T.C.

MLL ETM BAKAN LII

(MES LEK ETM VE RETM S S TEMNN G LENDRLMES PROJES )

MEGEP

METAL TEKNOLOJS EL LE KESME

ANKARA 2005

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; T alim ve T erbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve T eknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve T eknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAM ALAR.........................................................................................................ii GR ............................................................................................................................1 RENM E FAALYET-1..........................................................................................3 1. TALALI KESM E ...................................................................................................3 1.1 Kesmenin Tanm, Amac ...................................................................................3 1.2 Kesme eitleri ...................................................................................................3 Talal Kesme........................................................................................................3 UYGULAM A FAALYETLER............................................................................14 LM E VE DEERLENDRM E.........................................................................16 PERFORM ANS TEST..........................................................................................18 RENM E FAALYET-2........................................................................................20 2. TALASIZ KESM E..............................................................................................20 UYGULAM A FAALYETLER............................................................................28 LM E VE DEERLENDRM E.........................................................................29 PERFORM ANS TEST..........................................................................................31 CEVAP ANAHTARLARI..........................................................................................33 MODL DEERLENDRM E...................................................................................34 KAYNAKLAR...........................................................................................................35

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KO D ALAN DAL/MESLEK MO DLN ADI MO DLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 521MMI039 Me tal Te knolojisi Ortak Alan El ile Ke sme El ile kesme ile ilgili bilgi ve becerilerin verildii renme materyalidir. 40/16 lme kontrol ve markalama mdln alm olmak Malzemeleri el ile kesmek Ge nel Ama: Gerekli ortam ve ekipman salandnda teknie uygun olarak, ince sac ve benzeri levhalar el ile kesme yapabileceksiniz Amalar 1-T eknie uygun olarak el testeresine lama takarak tala kaldrma ilemini yapabileceksiniz 2- T eknie uygun olarak el makas ile ince saclar kesebileceksiniz O rtam: Bu modln yaplabilmesi iin atlye ortamna ihtiya vardr Donanm: Bu modln yaplabilmesi iin: 1- Markalama takmlar 2- El testeresi 3- Kollu makas 4- Sac makas 5- El keskisi 6- Boru keskisi gibi ara ve gerelere ihtiya vardr LME VE DE ERLENDRME Bu modl sonunda lme ve deerlendirme testine tbi tutulacaksnz. Bu testler oktan semeli ve uygulamal olarak yaplacaktr.

MO DLN AMACI

ETM RETM O RTAMLARI VE DONANIMLARI

ii

GR GR
Se vgili renci, Gnm zde herhangi bir meslei renmek, uygulamal bilimsel eitimden gemeyi zorunlu hale getirmektedir. Artk hibir meslek ilk renildii biimde kalmamakta; her meslek kendi alannda yenilenmeyi zorunlu klmaktadr. Bu nedenle siz renciler, yaamnz boyunca mesleinizle ilgili teknolojik yenilikleri izlemek, frsat bulduka uygulama yapmak zorundasnz. Bu modl baar ile tamamladnzda el ile kesme konusunda l almay, talal ve talasz kesmeyi, gvenli almay uygulayarak kavram olacaksnz. Sanayide byk arl olan bu modle gereken nemi veriniz, en iyi ekilde kavraynz. Bu modl kavradnzda ve bu modln gerektirdii ilemleri tam uyguladnzda me tal sektr ive renle ri tarafndan tercih edilen, aranan bir eleman olacaksnz. lkemizin ve sanayimizin nitelikli insan gc ihtiyacn bir birey olarak karlamanz yannda lkenize, evrenize, ailenize ve kendinize faydal olma mutluluunu ve sevincini yaayacaksnz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Gerekli atlye ortam salandnda tekniine uygun olarak el testeresi ile tala kaldrarak kesme ilemini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
evrenizde el ile kesme yapan i yerlerini izleyiniz. zlenimlerinizi rapor haline getirip retmeninize sununuz.

1. TALALI KESME
1.1 Kesmenin Tanm, Amac
Paralar, malzemelerden istenen llerde, eitli metotlarla ayrma ilemine kesme denir. Yaplacak olan i paras llr, kesilir ve ekillendirilir. Metallerin istenilen llerde i parasna dntrlmesi, ilemin kesme ksmn oluturur.

