H NH DNG

KT CU TNH TON T

Tng quan v li hp Li hp l mt b phn trn kt cu ca t ng thi n l mt b phn trong h thng truyn lc ca t. N c nh hng ti vic ra vo s trn t. S sang s i cp tc t c thc hin ngay trong lc xe ang chy v ng c ang lm vic. Chnh v vy m xut hin lc va p khi cc bnh rng khng c cng mt tc gc gi vo nhau . S ct ni li hp c nh hng rt ln ti lc ni trn. I yu cu - cng dng v phn loi li hp. 1/-Yu cu v cng dng a- Yu cu: -Khi ni phi m du khng gy ra s va p trong h thng truyn lc. -Tch phi dt khot d gi s. -M men qun tnh ca phn b ng phi nh -Ly hp phi lm nhim v ca mt b phn an ton do h s d tr phi nm trong gii hn cho php. -iu khin thun li. -Kt cu n gin. -m bo thot nhit tt. b- Cng dng ca ly hp : -Truyn c m men xon ln nht ca ng c m khng b trt trong bt c iu kin no. Mun vy m men ma st sinh ra trong li hp phi ln hn m men ca ng c truyn ti n. -Ly hp l mt khp ni truyn m men xon t trc khuu ng c n cc cm tip theo ca h thng truyn lc.

H NH DNG

KT CU TNH TON T

-Dng tch ni gia ng c v h thng truyn lc khi khi hnh, khi dng xe, chuyn s v khi phanh xe. -H thng truyn lc c kh vi hp s c cp th vic dng ly hp tch tc thi ng c v h thng truyn lc s lm gim va p u rng ca cc bnh rng hoc ca khp gi v lm cho qu trnh i s c d dng. Khi ni m ng c vi ang lm vic vi h thng truyn lc lm m men xon cc bnh xe ch ng tng ln t t . Do vy m xe khi hnh v tng tc c m thun. Cn khi phanh xe ng thi tch ng c khi h thng truyn lc s lm cho ng c hot ng lin tc (khng cht my). Do vy m khng phi khi ng ng c nhiu ln. 2/-Phn loi cm ly hp : -Ly hp ang c s dng hin nay trn cc loi t thng c chia lm 4 loi theo cc cch sau: +Theo cch truyn m men xon . +Theo cch to lc p . +Theo trng thi lm vic . +Theo phng php dn ng iu khin ly hp . 2-1-Phn loi ly hp theo cch truyn m men xon. -Theo cch phn loi ny ly hp c chia lm 4 loi : a/-Ly hp ma st : *Khi nim: L loi ly hp truyn m men xon bng b mt ma st *Phn loi ly hp ma st : -Theo hnh dng b mt ma st gm c : +Ly hp ma st hnh a +Ly hp ma st cn

H NH DNG

KT CU TNH TON T

+Ly hp ma st loi tang trng. -Hin nay ly hp ma st hnh a c s dng rng ri v c kt cu n gin, khi lng phn b ng ca ly hp tng i nh. -Hai loi ly hp cn li t c s dng v phn b ng ca ly hp c trng lng ln gy ra ti trng ng ln tc dng ln cc cm chi tit ca h thng truyn lc. -Trong loi ly hp ma st hnh a ngi ta cn chia ra : +Theo s lng a ma st c loi ly hp mt a, hai a hoc nhiu a. Trn t thng ch dng loi ly hp mt a hoc hai a. +Theo vt liu lm b mt ma st c th chia ra nh sau : -Atbet ng vi gang. -Ferado ng vi gang. -Hp kim gm vi gang. -Thp vi gang. -Thp vi thp. +Theo c im mi trng ma st gm c : -Ma st kh. -Ma st t (b mt ma st c ngm trong du). -Loi ly hp ma st c u im l kt cu n gin , d ch to . Tuy nhin n cng c nhc im c bn l b mt ma st nhanh mn do hin tng trt tng i gia chng vi nhau trong qu trnh ng m ly hp v thc hin chc nng c cu an ton . Cc chi tit trong ly hp b nung nng do nhit to ra bi mt phn cng ma st. Tuy vy ly hp ma st hin nay vn c s dng rng ri v n vn m bo c nhng iu kin lm vic.

