T.C.

MARMARA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS

GRAF T KATKILI NYLON 6(POL AM D 6)NIN AINMA DAVRANILARININ DENEYSEL NCELENMES

AL M KATAN (Metal Eitimi retmeni) (141102220030064)

YKSEK L SANS TEZ METAL E T M ANAB LM DALI METAL E T M PRORAMI

DANIMANLAR Prof.Dr. Serdar SALMAN Do.Dr. Hseyin NAL

STANBUL 2005

KABUL VE ONAY BELGES

GRAF T KATKILI NYLON 6 (POL AMID 6)NIN AINMA DAVRANILARININ DENEYSEL NCELENMES

AL M KATAN...n Grafit Katkl Nylon 6 (Poliamid 6) nn Anma Davranlarnn Deneysel ncelenmesi...isimli Lisansst tez almas, M.. Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulunun ...................... tarih ve ........................ sayl karar ile oluturulan jri tarafndan Metal Eitimi Anabilim Dal Metal Eitimi Programnda YKSEK L SANS Tezi olarak Kabul edilmitir. Danman ye ye : Prof.Dr. Serdar SALMAN Marmara niversitesi.. : Prof.Dr. Mustafa KURT Marmara niversitesi. : Prof.Dr. Abdullah M MAROLU Sakarya niversitesi

Tezin Savunulduu Tarih : 07.07.2005...........................................

ONAY
M.. Fen Bilimleri Enstits Ynetim Kurulunun .................. tarih ve ...................... sayl karar ile Alim KATANn Metal Eitimi Anabilim Dal Metal Eitimi Programnda Y.Lisans (MSc.) derecesi almas onanmtr.

Marmara niversitesi Fen Bilimleri Enstits Mdr

NSZ

Teknolojinin gelimesiyle birlikte artan ihtiyalar karlamak iin kullanlan malzemelerde eitlilik kazanmtr. Son yllarda polimer malzemeler byk gelime gstererek metallerle eit oranda hatta baz yerlerde metallere gre daha sk kullanlmaya balanmtr. Polimerlerin kolay ilenebilir, hafif, yksek korozyon direncine ve yeterli mekanik zelliklere sahip olmalar nedeniyle bir ok alanda yaygn olarak kullanlmaya baland. Gnmz teknolojisinde makine paralarndaki hasarlar; anma, krlma ve yorulma eklinde olumaktadr. Anma ile oluan hasarlar ilk sralar tekil

etmektedir. Srtnme nasl bir enerji kayb nedeni ise, anmada tekrar geri kazanlamayan bir madde kayb sebebidir. Bundan dolaydr ki srtnme ile alan makine paras iftinin hangi hzda, hangi ykle ve ne kadar sre ile alaca ve ne kadar bir anmann olacan nceden tespit etmek ok nemli olup; bu anma miktarndan yola karak uygun malzeme tayini nceden tespit edilmelidir. Polimerlerin anma davranlarn ynelik yaptm aratrma ve deneylerde hibir fedakarl esirgemeden her aamada destek olan danman hocalarm Prof. Dr. Serdar SALMAN ve Do. Dr. Hseyin NAL' a teekkrlerimi arz ediyorum. Bu tezin hazrlanmasndaki yardmlarndan dolay kymetli eime

kranlarm sunarm.

TEMMUZ 2005

AL M KATAN

 NDEK LER

SAYFA

ZET ........I ABSTRACK ..........II SEMBOL L SRES ......III EK LLER L STES .IV

TABLOLAR L STES .......V BLM 1. G R ........1 1.SRTNME............2

1.1. Kuru Srtnme..... ......3 1.2.Snr Srtnmesi...............4 1.3. Yuvarlanma Srtnmesi..... ...4 1.4. Kayma Srtnmesi.....................................................................................6 1.2.AINMA . ... ....6 1.3. AINMANIN EKONOM K BOYUTU...... .7 1.4. AINMAYI ETK LEYEN FAKTRLER.. 9 1.5.AINMA MEKAN ZMALARI......9 1.5.1. Adhezyon Anmas( Yapma ve Yenme Anmas).... 10 1.5.2.Adesiv Anma....... 14 1.5.3. Abrasiv Anma........ 17 1.5.4. Erozyon Anmas.....18 1.5.5. Oymal Anma.... 19 1.5.6. Korozif Anma.....19 1.5.7. Trobokimyasal Reaksiyon veya Tribokimyasal Anma .. 19 1.5.8. Pskrtme Anmas.... ... 20

1.5.9. Tabaka Anmas.....20 1.5.10. Kavitasyon Anmas.... 21 1.5.11. Uzun mrl Yorulma Anmas....... 21 1.5.12. Kemirilme Anmas..... 22 1.5.13 Kayma Anmas.....23 1.6. AINMA LE LG L PARAMETRELER VE BOYUTLAR.23 1.6.1. Yapsal Parametreler...... 23 1.6.2. D Parametreler. 24

BLM 2.AINMA DENEY YNTEMLER VE LM METOTLARI .25

2.1. AIRLIK FARKI METODU....... 25 2.2. PROF L METRE LM YNTEM ...... 26 2.3. KALINLIK FARKI METODU... 27 2.4. Z DE M METODU....... 27 2.5. RADYO ZOTOP METODU..27 2.6. OPT K LME YNTEM ... .....28 2.7. TARTI YNTEM .... ....28 2.8.PLAST KLER N AINMA DAVRANILARI...... ..28 2.8.1. Plastik Malzemelerin Anma Davranlar. ..28 2.8.2. Polimerlerde Kaymaya Dayal Anma.. ....30 2.8.3. Abresiv Anma........ .....30 2.8.4.Yorulma Anma Teorisi ...30 2.8.5. Ara Yzey Anmas. .. 30

BLM 3 POL AM D 6 (PA 6) VE GRAF T N GENEL ZELL KLER 32

3.1. POL AM D 6(PA6)..... 32 3.1.1 POL AM D 6NIN GENEL ZELL KLER . .. 33 3.1.1.1 Mekanik zellikler.. 33 3.1.1.2. Tribolojik zellikler. 34

3.1.1.3. evreKoullarna Diren zellii.. .35 3.1.1.4. Termal zellikler...... 35 3.1.1.5. Elektriksel zelliler...35 3.1.1.6. Kullanm Alanlar......35 3.2. GRAF T N TANIMI VE SINIFLANDIRILMASI.. .37 3.2.1. Tketim. 39 3.2.1.1 Tketim Alanlar. ...39 3.2.1.1.1. Makine Paralarnda Yalayc Olarak....... 40 3.2.1.1.2 Ergitme-Pota Endstrisinde.... ..40 3.2.1.1.3 Dkm Sanayinde. 41 3.2.1.1.4. Kutun Kalem Ucu Yapmnda... 41 3.2.1.1.5 Motor ve Jeneratr paralar malatnda.. ..41 3.2.1.1.6 Grafitin Dier Kullanm Alanlar..41

BLM 4 DENEYSEL ALIMALAR....... 43

4.1.DENEYDE KULLANILAN MALZEMELER VE K MYASAL B LEENLER ......43 4.2. DENEY NUMUNELER N N HAZIRLANII.43 4.3. DENEY ARTLARI ..........44 4.4. DENEY N YAPILI EKL .... .44 4.5. KULLANILAN DENEY C HAZI .. .46

BLM 5 DENEY SONULARI VE RDELEME...48

5.1. PA 6 VE GRAF T KATKILI KOMPOZ TLER N N AINMA VE SRTNBME DAVRANILARI.. ..48 5.1.1. Ortalama Srtnme Katsays-Yk likisi..... .48 5.1.2. Ortalama Srtnme Katsays-Hz likisi... ... .53 5.1.3. Srtnme Kat says-Yol likisi.59

5.1.6. Anma zlerinin SEM ncelemeleri...62 5.1.3.Spesifik Anma Hz-Kayma Hz likisi................... .. 67 5.1.4. . Spesifik Anma Hz-Yk likisi..... ...72

SONULAR.. 78

TARTIMA VE DEERLEMND RME..82

KAYNAKLAR84 ZGEM ..................87

ZET

Bu almada matris malzeme olarak PA 6 mhendislik plastii kullanlmtr. lave malzeme olarak da grafit kullanlmtr. Deneyler iin drt eit malzeme hazrlanmtr. Bu malzemeler katksz PA 6, %5 grafit katkl PA 6, %10 grafit katkl PA 6 ve %15 grafit katkl PA 6 dr. retilen kompozit malzemelerin anma davranlar aratrlmtr. Polimerlerin kullanm alanlarnn artmas ile birlikte makine paralarndaki metal aksamlarn yerlerini plastik malzemeler almaya balamtr. Kompozit malzemelerin retimlerindeki yeniliklerde malzemelerin zelliklerinin arttrlmasna olanak salamtr. Bu noktadan hareketle ama malzemelerin servis mrlerini uzatarak daha ekonomik hale getirmektir. Makine

paralarnn hareketli ksmlarnda karlalan en byk problemlerden biri de anmadr. Kullanm srasnda istenilen anmann mmkn olduu kadar az olmasdr. Bu almada ama, PA 6 polimerine belirli oranlarda ilave edilen grafitin anma ve srtnme davranlarna etkisini, ayn zamanda uygulanan ykn ve kayma hznn etkisini aratrmak iin bu alma yaplmtr. Deneyler pim disk andrma cihaznda ve kuru ortamda yaplmtr. Deneylerde kar disk olarak AISI 4140 elii kullanlmtr. Deney sonular kaydedilerek ilave malzeme olarak kullanlan grafitin anma zerindeki etkisi incelenmitir. Elde edilen sonular katksz PA 6 ve deiik oranlarda grafit ieren PA 6 malzemelerle karlatrlmtr. Deneylerde 30N, 60N, 90N ve 120Nluk ykler ve 0.4 m/s, 0.8 m/s ve 1.2 m/s kayma hz kullanlm olup, deneyler 2000 mlik kayma yolunda gerekletirilmitir. Deerlendirmede srtnme katsays-hz, srtnme katsays-yk, anma oran-hz, anma oran-yk ve srtnme katsays-yol parametreleri kullanlmtr. Anma yzeyleri taramal elektron mikroskobu kullanlarak incelenmitir. Elde edilen sonular daha nceden yaplan literatrle karlatrlmtr.

TEMMUZ 2005 iii

AL M KATAN

ABSTRACT

After the widespread use of polymers, metal parts in machines are being replaced by plastic materials. New improvements in production of composite materials enabled improvements of essentials in these materials. As a result, composite materials prolong the life span of service materials and make them more economical. In this research PA 6 engineering plastic was used as a matrix material. Graphite was used as an additional material. Four different combinations were prepared in the experiment. These materials are pure PA 6, PA 6 supplemented with 5% graphite, PA 6 supplemented with 10% graphite and PA 6 supplemented with 15% graphite. Specific wear rates of these composite materials were examined. Wear is also one of the biggest problems faced in moving parts of machineries. During usage of these machines, wear is needed to be the least. Thus, this study was conducted to find out the effects of graphite materials incorporated in PA 6 on wear rates. The aim is graphite addition improved material performance against wear. Experiment was carried out in pin on disc wear arrangement in dry conditions. In this experiments AISI 4140 steel were used. By recording the results of the experiment, the effect of graphite addition on pure polyamide 6 examined. Findings from pure PA 6 and PA 6 with different concentrations of graphite were compared. In the experiment 30N, 60N, 90N and 120N applied loads and 0.4 m/s, 0.8 m/s and 1.2 m/s sliding speeds were used. Sliding distance is also 2000 m. During evaluations wear coefficient of friction-sliding speed, coefficient of friction-applied load, specific wear rate-sliding speed, specific wear rate-applied load and coefficient of friction applied load parameters were used. Wear surfaces were examined by scanning electron microscope. Results obtained during this study were compared to the literatures published previously. JULY 2005 AL M KATAN

iv

SEMBOL L STES

C FS FN PA 6 Ac WS G L

: Karbon : Srtnme kuvveti : Srtnme katsays : Uygulanan yk : Poliamid 6 : evre temas alan : Spesifik anma hz : Arlk kayb fark : Younluk : Kayma yolu

EK LLER L STES

SAYFA NO ekil 1.1 Anmay Oluturuan Unsurlar.7 ekil 1.2 Drt Esas Anma Mekanimasnn emetik Olarak Gsterimi..... . 10 ekil 13 Adhezyon Anmas..... .. 11 ekil 1.4 Adhezyon Anmas .. 11 ekil 1.5 Adhezyon Anmas . 14 ekil 1.6 Adesiv Anmann Olutuu Tribolojik Sistemlerin ematik olarak gsterimi. . 15 ekil 1.7 Adesiv Anmann Olutuu tribolojik Sistemler ... 16 ekil 1.8 Abrasiv Anmann Olutuu Tribolojik Sistemler...... 17 ekil 1.9 Erozyon Anmas... ... 18 ekil 1.10 Tribokiyasal Ama . 20 ekil 1.11 Uzun mrl Yzey Yorulmasnda atlan Oluumu ve lerlemesi22 ekil 1.12 Uzun mrl Yzey Anmasnn Olutuu tribolojik Sistemler........... 22 ekil 2.1 Profil Metre lm Yntemi.. .. 27 ekil 2.2 Optik lme Yntemi. 28 ekil 3.1 Poliamid 6nn Tekrarl Kimyasal Yaps... 32

ekil 3.2 Grafitin Kimyasal Yaps38 ekil 4.1 Anma Deneyinde kullanlan cihaz....47 ekil 5.1 Katksz PA 6nn farkl hz ve yklerdeki srtnme katsays-yk ilikisi..48 ekil 5.2 %5 grafit katkl PA 6nn farkl hz ve yklerdeki srtnme katsays-yk ilikisi..49 ekil 5.3 %10 grafit katkl PA 6nn farkl hz ve yklerdeki srtnme katsays-yk ilikisi .49

vi

ekil 5. 4 %15 grafit katkl PA 6nn farkl hz ve yklerdeki srtnme katsaysyk ilikisi ..50 ekil 5.5 PA 6 ve grafit katkl kompozitlerinin srtnme katsays- yk ilikisi (kayma hz: 0,4 m/s)..50 ekil 5.6 PA 6 ve grafit katkl kompozitlerinin srtnme katsays- yk ilikisi (kayma hz: 0,8m/s )..51 ekil 5.7 PA 6 ve grafit katkl kompozitlerinin srtnme katsays- yk ilikisi (kayma hz: 1,2 m/s ).....51 ekil 5.8 Katksz PA 6nn farkl yklerdeki srtnme katsays-hz ilikisi.....53 ekil 5.9 %5 grafit katkl PA 6nn farkl yklerdeki srtnme katsays-hz ilikisi..54 ekil 5.10 %10 grafit katkl PA 6nn farkl yklerdeki srtnme katsays-hz ilikisi..54 ekil 5.11 %15 grafit katkl PA 6nn farkl yklerdeki srtnme katsays-hz ilikisi..55 ekil 5.12 Katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6 kompozitlerinin srtnme katsayshz ilikisi. (Yk: 30 N)..55 ekil 5.13 Katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6 kompozitlerinin srtnme katsayshz ilikisi. (Yk: 60 N)......56 ekil 5.14 Katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6 kompozitlerinin srtnme katsayshz ilikisi. (Yk: 90 N)..56 ekil 5.15 Katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6 kompozitlerinin srtnme katsayshz ilikisi. (Yk: 120 N)57 ekil 5.16 Katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6nn srtnme katsays-kayma yolu ilikisi (Yk: 120N, Hz: 0,4m/s )...59 ekil 5.17 Katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6nn srtnme katsays-kayma yolu ilikisi (Yk: 120N, Hz: 0,8m/s )...60 ekil 5.18 Katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6nn srtnme katsays-kayma yolu ilikisi (Yk: 120N, Hz: 1,2 m/s )..61

vi

ekil 5.19 Katksz PA 6 malzemesinin a- 0.4 m/s 60 N ,b- 0.4 m/s 120 N c-1.2 m/s 120N yklerdeki anma yzeylerinin SEM resimleri ..62 ekil 5.20 %5 grafit Katkl PA 6 malzemesinin a- 0.4 m/s 60 N ,b- 0.4 m/s 120 N c1.2 m/s 120N yklerdeki anma yzeylerinin SEM resimleri ....63 ekil 5.21 % 10 grafit katkl PA 6 malzemesinin a- 0.4 m/s 60 N ,b- 0.4 m/s 120 N c-1.2 m/s 120N yklerdeki anma yzeylerinin SEM resimleri ..64 ekil 5.22 %15 grafit Katkl PA 6 malzemesinin a- 0.4 m/s 60 N ,b- 0.4 m/s 120 N c-1.2 m/s 120N yklerdeki anma yzeylerinin SEM resimleri .....65 ekil 5.23 Katksz PA 6nn farkl yklerdeki spesifik anma hz-kayma hz ilikisi..67 ekil 5.24 %5 grafit katkl PA 6nn farkl yklerdeki spesifik anma hz-kayma hz ilikisi...67 ekil 5.25 %10 grafit katkl PA 6nn farkl yklerdeki spesifik anma hz-kayma hz ilikisi..68 ekil 5.26 %15 grafit katkl PA 6nn farkl yklerdeki spesifik anma hz-kayma hz ilikisi...68 ekil 5.27 PA 6 ve grafit katkl PA 6 kompozitlerinin spesifik anma hz- kayma hz ilikisi (Yk:30 N)...69 ekil 5.28 PA 6 ve grafit katkl PA 6 kompozitlerinin spesifik anma hz- kayma hz ilikisi (Yk:60 N)...69 ekil 5.29 PA 6 ve grafit katkl PA 6 kompozitlerinin spesifik anma hz- kayma hz ilikisi (Yk:90 N)...70 ekil 5.30 PA 6 ve grafit katkl PA 6 kompozitlerinin spesifik anma hz- kayma hz ilikisi (Yk:120 N).70 ekil 5.31 Katksz PA 6nn farkl hzlardaki spesifik anma hz-yk ilikisi...72 ekil 5.32 %5 grafit katkl PA 6nn farkl hzlardaki spesifik anma hz-yk ilikisi..73 ekil 5.33 %10 grafit katkl PA 6nn farkl hzlardaki spesifik anma hz-yk ilikisi..73

vi

ekil 5.34 %15 grafit katkl PA 6nn farkl hzlardaki spesifik anma hz-yk ilikisi..74 ekil 5.35 Katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6nn spesifik Spesifik anma hz yk ilikisi (Hz: 0,4m/s )....74 ekil 5.36 Katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6nn spesifik spesifik anma hz yk ilikisi (Hz: 0,8 m/s )...75 ekil 5.37 Katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6nn spesifik Spesifik anma hz yk ilikisi (Hz: 1,2 m/s )...75

vi

TABLOLAR L STES

SAYFA NO Tablo 1.1. Adhezyona Etki Eden Genel Malzeme zellikleri......13 Tablo 3.1 PA6nn Genel zellikleri.34 Tablo 4.1 Malzeme Test artlar...44 Tablo 4.2 Malzeme ve Kullanlan Tm Ykler ve Hzlardaki Anma Miktar.46

