahut xh. sh. i lindur si nj diell i lumturis, n saje t drits s imanit q vendosi n zemrat e besimtarve, fshiu besimet e rrejshme: n vend t injorancs solli diturin, n vend t padrejtsis solli t vrtetn dhe drejtsin, n vend t urrejtjes dhe armiqsis solli dashurin ndaj njeriut. Kshtu u formua vllazria islame. Kshtu gruaja e fitoi vlern q i takonte n familje dhe n shoqri. Pejgamberi yn i dashur duke e kumtuar Kuranin, i cili sht libri i fundit hyjnor, i tregoi njerzis rrugt pr tu br i lumtur n kt dhe n botn tjetr. Me parimet e moralit q ua msoi njerzve duke i zbatuar s pari vet, u b shembulli m i bukur n mesin e shoqris. Zemra e tij ishte e mbushur prplot mshir dhe dashuri ndaj njeriut. Ai paraplqente t rrij vet i uritur duke e shprndar at q e kishte. Ai ishte jashtzakonisht modest: Kurr nuk bnte dallim mes t pasurit dhe t varfrit, ulej dhe hante ushqim bashk me skamnort e t varfrit, vizitonte shtpit e m t varfrve dhe i pyeste pr gjendjen e tyre. Pejgamberi yn i dashur si kryefamiljar ishte shemblltyr pr t tjert. Ai kishte jashtzakonisht sjellje t mir edhe ndaj grave. Atyre u ndihmonte n punt e shtpis. Ai kshtu ka thn: M i miri n mesin tuaj sht ai i cili sillet mir ndaj grave. Ai e donte shum mysafirin personalisht dhe i shrbente atij. Askujt nuk i ka thn fjal t keqe, asnjher nuk ka pasur qndrime q do tia thyente zemrn dikujt dhe gjat jets s tij asnj njeri nuk e ka qortuar. Ishte fjalmbl e buzqeshur. Kur bisedonte me t tjert, i dgjonte ata dhe nuk ua ndrpriste fjaln. T metat q i vrente te njerzit, nuk ua thoshte publikisht pr t mos i turpruar. Jeta e tij ishte e thjesht dhe e pastr. Trupin gjithnj e mbante t pastr dhe kujdesej shum pr pastrtin e teshave. Gjithnj fliste drejt. Ai asnjher nuk kthente nga fjala e dhn dhe fare nuk i donte rrenacakt. Pr shkak t personalitetit t tij t drejt dhe t besueshm sht quajtur Muhammedul Emin Muhammedi Besnik. Ai sht m bujari n mesin e njerzve: asnjher nuk e kthente lypsin pa i dhn dika, mirpo krahas ksaj lypjen nuk e donte. Pr ti shptuar nga kjo, lypsve ua tregonte rrugt e puns dhe t fitimit. Ai nuk hakmerej ndaj askujt dhe e donte faljen. i nderonte t vjetrit, ndrsa ndaj t vegjlve tregonte dashuri dhe mshir. Nuk e donte prtacin dhe ndejtjen kot. Gjat ndrtimit t mesxhidit, ka punuar si puntor dhe personalisht ka mbajtur gur. Pejgamberi yn ka jetuar nj jet t thjesht: ka kishte nga pasuria ua shprndante skamnorve. Kshtu u b shemblltyr pr njerzin duke treguar drejtsin sociale n shoqri jo vetm me fjal, por edhe me sjellje praktike. Nga jeta 23-vjeare e pejgamberis, 13 vjet i kaloi n Mekke dhe 10 vjet n Medine. Shum prpjekje bri pr ti dhuruar njerzis lumturin dhe me ndihmn e Allahut arriti sukses duke i tejkaluar t gjitha vshtirsit. Si pejgamber i fundit, detyrn e tij e kreu n mnyr t prsosur. N vitin 632 n moshn 63 vjeare u shprngul nga kjo bot dhe u takua me Zotin (shkoi n afrsi t Zotit.) Sa t lumtur jan ata q vijojn rrugn e tij. . .

24

5. Besimi n botn e ardhshme (ahiret)

Ashtu si kan nj prfundim njerzit dhe qeniet e tjera, ashtu edhe bota n t ciln jetojm, nj dit do ta prjetoj fundin e vet. Kur t vij koha q ka caktuar Allahu xh. sh., t gjitha qeniet do t vdesin duke u prishur rregulli i qiejve dhe i toks do t ndodh momenti t cilin e quajm Kijamet dhe gjithsia do ta marr nj form t re. Pas kijametit pasi t kaloj nj afat i caktuar e pastaj t gjith njerzit do t ringjallen dhe do t daln n huzurin (pranin) e Allahut dhe donjri do t meret n pyetje pr at q e ka vepruar n dynja. Njeriut do ti jepet n dor Fletorja e veprave ku nga ana e melekve Kiramen Katibin jan t shkruara t mirat dhe t kqijat dhe ai n fletoren e veprave do ta shoh at q ka vepruar n dynja. T gjitha t kqijat q jan br n kt bot fshehurazi apo haptazi do t dalin n shesh. T mirat dhe t kqijat do t maten me peshojn e drejtsis, e cila i mat gjrat detajisht. Njeriu ka ka vepruar n kt bot, shprblimin do ta gjej n ahiret. Drejtsia hyjnore do gj do ta vendos n vendin e vet dhe askujt nuk do ti bhet padrejtsi. Ata t cilt gjat jets s ksaj bote i kan zbatuar urdhrat e Allahut xh. sh., jan larguar nga gjrat t cilat i ka ndaluar Ai dhe u kan br mir njerzve t tjer, do t fitojn jetn e lumtur dhe t amshuar n xhenet. Jeta n xhenet sht e pafund. Atje nuk ka vdekje. Xheneti sht nj vend ku njeriu do t gjej gjithka q dshiron me prplot bukuri t pakrahasueshme. Ai q hyn aty, kurr nuk do t dal prej aty dhe me gzim dhe hare do t jetoj aty prjet. Xhehenemi sht vendi ku do t dnohen me zjarr ata t cilt nuk kan besuar dhe ata q kan besuar, por kan br mkate. Ata q kan vdekur pa iman do t qndrojn prgjithmon aty. Ata q kan besuar, mirpo nuk i kan zbatuar obligimet fetare, do t qndrojn nj koh t caktuar n xhehenem dhe, pasi ta marrin dnimin e merituar, do t dalin prej aty dhe do t hyn n xhenet. Nga kjo kuptojm se koha e cila fillon me ringjalljen pas vdekjes dhe q vazhdon deri n amshim quhet Dita e ahiretit.

6. Besimi n kader
Kader quhet dija dhe caktimi i Allahut q n ezel i prfshin t gjitha gjrat q do t ndodhin n gjithsi, kohn kur do t ndodhin, vendin, veorit e tyre dhe si do t ndodhin ato. Ndrsa koha e gjrave t caktuara n ezel, si krijimi i ktyre gjrave bashk me at q sht caktuar, quhet kada. Nse kaderin mund ta krahasojm me nj plan, kada do t ishte realizimi i ktij planit n praktik. N gjithsi do gj vjen me caktimin dhe krijimin e Allahut. Nuk ka Krijues tjetr, prve Allahut. T besosh n Kada dhe Kaderi do t thot: t besosh se gjithka q ndodh, qoft e mir apo e keqe, sht caktuar nga Allahu dhe kur do t vij koha e realizimit t asaj (t s caktuars), prsri krijohet nga Allahu xh.sh.

Prgjegjsia e njeriut
Veprat e njeriut jan dy llojesh: E para veprat t cilat realizohen me krijimin e Allahut jasht dshirs s njeriut, si sht: dridhja e dors me rastin e ndonj smundjeje, funksionimi i zemrs, qafa e gjat apo e shkurtr etj. Njeriu pr kto vepra nuk sht prgjegjs, pasi q kto realizohen drejtprsdrejti me dshirn dhe krijimin e Allahut.

25

E dyta jan veprat t cilat realizohen me dshirn e njeriut dhe me krijimin e Zotit, si jan: ulja, ngritja, ecja, veprimet q bhen me dor apo me organet tjera. Njeriu ndaj ktyre veprave sht prgjegjs pasi q i realizon me dshirn e tij dhe me krijimin e Allahut. Allahu sht ai i cili do gj e prcakton dhe e krijon. Mirpo pr realizimin apo mosrealizimin e ndonj vepre njeriut ia ka fal vullnetin e lir, do t thot lirin e t zgjedhurit. Njeriu me vullnet zgjedh t vepruarit mir dhe pr ta realizuar kt, nse e prdor fuqin, Allahu e krijon mirsin. Nse njeriu zgjedh t veproj keq dhe, nse e prdor edhe fuqin pr ta br at, ather Allahu e krijon t keqen. Shihet qart se Allahu e krijon at q dshiron ta bj njeriu. Ky sht kuptimi i fjals Hajri dhe sherri jan prej Allahut d. m. th. E mira dhe e keqja realizohen me krijimin e Allahut xh. sh. Shkaku q njeriu t merret si (konsiderohet) prgjegjs pr veprat q ka br, sht pikrisht se zotron lirin e t zgjedhurit dhe prdorimin e fuqis pr ta realizuar at q dshiron ta bj. Pikrisht pr kt arsye do njeri sht prgjegjs pr veprat t cilat i ka br me dshirn e tij. Nse ka vepruar mir, do t shprblehet, ndrsa nse ka vepruar keq do t dnohet. E gjith kjo n nj form t iltr sht shprehur n shartet e imanit - Amentu bil-lahi. do musliman duhet ti msoj prmendsh shartet e imanit bashk me kuptimin e tyre dhe koh pas kohe duhet ti lexoj ato. Amentu bil-lahi:

Shqiptimi: Amentu bil-lahi ve melaiketihi ve kutubihi ve rusulihi vel jevmil-ahiri ve bil-kaderi hajrihi ve sherrihi minellahi teala. Vel-bathu badel-mevti hakkun. Eshhedu en la ilahe il-lallah ve eshhedu enne Muhammden abduhu ve resuluhu. Kuptimi: Un i besoj Allahut, melekve t tij, librave t tij, pejgamberve t tij, dits s ahiretit, Kaderit, pra besoj se e mira dhe e keqja ndodh me krijimin e Allahut dhe besoj se ringjallja pas vdekjes sht e vrtet. Dshmoj se nuk ka zot tjetr, prve Allahut, dhe dshmoj se Muhammedi sht rob i Zotit dhe i drguar i Tij.

26

Islami
Islami sht feja e fundit dhe m e prsosura t ciln Allahu xh.sh. nprmjet pejgamberit ton, Muhammedit a.s., ia ka drguar tr njerzis. Pr njerzin, e vetmja rrug e shptimit sht feja islame e cila sht e vetmja fe e pranuar nga Allahu xh. sh. Ky realitet n Kuranin fisnik nga vet Allahu xh. sh. sht shpjeguar kshtu: Feja e pranueshme tek Allahu sht islami. . . .4 E kush krkon fe tjetr, prve fes islame, atij kurrsesi nuk i pranohet dhe ai n botn tjetr sht nga t dshpruarit.5 Islam do t thot t pranosh t gjitha gjrat t cilat i ka sjell Muhammedi a.s. nga Allahu xh.sh. dhe i ka predikuar, t dshmosh se kto i ke pranuar duke nderuar Allahun dhe t drguarin e tij. Shkurt thn, islam do t thot: t vsh n jet at q beson.

Shartet e Islamit
Pas imanit, detyra jon m e rndsishme sht ti msojm shartet e islamit dhe kto sharte, t cilat rrjedhin si nevoj e imanit, ti realizojm n praktik. Shartet e islamit jan pes: 1) Shqiptimi i kelimei shehadetit: Pra t thuhet fjala e dshmis e cila sht: Eshhedu en la ilahe il-lallah ve eshhedu enne Muhammeden abduhu ve resuluh. Kuptimi: Besoj dhe deklaroj se nuk ka zot tjetr, prve Allahut, dhe besoj e deklaroj se Muhammedi a. s. sht rob i Zotit dhe i drguar i tij. 2) Falja e namazit: Falja e pes kohve t namazit n dit. 3) Agjrimi: Pr do vjet agjrimi i muajit t Ramazanit. 4) Dhnia e zekatit: Pr do vjet nga muslimant e pasur dhnia e zekatit t varfrve. 5) Shkuarja n haxh. Shkuarja e muslimanve t pasur nj her n jet n haxh.

4 5

Sure Ali imran, 19. S. Ali Imran,85

27

28

PJESA E DYT

29

30

Pastrtia
Feja islame pastrtis i ka kushtuar rndsi t madhe. At e ka vn kusht pr realizimin e disa ibadeteve. T falsh namaz do t thot t qndrosh n pranin e All-llahut xh. sh. Nj besimtar q del para All-llahut duke marr abdest, duhet t pastrohet, e gjithashtu duhet ta ket t pastr trupin, teshat dhe vendin ku do t falet. Mirpo, nuk mjafton vetm pastrtia fizike. Muslimani n t njjtn koh para All-llahut duhet t dal me nj zemr t pastr. Pikrisht pr kt arsye, ashtu si e pastrojm ann ton t jashtme nga ndytsit, duke marr gusl dhe abdest, gjithashtu duhet ta pastrojm edhe brendsin ton nga t gjitha mendimet e kqija. N kuptimin e vrtet pastrti do t thot t jesh i pastr si nga ana e jashtme ashtu edhe ana e brendshme. Pejgamberi yn n lidhje me rndsin e pastrtis thot kshtu: Kujdesuni pr pastrtin sa t mundeni, ngase All-llahu fen islame e ka ngritur mbi pastrti dhe n xhenet do t hyjn vetm t pastrtit.1

xhamiu s-sagir,v. 1,f. 133

31

Abdesti
Pr t fal namaz, kusht sht abdesti. Namazi pa abdest nuk sht i lejuar t falet. Pejgamberi yn i dashur ka thn: elsi i namazit sht pastrtia (abdesti).2 Pikrisht pr kte arsye s pari duhet t msojm farzet, sunetet, adabet e abdestit dhe pastaj t shohim se si merret abdest.

Farzet e abdestit
Farzet e abdestit jan katr: 1) Larja e fytyrs nj her, 2) Larja e duarve bashk me brylat nj her, 3) Dhnia mesh nj t katrts s koks, 4) Larja e kmbve nj her deri mbi zog. Nse mungon vetm njri nga kto farze, abdesti nuk sht i plot.

Sunetet e abdestit
1. Brja e nijetit pr t marr abdest, 2. T fillohet abdesti me eudhu-besmele, 3. S pari t lahen duart deri n byzylyk, 4. Pastrimi i dhmbve me misvak, me brush apo duke i frkuar me gishta. 5. Larja e organeve t abdestit pa pushuar, do me thn pa thar njri organ t lahet tjetri. 6. Gjymtyrt t cilt lahen duhet frkuar mir. 7. Shprlarja e gojs tri her. 8. N koht kur nuk agjrohet goja duhet t shprlahet mir deri n fyt. 9. Shprlarja e hunds tri her; seciln her duhet pastruar me dorn e majt (nse nuk agjron, uji duhet trhequr mir n hund). 10. Duke lar gjymtyrt dhe kur t jepet mesh duhet mbajtur rendi i lartprmendur, 11. do organ t lahet tri her, 12. Gjat abdestit larja gjithnj duhet filluar nga e djathta, 13. Gjat larjes s duarve dhe kmbve duhet filluar nga gishtrinjt. 14. Ai q e ka mjekrn e shpesht at duhet frkuar me gishta. 15. Lvizja e unazs n gisht, 16. Fshirja e veshve me dor t lagur (mesh) 17. Dhnia mesh qafs, 18. Dhnia mesh tr koks, 19. Larja e gishtave n mesin e tyre.

xhamis-sagir, v. 2,f. 156

32

Adabet e abdestit
1) 2) 3) 4) 5) 6) Marja e abdestit dhe prgatitja pr namaz para se t hyj koha e namazit. Kthimi ka kibla gjat marrjes s abdestit, Ulja n nj vend m t lart, Moskrkimi i ndihms gjat marrjes s abdestit, Mosfolja gjat marrjes s abdestit nse nuk sht e domosdoshme, Pas marrjes s abdestit shqiptimi i shehadetit drejt kibles.

Si merret abdesti
S pari prvishen kraht deri mbi brryla, pastaj, nse ka mundsi, kthehemi ka kibla dhe ulemi n nj vend m t lart. Bhet nijet, E bj nijet t marr abdest pr riza t All-llahut dhe lexohet Eudhubillahi minesh-shejtanirraxhim, bismil-lahir-rahmanir-rahim Pastaj me radh: Lahen duart tri her deri n byzylyk, madje nse gjendet unaz n gishta lvizet q t mundsohet larja e gishtit nn unaz. Pastaj me dorn e djatht tri her futet uj n goj dhe n seciln her uji duhet tundur mir. Pastaj me dor t djatht tri her futet uj n hund ndrsa me dor t majt pastrohet hunda. Lahet e gjith fytyra tri her. Lahet krahu i djatht bashk me brylin tri her dhe gjithashtu edhe krahu i majt tri her. Pas ksaj me dorn e djatht t lagur i jepet mesh koks. Prsri lagen duart dhe me gishtat tregues fshihen brendsit e veshve dhe me gishtat e mdhenj fshihen pjest e jashtme t veshve, ndrsa me tre gishtat e tjer q na kan ngelur i jepet mesh qafs. Pastaj lahen kmbt duke filluar nga e djathta deri n zog tri her. Duke e lar kmbn e djatht, sht mir t fillohet nga gishti i vogl drejt t madhit dhe gjat larjes s t majts nga gishti i madh drejt t voglit. Gjithashtu gjat larjes s kmbve duhet pasur kujdes t pastrohen vendet mes gishtrinjve. 33

Mekruhet e abdestit
Mekruhet e abdestit jan kto: 1) Prdorimi i ujit m tepr sesa kemi nevoj, 2) Prdorimi i ujit m pak se normalja pa pasur nevoj, 3) Pplasja e ujit n fytyr, 4) Gjat marrjes s abdestit t folurit pa nevoj, 5) Marrja e abdestit n nj vend t papastr.

Gjrat t cilat e prishin abdestin

Ai i cili sht me abdest, nse ballafaqohet me gjrat q vijojn, abdesti i prishet: 1) Rrjedhja e gjakut, qelbit dhe limfs (ujit t verdh) nga cilado pjes e trupit, 2) Vjellja me gojn plot, 3) Kur pshtyn, nse gjysma apo m tepr se gjysma e pshtyms sht gjak, 4) Kryerja e nevojs s madhe, t vogls, apo lshimi i gazrave nga prapanica, 5) Alivanosja apo dehja, 6) Qeshja gjat faljes s namazit (qeshja jasht namazit nuk e prish abdestin),
3

Duat e abdestit gjenden n fund t librit

33

7) Fjetja duke u shtrir apo duke u mbshtetur mbi dika.

Gjrat t cilat nuk mund t bhen pa abdest

Pa abdest nuk mund: 1. T falet namaz, 2. T preket Kurani fisnik, 3. T bhet sexhdeja e tilavetit 4. T bhet tavafi n Qabe 5. T falet namazi i xhenazes.

34

Tregimi i marrjes s abdestit me fotografi

1) S pari prvishen kraht deri mbi brryla, bhet nijet E bj nijet t marr abdest pr riza t All-llahut dhe lexohet eudhu bil-lahi mineshshejtanir-raxhim bismil-lahir-rahmanir-rahim. Foto 1

Foto 1

2) Lahen duart deri n nyje tri her. Kujdesemi pr larjen mes gishtrinjve. Nse kemi unaz, ajo lvizet pak, me qllim q t lahet vendi nn unaz. Foto 2

Foto 2

3) E shprlajm gojn tri her duke futur uj n goj me dor t djatht dhe duke e tundur ujin mir n goj. Foto 3

Foto 3

4) Me dorn e djatht tri her futim uj n hund, ndrsa me t majtn e pastrojm hundn. Foto4

Foto 4 35

5) E lajm fytyrn tri her prej ku kan dal flokt e deri nn mjekr dhe prej veshit deri n veshin tjetr. Foto 5

Foto 5

6) E lajm krahun e djatht bashk me brrylin tri her. Duke e lar krahun, duhet t kemi kujdes q asnj pjes t mos mbetet pa u lagur. Foto 6

Foto 6

7) E lajm krahun e djatht bashk me brrylin tri her. Foto 7

Foto 7

8) Pasi ta lagim dorn, mebrendsin e dors dhe me gishta i japim mesh koks. Foto 8

Foto 8 36

9) I lagim duart dhe me gishtat tregues e pastrojm brendsin e veshve, ndrsa me gishtat e mdhenj i pastrojm pjest e jashtme t veshve. Foto 9

Foto 9

10) Me pjesn e jashtme t tre gishtave q na kan ngelur i japim mesh qafs. Foto 10

Foto 10

11) E lajm kmbn e djatht tri her rresht deri n zog. Larja fillon nga majat e gishtrinjve duke u pastruar me kujdes edhe vendin mes gishtave. Foto 11

Foto 11

12) E lajm kmbn e majt tri her. Foto 12

Me prfundimin e abdestit, ngrihemi n kmb, kthehemi drejt kibles dhe e lexojm kelimei shehadetin. Foto 12 37

Meshi mbi meste

Personi q ka marr abdest, nse i vesh mestet duke qen me abdest dhe n rast se prsri dshiron t marr abdest sht e lejuar t mos i laj kmbt, por atyre tju jap mesh. Ky sht nj lehtsim q feja jon ua ka mundsuar muslimanve. Pr ata t cilt nuk jan udhtar, mestet e tyre vlejn 24 or, pra doher kur t marrin abdest brenda ktij afati kmbt nuk i lajn, por u japin mesh. Ky afat fillon prej kur prishet abdesti. Kur t kalojn 24 or, pra kur t mbaroj ky afat duke marr abdest, kmbt prsri duhet t lahen. Pr ata q jan mysafir n kuptimin fetar t ktij nocioni, ky afat zgjat tri dit e tri net d. m. th. 72 or. Meshi mbi meste merret kshtu: Ashtu si u prkufizua m lart, kur t vij radha e larjes s kmbve, s pari laget dora e djatht me tre gishta (gishtat e hapur) dhe prshkohet pjesa e siprme e kmbs s djatht mbi meste duke filluar nga gishtat drejt thembrs. Pastaj duke u lagur dora e majt n t njjtn mnyr i jepet mesh kmbs s majt. Pjess s poshtme t mesteve nuk u jepet mesh. Kushtet pr t qen meshi i lejuar: Pr t qen meshi mbi meste i lejuar duhet t plotsohen shtat kushte: 1) Mestet t vishen duke qen me abdest (pra duke qen kmbt e lara). 2) Mestet duhet ta mbulojn thembrn. Meshi nuk vlen nse mestet nuk e mbulojn thembrn deri mbi zog. 3) Mestet t jen t qndrueshme saq t mund t kalohet nj rrug prej dymbdhjet mij hapave apo m tepr. 4) Asnjra nga mestet t mos jet e el, e shpuar apo e grisur sa tre gishta. Pr mas merret gishti i vogl i kmbs. 5) Mestet duhet t jen t trasha, saq t mund t qndrojn n kmb pa lidhsa. 6) Mestet duhet t jen t cilsis q nuk e lshojn ujin nga jasht. 7) Ai i cili prdor meste, n pjesn e prparme t secils kmb duhet t ket vend s paku sa tre gishta t dors. N qoft se nuk e ka pjesn e prparme t kmbs, d.m.th. nuk gjendet hapsir (pjes) prej tre gishtave, nuk mund tju jap mesh kmbve, por ato duhet ti laj. Madje, nse e ka kshtu njrn kmb, e tjetrn t shndosh, duhet ti laj t dyja, pra nuk sht e lejuar q vetm kmbs s shndosh ti jepet mesh. Gjrat t cilat e prishin meshin 1) do gj q e prish abdestin e prish edhe meshin. Pikrisht pr kt arsye kur t prishet abdesti prsri duhet t merret meshi. 2) Dalja apo nxjerrja e njrit nga mestet prej kmbe. Ai q gjendet n situat t ktill, nse sht me abdest i lan vetm kmbt, madje nse del edhe vetm njri mest duhet lar t dyja kmbt. Nse sht pa abdest, merr abdest dhe i lan kmbt. 1) Prfundimi i kohs s meshit. Kur t prfundoj afati i meshit, nse abdesti vazhdon, mjafton t nxirren mestet dhe t lahen vetm kmbt. Nse abdesti nuk vazhdon, duke marr abdest t ri, natyrisht lahen edhe kmbt. Meshi mbi fash N qoft se n fardo vendi n trup, pr shkak t thyerjes apo plags gjendet fash, gjat marrjes s abdestit apo guslit hiqet fasha dhe lahet vendi ku ka qen ajo. Nse larja e vendit ku gjendet plaga shkakton dm, ather nuk ka nevoj q fasha t zgjidhet. N kso raste laget dora dhe nj her jepet mesh mbi fash. 38

Nse mbi plag nuk gjendet fash, por ila dhe, nse uji nuk e dmton at ajo lahet. Mirpo nse uji shkakton dm, ather vetm i jepet mesh. Nse edhe meshi sht i dmshm, edhe ai braktiset.

Gusli (larja e tr trupit)

Gusl quhet larja e tr trupit duke mos mbetur asnj pjes e that. Rastet t cilat e detyrojn marrjen e guslit: 1) Gjendja e xhunubllkut: a) Ejakulimi i sperms me knaqsi qoft nprmjet t t prekurit, shikuarit, apo nprmjet marrdhnieve intime (apo edhe n ndrr). b) Marrdhniet intime mes burrit dhe gruas q jan n moshn madhore madje edhe nse nuk del sperma, gjendja e xhunubllkut shfaqet dhe gusli (larja e trupit) bhet farz. Sperma sht nj lng me ngjyr t bardh t mbyllur q zbrazet me dfrim prej organit gjenital. Personi q ka derdhur sperm ose q sht gjendur n marrdhnie intime, n qoft se pastrohet pa e kryer nevojn e vogl, ose pa ecur pak, apo pa fjetur dhe, nse gjat ksaj kohe i rrjedh pak nga sperma e mbetur, ai duhet t pastrohet edhe nj her. Mirpo, nse sht pastruar pasi q e ka kryer nevojn e vogl, pasi q ka ecur ose pasi q ka fjetur dhe, nse prsri i ka rrjedhur sperm e mbetur, por pa dfrim, nuk ka nevoj ta prsrit guslin. Gjithashtu nuk ka nevoj t bhet gusl n qoft se sperma del pa knaqsi, nga shkaku i rnies prej ndonj vendi t lart, duke ngritur ndonj pesh t rnd apo nga t rrahurit. Nse personit, i cili zgjohet nga gjumi, i kujtohet derdhja e sperms (n ndrr ka prjetuar marrdhnie intime) dhe heton gjurm t lagshtis, duhet t pastrohet. Edhe personi q zgjohet nga gjumi dhe nuk e mban mend se ka prjetuar orgazm, mirpo heton gjurm t lagshtis mbi vete duhet t pastrohet. Nse n ndrr ka prjetuar marrdhnie intime, mirpo nuk gjen gjurm t lagshtis d.m.th. Nuk ka derdhur sperm, ather nuk ka nevoj t pastrohet. Personi i cili kalon n fen islame (nse sht xhunub), pastrimin e trupit e ka farz. Edhe grat muslimane t cilave u prfundojn menstruacionet apo gjendja e lehonis duhet pastruar trupin. 2) Grat duhet t pastrohen pas do prfundimi t menstruacioneve mujore, 3) Gusli sht farz pr grat q kan lindur pas prfundimit t gjendjes s lehonis. Personi i cili sht xhunub (pa u pastruar) i ka haram ti kryej kto gjra: a) T fal namaz b) T lexoj Kuran c) Ta prek Kuranin ) T bj tavaf (t rrotullohet) Qaben. d) T hyj n xhami pa qen e domosdoshme. sht sunet t bhet gusl (t pastohet trupi) n ditt e premte dhe t Bajrameve edhe pa qen shkaqet q e detyrojn guslin. Farzet e guslit Gusli i ka tri farze: 1) Larja e gojs duke e tundur ujin deri n fyt, 2) Larja e hunds duke e trhequr ujin mir, 3) Larja e tr trupit (duke mos ln vend t that sa maja e gjilprs) Sunetet e guslit Sunetet e guslit jan: 1) Guslin duhet filluar me besmele, 2) Brja nijet, 3) N qoft se n trup gjendet dika e papastr, s pari duhet pastruar ajo. 4) Larja e vendeve t turpshme, 39

5) Marrja e abdestit para se t fillohet me gusl, 6) Pas marrjes s abdestit, pastrimi i trupit duhet br n kt mnyr: s pari derdhja e ujit tri her n kok, pastaj tri her n ann e djatht, tri her n ann e majt, ashtu q n seciln her uji duhet ta prshkoj tr trupin. 7) Frkimi i trupit gjat derdhjes s ujit. 8) Nse n vendin ku pastrohemi mblidhet uj, gjat marrjes s abdestit larja e kmbve duhet ln n fund t pastrimit. Si merret gusl? Personi i cili do t pastrohet, n radh t par e lexon besmelen dhe e bn nijet pr tu pastruar. Pasi ti pastroj duart deri n byzylyk, i pastron edhe vendet e turpshme. Pas ksaj me dorn e djatht e shprlan gojn tri her, ashtu q gjat secils her uji duhet tundur mir deri n fyt. Nse agjron, agjruesi kujdeset q mos ti deprtoj uji n fyt, e pastaj me dorn e djatht fut uj n hund tri her dhe n seciln her hundn e pastron me dorn e majt. Pas ksaj, ashtu si shpjeguam m lart, merr abdest. Me prfundimin e abdestit e pastron trupin duke derdhur uj s pari tri her n kok, tri her n ann e djatht dhe tri her n ann e majt. N do derdhje t ujit e frkon trupin deri aty ku mund t arrijn duart. Pastaj e pastron mir tr trupin tri her duke mos i mbetur asnj vend i that. Duke u pastruar duhet pasur kujdes t veant q uji tia prshkoj edhe krthizn, brendsin e veshve, vrimat e vathve, zbraztirat mes dhmbve, uji t deprtoj n rrnjt e mustaqeve, mjekrs dhe flokve. Gjat marrjes s guslit nuk bn t kndohen dua, nse trupi nuk sht i mbuluar, nuk bn t kthehemi nga kibla dhe gjithashtu nuk sht mir t flitet pa nevoj. Ja, pra, kshtu merret gusli duke u kujdesur pr farzet dhe sunetet e tij. Ai q duhet t bj gusl, pasi q ta shprlaj gojn dhe hundn duke e tundur ujin mir, nse hyn n nj uj q rrjedh, n det, apo n nj pishin t madhe duke e lagur tr trupin, konsiderohet i pastr nga xhunubllku.