Metaller genel olarak tala kaldrarak, tala kaldrmadan ve ergiterek kesilebilir. Bu modlde metaller el ile tala kaldrarak ve tala kaldrmadan kesilmesi ele alnacaktr. Paradan tala kaldrarak kesme ilemi el testereleri, keskiler ve kesme makineleri ile, tala kaldrmadan kesme ilemi ise makaslar ile yaplr. Talal Kesme retimde kullanlan i paralarnn kesilme ekillerinden biri de eitli metotolar ile tala kaldrlarak yaplan kesme ilemidir. 1. Te ste re eitle ri El testeresi Boru keskisi erit testere makinesi T epsi testere makinesi Kollu profil kesme makinesi

1.2 Kesme eitleri

Disk zmpara makinesi Hidrolik testere olarak eitlendirilir. Bunlardan el testeresi ve boru keskisi insan gc ile kesme yaparken; dierleri alma gcn motordan alr. I. El Te ste resi ile Kesme El testeresi, kesici ksm olan testere lamas ve bunun baland koldan oluan kesme takmdr (Resim 1.1).
Testere Kolu

Testere Lamas Resim 1.1: El Testeresi

El testeresi, para zerinde ileri doru uygun ba sma kuvveti ile itilirken, testere dilerinin metalden paracklar koparmas salanr. T estere geri ekilirken, basma kuvveti uygulanmaz. Bu ilem, i paras koparlncaya kadar ayn kesme dorultusunda ileri geri hareketle devam eder. El testeresi ile ap fazla byk olmayan ii dolu yuvarlak, kare, dikdrtgen, lama malzemelerin yan sra sanayi borularnn kesimi de yaplr. 2. El Te ste resi Koluna Lama Takma T estere lamas, testere koluna dileri ileri gelecek ekilde yerletirilir. Lama deliklerine pimler taklp kelebek somun sklarak lama, gergin hale getirilir. 3. El Te ste re le Kesme Kurallar paras, belirtilen lde markalanr. T estere lamasnn dileri ileri gelecek ekilde taklr ve gergin hale getirilir (ekil 1.1).

ekil 1.1:Testere Lamas Di ve Kesme Yn

paras, kesme yapacak kiinin tam karsnda olur ve mmkn olduu kadar mengeneye ksa balanr. paras mengene yzeyine paralel ksa ve dzgn balanr (ekil 1.2).

ekil 1.2: Parasnn Mengeneye Balanmas

Kesme balang noktas baparmak yardm ile izlenir (Resim 1.2).

Resim 1. 2: Kesme Balang Noktas

T estere, ileri doru hareket ettirilirken testere koluna bask kuvveti uygulanr, geri ekilirken uygulanan bask kuvveti kaldrlr. Testere bu esnada kesilen paraya dik tutulur (ekil1.3).

Kesme ilemi srasnda testere lamasnn btn boyu kullanlr. T estere, kesme ilemi srasnda hafife ne doru eik tutulur. Kesme ilemi yapan kii, i parasn karsna alr, bacaklar ne doru alm vaziyette ve yere salam basacak ekilde olur, sadece kollar ileri geri hareket eder (ekil 1.3).

ekil 1.3: Paras Karsnda Duru ve Kesme lemi

Kesme ilemi srasnda ortaya kan apaklar plak el ile alnmamal, mutlaka eldiven taklmaldr. Bu tr para temizlikleri kl fra ile yaplmaldr. T alalar flenerek masadan uzaklatrlmamaldr. T ala tozlar gze kaabilir. Sanayi borular ezilmeyecek ekilde, boru mengenesi veya ara para ile mengeneye balanr ekil 1.4 te olduu gibi.

