T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

BLM TEKNOLOJLER

TCP/IP VE IP ADRESLEME

ANKARA 2008

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET - 1 ................................................................................................... 3 1. TCP/IP PROTOKOL KMES ........................................................................................... 3 1.1. TCP/IPye Giri ............................................................................................................ 4 1.1.1. TCP/IPnin Tarihesi ............................................................................................. 5 1.1.2. TCP/IP Katmanlar ................................................................................................ 6 1.1.3. OSI Modeli ve TCP/IP Modeli ............................................................................ 18 1.2. Internet Adresleri ........................................................................................................ 21 1.2.1. IP Adresleme ....................................................................................................... 22 1.2.2. IPv4 Adresleme ................................................................................................... 22 1.2.3. IP Adres Snflar ................................................................................................. 23 1.2.4. Genel ve zel IP adresleri ................................................................................... 25 1.2.5. Alt Alar .............................................................................................................. 26 1.2.6. IPv6...................................................................................................................... 28 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 30 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 31 RENME FAALYET - 2 ................................................................................................. 33 2. IP ADRES DNM PROTOKOLLER..................................................................... 33 2.1. Internet Adresi Edinme ............................................................................................... 33 2.2. Sabit IP Adresi Atama................................................................................................. 34 2.3. Adres zmleme Protokol (ARP)........................................................................... 34 2.3.1. ARP Paket Format .............................................................................................. 35 2.4. Ters Adres zmleme Protokol (RARP)................................................................ 36 2.5. BOOTP ....................................................................................................................... 37 2.6. DHCP.......................................................................................................................... 39 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 41 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 45 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 46 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 47 KAYNAKLAR....................................................................................................................... 48

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 481BB0032 Biliim Teknolojileri Ortak alan modl TCP/IP ve IP Adresleme Bu modl, rencinin gerekli ortam salandnda, internet protokol ile ilgili adresleme yapabilecei renme materyalidir. 40/24 LAN Kablolama modln bitirmi olmak TCP/IP protokoln kullanmak. Genel Ama Gerekli ortam salandnda, TCP/IP protokoln kullanabileceksiniz.. Amalar 1. TCP/IPyi tanyarak, IP adreslerini kavrayacak ve a iin uygun IP snfn belirleyebileceksiniz. 2. IP protokollerini kavrayarak sisteme IP adresi girii yapabileceksiniz. Ortam: Atlye, laboratuar, bilgi teknolojileri ortam ( internet ) vb., kendi kendinize veya grupla alabileceiniz tm ortamlar. Donanm: A kurulumu yalabilecek yeterlikte bilgisayar, a kablosu Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Modl sonunda uygulanacak lme aralar ile modl uygulamalarnda kazandnz bilgi ve beceriler llerek deerlendirilecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Okul yaantnzda reneceiniz her konu, yaptnz uygulamalar ve tamamladnz her modl bilgi daarcnz gelitirecek ve ilerde atlacanz i yaantnzda size baar getirecektir. Eitim srecinde daha z verili alr ve alma disiplinini kazanrsanz; baarl olmamanz iin hibir neden yoktur. nsanolu yaad doann bir parasdr. Bu nedenle meydana getirdii yaplarn ve tasarmlarn iinde bulunduu dnyadan soyutlanmas dnlemez. nsanlar aralarnda anlaabilmek iin dilleri yaratmtr. Farkl milletler arasnda iletiimin artmasyla diller arasnda dnm salayabilecek tercmanlk kavram ortaya kmtr. TCP/IP kavram da farkl iletim sistemleri ve farkl a yaplar arasnda iletiim ihtiyalarn gidermek zere tasarlanmtr. Bilgisayarlar arasnda iletiimi salamak, veri alveriini gerekletirmek ve bu ilemler yaplrken belli kurallar uygulamak TCP/IPnin ilevidir. Bu modl bitirdikten sonra TCP/IP protokol iinde yer alan her yapnn nasl ilediini kolayca anlayabileceksiniz. Bilgisayar alar ierisinde akan verilerin fiziksel katmandan kullancnn alglayabilecei yapya kadar geen zaman ierisinde meydana gelen dnmleri kavram olacaksnz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET - 1

AMA
TCP/IPyi tanyarak, IP adreslerini kavrayacak, a iin uygun IP snfn belirleyebileceksiniz

ARATIRMA
A balantsnda kullanlan donanm elemanlarn aratrnz. Bir yerel ada kullanlan kablo balantlarn ve a protokol ayarlarn aratrnz. Bir yerel ada, bilgi alveriinde bulunan bilgisayarlarn nasl bilgi alveriinde bulunduunu ve ne gibi ayarlar yapldn aratrnz. nternette, bilgi alveriinde bulunan bilgisayarlarn nasl bilgi alveriinde bulunduunu ve ne gibi ayarlar yapldn aratrnz. Okulunuzda veya bilgisayar laboratuvarnzdaki yerel a, alt alara blnm m aratrnz. nternet eriimi olan bir bilgisayardan deiik adreslere girerek adres snflarnn uzantlarna ve nasl gruplandrldna dikkat ediniz.

Aratrma ilemleri iin internet ortamn kullannz, okulunuzun bilgisayar laboratuarnda kullanlan a donanmlarn ve a ayarlarn inceleyerek n bilgi edininiz.

1. TCP/IP PROTOKOL KMES

A zerinde iki bilgisayarn karlkl veri aktarabilmesi ve sreler (processes) yrtebilmesi iin bilgisayarlarn birlikte alabilme (interoperability) yeteneinin olmas gerekir. Birlikte alabilme, verici ve alc arasnda kullanlacak iaretler, veri formatlar ve verinin deerlendirme yntemleri zerinde anlamayla mmkn olur. Bunu da salayan kurallar dizisi protokol olarak adlandrlr. Protokol, an farkl paralarnn birbiriyle nasl etkileimde ve iletiimde bulunacan belirler. Standartlar ise her reticinin uyduu ortak tanmlamalardr. Verinin a ierisinde bir yerden baka bir yere hareket etmesi iin a ierisindeki tm cihazlarn ayn

dili konumas veya protokol kullanmas ok nemlidir. Protokol, a ierisindeki iletiimi salkl bir ekilde yapmak iin gereken kurallarn tmdr. Bir pilotun uan uururken dier uaklar ile veya hava kontrol kulesiyle iletiim salamas iin kulland zel bir dil gibi.

1.1. TCP/IPye Giri

Bir a ierisinde ayn anda birden ok protokol kullanlyor olabilir; nk iletim sistemleri, protokol kmesi farkl olan birok bilgisayar, ayn anda ada bulunabilir ve hepsinin birbirleriyle iletiimde bulunmas gerekebilir. Hli hazrda birok protokol kmesi gelitirilmitir. Bunlardan bazlar yalnzca onu gelitiren reticiler tarafndan kullanlrken bir ou ak sistem hline gelmitir. rnein DECnet, IPX, SNA ve XNS protokol kmeleri srasyla Digital, Novell, IBM ve Xerox firmalar tarafndan gelitirilmilerdir ve yine bu firmalar tarafndan kullanlmaktadr. TCP/IP gibi baz protokol kmeleri ise btn reticiler tarafndan desteklenen, tartlmaz genel standart olmutur. Bata internet olmak zere, farkl teknolojilere sahip alarn olmas, bamsz olarak ynetilmesi ve gelitirilmesi gibi zellikleri TCP/IP protokolnn en yaygn kullanlan protokol olmasna neden olmutur. Aslnda TCP/IP protokol diye adlandrmak ok doru deildir. nk TCP/IP ok sayda protokol ve yardmc programlardan oluan bir protokol kmesidir. Protokol, bir iletiim srecinde, internet balantsn salayan noktalar arasndaki, gidip gelen mesajlamay dzenleyen kurallar dizisidir. Bu protokoller birbirleriyle iletiim iinde bulunan gerek donanm gerekse yazlmlar arasnda oluur. letiimin gereklemesi iin her enin bu protokol kabul etmi ve uyguluyor olmas gerekir. TCP/IP de bu ekilde oluan yzden fazla bilgi iletiim protokoln topland bir protokoller ailesidir. Bunlardan en nemlileri TCP ( Transmission Control Protocol ) ve IP ( Internet Protokol ) olduu iin bu ismi almtr. Bir bilgisayar anda kullanlan protokol ne olursa olsun, aslnda bilgisayarlar fiziksel adresleri ile birbirlerini tanr ve iletiimde bulunurlar. Bu fiziksel adres a kart veya aa balanmay salayan herhangi bir donanmn iinde hibir ekilde deitirilmesi mmkn olmayan 48 bit olan bir numaradr. TCP/IP protokolnde dier bilgisayarlardan farkl olarak her bilgisayar bir IP numaras alr. Grn 194.62.15.2 eklindedir. nternette bulunan her bilgisayarn kendine ait bir IP numaras vardr ve sadece ona aittir. IP adresleri 32 bitlik dzendedirler ama kolay okunabilmeleri iin 8 bitlik 4 gruba ayrlmlardr. Internet zerinde veri al verii yapan alc ve gndericiyi tanmlamaktadrlar. Veriler gnderilirken mutlaka gnderenin IP adresini tarlar. Alcnn adresi de adresteki domain , adrese gre zmlenir ve gnderilir. IP adres yapsnn 2 blm vardr. Birincisi bilgisayarn bal olduu zel bir an numaras ikincisi ise bilgisayarlarn zel numarasdr. Veriler dolam srasnda Router denilen ynlendiricilerden geerken sadece bu zel an numarasna baklr.

ekil 1.1: TCP/IP protokol grubu

ekil 1.1de grlen TCP/IP protokol grubu, OSI referans modeli hazrlanmadan nce oluturulmutur. TCP/IP protokol grubu DoD (Departmen of Defence-Amerikan Savunma Bakanl) modelini referans alr ve DoD modeli OSI modelinden farkl yapdadr.

1.1.1. TCP/IPnin Tarihesi

nternetin tarihsel ve teknik standartlar TCP/IP referans modelidir. Bu model Birleik Devletler savunma blm tarafndan retilmi bir modeldir. Tasarlannn nedeni ise nkleer sava dhil her trl artta srekli ayakta durabilen bir a yapsnn istenmesiydi. Birleik Devletler savunma blm, dnya zerinde bulunan bakr kablo, mikrodalga, optik kablo ve uydu hatt kullanan farkl iletiim medyalar ile her artta haberlemeyi salayabilmek istiyordu. Bu arlar TCP/IP modelinin tasarsn olduka gletirdi. TCP/IP protokol grubu, 1970lerin ortasnda, Stanford niversitesi ve Bolt Beranek ve Newman (BB&N) tarafndan gelitirilmitir. Gelitirme, DoDin DARPA (DefenceAdvanced Research Projects Agency- Savurma Bakanl leri Aratrma Projeleri Ajans) blm tarafndan desteklenmitir. DARPA, ARPANET (Advanced Research Projects Agency NETwork) ad verilen ve devlet kurulular, niversiteler ve aratrma kurumlarn paket anahtarlamal alarla birbirine balama projesi zerinde almtr. TCP/IP protokol grubu bu amaca ynelik olarak gelitirilmitir.

