REPUBLIKA E SHQIPRIS SHKOLLA E MAGJISTRATURS

PROVA ME DSHMITAR N PROCESIN GJYQSOR CIVIL

Punoi : Udhheqs i punimit :

Engert PLLUMBI Av. Sokol OMO

Prova me Dshmitar n Procesin Gjyqsor Civil ________________________________________________________________________

Tiran m __/__/ 2010

Prfundimi me sukses i punimit do t ishte i pamundur pa ndihmn dhe prkushtimin e z. Sokol omo, i cili me sugjerimet dhe vrejtjet e muara kontribuoi maksimalisht n realizimin e tij. Pr kt arsye, nj merit e posame dhe konsiderat e lart i takon atij, si profesori im dhe njkohsisht udhheqsi i ktij punimi.

Punoi: Engert Pllumbi

II

Prova me Dshmitar n Procesin Gjyqsor Civil ________________________________________________________________________

T gjitha t drejtat e pronsis s ksaj teme q burojn nga e drejta e autorit i takojn Shkolls s Magjistraturs, nn kujdesin dhe udhheqjen e saj. do prdorim i t drejtave t autorit pa leje prbn nj veprim t paligjshm i cili e ngarkon shkelsin me prgjegjsi civile dhe penale.

Punoi: Engert Pllumbi

III

Prova me Dshmitar n Procesin Gjyqsor Civil ________________________________________________________________________

PRMBAJTJA E LNDS
Hyrje .................................................................................................................................. KREU 1 VSHTRIM HISTORIK MBI PROVN ME DSHMITAR N PROCESIN GJYQSOR CIVIL 1.1 Prova me dshmitar sipas Procedurs Civile Otomane ............................................. 1.2 Prova me dshmitar sipas Shtojcs s Dyt t Kodit t Procedurs Civile ................ 1.3 Prova me dshmitar sipas Kodit t Procedurs Civile t Republiks Popullore t Shqipris ......................................................................................................................... 1.4 Prova me dshmitar sipas Kodit t Procedurs Civile t Republiks Popullore Socialiste t Shqipris ....................................................................................................

KREU 2 VSHTRIM I PRGJITHSHM MBI PROVN ME DSHMITAR SIPAS KODIT T PROCEDURS CIVILE T REPUBLIKS S SHQIPRIS 2.1 Kuptimi i provs dhe klasifikimi i tyre .......................................................................... 2.2 Kuptimi i provs me dshmitar .................................................................................. 2.3 Prova me dshmitar n Kodin e Procedurs Civile .................................................... 2.4 Pozita e provs me dshmitar n raport me provat e tjera ......................................... 2.4.1 Teorit e vlersimit t provave ............................................................................

Punoi: Engert Pllumbi

IV

Prova me Dshmitar n Procesin Gjyqsor Civil ________________________________________________________________________

2.4.2 Prova me dshmitar n raport me pohimet e palve ......................................... 2.4.3 Prova me dshmitar n raport me provat shkresore ........................................ 2.4.4 Prova me dshmitar n raport me ekspertimin ............................................... 2.4.5 Prova me dshmitar n raport me kqyrjen dhe eksperimentimin .................. KREU 3 KUFIJT E LEJIMIT T PROVS ME DSHMITAR 3.1 Ndalimi i prdorimit t provs me dshmitar ............................................ 3.2 Lejimi i provs me dshmitar si prjashtim nga ndalimi i prdorimit t saj .............. 3.3 Vendimmarrja e gjykats n administrimin e provs me dshmitar ......................... 3.4 Prova me dshmitar n disa gjykime t posame ..................................................... 3.5 Prova me dshmitar n gjykimin e shtjeve n gjykatn e apelit dhe n Gjykatn e Lart ........................................................................................................... KREU 4 PYETJA E DSHMITARVE 4.1 Zotsia pr t qn dshmitar ......................................................................... 4.2 Personat q nuk mund t pyeten si dshmitar ................................................. 4.3 Rregullat e pyetjes s dshmitarve ...................................................... 4.4 Sigurimi i provs me dshmitar ............................................................... 4.5 Vlersimi i thnieve t dshmitarve ........................................................... Prfundime ...................................................................................................................... Bibliografia ......................................................................................................................