ekil 1.4: Sanayi Borularnn Mengeneye Balanmas

Kesinlikle kurallara uygun allr. 4. Malzemeyi El Te ste resi le lsnde Dzgn Kesme Kesme normal bir hzda yaplmaldr. Hzl kesmede testere lamas krlabilir, dzgn kesmenin kontrol zorlar, testere lamas abuk ypranr ve yaralanmalar olabilir. Yava kesmede ise zaman sarfiyat artar. II. El Ke skisi ile Ke sme El keskileri, souk olarak paralarn koparlarak ekillendirilmesinde kullanlan el aletleridir. Sapl keskiler ise paralarn scak kesilmesinde kullanlr. Keskiler ekillerine gre dz, trnak ve ay keski olarak adlandrlr. Yaplacak iin ekli ve amacna gre uygun keski seilir (ekil 1.5.abc). 1. Dz Keski le Kesme Dz keski ile kesme ilemi yaparken, gzler i parasndaki kesilme noktasna bakmal, keski avulanarak tutulmal ve eki ile keski bana dik gelecek ekilde vurularak kesme ilemi yapl (ekil 1.5.a). 1. Trnak Ke ski ile Kesme in kullanm amacna uygun olarak, dar alan oluklarnnn almasnda kullanlr (ekil 1.5b) 1. Ay Keski ile Kesme Ay keski, kama yuvas ve kanal ama ilemlerinde kullanlan el aletlerindendir (ekil 1.5c).

c ekil 1.5: Keski eitleri

ekil 1.6: Keski le alma ekli

DKKAT ! Gvenlik nlemleri mutlaka alnmaldr. Keski ile kesme srasnda karnzda kimsenin bulunmamas gerekir. Gerekirse paravan kullanlmaldr. ekici elinize vurabilirsiniz! eki tutan kol bir mile balym gibi dzgn hareket etmelidir. Darbe sonucu keski balar ve keski zamanla ular bozulur. Bu tr keskiler dzeltilmeden ve bilenmeden kullanlmamaldr.

ekil 1.7: Trnak Keski ile alma

4. El le Boru Malzemele ri Ke sme Borularn el ile kesilmesinde el testeresi ve boru keskisi kullanlr. Borularn deiik aralar kullanlarak kesilmesi mmkndr. Byk apl olan borular eritilerek kesilirken daha kk apta olan borular testerelerle ve boru kesme aparatlaryla kesilebilir. Boru Keskileri Yumuak metallerden retilen kk apl ve et kalnl ince borularn kesilmesinde kullanlan kesici el aletleridir. Boru keskileri tek veya bakl olarak iki ayr tipte imal edilir. Kesici baklar paraya dik olarak yerletirilir ve vidal ksm sklarak normal bir kuvvet uygulanr. Kesilecek i parasnn boru mengenesine balanmas ve kesilmesi ilemi Resim 1.3te grld gibidir.

Boru mengenesi Resim 1.3: Borunun Boru Mengenesinde Kesilmesi

Kesmeyi abuklatrmak iin kolun ar sklmas hem baklar zorlar , hem de boru zerinde baklarn dndrlmesini zorlatrarak boru mengenesinin kaslmasna neden olur. El testeresi ile borular kesilirken borular boru mengenesine balanmaldr (Borularda ezilme olumamal).

ekil 1.8: El Testeresi ile Borunun Kesilmesi

Ke sme Makineleri T ala kaldrarak kesme yapan kesme makineleri hakknda ksa bilgi verilecek ve ileriki konularda detayl olarak incelenecektir. Ke sme Makine eitle ri 1- Hidrolik testere makinesi 2- T epsi testere makinesi 3- erit testere makinesi

10

4- Kollu profil kesme makinesi 5- Disk zmpara makinesi 1. Hidrolik Te ste re Makinesi Bu testereler hidrolik sistemi yardm ile alr ve kesme gcn motordan alr. T estere dilerine tek ynl di alarak alaml eliklerden imal edilir ve testere dileri makineye ileri konumda balanr. i dolu malzemelerin kesilmesinde kullanlr. (Resim 1.4)

Resim 1.4: Hidrolik Testere Makinesi

2. Te psi Te stere Makinesi Boru ve profillerin kesilmesini salayan ve gcn motordan alan makinedir. Mile bal tepsi eklindeki kesici ba ile dairesel hareket yaparak kesme ilemi yapar. (Resim 1.5)

Resim1. 5: Tepsi (Daire) Testere Makinesi

3. e rit Te stere Makinesi i dolu malzeme ile profillerin kesilmesinde kullanlr Gcn motordan alr ve dnerek kesme ilemi yapar. Bu tip makineler yatay ve dey konumlu olarak imal edilir. (Resim 1.6)

11

Resim 1.6: erit Testere Makinesi ve erit Ba

4. Kollu Profil Kesme Makine si Aliminyum, pirin ve bakr gibi yumuak malzemelerden imal edilen profil borularn kesilmesinde kullanlan makinelerdir. (Resim1.7)

Resim 1.7 Kollu Profil Kesme Makinesi ve Ba

12

5. Disk Zmpara Makinesi paralarnn yzey temizliinde ve kesme ta taklarak da profil borularn kesilmesinde kullanlan elektrikli ve hava basnc ile alan zmpara talardr Yksek devirde alan bu makinelerde kesme ilemi srasnda para boru mengenesine balanr (Resim 1.8).