Situata n lidhje me uzurlijt

Gjendja e cila e prish abdestin dhe e cila vazhdon t rrjedh pa ndrprerje, aq sa zgjat nj koh namazi, quhet uzur, ndrsa ai cili gjendet n situat t ktill quhet uzurli. Atij t cilit, pr shkak t ndonj smundjeje nga hunda apo nga fardo vendi tjetr i rrjedh gjak ose dika tjetr (si dalja e urins pika pika, kullimi i plags s operacionit etj.) dhe nse rrjedhja i ndrpritet gjat kohs s namazit, merr abdest dhe e fal namazin. Mirpo, nse rrjedhja vazhdon gjat tr kohs s namazit, pra nse nuk ndrpritet sa t marr abdest dhe t fal namaz, konstatohet uzuri dhe ky person quhet sahubi uzur - uzurli. Ai q merret si uzurli, pasi t hyj koha e namazit, merr abdest dhe e fal namazin madje edhe duke i rrjedhur dika nga trupi. Jasht ksaj rrjedhjeje t vazhdueshme nse nuk paraqitet dika q e prish abdestin, me kt abdest brenda ksaj kohe mund t fal namaz sa t dshiroj (si namaze kaza apo nafile). Me prfundimin e kohs s namazit abdesti i uzurlis prishet, ashtu q ai pr do namaz pasi q t hyj koha e tij duhet t marr abdest t ri. Ky sht nj lehtsim q feja jon e ka treguar ndaj uzurlive.

Gjendjet e veanta t grave

Grat kan tri situata t posame t tyre: 1) Hajzi - menstruacioni: Menstruacioni te grat fillon prej kur ato arrijn pubertitetin. Menstruacion quhet rrjedhja e gjakut nga mitra brenda nj periudhe t caktuar, jasht gjendjes s lehonis dhe pa u shkaktuar ndonj smundje. 40

Vajza 9 vjeare e cila ballafaqohet me nj gjendje t till merret se ka hyr n moshn pjekuris. Gjendja e menstruacioneve nuk sht e njjt te t gjitha grat. M s paku zgjat tri dit, ndrsa m s shumti dhjet. Nuk sht kusht q brenda ktyre ditve rrjedhja e gjakut t jet e vazhdueshme. Madje, edhe nse ndrpritet rrjedhja koh pas kohe, ky afat llogaritet si koh e menstruacioneve. Pasi q disa gjra jan haram t kryhen gjat ditve t menstruacioneve, do grua duhet t jet e kujdesshme dhe ti dij mir ditt e menstruacioneve. Grat gjat ditve t menstruacioneve nuk mund: 1) T falin namaz, 2) T agjrojn, 3) T lexojn Kuran, Mirpo, nj grua e cila sht msuese, gjat kohs s menstruacioneve mund tua msoj Kuranin t tjerve duke ua shqiptuar at shkronj pr shkronj, fjal pr fjal, vetm jo me nijet t leximit, por me nijet t msimit. 4) Nuk mund ta prekin Kuranin me dor, 5) Nuk mund t bjn tavaf n Qabe, 6) Nuk mund t hyn n xhami, 7) Nuk mund t ken marrdhnie intime me burrat e tyre. T gjitha kto pr grat q gjenden n menstruacione jan haram. Kur t prfundojn menstruacionet, bhet farz larja e trr trupit (gusli). Grat, namazet t cilt nuk i kan fal gjat kohs s menstruacioneve, nuk i prsritin (kaza). Kto ua ka fal Allahu i lartsuar. Ndrsa ditt t cilat nuk i kan agjruar i bjn kaza d.m.th. i agjrojn pasi t kaloj gjendja e lartprmendur. 2. Nifasi- Gjendja e lehonis: Gjendje e lehonis quhet rrjedhja e gjakut nga mitrat e grave prej kohs posa t lindin fmijt, ndrsa gruaja e cila sht n kt gjendje quhet lehon. Gruaja pasi q t ngel me barr nuk ka menstruacione. Gjendja e lehonis prej kohs s lindjes s fmijs m s shumti vazhdon 40 dit. Minimumi nuk ka kufij. Ajo mund t prfundoj edhe para dyzet ditve. N kso raste gruaja mund t filloj me ibadetet pasi q ta pastroj tr trupin (gusl). Pra, nuk duhet t pres t mbushen dyzet dit. Nse rrjedhja e gjakut gjat ditve t lehonis ndrpritet pr nj koh dhe pastaj vazhdon, kjo grua llogaritet lehon edhe gjat ditve kur rrjedhja e gjakut sht ndrprer. Gjrat t cilat jan haram t bhen gjat menstruacioneve jan haram edhe gjat gjendjes s lehonis. Pas prfunudimit t lehonis, bhet farz larja e tr trupit. Namazet e pa falura gjat gjendjes s lehonis nuk bhen kaza, ndrsa ditt e pa agjruara bhen kaza. 3) Istihada Gjaku i cili rrjedh nga ndonj ven dhe del nprmjet t organit gjenital t femrs quhet istihada. Ky nuk rrjedh nga mitra e femrs, por rrjedh nga vent e saj pr shkak t ndonj smundjeje. Ai nuk ka er. Pr grat kjo gjendje sht nj smundje dhe uzur (arsye juridike sh. p. ) Gjaku q paraqitet para moshs 9 vjeare, pas moshs 55 vjeare dhe gjaku q paraqitet gjat kohs s shtatzansis sht gjaku i istihads. Nse mentruacionet prfundojn para tri ditve nuk konsiderohen menstruacione, por kjo situat pr gruan paraqet nj penges me arsye. Kshtu sht edhe me gjakun q rrjedh gjat periudhs s shtatznsis, gjat kohs s lehonis nse rrjedh m tepr se 40 dit dhe gjat menstruacioneve m tepr se dhjet dit. Kto situata quhen Istihada. Grat, gjat ktyre rasteve i falin namazet dhe agjrojn. Pasi q kto nuk jan gjendje t menstruacioneve apo t lehonis, krahasohen me gjakderdhjen e hunds dhe konsiderohen pengesa me arsye.

41

Tejemumi
Tejemum quhet brja e nijetit, prekja e dheut t pastr apo e dikahit nga elementet e dheut me t dy duart dhe dhnia mesh fytyrs dhe krahve. Tejemumi e zvendson abdestin apo guslin n rastet kur nuk gjendet uj. Farzet e tejemumit Tejemumi ka dy farze: 1) Brja e nijetit, 2) Prekja dy her me duar e dheut t pastr apo e dikaje t ngjashme me dheun. N hern e par i jepet mesh fytyrs, ndrsa n t dytn krahve. Sunetet e tejemumit: 1) Leximi i besmeles n fillim, 2) Nderimi i rendit, 3) Veprimet t realizohen pa ndrprerje njra pas tjetrs, 4) Gjat vendosjes s duarve n dhe s pari duhet lvizur prpara. 5) Pastaj duhet trhequr prapa, 6) Gishtat duhet t mbahen t hapur, 7) Gjat ngritjes s duarve nga dheu, nse jan me dhe duhet shkundur pak. Si merret tejemumi? Prvishen kraht deri mbi brryla dhe bhet nijet pr ka merret tejemum. Pastaj duart lshohen n dhe t pastr apo n dika t ngjashme me dheun duke i mbajtur gishtat t hapur, e nse duart jan tepr me pluhur shkunden pak. Pastaj me brendsin e duarve nj her i jepet mesh fytyrs. Prsri i lshojm duart n dhe dhe me brendsin e dors s majt i jepet mesh krahut t djatht deri mbi brryl, ndrsa me dorn e djatht i jepet mesh krahut t majt. ka e prish tejemumin? 1) Gjrat t cilat e prishin abdestin e prishin edhe tejemumin, 2) Tejemumi prishet edhe n rastet kur gjendet uji dhe mundsia e prdorimit t tij, 3) Gjithashtu tejemumi prishet edhe me rastin e evitimit t arsyes q e ka lejuar tejemumin, pra ai q sht detyruar t marr tejemum pr shkak t pengess me arsye (uzur), me kalimin e pengess, tejemumi i prishet. N cilat raste lejohet tejemumi 1) N rast se nuk gjendet uj i pastr sa pr t marr abdest apo gusl, 2) N qoft se gjendet uj, por sht e pamundur t shfrytzohet, 3) N rast se tr trupi apo shumica e tij sht e lnduar dhe prdorimi i ujit shkakton dme. Tejemumi sht nj lehtsim q Allahu ia ka dhuruar t dashurit ton, pejgamberit, dhe neve muslimanve q t kemi mundsi ti zbatojm ibadetet tona.

42

PJESA E TRET

43

44

Namazi
Sharti i par i fes islame sht shqiptimi i shehadetit, ndrsa i dyti sht falja e namazit. Detyra e par e njeriut sht t besoj ekzistencn, njsin e Allahut dhe pejgamberllkun e Muhammedit a. s. Farzi m i rndsishm pas imanit sht falja e namazit. Namazi sht nj ibadet q e pastron shpirtin, e ndrion zemrn dhe e lartson njeriun n aspektin shpirtror te Allahu xh. sh. I dashuri yn, pejgamberi ka vn n dukje se namazi sht nj ibadet shum i rndsishm n fen ton duke thn: Namazi sht shtyll e fes.1 Namazi sht nj nur q neve na e pastron trupin dhe shpirtin. N saje t namazit muslimani pastrohet nga ndytsit e mkateve dhe bhet nj rob q e meriton hyrjen n xhenet. Pejgamberi yn n lidhje me kt thot: Nse para ders s ndonjrit prej jush gjendet nj lum dhe ai n t pastrohet pes her n dit, a do t kishte ngel dika nga papastrtia?. T pranishmit u prgjigjn: Asgj nuk ngel nga ndytsia, o i drguar i Allahut. Ather pejgamberi a. s. tha: Ja pra, pes koht e namazit i prngjajn ktij shembulli. Allahu nprmjet t namazit i shlyen mkatet.2 Namazi e ruan njeriun nga veprimi i mkateve duke vn n zemrat e njerzve friknderimin ndaj Allahut xh. sh. Ai q e fal namazin drejt, e prforcon imanin, e fiton plqimin e Allahut dhe i elet rruga e ndriuar e xhenetit. Muslimani, ashtu si sht i obliguar t fal namaz, ashtu sht i detyruar tua msoj at edhe fmijve t vet. I dashuri yn, pejgamberi thot: Urdhroni fmijt tuaj t falin namaz kur t arrijn moshn 7-vjeare.3 Nse prindrit ua msojn fmijve faljen e namazit qysh n moshn 7-vjeare, kur fmijt t arrijn moshn e pjekuris ve do ta ken prvetsuar faljen e namazit. Namazi nuk braktiset Sabahu, dreka, ikindia, akshami, jacia, pes koh namazi, Pastroje brendsin tnde nga ndytsia, fale namazin. Zemra e atyre q e falin namazin mbushet me nur, N fytyrn e atyre q sfalin namaz venitet ky nur. Namaz do t thot t qndrosh n huzurin e Zotit, t bisedosh me at, t arrish te nuri i Zotit. Sa m par bhu i pastr, merr abdest pastrohu, Kjo duhet q nga fmijria, ta prvetsosh kt mundohu. M. Sherefettin Jaltkaja

Kush e ka farz namazin

Pr t qen namazi farz pr nj njeri, ai duhet ti plotsoj tri kushte: 1) T jet musliman,
Keshful-Hafa v. 2. f. 31. Buhari, v. 2, f. 475. 3 Keshful-Hafa v. 2, f. 203.
1 2

45

2) T jet n pubertet, 3) T jet mentalisht i shndosh.

Koht e namazit
N dit ka pes koh namazi: sabahu, dreka, ikindia, akshami dhe jacia. donjri nga namazet e ka kohn e vet t caktuar. sht shart q do namaz t falet n kohn e vet. Ashtu si nuk sht e lejuar t falet nj namaz para kohs s vet, gjithashtu sht mkat i madh t lihet namazi pas kohs s vet pa ndonj penges t arsyeshme (uzur).

Koht n t cilat nuk lejohet falja e namazit:

N ca koh t dits nuk lejohet t falet asnjri nga namazet farze, vaxhibe apo nafile. Kto koh llogariten mekruh. Ekzistojn tre koh t tilla: 1) Duke lindur dielli, 2) Kur dielli sht n kup t qiellit, n zenit, 3) Duke pernduar dielli. N kt t fundit mund t falet vetm farzi i ikindis, n qoft se deri ather nuk sht falur.

Llojet e namazeve
Namazet jan tri llojesh: 1) Namazet farze, 2) Namazet vaxhibe, 3) Namazet nafile (ktu prfshihen namazet sunete dhe ato q jan mendub).

A. Namazet farze
N grupin e namazeve farze bjn pjes: pes koht e namazeve ditore, namazi i xhumas dhe namazi i xhenazes. Pes koht e namazit q nuk jan falur n kohn e vet, sht farz t bhen kaza. Pes koht e namazeve: 1) Namazi i sabahut i ka katr rekate: 2 rekate sunete, 2 rekate farz. 2) Namazi i dreks i ka 10 rekate: 4 rekate t sunetit t par, 4 farze, 2 sunetet e fundit. 3) Ikindia i ka 8 rekate: 4 rekate sunete, 4 farze. 4) Akshami i ka 5 rekate: 46

3 rekate farz, 2 sunete. 5) Jacia i ka 10 rekate: 4 rekate sunete t para, 4 farze, 2 sunete t fundit. Namazet e tjera farze, prve ktyre pes kohve, jan: 1) Namazi i xhumas q i ka 10 rekate: 4 rekate sunete t para, 2 farze, 4 sunete t fundit. 2) Namazi i xhenazes sht farz kifaje.

B. Namazet vaxhibe
1) Namazi i vitrit q prbhet prej tre rekateve. 2) Namazi i Bajaramit t Ramazanit q prbhet prej dy rekateve dhe 3) Namazi i Bajramit t kurbanit q prbhet prej dy rekateve.

C. Namazet nafile
Namazet q falen jasht farzeve dhe vaxhibeve quhen namaze nafile. Namazet nafile ndahen n dy grupe: 1) Nafilet t cilat jan t lidhura me namazet farze: Kto jan sunetet t cilat falen para ose pas farzeve dhe namazi i teravis, i cili falet gjat netve t Ramazanit, q njkohsisht sht sunet muekkede. 2) Namazet nafile t cilat nuk jan t lidhura me namazet farze. Kto quhen edhe namaze mustehab apo mendub. Jan namaze q falen n disa koh t ndryshme me qllim q t fitohen sevabe. Disa nga kto jan: a) Namazi i duhas-paradits, i cili falet pasi t lind dielli dhe pasi t kaloj koha e kerahetit. Mund t falet nga dy deri n dymbdhjet rekate. b) Namazi tehexhxhud sht namaz q falet pas mesit t nats nga dy deri n tet rekate. c) Tehijjetul mesxhid sht namaz prej dy rekateve i cili falet me rastin e vizitave t xhamive (nse nuk sht koha e kerahetit).

Farzet e namazit
Farzet e namazit jan dymbdhjet. Gjasht jan para namazit t cilat quhen shartet e namazit dhe gjasht brenda namazit t cilat quhen ruknet e namazit. Namazi pr t qen i plot nevojitet t plotsohen dymbdhjet farzet e tij. Shartet e namazit jan: 1) Pastrtia nga hadethi: Hadeth quhet papastrtia kuptimore. Pr ta larguar kt papastrti, duhet t merret abdest, n rast nevoje t bhet edhe gusl. Pra, gjendja pa abdest dhe t qent xhunub quhet hadeth. 2) Pastrtia nga nexhaseti (ndytsia): Personi i cili do t falet duhet t jet i pastr dhe ta pastroj nga ndytsia trupin, teshat dhe vendin ku dot falet. 3) Setri avret-mbulimi i trupit: Mbulimi i vendeve t trupit gjat faljes s namazit. Meshkujt duhet ta mbulojn trupin nga krthiza deri n gjunj (prfshir edhe gjunjt). 47

Grat prve fytyrs, duarve dhe kmbve, duhet ta mbulojn tr trupin q sht auret. 4) Istikbali kible-drejtimi kah kibla: Pra namazi t falet duke u drejtuar kah kibla. Kibla sht Qabeja e cila gjendet n qytetin Mekke, ndrtesa e par e shenjt e ndrtuar me qllim q ti bhet ibadet Allahut xh. sh. n tok. Me urdhrin e Allahut Qaben e ka ndrtuar hz. Ibrahimi dhe hz. Ismaili. 5) Koha e namazit: Namazi duhet t falet n kohn e vet, pra nuk lejohet q t falet para kohe. 6) Nijeti - Vendosja pr tu falur: Nijet sht vetdija se cilin namaz je duke e falur dhe prkujtimi i tij me zemr.

Ruknet e namazit
1) Iftitah tekbiri - Tekbiri fillestar nnkupton marrjen e tekbirit n fillim t namazit. 2) Kijami-Qndrimi n kmb gjat faljes s namazit 3) Kiraeti-Leximi i pjesve t Kuranit gjat qndrimit n kmb n namaz. 4) Rukuja-Prkulja n namaz n mnyr q duart t arrijn te gjunjt. 5) Suxhudi - Vendosja e ballit n tok bashk me duart, gjunjt dhe kmbt. 6) Kadei ahire-Ulja e fundit - qndrimi ulur n namaz pas brjes s sexhdeve t rekatit t fundit pr ta lexuar Etehijjatin.

Vaxhibet e namazit:
1) T fillohet namazi me fjaln Allahu ekber 2) Leximi i Fatihas n dy rekatet e para t namazeve farz dhe n do rekat t namazeve nafile. 3) Leximi i sures apo ajetit pas Fatihas n dy rekatet e para t namazeve farze, n do rekat t namazit t vitrit dhe t nafileve. 4) Leximi i Fatihas para sures. 5) Vendosja e hunds dhe ballit n tok gjat qndrimit n sexhde. 6) Ulja n rekatin e dyt te namazet tre dhe katrrekatshve. (Kjo quhet kadei ula - ulja e par) 7) Leximi i ettehijjatit n uljet e para dhe t fundit. 8) N rast se namazi falet me xhemat, leximi i Fatihas dhe i sures me z n do rekat t namazit t sabahut, xhumas, Bajrameve, teravis, vitrit dhe n dy rekatet e para t akshamit dhe t jacis, ndrsa pa z kndohet n namazin e dreks dhe t ikindis. 9) Gjat faljes me imam heshtja e xhematit duke mos lexuar as Fatihan as suren. 10) N namazin e vitrit marrja e tekbirit dhe leximi i duas s kunutit. 11) N namazet e Bajrameve marrja e tekbireve shtes. 12) Tadili erkani, d.m.th. t qetsohen gjymtyrt gjat qndrimit n kmb, n ruku, n sexhde, duke u uar nga rukuja t drejtohet trupi dhe t qndrohet sa t thuhet Subhanallah. Kshtu duhet vepruar edhe mes dy sexhdeve. 13) Dhnia e selamit n ann e djath dhe t majt n fund t namazit. 14) Brja e sehvi-sexhdes n rast t gabimit gjat faljes. (Sehvi-sexhdeja duhet t bhet n rast t vonimit t ndonjrit nga farzet apo vaxhibet e namazit ose gjat lnies s vaxhibit me harres. Nse vaxhibi lshohet me vetdije, namazi duhet t prsritet.)

Sunetet e namazit:
1) N do namaz, gjat marrjes s tekbirit fillestar, bhet ngritja e duarve deri te vesht, ndrsa n namazin e vitrit ngritja e duarve gjat marrjes s tekbirit t kunutit dhe gjat marrjes s tekbireve shtes n namazet e Bajrameve (Burrat duke marr tekbir i ngren duart n mnyr q gishti i madh t prek laprn e veshit, ndrsa grat majat e gishtave duhet barazuar me supet e krahve.) 2) Kndimi i ezanit dhe ikametit para pes kohve t namazit dhe n namazin e xhumas (Pr grat ezani dhe ikameti nuk sht sunet) 48

Dgjimi i ezanit sht mustehab. Ai q e dgjon ezanin duhet ti prsrit fjalt q i thot muezini. Vetm kur muezini thot Hajje alessalah dhe Hajje alelfelah, dgjuesi duhet t thot La havle vela kuvvete il-la bil-lahi alijjiladhim Me mbarimin e ezanit, pasi ti drgohet salavat pejgamberit a.s., lexohet kjo dua.

Shqiptimi: Allahumme rabbe hadhihiddavetittammeti vessalatil-kaimeti ati Muhammeden elvesilete velfadilete vebathhu makamen mahmuden el-ledhi vaadteh. Kuptimi: O Allah, ti q je Zot i ktij namazi q prgatitemi pr ta falur dhe i ksaj thirrjeje t prsosur (ezanit), dhuroji Muhammedit a.s. mundsin e ndrmjetsimit dhe vlerat (nivelet e larta n xhenet) dhe mundsoja atij arritjen n pozitn e premtuar (mekami mahmud.). Pejgamberi yn ka thn: Kush e lexon kt dua n fund t ezanit, e fiton t drejtn e shefaatit tim.4

Rijadus-Salihin,v. 2, f. 371

49

Ezani
Allahu ekber-Allahu ekber Allahu ekber-Allahu ekber Eshhedu enla ilahe il-lellah Eshhedu enla ilahe il-lellah Eshhedu enne Muhammeden Resulullah Eshhedu enne Muhammeden Resulullah Hajje alas-salah, Hajje ales-salah Hajje alel-felah, Hajje alel-felah Essalatu hajrun minennevm Essalatu hajrun minennevm(*) Allahu ekber, Allahu ekber La ilahe il-lellah. (*) Kjo pjes lexohet vetm n ezanin e sabahut.

50

Ikameti
Allahu ekber-Allahu ekber Allahu ekber-Allahu ekber Eshhedu enla ilahe il-lellah Eshhedu enla ilahe il-lellah Eshhedu enne Muhammeden resulullah Eshhedu enne Muhammeden Resulullah Hajje alas-salah, Hajje ales-salah Hajje alel-felah, Hajje alel-felah Kad kametis-salah Kad kametis-salah Allahu ekber, Allahu ekber La ilahe il-lellah. 3) Leximi i subhanekes 4) Leximi i eudhu-besmeles n rekatin e par pas subhanekes dhe n rekatet e tjera leximi i besmeles para Fatihas. 5) Leximi pa z i eudhu-besmeles dhe subhanekes. 6) N namazet farze t cilat jan tre dhe katrrekatshe leximi i Fatihas n rekatin e tret dhe t katt. 7) Pas leximit t Fatihas thnia pa z e fjals amin nga imami dhe nga xhemati. 8) Prve tekbirit fillestar marrja e t gjitha tekbireve brenda namazit. 9) Duke u ngritur nga rukuja thnia Semiallahu limen hamideh dhe, pas ksaj Rabbena lekel hamd. 10) N ruku thnia tri her Subhane rabbijel-adhim dhe n do sexhde tri her Subhane rabbijelala. 11) Gjat qndrimit n kmb, kmbt t jen t hapura sa katr gishta. 12) N ruku gjunjt t kapen me duar dhe gishtrinjt t jen t elur (grat nuk i kapin gujt me duar dhe nuk i mbajn hapur gishtat. Ato vetm i afrojn gishtat mbi gjunj) 13) N ruku gjunjt dhe brrylat nuk duhet lakuar ndrsa shpinn duhet mbajtur drejt (grat i lakojn paks gjunjt dhe nuk e drejtojn shpinn plotsisht n mnyr horizontale) 14) Duke shkuar n sexhde s pari duhet lshuar gjunjt, pastaj duart, m pastaj fytyrn, ndrsa duke u ngritur nga sexhdeja n radh t par e ojm fytyrn, pastaj duart dhe m n fund duke i vn duart mbi gjunj ohemi nga sexhdeja. 15) Gjat qndrimit ulur, vnia e duarve mbi kofsh. 16) Gjat qndrimit ulur, shtrirja e kmbs s majt, ulja mbi t dhe mbajtja e gishtave t kmbs s djatht drejt kibles (grat i shtrijn kmbt n ann e djatht dhe ulen mbi kofsh. 17) N uljen e fundit pas ettehijjatit leximi i Allahumme sal-li, Allahumme barik, Allahumme Rabbena, dhe Allahumme rabbenagfirli. 18) Gjat dhnies s selamit s pari bhet kthimi i koks n t djatht e pastaj n t majt. 19) Gjat dhnies s selamit thnia e fjals Esselamu alejkum ve rahmetullah.

51

Adabet e namazit: Gjat namazit: a) Duke qen n kmb t shikohet drejt vendit t sexhdes, b) N ruku t shikohet para kmbve, c) Duke qen ulur, t shikohet mbi gjoks, ) N sexhde, t shikohet n dyja skajet e hunds dhe d) Gjat dhnies selam t shikohet n shpatulla. Gjrat t cilat e prishin namazin 1) T folurit n namaz. 2) Ngrnia apo pirja. 3) Qeshja me z aq sa zrin ta dgjoj vet (nse e dgjon edhe ai q sht afr, prishet edhe abdesti). 4) Dhnia apo marrja e selamit. 5) Mnjanimi i gjoksit prej kibles. 6) Qarja pr dika q i prket ksaj bote ose pshpritja ah pr shkak t ndonj dhembjeje (qarja nga frika ndaj Allahut nuk e prish namazin.) 7) Prpjekja pr tu kollitur pa pasur nevoj (Kollitja normale, pa dashje nuk e prish namazin.) 8) Prpjekja pr t vepruar dika, fryerja ndaj dikaje. 9) Leximi i Kuranit gabim duke ia prishur kuptimin. 10) Leximi i ajetit me mushaf (jo prmendsh). 11) Prishja e abdestit gjat namazit. 12) Abdesti i prishet edhe personit q ka marr tejemum dhe nse gjat namazit e sheh ujin dhe ka mundsi ta prdor at. 13) Lindja e diellit gjat faljes s namazit t sabahut. 14) Falja e burrave dhe grave n nj saf pran njri tjetrit pa ndonj perde apo ndonj zbraztir n mest tyre, aq sa mes tyre t mund t futet edhe ndonj person. 15) Zbulimi i ndonjrs nga gjymtyrt q duhet mbuluar n namaz aq sa zgjat nj rukn i namazit. Mekruhet e namazit 1) Luajtja me trupin apo teshat, krcllimi dhe grshetimi gishtave, lshimi i duarve anash, t gogsuarit dhe shtrirja e trupit. 2) Mbyllja e syve, shikimi anash dhe lart (nse gjat shikimit gjoksi largohet nga kibla namazi prishet) 3) Lidhja n namaz me kraht e prveshur (grat nse falen me kraht e prveshur, namazi u prishet) 4) Pa ndonj arsye ulja kmbkryq, ulja gali, apo ulja duke qndruar n gjunj. 5) Falja e namazit drejt zjarrit me prush dhe drejt njeriut q sht i kthyer nga ai q falet (kthimi drejt kandilit, qiriut dhe llambs nuk sht mekruh) 6) Fshirja e pluhurit dhe djerss nga fytyra, kruajtja e trupit dhe rregullimi i gurve n vendin e sexhdes. (nse kto bhen pr shkak t ndonj shqetsimi nuk sht mekruh) 7) Braktisja e tesbihve n ruku apo sexhde ose thnia m pak se tri her. 8) Falja e namazit n vendet ku n ann e prparme, lart, djathtas apo majtas gjenden fotografi t qenieve t gjalla ose brja e sexhdes mbi fotografi t till (nse gjendet ndonj foto e drunjve apo ndonj pamje e sendeve t pashpirt, nuk sht mekruh) 9) Mbshtetja n dika gjat faljes. 10) Vendosja n sexhde vetm e ballit e jo edhe e hunds. 11) Duke rn n sexhde lshimi i duarve para gjunjve dhe duke u uar ngritja e gjunjve para duarve (nse vepron kshtu pr shkak t ndonj smundjeje, nuk sht mekruh) 12) Falja n rrug, n vende t papastrta, mbi varre, n vende pran ndytsis apo n vend t huaja pa lejen e pronarit. 13) Leximi nga Kurani m gjat n rekatin e dyt sesa n t parin. 52

14) Leximi i t njjts sure n dy rekate duke ditur sure t tjera. 15) Leximi i sureve apo ajeteve mbrapsht, pra n rekatin e dyt suren q sht para asaj q sht lexuar n rekatin e par. Suret q lexohen pas Elhamit duhet t renditen nga fillimi drejt mbarimit (ashtu si jan t renditura n Kuran). Kshtu nse n rekatin e par pas Fatihas sht lexuar Elemterekejfe, ndrsa n rekatin e dyt Li ilafi kurejshi leximi sht n rregull. Mirpo, nse n t parin lexohet Li ilafi Kurejshi e n t dytin Elemterekejfe, leximi i ktill sht mekruh. 16) Leximi i nj sureje n rekatin e par, ndrsa n rekatin e dyt leximi i sures s tret duke e ln t dytn. Kshtu nse n rekatin e par sht lexuar Elemterekejfe e n t dytin, n vend q t lexohet li ilafi lexohet Erejtel-ledhi. Leximi i ktill sht mekruh. Nse lshohen dy apo m tepr sure nuk sht mekruh. 17) Hedhja e palltos krahve. 18) N xhami falja e namazit m pas edhe pse ka vende t lira n saft e par.

