.

%
im
.#.*i+>r>
w\
m
. 2_ /
t
t\ie
llteoUtyti*/
^
as
IS* PRINCETON, N.
J.
%;
Fot'io
Division
Section
**
%
*%A
,1143
Digitized by the Internet Archive
in 2010 with funding from
Princeton Theological Seminary Library
http://www.archive.org/details/bibliorumsacroru02saba
BIBLIORUM
SACRORUM
LATINS VERSIONES ANTIQUE
-B'i\o\& . j .
BIBLIORUM
SACRORUM
LATINJE VERSIONES
ANTIQUyE,
S E U
VETUS
ITALICA,
E T
Caeterse qusecunque in Codicibus MAT.
8c antiquorum libris
reperiri potuerunc
:
Quae cum Vulgata Latina, &: cum Textu Grseco comparantur.
ACCEDUNT
Prsefationes , Obfervationes , ac Notse
,
Indexque novus ad Vulgata m e regione
editam
,
idemque locupletiflimus.
Opera & ftudio
D. PETRI SABATIER
,
Ordinis SantH Benedict, e Congregation
Sanfli Mauri.
TOMUS SECUNDUS.
R E M I S;
Apud
REGINALDUM FLORENTAIN,
Regis Typographum &
Bibliopolam
,
fub figno Bibliorum aureorum.
M. D C C, X L I I I.
CUM APJTROEATIONE
, EC PRIl'ILEGIO REGIS.
& # $ $ $ # $ # $ ^ # # $ $ #T^ # ^ # # # $ ^ # ^ $ & & &
op ay 25
1
3V 2S"KBP Cv
teSf"w w"Wwtabs? w'w <jy
^W'vfrW' 'W'*5S"2Sr
f
&
j
$j>
o Bo WCo Co Co Co Co Co Co Co Co Co Co oo co co coot co Co Co Co Co Co Co Co Co Co
MONITUM IN
PSALMOS
fecundum Verfionem antiquam.
PS
almi fecundum Eatinam Verfionem Antiquam nunc primum prodeunt integri ex
infigni Mf
S. Germani a Pratis , annorum mille ey amplius
,
quern olim D. Jacobin
Dv Breul, eruditus ejufdem Ccenobii Monachus
, totum propria manu
, ey- cum dili-
gcntia plurima tranfcribendumjudicavit. De hoc autcm -vencrandx antiquitatis monumento
ftc
pr&fatur doclus Afceta : Hoc Pfalterium
,
quo Beatijjimus Germanus
Pariftorum an-
tiftes
quondam ufus
eft,
cum inter Sanclorum reliquias diu in Sacrario confervatum
fuif-
Jet
, ad Bibliothecam
, ftudioforum gratia
, tandem translatum
eft.
Hujus non modo an-
tiquitatem
, fed
etiam pretium
ipfte
membrane purpura violaced tinffa , pjr
litter<e argen-
te& unciales fatis indicant
; unde tales habere libros olim ditiorum erat , non eorum qui-
hus res
effet angufta
domi. Id quippe refcrt Hieronymus in prima libri Job prafatione :
Habeant , inquit
,
qui volunt veteres libros , vel in membranis purpureis auro argentoque.
defcriptos , vel uncialibus , ut vulgo aiunt , litteris , onera magis exarata quam codices
,
(jj-c. Et in epiftola ad Euftoch. ait : Inficiuntur membranae colore purpureo
,
aurum li-
quefcit in litteras, gemmis codices veftiuntur, eye Add.it Brolius : Anno Incarnatio-
nis 1269. erat hujus Monafterii Sacrifta pius , Alexander nomine', qui in dinumeratio-
ne Reliquiarum
ftbi
commijfarum
,
fpecialiter Pfalterium S. Germani nominat cum qui-
bufdam aliis Reliquiis
,
quibus modo caremus.
Jam vero
ft
hoc Pfalterium curioftus difpiciatur aut excutiatur , nonnulla notatione
ejr
cbfervatione digna reperientur ; v.
g.
commutatio litterarum
,
quarumdam vocum feriben-
darum ratio ,
hoc vocabulum
, Diapfalma
,
Pfalmis intermixtum
, convenientia
feu
co-
gnatio hujus
P
falterii cum veteribus aliis , turn Us qua in
Mf.
codd. etiamnum exftant ,
turn Pfalmis illis qui in veterum Patrumfcriptis , vel in unum coacli , vel
difperfi
occurrunt.
Ad litteras quod attinet , has
potiffimitm immutatas
ejr convcrfas
paffim i?ivenimus
;
nempe v in b
, (y
b in v
; item e in i
, ey i in e j rurjum o in u , ey u in o.
Exempli gratia, legitur : Quis davit ex Sion
, fac.
oves & vobes univerfas , eye. intelle-
ge clamorem meum , ey-c contritio & infilicitas , eye. perfice greflbs meos
,
&c. dulces
capiebas cibus
,
eye. u etiam non geminatur in hoc
Mf
-verbi gratia , non
fcribitur
manuum, equus, mxopmmi
fed manum, equs, iniqnm. Aon duplicatur paritcr littera
\
in medio dicfionum, ne occurrat
j
confmans ;
exempli gratia
, non legitur projicit,
fed
proicitj tion adjiciet
,
y?^ adiciet : item habctur fubecit
,
/w fubjecit,
ejr deicifti, pro de-
jecifti. Kumero etiam plurali
fepe
legitur fili, pro filii 5 v.
g. fiant fili ejus orphani ; fili
excufforum. Verba quoque
compofita ita fribuntur : adftiterunt , adprehendite , adnuntia-
te , inritavit ,
inlumina
, conlocavit. Legitur cornum , ncn cornu i Iftrahel/?/'?
,
pro IfraeL
Prxterea fufum
,
pro furfum
j v.
g.
Deus nofter in ccelo fufum ; advocavit ccelum fufum.
De hac autcm ultima dicTione hxc leguntur apud Auguft. tract. 8. in i.Joan.
4. col.
878.
c. Perverfi homines videte quam pra:pofteri Tint : quod faciunt bene , volunt fibi tribuere;
fi male faciunt ,
Deum volunt accufare. Converte hoc diltortum nefcio quid & prepof-
terum
,
faciens illud quodam modo capite deorfum : quod fufum , faciens jufum ; quod
deorfum
,
faciens furfum. Jufum vis facere Deum , & te fufum ? Prcecipitaris , non eleva-
ris
:
ille enim femper furfum eft. Et infra tract. 10. n. 8. col.
899.
c. Sufum me honoras,
jufum me calcas. Ne tamen barbaris hujufcemodi vocibus nimii.m fadarctur, ey onerare-
tur
nofter
contextus
,
ncnnullas aliquando refecuimus, maxime cum folctcifni plus quo
fer-
monem vitiabant
;
raro tamen
ejr
minus
fepe
id contigit nobis, ne hac in re Latinx locu-
tionis puritati indulgere plus videremur
,
quam antiquitati
ey- aucloritati
Mf.
codicis.
De Diapfalmate id accipimus ab Hilario tract, in
Pf
2. n.
3. Septuaginta Interpre-
tes
,
inquit
,
Pfalmos inter caeteros libros transferentes , & in numerum redegerunt , & in
ordinem collocaverunt
, & Diapfalmisdiftinxerunt, qui omnes fecundum Hebrxosconfufi &
habebantur, & habentur. Et prologo in
Pf.
n. 23. col. it,, a. ait : In Diapfalma, quod interjec-
tum plurimis Pfalmis eft , cognofcendum eft demutationem aut perfonce aut fensus fub con-
verfione modi mufici inchoari : ut ficubi Diapfalma interceflerit , aut aliquid aliud dici,
aut etiam ab altero dici , aut in altero artis muficx modulo cantari inrelligendum lit. De hoc
etiam vocabulo h&c notat eruditus
nofter Cuflantius not. a. in httnc Hilarii loc. a De hujus
vocis
fignificatione non convenit inter Veteres. In Hilarii fententiam poft Au<ruftinum
in
Pf. 4.
n.
4. abit Cajjiodorus
prtfat.
in Pfalt.
c. n, Hicrcnymi fententU quamvis op-
Tom. II. A
%

pofit&
non igttarus. Hie de eadem voce a Marcell.i quxfiius
epift. .138. Quidam , inquit,
Diapfalma commutationem metri effe dixerunt , alii paufam Spiritus Sancli , nonnulli al-
terius fenfus exordium 5 iiint qui rithmi diftinclionem , & cujufdam muficx varietatis.
ha. fere explicat Euthymius
, pr&fat. in Pfili. Diapfalma
,
inquit
, mutationem fenten-
tia; abt cantus fignificat
, aur paufam , feu interjeaionem quamdam pulfationis , vel fulgo-
rem atque illuminationem divini Spiritus
,
qua; turn canentibus apparebat ; fcribebantur
enim omnia hax ab eis diligenter. Horum fiententiam nullam Hieronymus probat : ma-
xime quia h&c vox etiam in Pfialmorum
fine
nonnunquam occurrit
, &
contra, in aliquot
Pfal-
mis plurimorum verfuum peni'tus non imjenitur Quare mavult cum Origene , hoc ver-
t>
bum fuperiora pariter inferioraque conneftere , aut certe docere fempiterna effe qua; di&a
funt. Ita Cuftantius.
P'falter turn ipfum quod attingit , id maxime deprehendimus , illud nonnunquam
dijfi-
dere ab Anguftini Pfialterio
,
plurimkm convenire cum his qui apud Hilarium traclantur
Pfialmis , fiepe
concordare cum aliisfimilibus ex Ambrofio , Profpero, Caff.odoro
,
&c. collgclis,
nee multtim etiam difcrepare k vetcribus aliis Pfialteriis ,v.g.k Romano , Corbeienf, Carnu-
tenfi ,
&c. id maxime liquet ex variis eorumdem leclionibus Textui noftro fubjeelis , tit in
re oculis
ipfts infipicicnda diutius imraorari fiupervacancum omnino
fit , ac inutile.
At verb inter Latinos Paires , e quorum fcriptis Pfalmos plures expreffimus, Hilarius
primatum tenet. Is commentarium in Pfalmos elucii.bravit ; an Pfalmos omnes expofue-
rit
,
incertttm : at multa fuppetttnt argumenta
, fi
Cuftantio nofiro fides, quibus
Pfial-
> mos omnes ab eo enarratos ejji approbetur. Ad nos ufque pervenerunt tantum tracla-
> tus in Pfalmos feptem fupra quinquagintx
, nempe in Pfal.
1.
&
1. deinde in
Pf 13.
rjr 14. turn in
Pf. 51. necnon decern
&
otto fequentes , demum in Pfal. 91. &
in
Pf
I 1 8. ejr 119. ac reliquos alios; quibus adjungendi funt traclatus quatuor in totidem
Pfalmos, fcilicet in
Pf. 15. 31. 4.1 .
& 149.
recens editi ab Edmundo nofiro Martene
to. 9. Collect,
amplifi. Addit novus Editor Hilarli , admonit. prxv. in
Pf
negari non
"
?jfe 1
Hl& Hilarius Latinum codicem exponendum fufceperit. Sacri tamen text/is codices
3> Latinos atque Gr<ecos ad faciliorem Pfalmorum intelligentiam confequendam
fife
confu-
j>
luiffe
non
femel teflificatur. In plurimis , in quit
, (
Prologo in Pfalmos num. x.) La-
tinis & Graecis codicibus fine nominibus fimplices tantum Pfalmorum tituli prarferuntur.
Et in
Pf 118. lift. 8. n. 1. Plures, inquit , Pfalmorum codices legentes
,& nos ita
opinabamur, verfum qui oftava* littera: primus eft in fuperioribus feptima: littera; o&o
verfibus contineri; quia ita in Latinis codicibus, atque etiam in nonnullis Grxcis fcriptum
continebatur Sed fecundum Hebrxos emendatum apud Graccos Pfalmorum librum le-
gentes, invenimus hunc verfum non feptima; littera: noviflimum effe., fed odavx primum.
Cuflantius nofier ftc pergit : Latinum
fequi folet ,
ufu, uti probabile
eft
, tunc receptum.
ln?{.6?.r..ii.
Hunc litter* p.iulb tenaciorem
effe ficpe
admo-net , Interpretefque ill/us, dum collationem
ordinemque verborum demutare ac temperare non audent , minus dilucide proprietatem
declaraiTe diftorum. Codicis hujus Pfalterium aliud ab eo
effe
quod Gallicanum %'ocant
,
minime niirum
eft ; cum hoc
ipfum
fit
quod Hieronymus poflmodum emendxvit. llli au-
tern non ita fcrupulose adh.eret, ut in una eademque leclione repetenda femper conftans
>
fit.
S.ipe enim verbis utitur Vulgate
noftrx , dum verfum enarrandum rcpetit ; licet lec-
tioneni prima propofuerit ab eadem dijfonantcm. Imo textum aliquando prxmittit aliter
j> qukm nunc habemus
, fed hunc
pofteafic explicat, ac
fi
id tantum legiffet
,
quod modb apud
nos obtinet. Videri hinc
poffet familiaris Hilario
fuiffe
Vulgata noftra. Ignot tamen ei
3> fuerunt plures lecliones
,
qua modo in ilia exflant
, quafque fpeclare licet yelut exempla
j> eorum
,
qua
poftea Hieronymus in Itala
Verfione correxit.
Addit
doffiffimus Editor : Singulis
hifce Hilarii traclatibus in
Pf.
integri iidem pr&-

fi
gumur
Pfalmi. Hi Editione
Parifienfi anni 1605. primum vulgati
funt ex antiquo
codice alias S. Maximini
Miciacenfts
, poftea regin.e Suecorum Chriftinx , ac tandem Va-
ticana bibliothece.
Pfalmos
eofidem pr.e
fie
ficrunt Vaticani minoris antiquitatis codices:
at in reliquis cum
ficriptis , turn editis neutiquam
exftant.
Alienum opus produnt tex-
>>
tus Pfalmi 119. ante
prtfationem in Cantica graduum ,
necnon primum Pfalmi 118.
Oclonarium ante prtfationem in totttm Pfalmum , inconcinno prorfus loco ordinata. Ve-
rum
ftnguli Pfalmi ab eo textu
,
quern in enarrationibus
fiuis
fequitur Hilarius ,
tot locis
diffident
,
ut hos illius
effe
nemini
perfuafieris. At cum k Vulgata non minits
,
qukm ab
Hilariano
Pfialterio diffentiat
; fie
earn verfionem
,
qua ex
Mfi.
antiquitate aucloritatem ob-
tinet
, confiervandam duximus.
Pfialterio Hilariano fuccedit Ambrofianum , id
eft
, Pfalmi ex S. Ambrofii commentariis
excerpti
,
ex his autem
nonnifi tredecim traclatus
fiuperfiunt
in Pfalmos totidem ,
nempe in
1 fal. 1. deinde in
Pf 35.0- fcqucntes alios quinque ; denique in Pfalmos
43. 45. 47.
48. ejf 118. Praterea aliis libris Ambrofium expofitiones Pfalmorum aliquot inferuijfe
mo'
5
i?/ novijjlmi Editores
noftri
: Illos Pfialmos , inquiunt , temporibus
oceafionibufique di~

verfis ,
partim concionando
,
partim diclando , explanavit S. Doctor. Ex
prafiat. enim qua
primo Pfalmo pramittitur , intelligimus
ipfium
in ccclcfia fua ,
& poft
confuctos Pfalmorum
cantns fermonem habuijfe : Quantum laboratur, in quit , in ecclefia ut fiat filentium, cum

le&iones leguntur : fi unus loquatur
,
obftrepunt univerfi; cum Pialmus legitur, ipfe fibi eft

effector filcntii. Eandem etiam Ambrofius admifijft
videtur verjuum diflributionem
,
qua
<c
nunc habetur in Vulgata; id fane conftat de Pfalmo i i 8. explicalo enim, v.
g. verjk 3.

ultimi Otlonarii ,
ait : Sequitur verfus quartus : Loquetur lingua mea verbum tuum
,
quo-

niam omnia mandata tua juftitia eft. Subindejic pcrgit : Sequitur verfus quintus : Fiat ma-
a
nus tua falvum facere me
,
quoniam mandata tua elegi. Eandem quoque divtftoncm reti-
nuit Hilarius , cum dicat Prologo in hunc
Pf.
col.
14
1 . e. Secundum Hebrxorum litte-
ras in fingulis oftonis verfibus fingute litterae prxferuntur. Eft autem omnis numerus ver-
fuum in centum feptuaginta fex verfibus,
&
c- Totum hunc
Pfialmum firmombus 11. exe-
git Ambrojius pro totidem dementis Hebraicis. Poji explicatum unumquodque elcmen-

Admanit.prav.
torum
,
ad intcrpretationem textiis accedit. Primb proponit
ipfa
verba cujufque verfus , r}

'"
ft
quid occurrat varietatis
, five
in Gracis
, five
in Latinis exemplaribus,jive etiam in di-

verfis Interpret/bus , hoc Me non
fine
magna eruditione fubjicit
, ejr quafi
digito indicat
fontes ifiiufmodi difiriminis
,
quod nonnunquam diffidentibus Interprctum opinionibus
, fie-

pius verb antiquariorum Scripturam imperitid, vel indiligentid
fiud
corrumpent'um culpa
< c
adtribuit. In
fitper quid de variis Scripture verfionibus fentiat , candide in medium pre-

fert ,
docetque tunc temporis in Ecclefia potijfmitm valuijje LXX. Senum interpretationem.

Nihilominus tamen libentiiis
ipfimet
utebatur exemplari
fiuo
Graco
y
quamvis etiam mini-

me negligeret
&
alia fiubinde confiulere , & diverJas textiis interpretationes
,
qua defendi
a
fofife
aliqua ratione videbantur
,
proponere.
Ambrofii P
falterium excipit Auguftinianum : hoc integrum
eft
, nee tilla
fid
parte muti-
lum , editumque jam
fiuit
ajac. Fabro Stapulenfi in quincuplici luo
Pfialterio,fiub titulo Pfal-
terii veteris; enim verb, quod etiam
obfiervatumefi knoftris
to.
4.
nov. Edit.
Auguft. nihil
ipfum
ab Auguftiniano diff-.dcrc certo certius
eft.
Et jam tiulli dubitamus , inquittnt
, quin
rt
Mud totum ex Auguftini commentariis
exfiripfirit ejufidem in quincuplici Pjalterio editor
a
Jacobus Faber. Id non
fiatis
adverterunt ii qui vetus
iftud ejr Auguftinianum in
fuis ad
a
LXX. Interpretes fcholiis
ejr
notis , non pro uno eodemque
, fed
pro duobus habent
Pfial-
a
teriis. Quod verb ad litteram fpecJat , ut earn integram atque illibatarn haberet
Awruf-
tinus , hac referunt doc7ijJimi Editores iidem
prafiat.
in hunc tomum : LaPinas Editioncs
a
inter
fie
componit , exemplaria Grxca confiulit , colligit varias lec7iones
, undenam
irrcpfierit
<c
diver
fit
as , ex Interpretum vitio
, an e textus Graci ambiguitate , invcftigat ; ejus den
;
que
<c
ilia, fiedulitas qua tot locos tarn anxie
dificufft , hue cum impulit , ut Pfialterium multcties
"
ad idioma Hellenicum recenferet caftigaretque. Hoc intelligas licet ex ejufidem epifi. 261.
"
91.
5.
ad Audacem, ubi cicm
dix'Jfet Pfialterium a Beato Hieronymo ex Hebrso
firmene
"
converfum non habere
fe ,
projequitur in hunc modum : Nos autem non interpretati
cc
fumus, fed codicum Latinorum nonnullas mendofitates ex Gratis exemplanbus emenda-
cc
vimus. Unde fortaffis fecerimus aliquid commodius quam erat, non tamen tale quale efTe
(<
debebat. Nam etiam nunc, quae forte nos tunc prxterierunt, fi legentes rnoverint, colla-
<c
tis codicibus emendamus.
Auguftini Pfialterio alia duo anneflimus , nempe Profperi
&
Cafp.odori. Pro
fieri Pfial-
terium majori
fui parte diminutum
eft
, cum non complectatur
nifi
quinquaginta
Pfial-
mos pofteriores
,
qui quidem Pfalmi vix difjidere vifi fiunt
ab his qui leguntur apud Au-
guftinum. Caffwdori verb Pfalterium optime concordat cum Pfialterio Romano
,
quale turn
a, Fabro Stapulenfi in quincuplici
fiuo P
falterio anno 1 508.
turn k Martianao
nofitro edi-
tum
eft
tomo primo nova Edit, operum S. Hieron.
p. 1 113, e regione Pfialterii Gallicani.
Idem verb Pfialterium fiecundum LXX. Interpretes
, ficcundis
curis ab Hierony?no emenda-
turn
,
jam editum
fiucrat cum afterificis ejr
obelis Roma
, ftudio ey
opera Joannis Cari Pres-
byteri. De duplici autem Ma cmendatione Pfialterii ipfic
H/eronymus in epif. fita ad Pan-
lam
ejy Eufiochium ita loquitur : Pfalterium Romx dudum pofitus emendaram , & juxta
LXX. Interpretes , licet curfim , magna illud ex parte correxeram. Quod quia rurlum vi-
detis fcriptorum vitio depravatum
,
plufque antiquum errorem
,
quam novam emenriatio-
nem valere, cogitis ut veluti quodam novali fcilTum jam arvum exerceam, & obliquis
fulcis renafcentes fpinas eradicem. Unde commoneo tarn vos quam eos qui exemplaria if-
tiufmodi habere voluerint , ut quae diligenter emendavi , cum cum & diligentia tranicribanrur.
Addunt Editores
noftri prafiat.
in to.
4. Auguft.
Duplex igitur Pfialterii
emendatio ad-
hibita ab Hieronymo : Primb curfim & magna ex parte, cum adhuc in urbe verfiarctur :
fiecundb diligenter, jamque in
ficejju
abditus Bethlchcmitico. Ultima hujus corretfionis
exemplaria optat ut cum cura
ejr diligentia tranficribantur ; necnon eidem addita abs
fie

Tew. //. A i)
4
notx appingantur , obeli videlicet , a quibus ufque
ad fequentia duo punfta
,
qua legeban-
tur apud LXX. cum in Hebrao decjjcnt , includebantur
; ejr afterifci , quibus ftmiliter qua
ad proximx duo punfta fequebantur , ex Hebrao juxta Theodotionis Editionem LXX.
3> lnterpretibus
accejfijfe
notum peret. Atqui hujufmodi figna
ctiamnum in vcteribus quibuf
dam Vulgate
Mft.
non autem in alio ullo
P
falteriorum Latinorum invcnire
eft.
H&c ip-

fa
in compluribus codicibus
ftbi
obfervata Jacobus Faber Stapulcnfts affirmat : ipjique habe-
j> mus pro. manibus antiquifftmum tripartitum Pfalterium Abbatu S. Petri Carnutenfis
,
quod
j> in prima columna Pfalterium Hieronymi ex Hebrao continet ; in tertia vetus Pfalterium a
s> Romano, atque ab eo quo ufus
eft
Auguftinus ,
parum difcrepans ; in fecunda verb Editionem
j> Vulgatam exhibet cum
fupra mcmoratis Hieronymi obelis
ejr afterijcis. Hinc facile perfua-
3) demur Vulgatam
effe ipfam illam Verftontm ab Hieronymo fccundis curis emendatam : qua,