(Resim 1.8) Disk Zmpara Makinesi ve Kesme Ta

13

UYGULAMA FAALYETLER UYGULAMA FAALYETLER

SO RU: Aada retmen tarafndan lleri ve ilem basamaklar verilen i parasn istenilen yerden el testeresi ile kesiniz.

Kalnlk 10 mm.

Kesilecek Paras

14

Bu Uygulamann Yaplabilmesi in zlenecek Metot LEM BASAMAKLARI 1- Kesilecek malzemenin zerine llerine gre markalama yapnz 2- Malzemeyi mengeneye balaynz 3- T estere koluna testere lamasn dileri ne (leri) bakacak ekilde taknz 4- T estere lamasnn gerginliini ayarlaynz 5- Kesme ilemi yaplacak yerin baparmak yardm ile kesme yolu veriniz 6- El testeresini doru ve dengeli bir tutula kesilecek malzemenin karnda durunuz 7- T estereyi ne doru eik biimde kesilecek yere yerletiriniz 8- Testereyi tam kurs boyu (Lamann tm) alacak ekilde ileriye doru kesme kuvvetini uygulayacak ekilde srnz ve geri ekerken kuvvet uygulamay kaldrarak kesiniz 9- Kesilen yzeyleri temizleyiniz 10- Malzemenin llerini kontrol ediniz
BTMNDE BULUNDUUNUZ YER TEMZLEYNZ

NERLER 1- Kesme sonuna doru kuvveti azaltnz 2- Kesme balang noktasna dikkat ediniz 3- Dzgn kesme iin salam durunuz 4- nl ve eldiven kullannz 5- El aletlerini braktnz yere dikkat ediniz 6- El aletlerine zarar vermeyiniz 7- Boru keserken malzemeyi ezmeyiniz

15

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz aadaki oktan semeli sorular cevaplayarak belirleyiniz. 1: Markalama ilemi neden yaplr? A) Kesilecek yeri grmek iin B) Paray istenilen lde kesmek iin D) Markalamay renmek iin 2: El testeresine lama taklrken lama dilerinin yn alma ekline gre nereye bakmaldr? A) Geriye B) Yukar C) Yere D) ne 3: Dz keskinin az as neden nemlidir? A) Markalama izgisinde kesmek iin B) Paraya zarar vermemek iin C) Kesme srasnda parann arplmamas iin D) T ala kaldrmadan lsnde kesmek iin 4: Aadakilerden hangisi keski eitlerinden deildir ? A) Dz keski B) Yuvarlak keski C) Ay keski D) T rnak keski 5: Para zerinde oluk almas istenirse, ne tr keski kullanlmaldr ? A) Dz keski B) T rnak Keski C) Ay keski D) Yuvarlak keski 6: El testeresi ile kesmeye baladmzda neden baparmak yardmna ihtiya vardr? A) El testeresini salam tutmak iin B) El testeresi dzgn gidip gelmesini salamak iin C) Kesim balang noktasnn markalama izgisinde olmas iin D) T estere lamasnn gergin olmas iin

16

7: Kesilcek i parasn mengeneye balarken dikkat etmez isek nasl bir sorunla karlaabiliriz? A) paras mengenede dzgn durmaz. B) Kesilecek ksm mengene enesinin dnda kalr. C) stenilen lde kesme ilemi yaplamaz. D) Dzgn kesilemeyebilir. 8: El takmlarn yerli yerinde kullanmaktan ne anlyoruz? A) El takmlarn yerine koymay B) yaparken el takm kullanacamz C) e uygun el takmlar kullanacamz D) El takmlarn koruyarak kullanacamz

Dee rlendirme Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Hatal cevaplarnz iin faaliyete geri dnerek eksiklerinizi tamamlaynz. T m cevaplarnz doru ise Performans T esti ile kenidinizi deerlendiriz.