BLM 1. G R

ok ciddi ekonomik kayplara neden olabilen anma yakndan incelemeyi gerektiren teknolojik neme sahip bir konudur. Genel tanm olarak anma; birbiri ile temas halinde bulunan ve relatif olarak hareket eden malzemelerin yzeylerindeki oksit filmlerin veya yalayclarn, alma esnasnda oluan mekanik yklemeler sonucu koruyucu ilevlerin bozulmas nedeniyle birbirleriyle direkt temas haline geen yzeylerden malzeme tamas veya kaybdr. Bu ekilde malzeme yzeylerinde oluan malzeme tanm veya kayb bu malzemelerin alma esnasndaki mrn ve alma performansn etkileyeceinden ekonomik ve emniyet asndan nemlidir. Anma sonucu oluan malzeme kayb miktar ne olursa olsun nemlidir. Malzeme kaybnn miktar ok yakn olarak malzeme zelliklerine ve mikro yapya baldr. Anma deneyi ve malzemelerin anma zellikleri, yaplacak uygulamalarda uygun malzeme seimi ve malzemelerin bu sayede anma direnlerini belirlemek amacyla yaplr. Son yllarda, polimer malzemeler byk gelime gstererek metallerle eit oranda kullanlmaya balamtr. En yaygn biimde kullanlan ve saylar 20 civarnda olan klasik polimerlerin yan sra, mhendislik uygulamalarna uygun zel bir grup (mhendislik polimerleri) gnmzde giderek daha yaygn ekilde kullanlmaktadr. zellikle kolay ilenebilir, hafif, yksek korozyon direncine ve yeterli mekanik zelliklere sahip olmas nedeni ile bir ok endstri ve sanayi dalnda ve daha bir ok alanda yaygn olarak kullanlmaktadr. Bu durum insanlar polimerler zerinde daha geni aratrmalar yapmaya sevk etmektedir. 2000 yl Nobel Kimya dlnn, polimerlerdeki elektrik geirgenliiyle ilgili almalaryla, Amerikal Alan Heeger ile Alan Macdiarid ve Japon Hideki

irakava'ya verildii hatrlanrsa, Polimerlerin gelecein teknolojisindeki yeri konusunda fikir sahibi olmak mmkn olacaktr. Birbiri ile srekli hareket halinde bulunan makine paralarnn hayati nem tadklar bilinmektedir. Anarak deforme olan paralarn dayanm azalmakta ve kopma, krlma veya yasz ortamlarda birbirine yapma gibi istenmeyen arzalara sebebiyet verebilir. Anmann en aza indirilmesi; birbiri ile uyumlu en uygun malzeme seiminin yannda alma artlar da ok nemlidir. Birbiri ile srtnerek alan malzemelerin anmas, yalama sistemlerini kurarak en aza indirilir. Fakat insan salna direkt etkili olan gda ve ila sanayiinde yalamann faydadan ok zarar verecei unutulmamaldr. Bu yzden birbiri ile alan ve en az anan malzeme seimini yapmak gerekir. zellikle otomotiv sanayi anma zerine youn almalar yapmaktadr. Otomobilde ok nemli olan motor aksamnn en az anan malzemelerden seimi ve alma artlarn en uygun duruma getirmek iin bu testlerden yararlanarak yola karlar. Btn yaplan deneylerde insan ve evre faktrlerinin gz ard edilmeyecei bir gerektir. Deneyi yapan kii her ne kadar konusunda uzman ve en son teknolojiyle donatlm bir cihazda uygulama yapsa dahi, seecei numunelerin zellikleri ve kontrol cihazlar ok nemli yer arz eder. Numunelerin seimi ve gerek ortamdaki alma artlarn salayabilmek; alnan sonular nemli ekilde etkilemektedir.

1.1.SRTNME

Srtnme, bir kat cismin dokunduu bir bakasnn yzeyine gre teetsel olarak hareket ettiinde veya byle bir hareketi meydana getirme giriiminde, bu harekete kar mevcut olan bir direntir [1]. nsanolunun toplam enerji sarfiyatnn ok ciddi bir ksmn kayma srasnda oluan srtnme kayplarnn oluturduu olgusu, srtnmenin nemini vurgulamaya yeterli olmaktadr. Bu amala herhangi bir trdeki srtnmenin azaltlmas, modern teknolojinin son derece nemli bir sorunu olmaktadr. Bununla birlikte gnlk yaamn birok srecinin, etkinlik asndan geni lde srtnmeye dayand da gz ard edilmeyecektir. Bunun iin

gerektiinde yeterince geni lde srtnmenin salanmas byk nemde bir grev olmaktadr. Yrmek veya otomobil kullanmak (ilk hareket, durma, viraj alma asndan), cisimleri elimizde tutmak gibi basit srele i ieyiz ve srtnmenin ok az olmas halinde bunlar gerekletiremeyiz. Bu sonuncu durumda, koullarn "kaygan" olduunu syleriz ve bu are bulunmas gereken bir srtnme sorunu haline gelir. Bilindii zere iviler, cvata-somunlar gibi sktrc-birletiriciler gibi normal dzeneklerin ilevinde yksek srtnmenin salanmas gereklidir. Her ne kadar sz edilen iki kategori balca iki srtnme gereksinmesini, istenmediinde srtnmeyi azaltma ya da gereinde onu yeterince yksek dzeyde tutmay ieriyorsa da yine belli bir neme sahip bir nc sorun vardr ki o da, dar snrlar iinde srtnmeyi sabit tutmaktr. Buna tipik bir rnek, otomobil frenleri olup bunlar, srtnme ok az olunca arabay yeterince abuk durduramazlar, fazla yksek olduunda da yolculara rahatszlk verecek derecede bir ileri frlamay yaatrlar. Srtnmenin denetim altnda tutulmasnn gerektii dier uygulamalar, metal haddeleme endstrisinde veya yine eitli trden tertipleri gibi hassasiyetle denetlenebilir hareketin istendii yerlerde olur [1]. Birok pratik uygulamada olduka nemli bir drdnc sorun da, ince sesler, srekli grltler eklinde beliren, srtnmenin meydana getirdii titreimlerdir. Bunun aksinin istenmesi de, rnein keman tr alglarda olduu gibi, bunlar ancak bu titreimler sayesinde ses verirler.

1.1.1. Kuru Srtnme

Pratikte srtnme denilince akla gelen bu srtnmedir ve anma enerji kayb ve scaklk ykselii gibi olaylar bunun sonucunda oluur. Buna gre teknikte srtnme hem istenilen hem da istenilmeyen olaylar olarak ortaya kan Fren, kavrama, srtnmeli arklar gibi makine elemanlarnda srtnme istenilen bir olaydr. Bu gibi yerlerde srtnme arttrlr. Bunlarn dnda, btn izafi hareket yapan yzeylerde istenilmeyen bir olay olarak ortaya kan srtnmenin azaltlmas gerekir. Yk tatbik edilmeden nce temas halindeki tabii tabakalar arasnda bir balant oluur. Yk uygulandktan sonra tabakann bir ksm kopar ve buradaki kk temas alanlarnda metal kaynama meydana gelir. zafi hareket yapan yzeylerde srtnme metal kaynak balar ile tabii tabakalar

arasndaki balantlarn oluturduu direntir. Srtnme kuvveti, hem kaynak balarn hem de balantlar koparan kuvvettir.

1.1.2. Snr Srtnmesi

Yzeyler arasnda bulunan herhangi bir yalayc maddeye ramen sv srtnmesi hali oluturulmad taktirde, snr srtnmesi hali ortaya kar. Pratikte en ok rastlanan bu srtnme halinde srtnme katsays genel olarak 0.03 0.1 arasnda deiir. Yzeyler arasnda bir yalayc madde konulmas halinde yalayc maddenin moleklleri, absorbe olaynn sonucu olarak madensel yzeylere dzgn ve muntazam bir eklide yaprlar.

1.1.3. Yuvarlanma Srtnmesi

Yuvarlanma srtnmesi, yuvarlanma hareketine kar temas yzeylerinde oluan direntir. Teorik bakmdan tam rijit ve yzeyi przsz olan tam silindirik veya kre eklinde bir elemann, rijit przsz bir dzlem zerinde serbest yuvarlanmasnda hibir srtnme meydana gelmez. Aslnda bu tr elemanlarn temas yzeylerinde elastik ve daha az olarak da plastik deformasyonlar oluur. Temas yzeyleri doru veya nokta deil de alan eklindedir. Ayrca hareket ynne doru temas alannda bir dalga meydana gelmektedir. Genellikle yuvarlanma, elastik deformasyon ve kaynamadan oluan bir srtnme olay eklindedir. Sonu olarak yuvarlanma srtnmesinde srtnme kuvveti normal kuvvetin ok kk bir paydr. Malzemeler arasndaki srtnme olaylarn izah ve formle etmek iin tarihsel geliim ierisinde birok teori ileri srlmtr. lk zamanlar, srtnme katsaysnn przlerin eim asnn tanjant ile ilikili olduu dnlm, daha sonralar srtnmede, iki kat arasndaki molekller ekim kuvvetinin de etkili olduu aklanmtr. Bunlar arasnda Amontons ve Coulomb'un teorileri nemlidir. Coulomb, srtnme katsaysnn hzdan bamsz olduunu gzlemlemi ve statik srtnme katsaysn ( s) kaymaya balama kuvveti ile, kinetik srtnme katsaysn da ( k) hareketi devam ettirme kuvveti ile tarif etmitir. Bu teorilere gre: a) Srtnme kuvveti, normal ykle orantldr,

b) Srtnme kuvveti, geometrik temas alanna bal deildir, c) Srtnme kuvveti, kayma hzna bal deildir, d) Statik srtnme katsays, dinamik srtnme katsaysndan daha

byktr ( s > k ). Bunun sonucunda aadaki ifade karlmtr: = Fs/FN Burada; : Srtnme katsays Fs: Srtnme kuvveti) FN: Normal kuvvet 1940 ylnda Bowden ve Tabor, kuru yzeylerde kayma srtnmesinin temelini aklayan basit bir teori ileri srmlerdir. Bu teoriye gre srtnme kuvveti, iki cisim arasnda oluan souk kaynaklanm balanty kesmek iin gerekli olan kuvvettir. Srtnmenin meydana gelmesinde en byk etken yzeylerin birbirine temas eden tepeciklerindeki adhezif ve kohezif balardr. Ayrca bu tepeciklerdeki deformasyonlarn da direncin artmasnda etkisi bulunmaktadr. Temas halindeki iki yzey arasnda adhezyon ve kohezyon bann oluumu, byk lde yzeylerin yaplarna ve bunlarn temas halindeki muhtemel temas ekillerine baldr. Teorik olarak ilk temas annda noktadan oturma olacaktr. Bu deme noktalarnn elastik ve plastik deformasyonu sonucu deme alan genileyecek ve dier tepecikleri de iine alacaktr. Bu yaylma, uygulanan kuvvetin

byklne bal olarak denge durumu oluuncaya kadar devam edecektir. Elastik deme durumunda yzeyde tepeciklerin yarm kre olduu varsayldnda deformasyon alan;

A r FN Burada; Ar: Gerek temas alan Normal kuvvet yzey iyi ilenmi ise;

2/3

A r FN Bants geerli olmaktadr [3]. 5

Bowden ve Tabor'un teorisine gre srtnme kuvveti, yzeyde tepeciklerdeki gerek temas alanlarnda oluan adhezyon kuvveti ve sert yzeyin yumuak yzey zerinde oluturduu deformasyon kuvveti olmak zere iki bileenden

olumaktadr.

1.1.4. Kayma Srtnmesi

ki kat yzey birbirine bastrldnda veya biri dieri zerinde kaydnda bu yzeyler arasndaki gerek temas sadece snrl saydaki kk noktalarda oluur. Bu noktalara przllk denir. Kayma srasnda teetsel kuvvet artarken, birlemeler kaymaya balar. Tm balarn kesilmesi iin gerekli srtnme kuvveti, balarda malzemenin gerilmesiyle orantl olacaktr Fs = A . S Burada Fs: Kesme iin gerekli srtnme kuvveti, A: Kayma yzeyinin boyutundan bamsz gerek temas alan, S: Malzemenin kesme gerilmesidir. Pratikte kayma srtnmesi, baz ilave etkileri de ierebilir. Bu etkiler, daha sert malzemenin przllnn yumuak malzemede meydana getirdii izikler ve yzey dzgnszlklerinin birbiri iine girmesi gibi etkilerdir.

1.2.AINMA
Anma; mekanik, fiziksel ve kimyasal etki sonucu temas eden yzeylerden malzeme kalkmas olarak ksaca tanmlanabilir. Anma srecinin bir nitel grnm, kalkan-eksilen malzeme miktarnn ok kk olmas eklindedir. [9] Bir anma olayn oluturan unsurlar 1. Ana malzeme (Anan), 2. Kar malzeme (Andran) 3. Ara malzeme, 4. Yk 5. Harekettir. Anan ve andrlan malzemeler iin "anma ifti" denilir. Anma ifti ile ara malzemeye de beraberce "anma kombinasyonu"' denilmektedir (ekil l .1) Bir

malzemenin anmas ancak bu sistem ile belirlenebilir. Anma ifti arasndaki ara malzeme, sert taneli, sv, gaz ve buhar halinde olabilir. Anma srasnda oluan anma paracklar da, ara malzeme gibi etki yaparak anma olayna katlrlar.

ekil 1.1 Anmay Oluturan Unsurlar

Anmay etkileyen parametreler aadaki gibi snflandrabilir a) Malzeme parametreleri: Malzeme bileimi, tane boyutu, sertlik, ssal iletkenlik, souk ilem oran, b) Dizayn parametreleri: Malzemenin ekli, yk miktar ve ykleme ekli, hareket yn ve ekli, yzey durumu, titreim durumu, zaman faktr, c) evre parametreleri: evre scakl, ortamn nemlilii, atmosfer koullar, kirlilik durumu, d) Yalayc parametreleri: Yalamann tipi, yalaycnn tipi [4] yalamann kararll, akkan

1.3. AINMANIN EKONOM K BOYUTU

Teorik ynlerini incelemi olduumuz srtnmeden oluan anma, tm endstri kollarnda nemli bir tehlike olarak karmzda durup, zamannda ve sistematik nlem alnmad takdirde ok pahalya mal olabilecek sonulara gtrebilir. Konunun boyutlar hakknda bir fikir vermi olmak iin sadece Almanya'da anmann 2 milyar metalurji, 1.5 milyar madencilik, 500 milyonu plastik imalat sanayileri ve 1 milyar da dier sanayi kollar olmak zere 5 milyar DM'lik bir maliyet yklediini syleyebiliriz [5].

Btn bu nemine ramen zellikle lkemizde konuya hala yeterli dikkat sarf edilmemektedir. Herhangi bir nesnenin faydasz hale gelmesinin yolu vardr: Kullanlmaz hale gelmesi (modasnn gemesi), krlma ve anma. Elbette farkl nesne snflarnda bu nedenlerin etkileri de farkl olur. rnein, bir bayan apkasnn modasnn gemesi bir hastane derecesinin krlmas ve nihayet bir gramofon inesinin ucunun anmas, bunlarn terk edilmelerine neden olur. Aslnda bu terk edilmeye gtren olgularn ou kez birlikte etki yaptklarn grrz. Bylece bir otomobil, eskimi model (stilini kaybetmi) veya bir kazada hasar grm olmasyla ya da artk iyi almamas sebebiyle sata karlr. te bu nc sebep, anma sonucu faydalln kaybetmeyi tekil eder [6]. Anma; mekanik etki sonucu kat yzeylerden malzeme kalkmas, eksilmesidir. Anma srecinin bir nitel grnm, kalkan-eksilen malzeme miktarnn ok kk olmas eklindedir. Bylece de bir otomobilde modasnn gemilii ve hasar kolaylkla grlebilse de anma, rastgele bir tetkikle tamamen grnmez halde olabilir. Gerekten bir iki tonluk arabada tamamen hurdaya ktnda, kayma temasndan olan yzeylerden sadece birka gram eksilmitir. Her ne kadar kayan sistemlerde anma genellikle ok yava bir sre ise de bu ok kararl ve sreklidir. Bunlar nesnelerin terk edilmelerine sebep olan etkenlerden anmann nemini vurgulamaktadr. aprak paralarda gerekten anma, en nemli mekanizma olmaktadr. Konunun gnmze kadar ihmal edilmi olmasnn sebebi vardr. Bunlardan ilki, nceki zamanlarda anma bugne gre, makine ve dier mekanizmalarn faydal mrlerinin saptanmasnda ok daha az nemli bir etken olmu olmasyd. Nitekim 1760'larn bir buhar silindirini gnmz otomobilinin silindirleriyle kyasladmzda, her ne kadar iki makinenin beygir gc ayn byklkte ise de, tasarmnn tamamen farkl olduu grlr. 1760'larn silindiri hayli lml buhar basnc ile alyordu ve her zaman en azndan 6-7 mm ileme hatasyla alyordu. Oysa ki bildiimiz gibi gnmz otomobilinde bu koullar tamamen deiiktir. Bunda, izin verilebilir olan anma, ok dar snrlar iinde belirlenmektedir. kinci olarak, anma oranlarnn ounlukla ok az olmas ve yakn zamanlara kadar bunlar uygun ekilde lecek olanan bulunmamas sylenebilir. Btn yaplabilen, deneylerden nce ve sonra, paralarn tartlabilmesinden ibaretti. Ancak sradan mhendislik metallerinin radyo-izotoplarnn ortaya kmalaryla (1940'larda), aratrclarn eline yeni bir olanak verilmitir [6]. 8

nc olarak, birok mhendis ve bilim adamnn bu konudaki tutumu belirtilebilir; anma o denli bir aprak ve hataya gtrebilecek bir olgudur ki, bunun zerine eilmek zaman kaybndan baka bir ey olmayp yeni bir tasarmda yaplacak en iyi ey, bundan nceki denemelerden faydalanp bir mr deneyine girimek ve gerisini tarihe brakmaktr.

1.4. AINMAYI ETK LEYEN FAKTRLER

Bir anma sistemindeki nemli etkenlerden, biri de evre artlardr. Sistem elemanlarnn nem veya korozif etkilerle kar karya kalmas anmay hzlandrr. Birbirleri ile temasta olan malzeme yzeyleri, oksit filmleri, sert kaplamalar ve yalayclar ile korunsalar bile mekanik yklemeler altnda tabakalarn veya yalamann bozulmas iki yzeyin birbiri ile dorudan temasna sebep olabilir. Bunun sonucunda oluacak srtnme, malzemenin alma koullarndaki mrn ve performansn snrlayan anmaya sebep olur.

1.5. AINMA MEKAN ZMALARI

Endstride kullanlan paralarn maruz kalmas olas anma ve ypranmalara kar anma mekanizmalarnn ne olacann bilinmesi malzeme seimi, mhendislik dizayn, hasar analizi ve anma mrnn tahmin edilebilmesi alarndan nemli ve gereklidir. [7] ekil 1.2.de drt esas anma mekanizmasnn ematik olarak gsterimi bulunmaktadr.

