Professional Documents
Culture Documents
Biznesi Nderkombtare Dhe Globalizimi
Biznesi Nderkombtare Dhe Globalizimi
pr shkak t voness me postimin e prezentimeve n web-site t Fakultetit Ekonomik (shih prezentimet m posht), testi i par nga lnga Biznes Ndrkombtar shtyhet pr ditn e premte (25 nntor 2011). Pr detajet tjera ju informoj t mrkuren gjat msimit t rregullt. Msimdhnsi i lnds, Dr. Petrit Gashi
Prmbajtja
e
prezen6mit
} Biznesi
ndrkombtar:
} Cili
sht
objek6
i
studimit
t
biznesit
ndrkombtar?
} Pse
angazhohen
rmat
n
biznesin
ndrkombtar?
} Cilt
jan
faktort
e
rritjes
s
biznesit
ndr.
sot?
} Cilat
jan
mnyrat
e
angazhimit
n
biznesin
ndrkombtar?
} Globalizimi:
} } } }
2
Koncepte kye; Ins6tucionet globale; Faktort nxits t globalizimit; Argumentet pr dhe kundr globalizimit.
kultura);
} Mnyrat
e
depr6mit
n
treg
(ekspor6,
nn- kontraktuesit,
inves6met,
licencimi,
franshiza,
aleancat
strategjike,
etj.)
} shtjet
tjera
brenda
rms,
si
strategjia,
organizimi,
ak6vitetet,
R&D,
kapitali
human,
etj
3
furnizimet;
Rritja e konkurencs globale. Ekspor6, nn-kontraktuesit, inves6met, licencimi, franshiza, aleancat strategjike, etj.
} Mnyrat:
}
Globalizimi
} Globalizimi
i
referohet
tendencave
drejt
nj
ekonomit botrore po lvizin nga sistemet rela6visht t izoluara nga kuzimiet/barrierat n treg6 dhe inves6me, pastaj nga distanca, zonat kohore, gjuha, si dhe dallimet n sistemin ligjor e kulturat n ekonomi t hapura ku barrierat n treg6 dhe inves6me po zvoglohen; distanca po zvoglohet si rezultat i zhvillimeve n teknologji; kultura po njsohet; dhe ekonomit nacionale jan duke u shkrir n ekonomi t ndrvarura dhe integruara, duke krijuar kshtu nj sistem unik global.
Globalizimi
(vazh.)
}
Globalizimi
i
tregjeve
bashkimi
dhe
unikimi
i
tregjeve
nacionale
historikisht
t
ndryshme
n
nj
treg
t
madh
global;
Dallimet
prezente,
edhe
pse
tendencat
drejt
unikimit
jan
evidente,
si
n
shije
t
konsumatorve,
kanaleve
t
distribuimit,
sistemin
e
vlerave
(kulturat
e
ndryshme),
sistemet
n
t
cilat
operojn
bizneset,
e
veanrisht
sistemin
ligjor.
Globalizimi
i
prodhimit
zhvendosja
e
prodhimit
n
lokacione
me
kosto
m
t
ult
dhe
kualitet
m
t
lart
t
faktorve
t
prodhimit;
Synim
gjithashtu
edhe
zgjerimi
i
tregut.
Ins6tucionet
globale
}
e
globalizimit
t
tregjeve
e
t
prodhimit
nevojn
pr
ins6tucione
formale
t
cilat
do
ta
menaxhojn,
rregullojn,
mbikqyrin
tregun
global,
si
dhe
t
promovojn
marrveshje
mul6laterale
me
qllim
t
funksionimit
t
sistemit
global
t
biznesit.
Marveshja
e
Prgjithshme
mbi
Tarifat
dhe
Treg6n
(GATT);
nga
1994
Organizata
Botrore
e
Treg6s
(WTO)
Funksioni:
mbikqyrja
e
sistemit
botror
t
treg6s;
Objek6v:
ulja
e
barrierave
pr
treg6
dhe
inves6me.
Agjenda: ulja e tarifave n produkte industriale, shrbime, dhe produkte bujqsore; zvoglimi i subvencioneve n prod. bujqsore, zvoglimi i barrierave n inves6me (veanrisht cross-border), dhe limi6mi i shfrytezimit t ligjit an6damping.
2.
Ndryshimet teknologjike, sidomos n teknologji komunikimi, prpunim informatash, dhe teknologji transpor6;
10
shpenzimet
transpor6t
shprndarja
gjeograke
e
prodhimit
u
b
m
ekonomike;
inovacionet
teknologjike
(t
prfolura
m
lart),
shpenzimet
reale
t
informacioneve
,
gj
q
mundsoi
krijimin
dhe
menaxhimin
e
leht
t
sistemeve
prodhuese
t
shprndara
gjeograkisht.
