Ha Noi Van Hoa Va Phong Tuc - Q2

HA NO I VN HOA VA PHONC T!
C |ph n 2) 1
HTTP://obooks.vdcmodIa.com
Mu c Iu c

CH!ONC I: VN HOA TM IINH .....................................................................................3
M! A X!N O CA C NH, N, CH! A ........................................................................4
HO I NH MAI O NC VA HOA NC MAI........................................................................7
CA I ! R!O !..............................................................................................................9
T MI N CO TCH .................................................................................................... 13
I N M ! ................................................................................................................... 18
CH ! VN IN O NC ............................................................................................ 21
CH!ONCII: N P SO NC.................................................................................................... 25
TA N MA N V N P SO NC............................................................................................ 26
TR ! TM CA NH PH!O NC ....................................................................................... 28
NHIP C ! YN THA I.................................................................................................. 32
CH!Y N IA NC R N................................................................................................... 36
NC!O I N!O C NCOA I VO I T T NCH!YN A N O HA NO I...................................... 40
VN HOA T M............................................................................................................. 44
VN HOA TH!Y N..................................................................................................... 47
VN HOA ! A............................................................................................................. 51
CA I Q!A T..................................................................................................................... 54
CA I VO NC.................................................................................................................... 58
NCO .............................................................................................................................. 61
CHO N HOA H ! KI ! TR!Y N THO NC.................................................................. 65
A O I TNH R! .............................................................................................................. 67
IY KH C C!NC 2
NHO MO T IO I R! ....................................................................................................... 72
CH!ONC III: M Y KH!ON M T..................................................................................... 76
NA NC H! .................................................................................................................. 77
TA N A NC!Y N KH C HI !................................................................................... 80
NH! HOA..................................................................................................................... 85
THANH THANH HI N................................................................................................. 89
ANH I!N TR! NC..................................................................................................... 92
A IY T ...................................................................................................................... 96
CA I T T C! A NHA THO Q!ANC ! NC .................................................................... 99
I THANH................................................................................................................. 102
ANH TR N HOA T ...................................................................................................... 106
HAI CON NC!O I TA I HOA........................................................................................ 110
N! TH N A I TNH VA N! TH N S C P C! A VI T NAM .................................. 113
CHI TM HA T S!ONC HO I .................................................................................... 115
ONC TR! M THINH.................................................................................................... 118
CHI HOA TM............................................................................................................ 121
ONC HAI CH!......................................................................................................... 125
TR! C Q!Y NH............................................................................................................ 131
CON CA I HA NO I. ...................................................................................................... 134
NH!NC...................................................................................................................... 136
R M TR!O NC........................................................................................................... 143
OI N T V A N ONC HA NO I NH! NC NM X!A................................................ 149
HA NO I VN HOA VA PHONC T! C |ph n 2) 3
CH!ONC I: VN HOA TM IINH
IY KH C C!NC 4
M! A X!N O CA C NH, N, CH! A
Chu ng fa co m f kho fa ng ngh fhu f v cha m kha c r f quy na m ra I
ra c o ca c dnh, d n, chu a Ia ng. o Ia nhu ng fa c ph m o va o fh ky 17
duo c cha m fr cng phu, duyn da ng, pha n a nh cu c s ng dn gIan va
kha f vo ng v m f cu c do I ra ng ro : no com, m a o, du fnh yu va gIa u
ca I do p. Ca c ngh nhn khng c n Iuu danh Ia I v o ca c fa c ph m cu a ho
Iun hI n dI n do I s ng bn frong, co nghIa Ia ca I fh gIo I bn frong cu a
ho ho a vo I mo I nguo I Ia duo c r I.
Chu ng fa ha y v dnh IIn HI p |Ha Ty), dnh KIm Hoa ng |Ha
Ty), dnh Phu Ia o |Ha a c), dnh Tam Canh |VInh Phu ), dnh Phu ng
|Ha Ty), d n Tam |Nam nh), chu a ng |Ha I Hung), chu a Th Ha ,
d n I n |NInh nh), d n Phu Ia o |Ia ng CIang), dnh Th Tang |V nh
Phu ), d n CIa |Hoa I u c Ha Ty),dnh KIn |Ha I Pho ng), dnh An Hoa
|Nam Ha ) v.v... n nhu ng noI dy, chu ng fa duo c da m mnh va o fh
gIo I cu a ca I do p. Ca nh vu nu fhIn fh n: Vu nu co khun ma f d y da n,
b ngu c no va hI u kha ch, bu ng m m ba ng n |ca c cu c fhI sa c do p
nhu ng nam1993 - 1994 o chu u va My yu c u fIu chu n na y, vu nu
fha f Iung bung da I, va y nga n kI u mInI, sau Iung co dI ca nh nho , fay o
fu fh mu a, faI doo hoa faI gIo f I cao sang. M f na ng ma c y m Ia s I,
m f na ng ma c y m Ia son foI fa . Khun ma f cu a ca c vu nu mang da ng
d p cu a ca c na ng fhn nu . Ca nh fraI ga I fu fnh, du a nghch: o Ia ba c
ga I khoa fhn, da ng hoa ng fa m o h son |cha m frn vIn ga ch d n CIa ).
M I nguo I m f kI u, nhung ca c c d u I ra m f fhn hnh ra n cha c h p
d n Ia m cho mo I nguo I pha I gI f mnh . Ho m m ma I ma co d y su c
ma nh, no m fa nhu ng ca I nhn cho I Ioa . Ca nh nguo I con fraI da f nguo I vo
Io In du I, nguo I vo ca du ng sa f ca nh r f sI n I. Tuy ca ba cu ng cuo I,
nhung Ia I Ia ba nu cuo I kha c nhau d y kch finh. Co nu cuo I dang fa n
phaI. O dnh Phu ng |Ha Ty) frang fri ngay fruo c ba n fho m f ma ng
fro n, bn duo I Ia da I son. Trn da I son Ia ca c c ga I khoa fhn. Nguo I
du ng, ko ng I, no f ma f v fu faI doo hoa, ngu c chu m cau, khng pha I hoa
ma Ia nu .
O d n Tam |Nam nh) cu ng co hoa f ca nh ba c ga I khoa fhn.
To c ho d u da I nhu huy n fhoa I. HaI c du ng nghIng, m f c du ng
fha ng, chinh dI n. Tay c c m hoa son cho d y ch fhom fho nh f frong
co fh . Co anh cha ng ma c a o fhu ng xnh xang na m fay c, m f fay so vu
c, d cu ng dI va o vInh ha ng. Ia I co fhm ca nhu ng ca nh v ca c fro fnh
a I. o dnh Phu Ia o co ca nh nguo I phu nu ng I x m, khoa fhn fh hI n
m f fru Iuo ng n ng m va n c n fh n fha nh v bIn cu a nguo I da n ba .
Su I fo c da I cha y va f qua ngu c bn pha I, I ra ca I bu ng no fro n d y.
Na ng na ng n , ch m cha p, nhu m ma n I Ioa n. Na ng vu a Ia fin nguo ng
vu a Ia uo c mo. Co bu c cha m Ia I r f hI n da I. O d n Phu Ia o co ca nh
nguo I da n ba |nu fh n) na m ngu a, va y cu n In f n ngu c, haI chn da I
da ng ra, qua p I y haI bn hng nguo I fnh. Xung quanh Ia da n, sa o vo o
von. Andro MaIraux, nha van hoa Pha p fu ng no I: ma nh g dIu kha c
do p xa n ra nhu ng mI ng ngon cho cu c do I.
V n co n nhI u nhu ng mI ng ngon nu a o ra I ra c quanh ca c Ia ng
xo m VI f Nam cu a chu ng fa. Mong sao ca c nha ngh fhu f so m suu f m,
ghI cho p, gIu gn, ba o qua n, ho c f p va phu c h I Ia I b ma f v n co cu a
chu ng, r I Ia m suu f p va pha f frI n chu ng... Ca c b c cha ng, f fIn
nga y xua da d Ia I I c cho chu ng fa.
M I m f ngh fhu f cho fa nhu ng gIa fr van hoa kha c nhau fuy
fhoo phuong fI n chuy n fa I cu a no . Khng nhu van ho c ngh fhu f,
cha m kha c bI u fh nhu ng no f ca m d ng rIng bI f cu a fa o hnh. Cha m
kha c Ia a o fhu f. Nha fhu Pha p oaudoIaIro no I: ph n cha m kha c
fha nh Cng Ia m f fhu fn gIa o. Chinh v v y ma nhu ng bu c cha m kha c
o m f s dnh, chu a VI f Nam da duo c II f va o nhu ng fa c ph m b f fu
Chu ng II cu n ca dI ma f, fri fhng mInh va d ng fho I ca fra I fIm
nhu ng nguo I xom. Chu ng co fh khu go I nhu ng fnh ca m kha c nhau
frong con nguo I, r I dua con nguo I d n vo I nhu ng y fuo ng cao hon.
NhI u nha nghIn cu u van hoa nuo c ngoa I d n VI f Nam d u
khng bo qua co h I d n fham ca c dnh, chu a VI f Nam. Ho ca ng khng
bo qua ca I dp may da c bI f d co fh chu y d n nhu ng ma nh cha m kha c
frong ca c dnh chu a VI f Nam. C n dy, fI n sI my ho c Samody
IY KH C C!NC 6
|IndnxIa) da no I: TI may ma n duo c d n vo I ca c bu c cha m kha c cu a
ca c dnh, d n VI f Nam. Th f qua chu ng d c da o. TI dI nhI u nuo c,
khng du Ia I co nhu ng bu c cha m fr co d y nhu ng no f fIu bI u, da o va
do I cu qun qu f I y nhau, r I ca ha f In nhu v y. Chu ng sInh d ng, co
do ng cha y fung hoa nh ng n ngang ma ngh sI. Chu ng vu a co fI f f u
vu a co gIan dI u cu a vu fru .
HO I NH MAI O NC VA HOA NC MAI
Ia ng MaI ng va Ia ng Hoa ng MaI fhu c qu n HaI a Trung. H I
mo va o nhu ng nga y 3, 4, 6 fha ng gIng m Ich. Co nam Ia I f chu c va o
mu a fhu fu nga y 10 -12 fha ng 8 m Ich. nh MaI ng va dnh Hoa ng
MaI o g n nhau. nh MaI ng fho fuo ng Tam TrInh Ia m f danh
fuo ng chI huy cu a phong fra o kho I nghIa HaI a Trung da fu ng chIu
m fraI fra ng MaI ng In Ha f Mn fu nghIa |khoa ng nam 40 - 43 sau
cng nguyn). nh Hoa ng MaI fho vo fuo ng Tr n Kha c Chn Ia vo
fuo ng fa I hoa, Ia v sI ma cu ng Ia nguo I yu cu a Huy n Trn Cng chu a
1603 -1605). Ong cu ng vo I na ng da co cng Io n vo I d f nuo c, da cu ng fra I
qua nhu ng gIo phu f bI hu ng cu a Ich su . Ho da d f nn m f fhIn fnh su
n I fI ng mun do I. Ia ng MaI ng va Ia ng Hoa ng MaI v n Ia fra I p
ma vua ban choTr n Kha c Chn. Ong cu ng duo c phong Ia Tha nh Hoa ng
cu a ca haI Ia ng na y. V sau, dnh MaI ng fho fuo ng Tam TrInh va
dnh Hoa ng MaI fho vo fuo ng ho Tr n. Ca haI v fh n d u Ia vo fuo ng
nn nhn dn frong p cu ng co duo c fInh fh n fhuo ng vo . Th n Tam
TrInh Ia fra ng v f. Tra I p co nhI u vuo n mo Io n nn co ngh n u ruo u
|Ko Mo). Nguo I fa c f ruo u mo f f nh f d cu ng Tha nh Hoa ng va d
du ng frong nhu ng nga y I h I. Ho I y nuo c sng H ng c I ngu n v , fInh
Io c r I n u ruo u.
V ph n f I haI v fh n, v n d y du f f ca mo I nghI fhu c a p du ng
cho nhu ng da m f I va ruo c xa ch cu a ca c h I Ia ng quan fro ng kha c.
Nhung, fruo c fIn Ia ruo c ba I v cu a Tha nh Hoa ng Ia ng Hoa ng MaI In
dnh MaI ng r I fu MaI ng ruo c dI. a m ruo c co 3 kI u dI khu c
khuy u quanh fra I p, mon fhoo bo song T Ich r I In g n ma f d sng
H ng. a m ruo c du ng Ia I o Tra I Nha n. M f s cha ng fraI khIng ba choo
du ng nuo c co m y da I dy do In ma f d r I dI xu ng phia sng, I y nuo c
sng H ng cho va o choo r I khIng v , da f ca c choo nuo c In ba chI c
kI u r I ruo c fro v Ia ng MaI ng. n dm, haI kI u fho nam fuo ng
IY KH C C!NC 8
v n do ca c d nam khIng. Co n kI u cu a nu fuo ng Ia I do haI muoI c ga I
fhay nhau vu a khIng, vu a mu a xInh fI n. Nhu ng C ga I na y, v n khan,
fo c bo duI ga , a o da I xanh do , va f fha f cu u. a m ruo c dI duo c m f
doa n Ia I nghI d ca c d v f bI u dI n, ca c vo sI dI m f ba I quy n va d u
frung bnh fIn. M I d u sI c m m f chI c g y da I 4 m d u vo I nhau.
C y ba ng g do h ng, d u co bf bng va va I d d pho ng n u co dm
fru ng fh nguo I b dm cu ng khng b nguy hI m. Ca c d v f na y da
duo c cho n frong nhI u Io . Ho an ma c go n ga ng, ma c qu n chu khng
do ng kh v co fho nu fuo ng. a m ruo c nghI ngu f kho I huong. Mo I nguo I
roo ho khI dua duo c ca c kI u v dnh MaI ng. Sau khI Tha nh da fro v
dnh, mo I nguo I mu ng chuy n ruo c fha ng Io I. M f f p mang ba I v cu a
fha nh Ia ng Hoa ng MaI fra v cho Hoa ng MaI...
H I duo c f chu c o ca haI dnh. Co r f nhI u fro choI nhu: ha f fr ng
qun Ia kI u ha f dn ca va d I da p gIu a bn nam va bn nu co dI m nhp
ba ng nhu ng fI ng fhnh ...fhu ng...fhnh. KhI fha dI u ba f bu c m I chI c
dI u pha I ma c 3 ng sa o fro In. I u pha I In cao du ng. Hnh da ng pha I
do p fI ng sa o pha I hay va phong phu . ThI fha chIm b cu cu ng r f hay.
I ng chIm g m 10 chIm. KhI fha ra, chIm pha I bay fu fh p d n cao cho
fo I chu ng 300m, pha I bay cu ng m f Iu c va bay g n nhau fha nh da n. Con
na o cu ng v y d u haI ca nh. ChIm bay d n Iu c khng nhn fh y nu a r I
Ia I cu ng da n fro Ia I vo I bu chIm duo I d f. Chu chIm Ia I nh f ca c chu va o
bu, bu c cha f Ia I dom v . Ca c fro choI d u co gIa I fhuo ng... H I dnh Ia ng
o Ia ng MaI ng va Ia ng Hoa ng MaI Ia m f frong nhu ng h I I fIu bI u
va da c sa c cu a dnh Ia ng VI f Nam.
CA I ! R!O !
Chu ng fa fh y frn no c fha p Ru a o h Hoa n KI m co du ng m f
chu c b u ruo u. Trn no c Ngo Mn, o Tha I Hoa dI n, Th mI u, Hung
mI u o Hu cu ng co frang fri nhu ng chI c b u ruo u. ChI c b u ruo u co
m f gIa I Iu a m m ma I f xIm.
No Ia I duo c haI con r ng hoa c haI con cu hoa r ng ch u va o Khng
chI co fh ma chu ng fa co n fh y o r f nhI u nhu ng ma I dnh, mI u, am,
fh m chi ca chu a o kha p mo I noI d u da f chI c b u ruo u va o m f v fri
cao nh f. n n I r ng Ia bI u fuo ng cao quy nh f, fhIng IIng nh f da I
dI n cho vuong quy n cu ng pha I kinh c n, fn vInh no . Mo I nguo I d u
go I b u ruo u do Ia b u ruo u fhIng, Ia b u nuo c fhIng v no duo c da f
frn cao nh f va o chinh gIu a VI f dI n. Ma VI f dI n Ia ca m f fh gIo I
u IInh, fn nghIm, cao ca .
Xa xua, qua b u Ia fu qua frn cy b u duo c khoo f rng ru f chI
co n vo ngoa I cu ng ma do o vo I ma u ma f ma xn xao, gIa n d. Qua b u Ia
ngu n g c, Ia bu ng mo do ra ca c f c nguo I. Huy n fhoa I xua k v
chuy n qua b u duo m ma u fm IInh va frI f ho c. Co m f con s kh ng I
nhu ng con nguo I o frong qua b u mu n ra vo I vu fru . Ho chon chu c nhau
frong qua b u, Ia m cho qua b u bu ng mo Ian Io c, qua n qua I. ng
fhIng IIng ho no ng m f ca I du I r I cho c va o qua b u, hnh fha nh m f
ca I I . Th Ia f f ca mo I nguo I frong qua b u chon nhau ra ngoa I. Nhu ng
nguo I o g n ch no ng ra. fruo c, nuo c da b don s m. Nhu ng nguo I ra sau
fra ng hon... Va nhu ng f c nguo I ra do I. Sau na y, mo I nguo I khng bao
gIo qun ra ng mnh duo c sInh ra. Tu qua b u bu ng mo . Ho bu c qua
b u ba ng m f so I dy fh f do p |sau na y Ia gIa I Iu a) r I qua ng In c hoa c
doo ngang Iung. Iu c d u, ho du ng nhu c,. Ia fhu c n fhI f nh f cho cu c
s ng. Sau na y, ho du ng ruo u. Ruo u frong b u Ia nuo c fhIng, cho mo I
IY KH C C!NC 10
nguo I su c ma nh cu a fro I d f va cu a mo . Ruo u d cu ng f fh n IInh, PhI
fu u b f fha nh I , ruo u d u ng va d say sua, yu cu c s ng.
Qua b u Ia vu fru , no r ng d fhu fo m f f ca nhu ng g mnh
mang fo Io n va fInh hoa cu a fro I d f, m duong. Chu a ca m u h , vuong
quy n, cha mo ...f f ca ...
Nuo c va ruo u frong qua b u fuo I fa m cho con nguo I, cu u vo f con
nguo I d con nguo I f n fa I frong su ph n, ph n fho c ga o, ph n gI ng
no I...
Tu chu nghIa cu a qua b u Ia H I, Ia ca I h I fo Io n v cu ng, vI
da I v cu ng ca v nghIa don I n nghIa bo ng. H Ia mnh mng, Ia phI
fhuo ng.
Vo I a o gIa o qua b u chu a du ng IInh dan Ia fhu c fh n dI u d co
fh fro fha nh fh n fIn. Truo c h f Ia xa Ia nh co I fr n bu I ba m, d y da ng
cay r I fro nn b f fu fhoo y nghIa v cu ng v vI kha I qua f. Vo I Ph f
gIa o qua b u Ia bnh ruo u, bnh nuo c cam I cu a Ph f, Ia Quan m d
cu u ca c chu ng sInh frong b kh fr m Iun Vo I Kh ng gIa o, no Ia da I
dI n cu a ThIn, a, Nhn. No ca fu ng con nguo I Ia chu a f cu a mun
Ioa I, con nguo I du a va o su c ma nh cu a qua b u ma ha I hoa vo I fhIn
nhIn nn go I qua b u Ia ca I fu I ca n khn. Van hoa VI f Nam Ia van hoa
fam gIa o d ng Iuu nn ca ng fh ng nh f vo I fm m m cu a qua b u. Qua
b u Ia KIm u |u va ng). Ta co n nho cu: Non sng nga n fhu a vu ng u
va ng! No chu a du ng su v n chuy n m duong, chu a ca I phong d vInh
ha ng cu a dn f c. V sau na y, khI Cng ngh g m va su pha f frI n,
nguo I fa ch fa o ra nhu ng qua b u ba ng g m, su . Ngoa I co vo nhu ng
hnh nhu r ng, ma f fro I, ngo n Iu a, phuo ng, my v.v... d y vo fm IInh,
uo c I . Trong do co gu I ga m nhu ng m f ma d nguo I sau gIa I ma d n.
Nhu ng qua b u fh f su Ia nhu ng qua b u ba ng g m, su o mI n
xuI duo c da f frn ca c ba n fho noI d n da I mI u ma o hoa c ba n fho f
fIn, g n ca c mm I cu ng.
O Trung Qu c, nhu ng nhn v f co danh fI ng, nhu ng nha van, nha
fho nhu: Ia ng Tn, Iy ThI f QuaI, Iuu IInh, nha hI n frI f Iy Tha I
a nh, S m Phu Tu , an Khu SInh v.v...bao gIo cu ng co b u ruo u bn
mnh. O nuo c fa, Nguy n Cng Tru , pha m Tha I, Nguy n Inh KhIm,
Nguy n Khuy n, Tu Xuong, Ta n a v v cu ng Iun nha c d n b u ruo u fu I
fho.
Va o khoa ng 1930 - 1931, o Ia ng Ko Mo, a ch MaI Ia m f frong
nhu ng qu huong ruo u cu a VI f Nam, nguo I fa co m f ba I ha f r f n I
fI ng d ca ngo I qua b u ruo u va ruo u. NoI dy, ho n u ruo u va ba n
ruo u. Phu nu cu ng u ng ruo u cha ng ko m g nam gIo I. Cu d n nga y m ng
4 fha ng gIng, co I fh n, muo I sa u c frInh nu an ma c sa c so , mI son
ma ph n vu a mu a vu a ha f. M I c c m frong fay m f qua b u ruo u. Ho
ha f In:
Tay tnb tay nng...tnb b u ruo u...
Ta bo ru bo i... Ta ra bo i
Rc 6 / m Nc p b6a ...Ta c t ruo u...
Tay tnb tay nng
Tnb b u ruo u
Ta bo ...ru bo i
Ta ru bo i...Rc 6 / m Nc p my...
M I qua b u duo c bu c fhm va o m f gIa I Iu a ma u o noI fha f c
b ng.
Cho d n gIo , o ca c gIa dnh, ca c ba n fho o mo I noI, nh f Ia o nng
fhn, chu ng fa fh y nhu ng b u ruo u ba ng gm, su a f Tra ng hoa c su o
ca c Io su c . O nhu ng noI ho o Ia nh hoa c o mI n nu I co n gIu duo c nhI u
b u ruo u nguyn ba n.
Nam 1996 va nh f Ia nam 1997, fruo c va sau khI H ng Kng fro v
vo I Trung Qu c, ca c nha kInh doanh da fung ra ba n kha p ca c fh fruo ng
r f nhI u nhu ng qua b u c I ngu n. Cy b u duo c In ngI. VI c mua,
ba n nhu ng qua b u na y fh f fung bu ng. Nguo I fa dua nhau mua d
du ng ruo u hoa c d ba y frong nha , frong fu Qua b u C I ngu n da f hon
nhu ng qua b u ba ng su ba ng Iy Ing nhI u I n..: Tuy v y, mo I nguo I v n
fhI nhau mua. Ho co n Ia m suu f p va fhoo m f...
IY KH C C!NC 12
Qua b u Ia m f frong nhu ng no f do p van hoa cu a VI f Nam. Nhn
qua b u ruo u, nguo I fa nghI d n ruo u, nghI d n nga y xua, nghI d n mon
cu a cu c s ng, d n nhu ng dI u mo h cu a c I ngu n. Tu do , mang Ia I cho
fa nhu ng g co y nghIa hon v qua khu , hI n fa I va fuong IaI...
T MI N CO TCH
Qua c u sng Ca I |C u Iong In), dI fha ng d n Phu Thuo ng r I
ro sang ph.Ia fay pha I chu ng 200 mo f Ia d n uong Xa . NoI dy co d n
fho NhI p Chinh y Ian. CIu a nhu ng ma nh ru ng xanh vo I du gam ma u
kha c nhau, ngI d n fho m f nguo I phu nu phI fhuo ng, n I b f In,
nghIm frang nhu ng ru phong: MI u c va ng son nha f. o Ia no I v
ma u sa c, co n nhu ng g ba d Ia I cho d f nuo c v n cu da m fha m vo I non
song va Io ng nguo I. a Ia hoa fhn cu a M u Thuo ng Nga n, cu a ba Man
Nuong, ba Trung...
n Su I, dI va o qu huong cu a nha fho Cao a Qua f, dI fI p chu ng
7 km nu a, chu ng fI d n c u u. M f ca I c u r f c . NoI dy, sng ng
ca f ngang sng u d hnh fha nh nn m f bn Ia ThIn u c, m f bn
Ia Nguy f u c. NoI dy... m f ca I cy, m f ca I go , m f m d f, d ng ga ch
vu n, ngI d n v.v...d u co nhu ng chuy n k v mnh. Truo c ma f chu ng
fI Ia ca m f khu vu c fha nh u mnh mng. Tn chinh fhu c cu a no Ia
Iuy Iu hoa c IIn Iu. V khI xua, fha nh chinh co nhu ng vo ng ga c ma
o f ng frn foa ra nhu nhu ng ca nh hoa son, nn fhuo ng go I Ia IIn Iu.
Hoa son fuo ng frung cho su fh n. Ph n fho c ga o, ph n gI ng no I. Sng
u cha y quanh fha nh fa o fha nh m f con ha o fhIn nhIn, ba o v
fha nh.
Xua kIa, khI d Ia Tha nh va Thang Iong chua hnh fha nh ma mo I
chI Ia nhu ng vu ng nuo c, Iau Ia ch, hoang vu fh noI dy da Ia m f fha nh
fr n ph n hoa, nh n nhp. y chinh Ia fhu phu cu a d f CIao Chu, Ia
frung fm chinh fr, kInh f va van hoa . a I ba n doanh cu a Tha I Thu T
nh da f o dy. HaI a Trung da da nh va o noI na y. KhI HaI a d c
qun va o da nh da I ba n doanh cu a T nh, HaI a an ma c fh f I ng I y,
dI m frang r f do p. I u na y fh f hI m co . Trong su f fho I ky da I, qun
Ha n do ng qun o IIn Iu, da co nhI u cu c kho I nghIa; IIn fu c d f
IY KH C C!NC 14
pha , da nh Tha nh. NghIa Ia bInh Iu a IIn mIn. Chinh dI u na y da gIa I
fhich duo c m f hI n fuo ng da ng chu y . o Ia nhu ng vu ng d f xung
quanh d u do nhu son. uy chI co khu vu c fha nh IIn Iu, d f co ma u
don, xa m, xIn. f do v phia duo I co qua ng sa f. Co n d f don Ia do bInh
Iu a frI n mIn, d f pha du d I, da Ia m fhan hoa f f ca nhu ng so I, da , d f
, g , fro, v.v... HI n fuo ng fhan hoa na y da Ia m cho d f fha nh IIn Iu
khng do nhu v n co Th f Ia : u bInh Iu a, nuo c non nhu cu . II n cho
nguo I fh y ca nh cha nh Io ng |V vu ng u).
Trong cu n: VI f v Ich su d f An Nam , nha nghIn cu u PafrIs
vI f: TInh fh n d c I p cu a nguo I Ia c VI f r f cao. Trong su f fho I ky
da I b d h , ho khng ngu ng kIn cuo ng du ng d y. o Ia m f fhu a nh
sa ng cho I Io I cu a y chi qu f cuo ng khn nguI7
Trong khu vu c fha nh u, co cho u, fha p u. Tha p 4 f ng, co
cho p kI u Sfupa, cao chu ng 20 mo f, va chu a u. Chu a u pha n a nh
nhu ng no f cu a da o Ph f fu n sang va duo c ba n da ho a. NoI dy Ia
frung fm Ph f gIa o d u fIn o fa r I mo I fo a dI kha p noI. Cu ng Ia noI In
nhu ng ba n kInh so m nh f. Tu c fruy n, m f cy da fh n fhoa I frI duo I
sng, duo c ba n fay fh n fhoa I cu a a Nam fIn nu |Man Nuong) vo f In,
khI cy da duo c da f In ma f d f fh fIn nu bI n m f, da Ia c n I my
nga n. Cy da duo c xo ra, fa c fha nh 4 pho fuo ng d fho . o Ia 4 v Ph f
M u g m 4 ch om: Ph f Vn, Ph f Vu , Ph f II, Ph f I n |cu ng go I Ia
fu Pha p). Ch ca duo c fho fa I chu a u, ch haI o chu a u, ch a fh o
Chu a Tuo ng va C om u f duo c fho o chu a u. M y ngI chu a na y o g n
nhau. Co dI u, chu a u Ia chu a chinh, nga y nga nh f. Tuo ng ba u
da f o chinh gIu a chu a chinh, cao 2m85 |ca fuo ng I n b ), Ia I co n n cao
va vIa da . Tuo ng ba fo hon so vo I f f ca nhu ng pho fuo ng kha c frong
chu a. a vu a Ia Ph f, vu a Ia nu chu a ba n da.
NoI dy, ha ng nam co mo h I, go I Ia h I chu a u, kha p noI n nu c
v du h I. H I co f I , ruo c xa ch, vuI choI, r f fung bu ng, na o nhI f.
Nguo I fa k vo :
Du ai bu6n ba n trm ngbc
Tba ng tu, m6 ng ta m tb cc cbu a Du
Du ai bu6n Ju, ba n Ju
Nbo nga y m6 ng ta m, b6 i Du tb cc ...
Ca ch khu vu c fha nh IIn Iu chu ng 3 cy s Iang m Ia c Iong
Qun, Ia ca m f fo a VI f dI n. I chu ng m f doa n duo ng nu a, ro sang
bn fra I Ia Iung Sy NhI p, hnh fro n, frn m f ca I go ro p bo ng nhu ng cy
C fhu . Nhu ng go , d ng nh p nh ko o In. uo I nhu ng go d ng do Ia
nhu ng ngI m Ha n. NoI dy fhu c v Ia ng a Iu . o nga ba ng CI cu ng
co nhI u ngI m Ha n co xy nhu ng vo ng cu n. u ng noI dy, fa co fh
nhn fh y nu I ThIn ThaI na m nghIng nghIng vo I ma I fo c xanh ru7
V phia ng a c, khoa ng 2km Ia Ia ng a I Tra ch co ngI chu a a I
Tra ch n I fI ng, Ia noI fruo c dy vo fhu ba CaI Va ng d n fu va fru fr
sau khI cu c kho I nghIa b fh f ba I. a fhng fhu c 18 mn vo ngh , da
da y vo cho ca c fraI Ia ng va Ia m nhI u dI u fhI n, fru ko gIan a c. Cu c do I
cu a ba du d vI f nn m f pho sa ch bI hu ng. n Ia ng noI dy coI ba nhu
TIn, nhu Ph f.
Tu a I Tra ch dI xu ng phia Nam Ia d n b n H , g I d u In sng
C u. o dy co Ia ng franh ng H ma nhu ng bu c franh d m da fm h n
dn f c cu a no da co ma f o nhI u noI frong ca nuo c va chu ng cu ng duo c
frung ba y frong ba o fa ng my fhu f cu a nhI u nuo c frn fh gIo I. Ia ng
ng H duo c go I Ia Ia ng franh, Ia ng do p nhu franh va cu ng duo c go I Ia
Ia ng ca c ngh nhn. Ho vo franh, kha c franh, In franh, Ia I co n Ia m ngh
va ng, ma va nhu ng ma f ha ng frang fri my fhu f d Ia I n fuo ng su sa c
frong Io ng mo I nguo I.
Nguo c In phia frn, fa d n d f IIm va 49 Ia ng Quan Ho . NoI ma
m f Ia n gIo cu ng mang dI u dn ca, vo I nhu ng II n anh, II n ch, fro o
In qua n CI c, dI cha y h I. Tu a I Tra ch dI nguo c In Ia d n Tri Qua , r I
d n Ia ng nh T co chu a u f Tha p, va d n va ng son I p Ia nh, noI
fho 8 v Vua Iy . Iy ChIu Hoa ng duo c fho rIng o ngI d n bn ca nh. a
mang m f n I bu n nguyn kh I, khng fan. Chinh ca I da I d f na y da
nuI duo ng nha fho Hoa ng C m d Co duo c:
IY KH C C!NC 16
n KIa Sng ng, Mua Thu n Tha nh , Cy fam cu c v. v...
n I fI ng.
Va o nhu ng nam ch ng Pha p, nhu ng khu vu c g n u f Tha p, Ru ng
Thng, a I Tha p v.v... Ia khu du kich n I fI ng vo I nhu ng chI n cng
oanh II f. o nhu ng Ia ng qu noI dy, fruo c kIa co n co fu c Ngu ban . o
Ia chuy n frong nga y cuo I, c du va chu r chua d ng pho ng v I. Nga y
fhu nh f va nga y fhu haI, c du co n go I m y nguo I ba n ga I fhn d n
ngu cu ng vo I mnh. NoI dy, ho coI nho fruo ng ho p c ga I chu a bu a .
Sau khI c ga I chu a bu a r I sInh con duo c m f hoa c haI nam, so co m f
cha ng fraI na o do d n xIn cuo I Ia m vo . Mo chu r mang I v f d n nha
ga I va no I: Nga y Ia nh fha ng f f, chu ng fI r f sung suo ng duo c co con
du va Ia I fhm ca fha ng cu nu a KhI Co fruo ng ho p m f du a fro o va o
hoa n ca nh fh p fu nh f sInh ma duo c m f nguo I cu u s ng fh du a fro so
nh n nguo I do Ia m cha mo nuI. Nhu ng nga y gI , T f pha I d n fham cha
|mo ) nuI. Pha I do ng go p va co nhI m vu nhu con do . Nhu ng chuy n nhu
v y co n r f nhI u. MI n c fich co n co con duo ng c fu b n H , dI a c
NInh, fo I Pha Ia I, Iu c d u gIang r I ra bI n hoa c dI nguo c In phia a c,
sang Trung Qu c... Ia con duo ng ma ca c nha su n dI fu chu a u
sang Trung Qu c fruy n da o. y cu ng Ia con duo ng ma con fru va ng
fu Tru Son, gI ng VI f o Pha Ia I da cha y m f ma ch v T ng nh |fn
xua cu a Thang Iong) r I d m mnh noI vu ng nuo c o phia Ty a c, Ia m
nn h fru da m va sau duo c go I Ia h m a m hay h Ty. o Ia con
duo ng ma Ma VI n mang qun sang da nh nuo c fa. Cu ng Ia con duo ng
huy f ma ch d cha ng fa da nh gIa c Nguyn, Mng...
Kha ch ha nh huong fo I ma nh d f na y fh y mnh nhu duo c Io n In.
NoI du cu ng co nhu ng dI fich, d u n, huy n fhoa I v.v...mInh chu ng cho
su f n fa I ha o hu ng cu a dn f c.
Tu nhu ng huy n fhoa I va nhu ng chu ng fich Ich su y cho fa ca I
nhn chn fhu c va d y du hon v qua khu , d r I suy nghI v nhu ng bi
n cu a fhuo fruo c, nghI v hI n fa I va fuong IaI.
M I buo c dI frn vu ng KInh a c d u Ia m xa o d ng fm h n fI.
Nhu ng ca m xu c ha nh phu c cu Ian fo a, b c bu I frong fI. Nhu ng ca I fn
frn vu ng d f na y, do c In cu ng duo c ma u c fich.
IY KH C C!NC 18
I N M !
Nguo I VI f Nam fa co cu: phu c du c Ia I m u, d khuyn ran mo I
nguo I nho cng on cha mo , an o phu c du c vo I c ng d ng, d con cha u
duo c huo ng nhu ng dI u f f Ia nh. Khuy n fhI n, fru a c, duo c fruy n Ia I
cho do I sau ba ng nhu ng Io I fruy n mI ng, ca dao, dnca...
Vo I ca ch nghI fruy n do I v nguo I mo , frong fm fhu c su fha m
cu a mo I nguo I, M u |mo ) Ia f f ca , Ia nguo I sInh ra fa va d n khI ch f fa
Ia I fro v d f mo .
Qua nhu ng fho I ky con nguo I s ng vo I mo o frn cy r I d n gIaI
doa n vu a frn cy, vu a duo I d f va r I d n Iu c mo nu I ru ng |M u
Thuo ng Nga n) khng nuI n I nhu ng da n con cha u m I nga y m f dng,
da dI n ra nhu ng cu c dI dn nguyn fhuy . Iu c na y co su fro gIu p va ba o
v cu a Mo Nuo c va Mo f |Mo Nuo c Ia M u Thoa I |Thuy ) Mo f Ia
M u Quy nh Hoa |a).
Nhu ng da n con, cha u v duo c d n d ng ba ng, sung suo ng qua
nhung ho cu ng ga o fho f In, kho c Io c v nho mo Thuo ng Nga n, nho
nhu ng nguo I anh om ru f fhf b nuo c cu n dI frong cu c dI dn d y ma u
va nuo c ma f. Ho ha f In c u Mo , ca ngo I cng Iao cu a Mo , ca fu ng cu c
s ng mo I. Va nhu ng ba I ha f na y co n k Ia I nhu ng cha ng duo ng dI d y
kInh ha I va bI kch, fu bI f Mo Thuo ng Nga n. Chu ng Ia ngu n g c cu a
nhu ng dI u ha f van, ca fru , cho o v.v... v sau na y. Nhu ng gIo ng ha f van
|ch u van) ca fru , cho o... ma khng co nuo c ma f, ng m n I so ng nuo c
va n fru ng, bI f Iy, fu na n... fh fhI u m f ca I hoI huo ng nguyn fhuy cu a
chu ng.
Tuo ng nho M u, nguo I xua I p ra I n M u, fho Tam phu o f ng
frn, M u Thuo ng Nga n o gIu a, ma c a o xanh fuo ng frung cho cy va nu I
ru ng. M u Thoa I cham nom vI c sng nuo c, ma c a o fra ng. M u a Io
vI c d ng ba ng, ma c a o va ng, M u Thoa I o bn fra I; M u a o bn pha I.
Sau do , nguo I fa fho fu phu v co fhm M u II u Ha nh. n M u
fu phu ng I o f ng fhu haI frong dI n M u. M u II u Ha nh duo c hnh
dung Ia con cu a Ngo c Hoa ng, b pha f nn b gIa ng xu ng fr n. M u II u
Ha nh fuo ng frung cho sa c do p va nu finh. M u du ng ca m, bnh vu c ko
y f, gIu p duo c mo I nguo I Iuong fhI n, fru ng pha f ko Ia m ca n, d c a c.
M u d u fhaI va o m f gIa dnh ho I, Io n In duo c go I Ia CIa ng TIn.
CIa ng TIn k f duyn cu ng a o Iang, duo c haI ma f con r I v fro I.
Ha ng fhu ba frong dI n M u Ia Ngu v fn ng. Nhu ng v na y Ia
nhu ng frang nam nhI du ng ca m, fa I hoa, van vo song foa n, m f Io ng v
d f nuo c v mo I nguo I. Ho Ia Nhu ng nguo I gIu p vI c do ca c M u va fhI
ha nh su m nh cu a ca c M u. Ca c v na y duo c nguo I dn kinh fro ng va
yu m n nn duo c ga n va o nhu ng v anh hu ng dn f c nhu Tr n Qu c
Toa n, Cao I , Pha m Ngu Ia o, Y f KIu, a Tuo ng v.v..
Ha ng fhu fu frong dI n M u da nh cho ca c c, ca c c u Ia nhu ng v
nho fu I, Ia m phu fa cho ca c fn ng, ca c ng Hoa ng nhung cu ng g n gu I
vo I ca c M u, nhu c bo a c I Ia fh nu cu a M u Thuo ng Nga n. Ca nh do
co n co nhu ng c o, c Chinh CI ng, c Tha c o , c o ng Cu ng, c
n Sa ng v.v...
n ca nh ca c M u co n co nhu ng KIm ng, Ngo c Nu . o Ia nhu ng
v fha nh o fu I nhI d ng. Ho fuo ng frung cho nga y maI.
Trong ca c Ia n dI u ha f van |ch u van) co gIa fr n I dung va van
chuong cao. m nha c d m da , bay b ng ma suong kho I nhI u vo . Ngho
Iu khng bI f cha n.
Vu da o don gIa n d y nhu ng no f fuo ng frung va mang frong mnh
nhI u fin hI u cu a nhu ng fho I xa xua b Ia ng qun. Tin nguo ng so m nh f
cu a nguo I VI f Nam
Ia fin nguo ng fho M u.
Trn d f nuo c fa, chu a na o cu ng co dI n M u, chu a na o cu ng da nh
v fri f f nh f dnh cho m f dI n M u. Vi du nhu chu a u, chu a Koo o
a o NInh. I n M u Io n nh f o nuo c fa Ia dI n M u Phu CIa y. I n
M u foa n ba ng g IIm, co ao h vIa da . Tam quan n n da , c u da Iang
IY KH C C!NC 20
chu a II u Ha nh ba ng da xanh cu ng vo I nhI u cng frnh phu vo I ca c
kI u kI n fru c va frang fri o m f frnh d ngh fhu f cao sIu. O d n I
fhu c Ha H I cu ng co ba dI n fho M u r f nguy nga... ChI finh rIng
huy n Tu IIm sa f ngay Ha N I cu ng co chu ng hon 20 dI n fho M u vo I
du mo I finh chuy n ca m d ng v ca c M u duo c hoa fhn va o ca c v anh
hu ng dn f c frong cng cu c xy du ng va ba o v d f nuo c... u du,
nguo I fa cu ng k cho nhau ngho v m f fh gIo I M u qua nhu ng cu
chuy n huy n a o ma co fh f, bay In fu cu c s ng.
Tin nguo ng M u Ia fin nguo ng c I ngu n, dich fhu c cu a VI f Nam.
No fruo ng f n vo I dn f c v no co duo c Io ng fIn cao ca , co quy m v fm
IInh va v Iuo ng fin d frong ca nuo c. I n M u pha n a nh nhu ng ma ng
s ng va fm IInh fu fho I M u h . I n M u Ia m f ph n cu a Ich su no I
In m f qua khu Iu do I da duo c ba f r frn ma nh d f fra n d y a nh sa ng
cu a chu ng fa. a o M u ga n II n vo I fInh fh n hI n sInh va dom nhn a I
d n cho nhn qu n xa h I. Tin nguo ng fho M u fhu n khI f, khng
dung na p f d ng c f Ia fhu m fin d doan, bun fh n ba n fha nh.
CH ! VN IN O NC
Ch u Van Ia fh Ioa I dI n xuo ng d c da o co ko m fhoo m nha c. ao
gIo ch u van cu ng co gIaI doa n da o, gy khng khi frang nghIm, choa ng
ngo p Ia m cho nguo I ngho xn xao va b II cu n. n m f Iu c nh f dnh,
no ph I ho p vo I gIa d ng d fh hI n duo c su c cng pha ngh fhu f cao
nh f cu a no . Nhu ng nha c cu phu hoa vo I Ch u van Ia fr ng, pha ch,
chung, f u ca nh nh, da n nguy f. Co khI ca fh p Iu c va da n da y. Nguo I
ha f ch u van vu a ha f vu a da n. Ch u van co chu ng 40 Ia n dI u chinh va
nhu ng Ia n dI u bI n f u uy n chuy n: muo n, fh ng |kha c fh ng frong ca
fru ) gIa I ba y su frang nghIm, gan da , ca quy f. Co Iu c Ia I fIa fo f, du
da ng, nI non. Ia n dI u Phu chnh nha c nho , nho nhung |g n gu I vo I ca
fru ). Ha f do c co I mo pho ng fu ng, co ca vuI I n bu n. Ha f n I |hoI gI ng
ha f no I o ca fru ), o c xun sa c, Phu r u |g n gI ng Ia n fha m frong cho o)
nhung pho ng fu ng, pha fh hon. Su xun man ma c, co chu f a ma c,
b ng ma c. Ha f van hoI gI ng cho o. Ngm fhI n, No I I I, canh ca , o b
nhp m f, Ha f KI u7 Nha c saI: fhu c gIu c, do n d p, gI f, ng f, ngm,
vnh, d fho, sa , cha o v. v...
Ch u van mang finh ch f fI n fn gIa o c ng vo I nhu ng no f do
nhI u fn gIa o kha c nhau du nh p va o cu ng vo I nhu ng no f ba n da
qua qua frnh f n fa I va pha f frI n Iu da I cu a nhu ng c ng d ng. Nha c
va Io I ch u van co su c kha I qua f, fuo ng frung cao. No m fa , fr n fhu f,
k su fich, ngo I ca, c u mong, kha f vo ng ma nh II f, mu n vuon fo I m f
bng hoa hoa c m f ngo n Iu a fuy f vo I, mun do I, fhIng IIng na o do ma
con nguo I chua duo c vo I fo I. o Ia ngh fhu f ca nha c vu a co su yn
Ia ng suy fu, vu a co gIo ba o ma nh II f |gIa o su Nh f a n: IshIxava).
Tho I ky fhnh vuo ng cu a ch u van Ia fu do I I, Iy , Tr n r I fhnh
va o nhu ng nam 1920 d n 1940 cu a fh ky na y.
IY KH C C!NC 22
Ch u van Co nhI u Io vo I finh ca ch, da c dI m, phong ca ch kha c
nhau if nhI u. Nhu ng Io Nam nh, Ha a c, Ha I Pho ng, Ha I Hung, Tha I
nh...Ia nhu ng Io da ng k . Tu fruo c d n nay, m f s nha c sI da khaI
fha c m f va I Ia n dI u ch u van va chu ng da duo c hoan nghnh o frong
va ngoa I nuo c. Nhung do mo I chI Ia m f ph n r f nho . Th f da ng fI c,
ch u van v n co n Ia m f ma nh d f ma u mo , chua duo c khaI pha h f.
Nhu ng nam 1940 fro v fruo c, fa I Ha N I co nhI u fruo ng f chu c
nhu ng cu c fhI ha f ch u van: Ha ng Qua f, Ha ng KhoaI, Ha ng Ma , Ha ng
a c... Co ca nhu ng fa I fu cu pha ch cu a Ha a c, Nam nh hoa c Ha I
Hung d n fham gIa. CIa I fhuo ng froo r f Io n. an gIa m kha o g m 3
nguo I: m f nguo I fhuo ng ba ng ca ch c m ch u, m f nguo I pha f ba ng
fI ng chung va m f nguo I cao fu I hon ca ch m dI m. o I s ng cu a ca c
cung van frI n I, gIang h , dI kha p do dy, du a va o ca c phuo ng, ca c ba n,
qu n chu ng m say.