Tribokimyasal Reaksiyon

Uzun mrl Yorulma

ekil 1.2. Drt Esas Anma Mekanizmasnn ematik Olarak Gsterilmesi

1.5.1 Adhezyon Anma (Yapma ve Yenme Anmas)

Adhesiv anma, zellikle birbirleri ile kayma srtnmesi yapan metal-metal anma iftinde meydana gelen kaynaklama olaynn bir sonucudur. Birbiri zerinde kayan teknik yzeylerin pek kk bir ksm temas halindedir. Bu kk temas halindeki yzeylerde gerilmeler pek kk yklemelerde dahi akma gerilmesi snrna eriirler veya geerler. Bylece molekller yapma kuvvetleri etkisini gsterir. Bu nedenle bir paradan dierine malzeme geii, souk kaynaklanma ve kk paracklarn kesilmesi olay meydana gelir [8]. Temas halinde bulunan bu cisimlerde bu tip anmadan kanmak mmkn deildir. Bu olayda yzeylerin karlkl fiziksel ve kimyasal etkileri nemli rol oynar. Adhesiv veya transfer anmas, kayma balad zaman ara yzeyler arasndaki gl molekller aras ekim kuvvetinin etkisi ile polimerin yzeyinden kk paralarn ekilip koparlmasdr. Bu anmann esas, kaynak teorisi ile aklanabilir. Yzeyler aras gerek temas alannn ok kk olmas nedeniyle temas noktalar byk basn etkisi altndadr. Normal olarak yzeylerde absorbe edilmi ya, oksit ve nem tabakalar basn altnda paralanr. Malzeme moleklleri dorudan doruya temasa geer ve

10

blgesel kaynak balar oluur. Bu kaynak balarnn kopmas ile meydana gelen malzeme kayb, adhezyon anmasn oluturur. Bu durum ekil 1.3. de gsterilmitir.

ekil 1.3. Adhezyon Anmas a ) Kaynak Balantlarnn Oluumu, b ) Kaynak Balantlarnn Kopmas

ekil 1.4. Adhezyon Anmas a)Yzeydeki Adhezyon izgileri, b)Yzeydeki Parlak Blge, c)Anan Tabaka Kalnl

Adhezyon anmas, yzeylerde bir takm izgiler eklinde veya tam tersine parlatlm bir yzey eklinde grlmektedir. Bu ekilde yzeylerden bir tabaka kaldrlmaktadr. Adhezyon teorisi metal transferini izah etmekle beraber anma

partikllerinin oluumu iin yeterli deildir. Bu hususta plastik przlenme teorisi ak bir fikir verebilir. Adhezyon teorisine gre, temas halindeki yzeylerde temas noktalarndaki blgesel basnlarn ok yksek olmas dolaysyla kk kaynak balar oluur. Normal olarak yzeyde absorbe edilmi olan gaz veya sv mollleri ile oksit tabakalar bu basn altnda paralanr, malzemenin moleklleri dorudan doruya temasa geer ve blgesel kaynak balar meydana gelir. Bu kaynak balarnn oluturduu malzeme kayb, adhezyon anmasn tekil eder.

11

Adhezyon anmasyla ilgili yaplan almalar sonucunda elde edilen sonular ksaca u balklar altnda toplanabilmektedir; a) Adhezyon anmas, benzer veya kolay alam yapabilen malzemeler arasnda meydana gelmektedir. b) Olay, yzeylerin izafi hzna ve normal kuvvete baldr. Pratik bakmdan nispeten yksek hzlarda ve yklerde grlen bir anma eklidir. c) Adhezyon anmas srtnmeyi tayin eden btn kaynak noktalarnda meydana gelmektedir. d) Oksit veya nemden oluan doal tabakann olay zerinde etkisi byktr. e)Yzeylerden birinin sertlii dierine gre nispeten byk ise kaynak balarnn kopmas yumuak malzemelerde olur ve yumuak malzeme sert malzemelerin yzeyine transfer edilir.

Adhezyon anmasn nlemek iin gereken tedbirler u ekilde sralanabilir. a) E alacak malzeme iftleri uygun seilmelidir, mesela elik ile e alan yatak malzemeleri b) yi bir yalama yntemi salanmal ve uygun yalayc maddeler ile katklar kullanmaldr. Adhezyon anma etki eden genel malzeme zellikleri ve etki dereceleri Tablo 1.1 de verilmitir.

12

Tablo 2.1. Adhezyona Etki Eden Genel Malzeme zellikleri

MALZEME ZELL KLER

Oksitli yzey Kbik kristal yap Hegzegonal yap Yksek deformasyon sertlemesi Yksek elastik modl Yksek sertlik Yksek ergime noktas
Yksek yeniden kristalleme scakl

ADHES V AINMA

Az ok Az ok ok ok ok ok

Kk atom yarap

ok

Adhezyon anma biri dierinden daha sert ve przl olan malzeme yzeylerinin birbirleriyle temas halindeyken kaymas srasnda meydana

gelmektedir. Bu anma mekanizmasnda yzeylerin bozulmas: yzeyler arasna civardan giren toz, tala veya dorudan e alan malzemelerin yzeylerinde oksidasyon sonucu oluan sert paracklarn etkisi altnda meydana gelir. Bu sert paracklar, yzeyler arasnda kazyc bir etki yaparak eeleme ve talamaya benzeyen bir malzeme kaybnn meydana gelmesine neden olurlar.

Uygulanan basn az ise, daha az anma olur. Yani; karatahtaya daha az tebeir geer. Buradan anmann bazen yararl olduunu syleyebiliriz. Anmay azaltmann dier bir yolu ise, sertlii arttrmaktadr [9]. Bunu bir rnek le aklamak gerekirse; sert kurun kalemler le yazlan yazlar, yumuak kalemlere nazaran daha az miktarlarda anrlar yan kat zerinde daha silik grnrler. Sonu olarak; Adhesiv anmay en aza indirmek iin; temas yzeyine uygulanan basncn azaltlmas ve temas eden malzemelerin yzey sertliinin arttrlmas gerekir. Adhesiv anma iin temel saylabilecek Archard eitlii

13

yukarda belirtilen etkileri aklamaktadr.

W= k. Burada;

p h

W: (Anma hz) (Boyutsuz), k:Anma katsays (boyutsuz). p; Temas yzeyine uygulanan basn (MPa), h: Malzemenin sertlii (MPa) dr.

ekil 1.5. Adhezyon Anmas

1.5.2. Adhesiv Anma

Adhesiv anma, birbiri ile kayma srtnmesi yapan metal, metal anma iftinde oluan basn kaynann (kaynama veya yenme anmas) bir sonucudur. Birbiri ile temasta bulunan benzer kafes yapl iki metalik yzey arasnda adezyon ad verilen bir ekim kuvveti sz konusudur [10]. Bu kuvveti oluturabilmek iin malzemelerin molekllerini birbirine ok yaklatrmak gerekmektedir. Temas halindeki iki metal,yzeylerindeki przler vastasyla etkileirler. Teknik olarak hassas ilenmi yzeylerde de bu durum sz konusudur.

ekil 1.6 de ematik olarak gsterildii gibi malzemenin temas eden yzeyleri ne kadar hassas ilenirse ilensin yzeyde przlln (girinti ve kntlarn) bulunduu bir gerektir. Bu bakmdan temas halinde olan iki yzey bu kntlar vastasyla temas eder. Bu kntlarn arasndaki girintiler ise temas alannn dnda kalr.

14

ekil 1.6. a. Grnen Temas Yzeyi, b. Gerek Temas Alan, c. Statik Temas Durumunda Gerek Temas alan, d. Kayma Temasnda Gerek Temas Alanlar

ekil 1.6 da adhesiv anmann olutuu tribolojik sistemler ematik olarak gsterilmektedir. Burada otomobillerdeki kam millerinde ve makinalardaki eksantrik millerde, kalpta, tel ekmede, torna, freze, planya ve vargel, matkap gibi birbiri ile temas halinde alan kzak ve kayaklarda dalg pompa dililerinde,yataklarda adhesiv anmaya rastlamak mmkndr. Adhesiv anma, zellikle metaller arasndaki kayma srtnmesi nedeniyle oluur. Anma paracklar yumuak malzemeden kopar. Her iki metalinde sertlikleri ayn ise, anma her iki yzeyde oluur [11]. Anma, birim alana uygulanan yzey basnc ile doru malzemenin sertlii ile ters orantl olarak deimektedir. Bu olay u ekilde ifade edilebilir; bir karatahta zerine tebeirle yaz yazmak. Bu durumda, uygulanan basn yksek olduunda, ok fazla miktarda tebeir karatahtaya geer ki, bu da anmann fazla olduunu ifade eder. Uygulanan basn az ise, daha az anma olur. Yani; karatahtaya daha az tebeir geer. Buradan anmann bazen yararl olduunu syleyebiliriz [12].

15

ekil 1.7. Adhesiv Anmann Olutuu Tribolojik Sistemler.

Anmay azaltmann dier bir yolu ise, sertlii arttrmaktr. Bunu bir rnek ile aklamak gerekirse; sert kurun kalemler ile yazlan yazlar, yumuak kalemlere nazaran daha az miktarlarda anrlar yani kat zerinde daha silik grnrler. Sonu olarak, adhesiv anmay en aza indirmek iin; temas yzeyine uygulanan basncn azaltlmas ve temas eden malzemelerin yzey sertliinin arttrlmas gerekir. Adhesiv anma iin temel saylabilecek Archard eitlii yukarda belirtilen etkileri aklamaktadr.

W= k.

P H

Burada;

W : Anma hz (Boyutsuz) ,k : Anma katsays (boyutsuz), : P : Temas yzeyine uygulanan basn (MPa), H : Malzemenin sertlii (MPa) dr.

16

1.5.3. Abrasiv Anma

Abrasiv anma, uygulanan yk ve hareketin etkisiyle temas eden iki cisimden daha sert olann, prz tepecikleri ya da tanecikleri vastasyla dier cismi izerek zerinden mikron mertebesinde tala kaldrlmas olaydr. Anma talala izme, kesme, raybalama ve arpma sonucunda meydan gelebilir. Burada kat-kat, tanecik-kat, kat- sv gibi pek ok anma iftleri olabilir. Abrasiv anma iin kullanlan en yaygn laboratuar test yntemleri u iki esasa gre yaplr. Bunlardan birincisi, sabitletirilmi bir abresiv malzeme zerinde pim eklinde hazrlanm numunenin kaymas, ikincil ise. Dnen bir tekerlek ve ona temas halinde kayan dz bir numune arasna serbest Abrasiv partikllerin srekli olarak dklmesidir. Bu yntemlerde genellikle abrasiv malzeme olarak abrasiv katlar veya bezler kullanlr. Bu kat ve bezler zerine abrasiv partikller ok dar aralklarda serpitirilmi durumdadrlar. Yaptrc olarak ok kuvvetli reineler kullanlr. [13] Bu abrasiv malzemelerde spesifik anma hz numunenin ayn iz zerinden gemesinin tekrar ile azalr. Bu azalmann sebebi, meydana gelen birok deiik kimyasal, fiziksel ve mekanik olaylardr. Bu olaylarn miktar ve nemi, numunenin malzemesi, yk kayma hz, atmosfer ve dier faktrlerle birlikte deiir.

ekil 1.8. Abrasiv Anmann Oluturduu Tribolojik Sistemler

17

1.5.4. Erozyon Anmas

Erosiv anma veya daha yaygn kullanld ekliyle erozyon: bir gaz akm veya bir akkan sv vastasyla tanan sert partikllerin malzeme yzeyine arpmasyla meydana getirdikleri bir anma mekanizmadr. Erozif anma bir malzeme yzeyindeki sv yada gaz ortamndaki partikl akndan dolay kinetik enerji farkllndan dolay temas gerilimlerinin ykselmesiyle olduka farkl bir yapya sahip bir tr abrasiv anma formudur [14]. Baz ynleriyle abrasiv anmaya benzeyen bu erozyon: pulverize kmr s retim ve sentetik yakt santralleri, dizel motorlar, gaz, buhar ve dizel trbinleri, akkan yataklar ve madencilik kum/su amur tama sistemleri gibi alanlarda olduka yksek tamir ve deitirme maliyetlerine yol amaktadr. Partikl hz ve andrc boyutunun andrc bir ekilde arpma erozyon anmann kinetik enerjisini vermektedir. Buradan da anma hacminin, hzla doru orantl olduu grlmektedir. Anm yzey gevrek krlmaya benzer ekilde ince taneli bir grnmdedir. arpma alar kk olduu zaman, mevcut kesici anma ve anmaya direnli yzey sertlii kritik bir etken olmaktadr. Byk al durumlarda, anma deformasyondan dolay olmakta ve znme daha karmak bir yap kazanmaktadr, dolaysyla yumuak bir malzeme uygun olabilmektedir.

ekil 1.9. Erozyon Anmas

18

1.5.5. Oymal Anma

Oymal anma, kart yzeylerden birisinin zerindeki mikro boyutlu sert przlerin neden olduu iki elemanl abrasiv anmada yzeyin ar deformasyonu sz konusudur.

1.5.6. Korozif Anma

Bu anma ekli kaymann bir korozif ortamda gereklemesi halinde meydana gelir. Kayma olmad zaman, korozyon rnleri yzeyler zerinde bir film olutururlar; bu film korozyonu yavalatr ve hatta durdurur, ama kayma korozyon ata devam ettiinden bu filmi dlar.[15]

1.5.7.Tribokimyasal Reaksiyon veya Tribokimyasal Anma

Tribokimyasal anma, ortamla reaksiyona giren ve srtnen yzeyler arasnda oluur. Korozif ortam gaz veya sv olabilir. Tribokimyasal anma temas halindeki yzeylerden metalik ve kimyasal reaksiyon rnlerinin

uzaklatrlmas eklinde oluur. Tribokimyasal anmann mekanizmalar 4 kategoriye ayrlabilir. a) Adhezyon nedeniyle metal uzaklatrlmasna neden olan yzey przlkleri arasndaki metalsel temas ile oluan kk metalik tanecikleri oksitlenebilir. b) Metallerin ortamla kimyasal reaksiyonlar sonucunda metalle temas salayan koruyucu yzeyler oluabilir. c) Yerel yksek basnlar veya mikro yorulma sonucunda koruyucu yzey tabakalarnn atlamas metalsel olmayan anma taneciklerinin oluumuna neden olur. d) Metalik veya metal olmayan anma paracklar bir abrasiv parac gibi etki eder ve temas yzeylerinin koruyucu yzey tabakalarnn yeniden oluumu yzeyi daha az przl hale getirir. Sk gemeli yzeyler, rnein yatak ve aft yada yuvarlanmal bilyalar zerindeki yatak ve yuvas, konik dili arklar ve aft yada yuvarlaman bilyalar zerindeki ve yuvas konik dl arklar ve aftlar yada baklal zincirlerde, dz yaylarda, perinli balantlarda bu anma olay gzlenir.

19

ekil 1.10. Tribokimyasal Anma

[16]

1.5.8. Pskrtme Anmas

Pskrtme anmasnda, pskrtme asnn nemi byktr. Kayma, eik arpma, pskrtme anmas olarak snflandrlr. Pskrtme anmas malzeme ve onun zelliklerine ok baldr. Her malzemenin pskrtme anmasna kar dayankll farkldr. Verilen deney artlarnda yumuak ve deforme olabilen malzemeler kk pskrtme asnda (kayma pskrtmesi) byk anma gsterirken, sert ve gevrek malzemelerde byk pskrtme alarnda (arpma pskrtmesi) ar zorlanarak maksimum bir anma gsterir.

1.5.9. Tabaka Anmas

Abrasiv anma olaynda anma yzeyinde malzemenin yzeye yakn yerinin (snr yzeyinin) zelliinin ve tabaka anmasnn nemi yok iken, tabaka anmasnda nemi oktur. evredeki gazlarn ve ara malzemenin etkisiyle meydana gelen anma yzeyi snr tabakas, tabaka eklinde anma parac olarak (yass izilme ile) syrldnda, daima yeniden meydana gelir. Bunun iin en nemli

20

zellik, anma yzeyinde meydana gelen tabaka olup, malzemenin rol ikinci derecededir. rnein, srtnme oksidasyonu gibi.

1.5.10. Kavitasyon Anmas

Bir sv blmnn ekme gerilmesi altnda olmas halinde sv kaynayabilir. Daha sonra aniden dibe kp bir mekanik darbe meydana gelebilir. Bunun yaknnda olan kat yzey bir paracn kaldrlmasna gtren bu darbeden hasar grebilir. Bu sre kavitasyon olmaktadr. Kavitasyon, yzey yorulma anmasna ok yakn olup dayankl

malzemeler sert ama gevrek olmayan malzemelerdir. Bununla birlikte kavitasyona dayankllk iin sv tarafndan korozyon atana da mukavemet gerekli olmaktadr.

1.5.11. Uzun mrl Yorulma Anmas

Mhendislik malzemelerinde yorulma anmas, deiken tekrarl zorlanma altnda zamana bal olarak meydana gelir. Bu anma, genelde yzeyde oluur. Yzey blgesi, titreimli deiken zorlanmaya maruz kald zaman (rnein,tekrarl yuvarlanma veya kayma temas) malzeme yzeyinin hemen altnda mikro atlaklar oluur. Bu atlaklarnn yzeye ulamas sonucunda da yzeyden pullanma eklindeki paracklar ayrlr. Yzeyde ukur ve oyuklar oluur. Tekrarl gerilmeler genelde elastik sahada deitiinden bu tr yorulma uzun mrl yorulmadr. Bu yorulma anmasna pittingde denilmekte; buna genellikle dili ark mekanizmalarnda, aralarn kam mili mekanizmalarnda, rulmanl yataklarda, demir yolu raylarnda, souk ve scak haddelemeler de, sirklasyon pompalar gibi makina elemanlarnda rastlamak mmkndr. ekil 1.11de yorulma anmasnn oluum mekanizmas ve ekil 1.12 de ise yzey yorulmas ile ilgili anmann olutuu tribolojik sistemler gsterilmektedir [17].

21

ekil 1.11. Uzun mrl Yzey Yorulmasnda atlan Oluumu ve lerlemesi

ekil 1.12. Uzun mrl Yzey Yorulmas Anmasnn Olutuu Tribolojik Sistemler

1.5.12. Kemirilme anmas

Bu tam bir anma ekli olmayp dier anma mekanizmalarnn salnml kayma koullar altnda gerekleen bir durumu gibi grlmektedir. Bu anma ekli temas eden yzeylerin kk salnml teetsel yer deitirmeye uramalar halinde ortaya kar. Bunun tipik bir rnei kadran aft olup, bunda ucundaki di aftn her dnnde kk bu- teetsel ileri geri hareketine urar. Bu hareketin sonucu olarak yapkan elik tanecikler meydana gelir (yapkan anma ve bunlar

22

Fe2O3 eklinde oksitlenir bu ise abrasiv olup yzeylerde abrasiv anmay meydana getirir. zetle bu yapkan korozif ve abrasiv anma ekilleri ayn zamanda mevcut olduklar durum olmaktadr. Kemirilme ou kez, artc bir anma tipi gsterir; nk onu oluturan hareket o denli kktr ki, meydana getirdii dkntsnn topluca geni hacmini incelemeden kestirmek zordur.

1.5.13. Kayma anmas

Kayma anmas almalarnda birok deiik deneysel dzenlemeler kullanlmaktadr. Anma iin yaplan laboratuar aratrmalar, genellikle hem oluan anma mekanizmalarnn incelenmesini hem de pratik uygulamalarn benzeiminin yaplmas ve anma oranlar ile srtnme katsaylar iin kullanl dizayn verilerinin elde edilmesini ortaya karmaktadr, Bir sonraki ama iin de anmay etkileyebilen tm deikenlerin kontrol ve lm olduka nemlidir. Spesifik anma hz ve srtnmenin ou zaman kritik olarak kayma artlarna bal olduunun bilinmesi olduka nemlidir. Grne gre artlardaki nemsiz ok kk deiiklikler hakim olan mekanizma ierisinde kkl deiikliklere yol aabilir ve spesifik anma hz ile birleir.

