Professional Documents
Culture Documents
Absürd Tiyatro Ve Yapısal Özellikleri
Absürd Tiyatro Ve Yapısal Özellikleri
Absürd Tiyatro Ve Yapısal Özellikleri
Bnyamin AYDEMiR*
i SUMMARY i
In this study cal/ed "Absurd Theatre", we aimed at, together with the def]nition of the word absurd,
investigeting historical and artistic process which ground for this thearical movement and study-
ing technicaJ and thematic features of this theatre. While the definition of the word "absurd"
puts light espedaJly on the inteJlectual basis of the theatre movement, it also includes the data conceming
the origin of it when historical and artistic processes are handled. Besides this, the plays in Absurd gener-
alization have been pointed out and "theoreticaf" one has been supported with the Mpractical" one. As the
theatre of the absurd which reflects the comic and dramatic sides of man before the world has very thick
thematic layers, it also puts forward its peculiar understanding in technical sense. Moreover, it can be
claimed that this theatrical style is, in a sense, a short summary of the contemporary art with its technical
and thematic characteristics. Besides being avant-garde, it is also one of the most prominent sources of
post-anant-garde movement. We are in the opinion that Absurd theatre, which was nourished by socio-cul-
tural, economic, political, ethical and artistic data of three hundred years ago, wiJl be effective in the com-
ing centuries and be the source of the future artistic styfes.
L
CLOV - lmden sonra musun?
HAMM - Benim hep yleydi zaten.
Oyun Sonu'ndan
ve ile kltrlere sahip olan insan
meydana kltrel kaos, 9. ve 20. meydana gelen insan
tehdit edici tarihselolaylarla birlikte absurd hareketin / tiyatronun da filizlen-
mesine olanak Absurd (Uyumsuz) tiyatronun bu verilerin sosyo-
psikolojik Dnya
ktmsertik ile (Egzistansiyalizm) ve Hiilik (Nihilizm) gibi
dizgelerinin etkisi Absurd tiyatroda dramatik olan dnya ile
istekleri i e buna ve bu istekler
Absurd tiyatronun asal Bu tiyatro hareketinde
btn yollar bylesi bir linsan ister ama, dnya bu listeklere
insan-dnya zerine oturtan Absurd tiyatro, gerekte bi-
linli ve belli ieren, 'izm' ya da gsteren, her-
hangi bir okula meydana bir hareket
gelecekilik, klasisizrn, romantizm... gibi kendile-
rine zg varken, Absurd tiyatro kendi znel sanat
ortaya hibir ne yesi ne de
: h. (Sessizlik.)
: h, h. (Sessizlik.)
: h. h, h. (Sessizlik.)
: h, h, h, h. (Sessizlik.)
: Ya, yle. (Sessizlik.)
: Hepimiz nezle (Sessizlik.)
: Oysa hava (Sessizlik.)
: Hava yok. (Sessizlik.)
: Evet, neyse. (Sessizlik.)
: Of, of, of, of. (Sessizlik.)a
BAY SMiTH
BAYAN SMiTH
BAYAN MARTiN
BAY MARTiN
BAYAN MARTiN
BAY MARTiN
BAY SMiTH
BAYAN SMiTH
BAY MARTiN
BAYSMtrH
- Absurd tiyatronun zerinde anlam
biri de olgusu ve olgu da birbirini
etkileyen veya birbirlerine sebep-sonu ierisinde olan
Biri iin bir Birinin yerde olgudan sz edilemez.
kendini gstermektedir kendine, ve
dnyaya gerek bireysel gerek toplumsal
gerekse dnya ile sorunlar ile i iedir.
birbirleri ile olan ve dnya ile olan yapay ve Gerek
anlamda sz edilemez. Herkes bir sahibidir. Bu kimlikler,
ne kimi zaman, ne de kimi mekanlarda birbirleriyle asla olmak bir
Sonu olarak kendine
da ki, bu, boyutlu gerek-
lerinden biri gsterir.