}
inovacionet
teknologjike
rrjete
komunikuese
globale
t
lira
(psh.
www )
tregje
globale
elektronike.
shpenzimet
transpor6t
kosto
m
t
ulta
pr
transpor6n
e
produkteve/shrbimeve,
duke
lehtsuar
krijimin
e
tregjeve
globale.
11
12
Pr:
mbrojtja
e
puntorve
dhe
ambien6t
sht
n
raport
t
drejt
me
zhvillimin
ekonomik
t
nj
vendi
Meqense
treg6a
e
lir
ndikon
pozi6visht
n
rritjen
ekonomike
t
nj
vendi
Zhvillimi
ekonomik
i
nj
vendi
do
t
ndikonte
n
zba6min
e
rregullave
m
strikte
n
vendin
e
puns
dhe
mbrojtjen
e
ambien6t
Andaj,
prfundimisht,
treg6a
e
lir
ndikon
n
mbrojtje
m
t
madhe
t
puntorve
si
dhe
ndotje
m
t
vogl
t
ambien6t.
13
14
Sot
Teorit e tregtis ndrkombtare:
Adam Smith: Teoria e Prparsive Absolute; David Ricardo: Teoria e Prparsive Krahasuese; Teoria Heckscher-Ohlin; Teoria e bazuar n Ciklin Jetsor t Produktit; Teoria e Re e Tregtis; Michael Porter: Teoria e Prparsive Konkuruese Nacionale
Kjo teori nuk tregon se far do t ndodh me vendin i cili ka prparsi absolute n prodhimin e t gjitha produkteve;
Ky vend nuk do t prfitonte nga tregtia e jashtme; Teoria e Prparsive Komparative e Rikardos dhe ajo Heckscher-Ohlin jan n t njjtn vij me Smithin dhe sqarojn dilemen e shtruar m par;
SHBA-t kan prparsi absolute n prodhimin e t dyja produkteve; SHBA-t prparsi m t madhe krahasuese dhe specializohen n prodhimin e grurit (raporti 6:1 krahasuar me 4:2); UK-ja disavantazh m t vogl krahasues dhe specializohet n prodhimin e plhurs (raporti 2:4 krahasuar me 1:6).
KUSHTET E KRKESS
Diskutim
Identifikoni cilt jan sektort t cilt kan potencial pr eksport n Kosov dhe prshkruani kmbimet e ktyre sektorve me botn e jashtme n kontekst t teorive t diskutuara.
Hyrje
Dallimet n biznesin ndrkombtar nga ai vendor; Sistemet politike, ekonomike, dhe legale; Dallimet n zhvillimin ekonomik; Dallimet dhe implikimet e tyre n BN: prfitimet, kostot, dhe risku.
Dallimet n sistemin politik, ekonomik, legal, edhe n nivelin e zhvillimit ekonomik; Kompleksitet m i madh n zhvillimin e biznesit ndrkombtar;
Lokacionin e prodhimit q siguron minimizimin e kostove dhe maksimizimin e vlers s shtuar; Cilat tregje t hyjn e cilat ti evitojn; konsiderojn aspektete etike pr shfrytzimin e zbraztirave n ligj (ambient dhe kushtet e puns diskutuar m par); t vendosin mbi formn e deprtimit n treg (tregti apo prodhim); etj.
Individualizmi: orientim sipas s cilit individi duhet t jet i lir n synimet e tij ekonomike dhe politike (Aristoteli, Mill, Smith);
Indvidualizmi sht i ndrtuar mbi 2 premisa: Sigurimi i lirive individuale dhe liris s shprehurit; Niveli m i lart i mirqenies sociale arrihet prmes prmbushjes s synimeve individuale nga vet individi e jo nga ndonj organ kolektiv (psh. qeveria) e cila do t diktonte se far sht n interesin e prgjithshm.
Sistemet politike:
2. Demokracia vs. totalitatizmit;
Demokracia: qytetart jan t prfshir drejtprdrejt n vendimmarrje; Totalitarizmi
Demokracia individualizmi; Totalitarizmi: t drejtat e garanuara n demokraci jan inekzistente; Format: totalitarizmi komunist; totalitarizmi teokratik (Irani & Arabia Saudite); totalitarizmi fisnor (Zimbabve, Tanzania, Uganda); dhe, totalitarizmi djathtist (Gjermania dhe Italia e viteve 30-t dhe 40-t).
Sistemet ekonomike
Zhvillimi ekonomik
GDP (Gross Domestic Product); Rritja e indikatorve tregon nivelin e zhvillimit potencial t vendit apo rajonit. Indeksi i Zhvillimit Njerzor (Human Development Index)
Sistemi ligjor
Teokratik (Theocratic Law) (ligji i bazuar n msimet Islame; gjat shekullit 20 edhe ai
Hindu dhe Judaik)
N nivel ndrkombtar, kur sistemet ligjore jan t ndryshme, operon CIGS (UN Convention on Contracts for the International Sale of Goods).
