Professional Documents
Culture Documents
Hava Kanalı Tasarımı
Hava Kanalı Tasarımı
BTRME PROJES
HALL KUTLU
TEZ SINAV SONU FORMU Bu alma / / . gn toplanan jrimiz tarafndan BTRME PROJES olarak kabul edilmitir. Yaryl ii baar notu 100 (yz) tam not zerinden ( .. ) dir.
Bakan
ye
ye
Makine Mhendislii Blm Bakanlna, .. numaral jrimiz tarafndan / / . gn saat da yaplan snavda 100 (yz) tam not zerinden . almtr.
Bakan
ye
ye
ONAY
TEEKKR
Aratrma projesinde olduu gibi bitirme projesinde de sorularmn ve sorunlarmn zmlenmesinde bana deerli vaktini ayran, en nemlisi rencisine ok yakn bir arkada gibi davranan Yard. Do. Dr. Dilek Kumluta`a sonsuz kranlarm sunarm. Beni ben yapan, desteklerini benden hibir zaman esirgemeyen, her trl artta yanmda olan, bu yaa kadar getiren, kymetlilerim; anneme, babama hayattaki en nemli varlm kardeim Tuba Nur Kutluya teekkr ederim. Bu projenin her admnda teknik bilgisi ve fikirleri ile yolumu aydnlatan Makine Mhendisi Birol nan`a ve Ali etinkaya ya da ayrca teekkr ederim. Ayrca VB6.0 program hakkndaki sorularma cevap veren Yard. Do. Dr. Serhan Kkaya ve ok yakn arkadam Serhat Turala da teekkr ederim
Halil KUTLU
ZET
Istma, havalandrma ve iklimlendirme uygulamalarnda scak veya souk havann ilgili yerlere ulatrlmas hava kanallar yardmyla olur. Hava kanal sistem tasarm; kanal iin yeterli hacmin elde edilebilirlii, ortamdaki hava yaltm, grlt seviyesi, kanallardaki hava kaa, kanallardaki s kazanlar ve kayplar, dengeleme, yangn ve duman kontrol, sistemin ilk yatrm maliyeti, sistemin iletime maliyeti gz nne alnarak yaplr. Bu projede hava kanallarnn tasarmn gerekletirmek iin VB 6.0 program yardmyla bir program oluturulmutur almann ilk blmnde hava kanal ve hava kanal tasarm hakkndaki genel bilgilere yer verilmitir. kinci blmde hava kanal tasarm konusu daha ayrntl ele alnm, tasarm ekli ve yntemleri anlatlmtr. nc blmde bilgisayar destekli hava kanal tasarm anlatlm, yaplan program aklanmtr. Son blmde basn kayb hesab hem programla hem de zgl srtnme direnci ve dairesel edeer aptan dikdrtgen kanal boyutlarna gei tablosu kullanlarak karlatrlmtr.
NDEKLER
indekiler Tablo Listesi ekil Listesi
V VIII IX
Blm Bir GR Sayfa 1. Hava Kanal ve Hava Kanal Tasarm Hakknda Genel Bilgiler 1
Blm ki HAVA KANALI SSTEM TASARIMI 2. Hava Kanal Sistemi Tasarm 2.1. Kavramlar 2.1.1. Bernoulli Denklemi 2.1.2. Yk ve Basn 2.1.2.1. Statik Basn ve Dinamik Basn 2.1.2.2. Toplam Basn 2.1.3. Sistem Analizi 2.1.4. Sistemdeki Basn Deiimleri 2.1.5. Akkan Direnci 2.1.5.1.Srtnme Kayplar 2.1.5.1.1. Darcy ve Colebrook Denklemleri 3 3 3 5 5 7 8 9 11 11 11
2.1.5.1.2. Przllk Faktr 2.1.5.1.3. Srtnme Diyagram 2.1.5.1.4. Dairesel Olmayan Kanallar 2.1.5.1.4.1.Dikdrtgen Kanallar 2.1.5.1.4.2.Yass Oval Kanallar 2.1.5.2.Dinamik Kayplar 2.1.5.2.1. Yerel Kayp Katsaylar 2.1.6. Kanal Ksm Kayplar 2.1.7. Fan Sistem Balants 2.1.7.1.Sistem Karakteristik Erileri 2.1.7.2.Fan Performans Erileri 2.1.7.3.Sistem Performans Erileri 2.1.7.4. Test Ayarlama ve Dengelemede Gz nne Alnan Hususlar 2.2. Kanal Tasarmnda Gz nne Alnmas Gereken Hususlar 2.2.1. Ortam Basnc Balantlar 2.2.2. Yangn ve Duman Kontrol 2.2.2.1.Yangn ve Duman Emniyeti Hakkndaki Standartlar 2.2.2.2.Yangn ve Duman Damperleri 2.2.2.2.1. Yangn Damperleri 2.2.2.2.2. Duman Damperleri 2.2.3. Kanal Yaltm 2.2.4. Kanal Sistemindeki Hava Kaa 2.2.5. Sistem ve Kanal Grlts 2.3. Kanal Tasarm Yntemleri 2.3.1. Eit srtnme direnci yntemi 2.3.2. Statik geri kazanm yntemi 2.3.3. Uzatlm plenumlar yntemi 2.3.4. T-Yntemi Optimizasyon 2.3.5. Hz yntemi 2.3.6. Sabit hz yntemi 2.3.7. Toplam basn yntemi
14 17 19 19 21 22 22 24 24 25 26 27 30 31 31 32 33 33 34 34 35 37 41 42 43 43 43 44 44 44 45
Blm BLGSAYAR DESTEKL HAVA KANALI TASARIMI 3. Bilgisayar Destekli Hava Kanal Tasarm 3.1. Bilgisayar Destekli Tasarm 3.1.1. Microsoft Visual Basic 3.1.1.1. Visual Basic alma Ortam 3.1.2. Kanal Tasarm Program 3.1.2.1. Programn Amac ve Temel Mant. 3.1.2.2. Rakamlarla Kanal Tasarm Program 3.1.2.3. Program Bileenleri 3.1.2.3.1. Program Arayz 3.1.2.3.2. Basn Kayb Hesab Blm 3.1.2.3.3. Hz Hesab 3.1.2.3.4. Kesit Alan Hesab 3.1.2.3.5. Dairesel llere Gei 3.1.2.3.6. Birim evirileri 3.1.2.3.7. zel Diren Kayp Katsaylar 3.1.2.3.8. Eit Srtnme Direnci Hesab 46 46 47 48 52 52 53 53 53 54 61 63 64 64 65 66
Blm Drt SONULAR 4. Sonular 4.1. rnek Hava Kanal Sistemi 4.2. Hava Kanal Tasarm Programyla Elde Edilen Sonular 4.3. Diyagram ve Tablo Kullanlarak Elde Edilen Sonular 4.4 Sonu 68 68 69 70 71
TABLO LSTES