noftra fententia infuper auftoritate

Adf.
Bibliotheca Colbertina ante feptingentos annos
3) exarati confirmatur ,
qui Vulgatam cum iifdem Hieronymianis notis
, ey
fab
hac infcriptio-
3> ne comprehcndit : Liber Pfalmorum de translatione Septuaginta Interpretum,emendatusa
S. Hieronymo in novo. Atque illud
eft
Pfalt. quod Vulgatum
eft
a Martian&o
noftro
to.
I. nov.e Edit. S. Hieron.
fub titulo
P
falterit Gallicani.. De utroque autem hoc
P
falterio
turn Romano turn Gallicano ita loquitur Valafridus Strabo de rebus Ecclejiafticis cap.
25.
Pfalmos cum fecundum LXX. Interpretes Romani adhuc habeant, Galli & Germanorum
aliqui fecundum emendationem quam Hieronymus pater de LXX. Editione compofuit,
Pfalterium cantant : quam Gregorius Turonenfis Epifcopus a partibus Romanis mutuatam,
in Galliarum dicitur Ecclefias tranftulifTe. Sed hanc opinionem confutat Mabillonius
nof
ter in difquifttione fua de curfu Gallicano
,
probatque longe pojl Gregorium Turonenfem
allatam
fuiffe
in Gallias hanc poftremam Hieronymianam Pfalterii emendationem.
Hocce Pfalterium , inquiunt Editores prafati
,
quod
,
quia illo primi omnium Galli
si
uft
funt ,
Gallicanum vacant
, fenfim
in omnes Occidentals
Ecclefias fuit receptum. Vir
3) exim'u eruditionis ac pi& memorix Cardinalis Bona de rebus Liturgicis lib. 1. cap. 3.
cen-
3>
Jet
ejus ufum ante annos abhinc fexcentos admijfum in Italia
fuiffe ,
praterquam in Me-
3> diolancnfi Ecclefta ,
qu& antiquum
fuum Pfalterium hodieque rettnet
;
praterquam etiam
3> in Urbis Ecclefiis , in quibus proprium
fuum obtinuit ad atatem ufque Pii V. cujus
juffu
3> HU Vulgatam Editionem amplex* funt , excepta, una, Vaticand, ubi etiam nunc Romanum
sanitur Pfalterium.
Pfalterii autem hujus Gallicani nullus pene nobis
ufus fuit in opere
ifto
, cum ipfum a
Vulgata vix difcrepare videatur. At Romani Pfalterii non eadem ratio
;
quamvis enim plus
Ad Vulgatam accedat quam noftrum
S. Germani Pfalterium , tamen ab eadem Vulgata
ftepe
&fepius diftare conftat ; unde varietates ejus omnes
fummd cura, annotavimus , illamque ip-
fius Editionem ufurpavimus, quam in quincuplici Pfalteriojacobus Faber Stapulenfts inftruen-
dam curavit in
Pariftenft noftro
S. Germani Ccenobio anno
1508. nequaquam tamen a nobis
pr.ttermif.1 ed qua. k Martianao noftro vulgata
eft
to. 1. oper. S. Hieronymi. Huic Ro-
mano
P
falterio vetera quoque alia nonnulla adjunximus , maxime ilia quorum variantes
leftiones
inftgnes k noftris collefta funt ey impreffe initio tomi
4. nov. Edit. op.S. Auguft.
His adde alias infinitas cum ex Breviario Mozarabico
MiJJalique Romano , turn a Patrum
Latinorum Scriptorumve Eccleftafticorum operibus mntub fumptas ,
quas omnes Sangerma-
nenft Pfalterio fubneftendas duximus.
$
'argumenta varia libri
psalmorum,
qualia edita funt in Eibliis Vulgatx edit. fol. Par
if.
Vitre. 1662.
Psal. I.
T)
Ios & probos effe beatos i impios contra
,
.1 cjr
peccatores effe miferos.
Psal. II. I r^fira
homines ,prafertimreges cjr princi-
pes
, fefe Cbrifli regno opponere: nam eum ejfe uni-
verfum regent a Deo patre confiitutum , cut fit
parendum
, ft falvi efie
velimus.
Psal. III. Deum , ut
fe
ab exercitu hoflili defen-
dat , uti facere confuevit
,
precatur. Congruit
Clniflo.
Psal. IV. Hojles bortatur, ut Deum colant , cujus
bonis multiplic antm > a Deo autem contra ipfos
fibi
opem pofcit. Congruit Cbrijlo.
Psal. V. Deum orat, ut malignos malis , innocentes
bonis ajfciat.
Psal. VI. Deum orat , ut
fe & a moibo, & a pec-
cato fanet : exauditus autem, inimicis infultat.
PsAL.Vil. Pro
fe
contra Saulem orat, ut ipfe ob
fuam innocentiant fervetur , ille vera ob pertina-
ciam pccnas luat.
Psal. Viil. Dei magnitudinem pradicat antiris ejus
operibus
,
preferum bominis , atque adeo ChnjU
exaltatione. I falmus eji propbeticus.
Psal. IX. Grat.as agit Deo,qubdfe, & alios
afflic-
tos ab bojlium injuria tueatur : orat , ut id per-
petub faciat
, impios evertens , & pios inopes de-
fender. J^uare hie
P
falmus in duos apud H&br.
fecatur.
Psal. X. Se
,
fuiquefimiles,qubd Deofidant,in tuto
ejfe
: impios autem &
peccatores , male perituros.
Psal. XI. Petit ut fervetur
,
quod impiorum re-
gr.um omnia occupet : idem precatur pits c&terisi
Lei promijfum
urgens.
Psal. XII. A Deo petit , ut
fe
ab inimico defen-
dat , ut a morte Lberatus
,
ejus beneficentiam
cantet.
Psal. XIII. Jj)ubd impiorum plena funt omnia , op-
tat Cbrifli adventum , velut bonis falutem alla-
turum.
Psal. XIV. Pueros & innocuos terra fancla , vel
potius calo , & sterna quiete pottturos.
Psal. XV. Chrifttts
Deum patrem orat, ut
fe pio-
rum fludiofcm , ejr impiorum oforem confervet
:
gratias deinde agit
,
quod ab eo jit e mortuis exci-
tandus , & perpetuafelicitate donandus.
Psal. XVI. Obfecrat ne perfecutionibus obruatur.
Jnimicos quidem in hue vita fortunari
, fe
verb
gloriam aternam exfpeclarc.
Psal. XVII. Gratias agit, qubd ex maxima rerum
deferatione, quant poetice defcribit , vicloriam
&
regnumjit confecutus. Multa bicfoli Cbrifio con-
veniunt.
Psal. XVIII. Deum , cum ex cceleftium rerum opi-
ficio , turn e dtvina lege cognofci : cognitum pre-
catur , ut fibi omnia per errorem , vel confeientiam
commiffa remittat.
Psal. XiX. Oratio pro pio rege ad bellum profcif-
cente , ut Deum babeat propitium.
Psal. XX. Gratias agit
,
quod Cbriflum regem mul-
ta gloria affecerit , ejufque hofles fit tandem per-
diturus.
Psal. XXI. Chriflus Patrem in cruce obfecrat , enu-
meratis fiu perpeffionis appendicibus , ut fibi adjit
:
fefe in vitant revocatum , ejus laudes toto mundo
propagaturum. Congruit morbo defperatis.
Psal. XXII. Celebrat beneficia a Domino accepta.
Seper turn tutum
fuiffe , & femptr fore.
Psal. XXIII. Deum toti terra imperare : ejus au-
tem cecleflem moment innocentes ingrejfuros
,
f
qui-
dem Cb'ifius triumpbans portas aperuerit.
Psal. XX1 V. Rogat , ut ex inimicis liberetur;pec-
catis abfolutis
,
periculis turn ipfe, turn populus eri-
piatur.
Psal. XXV. Petit ne
fe
tnnocentem in improborum
numero babeat.
Psal. XXVI. Se effe tutum adversits omnem vim
,
modo in Dei domo , id eft Ecclefa
,
permaneat , ejr
a Deo contra adverfariorum injurias defendatur.
Psal. XXVII. Cbrifius a Deo patre pofcit , ne
fe
in
inferii retineat,petcatorum loco habens;
fed illis
punitis
, fe cjr Dei poputum perpetuofervet.
Myf-
terium refurrectiottis
fux
indicat.
Psal. XXVIII. Pios ad Deum gloria afficiendum
bortatur, qui tarn terriftca voce
, five tonitrufuam
potentiam oflendat. Verba Dei competit.
Psal. XXIX. Gratias agit
,
quod ex periculis ereptus
& exAt/ditus fit Congruit Cbrifio.
Psal. XXX. Precem inftituit contra perieula
, &
hoflium fludia ; turn divinam in pios provide'
turn extollit , illos ad Deum diligendum invitans
,
qui pro fuis operibus quemque rentuneietur.
Onifio
congruit.
Psal. XXXI. Beatos effe ,
quibus remiffa funt pec-
cata : inde fuo & fanilorum omnium exemplo bor-
tatur
, ut banc beatitudinem qui
r
qi<e fibi qiurat
,
& contumaciam belluinam abjiciat: bine enimma-
nere pcenas , Mine prtmia.
Psal. XXXII. Juflos invitat ad celebrandum Deum
ex ipjius pbyfuo opificio , erga homines benignita-
te , & providentia.
Psal. XXXIII. Se & alios adbortatur ad Deum
pie colendum
,
quod fuos ab omnibus malis defen-
dat , impios perdat.
Psal. XXXIV. Cbriflusboflibus,nonfuis proprie, fed
Dei , excidium
,
fibi falutem precatu r.
F
falmus eft
prepbeticus Joann. if. Congruit pits.
Ps.;l. XXXV. Miratus in imp'-o nullum Dei
effe metum , exclamat Dei patientiam , atque in
omnia benignitatem ; & ut mifericordia in
fe &
pios utatur , excifis impiis
,
fapplicat.
Psal. XXXVI. Non ejjc apietate difcedendum ,qubd
impii floreant : nam cjr impios plagas
,
&ptospra-
ntia accepturos.
Psal. XXXVII. Deum obfecrat, ut
fe
graviter &-
grotum obpeccata , ab amitis neglecluni , ab ini-
micis exagitatum juvet
,
fanetque. Mult* con-
veniunt Cbrifio.
Psal. XXXVIII. jEgrotus, abrupto diutumoflen-
tio , Deum orat , utjibi veniant det ; cjr faltem vi-
ta brevitatem, qua bomini conceditur , ne deneget.
Psal. XXXIX. Chriflus gratias agit, qubd Deum
patrem femper babeat prxfentem i &
obedientiam
(earn ut facrificio
praponenti
J
offert : fed
interim
fe
nunc quoque liberet , ultus adverfarios. Pfalm.
efi
propbeticus.Hebr. 10.
Psal. XL. Orat pro 'tis, qui affliclis
benefaciunt
,
&profe, quern in morbo confiuutum
amuli exjunc-
tion cupiebant. Cbrifio congruit.
Psal. XLI. Suum exilium confolatur
Dei & rerum
divinarum meditatione, orans,ut fe
in p.itriam
refiituaf, quod & futurum
fperat.
Psal. XLII. Orat, ut
fe
Jerofoljmam ab exilio, ad
frequemandum
templum ,
rtvocet.
Psal. XLIII. Jihieruntur pii
fe , contra mdjomm
exempla ,
impiorum libidini exponi ob reitgioncm ;
Deumque cbfecrant , ut tandem fubveniat. Con-
gruit apofiolis
, &
martyribus. Rom. 8.
Psal. XL1V. Carmen nuptialc , Cbrifli & Ecclcfia
notas , virtutes , dotes ,gratias , conjunclionem ca-
nens.
Psal. XLV. Civitatem Dei, five Ecclefiam, Do-
mini prafidio contra omnem vim ejfe tutam.
Psal. XLVI. Omnes gentes invitat ad Deitm cele-
Irandum
,
quod in fanclorum Jfraelitarum commu-
nionem & ecclefiam cooptanda fmt. Ecclcfia con-
gruit.
Psal. XLVII. Deo carijfimam ejfe Jerofolymam, ut
qui earn fingularibus vicloriis , donis
, & benefi-
cits exomaverit , dtque ex eo mifericordiam fuam
in omnes terra fines derivavtrit. Congruit Ecclc-
fia.
Psal. XLVIII. Nihil contra mortem & infernum
prodeffe divitias
,
folattt juftitiam ex its eripere,
fi-
ve redimere.
Psal. XLIX. Chrifium homines infuo ultimo jndicio
falvaturum , non ex c&fis viclimis
, fed animi pte-
tate, vita innocentia
,
puritate jufiitia.
Psal. L. Parricidium in Uriam , adulterium in
Bethfabeam expiari , Spiritu fanclo fibi reddito
,
ebfecrat , non propter Alofis facrificia ; fed Chrifium
Ecclefiam adificaturum , cujus facrificium jufiitia
fit
placiturum.
Psal. LI. Doeg Saulis pecuarium increpat
, ei exi-
tium
,
fibi falutem prafigiens.
Psal. LII. Impiorum infinitum ejfe numerum : qua-
re optat adventum Cbrifli ,
qui ab illis bonos fer-
vet.
Psal. LIU. Dcum contra adverfarios implorat :
fe-
fe
ejus lattdes
, pofi
liberationem
,
prxduaturum.
Psal. LIV. Deum, utfeafalfisfimulatifqueamicis
fervet , eofque ptiniat , obtefiatur. Cbrifio congruit.
Psal. LV. A Deo petit
,
promijjionibus ejus ereclus
,
ut fibi contra tot hofies fubveniat :
fefe
eum pofiea
celebraturum.
Psal. LVI. Opem implorat contra tarn pertinaces a-
mulos : je eum publice cantaturum. Cbrifio
etiam
convenit.
Psal. LVII. Perituros impios
& peflitentes
,
pios
&
juflos fruclum fua virtutis percepturos , ita ut Dei
providentia
, &
judicium appareat.
Psal. LVIII. Opem efflagitat adversus Saulem
% &
ejus aulicos : eis punitis
, fe
Dei potentiam
&
gratiam perfonaturum. Cinifto competit.
Ps al. LIX. Populus Dei auxilium petit in expcditio-
ne contra Iduntaos & cateros vicinos. Apofiolis
congruit.
Psal. LX. Ab cxilio pofcit refiitutionem , longamque
vitam ,
ubi regnum fuerit confccutus. Cbrifio ac-
commodatus
eft.
Psal. LXI. Se in Dei tutela pojitum fruflra opptt-
gnari : in eo jtifiis effe falutem, qui pro fits quent-
que faclis remuneretur.
Psal. LXI1. Exulfc Deo laudibus
&
gratiarum ac-
tione affiiiendo confolatur , hofiibus internum
, fibi
malorum finem fperans.
Psal. LXIII. Contra inftdias & calumnias opem im-
plorat , confidens earum auclores magna jufiorum
voluptate opprejfum hi.
Psal. LX1V. Deum ejfe laudandum ob ipfms in Sio-
nem , atque adeo univerfum hominum genus , be-
neficentiam.
Psal. LXV. Omnes invitat ad Deum celebrandum
& adorandum
,
qui mundum
,
pracipue populum
fuum , tot bonis afficit.
Psal. LXVI. Deum obfecrat , ut
fe
toto orbe cognof
cenditm exbibeat.
Efi
propheticus de Ecclefu pro-
pagatione
fy
collcctione.
Psal. LXVII. Canit Ecclefu de hofiibus viclorias
j
ut in exittt ex Aigypto. Chrifium Deum in ccc-
lum afcenfurum , indcque apofiolos de diverjis tri-
bubus mifiurum ad gentes convertendas.
Psal. LXVIII. Onifius fe
ob religtonis i~elum mul-
ta pan conqueritur : auxilium a Patre petit
, &
JudiWrum punitionem :
fe
illi laudes dicturum.
Joann. z. 8c i
J.
Rom. i o. 1 1.
Psal. LXIX. Sibi
, bonifque opem , amulis ignomi-
niam precatur.
Psal. LXX. Senex contra impios opem implorat ,pcr-
petuam gratiarum atlionem pollicens.
Psal. LXXI. Clnifii regnum
jufium ,
pacificum , am-
plum ,felixque fore.
Psal. LXXII. Improbos in hac vita felices ejfe : pro-
bos qui inde commoventur , ex
fine
(yexitu, quod
fua quemque tandem maneant pramia
, fe
debere
confolari.
Psal. LXXIII. Depopuli Domini
, &templi calami-
tate conqueritur ; Deum obtefians , ut fuccurrat
,
quemadmodum olim.
Psal. LXXIV. Cbriflus perpetuo hie de
fe & fua jti-
diciaria potefiate loquitur
, de quo & agit gra-
tias.
Psal. LXXV. Invitat ad Deumcolendumex perpe-
tua ipfms erga Ecclefiamgratia & auxdio.
Psal. LXXVI. jQueritur
fe
multis malts premi:
Deum nihilomims celebrat
, & mulcet a miris
operibus.
Psal. LXXVII. Canit ea
,
qua acla narrabantur in
veteri populo , monens ne majorum fuorum contu-
maciam amuleritur
,
propter quam Deus tribum
Ephraim abjecit
,
Juda autem elegit, Davide in
regem eveclo .
Psal. LXXVIII. Populus deplorat pollutant urbem
& templum
, faclafque fuorum cades : parem vi-
cem gentibus imprecatur , Deo laudem promittens.
Psal. LXXIX. Populus ab hofiibus vexatus , iram
Dei deprecatur : or at, ut quos ex JEgjpto tranfiu-
lit , velit tueri
,
pracipue filium dextera fua,
id
efi
Chrifium , & Cbrifli membra.
Psal. LXXX. Celebrat beneficium liberationisexAi-
gypto : deinde Deum denunciantem inducit
,Ji
fi-
bi non obtemperetur , calamitatem ijin obtempera-
tur,felicitatem.
Psal. LXXXI. Injufie jura adminiftr antibus exi-
tium minatur
,
precans Clnifii adventum
,
qui id
ferio prdflet.
Psal. LXXXII. Ifmaeliticis , Saracenis , & cate-
ris , eorum partes contra Ecclejtam fequtnttbus
,
exitium precatur. Pfalm.
efi
propheticus.
Psal. LXXXIII. Sufpirat ex exilio in templum, ut
in eo Deum pojfit colere. Eeatos ejfe, qui non careant
ufu religionis.
Psal. LXXXIV. Orat, ut Us, quos captivitate Ba-
bylonica liberavit
,
folide placetur , Cbrifio exhi-
bito.
Psal. LXXXV. Onifius Pattern precatur , ut
fe
ab
hofiibus defendat : omnes gentes ipfum adoraturas.
Psal. LXXXVI. Siouem , id
efi
Ecclefiam
,
fore
gloriofam : civium illtus numerum fore infinitum
ejr felicem. Pfalm. efi
propheticus.
Psal. LXXXVII. Onifius ab inimicis vexatus , ab
amicis deftitutus, opem Patris implorat. ALgrotis
cjr affiiclis congruit.
Psal. LXXXVIII. Canit mifericordias Domini
,
po-
tentiam
,
promijfiones fibi facias : deinde queritur
pofi
tot prom'tftiones Onifium differri
,
fuum po-
pulum, fuam domum cjrfamiliam exterms genti-
bus exponi , orans ut fui recordetur.
Psal. LXXXIX. Inanem &fugacem ejfe hominum
vitam ; proinde Deum orat , utfaltem eis recon-
eitietur
, er
eorttm Optra dirigat ,
atquc perfictat.
Psal. XC. Ab omnibus periculis & bojiibus effe feeti-
ros
,
qui funt in Dei tutcla.
Psal. XCI. Deum collaudandum
,
quod ejns omnia
ftnt magna , malos perdat , bonos fervct.
Psal. XCII. Dei praftantiam & legem extollit.
Psal. XCI1I. Precatur , ut fuperbos & impios pu-
niat ; & id fibi, Deique populo promittit,
Psal. XCIV. Hortatur , ut Cbriftum Deum & regent
colant , eique
p
areant , turn ob antiqua creationis
beneficia , turn ob ipfitts incarnationem ; ne , ut pa-
nes ex JEgypto egrejft
, fibi introitum ad requiem
pnzcladant. Hebr. 3 . &
4.
Psal. XCV. Omnia incitat ad Cbriftum
Domi-
nti in extollendum
,
qui fit homines ex mquo judi-
cature.
Fsal. XCVI. Homines &
angelos invitat ad Cbrif-
tum Dominion adorandum
,
qui fit extremofuo ad-
ventu idololatras pudore affeclurus , bonfque lucem
all. it urns. Hebr. 1.
Psal. XCVII. Invitat ad Deum celebrandum
,
qui
fit
Chriflum omnibus exbibiturus
,
&per earn orbem
judicaturus.
Psal. XCVIII. Chriflum ut Dominion celebrat
, &
ad eum invocandum , ejufque vejligia adorandum
inducit exemplo Mofs , Aaronis, Samuelis.
Psal. XCIX. Ad Dei Liudes & cultum omnes
cohortatur.
Psal. C. Probst,
ftu anteaclx viu rationem Deo
proponit , ejus extollens gratiam. Juxta Hebraos
,
quibtc exponttnt infuturo,fe
recti vtcturum vo-
vet. Congruit Chrifto.
Psal. CI. Valde piceftus orat Cbriftum , terra catli-
que fundatorem , ut Stonis mifereatur
,
ex eaque
mdificet Eccleftam , in quam populi &
reges ad
Deum colendum conveniant.
Psal. CII. Se , angelos, 6 omnia excitat ad innu-
merabilia Dei beneficia prtdicandum.
Psal. CIII. Deum ab opificio &
providentU cele-
brat.
Psal. CIV. Ad Deum laudandum vocat
,
qui
If-
raelitas multis bonis affecerit , confervavertt
, &
in terrain promiffam petduxetit.
Psal. CV. Captivi Deo peccata fua ,
majorum-
quefuorum confitentur, &
veniamfulutemque pof-
cunt.
Psal. C'VI. Deum laudandum, qui ex itinerum er-
rore , carccre ,
morbo , navigationum difcrimini-
bus , denique periculis omnibus
fe
invocantes libe-
ret,
& boms cumttlet.
Psal. CVII. Ecclejia precatur Deum fibi profperum
contra Moabitas , PaUfttnos , Idumtos
,
(id
eft
Mahometanos.) Pfalmus
eft
propheticus.
Psal. CVII1. Judo, proditori , catertfque malevolis
dtgnas pecnas
, fibi filutem Cbriftus precatur. Aft.
1.
Psal. CIX. Cbriftum ad Patris dexteramfefjurum ,
regnum
e Judaa aufpicaturum
,
facerdotto Melchi-
fedech perpetubfunciururn , toto orbe viclorem domi-
nantrum.
Psal. CX. Dominion laudat, qui tot beneficia in Ec-
cleftam contulerit.
Psal. CXr. Reltgiofos & beneficos effe beatos
;
pecca-
tores perituros.
Psal. CXII. Deum laudandum, qui excelfus hnx
curet.
Psal. CXIII. Recolit Dei miracula , Ifraelem de
JEgypto educenits : dctnde eum precatur ut fuam
gloriam
afterat
,
quod c&terarum gentium diifi-
mulacra Jtnt vana
'
ipfe
verb
fit omnts generis
piorum pr&fidium. Apud Htbr&os in duos fcin-
dttur.
Psal. CXIV. Orat
, Jimul
&
gratias agit
,
quod
fuerit maim e periculo erefitus. Onifto congruit.
Psal. CXV. J'ergtt gratias a ere Deo, a quo furrat
libcratus : nam hie Pfalmus in Hebrao pars
eft
al-
tera fuferiorts.
Psal. CXVI. Invitat omirs gentes ad Deum collau-
dandum, ob Chriflum exbibttum. Rom. 1
5.
Psal. CXVII. Giatias agit Ecclefi'a
,
quod
[oft
tot
rerum difcrimina, falutem & Cbriftum Jit confe-
cuta. Mattli. 2. 1. & ii.
Psal. CXVIII. Domini Ugem, verbum,
&
prteep-
ta laudat
,
quorum amannjfimum
& ftudiojijfi-
tnum
fe
confervari optat ac precatui, zi. otio-
narits.
Psal. CXIX. Petit Ecclefi'a a malednis & C darenis
(
id
eft
Mahometanis
) a Cedar Ifmatlts filio, in-
ter quos verfarur , liberart. ( aniicum
eft
propbe-
ttcum
, ut & fequi ntta
,
qua, Graduum infcrtbun-
tur.
Psal. CXX. Ecclejiam ubiqtte
effte
tutam
,
quod Do-
minum habeat cuftodem.
Psal. CXXI. Ecchftam laudat a Concordia
,
pieta-
te,juftitia , eique bene precatur.
Psal. CXXII. Ecclejia precatur contra impiorum
calumnias.
Psal. CXXIII. Ecclefia gratias agit, quid ab extie-
mo periculo
fit
erepta.
Psal. CXXIV. Ecclejiam ejufque cives
effe tutiffi-
mos , impios autem perituros.
Psal. CXXV. Ecclejia orat ut liberetur e capti-
vitate , videlicet per Cbriftum. Congruit marty-
ribus.
Psal. CXXVI. Nee familiam, nee urbem cuplodiri
,
nee lil ei os haberi cttra Dei favorem & donum.
Psal.CXXVII. Timo'e Domini, beatttudinem hu-
jus etiam vita, conaltari.
Psal.CXXVIII. Ecclefia gratias agit
,
quid Do-
num ofe tuta fmper permaneat
,
precans, ut fui
hoftes dent peen-as.
Psal. CXX1X. t'eccatorum veniam magno ardore
depofcit , redem
t
ttonem
,
per Chnftum videlicet
,
pollicens.
Psal. CXXX. Hunvlitatem & modeftiam fuam
Deo offert & proponit
, facrtftcium longe gratif-
Jimum.
Psal. CXXXI. Ecclejia Deum obteftatur, ut me-
ntor Davtdis I'jufquevoti , in Stone babvet , Cbrf-
tumqtie exhibea'
,
quern ipfe magna verborum
fo-
lemnitate promt/it.
Psal. CXXXII. Eccle/?<t. confenftonem effe fuavijft-
mam , it Deo cimulate bencdiclam.
Psal. CXXXUI. Ecclejia Domini cultores ad Dei
laudes hortatur,
Psal. CXXXiV. Ad Deum celebrandum invitat
,
quod Jfradmagnis benefiais cumu-Uverit
, & ido-
la ftnt inutilia.
Psal. CXXXV. Ad Dei confeffionem
excitat
,
prop-
ter ipjitts in omnia , maxtme in populumfuum ,pro-
videmiam atque beneficia.
Psal. CXXX.Vl.Captwt Ucrymantes reftituioptant,
ptxnafq.ie Idum&ts & Bab)lonus precantur. Con-
gruit E' cljid inter Mabometanos exulanti.
Psal. CXXXVlI. Se Deum ob favorem perpetui
confefturum & adoraturum, optans ut ctteri quo-
que reges hoc nomine idim factant.
Psal. CXXXVIII. Deum omnia ten'nus fare, ubi-
que prafntim efte
, ejus provtdentiam &
vim ni-
hil, quantumvts occulturn & ex-.le, evadere : qua-
re
fe
eum praduaturum , & impios odto perfecu-
turum.
Psal. CXXXIX. Ut fe
ab improbis & maledtcis
defendat , tllofque puntat , deprecatur. Chrifto con-
gruit.
Psal. CXI. Orat ut
fit
pattens in affltcTtonibus , &
8
ab ndverfams iutas. Congruit Cbrijlo.
Psal. CXLI. Humana ope defertus , contra infeila-
tores auxilium implorat. Ecclcjia. congruit.
Psal. CXLII. Petit ne Dens ad fuam juftitiam
rtfpiaat , fed
ad miferiam &
perfecutionem ,
a
qua
fe
fublevet
,
punitis hofiibus.
Ecclejis. con-
gruit,
Psal. CXLIII. Gratias agit ,quodpacato regnofrua-
tur : deinde orat, ut
fe
ab exterms boftibus , alioqui
tumentibus , dcfendat.
Psal. CXLIV. Deum extoltit ut regcm, ut bonum
,
miferkordem , omnia gubernantem , coufervan-
tem ,
bominibus ingentia beneficia conferentem.
Psal. CXLV. Deo pdendum ,
non bominibus
,
noil
principibus.
Psal. CXLVI. Laudandum Deum ex ifjlus in
fulum fuum providentia
, & aliis operibus. Ejl
propheticus de Ecclejh colleftione.
Psal. CXLVII. Pergit EccUJiam ad Dei laudes hor-
tari
,
pracipue quod in ipfam /ingularis ejus fit be-
neficentia : bic enim Pfalmus fuperiori in Hebrxo
adneilitur.
Psal. CXLVIII. yingelos , omne bominum genus
,
cceleftia , terrejlriaqne omnia ad Deum laudibus
ajficiendum adhortatur. Pfalmus ejl propheticus.
Psal. CXL1X. Regem Chrtftum canendum
effe
,qui
fuos Jit falvaturus , eifque in gentes ultrtcem
poteflatem daturus.
Eft
propheticus de Ecclejia
vicloria.
Psal. CL. Omnem fpiritum ad Deum omnis mufic*
genere laudandum invitat.
>$0ooeae$$e$
OBSERVATIO.
IN
edendo Pfalmorum libro confilium primum erat rationem hucnfque a nobis adhibi-
tam fervare, id eft, Pfalmos non edere nifi fecundum Verfionem antiquam, & illam cu-
ius
communis vulgarifque eft ufus hodie in Ecclefia. Sed cum deprehendiffemus utramque
illam
Veriionem ex uno fonte Grxco LXX. Interpretum prodiifTe, nee unam ab altera dif-
crepare , nifi his plurimis quae Hieronymus femel & iterum corrigenda & emendanda ju-
dicaverat
: ( nam hxc ipfa fola denuo caftigata in ufum communem admiffa eft ab Eccle-
fia , feclusa pofteriori Interpretatione Hieronymi ex Hebrxo, ne fcilicet, opinor, fi a re-
cepta
confuetudine nimium difcederetur, vulgus a Pfalmis decantandis aut recitandis avoca-
retur , indeque perturbatio & confufio fequeretur
: ) hxc , inquam , cum animo reputare-
mus, a mente fufcepta deftitimus, utilitatique & commodis omnium, ac potifiimiim doc-
torum & Litterarum Sacrarum amatorum , fervituros nos judicavimus, fi Verfionem Lati-
nam Hieronymi ad Hebrakum fonrem accommodatam , duabus aliis e Graeco prognatis
adnederemus 5 maxime cum illam ipfam , ut dixi , non diftrahendam duxerit Ecclefia , nifi
ut
multitudini, altera de Grxco affuefaftx, mos gereretur. Quominus tamen Pfalterium
illud triplex diftinclis totidem columnis fimul ederemus, id maxime impedire poterat, quod
Verfio Latina Pfalmorum , ut fe habet in Vulgata nova , non raro conveniat cum Veteri
:
fed prxterquam quod earum alterutra e medio tolli debuiffet , nee facile diftingui potuifTet
ac decerni eccuinam id forte obtigiflet , rationibus noftris utramque fervari maxime con-
ducebat, illarumque neutram excludi, quod ambx, licet uno ex fonte prolatx, multis ad-
huc , iifque non levibus , a fe invicem differre viderentur. Et fane ciim Latina Pfalmorum in-
terpretatio, qux inferta eft in Vulgata noftra, ilia ipfa fit qux ab Hieronymo fecundis cu-
ris emendata fuit ad Grxcum purum Hexaplare LXX. Interpretum ; non vero ilia ipfifiima
Vetus Latina
,
qux proxime derivata eft a Grxco editionis illius, qux Koivri olim, feu Corn-
mums dicebatur > inde contigit ut diverfitates plurimx , exque non contemnendx , inter
utramque etiamnum deprehendantur. Quapropter fatius duximus utramque illam operi nof.
tro adjungere, quam unam feclusa alteta admittere. Ad Verfionem autem Latinam Hiero-
nymi ex Hebrxo quod attinet , ipfa columna intermedia, typifque diftin&is excudetur : il-
laque prxferetur a nobis Editio
,
qux non multis abhinc annis prodiit in publicum ftudio
& opera D. noftri Johannis Martianxi, to. i. novtfTimx Editionis operum S. Hieronymi,
Parifiis, anno
1693.
L I E R
.fr.fc.t>.f>t>#<M>r>-^
VuLGATA
HODIERNA
lea Verfio Latina fee. LXX
fecundis
curis emendata a S.
Veksio Latina
Hieronjmi ex Hebr&o.
Versio Latina antiqua
fee. LXX. ufu recepta an-
te Hieronvmum.
Hieronymo.
SAIMUS I.
Eatus vir,
qui non abiit
in conlilio
impiorum
,
& in via
peccatorum
non ftetit, &
P S ALMUS 1.
Eatus vir,
qui non abiit in
conjiiio impio-
rum
, & in via
peccatorum non
ftetit, & in ca-
thedra derifo-
*Psalmus I.
EATUS vir, Per
r
ui tret prions
qui non a-
eruuntur ex Aug.
but in con-
""""""' inI
!'
al-
r
.. . t. 4. p. I. col. I.
piorum, &
in via pec-
catorum
in cathedra peitdeuuaj non fedit : rum non fedit
.'
Jof.i.i.
^. Sed in lege Domini voluntas Sed in lege Domini voluntas
Jere,
*7
ac noSre. die ac node.
3. Et erit tanquam lignum , Et ent tanquam lignum tranf-
quod plantatum eft fecus decurfus plantat urn juxta rivos aquarum
,
aquarum
,
quod fru&um fuum da- quod frudum fitum dab'it in tempo-
bit in tempore fuo ;
non ltetit , & in cathedra pef-
tjlentiae non fedit
:
2. Sed in lege Domini fuit
ejus, & in lege ejus meditabitur die ejus, & in lege ejus meditabitur voluntas ejus, & in lege ejus
meditabitur die ac node.
3
.
Et erit tanquam lignum
,
quod plantatum eft fecundum
decurfus aquarum
,
quod ftuc-
re fuo
:
turn fuum dabit in tempore
fuo
:
NoTjE ad Versionem ANTIQUA m.
loco peftiletitia; in Gnco etiam eft Miftur item I. 2. conr.
Marc. p. <Sji. c. idem Tertul. habet pejlilentium ; ac 1. de
pudic. p. 10 1 1. a. legit peflilentix : lib. verb de fpectac.
C. 5. p. 21 3. b. ita : Felix qui non abiit in concilium impio-
rum < '" cathedra pefttum nonfedit : limiliter 1. 2. cont.
Marc. p. 651. c. habet in concilium. Auguft. in Pf.
39.
col.
3
36. a. conftanter , in conjiiio , e Gr.
jSmgf ; fed infra leg.
pejlilentiarum , ut & in Pf. 1 Jo.
col. 1695. c - ln P'alt - Ilu^
tro Germ, legitur , * in cathedra peflilentix non jed:t
, ut fup.
t. 2. Sic'apud Hilar, in hunc Pfal. col. 14. ubi etiam
fajpe repetitur verbum //<;r,- fie etiam in Pf. u3.col. 313.
d. Similiter habent Ambrof. in Pf. 1. col. 751. d. Auct.
quseft. V. & N. Teft. q. 110. col. 1 10 c. & CafCod. in
eund. Pf. quibus favent Plait. Rom. Mediol. German. Car-
nut. & Corb. Apud Cypr. vero 1. 3.
Teftim.
p. 329. b.
deeft verbum fuit , ficut apud Auct. op. imp. in Matte.
horn. yi. col. 214. c. & apud Opcat. 1. 2. cont. Donat.
p. 31. b. fi nonnullos Mfs. excipias. Apud Tertul. etiam
1. 2. cont. Marc. p.
6$i. c. non legitur /nit , fed bis in lege
Domini. Grxcum cum Vulgaca concinic ad verbum.
V. 3. Accinunt Ambrof. In Pf. I. col.
7 J4.f.&
Caffiod.
in eund. Pf. nili quod ambo legunt fecus , nan fecundum.
Sic etiam in Pfalt. noftro Germ, eft. Hilar, iu hunt Pii
* Hie Pf.
non habet titulum ; ita Caffiod. in Pf. 1. p. 11.
Ifr. 1. Cum verfus ifte , necnon alii duo fubfequentes vix
legi poflint in Pfalt. S. Geim. ob fugientes prje vetuftatc
Jitteras , & lacerum media fui parte folium , iidem fuppedi-
tantur e Comment. S. Auguft. in Pf. ut notatum eft fup.
Ad #". igitur primum quod attinet, legitur ur fupra turn
apud Hilar, in Pf. 1. col. ij. b. 16. f. & in Pf. 118. col.
313. d. turn apud Ambrof. 1. 2. de Jac. c. 1. col.
459.
d.
& 1. de interpel. Job. & Dav. col. 626. 638. 6
J4.
662. &
jn Pf. 1. col.
745.
e. & 1. 2. offic. to. 2. col.
73. a. Suf-
fragantur etiam Optat. 1. 2. cont. Donat.
p. 31. b. Auftor
qua:ft. V. & N. Teft. quasft. no. col. 109. e. & Caffiod.
in Pfalmos. Concinunc denique Pfalteria Rom. Mediol.
Mozarab. &c. quae deinceps vulgo non citabuntur nili cum
prarferent diffimilitudines & vaiietates alicujus momenti.
Apud Hilarium quoque comment, in Pfalmos quofdam ,
iidem Plalmi tod praimittuntur fubjeclis quibulque tractati-
bus i
(ed cum non conftet hos Pfalmos ab Hilario ipfo ibidem
fuiffe prxfixos , quinimo verifimile fit ( ut optime probavit
D. nofter Cuftantius
) eofdem ibi affutos fuiffe ex antiquo
cod. Miciac. poftea Vatic, fatis erit variances eorumdem
leliones Notis inferere. Tertul. 1. 4. cone. Marc. p. 755".
a. verfum hunc 1. refcrt ut fupra, excepta voce pejliwn
,
Tom. U.
B
10 LIBER PSALMORUM. Pfalm. II.
Versio jlntiqua.
*
Et folium ejus nondeci-
det, & omnia quxcunque fe-
cerit profperabuntur.
fi-
Mf.
Sangerm.
4. Non lie impii , non fie :
fatPfriter.s.Ger-fed
tanquam pulvis, quern
mani
,
ut vacant
,
proj
j
cj t ventus ^ facie teiTX.
ac for-
l
'
T
.
r
5. Ideo non refurgent lm-
He br.
Etfolium ejus non defluet , &
omne quodfecerit profperabitttr.
Nonjic impii; fed tanquam put-
vis
,
quern projicit ventus.
gregix notx
m.t , annorum ctr
titer
1 100.
VULGATA HOD.
Et folium ejus non defluet : &
omnia qucccunque faciec profpera-
buntur.
4. Non fie impii, non fie : fed
tanquam pulvis
,
quem projicit
ventus a facie terra;.
5. Ideo non refurgent impii in
judicio : neque peccatores in conci-
lio juftorum.
6. Quoniam novit Dominus
Propterea non refurgent impii in
pii in judicio : neque peccato- judicio ,
neque peccatores in con-
res in confilio juftorum. gregatione juftorum.
6. Quoniam novit Domi- Jguoniam novit Dominus viam
mis viam juftorum , & iter juftorum , & via, impiorum peribit. viam juftorum : & iter impiorum
impiorum peribit.
peribit.
Notje ad Versionem antiquam.
habet , juxta decurfus , &c. ut fup. Pfalmus vero ibidem Pf. col. 758. c. & alibi , to. 1. col. 277. c. 660. a. Auguft.
&. Caffiod. in eund. Pi, necnon Aucl. quaeft. ap. Aug.
q.
1 10. In Pfalt. Corb. legitur projiciet , non projicit
,
quod
habetur in aliis ; Gr. iipl-xli , &c. ut in Lat. lup.
Tf.
J.
Sic Audi, quaeft. Vet. Tefl. apud Augufl. quxft.
IIO. Aug. vero in nunc Pf. legit, Ideo non rejurgnnt , &c.
ut fup. Ita quoque Audi. op. imp. in Matth. horn. 41. p.
171. c. cum Caffiod. & Pfalt. Corb. Cyprianus 1.
3. Teflim.
p. 515. b. Propterea non refurgent impii in judicio , Sec. ut
fup. Similiter Hilar, in Pfal. I. n. 18. at n. iy. & 19.
Propterea non refurgent impii in judicium: infra autem in Pf.
Il8. col. 306.- e. Non rejurgunt impii in judicio , neque pec-
catores in , &c. Ambr. in Pf. 1 . 76 1 . f. 764. b. & in Pf. i 1 8.
prasfixus /ecus : limiliter Hilar, ipfe ibid. n. 2. at infra n
9. bis legit juxta , cum Audi, quaefl. Vet. Tefl. q. no.
col. no. d. Apud Tertul. 1. 2. cont. Marc. p.
6yi. c.
juxta exitus. Graec. iretpa. rcte, i\n\i$ve, , &c. ut fup. Rur-
fus Tertul. 1. de poenit. c. 4. p. 166. c. alludens, dick :
Arbor exinde
fias
ilia
,
qux penes aquas Jeritnr , $g
injoliis
perennat
, {g
tempore fuo fruitus agit. Hieron. in lfai. 44.
to.
3. col. 328. d. lie : Et erit Jicut lignum
,
quod plantatum
efl
[ecus decurfus aqttarum
,
quodfrnclus fuos dabit in , &c.
Ambrof. in Pf. 1. col.
758. a. haec notat : Grxcus ita dixit
,
rot y.y.paot clvlv .0004 ,
quod potefl ad Beaturn reftrri , Ma-
Xa; itaptaot <A.w'<5<j , Grace ; Latine autemJic
dicitur ,
utJit
Quia beams dabit frutlnm , in refurrectione fcilicet fua
col. 1032. b. 1229.3. Quoniam non refurguut impii in ju
Potefl
eg
Jic : a top rtctpssw Julx vaef fyuw , ut refertttnr ad
lignum., cajus facta omnia profperabuntur.
*
Ita Caffiod. in hunc PI. cum Pfalt. Rom. excepto uno
ficiet, pro fcerit. Similiter habet Tertul. 1. 2. cont. Marc.
p. 6 y
i.e. fed addit illi , ad verbum profperabuntur. Ambr.
in eund. Pf. col.
7J4.
f. Vulgatae favet ad verbum. In
Pfalt. Germ, extrema tantiim leguntur ,fecerit, prefpera-
buntur. Item in Corb. fecerit , ficut apud Audi, quxfl. Vet.
Tefl.
q. no. Apud Hilar, vero in Pf. 1. n. 8. & 13. 8c
prologo , n. 2. necnon in Pfalmo ibidem praefixo ex Mf.
Vatic, fie : Etfolium ejus non defluet
, $g
omnia quxcunque
dicio; at infra in Pfal. 118. col. 1254.8. Non rejurgunt im-
pii in judicium :8c in Pf. I. col. 764. b. addit : nee pecca-
tores refurgunt in confilio jufiorum. Ambrofiafl. col.
39. e.
Ouia non refurgunt impii in judicio; fed col. 167. a. Ideo
non refurgent , &c. Gr. A/a i?to sot amniW/ai 01 ccCiTi I
Xf-ki' vSi a.fj.aolahoi cp m>i Aixaiuv. Aquila a Qwcclu'in %
Theodot. a/ Qv^ofu' Pfalt. vet. Fabri , in concilia.
$. 6. Sic Ambrof, & Caffiod. in hunc Pfal. Sic etiam
Augufh ibid, nifi quod hab. iter autem impiorum. Hilar.
in eund. Pf. n. 19.
Quia cognofcit Dominus viam jufiorum
,
tf
via impiorum peribit : Pfalmus ibid, praefixus ex Mf. Vat.
faciet bene dirirentur i at infra , col. 23. b. in Mfs. pro/be- Quemamfat
Dominus , &c. Similiter Auft. quirft. V.Teft.
J
,
, , . /. , , . . ., ....
^^
r* "f~\ .... '.. 1 V .'... ' I :.. ft / .. N r
"
rabuntur. Ambr. ubifup. col.
758. b. ait Aquilam habere di
rigetitur. Gr. Kal Tra^ao'oa ai -iroin xctitvoJ wEnOf7a/. Hieron.
in liai.
44.
to. 3. col. 328. d. legit ut fup. Et folium ejus
von decidet. In Pfalt. Germ, ultima tantum apparet fyllaba
fuel: in Gr. a.wt>(yvv<!f1a.t, ap. Aquilam vero, cmctmsilTai.
t. 4. Similiter habent Hilar, in Pf. 1. Ambrof. in eund.
q. no. Graec "Ot/ yivuwi Kreio; oJ ov AiKa/aie, ioVc;,
&c. Ambr. ubi fup. n. 58.
col. 76'c. a. haec addit~: Pul-
cbre autem ait : & iter impiorum peribit : feparavit Lati-
nus , ut iter diceret , # tanquam dijerevit iter a via : Gracus
autem in tttroqne viam dixit. No otiose tamen Latinus
; quia
eg
Dominus , Ego fum via , dixit ; non dixit , Ego fum iter.
Versio ANTIQUA.
*
In finem,Pfalmus ipfi David.
Ex
Mf.
Smigerm,
Q
II.
Uare fremuerunt sen-
Q
Hebk.
Pfalmus II.
Uare turbantur gentes ,
<
tubus meditabuntur mania
*.
VULGATA HOD.
Pfalmus II.
tes , & populi meditati
Not/e ad Versionem antiquam
QUare fremuerunt gentes , All.
4,
& populi meditati funt
*J
*
Orig. in hunc Pfal. hxc hab. tefte Montfalconio nof- ritatem errore fcribentium fieri
creditur
, ut in ordine fecundus
tro,Hexapl. to. 1. p. 475.
C\vw hlvyorttc, 'Eei'xor? ccvl
-/peitb^i, a utr tb erect 5^29(4" l'X
w &erf*p>t *,? rav-
ret , cv eXe ru erspvi ^vmtit/o ru> ttcu/o k, cv tki? UpatHi <A.
rav 'Aiffozobay ro ,'Ti6qtiV eisu, eye
[^H
e
C?
v ysfemuM Ql 1
'tHeyYli elvcti t? irpi'ix ^a^K* eo\ yap yef&c&tai
,
pmlr , w
Trpcira *a^a, 'Tioi f*V el Qu . let. 'Enmvmo. Ae ctri if&cyx
'A-eijrs&v eivctt rvra filwvn' cf /u.ev1oi ra> HgtiV iJen rent
"ict^/Mi/ a&(6,uo; xcjpctx.ireti , -Trpwroe, e! rvyji , m & . 1} 7 . id
efl , Cum in exemplaria duo Hebraica iuctdijpmus , in al-
tera qitidem Jecnndi PJ'almi principium invenimus hoc loco,
in altera autem hie prima conjnngebatur :
eg
in Aclibus Apofl.
Mud , Filius meus es tu , ego hodie genui te , dicitur
eff'e
ex Pfalmo prima : ficut enim fcriptum efl , inquit , in pri-
mo Pfalmo , Filius meus es tu. Grxca vero exemplaria hunc
fecundum effc
indicant ; in Webrxo Jiquidem nnlli Pjalmo-
riim Humerus appotiitur
, Jive primus
, Jive fecundus , vel
tertiusfuerit. In Vulgata autem hie Pf. numeratur fecun-
dus, ficut Alor. 13. 33.
ibid. 5c in Graeco : at primus nun-
cupatur a Juflino apolog. 2. & a Tertul. 1. cont. Marcion.
necnon ab Oprato 1. 3. cont. Donat. p. yo. b. Hilarius in
Pf. de his ita differit col. 27. c. Plures nojlriim ambigitos
facit Apoflolica autloritas , utrhm Pfalmum hunc cobxreniem
prima,
$g veluti primi extimum putent
effe ; an vera fitbja-
centem , ^g
fecundum patih.s connumerent : namque in Achs
Apoflolornm primnm hunc haberi dtque effe , Jub
oratione bea-
tt Partli ita docemnr Sicut in Pfalmo primo fcriptum
efl, Filius meus es tu Ob banc ergo Apajlolicam auclo-
Pfalmus ijle numeretur , cum primus
effe , ipfo Doclore gen-
tium teflante , nofcatur. Cagnofcenda itaquc ea ratio
efl , cur
ig a nobis fecundus effe
inielligendus
Jit ,
eg
(, Apoflolo effe
primus ojlenfns Jit : turn relatis multis de translatione LXX.
lnterpretum , lubdit p. 29. b. Hi ergo Pjalmos inter cxte-
ros Itbros tranferentes , fg
in numernm redegernnt , eg
in or.
dinem collocaverunt , ig Diapfalmis diflinxerunt
, qui omnes
fecundum Hebrxos conjuji habebantnr
5
habentur. Et pofl pau-
ca : Beatus ergo apuftolus Paulus
, jecundum profejjionem
fnam Hebrxus ex Hebrxis , etiam fecundum Plebra'icam cogni-
tianem
eg
fidem , Pfalmum hunc primnm
effe dixit , Tranf-
latarum diflinilione non ujus Tenuit itaque hunc modum>
Ht Hebrxus ipfe C?
Hebrxis pradicans
, Hebrxorum confuetu-
dine nteretur ; fed
nobis Translatornm utendum ancloritate
efl,
egc. Nunc etiam in Mf. Cantabrig. perantiquo , Aclor. 1
3.
33.
legitur: Et in Pfalmo primo fcriptum
efl.
Item in non-
nullis exemplaribus Graecis , ra> -Trpura , in aliis tb Aevlepa.
Legere poll Hilarium , rS rpurta , vulgatus Hieron. in
Pfal. Oecumen. in Acla , Beda , &c. At Cypr. 1. 1. &
3.
Teflim.
pp. 279. b. & 329. a. legit, In Pfalmo feenndo }
cui fuffragatur Ambrof. to. 1. col. 680. b. Titulus autem
nullus pracfigitur huic Pfalmo cum in Vulg. aim in Graeco
:
edd. tamen Aid. &Compl. ferunt iflum : 4'a^o? ru AetvlJ*.
Vetus Pfalt. Fabri , Pfalmus David. Carnut. Corb. Gallic,
ap. Fabrum , In finem,
Pfalmus ipfi David, ut fup.
$. 1. Sic hab. Hilar, in Pf. 1. col. 29. f. cum Ambr,
in Pf. 45.
col. 930.
d. Julius vero Firm. 1. de err. profa-
LIBER PSALMORUM. Pfalm. II.
ii
VU ICITA HOD. Hedr.
Jnania
>
i. AfHterunt reges terra;, & Confurgent reges terra,
&prin-
principesconvenerunt in unum , ad- cipes traclabunt pariter adversiis
Versio antiqua.
funt inania ?
z. Adititerunt rcgcs terrx
,
& principcs convenerunr in
versus Dominum
, & adversiis Dominum
, ey adversiis
Chriftum unum , adversiis Dominum
& advcrsus Chriftum
ejus.
3.
Difrumpamus
vincula
eorum : & projiciamus a no-
bis jugum ipfofum.
4.
Qui habitat in coelis de-
ridebiteos,& Dominus fub-
fannabit eos.
5.
Tunc loquetur ad eos in
ira fua , & in furore fuo con-
turbabit eos.
6. Ego autem
conftitutus
Chriftum ejus.
3.
Dirumpamus vincula eorum :
& projiciamus a nobis jugum ip-
forum.
4. Qui habitat in coelis irridebit
eos : & Dominus fubfannabit eos.
ejus.
Difrumpamus vincula eorum
,
&
projiciamus a nobis laqueos eo-
rum.
Habit ator cccli ridebit : Domi-
nus fubfannabit eos.
ah. 1
j
35-
Heb. 1
5.
Tunc loquetur ad eos in ira Tunc loquetur ad eos in ira fua ,
fua , & in furore fuo conturbabit rjr in furore fuo conturbabit eos.
eos.
6. Ego autem conftitutus fum Ego autem orditus fum regent
rex ab eo fuper Sion montem fane- meum fuper Ston montem fanctum fum rexab eofupct'Sionmon-
tum ejus
,
prsdicans prsceptum meum. Annuntiabo Dei prueptum: tem fanclum ejus
,
praedicans
prxceptum.
*
Diapsalma.
7. Dominus dixit ad me :
Filius mens es tu , ego hodie
ejus.
7. Dominus dixit ad me : Filius
meus es tu , ego hodie genui te.
Dominus dixit ad me : Filius
meus es tu , ego hodie genui te.
5-
55
S'
8. Poftula a me , & dabo tibi
gentes hsreditatem tuam , & pofl'ef-
N o T JE
genui te.
Poflula a me
, & dabo tibi gen
tes bareditatem tuam
, &
pojjejjio
ad Versionem antiqua
nar. relig. c. 24. col.
174. a. & Auguft. in Pf. 1. col.
4.
c. ira : Ut quid jremueriuit gentes , &c. ut lup. Addit Aug.
ibid. Fro eo ditlum ejl , ut quid , etc
Ji
Aiceremr ,fruftra : at
infra in Pf. 7. col. 32. b. legit: QJtave fremnerunt gentes
,
Sec. Cypr. 1. 1. & 5. TefHm. p. 279. b. 329. a. Ad quid
tumultnata jnnt gentes , &c. ut fup. Similiter apud Tertul.
1. de refurr. earn. p.
57
3. c. Tnmnltuata ftnt gentes , &c.
ut fup. (ic eriam 1. 4. cent. Marc. p. 734.
c. practcr vocem
nationes : & 1. 1. 616. c. necnon 1. 3. p. 679. b. ac 1. 5. p.
784. c. Difrumpamus /i nobis vincula eorum ex quo tn-
mnltuata Jtiiit gentes : vel Difrumpamus vincula eorum
fojlea certe quam tumultuata funt gentes , &C. Grace, 'hall
irppvactv Cm , &c. ut fup. Aquila , 'hefli eOo/ni&iGnoai' , &c.
al. siofu&way. Symm. E/'; t'i e'6nj x.vx.a.
f. 2. Sic iterum Hilar, in hunc Pf. col. 29. e. cum Aug.
Se aliis Halteriis veteribus. Similiter Ambr. in Luc. 23. col.
1 J
30. b. ad hoc ufque, adversiis Dom. &c. Tertul. vero
1. 1 . com. Marc. 616. c. ita : Ajliterttnt reges term
, tf
magif-
tratus convenerunt , &c. ut fup. at 1. 3. p. 6"]c<. b. legit
,
principes congregati funt in unum, Sec. & 1. 4. p. 754. c.
archontes congregati funt , Sec. iimiliter 1. de refurr. cam.
p. 573.
c. & cont. Praxeam
p. 858. b. item 1.
J.
adverf.
Marc.
P.78J.
c. 786. b. excepto uno ipftus , in fine ; at fup.
p. 784. c. iterum legit, magiflratus congregati funt , Sec.
Cypr. 1. 3. TefHm.
p. 329. a. Aftiterunt reges terra,
tf
priu-
cipes congregati funt , Sec. ut fup. at 1. 1. TefHm. p. 279.
b. )
principes colleili funt , &c. Gr. tipyw-ric, Qyiviy^wo.i
,
&c. ut in Lat. In Mf. Alex, poll hoc , Chriftum ejus
, po-
nitur A;4a;\ua. Hilar, etiam in Pf. 2. col. 31. b. ait : Et
quia 71011 ambigtmm
efl ex perfona Dei Patris fecunditm Apof
tolicam attcloritatem Pfalmnm cceptum ejfe idcirco ad in-
tell:gendam perfona demtttationem ab interpretantibtts inter-
jcclttm Diapfalma ejl , licet in libris Hebraorum /ion contine-
retur. Perfona ergo qua demutatur , Apoflolortim effe intelli-
genda ejl dicentinm , Difrumpamus , &c. Eufebius quoque
teftatur exftare ibi Diapfalma apud LXX. non vero apud
Theod. & Symm. Vide Hexapl. to. 1. cum notis Flami-
nii Nobilii.
#. 3. Sic eft in Gr. Apud Tertul. vero 1. 1. conr. Marc.
p. 626. c. ita , inverfis vocibus : Difrumpamus vincula a no-
bis eorum : &
abjiciamus eorum jugum a nobis : at 1. 3. p.
679. b. ut fup. Difrumpamus vincula eorum : & abjicia-
mus a nobis jugum eorum : iimiliter 1. 5. p. 785. c. excep-
to ult. ipforum , uti fupra
, p. 784. c. fed addit ibid, a no-
bis , pod verbum difrumpamus. Hilar. & Aug;, in hunc Pf.
cextui favent , nil! quod loco projiciamus , legunt abjiciamus.
Similiter Ambr. in Pf. 118. col. 1071. a. at in Luc. 1 3. col.
1459. b. legit projiciamus , Sec. Cypr. 1. I. TefHm. p. 279.
b. Difrumpamus vincula eorum :
tf
abjiciamus a nobis ju-
gum eorum: fed 1. 3. p. 329. a. Dirumpamus vincula eo-
rum : ?
projiciamus a nobis jugum eorum.
ft. 4. Sic apud Hilar. & Aug. in hunc Pfal. fi excipias
verbum irridebit, pro deridebit : Greece, sxyeioicslai ; at in
Mf. Alex. u-/i\a.cilm. Item \\b\c\ue: cox\{\imtr
, fubfannabit
,
ut & inf. conturbabit , nonfubfannavit , & conturbavit
, qua:
habet Mf. Germ, more ver. codicum in quibus nimiiim fa:-
pe muratur b. in v. & vice verfa.
t.
J.
Concinunt Aug. & Cafliod. in hunc Pf. una cum
7/. II.
8 . Poftula a me , 6c dabo ti-
bi gentes hxredkatem tuam
,
M.
Groeco. Hilar, in eund. Pf. (ic leg. col.
33. c. & 36. c.
Tunc loquetur ad eos in ira fua , 5, in indignatione
fua con-
turbabit eos : at inf. col.
37. e.
55 in furore Juo conturb. eos.
Pfalm. ibidem praffixus
, ^ in furore conturb. 6cc. abfque
fuo. Gr. Kj In to &vfiu va TCfii^ a.vric,.
t. 6. Ita Aug. in hunc Pf. addito uno ipfms , in fine
;
quod etiam hab. paulo infra : tract, vero 1 17. in Joh. 19.
to. 3. col.
798.
d. hab. cum CalTiodoro
, fradicans prxcep-
tum Domini. Auft. 1. ad Novat. haer. p. 499.
f. annun-
tians imperium ejus. Itidem Auft. 1. cont. Jud. ap. Cypr.
p. 497.
Hilarius in eund. Pf. col.
37. f. & 40. c. lea-, an-
nuntians praceptum ejus
, cum cact. ut fup. Vide etiam in
Pf. 64. col. 163. a. & in Pf.
144. col.
56;. b. Cypr. 1.
2. TefHm.
p. 297. a. Ego autem conjlitutus
fum rex ab ea
fup.
Sion mont.f. ejus , annuntians imperium ipjius. Ti-
chon. reg. 7. p. 64. d. Ego autem annuntians imperix
ipjius. Gr. <JU7rMiJ!' -ra 7r^o'r7i Kvpits' cast, ut in Lar.
Apud Optat. 1. 3.
cont. Donat.
p. jo. b. lie : Qjtotiiam
regem conjlituit me fuper Sion montem fanclum /itttm.
* Hujus Diapfalmatis non fit mentio in aiiis Pfalt. ne-
que etiam in textu Graeco. De Diapjalmate autem ita diife-
rit Hieron. epifl. ad Marcell. to. 2. p. 707. c. Sape quxrens
caufas cur in quibufdam P/almis interponalur Diapfalma
,
cbfervavi diligentiffime in Hebrao
, & cum Graco contuli
,
invenique quia ubt lingua Hebr. Sela habet , Graca vero Sem-
per , ant aliquid ijliuj'modi , ibi LXX.
tf
Theodot.
& Symm.
tranjlulerunt Diapfalma. Hilarius vero proloo;o in Pfalmos
,
n. 2 3. p. I 3. a. ait : In Diapfalma
,
quod interjeclnm plnrimis
Pfalmis ejl , cognofcendum ejl demtttationem ant perfona ant
fenst'.s fib convirjione modi mitjici incboari ; ut Jicubi Diapfal-
ma intercefferit , ant aliquid alittd dici , ant etiam ab altera
die: , ant in altera artis mnjica modulo cantari intelligendum
Jit. Vid. Not. a. ibid, ut & infra Aug. ad f. 4. Pfalmi iv.
fr. 7. Concinunt PP. Lat. Cypr. 1. 2. TefHm.
p. 288. b.
Hilarius in Pf. 2. col. 40. c. & in Pf. 58. col. 1 30. b. &
in Pf. 67. col. 202. a. & in Pf. 144. col.
J63.
b. Au-
gufHnus inPf. 1. col.
J.
d. & Collar. Carthag. col.
39
3. a.
Similiter hab. Tertullianus ab his, Filius mens es tu , &c.
videlicet I. 4. adv. Marc. p. 716. b. & 1. cont. Jud. c. ir.
& 14. p. 145. c. 148. c. & adv. Prax.
p. 846. b. at inf.
p. 848. b. legit
,
generavi te , ut & 1. 3. adv. Marc.
p.
678. a. Gr. ye/wax (j.
Novatianus de Trin. p. 1043. b.
hab. genui te , necnon Ambroiius in Pi. 40. col. 881. d.
& in Luc. 3. & 9. col. 1 317. c. & 1409. e. item 1. y. dc
fide, col.
yjy.
a. & 1. y. de Sacram. col.
379. a. Succinit
etiam Tichonius reg. 1. col. jo. h. cum Pfalteriis veteri-
bus. Vide infra Not. ad Aft. 13. 33.
yj'. 8. Ita legunt Irena?us 1. 4. c. 21. p. 258. b. Tertul.
I. 3. adv. Marc. p. 678. a. & 1. 4. p. 710. c. 719. b. at
1. 4. & 5. p. 732. c.
799. a. hab. Poftula de me, Sec. 8c 1.
cont. Jud. c. II. 8c 14. p. 145. c. & 148. c. Fete a me
,
Sec. ficut Caffiod. in Pf. c. p. 24. c. Novatianus de Trin.
p.
1036". a. Se 1043. b. Poftula a me. Sec. Similiter Cypr.
1. 2. TefHm. p. 288. b. Auguft. in 1. Pf. col.
J.
e. Gaud.
Brix. ferm. 18. p. 927. b."& Maxim. Taurin.
p. 19. c.
Hilar, vero in Pf. 2. col. 42. Pofce a me, Sec. item conf-
taiuer in Pf. 67. col. 197. a. 202. a. & in Pf. 126. & 144.
col. 411. a. & 563. b. Similiter hab. Ambr. Hex. 1. coL
B ij
Ex
Mf.
Sangerm,
12 LIBER PSALMORUM. Pfalm. III.
Versio antiqua. Hebr.
*x
Mf.
Sa.igerm. & polTefllonem tuam termi- item tuam terminos terra.
nos terra.
9. Reges eos in virga fer- Pafces eos in virga ferrea : ut
rea : tanquam vas figuli con-
fringes eos.
1 o. Et nunc reges intelligi-
te : erudimini qui judicatis ter-
rain.
11. Servire Domino in ti-
rnore , & exfultate ei cum tre-
more.
12. Adprehendite difcipli-
nam
,
nequando irafcatur
,
&
pereatis de via jufta.
1:. Ciim exarferit in brevi
vas figuli
conteres eos.
Nunc ergo reges intelligite: eru-
dimini judices terra.
Servile Domino in timore , &
exfultate in tremore.
Adorate pure , ne forte irafca-
tur , & pereatis de via.
VuxcATA hod.
fionem tuam terminos terra:.
9.
Reges eos in virga ferrea,
-Aptcx,
& tanquam vas figuli confringes
Z
J'^
eos.
10. Et nunc reges intelligite :
erudimini qui judicatis terram.
r 1. Servite Domino in timore s
& exfultate ei cum tremore.
11. Apprehendite difciplinam
,
nequando irafcatur Dominus , 8c
pereatis de via jufta.
1 5 . Cum exarferit in brevi ira Ciim exarferit
poft
paululumfu-
ira ejus , beati omnes, qui con- ror ejus
, beati omnes
,
quifperant ejus , beati omnes, qui confidunt in
fidunt in cum. in eum. eo.

