Samenvatting Kunst De Bespiegeling

Hoofdstuk 2. Goddelijke orde; Romaans in de elfde en twaalfde eeuw. Algemeen Kerk: Pelgrimages over vaste routes Gevaarlijke wegen

Boven deur: Timpaan, meestal met het laatste oordeel uit de Apocalyps. Om mensen bang te maken. Angst (door geloof) stond centraal konden fouten goed maken door aflaten te betalen aan de kerk of klooster.

Feodale stelsel 1. Koningen 2. Feodale heren > hadden beroepsleger 3. Boeren

Kloosters Vanaf de tiende eeuw neemt het aantal kloosters toe Feodale heren zorgen voor de verdediging en bestuur Monniken loven God met zang en gebed Ora et Labora (bid en werk) Zeven uur per dag bidden Teksten kopiren: monniken werk Illustraties: miniaturen Hierdoor hebben wij nog veel kennis van de middeleeuwen Vaste tijden gebedsdiensten: Getijden 150 psalmen werden gezongen In het Gregoriaans > het zingen voorkomt dat de teksten gedachteloos worden. - Latijn - Eenstemmige vocale - Geen ritme

Muzieknotatie Overlevering op gehoor = te moeilijk Eerste stap: tekentjes als geheugensteuntjes: Neumen Guido van Arrero: brengt lijnen aan in dit systeem Geel: C Rood: F Vervolgens vier lijnen met sleutel. Vierkante noten Solmisatie: do-re-mi-fa-sol-la-ti-do > makkelijker te onthouden

Orde van Cluny Kloosterordes kregen veel geld binnen en konden in luxe leven. Vooral die in Cluniacenzers. Grote rijkdom, verzieringen enzovoorts. Pijlen en halfzuilen zijn voorzien van kapitelen In de narthex: Christus met 4 evangelisten Heidenen afgebeeld als halfmenselijk

Vezelay Bezit gebeente van Maria Magdalena Drukbezocht bedevaartsoord Speelt belangrijke rol in het verspreiden van het geloof. Christus is afgebeeld als verspreider van de heilige geest. Simboleert de toch naar Jeruzalem: Kerk = de route kapitelen zijkant waarschuwen voor duivelse verlokkingen apsis aan het eind, baadt in het licht

Kritiek op de kerk Terwijl de kerk veel rijkdom had waren de burgers arm In geschriften van Bernardus van Clairvaux wordt de pracht en praal aangevallen. Cistercinzers > geen uiterlijk vertoon De meningsverschillen over de weelde ter ere van God os soberheid naar het voorbeeld van Christus houden de kerk in de twaalfde eeuw bezig In Nederland zijn een aantal Cistercienzerkloosters De monniken worden Schiermonnikken genoemd (Schier= grauw, grijs) De heilige sfeer wordt enkel bepaald door de architectuur. Harmonieuze verhoudingen, invallend licht verwijzen naar God. Lopen vooruit op de architectuur van de Gotiek.

Fontenay Eenvoud Kloostertuin: strak en hermetisch

Hoofdstuk 3. Steden en kathedralen; Gotiek in de dertiende en veertiende eeuw Middeleeuwse stad Landbouw breidt uit. Mogelijk om producten te verhandelen. Door handel en geld komen er handelswegen. Op de knooppunten van deze wegen groeide steden. Hier woonde de middenstanders: Stadsbewoners die hun welvaart niet meer te danken hadden aan grondbezit. Kloosters in de stad verzorgde in ruil voor geld: - Onderwijs - Ziekenzorg - Prediking Kerk en stad raakte op die manier verbonden > veel gevolgen voor ontwikkeling kunst. Kerk centraal: Missen, feesten, rechtzaken, markten enz. Kathedralen: echte prestige objecten. Steeds beter en mooier. Kunst wordt benvloed door stad en kerk.

Muziek -

Troubadours reizen rond en spelen aan het hof Driestemmig Frans en Latijn Hoofse liefde Beinvloed ontwikkeling: straatmuziek en kerkmuziek

Vaganten Straatartiesten Speellieden, jongleurs, toneelspelers, berentemmers. Trekken rond, staan in laag aanzien in de steden. Volgens de kerk zijn het minstrelen van Satan.