Absurd tiyatroda ve merkezi bir Hemen her
oyun bu iki olgunun doludur. Samuel Beckett, tm bu olgu-
etkisini, ortaya insan profilini Godot'yu Beklerken'de tm
oyun yapay birbirlerine grrz. Vladimir ve
Estragon bilin dzeyinde birbirleriyle kuramazlar, Pozzo ile klesi Lucky'nin
sz ile Pozzo'nun elindeki Lucky'nin boynuna ip iledir. Mutlu Gnler
oyununda da Winnie ile Willie kendi iki Oyun Sonu'nda
Nagg ve Nell p tenekelerine anne ve baba, J<rapp'm Son Bandl'nda ise
sylenecek tek sz bile
ve izleklerini daha belirgin kullanan yazar
Iugene lonesco'dur. anlatan Ders,
birbirlerini anlayamayan, buna birbirlerini anlamaya abalayan ve bunun bir
sonucu olarak da giderek kendi kimliklerini kaybederek iki
insan tipini Oyunda, u nok-
Oysa yeryznde birbirleriyle zorunda olan veya en
kesim, kesimidir. Bu u vererek insanlar
vurgusunu yapan lonesco, Kel Kantocu oyununda da dilin
kurmadaki zerinde Oyunda gnlk dilinin
ile Dil bir sorundur. sesler
dili, szler, ile sz di-
zimleri bu oyunun en belirgin insanlar oyunun tm
dokusuna egemendir.
ne ve neler planla-
Bu net Hatta onu gtrmeye gelenler
kim da. st kattaki odada ona ne onun nereye, niin
de bilmeyiz. Tek ve nesnelolarak
Stanley'in bir halde pansiyondan Oyundaki atmos-
fer ve korku ykldr. Stanley Kimin? Bilinmez glerin
yenik durumunun oyun, srekli bir
ierisinde izleklerini
Birey-kitle ve dzen Yazar lugene Ionesco absurd, "Duygusa/
ve kkenlerinden kopan insan kendini yitirir; tm devinimleri
Endstri toplumun
yzeyde belirmesiyle ortaya kitle profilini de izer: "En
kurnaz/an, olaylara uydurabilenIer, yzmyorlar.
Bylece hep kflrlt ama kendileri yok ortada,
iinde eriyorlar, onun biimini a/Jyorlar, kendi biimleri yok"'2. Kitle ayna tutan
Jonesco, de iki insan trnden sz edilmesinin
syler. Bu iki tr: ve 'yeni (modern) Jonesco'nun imge yeni
"Yeni insan bana psikolojik fizik
da insandan aynltyor gibi grnyor. Ben yeni insan Bir sabah
gryorsunuz. Gergedanlann ahlak gergedan-
felsefesinin egemen bir gergedan buluyorsunuz kendinizi.
kenti bir gergedan ynetiyor. O sizin szcklerinizi ama sizin diJi-
nizi Onun iin szcklerin ayn bir var. Byle bir kimseyle
"ll
Gergedanlar oyununa konu olan bu durum gergedan imgesinin kitle
bir gn
grrler. ilkin ve Ancak daha sonra insanlar
giderek gergedanlara zenmeye, hatta onlar gibi olmaya Oyunun
tepki dolu insanlar anlam veremez
OUOAJlD ; Rahat istedikleri gibi.
da daha terbiyeli olun. Bu tarz:
...
BIRINGIR : (Hep pencerededir) Yine geliyorlar!
(pencerenin orkestra ukurundan bir gergedan
boynuzuyla bir grnr ve byk bir
soldan gidip !<aybolur)
boynuz:una bir E.yvah. bu
Bok olsun,
gergedan
DUOARD : iin bir neden
; Kime gvenmeli, kime gven-
meii! gergedan
V.
