FIRMAT

I. Firma dhe objektivat e saj `sht firma? Firma sht nj njsi baz q organizon dhe koordinon faktort e prodhimit, punn, token, kapitalin dhe aftsin siprmarrse, n procesin e prodhimit.

6/5/12

Pavarsisht nga veorit, firmat kan nj varg anesh te prbashkta.

far malli apo shrbimi te prodhojn dhe ne far sasie; far teknologjie prodhimi te prdorin; `sasi faktorsh prodhimi te prdorin far strukture organizimi dhe drejtimi t zgjedhin, etj.

6/5/12

Gjithashtu t gjitha firmat jan t detyruara t llogarisin tregues t till ekonomik si;
T ardhurat totale quhen t gjitha t ardhurat q firma siguron nga shitja e mallrave dhe shrbimeve q ajo prodhon.

Kostot totale jan t gjitha shpenzimet q i bn firma pr t prodhuar dhe shitur mallrat dhe shrbimet.

Diferenca n mes t ardhurave totale 6/5/12 dhe kostove totale prben fitimin

Objektivat e firms.

Objektiv kryesor i do firme sht maksimizimi i fitimit,

Si objektiva tjera mund t jen: rritja e shkalls s pjesmarrjes n treg (ose t paktn ruajtja e pjess q zotron)

krijimi i nj imazhi t mir n fushn e punsimit rritja e prestigjit n treg ruajtja e mjedisit nga mbetjet teknologjike
6/5/12

Firmat dhe tregjet

Duke organizuar prodhimin, firma koordinon aktivitetet ekonomike t shumta t individve. Por firma nuk sht i vetmi institucion qe koordinon aktivitetet ekonomike. Koordinimi mund te arrihet edhe prmes tregut.
6/5/12

Koordinimi i firms quhet sepse pronari i firms, ku sht drguar makina koordinon t gjitha aktivitetet e nevojshme pr riparimin e makins. Koordinimi i tregut konsiston n faktin se, pronari i makins pr t ardhur deri te rregullimi i makins, t gjitha aktivitetet duhet ti koordinoj vet prmes tregut.

6/5/12

Lind pyetja `far e prcakton rrugn q do ta ndjek pronari i makins?

Prgjigjja sht: kostoja. Pra, pronari do t ndjek at rrug q sht me kosto m t ult, pra metodn ekonomikisht m efiiente.

6/5/12

Ka tre arsye pse firmat jan m efiiente se tregjet si koordinatore t aktivitetit ekonomik:

ulja e kostove t transaksioneve, ekonomizimet e shkalls, ekonomizimet e skuadrave t prodhimit.

6/5/12

II. Llojet e firmave

Firmat individuale Firmat me ortak Korporatat

6/5/12

Firmat individuale

Firmat individuale jan pron e nj pronari t vetm dhe udhhiqen vetm prej tij. Kjo sht forma m e thjesht e organizimit te biznesit. Shembuj t firmave individuale mund t prmendim fermat n bujqsi, restorantet, shrbimet individuale, dyqanet e shitjes, firma peshkimi, ndrtimi, rrobaqeps, fotograf, etj
6/5/12

Kto firma pajtojn n pun nj numr t kufizuar puntoresh. Firmat individuale kan nj varg avantazhesh dhe disavantazhesh n krahasim me format tjera t organizimit te biznesit.

6/5/12

Avantazhet e firms individuale:

Struktura drejtuese e firms individuale sht e thjesht. Organizohet relativisht leht. Kostot e organizimit jan relativisht t vogla. Jep nj shkalle te larte knaqsie personale n drejtimin e firms dhe marrjen e vendimeve

6/5/12

Lehtsia pr t`u futur dhe pr t dal nga biznesi. Kan nj fleksibilitet t lart n prshtatje ndaj krkesave t konsumatorve. Fitimi tatimohet vetm nj her, n formn e tatimit mbi t ardhurat personale

6/5/12

Disavantazhet:

Prgjegjsia e pakufizuar financiare. Burimet e financimit t investimeve, te kufizuara Jetgjatsia e kufizuar, e cila varet nga jetgjatsia ose vullneti i vet pronarit.
6/5/12

Firmat me ortak

Firmat me ortak mund t krijohen me dy ose m shum pronar. Secili prej tyre pajtohet q t kontribuoj me nj pjes t puns dhe t kapitalit t tij n firm, t marr nj pjes t fitimit t saj dhe t ket prgjegjsin e vete n detyrimet e firms. N kt form biznesi numri i ortakeve nuk mund t jet mbi nj limit t caktuar.
6/5/12

Avantazhet

Sikurse firmat individuale edhe firmat me ortak mund t themelohen dhe organizohen lehtsisht. Trheqin me shume kapitale se sa firmat individuale, Mundsia m e madhe pr t marr kredi nga banka. Firmat me ortak kan aftsi drejtuese dhe organizuese m t lart,

6/5/12

Disavantazhet

Prgjegjsia e pakufizuar financiare. N firmat me ortak krkohet plqimi i t gjith ortakeve pr do vendim q lidhet me aktivitetin e firms. Marrveshjet pr t krijuar nj firme me ortak prmbajn veprime ligjore te ndrlikuara pr t bler apo shitur pjesn prkatse n firm.