Mirakelspelen In de loop van de middeleeuwen vermindert het verzet van de kerk tegen volksvermaak. Steeds vaker straatmuzikanten ook in de kerk. Zo wordt er een meer herkenbare uitdrukking aan het geloof gegeven. Liturgische dramas. Geen Latijn meer. Groot opgezet theater buiten de kerk: Mirakelspel: verhalen waarin op wonderbaarlijke wijze zondaars beter worden. Passiespel: Lijden van Christus als onderwerp. Soms honderden spelers, dagenlang.

Wagenspelen Decor op boerenwagens. Trekken rond. Weinig samenhang. Wagens worden gemaakt door gilden

Kloosters in de stad Vooral de franciscanen en dominicanen vestigen zich. Deze volgen gedachtegoed van Bernardus van Clairvaux. Franciscus gaat als arme door het leven omdat Christus zijn leerlingen ook zonder geld uitzond. Met zijn vermogen het geloof in eenvoudige woorden te verkondigen spreekt hij veel mensen aan. Werkterrein is de straat, hij predikt niet in het latijn. Menselijke kant van het leven van Christus. Franciscus vast, raakt in extase en de wonden van Christus verschijnen op zijn lichaam. Deze nieuwe orden heten bedelorden Leven op giften en geven daarvoor onderwijs e.d. Eerste universiteiten. - Omdat het goddelijke schuilgaat achter de materiele wereld, zal bestudering van de materiele wereld ons meer kennis over het goddelijke geven In de late middeleeuwen wordt ook weer de echte wereld uitgebeeld.

Giotto (Schilder van frescos) Beeld goddelijke figuren menselijk af. Gezichtsuitdrukkingen De Bewening Liep voor op de renaissance door lijn perspectief.

Bouw Kathedraal

Steeds bezig met verfraaien Het werk werd uitgevoerd door verschillende bouwloges waarin kunstenaars en ambachtslieden samenwerkten. Pijlers, gewelven en luchtbogen.

Skeletbouw: skelet van spitsbogen Daardoor: veel hoger Spitse torens Luchtbogen steken naar buiten: leiden het gewicht af naar de buitenkant Pinakels (torentjes) sluiten de bogen af. God is licht. Ramen met glas in lood

Liturgisch Drama Op het koor, rond het altaar speelt zich de liturgie af. Vieringen worden meer herkenbaar voor gewone mensen - Vaste rituelen > spektakel - Vormen van drama als onderdeel van de vierringen Liturgisch drama ontstaat door de al bestaande rolverdeling in de gezongen missen. Paasdrama

Musica Mundana Hemelse muziek Belangrijk voor de sfeer in de kerk Menselijke stem was het goddelijkste Meerstemmige kerkmuziek Meer emotie (ook herkenbaarder voor burgers) Meerstemmig = Polyfonie Kapelmeesters introduceren de hoge en lage contratenor. Zorgen voor tweede en derde stem, naast de de cantus firmus Contratenoren zingen meestal in hun eigen taal Cantus firmus nog wel Latijn

Hoofdstuk 5. Homo Universalis; renaissance in de zestiende eeuw. Humanisme - Mens staat centraal. - Homo universalis: de mens die alles kan. - Periode waarin roekeloos steeds nieuwe projecten worden gestart. - Ontdekkingstochten vanuit Itali, Spanje en Portugal. - Zucht naar meer en groter. Leonardo da Vinci (beeldhouder, schilder, uitvinder enz.) - In 1482 solliciteert da Vinci aan het hof van Ludovico Sforza, de hertog van Milaan. Hij prijst zich aan als ontwerper van handige snufjes. - De schilderkunst als weergave van de zichtbare werkelijkheid en van de menselijke gemoedstoestanden is volgens hem de ultieme wetenschap Michelangelo (beeldhouder, schilder, architect enz.) - Krijgt in 1501 opdracht een beeld te maken van David. - David: enorm hoog, naakt, niet kwetsbaar maar zelfbewust. - David: ereplaats voor het Palazzo Vecchio, waar het stadsbestuur zetelt. - Politieke lading: de Florentijnen hadden in 1494 DeMedici verjaagd. David = symbool van de jonge strijdbare republiek Florence. - Paus vraagt Michelangelo naar Rome te komen. - Sixtijnse kapel (met schepping van Adam). Pauselijke macht - Paus is een van de belangrijkste wereldlijke machthebbers. - Rome moest schitteren als het centrum van de kerk. - Julius II profileert zich als religieus n wereldlijk macht hebber. - Hij heeft concurrentie van Lodewijk XII - Ambitieuze kunst objecten moesten zijn roem versterken - School van Athene. - Pausen kwamen uit adellijke Italiaanse families en leefden in rijkdom. - De uitspraak God heeft ons het pausschap gegeven, laten we ervan genieten is tekenend. Sint-Pieter - Paus Julius II > bouwt nieuwe Sint-Pieter Moet een volmaakt bouwwerk worden, een middelpunt van de christelijke wereld. - Donato Bramante bouwt Tempietto. Tempietto: harmonisch, symmetrisch vanuit n centrum, afspiegeling van de kosmos. - Voor de Sint-Pieter maakt Bramante ook centraal georinteerd plan Hoofdvorm: Grieks kruis. Verder: cirkel en vierkant. - Na Bramantes dood werkten Rafael (kort) en Michelangelo aan de Sint-Pieter. Luxe en vermaakt - Hoewel het intellectuele en artistieke leven zich in de steden afspeelt willen toch steeds meer vorsten en rijke particulieren net buiten de stad wonen. - Andrea Palladino (architect) ontwerpt huizen die eruit zien als tempels - Bij belangrijke gebeurtenissen zoals het huwelijk van Ferdinand De Medici en Christina van Lotharingen, worden er enorme shows met levensecht decor opgevoerd. - Figuurdansen: men danst met grote precisie geometrische figuren. Eerste voorbeeld van klassiek hof ballet