1978-1979larda TCP/IP protokol grubunun byk bir ksm tamamlanm ve DARPA, 1980lerde Internet protokoln ARPANET birimlerine yklemeye ve kullanmaya balamtr. 1983 ylnn Ocak aynda, DARPA, ARPANET e balanan tm alarn internet kullanmasn zorunlu tutmutur. nternetin bymesi ve kullanm ile, ARPANET, kk paket-anahtarlamal alardan, noktadan-noktaya telefon balantlarla hibrid alara dnmtr. ARPANET terimi kullanlmaya devam etmektedir ve DoDnin aratrma ve gelitirme amac ile internetin bir paras olarak uygulanmaktadr. IAB (Internet Activities Board) adndaki bir organizasyon, u anda internet aratrmalarn organize etmektedir. IAB, DARPA tarafndan kurulan ve internet aratrmalarn tevik etmeye ynelik bir kurulutur. Her IAB grubu, internet konularnn bir paras zerinde alr. Bu almalarn sonular, ounlukla internetin ilevsel bir paras hline gelir. u anda internet zerinde alan birok protokol ve uygulama, RFC (Request For Commands) ad verilen bir dizi makale ile belgelenir. RFC kitaplnn bakm ve jrilii yapma grevi, Menio Park, Californiada bulunan SRI Network Information Center (NIC) tarafndan yrtlr. nternet protokoln konu alan her dokmanda, Unix BSD (Berkeley Software Distribution) ve internet protokol birlemesinin nemi vurgulanr. 1982de, Unix BSD iletim sistemi niversitelerin bilgisayar blmlerinde ok popler olan bir iletim sistemiydi. A standard olarak interneti kabul etmitir. Unix BSD/internet birleimi, her ikisinin de poplaritesini arttrm ve bu durum gnmze kadar devam etmitir. Amerika Birleik Devletleri, kendisinin denetimi altnda bulunan internet protokol parasnn OSI referans modeli ile uyumlu olmas iin GOSIP (Goverment Open System Interconnection Profile) ile deitirilmesini istemitir. Buna ramen TCP/IPnin ticari kullanm byyerek devam etmitir.

1.1.2. TCP/IP Katmanlar

TCP/IP Protokol ierisinde bir ok protokol mevcuttur. Her bir protokol belirli yeteneklerle donatlmtr. Bu blmde, TCP/IP protokol ailesi iinde yer alan temel protokollerin neler olduu, her birinin zellikleri ve birbirleriyle hangi dzen iinde altklar irdelenecektir. nternet a mimarisi katmanl yapdadr. Bilgisayarlar aras iletiim iin gerekli btn i, bu katmanlar tarafndan yrtlr. Her katmanda yaplacak grevler protokoller tarafndan paylalmtr. TCP ve IP farkl katmanlarda bulunan farkl protokollerdir. Fakat ikisi birlikte TCP/IP olarak kullanldnda btn katmanlar ve bu katmanlarda bulunan protokollerin tamamn ifade eder. Bu sebeple TCP/IP bir protokol kmesi olarak bilinir. TCP/IP katmannda kullancnn kulland programlar ve iletim sisteminin arka planda yrtt programlar uygulama program katmanlardr. Uygulama programnn altnda bulunan katmanlar iletiim iini yapan katmanlardan oluur. Bu katmanlarda bir hizmetin yaplabilmesi iin bir alt katmandan hizmet beklenir.

Uygulama programlarnn bulunduu katman saylmaz ise drt katman vardr. Bunlar; uygulama, ulam, ynlendirme ve fiziksel katmanlardr (ekil 1.1). Uygulama katmannda SMTP (Simple Mail Transfer Protocol-Basit Posta Aktarm Protokol), TELNET (Telecommunication Network-letiim A), FTP (File Transfer Protocol-Dosya Aktarm Protokol), SNMP (The Simple Network Management-Basit A Ynetim Protokol), (Remote Login-Uzaktan Eriim) gibi protokolleri vardr. Ulam katmannda TCP (Transmission Control Protocol-letiim Kontrol Protokol) ve UDP (User Datagram Protocol-Kullanc Veri Blou letiim Protokol) protokolleri, ynlendirme katmannda IP (Internet Protocol-nternet Protokol), ICMP (Internet Control Management Protocol- nternet Kontrol Ynetim Protokol) protokolleri vardr. Fiziksel katmanda ise gelen bilgileri iletim ortamna aktarmakla grevli protokoller olan Ethernet, switch, X25 gibi protokoller vardr.

ekil 1.2: TCP/IP katmanlar

A cihazlar, genel olarak TCP/IPnin ilk katmanyla ilem yapar. Eer a cihaz yaplan uygulamada protokollerini kendi bnyesinde de altracaksa drdnc katman da kullanr.

ekil 1.2deki katman ve protokolleri ekil 1.3teki gibi deiik bir adan inceleyeceiz.

ekil 1.3: TCP/IP protokolleri arasndaki iliki

ekil 1.2de grld gibi, iletim siteminin hemen altnda uygulama protokolleri vardr. Bu protokoller bir port zerinden TCP ve UDPnin bulunduu katmana eriir. TCP protoklnde her uta 216 adet farkl port tanmldr. Bu 16 bitlik port numaras veya adresi ve 32 bitlik IP adresi beraberce kullanldnda ortaya kan adrese soket numaras denir. TCP balantlar bu soketler zerinden salanr. Bir soket ekil 1.4te grld gibi iki paradan oluur.

ekil 1.4: Soket numaras

Katmanlarn sahip olduu grevlerin anlalmas iin, en temel hizmet olan e-posta rnei zerinde durulabilir. E-posta, yazma ortam sunan bir yardmc program araclyla yazlr; daha sonra uygulama katmannda SMTP protokolne gnderilir. Burada alc ve gnderici adresleri yazldktan sonra, hazrlanan mektup bir alt katmana, yani ulam katmanna gnderilir. Bu katmanda kullanlan protokol TCPdir. Burada TCP protokolnn grevi bir st katmandan gelen veri paketini gnderebilecek ekilde paralara ayrarak onlara sra numaras vermektir. Daha sonra bir alt katman olan ynlendirme katmannda IP

protokolne gnderir. IP protokol gelen veri paketlerinin nne gidecek olan yerin adres bilgilerini yerletirir. Adres bilgilerini de alan veri paketleri, bir alt katman olan fiziksel katman aracl ile kar bilgisayarlara iletilir. zellikle TCP ve IP protokolleri, bilgi alverilerinde ok byk bir grev stlenmektedir. TCP protokol bir st katmandan gelen verilerin nne kendi baln ekleyerek bir alt katmandaki IP protokolne gnderir. Bu protokol ise gelen veriye adres bilgileri yerletirerek fiziksel katmana gnderir.

ekil 1.5:TCP/IP katmanlar ve protokolleri

1.1.2.1. Uygulama Katman (Application Layer) En st seviye katmandr. Uygulama katman iin tanml olan SMTP, TELNET vs. gibi protokoller bir stnde bulunan programlara hizmet verirler. Bunlarn bir stnde de ya kullancnn dorudan etkileimde bulunduu programlar (yani kullanc arabirimleri) ya da bilgisayar kaynaklarn baka kullanclara erime imkn salayan (yani hizmet sunan) programlar bulunur. Bunlar uygulama tipine gre dorudan uygulama katmanndaki protokollere bavururlar. imdi tek tek uygulama katmannda bulunan protokollerin grevlerini inceleyelim. SMTP (Simple Mail Transfer Protocol-Basit Posta letim Protokol): Elektronik posta iletimi SMTP protokoln kullanarak bilgisayarlar arasnda veri alveriini gerekletirirler. Elektronik postalarn gvenli bir ekilde adreslerine ulaabilmesi iin TCP servislerinden yararlanr. Oluturulan elektronik posta mesajlarnn standart olarak dizayn edilmi format vardr. Mesajlarn iletimi srasnda bu formata uymas gerekir. Bu uyum istemci ve sunucu arasnda elektronik posta veri iletiminin kolaylkla yaplmasn salar. SMTP, iletim srasnda uygulanacak olan kurallar srasn belirler. Elektronik postalarn sunucularda saklan ekli, depo alannn ne kadar sklkla kontrol edilmesi gerektiini belirten detaylarla ilgilenmez. Elektronik postalarn iletimi ASCII metin modundadr. Protokoln istemci ve sunucu arasnda veri alverii ve senkronizasyonu salayan komutlar da okunabilir, ak yaz trndedir. SNMP (Simple Network Management Protocol-Basit A Ynetim Protokol) : A ierisinde bulunan ynlendirici, anahtar ve HUB gibi

cihazlarn ynetimi iin kullanlr. SNMP destei olan a cihazlar SNMP mesaj al veriiyle uzaktan ynetilebilir. Bunun iin cihazlarda SNMP paras (agent) olmaldr. SNMP farkl trdeki makinelerin kolaylkla ynetilmesi ve sorunlar hakknda bilgi edinilmesi amac ile tasarlanmtr. Farkl trde aletlerin yaptklar farkl grevleri vardr. Bir ynlendirici ynlendirdii datagramlarn (bilgi miktar) , iletilen, iletilmeyen paketlerin says ve buna benzer bilgileri depolarken, yazc kartuun durumu, modem ald karakter saysn, balant hz gibi bilgileri kayt eder. Ynetim merkezi hangi aygttan kesin olarak ne tr bilgi alacan tam olarak bilemez. Bu nedenle bilgilerin depoland standart bir yap gelitirilmitir. SNMP kullanm alan sadece TCP/IP alar ile snrlandrlmamtr. Ayn zamanda IPX, AppleTalk ve OSI destei de mevcuttur.

SNMP Ynetim Merkezi

SNMP Protokol

SNMP Protokol

SNMP Sunucu (Agent)

UDP IP ekil 1.6: SNMP protokol

UDP IP

TELNET (Telecommunication Network-letiim A): Kullancnn, bir baka makineye sanki o makinenin istasyonuymu gibi balant kurmasn salayan protokoldr. TCP/IP protokoln kullanan uygulamalardan bazlar kullanclara uzakta olan bilgisayara a zerinde oturum amalarna olanak salar. TELNET protokol TCP balants yaplarak oturum alan bilgisayar zerinde sanal klavye kullanlmasna izin verir. Protokol bilgisayar zerinde komutlar ileterek sunucudan ald ktlarn istemcinin ekran zerinde grntlenmesine imkn salar. TELNET temel olarak prensip zerine kurulmutur. NVT(Sanal A Terminali), istemci-sunucu TELNET protokol tercihlerinin uzlamas ve terminallerin simetrik almas. Protokol, balant srasnda kullanlan mesajlarn ifrelenmemesi, paketlerin iletimi srasnda arada yer alan, iletim vazifesi gren aygtlar kullanan insanlarn iletilen verileri kolayca okuyabilmesine izin vermesi nedeni ile gvenlik zafiyetlerine aktr. Protokol tasarm yaps itibari ile oturum ele geirme saldrlarna kar son derece zayftr. TELNET salad hizmet avantajlar sayesinde kullanclar arasnda son derece poplerdir. NVT (Sanal A Terminali) zellii sayesinde istemciler balandklar bilgisayarlarn mimarisi hakknda fazla bilgiye ihtiya duymaz. Kullanclar, TELNET protokol tanm ierisinde yer alan dzenlemeler sayesinde uzaktaki bilgisayarlara kolaylkla hkmedilebilir. TELNET protokol istemci ve sunucu arasnda verinin iletim ekli, kullanlan

10

karakterlerin yaps (8 bit karakter modu veya 7 bit ASCII) hakknda anlama yaplmasna izin verir. Bu sayede iletilen verilerin tr konusunda meydana gelecek olan hatalarn nne geilmi olur. TELNET protokol terminal ve uygulamalar (process) arasnda simetrik grnm salar. TELNET balants kuracak olan bilgisayar, sunucu ile TCP balants kurar. Balantnn kurulmas ile birlikte istemci klavyeden ald tu basm verilerini sunucuya iletir. Sunucunun ald veriler daha sonra istemcinin monitrnde eko eklinde grntlenir.

