PERFORMANS ESASLI TASARIM VE DEERLEND RME YNTEMLER

1) Dorusal Elastik Yntemler

a) Edeer Deprem Yk Yntemi b) Mod Birletirme Yntemi

2) Dorusal Elastik Olmayan Yntemler

a) Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile tme Analizi b) Artmsal Mod Birletirme Yntemi ile tme Analizi c) Zaman Tanm Alannda Dorusal Olmayan Hesap Yntemi

Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile tme Analizi

DBYBHY-2007 esaslar erevesinde, Artmsal Edeer Deprem Yk Yntemi ile tme Analizi (Pushover analiz) Yaplarak binalarn performansnn deerlendirilmesinde izlenen yol aada maddeler halinde verilmitir. 1) Binann boyutlu analitik modeli oluturulur. 2) Plastik kesit olumas beklenen tm kesitlerin Moment-Erilik bantlar ve kolonlarn M,N karlkl etkileim diyagramlar belirlenir. Potansiyel plastik kesitler analiz modelinde, kiri ve kolonlarn net aklklarnn ularna, perdelerde ise net aklklarn alt ularna tanmlanr.

Potansiyel Plastik mafsallar (kesitler)

YSK Ders-11

3) Yapsal elemanlarn atlam kesite ait eilme rijitlikleri hesaplanr. Analizin bu aamadan sonraki blmlerinde atlam kesit rijitlikleri kullanlr. DBYBHY-2007de daha kesin bir hesap yaplmadka aadaki atlam kesit rijitliklerinin kullanlmasn ngrmektedir.

EIo : Brt beton kesitin eilme rijitlii ND : Dey ykler altnda elelmandaki normal kuvvet Ac : Brt beton enkesit alan fcm: Binadan alnan numuneler sonucu DBYBHYe gre belirlenen beton basn dayanm

4) Dorusal elastik davran iin yapsal sistemin doal titreim periyotlar ve mod ekilleri belirlenir.
Demelerin rijit diyafram olarak alt binalarda, her bir katta birbirine dik dorultuda iki yatay serbestlik derecesi ile ktle merkezinden geen dey eksen etrafndaki dnme serbestlik derecesi gznne alnmas yeterlidir. Toplam serbestlik derecesi = Kat adedi x 3

y x

5) Her bir deprem dorultusu iin hakim mod gznne alnarak, edeer deprem yk dalm belirlenir. Her kattaki yk, ilgili genlikle ktlenin arpmndan elde edilen deerle orantl olacak ekilde tanmlanr. x dorultusu edeer deprem ykleri
m2 m1 i2 i1 F2x = m2 i2 F1x = m1 i1

y x
x do. hakim mod (i) ekli x do. edeer dep.yk.

y dorultusu edeer deprem ykleri

m2 m1 i2 i1 F2y = m2 i2 F1y = m1 i1

y x
y do. hakim mod (i) ekli y do. edeer dep.yk.

6) (1.0G+0.3Q) yklemesi altnda sistemin dorusal olmayan statik analizi yaplr.

YSK Ders-11

7) 6. Admda elde edilen kesit tesirleri altnda, 5. Admda hesaplanan edeer deprem yk dalm, monotonik olarak adm adm arttrlmas ile dorusal olmayan itme analizi (pushover analiz) yaplr. Her bir itme admnda binann yatay tepe deplasman ve toplam taban kesme kuvveti elde edilerek bir grafik zerine ilenir. Bu eriye binann kapasite erisi (veya itme erisi) ad verilir. Bu eri binann yatay yk (deprem yk) tama kapasitesini ifade eder. VT
Kapasite Erisi

umaks

Plastikleme noktalar

umaks

VT

8) tme erisine koordinat dnm uygulanarak, koordinatlar modal yerdeitirmemodal ivme olan modal kapasite diyagram elde edilir. mi

Mx1 Edeer tek serbestlik dereceli sistem

ok serbestlik dereceli sistem

VT

Kapasite Erisi

Sa

Modal Kapasite Diyagram

Vxi

ai Sd

umaks ui

di
mi : i nolu katn ktlesi Mn : n nolu moda etkin modal ktle

x, y : Gznne alnan deprem dorultusu

in: J nolu moda ait i nolu kattaki yanal telenme N : Bina kat adedi

YSK Ders-11

9) Modal kapasite diyagram ve gznne alnan depreme ait elastik davran spektrumu kullanlarak hakim moda ait yerdeitirme talebi belirlenir. Modal yerdeitirme talebi (istemi) aadaki bantlar ile belirlenir;

CR1 deerinin belirlenmesi;

ise

alnr yani yerdeitirme talebi, sistemin ilgili dorultudaki hakim periyoduna ait elastik spektral yerdeitirmeye eit alnr.

ise

alnr. Balangta Ry1in deeri bilinmeinden, bir ardk yaklam yolu izlenir. Buna gre ncelikle, modal kapasite diyagram iki doru paras ile idealletirilir. Daha sonra, CR1 = 1alnr ve ilgili koordinatlar hesaplanr. Bu koordinatlar yardm ile yeni bir idealletirme yaplarak CR1 yeniden hesaplanr. Bir nceki ile karlatrlr. Yeter derecede yakn olduunda ileme son verilir.

