TAULA PERIODIKOA

Batx 2.maila

Elementuak eta konposatuak.

Elementuak : Substantzia puruak dira,

metodo kimikoen bidez bestelako substantzia bakunagotan deskonposa ezin daitezkeenak. Konposatuak: Substantzia puruak dira, metodo kimikoen bidez bestelako substantzia bakunagotan deskonposa daitezkeenak.
Gaur egun ezagutzen ditugun elementuen erdia XIX. mendean aurkitu ziren.

Zientzielariei beharrezko zitzaien elementu hauek nolabait antolatzea eta sailkatzea haien propietateak kontutan izanik,adibidez: Litio ( Li), Sodio(Na) eta Potasioa (K) metal bigunak dira eta oso erreaktiboak. Helio (He), Neon (Ne) eta Argona (Ar) gasak dira eta ia ia ez dute erreakzio kimikoetan parte harzten

Lehenengo sailkapen periodikoak

Boyle(1661) 12 elementu Lavoisier(1789): 33 elementu :metal eta ezmetalak
(GARAPEN HISTORIKOA)

Masa atomikoak neurtu zirenean, hainbat elementu kimikoen zenbait propietatea eta haien masa erlazionaturik zeudela behatu zen
.

Dbereiner-en hirukoteak (1829): Erdiko elementuaren masa atomikoa beste bien batazbestekoa da.
Cl, Br eta I; Li, Na eta K; S, Se eta Te Ca, Sr eta Ba;

Chancourtois-en torloju telurikoa (1862).

Newlands-en zortzikoteak (1864).

Dimitri Mendeleiev errusiarrak (1869) elementuen sailkapena propietate kimikoak kontuan izanik proposatu zuen eta hilabete batzuk beranduago Meyer alemaniarrak beste antzeko bat baina propietate fisikoetan oinarrituz eta bestea baino gutxiago landua izanik.
L. Meyer

Mendeleiev-en sailkapena (1869).

I . . . . . II . . . . . III . . . . . IV Ti = 50 V = 51 Cr = 52 Mn = 55 Fe = 56 V Zr = 90 Nb = 94 Mo = 96 Rh = 104,4 Ru = 104,4 VI ? = 180 Ta = 182 W = 186 Pt = 197,4 Ir = 198

.
H=1 . . . . . . Li = 7 . . . . .

.
. Be = 9,4 B = 11 C = 12 N = 14 O = 16 F = 19 Na = 23 . . . . .

.
. Mg = 24 Al = 27,4 Si = 28 P = 31 S = 32 Cl = 35,5 K = 39 Ca = 40 ? = 45 ?Er = 56 ?Yt = 60

Ni = Co = 59
Cu = 63,4 Zn = 65,4 ? = 68 ? = 70 As = 75 Se = 79,4 Br = 80 Rb = 85,4 Sr = 87,6 Ce = 92 La = 94 Di = 95 ?In = 75,6

Pd = 106,6
Ag = 108 Cd = 112 Ur = 116 Sn = 118 Sb = 122 Te = 128? I = 127 Cs = 133 Ba = 137 . . .

Os = 199
Hg = 200 . Au = 197? . Bi = 210 . . Tl = 204 Pb = 207 . . . . .

Th = 118?

Mendeleiev-en taula periodikoa

Elementuen sailkapen periodikoa egitean ondorengo irizpideak erabili zituen: masa atomiko orden gorakorra. Elementuak hilara horizontaletan eta ezkerretik eskuinera ordenatu zituen. Propietateen antzekotasuna, antzekoak zituztenak zutabe berdinean kokatu zituen. Taula hau egiterakoan: Zalantzan jarri zituen zenbait elementuen masa atomikoa Elementu batzuk beren tokitik kanpo taldekatu zituen beren propietateak kontutan izanik. Hutsuneak utzi zituen, aurkitu gabe zeunden zenbait elementu kokatzeko, eta haien propietateak aurreikusi zituen

Propiedad

Ekaaluminio

Galio

masa atmica Densidad (g/cm ) punto de fusin (C) Oxido

3

68 5.9 Bajo Ea2O3

69.3 5.93 30.15 Ga2O3

formula del Cloruro

Ea2Cl6

Ga2Cl6

Propiedad

Eka-silicio

Germanio

masa atmica
Densidad (g/cm ) punto de fusin(C) color Electronegatividad (g/cm ) Oxicidad
3 3

