1

PITANJA I ODGOVORI ZA DRUGI TEST IZ

PREDMETA MAINSKI ELEMENTI
1. Objasniti osnovnu ulogu zupastih prenesnika?
Zupasti prenosnici slue za prenoenje kretanja i obrtnog momenta sa jednog vratila na
drugo pomou tzv. veze oblikom koju ini sprega zubaca zupanika.
2. Objasniti razliku izmeu pogonskog i gonjenog zupanika.
Pogonski zupanik prenosi kretanje i obrtni moment na gonjeni zupanik. Pogonski
zupanik je blii pogonskoj, a gonjeni radnoj maini.
3. Kako se moe izvriti podela zupastih prenosnika prema poloaju osa vratila pogonskog i
gonjenog zupanika?
Prema meusobnompoloaju osa vratila pogonskog i gonjenog zupanika, razlikuju se:
- Cilindrini zupasti parovi (ose vratila su paralelne),
- Konini zupasti parovi (ose vratila se seku),
- Hiperboloidni zupasti parovi (ose vratila se mimoilaze).
4. Kakvi zupanici mogu biti prema obliku zubaca?
Prema obliku zubaca, zupanici mogu biti sa:
- pravim,
- kosim,
- strelastim i
- zavojnim zupcima.
5. Kako se dele cilindrini zupasti parovi?
Cinindrini zupasti parovi se dele na:
- spoljanje,
- unutranje i
- ravne zupaste parove.
6. Navesti osnovne prednosti zupastih prenosnika snage.
Osnovne prednosti zupastih prenosnika snage su:
- taan kinematski prenosni odnos,
- male dimenzije u odnosu na snagu koju prenose,
- veliki stepen iskorienja (izuzev punih prenosnika),
- primena u veoma irokom dijapazonu snaga, brojeva obrtaja, prenosnih odnosa,...
7. Navesti osnovne nedostatke zupastih prenosnika snage.
Osnovni nedostaci zupastih prenosnika snage su:
- habanje i troenje u radu,
- velika krutost,
- prisustvo buke i vibracija,...
2
8. Koji uslov treba da bude ispunjen da bi prenosni odnos bio konstantan? Dati skicu.
Da bi prenosni odnos bio konstantan, neophodno je da se zamiljeni kinematski cilindri
kotrljaju jedan po drugom bez klizanja.
9. Napisati izraz za proraun prenosnog odnosa zupanika.
Prenosni odnos:
2 2
1 1
w w
1 1 2 2
2 2 w w 1 1
d r
n d z
u
n d r d z
e
= = = = = =
e
10. Osnovne veliine kod zupanika (dati skicu i napisati nazive osnovnih veliina).
d prenik podeonog kruga,
d
b
prenik osnovnog kruga,
d
f
prenik podnonog kruga,
d
a
prenik temenog kruga,
p podeoni korak,
s luna debljina zupca,
e luna irina meuzublja,
b irina zupanika,
h visina zupca
3
11. Korak na podeonom krugu definicija; izraz za proraun.
Podeoni korak (p) je luno rastojanje uzastopnih levih, odnosno desnih bokova zubaca,
mereno na podeonom krugu.
p m = t
Podeoni korak je jednak i zbiru lune debljine zupca s i lune irine meuzublja e .
p s e = +
12. emu je jednaka visina glave zupca?
a
h m =
13. emu je jednaka visina noge zupca?
, )
f
; 0,1 0, 3 h m+c c m = =
temeni zazor c
14. emu je jednako osno rastojanje?
, )
1 2 1 2
1 2
2 2
m z +z d +d
a r +r

= = =
15. Kako se pomera taka dodira kod spregnutih zupanika?
Kod pogonskog zupanika, taka dodira se pomera od podnoja ka temenu, a kod gonjenog
od temena ka podnoju.
16. ta je modul kod zupanika i emu slui?
Modul predstavlja osnovni parametar za proraun skoro svih dimenzija zubaca i zupanika.