53

Mnyra e faljes s pes kohve t namazit

Pasi q i msuam gjrat t cilat duhet t dihen n lidhje me namazin, t shohim tani se si falen pes koht e namazit.

Namazi i sabahut
Ky namaz prbhet prej katr rekateve: dy suneteve dhe dy farzeve. Sunetet falen para pastaj farzet. Pr t msuar m mir se si falet namazi, mnyra e faljes s sabahut sht shpjeguar edhe me fotografi.

54

Tregimi me fotografi se si falet suneti i sabahut

Rekati i par: 1) S pari kthehemi kah kibla duke qndruar n kmb dhe duke i mbajtur kmbt e hapur n nj distanc prej katr gishtash. 2) Bhet nijet: E bj nijet ti fal sunetet e sabahut t sotm per riza t Zotit. 3) Merret tekbiri fillestar duke thn Allahu ekber. Duke marr tekbir brendsia e dors duhet t jet e kthyer nga kibla dhe gishtat t jen t hapur. Duart ngrihen lart n mnyr q gishtat e mdhenj t prekin n bulzat e veshit. Foto 1 Foto 1

Grat gjat marrjes s tekbirit duart i ojn ashtu q majat e gishtrinjve t barazohen me supet e krahve, ndrsa brendsia e dors t jet e kthyer kah kibla dhe gishtat t jen t hapur. Foto 2

Foto 2 4) Pas tekbirit, lidhen duart dhe duke qndruar n kmb shikohet n vendin ku do t bhet sexhdeja. 5) Gjat qndrimit n kmb, me radh lexohet: a) Subhaneke b) Eudhu bismil. . c) Fatiha ) Nj sure nga Kurani (disa dua dhe sure t cilat lexohen n namaz jan vn n fund t librit). Lidhen duart nn krthiz, dora e djatht vihet mbi t majtn ashtu q gishti i madh dhe i vogli ta rrethojn nyjen e dors. Foto 3 Foto 3

55

Grat i lidhin duart mbi gjoks duke e vn dorn e djatht mbi t majtn, por nuk e mbshtjellin byzylykun sikur meshkujt. Foto 4

Foto 4

6) Shkohet n ruku duke thn Allahu ekber dhe duke qndruar ashtu n ruku tri her thuhet Subhane rabbijel adhim. Gjat rukus shikohet mbi shpinn e kmbve. Meshkujt n ruku duke i mbajtur gishtat t hapur i kapin gjunjt dhe e drejtojn shpinn horizontalisht. Brrylat dhe gjunjt nuk i lakojn fare. Foto 5

Foto 5

Grat n ruku nuk e drejtojn shpinn si burrat horizontalisht edhe prkulen m pak. Duart i vn mbi gjunj (gishtat nuk i hapin) dhe gjunjt i lakojn m pak. Foto 6

Foto 6

7) ohemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Ngritja e meshkujve nga rukuja Foto 7

Foto 7 56

Ngritja e femrave nga rukuja. Foto 8

Foto 8

8) Duke thn Allahhu ekber shkohet n sexhde. Duke shkuar n sexhde s pari me gjunj e pastaj me duart, ballin dhe hundn e vm n tok. N sexhde koka vihet mes duarve. Gjat qndrimit n sexhde kmbt nuk ngrihen nga toka. Gjat sexhdes shikohet n skajet e hunds. N kt gjendje tri her thuhet Subhane rabbijel -ala. Meshkujt n sexhde, brrylat nuk i bashkojn me trupin dhe kraht nuk i lshojn pr tok. Kmbt mbahen n nj pozit vertikale duke i kthyer majat e gishtave nga kibla. Foto 9

Foto 9

Femrat n sexhde i afrojn kraht me trupin. Kmbt vihen n tok vertikalisht, ashtu q majat e gishtave t jen t kthyer kah kibla. Foto 10

Foto 10 9) Duke thn Allahhu ekbere ojm kokn nga sexhdeja dhe ulemi n gjunj. Gjat uljes duart vihen mbi kofsh n mnyr q gishtat t prputhen me gjunjt dhe tani shikohet n gjoks. N kt pozit qndrohet aq sa pr t thn Subhanell-llah. Meshkujt ulen mbi kmbn e majt t shtrir mbi tok, ndrsa kmba e djatht mbahet n pozit vertikale me gishtat e drejtuar kah kibla. Foto 11 Foto 11 57

Femrat ulen duke u rrafshuar dhe duke nxjerr kmbt n ann e djatht. Foto 12

Foto 12

10) Duke thn Allahhu ekber shkohet n sexhde pr s dyti dhe tri her thuhet Subhne rabbijel ala. Brja e sexhdes s dyt (meshkujt). Foto 13

Foto 13

Brja e sexhdes s dyt (femrat). Foto 14

Foto 14 11) Duke thn Allahhu ekber nga sexhdeja, ngrihemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt: 1) N kmb me radh lexohet; a) Bismil-lahi b) Fatihaja c) Nj sure Qndrimi i meshkujve n kmb. Foto 15 Foto 15 58

Qndrimi i femrave n kmb. Foto 16

Foto 16

12) Ashtu si n rekatin e par, duke thn Allahhu ekber shkohet n ruku dhe tri her thuhet Subhane rabbijel adhim. Forma e rukus (pr meshkujt). Foto 17

Foto 17

Forma e rukus (pr femrat). Foto 18

Foto 18

13) Duke thn Semiall-llahu limen hamideh nga rukuja drejtohemi n kmb dhe themi Rabbena lekel hamd. Drejtimi n kmb pas rukus te meshkujt. Foto 19

Foto 19 59

Drejtimi n kmb pas rukus te femrat. Foto 20

Foto 20

14) Duke thn Allahhu ekber shkohet n sexhde dhe aty tri her( thuhet Subhane rabbijel ala. Forma e sexhdes (te meshkujt). Foto 21

Foto 21

Forma e sexhdes (te grat). Foto 22

Foto 22

15) Duke thn Allahu ekber ohemi nga sexhdeja dhe qndrojm ulur pr nj moment sa t mund t thuhet Subhanell-llah. Ulja mes dy sexhdeve (te meshkujt). Foto 23 Foto 23 60

Ulja mes dy sexhdeve (te femrat). Foto 24

Foto 24

16) Pastaj duke thn Allahu ekber shkohet pr s dyti n sexhde dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala. Brja e sexhdes s dyt (te meshkujt). Foto 25

Foto 25

Brja e sexhdes s dyt (te femrat). Foto 26

Foto 26 17) Duke thn All-llahu ekber ohemi nga sexhdeja dhe qndrojm ulur. Gjat qndrimit ulur duart vihen mbi kofsh n mnyr q gishtat t prputhen me gjunjt dhe shikimi t prqendrohet mbi gjoks. 18) Duke qndruar ulur me radh lexohet; a) Ettehijjati b) All-llahhumme sal-li ala c) All-llahumme barik ala d) Duat: Rabbena atina... Foto 27 61

Meshkujt qndrojn ulur kshtu: kmba e majt qndron shtrir dhe ulet mbi t, ndrsa kmba e djatht qndron vertikalisht me gishtat e drejtuar kah kibla. Foto 27-28

Foto 28

Femrat ulen duke i mbajtur kmbt n mnyr horizontale t nxjerra n ann e djatht. Foto 29

Foto 29

19) S pari duke e kthyer kokn n an t djatht thuhet Esselamu alejkum ve rahmetull-llah. Duke dhn selam, shikohet mbi supe. Dhnia e selamit n an t djatht te meshkujt. Foto 30

Foto 30

Dhnia e selamit n an t djatht te femrat. Foto 31

Foto 31 62

20) Pastaj duke e kthyer kokn n t majt thuhet Esselamu alejkum ve rahmetull-llah. Kshtu plotsohen dy rekate namaz. Dhnia e selamit n t majt te meshkujt. Foto 32

Foto 32

Dhnia e selamit n t majt te femrat. Foto 33

Foto 33

Duaja Duke br duan duart ohen paralel me gjoksin. Duart hapen n drejtim t qiellit t kthyera pak kah fytyra dhe t ndara prej njra-tjetrs. Foto 34-35 Nj djal duke br dua. Foto 34 Nj vajz duke br dua. Foto 35

Foto 34

Foto 35

63

Mnyra e faljes s farzit t sabahut

Duke filluar nga farzi i namazit t sabahut, n nj mnyr m t leht pr tu kuptuar jan prkufizuar t gjitha namazet me radh dhe n detaje. Ktu nuk sht par e arsyeshme t vihen foto plotsuese (ashtu si u paraqit falja e sunetit t sabahut) Pasi q lvizjet e nj namazi dyrekatsh nuk kan ndonj dallim t dukshm me lvizjet e namazeve t tjera, dallimet te disa namaze, jan shpjeguar n veanti. (si sht rasti me namazin e vitrit dhe t bajrameve). Farzi i sabahut falet njsoj si suneti i sabahut, vetm se ktu duhet br nijet pr farzin dhe meshkujt t bjn ikamet. Dy rekatet farze t namazit t sabahut falen kshtu: Rekati i par: Kndohet ikameti (pr meshkujt) Bhet nijet Vendosa pr All-llahun ta fal farzin e sabahut t dits s sotme Duke thn All-llahu ekber merret tekbiri fillestar dhe lidhen duart. Gjat qndrimit n kmb me radh lexohet: Subhanekeja, eudhu-besmeleja, Fatihaja dhe nj sure. Shkohet n ruku duke thn All-llahu ekber dhe tri her thuhet Subhane rabbijel adhim. Ngrihemi nga rukuja duke thn semiall-lahulimen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd Shkohet n sexhde duke thn All-llahu ekber dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi nga sexhdeja dhe ulemi n gunj. Prsri duke thn All-lahu ekber shkohet n sexhde pr s dyti dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe lidhen duart. Rekati i dyt: Gjat qndrimit n kmb me radh lexohen: besmeleja, Fatihaja dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkohet n ruku dhe tri her thuhet Subhane rabbijel adhim Duke thn Semiall-llahu limenhamideh ngrihemi nga rukuja dhe n kmb thuhet Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkohet n sexhde dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkohet pr n sexhden e dyt dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe qndrojm ulur. Gjat qndrimit ulur me radh lexohet: Ettehijjatu, Allahumme sal-li ala, All-llahumme barik ala, All-llahumme rabbena, Allahumme rabbenagfirli. S pari duke e kthyer kokn n t djatht dhe pastaj n t majt thuhet Esselamu alejkum ve rahmetull-llah.

64

Namazi i dreks
Namazi i dreks ka dhjet rekate: katr sunete t para, katr farze dhe dy sunete t fundit.

Falja e suneteve t para t dreks

Rekati i par: Bhet nijet Vendosa pr All-llahun ti fal sunetet e namazit t dreks s dits s sotme. Duke thn All-llahu ekber merret tekbiri fillestar dhe lidhen duart. Gjat qndrimit n kmb me radh lexohet: Subhaneke, eudhu-besmele, Fatihaja dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkohet n ruku dhe tri her thuhet Subhane rabbijel adhim. Duke thn Semiall-llahu limen hamideh drejtohet trupi dhe n kmb thuhet Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkohet n sexhde dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkohet pr s dyti n sexhde dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt N kmb me radh lexohet: Besmelja, Fatihaja dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Drejtohet trupi duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb thuhet Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkohet n sexhde dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri themi All-llahu ekber dhe shkojm pr s dyti n sexhde ku themi tri her Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ulemi dhe e lexojm vetm Ettehijatin. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e tret). Rekati i tret: Gjat qndrimit n kmb me radh lexohet: Besmelja, Fatihaja dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe themi tri her Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn Semiall-llahu limen hamedeh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm pr s dyti n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e katrt) Rekati i katrt: Gjat qndrimit n kmb me radh lexohet: Besmelja, Fatihaja dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkohet n ruku dhe tri her thuhet Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. 65

 Kthehemi nga sexhdeja duke thn All-llahu ekber. Prsri shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber qndrojm ulur . Gjat qndrimit ulur me radh lexojm: Ettehijjatin, All-llahumme sal-li ala, All-llahumme barik ala, All-llahume rabbena, All-llahumme rabbenagfirli. Duke e kthyer kokn s pari n an t djatht e pastaj n t majt themi Esselamu alejkum ve rahmetull-llah.

Mnyra e faljes s farzit t dreks

Rekati i par: Kndohet ikameti (pr meshkujt). Bjm nijet Vendosa pr All-llahun ta fal farzin e dreks s sotme, Duke thn All-llahu ekber e marrim tekbirin fillestar dhe i lidhim duart. N kmb me radh lexojm: Subhaneke, eudhu, besmele, Fatiha dhe nj sure Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn: Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thm All-llahu ekber lshohemi n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm pr s dyti n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt: N kmb me radh lexojm: besmelen, Fatihan dhe nj sure. Themi All-llahu ekber, prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Kthehemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamideh. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur e lexojm ettehijatin. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e tret). Rekati i tret: N kmb e lexojm Besmelen dhe Fatihan. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabijel adhim. Duke u kthyer nga rukuja themi Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi rabbena lekel ham. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhden e dyt. Duke thn All-llhu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e katrt). Rekati i katrt: N kmb e lexojm Besmelen dhe Fatihan. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. 66

 Duke thn semiall-llahu limen hamideh kthehemi nga rukuja dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabijel ala. Kthehemi nga sexhdeja e par duke thn All-llahu ekber. Prsri shkojm n sexhden e dyt duke thn All-llahu ekber dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur me radh lexojm: Ettehijjatin, All-llahumme sal-li, All-llahumme barik, All-llahumme rabbena dhe All-llahume rabbenagfirli. S pari duke e kthyer kokn n ann e djatht e pastaj n t majt themi Esselamu alejkum ve rahmetull-llah Pas ksaj lexojm: All-llahumme entes-selamu ve minkes-selamu tebarekte ja dhel xhelali vel ikram. Kshtu falen edhe dy rekatet sunete t fundit.

Mnyrja e faljes s dy suneteve t fundit t dreks

Rekati i par: E bjm nijet: Vendosa pr All-llahun ti fal dy sunete t fundit t dreks s dits s sotme. Duke thn All-llahu ekber e marrim tekbirin fillestar dhe i lidhim duart. N kmb me radh lexojm: Subhaneke, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thm All-llahu ekber lshohemi n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm pr s dyti n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt: N kmb me radh e lexojm: besmelen, Fatihan dhe nj sure. Themi All-llahu ekber prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Kthehemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur lexojm: Ettehijatin, All-llahummme sal-li ala, All-llahumme barik ala, Allllahumme rabbena dhe All-llahumme rabbenagfirli. S pari duke e kthyer kokn n ann e djatht e pastaj n t majt themi: Esselamu alejkum ve rahmetull-llah.

67

Namazi i ikindis
Ikindia i ka tet rekate: katr sunete dhe katr farze.

Mnyra e faljes s sunetit t ikindis

Rekati i par: E bjm nijet Vendosa pr All-llahun ti fal sunetet e ikindis s sotme, Duke thn All-llahu ekber e marrim tekbirin fillestar dhe i lidhim duart. N kmb me radh lexojm: subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thm All-llahu ekber lshohemi n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm pr s dyti n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt: N kmb me radh e lexojm: Besmelen, Fatihan dhe nj sure. Themi All-llahu ekber, prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Kthehemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur e lexojm: Ettehijatin, All-llahumme sal-li ala dhe All-llahumme barik ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e tret). Rekati i tret: N kmb e lexojm: Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabijel adhim. Duke u kthyer nga rukuja themi Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhden e dyt. Duke thn All-llhu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e katrt). Rekati i katrt: N kmb e lexojm: Besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Duke thn Semiall-llahu limen hamideh kthehemi nga rukuja dhe n kmb dhe themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabijel ala. Kthehemi nga sexhdeja e par duke thn All-llahu ekber. 68

 Prsri shkojm n sexhden e dyt duke thn All-llahu ekber dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur me radh e lexojm: Ettehijjatin, All-llahumme sal-li, All-llahumme barik, All-llahumme rabbena dhe All-llahumme rabbenagfirli. S pari duke e kthyer kokn n ann e djatht e pastaj n t majt themi Esselamu alejkum ve rahmetull-llah. Dallimi mes katr suneteve t para t dreks dhe atyre t ikindis qndron: Sunetet e para t dreks jan sunete muekkede. N rekatin e dyt gjat qndrimit ulur lexohet vetm Etehijjati dhe n rekatin e tret n kmb lexohet besmelja, Fatihaja dhe nj sure. Ndrsa sunetet e ikindis jan sunete gajri muekkede (sunete jo t forta). N rekatin e dyt gjat qndrimit ulur e lexojm: Ettehijjatin, All-llahumme sal-li, All-llahumme barik ala dhe n rekatin e tret n kmb e lexojm: Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure.

Mnyra e faljes s farzit t ikindis

Rekati i par: Kndohet ikameti (pr burrat) E bjm nijet Vendosa pr All-llahun ta fal farzin e ikindis s dits s sotme. Duke thn All-llahu ekber e marrim tekbirin fillestar dhe i lidhim duart. N kmb me radh lexojm: Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thm All-llahu ekber lshohemi n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm pr s dyti n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ohemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt: N kmb me radh lexojm: Besmelen, Fatihan dhe nj sure. Themi All-llahu ekber prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Kthehemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur e lexojm Ettehijatin. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e tret). Rekati i tret: N kmb lexojm Besmelen dhe Fatihan. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabijel adhim. Duke u kthyer nga rukuja themi: Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn Allahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. 69

 Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhden e dyt. Duke thn All-llahu ekber ohemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e katrt). Rekati i katrt: N kmb e lexojm Besmelen dhe Fatihan. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Duke thn Semiall-llahu limen hamideh kthehemi nga rukuja dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabijel ala. Kthehemi nga sexhdeja e par duke thn All-llahu ekber. Prsri shkojm n sexhden e dyt duke thn All-llahu ekber dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur me radh e lexojm: Ettehijjatin, All-llahumme sal-li, All-llahumme barik, All-llahumme rabbena dhe All-llahume rabbenagfirli. S pari duke e kthyer kokn n ann e djatht e pastaj n t majt themi Esselamu alejkum ve rahmetull-llah.

Namazi i akshamit
Namazi i akshamit i ka pes rekate: tri farze dhe dy sunete. M par falet farzi.

Mnyra e faljes s farzit t akshamit

Rekati par: S pari e kndojm ikametin (pr meshkujt) E bjm nijet Vendosa pr All-llahun ta fal farzin e akshamit t dits s sotme. Duke thn All-llahu ekber e marrim tekbirin fillestar dhe i lidhim duart. N kmb me radh e lexojm: Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan, dhe nj sure Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber lshohemi n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm pr s dyti n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ohemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt: N kmb me radh e lexojm: Besmelen, Fatihan dhe nj sure. Themi All-llahu ekber prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Kthehemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. 70

 Gjat qndrimit ulur e lexojm Ettehijatin. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e tret). Rekati i tret: N kmb e lexojm Besmelen dhe Fatihan. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Duke thn Semiall-llahu limen hamideh kthehemi nga rukuja dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabijel ala. Kthehemi nga sexhdeja e par duke thn All-llahu ekber. Prsri shkojm n sexhden e dyt duke thn All-llahu ekber dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur me radh e lexojm: Ettehijjatin, All-llahumme sal-li, All-llahumme barik, All-llahumme rabbena dhe All-llahume rabbenagfirli. S pari, duke e kthyer kokn n ann e djatht e pastaj n t majt themi Esselamu alejkum ve rahmetull-llah. Pas ksaj lexohet All-llahumme entes-selamu ve minkes-selamu tebarekte ja dhel xhelali vel ikram dhe i falim dy rekate sunetet t akshamit.

Falja e suneteve t akshamit

Rekati i par: E bjm nijet: Vendosa pr All-llahun ti fal sunetet e akshamit t dits s sotme. Duke thn All-llahu ekber e marrim tekbirin fillestar dhe i lidhim duart. N kmb me radh e lexojm: Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn Semiall-llahu limen hamidehdhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber biem n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber biem pr s dyti n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt: N kmb me radh e lexojm: Besmelen, Fatihan dhe nj sure. Themi All-llahu ekber, prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Kthehemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur lexojm: Ettehijatin, Al-llahumme sal-li, All-llahumme barik, All-llahumme rabbena dhe All-lahumme rabbengfirli. S pari duke e kthyer kokn n ann e djatht e pastaj n t majt themi Esselamu alejkum ve rahmetull-llah.

71

Namazi i jacis
Namazi i jacis i ka dhjet rekate: katr sunete t para, katr farze dhe dy sunete t fundit.

Mnyra e faljes s suneteve t para t jacis

Rekati i par: E bjm nijet Vendosa pr All-llahun ti fal sunetet e para t jacis s sotme, Duke thn All-llahu ekber e marrim tekbirin fillestar dhe i lidhim duart. N kmb me radh e lexojm: subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thm All-llahu ekber lshohemi n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm pr s dyti n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ohemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt: N kmb me radh e lexojm: besmelen, Fatihan dhe nj sure. Themi All-llahu ekber, prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Kthehemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur lexojm: Ettehijatin, All-llahumme sal-li dhe All-llahumme barik. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e tret). Rekati i tret: N kmb e lexojm: Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabijel adhim. Due u kthyer nga rukuja themi Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn Allahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llhu ekber shkojm n sexhden e dyt. Duke thn All-llhu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e katrt). Rekati i katrt: N kmb e lexojm: Besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Duke thn Semiall-llahu limen hamideh kthehemi nga rukuja dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabijel ala. Kthehemi nga sexhdeja e par duke thn All-llahu ekber. 72

 Prsri shkojm n sexhden e dyt duke thn All-llahu ekber dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur me radh e lexojm: Ettehijjatin, All-llahumme sal-li, All-llahumme barik, All-llahumme rabbena dhe All-llahume rabbenagfirli. S pari duke e kthyer kokn n ann e djatht e pastaj n t majt themi Esselamu alejkum ve rahmetull-llah

Mnyra e faljes s farzit t jacis

Rekati i par: Kndohet ikameti (pr meshkujt) E bjm nijet: Vendosa pr All-llahun ta fal farzin e jacis s dits s sotme, Duke thn All-llahu ekber e marrim tekbirin fillestar dhe i lidhim duart. N kmb me radh e lexojm: Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thm All-llahu ekber lshohemi n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm pr s dyti n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt: N kmb me radh e lexojm: Besmelen, Fatihan dhe nj sure. Themi All-llahu ekber prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Kthehemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur e lexojm Ettehijatin. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e tret). Rekati i tret: N kmb e lexojm Besmelen dhe Fatihan. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabijel adhim. Duke u kthyer nga rukuja themi Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llhu ekber shkojm n sexhden e dyt. Duke thn All-llhu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e katrt). Rekati i katrt: N kmb e lexojm Besmelen dhe Fatihan. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. 73

 Duke thn Semiall-llahu limen hamideh kthehemi nga rukuja dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabijel ala. Kthehemi nga sexhdeja e par duke thn All-llahu ekber. Prsri shkojm n sexhden e dyt duke thn All-llahu ekber dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur me radh lexojm: Ettehijjatin, All-llahumme sal-li, All-llahumme barik, All-llahumme rabbena dhe All-llahume rabbenagfirli. S pari duke e kthyer kokn n ann e djatht e pastaj n t majt themi Esselamu alejkum ve rahmetull-llah Pas ksaj lexojm All-llahumme entes-selamum ve minkes-selamu tebarekte ja dhel xhelali vel ikram dhe i falim sunetet e fundit t jacis.

Mnyra e faljes s suneteve t fundit t jacis

Rekati i par: E bjm nijet Vendosa pr All-llahun ti fal sunetet e fundit t jacis s sotme, Duke thn All-llahu ekber e marrim tekbirin fillestar dhe i lidhim duart. N kmb me radh e lexojm: Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber lshohemi n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm pr s dyti n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ohemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt: N kmb me radh lexojm: Besmelen, Fatihan dhe nj sure. Themi All-llahu ekber, prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Kthehemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde. Duke thn All-llahu-ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur e lexojm: Ettehijatin, All-llahumme sal-lli, All-llahumme barik, Allllahumme rabbena dhe All-llahumme rabbenagfirli. S pari, duke e kthyer kokn n ann e djatht e pastaj n t majt themi Esselamu alejkum ve rahmetull-llah.

Namazi i vitrit
Namazi i vitrit prbhet prej tre rekateve, falet pas namazit t jacis dhe ka dallime prej namazeve t tjera. Dallimi sht se, n rekatin e tret pas leximit t Fatihas dhe sures nuk shkojm menjher n 74

ruku, por duke thn All-llahu ekber i ngrem duart te vesht, prsri i lidhim dhe i lexojm duat e kunutit. Pas ksaj shkojm n ruku. Pas ktij shpjegimi t shohim se si falet namazi i vitrit. Rekati i par: E bjm nijet: Vendosa pr All-llahun ta fal namazin e vitrit t ksaj nate. Duke thn All-llahu ekber e marrim tekbirin fillestar dhe i lidhim duart. N kmb me radh e lexojm: Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. E drejtojm trupin duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber lshohemi n sexhde dhe tri her dhe themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm pr s dyti n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber ngrihemi n kmb (n rekatin e dyt) dhe i lidhim duart. Rekati i dyt: N kmb me radh e lexojm: Besmelen, Fatihan dhe nj sure. Themi All-llahu ekber prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Kthehemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur lexojm Etehijjatin Duke thn All-llahu ekber ohemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e tret). Rekati i tret: N kmb me radh e lexojm: Besmelen, Fatihan dhe nj sure. Duke thn All-llahu ekber i ojm duart te vesht dhe prsri i lidhim. Lexojm duat e kunutit. (Ai q nuk i di duat e kunutit n vend t tyre e lexon duan: Allllahumme rabbena atina fiddunja haseneten ve fil ahireti haseneten ve kina adhabennar Themi All-llahu ekber, prkulemi dhe tri her themi Subhane rabbijel adhim. Kthehemi nga rukuja duke thn Semiall-llahu limen hamideh dhe n kmb themi rabbena lekel hamd. Duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde dhe tri her themi Subhane rabbijel ala. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja. Prsri duke thn All-llahu ekber shkojm n sexhde. Duke thn All-llahu ekber kthehemi nga sexhdeja dhe rrim ulur. Gjat qndrimit ulur lexojm: Ettehijatin, All-llahumme sal-lli, All-llahumme barik, Allllahumme rabbena All-llahumme rabbenagfirli. S pari duke e kthyer kokn n ann e djatht e pastaj n t majt themi Esselamu alejkum ve rahmetull-llah.