1.6.

AINMA

LE

LG L

PARAMETRELER

VE

BOYUTLARI
Bir malzemenin baka bir malzemeye kar kayma srtnmesi, srtnme katsays, anma hz, tutma direnci veya p.v (basn ve hz) snr faktrleri gibi baz terimlerle tanmlanr. Bu terimler grupta snflandrlabilen eitli parametrelere baldr.

1.6.1. Yapsal Parametreler

Yapsal parametreler, malzemenin zellii, fizikokimyasal durumu, yzey artlar ve son ilemleriyle ilgili olan parametrelerdir.

23

1.6.2. D Parametreler
D parametreler, uygulanan yk, kayma hz, hareketin zellikleri, yzeylerin birbirine temas tipleri le ilgili ortam artlar (scaklk, nem) ve kayma yzeylerindeki yabanc maddeler (yalar, anma artklar) gibi kayma artlan ile ilgili olan parametrelerdir.

24

BLM 2. AINMA DENEY YNTEMLER VE LM METODLARI

Makine imalatnda anmaya maruz kalabilecek yerlerde anma direnci yksek malzemeler kullanlmtr. Bu malzemelerin tespiti iinde mutlaka bir ok laboratuar deneyleri yapmak gerekmektedir. Laboratuar artlarnda yaplan deneylerde ana malzemenin bir modeliyle alr. Anma deney yntemlerini genel olarak iki grupta toplamak mmkndr: 1) Yalamal veya yalamasz bir ortamda ana malzeme ve kar malzemenin adhesiv anma deerinin lld deneyler, 2) Kat, sv ve gaz ortamnda yalnz kar malzemenin anma deerinin lld deneyler.

2.1. AIRLIK FARKI METODU

Ekonomik olmas ve llen bykln alet duyarllk kapasitesi dahilinde bulunmas sebebiyle en ok kullanlan yntemdir. Arlk kaybnn llmesi 10-4 veya 10-5 gr hassasiyetinde olduka duyarl bir terazi yardmyla yaplr.

Arlk fark metoduna gre, arlk kayb miktar gram veya miligram olarak ifade edildiinde, birim srtnme yoluna karlk olarak (gr/km), (mg/m) cinsinden ifade edilir. Hacimsel anma miktar olarak belirtilmek istendiinde malzemenin younluu ve numune zerine den yk hesaba katlarak, birim yol ve birim ykleme arlna karlk gelen hacim kaybndan gidilerek arlk kayb miktar hesaplanr. Arlk fark lme ynteminde en ok kullanlan bantlar unlardr:

25

W a=

G d .M .S

Bu bantda; Wa : Spesifik anma hz (m3/N.m) G: Arlk kayb (g) FN : Uygulanan kuvvet (N) L: Kayma yolu (m) : Malzeme younluu (kg/m3 ) olarak verilmitir. Spesifik anma hz nn (Wa) ters deeri de anma direnci (Wr) olarak verilmitir.

Wr =

1 Nm Wa mm 2

Anmann belirlemesi iin genellikle tartma, mekanik lm, profilometre, optik ve radyoaktif izleyicilerle l yntemlerinden biri kullanlr. Mikrometrenin hassasiyet snr yaklak olarak 10-3 cm olup 10-2 cm2 lik bir yzey ilavesi 10-4 ga kadar lme olana salar. Genellikle mekanik lm byk boyutlu kayar paralara uygulanr .

2. 2 PROF LOMETRE LM YNTEM

Bu yntemle, anmann dar bir alanda meydana gelmesi durumunda kullanlr. lm bir profilometre ile alann bir profilini karmak ve kaznm malzeme miktarn tahmin etmekten ibarettir. rnein: 3 cm uzunluk, 10-2 cm genilik ve 10 mikro-parmak (in) derinlikte ekil 2.1.'de grld gibi 10-5 g lk bir arlk kayb saptanabilir.

26

10-2cm

ekil 2.1. Profilmetre lm Yntemi

2. 3. KALINLIK FARKI METODU

Anma srasnda oluacak boyut deiikliinin llebilmesi, balang deeriyle, karlatrlmas suretiyle elde edilir. Kalnlk fark olarak tespit edilen bu deerden gidilerek hacimsel kayp deeri ve birim hacimdeki anma miktar hesaplanr. Kalnln hassas lme cihazlar yardmyla 1 m duyarlkta llmesidir.

2. 4. Z DE M METODU
Srtnme yzeyinde plastik deformasyon metodu ile geometrisi belirli bir iz oluturulur. Deney boyunca bu izin karakteristik bir boyutunun (apnn) deiimi llr. Uygulamalarda iz brakc olarak en ok kullanlan alet Vickers veya Brinel sertlik lme ucudur. Elmas piramit veya brakt iz boyutlarndaki deime mikrop vastasyla llerek belirlenir.

2. 5. RADYO ZOTOP METODU

Srtnme yzey blgesinin proton, ntron veya ykl -

paracklaryla bombardman edilerek radyoaktif hale getirilmesi esasna dayanr. Anmann byk hassasiyetlerle llebilmesi ve sistem iensinde alma artlarn deitirmeden l alnabilmesi avantajl ynleridir. Fakat ekonomik olmamas nedeni le ancak zel amalarla kullanlr. zel problemlerin zm dnda yaygn olarak kullanlan bir metot deildir.

27

2. 6. OPT K LME YNTEM

Bir optik teknik kullanarak bir ok anma lm yntemleri vardr. Bunlardan biri, (ekil 2.2.) bir yzey zerine kk bir mikro sertlik ukuru meydana getirip kayma srasnda bunun boyutunun nasl hazrlandn incelemekten ibarettir.

daft

haft

ekil 2.2. Optik lme Yntemi

2. 7. TARTI YNTEM
Anma srasnda oluacak boyut deiikliinin llebilmesi, balang deeriyle karlatrlmas suretiyle elde edilir. Kalnlk fark olarak tespit edilen bu deerden gidilerek hacimsel kayp deeri ve birim hacimdeki anma miktar hesaplanr. Kalnlk hassas lme aletleri yardmyla 1 llmelidir [18]. m duyarllkla

2.8. PLAST KLER N AINMA DAVRANILARI 2.8.1. Plastik Malzemelerin Anma Davranlar
Polimerler, abrasiv ve adhesiv srtnmeye maruz kalrlar. Metal zerinde hareket eden polimerlerin davran, ikisi arasndaki adhesiv anma karakterize eder. Metal-plastik ykleme sisteminde, yklemenin uygun olup olmad, polimer yzeyindeki partikllere baklarak grlr. Polimer-polimer sistemindeki anma, polimer-metal sistemindeki anmadan daha iddetlidir. Anma asndan en iyi sonu, genellikle benzer olmayan plastikler

28

birbiri zerinde hareket ederken kristal yapdaki polimerden elde edilir. PTFE veya bir i yalayc, plastikler birbirlerine kar hareket ederken tavsiye edilir. Srtnme katsays, anma faktr, hacimsel spesifik anma hz ve basn-hz (P-V) oran, polimer anma direncini tanmlamada kullanlan temel elerdir. Srtnme katsays, (srtnme kuvvetinin, uygulanan kuvvete oran) bir malzemenin dieri zerinde ne kadar kolay kayacan gsterir. Hareketi balatmak gerektiinde srtnme kuvvetini, srtnmenin statik katsays doururken, hareket halindeki kuvveti hesaplamak iin srtnmenin dinamik katsays kullanlr. Dk srtnme katsays genellikle anma direncinin en iyi gstergelerinden biridir [19] Metal iin srtnme katsays havayla temastan -hzdan ve 200 Cye kadar olan scaklklardan bamszdr. Buna karn polimerin srtnme durumlar; 1) Yke, 2) Hza, 3) Scakla, 4) Yzeye baldr. Anma faktr K aadaki ifadeyle hesaplanr. K=W/LxVx t [31] Bu formldeki, W = Anma hacmi L = Uygulanan yk (N) V = Hz (m/s) t = Test zaman (saat) Dk anma faktrleri daha iyi performansa sahiptirler. Yksek scaklklarda anma direnci azalr. Kar malzemenin tr ve onun yzeyinin przll, sertlii de anma performansna etki eder. ok przl veya ok przsz bir yzey beklenmedik bir anmaya sebep olabilir. Yalanm plastikle temasa geen bir metalin ortalama yzey przl 12-16 ~m olarak anmay minimize eder. Karbon elii yerine alminyum alam kullanlmas halinde anma faktr 20'den 50'ye kar. PTFE-yalanm plastik ile elik birbirine kar hareket ederse, anma orantl olarak eliin sertliine baldr. En iyi sonu, sertlik 50-60 RC olduunda elde edilir [9].

29

2.8.2.Polimerde Kaymaya Dayal Anma

Polimerlerin anmasyla ilgili birok mekanizma vardr. Polimerlerin etrafndakilerle bantsnda ve temasnda be mekanizma vardr. Bu mekanizmalar anma srelerini birbirinden ayrmak iin yaplm deneysel almalar sonucu elde edilmitir. a- Abresiv anma, b- Kemirici (erosiv) anma, c- Yorulma anmas

2.8.3. Abrasiv Anma Teorisi

Polimer iin abrasiv anmada en basit testler, kontroll artlar altnda polimer yzeyinin izmek iin ine ve sonra i mm apnda bir yumru kre kullanlarak yaplabilir. ok keskin veya sivri ulu prz tepeciini simlasyon yapmak iin ine seilmitir. Polimer zerinde kayan kr bir ucun brakt yksek yklerle yrngeye dik istikametlerde oluan srekli olmayan yrtklar aka gsterir. Polimer kresel veya lokal olarak yapr ve elastik geri getirme kuvveti, srtnme kuvvetini aana kadar hareket istikametinde gidilir. Daha sonra polimer arkadan kopar. Polimerin sertlii azaldka hareket dorultusundaki yrtlan alan artar. Ayn anda boyu da byr.

2.8.4. Yorulma Anmas Teorisi

Prz tepeleri keskinden daha yuvarlaa getirildiinde polimer katlar iindeki tersinir kesme gerilmelerini ve tekrarlanan genilemeyi ve basmay takiben herhangi bir basma yorulma mekanizmas nedeniyle hasar meydana gelir.

2.8.5. Ara Yzey Anmas

Bu ksmda, orijinden esas olarak ara yz gibi gz nne alnan anma ilemlerini, adhesiv veya transfer anmas ve kimyasal anma olarak iki ksmda ele almak mmkndr. Bu anmalar polimer yzeyin nispeten ince tabakalarn etkiler. Yksek zorlanmalarn bir sonucu olarak zorlama oranlar ve scaklklar, deformasyon anma sisteminde olduundan daha fazla aa kar. Yksek scaklklar kayma temaslarda odaklanmtr. HDPE, PTFE, naylon ve polipropilen gibi snek polimerler ve PMMA ve polistren gibi gevrek polimerler nemli kimyasal analiz olmadan eriyebilir veya yumuayabilirler. Reineler baz

30

yksek polimerler ve elastomerler vizkoz olmadan kimyasal indirgemelere katlanabilirler. Bu malzemeler iin kimyasal anma nemlidir. PTFE zerinde yaplan almalarda, kimyasal analiz tarafndan oluan anmann bolukta daha byk olabileceini ve malzeme kaybnn ak laboratuar koullar altnda adhesiv anma ile kyaslanabilir olduu grlr. Ak olarak temiz metal kar yzeylerinin katalitik aktivitesi nemli bir ekilde kimyasal analizi arttrr. Kimyasal anmaya bak salayan bir dier alternatif yaklam da deiik kalorimetresi ve gravimetrik analizi kullanarak deiik evresel artlarda polimerlerin ve kompozitlerin termal analizini test etmektir. Kurun oksitin rolnn kesin olmad yerlerde, bakr veya onun bir eit oksitinin, polietilenin gaz faznn oksidasyonu iin bir kataliz gibi davranaca grlr. rnein bakrn poetilen kapl bakr yapcsnn oksidasyonunu katalize ettii bilinir. Benzer olarak Pocock ve Cadman [15] PTFE'nin oksidasyonunu aratrmak iin DSC'yi kullanmlardr ve katalitik etkisi olduunu gstermilerdir. Temiz yzeylerin ve onlarn katalitik etkilerinin rol ve kayma anmas deneyleri arasndaki hibir mukayeseyi geerli klmaz.

31

BLM 3. POL AM D 6 (PA 6) VE GRAF T N GENEL ZELL LLER

3.1. POL AM D 6 (PA 6)

Poliamid trlerinin iinde mekanik ve fiziksel zellikleri asndan en nemlileri poliamid 6 ve PA 66'dr. nk, sertlik, salamlk ve s mukavemetleri dier btn poliamid tiplerine nazaran daha iyidir [20]. Poliamid 6'nn molekl arl 80000 100000 arasnda deien yksek kristallie sahip, nem aktivitesi dk, dkm yntemi ile de imal edilebilen sentetik bir termoplastik olup, naylon trlerinin iinde mekanik ve fiziksel zellikleri asndan en iyi olandr Poliamid 6, molekl arl ve yapsndan dolay darbe dayanm yksek, nem aktivitesi dk ve ilenebilme kolayl gereken uygulamalarda tercih edilir [21]. PA 6 ile zellikleri birbirine ok yakn olmasna ramen erime noktasnn daha yksek olmasndan dolay yksek s gerektiren durumlar iin PA 66 kullanlr. PA 6' nn younluu 1.12-1.14 gr/cm3 arasnda deiirken erime noktas 220 C ve cams gei scakl ise 50 C'dir. Poliamid 6'nm tekrarl kimyasal yaps ekil 3.1'de gsterildii gibidir.

II

[NCH 2 CH 2 CH 2 CH 2 CH 2 C]
ekil 3.1. Poliamid 6'nn Tekrarl Kimyasal Yaps

[22]

32

Genelde natural renktedir, fakat retici firmalar renk verebilir. Poliamid 6 kimyasal yaps ve kristal bnyesinden dolay dier plastiklerde bulunmayan bir ok stnlklere sahiptir. Bu zelliklerinden bazlar: Yksek mekanik dayanm ve anma dayanmnn yksek olmas Geni s aralnda (-50 C / + 60 C) kullanlabilmesi Rutubet benzin ve solventlere kar dayankllk, ok kolay mekanik ilenme, Yksek darbe dayanm, Yksek elektrik izolasyon zellii, Sert fakat esnek oluu, Geni kullanm scakl [23]

3.1.1. Poliamid 6'nn Genel zellikleri

3.1.1.1 Mekanik zellikler
Takviye edilmemi poliamid 6 sert, tok, srnme ve sl deformasyona kar diren zelliklerine sahiptir. Kullanm alanlarn geniletmek ve zelliklerini daha da iyiletirmek amacyla poliamid ierisine baz mukavemet artrc malzemeler, toklatnclar ve ucuzlatrmak iin dolgu malzemeleri ilave edilir. Bu eitler 4 ana gruba ayrlr. Bunlar homopolimer, darbe dayanml, cam elyaf takviyeli, ve fiber/mineral karml poliamid 6'dr.[24] Homopolimerler daha ok darbe dayamml, prosesi daha kolay olup genellikle standart ve a kristal formunda retilirler, formundaki gibi kristallenmeyi artrc eitleri daha rijittir. Homopolimerler, baz plastikletiricilerle modifiye edilerek darbe mukavemeti artrlr ancak rijitlik azalr. % 5-50 orannda cam elyaf takviyesi ile cam elyaf takviyeli eitleri elde edilir. Cam elyaf/mineral katklarn birlikte kullanlmas durumunda % 20-40 orannda ilave edilmelidir. Takviye ediciler, PA 6'nn rijitlik, sertlik, darbe mukavemeti ve ekme mukavemetini arttrrken, tokluunu drr. Buna ilave olarak, darbe dayanm, cam elyaf takviyeli ve cam elyaf/mineral kark PA 6 eitlerinin mekanik zellikleri de Tablo 3.1'de verilmitir. PA 6'dan imal edilen makine paralarnn alma artlar ok nemlidir. Ortam scakl ve nem oran poliamid 6'nn mekanik zelliklerini nemli lde etkiler. zellikle ortam scakl 30 C 'nin zerinde olduunda elastiklik modlnde gzle 33

grlr bir azalma olur. Cam elyaf ile takviye edilen eitleri 150C 'ye kadar olan ortamlarda kullanlabilir

Tablo 3.1. PA 6'nn Genel zellikleri

ZELL KLER Younluk Srtnme Katsays Basma Dayanm Sertlik Darbe Dayanm ekme Dayanm Kopma Uzamas Ergime Noktas Maksimum Kullanm scakl Asitlere dayanm Bazlara dayanm

TEST METODU

BRM g/cm3

DEER 1,13 0.15

DN 53479 DN 53454 DN 53505 DN 53453 DN 53455 DN 53455 DN 53736 Srekli Ksa Sreli kg/cm2 Shore kJ/cm2 kg/cm2 % C C C .

1100 85 Krlmaz 800 40 220 + 120 + 160 Zayf iyi

3.1.1.2. Tribolojik zellikler

PA 6 polimerik malzemeler yatak, dili, anma plakalar, birletirme paralar, silindirler, yatak segmanlar gibi paralarn yapmna uygun olup, elik, bronz, pirin, paslanmaz elik yerine gereken durumlarda tercih edilir [21]. Dk ve normal kayma hzlarnda toz, kum ve benzeri bulunan andrc ortamlarda P A 6'nn alma mr, bronz, dkm, demir ve elikten 2-10 kat daha fazladr. Yine PA 6'ya PTFE ve grafit ilave edilmesiyle iyi kayma zellikleri salanr ve iyi anma zelliklerine sahip PA 6 eidi elde edilir.

34

3.1.1.3. evre Koullarna Diren zellii

PA 6, dier poliamid eitleri gibi yalara, motor yaktlarna, hidrolik svlara, temizleyici kimyasallara ve deterjanlara, soutucu akkanlara, alifatik ve aromatik hidrokarbonlara dayankldr. eitli zclere, yalayc ve deterjanlara PA 66'dan daha direnlidir [21]. Ancak sulandrlm mineral aside dayankl deildir. Alkol, ester ve ketonlara direnlidir. Klorlanm hidrokarbonlara, madeni yalara, hidrolik yalara, deniz suyuna, tuzlara ve bazlara dayanm iyidir. Formik asit, slfirik asit gibi asitlere ve oksidasyonlu maddelerin zeltilerine diren gstermez ve polimer tamamen znr [25]. Her poliamid eidi gibi PA 6 nnda UV nlarna dayanm azdr. Uygun stabilize edici maddelerle bu zellii iyiletirilir.

3.1.1.4. Termal zellikler

PA 6, dier plastiklere gre ergime noktas yksek olan bir polimer eididir. Ergime noktas 220C olup yar kristal bir malzemedir. PA 6'nn termal zellikleri PA 66 ile hemen hemen ayndr. PA 6, PA 66'ya gre daha dk ergime scaklna sahiptir [21,24,26].

3.1.1.5. Elektriksel zellikler

Dk nemde ve scaklkta makul oranlarda elektrik yaltkanl zellii vardr. Hemen hemen PA 66 ile elektriksel zellikleri ayndr [25].

