KARBON LFLERNN ZELLKLER VE KULLANIM OLANAKLARI

PROPERTIES OF CARBON FIBERS AND USAGE POSSIBILITIES

Ar. Gr. Yk. Mh. Necla YAMAN
Ege . Tekstil Mhendislii Blm

Prof. Dr. Tlin KTEM

Ege . Tekstil Mhendislii Blm

Prof. Dr. Necdet SEVENTEKN

Ege . Tekstil Mhendislii Blm

ZET Performans/fiyat orannn deiimi ile karbon lifleri hzla kompozit materyallerde kullanlan metallerin yerini almaya balamtr. Daha hafif, dayankl ve daha etkili ticari rn olan karbon liflerin kompozisyonlar artk sadece uzay aralarnda deil otomotiv, inaat ve kat endstrisi gibi pek ok alanda kullanlmaktadr. Anahtar Kelimeler: Germe dayanm, karbon lif kullanm, izotrop-anizotrop karbon ABSTRACT Carbon fibers have been used to supersede metals used for composite materials because of changing of performance/price rate. Carbon fibers that have been lighter, more strength and more efficient as commercial materials have been used not only space but also a good number of areas as automotive, civil engineering and paper industry. Key Words: Tensile strength, carbon fiber usage, isotrop-anisotrop carbon

1. GR nsanlarn kltr ve gelir seviyelerinin artmas ile tekstil sektrnden beklentileri de deimitir. Ama, rtnmek olmaktan km, konfor ve stn zelliklere sahip rnlerin kullanlmas durumuna gelmitir. Bunun sonucu olarak da yeni materyallerin retilmesi veya mevcut materyallerin zelliklerinin iyiletirilmesi zerine almalar yaplmaktadr. Karbon liflerinin geliimi ve uygulanabilirliinin salanmas ile kullanm alan genilemitir. Balca kullanm alanlar, savunma amal giysiler, uzay aralar, otomobil sektr, medikal kullanmlar (zellikle ortopedik operasyonlarda) olan karbon liflerinin retiminde farkl hammaddeler kullanlmaktadr. Karbon liflerinin retiminde, organik kkenli hammaddelerin stlmas sonucu karbon dndaki dier atomlar uzaklamakta bylece karbon atomlarndan olumu filamentler elde edilmektedir. Bu filamentlerin kristalizasyonundan sonra yksek mukavemetli lifler elde edilmektedir. Poliakrilnitril liflerinden, bitkisel esasl hammaddelerden, katran tortusu ve

ziftten, polivinilden klorr veya polivinildenklorr kopolimerlerinden retilen karbon liflerinin zellikleri kullanlan hammaddeye, ilem scaklna ve retim aamalarna bal olarak deimektedir. retim koullarna gre farkllk gsteren karbon liflerinin zellikleri ve kullanm alanlar birbirlerinden farkl olmaktadr. 2. KARBON LFNN ZELLKLER Karbon liflerinin younluu kullanlan hammadde ve ilem scaklna bal 3 olarak 1,6-2,2 g/cm arasnda deiiklik gstermektedir. Karbon lif retiminde kullanlan hammadde youn3 luu 1,14-1,19 g/cm arasnda dei-

mektedir. Elde edilen lif modlndeki art grafitizasyon scaklnn art ile artmaktadr (1). Karbon liflerinden yaplm kompozitler 1020 elik konstruksiyonlarda 5 kat daha dayankl ve 1/5 arlndadr. Ayn ekilde 6061 aliminyum konstruksiyonlarda 7 kat daha dayankl iken, 2 kat daha sert ve 1,5 kat daha hafiftir. Karbon liflerinin yorulma davran bilinen tm metallerden daha iyidir. Uygun reine ile kapland zaman elde edilen kompozitin korozyona kar dayanm iyi olmaktadr. Katran esasl karbon liflerinin elektriksel iletkenlii bakrdan 3 kat daha fazladr. Karbon lifleri kolaylkla erimedikleri iin yksek scaklkla-

(a)

