Professional Documents
Culture Documents
5 ngôn ngữ tình yêu dành cho bạn trẻ
5 ngôn ngữ tình yêu dành cho bạn trẻ
“Chöa khi naøo vieäc nuoâi daïy treû vò thaønh nieân laïi trôû neân raéc roái vaø phöùc taïp nhö hieän nay. Coù theå
noùi, khoâng coù baát kyø caâu traû lôøi naøo coù theå giaûi toûa moïi noãi baên khoaên veà giai ñoaïn ñaëc bieät naøy cuûa treû.
Trong cuoán saùch naøy, toâi taäp trung vaøo nhöõng ñieàu maø toâi tin laø neàn taûng cô baûn nhaát cuûa moái quan heä
thöông yeâu giöõa cha meï vaø treû vò thaønh nieân. Toâi tin raèng khi baïn khaùm phaù ra nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa
naêm ngoân ngöõ yeâu thöông naøy vaø aùp duïng chuùng vaøo cuoäc soáng cuûa mình, moái quan heä giöõa baïn vaø con caùi
baïn seõ ñöôïc caûi thieän, vaø gia ñình baïn seõ laø moät toå aám ngaäp traøn nieàm haïnh phuùc.”
- Gary Chapman
…Chöa bao giôø caùc baäc cha meï laïi caûm thaáy baát löïc trong vieäc nuoâi daïy treû vò thaønh nieân nhö ngaøy
nay; nhöng cuõng chöa bao giôø vai troø cuûa cha meï laïi trôû neân quan troïng nhö luùc naøy…
Coù theå noùi, chöa khi naøo vieäc nuoâi daïy treû vò thaønh nieân laïi trôû neân raéc roái vaø phöùc taïp nhö hieän nay.
Tình traïng baïo löïc tuoåi vò thaønh nieân khoâng chæ laø ñeà taøi treân phim aûnh maø ñaõ trôû thaønh moät phaàn trong
nhöõng baûn tin, baøi baùo chuùng ta theo doõi haøng ngaøy. Nhöõng haønh vi baïo löïc cuõng khoâng coøn giôùi haïn trong
nhöõng khu vöïc baàn cuøng thuoäc caùc thaønh phoá lôùn maø ñaõ lan traøn ñeán caùc vuøng queâ vaø laøm daáy leân moái lo
ngaïi lôùn cho toaøn xaõ hoäi.
Laø moät chuyeân gia tö vaán tình yeâu - hoân nhaân gia ñình, toâi coù cô hoäi troø chuyeän vôùi raát nhieàu phuï
huynh. Hoï toû ra heát söùc hoang mang khi noùi veà tình traïng cuûa treû vò thaønh nieân hieän nay, nhaát laø nhöõng phuï
huynh coù con söû duïng chaát kích thích, ñang mang thai hoaëc ñaõ phaù thai. Tuy nhieân, khi tìm hieåu veà vaán ñeà,
caùc baäc phuï huynh naøy laïi khoâng quan taâm ñeán caùc nguyeân nhaân xuaát phaùt töø xaõ hoäi maø laïi ñaët ra nhöõng
caâu hoûi nhaèm vaøo baûn thaân, chaúng haïn nhö: “Toâi ñaõ laøm sai ñieàu gì?” hay “Chuùng toâi ñaõ coá gaéng trôû thaønh
nhöõng cha meï toát. Chuùng toâi ñaõ ñaùp öùng moïi nhu caàu cuûa con. Laøm sao noù laïi laøm ñieàu ñoù vôùi baûn thaân noù
vaø vôùi chuùng toâi?”.
Khoâng coù baát kyø caâu traû lôøi naøo coù theå giaûi toûa moïi noãi baên khoaên veà taâm hoàn treû vò thaønh nieân
ngaøy nay. Caùc baïn treû aáy ñang soáng trong moät theá giôùi nhieàu khaùc bieät so vôùi nhöõng theá heä tröôùc. Coâng
ngheä hieän ñaïi ñaõ ñöa treû vò thaønh nieân vaøo moät neàn vaên hoùa toát ñeïp nhaát nhöng cuõng coù theå laø xaáu xa nhaát
cuûa loaøi ngöôøi. Khoaûng caùch khoâng gian ñöôïc ruùt ngaén, raøo caûn veà ngoân ngöõ, phong tuïc taäp quaùn daàn ñöôïc
xoùa boû vaø tö töôûng xaõ hoäi cuõng ñang trôû neân phoùng khoaùng hôn. Do ñoù, khoâng coù gì ngaïc nhieân khi treû vò
thaønh nieân ngaøy nay deã laàm ñöôøng laïc loái ñeán nhö vaäy.
Theo toâi, chöa bao giôø caùc baäc phuï huynh laïi caûm thaáy baát löïc trong vieäc nuoâi daïy treû vò thaønh nieân
nhö ngaøy nay; nhöng toâi cuõng cho raèng chöa bao giôø vai troø cuûa hoï laïi trôû neân quan troïng nhö luùc naøy. Taát
caû nghieân cöùu veà treû vò thaønh nieân ñeàu cho thaáy caùc baäc phuï huynh chính laø ngöôøi coù aûnh höôûng lôùn nhaát
ñeán cuoäc ñôøi treû. Chæ khi hoï töø choái vai troø ñoù thì treû môùi tìm kieám chuùng ôû baïn beø ñoàng löùa hay ôû nhöõng
ngöôøi tröôûng thaønh khaùc.
Trong cuoán saùch naøy, toâi taäp trung vaøo nhöõng ñieàu maø toâi tin laø neàn taûng cô baûn nhaát cuûa moái quan
heä thöông yeâu giöõa cha meï vaø treû vò thaønh nieân. “Tình yeâu” laø töø quan troïng nhaát trong moïi ngoân ngöõ
nhöng noù cuõng laø töø bò hieåu laàm nhieàu nhaát. Toâi hy voïng cuoán saùch naøy seõ xoùa boû nhöõng quan nieäm nhaàm
laãn ñoù vaø giuùp caùc baäc phuï huynh bieát caùch ñaùp öùng nhu caàu tình caûm cuûa con em mình. Haàu heát caùc sai
laàm cuûa treû ñeàu baét nguoàn töø vieäc treû caûm thaáy thieáu thoán tình yeâu thöông. Tuy nhieân, vaán ñeà khoâng phaûi laø
caùc baäc cha meï khoâng yeâu thöông con em hoï, maø chính laø vieäc treû khoâng caûm nhaän ñöôïc tình yeâu ñoù.
Sau thaønh coâng veà ñeà taøi ngoân ngöõ yeâu thöông cuûa vôï choàng vaø cuûa treû nhoû, toâi ñaõ nhaän ñöôïc nhieàu
lôøi ñeà nghò vieát veà ngoân ngöõ yeâu thöông cuûa tuoåi vò thaønh nieân. Quaû thaät, treû vò thaønh nieân hoaøn toaøn khaùc
so vôùi treû nhoû bôûi caùc chaùu ñang phaûi traûi qua moät giai ñoaïn chuyeån tieáp raát quan troïng trong cuoäc ñôøi.
Theo ñoù, caùc baäc cha meï seõ phaûi thay ñoåi caùch thöùc baøy toû tình yeâu neáu muoán treû caûm nhaän ñöôïc tình caûm
cuûa mình.
Toâi vieát cuoán saùch naøy chuû yeáu höôùng vaøo caùc baäc phuï huynh, nhöng toâi tin noù cuõng seõ höõu ích ñoái
vôùi taát caû nhöõng ai quan taâm ñeán treû vò thaønh nieân. Trong giai ñoaïn naøy, treû khoâng nhöõng caàn nhaän ñöôïc
tình yeâu cuûa cha meï maø coøn caàn söï quan taâm, chaêm soùc töø nhöõng ngöôøi coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán treû nhö
thaày coâ giaùo, huaán luyeän vieân, hay nhöõng ngöôøi hoï haøng gaàn guõi. Treû raát caàn söï thoâng hieåu vaø kinh nghieäm
cuûa nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh. Tuy nhieân, chæ khi caûm nhaän ñöôïc tình yeâu vaø söï thaáu hieåu töø nhöõng ngöôøi
quan troïng trong cuoäc soáng cuûa mình, treû môùi chòu laéng nghe nhöõng traûi nghieäm cuûa lôùp ngöôøi ñi tröôùc moät
caùch nghieâm tuùc.
Trong cuoán saùch naøy, baïn seõ baét gaëp nhöõng phaàn sau:
ÔÛ Chöông 1, chuùng ta seõ tìm hieåu veà nhöõng thay ñoåi ôû treû vò thaønh nieân noùi chung vaø caû söï khaùc bieät
giöõa caùc theá heä treû vò thaønh nieân.
Chöông 2 seõ baøn veà taàm quan troïng cuûa tình yeâu thöông trong söï phaùt trieån veà caûm xuùc, trí tueä, xaõ
hoäi vaø tinh thaàn cuûa treû.
Töø Chöông 3 ñeán Chöông 7, chuùng ta seõ khaùm phaù naêm ngoân ngöõ yeâu thöông cuûa treû.
Chöông 8 höôùng daãn caùch tìm ra ngoân ngöõ yeâu thöông caên baûn cuûa treû vò thaønh nieân vaø caùch ñong
ñaày “khoang tình caûm” cuûa treû moät caùch hieäu quaû nhaát.
Chöông 9 ñeán Chöông 12 seõ taäp trung vaøo nhöõng vaán ñeà noåi baät trong cuoäc soáng cuûa treû vò thaønh
nieân, bao goàm caû söï töùc giaän vaø nhu caàu ñöôïc ñoäc laäp. Chuùng ta seõ xem xeùt moái lieân heä giöõa tình yeâu vôùi
söï thaáu hieåu vaø vieäc xöû lyù côn giaän döõ cuûa treû; vieäc thuùc ñaåy caù tính ñoäc laäp; moái quan heä giöõa töï do vaø
traùch nhieäm; caùch taïo neân nhöõng giôùi haïn baèng tình yeâu thöông, vieäc cuûng coá giôùi haïn baèng kyû luaät vaø
nhöõng haäu quaû cuûa noù.
ÔÛ Chöông 13, chuùng ta seõ tìm hieåu nhieäm vuï khoù khaên nhaát cuûa tình yeâu: yeâu thöông khi con treû
thaát baïi.
Trong hai chöông cuoái cuøng, Chöông 14 vaø Chöông 15, ta seõ xem xeùt vieäc aùp duïng naêm ngoân ngöõ
yeâu thöông trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät: khi phuï huynh ñôn thaân nuoâi con vaø khi gia ñình coù con rieâng.
Toâi tin raèng neáu nhu caàu cuûa tuoåi vò thaønh nieân veà tình caûm gia ñình ñöôïc ñaùp öùng ñaày ñuû thì khi
tröôûng thaønh, treû seõ deã daøng tìm thaáy höôùng ñi cuûa mình, ñoàng thôøi soáng maïnh meõ vaø coù traùch nhieäm hôn.