3.1.1.6. Kullanm Alanlar

PA 6 rnleri, mkemmel termal ve mekanik zellikleri ve stn fiyat/performans oranndan dolay birok sektrde kendisine uygulama alan bulmaktadr. Cam elyaf takviyeli PA 6, bata otomotiv endstrisinde, ayna gvdeleri, jant kapaklan, motor pervaneleri, d paneller, motor kapaklar, koltuk gvdeleri ve dier bir ok yerde kullanlmaktadr. Aynca tanabilir el aletleri, ofis mobilya gvdeleri, beyaz eya ve transformatrler de geni uygulama alanlar ierisinde balca olanlardr.

35

PA 6 yar mamul olarak, levha, ktk eklinde temin edilebilir. Normal tahta, metal tezgahlarda kolaylkla ilenebilir. Tornada ilenirken yksek devir kullanlmas (minimum 150 m/dak.) ile temiz ve przsz yzey elde etmek mmkndr. Baklar keskin ve ileme uygun olmaldr. Keskin spiral ular kullanlarak kolaylkla delinebilir. Poliamid 6 ve poliamd 66 eitleri makine alannda makaralar ve sessiz dili mekanizmalar; contalar; her eit ring contalar; amortisr donanmlar; musluk ve ventil contalar; bilyal ve ineli ventil ve kapak yataklar; yataklar ve yatak yuvalar; kzak kovanlar, sonsuz vida arklar; kay kasnaklar; hadde yataklar, miller, aftlar; zellikle byk tezgahlarda darbe bloklar ve matkap zvanalar; supab ykskleri; hidrolik szdrmazlk iin conta ve adaptrler, vibrasyon bloklar, pompa elemanlar, torna aynalar ve dner tablalar iin yataklar ve anma paralar her trl kapsl gibi paralarn retiminde kullanlr. Otomotiv sektrnde; Burlar, yataklar, kayma plakalar, makas takozlar, i makineleri dner sistem yataklar, kasnaklar, klavuz makaralar, tama aralar ray klavuzlar, kremayer sistemleri ve vidal aktarma yataklar. Gemilerde; gemi pervaneleri, pervane aftlar, yataklar, zincir kayma klavuzlar, gemi vinci makine akamlar, ko boynuzlar, havalandrma kapaklar yapmnda kullanlr. Tekstil sektrnde: Bask merdaneleri, tleme, apreleme, boyama, kusturma silindirleri, kaplamalar, mastarlar, her trl yataklama sistemleri, her trl dililer, kzak raylar, mekikler, i kollar, i levhalar, makaralar, makara mesnetleri, tekstil helezonlar, ip gezdiriciler, vatka makaralar. Gda sektrnde, ieleme ve dolum tesislerinde aktarm helezonlar, yldz dili vericileri ve her trl mekanik aksamlar, sonsuz vidalar ve segmanlar [21]. PA 6, sert ve salam bir malzeme olmas nedeniyle birok sanayi dalna hizmet vermektedir. Bunlar arasnda makine konstrksiyonu, elle ve mekanik tama, inaat makineleri, paketleme ve doldurma niteleri, tekstil makineleri, gemi imalat, otomotiv sanayii, madencilik, gda sanayii, tbbi cihazlar saylabilir [20]. Bu sanayi kollarnda eitli silindirler, ip gericiler, ip oluklar, klavuz ve burlu kaymal yataklar, yatak segmanlar, sevk yataklar, kayar bloklar ve plakalar, anma eritleri, koruma eritleri, mil dirsekleri, konik ve aln dili arklar, sonsuz vida, vana yataklar, kesme ve basma plaklar, seramik ve beton kalplar ve benzer birok eleman olarak kullanlrlar. 36

Elektrik endstrisinde ise elektrik fii, ama kapama dmeleri, bobinler ve iletkenlerde kullanlr. Tokluk, anma ve s direnci bu alanlarda nemli bir faktrdr. Ayrca ok iyi benzin direnci nedeniyle yakt tank olarak kullanlabilmektedir. Poliamidler mhendislik plastiklerinin en nemli grubunu oluturur. Bu grup iinde Poliamid 6 olduka serttir ve dk scaklklarda bile darbeye kar mukavemet gstermektedir. erdii zelliklerin uyumlu bileimi ile PA 6 bata otomotiv ve elektrik & elektronik olmak zere eitli sektrlerde geni kullanm alanlar bulmaktadr. PA 6 ounlukla her alanda kullanlmaktadr. Bunun nedeni ok ynl kullanlabilen esiz bir malzeme oluudur. rnein tekstil alannda elbise, orap, i amar, mayo, eofman, gnlk giysiler, emsiye, bavul, tente, parat, adr, uyku tulumlar bunlara rnektir. Hallar, kilimler ve ev tekstilleri yapmnda teknik elyaf malzemelerden olan kablolar, ipler, alar, oltalar, brandalar, emniyet kemeri, hava yastklar, mekanik kauuk malzemeleri de poliamid den yaplmaktadr [27].

3.2.GRAF T TANIMI VE SINIFLANDIRILMASI

Grafit, gayet yumuak, dokunumu yas ve ince levhalar halinde bklme zelliine sahip, bir karbon mineralidir. Sertlii l, younluu ise 2 g/cm3dir. Rengi siyah ve gri, izgi rengi kl renginde ve yalcadr. Doada; kristal, pul ve "amorf diye tanmlanan ekilleri mevcut olup, en iyi formu kristal grafittir ve tenoru en yksek olandr. Doada daha ziyade metamorfik zonlarda istler ve mermerlerle birlikte ve magmatik kayalarn yaknlarnda bulunmakta ve daha ziyade rejiyonal metamorfzma

alanlarnda daha geni rezervlere ve yksek tenrlere sahip olabilmektedirler. Grafitin doadaki yatak ekilleri; fillon, damar, adese, bazen de dissemine ekildedir. Sadece Rusya'da cevherleme, dayk eklinde magmatik olarak teekkl etmitir [28]. retim yaplan cevherlerin graftleme durumlar daha ziyade X nlar, reflektans len fotomultiplierli mikroskoplar ve H/C oranlarnn tesbitiyle saptanabilmekte, tenrleri de, bunlardan olumlu rapor alnmas durumunda, "sabit karbon" yzdelerinin tespit edilmesi ile ortaya konabilmektedir. Numunenin grafit olup olmadn saptamadan, sabit karbon yzdesinin tespiti ve bylece yorumlara gitmek hataldr. Bu gn iletilmekte olan

37

gerek grafitin yzde reflektans deerleri % 6,5 'tan byk olup, H/C oranlar da 0,15 'ten kktr ve bu zellikte olan grafit yataklarnn sabit karbon oranlar da % 1,5 ile % 30 arasnda deimektedir. Bunlardan daha yksek tenre sahip yataklar da mevcuttur.

ekil 3.2. Grafitin Kimyasal Yaps [29].

zellikleri nedeni ile, grafitin kullanm alanlar ok genitir. Yumuakl nedeniyle, kurun kalem yapm ve hareketli metal aksamlarnn yalanmas ilemlerinde, atee ve asitlere kar dayankll nedeniyle de dkm ve refrakter sanayiinde, pota ve laboratuvar malzemeleri imalinde kullanlr [30]. Siyah renkli atee dayankl boyalar da genellikle grafitten yaplr. yi elektrik iletkenlii dolays ile elektrod, motor fralar, pil ubuklar ve elektronik aletlerin imalinde kullanlmaktadr. Grafit ayrca lastik, araba balatalar, kibrit ve motor yalarnda katk malzemesi olarak ta kullanlmaktadr. Trkiye'de grafiti ham olarak tketen sanayi dallar kurun kalem ve dkm sanayiidir. Boya yapmclar ve demir elik fabrikalar ithal grafit ve rnlerini kullanmaktadrlar. Dkm sanayiinde kullanlan grafitte % 60 - 70 orannda sabit karbon istenilmektedir. Kurun kalem sanayiinde ise bu oran % 95 in zerindedir. Grafit, sentetik olarak ta yaplabilmektedir. Petrol koku veya antrasit agglomeralar elektrik frnlarnda 4000 C de stlarak yapay grafit elde edilir. Kalsine petrol kokunun karbon ieriinin ok yksek olmas yznden dkm fabrikalarnda kullanm ok sk olmakta bu da ucuz olduu iin yerli grafit retimini etkilemektedir.

38

Bazen grafit yerine, tlm kokta, dkm yzeyleri iin kullanlmaktadr. Molibden dislfidler de kat yalayc vazifesi grebilmekte ama oksitleyici artlara daha fazla duyarllk gstermektedir.

3.2.1.Tketim
Doal grafit, tek bana veya dier baz malzemelerle, belirli oranlarda kartrlp, ekillendirmek suretiyle, ok geni bir alanda kullanlmaktadr. Grafitin kullanlmasnda "sabit karbon" veya "kl ierii yzdesi", grafit'in safln belirleyen ve buna bal olarak kullanm alanlarnn saptanmasna yardmc olan parametrelerdir. En saf grafitin daha ziyade elektrik bataryalarnda, kuru pillerde, elik sanayii ve elektrometalurji sanayiinde, elektrik cihazlarndaki elektrodlarda, kalem yapmnda ve atomik grafit olarak reaktrlerde kullanlmasna karn, daha az saflkta olan grafitler dkmclkte (demir-elik), boyaclkta, refrakter kaplamalarda ve frnlarda refrakter macunlarn yapmnda, grafitli gres yalarnda ve daha bir ok alanda kullanlabilmektedir [31]. Genellikle grafitin kullanm alanna gre, ekli belirtilmez. Ancak pota gibi ekillendirilmi refrakterlerin yapmnda, daha stn zellikleri nedeni ile, pul eklindeki grafit tr; dier tketim alanlarnda ise, ekonomik nedenlerinden tr, amorf yani kk kristaller halinde, olutuu kaya ierisinde dissemine halde bulunan grafit tercih edilmektedir. Bugn, birok alanda doal grafit, yapay grafitle yer deitirebilmektedir. Bunun en nemli nedeni, yksek scakla dayankll ve doal grafite gre, 2500 C scaklkta daha az srnme zelliine sahip oluudur. Yapay grafit en ok elektrot yapmnda kullanlmakta, elektrodlar ise elektrik ve ergitme yaplan, hurda demiri de kullanabilen baz demir elik fabrikalarnda kullanlmaktadr. Elektrod artklarndan ise elie karbon verici olarak faydalanlmaktadr. Bu nedenle, elektrodlarda fiziksel zellikler yannda kimyasal olarakta, belli snrlarn zerinde emprite istenmemektedir. Yapay grafit retimi srasnda emprite kontrol kolaydr. Bu nedenle yksek derecede saf yapay grafit, demirin, karbon orann arttrmak gayesiyle de retilmektedir.

3.2.1.1. Tketim Alanlar

Doal grafit tek bana veya dier baz malzemelerle kartrlp, ekillendirilerek, saylamayacak kadar ok geni alanlarda kullanlmaktadr. Yalayc olarak, elektrik

39

sanayiinde, dkmclkte, boyaclkta, elektronik malzeme yapmnda, izole tesislerinde, motorlarda, kurun kalem yapmnda ve daha birok alanda grafitten yararlanr. En nemli kullanm alan ise, elik sanayii ve elektrometalurji sanayiidir. Grafitin kullanm alanna gre, genellikle ekli belirtilmez. Ancak, pota gibi ekillendirilmi refrakterlerin yapmnda, daha stn zellikleri nedeniyle, pul eklindeki grafit tr, dier metalrji uygulamalarnda ise daha ucuz olmasndan dolay, amorf grafit tercih edilmektedir. 3.2.1.1.1. Makine Paralarnda Yalayc Olarak Kullanm Kayganl, yumuakl ve makine paralar zerinde uzun mddet yapabilmesi zellii nedeni ile, makine yataklarnda yalama maddesi olarak kullanlabilir. Bu alan iin kullanlabilecek grafitin ok saf olmas (en az % 95 graftlemi karbon) ve kuvars gibi sert mineralleri iermemesi gerekir. Bu alan iin en uygun grafit tr, phesiz pul eklinde olandr. Grafit 0,1-1 mikron boyutuna tldkten sonra, ya, su, alkol veya bunlara benzer tayc bir sv ierisinde kolloid hale getirildikten sonra, makina parasnn istenen yerine iletilir. Tayc svnn trne bal olarak, grafit burada kuru veya ya bir tabaka oluturur. Kuru tip, frn zincir ve arabalarnda, motor silindirlerinde, deniz aralarnda ve kimyasal tesislerde; ya tabaka tr ise, yksek basn altnda, bilyal yataklarda kullanlr. 3.2.1.1.2. Ergitme - Pota Endstrisinde Kullanm Grafitin, dnya retiminin hemen hemen yarsna yakn miktar, bu alanda kullanlmaktadr. Grafitin ergime derecesi ok yksek olduundan (yaklak 4000 C), sya dayankldr. Genleme sabitesi ok dk; mekanik yklenmeye, kimyasal etkilenmeye ve scaklk deiimlerine kar dayankll ok iyidir. Isy ok iyi iletmesi ve d yzeylerinin bir svnn metali kavrayp - tutmayaca ekilde kaygan olmas gibi nedenler de, zellikle dkm potalar iin tercih edilen zellikler arasndadr [32]. Balayc zellik kazandrmak iin, arlnn yars kadar ate kili veya kmr katran; istenen zellikleri kazandrmak ve maliyeti drmek amacyla da kum, ate tulas ve asbest gibi ilaveler yaplr. Karma giren maddelerin oran, kullanl amacna gre deiir. Pota iin elverili grafit tr, ince taneli (ortalama tane boyu 0,3 mm.), younluu fazla, kl ve kkrt iermeyen, yksek tenrl (% 85 veya daha fazla) grafitlemi karbon

40

ierendir. Kl ierdii takdirde, kln ergime derecesinin yksek olmas (ounlukla Sri Lanka tipi) istenir. 3.2.1.1.3. Dkm Sanayinde Kullanm % 40 60 grafitlemi karbon ieren grafit tozlarnn, asl kullanld yerler dkmhanelerdir. Kil ve kumla kartrmak suretiyle dkm kalplar yapmnda kullanlr. Bentonit veya olivin ile kartrlp, tlm kok kmr tozu ve petrol koku, bu sanayii dalnda grafiti ikame edebilmektedir. 3.2.1.1.4. Kurun Kalem Ucu Yapmnda Kullanm Kurun kalem ucu, ilenmi kaolen, bentonit ve grafit karmndan yaplr. Bu kullanma en uygun grafit tr, ince taneli ve kompakt olandr. Yumuakl nedeniyle, daha ok doal grafit tercih edilir. Saflnn ykseklii orannda, bu alandaki kymeti artar. Dk kaliteli kalem ular iin amorf grafit kullanlr. Her iki durumda da arzu edilen grafit tr, andrc madde (kuvars gibi) iermeyen ve % 96 orannda grafitlemi karbona sahip olandr.

3.2.1.1.5. Motor ve Jeneratr Fralar malinde Kullanm

Bu malzemeler, yksek scaklktaki amorf veya damar trndeki doal grafitten yaplr. Bu amala uygun grafitin grafitlemi karbon miktar % 85'ten fazla olmaldr. Grafit fra yapmnda, zift, katran veya reine ile balanm grafit ve metal tozlar (bakr veya gm) kullanlr.

3.2.1.1.6. Grafitin Dier Kullanm Alanlar

Son senelerde kuru pil sanayiinde, bol miktarda grafit kullanlmaya balanmtr. Bunun iin pul tr (levhams) ve grafit tozu en uygunu olup, en az % 85 grafitik karbon iermesi gereklidir. Grafit ayrca uak sanayiinde, belirli jet motoru paralan ve uak paralarnda, byk lde arlk azaltlmas iin grafit flamanla kuvvetlendirilmi kompozit malzemeler kullanlr. Bu tr malzemeler ayn zamanda, spor malzemelerinde de kullanlmakta yaplmaktadr. Grafit, atom reaktrlerinde, ila retiminde, metalurji sanayinin eitli dallarnda ok ynl olarak kullanlmaktadr. Toz metalurjisinde, grafit, yatak malzemesi yapmnda ve olup, otomobillerde kullanlabilirlii konusunda da aratrmalar

41

elik imalinde, elie, karbon salayc olarak iki ayr amala kullanlr. Grafit, toz harman malzemenin sktrlmak suretiyle ekillendirilmesi srasnda yalayc olarak; bu malzemenin sinterlenmesi srasnda ise, metal oksitleri indirgeyici olarak grev yapar. Demir-elik retiminde kullanlan grafit ok saf olmaldr. Dier baz metallerin retimindeki gerekli grafitin ayn derecede saf olmas ok nemli olmayabilir. Grafitin safl, tane boyutu, boyut dalm ve nem durumu gibi faktrlerin deiimine bal olarak; anma ve srtnmesi istenilen dzeyde, kendinden yal yataklar imal edilebilir. Bu sahada kullanlan grafitin tr ve safl konusunda bir snrlama yoktur [33].

42

BLM 4 DENEYSEL ALIMALAR

4.1. DENEYDE KULLANILAN MALZEMELER VE K MYASAL B LEENLER

Deneyde katksz PA 6 ve deiik oranlarda grafit katkl ( %5, %10 ve %15 grafit katkl) PA 6 kompozit malzemeleri kullanlmtr. Katksz PA 6 polimeri spanyann NUREL firmasnn Nuramid adl polimeridir. Grafit ise Almanyadan temin edilmitir. PA 6 ve kompozitleri deiik ykler (30N, 60N, 90N,120N) altnda ve farkl hzlarda (0,40,81,2 m/s) pim-disk cihaznda AISI 4140 eliine kar 2000 m kayma yolunda anmaya maruz braklmtr. AISI 4140 eliinin ortalama yzey przll Ra=0,28 m olarak llmtr. Deneylerde kullanlan katksz PA 6, PA 6+%5 grafit, PA 6+%10 grafit, PA 6+%15grafit katkl numunelerin younluklar srasyla 1130 kg/m3, 1160 kg/m3, 1119 kg/m3 ve 1210 kg/m3 tr.

4.2. DENEY NUMUNELER N N HAZIRLANII

Grafit katkl kompozit malzemeler kompound retim makinesi kullanlarak retilmitir. Ekstrzyon makinesi MC 40 Werner Phelieder markadr ve ekstrzyon scaklk aral 210 C ile 260 C aralnda ayarlanarak granl formda kompozit malzemeler retilmitir. Daha sonra granl formundaki katksz PA 6 ve grafit katkl kompozit malzemeler ERAT marka enjeksiyon makinasnda 220C ve 260 C scaklk aralnda 6mm apnda ve 50mm uzunluunda yuvarlak kesitli kalp kullanlarak 6x50mm kesitli numuneler retilmitir.

43

4.3. DENEY ARTLARI

Deneyler, atmosfer artlarnda gerekletirilmitir. Ortamn nemi ve scakl deneyler sresince okunup kaydedilmitir. Tablo 4.1de deneyde kullanlan malzemeler ve deney artlar verilmitir.