(b)

ekil 1. (a) PAN esasl karbon liflerin eksen ynndeki bir modeli (2), (b) Grafen dzlem (3)

90

TEKSTL ve KONFEKSYON 2/2007

rn olutuu uak frenlerinde ve roketlerde kullanlmaktadr. Karbon liflerinin zelliklerini dikey ve yatay olarak kristalitlerin mikroyapdaki yerleimi etkilemektedir. Kurdela benzeri kristalitler az veya ok eksene paralel ekilde yerlemitir. Bu kristalitlerin uzunluu ve dzl lif modln etkilemektedir. ekil 1de PAN esasl karbon liflerin eksen ynndeki bir modeli grlmektedir (2). Her bir kristalit, oklu tabakadan olumaktadr. Her bir tabaka, grafen tabaka olarak isimlendirilen hegzagonal yap eklinde dzenlenmi karbon atomlarndan meydana gelmektedir. Tabaka iindeki gl C-C balar life, yksek dayanm ve sertlik verirken, tabakalar arasndaki zayf van der Waals balar kayma direncinin artmasna sebep olurken, s ve elektrik iletkenliinin yksek olmasna neden olmaktadr. Kristalitlerin kalnl ve uzunluu karbon liflerinin elektriksel, sl zelliklerini ve modln etkilemektedir. Daha byk ve daha oryante olmu grafen dzlemi daha yksek termal ve elektriksel iletkenlik salamaktadr. Mikro yapnn oryantasyonu plastik deformasyon veya sl ilemler ile deitirilebilmektedir (2). Yatay dzlemde karbon lif yapsnda bulunan grafen tabakalar soan katmanlar gibi grnmektedir. Lifin orta ksm rasgele yerlemi durumdadr. Mikroyapdaki gzenek ve atlaklarn ounluu dzenli yerlemi yzeyden rasgele yerlemi kor ksmna geerken veya kor ksmnda meydana gelmitir. Karbon lif retimi srasnda meydana gelen atlaklar yzeyde gzlenmektedir. Katrandan retilmi karbon lifleri daha byk grafen tabakaya sahiptirler. Aksiyal yapdan farkl olarak, radyal yap hammaddeye ve ilem koullarna baldr. Kompozit iinde binlerce karbon lifi balandndan mukavemet ortalama bir deer olmasna ramen, atlak bykl ve younluu karbon liflerinin dayanmn drmektedir (2). PAN esasl karbon lifleri katran esasl karbon lifleri ile karlatrldnda, da-

ha yksek germe ve sktrma dayanmna, daha fazla kopma uzamasna ve daha dk modle sahiptir. PAN esasl karbon lifleri kullanm srasnda optimum lif zelliklerini salamaktadr. Tabaka yerleimlerinin iyi olmas kristalit ynlarnn boylarnn ksa olmas kayma zararn minimize etmektedir. Bu durumda sktrma ve germe dayanm iyi olmaktadr (2). ekil 2de PAN esasl karbon lifinin grn verilmektedir.

PAN liflerinden elde edilen karbon lifleri standart, orta ve yksek modll olmak zere 3 kategoridedir. Kategoriler arasndaki farklar mekanik germe, sl ilem ve poliakrilnitril liflerinin iplik eirme sistemlerinden kaynaklanmaktadr. PAN esasl karbon lifleri havaclkta ve ticari rnlerde kullanlmaktadr (2). Tablo 1de PAN esasl karbon liflerinin zellikleri verilmektedir. Daha byk kristalitlere ve daha iyi oryantasyon derecesine sahip olmalar nedeniyle katran esasl karbon lifleri ok yksek modle, iyi derecede elektriksel ve termal iletkenlie sahiptir. Bu zelliklerinden dolay uydu yapmnda kullanlmaktadr (2). Tablo 2de katran esasl karbon liflerinin zellikleri verilmektedir. Karbon liflerinin en nemli zelliklerinden birisi de ok iyi yorulma direncine

ekil 2. PAN esasl karbon lif grn (400 GPa Modle sahip) (2)