Sayfa Tablo 2.1. Kanal Przllk Katsaylar. Tablo 2.2. Dikdrtgen Kanallarn Dairesel Edeerleri Tablo 2.3. Yass Oval Kanallarn Dairesel Edeerleri Tablo 2.4. Duman Damperleri Szdrmazlk Snf Tablo 2.5. Kanal Szma Snflar Tablo 2.6. Kanal Tipine Gre Tavsiye Edilen Kanal Kaak Snflar Tablo 2.7. Kanal Yerine Gre Tavsiye Edilen Kanal Kaak Snflar Tablo 2.8. Hava Debisi Yzdesi Olarak Szma Miktarlar Tablo 3.1. Kanal Tasarm Programnda Kullanlan Formlar ve Fonksiyonlar 15 20 21 34 39 39 40 40 53
EKL LSTES
Sayfa ekil 2.1. Kanal indeki Akta Basn Deiimi ekil 2.2. Moody Diyagram ekil 2.3. Przllk Deerleri in Malzemeye Bal Dzeltme Faktr ekil 2.4. Srtnme Diyagram ekil 2.5. Sistem Karakteristik Erisi ekil 2.6. Radyal Tip Bir Fan in Fan Performans Erisi ekil 2.7. Sistem Performans Erileri ekil 2.8. k Kanalnda Hzn Geliimi. ekil 2.9. Fan Giriinde Dnmeye Neden Olan Balantlar ve Dzeltilmesi ekil 2.10. Kanallarda Toplam Is Gei Katsays ekil 2.11. Kanal Szma Snflar ekil 2.12. Avrupa Standartlarna Gre Kanal Szma Snflar ekil 3.1. Visual Basic Karlama Arayz ekil 3.2. Visual Basic`de Proje Arayz ekil 3.3. Standart Ara ubuu ekil 3.4. Project Explorer Penceresi ekil 3.5. Properties, Form Layout ve Toolbox Pencereleri ekil 3.6. Form Tasarmcs ekil 3.7. Code Editor ekil 3.8. MDIForm 1 ekil 3.9. Form 2 ekil 3.10. Kanal Parasnn Tipinin Belirlenmesi ekil 3.11. Eit Srtnme Direnci, Edeer ap ve Kanal Boyutlar Hesab ekil 3.12. Basn Kayb Hesaplanmas ekil 3.13. Yeni Kanaln Boyulandrlmas ve Ak Hznn Hesaplanmas ekil 3.14. Yeni Kanaln Boyutlandrlmas ve Basn Kayb Hesaplanmas ekil 3.15. Ak Hznn Hesaplanmas 10 14 17 18 25 26 27 28 30 36 38 41 47 48 49 49 50 51 51 54 55 56 57 58 59 60 62
ekil 3.16. Debi ve Hzdan Kesit Alan Hesab ekil 3.17. Dairesel llere Gei ekil 3.18. Birim evirileri ekil 3.19. zel Diren Kayp Katsaylar ekil 3.20. Eit Srtnme Direnci Hesab ekil 4.1. Hava Kanal Sistemi ekil 4.2. Hava Kanal Tasarm Programyla Yaplan rnek Hesaplama ekli 4.3. Diyagram ve Tablo Kullanlarak Yaplan rnek Hesaplama
63 64 65 66 67 68 69 70
BLM BR
GR
Kapal ortamlardaki ticari veya endstriyel amal uygulamalarda ortam havasnn, amaca gre gereken koullarda (Kuru termometre scakl, bal nem, zararl partikllerden arnm olma, belirli bir yenilenme skl vb) tutulmas iin uygulanan klimatizasyon ve havalandrma ilemleri iin en nemli noktalardan biri de hava kanallar ve hava kanallarnn tasarmdr. Hava kanallar, havann hava koullandrma cihaz ile havas koullandrlacak ortam arasnda gidi ve geliini salayan kanal sisteminin temel elemanlardr. Kanal sistemi ise hava kanallar, menfezler, dirsekler, redksiyonlar, fanlar ile bunlarn bir takm yardmc elemanlarndan ( plenum, damper) oluan bir btndr. Ticari veya endstriyel amal hava kanal sistemlerinin tasarmnda u hususlar gz nne alnmaldr: Mekann kullanlabilirliine gre kanal iin yeterli hacmin elde edilebilirlii Ortamdaki hava dalmnn uygunluu Ortamda oluacak grlt seviyesi Kanallardaki hava kaa Kanallardaki s kazanc ve kayplar Dengeleme Yangn ve duman kontrol Sistemin ilk yatrm masraflar Sistemin iletme masraflar
Kanal tasarmndaki eksiklik ve hatalar; ar grlt Sistemin dengelenmesinin gl Sistemin hatal almas Fazla ilk yatrm ve/veya iletme maliyetinin ortaya kmas Yetersiz hava dalmndan dolay konforsuzluk Ses yaltmnn eksiklii ve hava hznn ar deeri vb sebeplerden dolay
gibi sonular dourabilir. Unutulmamaldr ki HVAC sistemleri uyguland ortamlarda en fazla enerji tketen ve ilk yatrm maliyeti en yksek olan sistemlerden biridir. Gnmzde ekonomi, tasarmda en nemli nokta halini almtr. Yanl tasarmlarn dourduu tm sonular ekonomik adan zarar yaratacaktr.
BLM K
dP n2 + + gz = sabit , ( N .m / kg ) (1) 2 r
z = Ykseklik, m
anlamlarndadr. Sistem iinde akkan younluunun sabit olmas durumunda, (1) denklemi
n2 P + + gz = sabit , ( N .m / kg ) (2) 2 r
eklinde yeniden yazlabilir. (2) denklemi ideal srtnmesiz bir akta ve srekli rejim iin yazlabildii gibi, geniletilerek gerek sistemlerde kanallar ierisindeki aklar iin de yazlabilir. Kanaln iki farkl kesidi arasndaki akkan direncinin ilikisi basn cinsinden
r V1 r V2 + P1 + g 1 z1 = + P2 + g 2 z 2 + D P (3) 2 2
2 2
ifadesi elde edilir. Herhangi bir ykseklikteki iin atmosfer basnc, referans atmosfer basnc cinsinden
DPt 1- 2
V1 = 1 kesitindeki ortalama akkan hz, m/s V2 = 1 kesitindeki ortalama akkan hz, m/s
1.2. Yk ve Basn
Yk ve basn genellikle birbiri yerine kullanlabilen terimlerdir.Yk, akkann ak esnasnda oluan akkan stununun ykseklii iken; basn, akkann birim alana dik ynde etkidii kuvvettir.Svlar iin yk tanmnn, akan akkan cinsinden llmesi daha uygun iken, gaz veya hava aknda kullanlan basn tanmnn genellikle bir sv stunu olarak llmesi uygundur.Szgelimi kanal iindeki basn 15 mmHg olarak tanmlandnda, basn 15 mmHg karl Pa olup yaklak 2000 Pa `dr.Burada yk ise cva stunu cinsinden ykseklik olan 15 mm dir.