Tablo 4. 1. Malzeme ve Test artlar Tablosu Younluk Malzemeler (kg/m )

3

Deney scakl ( C)
o

Yk (N)

Hz (m/sn)

Nem (%)

PA 6

1130

251

561

30 PA 6+%5 grafit 1160 221 60 0,4 521

90 PA 6+%10 grafit 1190 221 120

0,8

1,2

511

PA 6+%15 grafit

1210

251

521

4.4. AINMA DENEY N N YAPILII

Deneyde kullanlacak her bir anma numunesi ve AISI 4140 elik diskin yzeyi deneyden nce metil alkol ile temizlenmitir. PA 6 ve grafit katkl kompozit numuneler deneyden nce ve sonra 10-4 gr hassasiyetli Sartorius marka terazi kullanlarak tartlmtr. Numuneler deney cihazna bir vida yardmyla balanm, bu srada polimer yzeyinin andrc metal disk yzeyine paralel olmas iin su terazisi kullanlmtr.

44

PA 6 ve grafit katkl kompozit numuneler, srayla 30N, 60N, 90N,120N luk yklerde ve 0,40,81,2 m/s kayma hzlarnda kuru ortamda anma deneyine tabi tutulmutur. Deneylerden nce ve sonra numuneler 70 Cde 4 saat kurutma ilemine tabii tutulmutur. Srtnme katsaysn belirlemek amacyla srtnme kuvvetini lmek iin bir loadcell kullanlmtr. 2000 mlik kayma yolu sresince 64.000 veri alnm ve bilgisayara otomatik olarak

kaydedilmitir. Daha sonra

srtnme kuvveti deerleri uygulanan kuvvete

blnmek suretiyle numunelerin srtnme katsaylar hesaplanmtr. =

Fs FN

Burada ; Fs = Srtnme kuvveti , FN = Uygulanan yk, = Srtnme katsaysn gstermektedir. Deneyler sresince ortamn scakl ve nemi llmtr. Deney ncesi ve sonras deney numuneleri hassas terazide tartlarak arlk farklar bulunmutur. Bu ilemler, her bir numune iin tekrarlanmtr. Numunelerin anma hz; Arlk kaybnn, malzemenin younluu, kayma yolu ve uygulanan yke blnmesiyle bulunmutur.

Ws=

G / 1000 .L. p

Burada; W s : Spesifik anma hz (m3/Nm),

G: Anma fark (kg),

:Younluk (kg/m3), L: Yol (m), P: Uygulanan yk (N) gstermektedir. Tablo 4. 2. de deneylerde kullanlan tm malzemeler ve deney artlarndaki anma miktarlar verilmitir.

45

Tablo 4. 2. Malzeme ve Kullanlan Tm Ykler ve Hzlardaki Anma Miktarlar

Yk Malzeme (N) 30 PA 6 60 90 120 30 PA 6+%5 grafit 60 90 120 30 PA 6+%10 grafit 60 90 120 30 PA 6+%15 grafit 60 90 120 0,40

Hz (m/sn) 0,8 Anma miktar (g) 0,0008 0,0015 0,002 0,0038 0,0007 0,0011 0,0015 0,0017 0,0003 0,0004 0,001 0,0014 0,0002 0,0003 0,0006 0,0011 0,0001 0,00018 0,0022 0,0048 0,0008 0,0013 0,0017 0,0018 0,0004 0,0005 0,0012 0,0016 0,0003 0,0004 0,0009 0,0012 0,00011 0,0019 0,0026 0,006 0,0009 0,0015 0,0019 0,002 0,0006 0,0008 0,0013 0,0018 0,0004 0,0007 0,0011 0,0015 1,2

4.5. KULLANILAN DENEY C HAZI

Katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6 kompozit malzemeler anma deneyine balamadan nce yzeyleri 1200 nolu zmpara kullanlarak hazrlanm, elik disk ise doru akm motoru tarafndan dndrlmektedir. Motorun devri bir varyatr yardmyla ayarlanmaktadr. Bylece istenilen hza ulalabilmektedir. Numunenin baland bir elik kol ve bu kolun dier tarafnda bir kar arlk bulunmaktadr. Kar arlk kolun dengede durabilmesi iin ayarlanabilmektedir. Cihaz altrld zaman numunenin baland kol elik diskin dnd yne doru dnmeye alr. Bu da load-cellde srtnme kuvvetinin okunmasna

46

yardmc olur. Her bir numune iin tespit edilen srtnme kuvvetinin, uygulanan yke blnmesiyle numunenin srtnme katsays tespit edilir. Her bir deney en az defa yaplarak deney sonularnn hassas bir ekilde elde edilmesi amalanmtr. ekil 4.1.de anma cihaz ve PA 6 ve grafit katkl PA 6 kompozitlerinin balant ekli grlmektedir.

ekil 4. 1.Anma Deneyinde Kullanlan Cihaz ve Numunenin Balant ekli

[34].

47

BLM 5. DENEYSEL SONULAR VE RDELEME

5.1. PA 6 VE GRAF T KATKILI KOMPOZ TLER N N AINMA VE SRTNME DAVRANILARI 5.1.1. Ortalama Srtnme Katsays Yk likisi

0,24 Srtnme Katsays ( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 30 60 Yk (N) 90 120 0,4m/s 0,8m/s 1,2m/s

ekil 5.1. Katksz PA 6nn Farkl Hz ve Yklerdeki Srtnme Katsays-yk likisi

48

0,24 Srtnmme Katsays ( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 30 60 Yk (N) 90 120 0,4m/s 0,8m/s 1,2m/s

ekil 5.2. %5 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Hz ve Yklerdeki Srtnme Katsays-yk likisi

0,24 0,22 Srtnme Katsays ( ) 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 30 60 Yk (N)
ekil 5.3. %10 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Hz ve Yklerdeki Srtnme Katsays-Yk likisi

0,4m/s 0,8m/s 1,2m/s

90

120

49

0,24 Srtnme Katsays ( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 30 60 Yk (N)
ekil 5.4. %15 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Hz ve Yklerdeki Srtnme Katsays-Yk likisi

0,4m/s 0,8m/s 1,2m/s

90

120

0,24 Srtnme Katsays ( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 30 60 Yk ( N ) 90 120 katksz %5 katkl %10 katkl %15 katkl

ekil 5.5. PA 6 ve Grafit Katkl Kompozitlerinin Srtnme Katsays- Yk likisi (kayma hz: 0,4 m/s)

50

0,24 Srtnme katsays( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 30 60 Yk(N) 90 120 katksz %5 katkl %10 katkl %15 katkl

ekil 5.6 PA 6 ve Grafit Katkl Kompozitlerinin Srtnme Katsays- Yk likisi (kayma hz: 0,8 m/s)

0,24 Srtnme Katsays ( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 30 60 Yk ( N )
ekil 5.7. PA 6 ve Grafit Katkl Kompozitlerinin Srtnme Katsays- Yk likisi (kayma hz: 1,2 m/s)

katksz %5 katkl %10 katkl %15 katkl 90 120

51

ekil 5.1, 5.2, 5.3 ve 5.4 katksz ve srasyla %5, %10 ve %15 grafit katkl PA 6 kompozitlerinin srtnme katsays yk ilikisini gstermektedir. ekillerden de grld gibi uygulanan ykn artmas ile birlikte srtnme katsaylarnda hafif bir ykselme olduu gzlenmitir. Katksz PA 6nn srtnme katsays deerleri 30Nluk yklerde srasyla 0,4 m/s hzda 0.165, 0,8 m/s hzda 0.17 ve 1,2 m/s hzda 0,22 olmutur. Maksimum srtnme katsays 120N yk ve 1.2 m/s hzda 0.22 olduu grlmektedir. Yani hz %100 artrld zaman srtnme katsaysndaki art %3 civarnda iken hz %200 artrld zaman srtnme katsaysndaki art %33 civarnda olmutur. %5 grafit katkl PA 6nn srtnme katsays 30N yk iin, 0.4 m/s hzda 0.15, 0.8 m/s hzda 0.16 ve 1.2 m/s hzda 0.17 olduu grlmtr. En yksek srtnme katsays ise 120N yk ve 1.2 m/s hzda 0.205 olmutur. Yani hz %100 artrld zaman srtnme katsaysndaki art %6 civarnda iken hz %200 artrld zaman srtnme katsaysndaki art %13 civarnda olmutur. Uygulanan yk %300 artrld zaman ise srtnme katsaysndaki art ise %37 ye ykselmitir. %10 grafit katkl PA 6nn srtnme katsays 30N yk iin 0.4 m/s hzda 0.15, 0.8 m/s hzda 0.155 ve 1.2 m/s hzda 0.165 olmutur. Srtnme katsays 120N yk ve 1.2 m/s hzda 0.20 ile en yksek deere ulamtr. Bu kompozit malzemede de hzn artmas ile birlikte srtnme katsaysnda hafif bir art gzlenmitir. Bu art, hzn %100 artrlmas ile yaklak %3 civarnda iken hz %200 artrld zaman srtnme katsaysnda %10 civarnda art olduu gzlenmitir. %15 grafit katkl PA 6nn srtnme katsays 30N yk iin 0.4 m/s hzda 0.14, 0.8 m/s hzda 0.15 ve 1.2 m/s hzda 0.16 olmutur. Srtnme katsaysnn en yksek olduu deer ise 120N ykte 1.2 m/s hzda 0.18 gereklemitir. Dk ykte (30 N) %15 grafit katkl PA 6nn srtnme katsays hz %100 artrld zaman %7 civarnda art gzlenirken, hz %200 artrld zaman srtnme katsaysndaki art %14 civarnda olmutur. Uygulanan yk %300 (30N-120N) artrld zaman ise srtnme katsaysndaki art ise %28 olmutur. %15 grafit katkl PA 6 kompozit numunelerin srtnme katsaylarnn 30N yk ve 0.4 m/s deki deeri 0.14 iken 1.2 m/s hzda 0.16 olmutur. 120N yk ve 0.4 m/s deki deeri 0.16 iken 1.2 m/s hzda 0.18 olmutur. Katksz PA 6nn srtnme katsaylarnn 30N yk ve 0.4 m/s deki deeri 0.155 iken 1.2 m/s hzda 0.181 olmutur. 120N yk ve 0.4 m/s deki deeri 0.185 iken 1.2 m/s hzda 0.22 olmutur. %15 grafit katkl PA 6 kompozitin srtnme katsaylar katksz PA 6nn ki ile 52

karlatrldnda dk yklerde (30N) ve dk hzlardaki (0.4m/s) srtnme katsaysndaki d %10 civarnda iken, yksek yklerde (120N) ve yksek hzlardaki (1.2 m/s) srtnme katsaysndaki d %18 civarnda olmutur. Yani PA 6ya %15 orannda grafit ilavesi ile srtnme katsaysnda yaklak % 18lik bir azalmaya sebep olmutur. ekil 5.5, ekil 5.6 ve ekil 5.7 katksz PA 6, %5 grafit katkl PA 6, %10 grafit katkl PA 6 ve %10 grafit katkl PA 6 malzemelerinin farkl hzlardaki (0.4 m/s, 0.8m/s, 1,2 m/s) ortalama srtnme katsays-yk ilikisini gstermektedir. Bu ekillerden de grld gibi %15 grafitli PA 6nn srtnme katsays, katksz ve dier az oranda grafit ieren PA 6 kompozitlerinkinden daha dk olduu tespit edilmitir.

5.1.2. Srtnme Katsays-Hz likisi

0,24 Srtnme Katsays ( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 0,4 0,8 Hz (m/s)
ekil 5.8. Katksz PA 6nn Farkl Yklerdeki Srtnme Katsays-Hz likisi

30 N 60 N 90N 120 N 1,2

53

0,24 Srtnmme Katsays ( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 0,4 0,8 Hz (m/s) 1,2
30 60 90 120

ekil 5.9. % 5 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Yklerdeki Srtnme Katsays-Hz likisi

0,24 Srtnme Katsays ( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 0,4 0,8 Hz (m/s) 1,2 30 N 60 N 90 N 120 N

ekil 5.10. % 10 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Yklerdeki Srtnme Katsays-Hz likisi

54

0,24 Srtnme Katsays ( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 0,4 0,8 Hz (m/s) 1,2 30 N 60 N 90 N 120 N

ekil 5.11. % 15 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Yklerdeki Srtnme Katsays-Hz likisi

0,24 Srtnme Katsays ( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 0,4 0,8 Hz (m/s) 1,2 katksz % 5 katkl % 10 katkl % 15 katkl

ekil 5.12 Katksz PA 6 ve Grafit Katkl PA 6 Kompozitlerinin Srtnme Katsays- Hz likisi. (Yk: 30 N)

55

0,24 Srtnme Katsays ( ) 0,22 0,2 0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 0,4 0,8 Hz (m/s) 1,2

katksz %5 katkl %10 katkl %15 katkl

ekil 5.13 % 5 Grafit Katkl PA 6 ve Grafit Katkl PA 6 Kompozitlerinin Srtnme KatsaysHz likisi. (Yk: 60 N)

0,24 0,22 Srtnme Katsays ( ) 0,2

katksz %5 katkl %10 katkl %15 katkl

0,18 0,16 0,14 0,12 0,1

0,4 0,8 Hz (m/s) 1,2

ekil 5.14 % 5 Grafit Katkl PA 6 ve Grafit Katkl PA 6 Kompozitlerinin Srtnme KatsaysHz likisi. (Yk: 90 N)

56

0,24 0,22 Srtnme Katsays ( ) 0,2

0,18 0,16 0,14 0,12 0,1 0,4 Hz (m/s) 0,8 1,2 katksz %5 katkl %10 katkl %15 katkl

ekil 5.15 % 5 Grafit Katkl PA 6 ve Grafit Katkl PA 6 Kompozitlerinin Srtnme KatsaysHz likisi. (Yk: 120 N)

ekil 5.8 ile 5.15 arasndaki grafiklerde katksz PA 6 ve %5 grafit katkl PA 6, %10 grafit katkl PA 6 ve %15 grafit katkl PA 6nn ortalama srtnme katsays-hz grafiklerinin 0.4 m/s, 0.8 m/s, 1.2 m/s hzlardaki; 30N, 60N 90N ve 120N yklerdeki anma davranlar grlmektedir. ekil 5.8, 5.9, 5.10 ve 5.11de katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6 malzemelerinin ayr ayr srtnme katsays-hz ilikisi grlmektedir. ekil 5.12, 5.13, 5.14 ve 5.15te ise bu malzemelerin hza gre srtnme katsays birbirleri ile karlatrlmaktadr. Srtnme hznn artmas ile birlikte katksz PA 6 ve grafit katkl kompozitlerinin srtnme katsaylar deimitir. ekil 5.8de katksz PA 6nn srtnme katsays 30N ykte ve 0.4 m/s hzda 0.155 iken, yk sabit tutularak hz 0.8 m/s olduu zaman 0.160 ve hz 1.2 m/s ye karld zaman ortalama srtnme katsays 0.167 olmutur. Hz katna karld zaman srtnme katsays % 6,6 artmtr. Dier yk ve hzlara baktmz zaman yk sabit tutulup hz arttrlnca, srtnme katsaysnn artt

57

gzlemlenmitir. Srtnme katsaysndaki en fazla deiim 90N ykte 0.8 m/s hzda 0.170 iken, 1.2 m/s hzda 0.205 civarna kmtr. ekil 5.9da %5 grafit katkl PA 6nn 30N yk ve 0.4 m/s hzdaki srtnme katsays 0.151, yk sabit tutularak hz 0.8 m/s iken 0.155 ve 1.2 m/s hzda ise 0.160 olmutur. Yk sabit tutularak hz % 300 arttrld zaman srtnme katsays % 5.9 artmtr. 60N ykteki srtnme katsaysnn hza gre deiimi dier yklere gre daha az olmutur. Ancak srtnme katsays azda olsa art eilimindedir. 120N yk ve 1.2 m/s hzda srtnme katsays en yksee karak 0.210 deerine ulamtr. ekil 5.10da %10 grafit katkl PA 6nn 30N yk ve 0.4 m/s hzdaki ortalama srtnme katsays 0,145 ile yk sabit tutulup hz arttrldnda 0.8 m/s de 0.150 ve 1.2 m/s hzda 0.153 olmutur. Yani hz katna karld zaman srtnme

katsays deeri % 5.7 artmtr. 60N ve 90N yklerde, 0.4 m/s ile 0.8 m/s hzlardaki srtnme katsay deerleri birbirine ok yakndr. Tm yk ve hzlardaki deerlere bakld zaman hzn artmas ile birlikte srtnme katsays da artmtr. Ancak katksz PA 6 ve % 5 grafit katkl PA 6ya gre bu art dktr. En yksek srtnme katsays 12 m/s hz ve 120Nykte 0.20 deerine ulamtr. ekil 5.11de %15 grafit katkl PA 6nn 30N yk ve 0.4 m/s hzdaki ortalama srtnme katsays 0.140 olmutur. Yk sabit tutularak hz 0.8 m/s ye ktnda 0.143 1,2 m/s ye ulatnda srtnme katsays deeri 0.147 olmutur. Yk sabit tutularak hz katna karld srtnme katsays deerinde % 5lik art olduu tespit edilmitir.zaman 60N, 90N ve 120N deerleri birbirine ok yakn kmtr. En yksek srtnme katsays 0.4 m/s hz ve 120N ykte 0.180 olmutur. 0,4 m/s hzda yk % 400 arttrld zaman srtnme katsays deeri % 28.5 artmtr. ekil 5.12, 5.13, 5.14 ve 5.15te katksz PA 6 ve grafit katkl kompozitlerinin karlatrmal olarak srtnme katsays hz grafikleri grlmektedir. ekil 5.12 ve 5.13te yani 30N ve 60Nluk yklerde hzlarn artmas ile srtnme katsaysnn art, 90N ve 120N yklerdeki srtnme katsaysna gre daha az olmutur. En dk srtnme katsays %15 grafit katl PA 6da gzlemlenmitir. En yksek srtnme katsays ise katksz PA 6da gereklemitir. Ayn zamanda hzn artmas ile katksz PA 6daki srtnme katsays art dier malzemelere gre daha ok olmutur. Katksz PA 6 iin, 0,4 m/s hzda ve 30 N ykte srtnme katsays deeri 0,155 iken, hz sabit tutularak yk % 400arttrld zaman srtnme katsays deeri % 19 artarak 0,185e ulamtr. % 5 grafit katkl PA6 iin bu art, % 16, % 10 grafit katkl PA 6 iin % 14 ve % 15 grafit katkl PA6 iin ise % 11 olarak 58

gereklemitir. Yani malzemenin ierisine konulan grafitin artmas ile srtnme katsaysnda d gzlemlenmitir.

5.1.3. Srtnme Katsays-Yol likisi

0,7 0,6 Srtnme katsays ( ) 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 0 400 800 Yol(m) 1200 1600 2000

katksz %5 katkl 15 katkl %10 Katkl

ekil 5.16. Katksz PA 6 ve Grafit Katkl PA 6nn Srtnme Katsays-Kayma Yolu likisi (Yk: 120N, Hz: 0,4m/s )

ekil 5.16 da katksz PA 6nn srtnme katsays-yol grafii incelendiinde srtnme katsaysnn 350 mye kadar hzl bir ykselme eilimi ierisinde olduu grlmektedir. Srtnme katsays deeri 1000 mye kadar dalgalanmakla birlikte 0.45 civarndadr. 10002000 m arasnda srtnme katsays deerinde dzenli bir art grlp, ortalama deer 0.65e kadar kmtr. %5 grafit katkl PA 6da ise 0900 m arasndaki srtnme katsays deeri 0.18 olarak grlmektedir. 9001700 mler arasnda srtnme deeri artarak 0.40a kmtr. Daha sonra 2000 m ye kadar srtnme deerinde art grlmemitir. Grafiklerde grld gibi balangtaki srtnme katsaylarndaki art dzenli olmad gzlenmitir. Bunun sebebi ise, elik disk ve polimer malzeme yzeylerindeki przllkten kaynaklanmaktadr. Zaman ierisinde kayma yolu arttka disk yzeyindeki girintiler elik disk malzemeye gre daha yumuak olan polimer malzeme ile dolacak ve elik disk yzeyinde ince bir film tabakas oluturmas ile aklanabilir.