Tablo 1. PAN esasl karbon liflerinin zellikleri (2) Ticari

zellik Birim Standart Modl Standart Modl

Uzay Endstrisi
Orta Modl Yksek Modl

Germe Modl Germe Dayanm Kopma uzamas

GPa MPa %

228 380 1,6 1650 20 -0,4 1,8 95 6-8

220-241 3450-4830 1,5-2,2 1650 20 -0,4 1,8 95 6-8

290-297 3450-6200 1,3-2,0 1450 20 -0,55 1,8 95 5-6

345-448 3450-5520 0,7-1,0 900 50-80 -0,75 1,9 +99 5-8

Elektriksel zdiren *cm Isl iletkenlii Eksen ynnde elektriksel uzama katsays Younluk Karbon ierii Lif ap g/cm % m
3

W/m*K 10 *K
-6

Tablo 2. Katran esasl karbon liflerinin zellikleri (2) zellik Germe Modl Germe Dayanm Kopma uzamas Elektriksel zdiren Isl iletkenlii Eksen ynnde elektriksel uzama katsays Younluk Karbon ierii Lif ap g/cm %
3

Birim GPa MPa %

Dk Modl 170-241 1380-3100 0,9 1300 -----

Yksek Modl 380-620 1900-2750 0,5 900 -----

Ultra-Yksek Modl 690-965 2410 0,4-0,27 220-130 -----

*cm W/m*K
-6

10 *K

-----

-----

-----

1,9 +97 11

2,0 +99 11

2,2 +99 10

TEKSTL ve KONFEKSYON 2/2007

91

Tablo 3. Karbon Liflerinin ve Grafitwhisker'lerin Mekaniksel zellikleri (2) Modl 2 (N/mm ) 200,000 250,000 400,000 720,000 Kopma Dayanm 2 (N/mm ) 2000 3000 2500 20000 Younluk 3 (g/cm ) 1,7 1,8 1,9 2,2 Spesifik Modl (N*m/g) 120,000 140,000 210,000 330,000 Spesifik Kopma Dayanm (N*m/g) 1200 1700 1300 9100

Madde

kompozitlerin balanmas ve metal matrikslerin lif ile glendirilme ilemi dk maliyet ile elde edilebilmektedir (5). Lif ile kuvvetlendirilmi metal matriks kompozitlerde, lifler yksek statik dayanm salarken metal matriks lifi d etkilere kar korumaktadr. Bu tr kompozitler yksek scaklklarda iyi mekanik zellikler, yksek sertlik, yksek dayanm, eilme rijitlii ve iyi derecede oksidasyon ve korozyon dayanm gstermektedir (6). Aktive edilmi karbon lifleri klasik granll karbon liflerine gre daha yksek spesifik yzey blgesine ve daha yksek absorpsiyon ve desorpsiyon oranna sahiptir. Fenolik reinelerden retilmi aktive edilmi karbonlarn spesifik yzey alan daha fazla olmaktadr. 300Cda n oksidasyon ilemi yaplm ta kmr katranndan retilen aktive edilmi karbon liflerinin retim miktar artrlabilmektedir (7). Karbon liflerinin metan absorpsiyon kapasitesi incelendii zaman gzenek byklkleri 1-2 nm olduu zaman maksimum olduu grlmtr (8). 4. KARBON LFLERNN KARILATIRILMASI Karbon lif retimi iin yllar boyunca pek ok hammadde denenmi ancak hammadde olarak rayon, poliakrilnitril lifleri, katran ve ziftin daha uygun