Coøn baây giôø, haõy cuøng toâi khaùm phaù theá giôùi cuûa treû vò thaønh nieân vaø tìm hieåu veà nhöõng thöû thaùch, nhöõng
cô hoäi ñeå truyeàn ñaït tình yeâu tôùi con em baïn.
- Gary Chapman
Naêm ngoân ngöõ yeâu thöông
Quaø taëng
Caùch ñaây 60 naêm, tuoåi vò thaønh nieân gaàn nhö khoâng toàn taïi vôùi tö caùch laø moät lôùp ngöôøi rieâng bieät
nhö ngaøy nay. Cuïm töø “vò thaønh nieân” chæ trôû neân thoâng duïng vaøo khoaûng Theá chieán thöù II. (Xem phaàn phuï
luïc ñeå bieát theâm veà lòch söû cuûa cuïm töø naøy). Tuy nhieân, duø chæ veà cuøng moät löùùa tuoåi, nhöng khaùi nieäm “vò
thaønh nieân” ñaõ coù nhieàu thay ñoåi keå töø khi xuaát hieän laàn ñaàu tieân trong nhaän thöùc xaõ hoäi vaøo nhöõng naêm 40
cuûa theá kyû tröôùc.
Moät vaán ñeà luoân ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm laø nhu caàu ñoäc laäp vaø yù muoán khaúng ñònh baûn thaân cuûa
treû em ôû ñoä tuoåi naøy. Caøng ngaøy, treû vò thaønh nieân caøng naêng ñoäng trong vieäc khaúng ñònh baûn thaân cuõng
nhö trôû neân ñoäc laäp hôn trong moái quan heä vôùi cha meï. Ñaây laø moät trong nhöõng khaùc bieät cô baûn giöõa caùc
theá heä treû vò thaønh nieân.
Tröôùc thôøi ñaïi coâng nghieäp, treû vò thaønh nieân thöôøng laøm vieäc trong noâng traïi cuûa cha meï cho ñeán
khi keát hoân vaø ñöôïc cho, hoaëc thöøa keá, moät maûnh ñaát cuûa rieâng mình. Tính caùch baûn thaân khoâng phaûi laø
ñieàu maø treû vò thaønh nieân luùc baáy giôø tìm kieám; hoï trôû thaønh ngöôøi noâng daân khi ñuû lôùn ñeå laøm vieäc ñoàng
aùng. Vaø hoï vaãn laø treû con cho ñeán khi ñuû tuoåi keát hoân.
Cuoäc tìm kieám söï ñoäc laäp vaø ñònh hình tính caùch
Vôùi söï xuaát hieän cuûa coâng nghieäp hoùa, tính caùch ñaõ trôû thaønh moät yeáu toá quan troïng ñoái vôùi moät
ngöôøi. Moät thieáu nieân coù theå sôùm hoïc ngheà ñeå trôû thaønh thôï maùy, thôï deät… vaø laøm vieäc trong caùc nhaø maùy.
Vôùi soá tieàn kieám ñöôïc, hoï coù theå töï chaêm lo cho cuoäc soáng cuûa mình, chuyeån ra ôû rieâng vaø khaúng ñònh ñöôïc
söï ñoäc laäp cuûa baûn thaân. Nhö vaäy, nhöõng thay ñoåi cuûa neàn vaên hoùa lôùn ñaõ trôû thaønh neàn taûng cho vaên hoùa
tuoåi vò thaønh nieân naûy sinh vaø phaùt trieån.
Töø thaäp nieân 40 cuûa theá kyû 20, caùc baïn treû vò thaønh nieân ñaõ ñi theo moâ hình phaùt trieån ñoäc laäp vaø
ñònh hình tính caùch rieâng. Söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc kyõ thuaät vôùi söï ra ñôøi cuûa maùy bay, ñieän thoaïi, maùy vi
tính, truyeàn hình caùp… ñaõ môû roäng khaû naêng tìm kieám söï ñoäc laäp, phaùt trieån tính khí cuõng nhö ñònh hình
nhöõng phong caùch môùi cuûa treû. Ngaøy nay, treû vò thaønh nieân ñang soáng trong moät theá giôùi môû vaø moät xaõ hoäi
toaøn caàu thaät söï. Nhöng ñieàu thuù vò laø hoï vaãn tieáp tuïc taäp trung vaøo baûn thaân ñeå khaúng ñònh tính caùch vaø söï
ñoäc laäp cuûa mình.
Nhöõng bieåu hieän theå hieän söï ñoäc laäp vaø tính caùch cuûa treû cuõng thay ñoåi qua thôøi gian, nhöng veà cô
baûn, vaãn töïu trung trong caùc lónh vöïc nhö: aâm nhaïc, nhaûy muùa, thôøi trang, sôû thích laäp dò, ngoân ngöõ vaø caùc
moái quan heä xung quanh. Chaúng haïn, theå loaïi nhaïc luoân ñöôïc môû roäng qua thôøi gian, töø jazz cho ñeán nhaïc
blue, rock & roll, daân gian, ñoàng queâ, rap, vaø nhieàu theå loaïi khaùc nöõa. Treû vò thaønh nieân coù raát nhieàu choïn
löïa vaø moät ñieàu chaéc chaén laø sôû thích aâm nhaïc cuûa hoï seõ khaùc bieät vôùi sôû thích cuûa cha meï vaø caùc theá heä ñi
tröôùc. Quy taéc naøy cuõng ñuùng vôùi taát caû caùc lónh vöïc khaùc trong vaên hoùa vaø nhaän thöùc cuûa treû vò thaønh nieân.
Vaäy ñieàu gì laø tieâu bieåu cho vaên hoùa cuûa tuoåi vò thaønh nieân ngaøy nay? Tuoåi vò thaønh nieân ngaøy nay
gioáng vaø khaùc nhau nhö theá naøo vôùi tuoåi vò thaønh nieân cuûa nhöõng theá heä tröôùc?
Ñieåm gioáng nhau giöõa caùc theá heä treû vò thaønh nieân
1. Ñoái maët vôùi nhöõng thay ñoåi veà theå chaát vaø taâm lyù
Nhöõng thöû thaùch cô baûn maø tuoåi vò thaønh nieân ngaøy nay ñang ñoái maët cuõng chính laø ñieàu maø treû vò
thaønh nieân theá heä tröôùc ñaõ phaûi ñoái maët. Ñaàu tieân laø thöû thaùch trong vieäc chaáp nhaän vaø thích nghi vôùi nhöõng
thay ñoåi dieãn ra beân trong cô theå cuûa mình. Tay chaân treû phaùt trieån khoâng caân xöùng, taïo ra hieän töôïng
“vuïng veà cuûa tuoåi vò thaønh nieân” khieán treû caûm thaáy raát xaáu hoå. Tieáp theo, nhöõng ñaëc ñieåm giôùi tính cuõng
ñang daàn phaùt trieån vaø ñem ñeán cho hoï caû söï phaán khích laãn lo aâu.
Nhöõng thay ñoåi sinh lyù naøy tạo ra voâ soá caâu hoûi trong taâm trí cuûa caùc treû vò thaønh nieân. “Mình sẽ
trông như thế nào khi trôû thaønh ngöôøi lôùn nhæ? Lieäu mình coù trôû neân quaù cao hoaëc quaù luøn khoâng? Lieäu tai
cuûa mình coù nhoâ ra quaù nhieàu hay khoâng? Lieäu ngöïc cuûa mình coù quaù nhoû khoâng? Coøn muõi cuûa mình thì sao
nhæ? Hình như baøn chaân cuûa mình to quaù thì phaûi? Mình coù quaù maäp hay quaù gaày khoâng?”. Cöù nhö vaäy, moät
loaït những caâu hoûi daàn xuaát hieän trong suy nghó cuûa caùc baïn treû tuoåi vò thaønh nieân. Caùch thöùc traû lôøi nhöõng
caâu hoûi naøy seõ döïa vaøo yù thöùc vaø caù tính cuûa moãi baïn treû.
Söï phaùt trieån veà theå chaát seõ ñi keøm vôùi “söï boäc phaùt ñang ñeán gaàn” veà trí tueä. Tuoåi vò thaønh nieân laø
giai ñoaïn hình thaønh vaø phaùt trieån moät caùch suy nghó môùi. Khi coøn beù, suy nghó cuûa treû chæ giôùi haïn trong
caùc söï kieän vaø haønh ñoäng cuï theå. Ñeán löùa tuoåi naøy, suy nghó cuûa treû baét ñaàu môû roäng ra nhöõng yù nieäm tröøu
töôïng nhö söï chaân thaät, loøng trung thaønh, coâng lyù… Caùch nghó tröøu töôïng naøy seõ môû ra moät theá giôùi môùi vôùi
nhöõng khaû naêng voâ haïn. Luùc naøy, treû ñaõ coù khaû naêng suy nghó veà söï khaùc nhau cuûa caùc vaán ñeà xaûy ra trong
cuoäc soáng, chaúng haïn nhö theá giôùi seõ ra sao neáu khoâng coù chieán tranh hay caùc baäc cha meï bieát thoâng caûm
seõ ñoái xöû vôùi con caùi hoï nhö theá naøo… Cuoäc soáng seõ môû moïi caùnh cöûa daãn ñeán yù thöùc caù tính baûn thaân cuûa
treû. Vaø treû seõ nhaän ra raèng: “Mình coù theå trôû thaønh baùc só phaãu thuaät, moät phi coâng, vaø cuõng coù theå laø moät
ngöôøi thu gom raùc”. Khaû naêng cuûa con ngöôøi laø voâ haïn, vaø treû seõ möôøng töôïng ra voâ soá ngheà nghieäp khaùc
nhau cho mình trong töông lai.
2. Thôøi kyø cuûa nhöõng nguyeân do
Tuoåi vò thaønh nieân cuõng chính laø thôøi kyø cuûa nhöõng nguyeân do. Löùa tuoåi naøy ñaõ coù khaû naêng suy
nghó hôïp lyù vaø nhìn nhaän haäu quaû cuûa caùc quan ñieåm khaùc nhau. Treû khoâng chæ aùp duïng khaû naêng naøy trong
vieäc laäp luaän cuûa baûn thaân maø coøn caû trong laäp luaän cuûa caùc baäc phuï huynh. Ñoù laø moät trong nhöõng lyù do
khieán treû vò thaønh nieân “thích tranh caõi”. Trong thöïc teá, ñaây laø giai ñoaïn treû ñang phaùt trieån taâm lyù. Neáu
hieåu ñöôïc ñieàu naøy, caùc baäc cha meï coù theå taïo ra nhöõng buoåi troø chuyeän yù nghóa vaø thuù vò vôùi con em mình.
Ngöôïc laïi, hoï coù theå taïo ra moät moái quan heä ñaày caêng thaúng. Vôùi söï phaùt trieån nhanh choùng veà maët trí tueä
cuøng vieäc tieáp thu nhöõng thoâng tin môùi, treû thöôøng cho raèng mình thoâng minh hôn cha meï, vaø trong moät soá
lónh vöïc, ñieàu ñoù laø ñuùng.