72
5.9 alto negro 4.7 base dbil

72.59
5.35 947 gris 4.7 base dbil

punto de ebullicin
densidad del cloruro (g/cm )
3

por debajo 100 C

1.9

86C (GeCl4)
1.9

GAUR EGUNGO SISTEMA PERIODIKOA

Mendeleiev-ek proposaturiko taulan nahiz eta egokitzapen batzuk egin, eragozpen nahiko garrantzitsua zuen: masa atomikoaren arabera elementuak ordenatzean, hainbat elementu beren tokitik kanpo taldekatu beharra zegoen antzeko propietateen arabera antoluatu ahal izateko ( KAr;Te-I;Co-Ni). Beraz argi izan zuten masa atomikoa ez zela irispidea egokia. 1913. Moseley-k zehaztu zuen zenbaki atomikoa , eta elementuak ordenatzeko erabiltzea proposatu zuen, horrela elementuak zegozkien tokian geratzen ziren. Lege periodikoa Enuntziatu zuen : Elementuak zenbaki atomikoaren ordena gorakorraren arabera ordenatzean,haien propietate fisiko eta kimiko periodikoki errepikatzen dira

ELEMENTUEN SAILKAPEN PERIODIKOA

Beste taulak

LEGE PERIODIKOA
ELEMENTUAK ZENBAKI ATOMIKOAREN ORDENA GORAKORRAREN ARABERA ORDENATZEAN, HAIEN PROPIETATE FISIKO ETA KIMIKO ASKO PERIODIKOKI ERREPIKATZEN DIRA.

Elementuen propietate kimikoak periodikoki errepikatzearen arrazoia elementuen balentzia elektroiak dira. Balentzia elektroiak: balentzia geruzan daudenak Balentzia geruza: atomo baten azken mailako geruza Elektroi bereizlea: azken orbitalean sarturiko azkena

EGITURA ETA TAULA PERIODIKOA

7 periodo 1etik 7ra izendatzen direnak,elementuen propietateak aldatuz doaz periodoetan zehar, portaera metalikotik portaera ezmetalikoraino, eta beti gas noble bat amaieran. Periodo bereko elementuetan, balentzia-elektroiak maila energetiko berean daude, elementu batek aurrekoak baino elektroi bat gehiago duelako, elektroi hau elektroi bereizlea da 18 talde daude,1etik 18ra izendatzen direnak.. Talde bereko elementuek antzeko propietate kimiko dute, balentzia geruzan (balentzia maila) elektroi-kopuru bera dutelako Talde bereko elementuek, balentzia geruzan duten egitura elektronikoa berdina da. (balentzia elektroiak berdinak)

EGITURA ELEKTRONIKOA ETA TAULA PERIODIKOA

ELEMENTU ADIERAZGARRIAK:
1.eta 2. zutabeetako elementu metalikoak

ns1-2
13. -tik 18. rako zutabeetako elementu ezmetalikaak:

ns2p1-6

EGITURA ELEKTRONIKOA ETA TAULA PERIODIKOA

3. eta 11. zutabeetako elementuak TRANTSIZIO- METALAK

ns2(n-1)d1-10
BARNE TRANTSIZIO-METALAK

ns2(n-1)p (n-2)d10 (n-2)f1-14.

taldeak
Bloke s taldea 1 2 13 14 15 16 17 18 3-12 izena Alkalinoak Alkalino-terreoak
Terreoak Karbonoideoak Nitrogenoideoak Anfigenoak Halogenoak Gas geldoak

konfig. Electronikoa. n s1 n s2 n s 2 p1 n s2 p2 n s2 p3 n s2 p4 n s 2 p5 n s2 p6 n s2(n1)d1-10

n s2 (n1)d1(n2)f1-14

d
f

Trantsizio-metalak Barne trantsizio-metalak (lantanidoak eta aktinidoak)

1.taldea: Metal alkalinoak.

Ikurra Elementua Balentzia-mailako egitura elektronikoa

Li Na K Rb Cs Fr

Litioa Sodioa Potasioa Rubidioa Cesioa Frantzioa

2 s1 3 s1 4 s1 5 s1 6 s1 7 s1

2.taldea: Metal lurralkalinoak.