Not* ad Versionem
9. f. Pofce a me , Sec. ut fup. Vide etiam in Pf. 1. col. 761. 6. Cone
a. Auguft. de unit. Eccl. to. 9. col. 550. c. extremo legit
fines terra. At in Collat. Carthag. col. 393. a. Poftula a
me terminos terra. Sic etiam apud Optat. 1. 2. cont.
Donat.
p. 16. b. c. & Au6L 1. de vocat. Gent. c. 9. p.
7. a. Concinunt antiq. Plalteria una cum Grasco. Auctor
veto 1. de promifT.
p. i.e. 35.
col. 1 16. Dabo tibi gentes ba-
xcditatem
, g>
poll, tuam fines terra.
#".
9. Sic Hilar, in Pf. 2. col. 45". a. ni(i quod prarpo-
riit
tf
> vci tanquam; fubinde \\xc addit : Quod nobifcum
eft , reges eos , cum Hits
eft , mifjxvtli; aunts , id
eft , pitfto-
raliler reges ; & poft pauca : Hac ergo virga ferrea , ut reget
,
ita confringet y conteret : nam magis hoc jecunditm LXX.
Translatores gracitatis proprietas enunciat , ita enim /criptum
eft, a; <s.iuy v.iat.jj.im PutTfl^Ui o.\rrv^. Auguft. in Pf. 2.
col. y. f. legit, conteres eos : fimiliter in Pf. 58. p. 558. b.
& 1. 2. de conf. Evang. to. 3. col. 30. e. Apud Ambrof.
de apol. David , col. 731. c. haec fola leguntur : Reges eos
in virga ferrea : ficut ap. Hilar, in Pf. 144.
col. 563. b.
In Grarco deeft
2? ,
poft ferrea ; fed in Mf. Alex, adeft
*,
o)? Qx'.uw , in edd. Aid. & Compl. 5 Qmv , in Vatic, as
Qksvo;, Sec. ut in Lat. fup.
#. 10. Sic Hilar, in Pf. 2. col. 48. e. Gr. addit ira/lts
,
ad verbum erudimini ; cart, ut in Lat. Refte Aug. in Pf.
2. col. 6. a. & Aucl. 1. de promifT.
p. 3. col. 184. d. Eru-
dimini mines, Sec. Cypr. 1. 3. Teftim. p. 328. b. Emen-
damint qui judicatis terram; est. ut fup. Xiftus III. epift.
A N T I
Q
U A M.
to. 1. col. 1 16 1. c. Intelligunt
, Jicut ait David*
$$
eruditi Junt , qui judicant terram.
ir. 1 1. Ita Hilar. & Aug. in hunc Pfal. Sic etiam apud
Cypr. 1. 3. Teftim. 311. c. excepto hoc ult. in tremore
,
juxta Gr. a ifo/j.w. Hilarius infra, col. <i. a. b. admittic.
utrumque in tremore , & cum tremore.
ir. 12. Sic apud Aug. in Pf. 2. col. 6. d. addito uno
Dominus, poft verbum irafcatur. Succinit Hilar, in eund.
Pf. col. 48. e. &
J2.
b. nili quod legit , ne jorte irafcatur :
lie etiam habet Pfalmus ibid, prarfixus , col. 27. a. at Hilar,
infra, col. 52. a. legit nequando. Ap. Cypr. epift. 62.
p.
102. b. ita : Continete difciplinam , ne forte irafcatur Do-
minus
, )
pereatis a via retla : fimiliter 1. de hab. virg.
p.
173. a. & I. 3. Teftim.
p. 324. a. Item Auct. 1. de pro-
milf. p. 3. col. 184. d. Continete difciplinam , nequando , &c.
lit in Vulg. InGr. Apa'^(& vxiJ tine,
, /ny irsji ofyt&ii Ku-
e; , $
dvotelQe ei, oJ x Adlixixc,. Aug. in Job, to. 3. col.
66$. g. habet, devia rccla.
Tfr. 13. Similiter hab. Hilar, in eund. Pfal. col. 48. e.
&
J2.
e. Sic etiam Aug. ep. 153. to. 2. col.
J26\
e. at
in Pf. 2. col. 6. e. legit in eo , in fine. Gr. 01* tetoiSotej
$V 'i/tw' Pfalt. vetera ferunt in eum , ut fup. Apud Cypr.
epift. 62. p. IC2. b. lie habetur : Ciim exarferit cito ira
ejus fttper vos : fie etiam 1. de hab. virg. p. 173. a. & 1.
3.
Teftim. p. 324. a. fed ultimo loco addit : beati omnes
, qui
confidunt in eo.
Ve Hebr. RSIO ANTIQUA.
lx
Mf.
Sangerm. i. Pfalmus David
,
cum fugit Pfalmus David, cum fugeret a
a facie AbeiTalon fili iui. facie Abfilom
filii fui.
III. ///.
Ominequidmultiplica- J~\Omine ,
quare multiplicati
tifunt quitribulantmer i~J funt hojles mei? multi con-
multi infurgunt adversum me. furgunt adversum me.
3
.
Multi dieunt animae mex
:
Non eft falus ei in Deo ejus.
DlAPSAL.MA.
4. Tu autem Domine fuf-
ceptor meus es
,
gloria mea
,
& exaltans caput meum.
5.
Vocem meam ad Domi-
Multi dieunt aninu mea : Non
ejl falus buic in Deo. Semper.
VULGATA HOD.
i. Pfalmus David , cum fugeret a
facie Ablalom filii fui.
(
2. Reg.
15. 14.
) III.
2.
I
>. Omine quid multiplicati
JL-A funt qui tribulant me ?
multi infurgunt adversum me.
3
.
Multi dieunt anima; mea; :
Non eft falus ipfi in Deo ejus.
4. Tu autem Domine fufceptor Tu autem Domine, clypeus circa
me ; gloria mea
, &
exaltans caput meus es
,
gloria mea, 8c exaltan
meum. caput meum.
Voce mea ad Dominant clama-
5. Voce mea ad Dominum cla
num clamavi , &. exaudivit me bo, & exaudiet me de monte finclo mavi : & exaudivit me de monte
Notve ad Versionem antiquam.
f. i. Ita Aug. in hunc Pf. pratter unum_/jfrff
,
pro ir. 4. Similiter huic t. praeponitur Diapfalma in Pfalt.
fugit. Gr. o'xsTf diniiJ'eatfKtt , <Scc. Brev. Mozarab. habet , Carnut. Corb. & in Gr. at neque ab Aug. neque a Caffiod.
lpji David, e Gr. tS AauiJ*. Pfalt. vet. Fabri limplicitcr
,
Pfalmus David , ablque feqq. In Corb. Pfalmus David , &
fequentia. Caffiod. in hunc Pf. fcribit Abejfallom , e Gr.
'Aew*aw/. Ambr. deapolog. David, c. 4. col. 680. b.
In tertio Pfalmo , inquit , Abejfalou titulus prxmittitar.
t-
2. Sic ap. Aug. in Pf. 3. col. 7. f. (i excipias ult.
fttper me ; Gr. eV ijxe ; at infra , col. 10. f. 8c 11. e. Aug.
legit adversum me. Tertul. 1. cont. Prax. p. 848. b. fie :
Domine quid multiplicati Junt qui comprimttnt ;e? Grace.
if. 3. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. habent, itli in Deo
ejus , ficut Ambr. 1. de lapf. virg.
p. 319. a. Ita quoque in
Grasco.
memoratur : exftat in utroque Plait. Rom. &. Gallic, to. 1.
nov. ed. Hieron. In Gallicano Fabri, ejus loco ponitur
Semper
,
juxta Quintam edit, in qua hie & deinceps , Acs-
o-t^To; : neutrum admittitur in Vulg. Hoc autem vocabu-
lum Diapfalma, in fubfeq. Pfalm. toties pene Mfs. codd. ex-
hibent, quoties habetur in Graeco edit. Rom. Vide Aug.
inf. Not. in Pf. 4. ir. 4. ficut Hieron. epift. ad Marcellam.
Sequens verfic. Tu autem , &c. idem eft ap. Aug. Caffiod.
ut & in vet. Pfalt. quibus omnibus favet Gr.
#.
J.
Gr. habet q>-xm [M , &c. ut fup. Tertul. 1. 4. adv.
Marc. p. 706. c. Voce mea ad Dominum exclamavi , &c. Gr.
iy./y.rat'i
l
a. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. Voce mea ad Domi-
num clamavi
, ut iu aliis Pfalceriis vet.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. IV.
3
VuiCAlA HOD.
fan&o fuo.
Hebr.
fuo.
Semper.
Versio antiqua.
de monte fancto fuo. Dia-
PSALMA.
6. Ego dormivi, & foporatus Ego dormivi,
&
foporatus [urn: 6. Ego dormivi , & fopo-
fum : & exfurrexi, quia Dominus evigtlavi
,
quia Domtnus
fufienta- ratus fum : <3c exfurrexi, quo-
fufcepit mc.
7. Non timebo millia populi
circumdantis me :
falvum me fac Deus meus.
exfurgeDomine,
8. Quoniam tu percuififti om-
nes adverfantes mihi fine caufa :
dentes peccatorum contrivifti.
9. Domini eft falus : & fuper po-
pulum tuum benediclio tua.
vit me.
Non timebo millia populi , 17*
circumdederunt me : [urge Domi-
ne
,
falvum me
fac
Deus meus.
,>uia percuffijli omnium inimi-
corum meorum maxillam ; dentes
impiorum confiegifti.
Domini
eft
falus : fuper populum
tuum bcnedictio tua. Semper.
niam Dominus fufcipit mc.
7.
Non timebo millia po-
puli circumdantium me : ex-
furge Dominc, falvum me fac
Deus meus.
8. Quoniam tu percuffifti
omnes adverfantes mihi fine
caufa : dentes peccatorum con-
teruifti.
9.
Domini eft falus: & fu-
per populum tuum benedictio
tua.
NoT.E AD VeRSIONEM ANT
y. 6. Vet. Irensei Interp. 1. 4. c. 51. p. 269. a. ita le-
git cum Pfalt. Corb. Ego dormivi , > fomnum cepi. Item
Cypt. 1. 1. Teftim. p. 29 J.
a. cum Lactantio, 1. 4. Infti-
tut. c. 19. p. 582. Ego dormivi , stf Jomnum cepi : > rejur-
rexi, qnotii.im Dominus anxiliatus
eft
mihi. Hilar, in Pf. I 31.
col.
449.
f. Ego dormivi
, 5
Jomnnm cepi : 5' jurrexi
,
quon.
T>om. fufcipiet me. Ambr. 1. de Tob. c. 20. col. 616. a.
Ego dormivi
,
quievi :
tf
jurrexi ; limiliter 1. de Nab. c.
I
J.
col.
J84.
b. additque ,
quoniam Dominus Jujctpiet me:
itidem in PI. 36. col. 809. d. fed habet rejrtrrexi : lib. vero
de bened. Patriarch, c. 4. col. 519. c. & 1. de bon. mott.
C. 8. col. 404. c. lie : Ego dormivi , f5 requievi :
>
furrexi ,
quon. Dom. JuJ'cepit mi : limiliter I. 6. Hex. col. 142. f. ni-
li quod legit
, 5
exfurrexi. Auguft. in Pf. 3. col. 8. f. ita :
Ego dormivi
, tf
fomnum cepi :
tf
exfurrexi, qiion. Domi-
nus Jufcipiet me ; fubinde ait : Nonnttlli autem codices la-
tent : Dormivi , & foporatus fum
; 5' alii aliter quomod-o in-
terpretari potueriint quodGrxce pojitumejl , 'E'/eo As tMiftn$Mt
x, Uirraccc' & inf. col. 9. a. Hoc magis ammadvertcnditm
eft
,
quemadmodum in una fententia
J
prxtenti temporis -uerbum
foftiit &
futuri :
tf
exfurrexi enim dixit
,
quod
eft
de prxte-
ritoi > fufcipiet, quod
eft
de j'uturo. similiter iterum legit
Aug. in Pf. j6\ col.
535. g. & I. 17. de civit. Dei, c.
18. to. 7. coi. 481. a. nili quod hoc ult. loco delet
$
,
poft verbum cepi ; at 1. 2. de Gen. to. 1. col. 680. e. hab.
} exfurrexi ,
quon. Dom. fujcepit me. VigiliusTapf. l.cont.
Ex
Mf,
Sangirm*
I
Q
U A M.
Varim. p.
7 3
3. h. Eg dormivi
, tf
fomnum cepi :
tf
furrexi ,
quon. Dom. jufcepit me. ha quoque in Pfalt. vet. Fabri ,
piaeter hoc , 5 exfurrexi. Apud Ceiea'em , 1. cont. Maximin.
c. 6. Ego dormivi,

fomnum cepi
:tf
refurrexi, quia Do-
minus Jufcepit me. In Pfalt. Mediolan. Ego dorm.
5
quievi.
In Cainut.
&
fomnum cepi, cum hoc , Jufcipiet me. In Ro-
mano to. I. nov. ed. Hieron. fomnum cepi : 5 refurrexi,
quon. Dom. fufcipiet me. In Breviaiio Mozarab. 8c apud
Ilidor. Hifpal. in Gen. c. 3. p. 28y. h. Ego dormivi,
tf
quievi : ) refurrexi ,
quon. Dom.Jufcttavit me. Idem Ilidor.
de refurr. Dom. c.
53.
legit exfurrexi. A Grseco abeft
j.,
ante ifyniffytf : extremo vero fie, ati.>.w{tial /m ; apud
Jurtinum , drletaCuo /ux ; ita quoque eft in Paraph. Chald.
& in Pfalt. JEthiop. & A:ab.
fr. 7. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. legunt circumdantis
me , una cum veterib. Pfalt. teliqua ut fup. in uno tamen
Corb. circumdantes me. In Gr. lie : Ov yzCvi uce/tcu aVo
/u.uici.J aiy >av -rar x.vxf.w iir,niijuiroey /not , &c. Kou timebo
a decern millibns populi in circuitu imminentibus mihi, &c.
in Mf. Alex, to; Y.V/.M Qinirni' e
:
u(ta>r.
#.
8. Ita Aug. & Caffiod. in hunc Pfalm. nili excipias
verbum ult. contrivifti. Similiter ap. Hilar, in Pf. 56. den-
ies pecc. contrivifti ; in Pfalt. Corb. conteruiftz , ut fup.
Tt. 9. Ita Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum vet. Pfalc.
In Gr. non exprimitur
eft.
VuLGATA HOD.
i. In finem in carminibus
,
Pfalmus
David. IV.
2.
f^\
Um invocarem , exaudivit
X^> me Deus juftitij; mea? :
tribulatione dilatafti mihi.
Hebr.
Vittort in Pfalmis , Canticum
David. IF.
Versio antiqua.
1. In finem, Pfalmus Cantici Ex
Mf.
Sangerm.
in
'Nvocantcm me exatidi me Deus z.
jujhtu mea: in tubulatione di-
latajii mihi.
Aiiferere mei
, & exaudi ora-
tionem meam.
Filii viri, ufquequo incljti mei
vi corde ? ut quid diligitis vanita- ignominiose diligitis vaniratem
,
tern
, & qujerkis mendacium ? qucerentes mendacium ? Semper.
Miferere mei , & exaudi oratio-
oem meam.
3
. Filii hominum ufquequo gra-
.4. Et fcitote quoniam mirifica-
NoT
ipli David. IV.
CUm
invocarem te, ex-
audiili me Deus juftitiae
mcx : in tribulatione dilatafti
me.
Miferere mei Deus , & ex-
audi orationem meam.
3
.
Fili hominum ufquequo
gravis corde: ut quid diligitis
vanitatem, &. quxris menda-
cium: Diapsalma.
4.
Et fcitote quoniam ma-
V. 1. Ita in Pfalt. Mozarab. In Corb. In
finem, Pfalm.
Cantici David. Ap. Aug. in hunc Pf. lie : In
finem , Pfalm.
Canticum David. Ap. Caffiod. in eund. In
finem , Pfalmus
David Canticum. Concordat Plait. Rom. to. 1. nov. edit.
Hieron. at in Rom. & Gallic. Fabri , (ic : In
finem , Pjalmus
Cantici David. In vet. i-falt. ejufd. Fabti limpliciter , Pjal-
mus David. In Gr. Etc, to -mo; cc Sraxuoi; , 'QJii t AaulS''
in Mf. Alex. ^05 tZ; in Aid. &Compl. lv ii/tvus, *a*-
fit>5 T , &C.
t. 2. Aug. in hunc Pf. non differt a Vulg. neque etiam
I. 9. confeir. to. I. col. 160. c. d. nili quod hk leg. Do-
minc
, loco Dens. Caffiod. in eund. Pf. limiliter hab. Do-
mine, fed cum hoc, exaudifti me. Breviar. Mozarab. ita:
Cum invocarem te , exaudifti me Dens juftitia mete : in tri-
bnla'ione mea dila'afti mihi. Similiter Plait. Rom. Fabri
,
nili quod habet dilatafti me : deinde , Miferere mihi Domi-
fte
, &c. Mediolan. & Gamut. Cum invocarem te , exaudifti
$pi
>
Sec. Corb. Cum invocarem , txaudijii me in tr/bu-
Et cognofcite quoniam miraii-
AD VERSIONEM ANTIQUAM.
latione dilatafti me. Mif. mihi Domine
, ? exaudi , Sec Ap
Ambr. in Pf. 43. col.
92J.
c. & in Pf. 118. col. 1042. a.
& 11 29. e. hate pauca : in tribulation? dilatafti mihi. In
Gr. 'Ev tm tTucx^iTQa! i-ii , thnMU /J-V isiz e'e
Oj>.'.-^i
eir^aTvvc'i /not. Oi%itlp\wit fj.:,>L,
&c. Aid. ed. habet, s/s:'-
XfcoaS /Kfc i-ir>.cr.Tv)>y.$ ^.
t- 3. Aug. in hunc Pf. legit graves corde; ct. ut in
Vulg. item epift. 76. to. 2. col. 179. d. lib. vero 9. con-
felF to. I. col. 160. c. d. queuj'qne graves corde, Ennodius
ap. Sirm. to. 1. p. 1639. b. cum Fulg. epift. 7. c. 13. p.
195". ujqueqno gravel corde, Sec. Similiter in Breviar. Mo-
zarab. & Pfalt. Rom. Fabri ; at in Rom. & Gallic, to. 1.
nov. ed. Hieron. gravi corde , ut & apud Maxim. Taurin.
p. 8. d. & Caffiodorum. In Gr. "T::i pa/>wt/>/'/:;