P = r g h (8)
dr ve buradan,
h=
yazlabilir. Bu denklemlerde
P (9) rg
P = Statik basn, Pa
h = yk, m
Pv =
rV 2 (10) 2
Pv = Dinamik basn, Pa
V = Ortalama akkan hz, m/s
anlamlarndadr. Standart artlardaki hava iin r = 1,204 kg / m 3 (10) denklemi,
Pv = 0,602 V 2 (11)
eklinde yeniden yazlabilir. Akkann ortalama hz ise debi ifadesinden,
V =
1000 Q (12) A
h=
Pv V2 (13) = r g 2g
rV 2 Pt = Ps + Pv = Ps + (14) 2
eklinde ifade edilir. Burada
(15)
DP = g (r a - r )( z 2 - z1 ) (16) be
denkleminden bulunur. Burada
Pt =
i Fbes
DPti + DPti
i Feg
(17)
i = 1, 2, 3, K , neg + nbes
denklemi yardm ile bulunabilir. Burada Fbes ve Feg taraflarndaki kanal ksmlarn gruplardr. Tasarm hava aknn dengelenmesi konusunda basn salamak iin bu denklemlerin salanmas gerekir. Sistemin dengelenmesi hususunda yalnzca damperlere gvenmek hem ekonomik deildir, hem de damperler rahatsz edici grlt oluumuna neden olabilir. bir fann besleme ve egzoz
ekil 2.1. [3] Kanal inde Akta Basn Deiimi 1 ksmndaki toplam basn kayb, giri aznn ekline baldr. Giriteki akn arka ksmndaki toplam basn, hemen akn n ksmnda sfra eit olan atmosfer basnc ile giri elemanndaki basn kaybnn farkna eittir. Burada dinamik basn daima pozitiftir. ekil 2.1`de hava akna kar sistem direnci, toplam basn deiim izgisiyle belirlenmitir. 3 ve 4 ksmlarnda fan sistem etkisi basn kayplarn da iermektedir. Fan toplam basncnn bilinmesi halinde, fan seiminde fan statik basncnn bulunmas iin
Ps = Pt - Pv , 0 (18)
denklemi kullanlr. Bu denklemde
anlamlarndadr.
L f 1000 Dh DPf = 2
rV 2 (19)
Dh = Hidrolik ap, mm
V = Akkan hz, m/s
anlamlarndadr. Srtnme katsays ak karakterine gre deimektedir. Ak karakteri temel olarak iki trldr. Bunlar laminer ve trblansl aklardr. Herhangi bir akn karakteri boyutsuz Reynolds saysna baldr. Reynolds says
Re =
r V Dh V Dh = (20) m u
Dh = Hidrolik ap, mm
V = Akkan hz, m/s
Dh =
4A (21) P
Burada
Dh = Hidrolik ap, mm
A = Kesit alan, mm2 P = Islak evre, mm
anlamlarndadr. Hidrolik ap tanm genellikle dairesel olmayan kanallarda kullanlr ve dairesel kanal iin hidrolik ap gerek apa eittir. Reynolds says ile ak karakteri genel olarak u ekilde ifade edilmektedir:
Laminer ak blgesinde, srtnme katsays sadece Reynolds saysna baldr. Trblansl ak blgesinde ise, srtnme katsays Reynolds saysna ek olarak, kanal yzeyi przllne, kanal iindeki kntlara (rnein ekleme elemanlarndan kaynaklanan kntlar) da baldr. Dairesel kesitlerdeki aklarn davranlarn Moody Diyagramndan okumak uygundur. Moody diyagramnda yatay eksen Reynolds says, soldaki dey eksen boyutsuz srtnme katsays, sadaki eksen ise kanaln yzey przllnn apna (veya hidrolik apna) orandr. Moody Diyagram ekil 2.2`de gsterilmitir. Hidrolik olarak dz (przsz) kanallarda, srtnme katsays yine sadece Reynolds saysna baldr, ancak bu ballk laminer aktakinden farkldr. Genel olarak dz olmayan przl yzeylerde srtnme katsays sadece prze ve Reynolds saysna baldr, ancak belirli bir Reynolds saysnn zerindeki przllk deerlerinde, srtnme katsays Reynolds saysndan bamsz hale gelir. Bu durum tam przl kabul edilen ak halidir. Hidrolik olarak dz ve tam przl blgelerin snrlar arasnda kalan gei blgesinde srtnme katsays hem prze hem de Reynolds saysna baldr. klimlendirme ve havalandrma uygulamalarnda, birok hava aknn dahil olduu bu blgede srtnme katsays
Dh = Hidrolik ap, mm
anlamlarndadr.
Kanal Malzemesi
Kaplanmam temiz karbon elii (0,05 mm) PVC plastik boru (0,01 - 0,05 mm) Alminyum (0,04 - 0,06 mm) Galvanize elik, boyuna dikili, 1200 mm ek (0,05 - 0,1 mm) Galvanize elik, spiral dikili, 3000 mm ek (0,06 - 0,12 mm) Galvanize elik, 1, 2 ve 3 spiral dikili, 3600 mm ek (0,09 - 0,12 mm) Galvanize elik, boyuna dikili, 760 mm ek (0,15 mm) Cam yn kanal, rijid Cam yn kanal, hava taraf astar kapl (1,5 mm) Cam yn kanal, hava taraf sprey kapl (4,5 mm) Esnek metal kanal (tam genilii 1,2 - 2,1 mm) eitli dokuma ve telli esnek kanal(tam genilii 1 - 4,6 mm) Beton (1,3 - 3 mm)
Orta Dz
0,09
0,15 0,9
Kaba
Dairesel kanallarda srtnme basn kayb hesaplanrken przllk, scaklk ve basnca bal olarak dzeltme katsaylar kullanlmaktadr. Bunun iin
=KK P f ,g m f , s (23) K = KT K P P
f ,g
durumu, kanaln ap ve hava hz nem tekil eder. Basnca bal dzeltme faktr K P ve scakla bal dzeltme faktr K T ise birer bantyla bulunurlar.
5 , 226 0 ,9
(24)
Bu diyagram, 1220 mm aralklarla gemeli balantya sahip, przll 0,09 mm deerindeki dairesel kesitli galvanizli kanallardaki standart hava zellikleri iin geerlidir. Bunlarn yannda srtnme diyagramnda Orta dzlkteki przllk katsays olan kanal malzemeleri halinde 20 15 0C deerine kadar olan hava scaklklarndaki deiimler halinde Deniz seviyesinden 500 m ykseklie kadar olan yerlerde Ortam basncna gre 5kPa kadar olan kanal basnlarndaki deiimler halinde okunan deerler iin herhangi bir dzeltmeye ihtiya yoktur. Bu deiiklikler, standart hava srtnme diyagramndan okunan deerlerde %5 mertebesinde hataya neden olur. Bu durumlar aan deiiklikler var ise, (malzeme, basn, ykseklik, scaklk) kanaldaki srtnmeden doan basn kayplar (22) denklemi ile bulunabilir.