Ikurra Be Mg Ca Sr Ba Ra Elementua Balentzia-mailako egitura elektronikoa 2 s2 Berilioa 3 s2 Magnesioa 4 s2 Kaltzioa 5 s2 Estrontzioa 6 s2 Bario 7 s2 Radioa

312.taldeak:Trantzisio-metalak.
Ikurra Elementua Balentzia-mailako egitura elektronikoa

Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn

Eskandioa Titanioa Vanadioa Cromoa Manganesoa Burdina Kobaltoa Nikela Kuprea Zinka

3 d1 4 s2 3 d2 4 s2 3 d3 4 s2 3 d4 4 s2 3 d5 4 s2 3 d6 4 s2 3 d7 4 s2 3 d8 4 s2 3 d10 4 s1 3 d10 4 s2

13.taldea: Terreoak.
Ikurra B Al Ga In Tl Elementua Balentzia-mailako egitura elektronikoa 2 s2 p1 Boroa 3 s2 p1 Aluminioa 4 s2 p1 Galioa 5 s2 p1 Indioa 6 s2 p1 Talioa

14.taldea: Karbonoideoak.
Ikurra C Si Ge Sn Pb Elementua Balentzia-mailako egitura elektronikoa 2 s2 p2 Karbonoa 3 s2 p2 Silizioa 4 s2 p2 Germanioa 5 s2 p2 Eztainua 6 s2 p2 Beruna

15.taldea: Nitrogenoideoak.
Ikurra N P As Sb Bi Elementua Balentzia-mailako egitura elektronikoa 2 s2 p3 Nitrogenoa 3 s2 p3 Fosforoa 4 s2 p3 Artsenikoa 5 s2 p3 Antimonioa 6 s2 p3 Bismutoa

16.taldea: Anfigenoak-kalkogenoak
Ikurra O S Se Te Po Elementua Balentzia-mailako egitura elektronikoa 2 s2 p4 Oxigenoa 3 s2 p4 Sufrea 4 s2 p4 Selenioa 5 s2 p4 Teluroa 6 s2 p4 Polonioa

17.taldea: Halogenoak.
Ikurra F Cl Br I At Elementua Balentzia-mailako egitura elektronikoa 2 s2 p5 Fluorra 3 s2 p5 Kloroa 4 s2 p5 Bromoa 5 s2 p5 Iodoa 6 s2 p5 Astatoa

18.taldea: Gas geldoak.

Ikurra He Ne Ar Kr Xe Rn
Elementua
Balentzia-mailako egitura elektronikoa

Helioa Neona Argona Kriptona Xenona Radon

1 s2 2 s2 p6 3 s2 p6 4 s2 p6 5 s2 p6 6 s2 p6

gogoratu

Egitura elektronikoaa
Azpimaila orbital-kopurua e - kopurua

s p d f g h

1 3 5 7 9 11

2 6 10 14 18 22

gogoratu Elementuen konfigurazio elektronikoen salbuespenak: 6. eta 11. taldeetan, atomoari azpimaila beteek eta erdibeteek egonkortasun gehigarria ematen dioetalako

29 Cu 1s22s2p63s2p6d104 s1 eta ez 1s22s2p63s2p6 d94 s2 24 Cr 1s22s2p63s2p6d54 s1 eta ez 1s22s2p63s2p6 d44 s2

Taula periodikoko blokeak

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
H s1 s2 H e p1 p2 p3 p4p5 p6

d1 d2 d3 d4 d5 d6 d7 d8 d9d10

f1 f2 f3 f4 f5 f6 f7 f8 f9 f10 f11 f12f13 f14

28

Koka ezazu [Xe]5d4 6 s2 konfigurazioa duen elementua

LINK INTERESGARRIAK.
Taula peryodikoa Taula interaktiba

PROPIETATE KIMIKOAK
Propietate fisiko eta kimiko batzuk modu erregular batean errepikatzen dira taldeetan eta periodoetan zehar. Honen kausa elementuen egitura elektronikoa eta zenbaki atomikoa dira: [Li] = [He] 2s1 [Na] = [Ne] 3s1 [K] = [Ar] 4s1 [Rb] = [Kr] 5s1

PROPIETATE PERIODIKOAK
Garrantzitsuenak Erradio -Atomikoa. -Ionikoa. Ionizazio energia. Afinitate elektronikoa. Elektronegatibitatea. Izaera metalikoa.