Standat Tip III Standart Tip II Standart Tip I Grafitwhisker

sahip olmasdr ki, bu zellik aramid ve cam liflerinden karbon lifini ayrmaktadr. 2200C altndaki scaklklarda karbon liflerinde bzlme davran gzlenmemektedir. Dk modll karbon liflerinde karbon ierii % 99un altndadr ve geri kalan miktarda azottur. Karbon ieriinin ve lif younluunun artmas yksek scaklklarda azotun uzaklatrlmas ile gerekletirilmektedir (2). Tablo 3de karbon liflerinin ve grafitwhiskerin mekaniksel zellikleri verilmektedir. Karbon lifleri, lif yaps ve kristalit oryantasyonu bakmndan iki gruba ayrlmaktadr. (zotrop ve Anizotrop lifler): a) zotrop Karbon Lifleri: Bu tip karbon liflerinde oryantasyon iyi deildir. Cam tipi karbon atomlardan oluan bu lifler, turbo statik yaplar nedeniyle polikristalin zellik gsterirler. Kristalitlerin bykl 1,5-3 nm, gzenek hacmi % 30-40 civarnda, younluu 3 1,4-1,5 g/cm olan liflerdir. Bu liflerin elastik modlleri ve kopma dayanmlar dktr. Bu liflerden yaplm kumalar, keeler ve balama iplikleri izolasyon maddesi olarak kullanlrlar. b) Anizotrop Karbon Lifleri: Anizotrop karbon liflerinde tabakalar, az veya ok lif eksenine paralel konumda bulunmaktadr. Kristalitlerin dzgn ynlenmesi ve dk lif gzeneklii nedeniyle yksek modl gsterirler, Anizotrop karbon liflerinde kristalitlerin genilikleri 6 nm ve uzunluklar 100 nm den daha fazladr. Yani kristalitler band eklindedir. Karbon liflerindeki yap farkllklar, mekanik zelliklerinin deimesine neden olmaktadr. Elastisite modl, karbon

tabakalarnn lif ierisindeki dalgal yapsna baldr (4). Karbon liflerinin inert ve polar olmayan yzey zellikleri nedeniyle, reine ve erimi haldeki metaller karbon liflerini kolaylkla slatamamaktadr. Karbon lifleri asla gl balar oluturamamaktadr. Bu nedenle karbon liflerinin yzeyinde hidrofil gruplar oluturmak iin yzey ilemleri uygulanmaldr. Lif ile reine arasndaki adhezyon kuvvetinde ba says ba, kuvvetinden daha etkilidir (2). 3. KMYASAL MADDELERN KARBON LFLERNE ETKS norganik bir materyal olan karbon lifleri nem, ak hava, zgen, baz ve zayf asitlerden oda scaklnda etkilenmemektedir. Ancak yksek scaklklarda oksidasyondan olduka fazla etkilenmektedir (2). Silizan, boralizan, SiCN, SiBCN, SiCO, silikon veya fenolik reineler ile karbon liflerinin sv fazda kaplanmas ile SiC

Tablo 4. eitli hammaddelerden retilmi karbon liflerinin zellikleri (9) Germe dayanm (GPa) 1,9 2,5 5,6 2,4 0,8 0,7 1,4 2,2 Germe modl (GPa) 390 520 290 490 33 33 160 830 1000 Elektriksel zdiren (Ohm*m) 10 13 7,6 150 50 13 2,2 0,4

Tip

Younluk (mg/m ) 1,67 1,82 1,80 1,91 1,65 1,57 1,90 2,18 2,25
3

Uzama (%) 0,5 0,5 1,9 0,4 2,4 2,1 0,9 0,3 -

Rayon

50S 75S T800 M50 T101F T201F P25 P120

PAN

zotropik katran

Mezofaz katran Tek kristal grafit

92

TEKSTL ve KONFEKSYON 2/2007

olduu belirlenmitir. Farkl hammaddelerden retilmi karbon liflerinin baz zellikleri Tablo 4de verilmektedir. P120 kodlu mezofaz esasl karbon liflerinin modl PAN esasl T800 kodlu karbon liflerinden daha yksek olduu grlmektedir. Rayondan retilmi 75 S kodlu karbon lifinin germe dayanm ile M50 kodlu poliakrilnitril esasl karbon liflerinin germe dayanm yakndr (9).
Tablo 5. Karbonizasyonda hammaddenin karakteristikleri (9) Karbon verimi (%) Rayon PAN zotropik katran Mezofaz katran
0

Uzama sabit olduu zaman yksek

mektedir.