75

Namazi i teravis
Namazi i teravis prbhet prej njzet rekateve. Ai sht sunet muekkede edhe pr burrat edhe pr grat. Falet n muajin e Ramazanit. Falja e namazit t teravis sht sunet edhe pr ata t cilt nuk kan mundur t agjrojn, pr shkak t udhtimit apo smundjes. Falja e namazit t teravis me xhemat n xhami sht sunet dhe ka shum sevabe. Por ai mund t falet edhe n shtpi individualisht apo me xhemat. Megjithat falja n xhami sht m e vlefshme. Pejgamberi yn ka thn: Kush i kalon nett e Ramazanit me ibadet (e fal namazin e teravis) me besim dhe duke shpresuar shprblimin e All-llahut, pra pr riza t Zotit, i falen gjynahet e kaluara.5

Falja e namazit t teravis

Namazi i teravis falet pas namazit t jacis. Pra nuk sht e lejuar t falet para namazit t jacis. Namazi i vitrit gjat Ramazanit falet pas teravis. Megjithat mund t falet edhe para teravis. Namazi i teravive, i cili prbhet prej njzet rekateve, ashtu si mund t falet duke dhn selam n do dy rekate gjithashtu mund t falet duke dhn selam edhe n fund t do rekati t katrt. Mnyra e falja s teravis me xhemat duke dhn selam n do dy rekate. Pas faljes s farzit dhe sunetit t fundit t jacis fillojm me faljen e teravive. Imami i cili do ti prij xhematit e bn nijetin kshtu: Vendosa pr All-llahun ta fal namazin e teravis, u bra imam i atyre q jan lidhur pas meje, e merr tekbirin fillestar dhe i lidh duart. Ndrkaq xhemati i cili falet pas imamit nijetin e bn kshtu: Vendosa pr All-lahun ta fal namazin e teravis iu lidha imamit dhe pasi ta marr tekbirin imami duke thn All-llahu ekber ai e merr tekbirin fillestar dhe i lidh duart. Pas ksaj edhe imami edhe xhemati pa z lexojn Subhaneken. Pas prfundimit t Subhanekes (xhemati gjat qndrimit n kmb m nuk lexon asgj), imami pa z lexon eudhu-besmelen,5 ndrsa me z Fatihan dhe nj sure. Bashk me xhematin pasi q ta bj rukun dhe sexhden ngrihen pr n rekatin e dyt. Prsri imami pa z e lexon Besmelen, ndrsa Fatihan dhe nj sure i lexon me z. Ai bashk me xhematin pasi q ta bj rukun dhe sexhden qndrojn ulur. Gjat qndrimit ulur edhe imami edhe xhemati e lexon: Ettehijjatin, All-llahumme sal-li, Allllahumme barik, All-llahumme rabbena dhe All-llahumme rabbenagfirli. Pastaj jepet selam dhe kshtu falen dy rekate t namazit t teravis. Duke u ngritur n kmb, ashtu si e prkufizuam m lart, vazhdohet t falen nga dy rekate. Pasi t falen dhjet her nga dy rekate plotsohet namazi i teravis prej njzet rekateve. Pas ksaj, me xhemat falet namazi i vitrit prej tre rekateve. Mnyra e faljes s namazit t teravis individualisht duke dhn selam n dy rekate: Bhet nijet duke thn Vendosa pr All-llahun ta fal namazin e teravis. Ai falet njsoj sikur dy rekatet sunete t sabahut. Vazhdohet t falet nga dy rekate derisa t plotsohen njzet rekate dhe kur t prfundoj teravia falet vitri. Mnyra e faljes s teravis me xhemat nga katr rekate. Imami dhe xhemati, ashtu si e kemi prkufizuar m lart, pasi t bjn nijet e marrin tekbirin fillestar dhe i lidhin duart. Edhe xhemati edhe imami lexojn pa z Subhaneken (xhemati pas ksaj nuk lexon gj), imami lexon pa z Eudhu-besmelen dhe me z lexon Fatihan dhe nj sure, pastaj prkulet n ruku, i bn dy sexhde dhe ohet n rekatin e tret. Ai pa z lexon Besmelen, ndrsa pasi t lexoj me z Fatihan dhe nj sure, prkulet n ruku, bn dy sexhde dhe rri ulur. N kt ulje t par edhe imami edhe xhemati lexojn Ettehijatin All-llahumme sal-li, All-llahumme barik dhe ohen n rekatin e tret. N fillim t rekatit t tret edhe xhemati edhe imami pa z lexojn Subhaneken. Pastaj imami pa z e lexon eudhu-besmelen, ndrsa me z Fatihan dhe nj sure. Duke e br rukun dhe sexhdet ngriten n rekatin e katrt.
5 Rijadus-Salihin,v.2,f.467

76

Imami lexon Besmelen pa z, ndrsa me z Fatihan dhe nj sure. Pasi ta bj rukun dhe sexhdet, rri ulur. N kt ulje edhe xhemati edhe imami lexojn: Ettehijjatin, All-llahumme sal-li, All-llahumme barik, All-llahumme rabbena dhe All-llahumme rabbenagfirli. Pas ktyre lutjeve, jepet selam dhe kshtu falen katr rekate t namazit t teravive. Pastaj ngrihemi n kmb dhe pikrisht ashtu si e kemi prshkruar m hert vazhdojm t falim nga katr rekate. Prsri m n fund falet namazi i vitrit me xhemat. Mnyra e faljes s teravis duke dhn selam n do katr rekate pa xhemat. Bhet nijeti: Vendosa pr All-llahun ta fal namazin e teravis dhe falet njsoj sikur sunetet e ikindis. Dallimi i vetm qndron te nijeti. N kt mnyr duke u falur nga katr rekate plotsohen njzet rekate. Pas ksaj falet namazi i vitrit.

Duat dhe tesbiht t cilat bhen pas faljes s namazit

Pas faljes s namazeve farze lexohet:

All-llahumme entes-selamu ve minkesselamu, tebarekte jadhel xhelali vel ikram. Nse nuk ka namaze sunete pas farzeve (si sht namazi i sabahut dhe ikindis), drgohen salavate dhe selame mbi Pejgamberin ton duke thn:

All-llahumme sal-li ala sejjidina Muhammedin ve ala ali sejjidina Muhammed. Nse pas namazeve farze gjenden namaze sunete (si sht te namazi i dreks, akshamit dhe i jacis), salavatet drgohen pasi q t falen sunetet. Pas salavateve dhe selameve lexohet:

Subhanell-llahi velhamdu lil-lahi ve la ilahe il-lall-llahu vell-llahu ekber ve la havle vela kuvvete illa bil-lahilalijjiladhim. Pas ksaj me eudhu-besmele lexohet Ajetul kursia.

77

LEXIMI: All-llahu la ilahe il-la huvel-hajjul kajjum. La tehudhuhu sinetun ve la neum. Lehu ma fisemavati ve ma fil-erd. Men dhel-ledhi jeshfeu indehu il-la biidhnih. Jalemu ma bejne ejdihim ve ma halfehum. Ve la juhitune bishejin min ilmihi il-la bima shae. Vesia kursijjuhus-semavati velerd. Ve la jeuduhu hifdhuhuma. Ve huvel-alijjul adhim. KUPTIMI: Allahu sht nj, nuk ka zot tjetr prve Atij. Ai sht mbikqyrs i prhershm dhe i prjetshm. At nuk e kap as kotje as gjum, gjithka ka n qiej dhe n tok sht vetm e Tij. Kush mund t ndrmjetsoj tek Ai, prve me lejen e Tij, e di t tashmen q sht pran tyre dhe t ardhmen, nga ajo q Ai di, t tjert din vetm aq sa Ai ka dshiruar, Kursia e Tij (dija-sundimi) prfshin qiejt dhe tokn, kujdesi i tij ndaj t dyjave nuk i vjen rnd, Ai sht m i larti, m i madhi. Pastaj me radh thuhet: 33 her 33 her 33 her Pas ksaj lexohet: Subhanallah Elhamdulilah Allahu ekber

La ilahe il-lallahu vahdehu la sherike leh, lehulmulku ve lehulhamdu ve huve ala kul-li shejin kadir. Dhe m pastaj ngrihen duart n drejtim t gjoksit dhe bhet dua. Lexohet duaja t ciln e ka porositur Pejgamberi yn, kuptimi i s cils vijon m posht: Falenderimi i takon Allahut, Zotit t gjith botve. Salavatet dhe selamet qofshin mbi Pejgamberin ton, mbi shokt tij dhe mbi ata q e ndjekin rrugn e tij. O Zot! Te Ty krkojm mbshtetje nga vshtirsit q nuk mund tiu prballojm, nga ngushtsit e veprave/punve t dynjas dhe ahiretit, nga fatet q sjellin mrzi dhe nga dshprimet q e gzojn armikun. O Zot! na fal neve dhe na mshiro, bhu i knaqur me ne, pranoji ibadetet tona, na fal xhenetin dhe na mbroj prej zjarrit t xhehenemit, na i regullo t gjitha punt e dynjas dhe ahiretit. Na ndihmo neve q Ty t t falenderojm dhe t t adhurojm! O Zot, prfundimin e t gjitha punve tona bje t bukur dhe na mbro neve nga mrzit e dynjas dhe nga dnimi i ahiretit. O Zot, krkojm prej Teje t na mudsosh gjrat t cilat do t na afrojn te mshira dhe falja Jote, t na largosh nga t gjitha mkatet, t na mundsosh ti arrijm t gjitha t mirat dhe prfundimisht t hym n xhenet dhe t shptojm nga xhehenemi. 78

O Zot, na i fal t gjitha mkatet, na i largo t gjitha pikllimet dhe na gzo, na jep fuqi dhe mundsi ti pastrojm t gjitha borxhet, O m Mshiruesi i mshiruesve, na ndihmo n t gjitha gjrat me t cilat Ti je i knaqur, qofshin ato t dynjas apo t ahiretit. O Zot, na jep neve mirsi n dynja dhe ahiret. O Mshires i mshiruesve, me mshirn Tnde na fal dhe na mbro nga dnimi i xhehenemit. O Zot, o Mshirues i mshirueve, n ditn e llogaris, me mshirn tnde m fal mua, prindrit e mi dhe t gjith besimtart!. Selamet qofshin mbi t gjith pejgambert, ndrsa falnderimet i takojn vetm Allahut, Zotit t gjith botve. Duan e prfundojm me ajetin q vijon dhe me duar e prshkojm fytyrn:

Subhane rabbike rabbil izzeti amma jesifun. Ve selamun alelmurselin. Velhamdu lilahi rabbilalemin.

Sehvi-sexhdeja (sexhdeja e harress)

Rastet t cilat e detyrojn sehvi-sexhden: Gjat namazit: a) Vonimi i farzit me harres, b) Vonimi apo lshimi i vaxhibit me harres. Pr ta prmirsuar kt lshim, vaxhib sht q n fund t namazit t bhet sehvi-sexhde. Me sehvisexhde nuk mund t plotsohet namazi, n qoft se lshohet ndonjri nga farzet, me harres apo me vetdije, pasi q n kt rast namazi prishet. Namazi i ktill duhet t prsritet. Gjithashtu namazi duhet t prsritet n qoft se lshohet me vetdije ndonjri nga vaxhibet, pasi q nuk prmirsohet me sehvi-sexhde.

Kur dhe si bhet sehvi-sexhdeja

Gjat faljes s namazit n qoft se me harres vonohet farzi apo vaxhibi ose me harres lshohet ndonj vaxhib, n uljen e fundit t namazit lexohet vetm etthijjati dhe, pasi t jepet selam n ann e djatht duke thn Allahu ekber shkohet n sexhde. N sexhde tri her thuhet Subhane rabbijelala. Pastaj thuhet Allahu ekber ngrihemi nga sexhdeja e pastaj prsri duke thn Allahu ekber shkohet n sexhden e dyt dhe tri her thuhet Subhane rabbijelala Duke thn Allahu ekber ngrihet nga sexhdeja dhe qndrohet ulur. Gjat qndrimit ulur lexohet: Ettehijjati, Allahumme sal-li, Allahumme barik, Allahumme rabbena, Allahumme rabbenagfirli dhe s pari n t djatht e pastaj n t majt jepet selam. Ksaj i thuhet sehvisexhde.

Vlera e faljes s namazit me xhemat

Feja jon i ka dhn rndsi t madhe faljes s namazit me xhemat. Muslimant t cilt e falin namazin me xhemat njihen me njri tjetrin, t paditurit prfitojn nga t diturit, prvetsojn shprehi t mira dhe heqin dor nga shprehit e kqija. 79

Duke vazhduar faljen me xhemat, shtohet dashuria mes muslimanve, si dhe prforcohet ndjenja e vllazris dhe solidaritetit. Besimtart, t cilt sikur engjj e falin namazin n saf para Zotit, fitojn m tepr sevape sesa ata q falen individualisht. N lidhje me kte Pejgamberi i dashur na lajmron me kt sihariq: Namazi q falet me xhemat sht m i vlefshm sesa namazi q falet vetm pr njzet e shtat grad.6 Ai q e fal namazin e jacis me xhemat sht sikur t kishte falur namaz deri n mesnat. Ndrsa ai q e fal namazin e sabahut me xhemat sht sikur t kishte falur namaz tr natn.7 Nse ndonj person pastrohet mir dhe pr ta realizuar ndonjrin nga farzet e Allahut shkon n ndonjrn nga xhamit, edhe n hapat q do t bj, me njrin Allahu ia fshin mkatet e me tjetrin ia lartson gradat e tij.8 Namazet farze mund t falen edhe vetm. Vetm falja me xhemat sht sunet muekkede. Nga shkuarja n xhami n vazhdimsi fitimi n aspektin kuptimor sht shum i madh dhe n formimin e unitetit t shoqris luan rol t pazavendsueshm. Namazet sunete dhe nafile nuk falen me xhemat. Vetm namazi i teravis edhe pse sht sunet mund t falet edhe me xhemat edhe vetm. Namazi i vitrit, i cili sht vaxhib, me xhemat falet vetm gjat muajit t Ramazanit. Namazi i xhumas dhe i bajrameve gjithnj falet me xhemat.

Adabet (etika) e xhamis dhe xhematit

Xhamit jan vende n t cilat muslimant e adhurojn Allahun. Xhamit, t cilat jan vende m t nderuara n rruzullin toksor, ndryshe quhen shtpi t Allahut. Besimtari i cili shkon n xhami pr ibadet, llogaritet si vizitues dhe mysafir i Allahut. Ashtu si i pret nikoqiri me nder mysafirt, ashtu edhe Allahu ka prgatitur shprblime t mdha pr besimtart q shkojn n xhami. Pejgamberi yn n lidhje me kt thot: Ai q merr abdest n shtpi duke i plotsuar t gjitha rregullat dhe shkon n xhami, llogaritet mysafir i Allahut, ndrsa Allahu vizituesit do ti nderoj.9 sht detyr e do muslimani q ndaj xhamive t tregoj nderim t veant. Kto detyra jan: 1) N xhami duhet t hyhet me abdest, me tesha t pastra dhe t rregulluara. 2) N xhami duhet t hyhet me kmb t djatht dhe duke hyr duhet drguar salavate e Pejgamberit a. s. 3) Nga xhamia duhet dal me kmb t majt. 4) Nuk duhet shkelur mbi qilimat e xhamis me kmb apo me orap t papastrta. 5) Nse nuk gjendet ndonj arsye, nuk duhet shtrir kmbt, duhet ruajtur nga sjelljet e pahishme, si: t folurit, biseda q i prkasin dynjas, t brtiturit pa nevoj, zhurms. 6) Duhet larguar nga sjelljet q mund ta shqetsoj tjetrin, si: shkuarja n xhami duke i rn er qepe apo hudhre, duke gogsuar, si dhe nga gjithka q mund ta neveris tjetrin. Nse n xhami ligjrohet apo kndohet mukabele duhet dgjuar me nder dhe vmendje. Ata q n xhami vijn me vones duhet t ulen aty ku gjejn vend t lir dhe sduhet ta shqetsojn xhematin duke u munduar t dalin n saft e par.

Et-tergib ve terhib,v. 1,f. 260 Et-tergib ve terhib,v. 1,f. 260 8 Et-tergib ve terhib,v. 1,f. 260 9 Et-tergib ve terhib,v. 1,f. 214
6 7

80

Ta njohim xhamin
Xhamit jan pjes e pandar e shoqris muslimane. Ato jan simbol i vendeve islame. Populli turk gjat historis i ka kushtuar rndsi t veant ndrtimit t xhamive. Nga gjiri i ktij populli kan dal arkitekt, mjeshtria e t cilve edhe sot e ksaj dite sht e paarritshme. Ata lan xhami kryevepra, t cilat nuk e kan shoqen askund n bot. Xhamia: Vendi n t ciln muslimant bjn ibadet bashkrisht quhet xhami. Mesxhid: Kshtu quhet vendi ku falet namaz. Xhamit e vogla quhen mesxhide. Si zakonisht npr mesxhide falen pes koht e namazit, ndrsa jo edhe namazi i xhumas dhe i bajrameve.

Pjest e xhamis:
Mihrabi: sht pjesa me gji (e futur n mur sh. p.) n drejtimin e kibles ku imami qndron gjat udhheqjes s xhematit n namaz. Minberi: sht vendi i lart me shkall q imami ligjratat e s premtes dhe t bajrameve i jep nga ky vend. Qursija: sht vendi pak i ngritur ku ulen ligjruesit gjat ligjrimeve npr xhami. Minarja: sht ndrtesa e lart e ngjitur me xhamin e ndrtuar enkas pr tu thirrur ezani. Sherefeja: Kshtu quhet pjesa q e rrethon minaren me dalje nga ku kndohet ezani. Deri ktu dilet nprmjet shkallve q gjenden mbrenda minares. Si zakonisht npr minare gjendet nj sherefe. Mirpo, ka minare q kan m tepr se nj sherefe. Alem: sht pjesa q vihet n maje t minares n form t gjysmhns.

Mnyra e faljes s namazit me xhemat

Statusi i atyre q e ndjekin imamin q nga rekati i par: Ai q falet pas imamit, e bn nijetin pr namazin t cilin do ta fal, por edhe e cek se e prcjell imamin, si pr shembull mund t shohim sesi falet farzi i dreks: 1) Nijeti bhet kshtu: Vendosa pr Allahun ta fal farzin e dreks s sotme, iu mbshteta imamit. Ai i cili falet me xhemat n t gjitha namazet q e prcjell imamin, n fund t nijetit e shton fjalin iu mbshteta imamit. 2) Pasi t marr imami tekbir, menjher pas tij merr edhe xhemati, i lidhin duart, e lexojn Subhaneken pa z dhe heshtin. Xhemati prve Subhanes n asnj rekat tjetr n kmb nuk lexon asgj, pos n namazet q lexohet me z, kur imami ta prfundoj suren Fatiha xhemati thot pa z amin. 3) N ruku xhemati thot tri her Subhane rabbijeladhim imami duke thn Semiallahu limen hamideh pasi t drejtohet n kmb, xhemati thot; Rabbena lekel hamd. Edhe n sexhde xhemati tri her thot Subhane rabbijelala. 4) Gjat uljeve xhemati bashk me imamin lexon: Ettehijjatin, Allahumme sal-li, Allahumme barik, Allahumme rabbena, Allahumme rabbenagfirli dhe bashk me imamin japin selam. Ai i cili falet me xhemat pas imamit, duke marr tekbir, duke shkuar n ruku, duke u kthyer nga rukuja, gjat shkuarjes n sexhde, duke u kthyer nga sexhdeja dhe duke dhn selam, duhet t mos dal para imamit, por ta prcjell at. Ai i cili e arrin imamin n ndonj rekat pa u uar nga rukuja, pra nse pasi ta bj nijetin n kmb e arrin at n ruku, llogaritet se at rekat e ka plotsuar.

81

Statusi i atyre q e prcjellin imamin nga rekati dyt: Ai i cili nuk e ka arritur imamin n ruku, aty ku e ka arritur e bn nijetin, merr tekbir dhe lidhet pas imamit. Kshtu e vazhdon namazin bashk me imamin. N uljen e fundit e lexon Ettehijjatin dhe pret q imami t jap selam. Kur imami t jap selam n an t djatht duke thn Allahu ekber, ai pa dhn selam ngrihet n kmb pr ta falur rekatin t cilin nuk e ka arritur. N kmb lexon Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Pastaj e bn rukun, sexhden dhe rri ulur. Gjat qndrimit ulur lexon: Ettehijjatin, Allahumme sal-li, Allahumme barik, Allahumme rabbena dhe Allahumme rabbenagfirli. Pastaj e prfundon namazin duke dhn selam m par n ann e djatht e pastaj n t majt. Statusi i atyre q e ndjekin imamin nga rekati i tret: Ai i cili e arrin imamin n rekatin e tret, n nj namaz katrrekatesh, n uljen e fundit e lexon Ettehijjatin dhe pret q imami t jap selam. Kur imami jep selam n an t djatht, nuk jep selam, por duke thn Allahu ekber ngrihet n kmb dhe dy rekatet q nuk i ka arritur i plotson kshtu: Kndon subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Pasi ta bj rukun dhe sexhden duke thn Allahu ekber ngrihet n kmb. Pasi ta lexoj Besmelen, Fatihan dhe nj sure bn rukun, sexhden dhe rri ulur. Gjat qndrimit ulur kndon: Ettehijjatin, Allahumme sal-li, Allahumme barik, Allahumme rabbena dhe Allahumme rabbenagfirli. Dhe, duke dhn selam s pari n an t djatht e pastaj n t majt, e prfundon namazin. Ai i cili e ndjek imamin n namazin e akshamit dhe t vitrit t cilat jan trerekatshe, rekatin q e arrin, e fal bashk me imamin. N uljen e fundit e lexon Ettehijjatun dhe pret q imami t jap selam. Kur imami jep selam n an t djatht, ai nuk jep selam, por thot Allahu ekber, ngrihet n kmb, lexon Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Pasi ta bj rukun dhe sexhden, rri ulur. Duke qndruar ulur lexon vetm Ettehijjatin dhe duke thn Allahu ekber ngrihet n kmb, lexon Besmelen, Fatihan dhe nj sure. Pasi ta bj rukun dhe sexhden rri ulur. Gjat qndrimit ulur lexon: Ettehijjatin, Allahumme sal-li, Allahumme barik, Allahumme rabbena dhe Allahumme rabbenagfirli. Dhe, duke dhn selam s pari n an t djatht e pastaj n t majt, e prfundon namazin. Si vepron ai q e arrin imamin n rekatin e katrt n nj namaz katrrekatsh: Ai prsri rekatin q e ka arritur e fal bashk me imamin, n uljen e fundit e lexon Ettehijjatun dhe pret q imami t jap selam. Kur imami jep selam n an t djatht, nuk jep selam, por thot Allahu ekber ngrihet n kmb, lexon Subhaneken, eudhu-besmelen, Fatihan dhe nj sure. Pasi ta bj rukun dhe sexhden, rri ulur dhe lexon vetm Ettehijjatun dhe duke thn Allahu ekber ngrihet n kmb dhe e lexon Besmelen dhe Fatihan. Pasi t bj rukun dhe sexhden, ashtu si e krkon rregulli ngrihet n kmb. N kmb lexon vetm Besmelen dhe Fatihan, e bn rukun, sexhden dhe rri ulur. Gjat qndrimit ulur i lexon: Ettehijjatin, Allahumme sal-li, Allahumme barik, Allahumme rabbena dhe Allahumme rabbenagfirli. Dhe, duke dhn selam s pari n an t djatht e pastaj n t majt, e plotson namazin. Ai q e arrin imamin n rekatin e fundit pasi q imami t ket br rukun, kur imami t jap selam, ai duke thn Allahu ekber ngrihet n kmb, e plotson namazin duke filluar q nga fillimi deri n mbarim.

Namazi i xhumas
Dita e xhuma pr muslimant sht nj dit e shenjt. Pikrisht pr kt shkak muslimant kt dit duhet ta prjetojn me gzim si dit feste, duhet t pastrohen, t vishen bukur dhe t shkojn n xhami. Pejgamberi a.s. ka thn kshtu: Ditn e xhuma ai i cili merr abdest sipas t gjitha regullave, shkon pr ta falur xhuman dhe e dgjon hutben me vmendje, i falen mkatet q i ka br n kohn mes dy xhumave.10
10

Rijadus-Salihin, v. 2, f. 440

82

Kush e ka farz faljen e namazit t xhumas

Pr t qen farz falja e namazit t xhumas, prve ktyre kushteve, duhet t jesh musliman, t jesh mentalisht i shndosh dhe n moshn madhore. Gjithashtu duhet t plotsohen edhe gjasht kushte t tjera.

Kushtet pr t qen farz namazi i xhumas:

1) T jet i gjinis mashkullore (femrat nuk e kan farz), 2) T jet i lir, 3) T mos jet n udhtim, 4) T jet i shndosh, 5) T mos jet i verbr, 6) Ti ket kmbt e shndosha. Personi i cili nuk i plotson kto sharte, nuk e ka farz faljen e namazit t xhumas. Mirpo, nse ai cili gjendet n kto rrethana shkon n xhami dhe e fal xhuman, xhumaja e tij e zvendson namazin e dreks t asaj dite. Pr t qen namazi i xhumas i vlefshm, duhet t plotsohen gjasht kushte.

Kushtet e vlefshmris s namazit t xhumas

1) T falet xhumaja n kohn e dreks, 2) T kndohet hutbeja para farzit t xhumas, 3) Vendi ku do t falet xhumaja duhet t jet i hapur pr t gjith njerzit. 4) T gjendet xhemat, pra, prve imamit, t jen s paku edhe tre veta, 5) Ai q ia fal xhuman xhematit duhet t jet person i autorizuar nga organet prkatse. 6) Vendi ku do t falet xhumaja duhet t jet qytet apo n statusin e qytetit. Namazi i xhumas prbhet prej dhjet rekateve: katr sunete t para, dy farze dhe katr sunete t fundit. Ai falet n ditt e premte n kohn e namazit t dreks dhe pr at dit e zvendson namazin e dreks. Farzi i namazit t xhumas nuk falet individualisht, por me xhemat.

Si falet namazi i xhumas

Ditn e premte pasi t kndohet ezani i kohs s dreks, s pari falen katr rekete sunete t para t xhumas. Nijeti bhet kshtu: Vendosa pr Allahun ti fal katr sunetet e para t xhumas s sotme. Katr sunetet e para t xhumas falen njsoj si katr sunetet e dreks. Pas faljes s suneteve brenda xhamis kndohet srish ezani, imami hip n minber dhe e kndon hutben. Kur t prfundoj hutbeja kndohet ikameti dhe falen me xhemat dy rekatet farze t xhumas. Xhemati e bn nijetin kshtu: Vendosa pr Allahun ta fal farzin e xhumas s sotme, i mbshtetem imamit. Pas farzit falen katr rekatet sunete t fundit t xhumas. Falja e ktyre sht e njjt sikur falje e katr t parave. Nijeti bhet kshtu: Vendosa pr Allahun ti fal sunetet e fundit t xhumas. Kshtu prfundon namazi i xhumas. Pastaj ai q dshiron i fal edhe katr rekate Ahiri dhuhr-dreka e fundit dhe dy rekate sunete t kohs. Nijeti pr drekn e fundit bhet kshtu: Vendosa pr Allahun ta fal drekn e fundit kohn e s cils e kam arritur por q nuk e kam falur. Kto katr rekate falen si farzi i dreks. Por megjithat m mir sht t veprohet sikur te sunetet n do rekat duke shtuar nj sure pas Fatihas. Pr dy sunetet e kohs nijeti bhet kshtu: Vendosa pr Allahun ta fali sunetin e ksaj kohe. Ky namaz falet njjt sikur suneti i sabahut. 83

Namazi i bajrameve
Muslimant kan dy festa fetare n vit. 1. Bajramin e Ramazanit dhe 2. Bajramin e Kurbanit Ata q e kan farz faljen e xhumas, faljen e Bajramit e kan vaxhib. Namazi i Bajramit prbhet prej dy rekateve. Ai falet me xhemat. Pr namazet e bajrameve nuk kndohet as ezani as ikameti. Hutbeja e namazit t Bajramit sht sunet dhe kndohet pas namazit, ndrsa hutbeja e xhumas sht farz dhe paraqitet para namazit. Pr dallim nga namazet e tjera, namazet e bajrameve kan gjasht tekbire m tepr: tre n rekatin e par dhe tre n rekatin e dyt. Kto quhen tekbire zevaid.

Mnyra e faljes s namazit t bajrameve

Namazi i Bajramit t Ramazanit: Rekati i par: 1) Xhemati i rregullon rreshtat mir pas imamit dhe e bn nijet Vendosa pr Allahun ta fal namazin e Bajramit t Ramazanit, iu bashkangjita imamit. 2) Kur t thot imami Allahu ekber dhe i ngre duart lart, edhe xhemati vepron ashtu, pra duke thn Allahu ekber i ngre duart te vesht dhe i lidh. 3) Edhe imami edhe xhemati lexon pa z Subheneken. Pas ksaj tri her merret tekbir. Tekbiret merren kshtu: Tekbiri i par: Imami me z, ndrsa xhemati pa z, thon Allahu ekber (ashtu si n tekbirin fillestar), i ngrem duart te vesht dhe i lshojn posht. Pastaj pritet pr nj ast t shkurtr. Tekbiri i dyt: Prsri duke thn Allahu ekber ngrihen duart te vesht, lshohen posht dhe pritet pak sikur pas tekbirit t par. Tekbiri i tret: Duke thn Allahu ekber ngrihen duart lart dhe, pa u lshuar posht, lidhen. 4) Pastaj imami pa z lexon eudhu-besmelen, ndrsa me z kndon Fatihan dhe nj sure (xhemati nuk lexon asgj, por e dgjon imamin.) 5) Duke e br rukun dhe sexhden ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e dyt). Rekati i dyt: 6) Imami lexon pa z Besmelen, ndrsa me z Fatihan dhe nj sure. Pas prfundimit t sures, imami me z, ndrsa xhemati pa z (ashtu si n rastin e par), marrin edhe tri tekbire, pas tebirit t tret pa u lidhur duart, pra me tekbirin e katrt shkohet n ruku dhe pasi t bhen sexhdet qndrohet ulur. 7) Gjat qndrimit ulur, imami edhe xhemati lexon: Ettehijjatin, Allahumme sal-li, Allahumme barik, Allahumme rabbena, Allahumme rabbenagfirli dhe pastaj duke dhn selam s pari n an t djatht e mandej n t majt prfundojn namazin. Pas namazit kndohet hutbeja.