Ñieàu naøy ñaõ mang ñeán cho treû vò thaønh nieân nhöõng thaùch thöùc môùi töø caùc moái quan heä xaõ hoäi. Söï
tranh luaän vaø laéng nghe quan ñieåm cuûa ngöôøi khaùc coù theå daãn treû ñeán vôùi moät moái quan heä thaân maät hôn
nhöng cuõng coù theå taïo ra moái quan heä thuø ñòch. Theo ñoù, söï phaùt trieån cuûa nhöõng nhoùm xaõ hoäi nhoû trong
giôùi treû vò thaønh nieân hieän nay chuû yeáu döïa treân söï ñoàng thuaän veà nhöõng vaán ñeà xaûy ra trong cuoäc soáng
nhieàu hôn laø döïa vaøo caùch aên maëc vaø maøu toùc. Cuõng nhö nhöõng ngöôøi tröôûng thaønh, treû vò thaønh nieân luoân
caûm thaáy thoaûi maùi khi soáng gaàn nhöõng ngöôøi coù cuøng sôû thích hoaëc taùn ñoàng suy nghó vaø haønh ñoäng cuûa
chuùng, vaø treû thöôøng daønh nhieàu thôøi gian ñeå giao tieáp vôùi hoï hôn.
3. Ñoái maët vôùi nhöõng vaán ñeà thuoäc phaïm truø ñaïo ñöùc vaø caùc giaù trò caù nhaân
Nhöõng khaû naêng treân ñaõ ñaët ra moät thöû thaùch khaùc ñoái vôùi treû vò thaønh nieân; cuï theå laø vieäc nhìn nhaän
laïi vaán ñeà toân giaùo, tín ngöôõng maø mình ñaõ ñöôïc nuoâi daïy cuõng nhö quyeát ñònh lieäu coù neân theo noù hay
khoâng. “Lieäu quan ñieåm cuûa cha meï veà Chuùa, veà ñaïo ñöùc coù ñuùng khoâng?” laø caâu hoûi maø moïi treû vò thaønh
nieân ñeàu töøng ñaët ra. Neáu khoâng hieåu ñöôïc ñieàu naøy, caùc baäc cha meï seõ ñöa ra nhöõng taùc ñoäng khoâng toát vaø
teä hôn laø ngaøy caøng ñaåy con em hoï xa loøng tin vaø caùc giaù trò maø hoï ñaõ daïy cho chuùng tröôùc ñoù.
Khi nhaän ñöôïc caâu hoûi veà ñöùc tin cuûa caùc con ñang ôû ñoä tuoåi vò thaønh nieân, nhöõng baäc cha meï saùng
suoát luoân chaøo ñoùn chuùng vaø coá gaéng ñöa ra nhöõng caâu traû lôøi chaân thaønh vôùi moät thaùi ñoä côûi môû cuõng nhö
khuyeán khích caùc con tieáp tuïc tìm hieåu veà vaán ñeà ñoù. Noùi caùch khaùc, hoï haân hoan tieáp nhaän cô hoäi ñöôïc ñoái
thoaïi vôùi con em mình veà vaán ñeà ñöùc tin. Ngöôïc laïi, neáu bò chæ trích hoaëc gaùn toäi vì söï hoaøi nghi naøy cuûa
mình, boïn treû seõ tìm ñeán nôi naøo ñoù ñeå chia seû thaéc maéc.
4. Suy nghó veà baûn naêng giôùi tính vaø hoân nhaân
Moät thaùch thöùc quan troïng khaùc ñoái vôùi treû vò thaønh nieân laø nhu caàu hieåu bieát veà giôùi tính vaø tieáp thu
vai troø xaõ hoäi cuûa nam giôùi vaø nöõ giôùi; tìm hieåu xem ñieàu gì laø thích hôïp vaø khoâng thích hôïp trong moái quan
heä vôùi nhöõng ngöôøi khaùc giôùi; ñieàu gì laø ñuùng vaø sai trong caùch suy nghó vaø caûm xuùc tình duïc cuûa baûn thaân.
Caùc baäc cha meï thöôøng boû qua nhöõng caâu hoûi naøy, nhöng caùc baïn treû thì khoâng.
Baûn naêng giôùi tính xuaát hieän ôû treû vò thaønh nieân vaø trôû thaønh moät phaàn cuûa chính con ngöôøi treû. Moái
quan heä vôùi nhöõng ngöôøi khaùc giôùi ñang trôû thaønh ñeà taøi thu huùt söï quan taâm ñaëc bieät cuûa treû. Haàu heát treû vò
thaønh nieân ñeàu mô seõ keát hoân vaøo moät ngaøy naøo ñoù. Trong moät cuoäc khaûo saùt, 86% caùc baïn treû cho raèng
“coù ñöôïc moät gia ñình oån ñònh laø ñieàu quan troïng nhaát trong keá hoaïch cuoäc soáng töông lai cuûa hoï”.
Caùc baäc cha meï muoán giuùp ñôõ con em mình thöôøng duøng nhöõng buoåi troø chuyeän thaân maät trong gia
ñình ñeå noùi veà nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán tình duïc, vieäc heïn hoø vaø hoân nhaân. Hoï seõ ñöa ra nhöõng thoâng tin
phuø hôïp vaø höõu ích cho con em cuûa mình. Nhaø tröôøng vaø caùc toå chöùc xaõ hoäi cuõng thöôøng xuyeân môû nhöõng
buoåi troø chuyeän lieân quan ñeán vaán ñeà naøy. Nhöõng buoåi troø chuyeän naøy coù theå giuùp treû coù ñöôïc nhöõng thoâng
tin caàn thieát ñeå xem xeùt vaán ñeà moät caùch côûi môû vaø thaáu ñaùo.
5. Ñaët vaán ñeà veà töông lai
Coù moät caâu hoûi maø treû vò thaønh nieân luoân traên trôû, ñoù laø: “Mình seõ phaûi laøm gì vôùi cuoäc ñôøi cuûa
mình?”. Caâu hoûi naøy khoâng nhöõng bao haøm vieäc löïa choïn ngheà nghieäp maø coøn laø moät caâu hoûi mang tính
traùch nhieäm: “Mình neân ñaàu tö thôøi gian vaøo ñaâu? Mình seõ tìm thaáy nieàm haïnh phuùc lôùn lao nhaát ôû nôi
naøo?”. Ñaây laø nhöõng caâu hoûi raát thöïc teá ñoái vôùi treû vò thaønh nieân. Ñeå traû lôøi nhöõng caâu hoûi naøy, treû buoäc
phaûi traû lôøi nhöõng caâu hoûi xoay quanh noù, chaúng haïn nhö: “Lieäu mình coù neân hoïc ñaïi hoïc khoâng? Neáu hoïc
thì mình neân choïn tröôøng naøo? Mình coù neân ñi tìm vieäc laøm? Neáu coù thì mình seõ tìm coâng vieäc gì?”. Dó nhieân,
treû luoân hieåu ñöôïc raèng moãi löïa choïn seõ daãn mình ñeán moät con ñöôøng. Vaø moãi böôùc ñi seõ aûnh höôûng ñeán
cuoäc ñôøi cuûa baûn thaân treû.
Khi muoán giuùp ñôõ con em cuûa mình, caùc baäc cha meï thöôøng chia seû vôùi chuùng taát caû nhöõng khoù
khaên, nieàm vui cuõng nhö noãi thaát voïng maø mình ñaõ traûi qua. Lôøi khuyeân daønh cho caùc baäc cha meï laø khoâng
neân ñöa ra nhöõng caâu traû lôøi saün maø haõy tö vaán ñeå con em baïn tìm kieám nhöõng ngaønh ngheà thích hôïp vôùi
chaùu hoaëc khuyeán khích chaùu troø chuyeän vôùi caùc chuyeân gia tö vaán höôùng nghieäp ôû tröôøng. Hoaëc baïn cuõng
coù theå khuyeán khích con mình noi theo göông cuûa Samuel, moät nhaø tieân tri ngöôøi Do Thaùi. Khi ôû tuoåi vò
thaønh nieân, oâng ñaõ keâu goïi söï chæ ñöôøng cuûa Thöôïng Ñeá vaø noùi raèng: “Xin haõy noùi, vì con chieân cuûa Ngaøi
ñang laéng nghe”. Coù theå thaáy, nhöõng ngöôøi laøm neân nghieäp lôùn chính laø nhöõng ngöôøi coù theå caûm nhaän ñöôïc
tieáng goïi cuûa thaàn thaùnh vaø ñi theo tieáng goïi ñoù.
Treân ñaây laø nhöõng thöû thaùch maø baát kyø theá heä treû vò thaønh nieân naøo cuõng phaûi ñoái maët. Nhöng ngaøy
nay, treû ôû ñoä tuoåi naøy ñang soáng trong moät theá giôùi raát khaùc so vôùi theá giôùi maø cha meï hoï ñaõ soáng. Theo ñoù,
giöõa nhöõng theá heä toàn taïi moät hoá saâu ngaên caùch lôùn. Hoá saâu ngaên caùch ñoù chính laø boái caûnh vaên hoùa hieän
ñaïi. Nhöng nhöõng khaùc bieät vaên hoùa naøy laø gì?
Naêm khaùc bieät cô baûn
1. Coâng ngheä
Moät trong nhöõng khoù khaên maø treû vò thaønh nieân ngaøy nay phaûi ñoái maët chính laø vieäc hoï ñaõ lôùn leân
trong moät theá giôùi cuûa coâng ngheä cao. Coù theå tröôùc ñaây, cha meï cuûa hoï ñaõ lôùn leân vôùi ñieän thoaïi, radio vaø
truyeàn hình, nhöng ngaøy nay, vôùi söï xuaát hieän cuûa truyeàn hình veä tinh vaø truyeàn hình caùp, theá giôùi ñaõ môû
roäng ra tröôùc maét treû vaø taïo neân söï keát noái toaøn caàu vôùi raát nhieàu loaïi hình giaûi trí ñaëc bieät. Tuy vaäy, treû vò
thaønh nieân ngaøy nay khoâng bò giôùi haïn bôûi nhöõng phöông tieän vaø chöông trình coá ñònh. Vôùi nhöõng chieác
maùy nghe nhaïc tieän lôïi beân mình, hoï coù theå nghe moïi baøi haùt maø hoï yeâu thích, baát keå luùc naøo hay ôû ñaâu.
Giôùi treû ngaøy nay lôùn leân cuøng nhöõng chieác maùy vi tính. Internet ñaõ keát noái treû vôùi theá giôùi beân
ngoaøi cuøng nhöõng aûnh höôûng caû tích cöïc laãn tieâu cöïc. Beân caïnh vieäc giuùp treû naém baét nhanh choùng nhöõng
thoâng tin giaûi trí, noù coøn cho pheùp treû giao tieáp vôùi baïn beø moät caùch thuaän tieän, nhaát laø trong vieäc thaûo luaän
caùc yù töôûng. Moät cuoäc khaûo saùt gaàn ñaây cho thaáy thôøi gian treû vò thaønh nieân söû duïng maïng internet ñeå taùn
gaãu vaø tìm kieám thoâng tin nhieàu hôn raát nhieàu laàn so vôùi thôøi gian chuùng laøm baøi taäp ôû nhaø. Treân thöïc teá,
nhöõng thieát bò coâng ngheä naøy ñaõ keát noái giôùi treû vôùi theá giôùi vaø ñaët treû vaøo moät moâi tröôøng vaên hoùa vöôït xa
nhöõng gì cha meï hoï töøng mô ñeán.