De
(28) bantsnda,
anlamlarndadr. Pratik kullanm iin bu bant kullanlarak Tablo 2.2 hazrlanmtr. Bu tablodaki deerler ile dikdrtgen kanallarn boyutlandrlmas kolaylar. Herhangi bir tasarm yntemiyle dairesel kesitli kanal ap bulunur ve Tablo 2.2 kullanlarak edeer kanal ap, kenar oran ile birlikte elde edilir. Tablo 2.2. Dikdrtgen Kanallarn Dairesel Edeerleri [3]
De =
p a2 S = 4
P = p a + 2 (A - a)
(29) bantlarnda
C=
DPj
rV 2
DPj Pv
(27)
kanal uzunluu olarak gz nne alnr. Birbirine ok yakn olan fiting elemanlarnda (6 hidrolik ap uzunluundan yakn) anlatlan kayp katsaylar mant geerli olamamaktadr. Bu tip durumlar iin literatrde gerekli veri mevcut deildir. (30) denkleminden, birletirme paralar dndaki tm fiting elemanlar iin toplam basn kayb,
DPj = C 0 Pv , 0 (28)
eklinde bulunur. Burada 0 indisi dinamik basncn hesapland kesiti gstermektedir. Eer gerekiyorsa (hz bilinen kesit istenen kesit deil ise), kesit deiimine gidilebilir. Szgelimi
0 kesitine
Ci =
C0 Vi V 0
2
(29)
eklinde olmaktadr. Burada V, ilgili kesitlerin hzlardr. Debi sabit olduundan hzlar arasnda
Q = V0 A0 = Vi Ai (30)
bants yazlabilir. Gerekli hzlar bu bantdan hesaplanabilir. Ayrlma birleme durumlarnda ise,
DPj = C a Pv , a DPj = C d Pv , d
(31)
denklemleri kullanlr. Burada a indisli terimler ayrlma ksmna, d indisli terimler ise dz (ana) ksma ait deerlerdir. Fitingler iin yerel kayp katsaylar EK 1`de verilmitir. Burada bulunamayan deerler iin ASHRAE Fitting Database (2002)`e baklmaldr.
1000 f L rV 2 DP = + C D 2 (32) h
denklemi kullanlr. (35) denklemi Darcy Weisbach Denklemi olarak bilinir ve (22) ve (30) denklemlerinin bir sonucudur.
toplamdr ve her bir fiting elemannn kayp katsays o blmn dinamik basncna gre yazlmaldr.
istenilen ekilde monte edilmeyebilir veya sistem altktan sonraki bir zamanda revizyon gerektii an bir problem yaanabilir. Bu anlatlanlarn matematiksel bir ifadesi iin burada baz tanmlar verilecektir.
ekilden de grld zere, hava debisi arttka statik basn kayb nce yava, sonra hzla artmaktadr. Deien hava debilerine gre srtnme kayb
Pf 1 Pf 2
bantsyla hesaplanr.
Q = 2 (33) Q 1
Fan performansnn d ekil 2.7 zerinden u ekilde aklanabilir. Sistemin basn kayplar hesaplanm, fan performans erisi ile hesaplanm ve dolays ile amalanan kanal sistemi erisinin kesiim noktas olan 1 numaral noktada alacak ekilde bir fan seimi yaplmtr. Ancak, fann sisteme olan balantlarnn fan performansna etkisi konusunda hibir kabul yaplmamtr. Bu ekilde elde edilmi olan kanal sistemi erisi kesikli izgiyle gsterilmemi eridir. Fann sisteme olan balantlarnn fan performansna olan etkisini gz nne alarak hesaplanm kanal sistemi erisi kesikli izgiyle gsterilmi eridir. Fan performans erisiyle gerek kanal sistemi erisinin kesiimi 4 noktasndadr. Bu sebeple 1 ve 4 noktalar arasndaki fark kadar gerek aktaki debi kktr. Tasarm ak debisini yakalamak iin, 1 ve 2 noktalar arasndaki basn farkna eit bir basn kayb, hesaplanm basn kaybna eklenmelidir. Dolays ile yeni bir fan seilmeli ve seilen fan 2 noktasnda altrlmaldr. Fan sistem etkisinden dolay oluan kayplar tanmlamak amacyla sistem etki katsaylar belirlenmitir. Bu katsaylar ASHRAE Kanal Fitting Veritabanndan elde edilebilir. Esas olarak kanal sistemleri iin tasarlanm fanlar, genellikle k kanal ile test edilirler (ASHRAE 1985b). ekil 2.8`de fanlar iin k kanallarndaki hzn geliimi gsterilmitir.
Hava hznn kanal ierisinde %100 dzgn bir dalma sahip olabilmesi iin gereken mesafe (%100) etkin kanal uzunluu olarak adlandrlr. Bu uzunluun hesaplanmas iin
V0 > 13 m/s;
Le = Le =
V0 A0 4500
(34)
V0 < 13 m/s;
A0 (35) 4500
V0 = Kanaldaki hava hz, m/s Le = Etkin kanal uzunluu, m A0 = Kanal kesit alan, mm2
anlamlarndadr. Bir fanda standart performans iin, hava fana giri azndan eksenel ynde, dz bir ekilde, bir ndnmeye sahip olmakszn girmelidir. Giri aznda dzgn olmayan ak, fan performansndaki azalmann en yaygn nedenidir. ekil 2.9`de bu tarz performans dmelerine rnek verilmi ve zm yollar gsterilmitir. deal giri az artlar, havann fana eksenel bir dorultuda ve n dnme olmakszn dzgn bir ekilde girmesiyle gerekleir. ekil 2.9 (1) ve (2) `deki durumlarda eksenel ve radyal fan girilerindeki fiting elemannn hatal seimi sonucu fan giriinde trblans, dn ve arka doru dzgn olmayan bir ak oluur. Bu nedenle fan performanslar dmektedir. Ayrca giri aznda ters dnmeli bir girdap, fann ektii enerjiyi nemli lde arttrr.(3) ve (4)`de bu durumlara nerilen zmler gsterilmitir. Giri azna uygun lde dz kanal eklenmesi ve fiting eklinin deitirilerek iine kanatlar eklenmesi ile problem zlebilmektedir.
ekil 2.9. Fan Giriinde Dnmeye Neden Olan Balantlar ve Dzeltilmesi [4]
bir mesafe uzaklktaki yerlerde yaplr. Bu durumda sahada yaplan lmlerden, fan toplam basncn hesaplamak iin
2. Kanal Tasarmnda Gz nne Alnmas Gereken Hususlar 2.1. Ortam Basnc Balantlar
Ortam basnc, fanlarn yerinin ve kanal sisteminin eklinin tasarlanmas ile belirlenir. Szgelimi ortamda bulunan ve ortama hava veren bir besleme fan, ortam havasnn basncn arttrr, ortamdan hava alan egzoz fan ise ortam havasnn basncn azaltr. Ortamda bu iki fan birden kullanlyorsa, ortam basncnn deiimi bu iki fann bal kapasitelerinin bir fonksiyonudur. Besleme fan kapasitesi egzoz fan kapasitesinden bykse ortam basnc pozitif, egzoz fan kapasitesi besleme fan kapasitesinden bykse ortam basnc negatif deerdedir. Bununla birlikte egzoz ve hava alma azlarnn yerleri ve konumlarnn doru belirlenmesi ile rzgar nedeniyle oluan basn deiimleri minimuma indirilebilir.