Hofmuziek - Orlando di Lasso: Vlaamse componist/zanger - Villanella en moresque: liedjes in de volkstaal over luchtige onderwerpen. - Eerste muziek drukken verschijnen rond 1500 in Venetie - Aandacht voor tekstexpressie Theater - Klassieke stukken werden in Italie heropgevoerd - Commedia dell arte - Improvisatie - Toenadering twee jonge geliefden - Daartussen vaste rollen met maskers (karikaturen) - Deze mogen improviseren - Acrobatische toeren - Elizabethaans theater - Vast theater, netter - Schouwburg vorm - Shakespeare - eerste moderne toneel schrijver - dichterlijke taal, klinkt als een melodie Schilderkunst - Albert Durer - Houtsnede - Zelfportret, frontaal (zou niet hebben gekund zonder renaissance) Reformatie - Maarten Luther: - Spijkert in 1517, 95 stellingen tegen de katholieke kerk op een kerkdeur - Tegen buitensporige geldstroom richting Rome - Tegen aflaten - Deze keer lukt de verspreiding door drukpersen - Leidt tot de reformatie: kerken splitsen in katholiek en protestants - Rechtvaardiging door geloof alleen - Beeldenstorm 1522 door Wittenberg Contrareformatie - Moet de katholieke kerk laten schitteren als enige echte kerk - Hervormen Gregoriaans

Hoofdstuk 6. Verleiding door pracht en praal; Barok in de zeventiende eeuw. Barok - Giovanni lorenzo Bernini maakt de Sint-Pieter af rond 1656 - Bernini maakt in opdracht van paus Innocentius de vierstromenfontein - Kenmerken Barok - Beweging (kurkentrekker zuilen Sint-Pieter, riviergoden vierstromenfontein) - Verhogen contrasten (licht/donker) - Theatrale effecten, grootse gebaren - Aandacht voor het dramatische moment - Integratie verschillende kunsten (beeldhouwkunst en architectuur) - Samen doen deze kenmerken van de Barok beroep op gevoel - Renaissance doet meer beroep op het verstand - Bernini verafkeerde de Sant Agnese (kerk) van Fransesco Borromini - De roeping van Mattheus wordt mattheus geplaatst in een eigentijds tolhuis dat laat zien dat een wedergeboorte door Jezus iedereen zou kunnen overkomen. Die boodschap past bij de contrareformatie. - Extase van St. Theresa beelt de emotie kant van barok uit - Wat er ook gebeurt in de katholieke kerk blijven wonderen mogelijk Opera - LOrfeo is een opera gecomponeerd door Claudio Monteverdi. Hij geloofde dat je met muziek emoties kon sturen. - Zang en theater - Prima pratica: houden aan oude regeld voor muziek, tekst is ondergeschikt - Seconda pratice: muziek wordt gebruikt om de betekenis van de tekst te versterken - 1614 - In Veneti ontwikkeld de opera zich voor een breder publiek - 1637 eerste openbare opera huis in Venetie - Menselijkere trekjes Schilderkunst