Ch u van ca ngo I, k Ia I su fich, mIu fa nhu ng nhn v f fuy f vo I
mang nhu ng qui danh fuong frung nhu: ng Hoa ng Muo I, ng Hoa ng
Nam, ng Hoa ng o, c Chin, ng Hoa ng a n, ba Chu a Muo ng, M u
Thuo ng Nga n, M u Thoa I, chu a II u Ha nh. Nhu ng v frn duo c hoa
fhn va o ca c v vo fuo ng cu a vua Hu ng, fh n Ta n VIn va ca c do I vua
kha c. Hoa c duo c hoa fhn va o ca c hoa ng fu , cng chu a, ca c sIu nhn
bnh vu c nguo I Iuong fhI n va fru ng fr ko a c.
Io I ca va nha c ch u van vu a co ch f huy n fhoa I vu a co ch f chn
fhu c, vu a fh n fha nh vu a pha m fu c. Ch u van nh n ma nh fa ca nh do p
cu a d f nuo c d dI m xuy f cho ca c nhn v f I I Ia c. Nhung cu ng pha I
no I ra ng, ngay ca c nhn v f fh n fha nh phI pha m va da ng kinh cu ng
ma c pha I nhu ng I m I I fr n fu c.
Nha c ch u van fhu n khI f va II cu n. Nguo I fa ngho ha ng haI, ba
gIo II n ma khng cha n |fI n sI A.SamIdI IndonosIa) frong khng khi
da n ngo f, ha f hay, nguo I ng I d ng |ba d ng) duo c bo ng va h n cu a nhn
v f fh n IInh nh p, p va o mnh. a d ng sa m vaI fh n IInh fhoo nhu ng
ca finh v n co cu a nhn v f. Nh f Ia frong nhu ng Iu c fhang hoa. a
d ng duo c mo I nguo I ma c va khoa c a o va o mnh frang phu c fIu bI u cu a
fh n IInh, Co ko m fhoo nhu ng d frang su c |vo I ca c nhn v f nu ) hoa c vo
khi |vo I ca c nhn v f nam)... Nhn danh fh n IInh, nguo I ng I d ng ha f
In frong Io ng va d n va o nhu ng d ng fa c nha y, mu a ca ch dI u va uo c I
frong n n nha c va ha f d m cu a cung van. Cu ng co Iu c, frng ra fuo ng
nhu co m f va I fu fh don dI u hoa c fh k ch. Nhung, chu ng Ia nhu ng
da ng mu a dich fhu c, ng u hu ng, g n gu I vo I c I ngu n. Co nhu ng dI u
mu a chinh nhu: mu a khan ma f, mu a n n, mu a hoa, cho o do , mu a kI m,
mu a cung, mu a ho o |g y nga n) v.v...
Sau khI mu a, fh n IInh ng I Ia I, pha n ba o, khuyn ran, quo fra ch
nguo I fr n gIan va cu ng ban fhuo ng cho mo I nguo I r I v d ng. NghIa
Ia da xong m f gIa d ng va cu ng Ia k f fhu c m f ma n nga n v ca, mu a,
nha c kch k f ho p.
V ma f frang phu c, frong ca c gIa d ng, cu ng da ng Iuu y Sa c ma u
cu a mo I fhu frang phu c mang finh ch f fn gIa o, cung dnh va dn gIan.
M u Thuo ng Nga n ma c a o xanh d co mu I v nu I ru ng. Ma u xanh Ia
ma u chu da o va duo c nhI u ma u sa c kha c cu a nhu ng fa a o, gIa I a o, fha f
Iung, khan, ca c d frang su c ph I ho p uy n chuy n d fro nn hoa n ha o.
Trang phu c co n pha I Ia m fn ha n In ca I vo do p: C kIu ba ngn,
mI ng cuo I fram hu cu a M u. a M u Thoa I va ng Hoa ng o co frang
phu c foa n fra ng mang finh ch f nuo c non, sng bI n, ha I hoa vo I nhu ng
hoa van, ho a fI f frang fri nhI u ma u sa c cu a b ma f frang phu c foa n
b . M u ng I gIu a ma c a o do ru c fa o vo uy quy n frang nghIm.
Ia I fuy fhoo ca c nhn v f co mang fhoo nhu ng d du ng fhich ho p
nhu chI c no n, dI ha I xa o, ca I qua f, con dao, ca I gIa I xa fich, ng vI,
khan fay v.v... T f ca nhu ng fhu do d u no I In nhI u chuy n. Chu ng
d u duo c gIa cng fh f c u ky va mang ro ba n sa c dn f c.
No I chung, ch u van va In d ng c n pha I duo c nghIn cu u m f
ca ch khoa ho c va nghIm fu c. y Ia m f Ioa I hnh dI n xuo ng dn gIan
co gIa fr cao. No da fo a ra, Ia m phong phu cho nhI u b mn ca, nha c,
kch, frang fri, h I ho a, fa o hnh... cu a VI f Nam va ca I kha nang na y
co n fo Io n Ia m.
IY KH C C!NC 24
Nam 1996, oa n ngh fhu f VI f Nam ra nuo c ngoa I, co dI n fI f
mu c a gIa d ng. TI f mu c na y duo c hoan nghnh nhI f II f. No da Ia m
nghIng nga sn kh u cu a nhI u nuo c frn fh gIo I. Nhung no mo I chI Ia
m f gIo f nho nuo c hoa duo c I y ra fu ca I chaI fInh h ng cu a ngh fhu f
ch u van, In d ng cu a nuo c fa ma fhI.
Ch u van, In d ng Ia m f frong nhu ng dI sa n van ho a c n duo c
gIu gn va khaI fha c. T f nhIn, fa pha I ga f bo nhu ng y d Io I du ng hnh
fhu c sInh hoa f na y d d u co m fin, fru c Io I. N u fa Ia m duo c vI c na y
m f ca ch f f, dua no ga n vo I ba y u f c n fhI f Ia : xa h I, van hoa va
kInh f ... fh no so fro nn m f fuo ng da I hoa nh fra ng v nhI u ma f cho
n n van hoa dn f c va cho ca fh gIo I.
CH!ONCII: N P SO NC
IY KH C C!NC 26
TA N MA N V N P SO NC
u a an duo c go I Ia bu a com v com Ia chu Iu c. Nguo I Ma IaI fhich
an com na m. uo c mu a cho phu ng khoaI ma v n Iun nho d n fuong,
bi, rau ca . Rau duo c ua chu ng hon ca Ia rau mu ng: Co canh rau
mung, co ca d m fuong. Mu n cho ca c fhu c an duo c ngon hon, nguo I fa
cho fhm m f, mo : o p do va ng son ngo f ngo n m f mo . Nhu ng mo n an
dn f c d m va o Ia ng bung, xI Iu a vo I ca ch ch bI n fhng mInh va
khoa ho c. Ta coI fro ng vI c an: dI fhu c vI xIn. ThInh fhoa ng co gI , cha p,
I , T f, ho p ma f, chIa fay... , nguo I fa f chu c nhu ng bu a an phong phu ,
nng cao kI fhu f n u nuo ng, go I Ia bu a c . Cu ng co khI Ia nhu ng bu a an
nho , hoa Ia ca nh nhu bu n fhang, bu n c, bu n cha ... Trong bu a c , nh f
fhI f pha I co ruo u go I Ia d cho do ma f phu ng phu ng. Ia I co m y nguo I
fh f fhn nhau, khng an huong an hoa ma an fhu c su , fhoa I ma I,
khng gIu ko , b f ch p ca c quy fa c ngoa I gIao hoa c I nghI, an kI u cho n
chu , cho n anh. O fruo ng ho p na y, say m f chu f ca ng f f. Tu fh du ng
ng I fh f fuy fI n. Co fh nhaI fo, m m nhaI, faI ngho, Ia I b c ca nam
ngo n fay Ia m vI c. Ho an r f ng u hu ng. Ca ch an na y r f dn da , Ia I da f
duo c yu c u Iy fuo ng. o Ia : fhu c an ngon, khng khi ngon, nguo I ngon.
f m b , nam da co Iuon Ia mo n an b duong, nu co ch Ia mo n an b
m. Ngh fhu f m fhu c c fruy n co chu ng 200 mo n chinh, frong do ,
nhI u mo n duo c n I fI ng o frong va ngoa I nuo c. V vI c an, nguo I fa co n
nh n ma nh Ho c an, ho c no I, an frng n I, ng I frng huo ng va Io I
cha o cao hon mm c .
Trong cng vI c, nguo I dn sIng nang, c n cu , chu fhuong chu
kho . o n ga nh fro chin ra n dI vaI. Ho khuyn nhau: 'Tay Ia m ha m
nhaI, ch ng c y, vo c y anh dI fa f nuo c d na ng mang com. Nhung
sIng nang chua du ma co n c n pha I co suy nghI sa ng fa o, pha I fha nh
fha o, co ngh : Ru ng fu b khng ba ng co ngh frong fay, kho o fay, hay
Ia m... Nguo I fa khon ngo I nguo I da n ba nng nghI p chI huy sa n xu f,
f n fa o: Khon aI vo n va y ph f co , ch nguo I con ga I Iuo I: Tra hm Ia I,
ga I ngu frua.
Nhu ng dp fha ng ba nga y fa m, h I ho , I cha p, h I dnh, h I chu a
v.v...da mang Ia I cho mo I nguo I nhu ng gIo phu f nghI ngoI quy ba u. Ho
fhuo ng fhu c fu ng, cho o, ca I Iuong, ca fru va nhu ng fro choI ...
Ia ng qu VI f Nam co ca I vo ng fh f fuy f vo I. Nguo I co huy f a p
cao nghI ngoI, na m vo ng Ia dI u r f f f. Ho r f bI f nghI ngoI m f ca ch
co ich d fa I fa o su c Iao d ng. Co nhu ng ca p vo ch ng bao gIo cu ng na m
chung vo I nhau. Nhung o nhI u noI, nh f Ia o nng fhn, vo ch ng ga p
nhau m f fu n m f I n Ia ho p Iy . Nhu ng nguo I s ng Iu Ia nhu ng nguo I
co do I s ng fnh du c dI u d : M I fu n chan g I m f I n, Iuong y danh
fI ng cha ng c n d n fham Ca c cu co n f ng k f: I y vo da n ba , Ia m
nha huo ng Nam. NghIa Ia I y vo pha I cho n c ga I co nu finh cao. Nha
huo ng Nam fh ma f ruo I. Nha ngo I cy mif |a cu cu a mI ng. Cy mif co
Ia fo ch ng ru I. Ia mif fhua, cho duo c na ng ma khng ca n duo c na ng,
Ia m cho a nh na ng v n r n ra frn sn. Qua mif khng b su v chIm
khng an duo c. Ia ru ng Ia m ca I dun. Nha Ia I co vuo n sau, ao fruo c. Ao
co ca vuo n co cy an qua . CIo fh I qua ma f ao, ma f du hIn nha . CIa n
hoa Iy fhom huong. c ga I ca ngo I co ngoI cu a anh ch ng chua cuo I cu a
mnh. Trn gIa n hoa Iy , duo I gIa n fr u khng Vuo n hoa, b ca n, kho m
ngu bn fuo ng ...
Ca ch cu xu vo I nhau cu a mo I nguo I du a frn fhu n phong my fu c
Iu do I. Ho quy nguo I, hI u kha ch, gIa u Io ng fhuong nguo I. Nguo I ph
Ha ng a co fI ng Ia Ich su Ph Ha ng a o, Ha ng Ngang co fI ng Ia khn
ngoan. Tro con Ia m m I so b ran: u ng Ia m dI c faI ha ng xo m. Xo m
gI ng vo I nhau, ho don da , cha o mu ng. Th y c n Ia c gIu p. Ia m sao
nguo I g n fh do p Io ng, nguo I xa fh mu n Ia I...
Nu van sI nguoI Pha p YvoIIno orray Ia fa c gIa cu n Va n xun
da y 500 frang, no I v nuo c VI f Nam h I fh ky 15. a o VI f Nam 8
nam d nghIn cu u va vI f sa ch. a da vI f: con nguo I Ha N I cu ng
nhu con nguo I VI f Nam rf ngh sI ...
IY KH C C!NC 28
TR ! TM CA NH PH!O NC
Cau n6n ttcn cbu m /6 ng Ja 6.
Tr u tcm ca nb pbuo ng tbic p tra6 cb6 cba ng!...
o Ia Io I fho cu a m f c ga I dang yu cu ng nhI f Ia Th M u.
MI ng fr u fuo ng frung cho fnh yu, fnh chung fhu y Iu a dI. No cu ng
Ia m f da ng u a m, Ia ca I c u d n vo I fnh yu. Nguo I fa fhuo ng no I:
da an fr u cu a nguo I fa, Ia m fhn con ga I cho an fr u nguo I, ba d ng
m f mo fr u cay, da dI fr u cau; v fr u fha m qua Ia m Io ng om say,
mI ng fr u Ia d u cu chuy n; Co pha I duyn nhau fh fha m Ia I, qua
cau nho nho mI ng fr u hI v. v ... Th M u Ia I na I na ng TI u Kinh Tm:
Chu fI u o Ia I dy an vo I om mI ng fr u. O dy mI ng fr u da fro nn
ca I m I, ca I b y. ChI c n Kinh Tm nh n Io I mo I fr u Ia so b Th M u
chInh phuc ngay...
M f mI ng cau, m f Ia fr u qu f if vI, cu n Ia I va m f mI ng vo
|r ) cy ma u do nha f duo c ho p Ia I Ia m m f ma nhaI, fu c Ia an fr u. V y,
mI ng fr u Ia su qu n va o nhau cu a ba y u f k frn. No fa o fha nh m f
v pha f, hoI da ng nhung d chu va co cung b c, co su fuoI ngo f fu ph n
m m cu a cau, v bu I cu a r |vo ) v n ng na n cu a vI... NghIa Ia cu ng g n
du mu I do I r I. Ca c d ng fa c nhaI do c ng vo I dch v duo c fI f ra fa o
fha nh m f ch f kich fhich, go cu a ca c ca m xu c h fh n kInh, Ia m cho
co su fra o dng bu ng bu ng g n gI ng nhu say ruo u, say nuo c cho fuoI,
say fhu c Ia o Iu c na y, fra ng fha I fm h n ma nh mo , hung ph n hon. o
do fIu dI f duo c m f ph n na o su c don. n fr u co mu I fhom, fru duo c
vI khu n frong mI ng, mI do In nhu fhoa son, bo ng Ioa ng In, go I fo I
ca I ngu n g c xa xua cu a vI c f son mI Ia ba f chuo c fu nhIn. KhI nam
nu qua qu n quif I y nhau, mI nguo I con ga I do va bo ng ha n In. Nguo I
fa pha f mInh ra fhoa son va an fr u Ia fu ca I ngu n g c fh m kin do .
Trong ca c cu c ga p go mu a xun, frong I h I, nhu ng nga y vuI
mu ng, nguo I con ga I mo chI c khan fr u ra, da f In fay nguo I con fraI
m f Ia fr u khng xo do c, cu n Ia I o ch gIu a foa ra m f ca nh duo I cu a
con phuo ng. NoI gIu a cu a haI ca nh Ia mI ng cau co du ca b ph n mo
fra ng va ca haI ha f cau ma u do fim, Ia fhn con phuo ng. Phia ca nh frn
mI ng cau duo c da f m f mI ng r |vo ) duo c fIa rang cua d fa o nn mo
con phuo ng. M y fha nh ph n y duo c frn fro ng da f In ba n fay nho
nha , chIa pha ng vu a Ia xu c gIa c vu a Ia fh gIa c frong nhu ng gIy phu f
xu c d ng. Ro ra ng Ia c ga I da Ia m m f cng vI c fa o hnh. Nga y y, nam
nu fhu fhu b f fhn nhung khI mo I fr u fh duo c fha o khoa n. Ia I co
mI ng fr u fm bnh fhuo ng hon, haI bn duo c fa ch ra haI mI ng da I,
nho n nhu hnh haI chI c su ng fru, go I Ia fr u ca nh kI m. Nguo I chInh
phu frong ChInh phu ngm fI n ch ng ra fr n, mo I ch ng m f kh u
fr u ca nh kI m, chu khng mo I fr u ca nh phuo ng. Co fr u ma cha ng co
cau Ia m sao cho do mI nhau ho I cha ng 7
NghIa Ia co n fhI u m f va I y u f g do nu a fh chu ng fa co fh v
vo I nhau duo c. qua ch, om chu a dI da o Ia om co n do du d y. Co n co
fruo ng ho p ho khng an duo c vo I nhau m f mI ng fr u frong nhu ng gIo
phu f bI kch nhu:
Cbt mo kbn tr u anb kbc p /a i
Mnb cc nu6i / y mc mnb oi!
MI ng fr u co n chI dnh fho I gIan: Cho om chu ng d p mI ng fr u
om sang, fu c Ia khoa ng 3-4 phu f g do MI ng fr u cu ng go I y :
Nba cm C6 m6 t cuo n tr u
Nba anb C6 m6 t ba ng cau /icn pb6 ng.
Hoa c nhu:
Ycu nbau cb ng / y Juo c nbau
C6n /o n Jc J6 i bu6 ng cau Jc gia ...
Yu, gho f cu ng duo c fh hI n qua fr u, cau.
Yu nhau, cau sa u b ba
IY KH C C!NC 30
Cho f nhau cau d u b ra Ia m muo I.
|Cau d u v n nho va ph n mo m m na f)
Yu nhau om no m ba fr u. gIu cho kin chuy n do frong da m
dng, c ga I no m cho cha ng fraI mI ng ba fr u. Cha ng hu ng va f a o r I
cho va o fu I mang v chu f ph n fhuo ng, Io I hu a mang ca I huong fh m
cu a c ga I. o cu ng Ia m f ky nI m d c da o cu a fnh yu.
Nga y nay, fu c an fr u co n ph bI n o m f s nuo c ng Nam a .
Cu I bu I ho p Chan-dra, nha kha o c n cho fI xom m f chu I na o
dy na o mo c, cha kho a nhu ca I chu I xa fich cu a ca c ba , ca c ch Ia ng
quan ho v n doo, frong do co m f ca I ng vI an fr u. No co hnh Iang
fru va na p d y Ia m f hnh cho p cao hon, hoI Ioo ra o phia duo I m f chu f.
Th ra, fu do I xa xua, ca I ng vI c o nuo c fa cu ng gI ng ca I ng vI c
n . No mang hnh da ng ca I IInga |duong v f). Sau na y, m f s ca c
ba quy n quy fh y no Co ca I da ng qua u fh fa o nn mo I d I da ng ra na o
Ia qua da o, qua kh . Su fhu c ra, ca I hnh a nh cu a IInga go I cho mo I
nguo I su ph n fhu c va pha f frI n. VI f an fr u con IIn quan d n nhu ng
cu chuy n fnh r f hay ma m I noI k co kha c dI chu f if va co fhm fha f
nhu sau: Nha kIa co haI nguo I con fraI ging nhau nhu haI gIo f nuo c.
C ga I I y nguo I anh Ia m ch ng va co Iu c cu ng khng Phn bi f duo c
ra ch ro I haI anh om. Nguo I om fraI fh y c ga I da I y anh mnh II n bo
nha ra dI du ng ch f du ng frong c don fha nh cy cau. Nguo I anh fh y
m f om, dI fm ma I khng fh y, bu n r u, Ia nh Iu ng na m xu ng ca nh
cy cau fha nh fa ng da vI. Nguo I con ga I dI fm ca haI anh om, khng
fh y, bI n fha nh m f da m dy |oo go I Ia cy fr u khng, cu Ioo fu fa ng
da d n cy cau r I Ia I fu cy cau d n da ng da . Cy fr u khng cu xanh
ro n. Cy cau c qua nh va fa ng da Im Ia ng no pha I qua su fhang hIa
|nung) mo I fro fha nh vI d hoa ho p duo c vo i cau va fr u.
o Ia k f qua bI fha m cu a ch d qu n hn va su ra do I cu a ch d
hn nhn m f vo m f ch ng. Ia I nu a, su gI ng nhau v b ngoa I Ia m na y
sInh ra nhI u I m I n nhu fnh ca m co n d I m I n hon nhI u I n.
Nhu ng su I m I n na y Ia fruy n kI p.
Su ko o da I, su pha f frI n hoa c ra dI cu a m f f p fu c I fhu c va o
nhu ng y u f xa h I, kInh f va van hoa cu a m f xa h I frong fho I gIan
nh f dnh. Co m f fho I gIan da I, nguo I fa frn fro ng hnh a nh c ga I VI f
Nam: Khan mo qua don, b f c don huy n, ma f don frong, khun ma f
fra ng mu f, ha m rang don nhung nhu c, mI fr u ca n chI...T f ca ho p
fha nh m f vo do p frong su d I cho I cu a ma u sa c ma cu ng frong su ha I
ho a an y gIu a ma u sa c va fa o hnh.
IY KH C C!NC 32
NHIP C ! YN THA I
Mtt mu kb6 i t6a nga n suong
Nbtp cba y Ycn Tba i m t guong Ty H6 .
|Ca dao)
M f bn Ia H Ty fho m ng, m f bn Ia fha nh a I Ia co ngI m
Iy ChIu Hoa ng r m ra p cy c I M y Ia ng uo I gI y na m Io f fho m va o
gIu a. Xung quanh co Van ChI, vuo n a ng, mI u ng c , mI u Thu y
Chuong, d n VoI Phu c, chu a ThIn NIn... Nhu ng Ia ng uo I Ia m gI y co
Ia ng Yn Tha I, ng Xa , H Kh u Yn Quy f, NghIa . Nhung Ia m
nhI u nh f, co quy m va co fho I gIan fhnh vuo ng Iu da I hon ca pha I k
d n Ia ng Yn Tha I, cho nn Nhp cha y Yn Tha I fu Iu da Ia fuo ng frung
cho ca m y Ia ng uo I Ia m gI y. Ia m gI y cung c p gI y cho Ia ng ng
H Ia m franh. Nguyn II u cho ngh Ia m va ng ma , ngh du c, ngh Ia m
khun, h I hoa .
Tho I ky fhnh vuo ng cu a ngh gI y co phIn cho c u Vung n I
fI ng. C u Vung o ngay d u Ia ng Yn Tha I, Ia frung fm cu a ca c Ia ng
gI y. Cho ho p cu ba y hm m f I n:
C u Vu6ng m6 t tba ng b6 n pbicn
c cm xc6 giy bu t ngbicn cb6 cba ng.
C u Vung g m 10 gIan. M f gIan da nh cho vI c fho cu ng ba c T .
Co n 9 gIan d ba y gI y ba n. O dy co du Ioa I gI y Nguo I mua ko ba n f p
n p su f nga y.
Kha ch ca c fInh va Ha N I an gI y nh n nhp. Nhu ng nam 1930 -
1945 cu a fh ky na y d I vo I nhu ng nguo I ua chu nghIa, khng co mo n
qua na o quy hon Ia nhu ng f p sa ch nhu Tho fho, ph n fhng va ng ,
Nga y Xua, vang bo ng m f fho I... duo c In rIng m f s Iuo ng frn gI y
do Iu a , do van khng ba n ma chI d fa ng cho nhu ng nguo I fhn
fhI f... Nhu ng nam sau ca ch ma ng fha ng Ta m co Truy n KI u r I d n
nam 1969, dI chu c cu a H Chu Tch duo c In frn gI y do da c bI f. Chu ng
fa d u bI f, nhu ng frang sa ch, nhu ng fa I II u ghI cho p, nhu ng sa c phong
fu ca c do I Iy , Tr n, I, Nguy n v n co n gIu duo c ch f Iuo ng gI y do nhu
nguyn, khng b phaI ba c fhoo fho I gIan. No Ia m f Ioa I gI y b n Ia , do p
ma chua co m f Ioa I gI y na o |a m ba ng phuong pha p hI n da I so sa nh
n I. Ca c fhu vI n Io n frn fh gIo I co gIu nhu ng sa ch va fu II u ba ng gI y
do VI f Nam d u cng nh n nhu v y.
Co m y Ioa I gI y chinh: gI y ba n, gI y moI, gI y ha m, gI y s , gI y
pho n, gI y Inh... CI y pho n Ia |oa I gI y co ph f fhm pho n chua va koo
da fru. CI y fnh Ia gI y pha I qua d ng fa c ngho , Ia ng NghIa
chuyn Ia m gI y Ich nn go I Ia Ia ng Ngho .
Ia m nn ca c Ioa I gI y do , nguo I fa nga m ky vo cy do , cy
duo ng, cy du fu mI n frung du |Phu Tho , VInh Yn, Yn a I) r I n u
ca ch fhuy frn nhu ng va c Io n Vo ca c Ioa I cy do duo c fuo c dI ma ng don o
ngoa I cu ng vo I nhu ng m u d u fhu a duI fho o don, do r I gIa nho fh f
mn ba ng h fh ng cha y, c I. f do duo c dua va o ca c fa u xoo co nhI u
nuo c va m f Iuo ng dung dch g mo chn nhu fh CIyco'rIno. ca c c ga I
du ng c II m vo f dung dch b f gI y va cho Ia ng frn m f Io p ma nh
ma nh |II m) d fra ng fha nh m f fo gI y uo f. To no p In fo kIa ma
khng dinh va o nhau Ia nho co dung dch g mo . Sau do , nguo I fa o p
nhu ng ch ng gI y uo f cho kI f nuo c r I go ra fu ng fo , hong kh. a n ng
Ia m gI y v f va , Ia m ca c d ng fa c na ng nho c. Co n da n ba , con ga I, fuy
cu ng dI so m v hm nhung mua khng d n d u, na ng khng d n ma f
nn v n duo c II f va o Ioa I m Ia con ga I frong song cu a. Ho fra ng fro o,
ua nhn. Co I Ia ga I Yn Tha I, fraI oa I Mn ma ... Ma c d u, ca dao co
cu: Ta u xoo nuo c gIa nhu d ng...
Thoo fruy n fhuy f, bu I d u, qu huong s m f cu a m y Ia ng gI y
khng pha I Ia Ia ng Yn Tha I. Ong f ngh gI y da f chn d u fIn o Ia ng
Yn Quy f, co n go I Ia Ia ng Co f. Iu c na y Ia ng Co f Ia m Ioa I gI y do do p
nh f, fhu c Ioa I cao c p nh f. Ca c Ia ng kha c pha I mua Ia I nhu ng nguyn
II u Ioa I fhu haI, fhu ba cu a Ia ng Co f fha I ra d Ia m ca c Ioa I gI y c p
IY KH C C!NC 34
fh p vo I s Iuo ng if Io dI nhIn, Iu c do Ia ng Co f Ia Ia ng sung fu c nh f
vu ng.
Co nguo I con ga I Ia ng Yn Tha I, ho Vu , n I fI ng kha p vu ng v
nhan sa c, duyn da ng. NhI u cha ng fraI xung quanh va fu ko cho v ,
d u nho nhu ng fay m I Ia I fa I ba d n c u hn. Nhung na ng khng ung aI
ca ma fu mnh dI Ia m quon vo I ca c cha ng fraI o Ia ng frn xo m duo I. V
duo ng fnh duyn, na ng co ph n du d I.
Sau cu ng, m f cha ng cng fu con m f gIa dnh Ia m gI y gIa u co o
Ia ng Co f cuo I duo c na ng v . Na ng co y cho n m f va I du a cha u fraI frong
ho , go I chu ng xu ng choI nha , cho Ia m quon vo I ca c c ga I Ia ng Co f.
Na ng fhuy f phu c ca c c ga I Ia ng Co f I y ca c cha u cu a na ng, fh m chi
co n v n d ng ca c c ga I Ia ng Co f In choI Ia ng Yn Tha I. Cu nhu v y,
nhI u da m cuo I co y nghIa chuy n gIao ngh nghI p da dI n ra gIu a haI
Ia ng gI y. Sau do va I nam, na ng khng chu duo c su go bo cu a gIa dnh
nha ch ng va ngay ca vo I ch ng, na ng ua fu do vu ng v y, va hon nu a,
na ng khng co con nn bo Ia ng Co f va v Ia ng Yn Tha I s ng m f mmh
cu ng vo I ca c cha u va nhu ng nguo I fhn. Na ng gIu p mo I nguo I Ia m Ioa I
gI y f f nhu o Ia ng Co f. V fri da Iy cu a Ia ng Yn Tha I Ia I r f fhu n fI n
cho vI c gIao fhng dI Ia I, v n chuy n ha ng hoa . Mo I no o duo ng chinh va
fa u dI n fu Ha N I dI fha ng d n Ia ng Yn Tha I. Co nhI u kha ch d n
mua, vI c sa n xu f duo c ca I fI n va d y ma nh. Th Ia muo I gIan cho C u
Vung duo c xy du ng. Chin gIan d ba y gI y ba n, Ia ng Yn Tha I o va o
ca I fh : Nh f c n fh, nh c n bang, nn vI c Ia m an ca ng fro nn fhnh
vuo ng, Ia m ra fhm nhI u Ioa I gI y da p u ng nhu c u cu a xa h I, dI d u
frong vI c Ia m ra ca c Ioa I gI y vI f gI y van pho ng, gI y In, gI y sfoncII,
gI y poIuya ma u, gI y ch ng m, Ioa I gI y Co vn nhu my...
Na ng ho Vu fro v gIa . Ca c cha u fraI, cha u ga I cu a ba va nhu ng
nguo I duo c ba gIu p do d u da co cu c s ng nh m kha . Ho fh y ba khng
co con va yu mI n ho nn f f ca d u go I ba Ia mo . o I sau, frong ho ,
ngoa I Ia ng d u go I ba Ia ba c f , da nh m f gIan cho C u Vung d cu ng
I ba . Ho nho d n cng on Io n Iao cu a ba ma I p ba n fho o do vo I my
chu : a n ngh fh n fu , nghIa Ia d n fho ba fha nh cu a ngh nha .
Nhu ng nam Ia m an fhnh vuo ng, ca m y Ia ng gI y d u so m khuya
r m rch fI ng cha y gIa do . RIng o Ia ng Yn Tha I da Co chu ng 30 h
fh ng cha y c I . Nhu ng fI ng cha y Yn Tha I vang In, fuo ng frung cho
su fru phu , yn vuI, no I In cu c s ng In huong: cu a nguo I vu ng uo I.
Nhu ng nam 1938-1939, d ng chi Hoa ng Van Thu va d ng chi Truo ng
ChInh xu f hI n o Ia ng Yn Tha I vo I vaI nhu ng nguo I fho dI gIa b f do
d hoa f d ng ca ch ma ng. n nam 1940 - 1941, nhu ng h fh ng na y
duo c ma y xay b f gI y |pI Io raffmosuo) fhay fh ...
Qua nhI u nam fha ng, ngh gI y fhu cng vu ng uo I va fI ng cha y
Yn Tha I chI co n Ia nhu ng ky nI m. Nhung chu ng fa hy vo ng Ia fI ng
cha y na y so co n vang In vo I m f cung ca ch, m f su nng nIu da c bI f d
sa n xu f ra Ioa I gI y do d c da o du ng cho nhu ng yu c u da c bI f cu a fh
fruo ng nga y nay. HI n gIo , v n co m f s nha cng ngh va doanh
nghI p frong cu ng nhu ngoa I nuo c dang da f v n d khI phu c Ia I ngh
Ia m gI y do o quy m nho nhung d c da o. ..Ia Ioa I gI y ngh fhu f.
IY KH C C!NC 36
CH!Y N IA NC R N
Qua fh fr n CIa Im chu ng haI cy s , fhoo duo ng s 1 ro pha I
cu ng chu ng hon m f cy s nu a, fa va o Ia ng ra n |Ia ng I M f). CIu a
Ia ng Ia ngI dnh phong quan Co kI n fru c fruy n fh ng duo ng b , cy
c I xanh fuoI. NoI dy fho nguo I fhanh nIn ho Hoa ng Ia m ngh ba f ra n,
da Co cng cho m duo c ra n qua I nu a ra n nu a fhu ng Iu ng, cu u cng
chu a ho Iy . Tha nh Hoa ng ho Hoa ng duo c coI nhu ng f ngh ba f va
nuI ra n ca vu ng. NoI dy, xua kIa sng nuo c ngang do c, Ia I Ia vu ng von
sng cu a con sng H ng d m m f ma u fruy n fhuy f Son fInh - Thuy
fInh.
Chu ng fa fhuo ng fh y m f s nguo I mang ca c r , I ng, b Co I...dI
ba n ra n kha p ca c ph phuo ng Ha N I va ca nhu ng noI xa hon. Ho an
ma c du kI u, vu a co vo fhn Ia ng vu a fhoo fho I da I. Co fh Ia ho ma c
qu n nu nhung Ia I khoa c m f ca I va roI da chI n, qu n a o b d I cu
hoa c qu n bo ho d I du mo I Ioa I mu , no n. NghIa Ia fI n ca I g du ng ca I
n y. Nhung no I khng, ho d u co m f da ng d p gIang h phIu ba f. Cu a
ca I cu a ho chI co chu ng va I chu c con ra n ca c Ioa I. Ph n Io n ho ngho o
nhung ca bI f co va I nguo I r f gIa u. Ho fhich dI d gIao du, d nhn fh
su . Ho du ng chn ch c Ia f o m f ch na o do , b y nhu ng ca p ra n ra bI u
dI n m f va I d ng fa c dI u khI n ra n, ru f ra n ra kho I I ng, x p da f
chu ng fha nh b r I Ia I cho va o I ng. Ho gIa I fhich v phuong pha p ngm
ruo u ra n va fra Io I nhu ng cu ho I fo mo cu a qun chu ng vy xung quanh
ho v fh gIo I cu a ca c Ioa I ra n b f fr, vI c san ba f va nuI ra n. Ho chu y
gIa I fhich v cng du ng cu a ruo u ngm ra n va ca c mo n an v ra n. Ho ca
ngo I ruo u ra n Ia kI n nam fu u, Ia Ioa I ruo u cu a nhu ng nguo I da n ng
khoo ma nh, Ia fh n duo c fra ng duong b fh n r f c n fhI f cho
nhu ng con ga s ng doa ng . Trong khI mua ba n, kha ch mua va chu ba n
co fh m fh fo nho vo I nhau dI dI u. Iu c na y, chu ba n ra n fro nn m f
ng Iang chu a b nh cao fay. Ho Ia aI7 o Ia nhu ng nguo I ba f ra n va nuI
ra n o Ia ng I M f. Cu ng co m f s if Ia nhu ng nguo I o Ca o Inh, von H
Ty. Ho fhu c nhu ng fruo ng pha I kha c nhau. Tuy v y, Co chung m f
ngu n g c Ia Ia ng I M f.
Ngh ba f ra n o Ia ng I M f duo c fruy n Ia I qua ca c gIa dnh f c ho
va duo c gIu bi m f, g n dy nh f Ia 6 do I vo I ho Nguy n, Tr n va m f s
gIa dnh kha c.
N u chI ba f va nuI ra n r I dI ba n o m f noI: go I Ia kI u fa I fu fh so
khng fro nn gIa u Co duo c. Co m f s nguo I frong s 20 gIa dnh nuI
ra n da fI n In Ia m an mo I hon. Ho mua fhm ra n o kha p noI mang fo I,
nuI ha ng f n ra n, ch bI n ca c mo n an fu ra n, fhu c da ra n, I y no c,
uo p ruo u ra n. Ho da gIa u co In nhanh cho ng nhu co pho p Ia . V ho co
frong fay nhu ng mo n ha ng d c da o, ba n cho kha ch sa n hoa c dch vu da c
sa n frong nuo c hoa c xu f kh u cho Trung Qu c, TrI u TIn, a I Ioan,
H ng Ong, SIngaporo... Ho Ia m vI c khaI fha c no c ra n ba ng ca ch chI f
xu f, ch b f kh d xu f kh u. No c ra n Ia va ng fra ng. Thu c ra no co n
da f va quy hon va ng. No chu a duo c nhI u can b nh nan y va nhu ng can
b nh v xuong c f, v finh du c..
Trn ca c sn bo ng da qu c f , fhInh fhoa ng fa fh y m f, haI c u fhu
b nga xu ng v dau xuong, sa f c f, I p fu c Co m f fh y fhu c mang fu I
c p cu u d n, bom va o v f fhuong m f va I Iu ng b f fra ng. Th r I, nguo I
c u fhu b fhuong II n du ng d y fI p fu c va o sn. Iu ng b f fra ng fung
In nhu suong mu duo c bom va o v f fhuong do , Co m f fha nh ph n r f
cao Ia no c ra n. Khng pha I b ng dung ma y ho c fh gIo I I y bI u frung Ia
hnh a nh m f con ra n vuon mnh, fho Iuo I. I u do no I In su ky dI u
cu a ra n frong vI c fr b nh cho Ioa I nguo I. Nguo I Ia ng I M f r f chu
fro ng d n vI c I y no c ra n. No c ra n no I chung Ia Ioa I fInh duo c fuy f vo I.
Nhung m I I n ra n I f xa c d fro Ia I fhanh xun Ia Iu c I y duo c no c ra n o
da ng sIu nh f. I y duo c bao nhIu no c ra n Ia I y duo c b y nhIu
va ng.
Nguo I ba f ra n pha I nhanh bI f ngay Ioa I na o d c, Ioa I na o khng
d c. To m va o con ra n, ngh nhn d ng cha m ngay va o noI b ph n sInh
du c cu a ra n du c va ra n ca I hoa c va o fI cu a ra n ca I Ia da Ia m cho r n
IY KH C C!NC 38
fro nn do d n, cha ng kha c g m f con Iuon. Nhu ng khI b ra n ca n, nguo I
ba f ra n day va o v f ca n m f chu f Ia gIa na f fh m nhu a hoa c ch m va o
m f chu f fhu c nuo c du ng frong ca I Io con bu c bn fha f Iung. Cng
fhu c, fha nh ph n Ia va fhu c fr ra n ca n duo c gIu bi m f fuy f d I fhoo
m f Io I fh fruy n Ia I fu nhu ng do I fruo c.
a Mu I, 85 fu I va con du ba , 45 fu I Ia m ngh ba f ra n o von H
Ty khng a p du ng kI u fhu c va Ia fr ra n ca n nhu o Ia ng I M f. Iu c
na o ba cu ng nhaI fr u bo m bo m. Trong nhu ng mI ng fr u cu a ba co haI
ba Ioa I Ia fhIng. KhI ra n ca n ba chI c n quy f ba fr u In ch ra n ca n Ia
xong. Cha ng c n b n Io ng g nu a, Ia I fI p fu c dI ba f nhu ng con ra n kha c.
a duo c bI fhu c hoa c bf Ia va o v f fhuong, nguo I b ra n ca n fh y nhu
b ong chm. Nguo I b ra n ca n ma khng ch f v da co fhu c frI, cu ng co
nghIa Ia da duo c fIm va o mnh nhu ng ch f co Io I cho su c kho o va duo c
fang su c d kha ng vo I m f s b nh f f.
Ho ha ng nha ra n nhI u v k . O VI f Nam co chu ng frn 100 Ioa I
ra n. O mI n a c va m f s fInh mI n Trung fhuo ng fh y xu f hI n ca c
Ioa I nhu: h mang, h mang ba nh, h mang fr, ca p nong, ca p nIa, ra o,
ca p hoa, ma f kinh, ra n ma, ra n nuo c... Chu ng Co fa c du ng Io n cho d ng
Iu a v ra n r f fich cu c ba f chu f, an chu f. Nguo I fa cho ra ng, n u khng
co ra n va ho ha ng nha ra n fh m I vu chu f so pha h f chu ng m f ph n
fu mu a ma ng. Xuong ra n n u cao, m f ra n chu a duo c nhI u chu ng b nh
nguy hI m. Mo ra n chu a ca c b nh v xuong, kho p gn. Thf ra n ch duo c
nhI u mo n an ngon va b . a ra n fhu c ky da f g p g n 10 I n da Iuon.
Ra n ngm ruo u co fh Ia ngu xa |5 con), co fh Ia fam xa |3 con). Trong
haI Ioa I ruo u ra n na y co fh ngm fhm m f con bm bp, Ia Ioa I chIm
chuyn an ra n va chIm ra n ko m dch hoa n ngm ruo u. Nhu ng Ioa I
ruo u ngm na y u ng va o Ia IInh duo c fra ng duong b fh n. Chinh v v y
chu ng duo c coI Ia : ha nh phu c fu u, fruo ng sInh fu u, ca I Ia o hoa n d ng
fu u, fuong fu fu u... Chu ng Ia mo n ha ng duo c nhI u nguo I ua chu ng va
da c bI f h p d n vo I fh fruo ng nuo c ngoa I. Kha nang xu f kh u cu a
chu ng r f Io n.
Nga y 15-10-1993, ba v kha ch Trung Qu c da d n fham Ia ng I
M f. Ho duo c fhuo ng fhu c ca c mo n an fu ra n va u ng du Ioa I ruo u ra n.
T I v , ho fI p fu c u ng ruo u ra n v ho mua v nhI u. Ph n d u ng o Ha
N I, ph n xa ch cu u kf v qu. Sa ng so m nga y hm sau, aI cu ng d ng
fhanh ba o cho nha ba o bI f: HI u qua ! HI u qua ! . Cu no I do ng da c
va vuI vo y cu ng co mang fhoo n y , ko m fhoo nhu ng nu cuo I r f fr n
gIan .
Nhu v y, ca I kho fa I nguyn ra n cu a fa fh f phong phu va quy gIa .
Nguo I fa dua nhau ba f ra n, nuI ra n vo I quy m Io n hon cu a fu nhn,
ho p fa c xa cu ng nhu qu c doanh dn su va qun su . No ko o fhoo vI c sa n
xu f m f Ioa I ha ng hoa da c bI f nhu m f nga nh ngh kInh doanh. o I
M f da co m f s co so da dI va o vI c kInh doanh kI u mo I. Ra n an r f if,
chu ng an Co c, nha I, ch va chu f. M f con ra n da I chu ng Im50, an m f
con co c co fh no duo c ba fha ng. Nha nuI ra n co chu ng 10 ca I b xI
mang, m I b chu a duo c 2-3 fa ra n. Ia I co m y ca I d ng cho ra n chuI ra,
chuI va o nhu cu c s ng fu nhIn cu a chu ng va m y khung g co no c cho
ra n nghI.
HI n nay, vI c kInh doanh ra n dang duo c fI n ha nh r m r o I
M f. NhI u gIa dnh va co so sa n xu f gIa u In nhanh cho ng. Vo I Ia ng
ra n, con ra n Ia con v f IInh fhIng. Nguo I fa nha c nhI u d n huy n fhoa I
v ra n. Na o ra n ho a fha nh c ga I do p, ra n fh n Co nhI u pho p, ra n con
vua Thu y T gIu p do mu a ma ng, ra n fh n o sng Chanh, ra n ba o fhu ,
ra n fra on, ra n mo kho va ng cho Ia ng I M f frung h u ... Ra n da mo
kho va ng cho Ia ng I M f. Ia ng ra n dang dI In cu c s ng ph n vInh.
Kha ch ha ng frong nuo c va nuo c ngoa I f p n p d n vo I Ia ng ra n. Ia ng
ra n so co n dI xa hon nua...
IY KH C C!NC 40
NC!O I N!O C NCOA I VO I T T NCH!YN A N O
HA NO I
Ong kha ch nguo I nuo c Pha p fn Ia ornard d n Ha N I d xom
ca nh xom nguo I, ng dI fhoo kI u du Ich nghIn cu u van hoa . Truo c khI
dI, ng da franh fhu do c sa ch vI f v VI f Nam, v Ha N I. ng d n Ha
N I va o dp T f d co fham vo ng ma f fh y faI ngho va fI p xu c vo I nhu ng
con nguo I Ha N I, d ph n na o hI u duo c fm h n, ca ch s ng, phong fu c
f p qua n cu a nguo I VI f Nam. Ong yu c u duo c ga p m f va I nguo I d
ca I nhau vo I ng v van hoa . Ong khng nga c nhIn Ia m khI d n fham
ca c Ia ng hoa va su chu n b fung bu ng cho nhu ng nga y T f. Ong cu ng
khng nga c nhIn v vI c ca c cu a ha ng, ca c qu y ha ng nghn nghf nguo I
ra va o. V nhu ng ca nh fuo ng do cu ng dI n ra o nhI u nuo c. Ong da c bI f
fhich fhu nhu ng dnh, chu a, mI u o VI f Nam. Ong r f fhich chu a M f
C f. Nguo I VI f Nam xua khng Ia m m f va I cng frnh fo Io n, d s ma
Ia m nhu ng cng frnh vu a xInh vu a nho d no I In ca I fo fa f. Chu a M f
C f mang da ng hnh bng son, no co n mang da ng d p chu Vu Ia vu
fru nn chI Ia m f ca I c f da fhIng IIng mang frn mnh m f ca I VI f
dI n vu fru . Ca c dnh, chu a, mI u Co ma f kha p ca c fhn Ia ng VI f Nam,
Ia ng na o cu ng co , co Ia ng Ia I co d n m y ngI dnh, chu a. o cha ng pha I
Ia dI u fo Io n na m frong nhu ng ca I nho bo Ia g7 |Crador dam Ia
poIIfoso). Nhu ng nga y T f, f f ca ca c dnh, chu a, mI u d n fha p do n
sa ng chung, kho I huong nghI ngu f, vang In fI ng chung, mo , fI ng c u
kInh r f frang nghIm ma fhn m f. O nhu ng noI na y fra n ng p a nh
sa ng, fri fu , suy fu. TI ng mo Ia fI ng cu c do I. TI ng chung vang In
su mo ng manh cu a kI p nguo I...
Ong ornard nha c Ia I m f doa n vI f cu a nha su ho c My - J.S
TonsomI:
XIn cho pho p fI duo c ma c chI c a o da I VI f Nam cu a nguo I mo VI f
Nam, nhu ng nguo I mo da sInh ra nhu ng anh hu ng cu a nhI u fho I da I
chng gIa c va gIu nuo c. a mo cu a Chu Tch H Chi MInh cu ng ma c
chI c a o da I na y... ng Ia I no I : Th ra, m y hm nay fI duo c nga m
nhn bI f bao Ia nhu ng fa a o da I go I Ia a o da I |Io a o da I). TI fh y a o da I
VI f Nam r f do p mo ng manh, ph f pho. No Ia ca m f doIng sng cha y
xI f cu a m m vuI ma cu ng co khI Ia cu a n I bu n phI n, fu y fhoo fra ng
fha I fm h n cu a nguo I ma c no . No do p fuy f d I.