fylt'nt , &c.
t. 4. Aug. in hunc Pf. conftanter legit : Etfcitote quo-
niam admirabilem fecit Dom dum clamavero , Sec. at I.
9. confeif. to. 1. col. 160. d. quon. Dom, magmficavit J'ati3,
14
LIBER PSALMORUM. Pfalm. V.
Versio antiqua. Hebr.
Ex
Mf.
Stuigtrm, gnifkavit Dominus fandtum lem reddidit Dominus fancltm
i'uum : Dominus exaudiet me fuum : Dominus exaudiet , cum
dum clamavero ad eum. clamavero ad eum.
c. Ifafcemini
?
& nolite Irafcimini, &
nolite peccare
:
VuinATi HOD.
vit Dominus fan&um fuum : Domi-
nus exaudiet me cum clamavero ad
eum.
j. Irafcimini, & nolite pecca- Epbtf.fi
peccare: dicite in cordibus loquimini in cordtbus vejlris fuper re : qua; dicitis in cordibus veftris
,
x6*
veftris, & in cubilibus veftris ctibtliavejlra, & tacete. Semper, in cubilibus veftris compungimini.
compungemini. Diapsalma.
6. Sacrificate facrificium Sacrificate facrificium jufiit'u,
juftiticc ,
& fperate in Domi- &fidite in Domino : multi dicunt:
no : mulri dicunt : Quis often- J>)uis vflendit nobis bonum ?
dit nobis bona ?
Leva fuper nos lucem vultus
tui Domine : dedtjh Utitiam in cor
de meo.
A tempore frumentum & vinum
6. Sacrificate facrificium jufti-
tis , & fperate in Domino : multi
dicunt : Quis oftendit nobis bona?
7. Signatum eft fuper nos
lumen vultus tui Domine : de-
difti lxtitiam in corde meo.
8. A tempore frumenti, vi-
ni
,
& olei fui, multiplicari eorurn multifile ata funt.
funt.
9. In pace in idipfum re- In paceJimtil requiefcam & dor-
quiefcam , & dormiam : miam .-
10. Quoniam tu Domine J%*ia tu Domine fpecialiter
ilngulariter in fpe conftituifti fecurum habitare
fecifli me.
7. Signatum eft fuper nos lumen
vultus tui Domine : dedifti lxtitiam
in corde meo.
8. A fru&u frumenti , vini , &
olei fui , multiplicati funt.
9.
In pace in idipfum dormiam
,
& requiefcam
:
10. Quoniam tu Domine fingu-
lariter in fpe conftituifti me.
me.
NoT^ AD VeRSIONEM ANTIQUA ST.
p. 22. a. magnificavit Domiritts. d. 906. a. nee aliter in Gr. fi excipias unum aut alterum, Similiter Caffiod. in Pf. T
Pfalt. Rom. Fabri ,
quoniam mirificavit dum clamavero ;
at Rom. Martian, magnificavit dum clamavero : fimili-
ter in Pfalt. Carnut. Sc Corb. magnifienvit. Ennod. apud
Sirmond. to. 1. p. 1659. b. mirificavit. Gr. jSk^kVwcs
,
&c. ut in Lat. Non omittendum quod Auguft. oblervat in
hunc verfum , col. I 3. e. Interpojitum , inquit , Diapfalma
,
vctat iflam [
fupp. fententiam
]
cum fuperiore conjnngi : Jive
enim Hebraum verbumJit ,
Jicrit quidam volunt
, quojignif.ca-
tur fiat \Jive Grxcum, quoJignificatttr intervallum pfallendi ;
lit Tfatmajit quod pj'allitur , Diapjalma vera , iuterpojitum in
pfaileudo Jilentium ; ut quemadmodum Sympfalma dtcitur vo-
cum copnlatio in cantando , ita Diapjalma disjunclio carum
,
ubi quxdam requies disjunllx continuations oflenditur : Jive
ergo illud , Jive hoc ,Jive aliud aliquid
Jit , eerie illttd proba-
bile ejl non rede conlinuari
tf
conjnngiJenfum , ubi Diapjalma
interpanittir. Vide Hilar. Sc Hieron. fup. ad Pf. 2. f-. 6.
Verum Diapfalma hie & infra deeft inedd. Aid. & Compl.
exftat vero in Gr. ed. Rom. necnon in Pfalt. Lat. Corb.
if. <j. Tertullianus 1. 2. adv. Marc.
p. ctji. c. monet
Irafci i5
delinquere. Apud Cvprianum de orat. Dom.
p.
20
J. b. lie : Dicite in cordibus, t*j in jlratis veftris , >
tranfpungimini. Ap. Ambr. 1. de exhort, virg. to. 2. col.
298. b. omnia ut in Vulg. fie etiam to. 1. col.
394.
d.
444.
a. 628. c. 690. f. 772. b.
78J.
d. 1080. d. 1 368. f. Sc to.
2. col. y. d. 26. f. 1202. b. Concinir Philaftr. Firix. 1. de
haeref. p. 720. a. Chromat. vero Aquil. in Matth.
p. 982.
b. legit dicite , loco qua dicitis, cum Pfalt. Gamut. In
Corb. Dicite in cordibus vejlris, $ in cubil. Sec. Augufti-
uus 1. 9.
confeir. to. 1. col. 161. b. Sc in Pf. 4. col. 13.
g.
concordat cum Vulg. & Grxco : ad hoc vero , qux di-
citis , ait col. 14. b. Jubauditur , dicite, ut Jit plena fen-
tentia : Qjix dicitis in cordibus vejlris , dicite , id ejl , nolite
,
6cc. fubinde ad verbum compungimini , addit : Nottnulli au-
tem , non compungimini
, Jed aperimini dicunt melius le-
<r;
,
quoniam in Grxco VJalterio ejl xx.Tcrjvy)f/s ; fed aperto
mendo , pro xctyeswyifTS
,
quod etiamnum legitur in Mf.
Alex. In ed. tamen Rom. jtaTarirynTf.
t. 6. Praemilfum Diapfalma exftat in Pfalt. Corb. Sc me-
moratur ab Auguft. in Pf. 4. col. 14. e. reliqua prorfus fi-
milia. Sic etiam apud Ambr. 1. de apolog. Dav. to. i.col.
703. b. ut & al. col. 412. c. 1001. f. 8c to. 2. col.
783.
eVi Kvetor , in Domitium , & cft-sii-^ , ojlendet.
'f. 7. Tertul. 1. y. adv. Marc. p. 794.
a. Significatnm
ejl Juper nos lumen perfonx tux Domine. Hilar, in Pf.
df.
col. 178. e. & l8f5.b. Dejignatum ejl Juper nos lumen vultus
tin Domine : & in Pf. 121. col. 389. a. dedijli lxtitiam in
ctnde meo. Ambr. 1. de Spir. S. to. 2. col. 616. f. Signa-
tum ejl in nobis lumen vultus tui, Sec. ut fup. fie etiam
col. 622. a. 630. d. Sc <)c6. b. Auguft. in hunc Pf. col.
15. a. c. Signatum ejl in nobis lumen vultus tui Dom. ded.
Ixt. in cor menm : fimiliter 1. 9. confelf. to. 1. col. 161. b.
& epift. 140. ad Honorat. to. 2. col.
4J2.
e. Signatum
efl in nobis, &c. at in Pf. 105. col. 1 194.
f. Signatum ejl
Juper nos dedifli Ixt. in cor meum. Similiter Hieron. ep.
ad Damaf. col. 155. d. & in Jerem. c. 23. to. 3. col. 636.
e. Ita quoque in Pfalt. vet. Fabri. Item Gratce , 'Eoi^iwfo
ip yi/tx; Ei"; tu xapfixt /nv.
#.8. Ita Aug. & Caffiod. in hunc Pf. quibus favent Pfalt.
Mozarab. Mediolan. Corb. Carnut. & Rom. Martianaei
:
Romanum Fabri hab. A tempore frum. 1$ vini , Sec. Hilarius
in Pf. 121. col. 389. a. A tempore frum. vini, %j olei Jui,
multiplicati funt in idipfum. Ambr. in Pf. 36. col. 786.
d. A frutlu frum. vini
, $
olei , multipl. Junt. Gr. 'Atto
Kcip-irS (fnv , K) o'ivK , &c. ab edd. Aid. & Compl. abeft i. >
fed aVo xa</>?, non sro x.xpir?, legendum elfe pro certo cre-
dit D. nofter Bernard, de Montfaucon Hexap. to. 1. nor.
7. Origenis autloritate nixus
, qui fie habet apud Danielem
Barbarum : In Hebrxo , a tempore , habetur : Jic quoque LXX.
po
fnere , ut totius dillionis fententia Jit : In tempore
, quo
frumenti , hordei , & leguminum omnium meflis eft , mul-
tiplicati funt.
#. 9. Aug. in hunc Pf. col. 1
J.
g. \6. a. & 1. 9. con-
feff. !o. I. col. 161. b. c. In pace in idipjum obdormiam
, &
Jomnum capiam. Vetus Pfalt. Fabri , dormiam
, &
Jomnuirt
capiam. Rom. ejufdem , obdormiam , tf
requiefcam. Gr. xci-
f. 10. Sic Ambr. de obitu Theod. to. 2. col. 1213. c.
at in Pf. 118. to. 1. col. 982. d. delet vocem Domine.
ficut 1. de obitu Valent. to. 2. col. 1 177. b. Aug. in Pf.
4. col. 16. b. fie habet: Oiioniam tu Domine Jingulariter in
fpe
babitare fecifli me. Similiter in Pfalt. vet. Fabri. In Gr.
xaTWicica; fit.
Versio
Hebr.
antiqua.
E*
Mf,
Saugerm. i . In finem pro his qui hacre- Viclori fuper bxreditatibus
, Can-
ditabunt, Pialmus David. ticum David.
V.
V.
2. T7"
Erba mea auribus per- TTErbamea auribuspercipe Do-
V cipe
,
intellige clamo- V mine, imlligemurmm meum.
rem meum.
VULGATA HOD.
1. In finem pro ea, qua? ha^redita-
tem confequitur, Pfalmus David.
V.
2. TT Erba mea auribus percipe
V Domine ,
intellige clamo-
rem meum.
Not* ad Versionem A N T I
Q
U A M.
t. I. Pfalt. Corb. hi finem pro hxreditate
, Vfalmns Da- tatem accipit. Gr. E/? to TtM$ virep tm; xam^o^v'ch; , *>-
vid. Itidem in Carnut. Sc Rom. Martian. In Mozarab. In
uU tS AavlS".
finem
pro bxreditatem
; in Rom. Fabri, ut in Vulg. Apud tf. 2. Aug. in hunc Pf. Verba mea exaudi Domine , in-
Aug. in hunc Pf. Titulus Pfalmi
eft
: Pro ea
, qua baredi- tellige
, &c. cui favet Pfalt. yetus Fabri, Gr. itmftu Kir
LIBER
VlTLGATA HOD.
j. Intende voci orationis met
,
/ex mcus & Deus raeus.
4.
Quoniam adte orabo: Domi-
ne mane exaudies vocem meam.
f
, Mane aftabo tibi & videbo :
quoniam non Deus volens iniquita-
tem tu es.
6. Neque liabitabit juxta te ma-
PSALMORUM.
Hebr.
'jidvertc ad vocem clamoris mci
,
rex mcus & Deus meus
,
Jjtuia tedeprecor: Domine mane
audits vocem meam.
Mane prxparabor ad te
, &
contemptabor : quoniam non Deus
volens iniquitatem tu
,
Nee habitabit juxta te mali-
Pfalm. V.
ij
Versio antiqua.
3. Intende voci orationis Ex
Mf. Sangnn,
mex , rex meus & Deus meus.
4.
Quoniam ad te orabo
Domine deluculo
, & exau-
dies vocem meam.
5. Mane adftabo tibi 5c vi-
debo : quoniam non Deus vo-
lens iniquitatem tu es.
6. Non habitabit juxta te
lignus : neque permanebunt injufti gnus: nonftabunt iniqui in confpec- malignus : neque permane-
bunt injufti ante oculos tuos.
7. Odifti omnes
,
qui ope-
rantur iniquitatem : perdes
eos
,
qui loquuntur menda-
cium.
Virum fanguinum & dolo-
fum abominabitur Dominus :
8. ego autem in multitudine
mifericordix tuae,
Introibo Domine in do-
ante oculos tuos. tu oculorum tuorum.
7. Odifti omnes, qui operantur Odifti
omv.es oper antes iniquita-
iniquitatem : perdes omnes
,
qui tern : perdes loqttentes mendacium.
loquuntur mendacium.
Virum fanguinum & dolofum Virum fanguinum & dolofum
abominabitur Dominus : 8. ego abominabttur Dominus : ego autem
autem in multitudine miferkordia: in multitudine miferkordia tua
tua;,
Introibo in domum tuam : ado- Introibo domum tuam : adorabo
rabo ad templum fan&um tuum in in templo finclo tuo in timore tuo. mum tuam : adorabo templum
timore tuo.
9.
Domine deduc me in juftitia Domine deduc me in juftitiatua
tua : propter inimicos meos dirige propter injidiatores meos : dirige an-
in confpeciu tuo viam meam. tefaciem meam viam tuam.
1 o. Quoniam non eft in ore eo-
rum Veritas : cor eorum vanum eft.
Sepulcrum patens eft guttur
Non e(l enim in ore eorum rec-
tum : interiora eorum infidu.
ianclum tuum in timore tuo.
o. Dominedirigeinme juf-
titiam tuam : propter inimi-
cos meos dirige in confpe&u
tuo viam meam.
10. Quoniam non eft in ore
eorum Veritas : cor eorum va-
num eft.
1 1
.
Sepulcrum patens eft Inf. 13.
11. Sepulcrum patens eft guttur Sepulcrum patensguttur eorum
,
3. eorum, Unguis fuis dolose agebant, linguam
ftuam leniftcant icondemna guttur eorum , Unguis fuisdo-
Rom.
3.
j
UC)ica \\\ 0i Deus. eos Deus. lose agebant
,
judica illos
,J
-
Deus.
Decidant a cogitationibus fuis , Decidant a conjiliis fuis ,
juxta Decidant a COgitationibus
fecundum multitudinem impietatum multitudinem fcelerum eorum ex- fuis, fecundum multitudinem
eorum expelle eos
,
quoniam irri- pelle eos
,
quoniam provocaverunt impietatum eorum expelle
taverunt te Domine. te.
eos
,
quoniam inritaverunt te
Domine.
ANTIQUA M.
Corb. fimiliter
,
perdes eos qui, Sec. Ap. Aug. in hunc PC
omnia ut in Vulg. in ejus tamen edd. additur Domine,
NoTjE ad Versionem
zk , Qyrec, 7?; 1 Sec.
if. 3. Pfalt. vet. Fabri , cum Aug. in hunc Pf. col.
16. g. Intende voci objecrationis mex , &c. Gr. th; J'wcat fJM.
if . 4. Aug. in hunc Pf. Se Vetera Pfalt. concordant cum
Vulg. nee aliter in Gr*co eft. Sic etiam apud Cypr. 1. de
rat. Dom.
p. 215. b. &1. 2.Teftim.
p. 107. b. In Pfalt.
Corb. Domine mane , gj exaudies , Sec.
"f. f. Sic apud Auguft. in hunc Pf. col. 17. f. g. at in
, Pf. 36. col. in. g. ita legit : Mane adjlabo tibi %j contem-
ptabor : fimiliter in Pf. 58. col.
575.
b. & in Pf.
143. col.
1606. b. 8c tract.
34.
in Johan. to. 3. p. 2. col.
5
36. e. Ap.
Cypr.l. 2. Ted.
p. 297. b. & de orat. Dom. p. 215. b. fie:
Mane ajjijlam tibi , 55 contemplabor te. In Gr. k, iiro^Ojuai
,
abique feq. if, al.
g,
cjio-Trn'cta , al. hrMKiirtvsi' Mf. Alex.
eVo'4>! ms 1 Aid. & Compl. sVo'4<( <f. Vide fis Flamin. No-
bil. In Breviario Mozarab. ita fequitur : quoniam tu es
Deus qui non vis iniquitatem. In Pfalt. Rom. quoniam non
volens Dens , &c. ut in textu. In Gr. on a\'i so; G/mw , &c.
#. 6. Similiter habet Auguft. in hunc Pf. Nch habitabit
,
6cc. Sic etiam Pfalt. Rom. & Corb. In Gr. y/e , &c. at in
ed. Compl. '. De hoc verfu interrogatus Hieron. a Sun-
nia & Fretela, ita refpondet ep. ad eofdem , to. 2. nov.
ed. col. 627. c. Prima de qtiinto Pfahno qu.tjlio fitit : Neque
habitabit juxta te malignus :pro quo habetur in Grxco , O^tj
irctgyuvM Q-i ircmptx; , live Trcywetvofxtvot; , lit Vulgata editio
continet : [
ita etiam ed. Rom.] Et miramini , cur ira^qi-
xi'kv , id ejl , incolatum , Latinus interpres non verterit
, fed
fed renituntur Mfs. Apud Hilar, in Pf. 1 38. col.
J24.
e.
poftrema tantum exftant : Virumfanguinum ^ dolof. abonii-
nab. Deus ; Gr. Ku&tot;.
~t. 8. Grace, concinit ad verbum cum Vulg. in illo fci-
licet deed: Domine , addirurque -itflc, , verbo adorabo. Si-
militer ap. Aug. in hunc PI. nili quod loco mifericordiz
,
legitur mijerationis , Gr. biii. In Rom. Pfalt. addicur Do-
mine, poft introibo , & legitur mijericordia. In Corb. Introi-
bo Domine adorabo templum , 6cc. ut fup.
V. 9. Gr. Ku'&(E oJuywov fit hi trj .txx.KSuvn Qn , Sec. ut
in Lat. fup. Auguft. in hunc Pf. Domine deduc me in tua
jnjlitia : propter inimicos meos dirige in cenjp. tuo iter meum.
Pfalt. Rum. Deduc me Domine 111 tua jnjlitia , &c. ut in
textu. Pfalt. vero Carnut. Colb. & Germ, addunt : dirige
in confpetlu meo viam tuam; cui leftioni fa vet Aquila in
Hexaplis , ubi lie : A. nonivQuva/ tic, irfocairot /ut oJcr Qa'
item Symm. CjUccmosv tfiTrgySttr /us* tvv oJc'y Qk' at ibi LXX.
& Theod. concordant cum Vulg. nili quod hoc addirur
ibid. Am. itdirtot y.% tw 0/0 Qh' unde Hieron. in epift.
ad Sun. & Fretel. to. 2. col. 630. a. ait : De eodem Pjal-
mo , Dirige in confp. meo viam tuam : pro quo habetur in
Grxco , KciTSt/d'yoK ivanrtn Qv riv iJot ftv , hoc ejl , Dirige
in confpedtu tuo viam meam ; quod nee LXX. b.ibent , nee
Aquila , nee Symm. nee Thecdotio , fed Jola Kcm< editio. De-
tiiqne
5 in Hebrxo ita fcriptum reperi , Ofer daphanai dar-
pro hoc pojuerit , habitationem
, qua'Grace dicitnr naroatx chach , quod omnes voce Jimili tranjlttlerunt , Dirige in conf-
f$
jcieudum quod
Ji
voluerimns dicere Neque incolet jux-
ta te malignus
,
perdct wipuYiav
; & ditm interpretationis xa-
xoCmmV fequimur , omnem decorem translations amittimtts ;

banc e]fe regnlam boni hiterpretis , nt ijiu/nctrcc lingua al-

terius
', fuxltngnx exprimat proprietate . In ed. Rom. nonaddi-
tur Qc\ , ad verbum iraop:x^c4' cast, concordant cum Lat.
tf. 7.
Grsec. addit Kuca , verbo odijli
,
pauloque poft
loco eos
, habet iravra^ ; est. ad verbum ut fup. Conci-
pedu meo viam tuam : & 1. 3. cont. Pelag. to. 4. col.
5
38
d. legit : Retlam J'ac in ccnfpeiln meo viam tuam : Jtve ut
alia exemplaria habent : Retlamfac in confp. tuo viam meam.
primitur ult. ejl
Tt". II. Ita Aug. in hunc Pf. prster unum inamarica-
verunt , loco inritaverunt. Cafiiod. in eund. Pf. cum Pfalt.
Rom. Mediolan. Carnut. & Corb. exacerbavtrunt : Gr. -na.-
'. Ita Aug. & Caffiod. in hunc Pf. Graece non ex-
nunt Pfalt. Rem. & vetus Fabri , in quibus Domine , & ffzU&xvav ; item ibid, pro a cogitationibus , eft iiro J\iaCv-
cmnes ; at Breviar. Mozarab. fervat eos , ficut Ifidor. Hif- ni ; Pfalt. Mediolan. hab. a conjiliis ; proprie a conjiliis
pal. 1. 2. fentent. c. 30. & Caffiod. in hunc Pf. In Pfalt. malis. Ap. Hilar, in Pf. 36.
col.
494.
c. ha;c pauca : Sf
Rom. Martian*! utrumque legitur , & Domine
, & eos. In pulcrum patens ejl guttur eorum. Similiter ap. Ambr. 1. de
1
6
LIBER PSALMORUM. Pfalm. VI.
* Mf
Sangtm,
Versio A N T I Q
U A.
i 2. Et laetentur omnes, qui
fperant in te, in xternum ex-
iultabunt : & inhabitabunt eis
,
Et eloriabuntur in te om-
Ex
Mf.
Sangerm
V U LG AT A HOD.
ii. Et lastentur omnes
,
qui fpe-
rant in te , in aeternum exfultabunt :
& habitabis in eis.
Et gloriabuntur in te omnes
,
qui
He b r.
Et Utentur omnes, qui fperant
in te , in perpetuum Uudabunt :
&
proteges cos
,
Et Ut.ibuntitr in te
,
qui dili-
nes, quidilia,untnomentuum:
gunt nomentuum :
quia tu benedi- diligunt nomen tuum
, 13. quo
13.
'quoniam tu Domine be- ces
jufto.
niam tu benedices jufto.
nedicis juftum.
Domine, ut fcuto bona: Domine , ut fcuto
placabilitatis Domine , ut fcuto bona: volun-
voluntatis tux COronafti nos. coronabis eum.
tatis tua: coronafti nos.
NoTjE AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
col. 273. c. ficut inf. col. op. & jEthiop. feci in edd. Aid. & Compl. fimpliciter, euip&iV'
Noe & Area , c. 29. to. 1
c. i
5
6> b. 1377.
a. I43J.C. 1535.
b. Sic etiam apud
Optar. I. 2. coiu. Donat. p. 44.
a.
?. 12. Sic apud Aug. in hunc Pf. fi hoc excipiatur ult.
?
inhabitabis in tis. Similiter in Plalr. Rom. Martian. &
Corb. in Rom. verb Fabri
, &
habitabis , &c. Ap. Hilar,
in Pf. 131. col.
449.
a. &
inhalntabo in bis. In Gr.
j. -/.a-
TMiewaOHS cV auToi'
-
cxt. ut in Lat. nil! quod initio addi-
tur sVi Qui , in te , ad verbum Utentur , nequaquam de-
trafto eo port verbum fperant : ita etiam in Pfalt. Arab.
linear irimc, , abl'que hoc medio sVi oj.
Or. 13. Aug. 5c Caffiod. in hunc PI. habent ,
quoniam
tu benedices juflum , &c. ut fup. Similiter in Pfalt. Rom.
Fabri ; at in Rom. Martianaei , & Corb. quoniam tu Domi-
ne benedices juflum : in Mediolan. & Carnut. benedicis juf-
tum. In Gr. ot(
Qy
a'Mymuq Aty.tucv at infra detrahitur
vox tux , port hanc , voluntatis . Ambr. in Luc. 4. p. I
34 J.
d. hab. Scute benx voluntatis
fit*
circumdabit te.
Versio antiqua.
1 . In finem pro carminibus
,
pro die ocfava,
Pfalmus ipfi David. VI.
-
T^
Omine, ne in ira tua
iJ' arguas me , neque in
furore mo corripias me.
j. Miferere mei Domine
H E B R.
Viclori in Pfalmis fuper ottava
,
Canticum David. V L
Vulgata hod.
In finem in carminibus , Pfalmu?
David, pro o&ava. VI.
D
Omine , ne in furore tuo ar- 1
guas me , neque in ira tua D
corripias me.
Miferere mei Domine
,
quoniam
quoniam infirmus fum : fana infirmusfum
ego : fana
me Domi-
me Domine quoniam infir-
mus fum.
4.
Et anima mea turbata eft
Omine , ne in furore tuo
arguas me , neque in ira
tua corripias me.
3.
Miferere mei Domine quo-
niam infirmus fum : fana me Domi-
ne
,
quoniam conturbata funt ojfa ne quoniam conturbata funt ofla
mea.
4.
Et anima mea turbata eft val-
mea.
Et anima mea conturbata
eft
valde : &
tu Domine ufquequo ? de : fed tu Domine ufquequo ?
valde : & tu Domine ufque-
quo ?
5.
Convertere Domine , & Revertere Domine , erue ani- 5. Converter Domine ,& eripc
eripe animam rrieam:falva me mam meant : falva me propter mi- animam meam : falvum me fac prop-
propter mifericordiam tuam. fericordiam tuam.
ter mifericordiam tuam.
6. Quoniam non eft in Quoniam non
eft
in morte yecor- 6. Quoniam non eft in morte qui
morte qui memor fit tui : in datio tui: in inferno quis confite- memor lit tui : in inferno autem quis
inferno autem quis confitebi- bitur tibi ?
confitebitur tibi ?
tut tibi \
7.
Laboravi in gemitu meo, Laboravi in gemitu meo ,
natd- 7. Laboravi in gemitu meo , la-
lavabo per fingulas nodes lee- re faciam tota node leclummeum: vabo per fingulas nodes ledum
NoTjE ad Versionem antiqua m.
f. 1. Pfalt. Rom. Fabri , hi finem in hymnis, Pfalmus habet cum Vulg. conturbata funt ojfa mea; Caffiod. in^eun.
David ,
pro otlava. Aug. in hunc Pf. col. 22. d. In
finem
in dem Pf. 28. b. omnia
offa
mea ; Gr. iTafiyU to. g>V fiM.
hymnis , de otlavo , Pfalmus David. Hilar, prolog, in Pfal. In Pfalt. Rom. Miferere mihi Domine quoti. conturbata
n. 1 3. pro otlavo ; Caffiod. in Pf. p. 27. c. cum Pfalt. Rom. funt omnia ojfa mea. Apud Ambr. 1. de apol. Dav. to. 1
Martian. Corb. & Mozarab. hi finem in hymnis ,
pre otlava ,
Pfalmus
David : lie etiam in Gr. cum hoc ult. ru AavlJ ,
ipji David. Ambr. 1.
J.
in Luc. to. 1. col. I 367.
d. dicit :
Pro otlava enim multi fcribuntur Pfalmi.
If. 2. Sic Ambrolius 1. de apolog. Dav. col. 712. b.
cum Pfalt. Corb. item infra, to. 1. col. 740. b. 1082. c.
& to. 2. 1. 3. de Spir. S. col. 671. f. Similiter Hieron. ep.
ad Cypr. to. 2. col. 702. a. & Auguft. in Pf. col. 23. g.
Succinunt Caffiod. in Pf. p. 28. a. b. & S. Petr. ChyfoL
fer.4. to. 7. p. 880. f. cum Pfalt. Rom. Mozarab. Medio-
lan. & Carnut. In Gr. Mi] tu $v/j.v> ,uv,Js -n7 if'tn , &c.
Nee omittendum quod Auguft. obfervat ad hunc verfum
col. 23. g. & feqq. Quoniam furor, inquit
,
plus vide-
tnr effe
qn.'im ira
,
potejl movere cur Mud quod
cfl
mitius
,
id
efl , correptio , cum eo pojitnm
efl
quod rjl durius , id ejl
,
cum furore : fed ego pnto unam rem dnobns verbis jignifica-
tam i nam in Grace ,9-u/Uoe
,
quod
efl
in prime vet fit , hoc /i-
gnificat quod o'p>>i ,
quod
efl
in fecitndo verfu
:
Jed ciim Laliui
uellent etiam ipji duo verba ponere , quxjitumefl quid ejpt Vi-
etnam iras , 5
psjitum
efl
furor. Idea vane codices habent ;
nam in aliis prihs invenitur ira , deinde furor ." in aliis pri'ns
furor , deinde ira ; in aliis pr-o jurore , indignatio ponitur
,
am bilis : fed qnidqutd illud
efl , motns
efl
animi provocans
ad picnam inferendam in qua ira non fol'um argui
Je
11011
vnlt anima
, qua nunc orat ; fed
nee corripi , id
efl , emen-
dari, vel erudiri : nam in Grace <ncuJ ivcn<; fejitum
efl
, id
tfl
, erndias.
t- 3- Auguft. in hunc Pf. loco poller, infirmus fum
,
col. 712. b. Miferere mei Dem. quon. infirmus fum : & apud
Au6t. 1. de xLii. manf. col. 8. b. Sana me Domine quon.
contv.rb . funt omnia ojfa mea.
tf. 4. Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. quibus favent
Pfalt. Rom. Corb. Mediolan. Mozarab. Carnut. Colb. &
Gr. in quo etiam 5, Qu , &c. Apud Hilar, in Pf. jtf. col.
119. a. lie : Nunc anima mea turbata
efl
valde. Similiter
apud Atnbr. in Luc. 22. col.
1
5 17. c. at 1. de bon. morr.
c. 7. col. 401. d. limpliciter, Anima mea turb. Sec.
IP.
J.
Aug. in hunc Pf. habet : Convertere Demine,
f
erne anim. meam : /alviem mefac , &c. Caffiod. cum Pfalr.
Rom. Convertere
, {
eripe , &c. ut in Vulg. In Gr. ''Eitisff
i}ov KvS.<s > fvoxi o^coV /us , &c. ut fup.
t. 6. Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. una cum Gr.
Breviar. Mozarab. hab. in infer/mm
S
at Gr. cr ii t aJri.
Cypr. 1. 3. Teffim. p. 328. b. Apud inferos autem quis
confit. tibi? Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 220. e. Apud
inferos quis , &c. Hilar, in Pf.
JI,
col. 81. d. hi inferne
autem, &c. Succinunt Leo M. fer.
34. p. 95.
b.
97. e. 8c
Philaftr. Brix. 1. de hxref. p. 718. a.
if. 7. Ita Pfalt. Mozarab. cum Rom. & Corb. abfque
meis , poft lacrymis ; Grace, vero lv Adupuc! fii ; item fup.
xk6' hxzw nriia. , num. (ingul. Aug. in hunc Pf. legit : per
fingulas notles in lacrymis flratum , &c. Item S. Pacian.
epift. 1. p. 306. f. Hilar, vero in Pf. 118. col. 286. b. 8c
347.
d. cum Vulg. Lavabo per fingulas notles Ictlum menm:
lacrymis meis , &c. Ambr. (imiliter addit meis , poft lacry-
mis , abfque praep, in, nempe in Luc. 5.
to. 1. col, I
Jj2.
LIBER
Vu L G AT A HOD.
PSALMORUM.
He b r.
Pfalm. VII.
V E R S I O
l
7
Matth.
7- *? &
2J.41.
Luc. i 3.
*7-
,
A N T I QUA.
meum :
lacrymis meis ftratum meum lacrpiis meisflratum meurn rigabo. turn meum : lacrymis ftratum Ex
Mf.
Sangertti^
mcum rigabo.
8. Turbatus eft pra: ira ocu-
lus mcus : inveteravi inter
micos meos. verjis
hoflibus meis.
9. Difcediteameomnesqui ope- Kccedite a me omnes qui opera-
ramini iniquitatem : quoniam exau- mini iniqu.itAtem : quia andivit
Dominus vocemfletus mei.
rigabo.
8. Turbatus eft a furore oculus Caligavit prs. amaritudine ocu-
meus : inveteravi inter omnes ini- lus mens : confumptus fum ab uni-
divit Dominus vocem fletus mei.
10. Exaudivit Dominus depre-
cationem raeam
,
Dominus oratio-
nem raeam fufcepit.
1 1 . Erubefcant , & conturbentur
Vehementer omnes inimici mei :
convertantur & erubefcant valde
velociter.
NoTiE
d. & 1. 3. de virg. to. 2. col. 179. d. & I. 1. de pcrnit.
col.
431. at in Pf. 118. to. 1. col. 1
19
3. e. tollit meis
,
ut & fup. col. 684. b. Vide etiam col. 1054. b. 1430. e.
Chromat. Aquil. in Matth. p.978.d. &S. Pacian. param.
ad poenit.
p. 317.
concordant cum Vulg.
Tfr. 8. Augufl. in hunc Pf. col. 26. d.f. legit: Turbatus
eft
ab ira oculus mens : inveteravi in omnibus itiimicis meis : at
fer. i. in Pf. 36*. col. 162. c. Turbatus pra ira, &c. &
inf. in Pf. 102. col. 11 18. g. & in Job, to. 3. p. 1. col.
633. c. conftanter , inveteravi in omnibus inimicis meis.
Apud CalTiod. in Pf. p. 29. b. Turbatus efl pra ira , &c. ut
in Vulg. Similiter in Pfalt. Rom. Mediolan. Corb. 6c Car-
nut. In Gr. 'Erapu'^n atsi ^fjU? tirct*.aitiw cV -Trail
~t. 9. Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum Grasco.
Concinit Ambr. in Pf. 118. to. 1. col. U94.f. Lucif. vero
Cal. 1. de nonconven. cum ha;ret. p. 222. e. delet omnes.
't. 10. Hie verfus abed a Mf. S. Germani , ut & pars
media verfih fubfeq. ita fuppletur ex Auguft. col. 27. d.
Audivit Dominus deprecatio-
nem meant , Dominus orationem
mcum fufcepit.
Confundantur , & conturbentur
vehementer omnes inimici mei : re-
vertantttr
, & confundantur
fu-
bito.
AD VERSIONEM
omnes inimicos meos.
o. Difcedire a me omnes
qui operamini iniquitatem
:
quoniam exaudivit Dominus
vocem fletus mei.
10 Vide Not.
1 r convertantur & eru-
befcant valde velociter.
r
A N T I
Q U A M.
Exaudivit Dominus deprecationem meam , Dominus oratio*
nem meam adjumpjit. Similicer in Pfalt. Rom. & ap. Caf-
fiod.
p. 29. c. In Breviar. Mozarab. fufcepit ,
pro adfump-
Jit ; in Gr. ir^cz-^s^otTO.
t. II. Aug. in hunc Pf. col. 27. e. 28. c. fie : Erubef-
cant
, 1 conturbentur omnes inimici mei : convertantur
J
con-
fundantur valde velociter : at infra 28. e. convertantur
>
erubefcant valde velociter. In Pfalt. Corb. Erubefcant
, $
revereantur omnes inimici mei : avertanutr
5 erubefc. valde
velociter. In Rom. Mediolan. & Carnut. avertanutr retror-
sitm, $ erubefcant valde velociter. Similiter ap. Caffiod.
in hunc Pf. p. 30. a. qui etiam delet fup. vehementer , cum
edd. Aid. & Compl. In Breviar. Mozarab. avertantur
1$
confundantur valde velociter. Apud Ambr. 1. de parad. to.
I. col. 177. b. confundantur
jjjj convertantur omnes valde
velociter. Graecum Vat. cum Vulgata concinit; at in Mf.
Alex, fie : d.ino7$i<plma.v u'$ t oVi'co ,
Jj
Ka.ia.c)(^v^[w.v, &C
in Vat. i7rif&c[,i{Mctr K) tt!%vrUm<Mv , &c.
Vulgata hod. He b r.
Ver SIO A N T I QU A.
i, Pfalmus David
,
quern cantavit
Domino pro verbis Chuli til ii
Je-
mini. (2.. Reg. 16.
)
VII.
2. T^X Omine Deus meus in te
.L/lperavi :
falvum me facex JL/ ravi : falva me ab omnibus
omnibus perfequentibus me , & li- perfequentibus me , & libera me.
bera me.
Ignoratio David
,
quodcecinit Do-
mino fuper verba /Etbiopis
filii
Jemini. VII.
T~\ Omine Deus meus in te
fpe-
3
. Nequando rapiat ut leo ani
mam meam , dum non eft qui redi'
mat, neque qui falvum faciat.
Ne forte rapiat ut leo animam
meam : laceret
, cjr non jit qui
eruat.
1. Pfalmus David, quern can-
tavit Domino pro verbis
Chufi filii Emini. VII.
2. T~\ Omine Deus meus in
\-J te lperavi : libera me de
omnibus perfequentibus me
,
& eripe me.
3. Nequando rapiat ut leo
animam meam , dum non eft
Ex
Mf,
Sangirm,
qui redimat , neque qui falvum
faciat.
4.
Domine Deus meus fi feci if- Domine Deus meus
fifeci iftud, 4. Domine Deus meus fi fe-
tud , li eft iniquitas in manibus meis :
ft eft
iniquitas in manibus meis
:
5. Si reddidi retribuentibus mi-
lu mala , decidam merito ab inimi-
cis meis inanis.
6. Perfequatur inimicus animam
meam , & comprehendat , & con-
culcet in terra vitam meam , & glo-
riam meam in pulveiem deducat.
N o T jE
Si reddidi retribuentibus mihi
malum
, cjr dimiji bojhs meos va-
cuos
:
Perfequatur inimicus animam
meam
, & apprebendat
, & concul-
cet in terra vitam meam
, & glo-
riar.i meam in pulverem collocct.
AD VERSIONEM ANTIQUA M.
ci iftud , fi eft iniquitas in ma-
nibus meis :
5. Si reddidi retribuentibus
mini mala
,
decedam merito
ab inimicis meis inanis.
6. Perfequatur inimicus ani-
mam meam , & comprehen-
dat, & conculcet in terra vi-
tam meam , & gloriarn meam
Gr.
1. Ita Aug. in hunc Pf. nifi quod habet ipji David
,
jc Ur. tw AxuJ ; & in fine Gemini. Pfalt. Rom. delet ipji
,
c habet Jemini. In Breviario Mozarab. fie : pro verbis
quajifili Gemini , fed mendose
,
pro Chnjifili , in Gr. Xwi
vii "leftevei' cstera ut in Latino.
It-. 2. Sic apud Caffiod. in hunc Pf.
p. 31. b. excepta
una praep. ab ,
pro de : lie etiam in Pfalt. Rom. Aug;uft.
in eund. Pf. equidem legit in fine , eripe me , fed habet
fup. falvum mefac ex, Sec. cum Vulg. Auguftino favec
Breviar. Mozarab. In Corb. lie : ab omnibus perfeq. me,
eripe me. In Gr. os /K ex j, fuinl p.s.
t. 3. Ita Aug. & Caffiod. in eund Pf. cum Gra:co. In
Pfalt. Corb. dum non
Jit qui redimat.
t- 4. Concinunt Aug. & Caffiod. in hunc Pf. una cum
Grxco. Breviar. Mozarab. iocoijlttd, lubtiboa Chromat.
Tern. II.
Aquil. in Matth. p.
98c. e. bac ; Gr. tJVc. Ambr. 1. 2. de
Jacob, c. 5. to. 1. col. 466. b. fimiliter habet
, Ji ej} ini-
quitas , &c.
Tfr. C. Similiter Ambrof. lib. de Jof. c. 1. to. 1. col.
484.
a. & 1. 2. de Jacob, c. J.col. 466. b. cum verbo decidam
:
vide etiam inf. col. 326. e. 740. c. 1 100. d. 1327. e. &
1. 3. offic. to. 2. col. iz2. f. cui fuccinit Chromat. Aquil.
in Matth.
p. 98
J.
e. cum Caffiodoro. At Auguft. in hunc
Pf. col. 30. f. pro merito , legit ergo ; item infra , col. 31.3.
& 34. g. Gr. aga, &c. ut fup. In Pfalt. Corb. ita:&'re-
tribui retribuentibus decedam merito, &C
tf. 6. Sic Ambr. 1. 2. de Jac. c.
J.
col. 466. b. ufque
ad verbum comprehendat. Similiter Aug. in eund. Pf. ied
addit,
5
conculcet in terram, &c. ut fup. Gr. j,'; yjjir. Caflioc',
in eund. Pf. hab. #
comprehendat earn, cum Pfalt. Rom.
1
8
LIBER PSALMORUM. Pfalm. VII.
Versio antiqua.
tx
Mf.
Sangerm. in pulverem deducat. Dia- Semper.
H E BR. VUIGATA HOD.
TSALMA.
Exfurge Domine in ira
tua : exaltare in finibus ini-
micorum meorum.
Exfurge Domine Deus meus
in prxcepto quod mandafti
:
S. & Synagoga populorum circumdet te
,
circumibit te.
Et propter hanc in altum
converters : 9.
Domine judi-
ca populos.
Salvum fac me Domine fe-
Surge Domine in furore tuo : 7.
Exfurge Domine in ira tua :
clevareindignans fuper boftes
meos, & exaltare in finibus inimicorum
meorum.
Et conptrge ad mc judicio quod Et exfurge Domine Deus meus
mandafti : & congregatio tribuum in prjecepto quod mandafti : 8. &
fynagoga populorum circumdabit
Et pro ca in altum revertere ,
Dominus judicabit populos.
te.
Et propter hanc in altum regre-
dere : 9.
Dominus judicat populos.
Judica me Domine fecundum juf-
titiam meam , & fecundum inno-
centiam meam fuper me.
10. Confumetur nequitia pecca-
corda & renes Deus.
Judica me Dominefecundumjuf-
cundum juftitiam meam, & titiam meant,
&
fecundumfimpli-
fecundum innocentiam meam citatem meant qiu
eft
in me.
fuper me.
1 o. Confummetur vero ne- Confumatur malum iniquorum
,
quitia peccatorum , & diriges & confirmetur jufttis ; &
probator torum, & diriges juftum
,
fcrutans i.Par.
juftum ; & fcruta corda & re- cordis & renum Deus juftus.
nes Deus.
Juftum 11. adjutorium Clypeus meus in Deo
,
qui fal-
meum a Domino
,
qui ialvos vat rectos corde.
facit re&os corde.
iz. Deus judex juftus, & Deus judex
juftus, &fortis,&
fortis
,
& patiens : nunquid comminans tota die.
irafcetur per fingulos dies ?
Nifi converfi fueritis
,
Non convertenti gladiumfuum
2.
9.
Jer. 1 1.
20. 17.
10. #
Juftum 11. adjutorium meum
a Domino, qui falvos facit re&os
x . 12.
corde.
1 z . Deus judex juftus , fortis , &
patiens : nunquid irafcitur per fin-
gulos dies ?
13. Nifi converfi fueritis, gla-
gladium fuum vibrabit : arcum acuet .- arcum fuum tetendit
, & dium fuum vibrabit : arcum fuum
fuum tetendit , & paravit il- paravit ilium,
lum.
1
4. Et in ipfo paravit vafa Et in ipfo paravit vafa
mortis
,
mortis , fagittas fuas ardentibus f
aginas fuas ad comburendum ope-
efFecit.
15. Ecce parturivit injufti
A D
tiam : concepit dolorem
,
&
peperit iniquitatem.
N o T B.
Aug. delet earn , cumGraeco ; ubi ..tmhwuccci , pro deducat.
if. 7. Diapfalma hie non praemittitur in edd. Aid. 6c
Compl. nequc id memoratur ab Auguft. in confequentibus
ctiam ipfe concordat cum Vulg. Caflicdorus legit inimico-
rum tiiorum , cum Pfalt. Rom. & Corb. abfque feq. ,
quod
etiam in Gr. deeft , ut flip, ante exaltare ; at loco tuorum
,
legitur^S ; in edd. Aid. & Compl. of: deinde jt, iiy/'fart ;
in Mf. etiam Alex, proeponitur v.a.1. In Pfalt. Corb. exftat
fup. Diapfalma , deeftque i^ , ante exaltare , ut & port
tnornm ; led pro quod mttndajli , eft quo mandafti.
#. 8. Auguft. in hunc Pf. col. 32. f. &
congregatio
populorum circumdabit te. Et propter banc in altum rtgredere.
Hieron. in liai. jo", to. 3. col. 41 1. f. congregatio populorum
circumdabit te. Propter banc in excelfum convertere. Pfalt.
Rom. & Corb. habent rcgredere. Gr. *, cvvayoiy >awV xvaxw-
ot; oe. Kai virsp tkutm; si"; b^oi iirispf^or.
#.
9. Aug. in hunc Pf. n. 8. nil differt a Vulg. CafTiod.
vero in eund. p. 31. c. habet cum Pfalt. Rom. &Corb.
Domine judica populos. Judica me Domine fecundum jufti-
tiam meam
, & fee. innocentiam manrtnm mearnmfuper me.
Similiter in Pfalt. Mozarab. & Mediolan. manunm mea-
rum fuper me. In Carnut. Domine judica populos. In Gr.
Kvpm xpiru *a5. Kplvov fj.s Ku'pis x.aia tmV SixaioovtM /KV,
K) /.a.ta. TDi' odmhIxv
fj.v lit iftot. Hieronymus epift. ad Sun.
&. Fretel. to. 2. col. 6 30. ait fie haberi in Grxco , nai-a
tw J~ix.ato<stjvw c , id efl , juxta juftitiam tuam : fed
s in
hoc male , inquit ; in Hebraa emm fedeci hab. quod inter-
preiatnr juftitia mea :
fed > omnes Interpretes juftitiam
meam voce Jimili tranfiulerunt.
if. 10. Aug. in hunc Pf. n. 9. fie habet : Confummetur
autem nequitiii, &c. ut in Vulg. Pfalt. Mediolan. Ccn/hm-
metur vero , &c. Cafliod. in eund. Pf.
p. 32. c. Confum-
metur neqnit. pecc.
tf
dirige juftum, fcrutans corda tfrenes
Deus jufius. Similiter in Pfalt. Rom. & Corb. excepto
ultimo juftus , quod deeft. Hilarius in Pf. 139. p. 527.
d.
fcrutans corda
# renes Deus. Eidem favet Tertul.l. 5. con-
tra Marc. Ambrof. vero 1. 3. de Spir. S. to. 2. col. 695. e.
hab. Deus fcrutans corda )
renes. Gaud. Brix. fer. 8.
p.
944.
a. jcrmans corda
J>
renes Deus. In Gr. Swtc^S-m'tw
&HTt:v\;pix
jo y.xTSiftvrslc, SUcttov , iTa^wv xapSlccc, k, Hippie,
* 0eo;" ed. Compl. addit J~aMia<;,juJce , al. J~lx.atoz , jufius.
"t. 11. Aug. in hunc Pf. n. 10. Jujhtm auxilium meum
tetendit, & paravit ilium.
14. Et in eo paravit vafa mor-
tis ,
fagittas fuas ardentibus effecit.
ratus
eft,
Ecce parturit iniquitatem , ty 15. Ecce parturiit injuftitiam :
concepto dolore
,
pepertt menda- concepit dolorem , & peperit ini-
cium. quitatem.
Versionem
Jot. I
J.
15-
Ifa.
S9>
4-
A N T I
Q U A M.
a , &c Gi. Ainxla if /Sciif ili. jM , &C
t- 12. Hilar, in Pf. 2. & 59.
col. 15. e. 137. e. ita
legit : Deus judex jufius ,jortis
, tf
magnanimus : nunquid
irafcetur per Jing.
dies ? at infra, 1. 4. de Trin. col. 830.
f.hzbetfortis
, ?
patiens. CafTiod. in Pf. 7. p. 33. a.fortis
t \
2j longammis : nunquid irafcetur , &c. Auguft. in eund.
Pf. n. 12. Deus jud. jufius , fortis ,g)
longammis ; non Want
adducens per Jingulos dies ; turn addit : Significantii/s
for-
tafje dicitur iram adducens, qu.im irafcens; ^ ita inexem-
plaribus Grxcis inveninms. Apud Tertul. 1. de pudic.
p.
looy. b. Dens judex jufius , nee plura. In Pfalr. Corb.
Dens judex juftus , tf
fortis
,tf
patiens : nunquid irafcetur
,
&c. Item in Carnut. nunquid irafcetur ; at in Mediolan.
non iram adducens. In Rom. fortis , s$ longanimis : nun-
quid irafcitur , &c. In Mozarab. fortis , # longanimis
, >
0 iram adducens , Sec. InGr. 'O eo; k, i%,upoc.,