Punoi: Engert Pllumbi

Prova me Dshmitar n Procesin Gjyqsor Civil ________________________________________________________________________

E vrteta nuk ka nevoj pr preferenca t veanta q t dominoj. E gjitha q i nevojitet sht nj mundsi e ndershme pr gjykim t ndershm.1 John Milton

HYRJE

Postulati i msiprm shpreh n mnyr madhshtore aspiratn mbi t ciln mbshtetet do shoqri q synon drejtsi. Me t vrtet, sigurimi i s vrtets sht n analiz t fundit rezultati q krkohet nga misioni hyjnor i dhnies s drejtsis. Por dhnia e drejtsis nuk mund t kaloj npr skuta t errta apo tunele t nndheshme larg syrit vzhgues dhe kritik sepse drejtsia nuk ka frik nga e vrteta, prkundrazi ajo sht sinonim i s vrtets. Drejtsia jo vetm q duhet t jepet por edhe duhet t duket q po jepet. Demokracia sht procedur dhe si pjes integrale e saj edhe dhnia e drejtsis nuk mund t jet vese nj mundsi e ndershme pr gjykim t ndershm. E gjith filozofia e shprehur nprmjet ktyre dy fjalive tregon se dhnia e drejtsis sht e papajtueshme me sjelljet makiaveliste dhe se garancin e suksesit ajo e bazon tek burimi i origjins s saj. Superstruktura e marrdhnieve q krijohen n nj shoqri natyrisht q krkon nj vmendje t posame pasi jan kto marrdhnie q prbjn dinamikn e zhvillimit t saj. Rregullimi mbi baza normative i t gjith ktij korpusi do t ishte jo vetm i pamundur por edhe me pasoja frenuese ndaj natyrshmris me t ciln progresojn kto marrdhnie. E drejta, si bazamenti dhe siprfaqja brenda t cils funksionon
1

Rex E. Lee Vshtrime t nj Juristi pr Kushtetutn, fq. 154.

Punoi: Engert Pllumbi

VI

Prova me Dshmitar n Procesin Gjyqsor Civil ________________________________________________________________________

shteti, ka pr detyr t siguroj vetm at grup minimal rregullash t cilat jan t mjaftueshme pr kanalizimin n drejtimin e duhur t trsis s raporteve ndrpersonale q lindin dhe zhvillohen brenda bots njerzore. N kt kuadr edhe rregullat pr procedurn gjyqsore, e kan t domosdoshme vendosjen e tyre mbi nj platform t mirstrukturuar, pr zgjidhjen e konflikteve t pashmangshme q krijohen si pasoj e natyrs unikale sipas s cils sht projektuar do qnie njerzore. Njohja e s drejts do t ishte krejt iluzore dhe teorike po t mos ekzistonte mjeti pr mbrojtjen e saj. Garancit pr realizimin e s drejts jan pikrisht ato q i japin do individi forcn e ecjes prpara dhe optimizmin e duhur pr intensifikimin e pjesmarrjes n jetn shoqrore. Procedura gjyqsore, si pjes e ksaj ndrtese t korpusit rregullator normativ, si u shprehm, krkon vendosjen mbi baza t arsyeshme t stilit t saj t funksionimit. sht e natyrshme se edhe trsia e rregullave t procedurs shfaq botkuptimin e ideologjis sunduese n nj koh dhe vend t caktuar. Megjithat kjo nuk e mohon qllimin e prbashkt q ka do sistem vlerash n kt fush, e q sht zbulimi i s vrtets. Vetm se mjetet pr realizimin e tij ndryshojn nga koha, vendi dhe sistemi apo baza ideologjike mbi t cilin sht ngritur shteti. Nse do t prpiqeshim ti jepnim nj prkufizim t prgjithshm procedurs gjyqsore, ather do t thoshim se ajo sht trsia e mjeteve dhe veprimtarive me t ciln sigurohet rivendosja e t drejtave. Por pr t arritur me sukses rivendosjen e t drejtave t shkelura, nj prej subjekteve t ksaj veprimtarie, duhet q s pari t vretoj se atij i sht cnuar, mohuar nj e drejt dhe s dyti se ky cnim, mohim ka ndodhur si rezultat i nj situate t kundrligjshme. Pr t arritur vrtetimin e ktyre dy kushteve kumulative atij i duhet t skicoj me kujdes zemrn e procesit gjyqsor, procesin e t provuarit. Procesi i t provuarit sht pikrisht ajo faz e procesit gjyqsor, e n kt kontekst e procesit gjyqsor civil, e cila ka n dor fatin e prfundimit t shtjes. Ai i cili arrin me sukses mbshtetjen e pretendimeve t tija mbi prova t qarta e t pakontestuara sht i destinuar pr ta realizuar t drejtn e tij. Procesi i t provuarit sht arma n duart e palve t nj procesi, me t ciln ata zhvillojn duelin gjyqsor. Gjykata n kt drejtim sillet si nj kujdestare pr respektimin e rregullave t lojs, n mnyr q askush t mos prfitoj avantazhe t padrejta. Jan provat, armt n duart e palve ato q skalisin tek gjykata bindjen e saj se n ciln an qndron e vrteta. Pr kt arsye fitimtari sht ai i cili arrin t krijoj peshn m t madhe n njrn an t peshores. Gurt e peshores n kt rast jan provat e servirura n gjykim. Nga ana