Ch Cafhonno Iamond va o ha ng cha ca Ia Vo ng cu ng fI. KhI an
xong, ch ba o: Ho ng r I... an cha ca pha I Iom khom frong m f gIan ga c
cu ky . Tro I pha I so Ia nh, Ia I Co mua bu I fh mo I du ng kI u...
- I ch bI f ro qua .
- TI da duo c do c v no .
Ch no I ch r f fhich ca I ca ch ca c gIa dnh mo I cha, mo , f fIn v
an T f cu ng vo I con cha u m y nga y T f. Nhu v y Ia frong nhu ng nga y
T f, co ma f nhu ng nguo I dang s ng va ca nhu ng nguo I da m f. Anh
PonIk, nguo I TI p, bo ra nu a nga y d dI dI Ia I Ia I kha p khu C ng cho o
Ha ng Iuo c. Anh r f fhich nhu ng cy ca nh nho , nhu ng cy kh . Ca c ngh
nhn da xo n, fIa, gIa cng, gho p, na n ca c Ioa I cy quy hI m d ba f chu ng
mang nhu ng da ng hnh nhu: Phuo ng bay, m u fu , cho do I, do n gIo , so ng
dI... Ia I Ia ca I ca nh Ia m cho mo I nguo I pha I say sua, nga m khng cha n
ma f. M f ho n non b na m frn m f fha m co duo c da f gIu a b nuo c co ca
va ng. O dy, co ho n da IInh fhIng nga n nam, co ba I xanh, co nu I, sng,
ru ng, su I, Iau Ia ch, duo ng mo n. Co ca nhu ng qua n va ng, dnh, chu a,
fha p, c u son choo Ioo... Ia m ba ng d f nung duo c son ph f mon ma u...
KhI v d n kha ch sa n anh ba n ba o fI:
TI da duo c du m f ph n ca I T f Nguyn da n cu a VI f Nam va ca m
fh y m f su fhanh fha n, m f fhu vuI fra n d y.
Ch Truong I p My va TrI u Nha IInh Ia haI dI n vIn kch no I
cu a oa n kch Thanh nIn Trung Qu c sang Ia m kha ch sn kh u cu a fa.
Ca c ch khng an bu a frua d dI kha p Ha N I, hoa va o ca I khng khi T f
M u n cu a VI f Nam, ca c ch d n fham h u h f ca c cu a ha ng da nh
cho pha I nu . Cu a ha ng na o cu ng b n r n, kha ch ha ng nh n nhp. Ca c ch
IY KH C C!NC 42
ma c b suo ng sa m Thuo ng Ha I fha fhuo f, xo m f duo ng da I d n f n
go f chn. HaI fay d fr n. Ca c ch nga m ma I chI c a o da I VI f Nam ma
ch phu fra ch cu a ha ng ma c khI do n kha ch. HaI ch no I:
ChI c a o da I cu a ch do p hon a o suo ng sa m cu a chu ng om . Ch
T.N no I ngay: Khng pha I fh , ch a a o suo ng sa m cu a ca c ch do p
hon.
- Khng, a o da I do p hon. Khng du suo ng sa m cu a ca c ch fh f
khng ch va o du duo c.
- ThI. o p ba ng nhau...
HaI ch mu n da f ca f may haI b a o da I. Nhung, ca c ch chI co n haI
nga y o Ia I Ha N I r I pha I bay v Trung Qu c. Ia I Ia ha ng T f, Ia m sao
cho kp duo c. Ch T. N no I so c ga ng d f ca f may khng ngu dm, nga y
an m f bu a d hoa n fha nh g p haI chI c a o. HaI ch so Ia m phI n cho
ba n, ba o:
- ThI. Chu ng om khng da m phI n ch. Chu ng om fro n mua ha ng
co sa n. Chu ng om so ma c va o va dI kha p Qua ng Chu, Thuo ng Ha I, a c
KInh... frnh dI n m u ha ng cu a ch T.N.
Ho m I y nhau h I Iu. CIy phu f na y xa y ra frong m f nga y gIa p
T f. Ho so khng bao gIo qun.
Anh JamIn, nguo I Canada, no I vo I fI: Sang nam, fI quy f Io cho
fha ng con fraI fI sang VI f Nam an T f. TI so cho no d n cu Ia c b
ca fru o ph ich
Cu No so nghIn cu u v ca fru va so fro fha nh m f nha c sI hI m
hoI. Va ca I g hI m hoI d u Ia r f quy .
T f nguyn da n o nuo c fa Ia m f su xoa n xuy f nhp nha ng gIu a no f
fruy n fh ng va hI n da I, Ia su f f d f cu a m duong, cu a van hoa v f
ch f vo I fInh fh n va van hoa fm IInh. No no I In su ph n vInh, ph n
cu a ca I, ph n fI n b , ph n yu duong. VInh quang Ia vInh quang cu a
m f d f nuo c chI n sI. No do ng Ia I ca I do p f ng fh cu a m f c ng d ng
xa h I yu do I va huo ng v fuong IaI. T f cu a VI f Nam vuI fuoI, nhI u
ma u sa c, mang d u n suy fu va fm IInh c I ngu n cu a nguo I VI f. o
v y, no chInh phu c duo c su kinh n cu a du kha ch nuo c ngoa I.
IY KH C C!NC 44
VN HOA T M
Ta m cu ng fhI f y u nhu an, u ng, ngu , yu, vuI choI v. v... Tu
fhuo ng c d n gIo , fa m duo c coI nhu su san so c, v sInh fhn fh con
nguo I, Ia m cho ca c gIa c quan duo c fInh fa o, ha I hoa . Ta m co n co nghIa
Ia m cho fhn fh va fm h n frong sa ch, nhu duo c s ng va fuoI f f fro
Ia I. o do , fa m Ia I co nghIa fhIng IIng. Ta m fho a ma n su fhu gIa n, su
fro v c I ngu n hoan Ia c, yn n, u y m, vu f vo... Ta m fh m nha c d n
su Ia n, ngu p va xua d y nhu ng ca n ba cu a su m f nho c.
Trong Truy n KI u, Thu c SInh fro v qu sau m f cha ng duo ng gIo
bu I. Hoa n Thu da chu n b cho ch ng T y fr n vuI cho n fhong dong va
m f bu a fa m f y Tr n. Na ng nghI fh m frong bu ng: Thu nh f o ko
nga nga , fhu nh o ko duo ng xa mo I v . Truo c nga y cuo I, c du va chu
r cu ng fa m c u ky vo I nuo c co mu I fhom cu a hoa mu I hoa c huong nhu
fhom ma f va fha nh fhI n. CIa p T f, mo I nguo I fa m f f nIn d do n
nam mo I d y fhanh xun va ph n fhnh. Cu ng frong fruy n KI u, co n co
nhu ng do ng:
Bu6 ng tbc pba i bu6i tb6ng J6ng
Tbang /an ru buo c, truo ng b6 ng tm b6a
R6 ra ng tr6ng ng6 c tr ng nga
Da y Ja y s n Ju c m6 t t6a tbicn nbicn...
Cu Nguy n u da fa c KI u fa m vo I f m Io ng nng nIu va ca ngo I
ca I co fh khng co ma nh va I na o cu a c KI u vo I ca I do p fuy f dich. Ich
su va van ho a VI f Nam co n ghI Ia I nhu ng gIo phu f fa m ma f cu a TIn
ung cng chu a d n d n cu c ga p go huy n fhoa I ma du d I vo I Chu
ng Tu . O ca c dnh, chu a, fruo c nga y I va f chu c da m ruo c, nguo I fa
I y nuo c gIu a do ng sng v fa m cho fuo ng cu a Ph f va ca c fh n fha nh.
N u Ia nu fh n fh so do ch om phu nu da m nhI m vI c fa m. Io dI
nhIn nuo c fa m pha I co mu I fhom fhu c v f va xa huong. Truo c khI In
da n Nam CIao f I fro I d f, vua va ca c quan cu ng pha I fa m ru a sa ch so .
Ca dao VI f Nam nh n ma nh: Mu n fa m ma f In ngo n sng da o.
Nguo I fa Ia I no I: n no, fa m ma f, ru nhau dI na m. o Ia ca I mo uo c
bnh d ma su xa chu ng fa aI cha ng qua ca I d n 9-10 fu I co I fru ng
fa m frong mua. Nguo I fa co fh fa m o kha p noI: sng, su I, ao, h ,
gI ng... o ca c noI mI n frung du, ca ch xa sng, nguo I fa fhuo ng fa m o
gI ng. Nhu ng nam 1949 -1950, b d I do ng qun o ca c vu ng Phu H , Vu
Y n, Ia n uong r f nga c nhIn v phong ca ch fa m o dy. Anh b d I
fa m o gI ng. Anh fa duo c fha nh gI ng cao chu ng 60 cm cho cha n. Ngay
Iu c do , o fha nh gI ng bn kIa co c ga I cu ng fa m, cu I Iom khom, gIo fay
sang phia anh b d I: Cho om xIn if xa pho ng. Anh b d I b I r I, II n
no I: Vng. TI d xa pho ng o dy, ch cu du ng: Anh II n v I va ng c m
qu n a o kh, fro v don v vo I ca I qu n du I uo f su ng. C ga I vuI, h n
nhIn, go I ca c c kha c ra cu ng fa m. Ho cuo I m In, mu c nuo c fo nhau. O
ca c noI mI n nu I, phong ca nh fh f do p: my, nu I, cy rang ca c c ga I
Tha I fa m o su I r f fu nhIn. C ma c chI c va y da I don bo ng, dI ra su I.
Nuo c d n du, va y duo c vo n d n d y. Ra d n gIu a su I, va y duo c vo n fu
fu In f n d u. C fhoa chi v y vu ng vo I Ia n nuo c. R I frong qua frnh
In bo , chI c va y Ia I duo c ko o xu ng. In d n bo su I fh chI c va y da
duo c bung xu ng f n ba n chn. Ca qua frnh fa m Ia m f ma n mu a. C
da bI u dI n ma n mu a m f bng hoa Iu c foa ra, Iu c kho p Ia I. Cu ng vo I
ca I fhn fh Ia kI f fa c cu a c, ma n mu a nhu da fa o ra m f vo do p nin
fho . O nhu ng ch if nguo I qua Ia I, ca c c ga I Tha I khng fa m nhu fh . Ho
co I phang f f ca ra, va f va y, a o In ca nh cy bn su I, r I fr n fru ng,
nha y a o xu ng fa m, n du a vo I nhau. Ca nh na y go I Ia ca nh fa m fIn.
Trn do I co v va n kI u fa m. Nguo I o cao nguyn Ty Ta ng coI vI c
fa m Ia dI u IInh fhIng. Ho cho n nga y, gIo f f Ia nh, ru nhau dI fa m. a c
bI f Ia fu nga y 6 d n 12 fha ng ba y Ich Ty Ta ng, mo I nguo I Ia m I fa m.
Nam, phu , Ia o , u cu ng fa m chung vo I nhau o nhu ng khu c sng, khu c
su I. Vo I ho , fa m Ia fa I sInh d do n nh n nhu ng dI u f f Ia nh mo I. Ho
d u khng ma c qu n a o g ca . Nguo I fa cu ng cha ng ru f ro g ma nga m
nhn nhu ng cng frnh ky dI u cu a fa o ho a phoI ba y Ia II f. Nhu fh
IY KH C C!NC 46
nhn nga m Ia , cy, hoa co v y. Ho fIn ra ng sau khI fa m, nhu ng c ga I
khng xInh cu ng fro nn nhan sa c.
Nguo I n ca m fh y r f ha nh phu c khI duo c fa m nuo c sng
Ha ng Iu c ma f fro I mo I In, do du ng Ia gIo phu f IInh fhIng. Ta m xong ho
In bo , mu a ha f nhu dIn da I r I Ia I xu ng fa m. Cu nhu v y nhI u I n. O
Nh f a n co nhI u nha fa m cng c ng. Truo c dy, ca nam I n nu cu ng
fa m chung. Nha fa m cng c ng o Th NhI Ky n I fI ng fh gIo I fu m y
fh ky nay. Nhung bu ng fa m sang fro ng co ca c c ga I phu c vu r f n
c n. Nhung r f da f fI n v nhu ng bu ng fa m kI u na y cu ng Ia nhu ng noI
an choI r f mu c ma cu ngphong fnh r f mu c. Trung Qu c co n gIu Ia I
duo c dI chI ca c khun vIn nhu ng b fa m phu hoa cu a uong Qui PhI,
uo ng MInh Hoa ng va ba I fa m cu a Ty ThI. Nguo I Trung Qu c go I ca c
c ga I dang fa m Ia nhu ng bng hoa dam nuo c: f m hoa. Xua nay, ca c
nha fho, ho a sI n I fI ng frn do I d u frn fro ng d fa I v nhu ng ca nh
fa m va da co nhI u ba I fho cu ng nhu nhu ng bu c franh b f dI f v fa m.
Co nhu ng kI u fa m nhu fa m ruo u, fa m su a, fa m d u, fa m nuo c du a, fa m
su a d co xa huong, fa m bIa, fa m nuo c fra , fa m frong b n fa m bang
va ng, fa m hoI v.v...Ca c c du IfaIIa fhuo ng dI fa m o nhu ng doa n su I
ma nga y xua ca c v fh n da fa m. KhI ra v , c dInh nInh Ia mnh khng
pha I Ia nguo I fr n fh nu a, r I mo I v nha fI p chu r .
Kha nh du Ich nuo c ngoa I d n VI f Nam fhuo ng ao uo c duo c d n
fa m fa I nhu ng khu c su I huy n fhoa I o M c Chu, Son ra...
VN HOA TH!Y N
ChI c fhuy n Ia IInh h n mun fhuo cu a sng nuo c, cho nn, con
fhuy n ga n bo khang khif vo I van hoa cu a c ng d ng. Nguo I duo c go I Ia
sng nuo c, do gIang da fu ng Ia con nguo I fu ng fra I, xuI nguo c. O nuo c
fa, noI na o cu ng co bo ng da ng nhu ng con fhuy n: fhuy n Ngh An,
fhuy n duI o n Ty a c, fhuy n mI n chIm fru ng, fhuy n fam ba n,
fhuy n sng Huong fhuy n chu a Huong, gho frn sng nuo c Cu u Iong,
fhuy n bu m Ha Iong, fhuy n ma nh, fhuy n fhu ng, fhuy n d c m c
sng a , fhuy n Va c, fhuy n Inh, fhuy n phI n... Tho I da nh My , co con
do cu a mo Su f. o vo I fhuy n Ia m f, co dI u chu ng kha c nhau v kich
fhuo c, ca ch b fri, c u fa o va hoa n ca nh ma fhI.
Hnh a nh con fhuy n r f do p va nn fho, bay b ng. Ta fhu fuo ng
fuo ng xom, n u frn ma f H Ty mnh mng ma khng co m y con
fhuy n fh p fhoa ng fh ca nh do p cu ng b ko m dI. Co nhu ng nga y mua,
nha fhuy n H Ty nghI Nhu ng chI n fhuy n b bu c va o c f, so ng da nh
b ng b nh, xich ku Ioa ng xoa ng, go I nho d n ca I ca nh: Thuy n bu c
sng mua, ngu a du ng frang khuy f frong fho c . Tu I u fho, ca c om bo
fha fhuy n gI y xanh do d r I nhu ng con fhuy n fh n ky y s ng frong
fm fuo ng ca I om cho d n khI gIa . Thuy n chu a Huong dua kha ch va o
ThIn Tru , hoa ga o frn cy roI xu ng Ia m cho con fhuy n va ca nh sng
nuo c chu a Huong cu ng do p hon In. Thuy n frong fho Nguy n Cng Tru
duo c fa :
Lcnb Jcnb m6 t cbic c tbuyc n nan.
M6 t c6 Ja 6 ba t, m6 t quan Ja i tb n.
C6n tbuyc n cbm cbt.
Tbuyc n Ji xun so m, tbu cbic u.
N ng trang ngbicm ba , mua tic u tu y J6ng...
IY KH C C!NC 48
Nguo i Ngbc Tinb ba t r ng.
H6a Jc n ky tb b6a pba i no ,
Tbuyc n J y nguo i tb tbuyc n pba i sang s6ng,
B t Juo c Juycn tb cm pba i / y cb6 ng...
Con fhuy n Ia fhn ph n: Thn om nhu chI c ba ch gIu a do ng.
R I: o I om, sng ca I, chI c fhuy n nan. Nguo I con ga I dI I y ch ng
frong fho Nguy n inh da
da n c om ga I:
Cbt gio s6 ng cu ng nbu kb6ng.
C6i nbu cbt Ja qua s6ng J m J6 !
Tr6ng Truyc n Kic u C6 cic t.
Tbuyc n tnb cu a gbc to i noi
Tb Ja trm ga y, bnb roi ba6 gio !
NghI cho cu ng, m I con nguo I Ia m f chI c fhuy n fnh. Con fhuy n
fm su : o n hoI chI m f chuy n do Anh x m ha f, Io I phn Iy om
chua ca n, ma con fhuy n no da quay dI. Co nguo I Ia I no I: m nhu
chI c Ia nguo c xuI gIu a do ng. C ga I fra ch cha ng faI: Co I n anh
mu n sang sng. Anh ung anh d con do dI m f". Va cu chI u chI u, anh
Ia I ha f khu c sung ho I . Nhung chinh nguo I con ga I Ia I fu cho mnh Ia
chI c fhuy n b I f gIu a fruo ng gIang dng ba o. Con fhuy n ga n bo vo I
su phn Iy, nho nhung. Trong sa ch Qu c van gIa o khoa fhu Io p du b
nhu ng nam 1938-1939 co fa : I ca nh bI f Iy sao ma bu n v y vo I mInh
hoa m f nguo I frn bo , ko o duo I fhuy n du ng nhn nhau. Cu ng co ca nh
nhu nguo I Iinh fhu do I xua fu bI f vo : uo c chn xu ng fhuy n nuo c
ma f nhu mua. Nha fho na ng fnh:
m fI n chn anh d n f n fhuy nIa I nu a: Nguo I o bn sng,
du ng do I do . Non kho c mua xun nuo c do I fhuy n . Thuy n hoa , son
ph n do I...
Nu sI H Xun Huong vI f v fm su cu a chI c fhuy n:
Cbic c ba cb bu6 n cc pb n n6i ncnb
Giu a J6 ng nuo c cu6 n b6 a /cnb Jcnb
Lung kb6ang tnb ngbia giuo ng /ai /a ng
Nu a ma n pb6ng ba /u6 ng b p bc nb.
Con fhuy n cu ng v cu ng anh du ng. Nam 1952, m f s chI n sI
ca ch ma ng VI f Nam b nha c m quy n Pha p ba f gIam o nha fu Cn a o
da bi m f dan fhuy n ba ng nu a va fra m fhuy n ba ng nhu a cy d fr n
kho I Cn a o v vo I phong fra o cu u nuo c. Cha ng may, so ng gIo Io n
fhuy n Ia I khng da f yu c u ky fhu f nn da b da m. Ho da hy sInh. M
cu a ho Ia bI n ca . Nhu ng nam ch ng My , n I In hnh a nh ba mo Su f
Ia I do cho b d I va dn qun qua sng Nh f I nga y dm, coI bom da n
cu a gIa c nhu nhu ng fr n mua ma fhI . phu c vu chI n dch, nhu ng
gho, fhuy n mI n d ng ba ng sng Cu u Iong va o ca c knh, ra ch Nam
da fro nn nhu ng doa n qun v n fa I kh ng I , hu ng h u, go p su c va o
cu c d u franh fh ng nh f nuo c nha . Nhu ng con fhuy n da ghI m f no f
son va o Ich su dn f c Trong fin nguo ng dn gIan, co n Iuu fruy n ba I
van ch u ba M u Thoa I ko m vo I nhu ng no f dI n xuo ng cho o do : Inh
dnh m f chI c fhuy n r ng. KhI m frI, c bo Ia I, Iu c so ng fo ... c c m
vu ng fay cho o ... In fI ng ho khoan.. Nguo I fa co n Co r f nhI u cu cu a
mI ng v con fhuy n: Sng su cho I I, do d y cho qua, Thuy n fhoo
Ia I, ga I fhoo ch ng, Cy da, b n cu con do nam xua, Nuo c ln d n
du, fhuy n In d n d y, o do c quan cm, do ngang khng cho o, Ng I
fhuy n r ng, khng ch ng cu ng ho ng.
Ia I no I m f chu f v con do Truong ChI - cha ng Ia I do ngho o nhung
fh I fIu fh f hay. Na ng My Nuong m fI ng ha f cu a cha ng. Ho yu
nhau. Nhung v su chnh I ch qua xa, cu ng nhu co su can fhI p quy n
uy ma ho khng I y duo c nhau. Cha ng Truong ChI fr m mnh xu ng
do ng sng. H n cha ng nh p va o cy g ba ch da n. Nguo I fho fI n I y
khu c g ba ch da n duyn no na y v fI n m f chI c cho n u ng fra , dng
In quan f fuo ng, Ia cha do cu a na ng My Nuong. m khuya fhanh
va ng, na ng My Nuong ro c nuo c fra va o cho n fh fh y chI c do boI frong
cho n cu ng anh Truong ChI ngm khu c fm fnh. Na ng ro m y gIo f nuo c
IY KH C C!NC 50
ma f xu ng Ia m fan m f chI c fhuy n fnh Truong ChI. Na ng mu n ch f
fhoo con fhuy n. o Ia m f frong nhu ng cu chuy n do p nh f cu a fnh
su VI f Nam.
T fIn cu a chI c fhuy n Ia ma ng, bo , fhuy n d c m c. Chinh
nhu ng con fhuy n co n Ia m gIa u cho Khn- co-Io ba ng ca ch Ia m na y sInh
ra m f s nhu ng Ia n dI u do dua so ng sa nh. f nuo c chu ng fa nhI u
bI n, sng do c ngang. Nhu ng con fhuy n bnh fhuo ng Ia m an cham chI
va gIu nuo c.
Thuy n An TIm cho dua do , con fhuy n Truong ChI... Ia nhu ng
hnh a nh va fm fnh da m fha m cu a dn f c chu ng fa.
VN HOA ! A
C ga I Vu a mo I v nha ch ng, co n o p. I n d u fIn ng I va o mm
com cu a gIa dnh nha ch ng, ba mo ch ng ba o c ga I : Con so du a cho
om dI. I du a Ia ca su fhIng IIng cu a ca I bu I ban d u. Nguo I fa don
da mo I m f nguo I kha ch va o an cu ng: Va o dy na o, fhm ba f fhm du a
ma , nga I g. a n bo fhon fhI f khuyn nhau: Nam nay, ng ba cu ng c
Io cho cha u X. dI, cho no nhu du a co dI mo I n duo c. C n pha I fra du a
nghIa Ia pha I co ha nh d ng da p Ia I ca I ha nh d ng ma nguo I fa da fa c
d ng d I vo I mnh. Co nguo I khoo: TI da an mo n ba f mo n du a o ca I
Ia ng Mng Phu do , Ia m sao fI khng yu no chu !. Ca dao co cu: y
gIo ch ng fh p vo cao, nhu dI du a I ch so sao cho ba ng, Ia I nhu: Vo da I
khng ha I ba ng du a vnh7 u a co n bI u hI n su ga n bo : ao nam ba f
du a bo nhau sao da nh. o I ho I qua cao, duo c cho Ia : u a m c cho I
mm son 7 a Ia o ba o: No an pha I du a bo n Ia o foo f nn mo I hu ho ng
nhu v y. Vo ch ng khng hoa fhu n go I Ia ca I ca nh: u a cha ng ra du a,
ba f cha ng ra ba f. u a ca Ia dI du a Io n, da I, bo f, du ng d gh com, xo I
com. Co noI go I Ia du a ca I, du a mo . u a du ng d an ruo u n p nho va
nga n hon du a fhuo ng. u a bng Ia dI du a duo c vo f 7 hoa c 9 ng n Io m
cho m, r I ca m In qua fru ng Iu c frn ba f com cu ng nguo I ch f. Trong
nhu ng bu a an fI c Io n o cung dnh, co m f chu c quan rIng phu fra ch
vI c pha f du a cho fu ng nguo I du fI c, go I nm Ia quan du a, Ia chuyn
vIn cu a m f vu .
I du a fh f fhn fnh va nang d ng. Chu ng co fh ga p khu y, vo f,
ro , go ... fhu c an, r I dua In mI ng fI n va go n nho , du fhu c an o da ng
na o: ra n m m, daI, cu ng v.v... Chu ng Ia su ko o da I cu a 5 ngo n fay. Nguo I
du ng du a chI c n m f ba n fay ma fhu c hI n duo c du mo I d ng fa c frong
khI nguo I chu u phu c fa p hon, bu a an cu a ho c n d n ca dao va dIa.
Trong vI c du ng du a, nguo I fa fra nh nhu ng hI n fuo ng nhu: ch ng du a
xu ng mm; du a chI c da I, chI c nga n; ga p fhu c an qua nhanh hoa c IIn
IY KH C C!NC 52
fu c; go du a In mm ba f Ianh canh; du ng du a ga p ca p dip, bo I mo n an,
mu a du a, khoa ng canh v.v...
O nuo c fa, co nhI u Ioa I du a: du a m c, du a fro, du a son, du a nga ,
du a mun, du a nhm, du a ba c v.v... Co nhu ng dI du a c u ky kha c chu
Tho , hoa c fn ho nhu chu Tr n, Pha m... Co khI Ia I son hnh hoa Ia .
M f bo du a fhuo ng Ia 10 dI hoa c 12 dI. u a fro Ia fhng du ng,
ph bI n va ro nh f. Ca c fh y fuo ng xua ba o: Nguo I c m du a ba ng ba
ngo n fay Ia nguo I d finh, c m b n ngo n Ia nguo I co Io ng nhn fu , c m
nam ngo n Ia nguo I gIo I gIang, fh n fro ng.
Xua o xo m IInh Quang |Cu ng), nay o va o ph Tr n Quy Ca p, sau
ga Ha N I, Ia ca m f phuo ng Ia m du a, co ph Ha ng u a. NoI dy sa n
xu f du a, dua dI ba n kha p noI. Nga y nay, vI c sa n xu f du a da duo c
cng nghI p hoa . Nam 1990, VI f Nam xu f kh u du a sang RumanI.
Cng fy kInh doanh du a Ia SAA! cu a Sa I Co n a c Ia c da ky k f IIn
doanh vo I a I Ioan m f ho p d ng sa n xu f du a frong 10 nam. Nam
1992, fa da xu f kh u sang a I Ioan 700 frI u dI du a fro. Nam 1993-
1994, fa da xu f kh u 3 frI u dI du a b d |ba ng g b d )...
u a duo c du ng o Trung Qu c da 8.000 nam. Nguo I TrI u TIn
fhich du a kIm Ioa I. u a Nh f a n nga n hon du a VI f Nam. Trung Qu c
cu ng co du Ioa I du a nhu o nuo c fa. Co nhu ng dI du a duo c cha m, kha c
r f fInh vI mang ca nhu ng fnh fI f frong ca c pho fruy n c c du
Trung Qu c dI I y ch ng mang dI du a quy cu a mnh v nha ch ng.
Nam 1995, o Thuo ng Ha I da mo nha ba o fa ng du a. TrI n Ia m I n d u da
frung bay 1.200 dI du a Trung Qu c vo I 800 Ioa I kha c nhau. Co ca
nhu ng dI du a r f quy ba ng ngo c bich, ba c, va ng co cha m kha c nhu ng
bu c franh c va nhu ng chu vI f fha o cu a ca c danh nhn. Nguo I fa gIu Ia I
duo c ca nhu ng dI du a ba c fu fh ky 17. Nga y m ng 4 fha ng fa m, o Nh f
a n, mo I nguo I s ng frong b u khng khi na o nhI f cu a nga y h I du a.
Trong nga y h I, co nhI u cu c f I ruo c, fo Io ng bI f on fh n du a da
phu c vu con nguo I ha nh phu c. Cu ng co nhI u fro choI gIa I fri . Nhu ng
nam 710 d n 794, du a mo I chI duo c su du ng frong cung dnh. Sau do d n
ca c gIa dnh quy f c, r I mo I d n ba n dn. Cu d n vu xun |fha ng fu),
nhn dn co fu c I fhay du a mo I. Nguo I Nh f fhuo ng du ng du a Ia m ba ng
g ba ch duong. Trong cung dnh chI du ng du a co m f I n. Sau na y, frong
dn cu ng hnh fha nh f p qua n na y. u a cu a nha vua nga n, cu a ca c
quan da I hon m f chu f. u a cu a dn fh nguo c Ia I. u a cu a cha mo da I
hon cu a ca c con. u a cu a ch ng da I hon du a cu a vo .
I du a ga n bo fhn fhI f vo I do I s ng cu a mo I nguo I. Chu ng an
do I o kI p vo I mo I nguo I. Chu ng Ia ho ha ng cu a van ho a m fhu c. Chu ng
do ng go p m f no f do p frong n n van hoa fruy n fh ng dn f c.
IY KH C C!NC 54
CAI Q!AT
Tu phuong ng, ca I qua f du nh p sang phuong fy. Chu u ma y
mo c va Iy fri go I ca I qua f Ia chI c bnh phong nho dI d ng, du ng d qu y
da o khng khi, Ia m cho ma f. Chu u cu ng co nhI u qua f. a c bI f, gIo I
quy f c du ng nhI u qua f r f c u ky v ho coI chu ng Ia m f Ioa I d frang
su c nang d ng va f nh: qua f co dang fon, qua f Iu a ma u, qua f co guong,
qua f co da quy qua f d I m I v.v...
Phu nu va nh f Ia ca c ba m nh phu hay du ng qua f d nhn ky m f
hI n fuo ng, da ng no f na o do ma v n khng fra ng fro n hoa c s sa ng.
Trong ca c ma n fraI ga I yu nhau kI u mo o vo n chu f, ca I qua f Ia ng
Io da fh hI n duo c nhI u dI u xu f sa c ChI c qua f mo ra m f ph n hay
foa n ph n cho ngang b ngu c fhI u ngu y frang, c m nguo c, cu p Ia I xo o
ra fu fu , huo In, ha xu ng v.v... d u Ia nhu ng fin hI u quan fro ng ma
chI nguo I frong cu c mo I gIa I ma duo c. Ca I qua f co n du ng d ngu y frang,
da nh Iu a, nu ng nu d I phuong.
Ta I ba o fa ng Iouvro |Pha p) co Iuu fru nhI u Ioa I qua f cu a fh ky
17, 18. a o fa ng Manhaffan gIu nhI u bu c danh ho a co ca c fhI u nu c m
qua f cu a nhI u fho I da I. u c n I nh f Ia bu c C ga I c m qua f cu a ho a
sI arfho MarIsaf. u c ho a na y vu a duo c Iuu y v c ga I dang o fra ng
fha I no ng nu c, vu a duo c Iuu y v ca I qua f duo c xoo ra, say sua h f co .
Nuo c fa Ia m f frong nhu ng qu huong cu a ca I qua f. O Ha N I xua,
fa I ph Ha ng Qua f co dnh PhI n Th |cho qua f), cu ng go I Ia dnh Ha ng
Qua f, co fho f su ngh Ia m qua f ho a o, nguo I Ia ng a o Xa , n ThI, Ha I
Hung. Chinh dn a o Xa da ra Ko Cho I p phuo ng Ia m qua f va du ng
In ngI dnh na y. C n dy, qua f Hung Yn, qua f Phu u ng, qua f Hu u
a ng |Iu a)... Ia co fI ng nh f.
Co r f nhI u Ioa I qua f: qua f fr m huong, d I m I, Ia nan, Ing ga ...
Qua f h u bo ng, qua f fha ng o m, qua f I qua f ruo c qua f fI n, qua f ko o,
qua f fhuo c v.v... Qua f ko o co ca nh 1m80 x 0,70m, Io p va I va co h fh ng
dy cho m f nguo I ko o, Ia m ma f duo c khng gIan r ng. No xu f hI n o
Ha N I fu nam 1914. Qua f fhuo c da I chu ng 45cm du ng cho nhu ng nguo I
co fu I o nng fhn. No vu a cho na ng vu a cho mua, du I cho . Cho nn,
co n go I Ia qua f da nh cho . Nam 1944, nha van Nguy n Tun ma c a o g m,
khan do ng, fay c m ca I qua f fhuo c fo xo o ra, va o qua n TAVRRN
ROYAI, duo c mo I nguo I xu m xif Ia I nhn nga m, fr m fr . a c bI f Ia
nhu ng kha ch nguo I Pha p da nh gIa r f cao ca ch an ma c na y ko m ca I qua f
fhuo c d c da o .
No I v ca I qua f, chI c n do c ba I fho cu a nu sI H Xun Huong Ia du :
M6 t /6 su su m y cu ng cu a
Duycn cm Jinb Ja ng tu nga y xua
Cba nb ra ba g6 c, Ja c6 n tbic u
Kbc p /a i J6i bcn tbtt c n tbu a

Ma t m t anb bu ng kbi t t gi6
Cbc J u qun tu /u c sa mua
Tb tba 6 uo m b6 i nguo i tr6ng truo ng
Pb pba cb tr6ng /6 ng Ja suo ng cbua :
Chuy n ch om chI no I nho duo c vo I nhau go I Ia chuy n sau ca I
qua f. on v ba n pha o cao xa d u fIn cu a VI f Nam da ra I nh: a n ro
qua f fu c Ia ba n fo a d da n ra I ra, cha n ma y bay dch. O m f va I c u
fru c cha m fr frong nhu ng dnh chu a co nhu ng chI fI f fu khng gIan
ho p mo ra khng gIan r ng go I Ia chI fI f ro qua f. Nguo I con I y Ia m
sung suo ng duo c san so c mo frong nhu ng Iu c no ng bu c cu ng nhu nhu ng
Iu c Ia nh Iu ng duo c go I Ia qua f n ng p Ia nh. Nguo I con fraI duo c qua f
cho nguo I con ga I hoa c nguo c Ia I, nguo I c m qua f ca m fh y ma f mo hon
nguo I duo c qua f: aI r p fha m, qua f s u cho nguI.
IY KH C C!NC 56
Ca I qua f gI y VI f Nam, du fo du nho bao gIo cu ng chI co 17, 18
nan. Chua bao gIo co qua f 16 hoa c 19 nan. H Xun Huong da r f du ng
khI vI f:
Muo i ba y bay /a muo i ta m Jy!
Cb6 ta ycu J u cb ng ro i tay
Tnh yu cu a dI Iu a d n mu c: cho ca I qua f Iong nha I Ia d n ca I
mu c fan na f, v phuong cu u chu a.
V fro ng fa I cao quy cu a vo sI Sum Nh f a n fay c m qua f chI
huy, ra I nh, chI dnh nguo I fha ng, ko fhua. No da I dI n cho quy n uy va
chn Iy . Trong nhu ng cu c mu a Cham cu a d ng ba o Cham, mu a qua f Ia
m f dInh cao. Ca I qua f frong fay ca c vu nu Ia con cng, ga , phuo ng, r ng,
buo m, Ia gIo , my, Ia f f ca ... VaI gIa o d u cu a cho o bao gIo cu ng c m ca I
qua f frong fay d gIa I ba y, gIo ba I fho ra ngm, hoI cho ma f nghIng
nghIng Ia m duyn. KhI fhI d , Iuu nh fro v fh y nguo I yu da bI n
m f. Trong fay c m ca I qua f khng bI f mo ra hay cu p va o. Cha ng b ng
vung qua f In va ngm m f cu s ng b f hu va ngo nga c:
Na ng bo dI du 7 Pho ng Ioan Ia n II nga f...
Trong vo Tu n fy da o hu anh Tu n Ty frong fay chI co m f ca I
qua f. n anh fa Ia vo chinh fhu c va nguo I vo nha f yu quy dang da nh
ghon vo I nhau. Anh pha I can ngan da n x p. Ca I qua f da gIu p anh cho
bn no , cha n bn kIa. Ca I qua f da gIu p anh I f fa duo c nhu ng gIy phu f
b I r I, nan nI, bu c mnh, vuI vo , h I ha , da n ho a v.v... Ca I qua f fh f
frung fha nh vo I anh. Trong Truy n KI u, KIm Tro ng fh b I vo I c KI u
cu ng xo o qua f. Qua f na y go I Ia qua f fh , qua f uo c. No gIu p chu no fh
hI n fra ng fha I fm h n vuI suo ng hay s u mu n, dIn Ioa n hoa c mo h
hoa c cho I chang sa c Ia nh. Co Iu c Ia I ch p cho n m sa ng. Ca I qua f co gIa
fr bI u da f r f Io n frong ngh fhu f cho o v no duo c su du ng frI f d .
Ca I qua f VI f Nam vu a duo c du ng d qua f ma f vu a Ia v f frang fri r f
quan fro ng va fh f da ng yu. Th f v y ca I qua f gI y 1 7 hoa c 18 nan
duo c nhu m ba ng nuo c vo cy vo I ma u h ng nu nha f fhn fhI f cu a
Hung Yn hay Hu u a ng |Iu a) v n co duyn nh f, ph bI n nh f, fI n
du ng nh f:
H6 ng b6 ng ma pb n Juycn c cy
Cbu a J u, cua ycu m6 t ca i na y...
IY KH C C!NC 58
CA I VO NC
Ca I vo ng Ia fu ca I fhuy n IInh h n cu a sng nuo c ma ra. Vo ng IIn
quan d n fro fho, fho I fho u, su bu mo m; Io I ru a o I; su cham so c n c n
va v v p cu a nguo I mo d I vo I du a con. Cu a gIan nha nho d y fI ng
vo ng bI u fh khng khi m cu ng, fhn fhuong fha fhI f cu a gIa dnh
VI f Nam. Nha na o co fI ng vo ng ko o ko f Ia oo nI m vuI sInh sI. Vo I
fI ng vo ng bay b ng, ba ru cha u frong frua ho vo I vo I Ia ca hnh a nh va
m fhanh khng fh na o qun frong m f do I nguo I. Nhu ng gIy phu f
ha nh phu c nh f cu a nguo I mo khI con co n nho Ia ru con ngu . a co ba
mo o fra ng fha I dIn Ioa n khI du a con nho b ch f, cu du dua ca I vo ng
khng. Ca nh vo ng khng fro , cu I khng chI Ia ca I ca nh dau bu n. ChI c
vo ng d y Io I ru do p, m a I I y frong ca dao. Tu nhu ng nam 1935 fro v
fruo c, o ca c gIa dnh VI f Nam, nh f Ia o nng fhn, nha na o cu ng co 1
d n 2 chI c vo ng, co nha fho da vI f:
Nbu ng trc nb6 n6i Jua bay n m c6 ng
8o m bay cbic u Jc u muo n ca nb c6 bay...
Ca I vo ng gIa n d, duo c dan ba ng so I dan so ky , da I chu ng hon 2
mo f, r ng chu ng 1 mo f ruo I, d da ng gIang r ng ra va no fu d ng cu p Ia I.
Thn vo ng k f fha nh nhu ng hnh fhoI go I Ia ma f vo ng. HaI d u khng
k f Ia I ma Ia nhu ng so I dy ho p Ia I fa o fha nh m f ca I vo ng hnh b u du c.
Vo ng hnh b u du c na y Ia d u cu ng cu a vo ng duo c ma c va o m f mI ng
g co duo ng ra nh Ioam su xu ng go I Ia gu c vo ng. M f so I dy fhu ng
fh f cha c co haI d u. M f d u bu c va o c f nha , m f d u kha c bu c va o
gu c vo ng. Nguo I fa gIang vo ng ra, na m xu ng va dua dI dua Ia I. Ca I
vo ng cu ng Ia phuong fI n go n nho d duo c fhu gIa n m f ca ch Iy fuo ng.
a na m vo ng, hoa c if hoa c nhI u, d u pha I dua cho fhoa ng ma f. a co
anh cha ng nghI n ruo u fha ch mo I nguo I:
aI da nh vo ng khng dua
Ru om khng ha f, anh chu a ruo u fam...
Va anh fa Iun na m ph n fha ng. Co nhI u Ioa I vo ng: vo ng fI n
vua, vng da o |dI u), vo ng don, vo ng ko p, vo ng dn da , vo ng nha quan,
vo ng m c v.v... Tho I h u I, co Ioa I vo ng gI ng kI u ca I ca ng cu a d I
quan duo I fho I vua Quang Trung da gIu p do nhI u cho cu c ha nh qun
fh n f c Ich su . Nh f Ia frong ca c cu c fruo ng ky ch ng pha p, b d I va
dn qun fa da du ng vo ng d fa I fhuong bInh, chuy n Iuong fhu c,
phuong fI n phu c vu chI n d u. Nhu ng chI c vo ng fhu ng dang d n da
duo c fhay fh ba ng nhu ng chI c vo ng va I bu c dy du . Nhu ng chI c vo ng
na y fh f ky dI u va fhIng IIng. Va I vo ng Ia chI n ba o, co n du ng d II m
khI nguo I chI n sI nga xu ng: Ao ba o fhay chI u, anh v d f7 Va d f
mo ga o In, nh n du a con yu quy fro v vo I d f frong bom da n. Ca I
vo ng fro fha nh m f ba n hu ng ca khng bao gIo qun cu a dn f c, ba n
hu ng ca fh ky .
Trong cu c kha ng chI n. ch ng My , gIu a ru ng mua bom da n o
Truo ng Son, fnh yu cu a nhu ng nguo I Iinh fro ga n II n vo I nhu ng ky
nI m cu a m f fho I khng bao gIo qun: Co ng ma c vong frn ru ng
Truo ng Son, haI da n o haI d u xa fha m :
ChI n franh da k f fhu c duo c hon haI muoI nam, nhu ng nguo I
chI n sI cu a m f fho I bom da n nay fro Ia I chI n fruo ng xua d fm ha I c f
d ng d I da b f kho c khI fh y ca nh m f nguo I Iinh fro na n o chI c vo ng.
Anh da hy sInh ma khng aI bI f. Ca c don v cu ng da ru f IuI sau m f
fr n da nh a c II f. HaI fhn cy frong ru ng nay da cao hon nhI u va
chu ng v n gIu haI d u vo ng, ca I vo ng ra ch muo p v n du dua fhoo gIo .
Nga y xua, ca c quan dI vo ng dI u, co haI nguo I Iinh d I no n d u
khIng haI d u. Ong Ngho v vInh quy ba I f cuo I ngu a hoa c na m vo ng.
a Tra ng cu ng na m vo ng dI fhoo sau. o Ia : vo ng anh dI fruo c buo c
na ng fhoo sau7 va cu ng Ia ca I ca nh: Tnh fang vo ng ngu a cng h u7 Co
chuy n, haI v fri sI na m frn haI chI c vo ng k nhau do b n nguo I
khIng. Ca c v do ho a fho hoa c da nh co fuo ng vo I nhau frn duo ng dI. O
ca c dnh, chu a, ca c ngh nhn da I y m f ph n hnh a nh ca I vo ng ma
IY KH C C!NC 60
cha m fr nn nhu ng ho a fI f franh fri hoa nh fra ng r I boho p Ia I fha nh
ca I cu a vo ng son son fh p va ng.
Ca I vo ng ga n vo I ca dao, vo I b u su a mo , vo I qu huong d f nuo c.
No In m f d u n d m da frong van ho a VI f Nam.
NCO
Ca c Ia ng xa o fa fhuo ng co nhu ng ca I ngo fhn fhuong, m cu ng.
Ngo Ia noI ma nhu ng nguo I frong c ng d ng nho sInh s ng, dI Ia I, gIao
fI p vo I nhau. No cu ng co fm h n, fnh ca m, co ca I duyn fh m. Nhan
sa c cu a no co ma u dI va ng. Co khI no vuI ha n In. Cu ng co khI no ngo
nga c nhu qua m f cu c phn Iy. O nng fhn, m I ngo co va I xo m. Mo I
nguo I s ng vo I nhau, fa f Iu a f I do n co nhau. Ca I ngo duo c da nh d u
ba ng m f ca I c ng xy don gIa n, ca I c ng ba ng fro, m f ra ng cy hoa c
m f cy c fhu o ngay bn ca nh. V v y, co ngo c ng xy, ngo g c
ga o...
O Ia ng uo I, khoa ng gIu a Ia ng NghIa va Ia ng u co m f ca I
ngo ma kha p vu ng d u bI f fI ng. o Ia ngo NoI. No an su hun hu f va o
con duo ng d n fo I Ia ng C Nhu . No da n I fI ng fu Iu v vo do p cu a no .
No hnh fha nh bo I haI ra ng fro xanh fuoI ba m cha f I y nhau, ch ng cho o
In nhau o bn frn, d Ia I m f con duo ng nho da I chu ng 100 mo f.
Nhu ng cy d u ngo duo c vif xu ng nhu m f ca I c ng fo vo , nhu ca I c ng
cha o fhIn nhIn hoa nh fra ng. Nhu ng cy fro haI bn duo ng ru xu ng
cho kin ca qua ng duo ng va o ngo . y Ia noI fra nh a nh na ng ma f fro I gay
ga f cu a nhu ng nga y ho oI a . CIo fu mo I phia fh I va o cu ma f ruo I. V
phia fra I, g n ngo NoI Ia m f ma nh vuo n xanh muo f, co nhu ng Iu ng
hoa duo c frang dI m xung quanh ba ng nhu ng ha ng co fo c fIn.
o Ia vuo n cu a nha ba o Phu ng a o Tha ch. Ngay bn pha I ngo NoI
Ia m f ca I vuo n hoa Io n nh f vu ng duo c go I Ia Va n hoa frang, nghIa Ia
ca I vuo n na y co r f nhI u Ioa I hoa cho ca b n mu a. Nhu ng hoa fhom co
Ia d u co frong vuo n na y. y cu ng Ia noI ga p go cu a nhu ng fao nhn
ma c kha ch. u ng o ngo NoI, nhn ra cy ga o chu a u va cy da An Phu
cu a Ia ng Ia m ko o ma ch nha. Nhu ng nga y ho , mo I nguo I o xung quanh
va ca nhu ng nguo I o Ko Cho |Ha ng Ngang, Ha ng a o...) v dy nghI
IY KH C C!NC 62
ngoI, nga m ca nh, mua hoa. Nhu ng ca p fnh nhn cu ng ru nhau d n dy
d fm su vo I nhau nhu ng Io I nhu Thuong aI v ngo va ng hoa c nhu:
Ngo cu chI u nay om Ia I v 7...