H NH DNG

KT CU TNH TON T

-Hin nay trn t s dng rng ri nht l loi ly hp a ma st kh (mt hoc hai a). b- Ly hp thu lc : *Khi nim : -L loi ly hp truyn m men xon bng nng lng ca dng cht lng (thng l du). -Ly hp thu lc hin vn c nghin cu v hon thin . -u im ca loi ly hp ny l lm vic bn lu, gim c ti trng ng tc dng ln h thng truyn lc v d t ng ho qu trnh iu khin xe . -Nhc im c bn l ch to kh, gi thnh cao, hiu sut truyn lc nh do hin tng trt . -Ly hp thu lc t c s dng trn cc t. Hin nay mi c s dng trn mt s loi xe t du lch c nh . Tuy nhin trong tng lai n s c s dng rng ri c bt trn cc loi xe vn ti hng nng. c- Ly hp in t : -L loi ly hp truyn m men xon nh tc dng t trng ca nam chm in. Loi ly hp ny t c s dng trn xe. d- Ly hp loi lin hp : -L loi ly hp truyn m men xon bng cch kt hp cc loi trn. Thng l ly hp thu lc v n t c dng trn cc loi xe. 2-2-Phn loi ly hp theo phng php to lc p. -Theo cch to lc p ln a ly hp c chia lm 4 loi : a-Ly hp l xo nn : -L loi ly hp dng l xo to lc p ln a p.

H NH DNG

KT CU TNH TON T

-Ly hp l xo nn c th l loi l xo b tr xung quanh (cc l xo b tr u trn ng trn thnh mt hoc hai vng) hoc l xo b tr trung tm (mt hoc hai l xo) . -Theo c im kt cu ca l xo nn c th c loi l xo xon trc, l xo kiu a hoc l xo a cn. -Loi ly hp l xo nn b tr xung quanh c s dng ph bin hin nay trn cc loi t v n c u im l nh, gn, to c lc p ln, tin cy cao. b- Ly hp in t : - Lc p c to ra l lc in t. c- Ly hp bn ly tm : -L loi ly hp m lc nn sinh ra do lc ly tm ca khi lng quay. -Loi ny c kt cu phc tp nn ch s dng trn mt s t du lch nh ZIL110, POBEDA d- Ly hp ly tm: -L loi ly hp m lc nn sinh ra do lc ly tm ca khi quay lai ny t c s dng. 2-3-Phn loi ly hp theo trng thi lm vic: +Theo trng thi lm vic ly hp c phn lm hai loi : -Ly hp lun ng : loi ny c s dng hu ht cc t hin nay . -Ly hp lun m : c s dng trn mt s loi my bnh hi nh : C-10, C-80. 2-4- Phn loi ly hp theo phng php dn ng iu khin: +Theo phng php ny ly hp c chia lm 2 loi : -Ly hp iu khin t ng .

H NH DNG

KT CU TNH TON T

-Ly hp iu khin cng bc : loi ny iu khin ngi ta phi tc dng mt lc cn thit ln h thng dn ng iu khin ly hp. Loi ny c s dng hu ht trn cc t hin nay dng ly hp trng thi lun ng. Theo c im kt cu v nguyn l lm vic ca h thng dn ng iu khin c cc loi n : +Dn ng iu khin bng c kh . +Dn ng iu khin bng thu lc (du). +Dn ng iu khin bng tr lc .Tc l ngoi tc dng ca ngi li cn c tc ng ca tr lc ngi li iu khin ly hp c d dng. Theo c im cu to ca tr lc n c th l tr lc c kh (l xo), tr lc kh nn hoc tr lc thu lc.

H NH DNG

KT CU TNH TON T

Thit k mn hc
I)Xc nh m men ma st . M men xon ln nht c th truyn qua b ly hp: Mm = * Me max Trong : Mm : m men ma st ca ly hp Me max : m men xon ca ng c : h s d tr ly hp Me max =14.6 (kG.m) = 146 (N.m) chn : = 1.7 V phI chn h s > 1 m bo truyn ht m men ca ng c trong mi trng hp . Tuy nhin khng c ln qu trnh tng kch thc a b ng v trnh cho h thng truyn lc b qu ti . Mm = 1.7* 146 = 248.2 (N.m). II) Xc nh kch thc c bn ca a b ng 1) Thit k s b: Rtb: Bn knh trung bnh ( bn knh ca im t lc p tng hp ) c xc nh theo cng thc:
R + R2 Rtb = 1 2

R2: Bn knh ngoi ca a ma st. R1: Bn knh trong ca a ma st. - Khi thit k c th chn s b ng kng ngoi ca a ma st theo cng thc kinh nghim sau:
D2 = 2 * R2 = 3.16 * M e max C

C: H s kinh nghim - C = 4.7 (i vi t con ).