TELNET stemci

TELNET Protokol

TELNET Protokol Port:23

TELNET Sunucusu

TCP IP ekil 1.7:Telnet protokol

TCP IP

FTP (File Transfer Protocol-Dosya letim Protokol): Bir bilgisayardan baka bir bilgisayara balanarak dosya aktarmn salar. nternet zerindeki iki sistem arasnda dosya aktarm iin kullanlan temel protokoldr. TCP/IP mimarisi gelitirilmeden nce de kullanlan bir protokol olan FTP, zaman ierisinde deiimlere urayarak gnmzde kullanlan eklini almtr. FTP protokol TCP tabanldr. TCP protokol sayesinde balant kurulmu olan iki nokta arasnda gvenli veri alverii salanr. Protokol sayesinde tanmlanan eriim yetki snrlamalar, isimlendirme, farkl iletim sistemleri tarafndan kullanlabilme, veri gsterim eitlilii gibi etmenler protokol karmak bir hle getirir. FTP kullanc ile sunucu arasnda grsel iletiim sunar. Her ne kadar sadece dosya transferi iin tasarlanm olsa da kullancnn dosyalarn listelenmesi, kullanlabilecek komutlarn gsterilmesi gibi isteklerine cevap verir. FTP, dosya ierisinde yer alan verinin trnn kullanclar tarafndan tayin edilmesine imkn salar. Dosyalar ierisinden ak yaz ieren dokmanlar (ASCII) ya da saysal veriler (EBCDIC) barndrabilirler. FTP protokol kullanclarn kullanc ismi ve ifre kullanarak sisteme giri yapmalarna imkn salar. Kullanclar istenen kriterleri yerine getirdikten sonra dosya transfer ilemlerini balatabilirler. nternet zerinde aktif olarak alan protokollerin ilemesini salayan sunucular birden fazla istemciden gelen istekleri cevaplamak zere tasarlanmtr. FTP istemcileri TCP protokoln kullanarak FTP sunucularla balant kurarlar. Sunucu ok sayda istemciden gelen istekle ba etmek amacyla kendi kopyalarn oluturur. Oluturulan kopyalar yaplmas gereken tm ilemleri yerine getiremezler. Sadece istemcilerle arasndaki kontrol balantlar ile ilgilenir. Bamsz dosya

11

transferleri salamak amacyla birden fazla sayda sre olutururlar. FTP sunucular 21 numaral TCP portundan istemcilerden gelen balant isteklerini dinlerler. Port numarasn alan sunucu 20 numaral TCP portu zerinden istemci ile balantya geerek veri transferini balatr. Dosya transferi sona erdiinde balant sonlandrlr.
Kontrol

Data

Kontrol

Data

stemci
21 20

Sunucu

TCP

TCP

IP
Kontrol Balants

IP

Veri Balants

ekil 1.8: FTP protokol

NNP (Network News Transport Protocol-A Haberleri Protokol): USENET (Dnya zerindeki milyonlarca a kullancsnn ok deiik konularda haberler, yazlar gnderdii bir tartma platformu) postalanma hizmetinin yrtlmesini salar. HTTP (The Hypertext Transfer Protocol-Hiper Metin letiim Protokol): Web istemci programlar ile sunucularn iletiim kurmasn salar. HTTP protokol istemcileri a taraycs (web browser) olarak adlandrlr. Protokol genel olarak dokmanlar sunuculardan talep eden, sunucuya bilgi gnderilmesini salayan komutlar tanmlar. stek-cevap sistemi ile alr. Web istemci program ile sunucu arasnda TCP balants saladktan sonra istemci istek mesajn sunucuya iletir. Sunucu bu istee karlk cevap gnderir. Bu istek-cevaplar komutsal tabanldr. Protokol, sunucuya istemci tarafndan iletilen her istek mesaj birbirinden bamsz olacak ekilde tasarlanmtr. Protokol iki ynl veri alveriine izin verir. Sunucudan istemciye dosya transferine izin verdii gibi istemciden sunucuya dosya transfer edilmesine de imkn salar. HTTP protokol yazl ve grsel iletiimi hedef almas itibar ile sunucu ve istemci arasnda karakter uyumunu da gzetmek zorundadr. stemci ve sunucu veri alverii srasnda iletilen karakter trleri arasnda uzlama salarlar. Protokol daha hzl yklemeyi salamak amacyla sunuculardan elde edilen verilerin bir dizin altnda depolanmasna izin verir. stemci ayn sayfay yeniden almak istedii zaman sunucu ile istemci arasnda talep edilen sayfann

12

gncellenip gncellenmediine dair iletiim kurulabilir. Gncelleme olmadnn tespit edilmesi durumunda depo alanndan eski bilgi yeniden yklenir. stemci ve sunucular arasnda kpr vazifesi grrler. Yukarda bahsedilen btn protokoller istemci-sunucu mantna gre alr. Balanlan makinede hizmet sunan programa sunucu, balant yapan ve bylelikle hizmet alan programa da istemci denir. stemci ve sunucu programlarn bilgi transferi yapabilmesi iin her iki makinede ilgili protokol programlar yklenmi ve gerekli ayarlar yaplm olmaldr. Mesela, dosya transferini salayabilmek iin istemci ve sunucu makinelerde FTP protokolnn kurulmu olmas gerekir. 1.1.2.2 Aktarm Katman (Tranmission Layer) TCP/IP protokol OSI modeli ierisinde, uygulamalar arasnda iletiimi salayan katman oluturur. TCP/IP, TCP ve UDP olmak zere veri iletiimini farkl ekillerde salamakla grevli olan iki protokol bnyesinde barndrr. TCP ve UDP iletim katman protokolleri, bir st katmandan gelen veriyi paketleyip bir alt katmana verirler. Eer veri bir seferde gnderilmeyecek kadar uzunsa, alt katmana verilmeden nce paralara ayrlr (segment) ve her birine sra numaras verilir. Genel olarak TCP kullanlr; UDP daha ok sorgulama amal kullanlr. TCP (Transmission Control Protocol-letim Denetim Protokol): TCP protokol, balantl ve gvenli veri akn salayarak iletim katmanna ok nemli hizmetler sunar. ou uygulama kendi veri iletiim kontrol mekanizmasn oluturmaktansa TCP protokolnn salam olduu hizmetleri kullanr. TCP sunduu hata denetimi, veri ak kontrol gibi hizmetler sayesinde kendisini kullanan uygulamalara tatmin edici dzeyde gvenlik, hata denetimi ve ak kontrol salar.

TCP protokol, bilgisayarda alan uygulamalar arasnda <stemci IP adresi, Port Numaras>, <Sunucu IP adresi, Port Numaras> ikililerini temel alan balantlar kurar. Her TCP balants bu ikililerle ifade edilir. nternet protokol balantszdr ve gnderilen paketlerin hedeflerine ulamalarn garanti edemez. Bu sorunlar ortadan kaldrmak iin TCP protokolne ihtiya duyulur.

13

ekil 9: IP alar arasnda TCP protokol ileyii

TCP Protokolnn zellikleri Balant noktalar arasnda veri iletiimini salamas. Gvenli veri iletimi salanmas. Balantda olan iki bilgisayar arasnda ak kontrol salamas. oklama (Multiplexing) yntemi ile birden fazla balantya izin vermesi. Sadece balant kurulduktan sonra veri iletimi salamas. Gnderilen mesaj paralar iin ncelik ve gvenlik tanmlamas yaplabilmesi.

TCP protokolnn en nemli zellii srekli ve her iki ynde veri akn salamasdr. Gnderilen veriler 8 bitlik (oktet) gruplar hlindedir. Bu veriler, balantda olan sistemlerde yrtlen TCP protokoln ileten uygulamalara paralar hlinde iletilir. TCP protokol gnderilen ve alnan her biti iaretleyerek takip eder. aretleyerek gnderdii her para iin balantda olduu utan cevap bekler. Bu iaretleme sayesinde iletim srasnda kaybolan paralar yeniden transfer edilebilir. TCP ald bu mesaj segmentlerini depolar; bunlar tek bir para veya paralar hlinde gnderir. TCP, kendisine atanm olan bu grevleri yapabilmek amacyla iletim katmannda veri paralarnn nne balk bilgisi ekler. Balk bilgisi ve veri paras, ikisi birlikte TCP segmenti olarak anlr. Bir alt katmana, rnein IP katmanna bu TCP segmenti gnderilir. Oradan da bu segmente IP bal eklenerek alcya ynlendirilir. TCP segmentinin genel format aadaki gibidir:

14

Gnderici Port No Alc Port No Sra Numaras Onay Numaras (ACK)

Balk Uzunluu Sakl Tutulmu Kod Bitleri

Pencere (Window) Hata Snama Bitleri Acil aretisi Kullanc Verisi

Tablo 1.1: TCP segment format

UDP (User Datagram Protocol): letim katmannda tanml tek protokol TCP deildir; UDP de bu katmanda tanmldr. UDP protokol, bilgisayar alar arasnda paketlerin deiimine imkn salamak iin tasarlanmtr. UDP protokol TCP gibi altyap olarak IP datagramlar kullanr, IP datagramlar ierisinde kapsllenir. Veri ak kontroln salayacak, datagramlar arasnda iletilirken kendi ierisinde meydana gelecek hatalar belirlemek iin kullanaca herhangi bir mekanizmas yoktur. Protokol datagramlarn iletilmesini garanti etmez; IP datagram ierisinde kapsllenmi UDP mesajnn bir defadan fazla tanmamasn salayamaz. TCP protokol gibi balant tabanl deildir.

UDP protokol, DNS gibi istek-cevap temeline dayanan uygulamalar iin son derece elverilidir. UDP toplu yayn-grup mesajlar iin son derece kullanldr. UDP protokol ierisinde sadece istee bal olarak hata kontrol mekanizmas yrtlr. UDP protokol, TCP protokolnden daha hzl ve daha kolaydr. Buna karn salamlk, gvenirlik gibi kriterler gz nne alnd zaman TCP protokolne nazaran ok fazla dezavantaj vardr. 1.1.2.3. Ynlendirme Katman (Tranmission Layer) Ynlendirme katmannda tanml IP ve ICMP protokolleri bir st katmandan gelen segmentleri alcya uygun yoldan ve hatasz olarak ulatrmakla ykmldr. Bu amala bu katmanda da gelen segmentlere zel bir IP balk bilgisi eklenir. IP balk bilgisinin format aadaki ekilde grlmektedir.