Ca I ngo NoI na y da gy ca m hu ng cho nha fho Hoa ng C m co duo c
haI cu fho r f hay frong kch fho KI u Ioan n I fI ng cu a ng:
T6i Ju ng cbo tbu xanb bic c ng6
Tb y 6ng 6m m t kb6 c T n pbi...
Nha van Phu ng a o Tha ch fm su : Trong Io ng fI sa n co ch f
IIu fraI Ia nho co ca I ngo NoI ca nh nha . Nn go I no Ia ngo Tuong fu mo I
pha I...
Hnh a nh ca I ngo chI m m f v fri da ng k frong quan ho . Cha ng
fh ma co ha n m f ba I ha f Ia m cho mo I nguo I cu fhao fhu c. o Ia ba I:
Ra ngo ma frng...
Nguo I fa frng ngo ng nhau, do I nhau, dI dI Ia I Ia I, nga m ca I ngo ma
fm nhau, ma b n ch n, kha p kho I, hy vo ng va co Iu c cu ng fh f
vo ng...Nguo I fa da n do fo nho vo I nhau o ca I ngo . Ca I ngo ga n II n vo I ho .
Hnh a nh ca I ngo na y fh f fhn fhI f vo I ho .
O Ha N I cu ng co r f nhI u ngo . V fha nh ph c n pha I Ia m nhI u
con duo ng fo, nho . Cu ng c n xy du ng nhI u khu ph . o v y, co nhI u
khu nha o duo c mo cu a ra ngoa I duo ng. Cu ng co nhI u cu m nha o pha I
IuI va o bn frong, hnh fha nh nhI u ca I ngo . Co nhu ng ca I ngo duo c xy
In fu f , co c ng fo vo : fhuong nhau qua cu a fo vo nhn nhau7 Cu ng co
ca I ngo duo c da f fn fhoo m f bu I gang, du I. Ngo Tra I Cang Ia nhu v y
co khI go I Ia ngo chI v no co con duo ng dI su va o bn frong. Ngo Tra I
Cang o khu a ch MaI xua co m y xo m g m nhu ng nguo I dn Iao d ng
ngho o, nhu ng phu ko o xo, nhu ng nguo I Ia m frong Io Io n fha nh ph . O
dy co Io vo co phuo ng mu a su fu n I fI ng, co kha ch sa n ng Io I. Sau
na y ba I dua ngu a cu a Ty chI m d f nn kha ch sa n ng Io I pha I do n
In phia nha ga. O ngay g n ngo Tra I Cang Ia ngo Van ChI. M f fho I
gIan, nha van Nguy n nh Ia p o frong ngo na y, vI f pho ng su Ngoa I
va m f s fruy n. Sau do m f fho I gIan, ng Ia I chuy n sang ngo Ngho
o ngay bn ca nh. Nha van Nguy n nh Ia p co c om ga I fh f xInh,
fn Ia c Tuyn. Nha fho Nguy n inh dom Io ng yu m n c. Ong da dI
Ia I mo n haI ca I ngo na y va Ia m r f nhI u ba I fho fa I dy.
I xu ng m f chu f nu a Ia Ngo o , Ia noI cu fru cu a nha fho Inh
Hu ng. I dI n vo I Ngo o Ia nha cu a fhI sI Vu Hoa ng Chuong.
C n cho Mo co ngo CI ng Mu f. Xua, dy co ca I gI ng nuo c frong va
ngo f nn go I Ia gI ng Mu f. Ngo Quy nh co h Quy nh, chu a Quy nh.
Ngo C ng Tra ng phia sau Khm ThIn ng p ngu a va I m fhan.
Nhung nha fho dau kh ma Ia c quan Tr n Huy n Trn da fa no fha nh
ca I Ngo Tru c mo m ng, xInh do p va da fnh:
Ng6 b6ang Ja no Jm ma u buo m
y /u c J6i mu a Jua tic n nbau...
Nguo I fa go I ngo C ng Tra ng Ia ngo Thuong ca m .
Ngo Ha ng u n, ngo Yn NInh xua kIa chI co m y gIa dnh ngm
gIa ba n, ho o cu ng Ia ng vo I nhau r I cu ng ru nhau ra Ha N I. Ho s ng
vo I nhau nhu o qu nha . Ho sang nha nhau cu nhu va o nha mnh, san
so c nhau, ba n nhau ca ch Ia m an r f fhn m f. u I frua ngo yn fInh Ia
Iu ng, d n n I ngho ro fI ng chIm cu gu nhau. NoI dy fh f su Ia ca I ca nh
Ia ng frong ph .
Ngo Chu a IIn Pha I Ia ca I ngo ngoa n ngoo o dI ngay bn ca nh ngI
m xy cu a c a Ty , Ha ng a c |m ph n v n co n nhung khng duo c
nguyn vo n).
Ngo ng Nhn co m c Tu H ng |nay khng co n n m m ma
na m va o sn Truo ng Ph fhng co so a ch MaI).
Ha N I fa co n r f nhI u ca I ngo n I fI ng da dI va o ca dao nhu: Ngo
S m Cng, ngo Va n Tha I, ngo Ta m Thuong ngo Tra m, ngo Ph f I c, ngo
Tru c Ia c, ngo
Son Nam, ngo oho Khm ThIn, ngo C m ChI, ngo MaI Huong, ngo
Huy Van, ngo Van Chuong, ngo H I Vu , ngo Th Quan, ngo Trung
Phu ng, ngo Yn Tha I, ngo Trung Yn v. v...NhI u khI ca I ngo Ia qua ng
IY KH C C!NC 64
fruo ng Ia Ma cu a fro om, chu ng d n dy ho p ma f, du a vuI, choI bI, choI
da o... nh f Ia va o nhu ng dm frang c fich.
Vo I nguo I Io n, ca I ngo Ia noI ga p go , ba n fa n m f chuy n, noI do n
nhau, noI Iy bI f nhau. Cu ng Ia noI ho ho n fnh fu ... V v y ma no fro
nn fhIng IIng. Nguo I fa hay no I: VuI fu frong ngo vuI ra , Ngo nha
aI fhom nga f huong dua, AI v ngo Ia nh buo c mau mau. Nha fho
Inh Hu ng vI f:
Cbuycn tm tnb Juo i b6a tbicn /y
C6 n /6 i bng kbung ng6 tru c Ja 6.
KI n fru c su Nguy n Cao Iuy n fm su :
TI ba f d u yu quy va say m ca I ngo o xo m fI fu fhu a bo , r I yu
d n ca I dnh, ca I chu a... r I sau na y fro fha nh kI n fru c su, fI pha I ca m
on ca I ngo .
R I dy, nhu ng ca I ngo fhn fhuong, ru phong ghI ky nI m cu a
nhI u ma nh do I so m f d n. Chu ng so chI co n frong suong kho I ky u c.
Chu ng Ia chu ng nhn Ich su cu a m f c ng d ng nho . Chu ng fa, cha ng aI
Ia khng nho d n va yu quy ca I ngo ...
CHO N HOA H ! KI ! TR!Y N THO NC
Xua kIa, da fu Iu r I, ca c h I Ia ng d u co cho n hoa kh I, hoa h u,
nhung khng n a o, nh n nhp nhu by gIo va cu ng khng c n pha I cn,
do, dong, d m.
Vi du nhu h I Ia ng ng Ky cho n 16 nu chua ch ng khIng kI u; h I
Ia ng Ca o uo I cho n ca c c ga I khIng Iong dnh; h I Chu ng Tu fuy n
ca c c ga I ch p kich; h I Tra ng Yn cho n 4 c ga I chif khan va nh dy
va ng, fha f Iung xanh v.v... Nhu ng c ga I duo c cho n k nhu va o dI n hoa
h u, a h u hoa c non m f chu f. VI c cho n na y duo c fI n ha nh Ia ng Io .
Nguo I fa quan sa f ca c d I fuo ng duo c cho n ha ng nam fro I va co so sa nh
gIu a nguo I na y vo I nguo I kha c. u ng d u Ia m f, haI v chu c sa c Ich
Ia m, hI u do I va fa I hoa cu ng vo I nhu ng v qun su qua f mo cu a ho .
VI c fuy n cho n duo c fI n ha nh fhoo ca c fIu chu n: fhanh, sa c, fa I,
duyn. Sa c fa I duyn fh d hI u. Co n fhanh fh r ng nghIa hon, no g m:
nu cuo I, vo cuo I, da ng dI u, cu chI, dI du ng fI p xu c v.v... va nh f Ia fI ng
no I, ca ch no I nang:
Nguo i xinb tic ng n6 i cu ng xinb,
Nguo i gi6 n ca i ttnb tnb tinb cu ng gi6 n.
V sa c nh n ma nh vo do p hI n h u, nho nha ng nhu kI u ma f Ph f.
Ma f phuo ng, ma y nga I. Ma f pha I da I, sa c kI u nha n frung hu u fhu y.
Ing ma y pha I bo ng, co da ng no f con nga I fruo ng mI hu f mao
nghIa Ia Ing ma y da I va ro no f fh co h fh ng Ing fo c ph n fhnh. a
fra ng nhu fru ng ga bo c, da ng cao, mo ng ma y hay ha f. Co n fro fu I ma
da m p so b coI Ia ga ma I doa ng.
Chn da I so nhanh nho n, x c va c, fhanh fao ma du d I v duo ng
chan g I. o p m y ma chn dI vo ng kI ng, chu ba f hoa c vo ra c khng
IY KH C C!NC 66
duo c cho n. Ma f fra I xoan d duo c ch p nh n hon ca . MI do , mu I cao, ma
h ng, rang don d u Ia quan fro ng. Ing ma y sa c cu ng duo c da nh gIa cao:
C6 ru a tb ru a cbn tay,
Cbo ru a /6ng ma y cbc t ca a6 anb.
o fh pha I fha f da y Iung ong. Nguo I nhu v y vu a kho o chI u
ch ng Ia I kho o nuI con. u ng Io p, ngu c cao, Iung chu cu , vu chu fm Ia
Iung khng fha ng du n,
vu cao va nho n.
Trong ca c h I Ia ng cu ng co fuy n hoa khI nam. o Ia ca c c ma
nguo I fa go I Ia I da nh b ng do nam gIo I do ng gIa . u ng ra, nga y xua,
nguo I fa cho n 2, 3 nguo I con fraI co da ng co sa c, nhanh nho n c m ca I quo
fro n, son son fh p va ng, da nh va o m f ca I ng ko p bao va I du ng b f xa
huong. Nguo I con fraI an ma c gIa con ga I d m vu fh f fo, d p va o ca I bao
fhom cho b f fung ra, bay In nhu kI u by gIo v y nuo c hoa quanh kI u
fha nh ca I ng fhom y go I Ia hInh b ng |g y fhom). ng fa c d p va o
bao fhom go I Ia da nh hInh b ng. Sau na y fh y kho go I va saI I ch chu
nghIa ma go I Ia nu da nh b ng r I I da nh b ng. Cu ng v sau na y,
nguo I con fraI gIa ga I doo fr ng com, vu a dI vu a Iu ng II ng. Iu c Ia m ra
vo fho n fhu ng, Iu c Ia m ra vo Ia ng Io.
Co m f nam o Ia ng Ca , vu ng uo I vI c cho n nhu ng nguo I do p
khng duo c mo I nguo I fa n fhuo ng. Nguo I fa nghI co ng frong ban gIa m
kha o fhIn v m f c ga I co b ngu c mnh mng. Sau nga y h I, da m fraI
Ia ng fhuo ng k vo :
Quan vIn cha ng bI f khon ch
Cu vu m gIo Ia ph nh f Ia ng.
A O I TNH R!
Thu ng I xu ng gh cng vIn. Ch m f ru qua m y nga y na m frn
xo Iu a chon chu c, n a o, ng f nga f. Xu ng ga Ia I du ng va o Iu c 1 gIo sa ng.
Ngho Io I khuyn cu a mo I nguo I, ch ngu ga ngu g f cu ng vo I m f s ha nh
kha ch frong ga, do I d n khoa ng nam gIo sang mo I va o fha nh Ph . Ch
pha I dI m f cu c xich I r I gho va o cng vIn. Ch soI guong, su a Ia I ma I
fo c, nghI ngoI cho fInh Ia I m f chu f r I mo I finh d n chuy n dI fm da
chI fhoo gI y gIo I fhI u cu a anh ba n nha ba o. Ch say sua nga m nghia
nhu ng da y nha cao vu f, du ng In nhu nhu ng con fa u d u b n. Nhu ng
Iu da I Ia f da hoa, nhu ng ngI nha ma u sa c, su ng su ng nhu frong
chuy n c fich , vuo n hoa xInh xa n va ma f ruo I ... T f ca d u fuoI do p va
h p d n khI n ch cu nga m ma I khng cha n ma f. Phong ca nh Ia dua d n
cho ch nhu ng y nghI ca m d ng. a c bI f, dy du ng Ia ca I vuo n hoa Ia m
nn haI cu ha f fh f do p:
Cng vIn bu ng frong gI c na ng.
Chuy n chu ng mnh nga y xua...
n nha chu , Thu duo c dI vo ch ng fro fI p da I fh f n c n.
-Mo I ch. Nha ba o M. gIo I fhI u ch d n dy vo I chu ng fI fu c Ia ch
o c p sIu r I - Anh chu nha no I.
Ch vo no I fI p:
- Mo I ch va o nghI va coI dy nhu nha mnh. HaI vo ch ng gIa chu
co n fro . Ho franh nhau I y c c cho n, mo chaI nuo c ngo f, dua khan ma f
cho Thu, x p da f ha nh Iy va gIuo ng chI u ... Can pho ng b ng nh n nhp
ha n In. Ho ho I kha ch c n nhu ng g d da p u ng ngay. Ho c ga ng Ia m
sao d Thu duo c fhoa I ma I. Nga y maI, nha van hoa fha nh ph khaI ma c
IIn hoan ha f ru. Ch Ia ca sy duo c mo I d n du ma cu ng Ia d n du fhI. o
Ia m f cu c IIn hoan d c da o, gIo I nha c sI khaI fha c, nghIn cu u, suu
IY KH C C!NC 68
f m va ph bI n nhu ng ba I ha f ru o nhI u noI frong ca nuo c. Nhu ng
nguo I co fm huy f Io Ia ng nhI u v fI ng ha f ru, fI ng a o I vo I vo I mun
fhuo fhua fho f. d n. Ca c ba , ca c ch da qun ba ng dI ca I fhIn su ru ho I
cu a mnh. Tnh fra ng na y Ia m cho d ng ru ng dI sa n van hoa cu a dn
f c b ba c ma u. IIn hoan duo c huo ng u ng nhI f h f. NhI u ba mo fu I
cao d n ba y muoI cu ng hang ha I fham gIa cu ng vo I ca c ca sy fro mang.
Nha c sI X.H n I fI ng, co ma f frong ban gIa m kha o cu ng In fhI m y ba I
ha f ru fh f su Ia ng. Vo ch ng I da duo c ba n h f fu m y hm fruo c.
Nguo I fa pha I k fhm gh phu . Thu da chu n b ky ha nh frang cu a
mnh. Ch da co m f ca I v n kha phong phu d fh hI n nhu ng ba I ha f
ru cu a mnh. Trong nhu ng I n dI bI u dI n, ch da qua nhI u noI, ho c f p
ca c cu gIa , ca c ngh nhn va fhu c chu ng nam muoI d n sa u muoI ba I.
Nhung ch d fm h n nhI u va o nhu ng ca nh co bay Ia bay Ia hay v
f n, m f va I doa n hay nh f frong Io buo c sang ngang, frong Truy n
KI u, ng fI n Va n Ich, nhu ng Io I ru xa xua ma chI va I no f cu ng da
gy xao xuy n Io ng nguo I nhu: Tro o In cy buo I ha I hoa; Ra duo ng
nguo I fuo ng co n son, v nha fhI p da nam con cu ng cha ng, ao gIo
fra ch do ngo n da; ao gIo anh I y duo c na ng. Trn fro I co da m my
xanh. ..
Anh Trang cu ng m y ch ha ng xo m chuy n fro vo I kha ch nhu fh
vo I nhu ng nguo I ba n quon bI f fu Iu. Mo I nguo I ho I chuy n xung quanh
nhu ng ba I ha f duo c khon ngo I h f Io I cu a Thu va v cu c IIn hoan ha f
ru nga y maI. Tu frong b p ch Trang no I vo ng ra:
- Nom ra n xong r I d y nho !
Thu fuo ng nhu Io I no I cu a ch Trang co ca mu I fhom phu c cu a ca c
mo n an da c bI f, an m f mI ng Ia nho ma I. Cu c frao d I v n fI p fu c sI
n I n a o. ng co fI ng cha u bo kho c fho f In. Ch Trang xIn I I, va o b
con va cho con bu . u a bo mo c rang. Mo no ru ma I v n khng nin va
khng chu bu . Anh Trang II n franh I y a m con, ra hI u cho vo fI p
kha ch fhay mnh. Anh b du a bo frn fay khng duo c go n ga ng, du dua
m f ca ch vu ng v . No v n khng nin. Anh ba o:
-Cha u no quon ba ru co! Hm nay ba cha u v qu... HaI vo ch ng
chu nha s f ru f. M f ph n v du a con kho c ca ng fo. M f ph n nga I Ia m
phI n Io ng kha ch.
- Anh dua cha u cho om na o. m so c d cho cha u nin.
- Thu vu a no I vu a cha fay do I y du a bo .
u a bo fuo ng mnh na m frong vo ng fay cu a mo no . Nhung r I no
hI u ra, fh y mnh I m. No Ia I ca ng kho c fho f In. Thu II n du dua du a
bo , ma f du da ng nhn bo va c f Io I ru vo I vo I...
6 ng tic n Va n Ltcb, anb tbicb b6 n cbu ca ng.
C6ng anb Jan Jiu co i na ng b y /u
By gio na ng / y cb6 ng Ju...
Kbi xua tbc tb6 t m6 t bai
Gio Jy gbc n6 n ngang cai cba ng cba 6...
Ngu Ji c6n...
a oi... B6 ng b6ng...
B6 ng b6 ng bc bc b6 ng b6 ng.
C6 c6n tbc6 mc ra s6ng J m J6
m J6 uo t bc t tbn c6
C6 c6n c6 mc /6 J6 sang s6ng...
CIo ng Thu muo f ma . Ch fh f say sua. Trong fm h n ch na o nu c
nhu ng a ng dn ca bng khung, fI ng vo ng frua ho , Ia n gIo s u vInh
cu u... Nhu ng ca I do cha o mo I su sa ng fa o, Ia m cho Io I ru cu a ch fro nn
bay b ng, duo m bu n ma ngo f nga o fha fhI f. Ch hoa nha p va o fm
fra ng cu a nhu ng nhn v f huy n a o frong nhu ng cu ha f ru fruy n qua
nhI u do I nguo I. Ch Ia m su ng Ia I ca I n I dau xo f cu a ca p vo ch ng Va n
Ich. a n fhn ch cu ng fu ng Ia con co fhoo mo qua sng... TI ng ru cu a
ch xu f fh n, du duong hon bao gIo h f. Th Ia , fu Iu c na o khng bI f,
ca gIan pho ng, gIan b p fro nn Im phang pha c, fra n ng p fI ng ngn
IY KH C C!NC 70
nga fr m b ng xa xI, mo h , da m du I... Mo I nguo I b nhu ng Io I ru fhI
mIn d n fh n fho , Ia I fhm m y ba Ia ng gI ng u a sang ng I ch f kin ca
gIan pho ng. Ch Trang ng I frn gh , haI fay ba f cho o fruo c ngu c nga
nguo I v phia Thu. CIo ng ha f xao xuy n cu cu n cu n cha y nhu m f
do ng su I, fa m cho du a bo , Ia m cho no nin ba f r I ngu . Su fhu c, Thu
chua co duo c nI m vuI Ia m mo . Ch a m du a bo frong fay, nho d n Io I mo
ru ma fuo ng fuo ng ra f f ca . Ch cu ng nghI d n du a con sau na y cu a
mnh. Ch m m f nga m ca I mu I Hy Ia p r f xInh, dI mI do fuoI va mo
fo c don nha nh cu a du a bo . Ch sung suo ng d n cu c dI m duo c bI f Ia vI c
bI u dI n cu a mnh da ru duo c du a bo fIn d ng ngu ngon gI c.
- OI sao c ha f hay fh .
- MaI va o fhI, c dnh ha f ba I g na o7 Cha c Ia c pha I doa f gIa I nh f.
C ha f h f nhu mo fI ru fI nga y xua, co dI u hay hon nhI u
- a a xuy f xoa khon r I d n na m I y fay Thu. a ng n ngo I n c
fay, vu f
fo c v In vaI Thu. Ch ca sI cu ng bng khung nhu nguo I say ruo u
cha ng ngho fh y fI ng mo I nguo I khon ngo I mnh: Ch nh m nha p ca I
n I m m hung ph n m fh m ma du d I do du a bo mang Ia I.
- C oI! Nga y maI c cu ha f nhu ng ba I ru na y. TI ng ha f co fh ru
ngu duo c ca c cha u bo va ngay ca nguo I Io n nu a. Nguo I Io n cu ng c n ru
d y
- M f ba kha c no I.
- Thu oI! Hm nay ch ru duo c cha u ngu , nhung nga y maI fro dI, khI
ch fro v nha fh aI ru duo c cha u nhI7
- m so da y ch - Thu cuo I, fuoI fa n ma mo ma ng.
- Ch co fh da y fI nho Io I ru. Nhung ca I gIo ng ha f, Ia m sao fI co
duo c7 Va ca ca I da ng d p ru cha u7... So co bang ca f so f gIu p ch fhm.
- Khng duo c du ...

` `
`

M y hm sau, du a bo na m frong Io ng mo . No a p ma f va o b u vu
mo no , ngho nhu ng Io I ha f ru qua bang ca f so f ghI nhu ng fI f mu c ha f ru
cu a bu I IIn hoan. Trong do , co m y ba I ha f ru do Thu bI u dI n. OI7
ChI m y ba I ha f ru nho nha ng y ma co du ca dm frang sa ng, bu I fro
xa o xa c, Io I frao duyn r I fra ch mo c, ho n d I, da m fha m, fha fhI f, frao
fnh... ao nhIu hnh a nh va m fhanh cu xoa n I y nhau ma b p b nh
frI n I... Tuy cu ng v n ca I gIo ng cu a Thu, nhung khng hay duo c ba ng
ca I bu I Thu ru cha u nho con ch Trang a o I fnh ru so co n ma I voI fho I
gIan
IY KH C C!NC 72
NHO MO T IO I R!
o Ia va o khoa ng nam 1949, duo ng qua gh nh Qu f Tuyn Quang
fhuo ng co nhI u nguo I dI qua. Ho Ia nhu ng b d I, ca n b doa n fh ,
nhu ng nguo I o duo I xuI In. Ho dI mon fhoo bo con sng I, dI ma I va o
su frong phia ru ng, qua m f fra I Ia m gI y mo I du ng In cu a nhu ng gIa
dnh nguo I Ia ng uo I. Tu ch na y, ho Ia I foa dI nhI u noI: ChIm Hoa ,
C u HaI, Qua ng Na p, qua n ng gIa ... Nguo I o phia frn dI xu ng, nguo I
phia duo I dI In, cu nuo m nuo p. Ho d u pha I ngu y frang ba ng Ia cy,
ca nh cy.
n nhu ng qua ng duo ng mo I hnh fha nh na y mo c ra m y ca I qua n
nho don so. o Ia nhu ng qua n nho d nguo I qua Ia I du ng chn u ng ba f
nuo c, an qua ba nh hoa c hu f dI u fhu c Ia o. Cu ng co nguo I u ng m f, haI
cho n ruo u fra ng go I Ia co chu f phu ng phu ng d hang ha I In duo ng.
NghI ngoI xong, ho dI fI p. VuI nh f Ia khI co m f nho m fuyn fruy n
sa va o qua n. Nam co , nu co , ho mang fhoo m y cy da n, cy sa o, cuo I
cuo I no I no I... Ho ha f nhu ng ba I ca kha ng chI n va Ia y dI Ia y Ia I nhu ng
doa n:
Nga n ba6 bu ng binb tic n /cn
Bo c6 i... cang /u ng cu quyc t cbic n...
Buo c ta Ji... tbc6 tic ng xu t qun 6ai bu ng...
Quc buong ta... Jc p / m...
Mo I nguo I d u xu m Ia I, vy I y ca I quan Ho ha f fhoo va o, cu ng v
fay. Tro co , gIa co . Nha c sI u I Cng Ky m da n ghI fa, nha y ra ngoa I,
frnh ba y ba I ha f:
Ta Ia guom fra ng sI... 7 Anh duo c hoan nghnh nhI f II f Sau m f
Iu c, nho m fuyn fruy n pha I In duo ng ngay. Nguo I dI, ko o nhI f fnh
v y fay, cha o ho I nhau, ho n ga p Ia I nhu nhu ng nguo I da fhn fhI f fu
Iu...
Co nhu ng bu I yn a , bo sng va ng, qua n fhua kha ch. Ch chu
qua n nghI p du IuI va o phia II p bn ca nh, na m vo ng ru con. Ch dua
vo ng, ko o ko f, ru con ba ng du ca c Ia n dI u. Ch cu ng ru ca chinh fr nu a
vo I ca I gIo ng fr m fr m r f fruy n ca m. Na o Ia nhu ng doa n hay nh f
frong Truy n KI u, Io buo c sang ngang... Na o Ia nhu ng ba I ca dao ch p
cho I nhu ng ca nh co ca nh va c...Co Iu c ch nha c d n m f va I noI fhn yu
cu a ch:
Ai /cn xu La ng cu ng anb
B6 c6ng ba c mc sinb tba nb ra cm
Tay c m b u ruo u, na m ncm
Ma i cui qucn bc t /o i cm J n J6 ...
R I d n:
C6n c6 / n /6 i bo s6ng
Ga nb ga 6 Jua cb6 ng, tic ng kb6 c nt n6n
Na ng cc nu6i ca i cu ng c6n
c anb Ji tra y nuo c n6n Ca6 B ng...
Ho I ra mo I bI f, ch Ia nguo I o ph Tr n Hung a o, Ha N I In dy.
Ch co da ng m f c gIa o fa n cu, sa c sa o hI u bI f r ng, nho nha ng Ich
fhI p. Ch co ca I vo do p cu a nhI u noI c ng Ia I. Ca c chu Iinh fro r f kinh
m n ch, Iun gIu p do ch. Ho pha f hI n o ch co nhI u dI u bi m f da ng
quy . Ch Ia nguo I Ta y, nhung ch sInh ra o Ia ng Son ma duo c an ho c fa I
Ha N I fu bo . V n II ng fI ng Pha p cu a ch kha f f. Ch hay do c sa ch.
Ia I m f dI u bi m f nu a, ch Ia con m f vIn quan c p cao cu a ch d cu .
Nhung ng cu Ia I duo c ca ch ma ng gIa c ng va dI fhoo kha ng chI n. T
fIn cu a ch Ia m quan frI u I, duo c frI u dnh cu In caI qua n mI n nu I
va fro fha nh nhu ng nguo I con xu Ia ng... Ch gIu p do frng nom vI c gIa
dnh cho ch ng mI f ma I va o nhu ng cng vI c cu a kha ng chI n. Ch ng
IY KH C C!NC 74
ch Ia m f ca n b cao c p cu a Chinh phu Cu H . Ong r f co uy fin vo I
nhn dn frong nuo c va ca nuo c ngoa I. Ong Ia I Ia m f ho c gIa fro ...
ChI u hm do , qua n do Iu a. TI d n cha o ch d dm dI. Cng fa c
fhoo don v. Io dI nhIn Ia pha I gIu bi m f. TI Ia ng Io buo c va o qua n,
fh y ch dang fhIu fhIu, mo ma ng, nu a fhu c nu a ngu ... TI ng I yn, fn
fro ng nhu ng gIy phu f na y... Ch c f nho Io I ru:
N6n s6ng kba ng cbic n truo ng ky
Mc tbc6 tic ng g6 i...o.o... qucn tb pb n s6n...
Io I ru cu nha c dI nha c Ia I, Iu c g n gu I Iu c xa xam va nho d n... TI
Ia ng nguo I, fhuo ng fhu c m dI u va n I dung su sa c cu a Io I ru. u v
cu a no ngn dI ngn Ia I frong fI. M f nI m vuI duo m chu f bu n man
ma c Ian foa frong fI. TI fh y Iu c na y dy, ch Ia m f fhIn fh n, Ia m f
huy n fhoa I.
Ch Ia m f nguo I frong frI u nguo I fho I da I co m f cu c do I nhu
fh , co m f fInh fh n, m f kha f khao nhu fh frong m f fhoa ng Ich su
cu a dn f c. I f hy sInh, bI f cho do I Ia m f huy n fhoa I.
Trong Io I ru, I p Ia nh nhu ng ky u c cu a fho I xa xua ha o hu ng,
nhu ng dau fhuong oa n h n cu a dn f c, co fI ng go I cu a cha ng fhu a
fruo c, nhu ng fI ng v y gIo cu a Ich su . TI da suu f m nhI u ba I ha f ru,
nhI u ca dao... Nhung, gIo dy mo I fh f su co duo c m f n fuo ng ma nh.
Ch na m m con, chI c vo ng du dua, dI Ia I. Xa xa, do ng sng cha y
nhu Iu a, m y fa u chu I frong vuo n ph f pho, Iu a frong b p b p bu ng. Xa
chu f nu a.. co fI ng su ng... T f ca , f f ca d u Ia hI n fhu c. Nhung khI Io I
ru fuy f vo I vu a duo c c f In, f f ca da fro nn huy n fhoa I ...
M f Ia f sau, ch d y. TI fu bI f ch. Ch ba o: Iun nha n fIn v
nho ....
Th r I nhI u nam fha ng frI qua, fI Ia chuyn vIn van hoa . TI
ga p ch, Iu c na y ch da In ba . a mo I fI d n fham pho ng frI n Ia m
franh cu a ba . a da fro fha nh ho a sI va da co frI n Ia m rIng vo I chu ng
30 bu a franh ma u d u... Trong do , co m f bu c ba vo v ca I qua n fa n cu
khI xua. Ca I qua n foa n fro, nu a bn sng co nguo I mo ru con frn vo ng...
bn ca nh bu c frong na y co do ng chu : Tuy f d I khng ba n... TI Ia I go I
ba ba ng ch.
Ch mo I fI u ng ca ph, nha c Ia I m f chu f xiu ca I da o nga y xua.
Ch no I Ia fhinh. TI cha ng no I g, chI do c kho : Non sng kha ng chI n
fruo ng ky ... Mo fhoo fI ng go I qun fh ph n son.... Ch cu I xu ng, xu c
d ng M f nguo I da n ng an ma c chInh f , d n bn ca nh ba n, cu I nho
nguo I cha o fI. Ch nguo c ma f In, ba o: Con cha o chu Hoa ng dI ... m f
gIo nu a mo v .... Nguo I con cha o fI r I dI.
Ch no I vo I fI: y fha ng bo na m vo ng nam xua ma chu khon no
co dI ma nhu hoa h ng ma Ia I ngo f y y gIo no Ia fI n sI my ho c. TI
ba o: vng.. fI fIn fuo ng va o nh u ng nguo I nhu ch, nhu con cha u chu ng
fa... TI co nI m fIn ma 7..
IY KH C C!NC 76
CH!ONC III: M Y KH!ON M T
NA NC H!
O g n h Hoa n KI m, v phia duo ng a o Kha nh dI In m f chu f, co
ngI d n Ha ng Tr ng. NgI d n haI f ng gIa n d, ma u va ng. Nhu ng nga y
ra m, m ng m f, I , T f, ca c con cng d fu , kha ch fh p phuong f p n p
d n I ba I, kho I huong nghI ngu f, cha ng Iu c na o du f. KhI xua, o noI dy
da co va I I n f chu c h I fhI da n da y. a n da y Ia Ioa I da n da c bI f co c n
da I 1m20 vo I khun fhu ng da n hnh chu nh f kh 0,03 x 0,18 x 0,09m.
Khng co ma f h u. a n co ba dy go I Ia da n ca fru hoa c da n a da o fI ng
da n co fh danh, cu ng co fh m m, nh n nha , bng khung. TI ng da n
du c fr m, su Ia ng. Cu c fhI fhu hu f su co ma f cu a nhI u fh y da n ca c
noI nhu Nam nh, Tha I nh, Ha I uong, Hung Yn, Ha N I... ThI fh
du ma f anh fa I.
TI ng da n da y chI duo c b c I h f ca I h n cu a no khI no da n cho
gIo ng ha f va fI ng pha ch cu a da o nuong co dI m fI ng fr ng ch u ha o
hoa, phong fr n. V v y, fh y da n pha I co su gIu p do cu a da o nuong va
nguo I da nh fr ng ch u. Ca c da o nuong nu f na , ph n son, xIm a o dI Ia I
xnh xang Ia m ngy ng f ca m f vu ng.
o p nhu a da o ma Ia I. Nhung chua h f, ca c na ng co n Ia nhu ng con
son ca. TI ng ha f cu a ho co fh an u I duo c cu c do I Ia m cho mo I nguo I
xao xuy n, ng f ngy.
Chinh v v y ma ca c danh sI, nhu ng kha ch van chuong ua da n ha f
cu ng khng fh khng fu f p Ia I o noI dy d fm y fho, no f nha c, d say
sua do ng vaI nhu ng nguo I kha ch da fnh. Tha ng hoa c co cha ng fraI an
ma c ba nh bao, no I nho nha ng: XIn quy da o nuong cho ngho kh gIaI
nhn nan fa I da c... cho f yu hoa nn dan diu vo I fnh..., Io I fhInh c u
cu a cha ng fraI duo c da p u ng fu c kha c. NoI dy cu ng duo c go I Ia xo m
Ha ng Hoa. Va o nhu ng nam 1900, nuo c h co n an va o ph Ha ng Tr ng.
Ca c gIa dnh frong ph ba c c u ra ngoa I h , fa m gIa f, ru a rau, vo ga o...
Xa xua hon nu a, noI dy nguyn Ia fhn Cu u Iu, ko o da I ra f n
khu vu c ma sau na y Ia nhu ng ph Tra ng TI n, Ha ng Khay. f fa I hoa,
IY KH C C!NC 78
xuo ng ca Iun Iun co fI ng da n fI ng pha ch. Khn khi fhom Iu ng huong
hoa, son ph n. Ma nh d f na y sInh ra Nguy n Th Hu . Na ng Ia con ga I
m f v quan fha I y. Na ng co fu ch f fhng mInh fu nho nn cha cho fhoo
do I do n sa ch va fro fha nh m f c ga I gIo I van chuong, fhng kInh su .
Na ng m ca ha f. Nhu ng pha ch gIo n fan cu a na ng roo In Ia m cho ca c b c
da n ch frong xo m pha I ng n ngo. Ia I nu a, na ng qua xInh do p, sa c nuo c
huong fro I. Khng fhI u g nhu ng sI fu ha o hoa phong nha , nhung kha ch
van chuong ng p ngho , m n m . Nhung, fh f khng may, nam na ng 16
fu I, nguo I cha qua do I, mo Im b nh na ng. Ca nh nha sa su f, na ng pha I
fhoo ch om frong xo m Iuy n f p ca, mu a va ha nh ngh d nuI mo , nuI
om. Mo I va o ngh ma fa I nang nhI u ma f cu a na ng da vuo f qua ca c ch
om d n mu c khng co do I fhu . CIo ng ha f va fI ng pha ch cu a na ng da
gIy nn nhu ng vuong v n, bng khung fh p fhoa ng frong ca c ngo xo m
bn ma f h Iau Ia ch... Ch f gIo ng ngo f nga o da ng mu a Iung IInh, danh
fI ng cu a na ng vang d I g n xa, kha p kInh fha nh.
a o y, phu chu a mo fI c Io n. CIa o phuo ng duo c cu va o ha f mu a
cho nha chu a. Th y na ng co fa I sa c sIu nhn dI du ng co Io I fho fI ng
nha c, Ia I gIo I fho van, chu a ra I nh gIu na ng o Ia I frong phu . Na ng kho c
vo I ca ko p da o. Ong na y no I Io n: Na ng Ia nguo I cu a fI. Ong II n b Iinh
xa ch na ch, vu f ra ngoa I duo ng. V sau, ng cha n do I, khng da nh da n
nu a, khng d m da n cho fI ng ha f b f cu m f ca nuong na o. ChI khI na o
da n cho na ng Hu ha f fh fI ng da n mo I dich fhu c Ia fI ng da n cu a fm
h n ng. Ong bo ngh da n, dI Iang fhang. Chu a Trnh phong cho na ng
Hu Ia Ngo c KI u phu nhn, frng coI ban nu nha c. Chu a Ia I saI Ia m cho
mo na ng m f ngI nha nho d na ng dI v cho fI n. n khI du ng fu I,
na ng xIn pho p chu a cho v o ha n fa I ngI nha na y d phu ng duo ng mo
gIa . Na ng v n fI p fu c nghI p c m ca. NoI o cu a na ng Ia I Ia noI dI IaI cu a
nhu ng b c danh c m, danh ca m f fhu a. KhI na ng fu gIa co I do I, noI dy
fro fha nh m f ngI d n go I Ia d n ng Huong. Na ng duo c dn chu ng
fho cu ng vo I danh hI u ng Huong fh n nu .
Cu ng vo I cu chuy n k frn, frong dn gIan co n co m f chuy n
nu a k v na ng. Cu chuy n nhu sau: a o nuong Nguy n Th Hu b
bo n hoa n quan ba f, na p cho phu chu a, gho p va o f I nu nha c. Na ng duo c
chu a n v nng nIu. Chinh phI cu a chu a r f d I Io so v na ng co fh
chI m m f da v cu a ba . a ra p Io ng ha I na ng.
a go I na ng d n cung rIng cu a mnh, chuy n fro fhn m f, k f
nghIa fha nh ch om. I u na y Ia m cho chu a r f ha I Io ng. M f hm, ba o p
na ng u ng ruo u co pha gan cng khI n na ng vu a b say, vu a b d u d c.
a chinh phI II n I nh cho bo n fay chn khIng na ng dI, chn s ng.
Chn xong, mo I v f fich duo c xo a dI r f ky . m muu na y duo c xu c fI n
r f bi m f. KhI chu a nho fo I ho I d n na ng fh ca c quan d u no I Ia na ng
da bo ra dI m f Iu c na o do ma cha ng aI hay bI f, va r I, nha chu a cu ng
qun na ng dI. ChI co nhu ng ch om ca nuong, nhu ng nguo I yu m n
na ng, yu fI ng ha f cu a na ng nho nhu ng gIo f nuo c ma f fhuong fI c ma
fhI. Khng ngo , duo c ba nam sau, ba chinh phI b b nh dIn da I, Iu c
m, Iu c fInh. ThInh fhoa ng,ba Ia I vu a no I vu a kho c: a ng fhuong qua ...
sao ma no Ia I do p d n fh , Ia I ha f hay d n fh ... n fa cu ng pha I m
no ... NhI u fh y fhu c gIo I kha p noI duo c vo I d n cu ng khng chu a cha y
n I. M f hm, va o m f bu I chI u, qu n a o fa foI, ba cha y ra kho I cung,
fo I bn bo h , chI du ng va o ca I noI ma m y nam fruo c bo n fay saI cu a ba
da chn Th Hu r I ho f fo In:y na y, no na m dy. Ta da gI f no ...
Tro I oI 7 ... Ta da gI f om ... Ho f xong, ba nga v f xu ng, fa f fho .
m do , nhu ng nguo I yu m n na ng da da o ch d f y In. Ho fh y
na ng Hu . Ha I c f cu a na ng duo c x p va o m f ca I fI u sa nh va duo c dom
chn o duo I n n nha cu a na ng. Va ngI d n duo c I p nn d huong kho I
cho na ng. Mo I nguo I fha p nhu ng no n huong d fI c fhuong na ng va d
no I In ra ng fa I hoa va nhan sa c cu a na ng Ia b f fu , va ca I ch f oan
khIn bI fha m cu a na ng duo c ghI va o bIa mI ng mun do I...
n Ha ng Tr ng by gIo , chinh Ia d n ng Huong y.
IY KH C C!NC 80
TA N A NC!Y N KH C HI !
Ta n a Nguy n Kha c HI u In ba fu I fh b m f. Mo ng Ia vo ba,
pha I bo nha ra dI cu ng c con ga I nho . a Ia m f ca sI fa I hoa, nhan sa c.
a ra dI vo I f m Io ng cu a m f nguo I mo cao ca , phI fhuo ng d n n I cu c
do I ch f ho p khng hI u n I. Tu do , c u m HI u s ng vo I nguo I anh
cu ng b kha c mo . Iu c 5 fu I, c u da bI f d n cu: duo ng hoa son phn
do I.
C u duo c ho c nhI u co khI u van fho va cu c do I x dch fhoo
duo ng hoan I nay dy maI do cu a nguo I do d u V v y ng duo c da y d
fhoo khoa cu cu a nghI p nha khoa ba ng da sa u do I Ia m quan. Nhung
d n Iu c c u muo I Iam, muo I sa u fu I, ca nh nha Im va o fh fu ng qu n,
ngho o kh . Nam muo I ba y fu I, da co ba I dang ba o. C u m cu u ho c duo c
r f nhI u qua fI p xu c vo I nhu ng cu n sa ch cu a phuong Ty duo c dch
qua Ha n van. Chinh nhu ng cu n sa ch do da fh I va o ng nhI u fu fuo ng
mo I mo . Th Ia frong ng da duo c fh I In nhu ng fr n mua u, gIo A .
Ha nh frang cu a Ta n a ng n ngang n I Io ng vo I Ia ng Kh Thuo ng, f
a f, Ha Ty, Io ng say m vo do p cu a d f nuo c, Io ng yu quy mo I nguo I,
v hnh a nh fa I hoa va d y bI kch cu a nguo I mo va om ga I, mong mu n
Ia m m f vI c g gIu p nuo c ma khng duo c, ca I ngho o do I du d I Iun ba m
cha f I y mnh... ng dI kha p noI, fu Nam chI a c, vu a Ia m fho van, vu a
Ia m ko gIang h phIu ba f. ng ga n cu c do I cu a mnh va o s ph n d f
nuo c. Trong khoa ng 20 nam, fu 1915-1935, ng da fra I qua nhI u cng
vI c m f nho c, d y kho khan: Ia m fho , Ia m van, Ia m chu bu f nhI u fa p
chi, dch fhu f, mo nha xu f ba n d fu nuI mnh. ng cam chu ngho o
na n, v f va s ng fu do pho ng khoa ng chu khng chu dI Ia m quan, ma c
du m f s nhu ng nguo I ho ha ng fhn fhich va ba n bo sa n sa ng fhu nh n
hoa c fI n cu ng.Cu c s ng no du , gIa u sang khng ca m d duo c ng.
Trong khoa ng 20 nam na y, ng da vI f ha ng Ioa f fa c ph m d s vo I
nhI u hnh fhu c: fho, van, ba o, dch fhu f bIn kch, Ia m ca c ba I ha f cho
ca c kI u dI n xuo ng dn gIan va ca kch c fruy n... O ma f na o ng cu ng
fh hI n duo c su sa c sa o, co go c ca nh, d c da o, fa I hoa, fra n d y fnh ca m
vo I con nguo I va cu c s ng. Ong co ca ch nhn, ca ch hI u, ca ch no I rIng
cu a mnh. Ch f va Iuo ng nhu ng cu n sa ch va nhu ng frang ba o cu a ng
Ia m ru c ro ca m f fho I ky . Nha fho Xun I u da vI f: Ta n a Ia fhI sI
d u fIn, mo d u cho fho VI f Nam hI n da I. Ta n a Ia nguo I fhu nhn
da co can da m Ia m fhI sy m f ca ch da ng hoa ng, ba o da n. Ong da m gIu
m f ba n nga , da m gIu m f ca I fI... .Ta co fh fh y ca I fI cu a ng da f
gIa v no cu ng Ia ca I fI cu a da I da s . Ca I vuI, ca I bu n, ca I gI n du , ca I
ho n d I cu a ng c ng huo ng vo I ca I vuI, ca I bu n, ca I ho n d I cu a mo I
nguo I. a I fho fh non nuo c cu a ng da Ia m rung d ng fm h n bao fh
h . AI n y d u fhu c Io ng Ia v nhn dn Iu c n, Iu c hI n d u co m f Io I
fh son sa f, fhuong nuo c non fuoI do p b cha da p va quy f chi fra no non
sng, f dI m non sng cho con cha u maI sau. Ca I Io I fh ma f f ca mo I
nguo I VI f Nam d u co frong Io ng do fh ng nh f vo I d u d va n I dung
ba I fho Th Non nuo c7
Ong cu ng ku go I mo I nguo I b I Ia I u c du d da ra ch na f qua 4 ba I
fho fha fhI f... frnh ba y ra ng ba n d cu a d f nuo c b ra ch na f, chu ng fa
pha I quy f fm b I Ia I va hy vo ng, fIn fuo ng so Ia m duo c cng vI c va
fro I I p bI n do . a I Th non nuo c , u c du d cu ng vo I m f s ba I
fho, van kha c da khng chI co ma f frn sa ch ba o ma co n duo c du ng va o
nhu ng ba I ha f, du ng cho ngm vnh, bI u dI n ca fru , x m... d chu ng
Ian foa d n f n ca c b n fa u, qua n cho , ca c ngo nga ch ho o Ia nh kha p da f
nuo c. Sau haI ba I fho do , ng Ia I b sung fhm m f Ioa f nhu ng ba I fhoo
dI u o dua, Ha nh Vn, C ba n, Xm cho , Xm nha fro , Nam AI,
Tu ng...
Nhu ng ba I ha f do duo c kha p noI yu m n. So vo I fho I gIan Iu c do ,
chu ng r f mo I mo , Ia m cho fI ng pha ch, fI ng da n va ca ch ha f c fruy n
cu ng fro nn fhanh fn, fuoI ma f, g n gu I vo I cu c s ng. Ong co fm
huy f va dI nhI u noI. n du cu ng say sua vo I ca nh vo I nguo I. Ca nh
nhu ng nguo I da ng yu hoa c da ng fhuong d u duo c ng dua va o fho. Ong
fa phong ca nh fh f fa I fnh ma bay b ng:
IY KH C C!NC 82
M6 t Ja y /au ca6 /a n gi6 cba y
M y cy tbua /a s c ca ng pba
Ng6a i xa tro m6 t J6 ng J t J6
Hang b6 c Ju n /cn Ja m c6 ga ...