D = 2 * R = 3.16 * 2 2

146 4.7

= 17.61

(cm)

R2 = 8.8 (cm) = 0.088 (m)

H NH DNG

KT CU TNH TON T

-Mt khc D2 cn b gii hn bi ng knh ngoica bnh ng c. khi thit k gp trng hp D2 ln hn ng knh bnh th phi chn li bng cch gim D v tng s i b 2 mt ma st ( s a b ng ) -Bn knh trong ca a c chn theo cng thc: R1 = 0.6 *R2 =0.6 * 8.8 = 5.28 ( cm ) = 0.052(m) Rtb = 7.04( cm ) =0.07 (m) Chn s lng a: Chn s b i = 2 b: B rng tm ma st gn trn a b ng tnh c theo cng thc: b = R2 - R1 =3.522 ( cm ) =0.035 (m) R2, R1: L bn knh ngoi v trong ca a ma st. -Chn b mt ma st l Thp vi ph-ra- v chn: [ q ] = 200000 (N/m2) [ q ] : p lc ring cho php trn b mt ma st -Tnh lc nn tng cng: P
P=

.M e max = 5871 (N) .Rtb .i

= 0.3 (H s ma st). *Tnh ton phn then hoa ca a b ng : c chn theo trc s cp ca hp s c cc tham s sau y: -S lng may-: n=1 -S rng then hoa ca may-: Z=8 -ng knh ngoi ca may-: D = 0.1 (m) -ng knh trong ca may-: d = 0.04 (m) -M un ca rng: m = d/z = 0.005 (m) -Chiu cao ca rng then hoa: h = m = 0.05 (m) (V chn rng dng thn khai ) -Chiu di ca rng then hoa: l = 0.02 (m) 2).Kim tra v hiu chnh: a). Kim tra theo p sut cho php:

H NH DNG

KT CU TNH TON T

q=

P 2 2 ( R2 R1 ) i

5871 2 = 188394( N / m ) 2 2 3.14 ( 0.088 0.052 ).2

Vy q < [q] = 200000 (N/m2) b). Kim tra theo cng trt ring: *Xc nh cng trt sinh ra trong qu trnh ng ly hp Khi ng ly hp c th xy ra hai trng hp: - ng ly hp t ngt tc l ng c lm vic s vng quay cao ri t ngt th bn p ly hp. Vic khi ng ng c nh vy s dn n s dt ln, c bit l vi nh li ng hp c h s d tr ln. Trng hp ny khng tt nn phi trnh. - ng ly hp mt cch m du: ngi li th t t bn p ly hp khi xe khi ng ti ch s lm tng thi gian ng ly hp v do s lm tng cng trt sinh ra trong qu trnh ng ly hp . Trong s dng thng s dng phng php ny nn ta tnh cng trt sinh ra trong trng hp ny . *Tnh ton cng trt khi ng m ly hp c th chia lm 2 giai on: -Giai on 1: Khi t bt u khi ng m men ly hp s tng t 0 n Ma. Cng ca ng c giai on ny vi thi gin t 1 s tiu tn cho s trt v nung nng ly hp.
L =M 1 a

at 1 2

-Giai on 2: Tng m men ca ly hp n gi tr khng c s trt ca ly hp. Cng ca ng c giai on ny vi thi gian t 2 dng tng tc ca trc b ng ca ly hp v ni chng vi h cn chuyn ng ca t.
1 2 2 L = J ( ) + M ( )t 2 2 a m a a 2 3 a m

*Cng trt ton b ly hp l:

L = L1+L2

2 1 t L = M a ( m a ). 1 + t 2 + J a ( m a ) 2 (1) 2 3 2

Ma: M men cn chuyn ng qui dn v trc ly hp.