59

%10 grafit katkl PA 6nn srtnme katsays-yol grafii kararl bir davran gstermektedir. Srtnme yolunca 0.20 deerindedir. %15 grafit katkl PA 6nn srtnme katsays yol boyunca deimemitir. En dk srtnme katsays %15 grafitli PA 6 da 0.18 olarak grlmektedir. Katksz PA 6daki srtnme katsaysndaki dalgalanma en fazla, %15 grafit katkl PA 6nn srtnme katsaysndaki dalgalanma en azdr.

0,6 % 5 katkl 0,5 Srtnme Katsays ( ) "%10 katkl" "%15 katkl" 0,4 katksz

0,3

0,2

0,1

0 0 400 800 Yol (m) 1200 1600 2000

ekil 5.17. Katksz PA 6 ve Grafit Katkl PA 6nn Srtnme Katsays-Kayma Yolu likisi (Yk: 120N, Hz: 0,8 m/s )

ekil 5.17de katksz PA 6nn 500m ye kadar srtnme katsays 019dur. zellikle 600-800mler arasda srtnme katsaysnda hzl bir art olduu grlmektedir. 800m^de srtnme katsays deeri 0.42 olmutur. Bu deer 2000m ye kadar deimemitir. %5 grafitli PA 6nn srtnme katsays deeri 8000mye kasar 0.20dir. 8002000m arasnda srtnme katsays deeri 0.22ye kmtr. %10 grafit katkl PA 6nn srtnme katsays 0-400mler arasnda 0.17, 4001000m arasnda 0.19 ve 900-2000m arasnda 0.20 olarak grlmektedir. %15 grafitli PA 6nn ise srtnme katsays deerleri 0.3-1.0 arasndadr. Ancak srtnme mesafesinin artmas ile birlikte srtnme katsays deerinin artt grlmektedir.

60

0,8 katksz 0,7 Srtnme katsays ( ) 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 0 400 800 Yol (m) 1200 1600 2000 %10 katkl %5 katkl %15 katkl

ekil 5.18. Katksz PA 6 ve Grafit Katkl PA 6nn Srtnme Katsays-Kayma Yolu likisi (Yk: 120N, Hz: 1,2 m/s )

ekil 5.18de katksz PA 6nn 0-600 m yol boyunca srtnme katsays deeri deimemitir.600-1500 mler arasnda srtnme katsays dalgalanmal bir art eilimindedir. 15002000 mler arasnda ise 0.60.7 deerindedir. %5 grafit katkl PA 6nn srtnme katsays deeri 0-600 m yol boyunca deimemitir. 600-800mler arasnda srtnme katsays artm,800-1100 mler arasnda deimemitir. 1100-2000 mler arasnda srtnme katsays art gstermitir. %10 grafit katkl PA 6nn srtnme katsays 0-1100 mler arasnda kararl bir ekildedir. 1100-1200mler arasnda art, 1300 mde dme olmakla birlikte 1700 mye kadar ayn deerdedir. 1700-2000 m yol boyunca kademeli bir art ierisindedir. %15 grafit katkl PA 6nn srtnme katsays grafii dier malzemeden farkllklar gstermektedir. Balangtan 800 mye kadar srtnme katsaysnda k kk deiimler gzlenmekle birlikte, srtnme katsays deeri 0.18dir.

61

a)

b)

c)
ekil 5-19 Katksz PA 6 Malzemesinin a)0,4 m/s 60 N, b) 0,4 m/s 120 N, c) 1,2 m/s 120 N Yklerdeki Anan Yzeylerin SEM Grntleri ekil 5-46 Katksz PA6 malzemesinin a) 0,4 m/s 60 N , b) 0,4m/s 120N,

c) 1,2m/s 120N yklerdeki anan yzeylerin SEM grntleri

62

a)

b)

c)
ekil 5-20 %5 Grafit Katkl PA 6 Malzemesinin a)0,4 m/s 60 N, b) 0,4 m/s 120 N, c) 1,2 m/s 120 N Yklerdeki Anan Yzeylerin SEM Grntleri

63

a)

b)

c)
ekil 5-21 %10 Grafit Katkl PA 6 Malzemesinin a)0,4 m/s 60 N, b) 0,4 m/s 120 N, c) 1,2 m/s 120 N Yklerdeki Anan Yzeylerin SEM Grntleri

64

a)

b)

c)
ekil 5-22 %15 Grafit Katkl PA 6 Malzemesinin a)0,4 m/s 60 N, b) 0,4 m/s 120 N, c) 1,2 m/s 120 N Yklerdeki Anan Yzeylerin SEM Grntleri

65

ekil 5.19, ekil 5.20, ekil 5.21, ekil 5.22 srasyla katksz PA 6, %5 katkl PA 6, %10 katkl PA 6 ve %15 katkl PA 6nn deiik farkl hz ve yklerdeki anma yzeylerinin SEM mikroskobundaki grntlerini gstermektedir. Dk yklerde ve dk hzlardaki anma yzeylerinde belirgin bir abrasiv veya adhezif anma tr grlmezken, ykn ve hzn artmas ile diskin ve polimer yzeylerinin scaklklarnn artmas ile plastik deformasyon olutuu grlmektedir. Ancak grafit orannn artmas plastik deformasyon oluumunu azaltmaktadr. Srtnme katsays-yk ilikisini ve Srtnme katsays-hz ilikisi gsteren ekillerden de aka grld gibi PA 6 ve deiik oranlarda grafit katkl PA 6 kompozitleri uygulanan ykn ve kayma hznn artmas ile artmtr. Bunun sebebi ise uygulanan ykn artmas ile elik disk ve polimer numuneler arasndaki srtnme sonucunda scaklk artmaktadr. Bu scaklk yaklak 50-60 C civarndadr. Bu scaklk aralnda zellikle katksz PA 6 polimer malzemesi yumuamakta ve daha fazla anmaktadr. Anan partikller yine elik diskin zerine yaparak elik diskin yzeyini przl hale getirmektedir. ekil 5.19da katksz PA 6nn yksek hzlarda (1.2 m/s) ve yksek yklerdeki (1.2m/s) anma yzey grntsn gstermektedir. Yani elik diskin yzeyinin przl hale gelmesi bu mikroyap fotoraf ile ispatlanmtr. elik yzeyinin przl olmas durumu ise katksz PA 6nn srtnme katsaysn belirgin bir ekilde artrrken, PA 6 iindeki grafit katks artrld zaman ise srtnme katsays yalayclk zelliinden dolay azalmaktadr.

66

5.1.3. Spesifik Anma Hz Kayma Hz likisi

2,5E-14 Spesifik Anma Hz (m /N) 2E-14 1,5E-14 1E-14 5E-15 0 0,4 0,8 Hz (m/s)
ekil 5.23. Katksz PA 6nn Farkl Yklerdeki Spesifik Anma Hz-Kayma Hz likisi
2

30N 60N 90N 120N 1,2

1,6E-14 Spesifik Anma Hz (m2/N) 1,4E-14 1,2E-14 1E-14 8E-15 6E-15 4E-15 2E-15 0 0,4m/s 0,8m/s Hz ( m/s )
ekil 5.24. % 5 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Yklerdeki Spesifik Anma Hz-Kayma Hz likisi

30 N 60 N 90 N 120 N
1,2m/s

67

8E-15

Spesifik Anma Hz (m /N)

7E-15 6E-15 5E-15 4E-15 3E-15 2E-15 1E-15 0

30 N 60 N 90 N 120 N 0,4 0,8 Hz (m/s) 1,2

ekil 5.25. % 10 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Yklerdeki Spesifik Anma Hz-Kayma Hz likisi

4,5E-15 Spesifik Anma Hz (m /N) 4E-15 3,5E-15 3E-15 2,5E-15 2E-15 1,5E-15 1E-15 5E-16 0 0,4 0,8 Hz(m/s)
ekil 5.26. % 15 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Yklerdeki Spesifik Anma Hz-Kayma Hz likisi

30 N 60 N 90 N 120 N 1,2

68

1,60E-14 Spesifik Anma Hz (m /N) 1,40E-14 1,20E-14 1,00E-14 8,00E-15 6,00E-15 4,00E-15 2,00E-15 0,00E+00 0,4 0,8 Hz (m/s) 1,2 katksz %5 katkl %10 katkl %15 katkl
2 2

ekil 5.27. PA 6 ve Grafit Katkl PA 6 Kompozitlerinin Spesifik Anma Hz- Kayma Hz likisi (Yk:30 N)

1,6E-14 Spesifik Anma Hz (m /N) 1,4E-14 1,2E-14 1E-14 8E-15 6E-15 4E-15 2E-15 0 0,4 0,8 Hz (m/s) 1,2 katksz %5 katkl %10 katkl %15 katkl

ekil 5.28. PA 6 ve Grafit Katkl PA 6 Kompozitlerinin Spesifik Anma Hz- Kayma Hz likisi (Yk:60 N)

69

1,80E-14 Spesifik Anma Hz (m /N) 1,60E-14 1,40E-14 1,20E-14 1,00E-14 8,00E-15 6,00E-15 4,00E-15 2,00E-15 0,00E+00 0,4 0,8 Hz (m/s) 1,2 katksz %5 katkl %10 katkl %15 katkl
2

ekil 5.29. PA 6 ve Grafit Katkl PA 6 Kompozitlerinin Spesifik Anma Hz- Kayma Hz likisi (Yk:90 N)

2,50E-14 Spesifik Anma Hz (m /N) 2,00E-14 1,50E-14 1,00E-14 5,00E-15 0,00E+00 0,4 0,8 Hz (m/s) 1,2 katksz %5 katkl %10 katkl %15 katkl
2

ekil 5.30. PA 6 ve Grafit Katkl PA 6 Kompozitlerinin Spesifik Anma Hz- Kayma Hz likisi (Yk:120 N)

70

ekil 5.23 ile 5.30 arasndaki grafiklerde katksz PA 6 ,%5 grafit katkl PA 6, %10 grafit katkl PA 6 ve %15 grafit katkl PA 6nn Spesifik anma hz -hz ilikisi grafiklerinin 0.4 m/s,0.8 m/s, 1.2 m/s hzlarda ve 30N, 60N 90N ve 120N yklerdeki anma davranlar grlmektedir. ekil 5.23, 5.24, 5.25 ve 5.26da katksz PA 6 ve grafit katkl kompozitlerinin Spesifik anma hz - hz ilikisi ayr ayr incelenmitir. ekil 5.27, 5.28, 5.29 ve 5.30da ise bu malzemelerin Spesifik anma hz -hz ilikileri karlatrmal olarak grlmektedir. Srtnme hznn artmas ile birlikte katksz PA 6 ve %5 grafit katkln PA 6 da ki Spesifik anma hz nn ,%10 grafitli ve %15 grafitli PA 6ya gre daha fazla olduu tespit edilmitir. ekil 5.23da katksz PA 6nn Spesifik anma hz -hz grafii grlmektedir. Srtnme hzna bal olarak Spesifik anma hznda art olduu grlmektedir. Ancak 0.4 m/s hzda ve 60N Spesifik anma hz 0.4 m/s hz ve 30N yke gre daha dk olmutur. Bu durum 0.8 m/s hzda eitlenmi, 1.2 m/s hzda 60N ykn Spesifik anma hz 30N ykten daha fazla olmutur ekil 5.24de %5 grafit katkl PA 6nn Spesifik anma hz -hz grafii grlmektedir. Hzn artmas ile birlikte anmann da artt grlmektedir. Ancak 0.4 m/s hzda 60N ve 90Nluk yklerdeki anma oranlar eit kmtr. Yine 0.8 m/s hzda 30N ve 60N yklerdeki anma oranlar birbirine ok yakndr. 1.2 m/s hzda ise ykn art ile birlikte Spesifik anma hz da artmtr. ekil 5.25de %10 grafit katkl PA 6 malzemesinin Spesifik anma hz -hz grafii grlmektedir. Hzn art ile birlikte anmada da art sz konusudur. 0.8 m/s hzda ve 30N ve 60N yklerdeki anma oranlar eittir. Grafie bakld zaman 0.8 m/s hzda 90N ve 120N arlktaki anma deerlerinin de birbirine ok yakn olduu grlmektedir. ekil 5.26da %15 grafit katkl PA 6nn Spesifik anma hz hz grafii grlmektedir. Dierlerinde olduu gibi bu grafikte de hzn artmas ile anma art grlmektedir. 0.8 m/s hzda 30N ve 60N yklerdeki anma oranlar birbirine eittir. ekil 5.27, 5.28, 5.29 ve 5.30daki karlatrmal Spesifik anma hz -hz grafiklerine bakld zaman 30N anma yknde katksz ve %5 grafit katkl PA 6nn Spesifik anma hznn, hzn artmas ile birbirine benzer ekilde artt grlmtr. Bu iki malzemenin 60N ve 90N yklerdeki anma davranlar da bir birine benzerdir. Ancak 120N ykte katksz PA 6nn Spesifik anma hz hzn 71

artmas ile birlikte hzl bir art gstermitir. %5 grafit katkl PA 6da hzn artmas ile Spesifik anma hz deerindeki art daha azdr. %10 grafit katkl PA 6da ise 30N, 60N, 90N yklerde hzn artmas ile birlikte Spesifik anma hz deerleri de artmtr.%15 grafit katkl PA 6nn hza bal anma aran dier malzemelerden farkllk gstermektedir. Sadece 30N ykte hzn artmas ile birlikte Spesifik anma hz deeri ok az bir art gstermi, dier yklerde ise hzn artmas ile birlikte Spesifik anma hz deeri sabit kalmtr.

5.1.4. Spesifik Anma Hz -Yk likisi

2,5E-14 Spesifik Anma Hz (m /N) 2E-14 1,5E-14 1E-14 5E-15 0 30 60 Yk (N)
ekil 5.31. Katksz PA 6nn Farkl Hzlardaki Spesifik Anma Hz-Yk likisi

0,4 m/s 0,8 m/s 1,2 m/s

90

120

72

1,6E-14 Spesifik Anma Hz (m /N) 1,4E-14 1,2E-14 1E-14 8E-15 6E-15 4E-15 2E-15 0 30 60 Yk ( N )
ekil 5.32. % 5 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Hzlardaki Spesifik Anma Hz-Yk likisi

0,4m/s 0,8m/s 1,2m/s 90 120

8E-15 Spesifik Anma Hz (m2/N) 7E-15 6E-15 5E-15 4E-15 3E-15 2E-15 1E-15 0 30 60 Yk (N)
ekil 5.33. % 10 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Hzlardaki Spesifik Anma Hz-Yk likis
0,4 m/s

0,8 m/s
1,2 m/s

90

120

73

4,5E-15 4E-15 Spesifik Anma Hz (m /N) 3,5E-15 3E-15 2,5E-15 2E-15 1,5E-15 1E-15 5E-16 0 30 60 Yk (N)
ekil 5.34. % 15 Grafit Katkl PA 6nn Farkl Hzlardaki Spesifik Anma Hz-Yk likis
2

0,4 m/s 0,8 m/s 1,2 m/s

90

120

1,60E-14
Spesifik Anma Hz (m /N)

1,40E-14 1,20E-14 1,00E-14 8,00E-15 6,00E-15 4,00E-15 2,00E-15 0,00E+00

Katksz %5 Katkl %10 Katkl %15Katkl

30

60 Yk(N)

90

120

ekil 5.35. Katksz PA 6 ve Grafit Katkl PA 6nn Spesifik Anma Hz Yk likisi (Hz: 0,4m/s )

74

2,00E-14
Spesifik Anma Hz (m /N)

1,80E-14 1,60E-14 1,40E-14 1,20E-14 1,00E-14 8,00E-15 6,00E-15 4,00E-15 2,00E-15 0,00E+00

Katksz %5 Katkl %10 Katkl %15Katkl

30

60 Yk(N)

90

120

ekil 5.36. Katksz PA 6 ve Grafit Katkl PA 6nn Spesifik Anma Hz Yk likisi (Hz: 0,8 m/s )

2,50E-14
Spesifik Anma Hz (m /N)

Katksz 2,00E-14 1,50E-14 1,00E-14 5,00E-15 0,00E+00 30 60 Yk(N) 90 120 %5 Katkl %10

ekil 5.37. Katksz PA 6 ve Grafit Katkl PA 6nn Spesifik Anma Hz Yk likisi (Hz: 1,2 m/s )

75

ekil 5.31 ile 5.37 arasndaki grafiklerde srasyla katksz PA 6, %5 grafit katkl PA 6, %10 grafit katkl PA 6, %15 grafit katkl PA 6nn spesifik anma hz-yk ilikisini farkl hzlarda (0.4 m/s, 0.8 m/s, 1.2 m/s) ve yklerdeki (30N, 60N, 90N ve 120N) anma davranlar grlmektedir. ekil 5.31, 5.32, 5.33 ve 5.34de katksz PA 6 ve grafit katkl kompozitlerinin Spesifik anma hz yk ilikisi ayr ayr incelenmitir. ekil 5.35, 5.36 ve 5.37 de ise bu malzemelerin Spesifik anma hz -yk ilikisi karlatrmal olarak grlmektedir. ekil 5.31te ki katksz PA 6nn Spesifik anma hz -yk grafii incelendiinde 0.4 m/s, 0.8 m/s, 1.2 m/s hzlarda yk 30Ndan 60Na karld zaman Spesifik anma hz deerinde art grlmemektedir. Ancak yk