Buna gre 0 szdrmazlk snfndaki damperler ancak nkleer tesisler gibi mutlak szdrmazlk istenen noktalarda kullanlr. Bina HVAC tesisatnda genellikle II ve III snf damperler kullanlmaktadr.
Duman kontrol konusu ise olduka geni bir konu olup ayr bir proje kapsamnda incelenmesi gerekmektedir.
Q= Te =
UPL Te + Tl 1000 2
Tl ( y + 1) - 2Ta ( y - 1)
- Ta (37)
y= y=
A = Kanaln kesit alan, mm2 V = Ortalama hz, m/s D = Kanaln ap, mm L = Kanaln uzunluu, m
r = Younluk, kg/m3
Te = Kanala giren havann scakl,0C Tl = Kanaldan kan havann scakl,0C Te = Kanal etrafndaki ortam scakl,0C
Yaltlm ve yaltlmam kanallarn U toplam s gei katsaylar deerlerinin belirlenmesinde ekil 2.10 kullanlr.
CL =
720 Q DPS
0 , 65
(38)
dir. Burada
C L = Szma snf
szdrmazlk eleman seerek btn kanal sistemlerinde ulalabilir. Avrupa standartlarnda ise szdrmazlk snf tarif edilmektedir. Bu szdrmazlk snflar A. En dk snf 400 Pada 1,320 L/s.m2 kaak B. Orta snf 400 Pada 0,440 L/s.m2 kaak C. En yksek snf 400 Pada 0,15 L/s.m2 kaak dr. Kanal sisteminde belirlenen kaak miktar, sistem toplam hava miktarna (dolays ile fan debisine) ilave edilmelidir.
Tablo 2.6. Kanal Tipine Gre Tavsiye Edilen Kanal Kaak Snflar
Tablo 2.7. Kanal Yerine Gre Tavsiye Edilen Kanal Kaak Snflar
ekil 2.12. Avrupa Standartlarna Gre Kanal Szma Snflar [4] Kanaldaki hava szmas nedeniyle olan enerji kayb olduka nemli bir konudur. Temiz odalardaki gne enerjisi hava kolektrlerinde, endstriyel ilemlerde ve nem giderme uygulamalarnda bu konunun nemli bir yeri vardr. Her bir uygulama iin uygun olan contalama kriteri tasarmc tarafndan belirlenmelidir. Statik basnc 750 Pa deerinin zerindeki basnlarda alacak ekilde tasarlanm (alak konut binalar dndaki) tm yeni kanal konstrksiyonlar, ASHRAE Standart 90.1 Blm 9.4`e gre szdrma testine tabi tutulmaldr. 250 Pa ve zerindeki statik basnlarda almak zere tasarlanm kanallarda esas yaptrc olarak basnca duyarl bantlar kullanlmaldr. Contalarn uygun olmad durumlarda, lehimli veya kaynakl kanal konstrksiyonu kullanlmaldr.
veya kol klar bulunmaktadr. Plenumlar sulu sistemlerdeki kolektrlere benzer bir fonksiyona sahiptirler. Avantajlar; dk ilk yatrm maliyeti, dk iletim maliyeti, dengeleme kolayl ve dal kanal veya k deiikliklerine adapte edilebilmesidir. Bu sistemin dezavantaj dk hava hzlarnn kanal duvarlarndan hava ak nedeniyle byk lde s kayp ve kazanlarna neden olmasdr. Genellikle scak hava ile konut stmas gibi kk fakat ok dall sistemlerde kullanlr.
3.4. T-Yntemi
Bu yntem yeni gelitirilmi bir kanal dizayn optimizasyon yntemidir. Bu yntemde sistemin ilk yatrm maliyeti, iletme maliyeti, enerji maliyeti, alma saati, yllk enflasyon oran, faiz oranlar vs. gibi parametreler de gz nne alnr. Bu yntemin uygulanmasnda esas olarak uygun bilgisayar programlarndan yararlanlr.
3.5. Hz Yntemi
Tecrbeli bir projeci kanal sistemi boyunca uygun hzlar takdir ederek basit bir ekilde kanal boyutlandrlmas gerekletirebilir. Birka k olan ve kolayca dengelenebilen basit kanal sistemlerinin dnda, bu yntem kullanlmamaldr. Bu yntemde fann yanndaki blmden balayarak ilk hz seilir ve her dal ya da kn ardndan tecrbeye dayal bir hz indirgemesi yaplr. Kanal sisteminin eitli blmlerinde ortaya kan basn kayplar dikkate alnmaz ve dengeleme uygun yerlere damper konularak gerekletirilir. Sistem basit olduundan damper says ve maliyeti de az olacaktr.
BLM
Bilgisayar destekli tasarm (Computer Aided Design) olduka geni bir konu olduundan, bu blmde almann amacna uygun olarak ksaca aklanacaktr. Bilgisayar destekli tasarm mhendislik anlamnda, tasarm srecinin bilgisayar ortamnda gerekletirilmesidir. Aratrma, modelleme, test etme, gelitirme, uygulama gibi tasarm srelerinin tm bilgisayar ortamnda gerekletirilebilir durumdadr. Binlerce rn eidinin ouna ait tasarm srelerinin her bir blmnn gerekletirilmesi iin oluturulmu bilgisayar programlar mevcuttur. Bu programlar ok kapsaml yazlmlar olup, mhendislik mesleinin vazgeilmez birer paras olmutur. Bununla birlikte sadece mhendislik mesleinin deil, kapsamnda tasarm olan tm mesleklerde bilgisayar destekli tasarm geni yer tutmaktadr. Makine mhendislii konusu ile ilgili yaygn olarak kullanlan programlardan bazlar, AUTOCAD, I-DEAS, CATIA, PRO ENGINEER, FLUENT, ANSYS ve AUTODESK Mechanical Desktop, SOLIDWORKS, CIMATRON `dur. amz koullarnda meslee balayan bir makine mhendisi bu ve bu gibi programlar kullanabilmelidir. te yandan yazlm gelitirme blm hem mhendislik hem de tasarmla ilgili tm mesleklerde nemli bir yer tutmaktadr. zel bir alan olmasna ramen yazlm gelitirme sadece uzmanlarnn deil, bu konuda yeterli bilgiye sahip her meslekten insann ura haline gelmitir. yle ki ii yazlm gelitirme olmad halde farkl mesleklerden insanlar yazlm gelitirme konusuna zaman harcayarak kendi mesleklerinde yazlm gelitirme konusunda oluan boluu karlayabilmektedirler. Szgelimi bir mhendis, ayn zamanda ok iyi bir programc olabilmekte, mhendislikle ilgili programlarn oluturulmas aamasnda alabilmektedir.