Sistemi politik, ekonomik, & ligjor prcakton edhe nivelin e prgjithshm t atraktivitetit t nj vendi pr t operuar apo investuar (shih World Bank Doing Business in 2012).
Sot
Kultura: specifikat Kultura dhe dimensionet e saj
Kultura: specifikat
Kultura sistem i vlerave dhe normave t prbashkta pr nj grup njerzish q kur t trajtohen s bashku paraqesin nj stil/mnyr t caktuar t jets (Hofstede & Namenwirth; Weber); Vlerat ide abstrakte mbi at se far grupi (shoqria) mendon se sht e mir, e drejt, dhe e dshirueshme;
Prfshijn pikpamjet e shoqris mbi lirit, demoracin, t vrtetn, sinqeritetin, lojalitetin, prgjegjsit kolektive, grat, seksin, martesn, etj.
Normat rregulla shoqrore t cilat prcaktojn nj udhzues t sjelljes s mir n shoqri. Normat prcaktojn rregullat sociale mbi t cilat bazohen raportet midis njerzve. Shoqri grup individsh t cilt ndajn vlera dhe norma t prbashkta.
Mbi bazn e vlerave prcaktohen dhe justifikohen normat.
Religjioni
Filozofia Politike
Filozofia Ekonomike
Edukimi
Hyrje
Klasikt dhe roli i qeveris n tregtin ndrkombtare; Intervenimet e qeveris n tregtin ndrkombtare; Integrimi ekonomik rajonal.
LIBERALIZIMI I TREGTIS
Komponenta vendore n prmbajtjen e produktit dhe kushtzimet pr miks t produkteve; Politikat administrative; Politikat anti-damping.
Faktort Ekonomik:
Mbrojtja e industrive q jan n fazn iniciale t zhvillimit; E arsyeshme edhe sipas GATT/WTO Politika Tregtare Strategjike;
2.
Union doganor vendet heqin barierat tregtare dhe aplikojn politik tregtare t prbashkt;
Pakti i Andeve (Bolivia, Ekuadori, Peru, dhe Kolumbia)
5.
Unioni ekonomik prfshin lvizjen e lir t faktorve t prodhimit, aplikimin e politiks tregtare t prbashkt, si dhe valutn e prbashkt, harmonizimin e sistemit tatimor, dhe politik t prbashkr monetare;
Bashkimi European edhe pse shume vende nuk kan aplikuar valutn e prbashkt, si dhe sistemi tatimor mbetet i ndryshm n vendet antare; BE-ja pjesrisht; Parlamenti European nga 1970.
6.
Unioni politik;
Hyrje
Strategjit e deprtimit n tregjet;
Vendimet rreth hyrjes n tregjet e huaja; Format e deprtimit n tregjet e huaja; Aleancat strategjike.
2.
Prparsit: [a] mnyr pr t prfituar nga teknologjia e procesit; [b] rreziku m i ult se pr IJD-t; Mangsit: [a] mundsia q firma e cila e realizon projektit tia krijoj vetes konkurencn; [b] nse ajo far ofron firma n form t turnkey project sht prparsi kompetitive e firms ather kjo do t thot se sht duke ia shitur t njjtn konkurencs.
Investimet e prbashkta;
6.
Investimi 100%;
n
Prparsit: [a] firma investuese prfiton nga njohurit q ka firma vendore pr at treg; [b] shpenzimet ndahen n mes t partnerve; Mangsit: [a] firma q investon rrezikon dhnien e teknologjis t vet; [b] mungs e kontrollit t mjaftueshm; [c] konfliktet e mundshme n mes t partnerve rreth qllimeve dhe prioriteteve t firms;
Kjo mund t realizohet prmes: [a] greenfield investment, apo [b] duke e bler nj kompani ekzistuese;
Prparsit jan t lidhura me kontrollin dhe fitimin, ndrsa mangsit jan t lidhura me rreziku e madh q n kt rast bartet dhe kostot;
Alenacat strategjike
Alenacat strategjike kan t bjn me marrveshjet q lidhen n mes t konkurentve ekzistues apo atyre potencial;
Suksesi i alencave strategjike varet nga faktort n vijim:
Zgjedhja e partnerit me t cilin duhet ndar vizionin, t synojn qllime t njjta strategjike, dhe t mos jet oportunist; Struktura e aleancs do t duhej t evitonte oportunizmin, marrjen e teknologjis dhe know-how, etj. Menaxhimit i aleancs do duhej krijuar raporte interpersonale midis menaxhmentit t firmave q hyjn n raporte t tilla;
Prparsit: [a] aleancat e tilla mund t lehtsojn deprtimin n treg; [b] ndarjen e kostove fikse n krijimin e produkteve t reja; [c] aleancat mundsojn komplementaritet n njohuri; Mangsit: [a] mundsi pr konkurencn t prvetsoj teknologjin dhe tregjet;