Sa her q nj ortak trhiqet nga firma ose vdes, pushon s vepruari marrveshja e br m par.
6/5/12

Firmat me ortak kan nj jet t kufizuar n biznes. Kufizueshmria e numrit t ortakeve bn q mundsit financiare t saj t jen t kufizuara.

6/5/12

Korporatat

Korporata - sht nj form e organizimit t biznesit q themelohet m shitjen (emetimin) e aksioneve dhe pr kt arsye shpesh quhen si shoqri aksionare. Aksioni sht nj titull pronsie ndaj nj pjese te pasuris se shoqris Aksionaret marrin nj pjes t fitimit t 6/5/12

Pronart e aksioneve kan prgjegjsi ligjore vetm pr pjesn q e kan investuar n shoqrin aksionare, pra nuk prgjigjn me tr pasurin.

Mbajtsi i nj aksioni mund ta shes at (aksionin) n qoft se dshiron.

Ne shoqrin aksionare pa oferte publike aksionet mbahen privatisht dhe mund t shiten dhe te blihen vetm me marrveshjen e te gjith aksionisteve. Ne shoqrit aksionare me oferte publike, aksionet blihen dhe shiten ne tregun e letrave me vler, n burse.
6/5/12

Shoqrit e mdha aksionare kan nj struktur m t komplikuar. Organi m i lart i nj shoqrie t till sht mbledhja e prgjithshme e aksionareve, e cila vendose pr shtjet kryesore t aktivitetit te saj. Nga kjo mbledhje zgjidhet, me shumice votash, bordi i drejtoreve.

Bordi i drejtorve zgjedh presidentin

6/5/12

do aksion i bler sht i vlefshm pr nj vot. Pr shembull n qoft se nj individ ka bler 50 aksione, ai ka t drejtn e 50 votave. Nn bordin e drejtoreve jan drejtort ekzekutiv, te cilt jan prgjegjs dhe drejtojn sektor te till si prodhimi, marketingu, financat, krkim - zhvillim, ku punojn specialiste te ndryshm. T ardhurat e korporats tatimohen dy here, nj her si te ardhura t prgjithshme t korporats dhe s dyti si t ardhura personale t aksionareve.
6/5/12

T ardhurat e korporats tatimohen dy her, nj her si t ardhura t prgjithshme t korporats dhe s dyti si t ardhura personale t aksionareve. Tatimimi i dyfisht i t ardhurave t korporats pr korporatn paraqet nj disavantazh n krahasim me format e tjera t organizimit t biznesit. Mirpo kt disavantazh korporata mund ta kthej n avantazh.

6/5/12

Rrugt e rritjes se kapitalit nga firmat

Firmat individual dhe firmat me ortak mund te shtojn kapitalin e tyre duke marr hua nga miqt ose nga banka. Korporata paraqet nj avantazh t theksuar n kt drejtim. Burimet financiare kryesore q mund t siguroj korporata ndahen n burime financiare t jashtme dhe burime financiare t brendshme. .6/5/12

Pr t siguruar burime financiare t jashtme, korporata prdor kto rruge kryesore:

shitja e obligacioneve; emetimi i aksioneve; marrja e kredive bankare

6/5/12

Shitja obligacioneve

Obligacioni sht nj letr me vler q i sjell mbajtsit t tij t ardhura t prvitshme, n baz t prqindjeve fikse t caktuara m par. Nj obligacion prbn nj detyrim afatgjate, 10-15 vjear, pr korporatn.

Korporata sht e detyruar te paguaj vlern e obligacionit ne kohn e caktuar, pavarsisht n se sht me fitim apo jo.