17

PERFORMANS TEST PERFORMANS TEST

Bu faaliye tte yapm olduunuz uygulamay retmen gzetiminde , aadaki pe rformans te sti ile kendi kendinizi dee rlendiriniz. Bu deerlendirme EVET HAYIR eklinde yaplacaktr. DEERLENDRLECEK DAVRANILAR 1- Markalama a) Markalama takmlarn kullandnz m? b) lsnde markaladnz m? 2- El T esteresi a) Lama dilerinin ynn kontrol ettiniz mi? b) Lamann gerginliini aldnz m? 3- Parann mengeneye balanmas a) Paray mengene yzeyine paralel baladnz m? b) Kesilecek ksm, ok az ekilde mengeneden dar braktnz m? 4- Duru a) Kesecei i parasn karsna aldnz m? b) Bacaklarn ileri ve yana aarak yere salam bastnz m? 5- Paray Kesme a) Baparmak yardm ile kesme kanal atnz m? b) Kesme srasnda, testereyi ne doru hafif eik tuttunuz mu? c) Normal bir hzla kesme ilemini yaptnz m? d) Kesme srasnda sadece kollar ileri geri hareket ettirdiniz mi? e) Kesme srasnda testere lamasn tm olarak kullandnz m? 6- Kesme Sonu a) Kesme sonuna doru uygulanan kuvveti azalttnz m? c) Kesilen parann lsn kontrol ettiniz mi? b) Kesilen paray temizlediniz mi? 7- Gvenlik nlemi EVET HAYIR

18

a) alma srasnda i nl ve eldiven giydiniz mi? 8- Kurallara Uyma a) altnz takmlar yerli yerinde kullandnz m? b) T akmlar zenli kullandnz m? c) bitiminde kullandnz takmlar yerine koydunuz mu? d) altnz blgeyi temizlediniz mi? 9- Zaman a) e balama zaman. b) i bitirme zaman.

Dee rlendirme de ; NO T- 1 : Sorularn tamamnn cevab EVET olacaktr. NO T- 2 : Cevaplarnzn iinde HAYIR varsa uygulamaya geri dnerek, eksiklerinizi gzden geiriniz ve bir sonraki faaliyete geiniz.

19

RENME FAALYET-2
AMA RENME

FAALYET-2

Uygun atlye ortam salandnda tekniine uygun olarak el makas ve kollu makas ile tala kaldrmadan kesme ilemini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Sanayi de kollu makas ile tala kaldrmadan malzemelerin kesilmesini izleyiniz ve bu konuda rapor hazrlayarak retmeninize teslim ediniz.

2. TALASIZ KESME
Sac ve levha halindeki malzemelerin istenilen lde tala kaldrmadan kesilmesi ilemidir. T ala kaldrmadan kesme ilemleri makaslar ve keskilerle yaplabilir. Keskilerle kesme daha nceki faaliyette anlatlmtr. I. El Makas ile Kesme El makaslar, ince sac paralarn kesilmesinde kullanlan el aletleridir. El makaslar ile genellikle 1 mm ve daha ince olan kk sac paralarn kesimi yaplr. (ekil 2.1)

ekil 2.1: El Makas

1. El Makaslarnn e itle ri El makaslar ekillerine gre snflandrlr. El makaslar kesilecek iin ekline gre deiik ebatlarda bulunmaktadr. Bunlar genel olarak dz, kavisli ve al ekillerde olabilir.

20

El Makaslarnn in Amacna Uygun Snflandrlmas

Dz ve d bkey eklindeki saclarn kesilmesinde kullanlr

Al kesmelerde kullanlr

Sa ve sol olarak devaml sac kesmelerde kullanlr

Kavisli saclarn kesilmesinde kullanlr

21

2. El Makaslar le Kesile bilen Malzemeler 1 milimetreye kadar et kalnl olan yumuak metal, sac ve tenekeler. 3. El Makas le Kesme de Dikkat Edile cek Hususlar Kesilecek i paras markalanmaldr. Kesilecek ekle uygun makas seilmelidir. Makas ba paraya yerletirildiinde eneler arasndaki a 20 dereceden kk olmaldr (ekil 2.2).