2. Söï hieåu bieát vaø tieáp caän tröïc tieáp vôùi vaán ñeà baïo löïc
Khaùc bieät vaên hoùa thöù hai chính laø vieäc ngaøy nay, giôùi treû lôùn leân vôùi quaù nhieàu hieåu bieát veà caùc
haønh vi baïo löïc. Ñieàu ñaùng noùi laø moät phaàn söï hieåu bieát naøy laïi ñeán töø nhöõng tieán boä veà kyõ thuaät, coâng
ngheä. Thaät vaäy, baïo löïc xuaát hieän treân phöông tieän truyeàn thoâng ngaøy moät nhieàu. Phim aûnh, truyeän tranh…
chöùa ñaày nhöõng caûnh baïo löïc. Theo keát quaû moät cuoäc khaûo saùt cuûa toå chöùc Gallup, 36% treû vò thaønh nieân ñaõ
töøng xem phim hoaëc ñoïc nhöõng cuoán truyeän coù nhieàu noäi dung baïo löïc; 8/10 treû vò thaønh nieân ñaõ noùi vôùi toå
chöùc Gallup raèng chuùng “khoâng gaëp raéc roái gì khi xem nhöõng boä phim hay ñoïc nhöõng cuoán truyeän baïo löïc”.
Tuy nhieân, 53% trong soá treû ñoù ñoàng yù raèng “baïo löïc treân truyeàn hình vaø phim aûnh ñaõ truyeàn taûi nhöõng
thoâng ñieäp sai traùi ñeán giôùi treû”. Cuõng trong cuoäc khaûo saùt ñoù, 65% treû vò thaønh nieân cho raèng “phim aûnh vaø
truyeàn hình coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán quan ñieåm cuûa giôùi treû ngaøy nay”.
Ñieàu ñaùng lo ngaïi laø ngaøy nay, vaán ñeà baïo löïc khoâng chæ toàn taïi treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng
maø ñaõ trôû thaønh vaán ñeà ñaùng baùo ñoäng trong giôùi treû. Nhieàu treû vò thaønh nieân ñaõ töøng laø naïn nhaân vaø thaäm
chí laø thuû phaïm tröïc tieáp gaây ra caùc caûnh baïo löïc, keå caû gieát ngöôøi. Trong voøng 30 naêm qua, trong khi tyû leä
phaïm toäi treân toaøn nöôùc Myõ khoâng maáy thay ñoåi thì tyû leä phaïm toäi ôû giôùi treû ngaøy caøng coù xu höôùng gia
taêng. Giai ñoaïn taêng maïnh nhaát laø töø giöõa thaäp nieân 80 ñeán giöõa thaäp nieân 90, khi maø soá vuï phaïm toäi ôû giôùi
treû taêng ñeán 168%. Maëc duø tyû leä naøy ñaõ giaûm ñi trong nhöõng naêm gaàn ñaây nhöng ôû Myõ cuõng nhö nhieàu
quoác gia khaùc, vaán ñeà baïo löïc trong giôùi treû vaãn coøn laø moät thaùch thöùc lôùn.
3. Gia ñình tan vôõ
Yeáu toá vaên hoùa thöù ba coù aûnh höôûng ñeán giôùi treû ngaøy nay chính laø söï tan vôõ gia ñình. Sau nhieàu
naêm ñieàu tra nghieân cöùu, caùc nhaø xaõ hoäi hoïc ñaõ keát luaän raèng: “Ngaøy nay, caùc moâ hình gia ñình trong xaõ hoäi
trôû neân ñaõ trôû neân ña daïng: coù nhöõng gia ñình coù ngöôøi cha ñi laøm khi ngöôøi meï ôû nhaø laøm noäi trôï; coù nhöõng
gia ñình caû ngöôøi cha laãn ngöôøi meï ñeàu ñi laøm; coù gia ñình chæ coù cha hoaëc meï; coù gia ñình thì ngöôøi cha vaø
ngöôøi meï khoâng coù ñaêng kyù keát hoân vôùi nhau… Beân caïnh ñoù, nhöõng cuoäc hoân nhaân thöù hai ñaõ mang nhöõng
ñöùa treû xa laï laïi vôùi nhau; hay nhöõng caëp khoâng coù con quyeát ñònh xin con nuoâi... Chuùng ta ñang soáng trong
thôøi kyø coù nhieàu thay ñoåi veà cuoäc soáng gia ñình”.
Thöïc teá laø phaàn lôùn treû vò thaønh nieân ngaøy nay ñeàu lôùn leân trong gia ñình haït nhaân chæ bao goàm cha
meï vaø con caùi - chöù khoâng phaûi trong ñaïi gia ñình coù caû oâng, baø, coâ, chuù, vaø nhöõng ngöôøi hoï haøng khaùc nhö
caùc theá heä tröôùc. Vôùi tính löu ñoäng cuûa mình, ngaøy caøng nhieàu gia ñình haït nhaân soáng xa ñaïi gia ñình. Vaø
neáu tröôùc kia caùc gia ñình laùng gieàng thöôøng luaân phieân troâng chöøng con caùi cho nhau thì ngaøy nay, cuoäc
soáng baän roän khieán hoï hieám khi coù cô hoäi laøm ñieàu ñoù. Nhöõng aûnh höôûng tích cöïc beân ngoaøi gia ñình ñoái
vôùi treû ngaøy caøng ít daàn.
James Comer, giaùm ñoác Trung taâm Treû em Yale, nhìn nhaän taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa söï thu heïp naøy.
Khi nhaéc veà thôøi nieân thieáu cuûa mình, Comer ñaõ noùi: “Thöôøng coù ít nhaát naêm ngöôøi baïn thaân cuûa cha meï toâi
bieát veà nhöõng vieäc laøm sai traùi cuûa toâi vaø saün saøng baùo cho cha meï toâi. Nhöng ngaøy nay, caùc baïn treû khoâng
coøn nhaän ñöôïc nhöõng söï quan taâm nhö vaäy nöõa”. Neáu nhö tröôùc ñaây, tuoåi vò thaønh nieân coù theå tin caäy vaøo
ñaïi gia ñình, vaøo nhöõng ngöôøi haøng xoùm toát, vaøo nhaø tröôøng vaø caùc nhoùm hoaït ñoäng coäng ñoàng, thì ngaøy
nay, treû vò thaønh nieân thöôøng khoâng coù ñöôïc nhöõng maïng löôùi hoã trôï naøy.
4. Söï hieåu bieát vaø tieáp caän tröïc tieáp vôùi vaán ñeà tình duïc
Moät khaùc bieät khaùc laø ngaøy nay, vaán ñeà tình duïc coâng khai ñang trôû neân phoå bieán trong giôùi treû. Neáu
tröôùc ñaây, caùc theá heä treû duø choáng ñoái laïi quan ñieåm coå huû cuûa cha meï veà tình duïc vaø hoân nhaân thì hoï vaãn
nhôù nhöõng quy taéc cuûa vaán ñeà naøy vaø caûm thaáy toäi loãi khi vi phaïm chuùng. Nhöng giôùi treû ngaøy nay lôùn leân
trong moät theá giôùi môû vaø phim aûnh, saùch baùo, truyeàn thoâng … ñeàu ñeà caäp ñeá ñeà taøi naøy moät caùch coâng khai
vaø thaúng thaén. Do ñoù, phaàn lôùn treû vò thaønh nieân ñeàu coù kieán thöùc veà vaán ñeà naøy hoaëc ñaõ bieát ñeán vieäc
quan heä tình duïc. Ñieàu ñaùng noùi laø nhöõng baïn treû töøng laøm vieäc naøy thöôøng caûm thaáy mình bò laïm duïng vaø
troáng roãng. Trong khi ñoù, nhöõng treû khoâng bieát ñeán tình duïc laïi bò daøy voø vôùi nhöõng suy nghó nhö: “Lieäu
mình coù ñang boû lôõ moät ñieàu gì ñoù quan troïng hay khoâng? Lieäu mình coù vaán ñeà gì khoâng?”.
Ngoaøi ra, ngaøy nay, vaán ñeà soáng thöû vaø quan heä ñoàng tính cuõng trôû thaønh ñeà taøi phoå bieán trong giôùi
treû. Vì theá, coù theå noùi, ñaây thaät söï laø moät thaùch thöùc lôùn maø treû vò thaønh nieân phaûi traûi qua.
5. Caùc giaù trò ñaïo ñöùc vaø toân giaùo
Khaùc bieät cuoái cuøng maø treû vò thaønh nieân ngaøy nay phaûi ñoái maët chính laø vieäc hoï ñang lôùn leân trong
moät theá giôùi coù nhieàu bieán ñoäng veà toân giaùo vaø ñaïo ñöùc. Trong moät cuoäc khaûo saùt vaøo nhöõng naêm 1990,
nhoùm Nghieân cöùu Barna nhaän thaáy raèng 91% treû vò thaønh nieân ñoàng yù vôùi quan ñieåm: “Coù theå ñieàu naøy
ñuùng vôùi ngöôøi naøy nhöng laïi khoâng ñuùng vôùi ngöôøi khaùc trong tröôøng hôïp töông töï”. Vaø 80% ñoàng yù vôùi
quan nieäm: “Chaân lyù cuûa moãi ngöôøi laø khaùc nhau; vaø khoâng ai coù theå chaéc chaén raèng ñieàu hoï bieát laø hoaøn
toaøn ñuùng caû”. Ñieàu ñaùng noùi laø coù ñeán 57% treû vò thaønh nieân ñaõ tin raèng “noùi doái ñoâi khi laø caàn thieát”.
Tuoåi vò thaønh nieân luoân laø giai ñoaïn tìm hieåu veà toân giaùo, tín ngöôõng cuøng nhöõng vaán ñeà veà ñaïo ñöùc.
Caùc treû vò thaønh nieân thöôøng ñaët nhieàu caâu hoûi xoay quanh ñeà taøi naøy.
Cha meï COÙ THEÅ höôùng daãn
Moät ñieàu ñaùng möøng laø ngaøy nay, treû vò thaønh nieân luoân bieát tìm kieám söï chæ daãn vaø hoã trôï töø phía
cha meï. Trong moät cuoäc khaûo saùt gaàn ñaây, nhieàu treû ñaõ cho bieát cha meï coù aûnh höôûng ñeán hoï trong nhöõng
vaán ñeà sau: laøm baøi taäp veà nhaø, tham döï leã hoäi, tham gia tieäc tuøng vôùi baïn beø. Ngoaøi ra, cha meï cuõng ñoùng
vai troø quan troïng trong vieäc ñònh höôùng töông lai hay ngheà nghieäp cuûa caùc em. Trong khi ñoù, baïn beø laïi coù
aûnh höôûng ñeán caùc em trong quyeát ñònh lieân quan ñeán caùc vaán ñeà tröôùc maét nhö vieäc cuùp hoïc, heïn hoø, kieåu
toùc, quaàn aùo…
Trong cuoäc khaûo saùt, khi ñöôïc hoûi: “Ai laø ngöôøi coù aûnh höôûng nhieàu nhaát ñeán quyeát ñònh cuûa baïn?