6/5/12 Blersi i obligacionit i paguan korporats, n momentin e

Korporata kryen dy lloj pagesash ndaj mbajtsit te obligacionit:

a) Pagesn e interesit, e cila behet periodikisht do vit, gjat gjith jets s obligacionit. N qoft se norma e interesit sht, pr shembull 10% n vit, ather pagesa e interesit pr nj obligacion me vler nominale prej 150 mije do t ishte 15 mije n vit. b) Pagesn e 150 mije , ose te vlers nominale t obligacionit, n datn e maturimit t borxhit, pra kur plotsohet afati i detyrimit.
6/5/12

Krahas obligacioneve t zakonshme, ekzistojn edhe obligacione t konvertueshme. Ato dallohen nga obligacionet e zakonshme sepse, para nj date t caktuar, mund t kmbehen me aksione sipas nj norme t caktuar, p.sh. nj obligacion me 5 aksione. Meqense mbajtsi i ktij lloj obligacioni ka mundsin e konvertueshmris, norma e interesit sht m e ult se ajo e obligacioneve t zakonshme.
6/5/12

Emetimi i aksioneve
Ekzistojn tre lloje kryesore aksionesh:

aksionet e zakonshme, preferenciale dhe aksionet e konvertueshme.

6/5/12

Aksioni i zakonshm - i jep pronarit t tij t drejtn t jet bashkpronar i korporats, t votoje n mbledhjen e prgjithshme dhe t marr pjese n zgjedhjen e drejtoreve. Pronari i aksioneve te zakonshme shpreson t marr t ardhura n formn e dividentit. Madhsia e dividends q ai merr varet nga suksesi i korporats.
6/5/12

Ne vite t vshtira ai mund te mos marr fare dividend.

Aksionet e preferuara - jan t ngjashme me shum me obligacionet se sa me aksionet e zakonshme. Mbajtsit e tyre zakonisht kan t drejt t prfitojn nj norm interesi fikse dhe nuk mund t krkojn rritjen e saj n qoft se korporata ecn mir. N radhn e pagess se interesit, mbajtsit e aksioneve te preferuara qndrojn prpara mbajtsve t aksioneve t zakonshme, por pas mbajtsve te obligacioneve.
6/5/12

Aksionet e konvertueshme - jan t ngjashme me obligacionet dhe aksionet e preferuara, sa i prket mnyrs se pagess se interesit. Norma e interesit edhe te kto aksione sht fikse, mirpo te kto aksione, pronart e tyre mund ti shndrrojn (konvertojn) n aksione te zakonshme ne nj date te specifikuar.

6/5/12

Marrja e kredive bankare

Kredia bankare sht nj hua q sigurohet me marrveshje midis korporats dhe banks. Kredia bankare dallohet nga obligacioni sepse, S pari ajo jepet pr periudha m afatshkurtra nga disa muaj deri ne disa vjet. S dyti norma e interesit n banka sht e ndryshueshme, pra ajo lviz sipas 6/5/12 oferts dhe krkess.

Korporata ka edhe burime t brendshme t rritjes.

Nj burim sht pjesa e fitimit q nuk shprndahet, por rifutet ne biznes. Nj burim tjetr sht fondi i amortizimit i destinuar pr zvendsimin e makinave, pajisjeve, etj., pr sa kohe q ato nuk jan konsumuar plotsisht.

6/5/12

Krahas burimeve financiare t brendshme dhe t jashtme, nj rruge tjetr e rritjes sht shkrirja e firmave. Motivet mund te jen t ndryshme, por motivi kryesor sht synimi pr t patur nj fitim m t madh. Format kryesore me ann e t cilave realizohen bashkimet e firmave jan:

6/5/12

Bashkimi vertikal, q ndodh kur bashkohen dy ose m shum firma t nj dege, q realizojn stade t ndryshme t procesit t prodhimit. Bashkimi horizontal, q ndodh kur bashkohen dy ose m shum firma q prodhojn t njjtin produkt ose shrbim, ose q realizojn stade t ngjashme t procesit te prodhimit. Bashkimi i firmave, aktivitetet e t cilave nuk lidhen drejtprdrejt me njri-tjetrin, duke formuar konglomerate. Ky lloj bashkimi dallon pr nga diversiteti i prodhimeve apo shrbimeve q realizohen n t. 6/5/12

Kontabiliteti i firms.

Kontabiliteti i firms sht i nevojshm si burim informacioni pr blersit e mundshm t aksioneve dhe obligacioneve t saj dhe si instrument i rndsishm pr t ndihmuar drejtuesit e firms pr marrjen e vendimeve dhe pr njohjen e ecuris s biznesit dhe vlers s tij. Firmave u duhet t mbajn kontabilitetin edhe pr shkak t detyrimit pr t paguar taksat.

6/5/12

Dokumentet me t rndsishme t kontabilitetit jan

bilanci dhe pasqyra e rezultatit financiar.

paraqet gjendjen financiare te saj n

Bilanci i firms

nj moment kohe t dhn.

Pasqyra e rezultatit financiar

prmbledh transaksionet e firms gjate nj periudhe kohe t dhn, pr shembull gjate nj viti.
6/5/12

Fund

6/5/12