15

Uyarlama

Balk

Hizmet Tr

Toplam Uzunluk Kimlik Saptamas (Identification) Bayrak Bitleri Yaam Sresi Paralanma telemesi (Fragment Ofset) Protokol

Balk in Hata Snama Bitleri Gnderici IP Adresi Alc IP Adresi TCP Segmenti (TCP Bal+ Kullanc Verisi)
Tablo 1.2.: IP bal iindeki alanlar

Uyarlama (Version): O anda kullanlan IP uyarlamasn gsterir. Farkl uyarlamada balktaki alanlarn yerleri deiiklik gsterdiinden, paketin doru yorumlanmas iin kullanlr. Balk Uzunluu (IP Header Length): Datagram balnn gerek uzunluunu gsterir. Hizmet Tr (Service Type): Datagramn nasl ynlendirileceini belirler. Ynlendirilmesinde yaplan yol seiminde ve balantda kullanlr. Datagramlara bu alan araclyla nem dzeyi atanabilir. Toplam Uzunluk (Total Length): Tm IP paketinin (balk ve veri dhil) uzunluunu belirtir. Kimlik Saptamas (Identification): Kullanc kar tarafla etkileim iindeyken, mesajlar paralanarak bir ok datagram iinde gnderilebilir. Bu alan, ayn kullanc mesajnn farkl datagramlar iinde bulunmas durumunu aklayan kimlik bilgisini ierir. Bayrak Bitleri (Flags): Paralama (Fragmentation) kontrolnde kullanlr. Bir datagram paralanp paralanmad, onun paralanma izninin olup olmad gibi bilgilere ait kodlar tar. tane olan bayrak bitlerinden ilki (D biti), iinde bulunduu datagramn ka paradan olutuunu belirtir. Eer 1 ise gnderilen verinin tek datagramdan olutuu anlalr; alcya bakas yok bekleme anlamnda mesaj iletir. kinci bayraksa, paralanp birok datagram hlinde gnderilen verinin en son olduunu belirtir. ncs, sakl tutulmutur. Yaam Sresi (Time to Live): Datagramn a zerinde dolaan srecini belirtir. Verici tarafnda yerletirilen dolama deeri her dmden geerken azaltlr; sfra ularsa kaybolmu olduu varsaylarak datagram adan karlr.

16

Protokol (Protocol): Bir datagramn hangi st katman protokolne ait olduunu belirtir. Alc tarafn IP katman bu alana bakarak paketi bir stnde bulunan protokollerden hangisine iletileceini anlar. Balk iin Hata Snama Bitleri (Header Checksum): Datagram balk ksmnn hatasz iletilip iletilmediini snamak iin kullanlr. Gnderici IP Adresi (Source Address): Datagramn gidecei yerin internet adresi yerletirilir. Seenekler (Options): Bu alan deiik amalar iin kullanlr. Gvenlik, hata raporlama vs. seimliktir. Ancak kullanlrsa 32 bitin katlar uzunlukta olmaldr. TCP Segmenti: Bir st katmandan gelen veriyi ierir.

ICMP (Internet Control Message Protocol): ICMP kontrol amal bir protokoldr. Genel olarak sistemler aras kontrol mesajlar IP yerine ICMP zerinden aktarlr. ICMP, IP ile ayn dzeyde olmasna karn aslnda kendisi de IP yi kullanr. ICMP mesajlar, IP zerinden gnderilir. ICMP mesajlarnn amac haberleme srasnda meydana gelebilecek problemler hakknda ynlendiricilere veya datagramlar oluturan bilgisayarlara bilgi vermektir. ICMP protokol, internet protokoln daha gvenli hle getirmez. Sadece datagram iletimi srasnda meydana gelen hatalarn sebepleri ile ilgili bilgi salar. Aadaki ekilde ICMP formatn grmektesiniz:

Tip

32 Bit Kod Parametreler Bilgi

Hata Snama

Tablo 3: ICMP protokol format

Tip: ICMP mesajlarnn tipini gsterir. Kod: Mesajn parametrelerini belirtmek iin kullanlr. Hata Snama: Tm ICMP mesajnn hata snamas iin kullanlr. Parametreler: Parametrelerin daha uzun hlinin belirtilmesinde kullanlr. Birok ICMP mesaj tipi vardr. Bunlardan bazlar unlardr: Alcya eriilemiyor (Destination Unreachable) Zaman Am (Time Exceeded) Parametre Sorunu (Parametreler Problem) Yansma (Echo) Yansma Karl (Echo Reply)

17

Zaman Damgas (Time Stamp) Zaman Damgas Karl (Time Stamp Reply).

Yukardaki mesaj tipleri ile internet zerinde kontrol amal birok program yazlmas mmkndr. rnein Zaman Damgas ve Zaman Damgas Karl mesajlar ile internet zerindeki gecikmeler llebilir. ICMP nin en ok bilinen uygulamas PING programdr. Ping program hedef bilgisayara ICMP yank (echo) istek mesajlar gnderir. Eer gnderilen bilgisayardan cevap olarak yank (echo) cevab mesajlar alnrsa, bilgisayarn a zerinde eriebilir olduu anlalr. 1.1.2.4. Fiziksel Katman (Physical Layer) Bu katmanda herhangi bir protokol tanml deildir. IP bal oluturulmu bir bilgi hem kaynak bilgisayarn IPsini, hem de hedef bilgisayarn IPsini tutar. Fakat yerel a ierisinde bilgi transferi yaplacak makineye ulamak iin makinenin ethernet kartnn MAC (Media Access Control-Ortama Eriim Adresi) olarak bilinen donanm adresinin tespit edilmi olmas gerekir. Bu sebeble, bir LAN ierisinde IP adresi bilinen bir bilgisayarn MAC adresini bulmak zere ARP (Adress Resolution Protocol-Adres zmleme Protokol) protokol kullanlr. letiime geecei makinenin IP adresini bilen bir bilgisayar ARP protokol ile IP adresini adaki btn bilgisayarlara gnderir. Adaki bilgisayarlarn tm bu mesaj alr. Mesajdaki IP adresine sahip bilgisayar kendi MAC adresini kar tarafa bildirir ve bylelikle iletiim balar.

1.1.3. OSI Modeli ve TCP/IP Modeli

OSI referans modeli 1978 ylnda ISO (International Organizations of Standarts) tarafndan gelitirilmi olup, uzun almalar sonucu elde edilen bilgiler nda oluturulmutur. OSI modeli deiik iletim sistemlerine sahip makinelerin birbirileriyle haberlemesine imkn salar. Model ierisinde yer alan katmanlardan her biri duyulan ihtiya zerine oluturulmu ve kendi ierisinde belirli grevleri yerine getirmek iin tasarlanmtr. Tasarm ierisinde yer alan her yap kendisinden bir st seviyede bulunan dier katmana hizmet verecek ekilde oluturulmutur. Bu 7 katmann en altnda yer alan iki katman yazlm ve donanm, stteki be katman ise genelde yazlm yolu ile zlmtr. OSI modeli, bir bilgisayarda alan uygulama programnn, iletiim ortam zerinden baka bir bilgisayarda alan dier bir uygulama program ile olan iletiimin tm admlarn tanmlar. En st katmanda grnt ya da yaz seklinde yola kan bilgi, alt katmanlara indike makine diline dnr ve sonu olarak 1 ve 0lardan ibaret elektrik sinyalleri hlini alr.

18

ekil 1.10: OSI modeli katmanlar

A iersinde tm haberlemeler hedef ve kaynak arasnda gerekleir. Bilgi ya veri ya da veri paketleri olarak iletilir. Eer bir bilgisayar dier bir bilgisayara bir veri gndermek istiyorsa veri ilk nce giydirilme (encapsulation) ilemine tabi tutularak paketlenir ve sonra gnderilir. Giydirme (encapsulation) ilemi sayesinde veri gnderilmeden nce gerekli protokol kurallar ile sarlr daha sonra iletilir. Dolaysyla veri OSI katmanlar arasnda hareket ederek header, trailers ve dier bilgiler eklenerek iletime sokulur. ekil 1.11de hangi katmanda hangi bilgilerin gnderilmek istenen veriye eklendiklerini grebiliriz. ncelikle gnderilmek istenen veri uygulama Application katmanndan aaya doru dier katmanlara hareket eder. Bu ilem srasnda her katman kendi ilemini yrtr ve veri gnderilecei yere kadar bu ekilde gider ve hedef bilgisayarda ilemlerin tersi gerekleir. ekil1.12 ve aada an ilemesi iin yapmas gereken be admdan oluan giydirme (encapsulation) ilemelerini grebiliriz. Veri hazrlanr. Kullanc bir e-posta gnderiyor olsun, ncelikle alfa nmerik karakterler a ierisinde hareket edebilecek veriler hline dntrlr. Noktadan noktaya transfer iin veri paketlenir. Veri adaki transferi iin paketlenir. Bu paketleme gvenli bir haberleme salamak amacyla segmentler kullanlarak yaplr. Bala (Header) a IP adresi eklenir.

19

Veri kaynak ve hedef mantksal adreslerini ieren paket balna sahip olan paketler ierisine konulur. Veri hatt bal ve treyleri eklenir. Tm a cihazlar paketleri bir ereve ierisine konulur. erevelerin a ierisindeki bir sonraki cihaza direkt balanmas salanr. Her cihaz a ierisindeki kendinden sonraki cihazn ihtiyac olan erevelemeyi yapar. Veri iletim iin bitlere dntrlr.

ekil 1.11:OSI referans modeli

ereve yaps veriyi 1ler ve 0lara dntrrler. Daha sonra cihazlarn saat frekanslarnn da yardmyla gnderilmek istenen yere bu ekilde tanr ve hedef bilgisayarn veya cihazn uygulama katmannda veri orijinal hline geri dner. OSI ve TCP/IP modellerinin benzerlikleri; Her ikisi de katmanl yapdadrlar. Farkl ilevlere sahip olmalarna ramen her ikisinin de uygulama katman vardr. Benzer iletim ve a katmanlarna sahiptirler. Devre anahtarlamal deil paket anahtarlamal teknoloji kullanlr. A profesyonelleri her iki modeli de bilmek zorundadrlar. OSI ve TCP/IP modellerinin farkllklar; TCP/IP sunum ve oturum katmanlarn uygulama katmannda birletirmitir. TCP/IP OSInin veri hatt ve fiziksel katmanlarn tek bir katmanda birletirmitir. TCP/IP daha az katman olduu iin daha kolay grlr.

20

TCP/IP iletim katman UDP kulland iin veri gvenlii OSIdeki kadar salam deildir.

ekil 1.12: Verinin giydirilmesi

1.2. Internet Adresleri

nternete bal her bilgisayarn kendine zg bir adresi vardr. DNS (Domain Name System-Alan Ad Sistemi) olarak adlandrlan hiyerarik bir isimlendirme sistemi ile (Internet adresi), internete bal bilgisayarlara ve bilgisayar sistemlerine isimler verilir. DNS de aslnda bir TCP/IP servis protokoldr. DNS, host olarak adlandrlan internete bal tm birimlerin yerel olarak bir aa yaps iinde gruplandrlmasn salar. Bu ekilde, btn adreslerin her yerde tanml olmasna gerek kalmaz. rnek olarak, itu.edu.tr onun altnda da, titan.ehb.itu.tr vb. eklinde dallanm birok adres olabilir. Her bir internet adresine 4 haneli bir numara karlk gelir. a.b.c.d eklindeki bu numaralara IP (Internet Protocol) numaralar denir. Burada a,b,c ve d 0-255 arasnda deien bir tamsaydr (32 bit adresleme sistemi). rnek olarak aurora.eng.bahcesehir.edu.tr iin bu numara 193.255.84.10 dur. Her internet adresinin ilk ksm bulunduu domain in network adresini, son ksm ise makinenin (host) numarasn verecek ekilde ikiye blnr. Bir bilgisayar anda bulunan makinelerin miktarna gre makine numaras iin ayrlan ksmn daha byk veya daha kk olmas gerekebilir.

21

Bu domain adreslerinin datm NIC (Network Information Center) tarafndan yaplr, daha sonra her domain sahip olduu adresi kendi ihtiyalarna gre paralayarak databilir. Bilgisayarlar birbirlerini IP numaralarndan tanrlar. nsanlarn aklnda kolay kalsn ve hiyerarik yaplanma rahat yaplsn diye bunlar alt alar, makine adlar gibi isimlendirmelere tabi tutulurlar. Yukarda grld gibi, internete bal her bilgisayarn (teorik olarak) bir IP numaras ve o numaraya karlk gelen de bir gerek ad vardr. ki mekanizma arasndaki dntrmelerden DNS sorumludur.