Namazi i Bajramit t kurbanit:

1) Bhet nijet Vendosa pr Allahun ta fal namazin e Bajramit t Kurbanit, iu bashkangjita imamit. 2) Imami thot Allahu ekber. E merr tekbirin fillestar. Kshtu vepron edhe xhemati dhe i lidh duart nn krthiz. Prve nijetit, i tr namazi falet njsoj si namazi i Bajramit t Ramazanit. Pas namazit lexohet hutbeja.

84

Tekbiri teshrik
Ky tekbir fillon prej namazit t sabahut t dits s arifes, e cila sht dit para dits s Bajramit t kurbanit dhe vazhdon deri n namazin e ikindis n ditn e katrt t Bajramit. Pra, pas njzet e tre kohve t namazeve farze, posa t jepet selam, sht vaxhib t kndohet: Allahu ekber, Allahu ekber, la ilahe il-lallahu vellahu ekber. Allahu ekber ve lil-lahilhamd. Ky quhet tekbiri teshrik. Ky tekbir sht vaxhib edhe pr ata q falen me xhemat edhe pr ata q falen individualisht, pr udhtarin dhe pr jo udhtarin, pr meshkujt dhe pr femrat. Namazet t cilat nuk jan falur n koh, gjat ditve t tekbirit teshrik, nse bhen kaza pa mbaruar ditt e tekbirit, pas tyre duhet t kndohet edhe tekbiri. Ndrsa, nse bhen kaza pasi t kalojn ditt e tekbirit, tekbiret nuk kndohen.

Detyrat tona gjat Bajramit

Detyrat themelore q duhet br gjat Bajramit jan: T zgjohemi hert n mngjesin e dits s Bajramit, t pastrohemi, ti pastrojm dhmbt, ti veshim teshat m t bukura q i kemi, t parfumosemi dhe t shkojm n xhami, me njerzit q takohemi t sillemi me buzqeshje, ti gzojm t varfrit duke i ndihmuar, tua urojm vllezrve tan (t fes) festn e Bajramit, ti vizitojm m t rriturit, t japim lmosh pr shpirt t t vdekurve tan, ti vizitojm varret e tyre, t lexojm Kuran dhe t bjm dua, ti lm hidhrimet, ti pajtojm t hidhruarit dhe ti gzojm fmijt duke u dhn dhurata t ndryshme.

Falja e namazit ulur dhe me shenja (isharete)

N fen islame nuk ka vshtirsi. Ibadetet jan caktuar sipas fuqis dhe mundsis s njeriut. Ata q nuk mund ta falin namazin n kmb mund ta falin edhe ulur. N kt rast gjat namazit, gjrat t cilat duhet vepruar n kmb i realizon ulur, n vendin ku qndron ulur. Pastaj, duke u prkulur, e bn rukun, pasi t drejtohet nga rukuja shkon n sexhde dhe duke vazhduar kshtu e prfundon namazin. Nse nuk ka mundsi t v ballin n sexhde, falet duke sinjalizuar me kok. Ky quhet namaz me shenja q falet duke e prkulur kokn n shenj t rukus dhe sexhdes. Ai i cili sht n kt gjendje, gjat rukus e prkul kokn pak, ndrsa n sexhde e prkul m tepr sesa n ruku. N qoft se n sexhde nuk mund ta prkul kokn m tepr sesa n ruku namazi, nuk sht aq i vlefshm (i plot). I smuri i cili nuk mund t ulet, duke qen i shtrir n fardo mnyre e fal namazin me shenja t koks. Ata q nuk kan mundsi ta falin namazin me lvizje t koks duhet ln namazin pr koh t tjera kur t bhen m mir.

Namazi i udhtarit
Personat t cilt dalin nga qyteti, apo fshati i tyre pr t shkuar diku, nse me nj ecje mesatare kalojn nj largsi prej 18 orsh (prafrsisht 90 km), quhen mysafir (udhtar). Ai q del nga fshati apo qyteti ku jeton derisa t arrij n vendin ku do t shkoj quhet mysafir. Gjithashtu edhe ai i cili, n vendin ku do t shkoj nse ka vendosur t rrij m pak se 15 dit llogaritet mysafir. Nse n vendin ku ka shkuar ka vendosur t rrij 15 dit apo m tepr, del nga ky statut. Feja jon pr udhtart ka sjell ca lehtsime: 85

Udhtari namazet farze katrrekatshe, i fal nga dy rekate: Dy farzet e sabahut, tre t akshamit dhe namazin e vitrit i fal pa i shkurtuar. Gjat udhtimit, nse koha sht e prshtashme, sunetet falen pa u shkurtuar. Nse mysafiri i bashkangjitet imamit, i cili nuk sht mysafir, farzin prej katr rekateve e fal bashk me imamin. N qoft se udhtari u bhet imam atyre q nuk jan udhtar, imami jep selam n fund t rekatit t dyt, ndrsa xhemati vet i plotson edhe katr rekate. Udhtari namazet prej katr rekateve, t cilat nuk i ka falur gjat udhtimit, pas udhtimit i bn kaza nga dy rekate. Udhtarit mesteve t cilat i ka veshur duke qen me abdest, mund tu jap mesh tri dit e tri net. Udhtari, gjat Ramazanit nse dshiron agjron, e nse nuk dshiron mund ta lr pr ta agjruar pasi t kthehet n vendin e vet. Nse t agjruarit nuk paraqet ndonj vshtirsi, m mir sht t agjroj. Gjithashtu udhtari mund t mos e fal namazin e xhumas dhe t bajrameve. Mirpo, nse e fal namazi i llogaritet. Nse nuk e fal namazin e xhumas, n vend t tij e fal namazin e dreks. Ja, pra, duke i pasur parasysh vshtirsit e udhtimit, feja jon pr udhtarin i ka parapar kto lehtsime.

Falja e namazeve q u ka kaluar koha (kaza)

Falja e nj namazi n kohn e vet quhet eda, ndrsa falja pasi q ti kaloj koha quhet kaza. Lnia e namazit pa u falur me vetdije dhe pa arsye, n nj koh tjetr, jasht kohs s vet, sht mkat i madh. Namazi mund t kryhet duke u falur kaza. Pr kt duhet t krkohet falje nga Allahu xh. sh, pr shkak se sht ln pas kohs s vet. Kaza falen pes koht e namazit dhe namazi i vitrit, ndrsa suneteve nse u kalon koha, nuk falen kaza. Vetm ai q ska mundur ta fal namazin e sabahut n kohn e vet, n t njjtn dit, deri n kohn para dreks, mund ta fal bashk me farzin edhe sunetin kaza. Pr namazet kaza nuk ka ndonj koh t caktuar. Ato falen n do koh, si ditn ashtu edhe natn. Prve tri kohve n t cilat sht mekruh falja e namazeve, ato nuk mund t falen n kto raste: duke lindur dielli, duke qen dielli n zenit dhe duke pernduar dielli. Duke i falur namazet kaza, n qoft se nuk dihet cila koh e namazit sht dhe cila dit sht, ather nijeti bhet kshtu: Vendosa pr Allahun ta fal farzin e sabahut t par q m ka ngelur pa u falur. Edhe pr namazet e tjera nijeti do t bhet: drekn e par q ka mbetur pa e fal. . . ikindin e par. . . akshamin e par. . . jacin e par. . . vitrin e par.

Sexhdeja e tilavetit (leximit)

Sexhdeja e leximit sht respekt ndaj Allahut xh. sh. N katrmbdhjet sure t Kuranit Fisnik gjenden ajetet e sexhdes. Rnia n sexhde sht vaxhib pr at q e lexon apo e dgjon njrin nga kto ajete. Nse ajeti q prmban sexhde lexohet gjat namazit, sexhdeja e leximit duhet t bhet duke qen n namaz, kshtu q, nse pas ajetit t sexhdes ende vazhdohet t lexohet Kuran, me t lexuar ajetin e sexhdes menjher bhet sexhdeja e leximit dhe prsri duke u ngritur n kmb vazhdohet me leximin ku kemi mbetur. N qoft se pas ajetit t sexhdes nuk vazhdohet t lexohet, apo m s paku lexohen edhe tri ajete, bhet rukuja dhe sexhdeja, Pr sexhde shtes t leximit nuk ka nevoj. Sexhde t leximit duhet t bj edhe ai i cili nuk sht duke u falur, por q dgjon ajet t sexhdes nga ai q sht duke u falur. Nse ai q falet e dgjon ajetin e sexhdes nga ai q nuk sht n namaz, sexhden e leximit duhet ta bj pasi q ta prfundoj namazin. Ai q e lexon ajetin e sexhdes gjat namazit, sexhden e leximit duhet ta bj brenda namazit, pra nuk bhet pasi t prfundoj namazi. Nse imami gjat namazit lexon ajetin e sexhdes, sexhden e 86

leximit e bn bashk me xhematin. Sexhdeja e leximit sht vaxhib pr ata t cilt jan t obliguar me faljen e namazit. Ajo nuk sht vaxhib pr grat me menstruacione apo pr ato q jan n gjendje t lehonis.

Mnyra e sexhdes s leximit jasht namazit

Duke qen me abdest kthehemi kah kibla. Me nijet t sexhdes s leximit, pa i ngritur duart te vesht, themi Allahu ekber edhe shkojm n sexhde. Pasi n sexhde t thuhet tri her Subhane rabbijelala ngrihemi n kmb. Duke u ngritur n kmb sht mustehab t thuhet Gufraneke rabbena ve ilejkel mesir. Pra bhet vetm nj sexhde pas sexhdes dhe nuk jepet selam. Katrmbdhjet suret e Kuranit Fisnik n t cilat gjenden ajete t sexhdes jan: 1. Sureja Araf (ajeti 206. ) 2. Sureja Rad (ajeti 15. ) 3. Sureja Nahl (ajeti 48. ) 4. Sureja Isra (ajeti 107. ) 5. Sureja Merjem (ajeti 58. ) 6. Sureja Haxh (ajeti 18. ) 7. Sureja Furkan (ajeti 60. ) 8. Sureja Neml (ajeti 25. ) 9. Sureja Sexhde (ajeti 15. ) 10. Sureja Sad (ajeti 24. ) 11. Sureja Fussilet (ajeti 37. ) 12. Sureja Nexhm (ajeti 62. ) 13. Sureja Inshikak (ajeti 21. ) 14. Sureja Alek (ajeti 19. )

Namazi i xhenazes
Namazi i xhenazes sht farzi kifaje. Ai sht nj lutje pr t vdekurin, nj lutje drejtuar Allahut, q vllait ton t fes tia fal mkatet dhe t metat, kjo sht detyra jon e fundit ndaj tij.

Kujt i falet namazi i xhenazes:

Pr tiu falur namazi i xhenazes nj t vdekuri, ai duhet ti plotsoj gjasht kushte. Ato jan: 1. I vdekuri t jet musliman, 2. T jet i pastr (d. m. th. t pastrohet dhe t mbshtillet me qefin t pastr), 3. T jet para xhematit, 4. Trupi i t vdekurit t jet komplet ose m tepr se gjysma apo koka dhe gjysma e trupit, 5. Ai q e fal namazin e xhenazes (n qoft se nuk sht uzurli) ta fal n kmb, 6. Kufoma t gjendet n tok, pra t mos jet mbi supe apo mbi kafsh. Fmija q lind i gjall, apo shumica e trupit del duke qen i gjall, gjithashtu pastrohet dhe i falet namazi i xhenazes. Fmija i abortuar, i cili organet i ka t krijuara plotsisht, apo disa nga organet shihen qart, pastrohet, mbshtillet me nj plhur dhe varroset, pra xhenazja nuk i falet. Ndrsa i abortuari q nuk ka asnj organ t krijuar, nuk pastrohet dhe nuk i falet namazi i xhenazes. Namazi i xhenazes pasi q sht farz kifaje, nse disa musliman e falin, pr t tjert nuk sht e nevojshme ta falin. N namazin e xhenazes nuk sht kusht formimi i xhematit. Nse namazin xhenazes e fal vetm nj burr apo nj grua, farzi realizohet. Gjrat t cilat i prishin namazet e tjera e 87

prishin edhe namazin e xhenazes. Namazi i xhenazes falet n do koh, prve kohve n t cilat sht mekruh falja e namazit. Ruknet e namazit t xhenazes jan: katr tekbiret dhe qndrimi n kmb. Dhnia e selamit sht vaxhib. N namazin e xhenazes nuk ka ruku dhe sexhde.

Sunetet e namazit t xhenazes

1. 2. 3. 4. Imami i cili do ta fal namazin e xhenazes, duhet t qndroj drejt gjoksit t kufoms. Leximi i Subhanekes pas tekbirit t par. Leximi i Allahumme sal-li dhe Allahumme barik pas tekbirit t dyt. Leximi i duave pas tekbirit t tret.

Mnyra e faljes s namazit t xhenazes:

Kufoma e pastuar dhe e mbshtjell me qefin vihet n vendin ku do t falet namazi - Musalla. Xhenazja vihet para xhematit, ndrsa imami qndron pran gjoksit t xhenazes. Xhemati duke qen i kthyer kah kibla n kmb rreshtohen pas imamit. sht mustehab q xhemati t formojn tri saf. Gjat brjes s nijetit duhet t prmendet nse kufoma sht burr apo grua, fmij mashkull apo femr. Imami i cili prin n namaz, nijetin e bn kshtu Vendosa pr Allahun ta fal namazin e xhenazes q sht i pranishm, duaja qoft pr kt burr (nse i vdekuri sht burr). Nse i vdekuri sht grua, ather thuhet: Duaja qoft pr kt grua. Nse i vdekuri sht fmij djal, thuhet: Duaja qoft pr kt djal. Nse sht vajz, thuhet: duaja qoft pr kt vajz. Xhemati q i sht bashkangjitur imamit nijetin e bn kshtu: Vendosa pr Allahun ta fal namazin e ksaj xhenazeje q sht ktu, (nse i vdekuri sht burr thuhet) duaja qoft pr kt burr. Nse i vdekuri sht grua, ather thuhet: Duaja qoft pr kt grua. Nse i vdekuri sht fmij djal, thuhet: Duaja qoft pr kt djal. Nse sht vajz, thuhet: Duaja qoft pr kt vajz. Nse dikush nga xhemati nuk ka njohuri pr t vdekurin se a sht ai burr apo grua, nijetin e bn kshtu: Vendosa pr Allahun ta fal namazin e xhenazes t cilin do ta fal imami, duaja qoft pr t vdekurin, iu bashkangjita imamit. Pasi t bhet nijeti, imami me z, ndrsa xhemati pa z, duke thn Allahu ekber marrin tekbirin e par, ashtu si n namazet e tjera duart ngrihen te vesht dhe pastaj lidhen nn krthiz. Edhe imami edhe xhemati lexojn Subhaneken pa z. N fund t Subhanekes pr dallim nga namazet e tjera lexohet edhe ve xhel-le thenauk. Pas leximit t Subhanekes duke thn Allahu ekber merret tekbiri i dyt, imami me z, ndrsa xhemati pa z, por pa i ngritur duart te vesht. Pas tekbirit, edhe imami edhe xhemati, pa z lexojn Allahumme sal-li, Allahumme barik. Prsri pa, ngritur duart, duke thn Allahu ekber merret tekbiri i tret dhe lexohet duaja e xhenazes. Ai q nuk e di duan e xhenazes n vend t saj mund ta lexoj duan e kunutit. N qoft se nuk e di edhe duan e kunutit e lexon ajetin Rabbena atina fiddunja haseneten ve filahireti haseneten ve kina adhabennar. Pas ksaj, prsri pa i ngritur duart, thuhet Allahu ekber merret tekbiri i katrt dhe pa lexuar gj, s pari duke kthyer kokn n an t djatht thuhet Esselamu alejkum ve rahmetullah, e pastaj n an t majt dhe kshtu prfundon namazi i xhenazes.

Duat t cilat lexohen pas tekbirit t tret n namazin e xhenazes:

S pari pr do xhenaze lexohet kjo dua: 88

Leximi (transliterimi): Allahummegfir li hajjina ve mejjitina ve shahidina ve gaibina va dhekerina ve unthana ve sagirina ve kebirina. Allahumme men ahjejtehu minna fe ehjihi alelIslam ve men teveffejtehu minna fe teveffehu aleliman. Kuptimi: O Zot, fali t gallt e t vdekurit tan, ata q jan t pranishm dhe ata q nuk jan, burra e gra, t vegjlit dhe t mdhenjt tan. O Zot, gjeneratn e re q do t lind prej neve, bje t lind n fen islame, e Ata q do vdesin bji t vdesin me iman. Pas ksaj duaje, varsisht nga i vdekuri, lexohet njra nga duat q vijojn: 1) Nse i vdekuri sht burr lexohet kjo dua:

Leximi: Ve hussa hadhelmejjite birravhi verraheti velmagfireti verridvan. Allahumme in kane muhsinen fe zid fi ihsanihi ve in kane musien fetexhavez anhu ve lekkihil emne velbushra velkeramete vezzulfa birahmetike ya erhamerrahimin. Kuptimi: O Zot, posarisht fale kt t vdekurin, mshiroje dhe jepi qetsi. O Zot, nse ky sht nga t mirt, ather shtoja shprblimet, nse ka qen veprkeq, ather falja mkatet dhe mos e ndshko. O Mshirues i mshiruesve, me mshirn tnde siguroje nga frika kt t vdekur, sihariqoje me t mirat tua, nderoje me nderimet e ahiretit dhe jepi grada t larta. 2) Nse i vdekuri sht grua lexohet kjo dua:

Shqiptimi: Ve hussa hadhelmejtete birravhi verraheti velmagfireti verridvan. Allahumme in kanet muhsineten fe zid fi ihsaniha ve in kanet musieten fetexhavez anha ve lekkihil emne velbushra velkeramete vezzulfa birahmetike ya erhamerrahimin. Kuptimi: O Zot, posarisht fale kt t vdekurn, mshiroje dhe jepi qetsi. O Zot, nse kjo sht nga t mirat, ather shtoja shprblimet, nse ka qen veprkeqe, ather falja mkatet dhe mos e ndshko. O Mshirues i mshiruesve, me mshirn tnde siguroje nga frika kt t vdekurn, sihariqoje me t mirat tua, nderoje me nderimet e ahiretit dhe jepi grada t larta. 89

3) Nse i vdekuri sht fmij (djal), ather lexohet kjo dua:

Shqiptimi: Allahummexhalhu lena feretan vaxhalhu lena exhren ve dhuhren vexhalhu lena shafian ve musheffea. Kuptimi: O Zot, bje kt fmij pr ne prits dhe dhurat n xhenet. Bje pr ne ndrmjetsues dhe pranoja shefaatin. 4) Nse kufoma sht fmij vajz, lexohet kjo dua:

Shqiptimi: Allahummexhalha lena feretan vaxhalha lena exhren ve dhuhren vexhalha lena shafiaten ve musheffeah. Kuptimi: O Zot, bje kt fmij pr ne nikoqire dhe dhurat n xhenet. Bje pr ne ndrmjetsues dhe pranoja shefaatin. Ata t cilt nuk i din duat e xhenazes, me nijet t duas, mund ta lexojn ajetin q vijon.

Shqiptimi: Rabbena atina fiddunja haseneten ve filahireti haseneten ve kina adhabennar. Kuptimi: O Zoti yn, na jep t mira n kt jet, t mira n botn tjetr dhe na ruaj prej dnimit me zjarr.

Dshmori
Martirria tek Allahu xh. sh. sht nj grad e lart. Allahu dshmorit ia fal t gjitha mkatet, prve atyre q kan t bjn mes njerzve. Pasi q dshmori ka arritur n kt grad t lart, varroset ashtu i prgjakur, me teshat q i ka veshur dhe pa iu lar fare kufoma. Dshmor sht muslimani i cili sht vrar duke luftuar me femohuesit ose q sht vrar nga ana e rebelve apo bandave t ndryshme. Dshmor sht edhe ai q vritet pa t drejt nga nj musliman tjetr. Dshmorit, i cili ndrron jet menjher sa t jet goditur, nuk i nxirren teshat, nuk i lahet xhenazja, por vetm i falet xhenazja dhe varroset. Ndrsa ai i cili plagoset duke luftuar dhe ndrron jet pasi q t haj apo t pij dika, t flas pak apo t kaloj ndonj terapi, t flej, apo pasi t largohet nga fushbeteja ose pasi t kaloj nj koh namazi duke qen n vetdije, n kt rast kufoma pastrohet, mbshtillet me qefin dhe pasi ti falet namazi i xhenazes, varroset. Dshmor jan edhe ata q vdesin duke u mbytur n uj, duke u djegur, ata q ngelin nn ndonj rrnim, ata q vdesin duke punuar dhe fituar n rrug legjitime pr t mirmbajtur familjen dhe fmijt e tyre, si dhe ata q vdesin n rrug t dituris. Kta vetm nga aspekti i ligjeve t ahiretit jan dshmor, prndryshe atyre si muslimanve t tjer u pastrohet xhenazja, mbshtillen me qefin, u falet namazi dhe varrosen. Dshmort, t cilt n rrug t Allahut kan flijuar shpirtrat e tyre pr atdheun dhe pr fen e kombin (miletin sh. p.), tek Allahu do t fitojn shprblime t mdha. 90

Pejgamberi yn ka thn kshtu: Askush nuk krkon t kthehet n dynja pasi t hyj n xhenet edhe sikur t jet pronar i tr bots, me prjashtim t dshmorve, t cilt pasi i shohin nderimet dhe mrekullit e xhenetit dshirojn t kthehen n dynja q prsri dhjet her t bhen dshmor.11

Vizita e varreve
Vizita e varreve sht mendub. Pejgamberi yn ka thn kshtu: Vizitoni varret, se ua prkujtojn vdekjen.12 Nj dit edhe jeta jon do t prfundoj duke ln gjithka pas vetes. Ne do t hyjm n varr vetm me nj qefin. Vizita e varreve, na prkujton neve q t jemi gjithnj t prgatitur pr vdekje dhe pr udhtimin n ahiret dhe bhet shkaktare pr zbutjen e zemrave tona. Ai i cili, viziton varret, duke u kthyer kah i vdekuri dhe duke qndruar n kmb i prshndet t vdekurit me kto fjal: Esselamu alejkum, o ju banort e vendbanimit t shoqris s besimtarve! Edhe ne inshaellah do t vijm te ju. Prej Allahut krkojm shptim pr ne dhe pr ju nga vshtirsit e ahiretit. Pastaj pr t vdekurit bhet dua, lexohet Kuran dhe sevapet u dhurohen shpirtrave t t vdekurve. Mustehab sht ulja dhe leximi i sures Jasin. Pejgamberi yn ka thn q: Nse e lexon suren Jasin te varret, Allahu ua lehtson banorve t varreve dnimin dhe atij q e lexon i jep sevape sa numri i atyre q gjenden aty.13 H. z. Enesi (r. a. ) e pyeti Pejgamberin a. s: O i drguar i Allahut, ne pr t vdekurit ton japim lmosh, e kryejm haxhin pr ata dhe bjm dua, a thua vall kto arrijn te t vdekurit tan? Ksaj pyetje pejgamberi yn iu prgjigj: Po, kjo q bni ju arrrin tek ata. Ashtu si gzohet ndonjri prej jush kur i vjen ndonj dhurat n nj pjat, ashtu gzohen t vdekurit tuaj kur kto dhurata arrijn tek ata.14 Vizita e varreve dhe leximi i Kuranit krahas asaj q sht e dobishme pr t vdekurit, gjithashtu sht shkaktare q vizituesi t fitoj sevape. Pejgamberi yn thot kshtu: Nse dikush i viziton varret dhe njmbdhjet her e lexon Ihlasin (kul huvellahun) duke ua falur sevapet shpirtrave t t vdekurve, fiton sevabe aq sa sht numri i t vdekurve aty.15

Sjelljet nga t cilat duhet t kemi kujdes:

Shkelja mbi varre dhe mosnderimi i t vdekurve sht mekruh. Gjithashtu ulja dhe fjetja mbi varre sht mekruh. Mund t ulemi mbi varre vetm pr t lexuar Kuran. sht mekruh t falet namaz n varre, t puthen varret, t preken, t prlihen dhe t priten drunjt e njom. Nga sjellet e ktilla duhet t ruhemi. Nuk ka ndonj rrezik nse shkulet bari i that apo priten drunjt e that.

Rijadus-salihin, v. 2,f. 548 Keshful-Hafa, v. 1,f. 441 13 Merakil Felah. 14 Merakil Felah 15 Merakil Felah.
11 12

91

PJESA E KATRT

92

93

Agjrimi
Kushti i tret i fes islame sht agjrimi i mujait t Ramazanit. Agjrimi realizohet duke e br nijet dhe duke u larguar nga ushqimi, pija dhe marrdhniet intime prej fillimit t agimit deri n perndim t diellit. Muaji i Ramazanit ndonj vjet zgjat 29 dit, e ndonj vjet 30 dit. Muaji i Ramazanit edhe kur sht 29 dit, agjrimi sht i plot, ngase farz sht t agjrohet i tr muaji. Pejgamberi a. s. ka agjruar nnt muaj t Ramazanit. Prej atyre katr Ramazane kan qen 29 dit, ndrsa pes nga 30 dit. Muaji i Ramazanit pr muslimant sht nj muaj i shenjt dhe shum i bekuar. Dielli i islamit sht lindur n kt muaj dhe n kt muaj filloi t zbres libri i lart Kurani fisnik i cili ndrioi tr botn. N kt muaj gjendet nata e Kadrit e cila sht m e vlefshme se nj mij muaj. N kt muaj realizohet agjrimi i cili brendsin ton na e pastron nga mendimet e kqija dhe ann e jashtme na e pastron nga sjelljet e kqija. Allahu i lartsuar thot: O ju q besuat, agjrimi u sht br obligim sikurse q ishte obligim edhe pr ata q ishin para jush, kshtu bheni t devotshm.1 Agjrimi sht nj ibadet i rndsishm i cili n kt bot na mbron nga t kqijat, e n botn tjetr na mbron nga xhehenemi dhe bhet shkaktar pr faljen e mkateve tona. I dashuri yn, pejgamberi na lajmron me kt sihariq: Kush e agjron muajin e Ramazanit me besim t plot dhe duke shpresuar n shprblimet nga Allahu xh. sh. i falen mkatet e kaluara.2

Dobit e agjrimit
a) Agjrimi na e zbukuron moralin ton: Agjrimi gjithnj na e prkujton Allahun dhe e zhvillon ndjenjn e prgjegjsis. Zemrn ton na e pastron nga ndjenjat dhe mendimet e kqija dhe na mbron nga keqbrsia ndaj tjerve. Agjrimi, duke na br t mundur t prfitojm cilsi m t bukura t moralit, na bn si engjj (na shndrron n melek sh. p.) Agjrimi na i mbron syt nga harami, na e mbron gjuhn nga fjalt e rrejshme dhe t shmtuara, vesht nga t dgjuarit e haramit, lukthin nga ushqimi haram, duart nga veprimet haram dhe kmbt nga ecjet t cilat jan haram. Sigurisht urtsia e domosdoshmris s agjrimit sht realizimi i detyrs s robit ndaj Allahut dhe ruajtja nga veprat e kqija. b) Agjrimi e zhvillon ndjenjn e mshirs dhe ndihms: I pasuri i cili n jetn e vet nuk di se sht uria, nuk mund ti kuptoj vshtirsit dhe urin q e prjetojn t varfrit. Mirpo, nse ky person agjron, praktikisht e kupton se do t thot uria dhe m mir i percepton vshtirsit e t vobektve n zemrn e tij njkohsisht ndaj tyre zgjohet ndjenja e dhimbjes dhe mshirs. Si rezultat i ksaj, zgjatet dora e ndihms ndaj skamnorve dhe fillon prpjekja pr largimin e vshtirsive t tyre. c) Agjrimi ia mson njeriut vlern e dhuntive q i posedon: Njeriu, pasi ti dalin prej dore begatit q i ka, e kupton vlern e tyre, mirpo meq puna ka mbaruar, kjo nuk ka kurrfar dobie. Njeriu duke agjruar, pasi q largohet nga shum begati, arrin ta

1 2

Sureja Bekare, 183. Rijadus Salihin, v. 2, f. 489

94

kuptoj vlern e tyre. Ky botkuptim i mundson njeriut q ti ruaj m mir begatit q ka dhe e mson q ta falnderoj m tepr Allahun i cili ia ka falur kto dhunti. ) Agjrimi e shron njeriun: N lidhje me kt tem Pejgamberi yn ka thn kshtu: Agjroni q t jeni t shndosh.3 Organet e tretjes t cilat lodhen brenda njmbdhjet muajve, n saje t agjrimit gjejn pushim. Pas Ramazanit e kryejn detyrn e tyre m mir. Shkenctart tregojn se agjrimi n aspektin shndetsor trupit ton i sjell dobi t ndryshme. Fituesi i mimit Nobl, shkenctari i njohur francesa, dr. Aleksis Karel, n lidhje me agjrimin thot: Gjat agjrimit harxhohen materiet ushqimore t grumbulluara n organizm, pastaj n vend t tyre vijn materie t reja, kshtu q n trup realizohet nj freski. Agjrimi n aspektin shndetsor sht shum i dobishm.4 d) Agjrimi e strvit njeriun t jet i durueshm: Njeriu duke agjruar e ushtron veten t mos haj e pij n nj koh t caktuar, kshtu q me lehtsi mund ti duroj vshtirsit me t cilat mund t ballafaqohet n jetn e tij dhe sht n gjendje ti tejkaloj ato si dhe dhembjet e ndryshme. Kur ka nevoj, ai nuk ligshtohet nga lufta me armikun. N kt drejtim di tju prballoj vshtirsive q mund ti dalin para.