Modul je standardna veliina i jednak je:
p
m =
t
Spregnuti zupanici moraju da imaju isti modul.
17. Nacrtati standardni profil cilindrinih evolventnih zupanika?
4
18. Definicija osnovnog zakona sprezanja.
Normala, povuena na tangentu u trenutnoj taki dodira spregnutih profila, mora da prolazi
kroz kinematski pol, tj. see pravu koja spaja ose obrtanja zupanika u kinematskom polu C.
Na taj nain se obezbeuje osnovni kinematiki uslov da je prenosni odnos konstantan
(u=const.).
19. Koje komponente obimnih brzina su meusobno jednake?
Komponente obimnih brzina u pravcu zajednike normale su jednake.
20. U kojoj taki sprezanja zubaca je brzina klizanja jednaka nuli?
Brzina klizanja je jednaka nuli u kinematskom polu C.
21. Definicija dodirnice.
Dodirnica je linija koja spaja niz uzastopnih taaka dodira uoenog para zubaca.
22. Koje krugove kod zupanika tangira dodirnica?
Dodirnica tangira osnovne krugove zupanika.
23. ta je ugao dodirnice?
Ugao dodirnice o
w
predstavlja ugao izmeu dodirnice i tangente dodirnih krugova
povuene kroz kinematski pol C.
24. ta je aktivna duina dodirnice?
Aktivna duina dodirnice je deo dodirnice izmeu presenih taaka temenih krugova i
dodirnice (take A i E).
25. Napisati izraz za proraun aktivne duine dodirnice?
, )
2 2 1 1
2 2 2 2
a b a b w
1
g d d d d a sin
2
o
= + o
26. Koje krive linije se najee koriste za profile zubaca?
Za profile zubaca se mogu koristiti sve krive linije koje zadovoljavaju osnovno pravilo
sprezanja (rulete), a najee se koriste evolvente i cikloide.
27. Kako nastaje evolventa?
Evolventa je kriva linija koja nastaje kotrljanjem bez klizanja prave po osnovnom krugu.
28. Evolventna funkcija je (dati izraz i objasniti ulogu).
Evolventna funkcija slui za proraun geometrijskih veliina kod zupanika
inv tg o= oo
5
29. ta je interferenca?
Ako temeni krug zupanika 2 presee dodirnicu ispred take T
1
putanja vrha glave zupca
velikog zupanika bi presecala aktivni deo podnoja boka zupca malog zupanika. Drugim
reima, ako bi mali zupanik bio izraen nezavisno od velikog zupanika, dolo bi do
zaglavljivanja zubaca velikog zupanika u meuzublju malog zupanika. Ova pojava se
zove interferenca.
30. Kako se moe izbei interferenca?
Interferenca se moe izbei:
- smanjenjem temene visine zubaca veeg zupanika,
- izdubljenjem noge zupca manjeg zupanika,
- poveanjem ugla dodirnice,
- pomeranjem profila alata
31. Kako se dobija negativno, a kako pozitivno pomeranje?
Primicanje alata radnom predmetru smatra se negativnim pomeranjem, a odmicanje
pozitivnim pomeranjem.
32. Koji se prenici ne menjaju pomeranjem profila alata?
Pomeranjem profila alata menjaju se svi prenici osim podeonih i osnovnih.
33. Kako se mogu dobiti podseeni zupci?.
Podseeni zupci se mogu dobiti velikim negativnim pomeranjem profila alata.
34. Kako se mogu dobiti iljasti zupci?
iljasti zupci se mogu dobiti velikim pozitivnim pomeranjem profila alata.
35. Kod NULTOG zupastog para je ( )
1 2 1 2 1 2
x x 0; x x 0; x x 0 = = + = + =
Kod NULTOG zupasti par je
1 2
x x 0 = =
36. Kod V-NULTOG zupastog para je ( )
1 2 1 2 1 2
x x 0; x x 0; x x 0 = = + = + = ?
Kod V-NULTOG zupastog para je
1 2
x x 0 + =
37. Kod V- zupastog para je ( )
1 2 1 2 1 2
x x 0; x x 0; x x 0 = = + = + = ?