Cha meï hay baïn beø?”, thì caâu traû lôøi maø caùc nhaø nghieân cöùu nhaän ñöôïc nhieàu nhaát töø phía caùc baïn treû chính
laø cha meï. Quaû thaät, duø giai ñoaïn naøy treû vò thaønh nieân chòu nhieàu aûnh höôûng cuûa baïn beø trong moät soá vaán
ñeà caù nhaân, nhöng xeùt moät caùch toaøn dieän, cha meï vaãn coù aûnh höôûng chuû yeáu ñeán suy nghó, haønh ñoäng cuûa
treû. Vaø nhöõng chöông sau cuûa cuoán saùch seõ giuùp caùc baäc cha meï hoïc caùch ñaùp öùng nhu caàu tình caûm cuûa
con em, töø ñoù taïo ra taàm aûnh höôûng tích cöïc trong nhöõng lónh vöïc khaùc cuûa cuoäc soáng treû vò thaønh nieân.
Chöông 2
TAÀM QUAN TROÏNG CUÛA TÌNH YEÂU TÖØ CHA MEÏ
Becky, baø meï cuûa hai ñöùa con ñang chuaån bò böôùc vaøo tuoåi vò thaønh nieân, ñaõ taâm söï vôùi toâi baèng
gioïng lo laéng: “Tieán só Chapman, toâi lo quaù! Con trai toâi naêm nay 13 tuoåi vaø con gaùi toâi ñaõ ñöôïc 11 tuoåi. Toâi
thöôøng xuyeân ñoïc nhöõng cuoán saùch noùi veà tuoåi vò thaønh nieân vaø caûm thaáy lo laéng heát söùc. Coù veû nhö ngaøy
nay, haàu heát treû vò thaønh nieân ñeàu quan heä tình duïc vaø söû duïng chaát kích thích. Chaúng leõ moïi chuyeän toài teä
ñeán nhö vaäy sao?”. Trong suoát buoåi noùi chuyeän, Becky khoâng ngöøng ñaët caâu hoûi veà vaán ñeà taâm sinh lyù cuûa
giôùi treû. Cuoái cuøng, coâ noùi: “Tröôùc ñaây, toâi ñaõ nghó mình seõ töï daïy cho caùc con veà vaán ñeà taâm sinh lyù tuoåi
daäy thì, nhöng giôø ñaây toâi ñang baên khoaên veà quyeát ñònh ñoù. Toâi khoâng bieát lieäu mình coù khaû naêng ñeå laøm
vieäc ñoù hay khoâng nöõa”.
Toâi ñaõ gaëp raát nhieàu tröôøng hôïp töông töï nhö Becky. Sau khi ñoïc saùch baùo, xem truyeàn hình veà ñeà
taøi nuoâi daïy treû vò thaønh nieân, raát nhieàu baäc phuï huynh toû ra baên khoaên vaø sôï haõi. Neáu baïn cuõng ñang coù
cuøng caûm giaùc nhö hoï thì toâi tin chöông naøy seõ giuùp baïn giaûm thieåu söï lo laéng vaø ñuû töï tin ñeå chuû ñoäng giuùp
ñôõ con em mình.
Caäu beù Brad ñaõ ôû laïi vaên phoøng cuûa toâi nhö yeâu caàu cuûa cha meï caäu. Brad ñi ñoâi giaày xaêng ñan maøu
ñaát, maëc moät chieác quaàn nhieàu tuùi vaø chieác aùo thun cuûa caäu in doøng chöõ: “Töï do laø coù taát caû keïo haït ñaäu maø
baïn muoán”. Toâi thaät söï baát ngôø khi thaáy caäu beù chaêm chuù laéng nghe nhöõng caâu hoûi cuûa toâi vaø thoaûi maùi
chia seû suy nghó vaø caûm giaùc cuûa caäu.
Tröôùc ñoù, cha meï cuûa Brad phaøn naøn vôùi toâi raèng caäu beù ñaõ trôû neân baát trò vaø laùo xöôïc. Brad ñaõ doïa
seõ boû nhaø ra ñi vaø chính lôøi ñe doïa ñoù ñaõ khieán cha meï caäu nhaát quyeát ñöa caäu ñeán vaên phoøng cuûa toâi. Cha
caäu taâm söï: “Raát coù theå thaèng beù seõ laøm vieäc ñoù. Thaèng beù chöa bao giôø tieáp xuùc ngöôøi laï neân chuùng toâi lo laø
noù seõ gaëp phaûi boïn löøa gaït”.
“Vôï choàng toâi ñaõ coá gaéng noùi chuyeän vôùi Brad,” – Meï caäu beù tieáp lôøi. – “nhöng coù veû nhö chuùng toâi
luoân baát hoøa vôùi nhau, ñeå roài khi khoâng giöõ ñöôïc bình tónh, chuùng toâi ñaõ noùi ra nhöõng ñieàu khoâng neân noùi. Duø
sau ñoù chuùng toâi ñaõ xin loãi Brad vaø coá gaéng giuùp ñôõ chaùu nhöng Brad laïi toû ra raát quaù quaét moãi khi chuùng
toâi khoâng ñoàng yù vôùi noù”.
Sau phaàn giôùi thieäu ngaén goïn, toâi quaû quyeát vôùi Brad raèng vai troø cuûa toâi khoâng phaûi laø noùi cho caäu
bieát vieäc caäu neân laøm maø chæ coù theå giuùp caäu vaø cha meï hieåu nhau hôn maø thoâi. Vì muoán keát baïn vôùi Brad,
toâi quyeát ñònh baét ñaàu caâu chuyeän töø nhöõng vaán ñeà hieän taïi thay vì luïc loïi quaù khöù. Toâi noùi vôùi Brad:
- Cha meï chaùu noùi raèng chaùu ñang nghó ñeán chuyeän boû nhaø ñi. Lieäu chaùu coù theå noùi cho chuù bieát veà
chuyeän ñoù khoâng?
- Chaùu khoâng coù yù ñònh boû nhaø ñi ngay baây giôø. - Brad noùi, laéc ñaàu nguaày nguaäy. - Chaùu chæ boû nhaø
ñi khi khoâng ai chòu laéng nghe chaùu nöõa thoâi.
- Chaùu nghó chaùu seõ theá naøo khi boû nhaø ñi? - Toâi hoûi. - Chaùu coù töôûng töôïng cuoäc soáng cuûa mình seõ
nhö theá naøo neáu khoâng soáng chung vôùi cha meï khoâng?
- Chaùu seõ ñöôïc töï do laøm nhöõng ñieàu chaùu muoán. - Brad noùi. - Chaùu seõ khoâng phaûi tranh caõi vôùi cha
meï veà nhöõng ñieàu nhoû nhaët nöõa. Ñoù laø lyù do khieán chaùu khoâng muoán soáng ôû nhaø.
Toâi bieát Brad ñaõ bò toån thöông vì nhöõng töø ngöõ tieâu cöïc vaø ñieàu ñoù chöùùng toû ngoân ngöõ yeâu thöông cô
baûn cuûa caäu beù laø lôøi khen ngôïi. Ñaây laø ñieàu thöôøng thaáy ôû haàu heát treû vò thaønh nieân.
- Chaùu coù cho raèng cha meï chaùu yeâu thöông chaùu khoâng? - Toâi hoûi.
Brad döøng laïi moät chuùt vaø noùi:
- Chaùu bieát laø cha meï yeâu thöông chaùu nhöng khoâng hieåu sao thænh thoaûng chaùu khoâng caûm nhaän
ñöôïc ñieàu ñoù, nhaát laø trong nhöõng naêm gaàn ñaây.
- Khi chaùu coøn nhoû, cha meï ñaõ theå hieän tình yeâu thöông vôùi chaùu nhö theá naøo?
- Hoï ñaõ noùi raèng chaùu thaät tuyeät vôøi. - Caäu beù noùi vôùi nuï cöôøi haõnh dieän. - Nhöng chaùu nghó haún baây
giôø hoï ñaõ thay ñoåi suy nghó roài.
- Theá chaùu coù nhôù moät vaøi ñieàu toát ñeïp maø cha meï noùi vôùi chaùu khoâng?
- Coù aï. Moät laàn, khi ñeán xem chaùu thi ñaáu cho moät ñoäi boùng treû, cha chaùu ñaõ noùi raèng chaùu laø caàu
thuû tuyeät vôøi nhaát maø oâng töøng bieát. Vaø oâng coøn noùi moät ngaøy naøo ñoù chaùu coù theå chôi boùng chuyeân nghieäp
neáu chaùu muoán.
- Chaùu coù chôi boùng ôû tröôøng trung hoïc khoâng?
Brad ñaùp lôøi toâi baèng moät caùi gaät ñaàu.
- Chaùu chôi ñöôïc nhöng chaùu khoâng nghó mình chôi gioûi ñeán möùc ñoä nhö vaäy.
Khi toâi yeâu caàu Brad nhôù laïi nhöõng ñieàu tích cöïc maø meï caäu ñaõ noùi vôùi caäu khi coøn nhoû, Brad ñaõ traû
lôøi:
- Meï luoân noùi raèng “Meï yeâu con, meï yeâu con raát nhieàu”. Duø ñoâi luùc chaùu nghó meï khoâng thaønh thaät
nhöng noù vaãn khieán chaùu caûm thaáy haïnh phuùc.
- Meï vaãn coøn noùi nhöõng töø ñoù vôùi chaùu chöù?
- Gaàn ñaây thì khoâng. Ñieàu duy nhaát maø meï laøm baây giôø laø pheâ phaùn chaùu.
- Vaäy meï noùi gì khi pheâ phaùn chaùu?
- Toái hoâm qua, meï chaùu ñaõ noùi raèng chaùu voâ traùch nhieäm. Meï coøn noùi raèng chaùu caåu thaû vaø khoâng
bieát leã pheùp.
- Vaäy chaùu coù theá khoâng? - Toâi doø hoûi.
- Chaùu nghó laø chaùu coù caåu thaû. - Caäu beù chaàm chaäm traû lôøi. - Nhöng chaùu ñaõ khoâng voâ leã neáu cha
meï khoâng theo doõi chaùu suoát ngaøy nhö vaäy.
- Cha meï coøn pheâ phaùn chaùu ñieàu gì nöõa khoâng?
- Moïi thöù. Hoï noùi chaùu daønh quaù nhieàu thôøi gian ñeå noùi chuyeän ñieän thoaïi vôùi baïn beø; khoâng veà nhaø
ñuùng giôø; khoâng goïi ñieän thoaïi baùo khi veà treã; khoâng daønh ñuû thôøi gian ñeå laøm baøi taäp veà nhaø; khoâng hoïc
haønh nghieâm tuùc ôû tröôøng… Nhö chaùu noùi ñaáy, moïi thöù chaùu laøm ñeàu khieán hoï phieàn loøng.