1.2.1. IP Adresleme
IP adresi, a zerinde bulunan makinenin adresini ifade eder. Bu adres ile bir makine dierlerine ulama imkn bulur. A zerinde bulunan herhangi bir bilgisayar ifade etmek iin 32 bitlik bir IP adresi kullanlr. TCP/IP protokol kullanlan bir ada her bilgisayarn mutlaka bir IP adresi olmak zorundadr. IP adreslerinin atanmas son derece kolay bir ilem olmasna karn bu adresler atanrken gz nnde bulundurulmas gereken birka nemli husus vardr. Atanan IP adreslerinin a ierisinde einin bulunmamas gerekir. Bununla birlikte atanan IP adresleri ayn a zerinde bulunan dier birimlerle tutarllk gstermelidir.

1.2.2. IPv4 Adresleme

IPv4 (32 bit) ve IPv6 (128 bit) olmak zere iki eit IP adresi vardr. Gnmzde yaygn olarak 32 bitlik (IPv4) adresleme mekanizmas kullanlmaktadr. nternetin yaygnlamas ve IPv4 adreslerinin ok hzl tkenmesi ile birlikte IPv6 adreslerinin kullanlmasna ynelim hz kanacaktr. IPv6 ilevsellii, kullanm kolayl sayesinde byk faydalar salayacaktr.

ekil 2.13: Yerel a ve internet

22

32 bitlik bir IP adresi 8 bitlik drt oktet hlinde ifade edilir. Bunun sebebi, ise okumay kolaylatrmak iindir. Adresleme iin toplam 32 bitimiz varsa 232 = 4 milyar 294 milyon 967 bin 196 tane bilgisayar adreslenebilir. Ancak bu gerekte byle deildir. 32 bitlik bir adres, diyelim ki, 1000010.00011011.00001100.00001100 eklinde ifade edilmi olsun. Bu adresin okunmas iin ikilik sistemde bir okuma gerekmektedir, ancak bu ekilde de okuma olduka zor olduunda yazdmz adres onluk sisteme evrilerek 194.27.12.12 ekline dnr ve bu tr bir ifadeye noktal yazm (dotted decimal notation) denir. Nokta ile ayrlan ksmlarn her biri 0 ile 255 arasnda bulunan birer tamsay olmak zorundadr. IP adresleri a numaras (Net ID) ve bilgisayar numaras (Host ID) olmak zere iki blmden oluur. Net ID bilgisayarn bulunduu a belirtirken, Host ID a ierisinde bilgisayarlarn birbirlerinden ayrlmasn salayan deerleri barndrr. IPv4 bugn var olan internet ann ana halkas olarak yerini almtr. Gnmz interneti IP protokolnn 4.srm(IPv4) zerine kurulmu ve IPv4 tablo 2.1de grld gibi snf sistemine dayal bir szlemedir.

Snf
A B C D E

A Says
125 16382 2 Milyon

Adres Says
16 Milyon 65534 256

Multicast kullanm iin ayrlmtr Gelecekte kullanm iin ayrlmtr

Tablo 2.1: IPv4 snflar

1.2.3. IP Adres Snflar

nternete bal bykl kkl binlerce a vardr ve bu alar iin gerekli IP adresleri says birbirinden olduka farkl olabilmektedir. Adres datmn ve alara atanan adreslerin a aygtlarna yerleimini kolaylatrmak amacyla IP adres alan alt kmelere blnmtr, yani snflandrlmtr. Be temel snflama vardr ve bunlar A,B,C,D ve E snf adresler olarak adlandrlr. Bunlardan hangisinin gerektiini dorudan bu adreslerin kullanlaca an bykl belirler.

ekil 2.2:A adresi

23

Adresler iki paraya ayrlr; parann soldaki ksm a adresi, sadaki ksm ise sistem adresi olarak adlandrlr. A adresleri ynlendiriciler iin daha anlamldr. Tm ynlendirme ilemleri a adreslerine baklarak yaplr. ekil 2.2de snflanm bir an ayrlm hli grlmektedir. Snflamal adreslemede 32 bitlik adresin kaar bitinin a ve sisteme ait olduunu belirlemek iin a maskesi kullanlr. A maskesi IP adresiyle mantksal VE ilemine tabi tutulur ve sonu a adresini verir. Mesela, 167.34.1.1 IP adresine ve 255.255.0.0 a maskesine sahip bir bilgisayarn VE ileminden sonra a adresi 167.34.0.0dir. Snflamal adreslemede IP adresleri A,B,C,D ve E eklinde ayrlr.

ekil 2.13: IP adres snflar

Noktal gsterimde ekil 2.3ten de anlalaca zere, her snf iin tanmlanabilecek maksimum sayda bilgisayar adedi vardr. Bu bilgisayarlar internet ortamnda host diye adlandrlr. Her bir snf iin tanmlanabilecek host says ekilsel olarak aada belirtilmitir. h: host a zerinde tanmlanacak olan bilgisayarlar A Snf: 001.hhh.hhh.hhhdan 126.hhh.hhh.hhha kadar B Snf: 128.001.hhh.hhhdan 191.254.hhh.hhha kadar C Snf: 192.000.001.hhhdan 223.255.254.hhha kadar D Snf: 224.000.000.000dan 239.255.255.255a kadar

24

IP Adres Snf
A B C D E

Minimum
0 128 192 224 240

Maksimum
126 191 223 238 247

Tablo 2.2: IP adres tanm aralklar

1.2.3.1. A Snf Adres A snf adres 16 milyon kullanc adresi barndran geni alar iin kullanlan adres snfdr. Sadece ilk oktet a temsil eder dier oktet kullanclar temsil eder. lk bit her zaman 0 dr. 127.0.0.0 adresi haricinde her adresi kullanabilir. Bu adres ise makinelerin kendilerine paket gndererek test amal kullanlr. 1.2.3.2. B Snf Adres B snf adres 4 oktetin ilk ikisini kullanarak adresleme yapan snftr. lk oktetin ilk iki biti her zaman 10 dr. Buda 128 ile 191 arasndaki adresleri kullanabilecei anlamna gelir. B snf her biri 65 534 bilgisayar ieren 16 382 tane alt aa izin verir. Bu tr adres alan byk ve orta byklkte alar iin kullanlr. Birok byk niversite ve ISS ler bu tr adres alanna sahiptir. 1.2.3.3. C Snf Adres C snf adres kk alar iin kullanlr. En fazla 254 kullancl alar iindir. lk oktetin ilk biti 110 dr. 192 ile 223 arasn kullanabilir. 1.2.3.4. D ve E Snf Adres D snf adreste ilk drt bit 1110 dr. 224 ile 239 arasn kullanabilir. IETF (Internet Engineering Task Force) E snf adresleri kendi zel aratrmalar iin kendilerine ayrmlardr. E snf adres internette kullanlamaz. 240 ile 255 aras bu adres snf iin ayrlmtr.

1.2.4. Genel ve zel IP adresleri

nternet adreslemesinde 0 ve 255'in zel bir kullanm vardr. 0 adresi, Internet zerinde kendi adresini bilmeyen bilgisayarlar iin (Belirli baz durumlarda bir makinenin

25

kendisinin bilgisayar numarasn bilip hangi a zerinde olduunu bilmemesi gibi bir durum olabilmektedir) veya bir an kendisini tanmlamak iin kullanlmaktadr (144.122.0.0 gibi). 255 adresi genel duyuru "broadcast" amac ile kullanlmaktadr. Bir a zerindeki tm istasyonlarn duymasn istediiniz bir mesaj genel duyuru "broadcast" mesajdr. Duyuru mesaj genelde bir istasyon hangi istasyon ile konuacan bilemedii bir durumda kullanlan bir mesajlama yntemidir.

1.2.5. Alt Alar

Alt alar, IP adreslerini ynetmenin baka bir yoludur. A tasarmnda IP adresleri sistemlere datlrken a daha kk birimlere paralanarak alt alar oluturulur. Bu, internetin hiyerarik adresleme yapsna uygun olduu gibi, ynlendirme iinin kotarlmas iin gerekli yapnn kurulmasn da kolaylatrr. rnein byk bir niversiteye B snf bir adres alndnda, bu adreslerin blmlerdeki bilgisayarlara alt alar oluturulmadan gelii gzel verilmesi birok sorunu da beraberinde getirir. Hlbuki verilen B snf adres alan daha kk alanlardan oluan alt alanlara blnse ve bu alt alanlarn her biri blmlerdeki LAN lara atansa birok kolaylk da beraberinde gelecektir. Adres yerletirmeleri kolay olacak, hiyerarik yap korunacak, adrese baklarak ilgili sistemin hangi alt ada olduu anlalacak ve bu sayede oluan problemlere en ksa zamanda zm getirilebilecektir. 1.2.5.1. A Maskesi Alt a oluumu a zerindeki yneticiye beraber alt her bir a parasnn lsn belirlemeye imkn verir. A zerinde ka segment olduu bir kere belirlendii zaman hangi ada hangi aygtn ak olduunu belirlemek iin alt a maskesini kullanabilirler. Bir bilgisayar ancak ayn ada bulunan bir bilgisayarla dorudan iletiime geebilir. Ayn ada deillerse dolayl olarak iletiime geer. Ayn ada olup olmadn IP adreslerini kullanarak anlarz. IP adresinin bir blm a, dier blm de bilgisayarn a iindeki adresini tanmlar. Hangi blm ile a hangi blm ile bilgisayar tanmladn bilmek iin alt a maskesi kullanrz. Drt blmden oluur ve a adresinin hangi blme kadar geldiini gstermek iin kullanlr. Bilgisayar kendi a tanmlayclarn bulmak iin alt a maskesi kullanr. Bu yzden alt a maskesinin doru ekilde girilmesi gerekir. Yanl girilirse bilgisayarn dier bilgisayarlarla iletiimi engellenebilir. Bilgisayar a tanmlaycsn bulmak iin alt a maskesini IP adresini VE mantksal ileminden geirerek kullanrlar. Mesela, IP adresi:195.134.67.200 olsun ve alt a maskesi de 255.255.255.0 olsun. Bilgisayarn bu bilgilere dayanarak bulunduu a tanmlaycsn yani a adresini bulabiliriz. IP adresi ile alt a maskesini VE ilemine tabi tutalm:

195.134.67 .200 = 1100 0011.1000 0110.0100 0011.1100 1000 VE 255.255.255.0 = 1111 1111.1111 1111.1111 1111.0000 0000 Sonu: 195.134.67. 0 = 1100 0011.1000 0110.0100 0011.0000 0000 Mesela, imdi iki bilgisayardan oluan bir a dnelim. ekle bakalm