ERRADIO ATOMIKOA
Zaila da zehaztea: Atomoa partikulen sistema dinamikoa delako, inguruko atomoek eragin handia sortzen dute. Atomoaren orbitalek dimentsio zehatzik ez dutelako. Elkarren artean loturiko bi atomoen nukleoen arteko distantziaren erdia. Atomo ezberdinak lotzen direnean, erradio atomiko lotura motaren araberakoa da. Erabilitako balioak konparazioak egiteko soilik erabili behar dira. .

 Periodoan zehar, zenbaki atomikoa handitu ahala(eskuinerantz) erradioa gutxituz doa. , Z handitzean nukleoaren karga positiboa ere handitu egiten da, , baina maila elektronikoa ez da aldatzen; horrela nukleo eta elektroien arteko erakarpen indarrak handitzen dira atomoaren tamaina txikituz.. Talde batean, zenbaki atomikoa handitu ahala handituz doa erradio atomikoa . Periodo batetik bestera jaistean, maila elektronikoen kopurua handiagotzen da eta azken elektroia urrunago dago.

Erradio atomikoaren aldaketa

Grupo 1

Periodo 2

Ed. Santillana. Qumica 2 Bachillerato.

Ed. Santillana. Qumica 2 Bachillerato.

Erradio atomikoen datuak

ERRADIO ATOMIKOA

36

Katioiak, jatorrizko atomoak baino txikiagoak dira. Elektroi gutxiago izatean, azaleko elektroiek intentsitate handiagoko erakarpen nuklearra jasaten dutelako. Anioiak , ostera, atomo neutroak baino handiagoak dira, elektroi gehiago dituztenez, azaleko elektroiek pairaturiko erakarpena txikiagoa delako.

ERRADIO IONIKOA

Erradio atomiko eta ionikoak (pm)

Ariketa: a) Ondorengoetatik arrazoitu zein den

ondo dagoena: (I) Be2+ < Li+ < F- < N3-, (II) Li+ <Be2+ < N3- < F-; b) Ordena itzazu ioi horiek sortu dituzten elementuak erradioaren arabera.
a) I dago ondo, Be2+ eta Li+ isoelektronikoak izanik Be2+ -ak nukleoan protoi gehiago duenez kanpoko elektroiaren gaineko erakarpen indarra handiago delako. Arrazoi bera N3 eta F b) Li > Be > N > F. periodo berekoak dira, zenbaki atomikoa handitu ahala(eskuinerantz) erradioa gutxituz doa. , Z handitzean nukleoaren karga positiboa ere handitu egiten da, baina maila elektronikoa ez da aldatzen; horrela nukleo eta elektroien arteko erakarpen indarrak handitzen dira atomoaren tamaina txikituz..

X atomo neutro eta gaseoso bati, funtsezko egoeran dagoenean, bere azken mailako elektroi bat kentzeko eman behar zaion energia, ioi monopositibo gaseoso bihurtzen delarik. X (g) + I X + (g) + 1 e -

IONIZAZIO ENERGIA (I)

I beti da positiboa ( prozesu endotermikoa).

1.,2.,3.,... ionizazio energiak, atomoei 1.,2.,3., elektroia erauzteko behar den energia-kantitateak dira.

X X

(g) + 2+

+ I1 + I2
(g)

X+
3

(g) 2+

+ 1 e
(g)

(g)

+ 1 e

+I

X+

(g)

+ 1 e

Ionizazio energiaren aldaketa

Periodo batean Z handitu ahala (eskuinaldera) handiagotzen da . Erradio txikitzen da, azken elektroia nukleotik gertuago dago erakarpen indarra handiagoa da eta elektroia kentzeko energia gehiago eman behar da. Talde batean Z txikiagotu ahala hau da (gorantz) handiagotzen da Erradio txikia bada, azken elektroia nukleotik gertuago dago erakarpen indarra handiagoa da eta elektroia kentzea gehiago kostatuko da behar da.

Ionizazio energia txikia bada, erraz galduko da elektroia, ostera handia izanik nekez askatuko da. Ionizazio energiak elementu baten katioien egonkortasunarekin erlazionaturik daude

Zenbait irregulartasun

Be-aren konfigurazio elektronikoa B-arena baino egonkorragoa da, gauza bera gertatzen da N-aren eta Oaren konfigurazioekin. ns2 eta ns2 np3 izanik, egonkortasun gehigarri ematen die atomoei eta hori dela eta Be eta Nen ionizazio energia B eta O-renak baino pittin bat handiagoak dira hurrenez hurren.