- Vôùi taát caû nhöõng phaùn xeùt ñoù, chaùu caûm thaáy nhö theá naøo veà cha meï cuûa mình?
- Coù leõ chaùu seõ tìm caùch thoaùt khoûi hoï vaøo moät ngaøy naøo ñoù. - Brad noùi. - Chaùu ñaõ quaù meät moûi vôùi
nhöõng cuoäc caõi vaõ thöôøng xuyeân vaø keùo daøi naøy. Sao cha meï khoâng ñeå chaùu ñöôïc laø chính chaùu cô chöù?
Chaùu khoâng nghó mình toài teä ñeán vaäy. Chaùu chæ mong hoï ñeå chaùu ñöôïc töï do thoâi.
- Chaùu seõ laøm gì neáu ñieàu ñoù xaûy ra?
- Chaùu khoâng bieát. - Brad noùi. - Coù theå chaùu seõ haønh ñoäng nhö nhöõng ñöùa khaùc. Nhöng chaùu seõ
khoâng laøm nhöõng vieäc ngu ngoác nhö nghieän huùt hay tham gia caùc troø baïo löïc. Chaùu bieát cha meï luoân lo
laéng veà nhöõng ñieàu naøy vaø cho raèng taát caû treû vò thaønh nieân ñeàu nhö vaäy. Nhöng chaùu khoâng ngoác ñeán möùc
ñoù. Sao hoï khoâng theå tin chaùu cô chöù?
Caûm giaùc troáng roãng
Sau ba buoåi troø chuyeän vôùi Brad, toâi keát luaän raèng caäu beù hoaøn toaøn bình thöôøng veà taâm lyù. Vaán ñeà
maø caäu ñang ñoái maët chính laø vieäc caäu thieáu thoán tình caûm, xuaát phaùt töø vieäc cha meï caäu ñaõ ngöøng noùi vôùi
caäu baèng ngoân ngöõ yeâu thöông. Tröôùc ñaây, khi coøn beù, Brad thöôøng nhaän ñöôïc nhöõng lôøi khen ngôïi vaø yeâu
thöông cuûa cha meï vaø chuùng ñaõ trôû thaønh nhöõng kyù öùc toát ñeïp trong loøng caäu beù. Nhöng giôø ñaây, trong suy
nghó cuûa caäu, taát caû ñaõ thay ñoåi bôûi vì ñieàu caäu nghe ñöôïc chæ laø nhöõng lôøi noùi caám ñoaùn. Nhöõng gì caäu caûm
nhaän ñöôïc luùc naøy laø söï haét huûi. Chieác bình chöùa tình caûm yeâu thöông cuûa Brad ñaày traøn khi caäu coøn nhoû vaø
ñaõ troáng roãng khi caäu böôùc sang tuoåi vò thaønh nieân.
Toâi chia seû vôùi Brad nhöõng suy nghó cuûa toâi veà vaán ñeà cuûa caäu. Toâi giaûi thích vôùi caäu raèng taát caû
chuùng ta ñeàu coù moät bình chöùa tình caûm yeâu thöông. Khi chieác bình ñoù ñaày – töùc laø khi ta caûm thaáy mình
ñöôïc nhöõng ngöôøi quan troïng trong cuoäc ñôøi mình yeâu thöông – thì cuoäc soáng cuûa ta luoân trôû neân töôi ñeïp.
Khi ñoù, ta coù theå thaûo luaän nhöõng khaùc bieät cuûa mình theo höôùng tích cöïc. Nhöng khi chieác bình yeâu thöông
cuûa ta troáng roãng, nghóa laø khi ta caûm thaáy mình bò haét huûi, thì vieäc thaûo luaän nhöõng khaùc bieät maø khoâng caõi
vaõ hay noùi xaáu nhau laø ñieàu raát khoù. Toâi noùi vôùi Brad raèng cha meï cuûa caäu cuõng coù bình chöùa tình caûm yeâu
thöông cuûa rieâng hoï vaø cuõng nhö caäu, giôø ñaây, chieác bình tình caûm cuûa hoï ñaõ caïn kieät.
Toâi noùi vôùi Brad: “Khi tình caûm trong chieác bình yeâu thöông cuûa cha meï chaùu caïn ñi, hoï seõ coù nhöõng
lôøi noùi hoaëc haønh ñoäng khoâng toát ñoái vôùi chaùu”. Toâi quaû quyeát vôùi Brad raèng taát caû ñieàu ñoù coù theå thay ñoåi
ñöôïc vaø moái quan heä giöõa caäu vaø cha meï coù theå tích cöïc nhö tröôùc. Toâi coøn khaúng ñònh vôùi Brad raèng ba
naêm tieáp theo seõ laø ba naêm ñeïp nhaát cuoäc ñôøi caäu, vaø khi caäu ñaõ vaøo ñaïi hoïc vaø soáng xa nhaø thì coù theå caäu
seõ thaáy nhôù cha meï raát nhieàu. Brad cöôøi ñaùp: “Chaùu seõ thích ñieàu ñoù!”.
Toâi höùa vôùi Brad seõ tìm caùch giuùp cha meï caäu hieåu ñöôïc nhöõng ñieàu toâi ñaõ noùi vôùi caäu ñoàng thôøi
“khích” caäu baøy toû tình yeâu cuûa caäu vôùi cha meï, baát keå caûm giaùc teä haïi maø caäu caûm thaáy veà hoï luùc naøy.
- Tình yeâu luoân laø moät löïa choïn ñuùng. - Toâi noùi. - Vaø chuù nghóa raèng neáu choïn noù, chaùu seõ tìm ra
caùch giaûi quyeát hôïp lyù nhaát cho vaán ñeà cuûa mình. Haõy nhôù raèng tình yeâu, chöù khoâng phaûi loøng caêm gheùt, laø
baïn ñoàng haønh vôùi hoøa bình.
Brad gaät ñaàu, mæm cöôøi vaø noùi:
- Vaâng!
- Sau saùu tuaàn, töùc laø khoaûng thôøi gian chuù duøng ñeå noùi chuyeän vôùi cha meï chaùu, hai chuù chaùu ta seõ
gaëp nhau laàn nöõa vaø xem moïi vieäc tieán trieån theá naøo. - Toâi ñeà nghò.
- Vaâng!
Brad traû lôøi vaø chaøo taïm bieät toâi.
Nhöõng ñieàu toâi trao ñoåi vôùi cha meï cuûa Brad cuõng laø ñieàu toâi muoán truyeàn ñaït ñeán caùc baïn trong
phaàn coøn laïi cuûa chöông naøy. Cuõng gioáng nhö caùc baïn, cha meï cuûa Brad laø nhöõng baäc cha meï raát taän taâm.
Hoï ñaõ hoaøn thaønh xuaát saéc vai troø cuûa mình trong suoát möôøi hai naêm ñaàu ñôøi cuûa con trai mình. Nhöng khi
con hoï böôùc vaøo giai ñoaïn tuoåi vò thaønh nieân, hoï ñaõ khoâng ñeå yù ñeán nhöõng thay ñoåi cuûa noù. Hoï caûm thaáy
heát söùc khoù khaên trong vieäc giöõ con thuyeàn laøm cha meï cuûa mình khoâng bò chìm khi va vaøo nhöõng taûng ñaù
xuaát hieän trong doøng chaûy taâm hoàn treû vò thaønh nieân.
Ñoái xöû vôùi treû vò thaønh nieân ñuùng vôùi taâm lyù löùa tuoåi
Nhieàu baäc cha meï tieáp tuïc duy trì phöông phaùp nuoâi daïy con maø hoï ñaõ aùp duïng thaønh coâng tröôùc
ñaây, baát chaáp vieäc con caùi hoï ñaõ trôû thaønh treû vò thaønh nieân. Ñaây laø moät sai laàm raát nghieâm troïng bôûi luùc
naøy, con caùi cuûa hoï khoâng coøn laø treû con nöõa. Chuùng ñang trong thôøi kyø quaù ñoä thaønh ngöôøi lôùn. Luùc naøy,
giai ñieäu quan troïng nhaát vang leân trong suy nghó cuûa treû chính laø söï ñoäc laäp vaø ñònh hình ñöôïc caù tính cuûa
baûn thaân. Giai ñieäu naøy phaûi ñöôïc hoøa aâm vôùi taát caû nhöõng thay ñoåi sinh lyù, tình caûm vaø tinh thaàn dieãn ra
beân trong treû. Khi caùc baäc cha meï khoâng hieåu ñöôïc nhöõng giai ñieäu naøy, maâu thuaãn naûy sinh giöõa hai theá
heä laø ñieàu khoâng theå khoâng traùnh khoûi.
Xung ñoät taát yeáu seõ xaûy ra khi caû hai khoâng tìm ñöôïc tieáng noùi chung. Ñieàu naøy thöôøng taùc ñoäng
tieâu cöïc ñeán ñôøi soáng tinh thaàn, tình caûm cuûa treû vò thaønh nieân. Keát quaû cuûa nhöõng cuoäc tranh caõi naøy laø
khoaûng caùch giöõa cha meï vaø con caùi ngaøy caøng xa. Vì theá, lôøi khuyeân maø toâi daønh cho caùc baäc phuï huynh
laø haõy thay ñoåi caùch nhìn nhaän veà con caùi cuûa baïn. Coù theå khi coøn nhoû, con baïn caûm thaáy an toaøn trong tình
yeâu thöông noàng aám cuûa baïn nhöng giôø ñaây, taâm hoàn chuùng ñang coù nhöõng bieán ñoäng lôùn vaø chieác bình
yeâu thöông cuûa chuùng ñang coù nguy cô bò ñoå vôõ. Coù theå yù ñònh nuoâi daïy cuûa baïn laø toát ñeïp nhöng keát quaû
maø baïn thu ñöôïc laïi khoâng nhö mong muoán. Vì theá, baïn haõy thay ñoåi höôùng ñi, neáu khoâng, moïi chuyeän seõ
caøng trôû neân toài teä.
Thaät may, raát nhieàu baäc cha meï ñaõ laøm ñöôïc ñieàu maø cha meï cuûa Brad ñaõ laøm – nhaän ra sai laàm vaø
kòp thôøi söûa chöõa. Toâi ñaõ giaûi thích vôùi cha meï Brad veà ngoân ngöõ yeâu thöông chính cuûa caäu beù cuõng nhö
ñieàu maø hoï ñaõ laøm ñöôïc tröôùc ñaây. Tuy nhieân, trong thôøi gian gaàn ñaây, khi Brad böôùc vaøo giai ñoaïn tuoåi vò
thaønh nieân, hoï ñaõ thay nhöõng lôøi khaúng ñònh yeâu thöông baèng nhöõng lôøi keát toäi, thay nhöõng lôøi chaáp nhaän
baèng nhöõng lôøi töø choái. Theo ñoù, hoï khoâng chæ laøm caïn kieät chieác bình yeâu thöông cuûa Brad maø hoï coøn ñoå
ñaày noù baèng söï oaùn giaän.