26

ekil 2.4: Alt a maskesi

ekilde grlen 195.134.67.0 adresli bilgisayarn dier bilgisayarla iletiime gemesi iin ayn ada olmalar gerekir. Hedef bilgisayarn ayn ada olup olmadn anlamak iin bilgisayarlarn a adreslerine bakarz. 195.134.67.200 VE 255.255.255.0 ile ileme koyduktan sonra kan sonu: 195.134.67.0 olacaktr. Bu bilgisayarn kendi a adresidir. Hedef bilgisayarn a adresi ise: 195.134.67.56 ile 255.255.255.0 VE ileme konularak 195.134.67.0 sonucu grrz. Ayn a adresleri kt iin bu bilgisayarlarn iletiime geeceklerini syleyebiliriz. 1.2.5.2. Yayn Adresi An yayn adresi, alt a yapsna bal olarak belirlenir ve ayn a zerindeki her bilgisayarda ayn deerin kullanlmas gerekmektedir. 255 adresi genel duyuru "broadcast" amac ile kullanlmaktadr. Duyuru mesaj genelde bir istasyon hangi istasyon ile konuacan bilemedii bir durumda kullanlan bir mesajlama yntemidir. rnein, ulamak istediiniz bir bilgisayarn ad elinizde bulunabilir; ama onun IP adresine ihtiya duydunuz, bu evirme iini yapan en yakn "name server" makinesinin adresini de bilmiyorsunuz, byle bir durumda bu isteinizi yayn mesaj yolu ile yollayabilirsiniz. Baz durumlarda birden fazla sisteme bir bilginin gnderilmesi gerekebilir, byle bir durumda her bilgisayara ayr ayr mesaj gnderilmesi yerine tek bir yayn mesaj yollanmas ok daha kullanl bir yoldur. Yayn mesaj yollamak iin gidecek olan mesajn IP numarasnn bilgisayar adresi alanna 255 verilir. rnein 144.122.99 a zerinde yer alan bir bilgisayar yayn mesaj yollamak iin 144.122.99.255 adresini kullanr. Yayn mesaj yollanmas birazda kullanlan an fiziksel katmannn zelliklerine baldr. Mesela, bir ethernet anda yayn mmkn iken noktadan noktaya (point-to-point) hatlarda bu mmkn olmamaktadr. Baz eski srm TCP/IP protokolne sahip bilgisayarlarda yayn adresi olarak 255 yerine 0 kullanlabilmektedir. Ayrca yine baz eski srmler alt a kavramna hi sahip olmayabilmektedir. Yukarda da belirttiimiz gibi 0 ve 255'in zel kullanm alanlar olduu iin aa bal bilgisayarlara bu adresler kesinlikle verilmemelidir. Ayrca adresler asla 0 ve 127 ile ve 223'un zerindeki bir say ile balamamaldr.

27

1.2.6. IPv6
Gnmzde hlen internet protokol olarak kullanlan IPv4, bilgisayarlarn iletiim srasnda utan uca adreslenebilmesini salamaktadr. IPv4 adresleri 32 bit ve teorik olarak 4.294.967.296 adettir. Ancak pratikte verimsiz adres atama mekanizmalarndan dolay etkin adres says bu sayya hibir zaman ulaamamaktadr. 1990l yllarda patlayan internetteki host saysndaki ve web sayfalarndaki art nedeniyle IPv4, ihtiyac karlamakta yetersiz kalmaya balamtr. Bu problemler karsnda IPv6 gelitirilmitir. Internet protokollerinden sorumlu Internet Engineering Task Force (IETF), 1990l yllarn banda yeni bir alma grubu kurulmu ve o zamanki adyla IPng (Internet protocol, next generation ) alma grubu, yeni IP protokolnn gelitirilmesi grevini stlenmitir. nternet mimarisinin temel prensiplerinin korunarak salkl geliiminin salanmas ve yeni uygulamalarn nnn alabilmesi iin IP protokolnn yeni bir srmnn gelitirilmesi ngrlmtr. Yaklak 10 yl akn bir sredir endstri, akademi, hkmetler ve eitli organizasyonlarn ortak almas sonucu IPv6 protokol olumutur. IPv6 protokol, IETF in yaynlam olduu bir seri RFC dokman vastasyla tanmlanmtr. IPv6y IPv4ten ayran en temel zellik 128 bitlik geniletilmi adres alandr. Bu genilemenin salam olduu teorik adreslenebilir dm says 340.282.366.920.938.463.463.374.607.431.768.211.456 adettir. Bylesine geni bir adres alannn u an yaadmz adres skntsn zmenin yannda internet uygulamalarnda yeniliklere de yol amas beklenmektedir. te yandan, IP zerinde yaplan deiiklikler sadece bununla da kalmayp, protokoln tam anlamyla tekrar gzden geirilmesi ve yenilenmesi de sz konusu olmutur. Bunlar arasnda basitletirilmi ve 64 bitlik ilemcilere gre dzenlenmi paket bal paket blnmesinin sadece u noktalarda yaplacak olmas ynlendiricilerin veri trafiini daha seri bir ekilde ileyebilmesi iin yaplan deiikliklerdir. Temel IP balnn yan sra ihtiyaca gre eklenebilir uzant balklarnn tanmlanabilmesi protokoln esnekliini artran bir faktr olmutur. Gvenlik iin IPsec (IP Security protocol ) art da IPv6 ile gelen zellikler arasnda yer almaktadr. 128 bitten oluan IPv6 adreslerinin ilk 64 bitlik ksm alt a adreslemek iin kullanlan adres blok bilgisini iermektedir. Adres blou, bir paketin varaca son baa kadar olan yolda ynlendirilmesini salamaktadr. Geriye kalan 64 bit ise bu baa vardnda paketin son alcsnn tespitinde kullanlmaktadr. IPv6 adresleri 16lk bir dzende aadaki gibi ifade edilir: 2045:ab28::6cef :85a1:331e:a66f:cdd1 Servis salayclar IPv6 omurgalarn kurup, tamamen IPv6 servisleri hizmete girene kadar geen srede, noktadan noktaya IPv6 uygulamalarnn IPv4 alar zerinden geirmeleri gerekecektir. Bu, bir IPv6 paketinin bir IPv4 paketinin ierisine sokulmasyla salanlmaktadr.

28

rnek.1: Bir firma 6 bilgisayar iin A snf IP datacaktr. Bu IPleri yaznz. A snf IP balang adresimiz. 00000001.00000000.00000000.00000000 olsun. Bu adres ayn zamanda A tanmlamaktadr. 6 adet bilgisayar iin srasyla son bitten balayarak ikilik sistemde tanmlanm adres arttrlr. Bu durumda IP dalm aadaki gibi olur.

00000001.00000000.00000000.00000000 00000001.00000000.00000000.00000001 00000001.00000000.00000000.00000010 00000001.00000000.00000000.00000011 00000001.00000000.00000000.00000100 00000001.00000000.00000000.00000101 00000001.00000000.00000000.00000110 00000001.00000000.00000000.00000111 11111111.11111111.11111111.11111000

1. 0. 0. 0 1. 0. 0. 1 1. 0. 0. 2 1. 0. 0. 3 1. 0. 0. 4 1. 0. 0. 5 1. 0. 0. 6 1. 0. 0. 7 255.255.255.248

An kendisi PC1 PC2 PC3 PC4 PC5 PC6 Yayn adresi A Maskesi

Burada en bata ifade edilen bit A snf IP nin tanmlanmas iin kullanlmaktadr. Eer IP B snf olsayd ilk bit 1 ile balayacakt. C snfnda 110 D snfnda ise 1110 olarak bataki bitler deiecekti. Dikkat ederseniz ilk olarak an kendisi tanmlanmtr. Bu IP adresi hibir PCye verilmez bu adres an kendisini tanmlar. Ayn ekilde yayn adresi de hibir PCye verilmemelidir. Yayn adresi zerinden tm bilgisayarlara sinyal gnderilir (broadcast). O zaman u hesab yaparsak 6 adet PC iin tam olarak 3 bit kullanlr. 23= 8 ikisi kullanlmayacandan 8-2 = 6 bu ekilde de salamasn ifade ederiz. rnek.2: rnek 1de 26 PC verilseydi ka bit ayrlmas gerekirdi? 24= 16 yapar o zaman 4 bit yetmez 25 i dnrsek 32 saysn buluruz. Bu durumda 32-2=30 yapar. 2 karmamzn nedeni yayn adresini ve a tanmlayan adresi kullanmamamzdr. 5 bit iin 30 PC tanmlamas yapabiliyoruz. 26 PC iin 5 bit yeterli 4 tane de yedek olarak PC tanmlamas ileride rezerve edilebilir.

29

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler A,B,C,D snf IPnin balang ve Yerel ada IP adreslerinin dzenine dikkat biti adreslerini yaznz. ediniz. Gerekli hesaplamalar yaparak, 12 bilgisayar iin C snf IPleri yaznz.

30

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak uygun cevaplar iaretleyiniz. 1. Aadaki protokollerden hangisi a ierisinde elektronik mektup al verii salar? A) HTTP B) SMTP C) ICMP D) TCP nternet zerinden dosya aktarm yapmak iin kullanlan protokol aadakilerden hangisidir? A) Telnet B) SNMP C) FTP D) Wins Aadakilerden hangisi TCP/IP mimarisi katmanlarndan deildir? A) Sunum B) Uygulama C) Ulam Aadakilerden hangisi uygulama katman protokollerinden deildir? A) FTP B) SMTP C) HTTP

2.

3.

D) Fiziksel

4.

D) UDP

5.

Aadaki protokollerden hangisi a ierisinde bulunan ynlendirici, anahtar ve HUB gibi cihazlarn ynetimi iin kullanlr? A) HTTP B) SMTP C) SNMP D) UDP Aadakilerden hangisi ICMP protokolnn zelliklerinden deildir? A) Gvenli veri tipinin salanmas. B) Gnderilen mesaj paralar iin gvenlik tanmlamas yaplamaz. C) Sadece balants kurulduktan sonra veri iletimi salanmas. D) Balantda olan iki bilgisayar arasnda ak kontrol salanmas. 1100 0011. 1000 0110. 0100 0011. 1100 1000 IP adresi aadakilerden hangisidir? A) 195.134.67.200 B) 192.143. 0.25 C) 212.45.142.131 D) 24.124.1.56 130.15.1.5 hangi snf IP adresidir? A) A snf B) B snf

6.

7.

8.

C) C snf

D) D snf

9.

Aadakilerden hangisi alt a maskesinin grevidir? A) Bilgisayarlar arasnda veri al verii salar. B) Bilgisayara IP numaras verir. C) D ve E snf adresler iin tasarlanmtr. D) Bilgisayarlarn a tanmlayclarn bulmay salar. IPv6 protokolndeki adresler ka bittir? A) 32 B) 48

10.

C) 64

D) 128

31

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier modle geiniz.

32

RENME FAALYET2 RENME FAALYET - 2

AMA
IP protokollerini kavrayarak sisteme IP adresi girii yapabileceksiniz.

ARATIRMA
nternete girdiimizde IP adreslerinin bilgisayarnza nasl atandn aratrnz. Bir yerel ada bilgisayarlara otomatik IPnin nasl atandn aratrnz. nternete srekli ayn IP adresiyle girmek iin, sabit IP adresinin nasl atandn aratrnz. nternet adresi edinmek iin neler gereklidir? Aratrnz. nternette bilgisayarlar arasndaki bilgi alveriinin nasl yapldn aratrnz.