Germe

modl

2000C

ekil 3. PAN ve mezofazdan retilmi karbon liflerinin germe zellikleri (9)

Germe modl (GPa) 100 2) 390-520 150-500 30-80 2) 400-600 120-830 ekil 4. Karbonizasyon scakl ile karbon liflerinin germe zellikleri arasnda iliki
1) 1)

10-30 40-45 80-85 80-85

1) scak germe yaplmadan nce, 2) 2500 Cda germe yaplm

Tablo 6. Karbon liflerinin karakteristikleri ve uygulama alanlar

1. Fiziksel dayanm, zel tokluk ve dk arlk Uzay, yol ve liman yapmlarnda, spor malzemelerinde

Tablo 5de grld gibi yksek derecede oryantasyonu salayabilmek iin rayon ve izotropik katrandan elde edilen karbon liflerine olduka yksek scaklklarda germe yaplmas gerekmektedir. Ancak mezofazdan retilen karbon liflerinde oryantasyon yeterli olduundan karbonizasyon ilemi izotropik hammaddeden elde edilene gre daha ekonomik olmaktadr. Mezofazn grafitizasyonu srasndaki karakteristikleri nedeniyle, mezofazdan elde edilen yksek performansl karbon liflerinin daha iyi karakteristiklere sahip olmaktadr. Teorik olarak hesaplanan grafit kristalin germe modlne en yakn germe modl mezofaz esasl karbon liflerinde elde edilmektedir. ekil 3de PAN esasl ve mezofaz esasl karbon liflerinin germe davranlar verilmektedir. Mezofaz esasl karbon liflerinin germe dayanm PAN esasl olanlardan daha dk olurken, germe modl daha yksek olmaktadr. Germe dayanm uzamaya bal olarak deimektedir ve bu durum zarar derecesi ile belirlenebilmektedir.
TEKSTL ve KONFEKSYON 2/2007

2. Yksek boyut stabilitesi, dk Fze, uak frenlerinde, uzay antenlerinde ve destek termal uzama katsays ve yaplarda, byk teleskoplarda dk anma 3. yi mukavemet 4. Elektriksel iletkenlik 5. X-ray geirgenlii ve biyolojik hareketsizlik 6. Yorulma direnci, kendi kendini yalama, yksek snm itsel ekipmanlar, Hi-fi ekipmanlar iin hoparlr, loudspeakers for Hi-fi equipment, pikap kolu, robot kolu Otomobil, elektronik ekipmanlar iin kaplamalar, EMI ve RF koruyucu klf, fralar Protez gibi tbbi uygulamalar, aratrma ve x-ray cihazlar, implantlar, tendonlar Tekstil makineleri

7. Kimyasal hareketsizlik, yksek Kimyasal endstri, nkleer alan, valfler, yelkenler, korozyon direnci, pompa bileenleri 8. Elektromanyetik zellik Zincir koparan byk jeneratrler, radyolojik ekipmanlar

modll lif yksek dayanm gstermektedir. Mezofaz hammaddeden karbon lifinin karbonizasyonunda karbonizasyon scaklna bal olarak deiimi ekil 4de verilmektedir. Karbonizasyon scakl art ile mezofaz esasl karbon liflerinin germe dayanm artarken, PAN esasl liflerde 1500C scaklkta maksimum germe dayanm gster-

scaklkta mezofaz esasl karbon liflerinde olduka fazla artmaktadr. 5. KARBON LFNN KULLANIM ALANLARI Karbon lifleri kompozit yaplardan inaat sektrne kadar, peyzajdan tbba kadar olduka deiik alanlarda kullanlmaktadr. Dk younluu ve yksek mukavemet deerleri sayesinde