 Elementu alkalinoetan, lurralkalinoetan nabarmen handiagoak dira bigarren, hirugarren ionizazio energiak, hurrenez hurren, lorturiko katioi horien konfigurazio elektronikoak aurreko periodoko gas geldoarena baitira.

I(Li+)> I(B+) >I(Be+)

3. Periodoko elementuen ionizazio-energiak

AFINITATE ELEKTRONIKOA (A)

Gas egoeran eta funtsezko egoera elektronikoan dagoen X atomo neutro batek elektroi bat irabazten den prozesuan trukatu den energia da. Prozesu horretan X ioi mononegatibo bihurtzen da,hori gas egoeran eta funtsezko egoera elektronikoan egonik.

X (g) + 1e- X- (g)

Prozesua exotermiko zein endotermikoa izan daiteke.

Cl (g) + 1e- Cl- (g) A= -384 KJ/mol

Afinitate elektronikoaren aldaketa

Anioia eratzeko joera

Anioia eratzeko joera handiena halogenoek dute, elektroi bat irabaziz gas nobleen egitura elektronikoa hartzen dutelako. Lurralkalinoek , nitrogenoideoek eta gas geldoek elektroia hartzeko joerarik ez dute, hau dela eta haien afinitate elektronikoak positiboak dira. Hau gertatzen da haien konfigurazioak ns2 , ns2 np3 eta ns2 np6direlako,hurrenez hurren, eta egitura horiek egonkortasun gehigarria ematen diote.

ELEKTRONEGATIBITATEA
Molekula bateko atomo batek konpartituriko elektroiak berenganatzeko joera neurtzen du. Pauling-ek proposaturiko eskala arbitrarioan fluorra da elektronegatiboena (4,0) eta frantzioa elektronegatibitate txikienekoa (0,7)

Beste propietate periodikoak

Izaera metalikoa: elektroiak askatzeko joera , Ionizazio energia txikia, afinitate handia elektronegatibitate txikia, erreduktoreak dira ( elektroiak askatzeko joera dute beste elementu bat erreduzitzen duen bitartean bera oxidatu egiten da) . Katioiak eratzko joera Na Na+ + 1eIzaera ez-metalikoa: elektroiak hartzeko joera, ionizazio energia handia, afinitate txikia (energi handia askatzeko joera) eta elektronegatibitate handia. Oxidatzaileak dira ( elektroia hartzeko joera , beste elementu bat oxidatzean bera erreduzitu egiten da). Anioiak eratzeko joera.. F+1e- F Aldaketa graduala da, elementu batzuk ez dira erabat metalak ezta ez-metalak: erdimetalak dira. (B; Al, Si, Ge; As; Sb; Te; Po; At)

Metal eta ez-metalen antzekotasun eta desberdintasunak

Metalak
Eroankortasun elektrikoa Altua. Gutxitu egiten da tenperatura handitzean

Ez metalak
Eskasa, salbuespena karbonoa, grafitoaren forma alotropikoa. Eskasa, salbuespena karbonoa, grafitoaren forma alotropikoa. Distira metalikorik gabekoa Solidoak,likidoak eta gasak. Ez dira harikorrak Molekulak lotura kobalenteekin Egoera solidoan hauskorrak Asko, lau baino gehiago Elektroiak onartzeko joera handia, anioiak eratzeko erraztasuna. Altua

Eroankortasun termikoa

Altua

Propietate fisikoak

Distira Agregazio egoera Harikortasuna Lotura mota Ezaugarri fisikoak Balentzia-elektroiak Afinitate elektronikoa

Gris metalikoa, Cu eta Au izan ezik Solidoak, Hg (l) harikorrak Egoera solidoan lotura metalikoa Xaflakorrak Gutxi, hiru edo gutxiagomenos de tres Baxua: elektroiak eratzeko joera txikia-

Propietate kimikoak

Ionizazio energia

Baxua: katioak eratzeko erraztasuna

Electronegatibitatea

Baxua

Altua

konposatuak

Ionikoak ez-metalekin

Metalekin ionikoa,k beste ezmetalekin , molekularrak.

Propietate periodikoen aldakuntza

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 1

Erradio atomikoa

2
3 4 5 6 7

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Ionizazio energia

1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Afinitate elektronikoa

1 2 3 4 5 6 7

Elektronegatibitatea

1 1 2 3 4 5 6 7

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

51

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Izaera metalikoa

1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Izaera ez metlico

1 2 3 4 5 6 7

Laburpen bideoa

52

amaiera