Yazlm gelitirme ii iin de dnyada geni kullanm alan bulmu bilgisayar programlar bulunmaktadr. Bunlarn bir ksm uzman seviyesindeki kiilerin kullanabildii programlar, bir ksm ise normal bilgi seviyesindeki kiilerin kullanabildii programlardr. Microsoft Visual Basic, Borland C+, Visual C+ bu programlardan bazlardr. Bu almada oluturulan program Microsoft Visual Basic 6.0 ortamnda yaratlmtr. Bu noktada Microsoft Visual Basic hakknda genel bir bilgi verilecektir.
Visual Basic altrldnda ekrana ekil 3.1 deki dialog penceresi gelir. Bu dialog penceresinde 3 adet sekme bulunur. New sekmesinde oluturulmak istenilen yeni proje iin alternatifler bulunmaktadr. Genellikle Standart.EXE seenei seilerek yeni bir projeye balanr. Eer istenirse dier seeneklerde kullanlarak ActiveX denetimleri, Dll dosyalar, DHTML sayfalar oluturulabilir. Existing sekmesi ile daha nceden oluturulmu projeler src ve klasr seimi yaplarak alabilir. Recent sekmesi ise zerinde alm olduumuz projelerin bir listesini verir ve bunlar arasndan istenen seilerek altrlabilir..
Proje gelitirme ekrannda aadaki aralar bulunur. Men ubuu Ara ubuu Project Explorer Properties penceresi Form Layout penceresi Ara Kutusu Form Designer
Men ubuu Visual Basic penceresinin st tarafnda duran metin satrdr. Dier Windows uygulamalarnda bulunan men ubuklar ile hemen hemen ayndr. File mensnde projeyi ama - kaydetme gibi ilemler, Edit mensnde standart edit ilemleri, View mensnde programn mevcut olan fakat ekranda ak olmayan pencerelerini ama ilemleri, Project mensnde form ekleme-kaldrma gibi proje ile ilgili ilemler, Format mensnde forma eklenen nesnelerin dzenleme ilemleri, Debug mensnde program alrken program kontrol etmeye yarayan ilemler bulunur. Run mens aracl ile program altrabilir veya durdurabiliriz. Tools mensnde Visual Basici zelletirebileceimiz ve Projeye men ekleyebileceimiz seenekler bulunur. Add-Ins mens ise raporlar ve database oluturma seeneklerini bulundurur.
ekil 3.3. Standart Ara ubuu Men ubuunun hemen altnda ekil 3.3 de`grlen ara ubuu bulunur.
ekil 3.4. Project Explorer Penceresi Project Explorer penceresi projede bulunan elemanlara eriimi salar. Bu pencerede formalar, snflar ve modller listelenir. Bu pencerenin ara ubuunda 3 adet buton bulunur. Project Explorer penceresi ierisinden bir form seip View Object butonuna tklayarak form grntlenebilir. View Code butonu Code Editre ulamay salar. Toggle Folders butonu ise tm form ve modlleri kategoriler halinde grebilmeyi salar. Project Explorer penceresinde bir eye sa dme ile tklanrsa birok ilev sunan bir men alr. ekil 3.4 de Project Explorer penceresi gsterilmitir.
Visual Basicde btn nesnelerin kendilerine has zellikleri bulunur. Properties penceresi kullanlarak nesnelere ait zellikler deitirilebilir. Bir nesne seildikten sonra Properties penceresinde seili olan nesneye ait zellikler yer alr. Visual Basicde formlar da birer nesnedir. Properties penceresinin altnda aktif olan zellie ait bir aklama grlebilir.
ekil 3.5. Properties, Form Layout ve Toolbox Pencereleri Form Layout penceresi ile formun alma esnasnda ekranda nasl grleceini belirlenir. Toolbox uygulama arabirimini oluturmak iin gereken denetimleri ierir. Toolboxda bulunan btn simgeler birer denetimi temsil etmektedir. Toolboxa yeni denetimler eklenebilir veya varolan denetimler karlabilir. Toolboxda bulunan bir denetimi kullanmak istenirse mouse ikonu ile denetim zerine bir kez tklanr ve ardndan formumuza bu denetim izilir. Properties, Form Layout ve Toolbox pencereleri ekil 3.5`de gsterilmitir.
ekil 3.6. Form Tasarmcs ekil 3.6`da ekrann ortasnda Form Tasarmcs grlmektedir. Form tasarmcs form grnmnn, form zerindeki denetimlerin dzenlendii yerdir.
ekil 3.7. Code Editor Visual Basicde kod derleyici editre Code Editor ad verilir. Code Editor bir form zerine veya nesneye ift tklayarak veya sa click yaptktan sonra View Code seeneini
kullanarak alabilir. Code Editor, Project Explorer penceresinden bir ge seimi yapldktan sonra View Code butonuna tklayarak da alabilir. ekil 3.7`de Code Editor grlmektedir Bu pencerenin st tarafnda iki adet alr liste kutusu bulunmaktadr. Sol taraftaki alan metin kutusunda (Object), form ierisinde bulunan nesnelerin bir listesi bulunur, sa taraftakinde (Procedure) ise seili nesneye ait olaylar bulunur, aadaki blm ise kodlarn yazlaca ksmdr.
Program temel olarak kullancnn belirli paralardan oluan bir hava kanal hattnn basn dmn hesaplamasna ve kanaln boyutlandrlmasna yardmc olmak amacyla hazrlanmtr. Bunun yannda bir takm pratik ve bir takm zel hesaplamalar ayrca eklenmitir. leri Visual Basic uygulamalarnn bu programda yer ald sylenemez. Bunlar yerine basit ama fonksiyonel komutlar, dngler ve prosedrler kullanlmtr. Programn kodlarnn ierisine bir de zel diren deerleri tablosu yerletirilmitir ki bu uygulama sayesinde kullanc, programn kodunda barndrd bilgiyi tablodan bakmadan; dorudan elle girerek sorgulayp bulabilmektedir. Programn pratik kullanm asndan piyasadaki ticari benzerleri ile rekabet edecek dzeyde olmadn peinen kabullenmekte yarar vardr. Bunun yerine teorik gerekleri otomatize eden bir yapdadr. Fakat gelitirilebilirlik zellii sayesinde istenirse hem pratik kullanm asndan, hem de detayllk asndan istenilen rekabeti dzeye getirilebileceinin de burada belirtilmesi gereklidir. Program esas olarak basn kayplarnn bir tek listede dzenli bir ekilde listelenerek alt alta toplanp toplam basn kaybna ve kanaln boyutlandrlmas amacyla almaktadr. Bu ilem programn iinde ayr bir modl olup, programn iinde yer alan dier modller de dorudan veya dolayl olarak bu ileme hizmet etmektedir.