H NH DNG M a = (G. + k .F .V 2 ) rbx (2) i h .i f .i 0

KT CU TNH TON T

G: Trng lng ton b t - G = 13860(N) : H s cn tng cng ca ng- =0.16 V: Vn tc xe khi ng ly hp - V = 0 (km/h) (Do t bt u chuyn ng) rbx: Bn knh lm vic ca bnh xe.- rbx = 0.35 (m) ih: T s truyn ca hp s- Do khi t bt u chuyn ng gim cng trt ngi li xe thng khi ng t s truyn thp. Do chn ih = i1 = 3.416 if: T s truyn ca hp s ph- if =1 (Do khng c hp s ph ) i0: T s truyn ca truyn lc chnh- i0 = 4.388 *Thay vo cng thc (2) ta tm c: Ma = 51.78 (Nm) m: Tc gc ca trc khuu khi ng ly hp c th tnh bng tc ng vi khi m men xon l ln nht. m = 3500*2*3.14/60 = 366 (rad/s) a: Tc gc ca trc ly hp. a = 0 (Do t khi ng ti ch ) Ja: M men qun tnh ca t qui dn v trc ly hp
Ja = rbx G = 0.77 (N.s2) g (ih .i f .i0 ) 2 Ma (3) K
2

t1: Khong thi gian ng ly hp. Trong thi gian ny m men ly hp tng t 0 n Ma.
t1 =

K: H s t l k n mc tng ca mmen M khi ng li LH hp. K =100 (Nm/s) *Thay vo (3) ta c: t1 = 0.5 (s) t2: Khong thi gian tng mmen li hp n gi tr khng c s trt ca li hp
t2 = 2.J a ( m a ) = 2.37 (s) K

(i vi xe con K = 100(Nm/s) *Thay vo cng thc (1) ta tm c cng trt ca ton b li hp l: 1

H NH DNG

KT CU TNH TON T

L = 26555 (N.m) =26555 (J) *Tnh Cng trt ring:

l0 = L = 852027 (J/m2) ( R R12 ).i
2 2

-Cng trt ring cho php i vi xe du lch l: [l0] =1100000 (J/m2) Vy l0 < [l0] c). Kim tra ng sut dp trn rng ca then hoa:
d = .M e max = 20.68*106 (N/m2) n.Z .rtb .h.l.

Vy d < [d] = 35*106 (N/m2) = 0.75 (H s tnh n s phn b ti trng khng u) III). Tnh ton a p: Mi ln ng ly hp cho xe chuyn ng, cng tr sinh ra t v bin thnh nhit nng v nung nng cc chi tit tip xc vi a b ng. m bo iu kin lm vic cho cc chi tit nu trn chng ta phi khng ch gia tng nhit T sau mi ln khi hnh, hoc sau mi ln ct ni b li hp. -khi lng a p c tnh nh sau:
m

.L C.[ T ]

: H s xc nh phn cng trt bin thnh nhit nng nung nng chi tit.
=
1 = 0.5 2 * B

B = 1 (S lng a b ng)

L: Cng trt. C: Nhit dung ring ca thp C = 490 (J/kg.d) [T]: gia tng nhit cho php sau mi ln ng ni b ly hp khi hnh [T] = 13 () *Thay vo ta c: m 2.08 (kg) IV). Tnh ton l xo: to ra lc nn P dng nhiu l xo hnh tr b tr trn mt vng trn c bn knh bng Rtb . Ti trng tc dng ln mi l xo to ra lc nn P l: Ne min = P/n1 = 587 (N) 1

H NH DNG

KT CU TNH TON T

P: Lc nn tng cng P = 5871 (N) n1: S l xo p Chn: n1 = 10 Khi ct b li hp, a p dch ra mt on S v nn tip cc l xo, do ti trng ln nht tc dng ln mi l xo l:
N e max = 1.2 P . n1

Ne max = 704 (N)