ekil 2.2: Para Makas Azna Dik Tutulur

Makas eneleri, parann yzeyine dik gelecek ekilde yerletirilmelidir. Kesilecek i paras makas baklarna yerletirilir, para mengene ya da el ile skca tutulur, makasa kesme kuvveti uygulanarak dzgn kesme ilemi yaplmaldr. Kesme ilemi srasnda markalama izgileri grlecek ekilde kesilmelidir. (ekil 2.3)
Markala ma i zgisini geme !

ekil 2.3: Paray Kesme ekli

22

Kesme ilemi srasnda makas azlar tam kapanmamaldr. Makas az tekrar alp kesme ilemine devam edilmelidir. Aksi durumda makasn baklar tam kapandnda para zerinde yrtlmalar olabilir. El makaslar ile uzun para kesiminde, elin rahat hareket edebilmesi iin, i parasnn kesilen ksmlar birbirinden ayrlmaldr. (Kesilen para aa doru eilmeli) Markalama izgilerinin birletii kelerde kesme ilemi durdurulmal ve ke izgi geilmemelidir. Dar al bir keden kesme ilemi yaplmak isteniyorsa, makas tam keye yerletirilmemeli, yan tarafndan kesmeye balanmaldr. Dairesel kesmelerde kesme ilemi makas az ile ksa ksa yaplmaldr (ekil 2.4).

ekil 2.4: El Makas le Dairesel ve Dz Kesme

Parann i ksmnda kesme ilemi yaplacaksa, nce bir delik almal ve kesmeye buradan balanmaldr (ekil 2.5).

Matkap ile delik a, makasn ucu ile kesmeye buradan bala

ekil 2.5: i Boaltlacak Para ekli

Yumuak sac ve tenekelerin dorultulmasnda aa tokmak kullanlmaldr.

23

II. Kollu Makaslar le Ke sme El makaslar ile kesilemeyen kaln sac ve lamalarn kesilmesinde kullanlan makaslardr. 1. Kollu Makas eitle ri Genellikle 1 ile 5 mm et kalnl olan levha ve deiik llerdeki lama paralarn kesilmesinde kullanlr. Kol makas ve kollu giyotin makas olarak eitlendirilebilir. A. Masa st Kollu Makaslar Bu makaslarn masa zerine monte edilen tipinin yan sra yere monte edilen tipleri de vardr (Resim2.1) .

Resim 2.1: Kollu Kesme Makas

Et kalnl 2 mmye kadar olan metallerin dzgn ve uzun kesimi iin kolla alan giyotin makaslar sanayide yaygn olarak kullanlmaktadr. Kollu makaslarn az alar 12 derece olup 200 mm uzunluktaki paralarn kesilmesinde de kullanlr. B. Ayakl Kollu Makaslar Kare, lama, yuvarlak, dolu malzemeler ile kebent, T ve L profil gibi malzemelerin kesildii masa tipi kollu makaslara nazaran daha byk olan ayakl kollu makaslardr. Her para iin zerinde ayr bir kesici ba yer alr. Kesme ileminde zaman kazandrma ve ekonomik olmasndan dolay yaygn olarak kullanlr. Ancak seri kesme ilerinde kullanlmaz (ekil 2.6).

24

Kare ve yuvarlak para kesimi yapar.

Profil kesimi yapar .

ekil 2.6: Ayakl Kollu Makas

Sac levha kesimi yapar.

2. Kollu Makas Baklarnn zellikleri Kollu makas baklar, takm eliinden eitli ebatlarda yaplp sl ileminden sonra gerekli alarda talanr.T alanan bu baklar kollu makaslara vidal olarak taklr. Makas baklarnn kesme eim as 12 derece olmaldr. Makas baklar st ste bindirmemelidir. Bak azlar bozulur. Makas bak boluu, kesilecek para kalnlnn % 5 kadardr. 3. Kollu Makaslarda Kesme Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar in zelliine gre i nl giyilmelidir paras lsnde markalanmaldr. Makas az boluu, kesilecek para kalnlna uygun olmaldr. (ekil 2.7)
Bask
st Bak

Paras
Alt Bak

Doru ekil 2.7: Bak Boluu

Hatal

25

ki bak arasndaki boluk byk olursa kesilen parada apak oluur. Malzemenin kesilmesi ilemi srasnda parann, yukar doru kalkmasn nlemek iin elle ya da zel bir arala bask kuvveti uygulanmaldr. Bask kuvveti kesilecek para kalnlna gre ayarlanmaldr. Bask paras yok ise, paraya uygun kuvvetle baslmaldr (Resim 2.2)