Punoi: Engert Pllumbi

VII

Prova me Dshmitar n Procesin Gjyqsor Civil ________________________________________________________________________

tjetr, gjykata gjat ksaj prplasjeje sht zotruese e nj mjeti, ligjit. Edhe pse palt jan t lira pr t paraqitur versionet e tyre t interpretimit t ligjit, sht gjykata ajo q njihet si eksperte e ligjit dhe e cila bn interpretimin prfundimtar t tij. Detyra e palve pra praktikisht konsiston n prezantimin e fakteve dhe t mjeteve provuese mbi t cilt mbshtesin pretendimet e tyre e q do ta bindin gjykatn n marrjen e nj vendimi n favor t tyre. Nj ndr mjetet provuese me t ciln palt jan t lira pr t provuar pretendimet e tyre mbi ekzistencn ose jo t fakteve juridike dhe mbi t ciln ato i mbshtesin krkesat e tyre jan deklarimet e personave t cilt kan dijeni mbi rrethanat e faktit ose e shprehur n terma ligjor, thniet e dshmitarve. N kohn kur mungonin dokumentat e shkruara e pr m tepr nuk ekzistonte koncepti i dokumentit zyrtar dhe as q mund t bhej fjal pr provat shkencore, prova me dshmitar zinte vendin qndror n procesin e t provuarit duke e prcaktuar fatin e shtjes n aftsit perceptuese, memorizuese, rikujtuese si dhe cilsit morale t personave t caktuar. Megjithat nuk duhet t harrojm faktin se mistikja zinte nj vend t rndsishm n jetn e njeriut dhe frika nga ndshkimi hyjnor, n shum raste, ishte m se e mjaftueshme pr t mos e vn n pikpyetje besueshmrin e dshmuesit. Me kalimin e kohs dshmia filloi tia lshonte vendin provave t tjera t cilat ishin t imunizuara nga veset morale dhe nuk vuanin nga amnezia e megjithat prdorimi i provs me dshmitar ngeli srisht mjaft i prhapur. N kushtet e legjislacionit shqiptar aktual, prova me dshmitar ka nj sr problematikash t cilat meritojn nj vmendje t posame duke i par jo vetm n kontekstin aktual por edhe n nj vshtrim historik. Pr kt arsye mendova q punimin ta ndaj n katr krer. Kreu i par i kushtohet trajtimit historik t provs me dshmitar sipas legjislacioneve q jan zbatuar n Shqipri n periudha t ndryshme, duke filluar q mbas shpalljes s pavarsis me Procedurn Civile Otomane, i cili ishte zbatuar gjithashtu edhe gjat sundimit Otoman, e ndryshuar me Shtojcn e Par t saj, dhe m tej me Shtojcn e Dyt e hartuar gjat pushtetit t mbretit Zog I. M pas kalohet n Kodet e Procedurs Civile t regjimit totalitar komunist, t viteve 1958 dhe 1981. Kreu i dyt e trajton provn me dshmitar n nj vshtrim t prgjithshm sipas Kodit t Procedrus Civile t Republiks s Shqipris, duke nxjerr n pah kuptimin, rrolin dhe raportin e saj me provat e tjera. N kreun e tret prova me dshmitar analizohet n kndvshtrimin e hapsirs s prdorimit t saj, si n gjykimet kontencioze

Punoi: Engert Pllumbi

VIII

Prova me Dshmitar n Procesin Gjyqsor Civil ________________________________________________________________________

(kontradiktore) ashtu edhe ato gracioze (jokontradiktore), n gjykimin n shkall t par si dhe n apel e n Gjykatn e Lart. Kreu i katrt i kushtohet mnyrs, rregullave t pyetjes s dshmitarve dhe muarjes s thnieve t tyr.