Kod V- zupastog para je
1 2
x x 0 + =
38. emu je jednak stepen sprezanja profila?
Stepen sprezanja profila je jednak odnosu dodirnog luka i koraka na kinematskom krugu,
tj. jednak je odnosu aktivne duine dodirnice i koraka na osnovnom krugu:
w b
g l
p p
o
o
c = =
6
39. Navesti osnovne prednosti zupanika sa kosim zupcima.
Osnovne prednosti zupanika sa kosim zupcima su:
- zupanici postepeno ulaze i izlaze iz sprege,
- njihov rad je znatno mirniji i tii, a buka i vibracije su manje,
- manja je opasnost od podsecanja zubaca, jer je granini broj zubaca vei,
- stepen sprezanja je vei,...
40. Kako se izrauju cilindrini zupanici sa kosim zupcima?
Za izradu cilindrinih zupanika sa kosim zupcima mogu se koristiti isti alati u obliku
zupaste letve kao i kod cilindrinih zupanika sa pravim zupcima. Pri tome se alat zaokree
za ugao nagiba zubaca | u odnosu na osu zupanika.
41. Kakvi su nagibi bonih linija zubaca dva spregnuta cilindrina zupanika sa kosim
zupcima?
Dva cilindrina zupanika sa kosim zupcima imaju po veliini jednake, a po smeru
suprotne nagibe bonih linija zubaca.
42. U kojim presecima se posmatra profil zubaca alata?
Profil zubaca alata se posmatra u eonom (indeks t) i normalnom preseku (indeks n).
eoni presek se koristi za odreivanje kinematskih veliina, a normalni presek za proraun
nosivosti zupanika.
43. Napisati izraz za proraun modula u eonoj ravni cilindrinih zupanika sa kosim zupcima.
n
t
m
m
cos
=
|
44. Stepen sprezanja bonih linija (dati izraz i objanjenje).
Stepen sprezanja bonih linija je odnos duine dodirnog luka bone linije i koraka na
podeonom krugu:
t t n
g
btg bsin
p m m
|
|
| |
c = = =
t t
45. emu je jednak ukupni stepen sprezanja kod cilindrinih zupanika sa kosim zupcima?
Stepen sprezanja zupanika sa kosim zupcima jednak je zbiru stepena sprezanja profila i
stepena sprezanja bonih linija:
o |
c = c + c
46. Osnovna uloga koninih zupastih parova?
Konini zupasti parovi se koriste za prenoenje obrtnog momenta i kretanja izmeu
vratila ije se ose seku pod nekim uglom.
7
47. Kako se mogu podeliti konini zupanici prema obliku bone linije zupca?
Prema obliku bone linije zupca razlikuju se sledei tipovi koninih zupanika:
- sa pravim zupcima,
- sa kosim zupcima,
- sa krivim (lunim) zupcima.
48. Da li modul po duini zupca koninog zupanika ima konstantnu vrednost?
Modul koninog zupanika po duini zupca nema konstantnu vrednost.
49. Da li je visina zupca kod koninih zupanika konstantna du cele duine?
Visina zupca kod koninih zupanika nije konstantna du cele duine.
50. Modul u srednjem preseku koninih zupanika (dati izraz za proraun; da li je to
standardna vrednost modula)?
1
m
1
bsin
m m
z
o
=
Modul u srednjoj ravni m
m
nije standardna vrednost.
51. Dati skicu koninog zupanika.
8
52. Kada se primenjuju hiperboloidni zupasti parovi?
Hiperboloidni zupasti parovi se koriste za prenos snage i kretanja izmeu vratila ije se ose
mimoilaze.
53. Kako se dele hiperboloidni zupasti parovi?
U hiperboloidne zupaste parove spadaju:
- cilindrini zupanici sa helikoidnim zupcima vijanici,
- hipoidni zupanici,
- puni prenosnici.