93

olduka fazla kullanm alan bulmaktadr. Tablo 6da karbon liflerinin karakteristik zellikleri ve kullanm alanlar verilmektedir. Karbon filament ve kablolar yksek mekanik dayanmlar nedeniyle epoksi, poliester, poliamid ve fenol reineleri gibi sentetik maddeler ile kompozit yapmnda kullanlmaktadr. Reineler ile ba yapmaya uygun olmayan karbon liflerinin yzey zelliklerini gelitirmek iin, %1-5 orannda su ieren azot atmosferinde 1400-1500Cda 28 sn sl ileme tabi tutulur. Isl ilem ile lif yzeyi aktif hale geldii gibi, lif zelliklerindeki bozulma minimum olmaktadr. Ayn zamanda lifin zgl yzeyinde de byk art olur. Epoksi ve poliimid reineleri ile elde edilen kompozit materyaller uzay endstrisinde sklkla kullanlmaktadr. Uzay ve uak sanayinde kullanlan alminyum gibi hafif metallerin takviyesinde, spor malzemelerinin (tenis, buz hokeyi, kayak gibi) ok hareketli ksmlarnda karbon lifleri kullanlmaktadr. Ortopedik malzeme retiminde salaml ve yanmazl arttrmak amac ile karbon lifleri kullanlmaktadr Younluu 0,05-0,2 g/cm , s iletken-5 -4 lii 20Cde 6.10 -3.10 W/m.K olan karbon keeleri s izolasyon maddesi olarak kullanlmaktadrlar. Karbon kumalar elektrik frnlarnda 3000Ca kadar elektrik izolasyonunda kullanlmaktadr. Ses hznn stnde uan uaklarn fren disklerinde takviye maddesi olarak karbon dokumalar kullanlabilmektedir. Termik olarak salam olan fren diskleri yksek s iletim ve s kapasiteleriyle en ufak bir tesirde bile ok iyi bir fren tesiri gstermektedir. Yar arabalarndaki yakt tanklarnda daha hafif olmas nedeniyle kullanlmaktadr. X-ray ekipmanlarnda, enerji depolama bataryalarnda, yer merkezli antenlerde, rzgar deirmenlerinde pervane ve endstride kullanlmak zere silindir retilmesinde kullanlmaktadr. Daha yksek spesifik yzey blgesine ve daha yksek absorpsiyon ve desorpsiyon oranna sahip olduklar iin, ak3

tive edilmi karbon lifleri su artmada, SOx, NOx ve toksik gazlarn tutulmasnda ve son zamanlarda ise metan depolamada ve polarize elektrod olarak kullanlmaktadr (10). Dier taraftan agresif gaz ve svlar iin filtre, katalizr taycs, yakt kab, akmlatr iin elektrot olarak kullanlmaktadr. Membranlar birok endstriyel ve medikal uygulamalarda da kullanlmaktadr. Kimyasal ilemlerde, atk su tutma, ila sektrnde, yapay insan organlar vb. gibi uygulamalarda membranlar kullanlmaktadr (11). Karbon lifi ve termoplastik bir reine ile oluan kompozit malzemeler notebook paralarnda ve elektronik paralarda kullanlabilmektedir (12). Karbon lifi ile kuvvetlendirilmi polimer sensr olarak kullanlmaktadr. Normal karbon lifine gre mkemmel mekanik dayanm, sertlik ve elektrik iletkenliine sahiptir (13). norganik lif ve karbon liflerinin bir organik latex ile balanmas sonucu elde edilen kompozit materyal otomobil hava yastklarnda hava ile iirme nitesinde filtre materyali olarak kullanlmaktadr (14). Karbon lifi ile kuvvetlendirilmi polimer reine esasl kompozitler vakum pompas ve kompresr pervanesi olarak da kullanlmaktadr (15). Karbon lifi bitki yetitirme iin hazrlanan kaplar iine yerletirilerek de ziraat alannda kullanlmaktadr. Karbon lifleri ile kuvvetlendirilmi polimerden yaplm kiriler yksek dayanma, modle ve yksek korozyon dayanmna sahiptir. Karbon lifi ile kuvvetlendirilmi polibtilentereftalat eitli kemik yaplarnda kullanlmaktadr. mplantasyon srasnda kemik kayplarn azaltmak iin kemik ierisine yerletirilmektedir. Toksik olmamas ve vcuda minimum zarar nedeniyle bu uygulamalarda nemli bir kullanm alan bulmaktadr. ekil 5de ortopedide kullanlan biyomateryalin reine

doldurulmadan nceki durumu verilmitir (16).