Ong fa fnh fh su Ia ng, d y hnh a nh va nhI u nha c finh, kch
finh:
M6 t J6i kc Vic t, nguo i T n
Nu a pb n n a i, nu a pb n 6a n tbuong
Vu6 t ru a cba ng J6i m6 ng
L6ng ng6 ng tbic p Jua Juo ng
Tbc nguyc n pbu pbu
L6 ng nbi nu
Vic c qun cuong
Duycn no tnb kia Jo Jang
Nc m g m c6 cu
Trm nm gi6 t /c
Nga n tbu kb6 i buong...
Tho k chuy n cu a ng Ia m nguo I do c xu c d ng, say m va bng
khung cu ng du v cu a no :
La Ja 6 roi r c /6 i tbicn tbai
8u6 i tic n, 6anb Jua /u6 ng ng m ngu i
Nu a nm ticn ca nb
M6 t pbu t tr n ai
Uo c cu , Juycn tbu a c6 tbc tb6i
a m6 n, rcu nba t
Nuo c cba y buc tr6i
Ca nb ba c bay /cn cu t t n tro i
Tro i J t tu Jy ca cb xa ma i
Cu a J6 ng
u n6n
uo ng /6i cu
Nga n nm tbo tbn b6 ng ging cboi...
Ta n a say m con ma f Phu Yn, fI c xo o Van a n, gIo ng ca xu
Hu , ca c mo n an da c sa n fu ng vu ng... ng dua vI c fhuo ng fhu c va ca ch
ch bI n ca c mo n an In mu c ngh fhu f, In mu c van ho a m fhu c.
RIng fhf chIm, ng cu ng fm d n: chIm sa o, chIm ngo ng cha , chIm h p
ca ch fhu y... ng fhuo ng fhu c ca c mo n andn f c r f sa nh da da nh, ng
co n nh n ma nh fhu c an pha I ngon Iu c an pha I Ia Iu c ngon, nguo I ng I
an vo I mnh cu ng pha I ngon. Ong cho bI f cu a hI u na o co ca c sa n
ph m da ng Iuu y v cho fa u, fhu c Ia , ruo u cu c cha o ga , go I ca ... Ong
frn fro ng fu ng ngo n rau bi, rau sa ng, qua ca xu Ngh ...
Ong n I fI ng hon ca Ia v fho fnh co ch f hI n ho a, m du, nho
nha ng my nuo c, bnh dn. Nhung phong Iuu va frang nha :
Tr n gi6 tbu pb6ng ru ng /a ca ng
La bay ba ng x6 m, /a bay sang
Va ng bay my /a nm b6 bc t
Ho bu ng, ai xui tbic p pbu cba ng...
Tho ng nhI u ba I bu n, s u Ia ng nhI u Iu c Ia I ho n d I, fra ch mo c.
ng hay I y ca I fa ra Ia m nhn v f chinh. Nhung, du ng hon Ia ca I chu ng
fa. V ng ho a ca I fhn fh qua kh n kh cu a ng va o fhn fh cu a mo I
nguo I ma ng yu: ch ng nguo I d f fhan, nguo I yu cu a ng, mo ng,
nhu ng nguo I ma f ha ng, c ga I frong ky nI m, c ga I ha I hoa da o, c ha ng
cau, My Thu, c Ty v gIa , c ga I nha cha I, c ha I du...
n nguo I fnh qua cu c do I cu a Ta n a vo I 4 cu c fnh: Tnh yu
fh f Vo ng, fnh yu Ia ng ma n v vo ng, fnh yu ky nI m fho I fho u va
IY KH C C!NC 84
fnh yu ngh sI. T f ca d u co k f cu c bI fha m. Ta n a cu ng duo c ca
ngo I v ma f van xuI bo ng b y, su sa c, fha fhI f, nhI u Iuo ng fhng fIn,
fha nh fhu c, ngy fho ma Ia I cu ng r f fho
Ngoa I ra, Ta n a co n dch va o khoa ng 100 ba I fho uo ng NhI u
ba I fho dch cu a ng duo c coI Ia ph bI n nh f, duo c nha c d n nhI u
nh f, duo c dang dI, dang Ia I nhI u nh f. Trong khoa ng haI muoI nam |fu
1915 d n 1935) va ngay ca d n by gIo , h u nhu chua aI co duo c nhu ng
ba n dch vuo f duo c ng. a c bI f Ia nhu ng ba I dch nhu: Hoa ng Ha c Iu,
I f hu u nhn CIang ha nh, a Vu , Thu gIang fng kha ch, Khu oa n,
ThIn ThaI... Ong uyn fhm Ha n ho c. ng fhich x dch, da fnh. o ng,
yu, vuI, bu n d u cu c doan, g n nhu d n mu c dIn da I, ngng cu ng,
fh m ch f ngh sI
Xo f v con nguo I va fa c ph m, ng Ia m f frong nhu ng nha van hoa
co ba n IInh va ba n sa c d c da o cu a VI f Nam. ng du ng su ng su ng frong
n n van ho c VI f Nam nhu Ia m f hI n fuo ng. ng da ng duo c x p va o
ng I h u ruo u 28 v fha nh hI n IInh cu a VI f Nam frong VI f dI n u
IInh. Co nguo I cho ra ng fa c ph m cu a ng nhu m f nguo I da n ba do p.
Tuy v y, nguo I da n ba do p nh f frn do I cu ng chI co fh cho fa nhu ng ca I
g ma ho co nhu ThI Oanh Oanh da no I frong fruy n Ty Suong Ky co
mu I son ph n ma n I fI ng. Xua kIa, NapoIoon frong I n d u fIn ga p
Coofho, ng fa no I vo I fhI ha o: ng Ia m f Con Nguo I... ThI sI Ta n a
cu ng Ia m f Con Nguo I...
NH! HOA
m nga y m ng haI fha ng muo I m f, nam CIa p Ty , Sau khI do ng
xong vaI Th M u In chu a phu c vu a I h I Thng fIn qun d I fa I a c
CIang, Nhu Hoa x p Ia I va I chu c bo hoa duo c fa ng frong va sau Iu c dI n,
ch v I va ng f y frang, an su f b I duo ng r I In xo v Ha N I cu ng vo I 9
dI n vIn. O f pho ng nhanh, v d n c u ChuI g n CIa Im fh faI na n
p d n. ChI c xo b I f d . M f faI na n khu ng khI p da xa y ra. Ca c na n
nhn duo c dua v fra m xa da phuong r I v b nh vI n VI f u c.
Sa ng nga y hm sau, fu b nh vI n, fIn ba o dI cho bI f ngh sI cho o
Nhu Hoa da m f. Thu fu , dI n chIa bu n kha p noI gu I v fo I f p va IIn
fI p. Ca nuo c bI f duo c fIn na y r f nhanh cho ng. Nguo I no ba o nguo I kIa
f f ca nhu ng nguo I yu ha f cho o frong ca nuo c va ca o nuo c ngoa I, aI ma
khng duo c ngho fI ng ha f hoa c da ho c fI ng ha f cu a Nhu Hoa. Nguo I
ngh sI c n m n na y da fu ng ha f r f nhI u ba I frong ca c chuong frnh,
Ia I da m nhI m Iun ca nhI m vu da y ha f cho o frn Ia n so ng dI n cu a a I
Pha f fhanh fI ng no I VI f Nam m I fu n m f bu I frong su f fu nhu ng
nam 1958 cho d n cu ng khng aI qun n I nhu ng bu I da y ha f d m da
do vo I nhu ng ba I !Io I Io man ma c, co doa n Iuu khng : fInh... fInh ...
fInh ... chaf... rI nga sang:AI xuI Ia xuI cy Iua ... chin ... i a ... chin
ng p... d ng . n bu I kha c Ia I ha f Sa p qua c u, Sa p duo ng fruo ng,
Chu c c m h I van fruy n nam cung7.. r I d n S ng, Ha f van...
Cu ng khng pha I Ia if nguo I co fh da y ha f cho o frn Ia n so ng Nhung,
Nhu Hoa duo c cho n. CIo ng cu a Nhu Hoa Ia gIo ng cho o frong sa ng, muo f
ma , fro n va nh ro chu , chn ch f d ha f xnh xang, dn da ma kIu sa.
HoI cho o va gIo ng cho o na y du dua, ngn nga m f du v ngo f nga o.
Chu ng I p Ia nh hnh a nh nhu ng ca nh d ng nhu Iu a, do ng sng C u,
nhu ng dnh chu a, mIu ma o xu KInh a c. NoI ma m f Ia n gIo cu ng
mang dI u dn ca. TI ng ha f cu a Nhu Hoa co su say da m, co chu f, bu n
pha ma u suong kho I. Nhu Hoa fhuo ng khng nguI nha c Ia I. Mo om
IY KH C C!NC 86
m f dI khI ba co n r f fro . Ch Iun nho Io I ba Ia ng gI ng no I vo I ch:
KhI xua, mo c do p va ha f hay Ia m. TI ng ha f cu a ba Ia m cho ca vu ng
a c NInh na y say m... Chinh f f ca nhu ng dI u do da ho a fan va o
fI ng ha f cu a Nhu Hoa Ia m cho no co nhu ng v n vi rIng bI f Ngh sI
Nhu Hoa da ngu ng fho , na m frn chI c ba n b nh vI n. Ca c ch om frong
f cho o du ng quy xung quanh ba n nhu ha ng ra o danh du d fra nh mo I
su n a o x d y, chon I n cu a m f s nguo I mu n d n nhn ma f ch, Ia m
kho khan cho cng vI c khm II m. Ch Phuong Nhung vo nha c sI Vu
Thanh frang dI m, son ph n cho ch, su a Ia I dI Ing ma y cong va da I.
M y ch om kha c mang frang phu c cu a vaI Th M u In chu a ma c cho
ch. Th Ia Nhu Hoa duo c ma c y m va ng ma u mo ga , a o da I do ma u
h ng, fha f Iung xanh ma u hoa Iy , khan chif ca I hoa... Mo fo c duo c d
duI ga va f Vo o. Ch Phuong Nhung chInh Ia I phu c frang, da f m f ca I
qua f va o fay Nhu Hoa. R I mo I nguo I da f c Th M u Nhu Hoa va o a o
quan nhu fh Nhu Hoa co n s ng v y ch o fu fh chu n b dI n vaI kch
cu a mnh. ChI d n m y fI ng fr ng Ia Nhu Hoa so ra chI m IInh sn
kh u Nhung, Nhu Hoa na m ba f d ng, xung quanh chI Ia nuo c ma f, fI ng
kho c va hoa. Thuong qua va yu qua o m f s nuo c phuong Ty, nguo I fa
chn m f va I dI n vIn hoa c m nh phu n I fI ng vo I m f va I cu n s fay
hoa c m y Ia fhu fnh. O fa, Nhu Hoa duo c chn vo I d y du phu c frang
cu a vaI dI n Th M u fh fh f Ia d c da o. a m ma Nhu Hoa d y hoa, ko o
da I su f da y ph Phu oa n r I Ian foa ra nhu ng da y ph kha c cho d n
f n nghIa frang Van I n. HaI bn duo ng, o noI na o cu ng d y nguo I. Mo I
nguo I du ng kin ca nhu ng ga c haI, ga c ba, ga c b n d nhn ky xo fang va
dua ma f cha o vInh bI f. Chu ng fI mang vo ng hoa vI ng, dI fu ph
a o Kha nh d d n noI Nhu Hoa na m chI co m f qua ng duo ng nga n
ma pha I dI m f 15 phu f v da m dng chon I n nhau du d I qua . Chu ng
fI cu b da f dI h f ch na y d n ch kha c nhu b Ia c frong bI n nguo I.
Th f Ia m f hI n fuo ng. Sau do , chu ng va I fha ng, nhu ng dI n van, fhu
fu , nhu ng ba I fho fI c fhuong Nhu Hoa fu mo I mI n Ia I fo I f p gI rI v
a I Pha f fhanh fI ng no I VI f Nam, Ia noI ma Nhu Hoa Ia m vI c va gIa
dnh Nhu Hoa. Anh C m Phong Ia ch ng ch co cho fI xom ha ng ch ng
nhu ng bu c fhu gIn d n anh, fo Io ng fhuong xo f va quy m n Nhu Hoa. Co
bu c fhu vI f: Nhu Hoa da khng chI Ia du a con cu a xa IIn Son, huy n
TIn Son a c NInh nu a ma da Ia ca sI, kch sI cu a ca d f nuo c r I Nha
fho Vn Trnh da vI f:
Tic ng ba t Nbu H6a
Nbu nbu ng ca nb b6a
Tbc6 /a n s6 ng Jic n bay kb p g n xa
Mang nic m cui Jc n m6 i nba
Cb6 nbu ng tra i tim tbcm tuoi tb m
Cb6 cu6 c s6 ng tbcm ba i b6 a
Ca nbu ng tm b6 n c6 n tra n trc nuo c m t
Tic ng ba t na y cu ng c6 tbc /au kb6...
u ng v y, fI ng ha f cu a Nhu Hoa da nuI s ng duo c fInh fh n con
nguo I, m f ngh sI dich fhu c mo I Ia m duo c dI u do .
V ma f bI u dI n, Nhu Hoa chI dI n m f s vaI ma mnh fhich.
Chu ng ho p vo I fa ng cu a ch nhu nhu ng vaI nu chinh frong ca c vo duo ng
v fr n da , Con duo ng ha nh phu c, sao d I ngI vaI Mo p frong
Quan m Th Kinh, vaI Th M u frong KIm Nham, vaI Ch u frong
Ta f do n... VaI na o ch cu ng dI n duo c r f xu c d ng. o Ia fa I nang cu a
ch da no I In duo c su xu c d ng cu a mnh. Nhu ng vaI dI n cu a ch d u
ng u hu ng, fa I fu , foa sa ng nhu Io I Ia o ngh sI Nam Ngu nh n xo f. Nhu
Hoa Ia ho c fro yu cu a nhu ng cy cao bo ng ca Ia ng cho o: a Ca Tam, ba
u Huong, ba Ph m, Hoa Tm, ng Nam Ngu ... Ong Inh Kha c an Ia
m f frong nhu ng cy da n da y ha ng d u cu a VI f Nam nh n duo c fIn
Nhu Hoa m f, ng do d n m f Iu c Iu r I mo I ba o: I! No Ia con chIm,
fruo c khI ch f no da ho f hay Ia m...
Nhu ng nam 1963-1964, Nhu Hoa da sang bI u dI n o CampuchIa
va Trung Qu c va I I n. Va I n na o Nhu Hoa cu ng nh n duo c su hoan
nghnh da c bI f hI m fh y ng cu c fruo ng Cu c ngh fhu f u f Chon, ba o:
IY KH C C!NC 88
TI ng ha f cu a Nhu Hoa d y fhuy f phu c va mo ng manh. Nguo I
ngho nhu duo c ga p m f u g fro ng da I Ia m...
Nhu Hoa co n ha f duo c Quan ho , Xa Ma c, ng Ma c. Co dI u Xa
Ma c ch dua fh f na o nu ng.
Hon ba nam sau, chI c fI u du ng na m xuong c qua nh cu a Nhu
Hoa duo c mang v Ia ng qu TIn Son. Ca Ia ng xo m chn r n ha n In.
Mo I nguo I d n fham ho I. Ca nhu ng nguo I Ia ng bn ca nh cu ng sang.
Trong Ia n kho I huong nghI ngu f, mo I nguo I fhuong cho Nhu Hoa nhung
cu ng fu ha o v ho co duo c Nhu Hoa. Chu ng fa da m f Nhu Hoa. Nhung,
nhu ng Io p fro da fI p nh n fI ng ha f cu a Nhu Hoa va fI p buo c Nhu
Hoa. Nga y nay, m I khI co fI ng fr ng cho o, co dI u Io I Io hoa c fh y Th
M u xu f hI n, chu ng fa khng kho I cha nh nho d n Nhu Hoa. Co duo c
m f ngh sI vu a ha f, vu a do ng kch, nhan sa c va fa I hoa cu a d f KInh
a c nhu Nhu Hoa fh f da ng fu ha o. Nhu Hoa da h f Io ng v ngh fhu f
ma ngh fhu f cu ng da Ia m cho Nhu Hoa duo c s ng Iu hon frong Io ng
nguo I nguo ng m .
THANH THANH HI N
Nam 1994, ca c chI n sI frn da o Truo ng Sa no I vo I nhau: Thanh
Thanh HI n Ia m na o d ng ca da o. HI n d b In da o va ca c bu I bI u
dI n IIn fu c cu a HI n Iun gy nn nhu ng do f so ng v fay khng du f .
Chua bao gIo da o Truo ng Sa Ia I s ng d ng vo I su co ma f cu a ca c doa n
van cng hoa c doa n ca nha c na o d n da o nhu I n y. Ia m f dI n vIn da
nang, fa I sa c, nho nho fha fhI f fhanh xun co da ng d p m f nu fhuy
fh n, HI n vuo f bI n, d n da o bI u dI n. Va cu c bI u dI n na y duo c coI
nhu Ia m f su kI n. Sao v y7 V HI n da p u ng duo c su khao kha f nhI u
ma f: ca I Iuong, dn ca, nha c nho , nha c rock, kch... RIng v ca I Iuong,
HI n bI u dI n duo c ca da o chinh, da o I ch, da o fhuong va da o Ia ng. Ma
f f ca d u o dInh cao cu a fha nh cng. Ph n nhI u ca c chI n sI d u da
duo c xom HI n dI n ca I Iuong va ca nha c frn v fuy n fruy n hnh. Tuy
v y, ho v n ngo nga ng. Ho chua fh y m f nguo I dI n vIn na o Ia I co duo c
m f chn fro I bI u dI n r ng Io n nhu v y. a o da fa ng HI n huy chuong
chI n sI Truo ng Sa va HI n xu c d ng sa ng fa c m f s ba I fho v da o d fo
Io ng bI f on.
Thanh Thanh HI n ca ca I Iuong fu khI mo I b p bo . In sa u fu I
ho c da n ha f. Muo I ba fu I da fro fha nh dI n vIn Nha ha f Ca I Iuong
Trung uong. Sau do , HI n Ia sInh vIn duy nh f da c bI f cu a fruo ng a I
ho c Sn kh u da da f dI m f I uu o ca ba mn: ca, dI n, mu a. Iu c 15 fu I,
HI n da dI n fha nh cng vaI xu f sa c m f nhn v f co s ph n o o Io,
phu c fa p d y bI kch. Nhn v f do da co duo c m f fuyn ngn m fh m:
Nguo I oI! Ta Ia ng nghI p phong fr n. Th r I, fI f mu c na y d y nha
ha f pha I fang fhm nhI u bu I bI u dI n. HI n da Iun Iun Ia m mo I
nguo I pha I nga c nhIn v su da m fha m va fhanh xun frong bI u dI n
cu a mnh. Nam 1991, Thanh Thanh HI n doa f gIa I Ta I nang fro , r I I n
Iuo f doa f fhm m f gIa I kha c. R I HI n dI n vaI chinh frong chu ng 20 vo
ca I Iuong d fro fha nh ngI sao ca I Iuong khng co d I fhu o mI n a c va
IY KH C C!NC 90
mI n Trung. M f s nha c sI mo I HI n ha f nhu ng ca khu c ca ch ma ng.
HI n co m f dnh duyn, ha m rang xInh d u ma f phuo ng, Ing ma y quo f
ngang, da hoa fhn va o c du kich, c ga I Ta y fhu c su ma hu a o ha f In
nhu ng ba I a c Son, Nho chIn khu... HI n ha f vo I gIo ng fr m Ia ng, co
ngo n Iu a bn frong, va fhm va o dI ca nh cu a su ngo I ca nho nhung, bI
fra ng. Ia I co fhm m f chu f mo m ng, fm IInh Ia m cho gIo ng ha f va
phong fha I bI u dI n kha c ha n vo I mo I ca sI kha c, bu ng In ca I khi fh
fhu c gIu c Io ng nguo I.
HI n do ng vaI Th M u frong vo kch co fn Ia Kha f vo ng bI
fhuong, da ga f ha I duo c hI u qua ca p dip ca v sn kh u I n dI n a nh.
a o dI n Tr n Phuong qua Ia co con ma f fInh do I, da cho n HI n do ng vaI
Th M u. Nguo I fa ba o Tr n Phuong cao fay v vI c cho n dI n vIn HI n
va o vaI Th M u Ia m nghIng nga ca chI u cho o. Th M u cu a HI n
khng chI Ia ng Io ma co n I f fa duo c fnh yu ma nh II f vo I nhu ng duo ng
no f vo n, cha o, khao kha f, quy n ru d y ch f do I, ma cu ng fhIng IIng
nu a, v ca c fh n fha nh cu ng yu duong du d I nhu nguo I fr n fh . Thuy
TInh co n yu My Nuong d n f n by gIo va maI sau kIa ma . Nhung d n
Iu c Th M u Ia cha nuo c ma f fhuong con fh fh f ca m d ng. Truo ng doa n
na y co ca I sa c fha I cu a Truy n ky ma n Iu c, co pha chu f fha nh fhI n.
Ca nh HI n ca ca I Iuong, sa m vaI uong Quy PhI fruo c Iu c u ng fhu c
d c fu fu Ia m f ca nh d c da o nh f, ma cu ng Ia ca nh bI u fh duo c foa n
ph n fa I foa cu a HI n. Nguo I fa fh y HI n dI ma f xa vo I chm va o
huong kho I. ng fa c Ia c vaI Ia m cho kha n gIa Ia nh foa f ca nguo I. ng
fa c cu I xu ng d y no f hoa my sao ma na ng n fh . HI n I f fa d n f n
cu ng fra ng fha I fnh ca m cu a nguo I do p na f da fan va ng Im va o bI kch
khng I I fhoa f: r I bo I, yu fhuong, nho nhung, bu n fu I, gI n ho n, nu I
fI c... vo I m f gam ma u gIo ng kIm pha c , muo f ma , n ng m, bI
fhuong... Ca nh dI n d c da o na y, fu 65 nam fro Ia I dy chI co haI nguo I
dI n duo c va ca duo c d n dInh hoa n fhI n Ia qua I kI f Phu ng Ha va
Thanh Thanh HI n. No du ng nn m f b u fro I a m da m co fha c nuo c du
da n, co ma u Iu a, co fI ng gIo fh Iuong, fI n m f gIaI nhn sang fh gIo I
bn kIa.
Nhu ng nam g n dy, ngoa I vI c bI u dI n ca I Iuong va ca nha c
frong nuo c, Thanh Thanh HI n duo c mo I dI bI u dI n o Tha I Ian, Ia o,
Ph n Ian, Na !y; Thu y I n. O du HI n cu ng gy duo c n fuo ng su
d m Ia m say da m Io ng nguo I. HI n da dua nhu ng no f do p frong ca kch
VI f Nam va o vuo n hoa nha c kch cu a fh gIo I. HI n co n fro , co n dI xa.
HI n ph I ho p nhp nha ng da ng d p, con fIm va fri fu vo I nhau d fa o
ra duo c ca I vo do p f ng ho p d n mu c huy n a o. HI n dI n va ha f ba ng
fm h n, do Ia m f ngh sI gIa u co v fnh ca m va y chi, co su nha y ca m
fInh f . HI n co ca I mu I ba n Hy Ia p, no f phu c h u phuong ng. HI n
co no f suy fu o Tha I, ho c nhI u, do c nhI u va co n sa ng fa c fho.
HI n Ia m f ngI sao sa ng frn b u fro I sao ngh fhu f cu a sn
kh u VI f Nam.
IY KH C C!NC 92
ANH I!N TR! NC
Nhu ng nam sau Ca ch ma ng fha ng Ta m 1945, anh Iun s ng
pho ng khoa ng do dy. Anh if ho c nhung hI u bI f v cu c s ng v anh va
cha m vo I du Io p nguo I.
Anh co fh va da Ia fho ca f fo c, fho gIa f Ia , bun bo bun chuy n
bun va I, bun fru ng... Nguo I fa go I anh Ia con dao phay pha. Co Iu c anh
r f nhI u fI n, co Iu c ba da o khng m f xu dinh fu I. Anh co fa I xoay
xo a, ca I xoay xo a ma cu c do I cho pho p nn anh bnh fInh, da ng hoa ng
ngay ca nhu ng Iu c ga p kho khan. Co dI u anh fhuo ng m do c sa ch, ba o,
fruy n ... va xom ca I Iuong, fu ng cho o. n cu ng, anh mo I phu xom
kch no I. Anh fhu c nhI u chuong, h I frong Tam Qu c, Thuy Hu , ng
Chu II f Qu c v.v... Co Iu c anh no I: To fhuong on Hu ng Tin, fo fhich
KInh Kha... Anh khng co fa I k chuy n nn k f ba n vo I anh I, Ia
cng nhn nha ma y fhu c Ia , hay k chuy n nga y xua r f duyn va du
mo I fnh fI f I p Ia nh. Nhu ng dI u anh I k ra cu nha y mu a frong d u
o c anh, ma c du do Ia nhu ng chuy n ma anh d do c. Anh fhu c r f nhI u
ba I fho. Ca fho mo I, fho cu , fho chu Ha n, ma c du anh khng bI f chu
Ha n. Anh gIao du r f r ng, ba n cu a anh co ca nhu ng ng no ng kIa, fri
fhu c, nha van nha fho, ba c xich I, nhu ng nguo I ng nga o, ba c Yn ba n
ba nh qu , ba c Chin ba n mia fI n mia ca haI fay cu nhu mu a kI m.. .
Trong s ba n cu a anh co m f dI m gI ng nhau Ia ho d u Ia nhu ng nguo I
pho ng khoa ng va co m f va I dI m da c bI f na o do , hoa c frong do I ho co
m f va I su fich. Nhu kI u nha van X. chuyn vI f nhu ng chuy n fnh
da o da f nhung du ng fruo c pha I y u Ia do ma f va fm duo ng Ia ng fra nh,
ba c Ph f Iu ng danh ca khu an foa n Qua ng Na p, yn Thng nhu ng
nam xua. Ia I nhu ba c Chin Kh fh I ko n da m ma hay d n n I chInh
phu c chin c vo o chin Ia ng kha c nhau fa I vu ng uo I.
Trong s ba n dng da o cu a mnh, anh fhn fhI f nhI u nh f vo I
gIo I van ngh sI, da c bI f Ia ca c nha van, nha fho ma fa c ph m cu a ho da
Ia m cho anh xIu Io ng. Anh cho ra ng nhu ng nguo I do nha ra nhu ng ba I
van, hay fho co ich cho cu c do I. o do , Ia nhu ng nguo I choI duo c. Nhung
ho s ng ngho o na n. Ho Ia I c n pha I co nhu ng ca I du fhI mo I fm duo c
nhu ng dI u hay, dI u mo I. Ho s ng qua v f va ... Khng no com m a o
fh f su fh co n du ma co fh du duo c. Ca c cu no I r f du ng: I p fhn
f I fh ha van chuong. Anh ha quy f fm gIu p do ho v nhI u ma f. Anh
Iun mo I ca c ba n van, fho d n nha choI d anh duo c ho c ho I va fa o
dI u kI n cho ho ga p nhau frao d I y kI n, ba n Iu n van chuong va du
mo I chuy n frn do I. Nhu ng bu I ho p ma f fao dn nhu v y d u do anh
du ng ra b fri, f chu c, da I fho mo I chI phi m f ca ch ha o hI p k ca com
ruo u Ia I co n gIu p fhm fi chu f d ba n bo co fI n fa u xo dI Ia I. Nha anh
bao gIo cu ng co m f va I ba n van o Ia I Ia m fhu c kha ch. Co nguo I o Ia I m f
fho I gIan fuong d I da I. AI cu ng quy m n anh, ca m on anh va b u anh
Ia m Ma nh Thuo ng Qun. co fI n gIu p do mo I nguo I, do d n m f s
fa c ph m ra do I anh pha I ra fay bun ba n frong nhI u hoa n ca nh kha c
nhau. Co I n, nguo I fa ga p anh dI bun vo do fa I ph o n |Phu Tho ) ba n
cho nguo I Ia ng uo I Ia m gI y do Iu a In nhu ng f p fho van da c bI f co chu
ky cu a fa c gIa Co I n, ga p anh bun fru ng o b n Pha on. Anh da ph f
m f da o du nuI chu ng 10 nguo I fhu c kha ch. Mo I nguo I duo c ngho anh
k Ia I ca c m u chuy n v do I anh, vuI co , bu n co . Tn Iun Tru ng duo c
da f frong Iu c na y. Trong cng vI c bun fru ng, anh fo ra r f sa nh. Anh
Ia nguo I chua bao gIo b bo n Ia I bun ranh ma d m fhI u va khng h
nh n I m nhu ng qua fru ng ko m ph m ch f. Anh chI c n frng va nng
qua fru ng In Ia co fh bI f duo c Ia fru ng chua p hay dang p do ... Co
da o anh om nga c nhIn fh y anh fhuo ng hay sang gIu p do nha ba Ia ng
gI ng ru ngu chu bo an ba ng m f gIo ng ru vo I vo I qua nhu ng cu nhu:
d ng fI n Va n Ich anh fhich b n chu va ng hoa c nhu ng cu frong Io
buo c sang ngang7 V bo quon r I, co duo c ngho m y cu ru cu a anh bo
mo I chu ngu . a o do |1959-1969), nha fho Nguy n inh mo I vI f xong
vo cho o c Son vo I su d ng vIn va gIu p do cu a anh VI f ung Ia pho
gIa m d c So Van ho a, phu fra ch ngh fhu f. Anh duo c IInh fa m u ng 300
d ng. Nhung anh no frn 400 d ng nn pha I chI fIu do so n. Anh qua
ph Ha ng ng, Tho Nhu m va sa va o ha ng fhf cho . o Ia m f cu a
IY KH C C!NC 94
hI u nho nhn ra ca I vuo n hoa nho r f va ng nguo I IuI fo I. Nhu ng nguo I
fo I dy fhuo ng Ia nhu ng kha ch b n cu ng, v do Ia vuo n hoa sau nha Ho a
Io . Ch ch m f chu f Ia chu a ich Iuu, am fhanh ca nh va ng co nha su
ba n m f Ioa I fuong n I fI ng go I Ia fuong cu a su cu chu a ich Iuu. Truo c
cu a ha ng co k m f fu kinh ba y o a nhu a m n, m f dIa Io n b y khu c fhf
cho Iu c ca f ngang vo I m y khu c d I, if chanh gI ng...Va o nha ha ng, anh
Nguy n inh chI da m go I . m f cu f ruo u va ban khoan finh d n go I fhm
m f chu f g qua Ioa cho do con fho m. ng fu bn frong co nguo I
no I:Cha u oI! o n f f ca ra cho ng kha ch ma c a o da I ca n nho !. Ia f sau
chu bo do n d n cho nha fho h u nhu f f ca ca c mo n ma nha ha ng co , Ia m
cho kha ch ha ng Iu ng fu ng, khng hI u ra sao. Hay Ia co su I m I n
chang. Mo I ban khoan duo c gIa I quy f ngay Ioap fu c khI anh Iun cha y
ra m I y anh Nguy n inh va roo In: C nhn, c nhn. Anh fI p:
- a ng dI m f fho I gIan, v f d I sao do I. Ta mu ng ga p ma f, fa mu ng
c nhn cho n ruo u. Ko na y do I chu nghIa chu khng ngho o f m Io ng.
K f gIao vo I ca c nhn fa I Ia m f vI c do p do . XIn va I nga y d anh su a
soa n cho vo c Son fh f hay.
- Anh da xom vo c Son r I a 7
- Co anh ba n dua cho fI xom. Xom xong fI d d y
- Th a 7 Ca m on anh. TI khng bI f anh o du ma dua anh xom
fruo c.
-Na y. o c xong fI xu c d ng qua . Anh nu Ia I cu chuy n c Son fa I
sa c yu anh kho a H ng. KhI anh na y dI fhI fh cu ng du ng Iu c c fa b o p
va o kInh Ia m cung phI cu a MInh Ma ng. Muo I Iam nam sau vua mo I nho
ra va vo I na ng d n ga p ma f. Nhung frong cu c ga p go Iu a dI, c Son
pha I bf kin haI con ma f. Ca I I Iu f qua I a c na y duo c da f ra v ngho du
MInh Ma ng khng mu n d pha I do p pha I fh f vo ng khI fh y mnh qua
x u xi |ng b b nh d u mu a). ng mu n cho cung phI fuo ng fuo ng ra
m f fhIn fu do p nhu hoa. C Son da vI pha m Iu f I do , gI f fung bang
fho khI ga p Vua. C fhuy f phu c Vua ba ng nhu ng Io I fhng mInh. Vua
da nh pha I fha c va cho v qu cu o von H Ty. V d n qu, c co n pha I
fra I qua nhI u cay da ng r I mo I ga p Ia I nguo I yu cu . Kho a H ng v n
say m c, bo a n fu quan v Ia m dn don s ng ngho o na n Iam Iu vo I c
KhI c m f, mo I nguo I fhuong ca m du ng In mI u C Son... TI xIn co
haI cu du c k f vo v n cho ca cu chuy n:
Muo i /m nm mo i bic t m t cb6 ng
Tcn s6n J6 ma cu6 c Jo i Jcn t6 i...
Hay! Hay fuy f! Anh khng duo c no I do Ia haI cu k f vo v n. Ho
chuy n ca c mo n an o ngoa I ba n va o bu ng frong d vu a mu ng ga p Ia I
nhau gIu a m f fhu c kha ch vo I m f Ma nh Thuo ng Qun. Chu ng nu a gIo
sau, anh Iun co m f yu c u vo I anh inh. Anh no I:
- TI bI f anh ba n fu fruo c d n nay chI Ia m fho fnh, fho Ia ng ma n,
vi vu...Nay fI mu n co qua ra I mu a o anh. Anh ha y Ia m cho fI m y cu
fho qua ng ca o cho cu a ha ng cu a fI duo c dng nguo I d n an, r f kho , fI
Ia I chI fIn anh mo I Ia m n I.
- TI so Ia m. Anh Iun saI om bo mang ra fo gI y ha ng ma ma u
va ng, Io mu c va m f chI c quo fro, anh inh nghI m f Ia f r I vI f:
Kb6ng qua B6ng Nbu6 m tb tb6i
Hc qua cb6 c /a t, xin mo i to i Jy
C6 truyc n c6 m6 n tbtt c y
Xa 6 /n, yc n, cba , b6 ng, cay kb6n b...
Anh Iun vuI qua , v du I don do f, mo I fhm ba n m y cho n ruo u va
fu fhuo ng cho mnh m f cho n v da pha f hI n ra du ng nguo I Ia m duo c
ba I fho mnh mong do I Anh cho da n ba I fho In fu ha ng. Ia I qua nhI u
nam, fha ng...Anh Iun dI noI kha c sInh s ng ba ng nhI u ngh . Nhung
d n gIo , anh v n gIu ky ca I fo gI y ha ng ma ma u va ng da bI n ma u co
b n do ng fho qua ng ca o chinh c ng ma Ia I r f fho y. o Ia bu f fich cu a
nguo I ba n fhn, Ia fa c gIa cu a ca c ba I Chn qu, fuong fu , C Ia I do ,
ghon,C ha I mo7v.v. do Ia ky nI m cu a fnh ba n. Anh co n go I Ia fnh
van chuong. ThInh fhoa ng co dp, anh Ia I gIo ba I fho ra xom, r I frn
fro ng x p Ia I va c f dI, coI Ia cu a gIa ba o.
IY KH C C!NC 96
A IY T
a Iy T da 92 fu I, |nam 1995). Ma f ba da ko m Ia m nhung v n
dI Ia I duo c da ng hoa ng. a v o m f gIan nha fho ho o Qu c OaI ma b
ba Ia fruo ng ho . Tu nhu ng nam 1931, ba da mo ra p Tam Ky hi vI n, nay
o khu KIm Ma , g n chu a KIm Son va sau do va I nam Ia I mo 10 gIan ha f
a da o, ca ch ra p ha f chu ng va I fram mo f.
Tam Ky hi vI n dI n ca fu ng, cho o, ca I Iuong. Ra p co haI doa n
dI n m f doa n I y fn m f dI n vIn chinh Ia Anh va m f doa n Ia Ta o
Iy . Ca c dI n vIn b sung cho nhau. Ho fhuo ng dI n duo c ca ba Ioa I va
Iun Iuu dI n o kha p ca c fInh va ca c mI n qu, mI n nu I. M I doa n g m
chu ng 40 nguo I.
Truo c fIn, ba chu Iy T Ia m f gIaI nhn, v yu ngh ma bo fI n
ra, chIu hI n da I sI. a duo c nhI u Ma nh Thuo ng Qun gIu p do . Ca c v
chu c sa c fu cao d n fh p d u sa n sa ng gIu p do ba mo ra p va ra ma f
kha ch fh p phuong, khng co nguo I da n ng na o ma ba co ca m fnh Ia I
khng yu ba . Ca Ha N I, nh f Ia khu vu c g n KIm Ma d u bI f ba . Vo I
su chI huy cu a ba , ca c bu I bI u dI n nh f fhI f pha I co ma f fu haI d n
ba da o ko p ha ng nh f go I Ia ko p hoa hoa c da o hoa Ia nhu ng nguo I fa I
hoa, nhan sa c Ia m cho kha n gIa m m f, nhu by gIo nguo I fa go I Ia dI n
vIn ngI sao. KhI ho ra dI n, fI n fung In sn kh u nhu mua. a finh
d n hI u qua cu a bu I dI n. Co bu I duo c c Hoa Tm hoa c ba a I IIn
sang dI n cho ra p. Chu ra p khuy n khich ca c dI n vIn n I fI ng fI p xu c
vo I mo I nguo I va cu nhu ng da o ha f xInh do p va fa I nang dI ngoa I gIao
va nh n ca c su f dI n. Ho nh n nhu ng su f dI n o ca c phu , huy n, xa
hoa c ngay ca frong ca c dInh fhu , phu duo ng, ca c h I ho dnh da m. Cu ng
co noI chI co va I nguo I dI n, haI nguo I hoa c m f nguo I. o Ia nhu ng su f
dI n fhIng. Nhu ng vI c ngoa I gIao Io n quan fro ng hoa c chuyn xoay
xo a sao cho Iun co fI n nuI nhau do chu ra p da m nhI m. Hoa Tm va
a I IIn d u Ia chu cu a haI ga nh ha f. Ho cu ng Ia haI dI n vIn va ng.
Nhung ho sa n sa ng dI n gIu p Tam Ky hi vI n.
Cu ng co fh v yu c u da c bI f ma va I dI n vIn n I fI ng duo c
fI ng bo qua Ia I gIu a ca c ga nh ha f. Ho co fh nhuo ng dI n vIn na y cho
ga nh ha f na o do frong m f fho I gIan nga n. o cu ng Ia m f kI u ma by
gIo go I Ia MakorfIng hoa c Ia chuy n nhuo ng c u fhu . Co I n, ra p mo I
ng Inh Kha c an, da o a m M ng Hoa n va cu Tru c HI n d mo m f
ma n da o ch u van khng ch va o du duo c fruo c khI dI n vo chinh. Ma
fh fh f. TI ng da n da y cu a ng Inh Kha c an Ia fI ng da n gIang h s
m f. TI ng fr ng ch u cu a cu Tru c HI n pha I d I ba ng gIa cu a ca m f co
ngoI nha cu a, ru ng vuo n va su hI sInh cu a vo con cu frong su f nhI u
nam mo I co duo c. Co n a m M ng Hoa n fh kho I pha I no I. o Ia con chIm
oanh mo ng manh nhung ho f hay ma haI ha ng dIa ha f afho va ASIA
pha I franh nhau mo I mo c va go I na ng Ia vIn ngo c cu a Ia ng ca sI. a Iy
T ba o ra ng Io p bI u dI n da c bI f na y Ia d chI u nhu ng v kha ch
sa nh va Ia m say Io ng kha ch, no I chung d co duo c Io ng fIn. Chu ra p r f
bI f gIa fr cu a fu ng nguo I, fh m chi ca fu ng cu ha f, da ng mu a. a bI f
ro fm Iy fa c phong va cu c s ng rIng fu cu a fu ng nguo I. a Iun nha c
nho ca c dI n vIn Ia dI n do p fh mo I co fh nuI nhau duo c. Nhu ng I
ChIm, SI TI n, h Nam Ngu , ko p ThI, ko p Nha ... fhuo ng co nhu ng su f
dI n cho ba .
NghIa Ia ba huy d ng duo c f f ca nhu ng da o, ko p ha ng nh f va
sIu ha ng cu a Ha N I va cu ng do n duo c nhu ng anh fa I o mI n Trung va
Sa I Co n ra. o do , Tam Ky hi vI n mo I co fh ca nh franh duo c vo I
Qua ng Ia c, HI p Thanh va m f va I ra p cho p bo ng. Th r I, vI v f d I sao
do I.... Tam Ky hi vI n chI co n m f nho m.Tuy v y, ho v n d n dI n cho
ca c don v b d I ca ch ma ng. ng Iy Ia ch ng ba da m f. a dI buo c nu a
vo I m f v chI huy cao c p frong qun d I. Ong co Io ng vo I sn kh u va
say da m ba ...
Nga y nay, o da dI m g n chu a KIm Son |KIm Ma ) chI co n v f fich
m f ma ng fuo ng co b n chu Tam Ky hi vI n va g n do co n co v f cu cu a
muo I gIan pho ng ha f a da o, d da nh d u m f vu ng da fu ng Ia noI nh n
IY KH C C!NC 98
nhp ngu a xo, fa I fu gIaI nhn, f I na o cu ng vu f In nhu ng gIo ng ha f
cu ng da n sa o xn xao. Nhu ng fich ha f nhu: uyn ch fnh om, u
Nhuo ng da Iong ba o, CIang fa c u hn, KI u, Nh d MaI, Toa a n Iuong
fm, Ia hi Iu Th quy n, Tng Trn Cu c Hoa, Phan Tr n, Hoa ng
Tro n, M c Phuong... khng bao gIo va ng kha ch ... Sau T f f Ho I
|1995), ba chu ra p Tam Ky hi vI nxua d n fham Ia I bu c fuo ng co b n chu
Tam Ky hi vI n. a da 92 fu I, khng co n nhn ro nu a. Nhung fri nho
cu a ba co n f f Ia m. a da IuI v qu fu Iu vo I haI ba n fay fra ng, chI co n
gIu Ia I Ia m ky nI m m f ho m da o cu ba ng g va cy da n c . Tuy v y,
chI c ho m g do co n chu a ca n I nI m hn hoan sIu fuy f. Su f do I ba
chI bo fI n ra, xoay xo mo I ca ch d nuI anh om dI n fro chu khng h xa
xo o cu a anh om m f d ng xu TI ca m d ng Ia m v dI u na y, d n n I
cha ng no I duo c nn Io I. a no I fhm:
- Mnh v anh om, Ia m ca I ngh mu a ha f na y d mua ca I vuI, ca I
bu n b f fu ...
a no I su sa c ma fInh nghch.
HaI du a con cu a ch ng ba duo c ba nuI n ng fu bo nay da fruo ng
fha nh. Chu ng coI ba nhu mo do . Nhu ng da o ko p khI xua Ia m vI c vo I ba
cha ng co n m y. a n fhn ba khng co con. a bI f nhu ng Vu Hoa ng
Chuong, Inh Hu ng, I Van Truong, Nguy n inh... fhuo ng Ia fhu c
kha ch cu a ba . Ra p ha f cu ng Ia noI ma ca I ba n van chuong do d n vI f
van va hoa n fha nh nhu ng ba n fha o. a Ia I ba o, n u khng co ma f cu a
ca c da o nuong, son ph n va nhu ng su frng nom cham so c, vu f vo chI u
chu ng fuy f vo I cu a ca I mu I fr n fh n ng na n fh Ia m sao ma co nha
van gIo I...
a Iy T s ng frong c don va ky nI m. Tuy v y, ba v n mang fhoo
mnh m f m I kha f vo ng sIu pha m v sn kh u. Kha f vo ng na y khng
bao gIo ro I ba v ba cu ng khng mu n ro I no .
CA I T T C! A NHA THO Q!ANC ! NC
Nam do , va o khoa ng 1945-1960, gIa dnh anh Quang u ng Ty
TI n |xung quanh ha ng xo m go I anh nhu v y) o m f can nha nho , ho p o
ph Iy Thuo ng KI f. Ngoa I gIo Ia m vI c o co quan, anh cha ng m y Iu c
co nha . Anh dI kha p noI, h f d n nha ba n na y Ia I d n nha ba n kha c. Anh
r f nhI u ba n. NhI u ba n va nhu ng nguo I quon fhuo ng mo I anh d n nha
va mo I anh an nhu ng bu a com dua mu I. Anh d an. Co bu a chI va I cu
khoaI Iu c cu ng xong. Anh no I du a Ia da an m y cu nhn sm. Anh co n
dI fhu vI n do c sa ch va Ia ca o ca c ha ng qua n hoa c b hu f va o da m x m,
m f fr n ca I nhau... I du vo I anh cu ng Ia Ia m vI c ca . Anh ngho nhI u,
nhn nhI u, gIu I y nhu ng hnh a nh, nhu ng m fhanh r I f ng ho p Ia I
fha nh nhu ng ch f II u d du ng d n frong sa ng fa c fho, van. Anh go I Ia
dI nhI u d na p dI n r I mo I nha dI n duo c. TI nga c nhIn v anh da
du ng nhI u fu ky fhu f chinh xa c va da f khI no I chuy n vo I fI. Th ra,
anh bI f fI dang fhoo du I cng vI c v ky fhu f, khoa ho c. Va fI cu ng
hI u ra ng anh Quang u ng ma y mo d n nhI u ma f: khoa ho c, ky fhu f,
y ho c, cng nghI p, my ngh fhu cng... Ca I g cu ng fo mo , mu n bI f va
ho c ho I.
Hm do Ia frua 30 T f. Anh v nha so m va ha quy f fm o vo I gIa
dnh su f 3 nga y T f cho fro n vo n |anh no I v y). Anh v nha , cu a nha
co n ng n ngang. Ch Tha ch, vo anh dang b n fu I bu I. Ch dang fh I xI
va cu ng co n dang bu c b I vo I ca I f I Io n cu a nha fho Ia da d ko ca p mo c
m f m f s fom, phI u m y fu n fruo c do . Ch ba o : ng da cha ng gIu p
do g cho vo con, Ia I co n.... Anh cuo I, xua fay:
Nguo i oi! Ta n ng ngbic p pb6ng tr n
T6i nguyc n Jng Jo i bc t tu6i xun
Tnb ba n noi tim, t6i kinb giu
IY KH C C!NC 100
M c J u tr6i n6i a ng pbu cn...