/uuKpvbv/uc;' fj.u o'pyw sirceyat xaO masw r),m&cr j Vide

Ageilium in hunc loc. Hexapl. to. 1. p. 481. Not. 11.
t- 13. Similiter hab. Hilar, in Pf. 2. n. 18. col. 35'.e.
addito uno
tf ,
poft vibravit ; quod ult. rurfus habet ibid,
non vibrabit. Auguft. in hunc Pf. n. 13. ita : K//i' con-
vertimini
,
gladiumfuum vibrabit , 8cc. Fulg. 1. 2. de verir.
prd. c. 5. p. 461. & CafTiod. in eund. Pf. p. 33.
b. cum
Plait. Mozarab. & Corb. Ni/i convertamini , 8cc. ut in
Vulg. In Pfalt. Rom. Niji convertamini
,
gladium fuum
vibravit, Sec. Obfervat Aug. in hunc Pf. n. 13. col. 36.
d. in aliis exempLvibns
,
pro eo quod
eft,
Gladium
fuum
vibrabit, ita legi , fiameam fitam fplendificabit. InGr. 'Eai>
/km iTizpupiTs , tw p'0/j.itnxla.v dun sv>iw/ , &c. ut in Lar.
If. 14. Ita Pfalt. Rom. cum Corb. & Mozarab. Hilarius
in Pf. 2. n. 18. col. 35.
e. fie habet : Et in eo paravit vafa
mortis
,
fagittas fuas arfuris operants
eft
: fimiliter in Pf.
59.
col. 137. e. &inPf. 118. col.
373.
a. ScinPf. 116. col.
421. f. In Gr. Kal iv aW htoi/j.oH Toft xxiv,u;rotc,
i^=.ip'/i<ja.TO. Auguft. in Pf. 7. n. 14. Et in ipfo paravit
ardentibus operants
eft:
Sc infra, col. 37. a. addit : Nam
inGr.tcis exemplaribus ita invenitur, fagittas fuas ardentibus
operatuseft; Latina autem ardentes pleraque habent. Nunc
etiam in Pfalt. Carnut. ita legitur , ardentes operants
eft.
~fr. 15. Ambrof. 1. 3. de interpel. Job, c. 4. col. 658.
c. 8c Auguft. in Pf. 7. n. 16. legunt laborem , non dolorem

in Gr. Tj-s'wK
i
csetera ut in textu.
LIBER PSALMORUM.
Pfalm. VIII.
*9
VUIG A T A
1 6. Lacum aperuit
eum : & incidit in foveam
,
fecit.
17.
Convertetur dolor ejus
HOD.
8c effodit
quam
in
He b r.
Lacum aperuit
, &effodit eum ;
& incidet in internum
,
quern ope-
ratus
eft.
Revertetur dolor funs in caput
: & in verticem iplius ejus
, &fuper verticem ejus iniqui- in caput ejus : & in verticem
iniquitas ejus defcendet. tasfua defcendet. ejus iniquitas ejus defcendet.
18. Confitebor Domino fecun- Confitebor Dominofecundkmjuf- 1 8. Confitebor Domino fe-
dum jufticiam ejus : & pfallam no- titiam ejus
, & pfallam nomini cundumjuftitiamejus: & pfal-
mini Domini altiflimi. Domini altijftmi.
'
lam nomini Domini altifti-
mi.
V r. RSIO ANTIQUA.
16. Lacum aperuit, & fo-
dit eum : & incidit in foveam
,
quam fecit.
1
7. Convertetur dolor ejus
&
Ix Mf.
Sangirmi
N O T & AD
f. 16. Concinit Breviar. Mozarab. ad verbum. Pfalt.
vero Rom. hab. effodit
eum :
ffi
incidet , &c. Ambrof. 1.
de Spir. S. to. 2. col. 634. b. Lacum aper.
tf
effodit eum :
tf
incidit in foveam ,
quam operants
eft.
Auguft. in hunc
Pf. n. 17. Lacum aperuit , $ effodit ilium : c port paulo :
incidet ergo in foveam ,
quam fecit : at in Pf.
J.
col. 20. b.
incidit infoveam ,
quam operants
eft.
Suffragatur S. Paulin.
epift. 1. p. ?. a. dicens : Incident infiveam ,
quam operantnr.
In Gr. *, aV/sxa4 ' avrov'

i/maurai ov s.f-ycoaTO.
t. 17. Ita legit Cafliod. in hunc Pf.
p.
3
3. b. cum Pfalt.
VERSIONEM ANTIQUA M
.
Rom. Aug. verb in eund. n. 18. fie : Convertetur labor ejut
in caput ejus : ? iniquitas ejus in verticem tjus defcendet
:
itidem in Pf. 37.
col. 198. f. In Gr. Birtspi^ei icome, uvtv
,
&c. ut fup. In Pfalr. Corb.
<$
f"p'
r vertice ejus iniquitas
ejus defcendit. S. Paulin. epift. I. p. 3. a. aliudens dicit
:
In caput eorum iniquitas ipjortim convertetur : item vit.
Ambr. to. 2. p. 4. c. fed iniquitas ejus in verticem ipfius
defcendit.
t. 18. Ita Aug. 8c Cafliod. in hunc Pf. In Gr. deeft
ante pfallam ; at in Mf. Alex, eft

iji*>
VULGATA HOD.
i. In finem pro torcularibus, Pfal-
mus David. VIII.
2 . T~"\
Omine Dominus nofter
,
xJ quam admirabile eft no-
men tuum in univerfa terra !
HEB R. VeRSIO ANTIQUA.
Viclori pro torcularibus , Canticum 1 . In finem pro lacis torcula- *
Mf.
Sanger*
David. V III.
D
Omine dominator nofter ,
quam
grande
eft
nomen tuum in uni-
verfa terra i
Quoniam elevata eft magnificen-
tia tua fuper ccelos.
3. Ex ore infantium & lacten-
ribus , Pfalmus ipfi David.
VIII.
- T~\ Omine Deus nofter,
JL/quam admirabile
eft
regnum tuum in univerfa ter-
ra!
Quoniam elevata eft ma-
gnificentia tua fuper coelos.
Ex ore infantium & lao
Jjhtt pofuifti
gloriam tuamfuper
ccelos
!
Ex ore infantium cjr I aclentium
tium perfecifti laudem propter ini-
fecifti
laudem propter adverfarios tantium perfecifti laudem
micos tuos , ut deftruas inimicum & tuos , ut quiefcat inimicus
, &
ultor. propter inimiros ttios , Ut def-
ultorem.
truas inimicum & defenforem.
4.
Quoniam videbo ccelos tuos, Videbo enim ccelos tuos , opera
4.
Quoniam videbo coelos,
opera digitorum tuorum : lunam & digitorum tuorum 1 lunam & ftel-
opera digitorum tuorum : lu-
ftellas
,
qua? tu fundafti
5 . Quid eft homo
,
quod me-
mor es ejus ? aut rilius hominis
,
jquoniam vifitas eum ?
NoT^
las
,
quafundafti
J$had
eft
homo
,
quoniam recor-
daris ejus? veljilius bominis, quo-
niam vifitas eum ?
ad Versionem
nam <5c ftellas
,
quas tu fun-
dafti.
5. Quid eft homo
,
quod
memor es ejus ) aut filius ho-
minis
,
quoniam vifitas eum J
f.
1. Ita Auguft. in hunc Pf. dempta voce lacis , qua:
etiam abeft a Grseco. In Pfalt. Rom. non lacis, fed laffis ,
abfque torcularibus , &
ipfi
David. In Mozarab. fimpli-
citer : In finem , Pfalmus David. In Corb. In finem
pro
lacis, Pfalmus David. Ejufdem tituli mentionem facit
Hilarius
,
prologoinPf. n. 13. col. 8. d. In Pfalmo , in-
quit, qui otlavo in nttmere difpofitus eft
pro torcula-
ribus titnltts adjetlus
eft
: 8c inf. Oilavus
, & oclogefimus , )
cRogefimus tertius Pfalmus hunc habent titulitm. Similiter
Ambrof. in Pf. to. 1. col. 741. e. &
TJJ.
c. Vide eiiam
Auguft. in Pf. 83. to. 4. col. 878.
~t. 2. Ambroi. 1. de inftit. virg. to. 2. col. 2ji. e.
& 1. 6. de Sacram. col. 386. b. c. concordat cum Vulg.
licut Auguft. & Cafliod. in hunc Pfal. necnon vetera
Pfalt. In Gracco (imlliter , Kufte Kvpioc, i/^uv , ai fjav/uctsov
70 ivo/M oif , &c.
Tf. 3. Accinunt magno confenfu Pfalt. Rom. Medio-
lan. Corb. Carnut. Sc Mozarab. ultimoque legunt defen-
forem. Similiter Ambrof. in Pf. 37.
to. 1. col. 825. f.
Vide etiam fup.
J75.
b. & to. 2. col. 223. c.
2JI.
e.
869. b. 1485. e. Item Sulpic. Sev. vit. S. Mart.
p. 55 1.
c. & S. Paulin. ep. 24. p.
16
J. b. Auguft. verb in Pf.
102. col. 1 122. f. legit inimicum > vindicatorem ; turn
addit : 'Nonnulli codices defenforem habent
, Jed veri'us
vindicatorem. S. Pacianus fer. de Bapt.
p. 318. e. ut
refolvas inimicum 2>
vindicatorem. Gr. n ^o.tcc^v'Su.i i\^pif
x
j
i*J'ix.\nw. cjet. ut in Lat. fup. PP. Lat. conftanter fcribunt
iatlentium , non latlanliam. Apud Tertullianum etiam
hoc legitur , lib. deanima, p. 486. f. Cbriftus ex ore lac-
tentium
j
parvttlorum expediendo laudem , nee puentiam
,
nee infamtam bebetes pronunciavit.
#.4. Apud Aug. in hunc Pf. col. 41. e. legitur ccelos
tins , fed renitentibus xi, Mfs. imo infra , col. 41. f. & 42.
Tom. 1L
A N T I
Q
U A M.
d. bis omittitur tuos ; conftanter etiam habetur infra quas
,
non qua. Ambroiius , 1. de apolog. Dav. to. 1. col.
730
b. & in Pf.
43.
col. 914.
d. leg. ccelos tuos : item 1. 6.
de Sacram. to. 2. col. 386. b. c.&l. 3. de Spir. S. col.
671. b. cum hac voce quas : at vocem tuos omittunt
conftanter anjiq. Pfalteria , Rom. Mediolan. Carnut. Corb.
& Moz. In Rom. autem & Corb. legitur quas , licut apud
Cafliod. in hunc Pf. p. 35. b. qui etiam retinet tuos. Ap. S.
Pacianum , fer. de Bapt. p. 318. e. ita i Quoniam videbo cce-
los, opus digitorum tuorum. In Gr rtc, v&cres , soya -rr.....
i. isi&te, , a ov fO^f^/ojoa;. De hoc autem , ccehs tuos , ita
Hieronym. refpondet Sun. & Fretel. to. 2. col. 630. c. E$
i///ij,inquit, quod tuos in Grxco non habeat : terumeft ; fed
in Eebrxo legitur iamacha , quod interpretatur ccelos tuos
, 2?
de editione Tbeodotionis in LXX. Interpretibtis additum
eft
jiii
afterifco. Hunc etiam afterifcum prafert Pfalt. Gallic, edi-
tum to. 1. nov. edit. Hieron. col. 1229. d.
t. 5. Sic habet Hilar, in Pf. 143. col.
JJJ.
c. Simi-
liter Ambrof. in Pf. 118. to. 1. col. 1093. a. ni excipias
quia, pro quoniam : at I. 3. de interpel. Job , c. 6. col,
632. f. & 1. 2. de fide, to. 2. col. 482. b. habet,
nifi
quia vifitas eum ? & lib. de Ilaac, c. 2. to. 2. col.
358. a.
nifi quod , &c. verum 1. 6. de Sacram. col. 386". b. c. ita :
Quid
eft
homo , quod meminifti ejus ? autfilius horn, qu.t-
niam vifitas eum? at in Pf. 38. to. I. col. 850. e. & 1.
4.
de interpel. Dav. c. 9. col. 670. f. Quid enim
eft
homo
%
nifi
quia memor es ejus ? Similiter ap. Aug. epift. 186. to.
2. col. 67$. f. Quid
eft
homo , nifi
quod memor es ejus ?
fed in Pf. 8. col. 42. e. ita : Quid
eft
homo, quia memor
es... quoniam tu vifitas eum ? Junil. Atric. I. 2. de partib.
div. leg. c. 22. p. 348.
Quid
eft
homo , nifi
quod memcr es
ejus ? aut filius horn, nifi
quia vifitafti
eum ? Gr. T/ tsm
acfyniiTsei J'ti ^/,wn'moi (
al. pvupovivuc )
WS ; w; Yfywry,
C ij
20 LIBER PSALMORUM. Pfalm. IX.
E* Mf.
Sangerm.
Versio ANTIQUA.
6. Minuifti eum paulo mi-
VulGATA HOD.
6. Minuifti eum pnulo minus ab Htbr.ti
HE B R.
Abilities eum paulo minus a
nilS ab angelis
,
2;loriam & ho- Deo, gloria & decore coronabis angelis, gloria & lionore coronafti 7
norem coronafti eum : 7. & eum : dabis ei poteft atem fuper opera eum: 7. & conftituifti eum fuper
conftituiui eum fuper opera manuum tuarum. opera manuum tuarum.
manuum tuarum.
8. Omnia fubjecifti fub pe- Cunclapofuifli fab
pedibus ejus , 8. Omnia fubjecifti Tub pedibus
dibus ejus, oves & boves ovcs & armcnta omnia , infuper ejr
ejus , oves & boves univerfas, in-
2|
univerfas
,
infuper & pecora animalia agri
;
fuper & pecora campi
;
campi
;
9.
Volucres coeli , & pifces Avcs cceli
,&
pifces maris
t
qui
maris
,
qui perambulant femi- pcrtranfeunt femitas marium.
tas maris.
1 o. Domine Dominus nof- Domine dominator nojler, quam
ter
,
quam admirabile eft no- grande'eji nomen tuum in univerfa quam admirabile eft nomen tuum
men tuum in univerfa terra ! terra I in univerfa terra !
NoTJE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
in hunc Pf. Tertul. vero, 1. 3. cont. Marc.
p. 671. c. &
15
ten. I.
[ . Cor,
l<5.
9.
Volucres cceli , & pifces ma-
ris, qui perambulant femitas ma-
ris.
10. Domine Dominus nofter,
t( eTriotfTrT avrov ,
tfv 6. Concinir Pfalr. Corb. ad verbum. Tertul. 1. de
carne Chr. p. Jjo.
a. legit : Minuijii eum modicum quid
citra angelos >" paulo vero port , Minorafti eum moduli citra
angelos : iic etiam 1. cont. Prax.
p. 855.
b. fed 1. adv. G110ft.
p. 847. b. ita : Minoratus modicum quid citra, Sec. at lib. adv.
Jud. c. 14. p. 148. a. deeft quid : Se lib. 4. adv. Marc.
p.
715. elegit : Minoratus modic'o citra, &c.6clib. adv. Jud. c.
14. p. 148. a. Dimwtiit ilium modicum quid citra angelos
,
gloria & honore coronavit ilium : fimiliter 1. 3. adv. Marc.
p.
tSji. c. lib. vero 2. p.
6J4.
c. Diminuens ilium modicb citra
angelos. Ambrof. 1. 2. de interpel. Dav. c. 4. to. 1. col.
644. b. & 1. 2. de fide, to. 2. col. 482. b. & I. 6. de
Sactam. col. $85. b. Minorafti eum paulo minus ab angelis
,
gloria
$$
, &c. Ambrofio favet Fauftinus presb. 1. cont.
Arian. p. 647. b. cum Fulg. de fide orth. ad Donat.
p.
30 3.
Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Minuijii eum paulii
minus ab , Sec. ut in Vulg. In Pfalt. Mozarab. Minorajli
,
&c. In Gr. H^aTTwoa; auror
e#X"'
T' 7ra
/
)
'
77***5 > ^ <>t,y
Tt. 7. In Mf. Germ, mendose legitur fupera , pro fuper
epera, quod correximus e Gr. iTrlrdipya. Accinunt Ambr.
1. 6. deSacram. to, 2. col. 386. c. Auguft. & Caffiod.
contra Jud. c. 14. p. 148. a. hunc verficulum praeter
mittere videtur , cum jungat utroque loco verfum anteced.
cum fubfeq. hoc modo : Cortnavit ilium
, tf
fttbjecit omnia
fub , &c. In Pfalt. Corb. $$ confiitttijli eum fuper omnia opera
man. tuarum.
"t. 8. Concinunt Auguft. in hunc Pf. & Ambrof. 1. de
Noe, c. 10. to. 1. col. 239.
f. ut & 1. de Elia , c. 19.
col.
JJ7.
c. item to. 2. col. 36. a. 385. c. 546. d.
J78.
c. Ambroliaft. p. 161. a. iic habet : Omnia fubje-
cijli fub pedibus ejus
,
gloria
r
^j
honore coron. eum. Tertull.
1.
J.
adv. Marc. p. 799. a. Omnia fubjecijli fub pedibus
ejus : iteml. 3. adv. Marc. p. 671. c. Se 1. cone. Jud.
c. 14. p. 148. a. Exinde Gr. hab. itisoLc,
,
pro univerfas ,
ficut en /ei pro infuper. Mf. Alex, cum edd. Aid. & Compl.
aVasts; , IVi <tt. Apud Caffiodor.
p. 36. a. deeft vox
univerjas.
#.
9. Sic Ambrof. 1. de Elia, c. 19. ro. 1. col. 5*57.
c. cum Auguft. Sc Caffiod. in hunc Pf. Gr. hab. in fine,
rplCve Qctxacouv. In Pfalt. Corb. deeft
^ , port cocli.
ir. 10. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Caffiod. In Graeco,
co'5 {icwpasiv orc/ioi csr tt irdsn , &c.
HEBR. Versio antiqua.
1 . In finem propter occulta fi-
lii, Pfalmus ipn* David. IX.
,
Mf.
Sangnm.