PRFUNDIME
Rndsia e provs me dshmitar, si u pa, nuk sht thjesht historike por edhe aktuale. N zgjidhjen e nj mosmarrveshje juridiko civile, nga pikpamja ligjore, vlera e provs me dshmitar qndron n t njjtin raport me provat e tjera, me prjashtim kur ligji e ndalon prdorimin e nj prove t till. Megjithat kjo prov, marr parasysh elementt objektiv dhe subjektiv q mund t ndikojn n vlern provuese t saj duhet t vlersohet me mjaft kujdes nga gjykata, duke shqyrtuar n trsi rrethanat e shjes dhe duke e analizuar n raport me provat e tjera. Shumllojshmria e marrdhnieve juridike q krijohen si dhe tendenca pr ti formalizuar ato nuk ia zbehin aspak rndsin provs me dshmitar. Ajo ka srish nj zbatim t gjer n praktik dhe jo rrall sht vendimtare n zgjidhjen e shtjeve t caktuara. Megjithat sipas Kodit t Procedrus Civile prova me dshmitar sht subjekt i kufizimeve q shprehin akoma element t teoris formaliste n procesin e vlersimit t provave. Kto kufizime shprehin vazhdimsin e nj botkuptimi t vjetr i cili pasqyrohej n mosbesimin nga njra an ndaj funksionit gjyqsor dhe nga ana tjetr n dyshimin q ekzistonte tek dshmitart si burim t dhnash mbi fakte dhe rrethana. Ligji duhet ti largohet konceptimeve t tilla dhe n do rast duhet t jet gjyqtari ai i cili duhet t vlersoj fuqin provuese t do prove edhe pse n pamje t par disa prej ktyre provave mund t krijon besueshmri m t madhe pr nga natyra e tyre. Edhe ekspertimi si mjet provues, n situata t caktuara mund t jap t dhna m t sakta sesa prova me dshmitar pr t njjtin fakt, bazuar n burimin e tij shkencor, megjithat Kodi i Procedurs Civile n asnj dispozit t tij nuk i ka dhn nj fuqi m t madhe provuese n raport me dshmin. Nj problematik tjetr q shfaqet n ligjin procedural ka t bj me identifikimin e shkaqeve absolute nga ato relative t ndalimit t pyetjes si dshmitar. Nse tek t parat personi ka nj ndalim ligjor pr tu pyetur n cilsin e dshmitarit, n rastin e dyt sht e drejta ekskluzive e

Punoi: Engert Pllumbi

IX

Prova me Dshmitar n Procesin Gjyqsor Civil ________________________________________________________________________

tij pr tu prgjigjur ose jo n situatat n t cilat ai thirret si dshmitar. N kt pik duhet t theksohet se Shtojca e Dyt e Kodit t Procedurs Civile t vitit 1929 bnte nj identifikim m t mir t ktyre rasteve dhe mund t shrbej si nj model serioz pr prmirsimet e nevojshme n legjislacion. Gjithashtu vlen t prmendet se Kodi hesht n lidhje me dshmin pr t dhnat e klasifikuara si sekret shtetror ose edhe pr ato t konsideruara sekret profesional. Ndrkoh Kodi i Procedurs Penale e ka zgjidhur mjaft mir kt situat. E paqart n Kod mbetet edhe mnyra e pyetjes s atyre q emrtohen si ekspertt e palve. Neni 227 i Kodit t Procedurs Civile parashikon se ata do t pyeten n cilsin e dshmitarit, mirpo ata nuk pyeten pr fakte q kan perceptuar drejtprdrejt por japin nj mendim shkencor alternativ me at t dhn nga eksperti. Pyetja e tyre mund t bhej n cilsin e dshmitarit, pr fakte procedurale t kostatuara prej tyre e q lidheshin me veprimtarin e ekspertit, vetm nse do t lejohej t ishin prezent gjat kryerjes s ekspertimit, por nj e dret e tille i njihet vet pals dhe roli i specialistit t ksaj pale kufizohet n dhnien e mendimeve e vrejtjeve me shkrim. E vetmja mundsi n t ciln kta subjekte mund t pyeten sht n rolin e oponentit shkencor. shtja e fundit n lidhje me pyetjen e dshmitarve, q meriton t prmendet, sht ajo q ka t bj me pyetjen e t miturve. Ata pr shkak t zhvillimit t tyre psikik dhe influencs q mund t psojn, nuk mund t merren n pyetje si dshmitart e tjer por krkohet q t ken gjithmon prezencn e nj personi i cili t mund ti eleminoj n maksimum ndikimet negative q mund t perceptohen nga i mituri si pasoj e ambientit n t cilin bhet pyetja e tij.

Punoi: Engert Pllumbi