Resim 2.2: Para El ile Sk Tutulmaldr

Kollu makaslarda eni dar, boyu ksa malzemeler kesilmelidir. Byk boy ve kaln sac levhalarn giyotin makasda kesilmesi uygundur. ly kontrol etme den kesme ile mine ge meyin
Kesilecek Ksmn lsn Kontrol Ediniz

Makas bak azlarnda kopma, bozulma ve ezilme var ise baklar bilenmeden kullanlmamaldr. Makas kolunun dmemesi iin nlem alnmaldr.

26

Kollu makas ile kesim yaparken e trafnz da kimsenin olmadn kontrol e din

Resim2.3: Kollu Makas ile Kesme

Paralar tutarken mutlaka eldiven taklmaldr. Kollu makas ile kesme ilemi srasnda, kolun ini ve kalknda etrafnzda baka birileri olmamaldr. Makas ile kesim yaptmz zeminde ya ve benzeri artk maddeler bulunmamal ve zemin temiz olmaldr. Kesme ilemi srasnda markalama izgisi grlmelidir. Kesilecek ksm uzun ise, makas kolu yukar kaldrlarak para ileri srlmelidir (Makasn azna doru). Kesme ilemi srasnda kesinlikle bir baka i dnlmemeli ve el akas yaplmamaldr. Kollu makasn hareket eden balant ve mil yerleri zaman zaman yalanmaldr. alan kii i disiplinine uymaldr. disiplini, gvenliin en nemli artdr. retmenin gvenlik konularndaki uyarlarna uyulmaldr.

27

UYGULAMA FAALYETLER UYGULAMA FAALYETLER

SO RU: Aada retmen tarafndan lleri ve ilem basamaklar verilen i parasn istenilen yerden el testeresi ile kesiniz. Kalnlk 5 mm Kollu Makas ile Kesile cek Para

Bu Uygulamann Yaplabilmesi in zlene cek Me tot LEM BASAMAKLARI 1- Kesilecek malzemenin zerine llerine gre markalama yapnz 2- Kesilecek malzemeyi, yaplan markalamaya uygun olarak makas baklarna yerletiriniz 3- Bask papucunu kullanlan makasa gre ayarlaynz 4- Malzemeyi uygun bask kuvveti ile markalama izgilerinden kesiniz 5- Kesilen parann lsn kontrol ediniz 6- Kesme srasnda oluan arplmalar dzeltiniz NERLER 1- Bask papucunu para kalnlna gre ayarlaynz 2- Para kalnlna gre bak azn ayarlaynz 3- Bu makaslar ile scak malzeme kesmeyiniz

28

LME DEERLENDRME LME VE VE DEERLENDRME

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri kazandnz aadaki oktan semeli sorular cevaplayarak belirleyiniz. 1: Aadaki el takmlarndan hangisi talasz kesme yapar ? A) Ay keski B) El makas C) Dz Keski D) El testeresi 2: El makas ile et kalnl ka mmye kadar olan sac levhalar kesilebilir? A) 3 mm B) 2,5 mm C) 4 mm D) 1 mm 3: paras kollu makasta nasl kesilmelidir? A) Para, makas aznn u ksmnda kesilmelidir B) Markalama izgisi grlcek ekilde kesilmelidir C) Para, makas azna al yerletirilmelidir D) Bask kuvveti uygulanmadan kesilmelidir 4: Makas baklar hangi tr elikten yaplr? A) d elikten B) Yumuak elikten C) Dkm eliinden D) Alet eliinden 5: alma srasnda neden i eldiveni taklmaldr? A) Paray salam tutmak iin B) Olabilecek i kazalarn nlemek iin C) El yaralanmalarn nlemek iin D) Gvenlii salamak iin 6: Kesme ilemi srasnda, makas ba ile sonuna kadar kesme ilemi yaplrsa aadaki hatalardan hangisi meydana gelir? A) Para bklr B) Para yukar kalkar C) Kesilen yzeyde iz yapa D) T am kesme meydana gelmez