2. IP ADRES DNM PROTOKOLLER

2.1. Internet Adresi Edinme
Gnmzde internet hzla bymekte ve buna paralel olarak internet zerinde kaytl olan organizasyon, irket, kurum, niversite, lise gibi benzeri yaplara ait alan adlar da hzla artmaktadr. Bu sorunun stesinden gelmek iin hiyerarik isim ynetiminin salanmas gerekmektedir. Bu gibi amalarla DNS (Domain Name System-Alan sim Sistemi) oluumu gndeme gelmitir. DNS, IP adreslerini bilgisayar isimlerine; bilgisayar isimlerini ise IP adreslerine dntren yapy oluturur. 1984ten nce DNS yoktu. Bunun yerine HOSTS adnda bir text dosyas kullanlyordu. nternetteki bilgisayarlarn isimleri ve IP adresleri bu dosyaya elle girilmekteydi. nternetteki bilgisayarlarn her birinde bu dosyann bir ei bulunuyordu. Bir bilgisayar dier bir bilgisayarla iletiime gemek istediinde, bu dosyaya bakyordu. Tabi ki gncelleme ok nemli idi. Bunun iin dosyann Amerika' daki aslnn bulunduu Stanford niversitesine belli aralklarla balanlarak kopyalama yaplyordu. Fakat, internetteki bilgisayarlarn says arttka hem bu dosyann bykl olaanst boyutlara ulat, hem

33

de internetteki bilgisayarlarn dosyay kopyalamak iin yapt balantlar, Stanford' daki bilgisayarlar kilitlemeye balamt. Fakat bunlar DNS protokol ile almtr. Adaki btn bilgisayarlar ayn dzeyde bulunduundan, bir bilgisayar isminin, btn internet anda bir einin daha bulunmamas iin DNS datk veri taban yapsn kullanmaktadr. Bu yap ile bilgisayarlar bulunduklar yer ve ait olduklar kurumlara gre snflandrlr. Mesela, Trkiye'deki bilgisayarlarn listesini (.tr domaini) Trkiyeden sorumlu bir DNS makine tutar. Yine ticari kurulular iin .com kullanlr.

2.2. Sabit IP Adresi Atama

Herhangi bir bilgisayar a kurulduunda (donanm olarak hazr olduunda), amz internete balanacaksa ve biz bu adaki bilgisayarlara TCP/IP protokoln ykleyeceksek aadaki admlar takip ederiz. Basit TCP/IP hizmetlerini yklemek iin, Denetim Masasnda Program Ekle/Kaldr anz. Windows Bileenlerini Ekle/Kaldr tklatnz. Bileenlerden A Hizmetlerini ve sonra da Ayrntlar tklatnz. A Hizmetlerinde, Basit TCP/IP Hizmetlerini seiniz ve Tamam tklatnz. leriyi tklatnz. stenirse, datm dosyalarnn bulunduu yolu yaznz ve sonra Tamam tklatnz. Sonu sonra da Kapat tklatnz.

TCP/IPyi ykledikten sonra bunu yaplandrmamz gerekir. TCP/IP zelliklerini el ile mi, otomatik olarak m, dinamik olarak m yaplandracaz bunu belirlememiz gerekir.

2.3. Adres zmleme Protokol (ARP)

IP ynnda, adres zmlemesi yapan protokoller vardr. Adres zmleme protokol (ARP) IP adreslerinin fiziksel adreslere dntrlmesini salar ve bu fiziksel adresleri st katmanlardan gizler. Genelde ARP, ARP bellei olarak bilinen haritalama tablolar ile alr. Tablo, bir IP adres ile bir fiziksel adres arasnda haritalama yaplmasn salar. Bir LANda (Ethernet veya IEEE 802 a gibi), ARP hedef IP adresini alr ve haritalama tablosundan bunun karlad hedef fiziksel adresi arar. Eer ARP adresi bulursa, bulduu fiziksel adresi, istei yapan cihaza yollar. Gerekli adres ARP belleinden bulunamazsa, ARP modl aa bir yayn yapar. Yayna ARP request denir. Bu yayn bir IP hedef adresi ierir. Netice olarak yayn alan cihazlardan biri ARP requestteki IP adresinin kendisine ait olduunu sezerse, istei yapan hosta bir ARP reply gnderir. Bu ereve, sorgulanan hostun fiziksel donanm adresini

34

ierir. stei yapan host bu ereveyi alnca onu kendi ARP belleine yerletirir. Daha sonra, bu belirli IP adresine gnderilecek datagramlar bellee bavurularak fiziksel adrese dntrlebilir. Sonu olarak ARP sistemi istei yapan hostun, baka bir hostun fiziksel adresini, onun IP adresi ile bulmasna imkn salar. ARP istei ve cevab ekil 2.1de gsterilmitir. A hostu Cnin fiziksel adresini bulmak istemektedir. A bu yzden B, C, Dye datagram yaynlar. Bu yayna yalnzca C cevap verir nk gelen ARP istek datagramnda kendi IP adresinin olduunu grr. C hostu kendi adresini ARP cevab formunda bir IP datagramna yerletirir.

ekil2.1: ARP istei ve cevab

ARP, IP adreslerini fiziksel adreslere haritalamas yannda, zel donanm tiplerinin tanmlanmasna da izin verir. Bylece sorgulanan host ARP datagram alnca, datagramdaki bir alana bakarak, cihazn hangi tipte bir donanm kullandn (bir Ethernet arabirimi veya paket radyo gibi) anlayabilir.

2.3.1. ARP Paket Format

ekil 2.2: ARP istek ve cevap paketi

35

Aada ARP paketinin alanlarnn ksa bir aklamas mevcuttur: Fiziksel katman bal: Fiziksel katman paketinin baldr. Donanm: Donanm arabirim tipini belirtir (Ethernet, paket radyo vs.). Protokol: Gndericinin kulland protokol tipini tanmlar; tipik olarak EtherTypedr. Donanm adres uzunluu: Paketteki donanm adreslerinin bayt olarak uzunluunu belirtir. Protokol adres uzunluu: Paketteki protokol adreslerinin bayt olarak uzunluunu belirtir (r, IP adresleri). Opcode: Paketin bir ARP request (istek) (1) veya bir ARP reply (cevap) (0) olduunu belirtir. Gnderici donanm adresi: Gndericinin donanm adresini ierir. Gnderici protokol adresi: Gndericinin IP adresini ierir. Hedef donanm adresi: Sorgulanan hostun donanm adresini ierir. Hedef protokol adresi: Sorgulanan hostun IP adresini ierir.

Request (istek) paketinde hedef donanm adresi alan dndaki tm alanlar kullanlr. Reply (cevap ) paketinde ise tm alanlar kullanlr. Her ARP modl bir ARP paketi kullanarak belleini gncelletirebilir. Modl, gnderici IP adresini ve donanm adresini inceler ve belleinde olup olmadna bakar. Bylece trafii inceleyerek belleinde olmayan bilgileri ekler. Bu ileme gleening denir; fakat tm reticiler bunu desteklemez. Bununla birlikte adres zmlemesi iin Proxy ARP ve RARP protokolleri de bulunur. Proxy ARPde a paralar birbirlerinden gateway aracl ile saklanr. Saklayan gateway, saklad ksmn bilgilerini istek yapan hosta verir. RARPde ise host kendi IP adresini bilmez. Yayn yaparak adaki cihaza donanm adresini yollar ve an RARP sunucusu bu hosta IP adresini bildirir.

2.4. Ters Adres zmleme Protokol (RARP)

Diski olmayan i istasyonlar gibi a sunucular, ounlukla kendi adreslerini bilmezler. Sadece donanm arabirim adreslerini bilirler. IP gibi yksek dzey protokoller kullanarak d kaynaklarla iletiim kurup bu kaynaklardan kendi protokol adreslerini bulmak zorunda kalrlar. RARP protokol bir sunucunun donanm adresleri verilip protokol adreslerini zmler. ARP ve RARP birbirinden farkl ilemlerdir. ARP her sunucunun kendi donanm adresi ve protokol adresi arasndaki haritalamay bildiini farz eder. Dier sunucular hakknda edinilen bilgi kk bir bellekte tutulur. Btn sunucular eit statdedir. stemci ve sunucu arasnda hibir ayrm yoktur. RARP' de ise durum farkldr. stemcilerden gelen istekleri cevaplamak ve protokol adresinden donanm adresine veritaban haritalanmas iin daha fazla sunucuya gereksinim duyar. RARP sunuculardan byk veri tabanlarn muhafaza etmesini ister. Bu istenmeyen bir durumdur ve baz durumlarda sunucunun iletim sisteminin ekirdeinde byle bir

36

veritabann muhafaza etmek imknszdr. Bu yzden ou uygulama kernel dndaki bir programla etkileim formuna gereksinim duyar. Mevcut sunucu yazlm zerinde uygulama kolayl ve asgari etkileim nemlidir. Her sunucu yazlm zerinde deiiklik isteyen bir protokol yapmak hata olacaktr. RARP, veri balant katmannda ayr ve zel bir protokol olarak tanmlanmtr. Mevcut sistem zerimde etkileim en aza indirilmitir; mevcut ARP server'lar RARP raketleriyle kartrlmaz. Bu da RARP' yi donanm adreslerini daha st katman protokol adreslerine haritalamak iin bir kolaylk olarak sunar.

2.5. BOOTP
nykleme protokol (BOOTP), DHCP den nce gelitirilmi olan bir ana bilgisayar yaplandrma protokoldr. DHCP, BOOTP den hareketle gelitirilmitir ve BOOTP nin bir ana bilgisayar yaplandrma hizmeti olarak ierdii belirli snrlandrmalar aar. BOOTPyle DHCP arasndaki iliki nedeniyle, baz tanmlayc zellikler bu iki iletiim kuralnda ortaktr. Ortak eler unlardr: kisinin de sunucuyla istemciler arasndaki ileti al veriinde kulland biimlendirme yaps

BOOTP ve DHCP, byk oranda ayn istek iletilerini (istemciler tarafndan gnderilen) ve cevap iletilerini (sunucular tarafndan gnderilen) kullanr. Her iki iletiim kuralnn iletileri de, tm iletiim kural iletilerini kapsamak iin, 576 baytlk tek bir UDP (Kullanc Datagram letiim Kural) kullanr. BOOTP ile DHCP' nin ileti stbilgileri, aadaki nokta dnda birbiriyle ayndr: son ileti stbilgi alan, istee bal verileri saklamak iin kullanlr. BOOTP de, istee bal bu alana satcya zel blge ad verilir ve 64 sekizliyle snrldr. DHCP de, bu alana seenekler alan ad verilir ve 312 sekizli byklndeki DHCP seenekleri bilgisi ierebilir. stemci/sunucu iletiiminde, bilinen UDP balant noktalarnn kullanm

Hem BOOTP hem de DHCP, sunucular ve istemciler arasnda ileti gndermek ve almak iin ayn ayrlm iletiim kural balant noktalarn kullanr. BOOTP ve DHCP sunucularnn her ikisi de, istemci istek iletilerini dinlemek ve almak iin UDP balant noktas 67yi kullanr. BOOTP ve DHCP istemcileri, normalde UDP balant noktas 68i, bir BOOTP veya DHCP sunucusundan ileti cevab almak iin ayrr. DHCP ve BOOTP iletilerinin kulland biimlendirme trleri ve paket yaplar byk oranda ayndr ve normal olarak ayn bilinen hizmet balant noktalarn kullandklarndan, BOOTP veya DHCP aktarma arac programlar, bunlar arasnda ayrm yapmakszn, BOOTP ve DHCP iletilerini temelde ayn ileti tr olarak ele alr.