f^Onfitebor
tibi Domi-
V_> ne in toto corde meo :
narrabo omnia mirabilia tua.
3
. Lxtabor & exfultabo in
te : pfallam nomini tuo Altif- nam nomini tuo Altiffime
,
4.
In convertendo inimi
Viclori fuper morte filii , Canticum
David. IX.
S^Onfitebor Domino in toto corde
w meo : narrabo omnia mirabilia
tua.
Lmtabor
&
gaudebo in te : ca-
VuXGATA HOD.
In finem pro occultis filii , Pfal-
mus David. IX.
Onfitebor tibi Domine in
toto corde meo : narrabo
omnia mirabilia tua.
5 . Lstabor & exfultabo in te
:
pfallam nomini tuo Altiffime
,
4. In convertendo inimicum Cum ceciderint inimici mei re*
cum meum retrorsum : infir- trorsum, corruerint , &perierint a meum retrorsum : infirmabuntur , &
mabuntur , & perient a facie facie tua. peribunt a facie tua.
tua.
5.
Quoniam fecifti judicium Fecifli enim judicium meum, & <. Quoniam fecifti judicium
meum & caufam meam : fedis caufam meam ; fedifli fuper folium meum & caufam meam : fedifti fu-
fuper thronum qui judicas x- judex juflit'u.
quitatem.
6. Increpafti gentes , & pe- Increpajli gentes
,
periit impius
:
riit impius : nomeneorum de- nomen eorum delefli in fempiter-
NoTjE AD VERSIONEM. ANTI
f.
1. Titulus hujus Pfalmi is eft apud Hilar, col.
53.
In finem pro occultis , Pfalmus David ; at infra , n. I. fie
habet cum Plait. Corb. In
finem pro occulta filii , Pfalmus
David : item n. 2. In
finem pro occulta
filii ; paulo vero port,
In
finem
pro occultis: item ibid. ,n. 2. bis legit, In fine.
Hieron. epift. ad Piincip. to. 2. col. 692. a. ait : In nono
Vfalmo titulus inferibitur : Pro abfconditis filii : item in
lfai. 7. to. 3.
col. 70. f. dicit : In titulo Pfalmi noni
,
ubi in Hebrao pojitum eft alamoth , cxteri Interpretes tranf-
tulerunt
,
pro adolefcentia ,
quod LXX. interpretati funt ,
pro abfconditis. Apud Auguft. in hunc Pf. col.
45. g.
Pfalmi hujus infcriptio eft
: In finem pro occultis filii
,
Pfalmus ipJiDavid. In Pfalt. Rom. Martian. In finem propter
occulta
filii , Pfalmus David. In Breviar. Mozarab. I
finem pro occultis filiis , Pfalmus David. In Gr. /j to tM5
n'lrtf tcvV xpvpur t? wf, ^a^ws ru Aan'/.
per thronum qui judicas juftitiam.
6
pius
QUAM.
Increpafti gentes, &periitim-
nomen eorum delefti in xter-
tf. 2. Ita Auguft. & Caffiod. cum Gracco.
#.
3. Sic apud Aug. & Caffiod. in hunc Pf. & in Gr.
TP. 4. Pfalt. Mediolan. Dum avertatur inimicus mens
,
Sec. ut fup. Breviar. Mozarab. In avertendo inimicum meum-,
ike. Se infra , cadent , loco perient. Auguft. in hunc Pf. col.
48. a. b. In convertendo
>
peribunt , &c. Caffiod. ia
eund. Pf. ciim Pfalt. Rom. Se Corb.
tf
perient. Gr. 'r
T6> a.Tro$eycipvi vcu rlr r/$fW fJX lb ta. oViOw i) KTroMv-
Tcu, Sec.
J?.
J.
Auguft. in hunc Pf. fimiliter habet aquitatem*
cum Caffiod. Breviar. Mozarab. Pfalt. Rom. Se Corb. ac
Auguft. legit
fedifti ; Caffiod. fides , cum Pfalt. Rom. Sc
Corb. Carnur. fedens. Grasc. sWOrn? x.f>Ivor J iKaioevvw
~t. 6. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Ronp. Si.
aliis. Auguft. in eund. Pf. col. 48. f. loco in aternum
,
legit in ftcttlnm , id
eft
, inquit
,
quandin temporaleJach*
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. IX. 21
VUIGATA HOD.
num , & in fa:culum faxuli.
7.
Inimici defecerunt framese in
finem : & civitates eorum deftru-
xifti.
Periit memoria eorum cum fo-
nitu : 8. & Dominus in sternum
permanet.
Paravitin judiciothronum fuum :
Ha br.
man ,
tyjugiter.
Inimici complete [tint folitudincs
in finem , &
civitates fubvertijli
:
Periit memoria eorum cum ipfis.
Dominus autem infempiternumfc-
debit
,
Stabilivit ad judicandum folium
9.
& ipfe judicabit orbem terra fuum : & ipfe
judicabit orbem in
in zquitate
,
judicabit populos in
jujiitia
,
judicabit populos in aqui-
juftitia.
tatibus.
V F, P, S I O ANTIQUA.
lefti in xternum
,
& in fkcu- Ex
Mf.
Sangem,
lum foculi.
7. Inimici defecerunt fra-
mex in finem : & civitates def-
truxifti.
Periit memoria eorum cum
fonitu : 8. & Dominus in x-
ternum permanet.
Paravit in judicio fedem
fuam : 9. & ipfe judicavit
orbem tcrrx in xquitatem
,
judicavit populos cum jufti-
tia.
10. Et faftus eft Dominus
1 o. Et fa&us eft Dominus refu-
Eterit Dominus elcvatio oppref-
*ium pauperi : adjutor in opportu- fo , elevatio opportuna in anguftia.
refugium pauperum
:
adjutor
in opportunitatem , & tnbu-
lationem.
1 1
.
Et fperent in te qui co-
gnoverunt nomen tuum : quo-
niam non dereliquifti inqui-
rentes te.
12. Pfaliite Domino, qui
tat in Sion : annunciate inter gentes
Sion : annuntiate in populis cogi- habitat in Sion :
adnuntiate
ftudia e]US
. tationes ejus : inter gentes voluntates ejus :
1*. Quoniam requirens fangui-
guonUm qiurens fanguinem 1 3. Quoniam requirens fan-
nem eorum recordatus eft : non eft
eorum recordatus
eft,
nee oblitus
eft
guinem eorum moratus eft
"
nitatibus , in tribulatione.
1 1 . Et fperent in te qui nove-
runt nomen tuum : quoniam non
dereliquifti quxrentes te Domine.
Et confident in te qui noverunt
nomen tuum : quoniam non dereli-
quifti
quacntes te Domine,
11. Pfaliite Domino, qui habi-
Cantate Domino habit atori
oblitus clamorem pauperum.
clamoris pauperum.
1
4
. Miferere mei Domine : vide
Miferere met Domine
:
vide
af-
humilitatem meam de inimicis meis. fticlionem meam ex immicis meis
,
1 5 . Qui exaltas me de portis
mortis , ut annuntiem omnes lau-
dationes tuas in portis filis Sion.
hii exaltas me de portis mor-
tis, ut narrem omnes laudes tuas
in portis filis, Sion.
non eft oblitus orationem
pauperum.
1
4. Miferere mei Domine
,
5c perfpicehumilitatemmeam
de inimicis meis.
15.
Qui exaltas me de por-
tis mortis , ut adnuntiem om-
nes laudationes tuas in portis
filia; Sion.
16. Exfultabo in falutari
16. Exfultabo in falutari tuo : Exfultabo in falutari tuo
:
de-
infixa: funt gentes in interim
,
quern merfa funt gentes in interim
,
quern tuo :
infix* font gentes in in
feccrunt :
In reti quod abfeonderunt ,
cap-
tus
eft
pes eorum.
g
fecerunt.
In laqueo ifto, quern abfeonde-
runt ,
comprehenfus eft pes eorum.
N o T M
turn volvitur : at infra , col. 49. b. hare obfervat :
In Gracis
exemplaribns
fie eft
: eft lit a/'ira , j,
eft to aiuva t? aiW;? ,
quod Latini plerique interpretati jnnt , non in fsculum
, & in
teculum fsculi ; fed in serernum, & in farculum fieculi
;
ut in
eoquoddiilum eft
in fseculum fieculi , Mud exponeretur quod
ditlum
eft
in Sternum. Nomen ergo impiornm delefti in -
tsrntim ,
quia deinceps vunquam erunt impii :
tf Jt
in hoc
ffculum
non tenditnr nomen eorum, multo minus iti facto-
lum fxculi. Giaec. hodiernum quadrat.
f. 7. Pfalt. Mozarab. & Corb. hab. framea ,
pauloque
pod addunt eorum , ad civitates. Augult. in hunc Pf. legit
frame* , cum CafTiod. fed uterque tollit eorum : prxterea
Aug. ibid. 8c in Pf. 109. p. 1154. f. pro fonitu , hab. cum
Pfalt. Corb. flrepitu. Item Ambr. in Pf.
4J.
to. 1. col.
930. d. Periit mem. eor. cum flrepitu.
Similiter apud Au6t.
1. de promiif. p. 3. col. 187. b. In Grsxo , T? sfcGpSegtM-
irev ctl fwpcuat ij Wmi; kcAhkc, ^et' mx^'
Tfr. 8. Ita Pfalter/Rom. &c Corb. cum Auguft. & CafTiod.
in hunc Pf. Sic etiam in Breviar. Mozarab. In Gr. si'jtok
aiaivx. ^eVej. 'HtoI,uo.Cv ir...rh tpivw dvrn. Idem Aug. in
Pf. 109. col. 1134. f. legit :
C?
Dominus in internum manet.
Vigilius Tapf. 1. contia
v>
Vaiim. p. 746. g.
Prxparavit in
jud. thronum fuum.
ir. 9. Aug. in hunc Pf.
C/ 'pfi
judicabit orbem terrarum
in xquitate
,
judicabit populos cum jujiitia. Item ap. Cafliod.
aimjuftitia; licut in Pfalt. Rom. Corb. Camut. & Moz. In
Gr. x.g,''-^ tiw oUv/LierM ;v J iWMCvm , xei^r *ue, ivivQvtht:.
tf-."io. Auguftinus in hunc Pf. concordat cum Vulg.
Caffiod. vero in eund. legit pauperum, cum Breviar. Mo-
zarab. Sc Pfalt. Rom. In Corb. pauperis. In Gr. tb tte'-
hti... it fwa/fi'ai?, w 3'?'''4<- Clemens Alex. Stromat. 6.
hab. ivmaiplu , k. fatyf/. Aquila , eft *.aifir.
t. 11. Auguft" in huncPf. legit : Et fperent in te qui
tOgnofcunt nomen tuum : quon. non dereliquifti quxrentes te
Domine. Caffiod. cum Pfalt. Rom. Et fperent in te omnes
qui noverunt quon, nonderelinquis quaremes te Domine,
teritu
,
quern fecerunt.
In laqueo ifto
,
quern abf-
eonderunt ,
comprehenfus eft
pes eorum.
ad Versionem
ANTIQUAM.
Pfalt. Carnut. & Mozarab. non derelinques. Corb. non
derelinquis. Gr. Kai sW^aTa'Sow eVi <ss 0! yivxizcvTti;
otik'x e-yxenssmes W
e'xjMT?fT5 e Kues?. In^Mf. Alex.
vrxtTesoi yivutWTtc.-, 6c infra in Compl. t$( XjKhrHa; ,
&c.
f. II- Brev. Moz. hab. qui habitatis in Ston ; & in
fine , non voluntates , fed mirabilia ejus. Similiter apud
Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. ficut in Pfalt. Rom. Corb.
6c Carnut. mirabilia ejus. In Gr.^ tS xemaSm h Xiuv...
eVtoT; sOceui T eTrnviJ'ev/^ara oivrv.
t. I?- Auguft. in hunc Pf. legit... memoratits
eft : non
eft
oblitus clamorem paup. Caffiod. in eund. Pf..... memora-
tits
eft
: non
eft
oblitus orationem paup. Brev. Moz memo-
ratus
eft
:
tf
non
eft
oblitus orationes paup. Pfalt. Rom
memoratus
eft
:
tf
non
eft
oblitus orationis paup. Carnut. ora-
tionem. Corb. Quia requirens... memoratas
eft
: #
non
eft
oblitus orationem pauperum. Grsc... t aificcra %tnS*
&mW we eVt^'esTo rits f'Jiiuc ruy ,^icc. M(. Alex. th
fuvyc im; Aid. & Compl. -nt
xpau-,H<;.
&. 14. Brev. Moz. loco
tf
perfpice ,
habet
5
vide
.
Si-
militer in Pfalt. Rom. ut 6c mibi ,
loco 1. Auguft. in
hunc Pf. concordat cum Vulg. niii quod habet ab
,
loco
de : fimillter in Pfalt. Corb. In Gr. Www jts KC&i'
i'/e i\ rZv , 6cc.
t. 15. Sic Ambrof. 1. de bono mort. c. is. to. 1. col.
41 3. a. 6c I. 4.
de fide , to. 1. col. 525.
e. Sic etiam ap.
Hilar, in Pf. iz6\ col. 412. e. 6c Caffiod. in Pf. 9.
prater vocem laudes , loco laudationes. Apud Auguft. in
eund. Pf. nniverfis laudes. In Pfalt. Rom. &
Corb. omnes
laudes. In Gr. oW at s|e7y*''* S
to? afces;;, 6cc.
*. 16. Auguft. in hunc Pf. ita legit :
Exfultabo jnper
falntare tuum : infixa funt
gentes in corruption ,
quam
fe-
cerunt. In muftipula ifta,
quam
occultaverunt ,
comprehen-
fus eft, &c. Apud Caffiod. fimiliter
occultaverunt, ficut
in Pfalt Corb. 8c Mozarab. In Pfalt. Rom. occultaverunt
xhi. In Gr. 'AyaMuicofiO, M tS (
Mf. Alex, i t
)
a
nwif
... trftttpbf-Z > SeWmw.
'inttvMi w^jj f*pv-i*t.
mi
'1Z
LIBER
PSALMORUM.
Pfalm; IX.
x it/. Saftgem
Versio A N T I Q
U A.
17.
Cognofcitur Dominus
VULGATA HOD.
1 7.
Cognofcetur Dominus judi-
Hebr.
Agnitus
eft
Dominus judicium
iudicia faciens : in operibus f
Miens : in
of
ere manuum fuarum cia faciens : in operibus manuum
manunm fuarum comprehen-
corruit impius
,
fonitu. Semper, fuarum comprehends eft peccator.
fas eft peccator. Canticum
DIAPSALMATIS.
18. Convertantur peccato-
res in infernum , omnes gen-
res qua: oblivifcuntur Deum.
1
9. Quia non in finem obli-
vio erit pauperum : patientia
pauperum non peribit in fi-
nem.
2.0. Exfurge Domine , non
Convertantur impii in infer- 18. Convertantur peccatores in
man ,
omnes gentes qua oblitafunt infernum
, omnes gentes qua; obli-
Deum.
vifcuntur Deum.
Quoniam non in aternum obli- 19. Quoniam non in finem obli-
vioni erit pauper : exfpeclatio pan- vio erit pauperis : patientia pau-
perum ffupple non) peribit in per- perum non peribit in finem.
petuum.
Surge Domine , non confortetur 2.0. Exfurge Domine, non con-
confortetur
homorjudicentur homo : pidtcenturgentes ante factem fortetur homo : judicentur gente6
gentes in confpettu tuo Do- tuam.
in confpe&u tuo.
mine.
21. Conftitue Domine le- Pone Domine terrorem eis ; 11, Conftitue Domine legisla-
<nslatorem fuper eos : fciant fciant gentes homines ejfefe.
Sem- torem fuper eos : ut fciant gentes
gentes quoniam homines funt.
JDjapsalma.
*
Fide Not.
1. Ut quid Domine recef-
fifti longe ,
difpicis in op-
portunitatibus ,
in tribulatio-
ne?
2.. Dum fuperbit impius,
incenditur pauper : compre-
benduntur in cogitationibus
fuis quas cogitant.
3.
Quoniam laudatur pec-
cator in defideriis animx fua:
:
& qui inique gerit , benedice-
tur.
4.
Inritavit Dominum pec-
FER.
Q
tu<
Pfalmus X.
Uare Domine
ftas
a longe
,
defptcis in temporibus anguf-
In fuperbia impii ardet pauper :
capiantur in fcelenbus qus. cogita-
verunt.
Quia laudabitur impius in de-
Jiderto animafut.:
quoniam homines funt.
Pfalm. X. fecundiim Hcbrtos.
1. Ut quid Domine receflifti
longe , defpicis in opportunitatibus
,
in tribulatione I
z. Dum fuperbit impius, incen-
ditur pauper : comprehenduntur in
conliliis quibus cogitant.
}. Quoniam laudatur peccator
in defideriis anima; fua; : cSc iniquus
benedicitur.
cator , fecundum multitudi
nem ira: fua: inquiret.
Et avarus applaudensftbi , blaf-
phemavit Dominum : impius fecun-
dum altitudinem ir&fus. non requi-
ret
,
5.
Non eft Deus in confpec- Nee
eft
Deus in omnibus cogita-
tu ejus : polluuntur via: ejus in tionibus ejus .- parturiunt via ejus
NoliE AD VERSIONEM A N T I
Q
U A M
4. Exacerbavit Dominum pec-
cator , fecundum multitudinem iras
fua; non qusret.
5. Non eft Deus in confpe&u
ejus : inquinata; funt via; illius in
fVtt>W$Vl, Sec.
if . 17. Sic apud Aug. in hunc Pf. cognofcitur , &c.
e Gr. jivw<sx.tcu. Similiter in Pfalt. Mediolan. Corb. &
Carnut.
f.
18. Auguft. in hunc Pf. ait : Hie interponitttr , Can-
ticmn diapfalmatis :
quafi
occulta lamia
tf
fequitur :
Convertantur... gentes qua, &c. Similiter in Plait. Rom.
& Carnut. In Corb. Canticum diapfalmn. Ap. Cafliod.
CmpHciter , Diap/alma. InCr. '>Jm J"ia4a
'\
waT
'S'
deinde
fie : 'ATrofezfHTOxjac oi' 19 m to. sirixavbavofUYa. tk Osx.
Caffiodor. cum Plait. Rom. & Corb. legit Dominum, non
Deum. Tertull. 1. 4. contra Marc. p. 707. b. Avertan-
tur peccat. in inferos , omnes nationes qua Dei oblivifcun-
tur. Gr. uc, to uJyv. Ambr.in Pf. 118. to. I. col. 1 1
57.
b.
Averlantnr peccat. in infernum.
V. 19. Auguft. in hunc Pf. legit pauperis ; & in fine,
non periet in aternttm : quinque tamen Mfs. ferunt peribit ;
alii cum editt. periet. Pfalt. Rom. hab. pauperum ; item
Brev. Moz. in aternttm. Corb. vero ita : Quia non in
finem oblivifcettir pauperum : patientia pauperum non periet
in attmum. Gr fTrihuAvtuTca wt&i^oV li vTro/Jisn tat
irtmrcDV it. a.irat.HTa.1 ei';toc aluva.. Mf. Alex, cum Aid. &
Compl. lis T!Mq. Tertull. 1. 4. adv. Marc. p. 707. b.
Quoniam non in finem obliviont habebitur mendicus : tole-
rantia pauperum non peribit in
finem : at infra,
p.
75*.b.
tolerantia juflorum non periet in finem.
ft.
10. Atigult. &Caifiod. in hunc Pfalm. legunt , non
pravaleat homo. Similiter in Pfalt. Rom. Corb. Carnut. 5c
Brev. Moz. In Gr. /xit n^cTam'Sfcd arfyaTrot;. Chryfofr."AMe$,
te,ews.9t<>. Sed aliubi non additur Domine in fine.
Ttr. li. Ita Auguft. in hunc Pf. abfque conjunct, ut ,
ante fciant, quae pariter abeft a Pfalt. Carnut. Corb. &
a Gracco. Hilarius in Pf. 118. col. 519. b. c. fie habet
:
Domine , conflitue legifiat. fuper eos : fciant , &c. Ambrof.
in Pf. 118. col. 1137. a. d. Conftitue Domine
ftp.
eos:
fciant , Sec. at infra , 1
1 37. c.
;
tf
difcant Rentes. Gr, yvu-
* Htc Hebraei incipiunt decimum Pfalmum contra!
Latinorum & Gncorum diftindtionem
;
quo fit ut inter
eos numeri Pfalmorum non conveniant ufque ad Pf.
147.
quem Hebraei cum praecedenti conjungentes , at-
que ex utroque unum facientes , fie tandem ad nume-
rum Latinorum redeunt. In Pfalt. etiam Corb. interpo-
nitur hie Diap/alma.
if. 1. Auguft. in hunc Pf. habet : hiterpofito Diapfal-
mate
,
fubjicit Ut quid Domine in opportunitatibus
,
in tribulationibus ? Ambr. in Pf. 118. to. I. col. I137.C.
Ut quid Dom. difce/Jifti longe ? Gr. 'hxti Ku & dpcsMctt;
fictKpofcv if 6w'4' ' at i n ec^d. Aid. tc Compl. it 0M'4 fO'
1r. 2. Ita Brev. Moz. hab. & Pfalt. Rom. cum Caf-
liod. in hunc Pf. p. 40. c. Auguft. vero in eund. Pf. it
cogitat. fuis quibus cogitant. In Pfalt. Corb. in cogit. full
qua cogitant. In Gr.ir fiu&xiioit; 01; J iaMy!Cl,t,frai.
#.
}. Ita Cafliod. hab. in hunc Pf.
p. 40. b. cum Pfalr.
Rom. Martianaei. Similiter ap. Aug. in eund. Pf. & lib.
z. de civitate Dei , c. 14. to. 7. col. 69. e. excepto ult.
benedicitur. Sic etiam in Pfalterio Corb. eft ut & apud
Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 219. d. ac Auft. epift. ad
Demetriad. p. 41. a. & in Pfalt. Rom. Fabri. In Brev. vero
Moz. ita :
C?
qui iniqua agit , b.e-nedicctur. Apud Optat.
I. 2. cont. Donat. p. 42. a.
C?
qui iniqua egerit , benedicetur.
In Gr. Kg e dSix.w> itiVM-niircu' in Aid. & Compl. tvto*
~/s7tcii.
ir. 4. Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 219. d. hab.
Exacerbavit Dom... non inquiret. Breviar. Moz. Inritabit.....
non inquiret. Auguft. in hunc Pf. hritavit non exquiret.
Cafliod. in eund. cum Pfalt. Rom. hritavit... non inquiret.
Similiter hab. hritavit, Pfalt. Mediolan. & Carnut. Corb.
vero, Inritavit ira fua inquirit, Grarc. U.ctp'J)i,vit...
ix. SX^MTMOf/.
f. $. Ita Cafliod. in hunc Pfal. p. 40. b. cum Pfalr.
Moz. Corb. & Carnut. In Rom. fimilirer polluuntur ; fed
abfque omni , ante tempore: fecus in Rom. Fabri. Apud Aug.
in eund. Pf, ita : tontaminantm via ejus in emni temp.,,
$$
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. IX. 2
5
Vu I G AT A HOD.
omni tempore.
Hebr.
in omni tempore.
Inf. 13
Auferuntur judicia tua a facie Longe fiint
judicia tua a facte
ejus : omnium inimicorum fuorum ejus : omncs immicosfuos defpicit.
dominabitur.
6. Dixit enim in corde fuo :
Non movebor a generatione in ge-
nerationem , fine malo.
7.
Cujus mnledi&ione os ple-
num eft, & amarkudine, & dolo :
Loquitur in corde fuo: Non mo-
vebor ; in generatione &generatio-
ne crofine malo.
Maleditlione os ejus plenum
eft
,
Versio antxqua.
omni tempore.
Auferuntur judicia tua a fa-
cie ejus : omnium inimicorum
fuorum dominabitur.
6. Dixit enim in corde fuo
:
Non movebor de generatione
in generationem , fine malo.
7.
Cujus maledidlione os
Ex
Mf.
Sangerm,
M
R>"-
1-
fub hngua ejus labor & dolor. ejus dolor &
iniquitas.
cr
dolis
, & avaritia : fub lingua plenum eft , & amaritudine
,
8. Sedetin infidiis cum divitibus
in occultis , ut interficiat innocen-
tem.
9.
Oculi ejus in pauperem ref-
piciunt : infidiatur in abfcondito,
quali leo in fpelunca fua.
Infidiatur ut rapiat pauperem :
rapere pauperem dum attrahit
eum.
10. In laqueo fuo humiliabit
Sedet infidians juxta veftibula
in abfconditts ; interficit innoccn-
tetn.
Oculi ejus robuftos circumfpi-
ciunt : infidiatur in abfcondito ,
quafi leo in cubili.
Infidiatur ut rapiat pauperem
:
rapiet pauperem , cum attraxerit
eum ad rete fuum >
Et confraclum fubjiciet
, & ir-
& dolo : fub lingua ejus labor
& dolor.
8. Sedet in infidiis cum di-
vitibus in occultis
,
ut interfi-
ciat, interficiant innocentem.
9.
Oculi ejus in pauperem
refpiciunt : infidiatur in occul-
to
,
ficut leo in cubili fuo.
Infidiatur ut rapiat paupe-
rem : rapere pauperem dum
abftrahit ilium.
10. In laqueo fuo adflicta-
bit ilium , indinavir fe , & ca-
det dum dominabitur paupe-
rem.
1 r . Dixit enim in corde fuo:
Oblitus eft Deus , avertit faciem Deus ; abfconditfaciemfuam,non Oblitus eft Deus, avertit fa
fuam ne videat in finem.
ii. Exfurge Domine Deus,
cxaltetur manus tua : ne oblivifca-
ris pauperum.
1 7, . Propter quid irritavit 3m-
pius Deum ? dixit enim in corde
fuo : Non requiret.
eum , inclinabit fe , & cadet cum met viribus fuis valenter.
dominatus fuerit pauperum.
Dixit enim in corde fuo : Dixit in corde fuo :
Oblitus
eft
refpiciet in perpetuum.
Surge Domine Deus ,
leva ma-
num tuam ; noli obiivifci pauperum.
ciem fuam ne videat ufque in
finem.
iz. Surge Domine Deus,
exaltetur manus tua : ne obli-
vifcaris pauperum in finem.
Jjhtare blafphemat impius De- 13.
Propter quid inritavit
urn , dicens in corde fuo ,
quod non Dominum peccator >
dixit
requiras
14. Vides,quoniam tu laborem Vides
,
quia tu laborem ejrfuro-
& dolorem confideras : ut tradas rem refpicis , ut detur in mdttu tua.
eos in manus tuas.
Tibi dereli&us eft pauper : or-
phano tu eris adjutor.
,NoT
Tibi relinquuntur fortes tui : pit-
pillo tu es
f
actus adjutor.
Versionem antiqua
enim in corde fuo : Non re-
quired
1
4. Vides
,
quoniam tu la-
borem & dolorem confideras
:
ut tradas eos in manibus tuis.
Tibi derelidus eft pauper
:
pupillo tu eras adjutor.
A D
M.
omnium inimic. &c. In Pfalt. Carnut. exftat pariter con-
taminantnr. Apud Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 219.
d. Hon efi Deus... inquiuat/e funt via ejus in omni temp.
Auferantur judicia ejus a facie ejus. In Gr. /StSnAjcTat
eel o'/ol auTB cv tto/.vti x.aifia'. 'AyravxiPsTTXi tx Hfi/axTX cv
Vo , &c. ut fup.
t. 6. lea legunt Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. In Breviar. Moz. a generatione
tf
generatione.
In Gr. Ou /u.i Cst/6w aVo ysvtxc, tt$ ywtciv , &c. Lucif.
Calar. 1. 1. pro S. Athan. p. 191. c. Dixit in corde fuo :
Hon movebor a fecttlo in faculum , fine
malo.
if. 7. Ita Aug. in hunc Pf. Cafliod. ver6 in eund.
p.
41. a. cum Brev. Moz. & Pfalt. Rom. fie : Cujus os ma-
leditlione , j?
amaritudine plenum
eft , tf
dolo , &c. Lucif.
Calar. 1. 1. pro S. Athan. p. 191. c. Cujus os mated&.
plenum efl , f$ amaritnd. > dolo , &c. In Gr. OS a'/>5; to
Soficr, xvtS ")/* 1 ,
J;
-Trnptac, , ^Joxhy &c.
$". 8. Sic in Mf. nollro cod. geminatur verbum inter-
ficiant , fed mendose , ni fallor , cum aliubi non ita repe-
riatur. Lucif. Calar. ubi fup. concordat cum Vulg. ficut
Auguft. in hunc Pfal.
Tf. 9. Augufl. in hunc Pfal. habet : Infidiatur in ec-
cttlto , velttt leo in cubili fuo
rapere paup. dum adtrahit
turn. Pfalt. Corb. Injidiatur in occulta
, Jicut leo in cu-
bili fuo.
Injid. ut rapiat inopem : rapere paup. dum adtrahit
ilium. Similiter hab. Cafliod. in eund. Pf. cum Brev. Moz.
& Pfalt. Rom. Infidiatur in occulta
, Jicut leo in cubili ,
&c. & in fine, attrahit eum. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 191. c. Oculi ejus injidiatur in abjeonjo
, Jicut leo
in fpelunca Jua.
Injid. ut rap. paup. rapere paup. donee
adducat eum in converfatione jua. Hieron. in Mai. 64.
to. 3. col.
473.
f. Injidiatur in apocrypho
, quafi leo in
fpelunca fua , &c. S. Paulin. epift. 1. p. 3. a. Injidiatur in
ccculto , ut rapiat paup. Grace. 'Erz-J'juuei h dirottouipa, aZMwr
cc rr) na.vJ'eu. clv-tK afnrxcui invsyjii cv to zmvccii olvtoy.
-fr. 10. Auguft. in hunc Pf. fie legit : In mufcipula fua
humiliabit eum , inclinabitur
, $
cadet dum dominabitur
pauperum. Similiter hab. Cafliod. in eund. Pf. cum Pfalt.
Corb. Mediolan. & Carnut. dum dominabitur pauperum.
In Brev. Mozar. ) cadent cum dominabitur pauperum.
In Pfalt. Rom. Martianjei , dum dominab. pauperis : in
Rom. Fabri , dum dominabitur pauperum. Apud Lucif.
Calar. 1. 1. pro S. Athan. p. 191. c. In laqueo fuo humi-
liavit eum , inclinavtt
fe ,
tf
cadet dum dominatur paupe-
rum. In Gr. 'Ek Tt) 7rayiJ 1 .vtx Tcnriivusu ccutov , wi/tl
,
ij irimiTCci anaj oIvtov x.x-rax.v&nuixt tw itivvnm/.
~t. 11. Ita Aug. dc Cafliod. in hunc Pf. necnon Pfalt.
Rom. & Corb. cum hoc ult. ufque in finem.
Similiter apud
Lucif. Calar. 1. 1. pro S. Athan. p. 191. c.nifi quod deefi
enim
,
poft dixit. At in Gr. i.Ws yxp... el; teao;.
~t. 12. Similiter addunt in finem , Auguft. & Cafliod.
in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Mediolan. Carnut. & Moz.
praeterea Rom.& Moz.habent, Deus mens
, & exaltetur*
&c. Corb. Exfurge Domine Deus metis , exaltetur ne
oblivifc. pauperem in finem.
Gr. 'Atx^^i Kt/,i5 s so;,
v-\ub&TO)... pw fVi^6 rat TritnTar' at in Ml. Alex, ac
edd. Aid. & Compl.'o ts'? /j.\t \ item in Aid. & Compl.
Tfr. 13. Aug. & Cafliod. concordant cum Vulg. In
Pfalt. Rom. lie : irritavit impius Dominum ; extiemoque
,
0 requiret Deus. In Corb. inritavit Dominum peccator
non requiret Deus. In Gr. irafjii.vvtv ac;n; tsc eoV
frVitTw'eej' in Mf. Alex. Aid. & Compl. tt'n e'x^htmc.
Tt. 14. Auguft. in hunc Pf. loco laborem , legit tram ;
pauloque poft, in manus tuas; extremoque ,
pupillo tit
eris adjutor. Cafliod. in eund. Pf. Tibi enim derelidus eft
pauper : pupillo tu eris, &c. Cone. Rom. 3.
to. 4. col.
1697. b- Tibi enim derel... pupillo tu es adjutor. Plait.
Rom. & Corb. in mambus tuts. Tibi enim dereliclns ejl
pauper : pupillo tu eris , &c. Brev. Mozarab. eum in ma-
mbus tuis... pupillo tit eris, &c. In Gr. hnviti , on cv
xoym X) ivjuor xaravoeic, , t? ira^xJuvai auric, tie,
X
f ifa? V.
2o! t~f)ioi.Tot.>iMnnai... optpcttu cl c&a( al. ecn )fccvfoi. Mf.
Alex, non irtni
legit >
fed *.iv
i
ficut Aid, & Compl.
4 LIBER PSALMORUM. Pfalm. X.
$k Mf.
Sangem.
VfiRSIO ANTIQUA.
1
5. Contere brachium pec-
Hebr.
Contere brachium impii & ma-
ligni : qtures impietatemejus , &
non invenies.
VULGATA HOD.
1 5 . Contere brachium peccato-^
ris & maligni : quanetur peccatum
illius , & non invenietur.
16. Dominus regnabit in ster-
num
, & in fajculum fa;culi : peri-
bitis gentes de terra illius.
17. Defiderium pauperum ex-
catoris & maligni : requiretur
deli&um ejus
,
nee invenie-
tur.
1 6. Dominus regnavit in a>
ternum , & in fccculum fxculi
:
peribunt gentes de terra ejus.
17.
Deiiderium pauperum
exaudivit Deus : deiiderium Dominus : praparafii cor eorum
,
audivit Dominus : prsparationem
cordis eorum exaudivit auris audiat amis tua
,
tua.
1 8. Judicavit pupillo &hu-
mili, ut non apponat ultra
magniiicare fe homo fuper mode terra
terram.
Noi^ AD VERSIONEM ANTIQUA M.
Dominus rexfault * & tternita-
tis : pcrierunt gentes de terra ejus.
Defiderium pauperum audivit
Utjudices pupillum & opprefjumi
& nequaquam ultra fuperbiet bo-
cordis eorum audivit auris tua.
1 8. Judicare pupillo & humill
,
ut non apponat ultra magniticarc
fe homo fuper terram.
uvTot , non kvtk.
#.
if.
Sic apud Aug. & Caffiod. in hunc Pf. ficut in
Pfalt. Corb. St Mozarab. Confonat etiam Rom. niii quod
hab. contercs , non contere. In Gr. %vrr&rtyov ^hthOhostoc/
ti a/tapTix i/T?, *, v ft , Sec. Ap. Symm. txnTn8iiffET0ci.
fr. 16. Auguft. & Caffiod. concordant cum Vulg.
Pfalt. Corb. hab. Dom. regnavit periHtis , Sec. Gr. B-
taiu'ott Kuto<; cli tov aiava. , *< chr<urt > &c.
Tf. 17. Auguft. in hunc Pf. cum Vulgata concinit ,
nifi quod bis leg. exaudivit, ut flip. In Brev. Moz. fie:
Tneparationes cordis eorum exaudivit , Sec. In Pfalt. Rom.
Dejideria cordis eorum exaudivit , &c. In Corb. Defide-
rium cordis eorum exaudivit , Sec. In Carnut. Deftdcrium
cordis eorum audivit , &c. In Mediulan exaudijii
Domine : prxparationes cordis eorum audivit , &c. Apud
Caffiod. in eund. Pf. p. 4?,. a exaudivit Dominus :
concupifctntiam cordis eorum exaudivit , Sec. In Gr... c'cimse
Ku&os' im tTOi/xasiuv th? x.apJ !az uvtwv 7r/>ooe% to ii oif.
Edd. Aid. & Compl. circa initium hab. s'a5 Kv'&iim
Tf. 18. In Pfalt. Corb. ]udicabzt pupillo, &c. ut fup. Ap.
Aug. Se Caffiod. & al. conftanter, Judicare, e Gr. KpTvxi.
Hieron. in Ezech. 32. col. 926. f. legit : nt non magnificetur
ultra homo jttper terram. In Gr. 'ivx ftn Trpon 'm pir/aMx.u^ut
ktifbiim Ti tm; 7115.
VeRSIO ANTIQUA. HE B R.
Viclori David. XI.
z.
I
JN
Domino fperavi
,
quomodo
dicitis anmu mem. : Tranjvola
U Mf. Sangem. i . In finem
,
Pfalmus ipfi
David. X.
Domino confido :
quomodo dicetis animx
mea: : i i\inimigra in montem in montemficut pajfer ?
ficut pafier ?
3.
Quoniam ecce peccato- Quia ecce impii tetenderunt ax-
res tetenderunt arcum
,
para- cum
,
pofuerunt fagiitam fuam fu-
verunt fagittas in pharetram
,
per nervum , ut fagtttent in abfeon- gittas fuas in pharetra , ut fagittent
Vulgata hod.
1. In finem
, Pfalmus David. X.
1. T N Domino confido : quomo-
J. do dicitis anima? mex : Tranf-
migra in montem ficut paffer ?
3. Quoniam ecce peccatores
intendeiunt arcum
,
paraverunt fa-
ut fagittent in oblcuro rettos dito rectos cordc ;
corde.
4.
Quoniam qux perfecifti, Quia leges dijfipaufunt : juftus
deitruxerunt : juftus autem quid quid operants ejt ?
fecit?
Dominus in tcmplo fanclofuo,
Dominus in ccelo tbronus ejus ;
Oculi ejus vident, palpcbrnc ejus
probant filios
hominum.
Dominus
juflum
probat : impittm
5.
Dominus in temploianc-
to fuo , in coelo fedes ejus :
Oculi ejus in pauperem ref-
piciunt : palpebrx ejus inter-
rogant filios hominum.
6. Dominus interrogat juf-
tum & impium : qui autemdl- autem & dtligentem iniquitatem
ligit iniquitatem
,
odit ani- odit anima ejus,
mam fuam.
NoTjE ad Versionem antiquum
in obfeuro reftos corde.
4. Quoniam qure perfecifti , def-
truxerunt : juftus autem quid fecit ?
5. Dominus in templo fandTro Haban
fuo , Dominus in ccelo fedes ejus : *< lc>
Oculi ejus in pauperem refpi-
ciunt : palpebral ejus interrogant fi-
lios hominum.
6. Dominus interrogat juftum&
impium : qui autem diligit iniquita-
tem
,
odit animam fuam.
W. 1. Ita Auguft. in hunc Pf.col. j8. e. cumGrxco. In
Pfalt. Rom. & Corb. deeft
ipfi'.
if.z. ItaLucif. Cal. 1. 1. proS. Athan. p. 19 i.e. necnon
Ambrof. in Luc. 12. to. 1. col.
1457. b. & 1. de virgin.
to. 1. col. 241. e. item Hieron. 1. 3. in epift. ad Ephef.
to. 4. col. 404. f. niii quod omnes leg. dicitis ; at in
Gr. s'psTTf , dicetis , ut fupra. Aug. in hunc Pf. bis legit
dicitis ; poft paulo ver6 hab. num. plur. in montes , e Gr.
*Vi t o/>m. In Pfalt. Corb. dicetis... in montem.
Tt. 3. Lucif. Cal. ubi fup. concordat cum Vulg. Aug.
in hunc Pf. habet in obfeura luna , non in obfeuro ; cart.
t in Vulg. item conftanter epift.
JJ.
ad Januar. to.
2. col. 131. f. Apud Optar. 1. 2. cont. Donat.
p. 41.
b. ita : Ononiam ecce pecc. intenderunt... fagittas in pha-
retra fua , adfagittandos obfeura luna rectos corde. S. Paulin.
ep. 40. p. 24 J.
b. Paraverunt fagittas in pharetra , ut
fagitt. in obfeuro. Hieron. 1. 3. in epift. ad Ephef. to.
4.
col.
404. f. legit in pharetris. Oeleftinus I. epift.
2f.
Cone. to. 1. col. 12 10. alludens , dicit : Tetendit arcum
faum frequenter , ut legimtts , & ore fito fpicula venenata
jaftxvit... retorta in
fe
tela redienmt
, poflptamfagittarti/i
obfeuro reRos corde non potuit. In Pfalt. Corb intende-
runt arcum, paraverunt fagittas in pharetram , ut , Sec. ut
in Vulg. Grarce ita : On iv$TCivar sm ei; ipaptrdycv >
ri x.aTO.To^iuiai it moroftwri tk , Sec. Plait. Rom. cum
Mozarab. hab. tetenderunt , ut fup. in textu.
jf. 4. Ita Aug. in hunc Pf. col. 62. d. 64. e. In Pfalt. Moz.
Quoniam quern tU perfecifti , ipfi deftruxerunt. Ap. Optat. 1.
2. cont. Donat.
p. 41. c. qux tn perfecifti , ipfi deftrux. In Gr.
Vat.'O-n xctTii/iTi'ow, Kakiixot, Sec. at in Mf. Alex.ac edd.
Aid. Se Compl. au xctTVpTttu , cwtoi KxHeTwt , &c. In Pfalt.
Rom. Martianati legitur quern perfecifti ; in Rom. Fabri, qu.t.
#.
J.
Auguft. concinit cum Vulg. ad verbum. Sic etiarr
Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. col. 191. d. nifi quod prac-
ponit^ , voci palpebra. In Brev. Moz. (ingulariter
, palpe-
hra ejus interrogat ; cacr. ut in Vulg. Apud Ambr. 1. de
Spir. S. to. 2. col. 684. a. priora tantum : Dominus in
templo Janiio fuo. In Gr. Kvpi?$ h rctu Kvpioi; It vjei'
Qpovos dvTX ret frte<pa&c dvr\i ipru.\ii tic,, Sec.
1l . 6. Ita Lucif. Cal. I. 1. pro S. Athan.
p. 191. d.
& Auguft. in hunc Pf. cum Gr. at Aug. in Pf.
93. col.
999.
a. Si. epift, ijj. to. 1, col.
J41.C
legit amat, loca
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XL
Trov.
'jo-
S-
V TJ I G AT A HOD.
7. Pluet fuper peccatores !a-
jneos : ignis, & fulphur , & fpiri-
tus procellarum
,
pais calicis eo-
rum.
8. Quoniam juftus Dominus &
HERR.
Pluet fitper peccatores laqueos
:
ignis, &fulphur , & fpiritus tem-
pefiatum, pars calicis eorum.
*s
V i: R S I O ANTIQUA.
7. Pluet fuper peccatores Ex
Mf.
S*ngerm\
laqueos : ignis , & fulphur , 6c
fpiritus procellarum
,
pars ca-
licis eorum.
8. Quoniam jumis Domi-
Quoniam juflus Dominus jufli-
juftitias dilexit : xqiutatem vidit tias dilexit : rectum videbuntfacies nus & juftitias dilexit : xquita-
vultus ejus. eorum. tem vidit vultUS ejus.
NoTjE AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
Pluet... laqueos : ignis,
tf fpir. procellx
, pars cal. &c. In
Gr.
'EviCpefy; ircyUa.^ wvp , j,
Met , ^itnv^.a. xa-
Tcuylfcc, h ntftt; , 8cc.
t. 8. Ita Lucif. Calar. ubi fup. ad verbum. Ambrof.
in Luc.
7. to. 1. col. 1584. c. legit,
tf jujlitiam dilexit.
Plait. Rom. jujlitiam, ablque pracced.
tf.
Auguft. in hunc
PC
tf
jujlitias ; extreme vero , vidit
fades ejus. Pfalt.
Mozar. videt. Gr. i, amautvittc... uJ's to tsf^uirov oluri'.
iiligit ; in Gr. o /s .yccxar.
fr. 7.
Caffiod. in hunc Pf.
p. 44. fcribic pluit , cum
Pfalt. Rom. Corb. & Mozarab. prjeterea eadem Pfalteria
delent
> , ante fulphur. Auguft. in hunc Pf. leg. fpiritus
procella , cum Ambr. 1. 2. de Spiritu S. to. 2. col.
645. f.
cxt. ut in textu. Lucif. Cal. I. 1. pro S. Athan.
p. 191.
d. Pluet... laqueos : ignis , tf
fulphur , tf
fpiritus procellar.
pars cal. &c. Vigil. Tapf. cont. Varimad.
p. 742. e.
VULGATA HOD.
1. In finem pro o&ava
,
pfalmus
David. XI.
HEB R
f'iclori pro oclava, Cantkum Da
vid. XII.
Domine
O quoniam defecit fanctus
quoniam diminuta; funt veritates a
funt fuleles a filiis hominum
filiis hominum.
5 . Vana Iocuti funt unufquifque
ad proximum iuum : labia dolofa,
in corde Si coide Iocuti funt.
4.
Difperdat Dominus univerfa
labia dolofa, & linguam magnilo- dolofa , linguam magniloquam.
quam.
j. Qui dixerunt : Linguam nof- Jjhti dixerunt : Linguam nojlram
VERSIO ANTIQUA.
1
.
In finem pro octavo die , Ex
Mf.
San^ym,
Pfalmus ipfi David. XI.
2.
Q
Alvum me fee Domine,
C5 quoniam defecit fandus :
quoniam diminutae funt veri-
tates a filiis hominum.
3. Vana Iocuti funt unuf-
labium dolofum in quifque ad proximum fuum :
labia dolofa , in corde & corde
Iocuti funt mala.
4.
Difperdat
Dominus uni-
verfa labia dolofa, & linguam
magniloquam.
5.
Qui dixerunt : Linguam
O Alva Domine, quoniam defe-
O cit fanclus ; quoniam imminuti
Frufira loquuntur unufquifque
proximo
fuo
corde & corde Iocuti funt,
Difperdat Dominus omnia labia
tram magniticabimus
,
labia noftra roboremus
, labia noftra nobifcum noftram magnificabimus
la
bia noftra a nobis funt
,
quis
nofter Dominus eft?
6. Propter miferiam ino-
pum
, & gemitum pauperum
,
nunc exfurgam , dicit Domi-
nus.
Ponam fuper falutare : fi-
ducialiter agam in eum.
7. Ploquia Domini , elo-
& nobis funt
,
quis nofter Dominus funt
,
quis Dominus
nofter ?
eft?
6. Propter miferiam inopum, &
gemitum pauperum , nunc exfur-
gam ,
dicit Dominus.
Ponam in falutari : fiducialiter
Propter
vaftitatem inopum,
&
gemitum pauperum
, nunc confur-
gam
, dicit Dominus :
Eloquia Domini , eloquia
Ponam in falutari auxilium eo-
rum.
Eloquia Domini , eloquia mun-
cafta : argentum igne examinatum , da ; argenturn probatum
, feparatum quia cafta : argent lim igni pro-
probatum terra;, purgatum feptu- a terra
, colatum feptuplum. batum terra
,
purgatum lep-
jplum.
ties.
NoTjG AD VERSIONEM ANTIQUA M.
t. I. Apud Auguft. in hunc Pf. In
finem pro oclavo
,
Pfalmus David. Plait. Moz. addit die, cum Corb. Rom.
habet , hi finem pro oclava die , Pf.
David. In Gr. E/j to
te*o; victf Twq 07J on; , 'ice?,. tS Aa.uiJ'.
W. 2. In Ml. S. Germ, deeft vox fanclus ,
quam addi-
dimus ex Auguft. qui csetera habet qua: fupra. In Gr.
cere? , &c. Apud Ambr. 1. de Spir. S. to. 2. col. 680. a. fimi-
iiter exftat : Diminittafunt veritates a filiis hominum. Auct.
vero op. imp. in Matth. hom.
55. p. 218. b. leg. Di-
minuti funt fidcles a filiis hominum.
-t. 3. Brev. Moz. initio hab. Vana locutus
eft ; uhi-
tnoque , in corde
1$ de corde Iocuti funt mala. Auguft.
limiltter in principio habet , Vana locutus
eft , 8c mala in
fine. Item in Pfalt. Rom. Corb. Mediolan. & Carnut.
extreme
, Iocuti funt mala. In Gr. Mtk ?WmW5i< ='xro;...
t> Y.ctpS'\a. i, iv xxpfltt z'taMcuv Mf. Alex, addit kkv.oi.
t. 4. Auguft. in hunc Pf. omittit
^ , ante linguam ;
abeft pariter a Pfalt. Corb. & aGr. ed. Compl.
"t.
J.
Apud Auguft. in hunc Pf. iimiliter,
magnifi-
cabimus ; deinde vero ita , labia
noftra apud nos funt , &c.
In Brev. Moz. nobifcum
f
int. In Pialt. Rom. ,i nobis funt
,
quis nofter eft
Dominus ? In Gr. /uiya>,vrK/Mt 7rct/>' liftay
(
in edd. Aid. & Compl. m/v/Xiy) est , t/j tiftait Ku'&u'c. s\ ;
~i . 6. Pfalt. Corb. Propter mifericordiam inopum
, {$
gemit... Ponamfuper falutare tneum : fiducial, agam in eo.
Brev. Moz. Propter miferias inopum ; & infra , Ponam
in falutari tuo: fiduc. Sec. Similiter hab. Pfalt. Mediolan.
in falutari tuo ; Carnut.
fitper falutare ; Rom. Martianxi
,
fuper falutare mcum
; Rom. Fabri , in falutare tneum
i
lorn. II.
Caffiod. in hunc Pf.
p. 46. a. fuper falutari meo ; Aufuft.
in eund. Pf. & infra, in Pf. 93. Vulgat* fuffiagatur.
Gra:ce ita : 'Atto th; Ta*accra>p/a; tSv , aVo t? Myit
Ku&icg. Qwo/uat {/ Cwrvf-iw' irc/ffy.siaccfixi iv dura. Ill
edd. Aid. & Compl. deeft alterum diro. In Mf. noftro
Sangerm. omittitur Dominus, poft verbum dicit , ut 8c
alibi fcpiiis : cum enim librarius nomen Dei , vel Domini ,
aureis litteris iibi fcribendum propofuerit, non mirum li
ejus negligentia vel ofcitantia nonnunquam id nomen
prdetermilnim fuerit ; maxime ii in reliquo opere litteris
argenteis defcripto , varia id genus auro depingenda
fcrlptor in aliud tempus diftulerit , ut & fatis indicant
vacua identidem relicta.
if . 7. Aug. 8c Cafliod. in hunc Pf. hab. Argentum igne
examinatum terra
, purgatum feptuplum. Similiter in Ffalr.
Rom. Corb. Carnut. & Mozarab. Ap. Ambrof. 1. de Tob.
c. 18. col. 612. b. ita : Argentum igne examinatum
, pro-
batum terra, pnrg. feptuplo. Itidem epift.
74. col. 1082.
e. & 1. 2. de fide, col.
473.
b. at in Pf. 118. to. r.col.
1 1 14. e. Arg. igne exam, purgatum terra, probatum feptu-
plum : vide etiam to. 1. col. 381. e. 991. a. & to. 2.
col.
J.
a.
5J2.f.
Hieronym. epift. ad Damaf. ro. 3. col.
524. d. Arg. igne probatum terra
, purgatum feptuplum :
iimiliter in Ecclef. to. 2. col.
JJJ.
a. at in Ifai.
54. to.
3. col. 40 1 . b. Argentum igne examinatum terr.v
, purgatum
feptuplum. S. Paulin. ep. 20. p.
112. c.& epift. 2 3. p.
12J.
c. Argentum igne exam. probat. terra ,purgat.Jeptuplo. In Gr.
'Apyi'etcr <aS7n>fVf4;iQy , JmilfM'.r ry yn, xsxaSotCiC^s;^ f'tr-
D
<z6 LIBER PSALMORUM. Pfalm. XII. & XIII.
Versio antiqua. Hebr. Vulgata hod.
x
Mf.
Sangerm. 8. Tu Domine fervabis nos
:
Tu Domine cuftodies ea :ferva- 8. Tu Domine fervabis nos : &
& cuftodies nos a c;eneratione bis nos a generation hac in &ter- cuftodies nos a generatione hac in
hac,&inaeternum.
num. ^
sternum.
o. In circuitu impii ambn- In circuitu impii ambulant, cum 9.
In tircuitu impii ambulant
:
lant : fecundum altitudinem cxaltati fuerint viliffimi filiorum
fecundum altitudinem tuam multi-
tuam mukiplicafti filios ho- hominum.
plicafti filios hominum.
minum.
Noi ad Versionem antiquam.
If. 8. Ita fert Pfalt. Mediolan. Auguft. vero cum aliis Mozarab. & Corb. hi circuitu impii ambulabunt , &c.Apud
Pfalt. omittit
2? > ante hoc, in aternttm. In Gr. fBJa'fa; Ambr. in Pf. 43. to. 1. col. 908. e. hi arc. impii ambit-
yuag, H ftarufictis & sit toy ctiura. Lint. In Gr. 7T<7raT?(ji ; apud Chryfoft."AMo;, TretPiZTn-
tf.
o7 Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. In Pfalt. vero ets;.
Versio antiqua.
.v
Mf.
Sangerm. 1 . In finem
,
Pfalmus ipfi
David. XII.
Hebr.
Ficlori Canticum David.
VUEGATA HOD.
XIII. 1. In finem, Pfalmus David. XII.
*
i"
T Squequo Domine obli- 7" TSquequo Domine oblivifceris T T Squequ
\-x VlfcenS me in finem? KJ me penitus? ufquequo abfcon-
V^ meinti
quoufque avertis faciem tuam des faciem tuam a me ?
Domine oblivifceris
tinem ? ufquequo aver-
tis faciem tuam a me ?
diem ?
Ufquequo exaltabitur inimicus
meus fuper me ? convertere, exaudi
a me :
2.. Quandiu ponam confi-
lium in animam meam, dolo-
rem in corde meo per diem J
3.
Ufquequo exaltabitur ini-
micus meus luper me? 4.
con-
verter ,
& exaudi me Domine me Domine Deus mens
Deus meus.
Inlumina oculos meos
,
ne
unquam
condormiam in mor-
tem : 5.
nequando dicat ini-
micus : Prxvalui adversus eum.
Qui tribulant me
,
exfulta
Ufquequo ponam confilia in am- z. Quandiu ponam confilia in
ma mea , dolorem in corde meo per anima mea , dolorem in corde meo
per diem ?
3. Ufquequo exaltabitur inimi-
cus meus fuperme ? 4. refpice, &
exaudi me Domine Deus meus.
Illumina oculos *meos ne un-
quam obdormiam in morte : 5
. ne-
quando dicat inimicus meus : Pra>
valui adversus eum.
Qui tribulant me , exfultabunt fi
bunt fi motus fuero : 6. ego fuero : ego autem in mifericordia motus fuero : 6. ego autem in mi-
Illumina oculos meos, ne unquam
obdormiam in morte ; nequando
dicat inimicus meus ; Pr&valui
adversus eum.
Hoftes met exfultabunt cum motus
autem in mifericordia tua tua confido.
fpero.
Exfultavit cor meum in fa- Exfultabit cor meum in falu-
lute tua : cantabo Domino qui tari tuo : cantabo Domino
,
qui red
bona tribuit mihi , & pfallam didit mibi.
nomini tuo Altiifime.
NotjE ad Versionem
fericordia tua fperavi.
Exfultabit cor meum in falutari
tuo : cantabo Domino qui bona
tribuit mibi : & pfallam nomini
Domini altiflimi.
~t. I. Auguft. in hunc Pf. delet
/>_/?, cum Pfalt. Rom. &
Corb. Brev. vero Mozarab. delet in finem. Gr. hab. ui
flip, in textu.
*
Ita Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
Corb. & Moz. InGr. "E; tote... eV/^'c>i
i*v... so; ttots
VorpE'Y5 '? > &c- ln Mf. A' ex - ac edd. Aid. & Compl.
#. 2. Similiter in Pfalt. Moz. & Corb. Auguft. etiam &
Caffiod. in hunc Pf. habent conjilium , cum Pfalt. Rom.
Martiamei ; Rom. vero Fab. can/ilia. Gr. 'Ea; tiV.; Gh'gc/^cw
f>
bAa; ii
^t"'/jj H* > cSvrett if y.apJ~!a /u.t v/m'&K ;
fr. 3. Sic apud Aug. & Caffiod. Sc al. ficut etiam in
Grxco.
jj
-
. 4.
Pfalt. Corb. Convertere
, $$
exaudi me... Inlumina
eculos meos , ne unquam obdormiam in mortem. S. Paulin.
epift. 49. p. 286. c. Illumina oc. meos Domine, neunq.
obdormiam in mortem. Similiter habet in mortem , Auct.
ANTIQUAM.
1. de promiff. p. 2. c. 22. col. 148. d. Auguft. vero, Sc
Caffiod. cum veterib. Plait, concordanr^cum Vulgata. In
Gr. fimiliter , 'Etti&m-^cv , insax-iiSv jm <f>an<Kr t;.....
/um isan virvcfiQto eft GaVaTW forte initio fcriptum erat
jV/s-fS
T
01'' non iiri^^tf-
Tt. 5. Auguft. & Caffiod. concinunt cum Vulg. Gr.
etiam hab. S
sxfyh /""
It. 6. Auguft. in hunc Pf. legit : Ego autem in tua
mifericordia fperavi , &c. ut in Vulg. Pfalt. vero Rom.
habet cum Corb. Ego autem in tua mif. fperabo. Item in
Mediolan. Moz. ScCzmui. fperabo. In Carnut. etiam, Corb.
& Rom. Fabri extremo
, 5 pfallam nomini tuo Altiffime ,
ut fup. in textu. In Gr. '$.yu /s i-m tb hset ve wiriccc.
'A-joiMtxasTui... jV to Qufivpio ok' 5co Tea tvspyz/uGxvTt /ne
i, 4^w tu ovojuaii Kvplv rS v'-^lsi:. Vide Nobil. in hunc
verfum.
Versio antiqua.
* Mf.
Sangerm. i . In finem , Pfalmus ipfi
David. XIII.
Hebr.
Ficlori David. XIV.
VUEGATA HOD.
i. In finem , Pfalmus David. XIII.
Dixit
infipiens in corde Y~\ Fxitftultus in corde fuo: Non T"X Ixit infipiens in corde fuo :
Pf. ^zi
fuo : Non eft Deus. LJ eft Deus. J_J Non eft Deus. I,
t. 1. Hilar, in hunc Pf. col.
J7.
b. ait : Qrii letlns efl
Vfalmus , In finem , inferibitur ; paulo vero puft habet , hi
fine.
Item in Pf. 52 col. 83. c. Tertias decimal ita inferibi-
tur : In finem, illius David. Pfalmus prxfixus ap. Hilar,
ex Mf. Vatic, hunc titulum habet : hi
finem , filto David ;
fed Hilar, infra fuam lectionem firmat , dicens : Hoc titulo
idJignificamr , pfalmnm ilium a David propbetatnm
fuijfe ;
Sc poft pauca : Ubt illius inferibitur , ibi eum qui dixcrit
,
NotjE ad Versionem antiquam.
Jignificat : ubi vero illi
efl , ibi eum ad quern dicatnr , oflen-
dit. Auguft. in eund. Pf. col. 67. legit ut fup. In finem ,
Pfalmus ipfi David. In Pfalt. Rom. deeft ipji. In Gr. tw
Aaw/.
*
Sic Hilar, in hunc Pfalm. n. 2. col. 57.
c. ut in Pf.
ibid, praefixo. Similiter in Pfalt. Rom. Mediolan. Carnut.
& ap. Caffiod. at infra Hilar, in Pf. $1. col. 84. c. ait :
Tertius deeimus Pfalmus pre ee quod , abominabiles facti
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XIII. 2
7
VfflGAIA HOD. V E R S I O A N T I O U A. He B R.
Corrupti funt , & abomimbiles Corrupti funt , & abominabiles Corrupti funt, & abomina- Ex
Mf.
Sangerni.
fadti funt in ftudiis fuis : non eft qui faSti funt ftudiose : non
efl
qui
fa-
biles fjdii lunt in voluntatibus
faciat bonuni , non eft ufque acl ciat bonum. fuis : non eft qui faciat bo-
unum.
fiuni , non eft ufque ad unura.
i. Dominus de ccelo profpexit Dominus de calo profpexit fitper 2. Dominus de coelo prof-
fuper filios hominum , ut videat (i filics hominum
,
ut videret
Ji efl
pexit flipcr filios homir.lim
,
eft intelligens , aut requirens mtclligens
,
requirens Deum. ut videat fi eft intelligens
,
aut requirens
*
Dcum.
*
Mf.
emui,
declinaverunt , fi- Onines reccfiferunt , fimul conglu-
3. Omnes dedinaverunt ,
Dcun
H
mul inutiles fa&i funt : non eft qui tinati funt : non
efl
qui faciat bo- fimul inutiles fadi funt : non
faciat bonum, non eft ufque ad num, non
efl
ufque ad ununi. eft qui faciat bonum, non eft
ufque ad unum.
**
Sepulcrum patens eft
guttur eorum : Unguis fuis do-
lose agebant , venenum afpi-
dum fub labiis eorum.
Quorum os malediclione &
amaritudine plenum eft : vc-
loces pedes eorum ad effun-
dendum fanguinem.
Contritio & infelicitas in
viis eorum, & viam pacisnon
cognoverunt : non eft timor
Dei ante oculos eorum.
Nonne cognofcent omnes qui ope-
4. Nonne cognofcent ha:c
rautur iniquitatem
,
qui devorant omnes qui operantur iniqui-
rant plebem meam ikut efcarn pa- populum maun ut cibum panis ? tatem
,
qui devorant plebem
nis
> meam ficut efcam pams ?
Not ad Version em antiquam.
dos tales codices potiits pracipiendttm
efl. Fauftin. Presb. libel.
Deum.
3. Omnes
unum.
Sepulcrum patens eft guttur eo-
rum : Unguis fuis dolose agebant,
venenum afpidum fub labiis eorum.
Quorum os malediclione & ama-
ritudine plenum eft : veloces pedes
eorum ad cftundenduni fanguinem.
Contritio & infelicitas in viis eo-
rum , & viam pacis non cognove-
runt : non eft timor Dei ante oculos
eorum.
4.
Nonne cognofcent omnes qui
operantur iniquitatem
,
qui devo
funt in iniquitate, ( ex Pf. 52. ;
"a ail ' abominabiles
facti funt in adinventionibus fuis. Aug. vero in hunc Pf.
habet : Dixit imprudent in corde frto
abominabiles jadi
(km in
aff
' iliombus Juts : non efl qui faciat bontttilem ,
non
eft
, &c. & in Pi. 88. p. 9 3
5. b. Dicatftnitus in , &c. Ambr.
in Pf. 35. p. 77$-
a- Injiptens in lorde jno dixit , quia non
. ejl Dens: item in Pfalm. 1. col.
751.
c. & in Luc. 18. p.
1487. d. Corruptifunt , >
horn. faUifunt
.' 0 ejl qui
fa-
ciat bonitawm , &c. Hieion. in c.
57.
Ifai. to. 5.
col. 42.0.
b. Dixit flitlttis in corde fito: No
eft
Dent. Breviar. Mozar.
Dixit infipiens Correpti funt in voluntatibusfuis, &c.
ut in textu. Pfalt. Corb. Corrupti funt... in volnptatibus fuis.
Gr. Ei'Trey affaiv cV napi/a dvTH' Oux. AiepGef"
1
(
Alex.
Aid. & Compl. AietpbifMat
,'j
, sJ sbvxQ'W <* itrmiJ tt>-
fj.tt.cir if. eVi ntuM yjvso 1 vera. , &c.
if . 2. Ita Auguft. &. Caffiod. in hunc Pf. nifi quod ad-
dunt Deum in fine, cum omnibus Plait. & Grxco. Brev.
Moz. habet ut videret, loco ut videat. Ambr. in Luc. 20. to.
3. col. 1508. e. iic : Dominus refpexit jitper filios hominum ,
(i
eft
intelligent, ant requirens Deum : at 1. 4. Hexa. col.
'78. a. habet , Dominus de calo profpexit : & lupra 1. r. col.
14. f. Dominus refpexit fitperfil. bom. ut videret
Ji eft
intell.
aut req. Deum. Veriim hk editores noftri BB. monent
decern Mis. cum edd. Am. Pet. Eraf. omittere ut videret.
In Gr. fie : Kv'&tcc, h t? tl&cvS e\is>Lv{tt sVi 7; tv i'J i7i/
titsit &c. Apud lien. I. 1. cont. hasiel. c. 19. p. 90. d.
Ron
eft
intelligens , aut requir. Deum.
if. 3. Concordant Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. una
cum Maximo Tauiin. p. 3. h. & vet. Pfalteiiis. Similiter
ap. lien. 1. 1. c. 19. p. 90. d.&Hieron. ep. ad Damaf. to.
4. col. 1 j8. d. Omnes dedin.
fimul
inutilesfaltifunt. Ambr.
de apol. Dav. to. 1. col. 693. c. loco fimul , hab.
?;
item (up. col. 6ji. a. Non erat qui faceret bonitatem, non
er,xt ufque ad unum. Biev
injooluntatibut fuis. In Grarco lie : Yldrrss s^ioiwh ay.*.
tlyj>tiowsar' xx est tiu-m "XfYsvnnct , tsx ;?w eu$ tvee,.
**
Hi veriiculi omnes ita leguntur ad veibum ap. Au-
guft. & Caffiod. ac in veteiib. Plait. Lat. necnon in Gr.
edit. Rom. in Mf. vero Alex, ac edd. Aid. & Compl. de-
fiant : habemur tamen apud Juftinum , & in Plait. Arab.
& iEthiop. Ambr. etiam in Pf. 118. to. 1. col. 1178. c.
legit : Sepulcrum patens ejl guttur eorum. Optat. I. 2. cont.
Donat. p. 37.
c. 44. b. 45. b. Os eorum malediclione $$
amaritnd. plenum
eft
: veloces pedes eorum, &c. ut in textu.
Ad hxc Auguftinus 1. 2. de dochina Chrifl. to. 3. p. 1.
col. 26. a. b. Qttidam , inquit , codices babent , acuti pedes
eorum ad effundendum fanguinem ; o'S?
enini,
>
acutum
apud Gracos , " v elocem
fignificat.
Ille ergo viditfententiam
qui tranflulit , veloces pedes eorum ad eftiind. fanguinem.
Ille atttem alius , ancipiti
figno
in aliam partem raptus
,
erravit : > talta quidem non obfiura , fed jalja flint ,
quo-
rum alia conditio
eft ; non aiim inteiligeiidts
, Jed
tmendan-
Tom. U.
prec. p. 660. f. ultima tantiim refert veiba,
5
viam pa-
cts non cognov. &c. De his autem ita diJerit Hieion. p.ae-
fat. in Hal.
57.
ad Eufioch. to. 3. col. 415. Citm anterio-
ris libri prafatiunculam legeres , in qua ajferut Apcjhlns yf
Evangeliftas ea tantiim de LXX. Interpretihns , zel Juts , vel
eorum verbis ponere tejlimonia
,
qua cum Hebrai'co confjna-
rcnt ;
fi
qua autem ab aliis addita funt , ommno negligere :
illico mihi non parvam qu.tftiunculam detulifti , quod jc. licet
otlo verfus , qui leguntur in ccclefiis , 5 in Hebraico non ha-
lentur , terlii decimi PJahni , Apoftolns ufurparit , fenbens
ad Romanos
( c. 3. if. 13. ) Sepulcrum patens eft guttur
eorum , &c. ut fup. Quod cum audtjjem , quafi
a fortijp.m
pugile perenjfus effem , coepi tacitus gfiuare , 5
jluporem men-
tis vul'.us pallore figna>e : Hebraus , inqUam , ex Hebrait,
fecunditm legem tharificns , ernditufque ad pedes Gamalie-
lis , aut ignoravit hxc , aut eorum
,
qui leciuri erant , abu-
Jits eft
ignorantm Tandem m memet reverfus omnem
Scripturam mente perlnjtrans , animadverti
, ficut omnis pene
ad Romanos epiftila de Veteri jlrucla
eft Inftrumento , fie 5 hoc
teftimonium de P almis
, <$ Ifai ejfe contextum : nam duo
primi verfus : Sepulcrum patens efl Linguis fuis , &c.
qmnti Pfalmi funt : illud autem quodJequitur : Venenum
alpidum, &c. exxxix. Pfalmi eft
: rnrjumque quod dicitur
:
Quorum os malediclione, &c. de nono Pfalmofumptum
eft:
tres autem verficuli qui Jequuntur : Veloces pedes Con-
tritio & infe!ki:as Et viam pacis , &c. in Ifaia p<cpbe-
ta reperi U.timtts autem verjus , id efl eitavus : Non efl
timor Dei , &c. in xxxv. Pfalmi principio
eft.
Kec in hoc
cuiquam videatnr ejfe diver/urn
,
fi
quod in fuis locis nume-
ro dicitur fingulari , ab Apoftulo plwaliter duatur
,
qui
fieri-
bebat ad plurimos
, > in unum
fienfium
multa cogebat exem-
pla. Arbitror folntam quaftionem tuam
, 55 noflram regulam
Moz. verbo faili funt, addic Juper translalione Veteris Injlrumenti concujjam tnagis ejfe y
qu.'im motam ;
tf
non tarn Aprjlolnm de Pfalmo xiti.
fiump-
Jijfe ,
quod in Hebraico non habetnr
,
qu.xm eos
,
qui arlem
eontexendarum inter
Je
Scripturarum Apcjloli nefciebant , qiix-
fiffe
aptnm locum , v.bt ajfumptum ab eo ponerent teftimonium,
quod abjqne autloritate in Scriplura pofitum non pntabant.
Denique omnes Grxcia traclatores
,
qui nobis eruditionis
fiua
in PJalmos commentaries reliquerttnt , bos verfictilos vent an-
notant atqne prxterennt , liquido confilentes in Hebraico non
baberi , nee ejfe in LXX. Interpretibns
, fied
in edition? Vul-
gata
,
qua Grace Kcmi dicitur , tf
in toto orbe diverfa ejl.
ir. 4. Ita Caffiod. in hunc Pf.cum vet. Pfalt. Rom.&c.
excepto uno hac
, quod delent una cum Gr. Similiter ap.
Aug. in hunc Pf. practer ifta : qui devorant pop. menm Jiettt
cibum panis. Vatic, tamen codex ibid, cum Gallicanis al.
7. Mfs. hab. popul'im menm in cibo panis. Gr. ci xarsScr-
Tic, 1I1 >.aiv /j.\s frputi afiv
Mf. Alexandr. xotTSc&iWSS
cV j>aic.j /-.(V Symmach, uifiafl,
Dij
2$ LIBER PSALMORUM. Pfalm. XIV.
Versio antiqua. He b r. Vulgata hod.
x
Mf.
Sitngtrm.
5.
Dominum non invoca- Dominant non invocavertint
t
5. Dominum non invocaverunt,
verunt , illic trepidaverunt ti- ibi trepidabunt formidine
:
illic trepidaverunt timore, ubi non
more , ubi non erat timor. erat timor.
6. Quoniam Dominus in JVuoniam Dens in generations 6. Quoniam Dominus in gene-
generatione jufta eft , confi- jitfttt. Confilium paupcrum confu- racione jufta eft , connlium inopis
Hum inopis confiidifti : quo- diftis : quoniam Dominus fpes ejus confudiftis : quoniam Dominus fpes
niam Dominus fpes ejus ell.
eft.
ejus eft.
7. Quis dabit ex Sion lain- J^uis dabit de Sionfalutem If- 7. Quis dabit ex Sion faluta-
tai'C Ifrael ? dum avertit Do- rael ? quando reduxent Dominus re Ifrael ? cum averteric Dominus
minus captivitatem plebis fua?, captivitatem populi fui , exfulta- captivitatem plebis fiue, exfultabit
Icetetur Jacob, 6c exfnltet 11- bit Jacob, Utabitur ifrael. Jacob, & Uetabkur Ifrael.
rael.
NOT.C AD VERSIONEM ANTIQUA M.
V.
J.
Ita Aug. & CalTiod. in hunc Pf. cum Gr. Item Jacob, 2? txfultct Ifrael. In Rom. Martian. 8c Corb. dum
apud Vigil. Tapf. 1. 2_cont. Eutych. p. 21. c. avertet Ixtetnr Jacob ,
>' exjidtet Ifrael. In Brev. Mozar.
If. 6. Biev. Moz. (imiiner habec , confudifti ; dein quo- dum converterit Dominus ( feu )
in avertendo Dominus cap-
mam Deus. In I-falt. Rom. bis Dens, loco Dominus. In ti-jitatem Ixletur Jacob
, $ exfnltet Ifrael. Ap. CafTiod.
Gr. femel initio, abfque eft,
pod
jufta;
at loco confudifti
,
in hunc Pf. p. 50. c. fimiliter, Utetur
& exfnltet. Ap.
lie , Y.xli\%,vvAn. Ap. Auguft. in hunc i'f. Quoniam Dens Aug. in eund. ciim averterit ; & inf. Ixtabitnr ) exftd-
in genet'. &x. ut in Vulg. Similiter apud Kiiar. col.
55.
tabit. In Gr. <* tw iwis-pe-tydu Kve^v dy^idQu
g,
t. 7. Sic Hilar, in hunc Pf. n. 2. col.
$7.
d. uno excepto nJip&o^ira , Sec. at in Mf. Alex, ac edd. Aid. 8i Compi.
dum averterit : at infra n. 6. col.
59.
legit, dum avertit. iytyicittTcu *, tvf&cifo;et1ou.
In Pfalt. Rom. Fabri fimiliter : dum averterit Utetur
Ex
Mf.
Saitgerm,
H EB R.
Canticum David. XV.
Vulgata hod.
i.Pfalmus David. XIV.
D
Omine quis
p
eregrinabitur in
tentorio tuo ? quis habitabit in
DOmine
quis habitabit in ta-
bernaculo tuo t aut quis re-
quiefcet in monte fandto tuo ?
2. Qui ingreditur fine macula,
& operatur juftitiam :
3.
Qui loquitur veritatem in
Versio antiqua.
1 . In finem ,
Pfalmus ipfi
David. XIV.
*
JT%
^minus
^
11^ h^bitavit
jlJ in tabernaculo tuo \
aut quis requiefcet in monte monte fancto tuo ?
fanclo tuo?
2. Qui ingreditur fine ma- >ui ingrediturfine macula , &
cula,& operatur juftitiam : operatur juftitiam
,
3.
Qui loquitur veritatem in Loquiturque veritatem in corde
corde fiio
,
qui non egit dolum fuo : qui non
eft
facilis in lingua corde fuo
,
qui non egit dolum in
in lingua fua
:
fua ,
lingua fua :
Nee fecit proximo fuo ma- Neque fecit amico fuo malum ,
Nee fecit proximo fuo malum,
lum,& opprobrium non acce- &
opprobrium non fujhnuit fuper & opprobrium non accepit adver-
pit adversus proximum fuum. i icinum fuum
.- siis proximos fuos.
4. Ad nihilum deduclns eft Defpiatur in oculis ejus impro- 4.
Ad nibilum deduftus eft in
in confpe&u ejus malignus
:
bus
t
timentes autemDominumglo- confpe&u ejus malignus : timen-
timentes autem Dominum rificabit : tes autem Dominum glorifkat
:
magniticant :
Qui jurat proximo fuo, & Jurat ut
fe affligat, & nonmu- Qui jurat proximo fuo, & non
non decipit
,
5. qui pecuniam tat : pecuniam fuam non dedit ad decipit, 5. qui pecuniam fuam non
fu a\i non dedit ad uiuram, & ufuram, & munera adversus in- dedit ad ufuram,& munera fuper
munera fuper innocentes non nox'tum non accepit.
accepit.
Qui fiicit hxc , non movebi- JVui facit hxc ,
non movebitur
tur in sternum. in aternum.
innocentem non accepit.
Qui facit hxc , non movebitur in
sternum
.
Notje ad Version em antiqua m.
"Jf". 1 . Sic in Breviar. Mozar. CafTiod. delet ip/i, cum Pfalt.
Rom. & Corb. Hilar, in hunc Pf. n. i. col. 60. Pfalmus
,
inquit ,
qui Icilus
eft,
inferibitnr , Pfalmus David. Apud
Aug. col. 69. Pfalmus ipfi David
, juxta Grjec. turn addit
:
De hoc titulo nulla qnxftio eft.
* Hilar, in hunc PI. n. 1. 6. 7. col. 60. &c. leg. cum
Vulg. Domine quis habitabit in tab. tuo ? aut quis , &c. Si-
militer Ambr. 1. 1. de pcenit. to. 2. col. 401. c. & 1. de
apol. Dav. col. 690. d. Item Leo M. ferm. 16. p. 66.
b. & CaflTiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Moz. &c. At
Aug. in hunc Pf. ita : Doming quis peregrinabitnr in taber-
nacido tuo ?