Ch du dI va frnh ba y m f Ioa f v n d . Na o Ia ch ng duo c 13 cn
ga o, vo 10 cn ga o, Iuong cha ng bao gIo du ca Nam nay, ch Ia I fh I xI.
Anh Quang u ng no I: Th Ia co ba nh chung r I. a do xI ra Ia , cho m f
if nhn va o gIu a, go I Ia I nhu chI c ba nh chung vung fha nh sa c ca nh,
dom n u In m f Ia f Th Ia fa cu ng co ba nh chung nhu aI, Ia I khng
pha I dun Iu f n cu I. Ch Tha ch cuo I: ng fh f kho o ba y fro , r I Ia m
du ng nhu v y. Nam nay, nha ch co 12 ca c ba nh chung ca I fI n. T I 30
T f, anh mo ha ng cho vo va ca c con, m I nguo I m f phong bao gI y do .
Ch Tha ch ca m d ng ba o ca c con: Phong bao cu a b d y. Cu ng co nghIa
Ia fhom fha o fhI chu khng co nhI u. Sau do , mo I vI c frong nha Ia I do
ch Tha ch da m nhI m. Anh froo bu c franh T f In fuo ng. Co I bu c franh
na y Ia TInh v f hoa c Cu c va ng d u duo c ca . Trong bu c franh na y,
anh vo m y qua cam mo ng va ng na m frong dIa. Ca nh do Ia m y bng
cu c va ng xo o ra. Xa m f chu f Ia ng ph ng ba ng gI y o ca c cho qu xua.
u c franh na y anh vo fu m y hm fruo c, khng aI bI f. No gy m f xu c
d ng ma nh. Ho a sI Pha m VI f Song fhich bu c franh Ia m, go I no Ia bu c
Huong xua. Ho a sI Van a nga m bu c franh ha ng nu a fI ng d ng h va
go I Ia bu c H n dn f c. Th Ia xong. Anh ra ha n m f go c rIng. Anh
fh I sa o. Anh fh I m I ba I chI m f doa n. Ma Ia doa n anh fhich nh f.
ThI fh du ca nhu ng: Ho n vo ng phu, Ha nh f qun fa I IaI, SI na nI u
ru, I f Iy nh o nh ung, Tro Ia I SrIangf ...
Anh ra ngoa I ph m f Ia f, du ng 12 gIo , khI pha o gIao fhu a n ran
mo I v nha xng d f, no I m f va I Io I chu c mu ng vo con, hy vo ng nam
mo I gIa dnh so duo c khoo ma nh, va nh f dnh so nh m kha hon nam cu .
Sa ng m ng m f T f, anh xu f ha nh dI fham chu a. Iu c v nha
ga p nha c sI Nguy n Xun Khoa f d n chu c T f va bI u haI chI c ba nh
chung. Nha vI f kch Huy nh ChInh cu ng bI u anh haI chI c ba nh. T I
mu ng m f T f, anh c m bu f vI f doa n d u cu a ba I fho uo ng chI u fhu
ba y. a I fho na y, sau duo c dang frong f p, My d u cu a anh. o Ia
m f ba I fho da I mang m huo ng m f fruo ng ca, g m 195 cu In frong 10
frang kh 13 x 19cm. a I fho y d ng fho I cu ng Ia m f ba n nha c, Ia bu c
franh ma cu ng Ia m f khu c fm fnh. No k Ia I qua ng do I cu a m f c ga I
frong frI u nguo I fho I da I: Nguo I fhI u nu hay ha f ba I ha f ua fhich m I
khI In hoa c xu ng fhang ga c. C yu m f anh ca n b qun d I dang
chI n d u ngoa I ma f fr n. Anh da nga xu ng frong chI n d u, khng fro
v . Nga y ho a bnh I p Ia I, c bo xua dI bn nguo I ch ng mo I. C fh y
cu c do I fo, r ng va da co bao nhIu nguo I fhn yu da hI sInh cho mnh,
cho Ha N I ru c ro . a I fho da co fI ng vang no ng m ngu I ma Io o In
nhu ng fIa na ng Ia c quan. No Ia m f ba n Sonafo bI hu ng ma chI co m f
nha fho Io n va d y fa I hoa mo I vI f n I.
Nga y m ng b n T f, anh Quang u ng Ia I ham ho dI noI na y noI no ,
cha ng m y Iu c co nha . Anh d n vo I mo I nguo I, vo I nguo I quon, nguo I
chua quon. Anh co duyn Ia m quon vo I b f cu aI va r f d xu c d ng. Tm
h n cu mo ng manh va rung rInh. Anh fm su vo I fI: Pha I bI f Ia m
quon va ho c f p nhu ng nguo I gIo I hon mnh.
IY KH C C!NC 102
I THANH
I Thanh sInh ra o Ia ng Van, xa Thanh II f, Thanh Tr, Ha N I.
Nam 10 fu I, c bo fhoo gIa dnh In o g n cu a ng va ho c fruo ng Ha ng
Co f. C fhuo ng xIn fI n mo cu ng c ba n fhn fn ich dI xom xI-n o ra p
Van Iang, Ha ng a c. Nam 11 fu I, b f ch p gIa dnh ngan c m, c va o
ho c ha f o ga nh ha f Qu c Hoa d ng u. n nam 15 fu I, c da Ia m f
dI n vIn chinh fhu c, fhoo doa n dI dI n kha p noI: CIa Im, Ta m
Thuong, Khm ThIn, a ch MaI, a o uy Tu , Ia c Tha nh Ta I, Tn
Tha nh an v.v.. r I dI ca c fInh. Ong chu ra p Qu c Hoa, Pho u c Hanh Ia
m f con nguo I fa I hoa, da so m pha f hI n ra I Thanh co du 4 y u f
quan fro ng: fhanh, sa c, fa I, duyn. Nam 16 fu I, I Thanh da do ng duo c
vaI chinh frong ca c vo ChIu Hoa ng - Tr n Ca nh, My Chu - Tro ng
Thuy , Ia gan nhI nu , ChIu Qun... Qua m y vo dI n na y, I Thanh
duo c da nh gIa cao v ngh fhu f nha chu , ngu ng Ia ng, Iuy n Ia y...o Ia
nhu ng dI u c n fhI f nh f d I vo I nhu ng dI n vIn ca I Iuong. Nhung 3
nam sau, I Thanh mo I chin frong nhu ng vaI dI n so fruo ng cu a mnh
v da bI u hI n ro no f duo c sa c d fnh ca m va cung b c fm h n cu a vaI
dI n. o do vaI Iy ChIu Hoa ng cu a I Thanh da Ia m cho kha n gIa bng
khung. Sao Ia I do p d n fh nhI7 o p v mo I ma f. O sn kh u ca I Iuong
bao gIo cu ng pha I ca I va o m f da o chinh fh f do p. Vo do p frn no f ma f,
fhn hnh, da ng dI u cu a da o ca I Iuong khng gI ng nhu o fu ng, cho o,
kch no I ma no pha I Ia vo do p suong kho I, fhanh fao nhu o dI n vIn ba
I I Thanh co duo c ca I no f do 7 no na ng ha n v fm h n, fm IInh, da o
da f m f n I nI m ...
I Thanh khng chI do p v hnh fh ma co n v ca ch dI n, Io I ca. C
ho c duo c o II n ch ich Ho p, co gu c ga c fu KInh a c, su frong sa ng, m
a p, vuI fro va o II n ch I.K ca I gIo ng kIm pha c muo f ma , da I r ng. C
ca m cu I, cham chI, say sua ho c I y nhu ng mI ng cu a nguo I kha c m f
ca ch fham Iam, fho m fhu ng d bI n chu ng fha nh cu a mnh.
Sau khI fha nh cng vaI Iy ChIu Hoa ng, I Thanh cu ng vo I doa n
frI n I kha p noI frn ca c no o duo ng Iuu dI n. Cu c s ng I y nga y Ia m
dm vo I fhn ph n da o ko p. Cu ng co nga y chI an m f bu a. Nhung I
Thanh khng v fh ma khng hI n ca cu c do I mnh cho nghI p c m ca.
I Thanh v n cu dI n duo c nhI u vaI, ca ng ho c duo c nhI u dI u fu ca c
dI n vIn Io p fruo c. I Thanh cho I sa ng qua nhu ng vaI chinh frong ca c
vo : Iu Thuy n, M ng hoa Vuong uong Quy PhI, a f Ky , ChIu
Qun, ThI Oanh Oanh, Iu c Vn TIn. v.v... dI n duo c nhu ng vaI
na y, I Thanh da pha I ho c ca nhu ng ba I cn, quy n, dao, kI m. RIng
vo I vaI Iu Thuy n, c da fha nh cng ru c ro v Iu Thuy n cu a I
Thanh Ia f ng ho a phu c fa p cu a nu cuo I nuo c ma f, fnh ca m, ba o Iu c,
fnh yu, o p, du da ng...I Thanh hI u ra ng con nguo I Iu Thuy n
y u dI u ma du ng ma nh. Na ng I y son ph n Ia m chI n fruo ng, I y ma y
nga I Ia m cung no , I y dI ma f nu ng nu d gIang ca m b y...mang Ia I
chI n fha ng v cho mnh. Na ng da bI n fha nh fh n nu . VaI Iu Thuy n
chI duo c ro m chu f nuo c ma f fhI. nuo c ma f d m da Ia fh f ba I. I
Thanh da do ng duo c m f vaI Iu Thuy n hoa n ha o d n n I nhu ng Io p
nguo I sau chua aI vuo f n I ch. Cu ng nhu hon 70 nam fro Ia I dy, do ng
Th M u khng aI vuo f duo c Hoa Tm, do ng Chu u, Quan Cng chua
aI vuo f duo c SI TI n.
n do ng vaI ThI Oanh Oanh frong fruy n Ty Suong Ia I ca ng
pha I do p, r f do p. Ia I pha I nha y ca m, fri fu Trong Iu c qu n quif bn
nhau, nguo I yu cu a ThI ba o: Tch duong do p v cu ng. ThI da p ngay:
Nhung cu ng sa p hoa ng hn... Nhu fa c gIa Ty Suong fa : ThI
Oanh Oanh co ca p ma f mo ma ng cu a con phuo ng u7 N u no I Ia ma f
phuo ng fh co n Ia fhuo ng, dI ma f cu a ThI Ia dI ma f cu a con phuo ng
vu a mo I fInh gI c |So fInh phuo ng) fh mo I Ia fuy f fr n. I Thanh do c
ky fruy n Ty suong Va ho c ho I noI ca c nha van. I Thanh vo I dI ma f
cu a con phuo ng vu a fInh, Iung IInh, mI m m, ma f uo f. Nhung khI do ng
vaI My Chu frong vo My Chu - Tro ng Thuy , I Thanh Ia I co gam ma u
m f fm h n ch f pha c, ngy fho, frong fro o nhu nuo c su I. Nhu ng nam
kha ng chI n ch ng My , I Thanh fhoo doa n dI dI n kha p ca c fha nh fh,
IY KH C C!NC 104
nng fhn. NhI u khI dI n frn mm pha o, frong bom da n, o ngay frn
ma f fr n pha p.
Tuy I Thanh da fro fha nh m f dI n vIn n I fr I frn ca c sa n dI n
ca I Iuong o Ha N I, Io ng ham ho c ho I v ngh fhu f ca I Iuong v n Ia m
cho ca c d ng nghI p pha I kinh n . I Thanh nho Ia I m f ky nI m su sa c
o Ia nhu ng nam 1951-1952, co m f s dI n vIn Nam b n I fI ng nhu
Tu ChoI, Phu ng Ha , KIm Cu c, Nam Chu, KIm Thoa...d n Ha N I. Ho
khng nhu ng n I fI ng o kha p nuo c ma co n n I fI ng o ca nuo c ngoa I nhu
H ng Kng, Pha p...Ho chI o Ia I fha ng m f fu n I ma ho da Ia m cho
ha nh frang ca I Iung cu a I Thanh phong phu In r f nhI u v mo I ma f.
I Thanh ho c nhu ng nguo I fh y fu qu huong cu a ca I Iuong d n m f
ca ch frI f d , khng bI f m f mo I. Ca c ngh sI Io n mI n Nam fh f fuy f.
m fhanh nhu ng ba I ha f cu a ho do p va ma nh d n n I co fh gy ra gIo
ba o frn sn kh u. Tu frn sn kh u, no a o xu ng fhinh gIa , Ia m fung
bay fo c ho , ba f fra I fIm ho pha I rung d ng. Rung d ng v nI m fu ha o v
fhIn fa I cu a con nguo I. C ng vo I nhu ng g co frong mnh, I Thanh
cu ng m p mo duo c frnh d cu a ho . Nhu v y, cu ng du d ch co duo c va I
do ng frong nhu ng frang su vo vang cu a ngh fhu f ca I Iuong VI f Nam.
dI n duo c vaI m f ba mo bn sng H ng, I Thanh k f fhn vo I
nhI u ba mo , nhI u ba bu mang hoa fhn cu a y Ian, c T m...Chu n b
cho vaI Trung Tra c, I Thanh da do c su sa ch, da sang f n C Ioa, f n
ng n du ng bn d n My Chu, gI ng Ngo c...I Thanh Ia I va o ba o fa ng
Ich su , cha m fay va o ma f fr ng d ng...T f ca Ia d xy du ng m f nhn
v f ha o hu ng, cho I sa ng, fhIng IIng, bay b ng, ru c Iu a...
Nam 1972, chinh ca I nga y bom da n dch pha sa p ca ngI nha cu a
ch Ia Iu c ch dang do ng vaI Trung Tra c o Ha a c. Sau do , ch Ia I do ng
m f Ioa f vaI chinh frong ca c vo o ng su I fra ng, Y an va na ng fIn, a
khu c mnh yu.v.v.. da c bI f, vaI ba mo Cam-pu-chIa frong vo HaI
phuong fro I fhuong nho da dom d n cho ch chI c huy chuong va ng fa I
H I dI n sn kh u foa n qu c nam 1985.
n nam 1988, I Thanh v n co n dI n va ha f duo c r f hay. Nhung
ch quy f dnh ngu ng dI n. Ch frao Ia I nhu ng vaI fm huy f cu a ch nhu
KI u Nguy f Nga, ThI Oanh Oanh, H ng Nuong, Phuong Hoa, Trung
Tra c..cho ca c ho c fro cu a mnh. M f fho I gIan, ch Ia m chu nhI m khoa
ca I Iuong cu a fruo ng Cao da ng ngh fhu f Sn kh u. Ca c ho c fro cu a ch
da khng phu Io ng ch, ho da gy duo c n fuo ng ma nh frn ca c sa n dI n
kha p nuo c va ca o nuo c ngoa I ba ng nhu ng vaI dI n do ch fruy n Ia I.
I Thanh da gIo I fhI u ca I Iuong VI f Nam frong haI cu c osfIvaI
fa I IIn X cu va Trung Qu c. a o chi Trung Qu c go I ch |a ngI sao
sa ng h p d n. O IIn X cu nguo I fa go I ch Ia a hoa ng.
I Thanh duo c da nh gIa Ia da co duo c nhI u vaI dI n xu f fh n.
Nh f Ia nhu ng khI ch d 6 cu vo ng c ch da Ia m cho ca ra p xn xao
ha n In r I b ng Ia ng dI v fa I nang ky dI u cu a ch. Nay, ch da nhI u
fu I. Ch du da ng, if no I, s ng fhIn v n I fm. Cu chI, gIo ng no I, a nh
ma f, nu cuo I v n da m fha m, sInh d ng, fnh ca m. NghIa Ia co n fra n d y
ca I do p. Nhu ng nguo I co duyn no vo I sn kh u v n fhuo ng coI ch Ia
m f kho kInh nghI m d khaI fha c, d ngho ch k v nhu ng da m duo ng
sn kh u, co fh ha f In duo c ma cu ng co fh kho c In duo c.
IY KH C C!NC 106
ANH TR N HOA T
Sau m f va I chuy n dI fham quan phong ca nh o oo c-d |pha p) v ,
fI fh y frn ba n co m f Ia fhu ma phong b fhu c va o Ioa I du ng cho
fhI p ba o hI hoa c mo I du cuo I ba n o ph Hu , o H g do o Ha N I. Chu
vI f frn phong b duo c na n no f d n c u ky : Va n ha nh kinh fhua ng
nha ba o X... 7 . TI bo c fhu xom , duo c bI f nguo I vI f Ia fhu na y Ia m f
phu nu VI f Nam. Ch da d n fm fI m y nga y hm nay ma chua ga p
Ch Ia I pha I v Pa-rI ngay nn kh n khoa n xIn fI c ga ng fhu x p d n
Pa-rI d ch duo c ga p. N u fI khng dI fh fu n sau ch Ia I quy f dnh bo
ca m f fu n I d n ga p fI. Ch so fI fu ng fhI u nn gu I Ia I ca fI n fa u
xo cho fI. TI Ia I gIo fhu do c fI p:
u cu ng Ia duyn ph n cu a ca I kI p phu du. TI mu n duo c ga p
ng. TI Iun Iun nghI v Ha a c, Ha N I, Sa I Co n, v nhu ng xo m qu
ngho o na n cu a fI o ca haI mI n Nam a c... TI duo c xom ba I ba o cu a
ng vI f frong da c san Qun d I nhn dn v anh Tr n Hoa f... TI ca m
d ng qua , fI kho c m y nga y nay... Ong co vI f ra ng anh Tr n Hoa f sInh
nam 1917, nguo I Ha a c Ia d f KInh a c xua. NoI do do p I ng I y frong
y nghIa v da du Ich su va ca frong hoa I nI m. o Ia vu ng d f ha o hoa,
anh Hoa f yu m n fu ng cho o, quan ho fu r f so m d n n I ... 8 fu I da
bo nha ra dI fhoo fI ng go I ga f gao cu a ngh fhu f fruy n fh ng... Nam
1984, ng duo c phong danh v ngh sI nhn dn...
TI cu ng chI co n nho mang ma ng ba I vI f no I frn v fI vI f no da
fu Iu. Nhung qua nhu ng do ng fhu, fI fh y nguo I vI f co m f n I nI m
da c bI f dy.
TI II n fo I da chI da ghI frong fhu. Sau h I chung, m f c ga I d n
ho I fI:
Ong fm aI a 7
TI Ia X. mu n d n g p ba I.
Vng, mo I ng. C fI co nha .
uo c d n qua haI pho ng sang fro ng r I d n m f pho ng nho bnh
dn. o Ia pho ng cu a ch I. Sau va I Io I gIo I fhI u, chu nha fI p fI nI m
no qua mu c, nhu kI u nguo I fa ga p duo c n nhn v y. a chu ma c b
qu n a o ba ba k p mn da duo c u ho a va gIa cng kho o du d ngang
ha ng vo I nhu ng m f qu n a o o qu huong fho I frang na y. Ch I. da hon
50 fu I nhung fro hon nhI u so vo I fu I. Nhn ch, nguo I fa co fh bI f
duo c ch da fu ng Ia frang nhan sa c m f fho I. Ch mo I fI u ng nuo c nu
v I va an cho ba c f. Ch no I: XIn anh cho fI duo c coI anh nhu nguo I
ru f fhf. Anh co vI f ra ng fruo c khI fro nn m f da o dI n kch, anh Tr n
Hoa f da gIang h kha p ch n va da qua ha ng chu c ngh , cho nn frong
anh fra n ng p nhu ng ma nh do I va : m u nguo I xanh fuoI. Vo I ca I v n
do I phong phu , anh da go p nhI u da ng vo ru c ro cho n n sn kh u o
nuo c fa... Nay fI xIn duo c b sung va I no f nu a v ngh nghI p khI xua
cu a anh ...

` `
`

Anh Tr n Hoa f Ia m du mo I ngh . Thoa f d u, anh dI ba n fo Vu Ta o,
da nh gIa y, cha o ha ng, fh y ky ... Co da o, anh cu ng fI dI ba n franh T f
cho m f nha bun d I y fI n hoa h ng. Anh co fhu f mo I kha ch mua
franh. Anh gIo I fhI u franh ba ng k chuy n, ba ng nhu ng no f fu ng,
cho o, ca fru ... Vo I b franh Nguu Iang Chu c Nu , anh gIa I fhich dI dI u
r I ngm In: C u O Thuo c Nguu Iang s u Chu c Nu ,anh gIa I fhich dI
dI u r I ngm In:
C u O Thuo c Nguu Iang s u Chu c Nu
HaI bn c u m ma f kho c fha nh mua...
IY KH C C!NC 108
NhI u khI anh Ia m cho kha ch mua franh ca m d ng hoa c ph n kho I
ha n In. TI khng kp fhu fI n. Co da o, qua fI anh Hoa f quon m f s
ch om ca ky phuo ng a Ia c. Anh an u I ch om va Ia m fh y da y fI ng
Pha p cho ch om d ho kI m s ng duo c hon cho do kh . M f s ch om b
ba f bo bo p, anh fhuong ha I cha y h f bo p no d n bo p kIa xIn cho ch om
ra ba ng ca ch du ng ra ba o da m nh n Ia ch ng. Anh no I r f kho o Ia m mu I
Io ng ca nhu ng ko d c a c. I khI xon va o ch f pha fro , du a vuI hoa c k
chuy n ba. Anh go I du a ca I cng vI c no I frn Ia ngh Ia m ch ng fhu.
Ma na o co aI pha I fhu cng anh du. Anh vo I fay ca va o nhu ng ca nh do I
r f bu I ma Ia I frong sa ng, cao fhuo ng. Co khI ch om mu n fa ng anh
chu f qua nho , anh khng h nh n, ma c du cu c s ng cu a anh r f fu ng
b n. Chinh anh da da y cho I. da nh da n dy va ha f a da o. Anh da y cho
I. bI f ca I do p cu a ngh fhu f sIu vI f na y va fh y cu c do I co n co y
nghIa. Anh da y d I. va ca c ba n cu a I. bI f ra ng qu huong fa do p Ia m
nhung cu ng ngho o Ia m.
a o y, fhu fhu c, fI yu anh y Ia m. Nhung anh co n ma I buo c
gIang h . Anh s ng co fm h n, nhI u gI c m ng va cu ng s ng ca I I I
khng bI f d n nga y maI nn anh khng da p Ia I. Cu ng khng pha I Ia
anh khInh fI Anh fhuong fI fh du ng hon. Chinh anh cu ng da ng
fhuong. Tho I gIan frI qua, m f anh caI kh do nguo I o mo Ho n CaI da
I y fI, r I cu ng fI phIu ba f sang Pha p. Cu c do I x d y ma ... ng nha
fI vu a mo I m f nam ngoa I. u Iun duo c d ng vIn nh p qu c fch
Pha p, nhung chu ng fI cuong quy f gIu qu c fch VI f Nam. VI c Ia m
na y cu ng gy cho chu ng fI nhI u kho khan. Nhung chu ng fI duo c yn
n v fm h n. KhI duo c do c ba I ba o cu a anh, fI da kho c nhI u. Kho c
m f con nguo I cao fhuo ng ma fa I hoa nhI u ma f, gIa u Io ng uu a I d I vo I
con nguo I. Nga y na o fI cu ng fha p huong va fhInh fhoa ng mo I haI ng
ba n Ky , Ngo c cu ng m f s ba n bo cu ng nhau f chu c m f dm ha f ca fru .
a o nuong Ia fI. ao gIo fI cu ng fra ba I fh y fI ba ng ba I H ng h ng
fuy f fuy f, mo I nga y na o khng bI f ca I chI chI...7 Nay fI da gIa , fhInh
fhoa ng gom go p chu f if bI u va o quy kI u ba o yu nuo c xy du ng f qu c
va fhuo ng gIu p vuI nhu ng bu I ho p ma f hoa c bI u dI n van ngh . CoI do
Ia f m Io ng d xu ng da ngvo I qu huong xu so , vo I ma I chu a, gI ng
nuo c... Qua fh f fI khng bao gIo nguI nho ca I Ia ng nh a ng fuoI
do p, nam fhanh nu fu cu a fI. y anh xom gIa ba o nha fI froo o frn
fuo ng chI Ia m f chI c da n da y va m f chI c da n nguy f...
Ch I. no I m f ma ch, cha ng c n d y d n aI, fuo ng chu ng nhu ch
pha I no I cho ba ng h f ma n u ngu ng Ia I so b m f do ng ca m hu ng ma
qun m f ph n na o nhu ng y dnh c n b c I ra cho fho a Io ng. Ch no I
nhI u Iu c nhu b p d ng r I ch kho c. Trong fI ng kho c cu a ch vu a co v
cay da ng, vu a co ca nhu ng dI u mu ng mu ng fu I fu I, Ia I xon ca n I nI m
sung suo ng fh f kho fa va ch su c nho ra Ia ch dang fI p fI, ch xIn I I
fI I da no I h f ca ph n cu a fI. Ch Ia I fI p : Anh co f m Io ng fh f quy
hoa vo I ng anh cu a fI, ng fh y cu a fI, nguo I ma fI yu. Anh y cu ng
duo c mo I nguo I yu qui cha ng co fh Ia I duo c Ia ngh sI nhn dn...
- Th ch co co n nhI u ba con bn nha khng a 7 TI ho I.
- Cha ng co n ru f fhf g nu a. Nhung frong ho ngoa I Ia ng, fI nho fn
fu ng nguo I. TI nho fu ng bu I fro gaI nha ng a o , bo d fha fru, da m
ruo c nga y h I, c ng fam quan , ga c chung...
- Ca m on ch da cho fI fhm m f s chI fI f r f quy d vI f m f ba I
ba o. N u ch cho pho p fI I y fn ba I ba o Ia Nguo I fnh cu a anh Tr n
Hoa f... Nhu v y Ia qua vInh du cho fI. o Ia dI u fI mo fuo ng. Nhung
fnh yu Ia pha I ca haI bn. Anh y cao ca va frong sa ng qua . Ma fI
cu ng khng mu n bu c anh va o cu c do I fI, v fI so anh so kh . TI yu
anh va mong cho anh da f duo c mo I gI c m ng cu a anh. u ng ra, anh
cu ng yu fI. Khng yu fI Ia m sao duo c: Anh HaI khng yu, fI I y
da o bu a qua Io I anh u pha I yu: o Ia ba I ha f ma cu ng Ia fhu c d y anh
a .
- TI nghI do cu ng Ia fnh yu ch a . Tnh yu cao hon m f chu f va
mo r ng...
Ch I. ca m on Io I nh n xo f cu a fI. Vo I d ng fa c baI fay cha p Ia I,
ch va I. TI hI u ngay, ch va I anh Tr n Hoa f, va I qu huong, Ia ng nh
a ng cu a ch... Trn duo ng fro v noI Ia m vI c, Io ng fI nao nao m f ca m
gIa c d chu, yn fm va co chu f fu ha o.
IY KH C C!NC 110
HAI CON NC!O I TA I HOA
Tr n Hoa f Ia m f s if frong nhu ng nguo I mo d u cho vI c hnh
fha nh ngh da o dI n kch no I o VI f Nam. ng da duo c phong fa ng ngh
sI nhn dn ngay fu do f d u. o Ia m f con nguo I cu a KInh a c. Iu c mo I
6 fu I, ng da bo nha ra dI fhoo m f ga nh fu ng r I phIu ba f kha p
Trung, Nam, a c. Ia con nguo I Ia m ngh fa I hoa, f n fu y, ng co cng
pha f hI n ra nhI u fa I nang sn kh u, gIu p do va huo ng d n nhI u dI n
vIn fha nh fa I. Trong cng vI c da o dI n sn kh u, ng r f hI u nghI p
do I KhI ng ho c f p o nuo c ngoa I, m f s fI u ph m cu a ng duo c ca c
doa n kch Trung Qu c su du ng. Ca c doa n kch nhu: Kch no I, fu ng,
cho o, ca I Iuong d u d n fro o ko o ng. Ngay ca m y doa n o ca c fInh xa va
nghI p du cu ng Iun maI phu c d do n ng v doa n mnh. Co dI u Ia
pha I Iun Iun co ruo u cho ng. KhI da o dI n, ca nh ng bao gIo cu ng co
fhm m f chI c gh d chaI ruo u va chI c cho n. ng ba o: Khng co ruo u
fh khng Ia m duo c g h f . Nam do , ng Ia da o dI n cu a vo Huong Mo I
cho nha ma y fhu c Ia Thang Iong. Ia I du ng va o Iu c Iun co ba o d ng
ma y bay dch nn khng mua duo c ruo u v cho ng. M f ky su cu a nha
ma y pha I I y c n ra pha ruo u cho ng. M f I n, fI mo I ng va ng Van
Cao d n nha u ng ruo u. Ong Van Cao nh n frang fri phng, ca nh cho vo
kch. y Ia haI ng ba n ruo u ho p y nhau v ca haI d u Ia d fu frung
fha nh cu a fh n ruo u. HaI ng cu u ng IaI raI su f fu 2 gIo chI u d n 12
gIo dm. Ho vu a u ng, vu a no I du chuy n frn do I. Ho b p b nh, say Ia I
fInh, fInh Ia I say. Iu c no I fo, Iu c no I nho . Co Iu c ha ha , Iu c Ia I dam chIu
nhu mu n kho c, franh ca I ba n Iu n. Tu cho n fhu haI fro dI, ng Van Cao
fhuo ng khng du ng d nha m hoa c du ng if.
- To cho haI ca I vo kch y chI da ng cho va o so f ra c.
- Cu ng co m f chu f m nI |da ng khon) d y...
- Khng. Ta c gIa chua vIvro Ia vIo ma mo I chI Ia fro quonfor Ia vIo -
|chua s ng cu c do I ma mo I chI dI fham cu c do I).
- Th ma fo nh n Ia m d-co |frang fri) cho ho d y.
- Tuy c u. Vo I fo , khng suo ng Ia m. Vo kch vI f fh f fha qua nhu
ca I kI u ba I fho rau mu ng:
Trong vuo n co da m rau xanh
o Ia rau mu ng d n u canh d y chu ...
Th ma Ia fho a 7 To fh y fa c gIa khng co ch f ngo c, ma chI foa n
Ia ga ch. Ma da Ia ga ch fh co nung ma I cu ng chI Ia ga ch... Ngh fhu f,
no kho finh Ia m chu 7 ... Pha I co ca I fhuong ca m nhn fh . Pha I co f m
Io ng... TI ba o: HaI anh Ia ca m f fhu vI n s ng. Ong Van Cao khng
d ng y va no I: To chI Ia m f vo ruo u qu c Iu I Th r I, fI cu ng I h u
ruo u, cha y dI cha y Ia I, fI p f ruo u va d nha m.
Nhung chu y u Ia Ia ng faI ngho ca c ng. Nhung ca c ng cu ng do I fI
pha I k Ia I nhu ng chuy n v ruo u va chuy n fI u Im bn fro I Ty cho
ca c ng ngho.
- Pha I bnh da ng chu . Chu ng fo no I cho c u ngho v chuy n cu a
chu ng fo fh c u cu ng pha I cung ra cho chu ng fo ngho vo I...
- Thu nang Iuo ng cu a nhau nhu ca I kI u nguo I Trung Qu c pha f va
fhu cng Iu c y. Ca c ng b ng du ng du ng d ngh pha I co fhf cho cho
no fhm huong v. Thf cho duo c mua v ngay. TI khng fhich nn
khng an. O 7 Sao c u khng an m c f n 7
- Ta I sao 7
- TI khng khoa I Ia m. No hI ha m.
- Cha c Ia I Ia con c u fu . n fhf cho va o, c u gI n c u v chu a chu
g7
- C u no I Ia I dI na o. C u ba o fhf cho hI ha m a 7 M f nguo I da n ba
do p o fu I 40 cu ng co mu I hI ha m d y chu . Nhung, nguo I fa m ca I hI
IY KH C C!NC 112
ha m fuy f vo I do hon ca ca c c ga I 16, 17 fu I... C u cha ng hI u ca I g ca
a , ma co dI u fhf cho ma khng co ch f c n! va o Ia vu f
u ng d y.
Trong bu a ruo u, fI da bI f duo c nhI u dI u o haI ng. N u ca c ng
khng say khuo f, fh fI khng fh na o fho duo c nhu ng cu chuy n
fh f hay, fh f Ia ma cha ng bao gIo ca c ng chu no I ra cho b f cu aI. o
Ia nhu ng cu chuy n do c ngang ch f s ng, fuoI nhy nh y. Ca c ng Ia
nhu ng nguo I Iun fhich fhu va ngo nga ng vo I nhu ng dI u mo I mo , sInh
d ng. Nhn nhI u, ngho nhI u, dI nhI u, suy ng m nhI u ... Ia nhu ng
dI u gIu p ca c ng fro fha nh Tr n Hoa f va Van Cao... Truo c kIa, frong
fho I Pha p fhu c, ng Tr n Hoa f da fu ng Ia m qua nhI u ngh : cha y co ,
ba n Vu Ta o, da nh gI y, ba n franh, fh y ky , fh y da y da n da y va ha f ca
fru , do ng kch... TI finh co chu ng 30 ngh . Co da o, ng quon m f s ca
ky phuo ng a Ia c. M f s ch om b ba f bo bo p |b f ca nh sa f nga y xua)
ng fhuong ha I ho , cha y h f bo p no d n bo p kIa xIn cho ho duo c ra ba ng
ca ch ba o Ia nh, nh n Ia m ch ng. Ong go I do Ia ngh Ia m ch ng fhu -
Ky fhu c, co aI fhu ng cu ng khng nh n m f xu na o. Trong chu ng 10
fI ng d ng h , haI ng da da nh d chu ng 3 Iif ruo u. n 12 gIo khuya,
ch ang dI xich I d n do n Van Cao v . Ch fra ch fI da d ng u ng
say. Nhung, co fro I ma ngan duo c. Ong ba o frong khI say, frong ng na y
ra nhu ng fu hay cho fho, nha c, hoa , ng co du c m, ky , fhI, hoa , fu u. TI
cu ng pha I fhu xich I, dua ng Tr n Hoa f v nha o ph Io Su . Ong da
qua say. Nhung sa ng hm sau, chu ng 8 gIo , ng da ng I du ng vo u c
Tranh mu a ga f cu a Tr n Vuo ng. Va bn ca nh ng, v n Ia chaI ruo u
N! TH N A I TNH VA N! TH N S C P C! A
VI T NAM
Trung Qu c suy fn Nu Oa Ia nu fh n a I fnh cu a ho . Cu ng o m f
khu vu c va co nhI u fruy n fhuy f gI ng nhau, fh n a I fnh cu a VI f
Nam cu ng Ia Nu Oa. Nu Oa Trung Qu c va Nu Oa VI f Nam co nhI u
dI u gI ng nhau v co ba n: r f na ng v ch f huy n fhoa I, Nu Oa co
nhI u pho p fh n fhng da na n ra con nguo I ba ng d f so f vu fru r I pha
va o do m f IInh h n, Nu Oa d I da va fro I v.v...
Nu Oa Ia fuo ng frung cho su sInh fhu c va ph n fhnh. o o ca I fho I
h n mang chI so, s nguo I ch f nhI u hon nguo I s ng g p b I nn vI c
pha f frI n no I gI ng Ia v cu ng quan fro ng, v fh nguo I fa fho ca I cu a
quy cu a Nu Oa. O VI f Nam, ch f phong fnh va sInh fhu c duo c d y In
mu c qua cao. Chuy n k ra ng: Ca I b ph n cu a ng Tu Tuo ng ba c qua
m f ca I ao Io n ba sa o d f Ia m c u cho mo I fha nh vIn cu a da m cuo I
nguyn fhuy dI fu bo ao bn na y sang bo ao bn kIa. V ng c m huong
v y , fa n nhang roI xu ng Ia m cho chI c c u vu ng cha c y b ng nhIn
ru f Ia I, h f h f mo I nguo I xu ng ao. Nu Oa bI f duo c, da nhanh nho n
dua ca I cu a quy cu a mnh ra hu ng I y ca da m nguo I, fh Ia mo I nguo I
ngoI ngo p frong ca I fu I ca n khn cu a Nu Oa va duo c cu u s ng. Truy n
fhuy f na y co n so f Ia I d n nga y nay qua su bI n da ng frong su fich Ong
u ng ba a va frong fro choI Ca I no Iuo ng...
Co n nu fh n sa c do p cu a fa fh oo Io khng aI xu ng da ng hon Ia cng
chu a My Nuong, con ga I vua Hu ng fhu 18.
T6 c xanb cic n ma by by J6
Mic ng na ng bc tb m nbu san b6
Tay nga trng n6 n bai cbn nb6
Mc na ng ba6 nbicu nguo i /a m tbo.
IY KH C C!NC 114
Xu ng vo I sa c do p na f da fan va ng cu a na ng chI co nhu ng aI sa nh
ngang duo c vo I ca c b c fha nh fh n. S nguo I d n c u hn duo c cho n Io c
ky d n n I chI co n haI cha ng uu fu nh f Ia Son TInh va Thuy TInh, Ia
fuo ng frung cho haI con nguo I fInh hoa, do p do va fa I hoa fuy f vo I cu a
haI vu fru bao Ia va fho m ng: nu I ru ng va bI n ca . Trong cu c dua fa I,
Son TInh da gIa nh chI n fha ng. V nguo I do p My Nuong ma Son TInh va
Thuy TInh da nh nhau su f bao nhIu do I va cho d n f n by gIo .
Sa c do p My Nuong da gy ra su franh gIa nh fh n fha nh, khng
fI n khoa ng h u va su fich na y duo c do I do I nha c nho , bI n fha nh fho, ca
va Io I v n vi khng nguI:
Vua Thuy T dng nuo c da nh Son TInh
Nu I va sng - franh nhau m f chuy n fnh...
CHI TM HA T S!ONC HO I
Ch Tm Ia m f II n ch quan ho da n I fI ng fu Iu ch fhuo ng
duo c mo I frong ca c cu c fhI, duo c mo I ha f nhu ng ba I ha f hay ma kho ha f,
ha f su a khI nguo I kha c ha f ho ng. CIo ng ha f cu a ch Ia m f fhu gIo ng
hI m. Ngoa I so fruo ng v ha f quan ho , ch co n ha f duo c ca fu ng, cho o va
ca c Ia n dI u dn ca. Nhu ng ch f II u na y ho p nhau Ia I fha nh nhu ng vI
Iuo ng Ia m cho nhu ng ba I ha f quan ho do ch ha f fhm ph n hoa my ,
d m da , Ia I xon chu f huy n bi IIu fraI. a ng ch ma nh kha nh ca I kI u
mo ng ma y hay ha f, fhoa ng mu I fhom qu mu a. Ch co fh ha f h f dm
na y d n dm kha c Ia m cho nguo I ngho khng fh qun duo c. V fI ng ha f
cu a ch co fh Ia k v m f cu c fnh, m f fm fra ng d y kch finh, m f
con sng xanh, m f fm h n ng n ngo say da m, m f nI m vuI nho vuong
v n u s u v v... Chu ng gIoo va o Io ng nguo I m f ngu n fho ca, m f n I
nI m fh m va o f n xuong. TI co ca I sung suo ng duo c go I ch ba ng ch
frong khI mo I nguo I d u go I ch ba ng ba v ch da d n ca I fu I 70 r I. TI
v n nghI Ia ch chua gIa . TI d n Van Tuong qua m y xo m ngo khu c
khuy u. y r I, ca I b ca n co ho n non b . uo c m y b c Ia In d n nha .
o Ia m f ngI nha ba gIan haI cha I fu do I xua d Ia I vo I haI ma ng fuo ng
ru phong. uo I ca I cu n fho co da n m f fo gI y do vI f chu Tm, kI u
chu Ha n do chinh fay ch vI f ba ng mu c nho. C cha u bo nho mo I fI
ng I do I va dI fm ch. TI hoI no ng ru f v pha I ng I do I kha Iu TI duo c
bI f, g n dy ch Iun dI fham ca c ba n bo Ia ng frn xo m duo I. Ch
fhuo ng khng co o nha ban nga y. Ch duo c mo I dI ch na y, ch kha c hoa c
mo I dI da y ha f quan ho . Cu c s ng cu a ch hI n nay chI co n chu u va
Ca, nghIa Ia dI choI va ha f, cha ng pha I Io nghI g v com a o. a co
nhu ng nguo I fruo c dy m fI ng ha f cu a ch o kha p noI gu I fI n v nuI
ch. K ca nhu ng nguo I hI n s ng o nuo c ngoa I. Cu ng co fh go I ho Ia
nhu ng nhn fnh cu a ch. Cho pho p fI du ng fu na y va no I fhm: fnh
nhn cu a ch qua nhI u. Co n nhu yu bo ng yu gIo hoa c pha I Io ng fI ng
IY KH C C!NC 116
ha f cu a ch fh khng k h f. Th f bu n cuo I, co nhI u nguo I cha ng an
fhua g ma v n cu yu ch. o v y, ch fhuo ng d I da I ha o pho ng vo I ca c
ba n hoa c ho ha ng, fhuo ng bI u fI n, qua ba nh hoa c I v f cho ca c dnh,
chu a...
Ca p fI, ch ba o ngay: Nha ba o Ia I co dI u g da y ba o7
- m du da m- TI no I.
- Cha c Ia I ga ch ha f chu g7 Ch da qua mu a Ia ru ng r I.
So fI khng hI u, ch II n gIa I fhich m f ma ch:
Nguo I quan ho co 4 mu a. Iu c fu 13 d n 15 fu I Ia Iu c ha f duo c r I
ma co n run, co n x u h , Ia Iu c o va o mu a xun. Tu 18-19 fu I, fI ng ha f
da m y, so ng sa nh Ia dang va o ha . Tu 20 d n 30 fu I, fI ng ha f da co
fhu f da nh d duo c nguo I ngho. o Ia mu a fhu. Tu frn 30 fu I, da
fh y nga I ngu ng d va o dng, cu ng Ia mu a Ia ru ng. Co n ch da 70 fu I
Ia da qua mu a Ia ru ng r I.
- Khng pha I. Ngh fhu f ha f quan ho cu a ch v n Ia 20 fu I. Ma f
ch co n Iu ng II ng, da ng dI v n nhanh nho n va sang Ia m.
- ThI na o. No I kho o Ia m. Hm nay ch khng ha f quan ho ma ha f
ba I Sung ho I Ch ba y ra m y fhanh ba nh d u xanh r ng va ng. Tu fay
ch pha fra mo I fI cu ng u ng. Ch pha fra dI u ngh : Cho nuo c c f, nuo c
haI va ba va o cho n f ng r I mo I ro c cho n qun. Sau if phu f, ch nh n
gIo ng r I du ng d y ha f:
o aI dI... O d u b n khng v ... o I nhau fhuong nho o...o...
sung ho I ma ph n son. Sung ho I, fnh sung a ... ma v n go I... con do
fnh Inh dnh ... a muoI phu f nn b ng su ng fr m... sung ho I...I ...o.
a ng ch ma nh maI, sIu sIu fhanh nha va bay b ng... y, chinh
ca I hnh ha f do c ng vo I fnh yu ngh fhu f da n ha f quy n va o vo I nhau
fa o nn ch Tm. TI nh p cho n fra . Trong fI, cu foI fa m f n I bu n da
dI f. TI khon ch h f Io I. Ch ba o: Pha I co duyn ph n vo I ba I ha f mo I
ha f hay duo c...
Iu c chIa fay, ch v vaI fI:
- ThI coI nhu sa p h f nam cu r I. Sang nam mo I, ch chu c om chI
ngho ba I ha f cu a nguo I xua cho no co ca I huong v fhI. Co n vo I cu c
s ng, om ha y fra nh khu c Sung ho I ...
- Ch Tm a , khng fra nh duo c du. Co khu c sung ho I fh mo I
fha nh con nguo I d n fhn cho van ho c ngh fhu f duo c. Ch no nu cuo I
ra ng ro . Ca I nu cuo I cu a con nguo I fa I hoa r f mu c fh f n ng m va n
c n...
IY KH C C!NC 118
ONC TR! M THINH
Ko p Thnh qu o KIm ng - Hung Yn, Ia m f frong nhu ng d f
cho o c n I fI ng. Muo I sa u fu I, ng da Ia ko p ha f. Ong fhoo phuo ng dI
kha p noI Iang ba f ky h . Nhung, cu dI, cu ha f ma cu c s ng v n v f va
nho c nha n. NhI u khI fuo ng chu ng nhu khng co n ca ch na o s ng duo c
nu a. Tuy v y, v n co nhI u nguo I yu m n fI ng ha f cu a ng da Ia m cho
ng kha c phu c duo c nhu ng kho khan ch ng ch f d ha nh ngh vo I quy f
fm sInh u ngh , fu u ngh .
Ngho o do I cha ng nghIa Iy g. Ca I quan fro ng Ia duo c go p ph n va o
ca I ca nh na o nhI f, fung bu ng cu a nhu ng bu I dI n, nhu ng gIy phu f
ga p ma f nhau, da o da o, ko p ko p dua duo c fI ng da n, fI ng ha f d n vo I ba
con. Ca c dI n vIn cu ng r f ph n kho I, duo c d ng ba o m n m , fra cng
cho ho qua nhu ng nu cuo I, nhu ng b ma f ra ng ro , phoI pho I. Th Ia du
d vuI r I. Phuo ng pha I dI xIn ha f o nhI u xo m Ia ng, o ca c da m h I.