Kush e ka farz agjrimin e Ramazanit

Kushtet pr t qen agjrimi farz jan: 1) T jet musliman, 2) T jet mentalisht i shndosh, 3) T jet n mosh madhore. do musliman, qoft mashkull apo femr, i cili ka arritur n moshn madhore dhe sht mentalisht i shndosh, e ka farz agjrimin n muajin e Ramazanit. Fmijt t cilt nuk kan arritur n moshn e pjekuris, nuk jan t detyrueshm t agjrojn. Mirpo, sht e plqyeshme q fmijt dalngadal t ushtrohen n agjrim pa shkaktuar dm n shndetin e tyre. Grat gjat t prmuajshmeve dhe gjendjes s lehonis nuk mund t agjrojn dhe nuk mund t falin namaz. Pasi t kaloj kjo gjendje, ditt e kaluara i agjrojn dit pr dite, ndrsa namazet e pafalura nuk i prsrisin. Duaja e iftarit: Leximi i ksaj duaje n iftar sht sunet: Alllahumme leke sumtu, ve bike amentu, ve alejke tevekkeltu, ve ala rizkike eftartu, ve savmelgadi min shehri ramadane nevejtu, fagfirli ma kaddemtu ve ma ahhartu. Kuptimi: O Zot, pr Ty agjrova, Ty t besova, n Ty mbshtetem dhe me rrizkun Tnd iftar po bj. Vendosa ta agjroj ditn e nesrme t Ramazanit, andaj mi fal mkatet e kaluara dhe t ardhmet! Kur dhe si bhet nijeti pr agjrim? Pr t qen agjrimi i vlefshm sht kusht q t bhet nijet. Agjrimi pa nijet nuk sht i pranueshm. Pr agjrimin e Ramazanit mund t bhet nijet prej akshamit dhe deri n kohn para zevalit (para dreke). Si zakonisht nijeti pr t agjruar bhet pasi q t prfundoj syfiri. Mirpo, ai i cili nuk sht zgjuar n syfir, por q sht uar pas kohs s imsakut, madje edhe pasi t ket lindur dielli, deri n kohn e paradreks (prafrsisht nj or para dreke), mund ta bj nijet pr t agjruar at dit. Mjafton q pas imsakut mos t ndodh dika q e prish agjrimin. Pasi t kaloj koha e zevalit, nuk bhet nijet pr t agjruar.

3 4

Keshful-Hafa,v. 2,f. 33. Enciklopedija e jets tema mbi agjrimin.

95

Ai, i cili nuk dshiron t ohet n syfyr, pas akshamit mund t bj nijet pr t agjruar nesr, pra nuk ka nevoj t ohet natn q prsri t bj nijet. Vetm ngritja n syfyr me qllim pr t agjruar llogaritet nijet. Pr agjrimin, i cili nuk sht agjruar gjat muajit t Ramazanit, gjat brjes kaza n ditt e tjera duhet br nijet q natn. Kshtu sht edhe me agjrimet t cilt quhen kefaret. Pr kto lloje t agjrimeve nuk mund t bhet nijet pas imsakut. Nijeti n radh t par bhet me zemr, q do t thot se ai cili mendon t agjroj nesr llogaritet se ka br nijet. Gjithashtu edhe ai i cili ohet pr t ngrn syfyr me qllim pr t agjruar, ky mendim pr kte llogaritet nijet. Pr agjrimin mjafton nijeti me zemr. Vetm se nijeti i br me zemr, nse shprehet edhe me goj, sht m i mir. Pikrisht pr kt shkak ai i cili do t agjroj duhet ta bj nijet edhe me zemr edhe me goj dhe duhet ta shpreh: Vendosa pr t agjruar ditn e nesrme t Ramazanit.

Llojet e agjrimeve
Ekzistojn gjasht lloje t agjrimeve: 1) Agjrimi farz sht agjrimi i muajit t Ramazanit, agjrimi kaza i ditve t pa agjruara gjat muajit t Ramazanit dhe t gjitha llojet e agjrimeve kefarete. 2) Agjrimi vaxhib sht agjrimi i premtuar dhe brja kaza e agjrimeve nafile t prishura. 3) Agjrimi sunet sht agjrimi i dits s nnt dhe t dhjet t muajit muharrem apo e dhjeta dhe e njmbdhjeta. 4) Agjrimi mustehab sht agjrimi i dits s trembdhjet, katrmbdhjet dhe pesmbdhjet t muajve hnor, do dit e hn dhe e enjte e javs dhe pas Ramazanit, si dhe agjrimi i gjasht ditve t muajit sheval. 5) Agjrimi mekruh sht agjrimi vetm i dits s dhjet t muajit muharrem, vetm i dits s premte apo vetm i dits s shtun. 6) Agjrimi haram sht agjrimi i dits s par t Bajramit t Ramazanit dhe t katr ditve t kurban Bajramit, pr arsye se ditt e Bajramit pr robrit e Allahut jan dit gostie. Prandaj, nuk sht e prshtatshme t largohemi nga gostit e Allahut. Arsyet t cilat lejojn agjrimin e Ramazanit n dit t tjera: Mosagjrimi gjat muajit t Ramazanit pa arsye sht mkat dhe pr kt pason dnim. Mirpo, ai i cili prjeton dika mund t mos agjroj apo nse ka filluar t agjroj mund ta prish n rast: smundje, udhtimi, rast rreziku, shtatzanie dhe gjidhnie, etje dhe uri t madhe, pleqri dhe dobsi t thell. 1) Po t jet i smur dhe friksohet q po t agjroj do ti shtohet smundja e tij, apo do ti zgjatet m shum, mund t mos agjroj. Pasi t shrohet i agjron ditt e pa agjruara. 2) Nse udhton n nj larges prej nntdhjet kilometrash mund t haj, por pasi t prfundoj udhtimi, ditt e pa agjruara i bn kaza. Gjat udhtimit po qe se nuk ka ndonj vshtirsi, m mir sht t agjroj. 3) Nse krcnohet me vdekje apo me shkaktime t dmeve trupore, agjrimin e prishur e kompenson n nj koh tjetr. 4) Mund t mos agjroj nj grua shtatzn e cila sht me barr apo sht gjidhnse n rast se friksohet se mund ti shkaktoj dm vetes apo fmijs s saj. Ditt e pa agjruara i bn kaza pasi t kalojn kto situata. 5) Nse njeriu friksohet se mund t ket dme serioze mentale dhe trupore prej uris dhe etjes s madhe, mund ta prish agjrimin. Pastaj ditt e pa agjruara i bn kaza n nj koh m t prshtatshme. 6) Nse plaku gjendet n pleqri t thell dhe shndeti i tij dita-dits shkon duke u dobsuar, mund t mos agjroj, por pr ditt e pa agjruara duhet t jap fidje.

96

Fidja
T dobtit t cilt nuk kan mundsi t agjrojn, pleqt, dhe t smur t cilt nuk kan shpresa se do t shrohen, pr do dit t pa agjruar t Ramazanit japin nga nj fidje. Sasia e fidjes sht e njjt si fitra. Fidjet mund t jepen n fillim t Ramazanit, n mes apo n fund t tij. Fidjet mund ti jepen nj t varfri t gjitha s bashku, por mund edhe tu shprndahen disa t varfrve. Ata t cilt jan n kt gjendje, po qe se nuk kan mundsi t japin fidje, krkojn falje nga Allahu xh. sh. Pleqt t cilt nuk kan mundsi t agjrojn dhe t smurt t cilt nuk kan shpresa se do t shrohen, nse u jepet mundsia t agjrojn, duhet ti bjn kaza ditt e pa agjruara. Pra fidjet e dhna m par q nuk e kan m dispozitn e duhur, llogariten si sadaka vullnetare. Gjrat t cilat e prishin agjrimin dhe obligojn edhe kaza edhe kefaret jan kto: Nse muslimani me vetdije: 1) Ha apo pi (qoft ushqime apo qofshin barra), 2) Gjendet n marrdhnie intime, 3) Pi cigare. Kaza do t thot ti agjrosh ditt e pa agjruara dit pr dite. Kefaret do t thot q pr nj dit t prishur t agjrimit t agjrosh dy muaj apo gjashtdhjet dit pandrprer. Gjat muajit t Ramazanit ai i cili, duke br nijet, ka filluar t agjroj dhe me vetdije, pa ndonj justifikim legjitim, ha apo pi dika ose gjendet n marrdhnie intime, agjrimi i tij prishet. Agjrimi i prishur n kt mnyr, krahas asaj q duhet t bhet kaza dit pr dite, nevojitet edhe kefaret pasi q sht prishur me vetdije dhe pa ndonj arsye. Kefareti sht dnim pr personin q ka filluar t agjroj dhe me vetdije e ka prishur at. Pra, ai duhet t agjroj gjashtdhjet dit pandrprer. Ai i cili e ndrpret pr ndonj shkak agjrimin kefaret, apo nuk i plotson gjashtdhjet dit, duhet t filloj prej fillimit dhe ti plotsoj ato dit pandrprer. Nse grave duke agjruar kefaretet, u paraqiten menstruacionet, ato dit nuk i agjrojn, e pasi t pastrohen vazhdojn aty ku kan mbetur duke i plotsuar gjashtdhjet dit. Gjrat t cilat e prishin agjrimin dhe obligojn vetm kaza: 1) Ngrnia e gjrave t cilat nuk jan nga ushqim i zakonshm dhe t cilat nuk prdoren si ila, (p. sh. truall, letr, apo pambuk) 2) Lshimi i ilait n hund, 3) Lshimi i pikave t yndyrs n vesh, 4) Nse gjat marrjes s abdestit duke e shprlar gojn dhe hundn ik uji n bark, 5) Nse prcillet n bark pshtyma e ngjyrosur nga peri i mbajtur n goj. 6) Prishja e agjrimit me dhun, 7) Duke fjetur, derdhja e ujit n goj nga t tjert, 8) Vjellja me gojn plot (nse e inicon vet) 9) Brja e iftarit para kohe, duke menduar se sht koha e iftarit, 10) Ngrnia dhe pirja pas imsakut duke menduar se ende nuk ka mbaruar koha e imsakut. Gjrat t cilat nuk e prishin agjrimin: 1) Ngrnia dhe pirja me harres (Ai i cili ha apo pi dika me harres nse i kujtohet menjher, e lan gojn dhe e vazhdon agjrimin, e nse pasi q ti kujtohet, i kalon dika n bark, agjrimi prishet) 2) Deprtimi i ujit n vesh, 3) Lshimi i pikave t ilait n sy, 4) Larja n mngjes, n rastet kur sht dashur t pastrohet q natn, 5) Vjellja pa dshirn e vet, 6) Ejakulimi i sperms (pra nse gjat fjetjes paraqitet gjendja e xhunubllkut) 7) Dhnia e gjakut, 8) Deprtimi i tymit dhe pluhurit pa dshir n fyt, 9) Glltitja e pshtyms q gjendet n goj. 97

Gjrat t cilat jan mekruh pr agjruesin: 1) Shijimi i shijes s ndonj gjje pa e glltitur (Nse burri nuk gjen mirkuptim ndaj gruas, pr shkak t krips s gjells, pra nse e shqetson at, ajo mund ta shiqoj kripn e gjells pa e glltitur at) 2) Mbledhja e pshtyms n goj dhe glltitja e saj (Nse pshtymn e mbledhur n goj e nxjerr jasht dhe pastaj e glltit, agjrimi prishet.) 3) Dhnia e gjakut deri n at mas, saq ta dobsoj vetveten apo brja e punve t rnda. Gjrat q nuk jan mekruh pr agjruesin: 1) Marrja er nga dika, 2) Pastrimi i dhmbve, 3) Futja e ujit n goj dhe tundja e tij, 4) Futja e ujit n hund, 5) Larja.

Llojet e betimeve dhe kefareti i betimit

Betim quhet prmendja e emrit t Allahut, pr ti prforcuar fjalt. Betimet ndahen n tri lloje dhe ato jan: 1) Jemini lagv quhet betimi q bhet gabimisht n vend t gabuar, p. sh. kur personi ka para, por duke menduar se nuk ka para betohet Vallahi nuk kam para. Pr kt lloj betimi nuk ka nevoj pr kefaret. 2) Jemini gamus quhet betimi me vetdije, n vend t rrejshm, si p. sh., pa e par nj gj t thot: Vallahi e pash, pa e shlyer borxhin thot: Vallahi e kam paguar borxhin, pra me vetdije bhet betim i rrejshm. Betimi rrejshm n kt mnyr, sht mkat i madh. Pr faljen e ktij gjynahit duhet t bhet tevbe dhe t krkohet falje nga Allahu xh. sh. Nse duke u betuar n kt mnyr, u sht br padrejtsi t tjerve, duhet tia jap hakun atij q i takon dhe t krkoj hallallk prej tij. Pr betime t ktilla nuk ka nevoj pr kefaret, pr shkak se nuk mjafton kefareti pr tu pastruar nga ky mkat. 3) Jemini munakide sht betimi cili bhet pr ndonj pun se do ta bj apo nuk do ta bj n t ardhmen, p. sh.: Vallahi nesr do ta paguaj borxhin, Vallahi nuk do t flas me filanin. Nse realizohet vepra n pputhshmri me betimin, nuk ka nevoj pr kefaret. Mirpo, nse nuk realizohet premtimi ashtu si sht betuar, betimi prishet dhe si dnim nevojitet dhnia e kefaretit. Kefareti i betimit: Ai i cili pr nj pun betohet se do ta realizoj n t ardhmen apo nuk do ta realizoj dhe nse e prish betimin, si kefaret duhet q: ti veshmbath dhjet t varfr apo tu jap para dhjet fukarenjve, secilit prej tyre me sasin e nj fitre. Ata t cilt nuk kan mundsi ta bjn kt, agjrojn tre dit radhazi agjrim t kefaretit. Ai q betohet se do ta realizoj nj urdhr t fes apo do t largohet nga ndonj haram, duhet ti qndroj besnik betimit t vet. P. sh. ai q betohet se nuk do t pij alkohol, duhet ti qndroj besnik ksaj fjale dhe mos ta prish betimin e vet. Ndrsa, n rast se betohet pr ndonj vepr t keqe, duhet t prishet ky betim dhe t paguhet kefaret. P. sh.: nuk respektohet betimi nse dikush betohet se nuk do ta paguaj borxhin apo se nuk do t flas me baban. Personi q betohet n kt mnyr pasi q ta paguaj borxhin ose pasi t flas me baban, duhet t jap edhe kefaret t betimit.

98

PJESA E PEST

99

100

Zekati dhe sadakatul fitri

Kushti i katrt i islamit sht dhnia e zekatit. Zekati sht ibadet q realizohet me pasuri. Zekat do t thot dhnia nj her n vit e nj t dyzets s kapitalit dhe paras t varfrve musliman nga ana e personit i cili sipas normave fetare llogaritet pasanik. N Kuranin Fisnik zekati bashk me namazin prmendet n tridhjet e shtat vende. Prmendja e zekatit kaq shum tregon se ai n fen ton ka nj rndsi t madhe. Zekati sht nj ibadet q e mbron zemrn nga smundja e koprracis, e pastron pasurin nga e drejta e fukaras dhe te pasanikt zhvillon ndjenjn e dhembjes dhe mshirs. N saje t zekatit, nga zemra e fukarenjve zhduket smira dhe xhelozia, duke u zvendsuar nga dashuria dhe nderi ndaj pasanikve q u kan ndihmuar q n shoqri t prforcohet uniteti dhe vllazria. Zekati mundson q pasuria t shtohet dhe t bekohet. Ai q e jep zekatin, pasurin e tij Allahu e mbron t mos zhduket dhe e mbron nga dmi i njerzve t kqij. Pejgamberi yn i dashur ka thn: Mbroni pasurit tuaja me zekat.1 Kush obligohet me zekat Ai i cili plotson kushtet q vijojn, obligohet me dhnien e zekatit: 1) t jet musliman, 2) t jet i menur, 3) t jet n pubertet, 4) t jet i lir, 5) t jet i pasur, llogaritur sipas normave fetare (do t thot q prve nevojave elementare dhe borxheve, t ket pasuri sa sasia e nisabit) 6) Kapitali apo paraja e cila do t jepet zekat duhet q: Ta arrij sasin e nisabit (n vler prej 80. 18 gr ar), Pasuria t qndroj nj vit t plot hnor te pronari, Pasuria duhet t ket cilsin reale apo ligjore t shtimit. Nisabi Nisabi sht kriteri t ciln feja jon e ka caktuar pr matjen e pasuris. Fetarisht ai i cili ka pasuri, prve borxheve dhe nevojave elementare, sa masa e prcaktuar apo mbi kt, llogaritet i pasur. Pr t dhn fitre dhe pr t ther kurban nevojitet t kesh pasuri apo para sa sasia e nisabit. Vetm pr kto nuk krkohet q pasuria t kaloj nj vit dhe t ket atributin e shtimit. Kujt i takon zekati Atyre q u jepet zekati kryesisht jan: 1) Fukarenjt t cilt nuk llogariten t pasur, sipas normave fetare, pra q nuk kan pasuri sa sasia e nisabit. 2) T ngratt, t cilt nuk kan fare pasuri, 3) Borxhlinjt, t cilt pr shkak t borxhit t teprt nuk kan pasuri sa sasia e nisabit. 4) Udhtart, t cilt gjat udhtimit kan mbetur pa para, pa asgj n dor, pavarsisht se n vendlindje kan pasuri (Ktyre u jepet zekat sa pr t arritur n vendin e vet). 5) Ata q jan n rrug t Allahut xh. sh., d.m.th. ata t cilt gjenden n xhihad apo jan n rrug pr n haxh dhe kan mbetur pa para ose ata q merren me studime.

Et-Tergib vet-Terhib, v. 1,f. 520

101

Gjat dhnies s zekatit duhet t merret parasysh kjo renditje: S pari t shikohen vllezrit e varfr, pastaj djemt e vllezrve, xhaxhallart, hallat, dajat, tezet dhe pastaj t afrmit e tjer dhe fqinjt, e pas ktyre t varfrit e lagjes apo vendit ku jeton. Gjat dhnies s zekatit m mir sht q t mos u jepet atyre q e harxhojn n haram apo shkaprderdhsve, por ai tu jepet t varfve, t cilt e shpenzojn pr nevoja t realta. Kujt nuk i takon zekati Ktyre personave nuk u takon zekati: 1) Prindrve, gjyshit, gjyshes, 2) Djalit e vajzs, nipave e mbesave dhe fmijve q lindin prej ktyre, 3) T pasurve, 4) Jomuslimanve, 5) Bashkshortt njri-tjetrit nuk mund ti japin zekat. Pasurit pr t cilat nuk duhet t jepet zekat: Zekat nuk duhet t jepet pr gjrat elementare t vetvetes dhe t atyre q jemi t obliguar ti mirmbajm. Kto quhen Havaixhi aslije. T tilla jan: banesa, orendit shtpiake, teshat, mjetet e udhtimit, librat t cilat nuk jan pasuri tregtie, mjetet e puns q prdorin mjeshtrit, pasurit pr nevojat ushqimore, prve arit dhe argjendit, stolit t cilat nuk prdoren pr shitje si margaritart, diamanti apo perlat tjera t ndryshme. Pasurit pr t cilat duhet t jepet zekat dhe sasia e dhnies Nisabi i pasurive pr t cilat duhet t jepet zekat dhe sasia e zekatit q duhet t jepet sht: 1) Ar: Nse munslimani m s paku 80.18 gram apo m tepr, zekat duhet t jap nj t dyzetn pjes. 2) Argjend: N m s paku 561 gr, apo m tepr, jepet nj e dyzeta pjes. 3) Paraja: Minimumi sa sasia e nisabit apo m tepr jepet nj e katrdhjeta pjes. (Nisabi i paras, do t thot masa e matjes s pasuris s parave pr t dhn zekat, sht kundrvlera e 80.18 gram ari) 4) Pasuria e tregtis: m s paku sa sasia e nisabit apo m tepr se kundrvlera e nisabit n para, pra pr do lloj t pasuris s tregtis jepet nj e dyzeta pjes. 5) Delet dhe dhit: N dyzet dele apo dhi jepet nj dele ose nj dhi. 6) Lopt dhe bollicat: N tridhjet lop apo bollica jepet nj vi q i ka mbushur nj vjet. 7) Devet: N pes deve jepet nj dele apo nj dhi. Nse shtohet numri i kafshve, ndryshon edhe sasia e zekatit. Zekati q jepet nga prodhimet bujqsore dallon nga kto. Zekati i pasurive t lartprmendura mund t jepet nga vet lloji i tyre, por kundrvlera e tyre mund t jepet edhe me para.. Nijeti sht kusht i vlefshmris s zekatit. Nj musliman i pasur gjat dhnies s zekatit nj t varfri, mjafton t bj nijet me zemr, pra nuk ka nevoj ta shpreh at me goj.

Sadakatul fitri (fitreja)

Muslimani i cili ka pasuri, apo n kundrvlern e pasuris ka para s paku sa sasia e nisabit, duke prjashtuar pasurin q shrben pr nevojat elementera dhe borxhet, e ka vaxhib dhnien e sadakatul fitrit. Kjo shkurtimisht quhet Fitre. Pr t qen sadakatul fitri vaxhib, nuk sht kusht sikur te zekati q pasuria t qndroj nj vit dhe ta ket cilsin e shtimit. Fitra sht nj sadaka e cila u jepet fukarenjve gjat muajit t Ramazanit. Ajo sht mir t jepet para Bajramit, por mund t jepet edhe n ditn e Bajramit ose m von. Sipas parimeve fetare pr t pasurin sht vaxhib t jap fitra edhe pr vete edhe pr fmijt t cilt ende nuk jan n moshn madhore. 102

Fitra jepet pr kto katr lloje me sasin q vijon: Lloji: Sasia: 1) Miell 1460 gr, 2) Elb 2920 gr, 3) Rrush t that 2920 gr, 4) Hurma 2920 gr,. Fitra mund t jepen nga kto prodhime ushqimore, por mund edhe t jepet kundrvlera e tyre me para. Cila do t jet n dobi t fukaras, ajo sht m e prshtatshme t jepet. Nj fitre i jepet nj t varfri, pra nuk ndahet n dy pjes. Nj t varfri mund ti jepet m shum se nj fitr. Fitra jepet me nijet. Mirpo, kjo nuk ka nevoj ti thuhet fukaras se sht fitr. Mjafton q nijeti t bhet me zemr. Kujt i takon zekati, i takon edhe fitra. Edhe ata t cilt nuk kan agjruar pr ndonj arsye, nse kan pasuri apo para sa sasia e nisabit, jan t obliguar t japin fitre. Muslimant e pasur duke i dhn fitrat ua mundsojn t varfve ta shijojn gzimin e Bajramit, kshtu q edhe e paguajn borxhin e tyre edhe fitojn sevabe. Dhnia e fitrave sht shkak pr pranimin e agjrimit, pr shptimin nga tmerri i vdekjes dhe nga dnimi n varre.

103

104

PJESA E GJASHT

105

106

Haxhi dhe kurbani

Kushti i pest i islamit sht haxhi. Haxhi, sht vizita e vendeve t caktuara n koh t caktuar n mnyr t posame (t caktuar) Haxhi sht nj ibadet q bhet edhe me pasuri edhe me trup. Muslimani i cili i plotson kushtet e caktuara, nj her n jet e ka farz shkuarjen n haxh. Ashtu si sht n do urdhr t Allahut, edhe n obligueshmrin e haxhit gjenden urtsi dhe dobi t shumta. Shkuarja e muslimanve n vendet e shenjta nga shtete t ndryshme, takimi i tyre rreth nj qllimi t prbashkt pa marr parasysh gjuht e ngjyrat e ndryshme dhe shprehja e lutjeve ndaj Zotit bashkrisht, e prforcon vllazrin islame. Muslimant n kt rast kan mundsi t njihen mes vete, si dhe t prpiqen tu gjejn zgjidhje brengave dhe vshtirsive t tyre. Veshja e muslimanve me ihrame pa marr parasysh pozitn q kan n shoqri, i pasur qoft apo i varfr, pra paraqitja e tyre me uniform t njjt ngjall mendimin e barazis mes njerzve dhe prkujton ditn e mahsherit. Gjat udhtimit pr n haxh njeriu e shton diturin dhe prvojn e tij, si dhe i fiton shprehit e qndress ndaj vshtirsive. Duke e zvogluar varsin ndaj pasuris, ai zhvillon ndjenjat e ndihms dhe mshirs ndaj t varfrve dhe t ngratve. Pamja e vendeve ku ka lindur dhe sht rritur pejgamberi yn i dashur dhe vizita e vendeve t shenjta ku ka filluar t prhapet n tr botn feja islame, ngjall nj entuziazm shpirtror dhe i prforcon ndjenjat fetare. Njeriu, n vendet e shenjta ndjen se sht m afr Allahut dhe nga ibadetet e bra n kto vende fiton sevape t shumfishta. Atyre q e kryejn detyrn e haxhit pr hir t Allahut dhe q ruhen nga veprat e kqija, u falen shum mkate (me prjashtim t atyre q kan t bjn mes njri-tjetrit). N lidhje me kt pejgamberi yn ka thn: Kush e bn haxhin duke u mbrojtur nga fjalt dhe sjelljet e kqija, kthehet i pastr nga mkatet sikur n ditn q e ka lindur nna.1 Kur dhe kush e ka farz kryerjen e haxhit Ai q i plotson kushtet q vijojn e ka farz kryerjen e haxhit: 1) T jet i menur, 2) T jet n moshn madhore, 3) T jet musliman, 4) T jet i lir, 5) Ta dij se haxhi sht farz. (ky kusht vlen pr vendet joislame pr personat t cilt sapo kan kaluar n fen islame. Pr muslimant q jetojn n vendet islame mosdija se haxhi sht farz nuk llogaritet si arsye) 6) T ket mundsi materiale, pra prve nevojave elementare, personi t ket pasuri t mjaftueshme pr vete dhe pr familjen pr t ciln kujdeset q ta kalojn kt periudh deri sa t kthehet. 7) Q udhtimi pr n haxh t jet i prshtatshm, haxhiu duhet pasur mundsi materiale q tu prballoj harxhimeve t mjetit t udhtimit dhe t rrugs. 8) T arrij kohn n t ciln mund ta kryej haxhin. Prve kushteve t cilt i numruam m lart, pr ta kryer personalisht detyrn e haxhit duhet t plotsohen edhe kushtet e obligueshmris pr kryerjen e haxhit.

Rijadus-Salihin,v2,f. 521.

107

Kushtet e obligueshmris pr kryerjen e haxhit: 1) T jet i shndosh fizikisht, t mos jet i verbr, i paralizuar dhe i smur apo n mosh n at shkall q nuk mund ti prballoj udhtimit t haxhit. 2) T mos gjendet ndonj penges q do t pengoj shkuarjen n haxh (si sht gjendja n burg) 3) Rruga t jet e sigurt. 4) Femrn ta shoqroj burri i saj apo mahremi me t cilt e ka t ndaluar martesn.2 5) Femrs q i ka vdekur burri apo q sht e shkurorzuar, ti ket prfunduar afati i pritjes. Ai i cili plotson kushtet q i numruam m lart, menjher n stinn e par i bhet farz shkuarja n haxh. Farzet e haxhit Haxhi ka tre farze: 1) Veshja e ihrameve, 2) Qndrimi n Arafat, 3) Tavafi zijareti. Llojet e haxhit Nga aspekti i kryerjes ka tre lloje t haxhit: 1) Haxhi ifrad: haxhi i cili kryhet pa umre. 2) Haxhi temettu: realizohet duke i veshur ihramet pr haxhin ve dhe pr umren ve. 3) Haxhi kiran: Kryhet edhe haxhi edhe umreja me nj ihram. Ai i cili dshiron t shkoj n haxh, nga kto tre lloje, cilin dshiron ai at e kryen. Duke i uar n vend t gjitha rregullat, cilndo q ta kryej, e ka realizuar detyrn e haxhit. N haxhin ifrad therja e kurbanit nuk sht vaxhib, ndrsa n haxhin temettu dhe kiran therja e kurbanit sht vaxhib.