60Ndan 90Na karld zaman 0.4 m/s, 0.8 m/s ve 1.2 m/s hzlarda Spesifik anma hznda art olduu grlmektedir. Spesifik anma hzndaki en fazla deiin 90N ykten 120N yke karldnda ve 1.2 m/s hzda gereklemitir. 0.8 m/s hzda bu deiim biraz daha az olurken 0.4 m/s hzda ise en dk olduu saptanmtr. ekil 5.32de %5 grafit katkl PA 6nn Spesifik anma hz -yk ilikisi grafii grlmektedir. Anma deerleri her hzda da art eilimindedir. 0.4 m/s hzda yk 30Ndan 60Na karld zaman Spesifik anma hznda azalma meydana gelmitir. Yk 90N ve daha sonra 120Na karld zaman Spesifik anma hz deerlerinde dorusal bir art sz konusudur. 0.8 m/s hzda yk 30Ndan 60Na karldnda Spesifik anma hznda kk bir azalma olduu grlmektedir. 90N ve, 120N yklerde ise art devam etmitir. 1.2 m/s hzda anma yk 30Ndan 60Na ykseltilince Spesifik anma hz sabit kalmtr. Ayn hzda anma yk 90Ndan 120Na karldnda ise Spesifik anma hz nda art gzlemlenmitir. Spesifik anma hzndaki ez fazla deiim 0.4 m/s hzda olurken; 0.8 m/s ve 1.2 m/s hzlardaki deiim bir birine benzerdir. ekil 5.33da %10 grafit katkl PA 6nn Spesifik anma hz -yk ilikisi grafii grlmektedir. 0.4 m/s hzda yk 30Ndan 60Na karld zaman anma oran deerinde ok az bir art gzlemlenitir. Ayn hzda yk 90Na karld zaman Spesifik anma hzndaki art daha byktr. 0.8 m/s hzda yk 30Ndan 60Na karlnca Spesifik anma hz deeri sabit kalmtr. 90N ve 120Ndaki Spesifik anma hz 0.4 m/s hzdakine benzerdir. 1.2 m/s hzda 76

ise ykn artmas ile Spesifik anma hz deerinde dzenli bir art olduu tespit edilmitir. ekil 5.34de %15 grafit katkl PA 6nn Spesifik anma hz -yk ilikisi grafii grlmektedir. 0.4m/s hzda anma yk 30Ndan 60Na karld zaman anma hz deerinde ok az bir art grlmektedir. Ayn hzda yk 90N ve 120Na karldnda ise Spesifik anma hzndaki art devan etmitir. 1.2 m/s hzdaki anma davran 0.4 m/s hzdakine benzerdir. Ancak 0.8 m/s hzda anma yk 30Ndan 60Na karld zaman Spesifik anma hz deeri

deimemitir. Ayn hzda ykn 90N ve 120Na karlmas ile Spesifik anma hz deeri artmtr. Grafiin geneline baklnca tm hzlardaki anma

davranlar birbirine benzerdir. Katksz PA 6 ve grafit katkllarnn anma davranlarnn daha iyi anlalmas iin karlatrmal grafiklerin ( 5.35, 5.36 ve 5.37 ) daha iyi incelenmesi gerekmektedir. Anma oranlarnn katksz PA 6 ve %5 grafit katkl PA 6da birbirine daha yakn olduu ve yine %10 ve %15 grafik katkl PA 6nn birbirine daha yakn olduu grlmektedir. Ykn artmas ile birlikte katksz PA 6 ve grafit katkl PA 6nn Spesifik anma hznn artt grlmektedir. Bu artn katksz PA 6 da en ok 1.2 m/s hzda ykn 90Ndan 120Na karldnda meydana gelmitir. %5 grafit katkl PA 6 iin ise 0.8 m/s hzda ykn 90Ndan 120Na karlmas ile Spesifik anma hznda en fazla art meydana gelmitir. %10 grafit katkl PA 6 da ise 0.4 m/s hzda 60N ykten sonra Spesifik anma hznda art olurken, %15 grafit katkl PA 6da ise 1.2 m/s hzda ki yklerde art olmamtr. %15 grafit katkl PA 6da ise durum dierlerinden gir hayli farkldr. Sadece 0.4 m/s hzdaki yklerde Spesifik anma hz deerinde art olmutur. 0.8 m/s ve 1.2 m/s hzlarda art

olmamtr. Malzemelerin tm kyasland zaman Spesifik anma hz -yk deerinin en yksek katksz PA 6da en dk ise %15 grafit katkl PA 6da meydana gelmitir.

77

SONULAR
1. Yaplan deneylerin sonucunda katksz PA 6, %5 grafit katkl PA 6, %10 grafit katkl PA 6 ve %15 grafit katkl PA 6da ykn arttrlmas ile birlikte srtnme katsaysnn da artt gzlemlenmitir. Srtnme katsaysnn artmasnn sebebi ise uygulanan ykn etkisi ile hem polimer pim malzeme hem de elik disk birbirleri ile temas neticesinde snmakta bu scaklk yaklak olarak 60 Cye kmaktadr. Bu scaklk ise PA 6 polimerinin yumuamasna sebep olmaktadr. Bylece polimerin disk ile temas yzeyinden

kk partikller kopmakta ve plastik deformasyon meydana gelmektedir. Bunun sonucu olarak yksek yklerde ve yksek hzlarda srtnme katsaysnda art gzlenmitir. Ortalama Srtnme katsays deerleri deneylerde kullanlan tm yk ve hzlar iin; katksz PA 6 iin 0.15-0.23, %5 grafit katkl PA 6 iin 0.15-0.22, %10 grafit katkl PA 6 iin 0.15-0.20 %15 grafit katkl PA 6 iin 0.145-0.18 aralnda olduu grlmtr Yani yksek yklerde ve hzlarda (120N, 1,2 m/s) srtnme katsaysndaki azalma katksz PA 6ya gre aadaki gibidir; PA 6+%5 grafit PA 6+%10 grafit PA 6+%15 grafit %4,3 %13 %21,7

Ykn artmas ile birlikte en fazla srtnme katsaysnda ki deiim katksz PA 6da olmutur. Yani; =0.15den 0.23 deerine ulamtr. Dier malzemelerde ise srasyla % 5 grafit katkl PA 6 da, =0.15den 0.22 %10 grafit katkl PA6 =0.15den 0.20 %15 grafit katkl PA 6 =0.14,5den 0.18 arasnda deitii grlmektedir.

78

PA 6 ierisindeki grafit miktarnn artmas ile birlikte yke bal srtnme katsaysnda azalma olduu grlmtr. Literatrdeki baz yaynlar (Yan, LYu ve Liunun almalar) da benzer sonular vermektedir. Yani sonular literatrle uyum iindedir. Srtnme katsaysnn dmesinin sebebi ise grafitin molekler yapsnn doal sonucudur. nk grafit hegzagonal karbon plakalardan (sheet) meydana gelmitir. Polimer iindeki grafit plakalar zayf Vander wals balarla birbirine baldr. Dolaysyla birbirleri zerinde kolaylkla kayarak film tabakas olutururak srtnme katsaysnn dmesine sebep olur. Dk yklerde ve dk hzlardaki (30N, 0,4m/s) srtnme katsaylar deneyde kullanlan katksz ve deiik oranda grafit katkl PA 6 malzemeler iin birbirine yakn olduu gzlemlenmitir. Ykn artmas ile birlikte srtnme katsaylar arasndaki farkn artt tespit edilmitir. 2. Deneyde kullanlan tm malzemeler iin hzn artmas ile birlikte srtnme katsaysnn da artt gzlemlenmitir. Srtnme katsaysnn hza bal olarak art malzemelere gre deiiklik gstermektedir. Katksz PA6 ve %5 grafit katkl PA6 malzemelerinde hzn artmas ile birlikte srtnme katsaysndaki art dzensizdir. Ancak %10 grafit katkl PA6 ve %15 grafit katkl PA6da ise bu durum daha dzenlidir. Hzn artmas (0,4-1,2m/s) ile birlikte srtnme katsaysndaki ( =0.15den 0.18) artn en az olduu malzeme %15 grafit katkl PA6dr. Art oran ise %20 civarndadr. En fazla olduu malzeme ise katksz PA6 olmutur. ( =0.15den 0.23) Art oran ise %53 civarndadr. Bu sonular Meng, Xiao ve Dunun yapm olduu almalarla paralellik gstermektedir. 3. Malzemelerin srtnme katsaylar dk yk ve dk hzlarda birbirine ok yakndr. Ayn zamanda srtnme mesafesi boyunca da srtnme davranlar da benzerdir. Ancak ykn 120Na karlmas ile srtnme katsays-yol grafiklerinde nemli deiimler gzlemlenmitir.

79

Srtnme mesafesinin artmas ile birlikte katksz PA6nn srtnme katsays artmaktadr. En yksek srtnme katsays katksz PA 6da grlmtr. Dier malzemelerde de srtnme katsays art gzlemlenmi ancak bu art daha az olmutur. Ancak %15 grafit katkl PA 6da art gzlemlenmemitir. Srtnme katsays-yol grafiine bakld zaman srtnme katsaysndaki artma ve azalmann en ok gzlemlendii malzeme katksz PA 6dr. Srtnme katsaysndaki en az deiim ise %15 grafit katkl PA6da olduu tespit edilmitir. 4. Deneyde kullanlan tm malzemelerde genel olarak hzn artmas ile birlikte anma orannn da artt gzlemlenmitir. Deneyde kullanlan tm malzemeler iin; anma oran aral 10-14 ile 10-15 deerleri arasnda deitii gzlenmitir. Hzn artmas ile anma oranndaki art en ok katksz PA 6 da grlrken, srasyla %5 grafit katkl PA 6, %10 grafit katkl PA6 ve %15 grafit katkl PA 6 eklinde tespit edilmitir. Malzemelerin anma oranlar birbirine gre kyaslandnda ,%15 grafit katkl PA 6 ile %10 grafit katkl PA 6nn anma oranndaki deiimin anma hznn artmas ile ok az art eiliminde olduu, %5 grafit katkl PA6 ile katksz PA 6daki deerin ise hzn artmas ile daha ok artt grlmektedir. Buradan hareketle malzemenin iindeki grafit orann artmas ile birlikte, hzdaki deiimin anmay daha az etkiledii sylenebilir. Zhang ve Xiannn grafit katkl polietherimid ile yapm olduu almada da anma orannn grafit miktarnn artmas ile azald grlmtr 5. Uygulanan ykn artmas ile birlikte anmann da artt grlmektedir. Ancak deneyde kullanlan malzemelerdeki anma oran deerleri farkllk gstermektedir. Ykn artmas ile birlikte en fazla anma oranndaki artn katksz PA 6da meydana geldii tespit edilmitir. Dier malzemelerde ise grafit orannn artmas ile birlikte anma oran deerinde azalma meydana geldii grlmektedir. Jia, Chen,Zhounun yapm olduu almada da ykn artmas ile birlikte anmann artt, ayn malzemeye grafit ilavesi ile de anmann azaldn gzlemlemilerdir. 0.8-1.2 m/s hzlarda ykn artmas ilke birlikte %15 grafit katkl PA6nn anma orannda art gzlemlenmemitir. Bunun nedeninin grafitin anma yzeyinde kaygan bir film tabakas oluturmu olmasdr. Malzemelerin anma oran-yk davranlar incelendii zaman katksz 80

PA6 ile %5 grafit katkl PA6nn , %10 grafit katkl PA6 ile de %15 grafit katkl PA6nn anma deerlerinin birbirine daha yakn olduu gzlemlenmitir Ykn artmas ile birlikte tm malzemelerde anma oranlarnda art olmu ancak bu orann ykteki art oran ile kyasland zaman ok kk olduu tespit edilmitir. Yani ykn iki katna karlmas ile anma oranndaki art iki kat olmamtr 6. Deneyde kullanlan malzemelerin anma yzeylerinin SEM grntleri incelendiinde katksz PA 6 da anma srasnda yk ve hzn artmas ile, disk scakl artmtr. Bylece scaklktan etkilenen poliamid 6nn yumuamas ile temas yzeyinden kopan partikllerin tekrar poliamidin kendi yzeyine yapt, bu yapmadan dolay srtnme katsaysnn artt grlmektedir. Dier grafit katkl PA 6 malzemelerde ise yapmann olmad tespit edilmitir. Bunun sebebinin ise malzemelerde ilave edilen grafitin yzeyde film tabakas oluturmasndan kaynakland dnlmektedir

81

TARTIMA VE DEERLEND RME

PA 6 malzemesi polimerler ierisinde kullanm alan ok geni olan bir malzemedir. Bu nedenle anma davranlar son almada PA 6 malzemesinin kuru ortamdaki derece nemlidir.Bu anma ve srtnme

davranlar incelenmitir. PA 6 malzemesi deiik ykler ve hzlar altnda anmaya maruz braklarak malzemede meydana gelen anma ve buna bal olarak malzemenin mekanik davranlarnn deiimi hakknda incelemeler yaplmtr. PA 6 ya grafitin ilavesi ile spesifik anma hznn dt

tespit edilmitir. Ayn zamanda yalayc zelliinden dolay da srtnmeyi azaltmtr. Yaplan deneylerde de grafit orannn ykselmesi ile birlikte srtnme katsaysnn dt gzlemlenmitir. 1. Bu almadaki deneyler belirli ykle ve hzlarda yaplmtr. Servis srasnda malzemenin maruz kalaca ykler ve hzlar farkl olabilir. Bundan dolay deneyde kullanlan ykler ve hzlar arttrlarak yada azaltlarak deneyler tekrarlanp anma davranlarnda meydana gelen deiimler gzlenebilir. 2. Deneyler genellikle sabit scaklklarda (23 C) yaplmtr. Ancak uygulamada bu durum mmkn olmayabilir. Yani PA 6 malzemesi ok daha yksek ve ok daha dk scaklklarda almaya maruz kalabilir. Bundan dolay deiik scaklklarda (daha yksek ve daha dk) deneyler yaplarak malzemenin anma ve srtnme davranlarnn scakla bal olarak deiimleri incelenebilir. 3. Bu almada max.%15 oranna kadar grafit katkl PA 6nn anma ve srtnme davranlar incelenmitir. Bu oranlar biraz daha artrlarak (max %30) deneyler yaplabilir ve bu katk oranna bal olarak malzemenin anma ve srtnme davranlar incelenebilir. 4. alma srasnda ortamn nemi de malzemenin anma davranlarn etkiler. Deney ortamnn nem oran deitirilerek deneyler tekrarlanlabilir. Bu ekilde

82

malzemenin deiik nem oranlarndaki anma davranlarnda meydana gelen farkllklar tespit edilebilir. 5. Ayrca bu almada kullanlan malzemelerin sulu ve yal ortamlardaki anma deneyleri yaplarak malzemenin deiik alma artlarndaki anma davranlar incelenebilir.

83

KAYNAKLAR

[ 1 ] OUZ, B. " Anma Sorular ve Dolgu Kaynaklan ", Oerlikon Yayn, stanbul, (1993) [ 2 ] SARI, N.Y.KALU, E.; " Karbonlu eliklerin Abrasiv Anmas " , Mhendis ve Makine, Cilt: 37, Say: 443, (1996), 19. [3] KANTARC M. S.; " Topak leme Aletlerinde Anma" , T. ., Doktara Tezi stanbul, (1982) [ 4 ] FINDIK F. Malzeme Seimi Ders Notlar Sakarya niversitesi Basm Evi ,(1998) [ 5 ] ODABA, D.; "Otektoidalt eliklerin Kayma Srtnmesi Anmasnda

Adhesi\Anma Katsaysnn Aratrlmas "

Kayseri ,Temmuz ( 987) [ 6 ] SEV M .,

E.

.M.F., Yksek Lisans Tezi,

eliklerin Abrasiv Anmasnda Andrc Tane Byklnn

Anma Direncine Etkisi Doktora Tezi .T.. ,(1996)

[ 7 ]INAR, S.; " Partikl Takviyeli Alminyum- Silisyum Esasl Metal Matriks

Kornpozit Malzemelerin Anma zellikleri", Yksek Lisans Tezi, .., Fen Bil.
Enst., Austos (1995) [ 8 ]UZUNER, H., "Polimerlerin Srtnme ve Anma Davranlar", SA., Yksek Lisans Tezi, Sakarya,(2001) [ 9 ]TEK N, E. Mhendisler in elik seimi" Makine Mhendisleri Odas Yayn Ankara, (1986) [ 10 ] DEM RC , H.; "tektoid Alt Alasmsz eliklerin Yeni mal Edilen Bir Srtnme

Anma Deney Standnda .Isl

lemlere Bal Olarak Amm

Davranlarnn ncelenmesi ve Optimizasyonu " E. . M. F. Doentlik tezi zmir ,(1982)

[ 11 ] ZSARA, U., "Endstriyel

Yatak

Alamlarnn

Anma

Davranlarnn Karakterizasyonu", SA., Yksek Lisans Tezi Sakarya, (1999)

84

[ 12 ] KOHAN M.I., Nylon Plastics Handbook, Hanser Publisher,Newyork, (1995), 515-518. [ 13 ] KARAMI, M. B.; "Toprak leme Aletlerinde Organnn Anmasnn

Etd" E. . M.F.Doktara tezi Kayseri ,(1985)

[ 14 ] TEVRUZ T., Tribological

behaviours

of

bronze

filled

polytetrafluoroethylene dry journal bearings wear 230 ( 1999 ) 61-69.

[ 15 ] DEM RKESEN E., Kompozit Malzemeler , T Kimya -Metalurji Fakltesi yayn, yayn no: 3,(1991), 3. [ 16 ] GNDODU ., POM Polimerinin Anma Davranlarnn Deneysel

ncelenmesi, SA., Bitirme Tezi Sakarya ,(2004)

[ 17 ] ARAN A., Takviyeli Karma Malzemeler , T Makine Fakltesi, (1990),13. [ 18 ] AKKURT S., Plastik Malzeme Bilgisi, Birsen yaynevi , stanbul , (1991),56. [ 19 ] SAVACI T., Ksa Aklamalaryla En Yaygn Kullanlan Fiziksel

Nitelikli

Standart Plastik Testleri, TMMOB, Plastik Teknolojisi 1 seminer

notlar, stanbul, (1996) 52-77. [ 20 ] BILLMAYER F. WW., Texstbook of Polymer Secience, John Wiley & Sons Inc., Canada, (1990),407-413. [ 21 ] KESK N ., PLAST K leme Teknikleri ve Kalite Kontrol, kimysa Mhendisleri Odas, stanbul ,(1989), 142-145. [ 22 ] TZN C., Organik Kimya, Palme Yayn Datm, Ankara, (1996),97. [ 23 ] ATAKOK G., Dkm Poliamid Malzemelerin CNC Takm Tezgahlarnda

lenebilirlii , M., Yksek Lisans Tezi stanbul ,( 2003 )

[ 24 ] YALIN H. , GR M. , Malzeme Bilgisi Palme Yaynclk [ 25 ] LAKSAN Plastik SANAY VE tic. A..rn katalou, Pendik , stanbul [ 26 ] Mineral Years Book, Bureau of Mines Yaynlar, USA [ 27 ] ONARAN K., Malzeme Bilimi , Bilim ve Teknik yaynevi, (1993), 301. [ 28 ] KADIOLU ., Bronz,Karbon ve Can Elyaf Katkl PTFE Polimerinin

Anma Davranlarnn
Sakarya,( 2003 )

Deneysel ncelenmesi, SA., Yksek Lisans Tezi

[ 29 ] www.kimyaokulu.com ( Eriim tarih: Nisan 2005

85

[ 30 ] GLER C., Dnyada ve Trkiyede Grafit, MTA Fizibilite Ettleri Yayn,Mart ( 1991 ) [ 31 ] LWEC NSKA, B., Mineralogy of Natural Graphites, Polska Akademia Oddzial, Poland, ( 1980 ) [ 32 ] www.usgs.com ( Eriim tarih: Ocak 2005) [ 33 ] www.mta.com.tr ( Eriim tarih: ubat 2005) [ 34 ] www.alhan-car.com ( Eriim tarih: ubat 2005)

86

ZGEM

1977 ylnda Antalyada doan Alim KATAN, ilk ve orta okulu Antalyada bitirdi. Lise eitimini Afyonda tamamladktan sonra 19951999 yllarnda Marmara niversitesi Teknik Eitim Fakltesi Metal Eitimi retmenlii Blmnde eitim grd. 1999-2005 yllara arasnda Sakarya Fatih Anadolu Teknik ve Endstri Meslek Lisesinde metalileri retmenlii yapmtr. Halen Korkuteli Mesleki Eitim Merkezinde metalileri

retmenlii yapmaktadr.