54. Kakav je odnos smerova nagiba zubaca pua i punog zupanika?
Pu i puni zupanik imaju iste smerove nagiba zubaca.
55. Koje su osnovne prednosti punog prenosnika?
- vrlo veliki prenosni odnos ( 5 70 u s s ),
- miran i tih rad,
- mogu biti samokoivi,...
56. Koji su osnovni nedostaci punog prenosnika?
- nizak stepen iskorienja,
- veliko zagrevanje,...
57. Koji se materijali koriste za izradu pua i punog zupanika?
Pu: elik, kaljen i bruen,
Puni zupanik: bronza, sivi liv, legure aluminijuma, cinka,...
58. Dati izraz za proraun prenika srednjeg cilindra pua.
m1
d q m =
q - puni broj
59. Kakav moe biti meusobni poloaj pua i punog zupanika? Dati skicu.
Pu ispod punog zupanika Pu iznad punog zupanika Pu sa strane punog zup.
9
60. Dati izraz za proraun stepena iskorienja.
2 2
1 1
P T
P Tu
q = =
61. Objasniti pravac i smer dejstva obimnih sila kod zupanika.
Obimne sile - deluju u pravcu tangente na dodirne krugove; smer obimne sile pogonskog
zupanika je suprotan od smera obrtanja zupanika, a kod gonjenog se poklapa sa smerom
obrtanja zupanika.
62. Objasniti pravac i smer dejstva radijalnih sila kod zupanika.
Radijalne sile deluju u pravcu radijusa zupanika; smer im je od take dodira zubaca
spregnutih zupanika ka sreditima odgovarajuih zupanika.
63. Sila F
bn
kod cilindrinih zupanika sa kosim zupcima se razlae na tri meusobno upravne
komponente:
- __________________,
- __________________,
- __________________.
Sila F
bn
kod cilindrinih zupanika sa kosim zupcima se razlae na tri meusobno upravne
komponente: obimnu, radijalnu i aksijalnu.
64. Objasniti pravac i smer dejstva aksijalnih sila kod koninih zupanika.
Aksijalne sile kod koninih zupanika su paralelne osama odgovarajuih vratila i deluju od
vrha konusa prema telu zupanika.
65. Prema obliku profila kaia, kaini prenosnici se dele na:
a) ________________________,
b) ________________________,
c) ________________________.
Prema obliku profila kaia kaini prenosnici se dele na:
a) kaini prenosnik sa pljosnatim kaiem,
b) trapezni kaini prenosnik (remeni prenosnik),
c) zupasti kaini prenosnik.
10
66. Kako se dele kaini prenosnici prema poloaju osa pogonskog i gonjenog kainika?Dati
skice
Prema poloaju osa pogonskog i gonjenog kainika i potrebnom smeru obrtanja istih
razlikuju se:
a)
Otvoreni kaini prenosnik
b)
Ukrteni kaini prenosnik
c)
Poluukrteni kaini prenosnik
pogonska remenica
Stepenasti kaini prenosnik
67. Nosivost remena definicija.
Nosivost remena je snaga P
0
koju moe jedan remen odreenog preseka da prenese pri
odreenim uslovima.
68. Nosivost kaia definicija.
Nosivost kaia je sila ili snaga koju moe da prenese kai jedinine irine pod odreenim
uslovima.
69. Frikcioni prenosnici princip rada.
Frikcioni prenosnici spadaju u grupu mehanikih prenosnika kod kojih se prenos obrtnog
momenta i kretanja ostvaruje neposrednim dodirom i trenjem dodirnih povrina
pogonskog i gonjenog elementa.
70. Koje osobine treba da poseduju materijali za izradu frikcionih tokova.
Materijali za izrradu frikcionih tokova treba da imaju:
veliki modul elastinosti kako bi se spreile deformacije na mestu dodira tokova,
veliki koeficijent trenja kako bi se ostvarila to vea sila trenja i omoguilo prenoenje veih
obimnih sila,
veliku otpornost na kontaktni pritisak i habanje kako bi prenosnik imao to dui radni vek.