quis , &c. Gr. Ki>e<5 tIc, 7t3>o.xmc.j cV tw

jc, ti's x.KTaoKMi'ttC
j , &c. Mf. Alex. Aid. & Compl. i? rlf , &c.
Hieron. epifh ad Sun. & Fretel. to. 2. col. 627. c. de
verfu 6. Pialmi 5. neque habitabit juxta te mttlig. dilferen-
do , ait : Miramtni cur wra^Dilav , id
eft
, incolatum , La-
tinus interpres non verterit
, fed pro hoc po/uerit habitatio-
em ,
qua Grxce dicitur Kajaxla g in decimo quarto Pf.
rurfum pro incolatu , habitationem pcfuit : Domine quis
habitabit in tab. tuo? Et fciendum quodJi voluerimus dice-
re : Domine quis incolet tabernaculum tuum perdet sv-
tfunav ; tf
dum interpretationis A.ax.ofala.v fequimur , omnem
decorem translations amittimus.
t' z. Sic hab. Hilar. Auguft. & CafTiod. in hunc Pf.
Item Ambrof. 1. 1. de excetfu Sat. to. 2. col. n 50. d. &
Aucl. I. de xlii. Manf. col. 8. d. cum vet. Pfalt. In Gr.
ncpUO,U!tO$ ,KO,K0? , g- if/C.^O/UlKiS iS\lXUtC<SVVW .
#-.
5. Ita legit Aug. in hunc Pf. Hilar, vero in eund.
n. 8. col. 64. e. initio hab. Lt loquitur veritatem ; & in
fine, adversum proximos fuos ; infra, adversus. CalTiod. in
eund. p. JI.
a. cum pfalt. Rom. Qui loquitur
[5
non
egit dolum adversus proximum fuum. Item in Pialt. Me-
diolan. adversus proximum fuum. Ambr. 1. I. de excelfu
Sat. to. 2. col. 1 1 z,o. d. ait : Locuttts
eft
veritatem , non de-
cepit proximum; item 1. 3. offic. col. 124. c. Kecfecit pro-
ximo fuo malum. In Gr. Aa*ui dollar t; if/te J oTvwcsi
e'e :i! t!?s i'yfis'a etu/n.
f. 4- Hilar, in hunc Pf. n. 13. legit magnificat, num.
fing. cum Pfalt. Moz. reliqua ut in Vulg. CafTiod. in eund.
Pf. p.
J
1. b. habet magn.ficant ; ultimoque ,
tf
""" decipit
turn. Pfalt. Corb. magnificat $ non decepit ettm. Rom.
magnificat ^ non decipit turn. Aug. in hunc Pf. glorifi-
cat , abfque ettm in fine. Philaftr. Brix. de haeref. p. 723.
c. glorificavit. Grxc. e\cl<i k, w c.iiluiv.
#.
J.
In Mf. Sangerm. mendose fcriptum eft, nononce-
p:t
,
pro non accepit
,
quod ita correximus. Hilar, in hunc
Pf. n. i6\ col. 67. 62. cum eodem Pfal. in fronte poflto
habec fimiliter, fuper innocentes non accepit, &c. Sic etiarn
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XV.
NoTA AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
2
9
Cafliod. cum Pfalr. Corb. Rom. vero, & Mozar. fuper in-
nocentem ; ac in fine , non commovebitur in aternnm. Aug.
in hunc Pf. juxta quinque Mis. leg. fuper innocentem, (e-
cundum at. ac editt. Jitpcr innocentes ; ex omnibus, non
tommovebitur in aternum. C/pr. 1. 5. Teftim.
p. 518. c.
ha : Qui peenniam Juam non dedit in fcenore ,
erj munertt
fuper innoceutcs no11 aaepit. Otit
iftct Jeeerit , non cemmove-
hiiir in .annum. Vide eiiam Leon. M. lertn. 16".
p. 66. b.
In Gr. To upyu&or au/b trV. efuxet <& rosw , * Aw&t its'
Coiei; */. tbccCev. O Toian tuuIcc,
'
QttMiAvtttlcu (!<,rit u.!wo..
M.
VULGATA HOD.
I. Tituli inferiptio ipli David. XV.
COnferva
me Domine
,
quoniam
fperavi in te. 1 . Dixi Domi-
no : Deus meus es tu
,
quoniam bo-
norum meorum non e^es.
HE B R.
Humilis
&
ftmplicis David. XVI.
Versio ANTIQUA.
Tituli inferiptio ipfi David.
XV.
C!
Uftodi me Deus, quoniam
fpc- COnfcrva
me Domine , E*
Mf
Sangerm,
Dominus meus es
non
cfl
fine te.
quoniam in te fperavi.
tu , bene mtlri 2. Dixi Domino : Deus meus
es tu, quoniam bonorum meo-
3. Sanctis, qui funt in terra Sanclis qui in terra [tint, &
rum non eges.
Sanclis, qui in terra funt
ejus, mirificavit omnes voluntates magnificis ,
umnis voluntas mea in ejus, mirificavit omnes >
meas in eis. eis.
4.
Multiplicatre funt infirmita- Multiplicabuntttr idola eorum
,
po/l tergttm fequentium.
luntates meas inter illos.
4. Multiplicatas funt enim
infirmitates eorum : poftea ad-
celeraverunt.
Non congregabo conventi-
5 . Dominus pars
mere , & calicis mei
reftitues ha;reditatem meam mihi
luEreditatis
tu es, qui
tes eorum : poitea acceleraverunt,
Non congregabo conventicula Non libabo libamina eorum de
eorum de fanguinibus : nee memor
f
anguine , neque ajfumam nomina Cilia eorum in fanguinibus
ero nominum eorum per labia mea. eorum in labiis meis. nee memor ero nominum il-
lorum per labia mea.
Dominus pars btreditatis meet,
5. Dominus pars haeredita-
& calicis mei : tu pojfejfor fortis tis meoe, calicis mei : tu es,
mea. qui reftituirti mihi hseredita-
tem meam.
Lines, ceciderunt mihi input- 6. Flines ceciderunt mihi in
chcrrimis , rj- bareditas fpeciojijfi- pr&claris : etenim hsereditas
ma mea
efi.
mea prxclara eft mihi.
Benedicam Domino
,
qui dedit
7. Benedicam Dominum
,
tribuit mihi intelleclum : infuper & confilium mihi : infuper & nottibus qui mihi tribuit intelleclum :
ufque ad no&em inaepuerunt me erudierunt me renes mei. infuper & ufque ad noctem
renes mei. increpaverunt me renes mei.
1, 8. Providebam Dominum in Proponebam Dominum in conf- 8. Providebam Domino in
N O T.JE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
Ambrofio in Pf.
37. p. 850. e. Apud Hilar, in hunc Pf. c
fchedis Marten. Multiplic. funt mfir.
eor. poftea accelerav.
Non congregabo jynagogas eoium de fanguine meo : nee memo-
tabor nomina eorum per labia mea. Grsce :
'
E-itMfivtbmnv oil
6. Funes ceciderunt mihi in prse-
claris : etenim haereditas mea prz-
clara efi mihi.
Benedicam Dominum
,
qui
lr
*"
7-
~t. 1. Ita Pfalt. Rom. Fab. cum Aug. &Caffiod. in hunc
Pf. Pfalt. ve;6 Corb. & Muz. delent ipji. Rom. Martianxi,
hi tituli inferiptione ipjt David. Gr.^i'/mcy&xiplx
r<f
Aa.viJ'.
*
Ita Aug. & Cafliod. in hunc Pfalm. una cum Pfalt.
Horn. Corb. & Moz. Hilar, in hunc Pf. e fchedis Matten.
Cujlodi me Domine, quoniam in te fperavi. In Gr. <^um^o'
pil hli&= , Vjl T.
:
ci \i\TTiriX.
"fr. 2. Sic apud Aug. in hunc Pf. & in Pfalt. Rom. Fa-
bri. In Rom. vero Manianaei ,Corb. & Moz. non indigts
,
ficut ap. Hilar, in hunc Pf. e fchedis Marten. Item ap.
Ambr. 1. de Nab. c. 16. to. 1. p. 585. e. & epift. 29. to.
2. p. 908. e. at 1. de Ifa. c. 8. p. 582. d. & 1. 2. de Jac.
c. 4. p. 464. c. non eges ; ct. ut in textu. Apud Cafliod.
in hunc i f. p. 52. c. 1? indiges. In Gr. i
XP-'^" *X

'S'
It. 5. Ita Cafliod. in hunc Pfalm. cum Pfalr. Rom. In
Corb. ITc : SanSi, qui in terra funt ejus , mirifxeavit mihi
omnes volttptates meas inter illos. Ap. Aug. in eund. Pf. ita :
Sanctis
,
qui funt in terra ejus , mirificavit omnes -oolnnt. meas
tn illis : editt. Aug. ferunt tnirificavi ; at Mfs. omnes , mi-
rificavit. Hilar, in hunc Pf. e fchedis Edm. Marten. Sanc-
tis, qui funt in terra ; & pod: paulo : ipji miras fecernnt
ttolnntates tuas in
fe.
S. Paulinus , epift.
Jo. p. 293. c. Sanc-
tis , qui in terra iitnt ejus, mirificavit omnes voluntatis fnas
inter illos : at inf. p. 294. f. mirasfecit , &c. unde Aug. epift.
149. ad ipl'um, to. 2. col. joj. f. g. ait : In xv. Pfalmo
quod friptum efi , mirificavit, vel mirificet omnes volun-
tates luas inter illos, nihil prohibet intelligi ; into
> cenve-
nientius videtur , non inter illos , fed in illis :
fie enim Gr.t-
ci codices babent. Sxpe antem quod habet ilia lingua, in illis ,
noftri intcrpretantur, inter illos, ubi videturfententix conve-
nire. Accipiamus ergo : Sanftis
,
qui funt in terra ejus , mi-
rificavit omnes voluntates fuas in illis; qttod pleriqne codi-
ces babent ; tf
intelligamus voluntates ejus, itinera gratia
,
qux gratis data
efi
: at infia p. Jotf; e. f. addit : Sane codi-
ces emettdatiores
, $ eleilioris autloritatis , non babent volun-
tt&triieu cv/ait' jjii'la. ravlcc Oo f*H Qvrccyaya riv; Quva,-
Jayac, av/jtv s% aifta/uf \s'Si /WH /Urifi&w four ctofictloer, &c.
T?. 5. Aug. & Cafliod. in hunc Pf. legunt cum Brev.
Moz. & Plait. Rom. Fabti , tu es ,
qui refiitttes mihi bared,
meam. Corb. & Rom. Maitianxi , tu es , qui refiituifii mihi
%
&c. ut fup. Ambr. 1. 1. offic. to. 2. col. 65. c. & Philaftr.
Brix. de h*ref.
p. 712. a. hxc tantiim chant : Dohkhhs
pars baredit. mex, ^ calicis mei. Hilar, in hunc Pf. e iche-
dis Edm. Marten. Dominus portio baredit. tea
, $ calicis
mei : tu es
, qui cufiodifii bareditatem meam : fupra verb
,
Dominus
efi
portio. Auct. 1. de promilf. p. 2. cap. 16. col.
140. b. Dominus portio baredit. mea tu es , qui refiitttes
mihi bareditatem meam. Gr. KvC-i
i"-f'5
tu; Qv u, i
diroxzhzoiv tup /j.is ijJtsi.
~t. 6. Sic Ambr. in Luc. 19. to. 1. col.
1499. d. & in
Pf. 118. col. 1070. d. ac 1. 2. deSpir. S. col.
6jJ.
e. cui
fuffiagantur Aug. & Cafliod. in hunc Pf. cum vet. Pialt.
At Hilar, in eund. Pf. e fchedis Edm. Marten, ita legit:
Funiculi ceciderunt mihi in potentijjimis : etenim bareditas
tea maxima
efi
mihi : fupta vero iic : Funes cecid. mihi in
ipjis potentijjimis : etenim bareditas mea perquam maxima
eft
mihi. Autt. 1. de promiif. p. 2. c. 16. nam
tf
bared, mea
praclara
eft
mihi. In Gr. Sjwiw'a s-Trnrscav [Mi cV rsi; y.^c-
TiVoig'
g
yip M ytMgynpwt ,u% k&cjIsh ,uoi sW'.
t". 7. Ita Pfalt. Rom. & Curb, cum Eiev. Mozar. niii
quod Corb. hab. Domino. Aug. in hunc Pf. Benedicam Do-
minum
, qui mtbi nib. in'.ell. mfiiper autem
tf
ufque ad noc-
tem cmendaverunt me renes mei : at fupra in Pi. 7. p. 35.
f.
legit , increpaverunt me , &c. Hilar, in eund. Pf. e fche-
dis Edm. Marten. Benedicam Dom. qui me intelligere Jecit :
adbnc anient ^Jicut in nolle erudierunt me renes mei ; & ln-
tates fuas
, fid
voluntates meas. In Gr. hod. iixvfj.i.;uOi fta , adbnc autem ?
qu.aji in node erudierunt , &c. Gr. i7-
TraV/a t ^tfMlxxla. dv'/v cV a.v1c,~c,. ity'tcu tok KJ&jc)', to Qwulcat'l'a /*f s'ti JVs * fi'i yvkIoz
Tf . 4. In Brev. Moz. limiliter : Mnhiplicata funt enim ;
& fub finem, nomina , loco nominum. Item in Plait. Rom.
& Corb. additur enim. Aug. & Cafliod. in hunc Pf. Vul-
gatae fuffragantur cum S. Paulino epift. 50. p. 293. c. 8c
i'uTulS'fioci.v
f*e cl >e<p(yl /an.
t. 8. Ambr. in Pf. n8. to. 1. col. 1170. e. legit, Pro-
videbam Dominum , &c. ut in textu : vide etiam col. 671.
b. d.
1275. e. 1327. f. Similiter apud Aug. in hunc Pf.
PSALMORUM.
H E B R.
$o LIBER
Versio antiqua.
E.v Mf.
Stwgtrm. confpedtu meo femper : quo
niam a dextris eft mihi , ne meis
eft
, ne commovear
commpvear.
9. Propter hoc deledtatum
Pfalm. XVI.
VuiG ATA H O D.
peclu meo femper : quia a dextris confpectu meo Temper : quoniam a
eft cor meum , & exfultavit
lingua mea : infuper & caro
mea requiefcet in fpe.