RIng ko p Thnh va m f, haI da o ko p chinh co n pha I dI ha f cho ca c nha
gIa u mo fI c chu c fho hoa c an khao. Cu ng co nhu ng I n d n dI n h u
frong phu duo ng, huy n duo ng Ko p Thnh Ia m f ko p da fa I, ha f hay
duo c nhI u Ia n dI u. Ong dI n duo c du Ioa I ko p. Ko p chinh nhu Tu Thu c,
T f Cha nh, Iuu nh, Thu c SInh... Ko p I ch nhu Tu n Ty, So Khanh.
o ng Ia o nhu Huy n T , ng Ma ng, d I c. o ng h nhu fh y d ,
huong Cm... Ca c vaI dIn cu a ng d u hay, da f hI u qua cao, m u mu c,
co go c ca nh. Nhn v f cu n I In nhu m f bu c fuo ng s ng. I u do nho o
ch ko p Thnh ga n Io c nhu ng chI fI f, gIu I y nhu ng chI fI f chn fhu c,
co b sung fhm nhu ng no f hoa my d y ng u hu ng, sa ng fa o ng co n gIu
frong b nho cu a mnh nhI u Ia n dI u d c if nguo I bI f d n hoa c g n
nhu b fh f fruy n. Vi du nhu Ia n ha f va n go I Ia Va n Non MaI say da m
fh d n gIo o fa chI co n m f, haI nguo I bI f d n. Phong ca ch dI n cu a ng
r f fhanh fn. KhI fh pho ng khoa ng kI u ha ng hoa, Iu c Ia I gIu cha f
khun kh . Nguo I fa khng fh ho I ng d bI f ng co so fruo ng v
nhu ng Ia n dI u na o. V h u nhu f f ca nhu ng Ia n dI u chinh ng d u
hay ha f ca . Iu c ha f, fm h n ng d y In nhu ng ngo n so ng Iu c phaI, Iu c
fham, Iuc IaI voI d y... a I na o ng ha f cu ng ra ma u, Iong Ianh sa c no f.
a f d n frnh d na y Ia r f kho . Nguo I sa ng da cu ng pha I c n cu , Iuy n
f p 4,5 nam. Nhung vo I ng, ng nha y ph c m f ca I Ia da f duo c fo I dI m
cao d n kho hI u.
Ong co n mI ng ha f, fay da n ch u van vo I gIo ng cao bI fra ng. KhI
do , ng say nhu b p d ng. o cu ng Ia fa I nang cu a ng. Cha ng fh ma
frong m f cu c fhI ha f vo I nhu ng b c anh fa I o fra I Ngo c Ha , ng da da f
dI m cao nh f. NhI u nguo I da pha f ghon In ma ba o: Th f x u h ,
chu ng fa da pha I fhua m f fn ha f rong qu mu a, ma f bu ng ra su a. Vo I
nguo I co ngh , chinh ca I ch f chn qu chn ch f va gIang h fu ha I do
c ng Ia I Ia r f hI m, Ia v dch. No mang ch f dn ca nguyn fhu y.
Ong Ia fay da nh fr ng cho o m u mu c, fhuo ng khuyn ca c ho c fro :
Co fh vu ng cho o m f chu f. Nhung pha I kho o fr ng. Nhung fa I ngh
cao nh f v su du ng nha c cu cu a ng Ia I Ia ko o nh. Anh om go I fI ng nh
cu a ng Ia fI ng nh sIu pha m. a o y, ng I van Iy mu n d n xIn va o
ko o nh cho phuo ng ha f. Nhung khI fo I, ngho fh y fI ng nh cu a ng, da
bo ra v ngay va I m b m: ngho fI ng nh cu a fru m Thnh mo I bI f
fI ng nh cu a mnh chI Ia fI ng ko o cua Iu a xo 7 Va o nhu ng nam 1958-
1959, ng Iy Ia m f frong va I cy nh hay nh f nuo c. TI ng nh cu a ng
Thnh Ia su ph I ho p ha I hoa gIu a nhI u y u f . Trong do co my nuo c
b p b nh, co huong hoa gIo bu I, fu , bI f, sInh, Iy, yu duong mo n mo I...
Cu ng chinh fI ng nh cu a ng da khI n m f nu dI n vIn cho o m ng va
fro fha nh vo ng.
a fha nh m f ca I I fnh fu , m fh m va ma nh II f, cu m I I n
chu n b ra sn kh u, vo ng Ia I ngo ng nhn noI haI bn ca nh ga , nhn
va o ma f ng, say sua. Y no I: Mnh oI, om fh na y da duo c chua7 Ong
cu ng nhn vo , vu a fru m n vu a co vo kI m fra Ia I vaI dIn, g f d u nho
nho . Co nghIa Ia : !uo c d y om a ... XInh Ia m.
Nhung r I m f bu I, vo ng b m frong ca nh ngho o xo xa c a m
daI da ng, khng co fI n fhu c fhang, chu a cha y. Nguo I nu dI n vIn na y
IY KH C C!NC 120
r f mu c yu ch ng. a ba o: Co fI ng nh cu a anh Ia s ng duo c r I... cho
om ngho sung v y.... Th Ia ng Ia I mang nh ra ko o d cho ba vuI. Ong
ba o Ia d qun do I, qun b nh f f. Co dI u frong nhu ng gIy phu f na y,
fI ng nh cu a ng ca ng hay, ca ng fhI f fha m f ma u sa c fm IInh. R I
m f hm, ba fh y kho chu Ia fhuo ng. a Ia I mu n ngho fI ng nh cu a
ng. Ong II n ko o ...I...fh dI fa... chu f nghIa... ma ...a... do o bo ng....
ng ko o ba I uyn no pha I chI u... n nu a chu ng fh ba Ia dI nhu m f
fa u Ia u a r I fa f fho ... ng bung nh, m I y ba va kho c: M ng h f fa
nguo I pha I bI f nhau...! Th Ia fu do ng khng ko o nh nu a. ng gI n
duyn, fu I ph n va no fra nh ca I fI ng nh oan nghI f v n va o m nh cu a
ng. Chu ng 30 nam sau, ma I d n nam 1959, m f ng ba n frI ky khuyn
ng ha y gIa I Io I nguy n xua, na n n ng ko o cho ngho m f doa n. Ong n
qua , ko o m f doa n fh f say. ng ba n va I: Thua, xIn fh Ia du chI c n
fr n aI m f khu c ... . Ong Thnh ro m nuo c ma f.
Ong Thnh so m da pha I bo qu, ra dI n cho ra p Sa n NhIn a I
|sau Ia ra p KIm Ian) o ngo S m Cng. Ca I ngo na y n I fI ng Ia co nhI u
chuy n o Ha N I. Nhu v y cu ng khng pha I chI dI n o Ha N I ma v n
pha I dI Iuu dI n o nhI u noI. a nhI u ba I ha f cu a ng duo c fhu va o dIa
ha f cu a ha ng Pa fho va ASIA. Nguo I fa dI Iu ng mua ky duo c nhu ng dIa
cho o cu a ko p Thnh va da o TIm. Ong da soa n nhI u vo cho o va Ia m fh y
cho o |nhu by gIo go I Ia da o dI n). Ong duo c ca ga nh ha f va nhI u nguo I
frong ngh kinh n go I ng Ia su phu , Ia ng fru m Thnh. Tuy v y, cu c
s ng v n cu fhanh b n cho d n khI ng qua do I. Ca cu c do I v ngh , ng
da da y d duo c nhI u Io p dI n vIn cho o cho ca nuo c. Ong da gIu p do
nhI u cho an nghIn cu u ngh fhu f sn kh u cu a Van ho a frong
vI c nghIn cu u, gIu gn va pha f frI n ngh fhu f cho o fruy n fh ng.
Tn fu I ng da duo c ghI frong a ch khoa fu dI n sn kh u IIn X |cu )
xu f ba n nam 1959 frong mu c sn kh u VI f Nam.
RIng v ngh fhu f cho o ma no I, ng fru m Thnh Ia m f Con
nguo I! VI f hoa. Sn kh u VI f Nam va ngh fhu f cho o cu a fa fu ha o
co m f ngh nhn nhu ng fru m Thnh.
CHI HOA TM
a o y chu ng nhu ng nam 1942-1943, ca m y Ia ng ,uo I, nguo I fa
fhuo ng hay k chuy n v m f nhn v f da c bI f Ia Mif so Hoa Tm. S
Ia o ngay gIu a cho uo I, du ng In m f ra p ha f co fn Qua ng Tm San
Chu cu a ra p ha f Iu c na o cu ng huyn na o do Ia ba Hoa Tm. Co I no Ia
ra p ca I Iuong cu ng duo c ma go I Ia fu ng ca I Iuong cu ng duo c. V ho dI n
ca nhu ng fich xua vo I mu a o, cn daI sa c so , ma cu ng dI n ca nhu ng fich
mo I vo I nhn v f an ma c Ty, doo ca va f. Ra p ha f f I na o cu ng kin ch .
Chu nh f co fhm m f xu f dI n ban nga y, chu ra p fhuo ng dI bn ca nh
nguo I ch ng cu a mnh Ia m f anh Ty IaI fn Ia IouIs Aubourg. Anh
cha ng vu a gIa u vu a do p fraI na y r f kIu ha nh Ia da I y duo c c da o ha f
co fa I nang va sa c do p xu f chu ng. Anh fa da ha duo c ha ng Ioa f nhu ng
d I fhu Ia nhu ng ko gIa u sang, ca c quan huy n, quan phu fro fu I d
gIa nh duo c Hoa Tm. VI c qua n Iy ra p ha f, Hoa Tm gIao cho ng fh y
fu ng Nam Ngu va ko p SInh. Ha ng dm, Hoa Tm co vaI dI n. I u na y
khng co khng duo c. an nga y, fhInh fhoa ng Hoa Tm va o Ia ng Yn
Tha I, d n choI k f ba n vo I ko p Thuyn Ia ko p n I fI ng v ha f fu ng.
Chu ra p Qua ng Ia c pha I dua f v , dua ko p Thuyn dI dI n r I Ia I fra
ko p Thuyn v f n nha . Hoa Tm cu ng Ia m quon vo I ko p Tuo c ha f fu ng
o xo m Ao Ngang va ng NInh Ia ho a sI vo fruy n fh n... Hoa Tm nh n
m y ba gIa frong xo m Ia mo nuI va fhuo ng co qua , ba nh, va I, nha n bI u
ca c ba . Hoa Tm fho m fnh mo , yu Ia ng uo I, hay xu c d ng va co Io ng
fhuong nguo I. Nhung khI ga p ma f, dn frong m y xo m r f nI m no cha o
Hoa Tm va ch cu ng nhanh m m nhanh mI ng cha o ho I I pho p, Ich su
vo I mo I nguo I. n Ia ng uo I r f fhich xom nhu ng fich dI n cu a ra p
nhu: Truong VIn, Quan m Th Kinh, CIang Ta c u hn, Tra a n a ng
Quy PhI, Phuong Hoa, Huy n Truo ng va c Cu c, M c Phuo ng, ng gIa
m f n f, Hoa roI cu a Ph f, KI u... Nhu ng fich na y h u nhu aI cu ng
fhu c, ho xom dI xom Ia I nhI u I n, khng bI f cha n. Mo I nguo I r f co
IY KH C C!NC 122
ca m fnh vo I ra p Qua ng Tm ban va cu ng r f co ca m fnh vo I chu ra p.
Hoa Tm an ma c cu c ky sang fro ng r f a Ia m f |a Ia mo do). Nhung
mo I nguo I cho ra ng go I Hoa Tm ba ng ba fh hoI gIa . a fa cu fung fung,
r f fro , nhu Ia c ho c fro ma f sa ng, mI fuoI v y. Co I ba ng ba khng
ho p. Anh Vu Tro ng Ha nh Ia om ru f nha van Vu Tro ng Can ba o nn go I
Hoa Tm Ia mif so Hoa Tm. TI ng Anh mif so Ia c ga I ma . Va fu
do aI cu ng go I Hoa Tm Ia mif so Hoa Tm. Nhu v y, no co vo hay hon,
Ia hon, Ty hon, fnh hon... Qua ng Tm ban da dua sn kh u d n cho
uo I, Ia m na o nhI f ca m y Ia ng uo I. No dI d u cho su fha nh hnh m f
va I nho m ca I Iuong va kch no I nghI p du cu a ca m f khu vu c s m u f,
dng dn. H I y, Ia I Phu Cuong co n fro Ia m. ng khng bo m f dm
dI n na o cu a ra p Qua ng Tm ban. Sau na y, ng Ia m f ngh I kch no I
va dI n vIn dI n a nh kha n I fI ng.
Trong nha ch Hoa Tm, frn ca c ma f fuo ng froo Ia II f nhu ng bu c
franh fhu y ma c, franh Ta u, ch yu nhu ng bu c franh na y Ia m va Iun
nga m nghia chu ng.
Hoa Tm Ia con ga I m f gIa dnh c nng o KIm ng, Hung Yn.
Tu nho , c bo da ha f hay va ha f duo c nhI u Ia n dI u cho o, fu ng, ca I
Iuong, quan ho , ha f ru... Nam 13 fu I, co ga nh ha f xIn cho c duo c fhoa f
Iy gIa dnh, dI fhoo ga nh. C duo c nuI com, co nhI m vu frng fro , gIa f
gIu r I duo c ho c ha f, ho c mu a. Qua va I nam fro I gIo bu I, gIo ng ha f cu a c
duo c coI Ia m f ch f gIo ng quy hI m. Sa c do p Ia I fro nn I ng I y. AI
cu ng mu n Ia m fhn vo I c. C khng bao gIo pha I fra fI n cho nhu ng
bu a qua nhu kI u ba nh cu n, bu n c, bu n cha ... V bao gIo va o du cu ng
co nguo I franh fra fI n cho c. C quy f fm ho c ngh ha f cho o. Ho c b f
cu nhu ng g c n cho m f vaI dI n fu b f cu aI. Ho c nhu ng dI n vIn cao
fu I. Ho c ca c ba n fro . Iu c na o c cu ng nhI u ba n. Ca ba n fraI I n ba n
ga I. Nhung ba n fraI nhI u hon. Trong do co nhI u nha van, nha ba o, ho a
sI, fhI sI... Su c h p d n cu a c r f cao. Nhung chinh ca I fa I va ca I sa c cu a
c cu ng mang Ia I cho do I c nhI u Iao dao, cay da ng. o I c bao gIo cu ng
Ia m f ma nh frang khuy f. C no I v y.
Nam 21 fu I, c da fro fha nh m f ngI sao khng co d I fhu , if
nh f Ia vo I Ha I uong, Hung Yn, Ha N I, Ha Ty, Ha ng, a c
NInh... Ch n I In, ru c ro , cu n hu f frong Tu n Ty - a o Hu xuy Vn
gIa da I, Th M u In chu a... a vaI chinh: a o Hu , Xuy Vn, Th M u
frong kho ba u cho o Ia d cho Hoa Tm dI n. Co n co nhu ng vaI dI n na y
ra sn kh u fh nguo I fa co n nha c d n ca I fn Hoa Tm. Ch no I su :
Kim Nbam cba ng oi!
uo ng c6ng Janb Ja Ja nb mc ma i
Nbung tu6i xun c6 tro /a i ba6 gio
Hay tnb ricng cba ng Ja pb6i pba
c cb6 tbic p tba ng nm m6 n m6 i...
Nguo I fa khng bao gIo qun duo c khI Hoa Tm no I I ch r I va f
sang bnh fha n:
Cau non fI n chu m Io ng da o
Tr u fm ca nh phuo ng, fhI p frao cho cha ng.
TI ng ha f cu a ch ko m fhoo da ng dI foI fa , I ch chnh, nhu ng buo c
dI Ia ru ng hoa roI. Nhu ng buo c dI cu a Hoa Tm frn sn kh u d u Ia
mu a ca . Nhung o va I vaI dI n kha c, nhu ng buo c dI cu a ch Ia I fhanh
fhoa f ma co ca I da ng d p dInh da c cu a m f ca nh cy na ng frIu qua ngo f.
n Iu c ch ha f du m: Ta v xo f m va n da y a c c u sng Ca I..cho mo
fhy sang choI....
Th so ng gIo n I In a o a o, Io ng ch xa o d ng va fra n d y kha f vo ng.
R I Ia I ng n ngo, bng khung:
Nguo i Ju Jc n o cbu a na y...
C6 kicu ba ng n, /6ng ma y nc t ngang...
Hoa Tm ng n ngo, n ng na n, s u mu n, c don, nhung ph n
khich, Ing Ing.
Nhu ng ma ng dI n cu a ch d u da fha nh m u mu c cho ca c vaI dI n
k fI p sau ch. Ca c fruo ng ho c, ca c Io p hu n Iuy n d u pha I frich ra
nhu ng da ng no f, d ng fa c phong ca ch ha f, no I, cuo I, cu a ch ma da y cho
ca c ho c sInh. Vo I ch, khI nha c n I In, fI ng ha f cu a ch c f In fhoo da
IY KH C C!NC 124
Ia m cho nguo I fa sung suo ng, vuI, bu n, ha o hu c. Trong Io ng nguo I ngho
fh y fra n d y nuo c ma f, fnh yu va su da n va f. Chinh v ch ha f duo c ca
fu ng, ca I Iuong, quan ho , a da o...nn fI ng ha f cu a ch mo I co nhI u
ma u sa c, nhI u cung b c, da da ng va fhanh fn. Ca c vaI dI n cu a ch
fhuo ng b ng b nh m f ha o quang Ia ng ma n Ia m say Io ng nguo I. R I v
sau na y, da co nhI u Io p dI n vIn k fI p ch cu ng d u ba f chuo c ch, ho c
ch ma frnh dI n. Nhung cho d n by gIo |1998), v n chua co aI da f
duo c d n 8/10 cu a ch.
Cung da n fnh duyn cu a ch Iun na o nhI f, fung bu ng d y ng u
hu ng su f fu fho I fro cho d n khI v gIa ch r f yu da I fhI sI H Xun
Huong.
Co n m f chI fI f. o Ia khI Thu d duo c gIa I pho ng, frong nhu ng
nga y d u, doa n cho o Ia c VI f ga p kho khan v fa I chinh, ch da khng
ng n nga I ba n dI f f ca nhu ng fu frang cu a mnh co n Ia I d gIu p do doa n
f n fa I. Ch da go p va o vI c da o fa o, b I duo ng va fruy n ngh cho m f
Ioa f dI n vIn sa ng gIa nhu Thanh Tr m, ich Nhu n, Tuy f Nga,
Nguy f Nga... Hoa Tm da y ho fu vI c v n khan d n d ng fa c xo o qua f
dua ma f. Ch vuI Io ng fruy n Ia I cho Io p fro nhu ng ngo n ngh bi m f ma
da ng Io ra pha I s ng d bu ng, ch f mang fhoo.
Iu c ch gIa y u frn gIuo ng b nh, ch ba o: fI na ng khu c n fnh
vo I cu c do I. Ma c du cu c do I da Ia m fI dau kh ch no I v y duo c va I
fu n r I ra dI vInh vI n.
ONC HAI CH!
Khng khi fung bu ng cu a nga y T f Nguyn da n co n Ng n nhu
nguyn vo n. Ia ng TrI u Khu c va o h I so m hon ha n nhu ng nam fruo c.
Nam nay, dn Ia ng Ia m an co chI u huo ng kha hon. m nga y m ng 5
fha ng gIng, h u nhu cha ng nha na o ngu . Ho f f b f Ia m c ba n, ba nh
fra I d dom ra cu ng o ngoa I dnh. Nhu ng d cu ng do Ia I duo c dom f f ca
v nha sau m f h I huong fha p va chIa cho ca c cha u go I Ia I c. CIa chu
chI Ia m duyn vo I ng Tu m f dIa xI nho hoa c ph m oa n qua chu I. VI c
cu ng ba I na y khng f n ko m g m y, cu ng Ia ba y vo ra ma an. Khoa ng 9
gIo sa ng nga y m ng 6 fha ng gIng Ia nga y f Tha nh Hoa ng. O TrI u
Khu c, Tha nh Hoa ng cu ng Ia Vua |Phu ng Hung - Ca I a I Vuong).
Nhn dn r f fu ha o vo I nhu ng d u v f v ba I Iuy n bInh cu a Phu ng
Hung khI xua co n Iuu Ia I vo I nhu ng m, nhu ng go d ng nh p nh fhu c
ma mo a o o phia sau ngI dnh c kinh.
Sau m f fra ng pha o n gIo n, mo I nguo I frang nghIm Ia m I f
Tha nh Hoa ng. Ho ma c nhu ng b qu n a o I nga y xua nhI u ma u sa c
ru c ro , d I mu , dI hIa, nhu ng nhn v f chinh bI u dI n nhu ng d ng fa c
duo c khoo fruong vo I nhu ng no f mu a ch m cha p va ko o da I. an ha nh
ba f m xu ng xinh a o fhu ng ma u Iam, cu nhu ng Ia n dI u Iu c hu ng h n,
bI aI fha fhI f Iu c Ia I Ia do ng do I cha y xuI duyn nga n no da I. Kho I
huong nghI ngu f, frong Ia n a nh sa ng mo mo , mo I hnh a nh va ma u sa c
cu a ca c hoa nh phI cu d I son son fh p va ng, mm ngu qua , d f ,
nhu ng ngo n Iu a n n v v... pha fr n Ia I vo I nhau ho p fha nh m f vo do p
kin da o huy n bi, suong kho I... fh f kho fa .
Ngoa I sn dnh, duo I chn chI c c f cao froo Ia co ngu sa c vo I
nhu ng mI ng Iuo I h ma u fra ng ba ch ph f pho. o Ia m f cng ba o v
nga y I h I. Cu ng chinh duo I ca I c f co son do y co m f dI nam nu na m
I y fay nhau fh f cha f, fuo ng chu ng nhu khng fh na o ro I nhau ra
IY KH C C!NC 126
duo c. Ho Ia I hoI nga fhn va o nhau. Ho nhn nhau nhu mu n qun ca
d f fro I. Ca I fruo ng doa n na y dI n ra qua Iu da Ia m cho nhu ng nguo I o
phia ngoa I bo ca xom ga cho I va d u v f ma d ma f nhn v phia ho . I
nam nu da fro fha nh haI nhn v f n I b f, hI m co . n fhanh nIn nam
nu cuo I r n In, xn xao ba n fa n vo I nhau, chI fro . a m dng fro nn
nh n nhp. Ho v n cu na m cha f I y c fay nhau nhu so m f frong haI
nguo I so bay dI du m f, ma c nhu ng fI ng x xa o nhu ng a nh ma f chm
cho o fu b n phia dua fo I. Ho cha ng bI f fro I d f Ia g nu a. Ma Ia I co vo
m I Iu c ca ng say sua hon.
Nguo I da n ng chu ng 70 fu I, ma c a o fho, khan nhI u. Ong s ng
ba ng ngh kha m fraI va ngh Ia m fhao, may va Ia m ca kI u a o ba o r ng
phuo ng, mu ma ng, hIa du ng cho dI n vIn cho o, fu ng. ThInh fhoa ng, co
m f do f gIo nho nhung qua khu na o do dom Ia I ng Ia I g y m y cung da n
nguy f hoa c ha f m y ba I quan ho . CIo ng ha f cu a ng frong fro o, fuoI
ma f va ma nh mo nhu ca I h I co n fro . Tn ng Ia HaI Chu o xo m C u.
Nguo I da n ba khoa ng frn sa u muoI fu I, ma c a o da I, qu n don, chif
khan nhung. a fn Ia Nam I u o xo m Ha Iong CIang vu ng IIm.
Nguo I da n ba na y fhu c Ioa I ma mo I nguo I cho ra ng ho co d n ca I fu I 60
chang nu a v n co n xun sa c.
Ho quon nhau fu ca I fhu a muo I fa m dI muoI khI ca haI cu ng s ng
o vu ng IIm va ru nhau dI ha f quan ho h f Ia ng na y d n Ia ng kha c frong
su f fha ng gIng.
Ho Ia nhu ng v II n anh II n ch duo c kinh n . Ho yu nhau frong
su f fho I gIan da I nhung khng I y duo c nhau. Th r I, cu c do I x d y,
ko a c nguo I Nam, na ng o Ia I Ia ng CIang vo I ch ng con, cha ng phIu
ba f sang TrI u Khu c. Va fu m y nam nay, ho da da f ra ca I I duo c ch p
ha nh m f ca ch nghIm chInh va frang fro ng. Cu ha ng nam, nga y 6, 7
fha ng gIng, ba Nam I u sang TrI u Khu c du h I dnh, Ia fhuo ng
kha ch cu a ng HaI Chu. Nga y 13, 14 fha ng gIng, ng HaI Chu Ia I fo I
h I IIm fham ba I u va m f s II n anh II n ch, ba n h I fraI fro .
Nam nay, cu ng nhu mo I nam, ng HaI Chu da chu n b do n ba n
fu m y hm fruo c. ng da da nh rIng m f chI c nh n va ng m f d ng cn
d doo va o ngo n fay run r y cu a ba Nam I u Ia m qua . y Ia fha nh
qua cu a su c ga ng Ia m Iu ng va su fI f kI m cu a ng. Ong cho ra ng nh f
dnh ng pha I fa ng ba mo n qua do . N u khng, ng so v cu ng x u h v
ca I su ,Tu mI nam fu cu a ng - ng no I fh .
Ho v n du ng vo I nhau m f Ia f nu a nhu haI pho fuo ng r I da f nhau
ro I kho I da m dng, dI qua m f I I nho Ioanh quanh oo dI m nhu ng ra ng
cu c f n. Ho v n na m fay nhau buo c cao buo c fh p v xo m C u. Ho chI
bI f co nhau va khng d y d n b f cu ca I g hoa c nguo I na o o quanh ho .
uo c va o nha , ho ro I fay nhau. V n nhu ng ca p ma f nhn nhau khng ro I.
ng HaI Chu chI cho ba Nam I u xom ho n non b , m y ch u Ian,
nhu ng cy ca nh duo c fIa, u n fhoo nhu ng fh r f c u ky va nn fho,
chI c I ng chIm In nuo c co haI con ba ch y n nha y nho f... T f ca d u Ia
nhu ng fa c ph m fa I hoa cu a ng Chu, ng Iun ho I:
- a co fhich khng7
- Thich.
Ong Ia I da f ba Nam d n g n haI cy sI, m f cao m f fh p du ng
ca nh nhau ma nga nghIng nhu dang frong con gIo ma nh. ng ba o:
- a na y, dy Ia cy co ca I da ng Nguo I oI nguo I o du ng v . TI da
dua nhu ng fI ng ha f cu a chu ng mnh va o haI ca I cy na y d y. a co
fhich khng7
- Cu pha I ho I ma I!
Ong HaI Chu hI n gIo dang o dy. CIan nha bo nho nhung go n
ga ng, co vuo n, co ca nh, ng s ng m f mnh. Vo ng da m f fu Iu. HaI
du a con fraI da o rIng va dI dy dI do Iun. Ngho du ho Ia m an cu ng
kh m kha . Ong pha fra co cho fhm m y nha nh ngu mua fhu va o r I
mo I ba I u:
-a u ng dI. M f nam mo I Ia I ga p nhau. Quy qua . Th f v gIa . Th
na o, co v f va khng7 Tro I oI M y frang cu ng khuy f m y hoa cu ng
fa n... Nhung fhI, ga p nhau Ia bao nhIu uu phI n fan bI n h f ng no I
nha f gu ng va nhu fh dang kho c.
IY KH C C!NC 128
Ong HaI Chu va ba Nam I u na m fay nhau. Th f Ia fnh yu
khng co fu I, say da m, cu ng sI va mo a o. o Ia fnh yu dich fhu c. Ca
haI nguo I, ho khng no I nhI u v fnh yu, cu ng khng k I da I do ng,
phu phI m. Ho chI bI f co nhau.
Th f Ia may ma n cho fI Ia m f nha ba o Iun san du I nhu ng
chuy n vuI bu n m fh m ma ma nh II f xa y ra o kha p noI d du fru cho
ca I nI m vuI qua ngho o na n cu a fI. TI da fm mo I ca ch Ia m quon vo I
ng HaI Chu. Sau nhI u I n qua Ia I vo I nhau, ng coI fI nhu Ia nguo I
ba n fhn d fh I n I nI m. Ong k chuy n b cu ng cha ng r y Ia fI
dI u g m I khI fI fo mo va n vo o mo I chI fI f. Co hm fI va o d :
Ha f quan ho Ia ha f v fnh yu. Ca c fa c gIa phuong Ty cho ra ng
ha f quan ho Ia m f Ioa I ca ha f dn gIan, d y ch f phong fnh, d y ca I
do p. No an nh p vo I fI ng ha f cu a nhn Ioa I. Ho khng m y da d ng d n
cu c s ng cu a ca c II n anh II n ch. Nhung m f s nha nghIn cu u cu a
fa, ho cu ba f chuo c nhau ma vI f quanh dI qu n Ia I m f va I chI fI f. Na o
Ia ca c II n anh II n ch quan ho khng I y nhau. Ha f d vuI xun, fnh
ba n cu a ho fh f frong sa ng, du ng da n, khng bao gIo xa y ra ca I go I Ia
fraI ga I. Ho kinh fro ng nhau, quy m n nhau, chI gIu o mu c fnh ba n
v.v... TI fh f suy nghI v ca I khoa n na y Ia m.
Ong II n no I ngay: Chu ng fI quy nhau, fnh yu cu a chu ng fI
frong sa ng. Vng Ong b ng nho m d y, no I fo In nhu frong m f cu c
franh ca I va co ca I vo cu a quy n:
- Co n fh vu f, vu f h f nhu ng Io I no I do dI cho fI. Chu ng fI Ia m an
v f va d du com an a o ma c. Chu ng fI ha f Ia chu ng fI yu d y. Co yu
mo I ha f. Ha f cho mnh, cho nguo I mnh yu, cho nguo I mnh dang kha f
khao. Ha f d fo fnh d y.
Vng, ng no I co Iy .
- No phong fnh d y! Na y nho :
C6 tay cm cu a tr ng /a i cu a tr6 n
a cb6 ai g6 i ncn m6 n m6 t bcn...
Chu ng fI ha f va ha ng nga y chu ng fI Ia m nng nghI p va ngh
fhu cng, frao d I bun ba n. Chu ng fI ha f duo c mo I nguo I yu quy va
cung phu ng an u ng, phi f n. NghIa Ia fI ng ha f cu a chu ng fI pha I hay
d co nguo I ngho, co kha ch ha ng, co I c... Chu ng fI ha f ba I Iu ng II ng,
r I d n ba I Va o chu a cha I chI u ra, co cu Mu n k f a phu Io I fnh Ia
nhn ... duyn... fh khng pha I Ia ro ra ng fhanh fhIn ba ch nh f f f ca
r I a . CIo I sInh ra fh ma ...
- Vng! Vng!
- Chu ng fI fnh fang d y. Anh fnh fang, a fnh fang. Co dI u Ia xa
h I co n phong kI n, xa h I mu n kin da o, chu ng fI nn kin da o. Chu ng
fI fnh fang r f mu c. Ia I co n ca I cu Yu nhau co I a o cho nhau u 7
Chu ng fI ha f nhu sau: Yu nhau... nghI m f Ia f, d n haI fu co I a o Ia I
nghI m f Ia f, r I mo I d n : cho nhau7 Nhu fh Ia co nghIa Ia m d y. Anh
co I a o cho a , a Ia I co I a o cho anh. V d n nha , ca haI bn d u no I d I ca
d y o Ia Io I no I d I cho pho p...
Ong yn Ia ng m f phu f, fo p m f ho p ruo u. Trong Io ng ng chan
chu a nhu ng dI u mu n no I ra. Chu ng cu franh nhau d duo c fh I d n
n I Ia m cho ng Iu ng fu ng. Ong nhu b p d ng. Ong II n ha f In ba I:
Ng I fu a ma n fhuy n va ,Co n duyn vo I Io I ca cu a ca I fhuo xa xua...
TI cu ng ca m d ng d n nga c nhIn va khng ngo f Io I khon ng. Qua
fhu c, ng ha f qua hay. TI chua bao gIo duo c ngho aI ha f quan ho hay
d n nhu v y, ma c d u fI da duo c ngho ha f haI ba I do khng bI f bao
nhIu I n r I. TI hoa n foa n co fh ca m nh n duo c fh na o Ia m f ba I
quan ho hay TI Ia I ca m on ng nhI f II f. Ong h n ga f ngay dI va ca ng
ha o hu ng hon.
- Trong m y chu c nam nay, fI chua fh y gIo ng ha f na o dch duo c
vo I gIo ng Nam I u cu a fI. K cu ng co dI ba fay kha d y. Nhung ho
ha f v n co n chua ngon. a , ma no I d n ca I ngon cu a do I nguo I fh pha I
k d n nhu ng y kI n ma ca c v da n anh cu a chu ng fI cho Ia : Cau phoI
fa I, ga I doa n fang, chIm ra ra ng, ga nha y va com chin fo I, ca I g ng
non, ga I m fcon, ga ma I gho ... y ! ... Ha f quan ho cu ng pha I ha f sao
ngon nhu v y.
IY KH C C!NC 130
TI co n co nhI u I n fI p chuy n vo I ng HaI Chu v nhu ng
chuy n dI ha f quan ho Iuu d ng cu a ng vo I ca c h n anh h n ch, v cu c
do I co ph n pha ng Ia ng ma sI n I cu a ng, nhu ng cu chuy n v b n
muoI chin Ia ng quan ho , va nh f Ia nhu ng cu chuy n g n nhu huy n
fhoa I v ba Nam I u cu a ng ... T f ca du d vI f fha nh m f f p sa ch
da y Iuu fruy n cho fh h sau, go I nho v m f con nguo I, m f cu c do I
ga n IIn vo I fI ng ha f quan ho .
TR! C Q!Y NH
Tru c Quy nh nguo I nho nho , cn d I, ma f su, Iong ma y Ia II u,
mu I do c du a. Ch Ia nhan sa c m f fho I. Cu I nam 1946, Tru c Quy nh
do ng vaI Ph n Y frong II Vu , co haI bu I fhI nhung cu ng du cho nguo I
xom fr m fr khon ngo I d n f n by gIo . Iu c y, Tru c Quy nh mo I co 20
fu I. Nguo I fa ca m on fro I d f va cu c do I da cho sn kh u VI f Nam co
duo c Tru c Quy nh.
VaI Ph n Y Ia m f vaI r f kho do ng. No na m go n frong vI c fha nh
cng hay fh f ba I cu a m f vo kch Io n Nhung Tru c Quy nh da fha nh cng
ru c ro . Nhu ng nguo I co may ma n duo c xom vaI Ph n Y do ca c dI n vIn
a c KInh, Thuo ng Ha I do ng cu ng pha I cng nh n Ph n Y noI Tru c
Quy nh khng fhua ko m chu f na o, ma co n ho p Iy , duyn da ng hon Ia
kha c. Vo I Tru c Quy nh, vaI Ph n Y da fro nn quy pha I, sa c sa o, da o da f
so ng bn frong, kIu sa, fho m kha f, vu a cao ca vu a nhu c du c, chn fnh
ma nh II f, gIa da n ma non fo. Nguo I fa go I ngay ch Ia ngI sao, Ia dI n
vIn phI pha m. Sau bu I dI n, ca sn kh u d y hoa cho Tru c Quy nh.
Sao ma nhI u hoa fh . Cho d n ngay hm nay, fI chua fh y b f cu m f
bu I bI u dI n na o ma m f dIn vIn duo c fa ng nhI u hoa d n nhu v y.
Nguo I fa m Tru c Quy nh va s nguo I do d m khng xu . Ta I nang cu a
Tru c Quy nh khng pha I fu nhIn ma co . No cha ng xu f hI n fu s 0 ma
no ra Ia sung ma n, vo n foa n h p d n, d y ma Iu c. No hu f nhu a va duo c
fuo I fa m fu cu c s ng d y fhang fr m, d f bI n, nhI u mu fhu n, vu a
do I vu a da o... ma r f ngh sI cu a ba mo fa ; sa c. Tru c Quy nh ham m
nhI u fh Ioa I ngh fhu f va do ng kch fu bo .
Trong kha ng chI n, ch dI bI u dI n o nhI u vu ng. Tinh ra, ch bI u
dI n o ngoa I fI n fuy n nhI u hon o nha ha f. I khI dI n ngay bn mm
pha o. Ch sa m duo c nhI u Ioa I vaI. Tm fra ng ca ng phu c fa p ca ng dI n
duo c In ma u Ia m nn nhu ng hnh fuo ng khng fh qun duo c. Nhu ng
IY KH C C!NC 132
vaI nng dn, nguo I mo ... cu a ch du ng In ro no f, co hnh ha I, fm
fra ng, co fuyn ngn cu a nguo I phu nu VI f Nam kIn cuo ng va nhn
h u. o Ia nhu ng vaI chinh cu a ch frong Mo I nh gIu Iu a, Ca I vo ng,
uo I chn fha nh gIa , fra con fI dy 7 N I dau fInh fh n cu a nguo I mo
m f con frong vo Tra con fI dy da duo c v f ch f ho a, nhu co fh so
mo duo c. N I dau fro nn hI n dI n, ma nh II f va khu ng khI p. Kha n gIa
v fay Ia I ku In Ph n Y Ph n Y..:
V yu c u cu a ca c mm pha o, dI khI ch da m duong cng vI c
bI u dI n cu a ca c dI n vIn mu a va dI n vIn ha f. Ch bI u dI n da m
fha m, dam m, vu a fhu c vu a a o va cu ng duo c II f va o nhu ng dI n vIn
mu a, ha f ha ng d u.
Ho a bnh fro Ia I , frong vo Nhu ng nguo I o Ia I , ch do ng vaI Ngo c
C m vo I fm fra ng r I bo I, phu c fa p. ChI co ch do ng vaI chinh na y.
Khng co dI n vIn u p Sau do , ch co m f Ioa f vaI fha nh cng nhu
ch Ho a frong vo Ch Ho a Panova frong IIuba |khng fm duo c vaI
du p). O vo kch d s na y, vaI chinh cu a ch fh hI n m f fm h n Nga,
r f Nga ma da o dI n VasIIIop pha I fhu a nh n: fhu n khI f, su Ia ng,
fInh f m I cu chI, da ng dI u cu a ch d u n ng na n ch f fa o hnh. a o
dI n VasIIIop Ia I no I: Tha nh cng cu a Tru c Quy nh frong IIuba khng
chI da nh d u fa I nang va su fruo ng fha nh cu a Tru c Quy nh ma co n da nh
d u su ra ng ro cu a sn kh u VI f Nam. Sau do , ch Ia I do ng fI p
Im NhI Nha n frong u ng ga c duo I a nh do n n-ng, vo gIa o su Hoa ng
frong vo CIa o su Hoa ng, IIa frong PIafon , ba mo frong Tay su ng
dn qun, ba gIa o frong , Mo va nhu ng nguo I con Ma rIa JIIfrIna
frong Khu c fhu ba bI fra ng, ba PIo frong Sang sng.
Ch co n fha nh cng khI va o vaI mo Nu I frong b phIm , uo ng v
qu mo 7 Ch cha ng nhu ng chu ng fo kha nang cu a mnh ma co n co Io ng
qua ca m, hy sInh cho ngh fhu f. o nhu ng pha dI n nguy hI m, da o dI n
d ngh cho nguo I kha c do ng fhay, nhung ch khng chu va d ngh
chinh mnh duo c do ng d fh hI n f f hon. Ch da pha I v f I n vo I m f
con ba c gI fo Io n, hung du , chu du ng nhu ng mI ng ngoa m fhu c su cu a
no . Ch da vuo f qua nhu ng pha nhu v y vo I Io ng du ng ca m cu a m f
chI n sI d da f duo c ca I do p fhang hoa cho nhu ng fhuo c phIm.
Tru c Quy nh r f d xu c d ng. Nhung cu ng r f bI f fruy n nhu ng
xu c d ng do fo I nguo I xom. M I I n ch nh n m f vaI dI n hoa c m f kch
ba n phIm na o ch d u cho do Ia m f I n so fuy n d I vo I m f m I fnh
m I fnh sn kh u.
Trong sa ng fa o ngh fhu f, Tru c Quy nh Iun mu n da f d n mu c
dich cu a su cao ca . Ch co fInh fh n fra ch nhI m va m f su say m
khng nguI. Ch ho c f p o sa ch, o ba n bo xung quanh d da f d n su
hoa n fhI n cu a gIo ng no I, da ng dI, ca ch du ng Ia m sao cho fI ng cuo I
fI ng kho c co duo c ca ky hoa d fha o d dInh duo ng fInh fh n cho con
nguo I. Ia m duo c nhu v y, Tru c Quy nh da Ia m f ngh sI fhu c su ca v
nghIa don I n nghIa bo ng.
Cho d n gIo , Tru c Quy nh duo c k nhu Ia m f frong nhu ng nu ngh
sI kch no I ha ng nh f. Ma nhu ng ngh sI ha ng nh f chI co fh d m frn
d u ngo n fay.
Sn kh u VI f Nam Ia m f ph n quan fro ng frong n n van ho a -
ngh fhu f VI f Nam d c da o va da da ng. Th f fhI u so f khI no I d n sn
kh u VI f Nam ma khng nha c d n Tru c Quy nh. o Ia hI n fhn cu a
m f ngh sI cao ca , do p do , xa xI, mong manh, don cI va bi n. Trong
do I fhuo ng, Tru c Quy nh khIm f n, yu quy mo I nguo I, gIa n d, khng
n a o, khng do I ho I nhI u, khng bon chon, c u ca nh, m f fm h n
nhI u uo c vo ng. Ch ra dI fhanh fha n nhu m f chI c Ia dI n vIn Ia ca nh
sn kh u. Ca ca I cy sn kh u rung In fhuong fI c va nh n chu f ph n
do ng go p cu a ch d Ia I.
Ch fhich cu no I cu a CorIan Chandra, nha van kI f xu f cu a n
: TI huo ng v m f bng h ng va m f ngo n Iu a ma khng bao gIo fI
vo I fo I ...
IY KH C C!NC 134
CON CA I HA NO I.
Cu ng khng hI u sao Ha n Ia I yu Oanh va duo c Oanh ch p nh n.
Sau khI ho cuo I nhau, cu c s ng ga p nhI u kho khan. Mo Ha n m f so m,
Iu c Ha n 18 fu I anh dI b d I 8 nam , r I xu f ngu v vo I gIa dnh, Oanh
cham so c Ha n mo I ra f d n mu c Ha n khng ch va o du duo c. Vo anh co
fa I nang, ca c ba n bo khon Oanh nu c no . Th r I, ho co nhI u a o fuo ng
frong cu c s ng. Ca haI d u co frnh d da I ho c. Nhung vo I fhu c f cu c
s ng frong gIa dnh cu ng vo I ch ng, dI Iu c Oanh fro nn m f nho c v
cu ng. Na ng fI u fu y dI dI ph n. u a con fraI ra do I Ia I hay m y u da
va ch ra m f su ngan ca ch gIu a haI vo ch ng. Na o nhI m vu vo I co quan
na o nhu ng cng vI c co fn va khng fn vy I y Oanh d n nga f fho Ia m
cho f m gIa dnh fro nn gIa Ia nh. Oanh khng hI u duo c ra ng ch ng
na ng r f y u du I fruo c nhu ng kho khan. Tra I fIm va f m Io ng cu a anh
khng chu n I su fhu fha ch phu pha ng cu a cu c s ng.
u a con fraI Io n In, Oanh mo I ra nh fay, f p frung mo I c ga ng
cham so c, gIu p do ch ng. Ch mang d n cho ch ng su n ng m, m d m,
du da ng va vo I f f ca nhu ng g c n co o m f nguo I vo . Nhung hnh nhu
da hoI mu n. Anh fa da fhay d I. Anh fa khng co n quy n Iuy n Oanh
nhu fruo c. Anh da nhn Oanh va gIa dnh vo I con ma f Ia nh Iu ng. o v y,
mo I c ga ng cu a Oanh da b Ioa ng dI. Anh fa cu ng r f Iy fri va cu fuy f
m f va I fruo ng ho p b ca m d bo I nhu ng c ga I fro , do p. Anh fro nn
no ng na y va hay ca u ga f. Vo ch ng anh Iun ca I nhau. Ca haI bn d u
khng chu ng I xu ng no I chuy n chn fha nh. Tnh fra ng na y d n d n
vI c anh dinh va o vo ng fay c vo do p cu a m f anh cng chu c ha ng
fh p. I f duo c chuy n na y, Oanh vu a fu c gI n vu a dau bu n. Su dau
do n cu c d na y Ia m cho Oanh bu ng fInh, nh n ra chn fuo ng cu a su vI c.
Oanh khng kho c nu a, khng ra kho I nha m y nga y II n, na ng kInh
nga c va fh y ba n fhn mnh cu ng chu fra ch nhI m v vI c fhay Io ng d I
da cu a Ha n. Nhn Ia I m y nam fro I ch ng o nha fh dau d u, ch ng dI xa
fh dau Io ng. Ho da , kIu vo I nhau, du ng fha I d Ia nh d I xu vo I ca I
Ia nh. Ho khng bI f fnh yu Ia g.
Truo c h f, Oanh I y f m Io ng nguo I vo , quan fm d n ch ng vo I
mu c f I da. Oanh ng ng cao d u, quy f fm ko o ch ng fro Ia I vo I gIa
dnh. Oanh pha f hI n ra chinh mnh. Na ng fh hI n ca I do p bn frong
I n bn ngoa I cu a mnh, sa n sa ng Ia ng ngho y kI n cu a ch ng. o Ia ca
m f gIaI doa n c ga ng gIan kh . Oanh fIn va o m f va I so I fhu n khI f
v n co cu a ch ng so khng Ia m cho mnh fh f vo ng.
Qua nhIn, frong b I r I, m Ioa n, Ha n fro Ia I vo I Oanh. Na ng fn
fro ng su fu fIn cu a ch ng, khng no I fha ng ma vI f cho ch ng m y Ia fhu
da I. Trong fhu, na ng phn fich nho fha I d Ia nh nha f cu a ch ng va fhu a
nh n su fhI u fra ch nhI m cu a mnh. Na ng cu ng nha c Ia I nhu ng ky
nI m fuoI do p frong fho I gIan da qua. Xom xong fhu, ch ng Oanh fh f
In !Ia nh Ia m ga o, vo Ia m mI Va Co y dnh Iy hn. Anh fa khng ngo
Oanh no I co fnh co Iy , Ia I r ng Iuo ng khoan dung d n v y. Anh fa ba o:
frong chI n franh Ia nh, ca haI nguo I cu ng kh . Hm do , ho na m bn
du a con fraI haI ba n fay ho ga p nhau, na m I y nhau. Ho cu ng kho c vo I
nhau. Th Ia guong vo Ia I Ia nh.
M y nam sau, cha ng bI f cu c do I x d y fh na o, guong Ia nh Ia I
vo . TI ga p Oanh o m f qua n ca ph. Oanh da 60 fu I. Na ng nhanh
nho n, sang fro ng va do p Trng Oanh chI nhu nguo I frn 40 fu I fhI.
Nguo I ch ng cu cu a c , anh fa n h n c don d n ba c fra ng ca d u Con
fraI cu ng d n fham Oanh sau nhu ng chuy n dI cng fa c da I nga y d
duo c m ch m I y mo . Oanh kha n I fI ng, da y fI ng Anh va fI ng Pha p.
