Rza GLER European Security: The End of Architecture and the New NATO Paul CORNISH ngilizceden zetleyen:

Rza GLER Giri Bu makale; souk sava dnemi sonrasnda Avrupa Gvenlii kapsamnda tartma ve mzakerelerin odanda bulunan NATO, AB ve BAB kurulularnn ilevlerini ve bunlar arasnda deien ilikileri incelemektedir. 1989 ylnda Berlin Duvarnn yklmas ile birlikte, Batnn Souk Sava dnemi sresince gvenlik maksadyla etrafnda topland konsept ve kurulularn da meruluu sorgulanmaya balanarak etkinliklerinin ortadan kalkma tehlikesi belirmitir. zellikle Souk Sava dneminde sregelen dmanlklarn ortadan kalkmasyla birlikte gvenlik ve savunma kavramlarnn ne anlama geldii, tehdit in yerine risk ve istikrarszlk gibi belirsiz kavramlar kullanlrken gvenlik ve savunma alannda devletlerin neden, nasl ve hangi younlukta birbirleriyle ibirliine gidecei, ak ve belirli bir askeri tehdit yok iken NATO gibi karmak ve maliyetli organizasyonlarnn varlnn devamnn ne kadar rasyonel olaca ve NATOnun ne gibi bir yapya ve greve sahip olaca gibi sorular hem politikaclarn hem de akademisyenlerin kar karya kald nemli sorular olarak gndemde yerini almtr. Souk Sava dnemi NATO; kompleks ve deiken olmasna karn on yllarca sren ABD ve Bat Avrupadaki mttefiklerinin ilikileri erevesinde kurulmutur. Ancak ABDnin Avrupa ve kresel gvenlik asndan stlendii yeni roln yeniden deerlendirdii bu yeni konjonktrde, Bat Avrupa Devletleri kendi Ktalarnn gvenlii iin ABDnin askeri ve politik mdahale ve ilgisine ne kadar gvenip, bel balayabilirlerdi? Bu kapsamda makalede; Avrupa lkelerinin, Amerikaya artk eskisi kadar dayanmadan, Avrupa siyasi ibirlii srecine paralel olarak, kendi savunmalarn nasl salayabilecekleri hususunda araylarla Ortak Dileri ve

Rza GLER Gvenlik Politikalar oluturma abalarna da yer verilmitir. Bu balamda BABnin ilerliinin gelitirilmesi abalarnn artt sylenebilir. BAB yesi devletler, 19 Haziran 1992 ylnda BAB Konseyi Petersburg Deklarasyonu ile BABa Kar Sorumlu Kuvvetler (Forces Answerable to WEU)in grev alanlarn nsani yardm, bar koruma ve kriz ynetimi olarak belirlemilerdir. Ancak Maastricht Andlamas kapsamnda ana grevi NATO ve AB arasnda bir kpr grevine sahip olan BABa ye devletler, daha nceden, BAB ABnin savunma unsuru ve Atlantik Paktnn Avrupa Stunu olarak tanmlamaktaydlar. Gvenlik zerine Uzlama Souk Sava sonras dnemde Fransa Avrupa Gvenlik birliinin NATOnun dnda olmas dncesini daha geni kapsaml olarak aka sylemeye balamtr. Ancak Kasm 1995 aynda NATOnun 60.000 kiilik bir kuvveti Bosna-Herseke gnderme ve UNPROFOR ve ngiliz-Fransz Ani Reaksiyon Kuvvetini deitirme karar, Fransann NATO ile daha yapc ve ak ibirlii kurma niyetini aklamasna neden olmutur.1 Gerekte, Fransann NATOya yeniden yaknlama sreci birka yl kapsamaktadr. 1991 ubat aynda Fransa, 1990 ylnda Londra Deklarasyonu ile oluturulan NATO Strateji Gzden Geirme Grubunda yer alma kararn belirtmitir. 1991 ve 1992 yllarnda Fransa Savunma Bakan Pierre Joxe NATO ve Fransa arasnda gelitirilmi ilikilerin gerektiini ifade etmitir. Fakat daha sonradan, 1992 Mays aynda La Rochellede Fransa ve Almanya arasnda yaplan zirvede Kohl ve Mitterand daha nceden ileri srdkleri Avrupa Kolordusu nerisini onaylamlardr. 1996 Mart aynda Fransa ve Almanya bu kez Avrupa Ordusu fikrini aklam; ayn ay ierisinde Fransa Babakan Jupp, ABnin ihtiyalarna cevap verebilecek ve ABDnin kontrolnden bamsz olacak 350.000 kiilik bir Avrupa Ordusunu tanmlamtr. ngiltere, Almanya, Fransa, talya ve spanyaya ait birliklerden
1

Paul Cornish, "European Security: The End of Architecture and the New NATO," International Affairs, vol 72, no. 4 (1996): 756.