ekil 5. mplantasyon ilemi (17)

Karbon lifleri havaclkta Boeing ve Airbus tipi uaklarda, uluslar aras uzay istasyonlarnda, uydularda, uak motor kaplamalarnda ve Boeing delta programlar gibi uzatlabilir tama aralarnda kullanlmaktadr. Bunun yannda spor alannda ise golf sopalarnda, rzgar srf ekipmanlarnda, bisiklet bileenlerinde, kayak ekipmanlarnda ve tenis raketlerinde kullanlmaktadr. 6. KARBON LFLERNN ZELLKLERN GELTRMEK N YAPILAN ALIMALAR PAN ham madde CoSO4 ile ilem grrse, karbon lifi oluumu srasnda dk scaklklarda karbonizasyon ilemi yaplmaktadr. Bu ekilde yk-sek germe mukavemetli ve modll karbon lifi retilmektedir (17). Karbon liflerinin mukavemetini artrmak iin, asit zeltisi (slfat asit gibi) ile elektrokimyasal olarak ilem yaplmaktadr (18). Polimer materyalin elektrik iletkenlii karbon liflerinin ilave edilmesi ile artrlmaktadr (19). Glutarik dialdehit ile ilendikten sonra nitrik asit ile oksidasyon ilemi uygulanm karbon liflerinin mekanik zellikleri ve elektrik iletkenlii ok iyi olmaktadr. Glutarik dialdehit, fenolik reine ile karbon lifleri arasnda kimyasal ba oluumuna yardmc olmaktadr (20).

94

TEKSTL ve KONFEKSYON 2/2007

Beton bloklar ierisine yerletirilmi olan karbon lifleri pozitif elektrik ykleri sayesinde hava ve su molekl ile sarlmaktadr. Bu ekilde azot bakmndan zengin olan amur ierisinde bitkilerin filizlenmesi daha kolay olmaktadr (21). Karbon lifi ve nitril btadien kauuk ile oluturulan kompozit iyi antistatik zellik gstermektedir. Antistatik zellik kompozitteki karbon lifi miktar ile deimektedir. Kritik miktar ald zaman elektriksel diren ve statik voltaj ar miktarda dmektedir (22).

Karbon lifi retimi iin kullanlan katran ham maddesinin molekl arl ve eriyik viskozitesi kontrol edilerek lif ekimi kolaylatrlmaktadr (23). Delikli karbon liflerine yksek scaklklarda oksidasyon ilemi yapldnda lifteki gzenek byklkleri artar ve gzenekler lif merkezinde younlarken mekanik zellikleri dmektedir. Dk scaklklarda oksidasyon yaplrsa mekanik zelliklerde iyileme olmaktadr (24). Karbon liflerindeki pek ok gelime gnmzde maliyet drmeye yneliktir. Karbon liflerinin retim maliyetinin d-

rlmesi ile karbon liflerinin kullanmnn artaca bir gerektir. Karbon lif retim hz da bir parametre olarak karmza kmaktadr. Karbon lif teknolojisinde meydana gelen yeni bulular karbon liflerinin kullanmnn artmasna ve cam liflerinin trendine ulamasna yardmc olmaktadr. Kompozit materyallerin kullanm gittike artmaktadr, ancak hala metal kullanmnn olduka altndadr. Karbon liflerinin kullanm kompozisyonlarnn gelitirilmesi lif teknolojisinin geliimi iin byk bir adm olacaktr.

KAYNAKLAR
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. http://www.eng.uab.edu/epcl/b_fiber.htm#carbon Walsh P.J., Carbon Fibers, ASM Handbook, 2001, 21, 35-40 http://www.spmtips.com/products/hopg/ Seventekin, N., Kimyasal Lifler, 2001, zmir, s: 136. Zhou Y., Yang W., Xia Y. ve Mallick PK., An Experimental Study On The Tensile Behavior Of A Unidirectional Carbon Fiber Reinforced Aluminum Composite at different Strain Rates, Materials Science and Engineering, 2003, 362, 112-117. Li JJ., Qiao ZJ., Zhao NQ., Shi CS., A Theoretic Calculation of Methane Adsorption By Activated Carbon Fibers, Journal of Tianjin Institute of Textile Science and Technology, 2002, 21(2), 1-3. http://www.technica.net/NF/NF2/efibreinorganiche.htm Wu Q., Pan D., A New Cellulose Based Carbon Fiber From a Lyocell Precursor, Textile Research Journal, 2002, 72(5), 405-410. Matsumoto T., Mesophase pitch and its carbon fibers, Pure&Appl. Chem., 1985, 57(11), 1553-1562.
0