*Chn khong dch chuyn ca a p l: x = 1.5 (mm) +).Chn vt liu lm l xo l dy thp l xo cp 1, gi s ng knh dy l xo trong khong t 4 6 (mm). Tra bng ta c bk = 1600 (N/mm2) -ng sut tip gii hn: [x] = 0.3bk = 480 (N/mm2) +).Chn c = D/d = 5, v tra bng tm h s xt n c cong ca dy l xo: k = 1.29 +). ng knh ca dy l xo l: d 1.6
k .N e max .c (mm) [t ] x

d 4.9 (mm) Ly d = 5 (mm) ng knh ca l xo: D = c.d = 5*5 =25 (mm) +).Tnh s vng lm vic ca l xo: i
i= x.G.d 8.c .( N e max N e min )
3

x: Chuyn v lm vic ca l xo x = 2 (mm) G: M un n hi trt G =8.104 (N/mm2) d: ng knh dy l xo d = 5 (mm) c: T s gia ng knh ca l xo v ng knh ca dy l xo c=5 Tm c : i = 6.5 (vng) +).S vng thc ca l xo: i0 = i +1.5 = 8 (vng) (K thm vng mi u mt) +).Chuyn v ln nht ca l xo (k t khi ch chu ti n lc a t Ne max)
=
8.N e max .D 3 .i G.d 4

= 12 (mm)

H NH DNG

KT CU TNH TON T

+).Bc ca vng l xo khi cha chu ti: +

t = d + /i

: Khe h gia cc vng l xo khi chu lc ln nht N max e = 0.1*d = 0.5 (mm) t = 6.64 (mm) +) Chiu di l xo lc cha chu ti: H0 = (i0 0.5).d + i(t d) = 50.2 (mm) *Kim tra s mt n nh ca l xo:
H0 = 2.04 < 3 . Do l xo D

khng cn t trong ng khi b on (mt n nh). V). Tnh n m: Mun ct m c b li hp cn phi tc dng ln cc n m mt lc ln hn lc nn tng cng ca cc l xo trong tr ng a p dch chuyn mt on x. *Chn s n m l: n = 3 *Mi n m chu mt lc l: Q =
e N e max n d .i

-T s i = f phi tho mn iu khin v kh nng chng un. -Chn: e = 70 (mm); f = 30 (mm) Q = 125 (N) Thm hnh v VI). Tnh ton c cu iu khin: -Chn c cu iu khin ng m li hp l c cu iu khin bng thu lc. *T s truyn t bn p n a p l:
a c e d itk = . . . 2 b d f d1
2

i = 2.33

-Khi chn phng n tnh ton thit k t s truyn ca c cu phi tho mn cc yu cu sau y: +Ph hp vi cu to. +Hn ch n mc thp nht s lng ca cc khu c kh nng cao hiu sut. 1

H NH DNG

KT CU TNH TON T

+Hnh trnh ca bn p v lc tc dng ln bn p phi nm trong php vi cho php. +Ti trng tc dng ln tng chi tit phi nh. *Trn c s ta chn kch thc ca cc khu nh sau: a = 350 (mm) c = 150 (mm) d1 = 20 (mm) -Thay vo ta tm c t s truyn lc l: *Kim chng v iu chnh: +).Hnh trnh bn p ca b ly hp:
S bd = x.itl + S

b = 600 (mm) d = 100 (mm) d2 = 30 (mm) itl = 45.9

x: Hnh trnh dch chuyn ca a p S: Hnh trnh t do ca bn p.

a c d S = . . 2 b d d1
2

x = 2 (mm)

:Khe h gia u n m v bc m S = 59 (mm) Sbd = 150 (mm) (Tho mn )

= 3 (mm)

+).Lc tc dng ln bn p b li hp:

Pbd = 1.2 P = 180 (N) i.

: Hiu sut truyn lc +)Cng m b li hp:

A= P + 0.2 P .x = 12 (J) 2

= 0.85

x: Hnh trnh dch chuyn ca

a p x = 0.002 (m) P = 5871 (N) Vy A < 30 (J). Do khng phi nghin cu thit k b tr lc VII). Thit k c cu gim chn trong b li hp:

H NH DNG

KT CU TNH TON T

c th gim v dp tt cc dao ng xon ca trc khuu truyn cho h thng truyn lc, ng ta lp t c cu i gim chn cho b li hp. M men xon cc i truyn n trc li hp theo iu kin bn l:
M max = G . .rbx i 0 .i h1