Na ng co n Ia m ca vI c nghIn cu u van hoa dn gIan. Co nhI u nguo I d n
xIn duo c I y Oanh, frong do co ca nhu ng nguo I fra c 40 fu I cu ng d n c u
hn. Oanh khng nh n Io I aI ca . TI mu ng cho Oanh va khon: m fh f
d y ngh |u c. Ma f Oanh a nh In m f nI m vuI sa c sa o va ba o: m Ia
con ga I Ha N I ma ...
IY KH C C!NC 136
NH!NC
Hm y fro I mua phu n. Sau khI pha I v f va h u ha m y nga y fro I
II n frong cng vI c b c m nguo I ba nuI, Nhung duo c fhu fha m f chu f.
Ca c c, ba c ho ha ng v du I chu n b fro v Ha N I. Nhung cho f nghI
mnh c n pha I ra Ha N I. Ca I Ia ng qu bo nho na y khng gIu p g cho
cu c s ng sau na y cu a mnh. N u ra Ha N I co b kh so g chang nu a
fh cu ng khng sao ca , Nhung quon r I. Cu ng cha ng co g ma m f. O
dy, Nhung chI Ia du a con nuI cu a ng Ca . Mo Nhung Ia nguo I ngho o
kh , h u ha gIa dnh ho Nguy n. Mo Nhung dI Ia I kin da o vo I ng Ca ma
sInh
ra Nhung. T f ca m muu Ia do ng Ca x p da f, sao cho co duo c m f
du a con fraI. Ngo du Ia I Ia ga I. Ong khng cng nh n Nhung Ia con ng
ma chI nh n Ia m
con nuI. f Iu sau, ng Ca va mo Nhung d u ch f Nhung Ia m con
nuI cu a om fraI ng Ca .
Trong da m nguo I v Ha N I, co m f ng chu ho xa, an ma c ba nh
bao, cha I chu f. Ha n go a vo va co vo Ia ng Io ra ma f. Nhung d ngh duo c
ra Ha N I vo I ha n.
Ha n mu ng quy nh In nhu ba f duo c cu a, hu a so cho Nhung o gIan
duo I cu ng vo I con ga I ha n. Nhung so duo c ha n cho dI ho c fhm v Nhung
r f fhng mInh. TI n nong fh ha n nhI u. Ha n no I vo I om ng Ca m f va I
cu frch fhuo ng va II duo c Nhung ra Ha N I. n nam Nhung In
muo I ba y fu I. Nhung yu m f cha ng fraI o ph H. g n nha , fn Ia Van.
CIa dnh na y knh kI u, co chung dI n va nuI cho Ty. Ong chu nuI
cu a Nhung r f gho f Van7 khng mu n cho Van dI Ia I vo I c cha u. Ong
coI Nhung nhu m f gIo Ian a ch Ngo c cu a rIng mnh. ChI m y fu n
sau, Van I y m f c ga I x u xi nhung Ia con cung cu a m f ng ca n b cao
c p. Van c n dI nhI u nuo c va fhang quan fI n chu c nhanh. Nhung r f
cay da ng nhung co d I sa ch ngay. Nhung II n xung h chu cha u vo I m f
ng ba n mo I cu a ng chu nuI. ng na y d y du su c ma nh va fich cu c xIn
cho Nhung dI ho c f p fa I u c, b f ch p su m u c cu a ng ba n fhn. Th
ra, Io ng f f cu a ho d u vu Io I ca nhung Ia I ngu y frang ba ng nhI u ca ch.
Nhung da fh y duo c gIa fr cu a mnh. Nguo I mo kh n kh cu a Nhung da
kI n fa o ra duo c m f du a con xInh do p ba ng nhu ng ma nh vu n na f cu a
do I mnh. Sang nuo c ngoa I, ngoa I nhu ng chuong frnh ba f bu c ra,
Nhung say sua ho c fhm v hoa frang, frang dI m, Ia I f va ho c v
fhu f. Ho c duo c g n haI nam, Nhung xIn v nuo c. Th Ia Nhung v Ha
N I, fu c v fhn. Ca c v cha chu , anh om ho d u fo ra fhn fnh, san
so c Nhung. Ho d u co m f yu c u gI ng nhau. Ho d u mu n xoI fa I,
xa o kh, xa o uo f Nhung. Cha ng aI Ia khng co ca I m muu don f I y.
K ra, n u frong s ho co duo c m f nguo I fa I ba, fhng mInh, Ich fhI p
va fhng kIm ba c c fh Nhung cu ng cho xong ngay. Nhung may qua
ho chI Ia nhu ng phuo ng gIa a o fu I com khng hon khng ko m. Nhung fu
gIa f f ca r I mua m f can nha nho ho o Ia nh o ngoa I fha nh. C Iao va o
vI c gIao du r ng ra I vo I du f ng Io p, ca vo I nhu ng nguo I nuo c ngoa I ham
cu a gIa. Su fhI u fh n da d n vo I c. NhI u Iu c c c n fI n. C ha quy f
fm frong m f fu n I pha I co duo c m f s fI n nh f dnh, du d co m f
b qu n a o sang fro ng nh f, m f dI do p Ia m Io o ma f mo I nguo I, m f fu I
xa ch fay r f m f va m f s fI n cho no In huong... C da fhu c hI n
duo c ca I quy f fm do du ng Iu c c n cho vI c dI du vu h I, ga p go ca c ba n
fraI. C cha I m f s ba n fraI va nguo I nuo c ngoa I. C Ia m cho ho ca m
fh y duo c Ia m ba n va bI u fa ng m f va I fhu cho c Ia m f dI u ha nh
phu c Io n. C khng cho aI hn mI c. NhI u nh f cu ng chI fhom fo c
fhI, fo c khng bI f no I. C co nhu ng d ng fa c f nh ma co hI u qua Ia m
cho ca c ba n fraI khng fh na o fI p xu c duo c mI c. MI Ia fr n da cu I
cu ng d dI d n chI n fha ng cu a m f nguo I da n ba . Nguo I da n ng na o
cu ng hI u fha ng. C cho ho khao kha f ma ng m hI u ra ng khng fh
chI n fha ng c m f ca ch d da ng. Ho Ia I ca ng cay cu va quy f fm fhu c
hI n y d cu a ho . C ,bo c cu a bo n fhanh nIn con cha cha u ng. Cha
ng, chu ba c nha chu ng dI nuo c ngoa I nhu dI cho , co nhI u b ng I c,
IY KH C C!NC 138
nhI u may ma n. Ma frong s ho , m f s cha ng co kha nang, da o du c g.
Ho duo c huo ng nhu ng cu a ma ho cha ng da ng duo c huo ng.
C ba f r va o Tha ng. Anh cha ng na y Ia con cu a m f gIa dnh vu a
co fh Iu c vu a co fI n. C c mo I ca ch Ia m cho cha ng cng fu na y ch f m
ch f m f v c cho c Ia nguo I kI p fruo c cu a cha ng. Nhu ng c ga I kha c
mn dang h d I vo I gIa dnh cha ng, so vo I c fro nn khng co m f chu f
nhan sa c.
Trong fhm fm, Nhung khng yu Tha ng. Nhung c dI Ia I fhn
m f vo I f f ca ca c fha nh vIn frong gIa dnh Tha ng, nh f Ia vo I u Tha ng,
Ia nguo I gIu p vI c fIn c y, frng nom nha cu a cho gIa dnh. a cu ng Ia
nguo I ho ha ng. a khng ch ng khng con v fruo c dy ba o va o ca I fh
cao khng d n fh p khng fhng, nn Io fho I. Tha ng chu n b mua sa m
nhI u fhu va d ha n va o m f gIan bu ng ga c haI. T f ca nhu ng xo ma y,
xo da p fI vI ca f xo f, ma y a nh ha o ha ng, va ng ba c, fI n nong cu a b mo
d u duo c dua sang gIan bu ng da nh rIng cho Tha ng chu n b cuo I
Nhung. M f bu I frua Nhung ra g n b n xo KIm Ma , fh y m f chI c xo
fa I nho d ngang pho pho , cha m Io ng duo ng. Anh Ia I xo ngu say ngay
bn ca nh sau m f chuy n dI xa m f mo I. Nhung d n g n, dI dI Ia I Ia I,
Ia m cho anh Ia I xo fhu c d y. Anh fa II n fInh nhu sa o s u va Ia m quon
ngay vo I Nhung, mo I Nhung dI an u ng. Anh Ia I xo co n fro co no f ba ch
dI n fhu sInh, say m c bo ngay I p fu c.Ho no I chuy n vo I nhau r f fm
d u y ho p Anh fa da , d . u ng nhu Nhung fhuo ng no I, ra ng c khng
cua fh fhI, c da cua fh aI cu ng pha I d . n nha Tha ng, ca nha v
qu, chI co n Ia I ba gIu p vI c. V hm fruo c Nhung va Tha ng da ng I vo I
nhau o duo I nha ma I. ! Tha ng da bI f va cho ra ng dI na y dang chu n
b cuo I nn khng ma y may nga c nhIn v vI c Nhung d n duo ng d f Iu c
Tha ng khng co nha . Nhung vuI vo : ! oI! con ga I cu a u d n bI u u ca I
na y dy. Nhung frao cho u Tha ng m f go I ba nh c m co |a f do va m f
bo c suo n, r I ba o: Anh Tha ng cu ng sa p v , u Ia m cho mo n suo n chua
ngo f dI r I m y u con fa an com vo I nhau. No I doa n, Nhung dI fha ng va o
frong nha , In ga c haI fham fhu fh f nhanh r I Ia I xu ng vo I u Tha ng.
- Con do I Tha ng v nho . Tha ng cu ng so co qua bI u u d y - Nhung
nu ng nu.
- A , fh na y nho . C do I Tha ng ngoa I na y, d fI ra da ng b p Ia m
mo n suo n. A ma Ia I co n m f I qu n a o c n pha I gIa f nu a chu - ! Tha ng
no I r I dI v phia
nha b p o ma f sau.
Nhung go I anh Ia I xo da nh xo va o. uI xo vu a du ng va o f ng haI.
Mo chI c khoa cu a pho ng fo fuo ng, Nhung chI c n m f ca I dInh va
m f quo fam Ia xong. Anh Ia I xo fro fha nh m f phu khun va c chuyn
nghI p, dua f f ca bao nhIu cu a ca I da f frong pho ng xu ng xo, Nhung
nho f f f ca mo I fhu quy gIa nh f va o va II. Su c ma nh cu a fnh yu Ia v
dch, ho Ia m duo c f f ca mo I vI c.
ChI frong m f fho I gIan nga n, vI c chuy n ca ca I kho In xo f da
xong. Xo r ma y pho ng dI fh f nhanh, vo ng vo o, dIn da I. Anh Ia I xo sa n
ma u gIang h Ia ng fu , mo ma ng finh d n vI n ca nh maI sau. Xo dI duo c
m f doa n, d n qua ng d g n phia dI In c u Chuong uong. Nhung d
ngh du ng xo Ia I m f chu f d nghI ngoI va I y Ia I fInh fh n. M I nguo I
m f chaI nuo c ngo f, ho vu a u ng vu a nhn nhau khng cho p ma f. Nhu ng
fin hI u ho pha f ra c ng huo ng vo I nhau. R I, Nhung vo I ca I mu Iuo I fraI
kI u My frn d u anh Ia I xo va chu p In d u mnh, ga f anh Ia I xo sang
bn pha I va ng I In Ia I xo. n ch d quaI g n ba I Phu c Xa , Nhung
v n cho xo n ma y. C ko o anh Ia I xo xu ng cu ng Ia m va I d ng fa c fhu
gIa n. Ho na m fay nhau. Anh Ia I xo ngu I hoI fo c m cu a nguo I do p. Trong
nha y ma f, Nhung du ng vo fhu f no m anh Ia I xo nga du I ra m f qua ng
xa. C nha y phu c In xo, pho ng fha ng. n m f ngo ph , Nhung da fIu
fhu duo c f f ca nhu ng d da c co frn xo nhanh nhu Ia m a o fhu f. Nhung
d n fI n va va ng ba c va o m f chI c va II nho hon cho go n. Vu f bo khng
fhuong fI c ChI c va II c ng k nh. n muo I m f gIo dm, frn xo khng
co n ha ng nu a. Nhung Ia I xo In doa n duo ng g n d n VoI Phu c, d na m
Ia I do , ha chI c xo PogI mo I foanh xu ng. ChI c xo Ia qua chuy n dI pa
rI cu a b Tha ng cho. Nha y In xo Nhung pho ng vun vu f nhu m f bo ng
ma qua O C u CI y oa I Mn r I v uo I.
Tho I gIan frI dI chu ng sa u, ba y fha ng. Cha ng aI co fh fm fh y
fung fich cu a Nhung fuy c v n fung f y nay dy maI do . Co dI u,
IY KH C C!NC 140
Nhung a p du ng nhI u kI u hoa frang va Iun Iun fhay d I phu c frang.
I nhIn, c co r f nhI u fI n. Iu c Ia Ian Iu c Ia I Ia Hu . Nhung s ng r f
r ng ra I fhoa I ma I, fIu fI n ba ng fhich va co quan h ba n bo vo I m f s
nha van, nha fho fro . a m na y cu ng hay hay. Song ho chI hI u bI f m f
s kI n fhu c v van hoa ngh fhu f ma r f ngo ngh ch v ma f xa h I. Ho
kinh fro ng va fn su ng Nhung, ca m on f m Io ng nu Ma nh Thuo ng Qun
cu a Nhung.
n fha ng fhu fa m, frong m f qua n gIa I kha f, Nhung ng I m f
mnh, da ng hoI m f mo I. C nghI fro Ia I c I ngu n, fhich ca I Iu c mnh Ia
c bo fa m fru ng frong ao Ia ng. Phia go c qua n co anh cng an doo kinh
rm dang nh p ca ph. Anh fnh co nho mang ma ng ra nhu ng da c dI m
cu a Nhung. Anh cu ng khng fIn va o fri nho cu a mnh nu a. Nhung cu ng
mu n Ia m quon vo I Nhung. Cu ba f chuy n ca I da , ch f aI ma nga I.
Khng ngo ca I cu ho I khng chu dich cu a anh Ia I xa y ra m f su vI c
khng Iuo ng fo I. Anh cng an d n bn ba n, mnh hoI cu I xu ng:
- Thua ch. ch co pha I Ia ch Nhung khng a 7
- Vng co Io Ia s ph n. TI fra gIa cho saI I m cu a fI TI Ia
Nhung...
Nhung s ng o frong fra I ca I fa o chu ng hon m f nam. O dy c s ng
kha c ha n vo I nhu ng nguo I cu ng b gIam gIu . a ng nhan sa c, ngh Iu c va
ba ng m y mI ng vo bI fruy n cu a nguo I xa phang, bo n d u g u ha ng
nh f cu ng pha I kIng n c. o n chu ng da nh f f ca mo I su uu a I cho c.
Hon nu a, c Iun Iun nh n cho rIng mnh m f chu f co n chIa h f chu
mo I nguo I. Ia I co m f chuy n xa y ra Nhung fhuo ng kin da o d n g n
phia da y ca c fu nhn nam. NoI do , co m f cha ng fraI fn |a Nam, co m f
frnh d uyn ba c co Io chI co cha ng mo I hI u duo c Nhung, cha ng mo I
ho p vo I fnh dI u mun vo cu a Nhung, cha ng khng do p r n ra ng nhung
co dI ma f vuong v f m f n I bu n mun fhuo . HaI nguo I da co vo I nhau
nhI u cu c ga p go bn m y g c cy fo. Xung quanh Ia cy c I r m ra p,
sa ng, chI u d u Io mo m f fhu a nh sa ng u u f. Ho ca fu ng nhau va cu ng
kho c vo I nhau Nhung n I dau fr n fh . Nhung d ng vIn Nam c ga ng
ca I fa o va ho n I y nhau khI cha ng ra fra I. Ho nha c nhau s ng d ga p
nhau va v nhau. ChI c n ho bn nhau Ia co du su c d dI d n cu ng fro I
cu I d f.
Mo I nguo I Iun yu c u Nhung k cho ngho chuy n, na o Ia chuy n
Ty, chuy n Ta u, chuy n phuu Iuu, fnh a I... Ho m m n v fa I k
chuy n cu a Nhung, nh f |a nhu ng chuy n ba hoa c chuy n v nguo I mo
cu a c da pha I dI fu d n nam ba muoI chin fu I. n nam b n muoI fu I
ba mo I bo chu a va Io n Iu f co con vo I m f nguo I da n ng ba y muoI
fu I...Nhu ng chuy n na y duo c k r f xu c d ng vo I nhu ng chI fI f co
ca nh... Nhung co n gIu p do m f s vI c cho fra I va cho ca f p fh fra I nu .
Cho nn ca c gIa m fh, qua n gIa o fhuo ng bo qua cho Nhung nhu ng dI u
co fh ba f bo hoa c xu pha f.
H f ha n ca I fa o, Nhung Ia I v uo I. NoI dy khng co d f Ia m an,
d ng fI n kho kI m Ia m. Vo I haI ba n fay fra ng, Nhung vay muo n chu f if,
chung v n vo I m f ch ba n, bun ba n qu n a o may sa n o cho CIo I. M y
fha ng sau, Nhung bun ba n m f mnh. o I ma I khng fh y fIn fu c g v
Nam. C nho d n m I fnh vu ng fr m vo I Nam frong ru ng nhu ng nam
fruo c. C cho Ia cu c do I fnh duyn cu a mnh da h f. C Iao va o bun
ba n va ph f In nhanh cho ng. Hay Ia s ph n da dua Nhung d n cho
CIo I chang7 Nhung nghI fh m Nhu v y.
f cho CIo I fh f d Ia m gIa u. C da qua m f va I cu c fnh, I y va I
nguo I ch ng r I Ia I bo . C da co frong fay ba sa p ha ng va fro nn n I
fI ng vo I ca I fn Con Phuo ng hoa ng cu a cho CIo I. Cu ng co nhI u faI
fI ng v c. Nhung khng d y m y d n du Iu n xung quanh. Nhung cu
f n fa I m f ca ch fich cu c. Khng bao gIo co fm fra ng bu n na n. Nhung
hI u ra ng mnh c ga ng Ia m cho cu c s ng cu a mnh dI In fh bao gIo
cu ng co nhu ng ko ghon gho f. o Ia Io fhuo ng. N u nhu Nhung v n co n Ia
Nhung o ca I d f Phu Xuyn xo xa c, ngho o na n fh Nhung so pha I chu c
I y su khInh ro , nhu ng su Io Ia ng ko o da I va Nhung khng co n duo c bI f
m f chu f g ngoa I ca I Iu y fro Ia ng bu n I y nuo c do ng. y gIo kha c,
Nhung da co du kha nang d hoa nh p va d I pho vo I cu c s ng, da hI u
duo c bao nhIu dI u mo I mo , h p d n cu a cu c do I. Nhung co n duo c fI p
xu c ga p go vo I bao nhIu con nguo I fuy f vo I ma Nhung yu m n. Nhung
IY KH C C!NC 142
ho c ho I duo c o ho mo I | ca ch an, no I, go I mo va fhu c su Ia m chu cu c do I
mnh. Nhung ca m on cu c s ng, ca m on ca I qu huong ngho o na n va
nguo I mo dau kh cu a mnh).
Hon fh nu a, vI c kInh doanh cu a Nhung da dua Nhung In m f v
fri da ng n , Nhung duo c nhI u nguo I quy fro ng, Ia I co chn frong h I fu
fhI n f m Io ng va ng gIu p do ca c fra I m cI, h I nguo I mu va gIu p do fu
su a nhu ng dI fich Ich su van ho a. Ch pho ng vIn nha ba o fhn fhI f vo I
Nhung r f quy Nhung va da d ng vIn Nhung nhI u, ch da nh gIa :
Nhung Ia m f phu nu d y fri fI n fhu , fhich ho p vo I cu c s ng mo I co
f c d vu ba o. Nhung gIa u IInh h n, nhI u gI c m ng, Nhung co n dI xa.
R M TR!O NC
Tn c Ia Thanh, nguo I Ia n uong, s ng fa I m f Xo m nho vu ng d I
fhu c Vu Y n - Phu Tho . Thanh 18 fu I. C dI frn xo Iu a su f ca dm.
C da pha I dI b fu Iu c nha nhom f I, v I va ng, I f d f d fo I duo c ga. C
so anh ca va ch du bI f r I II c v fh cu c cha y fr n kho I Ia ng cu a c
so khng fha nh. C b nguo I anh ca o p ga cho m f anh cha ng Ia m cho o
Tha I - NInh, fn Ia Ia c va da nh n cu a Ia c m f s fI n haI frI u d ng
HaI nam fruo c dy, mo do cu a Thanh qua do I C pha I o vo I nguo I anh ca .
o dy, nguo I fa v n hay nha c d n cu: Quy n huynh fh phu f, c
khng nh n Io I I y Ia c. C xIn vo I anh ca ha y fra Ia I s fI n cu a Ia c.
Nhung nguo I anh ca no I Ia da fIu g n h f cho bao nhIu chuy n frong
gIa dnh. Anh fa d da nh va du ng du mo I a p Iu c o p Thanh I y Ia c. HaI
hm nu a Ia nga y cha m ngo va b n hm sau Thanh so v nha ch ng. Th
Ia mo I vI c so du va o d y.
- m khng I y.
- m pha I ngho Io I anh ch.
Thanh bu n Ia m, c ng I xu ng b c cu a, cu I ma f. Nhu ng gIo f nuo c
ma f cha y xu ng.
- Kho c ca I g chu c Con ga I Io n, pha I dI I y ch ng.
M y nguo I ba con bn ca nh bI f chuy n. Nhung ho cho Ia nguo I
anh ca Io vI c du ng vo ga ch ng cho om Ia m f chuy n ho p vo I fhIn kInh
da nghIa. Nh f Ia khI ca haI cha mo d u khng co n. S ph n ca fhI!
fhanh dI b m f qua ng r I In f dI d n ga, v fha ng Ha N I.
Xu ng ga Ha N I, Thanh dI v phia Vo ng. C va o nghI frong m f qua n
nuo c. a chu qua n da ng nguo I dn h u, bI f ngay Thanh Ia nguo I o xa
fo I a ro c nuo c cho c ga I va nhn ky c ga I fu d u d n chn. a ho I:
- C o du fo I7
IY KH C C!NC 144
- Cha u o Phu Tho fo I.
- C v du by gIo 7
- Cha u...cha u co n... .
Ch f! C dI m f mnh a 7 Khng co aI quon chu 7
- Vng
- C II u fh f, fI pha I gIu p do c ko o kh n d y...
- Thua ba , cha u fr n gIa dnh. Anh ca cha u p cha u | y m f nguo I
ma cha u khng fhich... TI hI u r I, fI o dy co m f mnh. Trng c nho
nho m, fI m n c d y Th ho c d n Io p m y r I7
- a , d n Io p 10 a ...
- ! , cha c mu n fm vI c Ia m...
- Vng a .
- Th dnh Ia m vI c g7
- VI c g cha u cu ng Ia m duo c.
- Th co fa m gIu fro duo c khng 7
- uo c a
a uong go I m f c u fhanh nIn o bn nha d I dI n sang ba o: Na y
c u T oI! TI co m f c cha u co fh gIu p vI c frng con cho ch Ha ng
nha c u d y. C u dua cha u no In cho ch fa xom ma f. Ch y dang c n.
C u T v nha I y xo ma y do o Thanh d n nha ch Ha ng. o Ia m f
ngI nha mo I Ia m. Ch ng ch Ha ng ra mo cu a, do n haI nguo I va o, ba o:
Va o dI. u ng fruo c cu a pho ng chinh, Thanh ru f ro . Iu c na y co fI ng
da n ba o bn frong vo ng ra: Va o dy. HaI ca nh cu a mo . Thanh buo c
va o.
Cha ng fhanh nIn ba o vo I c ga I: TI Ia om anh ch fI o dy. C
cha o ch Ha ng va anh Tn dI!. Thanh cu I cha o. T no I m f va I cu vo I
anh ch r I xIn pho p v ngay v b n vI c. Anh Tn mo cu a bu ng bn
ca nh ra ba o Thanh cu ng va o. n frong co m f gIuo ng, m f ha nh m y
chI c gh . Ch Ha ng va o fhoo. Ch b f ca c dng fa c dI n cho c ga I bI f
r I chI va o chI c gIuo ng: T I c ngu o dy... Tu hm do , c ga I gIu p vI c
cho ch Ha ng. Chu y u Ia frng con cho ch. Ngoa I ra co n pha I gIa f gIu
cho ca nha va Ia m f f ca mo I vI c Ia f va f Iuong fha ng Ia 200 nga n d ng.
Anh Tn Ia m vI c o co quan b . Ch Ha ng Ia m vI c fa I m f cng fy IIn
doanh vo I nuo c ngoa I. Ngho du, Iuong cao Ia m. Tha ng IInh fI n cng
d u fIn, Thanh mua m f chI c bu f bI va m f cu n s con d ghI nh f ky
m I khI co duo c chu f fh gIo franh fhu .
Tho I gIan d u, ch Ha ng khng bI f Ia Thanh fhuo ng ghI nh f ky
ma chI fuo ng Ia Thanh do c ca c sa ch, ba o cu da f Iung fung frn ba n.
Trong nha Iun co nguo I mang d n na o fhf, na o ca , fru ng, hoa qua .
Thanh ho I ch Ha ng xom nhu ng fhu do co pha I fra fI n khng7 Ch Ha ng
ba o: Co ca I g ma an khng duo c du Nhung Thanh cu fh y ca c nhn
vIn mang d n cho ch Ha ng nhI u fhu ma cha ng fh y pha I fra fI n bao
gIo .
m khuya, Thanh v n d do n sa ng, c ghI nh f ky va gIo ca c
frang sa ch, ba o gy nn nhu ng fI ng s f soa f Ch Ha ng da ng ha ng m y
fI ng r I Ia I m y fI ng nu a. Thanh bI f Ia ch Ha ng gIu c mnh fa f do n.
Trong m y fo nh f ky cu a Thanh co nhu ng do ng ghI r f fhuong fm,
Ia m roI nuo c ma f. C pha I Iau dI ngay, khng da m kho c. Tu sau khI cha
mo c qua do I, c da hI u ro Ia khng nn kho c. Kho o so Ia m cho nguo I
kha c gho f. Ch Ha ng co r f nhI u qu n a o do p. Ch cu ng cho Thanh m f
va I fhu cu ma ch khng du ng fo I. Nhung vo I Thanh, chu ng da Ia do p,
f f va mo I Ia m r I. Thanh ca m d ng qua , no I Io I ca m on cu Iiu riu. Ch
Ha ng ba o: Khng pha I ca m on. Sau na y cu Ia m vI c f f Ia duo c r I....
I! Cha ng ho a ra nhu v y Ia m y : fha ng fruo c dy , Thanh Ia m vI c
khng f f hay sao nhI u Iu c, Thanh nho nha qua . Nho nhu ng ngo n nu I
nhu ng qua d I fr ng cy do , cy co . Nho nhu ng con su I ma f Ia nh. Nho
mu I cho u fhom mu I m f ong. Ch Ha ng ba f d u d y d n nhu ng do ng
nh f ky Cu a fhanh. Tuy ra ng, chu ng khng d ng cha m g d n gIa dnh
ch Ha ng, nhung chu ng cu nhu frong fI u fhuy f ch cho f nho ra nhI u
dI u. Ch fh y chI frong co m y fha ng ma Thanh da do p ra nhI u.
Thanh nhanh nho n, kho o ma nh, Ia I co duyn fh m. ThInh fhoa ng, ch ng
ch Ha ng Ia I khon Thanh: ! , ma ma no Ia I cu do In nhu ma u m n
IY KH C C!NC 146
chin. ThI, ch f r I, hnh nhu c u om anh Tn cu ng Iuu y d n no . NghI
IIn mIn m f Iu c, Ha ng va o frong pho ng, vo na f m y fo gI y r I Ia u ba u:
!KI u na y, no so khng chu Ia m vI c gIu fro o dy! No so do I fho I d
Ia m nn m f vI c g fo fa f7... A ma ba fh y bo I da cha ng ba o r I d y u7
a ba o dI ma f cu a no Ia dI ma f nho n frung hu u fhuy Ia m cho bo n
da n ng ch f m f...Con bo so fro nn nguy hI m cho chinh ca I gIa dnh
na y. Ma chinh ca I m I fnh gIu a Ha ng va T cu ng khng pha I khng co
v n d .... C fu khuyn nhu mnh, cuong quy f khng d Thanh gIu p
vI c cho mnh nu a. VI c na y chua no I ra vo I aI ma c u om ch ng ch
Ha ng da d n ho I fham, do xo f. C u T khuyn ch Ha ng khng nn bu c
Thanh fhI vI c v ch Ha ng sa p h f fho I gIan nghI pho p r I, sa p pha I dI
Ia m, c n su gIu p do cu a Thanh. nh n ma nh Iy do c n cho Thanh fhI
vI c, Ha ng k ra m f Ioa f nhu ng khuy f dI m Ia f va f cu a Thanh nhu: Co
I n fa m, Thanh da du ng ca c d hoa frang cu a Ha ng, Thanh du ng qua
nhI u gI y v sInh v.v... T f ca mo I y kI n cu a Ha ng d u b c u om ch ng
ga f dI h f. Ia I co n chuy n ma Ha ng chua xom Ia I ky , hnh nhu hm
fruo c, Ha ng b m f m f fo 50 nga n d ng fh pha I.
Ch m f o du7
- Trong nha .
OI! Cha c ch cho aI vay hoa c fIu m f khoa n na o do
- Khng. Nh f quy f fI cho con bo ra...
- ao gIo 7
- Ngay sa ng maI . Khng nn. Ch sa p dI Ia m r I
- Sao Ia I khng nn. I Ia m fhI fI xIn nghI cu ng duo c. om fm
cho nguo I fhay fh da r I ha y cho c fa fhI vI c...
- Khng...
Sa ng nga y hm sau. Ha ng ba o Thanh fhI vI c. Nhu con chIm xu Ia ,
roI fu frn khng xu ng va b ga y ca nh, Thanh nga c nhIn qua , nuo c
ma f fra o ra. C ho I: Sao ch Ia I fu bo om7
- C bI f r I d y.
- khng. m cha ng bI f g ca .
- C khng bI f g, fI v n cu khng muo n c.
- Th co n om bo 7 Thanh dnh nha o va o vo I du a nho o bu ng frong.
Ha ng gIu Ia I ba o:
- Khng c n.
- m r f fhich no ma ...
- Thich cu ng khng c n c frng nom nu a.
Thanh fhu x p d da c, bo va o fu I xa ch. M f haI b qu n a o,f p
nh f ky , ca I bu f bI v.v... C nhn Ia I frang phu c frn mnh. Toa n Ia ca c
fhu cu a ch Ha ng cho ca . C co I chI c a o bo Iu zng ma u ra, fra Ia I cho
ch Ha ng.
m fra Ia I ch ...
TI cho c d y. Na o co n vI c g nu a khng7
Khng a .
- ThI...C dI...
Thanh buo c ra kho I cu a, rom ro m nuo c ma f, kho c khng nn fI ng.
Sau Iung c co fI ng do ng cu a. Thanh fro v qua n ba uong. C bu n ba
m y hm v nho fha ng bo con ma c da cham ba m no , no mo I da ng yu
Ia m sao7 Ma no cu ng yu Thanh Ia m sao7 a uong k h f ca cu c do I
cu a ba cho Thanh ngho. y gIo , ba s ng co m f mnh frong ca I qua n
nho ba n nuo c va qua va f f I Ia I v nha fa I khu f p fh nha ma y o g n do
a nh n Thanh Ia m con nuI Ma Thanh cu ng fho m co m f nguo I mo .
Th Ia haI con nguo I f I nghI p do ga n bo I y nhau. a uong co m f
can h frong khu f p fh nha ma y do ch ng d Ia I. Chinh noI dy, Thanh
da mo Io p da y fhm cho ca c om bo ho c Io p 1, 2 va 3. S ho c sInh d n r f
dng. Th Ia Thanh fro fha nh c gIa o c p I. M I nga y c da y haI bu I. Co
khI d n ba bu I. Th f khng ngo , fI n fhu duo c ha ng fha ng fo I frn haI
frI u d ng. Hon ca s fI n ma fruo c dy anh ca cu a Thanh nh n cu a Ia c.
C duo c ca c ho c sInh, ca c v phu huynh yn m n. C co nhI u sa ng fa o
frong vI c da y ho c. Mo I vI c frong nha , ba uong gIao ca cho Thanh. Vo I
IY KH C C!NC 148
ba , Thanh Ia con ga I cu a ba . I Iu c co gIo r I, c ra gIu p vI c cho ba c
Vuo ng, Ia m du vI c frong cu a ha ng Phofocopy, do ng sa ch do p, da n ny
Ing v.v... C nghI pha I ho c fhm nhI u ngh , pho ng khI khng Ia m ngh
na y fh Ia m ngh kha c. C gIu p cho ba c Vuo ng nhI u sa ng kI n hay. an
dm c fhoo ho c Io p fI ng Anh.
Tnh yu da d n vo I Thanh. C fu bI f ngay nguo I ba n fnh d u
fIn. Anh fa fInh fa o qua , khng ho ra m f chu f g kho da I frong khI yu
nhau. Anh cha ng fhu haI khng fa ng hoa cho Thanh frong nga y sInh
nh f cu a c. C cu ng do I m f fu n d xom anh fa co y dnh nghIm
chInh, fa ng c chu f d v f nho na o d y d fo Io ng h I I I khng7 Anh fa
khng d n. Thanh Ia I yu Tha I. Ho say da m nhau, fh fh f du dI u.
Nhung da 3, 4 fha ng fro I ma Tha I khng h da d ng d n vI c dua Thanh
v fha m qu va cha mo cu a Tha I. Th Ia Thanh chu d ng nha f fnh vo I
Tha I. C Ia I Iao va o cng vI c va fu ho c. y gIo , Thanh da Ia c ga I kha c
ha n fruo c. C da ho c duo c nhI u dI u. Sau hon haI nam o Ha N I, c xIn
pho p ba uong v fham qu. C Ia I v vo I nhu ng con duo ng nho Iuo n Io
nhu nhu ng con ra n, Ioo In nhu ng qua d I do ro p bo ng cy. M y da m d I
xanh nhu ng cy co xoo , nhu ng nguo I ba con, dn Ia ng ru nhau dI ha I
cho ... T f ca d u r f quon fhu c ma cu ng r f bo ngo , bn rn. o n fro con
fr ma f, nhn c. Chu ng khng bI f ra ng c Ia nguo I cu ng Ia ng vo I
chu ng. V d n nha nguo I anh ca , n I dau bu n xua fra n ng p. C kho o
cha, kho c mo , kho c cho ba n fhn cu c do I cu a mnh. a con Ia ng xo m
sang fham c, vuI nhu nga y T f. C mang nhI u ba nh ko o ra mo I mo I
nguo I va phn pha f cho bo n fro con. C dI fham h f nha na y d n nha
kha c. n du c cung bI u m f chu f qua ba nh, fhI c a o, ca I khan hoa c
fhuo c va I... T I d n, c dua cho anh ca s fI n ma fruo c dy anh da
nh n cu a Ia c. C cu ng dua fhm cho anh ch m f s fI n Ia m v n.
Sau nam ngy v fham qu, c fro v Ha N I d Ia m an sInh s ng
va ho c f p. Va by gIo c co y cho n frong s m y nguo I ba n fraI cu a
mnh, m f nguo I co fh Ia m ba n fram nam vo I c. I u na y, c so Ia m
duo c Tuong IaI o frong fay c.
OI N T V A N ONC HA NO I NH! NC NM X!A
Nhu ng nam fu 1920 - 1930, o nuo c fa, nguo I da n ng khng bu I fo
nu a, ma da ca f fo c nga n, d duo ng ngI I ch sang m f bn. o nng fhn
co ca c ba c pho ca o xa ch d ngh dI kha p noI Ia m vI c ca f fo c va I y da y
faI oho kha ch ha ng. Nhu ng nguo I I y da y faI duo c ua chu ng va ho
mang Ia I khoa I ca m cho kha ch. a xu f hI n ca c kI u d u hu I cua,
kI u phI I d p, KI u haI bn fo c va f qua faI go I Ia kI u fo c go ng kinh.
O ca c fha nh ph , da co nhu ng hI u ca f fo c hoa c nhu ng dI m ca f fo c o go c
ph hoa c g n cho . Mo I nguo I fhuo ng ma c qu n Ia fo a, ng r ng, du ng
fh p, ca p qu n co chu ng 20cm. KhI ma c, ho v haI d u ca p qu n Ia I r I
fha f va o vo I nhau. Co nguo I Ia I du ng fha f Iung va I fha f ra ngoa I ca p
qu n. KhI c n fhI f Ia m vI c g do , ho ru f ca p qu n ra ngoa I fha f Iung
fo a ca p ra ngoa I. Nhu v y, fu fh Ia m vI c so duo c go n gho hon. Co khI
Ia I cu n d u ng qu n In, go I Ia xa n mo ng Io n. Cu ng co khI ho ma c
qu n cu f, chI c qu n r ng co chn quo na y r f Io I ha I. No khng so m f
n p, r ng ra I, gIu cho ca c b ph n fhn fh bn frong duo c fhoa ng, ma f,
khng b go bo . Va do Ia dI u kI n f f Ia nh nh f d ca I nha ma y ch fa o
ra fInh fru ng fI n ha nh cng vI c duo c fhu n Io I nh f. Thng fhuo ng
fh a o va qu n d u nhu m nu hoa c nhu m nu nhu m fhm bu n d co
ma u sa c s m hon va ma c b n hon.
KhI dI ra ngoa I, ra dnh hoa c dI choI du do , ho ma c qu n fru c bu
fra ng va chI c a o da I qua d u g I hoa f chI c a o fho fhm. Trn d u qu n
khan chif hoa c d I khan do ng do ca c cu a hI u Ia m sa n. ChI c n d I In
d u Ia xong, khng c n pha I chif fu ng n p. Nhu ng nguo I co ho c ha nh,
gIa u co hoa c chu c sa c fh ma c chI c a o da I fra ng bn frong. Ngoa I Ia
chI c a o xa co hnh nhu ng chu fho . Trong nhu ng nga y T f, nga y I
hoa c nga y quan fro ng na o do , m f s if nguoI ma c a o g m ma u, co fhu
nhu ng chu phu , quy , fho , khang, mInh. fra nh cho chI c a o g m qua
IY KH C C!NC 150
sa c so , choa ng ngo p, nguo I fa ma c ra ngoa I m f chI c a o xa r f mo ng.
Nhu , v y IaI gy duo c hI u qua fh m my cao...
Nhu ng nam 1935-1936, o Ha N I, nha fho Vu Hoa ng Chuong d
fu fa I foa n Ia I da y van o fruo ng uo I. ng ma c a o g m phu a o xa, chif
khan do ng, dI ha I cao, da fa o nn m f nI nI m dn f c, hoa I c va fm
IInh. Su fhu c ra, cha ng fa, nhu ng anh hu ng ha o kI f, nhu ng vi co chu c
sa c cao Ia I co n ma c ra ngoa I m f chI c a o phu ng da I, r ng ma u Iam.
KI u ma c na y r f do p ma u sa c ho a ho p vo I nhau m f ca ch ha I hoa , vu a
nghIm frang, uy vo ng Ia I co finh ngh fhu f cao Mu a ro f, nguo I bnh
dn ma c a o bng da I hoa c nga n. Ho d I nhI u kI u no n, dI gu c, dI gI y
CIa nh, fh m chi Ia dI chn khng. .Tu nam 1935 fro dI, o ca c fha nh
fh, nhI u nguo I da ma c u phu c: Nh f Ia fu nhu ng nam 1975 d n gIo ,
ca c cha ng fraI va ca c v du ng fu I cu a fa o h u h f ca c fha nh fh va ngay
ca o nng fhn cu ng d u an ma c kI u u. Ho fI p fhu ca ch an ma c cu a
ca c nuo c phuong Ty r f c u ky .
Qua fham do y kI n cu a m f s nha van hoa nuo c ngoa I v chuy n
may ma c cu a gIo I da n ng nuo c fa, ch ar ang Chon, nguo I My , no I:
Thanh nIn Ha N I an ma c r f do p ma co n ky Iuo ng hon ca nguo I My
chu ng fI, ho ma c pha p hon chu ng fI. Ch Vando VIoIo nguo I I, no I:
TI da dI nhI u nuo c frn fh gIo I, fhanh nIn Ha N I ma c CompIof
khng fhua b f cu m f nuo c na o. Ho ma c do p Ia m. Ch CafhorIno
Iamond co n no I: Ho ma c mI n ch.
a n ng nng fhn cu a fa s ng r f pho ng khoa ng. Cuo ng d Iao
d ng chua cao. Tho I ky nng nha n co n nhI u, ngay ca khI ho Ia m fhm
chu f ngh phu . Ho hay In Ia nha no nha kIa d ba n chuy n Ia m an va
fro chuy n. ThInh fhoa ng Ia m dI cho n ruo u ngang cho In huong cu c
do I. u a an cu a ho gIa n don. Toa n Ia nhu ng fhu c an fuoI, co sa n ngay
frong nha , frong vuo n ao. Ho kI m duo c con ca , fm, cua, ch, Iuon,
fra ch v.v... Ia m an II n. Ra vuo n I y na m rau b ngo f, m ng foI, rau
day Ia xong. Nguo I fa fhuo ng no I: ,Cua d ng canh rau day, mu I vu ng
huong fhom ngay. Nha na o cu ng co chum fuong, ao rau mu ng, va I ca
hoa c dua... Nguo I fa chu y d n Iuon b duong va ch b m. Ca dao co
cu: Co ao rau mu ng, co ca d m fuong7 KhI an pha I frng n I; ng I
frng huo ng, pha I mo I nhau cho I pho p va Ich su . Trong bu a fh y nguo I
fhn quon pha I mo I cha o fha nh fhu c: Io I cha o cao hon mm c ! ThInh
fhoa ng ho dI an gI , an da m, fh fha h ma say sua. Ho choI co , choI du,
choI cy ca nh, cho I ga , xom ha f fu ng, ha f cho o, ca I Iuong v.v... Nguo I
du ng fu I co n da nh nha n, da nh f fm: Ia m fraI bI f da nh f fm, u ng
fra ma n ha o, ngm fho nm fruy n KI u7 ...
Xua kIa, nguo I fa nghI ngoI fa m frn chI c cho ng fro hoa c chI c
vo ng du dua. Ho ngu frn pha n g , pha n g m b n hoa c nam f m g da y
gho p Ia I vo I nhau, k frn dI m g r f vu ng cha c, nhu ng f m g na y
cao khoa ng chu ng 40 - 50cm. Nhu ng f m va n gho p fha nh pha n na y xu f
hI n frong cu ha f cu a Th M u frong vo Quan m Th Kinh. KhI Th
M u va anh N say da m nhau r f mu c, ho cu ng nhau ha f: Ta v xo f m
va n da y. R I v ba o vo I mo , fh y bI f fIn Nhu ng f m va n na y cu ng
nhu m ma u phong fnh.
Co nhI u nha , vo ch ng fro khng ngu chung vo I nhau m f gIuo ng,
nh f Ia ca c gIa dnh co n du cha mo , anh om. Vo ch ng ho ho n ho vo I
nhau da nh du kich va o m f Iu c fhich ho p na o do . o v y, ho fh y fnh
duyn cu a ho mo I mo hon, hoI co chu f vu ng fr m va cu ng v v y ma ca m
fh y ngon Ia nh hon.
Ho cu xu vo I nhau fh f fha , ch f pha c, quy fro ng fnh ba n, kinh
fro ng nguo I nhI u fu I hon. Ra duo ng ga p nhau d u cha o ho I fhn m f
va vuI vo . Thanh nIn va ca c v du ng fu I o fha nh fh co do I s ng v f
ch f kha hon o nng fhn. o vI c fI p xu c vo I nhu ng n n van ho a nuo c
ngoa I nn phu c frang nga ha n sang u phu c. Mu a ro f ma c a o khoa c
ngoa I bo Iurng, varoI, a o Ion, qu n phuIa. Ho d I mu ca f ko f, mu ca f,
mu pho f. Mu pho f cu a nguo I ngho o hoa c fa n fa , mo o mo duo c go I Ia mu
pho . I gIa y da don hoa c gI y fra ng va don go I Ia gIa y do mI cu Io...
Ngoa I nhu ng bu a an chinh fhu c ra, ho co n co nhI u Ioa I qua d an nho
nhu: pho , mI n, su c fa c, su I ca o, ca c Ioa I ba nh cho v v... o ca c fha nh fh
fhuo ng co ca c fI m an hoa c hI u cao Iu, vu fruo ng, nha ha f, nha c d u
v. v...
IY KH C C!NC 152
Nhu ng nguo I o fha nh fh r f na ng Io ng vo I qu cha d f f , khng
nguI nho d n fnh Ia ng nghIa xo m. Nhu ng nga y T f, gI , vI c ho , b c
m , xy ph n m v v ho fhuo ng v Ia ng fham qu va ho ha ng d bI u
qua ba nh, fI n nong cho nhu ng nguo I fhn hoa c nhu ng nguo I ngho o kho .
M y chu f nam g n dy, mu c s ng cu a nhn dn fha nh fh cu ng
nhu nng fhn duo c nng cao vo I nhu ng buo c fI n kha nhanh. y fhu c va
frnh d van ho a cu a ho cu ng duo c nng cao nn fI p fhu duo c nhI u
dI u mo I mo , van mmh va fu bo duo c nhI u fu c I va n p s ng fIu cu c.
Ho ra su c ba o v va pha f frI n n n van ho a fI n b , d m da ma u sa c dn
f c.
No I chung, nguo I da n ng VI f Nam nhu ng nam xua co fInh fh n
ho c ho I, cham chI, co I mo , hI u kha ch, Ia c quan. Nhu ng cha ng fraI dong
do ng, khoo ma nh, nhanh nho n, sa n xu f gIo I, Ich su , ma f vung chu
dI n fhuo ng duo c ca c ch om san do n. Ch om quan ho fh y ca c cha ng
fraI cu a mnh do p qua , da fh f In: Th y anh nhu fh y ma f fro I, cho I
chang kho ngo , frao Io I kho frao ... .

Ha Noi Van Hoa Va Phong Tuc - Q2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ha Noi Van Hoa Va Phong Tuc - Q2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HA NO I VN HOA VA PHONC T!

You might also like