10. Worasuvannarak N., Hatori S., Nakagawa H. ve Miura K., Effect of Oxidation Pre-treatment at 220-270 C on The Carbonization And Activation Behavior of Phenolic Resin Fiber, Carbon, 2003, 41, 933-944. 11. Barbosa-Coutinho E., Salim VMM. ve Borges CP., Preparation of Carbon Hollow Fiber Membranes by Pyrolysis of Polyetherimide, Carbon, 2003, 41, 1707-1714. 12. Schueler R., Joshi SP. ve Schulte K., Damage Detection In CFRP By Electrical Conductivity Mapping, Composites Science and Technology, 2001, 61(6),921-930. 13. Lintz TS., Robinson CB. ve Stahlman MD., Carbon Fiber and Ceramic Fiber Paper Composites and Uses Therefor, UnifraxCorporation, 1997, Patent Number: USP 5989736. 14. Pauljuchkou A., Industrial: Wear-resistant Vanes, Advanced Composites Bulletin, 1999, AUGUST 5. 15. Noisternig JF. ve Jungwirth D., Design and Analysis of Anchoring Systems For a Carbon Fiber Composite Cable, 2nd-Int. Conf. on Advanced Composite Materials in Bridges and Structures, Montreal, August 1996. 16. Brooks RA., Jones E., Storef A. ve Rushton N., Biological Evaluation of Carbon Fibre Reinforced Polybutylenterephthalate (CFRPBT) Employed in a Novel Acetabular Cup, Biomaterials, 2004, 25, 3429-3438. 17. Zhang Z., Liu Y., Huang Y., Liu L. ve Bao J., The Effect of Carbon-Fiber Surface Properties on The Electron-Beam Curing of Epoxy Resin Composites, Composites Science and Technology, 2002, 62(3), 331-337. 18. Clingerman ML., King JA., Schulz KH. ve Meyers JD., Evaluation of Electrical Conductivity Models for Conductive Polymer Composites, Journal of Applied Polymer Science, 2002, 83(6), 1341-1356. 19. Choi MH., Jeon BH. ve Chung IJ., The Effect of Coupling Agent on Electrical and Mechanical Properties of Carbon Fiber/Phenolic Resin Composites, Polymer, 2000, 41(9), 3243-3252. 20. Kojira K. ve Kiryu-shi, Agriculture and Horticulture: Plant Growth Promoted By Carbon Fibers, High Performance Textiles, 1999, 3-4. 21. Gao-Feng, Yao-Mu, Huo-Qunli, Electrical Properties of Short Carbon Fiber/Nitrile Butadiene Rubber (SCF/NBR) Composites, Xibei Fangzhi Gongxueyuan Xuebao. 1998, 12(2), 103-105. 22. Murakami K., Toshima H. ve Yamamoto M., Effect of Mesophase Pitches on Tensile Modulus of Pitch-Based Carbon Fibers, Sen-iGakkaishi, 1997, 53/3,73-78. 23. Ming-Chien-Yang ve Da-Guang-Yu, Influence of Oxidation Conditions on Polyacrylonitrile-Based Activated Hollow Carbon Fibers, Textiles Research Journal, 1996, 66(2), 115-121. 24. Hampl V.Jr., Schweitzer Mauduit International Inc.,Cigarette Paper Containing Carbon Fibers for Improved Ash Characteristics, U.S Patent and Trademark Office, 2001, Patent Number: USP 6314964. TEKSTL ve KONFEKSYON 2/2007

95