G : Trng lng bm ca xe t. G = 7300 (N) : H s bm ca mt ng = 0.8 rbx: Bn knh trung bnh ca bnh xe rbx = 0.35 (m) i0: T s truyn lc chnh i0 = 4.38 ih1 : T s truyn s 1 ca hp s ih1 = 3.41 Mmax = 136 (Nm) -Lc nn ln nht mi l xo l:
N max = M max n1 .R1

(N)

n1: S lng l xo gim chn n1 = 6 R1:Bn knh v tr ca l xo gim chn R1 = 0.05 (m) Nmax = 454 (N) *Thit k l xo gim chn vi cc s liu sau: -Lc nn ln nht: Nmax = 454 (N) -Lc nn nh nht: Nmim = 0 (N) -Chuyn v lm vic ca l xo: x = 5 (mm) +).Chn vt liu lm l xo l dy thp l xo cp 1, gi s ng knh dy l xo trong khong t 4 6 (mm). Tra bng ta c bk = 1600 (N/mm2) -ng sut tip gii hn: [x] = 0.3bk = 480 (N/mm2) +).Chn c = D/d = 5, v tra bng tm h s xt n c cong ca dy l xo: k = 1.29 +). ng knh ca dy l xo l: d 1.6
k .N e max .c (mm) [t ] x

d 3.9 (mm) 1

H NH DNG

KT CU TNH TON T

Ly d = 4 (mm) ng knh ca l xo: D = c.d = 5*4 =20 (mm) +).Tnh s vng lm vic ca l xo: i
i= x.G.d 8.c .( N e max N e min )
3

x: Chuyn v lm vic ca l xo x = 5 (mm) G: M un n hi trt G =8.104 (N/mm2) d: ng knh dy l xo d = 4 (mm) c: T s gia ng knh ca l xo v ng knh ca dy l xo c=5 Tm c : i = 3.5 (vng) +).S vng thc ca l xo: i0 = i +1.5 = 5 (vng) (K thm vng mi u mt) +).Chuyn v ln nht ca l xo (k t khi ch chu ti n lc a t Ne max)
=
8.N e max .D 3 .i = 4 (mm) G.d 4

+).Bc ca vng l xo khi cha chu ti: +

t = d + /i

: Khe h gia cc vng l xo khi chu lc ln nht N max e = 0.1*d = 0.4 (mm) t = 5.27 (mm) +) Chiu di l xo lc cha chu ti: H0 = (i0 0.5).d + i(t d) = 22 (mm) *Kim tra s mt n nh ca l xo:
H0 = 1.12 < 3 . Do l xo D

khng cn t trong ng khi b on (mt n nh). VIII) Tnh ton mt s chi tit ch yu ca ly hp a). Tnh ton inh tn: gim kch thc ca ly hp , khi ly hp lm vic trong iu kin ma st kh chn vt liu c h s ma st cao . a b ng gm cc tm ma st v xng a thng ch to bng

H NH DNG

KT CU TNH TON T

thp cc bon trung bnh v cao ( thp 50 v 85 ) chiu dy x ng a thung chn ( 1,5 2 mm) Chiu dy tm ma st thng chn t 3 5 mm . Vt liu ca tm ma st thng l loi ph ra ( ph ra o ng hoc t pt ng ) Tm ma st c gn vi xng a b ng bng inh tn. Vt liu inh tn bng ng hoc nhm c ng knh d = ( 4-5 ) mm. Gi s inh tn c b tr trn a theo mt vng trn c bn knh l r = 0.05 (m) -Chn s lng inh tn l: n = 12 -Vt liu ch to inh tn l nhm c: []c = 25 (N/mm2) []d = 75(N/mm2) *Lc tc dng ln nht ln mi inh tn l: P =
Mx = 413 (N) n.r

Mx: M men xon ln nht trn trc li hp Mx = 248 (Nm) -Gi s b mt chu ct l i: i=2 -ng knh inh tn theo iu kin cn thn inh l:
d 4.P = 3.25 (mm) i. .[ ] c P = 3.67 (mm) s.[ ] d

(1)

-ng knh inh tn theo iu kin dp inh l:

d

(2) d=4

s: Chiu dy ca xng a s = 1.5 (mm) -T iu kin (1) v (2) chn ng knh inh tn: (mm)