Disa terma n lidhje me haxhin

Ihrami pr personin i cili do ta bj haxhin apo umren do t thot ndalim (haram) nga disa sjellje dhe veprime t caktuara pr nj afat t caktuar, t cilat n koh t tjera jasht haxhit jan t lejuara. N ihram hyhet duke br nijet pr haxh apo pr umre dhe duke shqiptuar telbijen. Telbije do t thot, duke qen me ihrame me z t kndohet kjo: Lebbejk, Allahumme lebbejk, lebbejke la sherike leke lebbejk, innel hamde ven nimete leke vel-mulk la sherike lek. Grat telbijen e kndojn me z t ult. Tavaf quhet rotullimi rreth Qabes shtat her sipas rregullit q krkohet. Saj quhet ecja mes dy kodrave Safa dhe Merve, t cilat gjenden afr Qabes. Kjo ecje zhvillohet kshtu: katr her nga Safa drejt Merves dhe tri her nga Merva drejt Safas, pra gjithsej shtat ecje. Vakf quhet qndrimi gjat kohs haxhit n Arafat dhe Muzdelife pr nj kohe t caktuar. Qndrimi n Arafat sht farz, ndrsa n Muzdelife sht vaxhib.

Mnyra e kryerjes s haxhit

Haxhi ifrad: Personi i cili dshiron t shkoj n haxh, s pari siguron pasuri hallall pr ta kryer kt detyr t shenjt. Para se t niset n rrug, po qe se ka borxhe, i paguan ato dhe merr hallallk me shoqrin. Ai pendohet dhe krkon falje nga Allahu pr tiu falur mkatet. N qoft se ka ibadete q i kan mbetur
2 Sipas medhhebit shafi, gruaja mund t udhtoj n haxh pa bashkshortin apo ndonjrin nga mahremt, nse sht bashk me s paku dy apo m tepr gra besnike.

108

kaza, sa t ket mundsi i bn kaza. Kur do t niset n rrug, n shtpi i fal dy rekate namaz. Pasi q t marr hallallk me antart e familjes, me miqt dhe me t afrmit niset pr n rrug. Gjat rrugs dhe gjat kryerjes s haxhit ai duhet t ruhet nga sjelljet dhe nga fjalt fyese ndaj t tjerve. Para se t arrihet te vendi ku vishen ihramet n mikat, priten thonjt, pastrohen pjest e trupit q ka nevoj pr pastrim, sipas mundsis lahet tr trupi (gusl), e nse jo, ather merret abdest. Meshkujt i nxjerrin t gjitha teshat dhe n vend t tyre mbshtillen me dy pjes mbuluese t quajtura Izar dhe Rida. Duke qen me ihrame koka dhe kmbt duhet t jen t zbuluara. Femrat kur hyjn n ihrame, nuk i nxjerrin teshat. Pas ksaj n kufirin e mikatit falen dy rekate namaz me nijet sunetet e ihramit dhe duke e br nijetin e haxhit kndohet telbija. N kt mnyr hyhet n ihram. Gjat kohs s ihrameve duhet ruajtur nga gjrat t cilat jan t ndaluara pr ihramlin. Kur t arrihet n Mekke merret gusl apo abdest. Pastaj duke shkuar n Haremi sherif kryhet tavavafi kudum duke u rrotulluar rreth Qabes, falen dy rekate namaz dhe kryhet saji mes Safas dhe Merves sipas rregullit t vet. Pas ksaj haxhiu i veshur me ihrame qndron n Mek. Gjat qndrimit n Meke, sipas mundsis, duhet t falen namazet n Haremi sherif dhe t bhen tavafe nafile. Kjo sht shum sevab. N ditn e tervijes, pra nj dit para dits Arife shkohet n Arafat. N ditn e Arifes qndrohet n Arafat derisa t perndoj dielli. Ktu koha duhet vlersuar me adhurime dhe lutje. Namazet e dreks dhe t ikindis me xhemat falen bashk n kohn e dreks. Kjo quhet xhemi takdim. Edhe pasdreke qndrohet aty. Pasi t perendoj dielli, pa u falur akshami, shkohet pr n Muzdelife. N Muzdelife namazi i akshamit falet bashk me t jacis me xhemat n kohn e jacis. Kjo quhet Xhemi tehir. Haxhinjt natn e kalojn n Muzdelife dhe i mbledhin gurt q do ti prdorin pr ta gurzuar shejtanin. N mngjesin e Bajramit, duke u falur namazi i sabahut, pra hert, kryhet qndrimi n Muzdelife. Pasi q t zbardh dita, haxhinjt nisen pr n Min. N ditn e par t Bajramit n Min me radh kryhen kto veprime; a) Gjuhen shtat gur n Xhemren Akabe. b) Qethet koka dhe dilet prej ihrameve ( Ata t cilt e bjn haxhin ifrad, pasi q nuk e kan vaxhib t therin kurban, me hedhjen e guralecave n xhemren akabe, e qethin kokn dhe i nxjerrin ihramet. Ndrsa ata q e kryejn haxhin Temettu apo Kiran i hedhin guralecat n xhemren akabe, e therin kurbanin, e qethin kokn dhe i nxjerrin ihramet) c) Nse ka koh dhe mundsi shkohet n Mekke dhe kryhet tavafi zijaret i cili sht farz. N ditn e dyt t Bajramit: Me radh veprohet kshtu: hidhen nga shtat gur n xhemren akabe, t mesme dhe t vogl. Ata t cilt nuk e kan kryer tavafin zijare n ditn e par t Bajramit, e kryejn ditn e dyt. N ditn e tret t Bajramit: Hidhen edhe nga shtat gur n xhemren akabe, t mesme, dhe t vogl. N t njjtn dit shkohet n Mek, kryhet tavafi veda dhe kshtu prfundon detyra e haxhit. N kryerjen e haxhit ifrad, t cilin e shpjeguam, dhe mes haxhit temettu e kiran ekzistojn disa dallime. Haxhi temettu: Ai cili do ta kryej haxhin temettu n kufirin e mikatit i vesh ihramet pr ta kryer umren. Kur t arrij n Mek, e kryen umren ashtu si e lyp rregulli, e qeth kokn dhe i nxjerr ihramet. Pastaj qndron n Mekk pa ihrame deri n ditn e tervijes (nj dit para Arifs). N ditn e tervijes prsri i vesh ihramet pr ta kryer haxhin dhe, ashtu si u shpjegua m lart, kryhet detyra e haxhit. Dallimet nga haxhi ifrad: 1) N ditn e par t Bajramit pas hedhjes s guralecave n Xhemren Akabe theret kurbani, qethet koka dhe nxirren ihramet 2) Pas tavafit zijare kryhet saji i haxhit. Haxhi kiran: Ata t cilt e kryejn haxhin kiran, n kufij t mikateve i veshin ihramet dhe e bjn nijet edhe pr haxh edhe pr umre. Kur arrijn n Mekk s pari e kryejn umren, pastaj tavafi kudumin e haxhit dhe pas ksaj e kryejn sajin e haxhit. Mirpo, nuk i nxjerrin ihramet. Ashtu me ihrame rrin deri n ditn e tervijes, n kt dit shkojn n Arafat dhe i kryejn detyrat e haxhit, ashtu si e 109

prshkruam m lart. Haxhi kiran dallon nga haxhi ifrad, sepse n haxhin kiran, n ditn e par t Bajramit, pas hedhjes s guralecave n Xhemren Akabe, theret kurbani, qethet koka dhe nxirren ihramet.

Umreja
Umreja nuk sht e lidhur pr ndonj koh t caktuar. Ajo prbhet nga: veshja e ihrameve sipas regullit t vet, rrotullimi rreth Qabes, saji mes Safas dhe Merves dhe qethja e koks. Umreja sht sunet. Pr umren nuk ka ndonj koh t caktuar. Umreja mund t bhet n do koh, prve pes ditve n vit, pra, prve dits Arife dhe ditve t Bajramit . Mnyra e kryerjes s Umres: Ai i cili dshiron ta kryej umren, jasht kufijve t mikateve pastrohet, e bn nijet pr umre e lexon telbijen dhe i vesh ihramet. Kur t arrij n Mekke, e kryen tavafin e umres rreth Qabes. Pas tavafit, i fal dy rekate namaz t tavafit. Pastaj e kryen sajin e umres mes Safas dhe Merves, e qeth kokn dhe i nxjerr ihramet. N kt mnyr kryhet umreja.

110

Kurbani
Rndsia e therjes s kurbanit
Kurban quhet therrja e kafshs n nj koh t caktuar me nijet t ibadetit. Therja e kurbanit sht nj ibadet q realizohet me pasuri. Kurbani sht nj sakrific q tregohet n rrug t Allahut, ai sht nj realizim i borxhit t falnderimit ndaj Allahut pr begatit q Ai ia fali njeriut. Nga ndihmesa q prfitojn fukarenjt nga mishi i kurbanit t cilin e therin t pasurit, e shtojn dashurin dhe ndjenjn e vllezris mes muslimanve. Pra, bashk me t pasurit, gzohen edhe t varfrit. Gzimi q sjell kurbani e shton qetsin dhe lumturin e shoqris. Pejgamberi a. s. ka theksuar se therja e kurbanit pr t pasurit sht nj detyr me rndsi, duke thn: Kush ka mundsi materiale dhe nuk ther kurban, le t mos afrohet n mesxhidin ton.3 Kush sht i obliguar t ther kurban? Ai i cili i plotson kushtet q vijojn, e ka vaxhib therjen e kurbanit: 1) T jet musliman, 2) T jet i menur, 3) T jet n mosh madhore, 4) T jet i lir, 5) T jet mukim (mos t jet udhtar), 6) T ket pasuri apo para sa sasia e nisabit (te nisabi i kurbanit nuk sht kusht q pasuria apo paraja t kaloj nj vjet). I varfri deri para ditve t Bajramit, nse gjat ditve t Bajramit prve borxheve dhe nevojave elementare, ka pasuri sa sasia e nisabit, pra nse fetarisht llogaritet i pasur, therjen e kurbanit e ka vaxhib. Therja e kurbanit nuk sht vaxhib vetm pr burrat, por edhe pr grat t cilat fetarisht llogriten t pasura. Pikrisht pr kt shkak grat t cilat e kan sasin e nisabit, duhet t therin kurban. Kur dhe si theret kurbani? Koha e therjes s kurbanit sht dita e par, e dyt dhe e tret e Bajramit. N ditn e tret pas akshamit nuk theret kurban. Pr t realizuar obligueshmrin e kurbanit kafsha duhet t theret n ditt e Bajramit. Nse kafsha q sht br nijet pr kurban, jepet sadaka pa u ther, kurbani nuk realizohet. Mirpo, n qoft se kafsha e bler, me qllim t kurbanit, mbetet pa u therrur gjer pas ditve t Bajramit, nse kafsha ende gjendet, jepet sadaka e gjall, e nse nuk gjendet, jepet kundrvlera e saj dhe nuk lihet pr vitin e ardhshm. N rast se kafsha u jepet t varfrve e gjall, dhuruesi nuk mund t haj prej mishit t saj. Kurbanin, duke e uar te vendi i therjes duhet uar me sjellje t mir, pra sduhet drguar duke e shtyr. Thika duhet mprehur mir q mos ti jepet kafshs vshtirsi. Sipas mundsis, kurbanin duhet ta ther vet pronari. Kafsha, e cila do t therret kurban duhet shtrir n an t majt dhe t drejtohet nga kibla. Kndohet tekbiri: Allahu ekber, Allahu ekber, La ilahe il-lallahu ve-llahu ekber, Allahu ekber ve lillahil-hamd. Personi i cili do ta ther kafshn personalisht, thot: Bismil-lahi Allahu ekber dhe kshtu prfundon procesi i therjes duke ia prer kafshs nn nofull, gabzherin, kanalet e frymmarjes
3

Et-Tergib vet-Terhib,v. 2,f. 155

111

dhe arteriet kryesore t gjakut. Pa i dal shpirti kafshs, sht mekruh ti ndahet koka nga trupi dhe t fillohet t rrjepet. Gjat therjes s kurbanit, nse me vetdije nuk sht thn Besmeleja, mishi i saj nuk hahet, ngase ai sht haram. Veprimet q duhet br me mishin dhe lkurn e kurbanit Personi i cili ther kurban mund t haj nga mishi i saj, por mund edhe tua shprndaj t tjerve. Mishi i kurbanit ndahet n tri pjes: nj pjes duhet tu shprndahet t varfrve t cilt nuk kan ther kurban, nj pjes tjetr duhet dhn dhurat t afrmve dhe miqve, ndrsa pjesa q mbetet mbahet pr vete dhe pr antart e familjes. Por, mund t shprndahet edhe i tr mishi i kurbanit. Mishi dhe lkura e kurbanit nuk shitet dhe me ato nuk mund t paguhet edhe puna e kasapit. Lkura e kurbanit mund t shfrytzohet pr ndonj sexhade apo pr t br dika q do t prdoret n shtpi. Ajo gjithashtu mundet ti jepet ndonj t varfri apo ndonj institucioni bamirs. Kafsht t cilat mund t theren dhe ato t cilat nuk mund t theren kurban: Nga kafsht pr kurban vlejn vetm delja, dhia, lopa, bollica dhe devja. Prej ktyre delja dhe dhija duhet ti ken mbushur nj vjet, lopa dhe bollica dy vjet, ndrsa devja pes vjet. Vetm delja e cila i ka mbushur gjasht muaj n qoft se duket sikur t jet njvjeare, mund t theret kurban. Nj gj e till nuk vlen pr dhin. Ajo duhet t ket mbushur nj vjet. Delja dhe dhia bhen kurban vetm pr nj person. Ndrsa lopa dhe bollica mund t bhen kurban pr deri n shtat persona. Vetm se kto t gjith duhet t bashkohen me nijet t kurbanit. Nse njri nga kta nuk e ka pr qllim kurbanin, por e ka pr qllim t marr mish apo pr t tregtuar, kurbani nuk sht i pranueshm edhe pr t tjert. Nse kafsha sht pa brir, apo i ka brirt pakz t thyera ose ca dhmb i kan rn dhe n qoft se alon, gjithashtu mund t theret pr kurban. Nse njra nga kto t meta q vijojn, gjendet te nj kafsh, ajo nuk mund t therret pr kurban: 1) Nse sht e verbr n njrin apo n t dy syt, 2) Nse njrn apo t dy brirt i ka t thyera nga goditja, 3) Nse veshin apo bishtin e ka t kputur m tepr se gjysmn, 4) Nse alon deri n at shkall, saq nuk mund ta lshoj kmbn n tok, 5) Nse vesht apo bishtin nuk i ka q nga lindja, 6) Asaj t cils i kan rn shumica e dhmbve dhe q nuk mund t ngopet me ushqim, 7) E smura, 8) E dobta tepr, 9) Ajo q i ka majat e gjinjve t kputura, 10) Nse dhent dhe dhit e kan njrn sis t gjirit t thar, ndrsa lloji i gjedhave dy. Gjithashtu kurban nuk mund t bhet pula, gjeli dhe kafsht e egra t cilave u hahet mishi.

Kafsht t cilave u hahet mishi

Nse theren, sipas rregullave fetare, sht i lejuar t hahet mishi i ktyre kafshve: i deles, i dhis, i lops, i bollics, i deves, i puls, i ross, i pats, i zhirafs, i makushit, i pllumbit, i thllnzs, palloit, i dallndyshes, i hutit, i lepurit, i pulbardhs dhe i harabelit. Gjithashtu mishi i do peshku q jeton n uj sht i lejuar t hahet.

112

Kafsht t cilave nuk u hahet mishi

Mishi i kafshve t cilat kapin dhe gjuajn me dhmb, grabitqarve dhe atyre q e mbrojn veten, nuk sht i lejuar. Kshtu jan: ujku, ariu, luani, tigri, ketri, shqarthi, majmuni, derri, hiena, macja, qeni, elefanti, hardhuca, dhelpra dhe bukla. Edhe mishi i kalit, mushks dhe gomarit nuk hahet. Gjithashtu edhe mishi i shpezve q zn gjahun e tyre me thundra, q han coftin dhe ndytsi nuk sht i lejuar. Kshtu jan: shqiponja, qifti, skifteri, lejleku, fajkoi, lakuriqi dhe korbi. Nuk iu hahet mishi edhe atyre t cilat pr nga vet natyre jan t neveritura, si sht: miu, akrepi, gjarpri, hardhuca, bretkosa, breshka e ujit dhe toks, urithi, iriqi, krmilli, skrraja, krimbat, t gjitha mizat, insektet, bletat, dhe fluturat. Kafsht ujore t cilat nuk kan form t peshkut, nuk hahen. Kshtu sht: gaforrja, guacat, stridha dhe akrepi.

Kurbani i premtuar
Kurban i premtuar quhet ather kur ai t cilin dikush ia bn vetes vaxhib dika por q nuk e ka vaxhib. Premtimet ndahen n dy grupe: 1) Premtimet t cilat nuk jan t lidhura pr dika: N qoft se dikush premton: Pr riza t Allahut do ta ther nj kurban, n kt rast therjen e kurbanit e ka vaxhib dhe kt premtim e realizon kur t dshiroj. 2) Premtimet t cilat jan t lidhura pr ndodhin apo mosndodhin e dikaje: P.sh. Ai cili premton Nse shrohem, do t ther kurban, kur t shrohet e ka vaxhib t ther kurban. Kurbani nuk sht i vlefshm nse theret pa u realizuar ajo q sht thn. Premtimet mund t bhen vetm prej kafshve t cilat vlejn pr kurban; kurban i premtuar nuk mund t bhet pula apo gjeli. Nga mishi i kurbanit t premtuar nuk mund t haj: premtuesi, gruaja e tij, babai, nna, gjyshi, gjyshja, fmijt dhe nipat. Gjithashtu nga ky mish nuk mund t haj edhe ai i cili fetarisht numrohet i pasur, pra ai q ka pasuri t nisabit. Mishin e kurbanit t premtuar t tr duhet shprndar t varfrve. Dispozita e therjes s kurbanit pr t vdekurit. Ai cili dshiron t ther kurban pr t vdekurit, kt duhet ta bj gjat ditve t Bajramit. Nga mishi i ktij lloji t kurbanit mund t haj edhe vet thersi, por edhe mund tua shprndaj t tjerve. Nse i vdekuri ka ln porosi pr t ther kurban, nga ky mish nuk mund t haj ai q e ther, pra ky mish i tri duhet tu shprndahet t varfve. Ai i cili dshiron ta ther nj kafsh jo me nijet t kurbanit, por me qllim q tua shprndaj mishin t varfve, kt mund ta bj n fardo kohe.

113

114

PJESA E SHTAT

115

116

Ditt dhe nett e bekuara

Dita e xhuma dhe ditt e bajrameve
Dita e premte pr muslimant sht nj dit feste. Namazi i xhumas falet me xhemat. Pikrisht pr kt arsye muslimant duke u mbledhur n nj vend, kan mundsi t takohen dhe t njihen m pr s afrmi me njri-tjetrin. Takimi i muslimanve n kt mnyr pr do jav e shton miqsin mes tyre dhe e prforcon barazin dhe unitetin e tyre. Dita e premte sht nj dit shum e dobishme dhe e vlefshme n t ciln kan ndodhur gjra me rndsi. Pejgamberi a. s. thot: Dita m e mir n t ciln ka lindur dielli, sht dita e xhuma. N at dit sht krijuar Ademi a. s., n at dit ka hyr n xhenet, dhe n at dit ka dal nga ai.1 N ditn e xhuma gjendet nj moment (or), ku cilido besimtar q i lutet Allahut n at moment, lutja e tij nuk dbohet.2 Ne kemi dy festa fetare n vjet: 1) Bajramin e Ramazanit, 2) Bajramin e kurbanit. Dita e Bajramit sht dit gzimi. Muslimant, t cilt gjat muajit t Ramazanit duke agjruar e kryejn urdhrin e Allahut, gjat ditve t Bajramit t kurbanit duke ther kurban tregojn nj sakrific n rrug t Allahut, me faljen e namazit t Bajramit bashkrisht, i realizojn obligimet e tyre dhe gjat Bajramit prjetojn gzimin dhe lumturi. N muajin e Ramazanit ndimohen t varfrit me dhnien e zekatit dhe fitrave, ndrsa n Bajramin e kurbanit me shprndarjen e mishit t kurbanit. N kt mnyr, n kuptimin e vrtet t fjals, krijohet nj nder dhe dashuri mes t pasurve dhe t varfve. Gjat bajrameve vizitohen prindrit dhe m t vjetrit, t hidhruarit pajtohen, ndrsa dhuratat e ndrsjella mes farefisnis e shtojn miqsin. Gzimi i prbashkt q e kaplon shoqrin i prforcon ndjenjat fetare dhe kombtare. Qetsia q e sjell Bajrami ua largon muslimanve lodhjen dhe ua harron brengat. Gjat Bajrameve muslimant njri-tjetrit ia urojn festn. Ata q gjendet larg t afrmve duke drguar urime ngjallin shkndija t dashuris s ndrsjell. Vizitohen varret dhe bhet dua pr t vdekurit, gzohen shpirtrat e tyre duke lexuar Kuran dhe duke dhn sadaka n emr t tyre. Bajramet jan ditt t cilat Allahu pr besimtart i ka br dit gostie. Kto dit duhet kaluar n mnyr q Allahu t jet i knaqur me sjelljet tona.

Nata e lindjes s Pejgamberit a. s. (mevludi)

Pejgamberi m i madh dhe i fundit, i drguar pr shptimin e njerzis, Muhammedi a. s., ka lindur n natn 12 t muajit hnor rebiul evvel n vitin 571. Kjo nat quhet Nata e bekuar e lindjes (Mevludi) s Muhammedit a. s.

1 2

Rijadus-Salihin,v. 2,f. 439 vep. e nj. v. 2,f. 444

117

N kohn kur lindi ai botn n do an e kishte kapluar injoranca, dhuna dhe amoraliteti. Besimi n Allahun ishte harruar, njerzia kishte rn n nj gjendje t tmerrshme dhe t errt, ndrsa bota ishte n nj gjendje q smund t jetohej m. Me lindjen e pejgamberit ton t dashur, u ndriua bota, me besimin n nj Allah zemrat prfituan nur. Erdhi barazia, drejtsia, dhe vllazria. Shoqrit q iu bindn atij e arritn qetsin e vrtet. Nata n t ciln lindi ai pr shptimin e njerzis, sht nj fillim shum i mir dhe i bekuar. Kjo nat me shekuj t tr mes muslimanve festohet me nj entuziazm t madh. Pejgamberi i dashur prkujtohet me nderime t larta. Vepra mevludi me emrin origjinal Vesiletunnexhat e shkruar nga dijetari i madh turk Sulejman elebi sht nj vepr e vyeshme e cila n formn m t bukur tregon lindjen, eprsin dhe muxhizet e Pejgamberit a. s. . Dgjimi me nder i mevludeve gjat prvjetorve t Muhammedit a. s. dhe drgimi salavat shpirtit t tij t bekuar pa dyshim se sht nj shprehje e dashuris s gjer dhe lidhshmris s popullit ton me Pejgambein a. s. Krahas ksaj, para s gjithash, duhet ta msojm jetn e tij me prplot vlera dhe moral duke e ndjekur shemblltyrn e tij. N realitet, ather e fitojm dashurin dhe knaqsin e tij.

Nata e Regaibit
Tre muajt e njohur, rexhebi, shaban dhe Ramazani, nga aspekti shpirtror dallojn nga muajt e tjer, kan nj eprsi dhe jan m t begatshm. Kur vinte muaji rexheb, Pejgamberi yn lutej kshtu: O zoti yn, bje muajin rexheb dhe shaban t begatshm, dhe na mundso q ta arrijm Ramazanin.3 Nata e Regaibit sh nata e xhumas s par t muajit rexhep. Kjo nat sht nj nat e bekuar n t ciln Allahu e afron mshirn dhe faljen e tij. N kt nat pranohen lutjet. Pejgamberi yn ka thn: Jan pes net n t cilat po qe se bhen lutje, nuk kundrshtohen, por pranohen. - Nata e xhumas s par e muajit rexheb, - Nata e pesmbdhjet e muajit shaban, - Nett e xhumas, - Nata e Bajramit t Ramazanit, - Nata e Bajramit t kurbanit.4

Nata e Miraxhit
Me thirrjen e Allahut Pejgamberi yn nj nat sht drguar nga Mesxhidul Haram n Mekk n Mesxhidul Aksa n Kudus dhe prej aty bashk me Xhibrilin duke i kaluar t gjith qiejt sht ngritur deri te vendi i quajtur Sidretul Munteha. Pejgamberi a. s. ka shkuar edhe m tutje dhe pa ndmjetsim sht takuar me Allahun xh. sh. Ky udhtim i shenjt nga Mekka n Jerusalem quhet Isra, ndrsa pjesa tjetr e rrugs q vazhdon nga Kudusi quhet Miraxh. Pejgamberi yn pes koht e namazit i ka sjell si dhurat nga Miraxhi. Ndodhia e miraxhit sht njra nga muxhizet m t mdha t Pejgamberit a. s. Ajo ka ndodhur nj vjet e gjysm para hixhretit, n natn e njzet e shtat t muajit rexheb.

3 4

Xhamius-Sagir,v. 5,f. 131 a. g. e. v. 3,f. 454

118

Nata e Beratit
Nata e pesmbdhjet e muajit shaban sht nata e Beratit. Do t thot nata e shptimit nga mkatet pasi q fjala berat e ka kuptimin e shptimit nga borxhi, faji dhe dnimi. Nata e Beratit sht nj nat n t ciln Allahu xh. sh. duke ua falur mkatet shpall (proklamon) shptimin e atyre q i drejtohen Atij dhe q krkojn falje. Pejgamberi yn i cili dshiron q kt nat ta kalojm zgjuar dhe tia parashtrojm krkesat tona Allahut, thot: Kur t vij nata e pesmbdhjet e muajit shaban, kalojeni at me adhurime. Agjrojeni edhe ditn, ngase Allahu n at nat derisa t lind dielli e zbret mshirn e tij n kt bot dhe thot: A nuk ka dikush q dshiron falje, q ta fal? A nuk ka dikush q do furnizim, q ta furnizoj? A nuk ka dikush q e kan kapluar brengat dhe smundjet, q ti ofroj shrim? Kushdo q ka ndonj krkes le t urdhroj, q tia jap.5 Ather ta dgjojm kt sihariq t Zotit dhe t prfitojm nga kjo mundsi q na ofron.

Nata e Kadrit
Nata e kadrit sht nata e 27 e Ramazanit. N muajin e Ramazanit pikrisht n natn e Kadrit filloi ti zbres Muhammedit a. s. Kurani fisnik, libri i shenjt i fes son, i cili ia tregoi njerzis rrugt pr ta arritur lumturin n kt dhe n botn tjetr. N kt nat Muhammedit a. s. i sht dhuruar detyra e pejgamberllkut dhe dielli i islamit n kt nat ka lindur. Ja, pra, kto ngjarje t rndsishme, nats s Kadrit i kan dhn nj nder t madh dhe nj vler t lart. N Kuranin fisnik theksohet qart se nata e Kadrit sh m e mir se nj mij muaj. Edhe i dashuri yn, Pejgamberi n lidhje me vlern e ksaj nata ka thn kshtu: Kush e kalon natn e Kadrit me ibadet duke besuar n vlern e saj dhe duke pritur shprblimet vetm nga Allahu, i falen gabimet e mparshme.6 Nata e Kadrit sht vepr e nj bamirsie t madhe dhe e mshirs s Allahut q Ai na e ka dhuruar neve, besimtarve. Kt nat duhet ta kalojm n mnyrn m t bukur duke falur namaz vetm pr Allahun, duke lexuar Kuran dhe duke u lutur. Hz. Aishja nj dit e pyeti Pejgamberin a. s.: O i drguar i Allahut, nse e gjej natn e Kadrit, si ti lutem Allahut? Pejgamberi a. s. i tha: Thuaj: O Zot, Ti je shum fals, e do faljen, andaj m fal mua.7 Kt lutje t ciln ia msoi Pejgamberi a. s. edhe ne duhet ta prsrisim n natn e Kadrit. Nett e bekuara duhet ti kalojm duke falur namaz pr hir t Allahut, duke lexuar Kuran, duke i drguar Muhammedit a. s. salavate, duke krkuar falje nga Allahu pr mkatet tona dhe duke iu lutur Allahut xh. sh. pr nevojat tona t ksaj dhe bots tjetr dhe duke i gzuar t vobektit me ndihma t ndryshme.

