Shpejtsia

Shpejtsia sht ajo madhsi fizike q tregon distancn q nj trup prshkon n njsin e kohs. Shpejtsia sht veori themelore e lvizjes. Me shpejtsi bhet prshkrimi i vetive t lvizjes s trupit. Kjo vrehet gjat zgjates s ndryshme t zhvendosjeve t njjta. Pr shembull distancn n mes dy shtyllave pr ndriimin e rrugs vetura dhe kmbsori e kalojn pr koh t ndryshme. Po ashtu, dallohen edhe rrugt t cilat pr koh t njjt i kalojn vetura dhe kmbsori. Madhsia fizike, prmes s cils bhet prshkrimi sasior i ktyre dallimeve, quhet shpejtsi.

Prcaktimi
Shpektsia mesatare e piks materiale sht e barabart me hersin e rrugs s kaluar dhe intervalit kohor pr t cilin sht kaluar ajo rrug:

. Kjo madhsi e cilson lvizjen gjat tr intervalit kohor, prkatsisht lvizjen n tr gjatsin e rrugs. Pr shembull shpejtsia mesatare e trenit, i cili distancn prej 200 km e kalon pr 100 minuta, sht .

Njohja e ktyre shpejtsive mesatare nuk e mundson prcaktimin e distancave t kaluara n sekonda t caktuar apo n intervale kohore edhe m t vogla. Q t njihet kjo, nevojitet t konstatohet shpejtsia mesatare n intervale kohore t vogla n pambarim. Shpejtsia mesatare n ato intervale t vogla kohore, e cila sht e pamundshme t dallohet nga momenti kohor quhet shpejtsi e astit apo vetm shpejtsi.

[redakto]pejtsia e astit

Shpejtsia e astit

Shpejtsia e piks sht e barabart me shpejtsin mesatare n intervalin kohor n pambarim t vogl. Pr prshkrimin e lvizjes s trupit nuk mjafton t dihet vetm madhsia e shpejtsis. Kshtu, nevojitet t njihet shpejtsia si madhsi vektoriale. Prmes prkufizimit t lartshnuar pr shpejtsi, rruga sht dhn vetm si madhsi skalare. Nprmjet zhvendosjes, madhsit vektoriale, t cilat prshkruajn ndeyshmin e pozits n njsi t kohs, mund t prkufizohet shpejtsia si vektor. Nse pika materiale n astin ka qen n pozitn A, kurse n astin n pozitn B, ather n intervalin - zhvendosja e saj do t jet . Shpejtsia mesatare si vektor do t kt formn:

Vektori i shpejtsis mesatare ka drejtimin dhe kahun e zhveendosjes s piks materiale. Rruga e cila sht e barabart me gjatsin e harkut AB nuk sht e barabart me madhsin e zhvendosjes. N intervalet kohore gjithnj e m t vogla ndryshimi n mes t madhsive t zhvendosjes , dhe rrugve prkatse t kaluara, t cilat jan t barabarta me gjatsin e harqeve , dhe , sht gjithnj e m i vogl. N intervalin kohor n pambarim t vogl madhesia e zhvendosjes sht e barabart me rrugn e kaluar, kurse drejtimi i vektorit t zhvendosjes prputhet me drejtmin e tangjentes n pikn A. Prandaj, vektori ishpejtsis n at pik e ka drejtimin dhe kahun e vektorit t zhvendosjes e cila sht kryer pr nj interval kohor n pambarim t vogl, prkatsisht e ka drejtimin e tangjentes n pikn e vzhguar. Shpejtsia si vektor n cilndo pik t trajektores e ka drejtimin e tangjentes, kahu i saj sht n drejtimin e lvizjes, kurse, sipas intensitetit sht e barabart me shpejtsin mesatare n intervalin kohor n pambarim t vogl .

Prmasat e shpejtsis jan

, kurse njsia e shpejtsis