29

7: Dairesel kesmelerde el makas ile i paras nasl kesilmelidir? A) Markalama azndan dz kesilmeli B) Markalama izgisinde makas az ksa ksa ilerletilerek kesilmeli C) paras bklerek kesilmeli D) Markalama izgisinden boluk braklarak kesilmeli 8: Makas baklar aadaki hangi ilemden sonra kullanma hazr duruma gelir? A) Fabrikadan kt gibi B) Az bileme ilemi yapldktan sonra C) Az as verildikten sonra D) Isl ilemden geirildikten sonra

Dee rlendirme Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Hatal cevaplarnz iin faaliyeti tekrarlaynz. T m cevaplarnz doru ise Modl Dee rlendirme ye geiniz.

30

PERFORMANS TEST PERFORMANS TEST

Bu faaliye tte yapm olduunuz uygulamay retmen gze timinde , aadaki pe rformans te sti ile kendi kendinizi dee rlendiriniz. Bu deerlendirme EVET HAYIR eklinde yaplacaktr. DEERLENDRLECEK DAVRANILAR 1- Markalama a) Markalama takmlarn kullandnz m? b) lsnde markaladnz m? 2- Makas baklarnn kontrol a) Makas bak azlarn kontrol ettiniz mi? b) Makas bak boluu bu para iin uygun mudur? 3- Parann makas bana yerletirilmesi a) Paray markalamaya uygun makas azna yerletirdiniz b) i? Parann kalnlna gre bask papucunu ayarladnz m? 4- Paray kesme a) Paray uygun kuvvet ile kestiniz mi? b) Kesme srasnda markalama izgisini grdnz m? 5- Kesilen parann kontrol a) Kesilen parann lsn kontrol ettiniz mi? b) Kesme srasnda oluan arplmalar dzelttiniz mi? c) Paray temizlediniz mi? 6- Kurallara uyma a) e uygun takmlar kullandnz m? b) El takmlarn kullanmada zenli davrandnz m? c) bitiminde takmlar yerine koydunuz mu? d) Bulunduu blgeyi temizlediniz mi? 7- Gvenlik nlemi a) nl giydiniz mi? b) eldiveni giydiniz mi? c) Kesme srasnda etrafnz kontrol ettiniz mi? d) altnz zeminin temiz olmasna dikkat ettiniz mi? 8- Zaman a) Sreyi not aldnz m? EVET HAYIR

31

Dee rlendirme de : NO T- 1 : Sorularn tamamnn cevab EVET olacaktr. NO T- 2 : Cevaplarnzn iinde HAYIR varsa uygulamaya geri dnerek, eksiklerinizi gzden geiriniz ve modl de erlendirme iin retmeninize bavurunuz.

32

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 C EVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 B D D B B C C C

RENME FAALYET-2 C EVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 B D B D C C B D

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz ve doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Hatal cevaplarnz iin faaliyeti tekrarlaynz. T m cevaplarnz doru ise Modl Dee rlendirme ye geiniz.

33

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Modl faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda kazandnz bilgi ve becerilerin llmesi iin retmeniniz size lme aralar uygulayacaktr. lme sonularna gre sizin modl ile ilgili durumunuz retmeniniz tarafndan deerlendirilecektir. Bu de erlendirme iin re tmeninize bavurunuz

DKKAT Modl ile birlikte, farkl kaynak yaynlardan ve internet ortamnda ilgili sitelerde El ile Kesme hakknda merak ettiiniz konular ile ilgili daha ayrntl bilgilere ulaabilirsiniz.

34

KAYNAKLAR KAYNAKLAR
Me tal le ri ve le m Yapraklar, MEB Komisyon. Arbeitsstelle Fr Betriebliche Berufsausbildung, Me tallerin lenmesi, BONN, Serfieli Y. Saip, Metal le ri Meslek Te knolojisi 1. Mill Eitim Basmevi 2002. John L., Feirer; Earl, E. Tatro, EVR, Aytekin Akba, Mustafa Bac, Necmettin Yeilmen Sami Ahmet, Me talle rin lenmesi. alkan Hikmet, Me talle ri Souk ekillendirme , MEB Meslek ve Teknik retim Kitaplar Etd ve Programlama Dairesi Yaynlar No 37. KESKN Ylmaz, Yaymlanmam Ders Notlar (Ulus End. Mes. Lisesi Metal leri retmeni).

35