Oyun veya absurd boyutta en nem-
li gstergelerinden biri de dildir. Absurd oyunlar diyalog dzeni ve
rgs ile geleneksel Geleneksel sylem biimlerindeki
bir dizgeye oturtulan diyaloglar ve rgs, absurd tiyatroda yerini
anlam reten bir rgs, yer yer
tmceler, abuk-sabuk ifadeler, birbiri ile sz dizeleri
ile sahnede 'suskunluk / sessizlik' de Absurd oyunlar-
daki diyalog dzeni ve rgsnn nemli zelliklerinden biridir. Absurd
yazarlara gre birbirleri ile bir /
bir gevezelil<tir. sz ile anlam birbiri ile bu ise bir
ifade etmekten te, gizlemeye ii
ve gerek ifade edemeyen ile yalan ve dzmece bir
ederler. Absurd tiyatronun biimi daha ok bilin gerek-
lerini vuran ve
Sahne dili iinde
suskunluklar ise insanin
ve gstergesidir.
Absurd tiyatronun kendine zg gre sz, sesin ve grntnn
Oyunlarda sz ikinci planda ses ve grnt / uyumsuz-
somut olarak sahneye nemli etmenlerdir.
VI.
Absurd Tiyatroda yazarlar sahnede iin birebir
bulunmayan imgeler Grnen benzemeyen ancak kendi
iinde olan ve bir anlam ifade eden imgeler, sahnenin ok boyutlu
sesin, hareketin, grntnn ve dilin ile bir btnlk Bu
durum Sevda ifadesiyle Absurd tiyatronun ilkelerinden biridir.
26
imgeler grselolan ile grsel
ilkesinin de gereklerinden birini yerine getirmektedirler. Sz edilen imgelere
oyunlardan rnek vermek gerekirse Amedee oyunundaki byyen ve
odaya ayak imgesi ile evin iinde treyen mantarlar, Gergedanlar'daki
gergedan imgesi, Oyun Sonu'ndaki birbirlerine zorunlu olan iki
ile p dnya imgesi, Godot'yu Beklerken'deki orak blge,
Mutlu Gnleroyunundaki beline kadar gml Genet'nin vs.
Vii.
zor gereklerle bir
insan ile insan olan dnya ve
absurd tiyatronun groteske dramatik tr olarak da karakomed-
gerekli Grotesk. gerek ve
tuhaf ve durumlardan glnlkler yaratan biim; karakomed-
Viii.
Absurd tiyatronun teknik ve tematik zelliklerine bu
bir nemli konu da seyirci-sahne / oyun ve estetik
ilkesinin yeni boyuttur. ncelikle yeniden belirtmemiz
Absurd tiyatronun aslolan msatarak seyirciyi etmektir. Bunu
yaparken de, ne klasik tiyatro 'drdnc duvar' ne de
epik ve didaktik tiyatro bieminin belli seyirciye benimsetmek iin
yntemi Bu tiyatro hareketinin seyirci ile olan dikkate
ve bireyin sahnede
temel durumlar paralellik
Sevda absurd tiyatro ile seyirci 5 maddede
1. Duygusal ortadan
seyircinin daha nce biimler iinde
3. Szl ve grntI keskin uyanlar
4. Seyirci ilk dnemini biimsel n kendine zg uyu-
munu grmeye
5. Seyircinin oyundan estetik bir zevk
bu 5 maddedeki sahne-seyirci Absurd tiyatro
sahne ile seyirci duygusal bir kurmaktan zellikle Sahne sevim-
li olan, seyircinin birebir birebir bir ortam Tiyatronun
geleneksel biim iin absurd oyun dzeni nce
Gerel<stc, biimler, uyumsuz sesler seyirciyi tedirgin eder.