37

Yaplandrma hizmetinin tmleik bir paras olarak IP adres datm

BOOTP ve DHCP, balatma srasnda istemcilere IP adresi ayrmakla birlikte, ikisinin kulland ayrma yntemi birbirinden farkldr. BOOTP normal olarak her istemci iin tek bir IP adresini sabit olarak ayrr ve bu adresi BOOTP sunucu veritabannda kalc olarak saklar. DHCP normal olarak, kullanlabilir IP adreslerinin kiralanarak ayrlmasna dayanan dinamik ayrma salar ve DHCP istemcisinin adresini DHCP sunucu veritabannda geici olarak ayrr. BOOTP ve DHCPnin ana bilgisayar yaplandrmasn gerekletirme ekilleri arasnda nemli farklar vardr. Aadaki tabloda iki iletiim sisteminin zellikleri karlatrlm ve kartlklar gsterilmitir. BOOTP DHCPden nce tasarlanmtr. Snrl nykleme yeteneklerine sahip disksiz i istasyonlarnn yaplandrlmas iin dnlmtr. DHCP BOOTPden sonra tasarlanmtr. Yerel sabit diskleri ve tam nykleme yetenekleri olan ve sk sk yeniden ayrma gerektiren a bilgisayarlarnn (rnein tanabilir bilgisayarlar) yaplandrlmas iin gelitirilmitir. Dinamik BOOTP' nin kullanm sresi, IP DHCP'nin kullanm sresi, IP adresi adresi kiralarnda varsaylan deer olarak kiralarnda varsaylan deer olarak sekiz 30 gnde sona erer. gnde sona erer. Satc uzantlar ad verilen snrl sayda Seenekler ad verilen, daha byk ve istemci yaplandrma parametresini geniletilebilir istemci yaplandrma destekler. parametreleri kmesini destekler. Aadaki gibi, iki aamal bir nykleme DHCP istemcisinin IP adreslerini belirlemek yaplandrma ilemi tanmlar: ve a iletimi iin gereksinim duyduu tm 1-stemciler, adres belirlemek ve dier balang yaplandrma ayrntlarn nykleme dosyasnn adn semek iin edinmek iin DHCP sunucularyla iletiimde BOOTP sunucularna balanr. bulunduu, tek aamal bir nykleme 2- stemciler, kendi nykleme yaplandrma ilemi tanmlar. yansma dosyalarnn aktarlmas iin TFTP (nemsiz Dosya Aktarma Protokol) sunucularna balanr. BOOTP istemcileri, sistemin yeniden DHCP istemcilerinin, DHCP sunucusuyla balatld durumlar dnda, yeniden balant kurmalar veya yaplandrmalarn yenilemek iin BOOTP yaplandrmalarn yenilemeleri iin sistemin sunucusuyla balant kurmaz. yeniden balatlmasna gerek yoktur. Bunun yerine, istemciler, DHCP sunucusuyla kiralanm adres ayrmalarn yenilemek iin, nceden belirlenmi aralklarla, DHCP sunucusuyla otomatik olarak yeniden balant kurma durumuna girerler. Bu ilem arka planda gerekleir ve kullanc tarafndan grlebilir.
Tablo 2.1: BOOTP ile DHCP arasndaki farklar

38

2.6. DHCP
DHCP, bilgisayarlara IP adresi ve subnet maskesi bata olmak zere TCP/IP parametrelerini otomatik olarak datan bir protokoldr. DHCP kullanm u ekilde gerekletirilir: Bir makine DHCP sunucu olarak kurulur. DHCP sunucuda dier bilgisayarlara datlacak adresler iin bir adres aral ve bir subnet maskesi tanmlanr. IP adresi ve subnet maskesi dnda datlabilecek parametreler de (default gateway, DNS ve WINS sunucu adresleri gibi) tanmlanabilir. DHCP istemci olarak belirlenmi bilgisayarlar DHCP sunuculara bavurduklarnda adres havuzlarndan uygun bir adres seilerek subnet maskesi ile birlikte istemciye gnderilir. Bu srada seimlik bilgiler (default gateway adresi, WINS sunucu ve DNS sunucu adresleri gibi) de istemciye gnderilebilir. Eer istemci bilgisayar bu adres nerisini kabul ederse nerilen adres istemciye belli bir sre iin verilir. Eer IP adres havuzunda verilebilecek bir adres kalmamsa ve istemci baka bir DHCP sunucudan da adres alamyorsa TCP/IP iletiimine geilemez. DHCP sunucudan adres kiralama ilemi drt aamada gerekleir: lk olarak istemci, Benim IP adresi, subnet maskesi vb. bilgileri ieren TCP/IP kurulumuna (konfigrasyon) ihtiyacm var. Eer ortamda bir DHCP sunucu varsa bana TCP/IP kurulum parametreleri gndersin anlamnda bir mesaj broadcast olarak yaynlar. Bunun sebebi, hem kendisinin IP adresi olmamas, hem de DHCP sunucunun adresini bilmiyor olmasdr. Bu mesaja DHCP DISCOVER (DHCP KEF) mesaj denir. Mesajda k IP adresi olarak 0.0.0.0, hedef IP adresi olarak da 255.255.255.255 adresi bulunur. k MAC adresi olarak istemci kendi MAC adresini yazar. Hedef MAC adresini bilmedii iin buraya da FFFFFFFFFFFF adresini yazar (FFFFFFFFFFF:MAC dzeyinde broadcast adresidir). DHCP DISCOVER mesajn alan DHCP sunucu ya da sunucular kendi adres havuzlarn kontrol eder ve uygun bir adres bulurlarsa bu adresi bir neri olarak istemciye gnderir. stemcinin hazrda bir IP adresi bulunmad iin bu mesaj da broadcast olarak yaynlanr. Bu mesaja DHCP OFFER (DHCP NER) mesaj denir. Mesajda k IP adresi olarak DHCP sunucunun IP adresi, hedef IP adresi olarak 255.255.255.255 bulunur. k MAC adresi olarak DHCP sunucunun MAC adresi, hedef MAC adresi olarak da istemcinin MAC adresi yer alr. Bu standart adreslerin yansra bir de sunucu tanmlayc (identifier) bilgisi bulunur. Bu da sunucunun IP adresine eittir. DHCP OFFER mesajnda, nerilen IP adres bilgisinin yansra adres kiralama sresi de bulunur. stemci kendisine ilk ulaan DHCP OFFER mesajn kabul eder ve bu adresi almak istediini gstermek iin, yine broadcast olarak DHCP REQUEST (DHCP STEK) mesaj yaynlar. Bu mesajn iinde adres nerisini kabul ettii

39

DHCP sunucunun bilgisi de bulunmaktadr (sunucu tanmlayc). Eer ortamda bir DHCP sunucu yoksa ne olur? DHCP OFFER mesaj yaynlanmayacaktr. Bu durumda istemci IP nerisi iin 1 saniye bekler. Bir saniye iinde neri gelmezse DHCP DISCOVER mesajn kez tekrarlar (9, 13 ve 16. Saniyeler art 0 ile 1000 milisaniye arasndaki rastgele bir sre sonunda). Eer toplam drt mesaj sonrasnda da bir neri alamazsa denemeden vazgemez. Her be dakikada bir mesajn tekrarlar. Son olarak adres nerisi kabul edilen DHCP sunucu, ilem tamam anlamnda bir onay mesaj gnderir. Bu mesaja da DHCP ACK (DHCP ONAY) mesaj diyoruz. stemci ancak DHCP ACK mesajn alnca TCP/IP haberlemesini kullanabilir. DHCP sunucudan kullancya adet parametre gnderilir. Default Gateway adresi (Router) WINS sunucu adresi (NetBIOS Name Servise) DNS sunucu adresi (Domain Name Server)

DHCP ile IP adres alm broadcast mesajlara dayand iin, amz oluturan her blme bir DHCP sunucu kurmak gerekmektedir. Blmlerin birine kuracamz DHCP sunucu ile dier blmlere de hizmet vermek mmkndr. DHCP sunucular byk alanlara kurulu olan niversitelerde, eitli devlet kurulularnda, okullarda kurulmaktadr.

40

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar neriler Management Studioyu kullanarak bir veri Object Explorerdaki Databases taban oluturunuz. zerinde fareyle sa tklayarak New Database komutunu verebilir ve veri taban ismini de Personel1 olarak verebilirsiniz. A balantlar zelliklerine giriniz. Denetim Masas A Balantlar

A Balantlarna fare ile ift tklaynz.

41

 Yerel A Balants seeneine ift tklaynz.

Destek sekmesine setiinizde bilgisayarnzn IP adresini grebilirsiniz.

Sisteme IP Adresi Girmek A balantlarm seiniz. Yerel a balantsna ift tklaynz. BalatDenetim Masas Bilgisayarmzda TCP/IP ykl olup olmadn kontrol ediniz.

42

 Yerel a balants seeneinin zerine gelip farenin sa tuundan zellikleri seiniz.

Internet letiim Kurallar (TCP/IP) seenei Eer amzda IP adresi datan bir seilerek zellikler dmesine tklaynz. DHCP sunucusu varsa (bu bir server makine olabilir ya da modem) ve bu bilgisayar ile DHCP sunucusu arasnda bir balant varsa Otomatik olarak bir IP adresi al seeneini iaretlersek otomatik olarak bilgisayar IPsini DHCP sunucusundan alr. Eer amzda bir DHCP sunucusu yoksa Aadaki IP adresini Kullan seenei iaretlenir.

43

 Kullanmak istediiniz IP adresini giriniz.

192.168.1.22 gibi bir IP adresini klavye yardm ile yazabilirsiniz. Alt a maskesi otomatik olarak gelecektir.

44

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak uygun cevaplar iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi DNS protokolnn grevidir?

A) Host isimlerini IP adresine evirir. B) Gndericinin ve alcnn IP adresini tutar. C) Veri aktarlmasn salar. D) Bir st katmandan gelen veriyi uygun uzunlukta paralara ayrr.

2. Aadakilerden hangisi DHCP protokol tarafndan datlmaz?

A) IP adresi B) Subnet maskesi C) DNS sunucu adresi D) Host ismi

3. Aadaki eletirmelerden hangisi yanltr?

A) edu= Eitim kurumlar B) com=ticari kurulular C) mil=Askeri kurumlar D) gov= Ticari olmayan hkmete de bal olmayan kurumlar

4. Fiziksel adreslerin IP adreslerine dntrlmesini salayan protokol aadakilerden hangisidir?

A) DHCP B) BOOTP C) ARP D) DNS

5. Aadakilerden hangisi nykleme protokoldr?

A) DHCP B) BOOTP C) ARP D) DNS

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konulara geri dnerek tekrar inceleyiniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier renme faaliyetine geiniz.

45

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

PERFORMANS TEST (YETERLK LME) Modl ile kazandnz deerlendirilecektir. yeterlik, aadaki ilem basamaklarna gre

Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

IP adresi tespit etmek

IP snflarn ayrt edebildiniz mi? IP adres hesaplayabildiniz mi?

letim sisteminde IP adresi edinmek

Sisteme TCP/IP protokol ekleyebildiniz mi? Sistemin IP adresini gsterebildiniz mi? Sisteme IP adresi girdiniz mi?

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr, retmeninizle iletiime geiniz.

46

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 B C A D C B A B D D

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 A D D C B

47

KAYNAKA KAYNAKLAR
ATAY Saib, Bitirme devi, CISCO A Akademisi-1, Frat niversitesi, Elaz, 2006. BALIK H.Hasan, Ayhan AKBAL, TCP/ IPnin Dn Bugn Yarn, Frat niversitesi, Elaz. DRCAN, Can Okan, TCP/IP ve A Gvenlii, Ak Akademi Yaynlar, stanbul, 2005. DOAN Haim, Bitirme devi, CISCO A Akademisi-2, Frat niversitesi, Elaz. 2005. http://www.hasanbalik.com/dokuman.asp/ http://www.muratyildirimoglu.com/makaleler/TCPIPyiKesfedelim.htm/ http://www.protocols.com/ KILI Zeynep, Teknik retmen Ders Notlar, 2004. ZKAYA smail, Teknik retmen Ders Notlar, 2004.

48