Sau khi moïi vieäc ñaõ ñöôïc saùng toû, cha cuûa Brad noùi vôùi toâi: “Giôø thì toâi hieåu ñieàu gì ñaõ xaûy ra roài.
Nhöng chuùng toâi phaûi söûa chöõa nhö theá naøo ñaây?”. Toâi thaät söï vui möøng tröôùc caâu hoûi naøy cuûa oâng, bôûi vì
moät khi ñaõ muoán hoïc hoûi thì con ngöôøi nhaát ñònh seõ laøm ñöôïc!
Haõy yeâu thöông vaø chaáp nhaän con treû
Böôùc ñaàu tieân maø toâi ñeà nghò vôùi cha meï Brad laø hay daäp taét ngoïn löûa keát toäi. Keá tieáp, haõy toå chöùc
moät buoåi hoïp maët gia ñình vaø côûi môû chia seû vôùi Brad noãi loøng cuûa mình. Treân heát, toâi khuyeân hoï haõy noùi
vôùi Brad veà tình yeâu thöông maø hoï daønh cho caäu beù cuõng nhö vieäc hoï seõ luoân yeâu thöông chaùu, baát keå
nhöõng gì chaùu ñaõ laøm.
Tieáp theo, toâi khuyeân cha meï cuûa Brad haõy caån thaän tröôùc khi ñöa ra caùc chæ daãn.
- Haõy ñeå chaùu bieát raèng anh chò muoán hoïc caùch laøm vieäc vôùi chaùu qua nhöõng cuoäc troø chuyeän côûi
môû. Haõy noùi vôùi chaùu raèng: “Brad! Cha meï muoán ñoái xöû vôùi con nhö moät ngöôøi ñaøn oâng; toân troïng yù kieán vaø
caûm xuùc cuûa con. Nhöng ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy ñoøi hoûi raát nhieàu thôøi gian vaø ñoâi luùc chuùng ta seõ maéc phaûi sai
laàm trong quaù trình thöïc hieän noù. Tuy vaäy, cha meï muoán noùi vôùi con raèng, cha meï ñang coá gaéng trôû thaønh
nhöõng baäc cha meï toát nhaát cuûa con”.
Cha meï cuûa Brad ñaõ laøm theo lôøi khuyeân cuûa toâi. Moät thôøi gian sau, hoï ñaõ keå vôùi toâi veà cuoäc hoïp
gia ñình laàn ñoù vaø cho bieát noù ñaõ taïo neân moät böôùc ngoaët quan troïng trong moái quan heä giöõa hoï vaø Brad.
Duø khoâng quaù laïc quan veà khaû naêng thay ñoåi cuûa hoï nhöng Brad ñaõ bieát tha thöù cho nhöõng sai laàm maø hoï
ñaõ phaïm phaûi.
Toâi bieát haún khoâng ít baïn seõ phaûn ñoái raèng: “Neáu khoâng chæ ra nhöõng haønh vi sai traùi cuûa con em
chuùng ta thì laøm sao ta daïy doã chuùng ñöôïc?”. Moät baø meï ñaõ noùi vôùi toâi: “Tieán só Chapman, coù phaûi oâng ñeà
nghò chuùng toâi neân ñeå cho con chuùng toâi laøm baát kyø ñieàu gì maø chuùng muoán?”. Toâi traû lôøi: “Dó nhieân laø
khoâng”. Treû vò thaønh nieân luoân caàn nhöõng giôùi haïn vaø caùc baäc cha meï neân ñaët ra cho chuùng nhöõng giôùi haïn
caàn thieát. Nhöng beân caïnh vieäc ra leänh, chuùng ta coøn coù moät caùch hay hôn ñeå thuùc ñaåy treû vò thaønh nieân töï
nguyeän laøm vieäc. Chuùng ta seõ thaûo luaän vieäc naøy chi tieát hôn ôû Chöông 12, khi thaûo luaän veà moái quan heä
giöõa tình yeâu vaø traùch nhieäm. Ñieàu chuùng ta noùi ñeán ôû ñaây laø laøm theá naøo ñeå giöõ chieác bình yeâu thöông
luoân traøn ñaày. Nhöõng lôøi noùi coäc caèn, söï keát aùn, tranh caõi roõ raøng khoâng phaûi laø caùch ñeå duy trì tình caûm.
Nhöõng haønh ñoäng naøy khoâng chæ taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán treû vò thaønh nieân maø coøn phaù huûy ngoân ngöõ yeâu
thöông caên baûn cuûa treû.
Haàu heát treû vò thaønh nieân ñeàu vaät loän vôùi yù thöùc veà caù tính cuûa baûn thaân. Chuùng so saùnh baûn thaân
vôùi nhöõng ñöùa treû cuøng trang löùa veà maët cô theå, trí oùc, vaø xaõ hoäi. Nhieàu treû vò thaønh nieân ñaõ keát luaän raèng
chuùng khoâng theå “ñaït tôùi chuaån” nhö nhöõng ñöùa treû khaùc. Theo ñoù, chuùng thöôøng caûm thaáy töï ti vaø luoân töï
traùch baûn thaân mình. Coù theå noùi, ñaây laø giai ñoaïn maø con ngöôøi caàn nhieàu lôøi noùi yeâu thöông vaø khaúng ñònh
nhaát. Ñeán ñaây, toâi nhôù ñeán moät caâu tuïc ngöõ Do Thaùi coå: “Caùi cheát vaø söï soáng ñeàu naèm ôû söùc maïnh cuûa
chieác löôõi”.
Laøm caùch naøo ñeå chaáp nhaän con treû?
Vaäy chuùng ta neân noùi gì vôùi nhöõng ñöùa con tuoåi vò thaønh nieân cuûa mình? Toâi xin ñeà xuaát moät soá caùch
laáp ñaày taâm hoàn cuûa con baïn nhö sau:
Lôøi khen ngôïi
Tröôùc tieân laø haõy söû duïng nhöõng lôøi khen taëng. Lôøi khen phaûi gaén lieàn vôùi vieäc ghi nhaän nhöõng
thaønh quaû maø con baïn ñaõ ñaït ñöôïc. Haõy chuù yù ñeán nhöõng vieäc laøm ñuùng cuûa treû vaø töôûng thöôûng cho treû
baèng nhöõng lôøi khen. Coù hai yeáu toá quan troïng trong vieäc ñöa ra lôøi khen ñoái vôùi treû vò thaønh nieân.
Ñaàu tieân laø söï chaân thaät. Treû vò thaønh nieân luoân tìm kieám vaø chôø ñôïi tính trung thöïc vaø söï chính tröïc
ôû ngöôøi lôùn. Baïn coù theå taâng boác chuùng khi chuùng môùi ba tuoåi nhöng vieäc laøm naøy seõ khoâng coù keát quaû khi
chuùng ñaõ möôøi ba tuoåi. Neáu baïn noùi vôùi con baïn raèng: “Con ñaõ doïn deïp phoøng cuûa mình raát toát” trong khi
noù khoâng heà laøm nhö vaäy thì ñoù thaät söï laø moät ñieàu nhaïo baùng ñoái vôùi trí thoâng minh cuûa treû.
Ñieàu naøy ñem ñeán ñaëc ñieåm thöù hai maø baïn caàn chuù yù khi khen treû vò thaønh nieân: Haõy khen cuï theå.
Nhöõng lôøi khen chung chung nhö: “Con ñaõ doïn deïp phoøng cuûa mình raát toát” thöôøng hieám khi coù taùc duïng.
Söï thaät thì lôøi khen chæ coù taùc duïng trong nhöõng tröôøng hôïp cuï theå. “Con ñaõ loaïi boû veát oá caø pheâ ra khoûi taám
thaûm raát toát”; “Caùm ôn con vì ñaõ cho quaàn aùo baån vaøo thuøng maùy giaët; ñieàu ñoù thaät söï coù ích khi meï giaët ñoà
saùng nay”; “Caùm ôn con vì ñaõ caøo laù treân saân vaøo thöù baûy. Nhìn thaät laø goïn gaøng”… laø nhöõng lôøi khen
thöôøng mang laïi hieäu quaû cao ñoái vôùi treû vò thaønh nieân. Vì theá, haõy taäp quan saùt vaø nhaän ra nhöõng vieäc laøm
cuï theå nhö vaäy.
Barry, con trai cuûa Bob, chôi trong ñoäi boùng chaøy ôû tröôøng trung hoïc. Hoâm tröôùc, caäu beù ñaõ coù moät
ngaøy teä haïi khi chôi boùng. Tuy ñoäi cuûa caäu ñaõ thua nhöng trong traän ñaáu ñoù, Barry ñaõ coù moät cuù phaùt boùng
hoaøn haûo. Khi Barry trôû veà nhaø, em trai caäu baét chuyeän:
- Cha noùi raèng ñoù laø vaùn ñaáu hay nhaát maø cha töøng xem.
- Em ñang noùi ñeán caùi gì vaäy? - Barry hoûi.
- Cuù phaùt boùng cuûa anh! - Em trai caäu traû lôøi.
Cha cuûa Barry böôùc vaøo phoøng.
- Ñuùng vaäy. - OÂng noùi. - Cha seõ nhôù maõi vaùn ñaáu ñoù. Duø ñoäi cuûa con ñaõ thua nhöng cha thaät söï aán
töôïng vôùi cuù phaùt boùng cuûa con. Ñoù laø cuù phaùt boùng ngoaïn muïc nhaát maø cha töøng thaáy! Con ñaõ chôi cöø nhö
moät caàu thuû chuyeân nghieäp, con trai aï.
Barry ñi ra vôùi nuï cöôøi haïnh phuùc. Coù theå thaáy, nhöõng lôøi khen taëng cuûa ngöôøi cha ñaõ laøm ñaày chieác
bình yeâu thöông cuûa Barry. Roõ raøng, cha cuûa Barry ñaõ laøm chuû ñöôïc ngheä thuaät khen ngôïi treû vò thaønh nieân.
Beân caïnh ñoù, baïn cuõng neân chuù yù ñeán ñieåm thöù ba khi khen ngôïi treû: Neáu khoâng theå khen ngôïi keát
quaû, haõy khen ngôïi noã löïc. Chaúng haïn, khi ñöùa con möôøi ba tuoåi cuûa baïn caét coû trong vöôøn nhaø khoâng saïch
seõ, thay vì nhìn vaøo phaàn coû chöa ñöôïc doïn saïch, baïn haõy chuù yù ñeán coâng söùc maø noù ñaõ boû ra. Haõy noùi vôùi
thaèng beù raèng: “Nathan, con ñaõ tieán boä raát nhieàu trong vieäc caét coû. Vaø cha raát vui tröôùc noã löïc naøy cuûa
con!”. Khi ñoù, chieác bình yeâu thöông cuûa caäu beù ñaõ ñöôïc ñoå ñaày bôûi caäu nhaän ra raèng cha caäu raát yeâu
thöông caäu vaø coâng söùc cuûa caäu ñöôïc ghi nhaän.