FORM NO MDIForm1 1 2 3 4 5 6 7
FONKSYONU Program Arayz Basn Kayb Hesab Hz Hesab Kesit Alan Hesab Dairesel llere Gei zel Diren Kayp Katsaylar Dz Kanal in Eit Srtnme Direnci Hesab Birim evirileri
Program arayz kanal tasarm programnn ilk grnen yzdr. Amac hem programa bir balang yz oluturmak, hem de kullancnn programn dier ksmlarna ulamasn kolaylatrmaktr. Bunun iin MDIForm1 oluturulmu ve bal Hava Kanal Tasarm olarak deitirilmitir. Program fikir aamasnda iken programn iinde olmas dnlen tm formlar burada menu editor yardm ile menler oluturularak ifade edilmitir. Daha sonra bu menler deitirilerek son halini almtr. Menlerin programdaki isimleri, asl fonksiyonlarnn isimleri ksaltlarak verilmi, bylelikle ulamada pratiklik salanmtr.
MDIForm1 de 4 adet menu vardr. Bunlardan biri alr menu eklinde oluturulmutur. Dierleri birer ksayoldur. Menulerden ilgili formlara ulama ilemi ise ilgili menunun click prosedrne grnrlk kodu yazlarak salanmtr. Bu durum aadaki gibi rneklenebilir: Private Sub mnuBKH_Click() Form1.Visible = True MDIForm1.Visible = False End Sub Bu kod ile form1 nesnesi arlarak basn kayb hesaplama modl balkl uygulama grntlenmi olmaktadr. Bunun dnda form1 `de program sonlandran command butonu da bulunmaktadr. MDIForm1 ekil 3.8 `da gsterilmitir.
Basn kayb hesaplama blm form1 ile oluturulmu olup programn en nemli uygulamasdr. Programn ama ilemini yapan ksmdr. Bu sebeplere bal olarak en fazla
eleman ve kod satr saysna sahiptir. Kullanc ynlendirmeli bir uygulamadr. Kullancya salad kolaylklar yannda az da olsa bir ura vermektedir. Form1 temel olarak 1 adet MsFlexGrid nesnesi ve yardmc nesnelerden olumaktadr. Yardmc nesneler, combobox, textbox, label, command button gibi nesnelerdir. Bunlarn bir ksm balangta grnr durumdadr, bir ksm ise balangta grnr durumda deilken ilgili nesnelerin ilgili prosedrlerine yazlan kodlar vastasyla grnr duruma gelmektedir. Temel ileyi prensibi yledir: Kullanc elindeki kanal sistemini paralara ayrarak her birini numaralandrr. Daha sonra program altrarak program arayznden basn kayb hesaplama blmne ular. Burada kullancy 2 adet combobox, 2 adet textbox, 1 adet MsFlexGrid nesnesi 4 adet buton ve label nesneleri karlar. Bu durum ekil 3.9`da grlmektedir.
Kullanc elindeki kanal paralarn tek tek listeye girer. Bunun iin nce st taraftaki combobox dan kanal parasnn snfn seer. Dz kanal iin Dz Kanal in Eit Srtnme Direnci Hesab blmne geilir. Bu ilem de ekil 3.10`de grlmektedir.
ekil 3.10. Kanal Parasnn Tipinin Belirlenmesi Kanal paras olarak Dz Kanal seildikten sonra program form6 ye geecektir. Burada kullancdan sistemin toplam hava debisini ve hzn girmesi kanal malzemesini semesi istenir. Ardndan hesapla butonuna baslarak edeer srtnme direnci ve edeer ap hesaplanr. Kullancdan edeer apa gre tahmini kanal yksekliini veya geniliini ve
kanaln mimari projeye gre yksekliini veya geniliini girmesi istenir. Bu ilem ekil 3.11de gsterilmitir.
Kullanc tekrar Basn Kayb Hesabna dnerek Dz Kanal uzunluunu girer ve gir butonuna baslarak ilgili kanal parasnn ad, zerinden geen akkan debisi, akkan hz, uzunluu, eit srtnme direnci, basn dm miktarlar MSFlexGrid nesnesinin ilk satrna yazdrlr. Bu ilem ekil 3.12te gsterilmitir.
ekil 3.12. Basn Kayb Hesaplanmas Edeer basn dm hesaplandktan sonra kullanc ayn basn deerini kullanarak bir sonraki kanaldaki hava hzn, edeer apn ve kanal boyutlarn bulabilir. Bu ilem ekil 3.13te gsterilmitir.
ekil 3.13. Yeni Kanaln Boyutlandrlmas ve Ak Hznn Hesaplanmas Buradan tekrar Basn Kayb Hesab blmne gidilerek yeni kanaln uzunluu girilir. nce alt satra ge butonuna baslr ardndan gir butonuna baslarak yeni kanal iin kanal parasnn ad, zerinden geen akkan debisi, akkan hz, uzunluu, eit srtnme direnci, basn dm miktarlar MSFlexGrid nesnesine yazdrlr. Bu ilem ekil 3.14te gsterilmitir.
ekil 3.14. Yeni Kanaln Boyutlandrlmas ve Basn Kayb Hesaplanmas Bununla birlikte nceki bir satra geri dnmek iin st satra ge butonu kullanlabilir. MsFlexGrid nesnesindeki textbox nesnesinde de girilen basn kayplar anlk olarak toplanmakta ve bylelikle ayrca bir toplama ilemine gerek kalmamaktadr. Anlatlan ekilde kullancnn elindeki tm kanal sistemi alt alta girilerek toplam basn kayplarnn hesaplanmas mmkn olmaktadr.
Bu uygulama iin kanal parasndan kast unlardr: Dz kanal Yn Deiiklikleri Kesit Deiikleri Hava Giri - klar Ayrlmalar Birlemeler Dier (Menfez, Filtre, Istc, .. )
Tm hesaplamalar iin eit srtnme direnci yntemi kullanldndan dz kanalda basn kaybn bulmak iin kullancnn zellikle uzunluk, hz, debi deerlerini girmesi istenmektedir. Bulduu eit srtnme direnici sabit tutarak dier kanal paralarn da boyutlandrabilir. Bylece yntemin gerei yaplmaktadr. Dz kanal dnda kalan direnler arasndan yn deiiklikleri, kesit deiiklikleri, hava giri-klar, ayrlmalar birlemeler blmlerinde ise (27) denklemi kullanlarak basn dm hesaplanmakta ve ilgili hcreye yazdrlmaktadr. Kayp katsays ise kullancnn girdii parametreler dorultusunda otomatik olarak atanmaktadr. Bu ilem iin Select Case dngsel bavurusu kullanlmaktadr. Bu bavuru i ie defalarca kez kullanlarak sistemin doru sonucu vermesi salanmtr. Dier blmnde ise kullancnn basn kaybn ve basn kaybna sebep olan elemann ismini girmesi istenir. 1.2.3.3. Hz Hesab
Bu uygulama basn kayb hesaplama blmnde ve dier uygulamalarn ou gibi kullancya pratik bir hesap imkn sunmak amacyla hazrlanmtr. Bu ilem ekil 3.15de gsterilmitir.
ekil 3.15 Ak Hznn Hesaplanmas Bu Hava kanal uygulamalarnda hava hznn bilinmesi nemli olduundan bu ileme ayrca yer verilmitir. Form2 zerinden alan uygulamada kanal kesit alan tipine gre, debi deeri de girilerek hz hesaplanmaktadr. Byklklerin birimsel adan birbiriyle elimemesi asndan hesaplanan byklklerin birimleri yanlarna yazlmtr. Birim uyumazl veya birim evirisi ihtiyac olmas durumuna karn Form7 hazrlanmtr. Pek detayl olmayan bu uygulamada ilgili textbox nesnelerine debi ve kesit tipine gre kesit lleri girilerek sondaki textbox nesnesinde hz elde edilmektedir. Bu ilem yukardaki ekil 3.15da grlmektedir.