biimlerin hem seyirciyi hem de dikkatini diri tutar. Oyun
boyunca seyirci rtl bir bulmaya zndeki uyumsuz-
sahnedeki biimsel uyumsuzluk ile sezen seyirci,
isteklerine evreye ve kendilerine
toplumsal bireyin ters
anlayarak bu temel durumlar
Seyirci bu noktaya korku ve tedirginlik gibi gelir. Bunun
bilinlenme sreci de giderek Daha nce korkan
ve tedirgin olan seyirci bilinlenme evresini ve bununla oyundan zevk
almaya Bylece sahneyi seyirciden bir estetik
sahip
bu son sz olarak absurd tiyatronun ilkeleri belirlenen
zellikleri maddeler halinde yarar var:
1. Sahnede bir geleneksel sylem biimlerinin
terkedi lmesi;
Dilin 'anlam retme' yetisinin sonucu (dili bir anlamda
siz bir anlamda da dile daha bir zenle bir sahne dilinin
3. Oyun bireyseJlikten daha ok evrensel temel zel-
liklerini sunabilecekleri dzeyde (zaman zaman da ya da karabasan
imgelerine
4. Sahnedeki eylemin zgl durum ve iindeki
evrensel
5. Yzeysel olarak devinimin bir iinde
6. Seyircinin 'mutlak yakalama' umudunun tm
Gr., Atatrk niverite5i, Gzel Sanatlar Fakltesi, Sahne Sanatlan Blm.
Bkz. zdemir Nutku, Dnya Tiyatrosu Remzi Kitabevi, istanbul, 1985,5.237.
2. Bkz., $evda Dnden Bugne Tiyatro Dost Kitabevi, Ankara, 1998, 5.301
3. Richard Baeh, Ma",1 Ty, ev. Tahsin nal, Puhu istanbul, 1986, s.10
4. Bkz., $evda Dnden Bugne Tiyatro s.302
5. YukseL, Samuel Beckett Tiyatrosu, YKY, istanbul, 1997, s.93
6. A.g.y., 5.93
7. Samuel Beckett, Mutlu Gnler, Gktrk, Mitos Boyut istanbul, 1993, s.120
8. Eugene lonesco, Toplu Oyunlan II, ev. Hasan Anamur, Mitos Boyut istanbuL. 1997, s.54
9. A.g.y., s.48
LO. Bkz., Eugene lonesco, Toplu Oyunlan I, ev. Hasan Anamur, Mitos Boyut 1996, s.49
1 lak Deleon, Harold Tiyatrosu, istanbul, 1993, s.11
12. Zehra Uyumsuz Tiyatroda Gerekilik, Mitos Boyut istanbul, 19%, s.24
13. A.g.y.. ss. 24-25
14. Eugene Jonesco, Toplu Oyunlan iV, ev. Hasan Anamur, Mitos Boyut istanbuL, 1999.5.100
1S. Bkz., a.g.y. S5. 78-81
16. Bkz. Zehra Uyumsuz Tiyatroda Gerekilik, s.29
17. Bkz. A.g.y., s.28
18. Harold Pinter, Gn ev: Memet Fuat. De istanbul, 1965, s.83
19. Edward Albee, Absurd Tiyatro i Hayvanat Bahesi imge Kitabevi Ankara, 1995, ss. (81-
182.
20. A.g.y. s.183
Blu. Oscar Gross Broekett, Tiyatro Tarfhl, ev.inn Dost Ankara, 2000, s.579
22. Aziz TIyatro Anslklopedisi, KUltr Ankara, j 995, 5.244
23. Fernando Arrabal, Absurd Tiyatro i iki ev. Hamit imge Kitabevi Ankara,
1995,5.148
24. Zehra Uyumsuz Tiyatroda Gerekilik, s.20
25. Bkz., $evda Dnden Bugne TIyatro s.300
26. Bkz., a.g.y., s.305
27. Gl1, "Absurd Oyunlarda Mime5is, niversitesi sayl:6, s.371
28. Bkz. Sevda Dnden Bugne Tiyatro s.305
29. Sevda Dram YKY. istanbuL. 1997. s5.144-145
30. Bkz., Sevda Oyundan Ankara, 1993, s.58
31. Blu., a.g.y. s5.56-58
32. Yksel. Samuel Beckett Tiyatrosu, s.42.