Et-Tergib vet-Terhib,v. 2,f. 119 Rijadus-Salihin, v. 2,f. 464 7 a. g. e. ,v. 2,f. 467
5 6

119

Namazi i nats (tehexhud)

Namaz i nats quhet namazi i cili falet pas namazit t jacis ose pasi t flejm pak dhe t zgjohemi pr tu falur. Kt namaz, i cili ka shum sevabe, Muhammedi a. s. e falte vazhdimisht. Namazi i nats sht mendub. Ai falet m s paku dy dhe m s shumti tet rekate. M e plqyeshme sht t falet duke dhn selam n do dy rekate. Pejgamberi a.s. ka thn kshtu: Kush zgjohet natn, e zgjon edhe gruan dhe, nse i fal dy rekate namaz, regjistrohet n mesin e burrave dhe grave q e prmendin shpesh Allahun. Ndrkaq Allahu i lartsuar n Kuranin fisnik ka treguar se pr ata burra dhe gra q e prmendin shum Allahun ka prgatitur falje dhe shprblime t mdha.8

Tesbih namazi
Tesbih namazi sht katrrekatsh. N t treqind her lexohet duaja q vijon, pra n do rekat nga shtatdhjet e pes her. Subhanellahi vel-hamdu lil-lahi ve la ilahe il-lallahu vellahu ekber Falja e tesbih namazit ka shum sevabe. I dashuri yn, Pejgamberi, namazin tesbih e ka porositur dhe ka lajmruar se ai q e fal kt namaz do ti falen disa mkate. Namazi tesbih mund t falet n do koh. Duhet t falet nj her n jav ose nj her n muaj apo m s paku nj her n jet. Namazi tesbih falet kshtu: Rekati i par: Bhet nijet: Vendosa pr hir t Allahut ta fal namaz. Duke thn Allahu ekber merret tekbiri i par dhe lidhen duart. Gjat qndrimit n kmb me radh lexohet: Subhaneke (15 her tesbih, duaja e lartprmendur), eudhu-besmelja, Fatihaja dhe nj sure (10 her tesbih). Duke thn Allahu ekber shkojm n ruku dhe tri her themi Subhane rabijel adhim (10 her tesbih) E drejtojm trupin nga rukuja duke thn Semiallahu limen hamideh dhe n kmb themi Rabbena lekel-hamd (10 her tesbih). Duke thn Allahu ekber shkohet n sexhde dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala (10 her tesbih) Kthehemi nga sexhdja duke thn Allahu ekber dhe pr nj moment qndrojm ulur (10 her tesbih) Prsri duke thn Allahu ekber shkohet n sexhden e dyt dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala (10 her tesbih) Duke thn Allahu ekber ngrihemi n kmb (n rekatin e dyt) Rekati i dyt: Gjat qndrimit n kmb me radh lexohet: Subhaneke (15 her tesbih), Besmelja, Fatihaja dhe nj sure. ( 10 her tesbih). Duke thn Allahu ekber shkohet n ruku dhe tri her thuhet: Subhane rabijel adhim (10 her tesbih).

Sureja ahzab, 35.

120

 Drejtohet trupi nga rukuja duke thn Semiallahu limen hamideh dhe n kmb thuhet Rabbena lekel-hamd (10 her tesbih). Duke thn Allahu ekber shkohet n sexhde dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala (10 her tesbih). Kthehemi nga sexhdja duke thn Allahu ekber dhe pr nj moment qndrojm ulur (10 her tesbih). Prsri duke thn Allahu ekber shkohet n sexhden e dyt dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala (10 her tesbih). Duke thn Allahu ekber ngrihemi nga sexhdja dhe qndrojm ulur. Duke qndruar ulur lexohet Ettehijjati. Duke thn Allahu ekber ngrihemi n kmb dhe i lidhim duart (n rekatin e tret) Rekati i tret: Gjat qndrimit n kmb me radh lexohet: Subhaneke (15 her tesbih), Besmelja, Fatihaja dhe nj sure (10 her tesbih). Duke thn Allahu ekber shkohet n ruku dhe tri her themi Subhane rabijel adhim (10 her tesbih). Drejtohet trupi nga rukuja duke thn Semiallahu limen hamideh dhe n kmb thuhet: Rabbena lekel-hamd (10 her tesbih). Duke thn Allahu ekber shkohet n sexhde dhe tri her thuhet: Subhane rabbijel ala (10 her tesbih). Kthehemi nga sexhdja duke thn Allahu ekber dhe pr nj moment qndrojm ulur (10 her tesbih). Prsri duke thn Allahu ekber shkojm n sexhden e dyt dhe tri her themi Subhane rabbijel ala (10 her tesbih). Duke thn Allahu ekber ngrihet n kmb (n rekatin e katrt). Rekat i katrt: Gjat qndrimit n kmb me radh lexohet: Subhaneke (15 her tesbih), eudhu besmelja, Fatihaja dhe nj sure (10 her tesbih). Duke thn Allahu ekber shkohet n ruku dhe tri her thuhet Subhane rabijel adhim (10 her tesbih). Drejtohet trupi nga rukuja duke thn Semiallahu limen hamideh dhe n kmb thuhet Rabbena lekel-hamd (10 her tesbih). Duke thn Allahu ekber shkohet n sexhde dhe tri her thuhet Subhane rabbijel ala (10 her tesbih). Kthehemi nga sexhdja duke thn Allahu ekber dhe pr nj moment qndrojm ulur (10 her tesbih). Prsri duke thn Allahu ekber shkojm n sexhden e dyt dhe tri her themi Subhane rabbijel ala (10 her tesbih). Duke thn Allahu ekber ngrihemi nga sexhdja dhe rrim ulur. N kt ulje me radh lexohet: Ettehijjati, Allahumme sal-li, Allahumme barik, Allahumme rabbena dhe Allahumme rabenagfirli. Kshtu prfundohet namazi duke dhn selam para n an t djatht, e pastaj n t majt. N kt mnyr n katr rekate lexohet gjithsej 300 her: Subhanellahi velhamdulilahi ve la ilahe ilallahu vellahu ekber.

121

Namazi q falet n rast t ndonj nevoje

Falja e ktij namazi sht mendub. Ai q ka ndonj nevoj, q i prket ksaj apo bots tjetr, pas namazit t jacis i fal dy rekate namaz, pastaj pasi q ta falnderoj Allahun dhe ti drgoj Muhammedit a. s. salavate duke lexuar Duan e haxhetit (lutjen pr nevojat q i ka) krkon nga Allahu q tia plotsoj nevojat. Duaja e haxhetit t ciln na e ka msuar Pejgamberi sht kjo:

Shqiptimi: La ilahe il-lallahul-halimul-kerim. Subhanellahi rabbil-arshil-adhim. Elhamdu lil-lahi rabbil-alemin. Es-eluke muxhibati rahmetike ve azaime magfiretike vel-ganimete min kul-li birrin vesselamete min kul-li ithmin la tedali dheben il-la gaferteh ve la hemmen il-la ferrexhteh, ve la haxheten hije leke ridan il-la kadajteha ja erhamer-rahimin. Kuptimi: Nuk ka zot tjetr prve Allahut, i cili sht i but dhe fisnik. Pa t meta sht Allahu, Zoti i arshit t madh. Falnderimet i takojn Allahut, Zotit t gjith botve. O Zoti yn, krkoj nga ty gjrat t cilat jan obligim i mshirs tnde, m fal do gj t mir dhe dshiroj q t m shptosh nga do mkat. O Zoti yn, mos lr asnj mkat timin pa ma falur, asnj breng mos e lr pa e shndrruar n gzim. O m i Mshirshmi i mshiruesve, mos e lr asnj nevoj, me t ciln Ti je i knaqur, pa m takuar me t. Pas ksaj lutjeje krkohen nga Allahu nevojat q i prkasin ksaj dhe bots tjetr, ahiretit.

Namazi i istihares
Falja e ktij namazi sht mendub. Falen dy rekate namaz para se personi t bjer n gjum, me qllim q Allahu ta informoj n ndrr rreth ndonj pune pr t ciln nuk mund t vendos a sht e mir kryerja e saj apo jo. N rekatin e par pas Fatihas lexohet sureja Kafirun, ndrsa n rekatin e dyt pas Fatihas lexohet sureja Ihlas. Pas namazit, lexohet duaja e Istihares dhe me abdest shtrihet duke u drejtuar kah kibla. Nse n ndrr sheh dika t bardh apo t gjelbr, ajo sht shenj q punn t ciln ka menduar ta kryej sht mir t kryhet, e n qoft se sheh ndrr t zez apo t kuqe sht shenj q punn sduhet ta kryej. Nse nuk ka mundsi t falet namazi i istihares mjafton q t lexohet vetm duaja. Duaja e istihares q trasmetohet nga Muhammedi a. s. sht kjo:

122

Shqiptimi: Allahumme! Inni estehiruke bi ilmike veestakdiruke bikudretike ve eseluke min fadlikeladhim. Fe inneke tekdiru ve la akdiru ve talemu ve la elemu ve ente al-lamulgujub. Allahumme! In kunte talemu enne hadhel-emre hajrun li fi dini ve meashi e akibeti emri, ve axhili emri ve axhilihi fakdurhu li ve jessirhu li thumme barik fihi. Ve in kunte talem enne hadhel-emre sherrun li fi dini ve meashi ve akibeti emri ve axhili emri ve axhilihi fasrifhu anni vesrifni anhu fakdur lijel hajre hajthu kane thumme ardini bihi. Kuptimi: O Zoti yn, dshiroj nga dija jote t m tregosh ka sht mir pr mua, t m japsh forc nga fuqia jote dhe t m ndriosh t mirn nga bamirsia jote e madhe, ngase fuqia jote mjafton pr do gj, e imja jo, dija jote kaplon gjithka, ndrsa un nuk mund t di gjithka, Ti je Ai q i di t gjitha fshehtsit m s miri. O Zoti yn, Ti e di nse kjo pun (ktu prcaktohet pr ciln pun bhet fjal) sht e mir pr fen time, jetn time, prfundimin e puns sime, pr dynja dhe ahiret, ather mundsoma kt, lehtsoma q ta kryej dhe bekoma kt pun. N qoft se kjo pun sht e keqe pr fen time, jetn time, prfundimin e shtjes sime dhe pr dynjan ahiretin, ather largoje prej meje. Ku qndron hajri at mundsoma mua dhe m bn t knaqur me t.

Namazi i pendimit (teubes)

Nj musliman nse bn mkat, menjher duhet t trhiqet nga mkati dhe t pendohet. Duke u penduar nga mkati sht e plqyeshme (mendub) t merret abdest dhe t falen dy rekate namaz. Pejgamberi yn ka thn: Kush bn ndonj mkat, e pastaj merr abdest, i fal dy rekate namaz dhe krkon prej Allahut tia fal, mkati i falet. Njeriu pr nga vet natyra q ka her-her mund t bj mkat. N kso situata duke e vshtruar (konsideruar) veprn e br t gabuar, duhet larguar menjher dhe me nj mnyr t sinqert duke u penduar duhet t krkohet falje nga Allahu pr mkatin e br. Rrugdalja pr t shptuar nga mkati sht pendimi dhe krkimi i faljes. I dashuri yn, pejgamberi, ka thn kshtu: Ai q sinqerisht pendohet nga mkati sht sikur mos t kishte br fare mkat.9 Teube dhe istigfar (pendim dhe krkim t faljes) mund t bhet n do koh. Vetm mustehab sht q istigfari (krkimi i faljes s mkateve) t bhet n kohn e agimit. Allahu i lartsuar n Kuranin fisnik i ka lavdruar ata t cilt krkojn falje gjat agimit.
9

Xhamius-Sagir.

123

Duaja kryesore dhe m e vlefshmja n mesin e lutjeve t pendimit dhe t krkimit t faljes sht duaja t ciln na e ka msuar Pejgamberi a. s. - Sijjidul-istigfar. Duaja Sejjidul-Istigfar sht kjo:

Shqiptimi: Allahumme ente rabbi la ilahe il-la ente halekteni ve ene abduke ve ene ala ahdike ve vaadike mestetatu eudhu bike min sherri ma sanatu ebuu leke binimetike alejje ve ebuu bidhenbi fagfirli feinnehu la jegfirudh-dhunube il-la ente. Kuptimi: O Allah, Ti je Zoti yn dhe nuk ka zot tjetr prve Teje. Ti m krijove mua, e un jam robi yt. Aq sa mundem qndroj n at q t kam premtuar n ezel. Zoti yn, un krkoj strehim te Ti nga e keqja e veprimeve t mia. Dhuntit, t cilat mi ke falur, i pranoj. Edhe mkatet e mia si t tilla i pohoj. Mi fal mkatet, sepse Ti je i vetmi q i fal ato. Pejgamberi a. s. ka thn: Kush e lexon gjat dits kt dua duke besuar n sevabin dhe vlern e saj dhe nse n mbrmje vdes, ai sht nga banort e xhenetit (sht nga ata q do t hyj n xhenet). Kush e lexon natn dhe vdes pa aguar mngjesi, ai sht njri nga banort e xhenetit.10

10

Sahihul Buhari, Prkthimi dhe komentimi i terxhidu-sarihit, v. 12,f. 332

124

PJESA E TET

125

126

Duat dhe suret

Duat e abdestit
1) Duke filluar marrjen e abdestit pas eudhu-besmeles lexohet kjo dua:

Shqiptimi: El-hamdu lil-lahil-ledhi xhealel mae tahuren ve xhealel islame nura. Kuptimi: Falnderimi i qoft Allahut i cili ujin e ka br pastrues dhe islamin nur. 2) Duke futur uj n goj lexohet:

Shqiptimi: Allahummeskini min haudi nebijjike kesen la edhmeu badehu ebeda. Kuptimi: O Zoti yn, m mundso t pi nj got nga burimi i Pejgamberit, ashtu q mos t etem kurr. 3) Duke e shprlar hundn:

Shqiptimi: Allahumme la tahrimni rajihate nai-mike ve xhennatike. Kuptimi: O Zoti yn, mos m privo mua nga era e begative dhe xheneteve tua. 4) Duke e lar fytyrn:

Shqiptimi: Allahumme bejjid vexhhi binurike jevme tebjjedu vuxhuhun ve tesveddu vuxhuh. Kuptimi: O Zoti yn, zbardhe fytyrn time n ditn kur disa fytyra do t zbardhen dhe disa do t nxihen. 5) Duke e lar krahun e djatht:

Leximi: Allahumme atini kitabi bi jemini ve hasibni hisaben jesira. Kuptimi: O Zoti yn, librin tim ma jep n ann e djatht dhe ma lehtso llogarin. 6) Duke e lar krahun e majt:

Leximi: Allahumme la tuti kitabi bishimali ve la min verai dhahri ve la tuhasibni hisaben shedida. Kuptimi: O Zoti yn, mos ma jep librin n ann e majt apo pas shpine dhe mos ma vshtirso llogarin time. 7) Duke i dhn mesh koks: 127

Leximi: Allahumme gashshini birahmetike ve enzil alejje min berekatik. Kuptimi: O Zoti yn, m mbulo me mshirn tnde dhe m zbrit nga bekimet tua: 8) Duke u dhn mesh veshve:

Leximi: Allahummexhalni minel-ledhine jestemiunel kavle fe jettebiune ahseneh. Kuptimi: O Zoti yn, m bj mua nga ata t cilt e dgjojn fjaln e vrtet dhe e praktikojn at n formn m t bukur. 9) Duke i dhn mesh qafs:

Leximi: Allahumme atik rekabeti minennar. Kuptimi: O Zoti yn, liroje trupin tim nga zjarri i xhehenemit. 10) Duke i lar kmbt:

Leximi: Allahumme thebbit kademejje alessirati jevme tezillu fihil-akdam. Kuptimi: O Zoti yn, prforcomi kmbt mbi Sirat n ditn kur kmbt do t rrshqasin.

Duat t cilat lexohen gjat faljes s namazeve

Subhaneke: N namaz lexohet gjat qndrimit n kmb. Vendet n t cilt lexohet: 1) N do namaz n rekatin e par pas tekbirit fillestar, 2) N sunetet e ikindis n rekatin e tret para Fatihas, 3) N sunetet e para t jacis n rekatin e tret para Fatihas, 4) N namazin e teravis, po qe se falet duke dhn selam n do katr rekate dhe n rekatin e tret para Fatihas. 5) N namazin e xhenazes pas tekbirit t par

Leximi: Subhanekellahumme ve bihamdike vetebarekesmuke ve teala xhedduke (ve xhel-le thenauke) ve la ilahe gajruke. Kuptimi: O Zoti yn, pa t meta sht Lartmadhria jote, Ty gjithnj t falnderojm, emri yt sht i bekuar, mbi t gjitha sht madhria jote dhe pos Teje nuk ka zot tjetr. Vini re: Fjala n kllapa ve xhel-le thenauke lexohet n namazin e xhenazes. Ettehijjati: Vendet n t cilt lexohet jan: N do namaz gjat qndrimit ulur. 128

Shqiptimi: Ettehijjatu lil-lahi vessalevat vettajjibatu. Esselamu alejke ejjuhen-Nebijju ve rahmetullahi ve berekatuh, Esselamu alejna ve ala ibadil-lahis-Salihin. Eshhedu en la ilahe el-lallah ve eshhedu enne Muhammeden abduhu ve resuluh. Kuptimi: T gjitha adhurimet q bhen me goj, me trup dhe me pasuri i takojn vetm Allahut. Paqja, mshira dhe bekimet e Zotit qofshin mbi ty, o pejgamber! Paqja (selami) qoft mbi ne dhe mbi t gjith robrit e mir t Allahut. Dshmoj se nuk ka zot tjetr, ve Allahut, dhe dshmoj se Muhammedi sht rob i Tij dhe i drguar i Tij. Allahumme sal-li dhe Allahumme barik: Vendet n t cilt lexohet: 1) N t gjitha namazet n uljen e fundit pas ettehijjatit, 2) N sunetet e ikindis dhe n sunetet e para t jacis n uljen e par pas ettehijjatit, 3) N namazin e xhenazes pas tekbirit t dyt.

Shqiptimi: Allahumme sal-li ala Muhammedin ve ala ali Muhammed. Kema sal-lejte ala ibrahime ve ala ali ibrahime. Inneke hamidun mexhit. Kuptimi: O Zot, mshiroje Muhammedin dhe ummetin e tij, ashtu si e mshirove Ibrahimin dhe familjen tij. Pa dyshim q vetm Ti je i denj pr lavdrim dhe madhrim.

Shqiptimi: Allahumme barik ala Muhammedin ve ala ali Muhammed. Kema barekte ala ibrahime ve ala ali ibrahime. Inneke hamidun mexhid. Kuptimi: O Zot, jepi t mira dhe bekime Muhammedit dhe ummetit t tij, si i dhe Ibrahimit dhe familjes s tij. Pa dyshim q vetm Ti je i denj pr lavdrim dhe madhrim. Rabbena atina dhe Rabbenagfirli Vendet n t cilat lexohen: 1) N namaz gjat qndrimit ulur pas Allahumme sal-li dhe Allahumme barik. 2) N namazin e vitrit ata t cilt nuk e din duan e kunitit n vend t saj e lexojn ajetin Rabbena atina. 3) Gjithashtu n namazin e xhenazes ata t cilt nuk e din duan q lexohet pas tekbirit t tret n vend t saj e lexojn ajetin Rabbena atina me nijet t lutjes.

129

Shqiptimi: Rabbena atina fid-dunja haseneten ve filahireti haseneten ve kina adhabennar. Rabbenagfirli veli-validejje ve lil-Muminine jevme jekumulhisab. Birahmetike ja Erhamerrahimin. Kuptimi: O Zoti yn, na jep neve t mira n kt bot, t mira n botn tjetr dhe na ruaj prej dnimit me zjarr. O Zoti yn, m fal (gabimet) mua edhe prindrit t mi, fali edhe t gjith besimtart ditn kur jepet llogaria. Duat e kunutit: N namazin e vitrit n rekatin e tret pas leximit t Fatihas, dhe sures, merret tekbiri duke i ngritur duart te vesht, prsri lidhen duart dhe lexohen duat e kunutit.

Shqiptimi: Allahumme inna nesteinuke ve nestagfiruke ve nestehdike ve numinu bike ve netubu ilejk. Ve netevekkelu alejke ve nuthni alejkel-hajra kullehu neshkuruke ve la nekfuruke ve nahleu ve netruku men jefxhuruk. Allahumme ijjake nabudu ve leke nusal-li ve nesxhudu ve ilejke nesa ve nahfidu nerxhu rahmeteke ve nahsha adhabeke inne adhabeke bilkuffari mulhik. Kuptimi: O Zoti yn, prej Teje ndihm krkojm t na i falsh mkatet dhe t na udhzosh n at me t ciln Ti je i knaqur. Ty t besojm dhe te ty pendohemi. N ty mbeshtetemi. Pr t gjitha t mirat q na i ke falur, Ty t lavdrojm, Ty t falnderojm. Asnj dhunti tnden nuk e mohojm e as q e dim at nga dikush tjetr, prve prej Teje. Ne i baraktisim ata q t kundrshtojn dhe q i mohojn dhuntit tua. O Zoti yn, vetm Ty t adhurojm. Namazin vetm pr hir tnd e falim, vetm pr ty biem n sexhde, vetm pr ty shpejtojm dhe mundohemi ti fitojm gjrat t cilat na afrojn te Ti. Ibadetet i kryejm me gzim. Dshirojm q mshira jote t shtohet dhe t jet e vazhdueshme. Ne friksohemi nga dnimi yt. Pa dyshim q dnimi i yt i kaplon femohuesit dhe jobesimtart.

130

Disa nga suret q lexohen n namaz1

Suretu El-Fatiha N namaz lexohet gjat qndrimit n kmb.

Shqiptimi: Elhamdu lil-lahi rabbilalemin. Errahmanirrahim. Maliki jevmiddin. Ijjake nabudu ve ijjake nestein. Ihdines-siratal mustakim. Siratal-ledhine enamte alejhim gajrilmagdubi alejhim ve leddallin. Kuptimi: Falnderimi i takon vetm Allahut, Zotit t botve! Bamirsit t prgjithshm, mshirbrsit! Sunduesit n ditn e gjykimit (prgjegjsis-shprblimit)! Vetm Ty t adhurojm dhe vetm te Ti krkojm ndihm! Udhzona (prforcona) pr n rrugn e drejt. N rugn e atyre, t cilt i begatove me t mira, e jo n t atyre q kundr vetes trhoqn hidhrimin, e as n t atyre q e humbn veten! Suretu El-Fil Kjo dhe suret e tjera q vijojn lexohen gjat qndrimit n kmb pas Fatihas.

Shqiptimi: Elem tere kejfe feale rabbuke biashabilfil. Elem jexhal kejdehum fi radlil. Ve ersele alejhim tajren ebabil. Termihim bihixharetin min sixhxhil. Fexhealehum keasfin mekul. Kuptimi: A nuk e ke par se bri Zoti yt me zotruesit e elefantit (q erdhn ta shkatrrojn Qaben)? A nuk ua bri prpjekjen e tyre t dshtuar? Dhe Ai kundr tyre lshoi shpend q vinin tuftuf! Dhe i gjuanin ata me gur nga balta e gurzuar! Dhe ata i bri si gjeth i grimcuar (i prtypur)!

Shpjegim me rndsi: duat dhe suret jan shkruar edhe me shkronja shqipe (n origjinal n turqisht - sh.p.) pr tu lehtsuar kshtu msimi i tyre prmendsh. Megjithat msimi i tyre, pr shkak t prdorimit t shkronjave t veanta n gjuhn arabe, nuk mund t bhet vet dhe pa gabime. Pr kt m mir sht q ato t msohen nga goja e ndonj msuesi q ato i shqipton mir. Leximi i gabuar, q ua ndrron kuptimin sureve t namazit, bhet shkak edhe i prishjes s namazit. Pr kt arsye duhet ti jepet rndsi msimit t drejt prmendsh t sureve dhe duave.

131

Suretu Kurejsh

Shqiptimi: Liilafi kurejshin. Ilafihim rihleteshshitai vessajf. Feljabudu rabbe hadhelbejt. El-ledhi etamehum min xhuin ve Amenehum min hauf. Kuptimi: Pr hir t garantimit q e gzojn kurejshitt! Garantimin e udhtimit t tyre t lir dimrit dhe vers! Pra, le ta adhurojn Zotin e ksaj shtpie, i cili i ushqeu pas uris dhe i siguroi prej do frike! Suretu El-Maun

Shqiptimi: Ereejtel-ledhi jekedhdhibu biddin. Fedhalikel-ledhi, jeduuljetim ve la jehuddu ala taamilmiskin. Fevejlun lilmusal-lin. El-ledhine hum an salatihim sahun. El-ledhine hum juraune. Ve jemneunelmaune. Kuptimi: A e ke par ti (a e njeh) at q e prgnjshtron prgjegjsin dhe llogarin n botn tjetr? Po, ai sht n mnyr t vrazhd bonjakun. Dhe q nuk nxit pr t ushqyer t varfrin. Pra shkatrrim sht pr ata q falen, t cilt ndaj namazit t tyre jan t pakujdesshm. Ata q vetm shtiren (sa pr sy e faqe). Dhe nuk japin as sendin m t vogl (as hua). Suretu El-Kevther

Shqiptimi: Inna atejnakelkevther. Fesal-li lirabbike venhar. Inne shanieke huvelebter. Kuptimi: N vrtet t dham ty shum t mira. Andaj, ti falu dhe ther kurban pr hir t Zotit tnd! E ska dyshim se urrejtsi yt sht farsosur. Suretu El-Kafirun

132

Shqiptimi: Kul ja ejjuhelkafirun. La abudu ma tabudun. Ve la entum abidune ma abud. Ve la ene abidun ma abedtum. Ve la entum abidune ma abud. Lekum dinukum velije din. Kuptimi: Thuaj: O ju jobesimtar, un nuk adhuroj at q ju e adhuroni! As ju nuk jeni adhurues t Atij q un e adhuroj! Dhe un kurr nuk do t jem adhurues i asaj q ju e adhuroni! Por edhe ju nuk do t jeni adhurues t Atij q un e adhuroj! Ju keni fen tuaj (q i prmbaheni), dhe un kam fen time (q i prmbahem)! Suretu En-Nasr

Shqiptimi: Idha xhae nasrullahi velfeth. Ve reejtennase jedhulune fi dinil-lahi efvaxha. Fesebbih bihamdi rabbike vestagfirh, innehu kane tevvaba. Kuptimi: Kur erdhi ndihma e Allahut dhe lirimi (ngadhnjimi). Dhe i pe njerzit q po hynin turma-turma n fen e Allahut. Ti, pra, lartsoje Zotin tnd duke e falnderuar dhe krko nga Ai falje. Ai vrtet e pranon shum pendimin, sht mshirues i madh. Suretu El-Mesed

Shqiptimi: Tebbet jeda ebi lehebin ve tebb. Ma agna anhu maluhu ve ma keseb. Sejesla naren dhate leheb. Vemreetuhu hammaletelhatab. Fi xhi diha hablun min mesed. Kuptimi: Qoft i shkatrruar Ebu Lehebi, e ai m sht shkatrruar! Atij nuk i bri dobi pasuria e vet, as ajo ka ai fitoi! Ai do t hyj n nj zjarr t ndezur flak. E, edhe gruaja e tij, ajo q barti dru (ferra). E n qafn e saj ajo ka nj litar t prdredhur. Suretu El-Ihlas

Shqiptimi: Kul huvellahu ehad. Allahussamed. Lem jelid ve lem juled. Ve lem jekun lehu kufuven ehad. Kuptimi: Thuaj: Ai Allahu sht nj! Allahu sht Ai q do krijes i drejtohet Atij (i mbshtetet) pr do nevoj. As ska lindur k, as nuk sht i lindur. Dhe Atij askush nuk sht i barabart.

133

Suretu El-Felek

Shqiptimi: Kul eudhu birabbilfelak. Min sherri ma halak. Ve min sherri gasikin idha vekab. Ve minsherrinneffathati filukad. Ve min sherri hasidin idha hased. Kuptimi: Thuaj: mbshtetem Zotit t agimit prej dmit t do krijese q ai e krijoi. Dhe prej errsirs s nats kur ngryset plotsisht. Dhe prej dmit t atyre q lidhin dhe fryjn nyja. Edhe prej dmit t smirkeqit kur sipas smirs vepron. Suretu En-Nas

Shqiptimi: Kul euhu birabbinnasi. Melikinnasi. Ilahinnas. Minsherrilvesvasilhannas. El-ledhi juvesvisu fi sudurinnasi. Minelxhinneti vennas. Kuptimi: Thuaj: mbshtetem (mbrohem) n Zotin e njerzve! Sunduesin e njerzve. T adhuruarin e njerzve. Prej s keqes s cytsit q fshihet. I cili bn cytje n zemrat e njerzve. Qoft ai (cytsi) nga xhinnt o nga njerzit.

134

Redaktor gjuhsor: dr. Zihni Osmani Redaktor artistik: Azem Zaimi Redaktor teknik: Naser Fera Faqoss: Afrim Gashi Mbikqyrs gjat procesit t shtypit: Imer Gogjufi Prgatitja kompjuterike: Focus Pro - Shkup Shtypi: Focus Prishtin

135