Rza GLER oluacak bu birlik AB denetiminde BABn ihtiyalarna cevap verecek nitelikte olacakt. 2 Bunlara ramen, 1993 ylndan itibaren Yugoslavya sorunun grlmesi ve bar koruma konularnda toplanan tm Askeri Komite Toplantlarnda Fransaya NATOda de facto yelik verilmitir. 1990 Londra Deklarasyonu Temmuz 1990 ay ierisinde NATO yesi lkeler arasnda Londrada yaplan Devlet ve Hkmet Liderleri Zirvesinde Avrupada son zamanlarda meydana gelen deiiklikler ve buna bal olarak Paktn buna uymas gerektii konular grlmtr. Bu kapsamda; NATOnun askeri ve siyasi bir deiim srecine girerek yeni ortama uyum salamas gerektii belirtilmitir.3 Siyasal alanda uyum olarak; -Varova Pakt yelerinin artk kendilerine rakip olamayacaklar ve bunlara dost eli uzatlmasnn ve bar iin ortaklk programnn gelitirilmesinin gerektii, -Mttefikler arasnda ekonomik ibirlii, refah ve istikrarn gelitirilmesinin gerektii, -Gvenlik alannda Avrupa Kimliinin gelitirilmesine scak bakld belirtilmitir. Askeri alanda uyum kapsamnda mttefiklerin kuvvet yap ve stratejileri ifade edilerek, nemli hedef belirlenmitir; -ilk olarak; Birleik Mterek Grev Kuvveti kavramnn gelitirilmesi. (NATOnun daha kk ve yeniden yaplandrlm aktif kuvvet tahsis edecektir. Bu kuvvet yksek derece hareketli ve herhangi bir krize derhal cevap verecek ekilde esnek olacaktr.) -kinci olarak; esnek komuta sistemi, ihtimal planlar ve yksek yetenek ve hazrlk seviyesine sahip ani reaksiyon kuvvetlerinin oluturulmas. -Son olarak ise, NATOnun kolektif meru-mdafaa hakk erevesinde gerektiinde byk apl kuvvet oluturmas.

2 3

Paul Cornish, a.g.e., s.757. Paul Cornish, a.g.e., s.758.

Rza GLER 1991 Roma Zirvesi Londra Deklarasyonu ile NATOnun yeni bir stratejiye kavuturulmas gerektii benimsenmiti. Kasm 1991 tarihinde gerekletirilen Roma Zirvesinde ise, NATOnun Yeni Stratejik Konsepti yaymlanmtr. Yeni Konsept esas olarak iki nemli hususu aa karmaktayd;4 -NATOnun tm yeniden yaplanma gayretlerinin merkezine Birleik Mterek Grev Gcnn konmas, -Hem geleneksel kolektif savunma ilevini hem de caydrclk, kriz ynetimi, bar koruma, insani yardm gibi dier grevleri yerine getirebilecek bir kuvveti salayacak bir yapnn oluturulmas. 1996 Berlin Deklarasyonu NATOnun Haziran 1996da Berlinde gerekleen bakanlar dzeyindeki zirvesinde, NATO bnyesinde Avrupa Savunma Kimlii oluturulmaya ve Birleik Mterek Grev Kuvveti Konsepti gelitirilmeye balanmtr. Berlin Zirvesinden kan bu sonuca gre, Avrupa Savunma Kimlii bundan sonra NATO iinde geliimine devam edecekti. Berlin Deklarasyonu, Souk Sava sonras dnemde Avrupa Gvenlii asndan bir dnm noktas olarak grlmekteydi. Ancak Berlin grmeleri, gerekte, zellikle NATOnun Avrupa Gvenliindeki ncelii, ABDnin NATOdaki liderlii ve Avrupal devletlerin ittifaka katks gibi temel sorular ve askeri ibirliinin detaylarn ieren ok uzun soluklu almalarn sonucuydu. Berlin Deklarasyonu; -Eski Yugoslavyadaki durum ve IFORun idaresi, -Kimyasal, Biyolojik, Nkleer silahlarn yaylmas, -Kuzey Atlantik birlii Konseyi ve Bar in Ortaklk arasnda yardm,
4

Paul Cornish, a.g.e., s.759.

Rza GLER -Genileme takvimi, -Ukrayna ve Rusya ile ilikiler, -Ortadou bar sreci, -Silahszlanma ve silahlarn kontrol olmak zere NATOnun kar karya olduu tm problemleri ele almtr. Berlin toplantsnda Avrupa Gvenlik ve Savunma Kimliinin (AGSK) NATO kapsamnda gelitirilmesi kararlatrld ve AGSKnin amalar daha net bir ekilde belirlenmitir. Ayrca; Birleik Mterek Grev Kuvveti Konseptine ilerlik kazandrlmtr. BMGKnin, NATOnun yeni grevlerinin yerine getirilmesi dahil, hzl ve esnek bir ekilde askeri g konulandrlmasna olanak salanmtr. Deklarasyonun en nemli blm 7inci paragraftr. Bu paragraf 3 ana hedef belirtmektedir; -Birinci hedef; yeni tanmlanan grevleri ifa ederken ayn zamanda kolektif savunma yeteneinin srdrlmesi, -kinci hedef; transatlantik ilikilerin korunmas, -nc hedef ise; NATO kapsamnda Avrupa Gvenlik ve Savunma Kimliinin gelitirilmesidir. Sonu ksmnda yazar; Berlin Duvarnn yklmasnn ve Souk Savan bitmesinin yedinci ylna yaklarken Avrupann savunma ve gvenlik gereklerinin hala ak olmadn belirtmektedir. Avrupaya ynelik askeri tehdidin niteliinin tahmin zorluu yannda ABD ile ilikilerinin de belirsizlii sz konusudur. Buna karn dier rakiplerine gre NATOnun imdi daha ok gvenilirliinin ak olduu ve NATOnun kolektif savunma yeteneinin yan sra yeni grevleri de yerine getirebilecek kabiliyete sahip bir yaplanmaya gittiini belirtmektedir.