Oinarrizko Zientziak

Oinarrizko funtzioak

Funtzio Potentzialak
Funtzio potentzialak y = x erako funtzioak dira. osoa eta positiboa da. Hemen eremua E: (, ) x6
7

x2

-4

-3

-2

-1

x5
3

x3

-4

-3

-2

-1 -1

-2

-3

-4

3 osoa eta negatiboa da. Hemen eremua E: R {0} x2 x6

7

-4

-3

-2

-1

x5 x3
3

-4

-3

-2

-1 -1

-2

-3

-4

4 =
p q

zatiki razionala da.

q bikoitia da. p bakoitia denean eremua E: R+

x 4 x

-4

-3

-2

-1

p bikoitia denean eremua E: R

3

x4

x2

-4

-3

-2

-1

q bakoitia da. Eremua E: R 3

1

x x

-4

-3

-2

-1 -1

-2

Funtzio Exponentzialak
y = ax ; a > 0 ; a = 1 erako funtzioak exponentzialak deitzen dira. Funtzio hauetan eremua R da. Irudia, grakoan ikusten den moduan, R+ da.

ex
7 6

ex

-4

-3

-2

-1

2x

10x
7 6

10x

2x

-4

-3

-2

-1

Propietateak
am an = a(m+n) (ab)n = an bn am = a(mn) an a n an = n b b (am )n = a(mn)

Funtzio logaritmikoa
y = loga x ; a > 0 ; a = 1, erako funtzioak logaritmikoak esaten dira. Funtzio honen eremua x > 0 da. log2 x
2

lnx
1

log10 x
1 -1 2 3 4 5 6 7

-2

Propietateak
loga x = y ay = x aloga b = b

loga x y = y loga x loga (x y) = loga x + loga y loga x = loga x loga y y lnx logc x = logc a lna

loga x =

Funtzio trigonometrikoak
Aldagai askea radianetan adierazten da. Periodoa, T, funtzioaren balioa errepikatzeko beharrezkoa den luzera minimoa da, f (x) = f (x T ) betetzen bada esango dugu f (x) funtzioa periodikoa dela eta T periodoa da.

Sinua eta Kosinua

y = sin(x) Eremua: R. Periodoa: T = 2 Funtzio bakoitia esaten da, sin(x) = sin(x) betetzen bait da. y = cos(x) Eremua: R. Periodoa: T = 2 Funtzio bikoitia esaten da, cos(x) = cos(x) betetzen bait da.

cos x sin x 2 3 2 2 2 3 2 2

8 y = tan x

Eremua: R + k , k Z. Periodoa: T = 2 Funtzio bakoitia da.

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1 -1

-2

-3

-4

-5

-6

-7

-8

-9

9 y = cotan x Eremua: R k Funtzio bakoitia da. k Z. Periodoa: T =

8 7 6 5 4 3 2 1

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1 -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9

10

Erlazio trigonometrikoak
Demagun erradio bakuna duen zirkunferentzia, zentrua koordenatu-jatorrian dagoela, zirkunferentzia hau zirkunferentzia goniometrikoa deitzen da.

D F B E

O A C

Propietateak

sin = y = AB cos = x = OA y tan = = CD x x cotan = = EF y 1 sec = = OD x 1 cosec = = OE y

11

Formulak, erlazio trigonometrikoak

sin2 + cos2 = 1 sin( + ) = sin cos + cos sin cos( + ) = cos cos sin sin tan + tan tan( + ) = 1 tan tan

sin( ) = sin cos cos sin cos( ) = cos cos + sin sin tan tan tan( ) = 1 + tan tan

azkeneko bi formula hauetan = /2 + n , = /2 + n , + = /2 + n eta = /2 + n nZ = denean.

sin (2 ) = 2 sin cos cos (2 ) = cos2 sin2 2tan tan (2 ) = 1 tan2 Biderketa moduan adierazi funtzio trigonometrikoen batura-erlazioak.

+ cos 2 2 + sin sin sin = 2 cos 2 2 + cos + cos = 2 cos cos 2 2 + cos cos = 2 sin sin 2 2 sin + sin = 2 sin

Batuketa moduan adierazi funtzio trigonometrikoen biderkaketa-erlazioak.

sin sin =

1 (cos ( ) cos ( + )) 2 1 sin cos = (sin ( ) + sin ( + )) 2 1 cos cos = (cos ( ) + cos ( + )) 2

12

Alderantzizko funtzio trigonometrikoak

y = arcsin(x) Eremua: [1, 1]. Irudia: [/2, /2] Funtzio bakoitia eta hertsiki gorakorra da.
2

-1

-1

2 y = arccos(x) Eremua: [1, 1]. Irudia: [0, ]. Funtzio hau hertsiki beherakorra da.
3

2 2

-1

13 y = arctan(x) Eremua: R. Irudia: , . 2 2

Funtzio hau bakoitia eta hertsiki gorakorra da.

1 2

-8

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1 -1

-2

y = arccot(x) Eremua: R. Irudia: (0, ). Funtzio hau hertsiki beherakorra da.

3

2 2 1

-8

-7

-6

-5

-4

-3

-2

-1

14

Funtzio hiperbolikoak
sinu hiperbolikoa. y = sh x = ex ex 2

Eremua:R Irudia: R. Bakoitia eta hertsiki gorakorra da. kosinu hiperbolikoa. ex + ex y = ch x = 2

Eremua:R Irudia: [1, ). Bikoitia da. chx

7 6

-4

-3

-2

-1 -1

-2

-3

-4

-5

-6

-7

shx
-8