YSK Ders-11

10) Edeer tek serbestlik dereceli sisteme ait yerdeitirme talebi, bina tepe yerdeitirmesine dntrlr. umaks VT
Performans noktas

Binann, gznne alnan deprem iin glabal deplasman talebi

umaks

VT

uxN1
11) Dorusal olmayan itme analizinde, hesaplanan tepe yerdeitirmesi talebine karlk gelen itme admndaki eleman kesme kuvvetleri elde edilir. Bu kesme kuvvetleri TS500e gre belirlenen kesme kuvveti dayanmlar ile karlatrlr. Eer bir elemann ularndaki kesme kuvvetlerinden byk olan, kesme kuvveti dayanmndan bykse, o elemann krlma tr gevrek krlmadr ve elemann hasar durumunun gme (G) snrn at kabul edilir. Tersi durumda elemann krlma tr snektir.

12) Krlma tr snek olan eleman ularnda, hesaplanan tepe yerdeitirmesi talebine karlk gelen plastik dnme talepleri (p) elde edilir. p ye karlk gelen plastik erilik talebi (p veya p ) ve toplam erilik talebi aadaki bantlar yardm ile belirlenir.
Plastik dnme talebi

Moment (M)

Moment (M)

Mu

y Mu

Toplam erilik talebi

1
y Erilik () T

p Plastik Dnme (p) [rad]

p = p / Lp

Plastik mafsal uzunluu Lp : Kolon-kiri birleim blgelerinde Lp = h / 2 Aklk ortalarnda Lp = h Perdelerde Lp iin zel bantlar kullanlr.

y : Kesitin gerek M- bantsnn idealletirilmesi ile elde edilir. T = y + p

YSK Ders-11

13) Her bir kesit iin hesaplanan toplam erilik taleplerine (T), karlk gelen beton ve elik ekildeitirme talepleri hesaplanr. y
Moment (M)

Toplam erilik talebi

Beton gerilme-ekildeitirme bants

Mu

En alt lifteki elik uzama talebi

1
y Erilik () T

s1

d As3 h d As2 As1 b Kesit

Tarafsz eksen

co s3 s2 s1
Birim ekildeitirmeler

elik gerilme-ekildeitirme bants

cs
Sargl gbek betonu iin ksalma talebi Sargsz kabuk betonu iin ksalma talebi

ci

14) Plastikleen kesitlerdeki donat zellikleri kullanlarak, aadaki bantlar ile her bir kesit iin kesit hasar snrlar hesaplanr. Moment

MN: Minimum Hasar Snr GV: Gvenlik Snr G: Gme Snr

Erilik

YSK Ders-11

15) Plastikleen kesitlerdeki toplam erilik talepleri, bina iin hedeflenen performans dzeyi gznnde bulundurularak, 14. Admda ilgili kesit iin hesaplanan hasar snr deerleri ile karlatrlr. Bir elemann iki ucundan herhangi birindeki talepler, snrlar ayorsa, ilgili eleman gznne alnan performans dzeyini salamyor demektir.

Bina performans dzeyinin belirlenmesi ve glendirme kararnn alnmas

Moment Kesitteki erilik talebi

MN: Minimum Hasar Snr GV: Gvenlik Snr G: Gme Snr

Erilik

Hemen Kullanm durumu Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin, Kirilerin en fazla % 10u belirgin hasar blgesinde olabilir, Dier tm elemanlar minimum hasar blgesinde olmaldr. Binann glendirilmesine gerek yoktur.

YSK Ders-11

Can Gvenlii Durumu Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin, Kirilerin en fazla % 20si ve kolonlarn bir ksm ileri hasar blgesinde olabilir, leri hasar blgesindeki kolonlarn , kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetine toplam katks % 20nin altnda olmaldr. Dier tm elemanlar minimum hasar blgesi veya belirgin hasar blgesindedir. Herhangi bir katta, alt ve st kesitlerinin ikisinde birden mimimum hasar snr alm olan kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetlerinin, o kattaki tm kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetine oran % 30u amamas gerekir. Binann glendirilmesine, gvenlik snrn aan elemanlarn saysna ve yap iindeki dalmna gre karar verilir.

Gmenin nlenmesi Durumu Herhangi bir katta, uygulanan her bir deprem dorultusu iin, Kirilerin en fazla % 20si ve kolonlarn bir ksm gme blgesine geebilir, Gme blgesindeki kolonlarn , kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetine toplam katks % 20nin altnda olmaldr ve bu elemanlarn durumu binann kararlln bozmamaldr. Dier tm elemanlar minimum hasar blgesi, belirgin hasar blgesi veya ileri hasar blgesindedir. Herhangi bir katta, alt ve st kesitlerinin ikisinde birden minimum hasar snr alm olan kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetlerinin, o kattaki tm kolonlar tarafndan tanan kesme kuvvetine oran % 30u amamas gerekir. Binann mevcut durumunda kullanm can gvenlii bakmndan sakncaldr ve glendirilmelidir. Ancak glendirmenin ekonomik verimlilii deerlendirilmelidir. glendirilmesine, gvenlik snrn aan elemanlarn saysna ve yap iindeki dalmna gre karar verilir. Gme durumu Gmenin nlenmesi durumu salanmyorsa bina gme durumundadr. Binann mevcut durumunda kullanm can gvenlii bakmndan sakncaldr ve glendirilmelidir. Ancak glendirme ekonomik olarak verimli olmayabilir.

YSK Ders-11

16) Her katn greli kat telemeleri hesaplanp, bina iin hedeflenen performans dzeyi gznnde bulundurularak, aadaki Tabloda verilen snr deerleri ile karlatrlr. herhangi bir katta snrlar alyorsa bina bu performans dzeyini salamyor demektir.

YSK Ders-11