Coù ngöôøi ñaõ hoûi toâi: “Nhöng neáu chuùng ta khoâng chæ ra nhöõng choã coù chöa ñöôïc caét thì laøm sao thaèng
beù tieán boä ñöôïc?”. Caâu traû lôøi cuûa toâi laø: “Haõy ñôïi thôøi gian”. Chaéc chaén laø sau hai giôø caét coû, chaúng ai caûm
thaáy khích leä khi nhaän ñöôïc lôøi cheâ bai, traùch cöù caû. Ñieàu ñoù chæ khieán con baïn gheùt vieäc caét coû hôn maø
thoâi. Khi ñöôïc töôûng thöôûng baèng nhöõng lôøi khen, treû seõ caûm thaáy coâng söùc vaø noã löïc cuûa mình ñaõ ñöôïc ghi
nhaän vaø treû seõ coù ñoäng löïc ñeå hoaøn thaønh noù toát hôn vaøo laàn sau.
Treû vò thaønh nieân caàn ñöôïc nghe nhöõng lôøi khen töø cha meï. Theá nhöng, ñieàu ñaùng buoàn laø nhieàu phuï
huynh ñaõ quaù chuù taâm ñeán thaát baïi, thieáu soùt cuûa treû maø khoâng thaáy ñöôïc nhöõng haønh ñoäng tích cöïc, ñaùng
khen cuûa chuùng. Haäu quaû laø chieác bình yeâu thöông cuûa con hoï bò troáng roãng. Vaäy neân, duø ñieàu gì xaûy ra
chaêng nöõa thì haõy tieáp tuïc tìm nhöõng haønh ñoäng tích cöïc cuûa treû vaø trao cho chuùng nhöõng lôøi khen ngôïi,
khaúng ñònh.
Lôøi yeâu thöông
Moät caùch quan troïng khaùc ñeå noùi nhöõng lôøi khaúng ñònh vôùi treû vò thaønh nieân laø noùi nhöõng lôøi yeâu
thöông. Neáu lôøi khen taäp trung vaøo nhöõng haønh vi toát cuûa treû thì söï yeâu meán laïi taäp trung vaøo chính baûn
thaân chuùng. Caâu noùi yeâu thöông chöùa ñöïng söùc maïnh nhieàu nhaát chính laø nhöõng töø raát ñôn giaûn: “Cha/meï
yeâu con”. Ba töø naøy luoân thích hôïp vaø toû roõ taùc duïng duø coù theå coù luùc con caùi baïn khoâng muoán nghe nhöõng
lôøi ñoù khi coù söï hieän dieän cuûa caùc baïn cuûa chuùng.
Thöïc teá, treû vò thaønh nieân khoâng ñöôïc laéng nghe nhöõng lôøi noùi yeâu thöông töø cha meï thöôøng xuyeân
seõ traûi qua nhöõng chaán thöông caûm xuùc saâu saéc khi tröôûng thaønh. Trong vaøi naêm gaàn ñaây, toâi thöôøng noùi
chuyeän vôùi moät soá vaän ñoäng vieân chuyeân nghieäp veà caùc vaán ñeà hoân nhaân gia ñình. Moät laàn, moät vaän ñoäng
vieân boùng baàu duïc ñaõ taâm söï vôùi toâi: “Tieán só Chapman aï! Toâi chöa bao giôø nghe cha toâi noùi caâu ‘Cha yeâu
con’ caû. Toâi muoán ñöôïc oâm laáy cha moät laàn vaø noùi vôùi oâng ba töø thieâng lieâng ñoù bieát bao!”. Laàn ñoù, toâi thaät
söï xuùc ñoäng khi nhìn thaáy ñoâi maét ngaân ngaán nöôùc cuûa anh. Toâi bieát mình coù theå noùi vaøi lôøi yeâu thöông vaø
oâm anh aáy nhöng chaéc chaén chuùng seõ khoâng bao giôø thay theá ñöôïc lôøi noùi vaø haønh ñoäng cuûa ngöôøi cha.
Lôøi noùi yeâu thöông cuõng coù theå taäp trung vaøo veû beà ngoaøi hoaëc tính caùch cuûa treû. “Toùc cuûa con hoâm
nay thaät tuyeät” coù theå laø trôû neân ñaëc bieät ñoái vôùi moät ñöùa treû möôøi saùu tuoåi khi noù ñang phaân vaân khoâng
bieát mình coù “nhìn ñöôïc” hay khoâng. “Con thaät maïnh meõ” coù theå laø nhöõng lôøi laøm thay ñoåi taâm traïng cuûa
moät caäu con trai möôøi laêm tuoåi ñang quaù quan taâm ñeán nhöõng nhöôïc ñieåm treân khuoân maët mình. Haõy tìm
nhöõng ñaëc ñieåm hình theå noåi troäi cuûa treû ñeå khen ngôïi. Ñoù laø moät caùch theå hieän tình caûm yeâu thöông raát
hieäu quaû.
Nhöõng lôøi yeâu thöông coù theå cuõng taäp trung vaøo tính caùch cuûa treû. “Cha thaät haïnh phuùc khi con maïnh
meõ nhö vaäy. Coù theå con cho raèng mình khaù nhuùt nhaùt nhöng cha thaáy con raát côûi môû vôùi moïi ngöôøi, ñaëc bieät
laø khi con troø chuyeän”.
Haõy noùi nhöõng caâu noùi tình caûm vaø coù aûnh höôûng saâu saéc ñeán taâm hoàn treû. Chuùng seõ mang ñeán cho
con baïn caûm giaùc coù giaù trò, ñöôïc thöøa nhaän vaø ñöôïc yeâu thöông.
Ñoái vôùi moät soá baäc cha meï, vieäc theå hieän tình caûm yeâu thöông thöôøng khoâng deã daøng. Vì theá, toâi
khuyeân caùc baïn neân coù moät cuoán soå tay vaø ghi vaøo ñoù nhöõng caâu noùi yeâu thöông maø baïn taâm ñaéc. Baïn cuõng
coù theå töï nghó ra nhöõng caùch boäc loä tình caûm rieâng vaø thænh thoaûng thöïc haønh chuùng vôùi con mình.
Noùi nhöõng lôøi ghi nhaän tröôùc maët gia ñình
Nhöõng lôøi khen ngôïi, khaúng ñònh vaø yeâu thöông thöôøng coù yù nghóa lôùn hôn neáu chuùng ñöôïc noùi khi
coù söï hieän dieän cuûa ngöôøi khaùc. Chaúng haïn, moät ngöôøi cha noùi veà coâ con gaùi mình nhö sau: “Moïi ngöôøi coù
thaáy con gaùi toâi toái nay chôi boùng tuyeät khoâng? Con beù ñaõ thöïc hieän hai cuù ñaùnh raát tuyeät vôøi vaø giuùp ñoäi
giaønh chieán thaéng ñaáy!”. Chaéc chaén coâ con gaùi khoâng chæ haøi loøng veà traän ñaáu maø coøn haïnh phuùc hôn raát
nhieàu tröôùc lôøi khen ngôïi cuûa cha. Ñieàu naøy coù yù nghóa saâu saéc vôùi coâ beù hôn khi ngöôøi cha chæ noùi ñieàu ñoù
vôùi rieâng coâ.
Lôøi ghi nhaän laø moät trong naêm ngoân ngöõ yeâu thöông chính cuûa treû vò thaønh nieân. Noù seõ töôùi maùt taâm
hoàn treû vaø giuùp treû laáy laïi ñöôïc caûm giaùc töï tin. Vaø trong taát caû caùc ngoân ngöõ yeâu thöông cuûa treû vò thaønh
nieân, khoâng gì quan troïng hôn nhöõng lôøi khaúng ñònh töø cha meï chuùng.
Treû vò thaønh nieân noùi gì?
Haõy laéng nghe nhöõng lôøi taâm söï cuûa treû vò thaønh nieân ñeå hieåu roõ hôn veà nhu caàu tình caûm cuûa caùc
em.
Matt, 17 tuoåi, thaønh vieân cuûa ñoäi ñoâ vaät: “Khi con thaéng, khoâng coù gì quan troïng hôn laø nghe cha noùi
raèng: ‘Con laøm toát laém, con trai’. Vaø khi con thua, khoâng gì coù ích hôn laø nghe oâng noùi: ‘Con ñaõ theå hieän heát
khaû naêng cuûa mình. Nhaát ñònh laàn sau con seõ thaéng’”.
Bethany, 13 tuoåi: “Chaùu bieát meï chaùu yeâu chaùu nhieàu laém. Baø ñaõ noùi vôùi chaùu raát nhieàu laàn veà ñieàu
ñoù. Chaùu nghó raèng cha cuõng nhö vaäy, duø cha chaúng noùi ra ñieàu ñoù”.
Ryan, 15 tuoåi, soáng trong khu phoá coå ôû Chicago: “Chaùu khoâng coù cha, nhöng buø laïi, chaùu coù tình yeâu
cuûa meï. Meï ñaõ noùi vôùi chaùu laø baø töï haøo veà chaùu vaø luoân khuyeán khích chaùu haõy töï laøm ñieàu gì ñoù”.
Yolanda, 18 tuoåi: “Vaøi thaùng nöõa chaùu seõ vaøo ñaïi hoïc. Chaùu nghó mình laø coâ gaùi may maén nhaát treân
ñôøi naøy. Cha meï chaùu ñeàu yeâu thöông chaùu. Trong nhöõng naêm thaùng khoù khaên cuûa tuoåi vò thaønh nieân, hoï ñaõ
luoân luoân khuyeán khích chaùu. Cha chaùu noùi raèng: ‘Con luoân tuyeät vôøi nhaát!’ vaø meï noùi raèng: ‘Con coù theå trôû
thaønh baát cöù ai maø con muoán.’ Chaùu chæ hy voïng laø mình coù theå giuùp nhöõng ngöôøi khaùc cuõng nhö caùch boá meï
ñaõ giuùp chaùu”.
Judith, 14 tuoåi: “Meï chaùu boû ñi khi chaùu 4 tuoåi neân chaùu khoâng coù nhieàu kyù öùc veà baø. Sau ñoù, cha
chaùu ñaõ keát hoân vôùi moät ngöôøi khaùc vaø chaùu xem baø nhö meï ruoät cuûa mình. Khi chaùu thaát voïng veà baûn thaân,
baø ñaõ noùi vôùi chaùu raèng baø yeâu chaùu bieát bao, vaø baø keå chaùu nghe nhöõng ñieàu toát ñeïp veà baûn thaân chaùu maø
chaùu ñaõ khoâng nhaän ra. Chaùu khoâng theå vöôït qua nhöõng khoù khaên nhö vaäy maø khoâng coù baø”.
Coù theå thaáy, ñoái vôùi treû vò thaønh nieân, ngoân ngöõ tình yeâu cuûa lôøi ghi nhaän luoân coù yù nghóa quan
troïng. Khi cha meï thöôøng xuyeân noùi nhöõng lôøi naøy, chieác bình yeâu thöông cuûa treû seõ luoân ñaày traøn.