Bu uygulama da basit bir hesap imkan salamakla birlikte kanal boyutlandrlmasnda nem tar. Projelendirme esnasnda kanal ierisinde istenen hava debisi ve hava hz belli olmakla birlikte mimari kstlar dolaysyla kesit alannn deitirilmesi gerekebilir. Ayrca redksiyon vb kesit deiimlerinde yeni kesit alannn uygunluunun kontrol nemlidir. Bu nedenle bu basit uygulama programa eklenmitir. Uygulama form3 zerinden almaktadr. Kullanl form2`ye benzemekle birlikte burada girilen deerler debi ve hz deerleridir. Dikkat edilmesi gereken nokta dikdrtgen kesitlerde ayn kesit alann birka l kombinasyonunun birden karlayabileceidir. Burada sadece kare kesit hesaplatlabilmektedir. Unutulmamaldr ki kararl yapsndan dolay uygulamada mmknse kare kesit kullanmak uygulayc iin bir avantajdr. Form3 ekil 3.16da grlebilir.
Bu uygulamada var olan dikdrtgen kesit llerinden dairesel kesit llerine Gei ilemi yaplmaktadr. Burada yararlanlan, kesit alanlarnn ayn olmasdr. Bylelikle dikdrtgen llerle hesaplanan kesit alanndan, dairesel l ekilebilmektedir. Bunun iin Form5 oluturulmutur. Dikdrtgen a ve b ller ilgili textbox nesnelerine girilerek hesapla butonu yardmyla dairesle kesitin ap son textbox nesnesinden alnabilmektedir. Burada birimlerle ilgili bir problem olmas durumunda form7 ya bavurulabilir. ekil 3.17`de form4 grlmektedir.
Bu uygulama ara ilemler iin gerekli olan birim evirilerinin gerekletirildii blmdr. Burada ilgili byklk iin mevcut olan birimler birbirlerine dntrlrler. Kullancnn yapmas gereken sadece ilgili byklk iin ayrlm olan blgede st ksmdaki kutulara miktar yazmak ve stteki comboboxlarda ilk birimi semek, daha sonra da alttaki
comboboxlarda ikinci birimi semktir. Bunun iin form7 oluturulmutur. Form7 ekil 3.18`de grlebilir.
Bu uygulama tamamen kullancnn zel diren kayp katsaylarn ayr bir ortamda grmek istei dnlerek hazrlanmtr. Bir tablo kullanmadan bu programn dnda yaplan bir hesaplamada bile bu programdan yararlanlabilinir. Program bu zelliiyle bir ktphane grevi grmektedir. Bunun iin form6 oluturulmutur. Kayp katsaysnn bulunuu aynen form2`de anlatld gibidir. Tek fark sonucun MsFlexGrid nesnesine deil bir textbox nesnesine yazdrlmasdr. lem u ekilde gerekleir: lgili zel diren comboboxlar yardm ile seilip belirlenir. lgili parametreler girilerek kayp katsays okunabilir. Form 5 ekil 3.19da grlebilir.
Bu uygulamada kullancnn form6`de kullanmak zere bir eit srtnme direnci deerini srtnme diyagram kullanmadan seebilmesi salanmtr. Bunun iin
V2 DP = 1000 fr L 2D
denklemleri kullanlmaktadr. Bu denklemler srtnme diyagramna olduka yaklak sonular vermekte ve kullanc buradan ald deeri dorudan uygulamada kullanabilmektedir. Uygulama form6 zerinden almaktadr. Kullanl yledir: Hava hz, debisi ve kanal malzemesi ilgili kontrol elemanlar ile seilir ve hesapla butonuna baslr. ekil 3.20`de form6 grlmektedir.
BLM DRT
SONULAR
1. Sonular
Bu blmde Hava kanal sistemi tasarm; bilgisayar programyla ve tablolar kullanlarak yaplan rnek hesaplamalara ve bunlarn karlatrlmasna yer verilecektir.
1.4. Sonu
Hava kanal tasarm programyla yaplan hesaplamalarda toplam basn kayb, kanal iindeki ak hz, dairesel edeer ap ve prizmatik kanal boyutlar hesab ksa srede yaplmtr ve sonular daha kesindir. Dier yntem olan zgl srtnme direnci diyagram ve dikdrtgensel kanallarn dairesel edeerleri tablosu kullanlarak yaplan hesaplamalarda ok fazla zaman kayb yaanmtr. zgl srtnme direnci diyagramndan okunan dairesel edeer ap, hz ve eit srtnme direnci deeri gz karar okunduu iin yaklak sonular vermektedir. lk yntemde toplam basn kayb deeri 79.8204 Pa olarak hesaplanmtr. kinci yntemde ise 85.363 Pa olarak hesaplanmtr. Grld gibi basn deerler. birbirine yakndr. Ayn ekilde dairesel edeer aplarnda birbirine ok yakn olduu ekil 4.2 ve ekil 4.3 den grlmektedir. Hava kanal tasarm programnn kullanclara salad en byk yarar dier programlarda olduu daha az vakit harcamalardr.
90 Paral Dirsek
60 Paral Dirsek
45 Paral Dirsek
30 Paral Dirsek
Redksiyonlu Dirsek
45 Dairesel Branman
45 Dairesel Branman
L=(1.414 x D) + 2
L= (2 x D) + 2
90 Dairesel Te Para
Pantolon Para
Birleme Yeri Dz
KAYNAKLAR
[1] [2]
ALARKO, CARRIER, Carrier Hava Koullandrma Sistem Tasarm, TMMOB Makina Mhendisleri Odas, Klima Tesisat Yayn No:
1.Bask, Alarko Carrier Yaynlar, KOCAEL, 2004, s2-17, MMO/2002/296-2, 1.Bask, TMMOB Makina Mhendisleri Odas Yaynlar, ANKARA,2002,s149,151,154 [3] [4] ASHRAE Temel El Kitab (FUNDAMENTALS ) evirisi, Blm 32 Kanal Klima Havalandrma Tesisat, ISISAN almalar No:158, ISISAN Tasarm, Teknik Yaynlar: 2, Tesisat Mhendisleri Dernei, STANBUL, 1997 Yaynlar, STANBUL, 1997, s24 Hava Kanal Tasarm Veri Kayna [5] http//:www.bilgisayarogren.com/vbders1.htm