10. Quoniam non derelin-
Propterea Utatum
eft
cor meuirt
,
& exfultavit gloria mea > & caro
mea habitabit confidentcr.
Non enim derelinques animam
dextris eft mihi , ne commovear.
9.
Propter hoc lretatum eft cor
meum , & exfultavit lingua mea :
infuper & caro mea requiefcet in
fpe.
10. Quoniam non derelinques All. a.
ques animam meam in infer- meam in inferno : nee dabisfanc- animam meam in inferno: nee dabis 5
'&!?
num : nee dabis fandlum tuum turn tuutn videre corruptionem. fanitum tuum videre corruptionem. 5 J*
videre corruptionem.
11. Notas mihi fecifti vias Oftendes mihi femitam vita
,
pie- 1 1. Notas mihi fecifti vias vita:,
vita? , adimplebis me ketitia nitudinem Utitiarum ante vultum adimplebis me Uetitia cum vultu tuo:
cum vultu tuo : deledationes tuum ; decores in dextera tua ater- deledbationes in dextera tua ufque
in dextera tua ufque in finem. nos. in finem.
NotjE ad Versionem a n t 1
q
u a m.
& fup. in Pf. 7. col.
35.
f. Item apud Caffiod. & in vet. 2. col. 144. c. & p. 3. col. 180. b. Ladtant. 1. 4. Inftitut.
Pfalt. Hilaiius in eund. Pf. e ichedis Edm. Marten. 1 rovi- c. 19. p. 582. Now derelinques 'animam meam apud inferos :
debam Domiunm quia d dextris ejl mihi , ut non cemmo- nee dabis videre internum. Itidem S. Pacian. Jeim. de
vear. Fulg. 1. 1. ad Traiim.
p. 86. l
J
rov:dcbam Dom. coram Bapt. p. 318. f. Vidtorin. Afer verb, 1. 3. adv. Arium
, p.
,
mejemper , &c. ut in Vulg. Gr. n&up-J/4W rev Kioto/ 276. a. legit in inferno; cum Gaud. Ei ix. ierm. 10. p. 960.
en Ik <A.fiw fix isiv, ivct fM (\imv'ji.
~t. 9. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Corb.
Similiter in Brcv. Moz. praster unum requiefcit. Ap. Aug.
in hunc Pf. ut 5c apud Fulg. 1. 1. ad Tialim. p. 26. ita :
Propter hoc jocitndatum ejl cor meum requiefcet, &c. Item
ap. Hilar, in eund. Pi. e fchedis Edm. Marten, jocunda-
tum ejl ; paulo vero port , infuper ^_
caro mea habitabit in
fpe. In Gr. A;a tto uvppatln jj xa.pS'ix jM e'-n As
j, h
Qz-fi, /J-X xc.laaxmuci c-V sX7rU'i.
ir. 10. Ambr. conftanter legit in inferno, cum 1. I. de
interpel. Job. c. 9. col. 636. e. turn inf. col. 931. c. 981.
a. 1409. f. 1531. b. & to. 2. col. 571. a. 713. b. hoc ul-
timo loco hab. non relinques. Similiter Hilar, in Pf. 56. 68.
& 139. col. 117. d. 222. c. &
J30.
b. at in Pf. 15. e
fchedis Edm. Marten, leg. in infer/ium, &c. Cypr. 1. 2.
Teltim.
p. 195. a. ita : No derelinques anim. meam ap. infe-
ros : neque dabis , &c. ut fup. Similiter Audi. 1. de promiff.
p.
c. & infra , videre corruptionem. Apud Eucher. q. in Pi.
p.
844. f. ita : No dabis femen tuum videre corruptionem. Ap.
Aug. ep. 149. p. 506. f. habetur in inferno, ut &. in hunc
Pf. col. 71. led tres Mfs. ferunt ibid, in infernum ; mox
ita : neque dabis Janclnm tuum videre corruptionem. In Gr.
"O/i XX tyxx'l'axsi-^s'S rw si's aJ'W fcVs J aceii tot caot ch
ifsit t\ttx.tp<iopx.v . Mi". Alex. hab. i?$ ait. Pfalt. Carnut. 5c
Corb. in infernum.
ir . 11. Sic ap. Aug. in hunc Pf. fi excipiatur vox delec-
tatio , loco dcleilationes. Hilar, in eund. Pi. e ichedis Edm.
Marten, (ic : Notat
fecifti mihi vias vita , implebis me lati-
ti.i deletlationes 1:1 dextera tua-, 6cc. Fulgent. 1. I. ad
Traiim. p. 86. Notas mihi fecifti vias vita, adimplebis me
joennditate cumfacie tua. Graec. 'Eyvac<cii Ht o'Jii ?com? ,
7TMpU<Sl'S /KE ilKpOyCvne,.,. TipTIVOTnlie, cV TJl Ae<3 w si"; ts'-
>io;. Mf. Alex. hab. TEfWrns > curn e<i. Compl. 6c Theo-
doreto.
Ver S I o ANTIQUA.
i. In finem, oratio ipfi David.
XVI.
Ix
Mf.
Sangerm.
*
T7
Xaudi Domine jufti-
l-j tiam meam : intende
deprecationi meat.
Auribus percipe orationem
meam , non in labiis dolofis.
z. De Vultu tuo judicium
meum prodeat : oculi mei vi-
deant xquitates.
3
.
Probafti cor meum , &
vifitafti nodi em : igne me exa-
minafti , & non eit inventa in
me iniquitas.
4.
Ut non loquitur os me-
um opera hominum : prop
Oratio
HE B R.
David. XVII.
VULGATA II OD.
1. Oratio David. XVI.
AVdi Deus
juftum
: intende
JljL deprecationem meam.
Paribus percipe orationem me-
am, abfque labiis mendacibus.
De vultu tuo judicium meum
prodeat : oculi tut videant aqitita-
tes.
Probafti cor meum , vifitafti noc-
te : conftafti me, & non invenifti.
E
Xaudi Domine juftitiam me-
am : intende deprecationem
meam.
Auribus percipe orationem me-
am, non in labiis dolofis.
2. Dc vultu tuo judicium meum
prodeat : oculi tui videant requita-
tes.
3. Probafti cor meum, & vifi-
tafti nocte : igne me examinafti , &
non eft inventa in me iniquitas.
Cogitatio mea utinam non tran- 4. Ut non loquatur os meum
Jijfet os meum : in opere Adam , in opera hominum : propter verba la-
ter verba labiorum meorum verba labiorum tuorum ego obfer- biorum tuorum ego cuftodivi vias
vavi vias latronis. duras. ego cuftodi vias duras.
Not* a ERSIONEM ANTIQUA M.
f. 1. Aug. id omittit, ra^;fi,cumBrev. Moz. In Pfalt.
Rom. 5c Corb. iimpliciter , Oratio David. Sic etiam apud
Caffiod. in hunc Ff. Hieronymus quoque ep. ad Cypr. to.
2. col. 695. b. dicit : Sextus decimus infcribitnr , Oratio
David. In Gr. n^osu^i) 7? davlS",
* Ita ferunt Pfalt. Rom. & Corb. Item Aug. 8c Caffiod.
in hunc Pfalm. Exaudi Deus intende deprecationi mex,
&c. ut fup. In Brev. Moz. Similiter , ExaitdiDeus. In Gr.
EAsonvsor Kugis -irpicyje, t>7 <A-siij jux , &c. ut fup.
jK 2. Similiter habent , oculi mei, Pfalt. Rom. Mediol.
Corb. 5c Brev. Muz. at in fine, aquitatem. Item AugufL
in hunc Pf. A vultu tuo jud oculi mei vid. aquitatem.
Hilar, vero in Pf. 65. col. 178. e. oculi tui videant xquna-
tes. Caffiod. in Pf. 16. p.
Jf.
oculi tui videant aquitatem.
Et vero Hieron. epift. ad Sun. 5c Fretel. to. 2. col. 631. a.
ad hsc , oculi tui videant aquitates , ait : In Graco vos le-
gijft dixijlis
, 01 op^/At!
ut , id
eft
, oculi mei
; fed recliits
,
oculi tui, quia ? fupra dixerat , De vultu tuo judicium
meum prodeat
; > oculi Dei in Propheta retla operante , non
prava ,fed re'da confpiciant. Apud Ambr. 1. de apol. David
,
col.
6<)J.
e. 5c epift.
43.
col.
974.
e. hoc tantum ley itur :
De vultu tuo judicium meum prodeat. In Gr. 'Ex. ir^)o^ir\t
CH to xpt/nct /A* e;aOo<' 0/ op^at/no! fix U t1oizot,r ivkultCia.e,' non-
nulli codd. habent o<pha>/u.Qi a*.
$.
3. Pialt. Rom. cumaliis conflanter hab. vifitafti noc-
te. Sic etiam Aug. 5c Caffiod. in hunc Pf. Apud Ambr. 1.
1. de Nab. c. 12.. col.
tf<).
e. 5c de apol. Dav. col. 687.
b. pofteriora tantiim exftant : igne me examinafti , 5cc. ut
fup. Grxce : 'E/oxi'/uetga; tw xccpj lae /j.\s , jVsoxs'tJ.m nxta\'
iirvpa<i 4; /J.! , 5cc.
~t . 4. Aug. 6c Caffiod. in hunc Pf. cum veterib. Pfalt.
8c Gr. conflanter legunt labiorum tuorum , non meorum;
cast, ut fupra. Ambr. 1. de Incarn. to. 2. col. 710. c. fi-
milicer hab. Ut nin loquatur os meum opera hominum. S,
PSALMORUM.
He b r.
Suflenta greffus meos in callibus
VlTIGATA HOD.
5.
Perfice greffus meos in femi-
tis tuis : ut nun moveantur veftigia
mea.
6. Ego clamavi
,
quoniam ex-
audifti me Deus : inclina aurem tuam
znihi , & exaudi verba mea.
7.
Mirifica mifericordias tuas
,
qui falvos racis fperantes in te.
8. A refiftentibus dextera? tux
cuftodi me , ut pupillam oculi.
Sub umbra alarum tuarum pro-
tege me : 9. a facie impiorum qui
me afflixerunt.
Inimici mei animam meam cir-
cumdederunt , 10. adipem fuum
concluferunt : os eorum locutum
eft fuperbiam.
11. Projicientes me nunc cir-
cumdederunt me : oculos fuos fta-
tuerunt declinare in terram.
12. Sufceperunt me ficut leo pa-
ratus ad pra:dam : & ficut catulus
leonis habitans in abditis.
15. Exfurge Domine
,
pra:veni
eum , & fupplanta eum : eripe ani-
mam meam ab impio ,
frameam
tuam 14. ab inimicis manus tus.
Domine a paucis de terra divide
eos in vita eorum : de abfconditis
tuis adimpletus eft venter eorum.
Saturati funt filiis : & dimiferunt
reliquias fuas parvulis fuis.
tins
, & non labantur vefiigia
mea.
Ego invocavi te, quia exaudies
me Deus : inclina aurem tuam mi-
bi, audi eloquium meum.
Mirabiles fac mifericordias
tuas
,
falvator fperantium
A refifientibus dextert tu& : cuf-
todi me quafi pupillam intus oculi.
In umbra alarum tuarum pro-
tege me, a facie impiorum
vaftan-
tium me.
Inimici mei animam meam cir-
cumdedei tint , adipe
fuo conclufe-
runt ; &
ore locuti funt fuperbe.
Incedentes adversum me, nunc
circumdcderunt me : oculos fuos po-
fuerunt declinare in terram.
Similitudo ejus quafi leonis de-
fiderantis pradam
, & quafi catuli
fedentis in abfconditis.
Surge Domine
,
prevent faciem
ejus , incurva eum : falva animam
meam ab impio
,
qui
eft
gladius
tuns ; a viris manus ttu Domine
,
Otii mortui funt in pro/undo
,
quorum pars in vita ; &
quorum
de abfconditis tuis replefti ventrem :
Jdujfitidbuntur in filiis, & di-
mittent reliquias fuas parvulis eo-
rum.
Pfalm. XVI.
V E R S I O
5. Perfice
A N T IQU A.
greffus meos in
femitis tuis : ut non movean-
mea.
Ex
Mf.
Sangerm,
tur veftigia
Ego 6. clamavi
,
quoniam
exaudifti me Deus : inclina au-
rem tuam mihi , 5c exaudi ver-
ba mea.
7. Mirifica mifericordias
tuas, qui falvos facis rectos
corde
8. A refiftentibus dexterae
tuae : cuftodi me Domine , ut
pupillam oculi.
Sub umbra alarum tuarum
protege me,
9. a facie impio-
rum qui me adflixerunt.
Inimici mei animam meam
circumdcderunt , 1 o. adipem
fuum concluferunt : os eorum
locutum eft fuperbia.
'
1 1
.
Projicientes me nunc
circumdederunt me : oculos
fuos ftatuerunt declinare in
terram.
12. Sufceperunt me ficut
leo paratus ad praxlam
,
& fi-
cut catulus leonis habitans in
abditis.
13. Exfurge Domine, pra:-
veni eos , & fubverte eos : eri-
pe animam meam ab impio
,
frameam tuam 14. de manu.
inimicorum.
Domine a paucis a terra dif-
partire eos , & fubplanta eos
in vita eorum : de aofconditis
tuis adimpletus eft venter eo-
rum.
Saturati funt fuillam
,
& re-
liquerunt quae fuperfuerant par-
vulis fuis.
NotjE ad Versi
Paulin. epift. 32. p.
10J.
c. propter mandata labiornm tito-
rum ego ambnlavi vias auras: ac in Gr. Aia, tks toyn$ tcuV
yjiuuii os; tyu Ipv^a^cx,, &c.
if. f. Aug. in hunc Pf. legit : Ad perficiendos greffus meos,
&c. ut fup. alii conftanter
, perfice. Varietas orta eft a Gr.
HpQStpltecu , vel ica mutato acceiuu, x.a7a.p/icai. Ap. Symm.
Qvyafdlviiof , Theod. TiMiacor , Aquil. dvlt^ctZiSiat.
f. 6. Ita Auguft. & Caffiod. & al. una cum Gr.
Jf. 7. Auguft. & Caffiod. cum veteiib. Pfalt. conftanter
hab'eut fperantes in te , non reclos corde. Giaec. fimiliter,
>f . 8. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. jungunt pariter
hunc verfic. arejifl. dexterx tux, cum precedent! , & inf.
addunt Domine ; fie etiam in Pfalt. Rom. In Gr. vero deeft
Domine : unde Hieron.ep.adSun. & Fret. to. 2. col. 631. a.
In ipfo , inqait , Cuftodi me ut pup. oculi , dicitis in Grxco
legi , Cuftodi me Dumine
,
quod nee in Hebrxo , nee in ttllo
habetnr biterprete : attamen in edd. Aid. & Compl. addi-
tur Kt'e/s ; & Ambr. 1. 6. Hexa. col.
137. e. legit :
Cuf-
todi me Domine, ut pupillam oculi, cum Vigil. Tapf. cont.
Varim. p. 750. c. & Pfalt. Corb. Aug. ubi fup. addic: In
tegmine alarum tuarum protege me ; edict, proteges , reni-
tentibus Mfs. Graece , 'Ev <SKevn tw -n/Jipvywr nv oxETraCE/; fit.
Ambr. de apol. Dav. to. 1. col. 683. f. & I. 4. Hex.
73.
b. & in Pf. 118. col. 1210. d. legit : Sub umbra prote-
ge me : at in Pf. 1 18. col. 998. f. In umbra protege.
Vigil. Tapf. 1. cont. Varim. p. 750. c. & Caffiod. Sub um-
bra , &c.
#. 9. Ita Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt.
& Grasco.
Hr. 10. Brev. Moz. habet adipe fuo ; at Aug. ScCaffiod.
conftanter adipem, &fuperbtam , cum Pfalt. Rom. & Gr.
In Ccrb. adipem fuperbia , ut iup. in !;an2;erm.
Tf. 11. Sic apud Aug. & Caffiod. & al. In Gr. 'Exa-
^oy/; /Ke opQa>vU!<; o.vlZv sOsi^s f'xxMVai In -rn yr\.
t. 12. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & al.
ONEM ANTIQUAM.
at Auguft. in eundem , pro abditis , legit occultis. Gr. I*
UTTOXpupCIS.
#. I 3. Brev. Moz. Trieveni eos
, &
fupplanta eos : eripe
animam meam ab impiis , &c. Aug. in hunc Pf. 1 raveni eos
,
) fubverte eos : erne animam meam ab impiis , &c. & inf.
in Pi. 34. col. 229. f. erne ab impiis animam meat. Caf-
fiod. in eund. Pf. Prxveni eos
, &
fupplanta eos meam ab
impio , &c. Pfalt. Rom. & Corb. I'rxveni eos , 5
fubierxe
eos meam ab impio. Gra:c. np:'<p?a<sci' oivhi , Jtj
vTtooxi^iecu
dvjvi' puMt riff -\v-(f\v fii dtso aa&vi, &c. Hieron. epift.
ad Sun. & Fret. to. 2. col. 631. b. ait : In eodem: Exfuige
Domine
,
prjeveni eum , & fuppl. eum : pro quo in Grxco
,
jrootftomv ivlxs , i. e. prsveni eos , & fuppl. eos
". jed melius
Jilegatur numero Jingulari ; jiquidem de impio diclum
efl , de
quo flattmfeqintur eripe animam meam ab impio ; nuU
liqne dttbium qitin diabolum figmficet. Vid. not. ad f. feq.
5^. 14. In Plait. Rom. & Corb. fie :
f
ameam inimicorum
de manu tna. Domine a panels a terra dijparttre eos, '< jup-
planta eos in vita ipforum : de abfconditis tuts adimpletus
efl
uenter eorum. Saturati fitnt porcma : )
reliquerunt quje
fu-
perfuerant parvulis fuis. Item in Pfalt. Carnut. Domine a
panels a terra difpartire eos, ) fnppl. eos Saturati funt por-
etna, &c. S. Eucher. quxft. in Pf. p. 844. g.
limiliter
hab. Saturati funt porcina : &
reliquerunt quafuperfuerant ,
Sec. Caffiod. in hunc Pf. frameam tuam ab mimics maims
tux. Domine a panels a terra dijperttre eos
, ^
fupplanta eos
in vita eorum ("inf. ipforum
:
) de abfconditis Saturatifuht
porcina : $$
reliquerunt qux fuperfuerunt , &c. S. Paullnus
utramque fcripturam videtur admirtere, ep. jo. p. 29 f.
c.
dicens : Saturatifunt porcina ; velfunt in quibnftam Pfal-
teriis fcriptum audio : Saturati funtfiliis : 5
reliquerunt qux
fuperfuerunt , &c. Auguftinus in Pf. 34.
col. 229. f. legit
,
jramcam tuam ab inimicis manus tux : rurfufque in hunc Pf.
col.
73.
b. & epift. 49. p. 504. foj.
ubi addit : Domine per-
dens de terra , difpenire eos in vita eorum : 1$ de abfconditis...
Saturati funt
porcina : &
reliquerunt reliquias parvulis fuis
:
*$* LIBER
PSALMORUM. Pfalm.' XVII.
VULGATA HOD."
i j. Ego autem in juftitia appa-
onfpe&ui tuo :
apparuerit gloria tua.
Versio antiqua.
Hebr.
Gx
Uf.
Sangtrm. 15. Ego autem cum juftitia Ego in juftitu
videbo faciem
parebo in confpedu tuo : fa- tuam : implcbor, cum evigilavero, rebo conlpeihu tuo : fatiabor cum
tiabor dum manifeftatur glo- Jimilitudine tua
ria tua.
Notje AD Vers
ION
EM ANTIQUA M.
& pod pauca : Ubi dictum eft,
inquit , Saturati func porcina ,
Symm. Xopla^wcvlat in!. Gr. edit. Rom.
eW*'"
w
<-
nonnulla exemplana , Samrati funt filiis , habent : ex am- MfSi tms Bo m. Kv&e anrnvut
(
Aid. & CompL tan
bigito enim Graco mterpretatio duplex evenit ; fcilicet cum in M7*
)
eon
W e\iKf*ewi tail
5 w
. I 7r ?
quibufdam libris eflet my,filiis , in aliis vt!o>v,porcinis. De
: ytaK
iifdcm irerum diffetit Aug.' ep. 149.
ad Paulin. to. 2. coi.
504. d. Qjtia ergo tunc
,
Jicnt fcripfi , ntm petueram infpice-
re codices Gracos propter quadam Pjalmi decimi fexti , infpexi
poftea
qttos invent :
tf
units habebat
,
quod &
Latin* iioftri
,
Domine perdensde terra, difpertire eos ; alius , Jicut ipfe
pofuifti , a paucis de tena : & infra , col. 504. f.
J05.
a. b.
Ouod vera feqititttr , Saturati funt porcina
,
jam quid mibi
ex' boc videretur , aperui : fed quod alii codices babent
,
tf
verilts habere perhibentur
,
quia diligentiora exemplaria per
accenliis uotam ejnfdem verbi Graci ambigititatem , Graco
fcribendi more , difolvunt , obfatrius
eft
qttidem ,fed
elecliori
fentcntix videtur aptihs convemre continue/jnbjuutlum
eft ,
Saturati funt filiis. In Brev. Mozarab. fie : Domine a pau-
cis de terra difpartire eos , *$ fitpplanta eos in -vita ipforum
>LC>t.pvf4fisvur oif ettmioJm M jxsvp avium. 'ZyoflaS/Muy vuav
(Alex. Aid. & Compl. vtar' ) i. dfmxv t x.x'/xMtirx to<{
PM7ri'.j; xulai.
~t. 15. ltidem in Pfalt. Corb. Mozarab. vero cum Caf-
fiod. hab. Ego autem cum juftitia apparebo in conjpectu tuo :
fatiabor dum manifeftabitur gloria tua. Similiter in Milf.
Rom. fer. 6. port Dom. 2. Quadr. ad Introit. Item apud
Theodulf. Aurel. de ord. Baptif. ap. Sirm. to. 2. p. 968.
b. praiter hoc, cum manifeftabitur. Aug. in eund. PI. Eg
autem in tua juftitia appar. in confp. tuo : jatiabor dum mani-
feftabitur , &c.atl. 21. de civit. Dei.c. 24. to. 7.
col.
644.
e.faturabor cum manifeftabitur, &c. Anonymus de Trin.
apud Ambr. col. 556. c. Ego autem cum juftitia appar. in
confpeflu tuo : fatiabor dum manifeftabitur mibi gloria tua.
Grace. 'E71M o\i cV Autcuoevm otpQwoftxt ra TrgycaTW ov
X.P~
Saturati funt deftderiis :
tf
reliquerunt qua fupcrfuerunt par- TCcQwc,/j.ai hi TO cpSijVai 7W Ae'^W CV
wtlis fuis. In Pfalt. Mediolan. Saturati funt filii
eorum
Versio antiqua.
g* Mf.
Safigerm. i . In finem pro puero Domi-
ni David
,
qua: locutus eft
ad Dominum verba Canti-
ci hujus , in die, qua eripuit
eum Dominus de manu om-
nium
inimicorum ejus, &
de manu Saul , &. dixit :
XVII.
jjt. "r'v Iligam te Domine vir-
3lJ tus mea . 1 . firma-
HEBR.
Vulgata hod.
Vittorifervo Domini David
,
qua 1. In finem puero Domini David,
locutus efi Domino verba. Can-
tici hujus, indie, qua liberavit
eum Dominus de manu omnium
inimicorum fuorum, & de manu
Saul, & ait : XFIII.
qui locutus eft Domino verba
Cantici hujus , in die
,
qua eripuit
eum Dominus de manu omnium
inimicorum ejus , & de manu
Saul, & dixit : ( 2. Reg. 12. 2.)
XVII.
D
Ilizam te Domine fortitudo
Dominus petra mea
mea
D
Iligam te Domine fortitu-
do mea : 5. Dominus fir-
mentum meum , & refugium , & robur meum
, &
falvator meus :
mamentum meum
, &
refugium
& liberator meus
Deus meus adjutor meus
,
& fperabo in eum :
Protector meus, & cornu
falutis mex , adjutor meus.
4.
Laudans invocabo Do-
Deus meus
,
fortis mens
, &fpe~
rabo in eo :
Scutum meum
, &
cornu falu-
tis mea
,
fufceptor
meus.
Laudatum invocabo Dommum
,
& ab inimicis meis & ab inimicis meis falvus ero
falvus ero.
5.
Circumdederunt me ge-
meum , & liberator meus.
Deus meus adjutor meus , & fpe-
rabo in eum.
Proteftor meus , & cornu falu-
tis mea? , & fufceptor meus.
4. Laudans invocabo Dominum:
& ab inimicis meis falvus ero.
1
J.
Circumdederunt me funes mor- j. Circumdederunt me dolorec
me.
Funes inferi
circumdederunt me:
mitus mortis , & torrentes mi- tis
, &
torrentes diaboli terrucrunt mortis
: & torrentes iniquitatis con
quitatis conturbaverunt me.
6. Dolores inferni circum-
dederunt me : praevenerunt pravenermt me laquei mortis.
me laquei mortis.
7.
Et in tribulatione mea In tribulttione
mea invocabo
Not* ad Versionem
antiquam
1. Sic eft in Brev. Mozarab. deletis tamen vocibus
turbaverunt me.
6. Dolores inferni circumdede-
runt me : prsoccupaverunt me la-
quei mortis.
7. In tribulatione mea invoca-
feqq. pro, & ad Dominum , & omnium. Aug. in hunc Pf.
In finem puero Domini ipfi
David
,
qua locutus
eft
Domino ;
reliquaut in textu. Caffiod. Vulgata: fuffragatur , nifi quod
legit, ad Dominum, pro Domino. Pfalt. quoque Rom. Fabri ,
& Carnut. habent, qua locutus
eft;
Rom. Martianaei
,
qui
locutus
eft
ad Dominum qua eripuit eum Dominus de ma-
nu Saul
, tf
de manu omnium inimicor. ejus. Corb. hi
puero Domini, qua locutus
eft
Domino verba Cantici b,
de manu inimicorum ejus , Sec. ut fup. Gr. E15 to -rtxo; t
z/raiJl Kup/fc tw Accultf, a. saoamce tw Kvp!a> ita/juv tbi
tX$pu!r dvlx , K) ix.
X

'f
^ 2etM , &c. ut fup.
^. 2. Ita legit Auguft. in hunc Pf. &. epift. f
J.
to. 2.
col.
J}8.
b. cumS. Paulino , epilt. 23. p. i^i.a. necnon
Caffiod. & Anonymo apud S. Paulin. epilt. ad Marcell. to.
2. p. 4.
His accedunt Pfalt. Rom. Corb. Sc Mozarab. In
Gr. t%vi H't.
Auguft. in hunc Pf. to virtus mea , ita ex-
plicat, per quern fortis fum. Similiter Aucl. Comment, in
Reg. S. Eucherio falso afcripti
, p. 961. f.
if. 5. Auguft. in hunc PI. Domine firmamentnm meum,
f
refitg. meum , $ lib adjutor meus , tf
Jperabo cornu
falutis mea , > redemptor meus. Pfalt. Rom. Fabri , & Corb.
fijniliter habent in principio , Domini 1 iiewe meum
, poft
refugium ; 8c in fine , adjutor meus , abfque prseced. ?. In
Rom. Martianasi : Dominus
fi;
mamentum meum
, \$ refugium
meum adjutor meus, fperabo cornu falutis mea , adju-
tor meus. Item in Pfalt. Carnut. ficut apud Calfiod. in hunc
Pf. adjutor meus in fine , abfque praeced.
) ; quae con-
junftio etiam deeft in Brev. Mozar. ante verbumy/wvjio.
Pfeudo-Eucherius in Reg. p. 961. Domine
firm.
meum,$$
Gr. Knifes
In finem refitg
cornu falutis mea, ? liberator meus.
J
ujns ?(f.iuy.a fiV , h, nccrafvyvi pM ^8o{ (M > t;
ar-riwir/wp [tit.
ir. 4. Ita Aug. & Caffiod. cum veterib. Pfalt. quibus
confonat Grsccum , nili quod pro ab , habet s'x.
gr.
5. Ita Hilar, in Pf. 139.
col. 532. a. & Calfiod. in
hunc Pfal. cum Pfalt. Rom. Corb. Mediolan. & Carnut.
Auguft. veto in eund. Pf. habet , dolores mortis , &c. Gr.
dS"ltii $mcItv ; at in Miflali Rom. ad Introitum Domini-
cae Septuag. gemitus mortis.
t. 6. Concordant Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. ut Sc
Pfalt. Mediolan. Carnut. Corb. Mozar. & Rom.Fabri. In
Rom. Martianaei , i
pravenermit me. In Gr. irgylpZxcar jue
.
abfque praeced.
tf,
quod delet etiam Pfeudo-Euchetius in
Reg. p. 961. ante pravenerunt.
t. 7.
In principio fimilicer habetur
^
, ap. Caffiod. i^
LIBER
VutCATA HOD.
xi Dominum , & ad Deum mcum
clamavi :
Et exaudivit de templo fanfto
fuo vocem meam : & clamor meus
in confpedtu ejus, introivit in aures
ejus.
8. Commota eft, & contremuit
terra : fundamenta montium contur-
bata funt, & commota funt, ijuo-
niam iratus eft eis.
PSALMORUM.
HE BR.
Dominum, &ad Deum meum cla-
mabo :
Exaudiet de templo fanllo fuo
vocem mea?n,& clamor meus an-
Pfalm. XVII. im. AVii.
33
VePvSIO antiqua.
invocavi Dominum , & ad
Deum mcum clamavi
:
Et exaudivit tie templo fuo
vocem meam : & clamor
te faciem ejus , veniet m aures meus in confpeclu ejus , in-
ejus. troivit in aures ejus.
Commota eji
, &
contremuit ter- 8. Et commota eft , & con-
ra : & fundamenta montium con- tremuit terra : & fundamen-
cnjfa funt, & conquafiata funt
,
ta montium conturbata funt,
quoniam iratus
eft.
9. Afcendit fumus in ira ejus: & Afcendit fumus in furor ejus,
ignis a facie ejus exarlit : carbones & ignis ex ore ejus deverans : car-
fuccenfi Tunc ab eo.
10. Indinavir, ccelos , & def-
cendit : & caligo Tub pedibus ejus.
ones accenfi funt ab eo.
Inclinavit calos, & defcendit:
& caligo
fub pedibus ejus.
1 1 . Et afcendit fuper cherubim, Et afcendit fuper cherub , & vola-
volavit : volavit fuper pennas vit : ty volavit fuptr pennas venti. &
ventorum.
11. Et pofuit tenebras latibu Pofuit tenebras latibulumfuum
,
lum fuum , in circuitu ejus t3ber- in circuitu ejus tabemaculum ejus :
naculum ejus : tenebrofa aqua in tenebrofas aquas in nubibus aeris.
cubibus aeris.
15. Prs fulgore in confpeclu Pru< fulgore in confpeclu ejus nu-
ejus nubes tranlierunt, grando
, & bes tranfiemnt
,
grando
, & carbo-
carbones ignis.
14. Et intonuit de ccelo Domi-
nes ignis.
Et intonuit in cotlis Dominus
,
nus , <k AltiiTin.us dedit vocem
fuam : grando & carbones ignis.
1 5 . Et miiit fagittas fuas , &
& commota funt
,
quoniam
iratus eft eis Dominus.
9. Afcendit fumus in ira
ejus : & ignis a fide ejus exar-
defcit : carbones fuccenfi funt
abeo.
1 o. Et inclinavit ccelum
,
& defcendit : & caligo fub pe-
dibus ejus.
11. tt afcendit fuper che-
rubin
,
& volavit : volavit fu-
per pennas ventorum.
1 2. Et fe it tenebras latibu-
lum fuum , nubes ipfius tranf-
cucurrerunt : liberavit me de
inimicis potentibus. Incircui-
tum ejus tabemaculum ejus
:
tenebrofa aqua in nubibus ae-
ris.
1 3
.
Prae fulgore in ronfpec-
tu ejus nubes tranfierunt
,
grando, & carbones ignis.
14. Et intonuit e coelo Do-
& Altijfimus dedit vocem fuam : minus
,
& Altiflimus dedit
grandinem & carbones ignis. vocem fuam.
Et
mifit fagittas fuas , & diffi- 1
5 . Et mifit fagittas fuas , &
NoTjG ad Versionem antiquam.
lot; ficut Ambrof. de apol. Dav. col. 750. d. & CalTiod.
in hunc Pfal. Pfeudu-Eucherius in Reg. inclinavit ccelum
Ciaec. k. fnwif v'&cror' Aid. veio &C-mpl. ifavvc.
t invocavi
, Sec. aliubiautem non wWiiu: ri fanfto , port &. 11. Aug. Sc Caffiod. Vulgat* faveut , cum veterib.
plo. In Gr. lie : Kai cV t $-*lQtrcil /xi fitfxxMod^vr Pfalt. & Gr.
tf. iz. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. rurfus concinunc
cum Vulg. & Greco. Ap. Ambr. I. de Ifai. c. y. col.
367.
e. & in Pfal. 3c. &
45.
col.
772. f. 918. a. p.ior tantum
legitur verliculus : Pofuit tsnebrti! latibulumfuum. Unde
aucem duo fequences in textum inepfeiint, me later : pri-
mus enim ad if . 13. perrineie videtur , alrer ad "t . 18. qui
ult. rurfum inferitur infra, #. 20. tertuibatum quid potius
hie fuipicor in archerypo , a quo defcriprus eft Sangerm.
codex
, quam ut credam duos illos veriiculos piimitus illic
additos fuilfe ; maxime cum ira pcfr.i , fenfum interrurbent
nee aliubi reperiantur eo loci , neque in Crcis , neque in
Latinis. Brev. Moz. habet, in navibus aeris
,
pro in nubi-
bus , &c. led aperto mendo ; nam in Giaeco conftanter , It
IS", 13. Aug. in hunc Pf. addit ipfius , ad milts. Brev.
M02. loco tranfierunt , hab. tranjeurrerunt ; reliqua ur fup.
In Gr. Airy ii TmavyvfivS tyuiTtcr dirts .! rtpmai AihaBo
,
&c. Hilar, in Pf. 146. col.
579.
b. legir : Pra fulgore ejus
in cenjpeSu ejus nates tranfierunt. Caffiod. vero in eund.
Pf. Prctjulgora in confpetht ejus , &c. turn addit : J r.rftlqo-
ra , una pars orationis eft , id ejl , nominations pluraiis
, j
refponde' ad nubes
gj fenfts talis
eft
: Mix nubes
Jicut
in hoc acre tenebrojx , hoc
eft , obfeurx videntur ; ita in cotiP-
pecln Dei prxjttloorxpint , ubifempir Veritas patet : at haee
mera Cafliodoii conjeclura
, qu* nullius anriqu* Veriionis,
quud fertfarini, aur Ml*, auctorirare niritur.
)?.
14. Ita Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
Mediolan. Corb. Carnut. & Gikco; a quibus omnibus ab-
funt eo loci
,
grando
J
carbones ignis. De hoc etiam veifi-
culo Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. col. 61,1. b. hxz
habet : Et auxritis , cut Gr.ccns
ifium verfum fecundo non-
babeat , interpofitis dr.obus vtrjibtis : jed jciendnm , quia de
Hebra'ico , & de Theodotioms edilione tn LXX. Interpretibus
fub afterifco additum
fit.
t. 15. Ita Pfalt, Rom. cum Caffiod. in hunc Pfal. nifi
quod apud utrumque deefr. 5
initio , ("cut ante f-ly.ra.
In Corb. lie : Et m
fit
fagittas fuas , diffipavit eos :
& fntgit-
ra muhip'.tc,
%j
ttnturbavit eos. Apud Hilar, in Pf. 6j.
hunc Pf. & in Pfalt. Rom. ac Moz. In Corb. fie : Et in
prejfura mea invocabo Dom. Sec. Auguft. in eund. Pf. Ie?it
cum Pfeudo-Eucherio in z. Reg. p. 961. g. Et in prejfura
mea
lem
t
t'jCf'v &,. uKitev tx. tan aytx aV/? IctMijoil ai tic, ret arx
ci/f. Apud Hilar, in Pf.
143. col.
JJ3
d. Audivit de tcm-
flo fviilo fuo , Sec. ut fup.
tf . 8. Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfeudo-
Eucherio in Reg. p. 961. h. necnon Pfalt. Rom. Fabri, &
Corb. In Brev. Moz. iimiliter ponitur
^, amefnndameii-
ta, ut & in fine, Dens, hem in Gr. Kai ttJvtvin, k, e'e-
i&H-oc, cymQu m 7*
J;
tk $ffti>ia 0/; apylSm uv/o7r, S
to;. In Pfalt. Rom. Martiansei deeft
^ , ante fundamen-
tal est. ut fup. Apud Hilar, in Pf. 64. col. 166. d. e. Et
commota
eft, {$
intremuit terra :
ji fttndamen quoniam
iratus
eft
his : & in Pf.
143. col.
5^3.
d. Et commota
eft ,
$
contremuit
5 fundamenta , &c. Ap. Tichonium reg.
7.
col. 64. c. Fitiidamenta montium coniurb.funt ,c$
com-
mota funt ,
quon. iratus
eft
Dens.
y. 9.
Sic eft in Pfalt. Rom. Mediol. & Mozarab. ficut
ap. Auguft. in hunc Pf. at in Pfalt. Carnut. & Corb. ex-
ardefcet ; quibus du'-ibus furTragatur Hilar, in Pf. 6j. col.
191. d. nili quod unus Mf. Reg. hab. ibid, exardefcit : item
in Pf.
143.
col.
J56.
c. exardefcit ; at correclum eft exar-
defcet ex alio loco , nempe in Pf. 64. col. 166. d. e. ubi
iic Hilar, habet : Afcendit fumus ab ira ejus : c ignis a
facie ejus txardejeet : carbones accenjifunt ab eo. Nee illud ob-
ftat , quod eodem loco editi ferant exardefcit ; erenim male
,
ciim infra
, col. 167. b. rurfus legarur : Afcendit fumus ab
ira ejus ;{$ ignis a confpeilu ejus ardefcet : & fup.
p. 166.
f. fubnedtanrur ifta ab eodem Hilario : bifumo qui afcen-
dit ,
prateriti temporis res
eft
; in tgnc autem accendendo
, fu-
turi firnifitatio continetur ; qua: manifefto arguunt exardef-
cet , quod ipfe habet in Pf. 64. fup. cum Theodor. Attamen
Hilar, in Pf. 143. p. jy6". c. legit exardefcit, ut notavi
fupra. Pleude-Eucher. vero in z. Reg.
p. 961. g. exardef-
cet. In^Gr. iuett^*irwsij, at in edd. Ald.&Compl. xa-j-a-
^^7i'of7/- item fup. conftanter , cV c'pyri dvfit.
t. 10. Ira Aug. in hunc Pf. cum Pfal?. Corb. Sc Moz.
Concinit etiam Hilar, in Pfalm.
64. col. 166. d. nifi quod
tollit
tf , ante inclinavit : at in Pf. 143. col.
556. c. re-
tinct
, #
inclwavit. Pfalt. Rom, habet
, tf
inclinavit ex-
Ex
Mf.
Sangerm,
34
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XVII.
Versio antiqua. HE B R. VuiGATA HOD.
5* Mf.Sangerm. diffipavit eos: & fulgura mill- pavit eos : fulgura multifileAvit, diflipavit eos : fulgura multiplica-
tiplicavit, & cpnturbavit eos
1 6. Et paruerunt fontes
aquanim, &: revelata funtfun-
damenta orbis.terrae >
Ab increpatione tua Domi
vit , & conturbavit eos.
16. Et apparuerunt fontes aqua-
ejr conturbavit illos
Et apparuerunt efj'nfwncs aqua-
rum
, & revelata funt fundamen-
ta orbis,
Ab increpatione tua Domine
,
ne , ab infpiratione fpiritus ira: ab infpiratione fpiritus furoris tui.
tua?.
1
7. Mifit e fummo , <5c ac- Mifit de alto
, &
accepit me .-
cepit me : adfumpiit me de extrahet me de aquis multis.
multitudine aquanim.
18. Eripuit me deinimicis Liberavit me de inimico meo po-
meis fbrtilfimis , & ab his qui tentijjimo
, & de bis qui oderunt fortiffimis , & ab his qui oderunt
oderunt me : quia- COllfirmati me ; quoniam robuftiores me erant. me : quoniam confortati funt fuper
funt fuper me.
19. Pranenerunt me in die Pr&venerunt me in die
affliclio-
adflitationis mere: & fadus nis mca, cy-faclus
eft
Dominus
fir-
eft. Dominus protector mens, mamenium meum.
Et eduxit me in latitudinem : li-
berabit me
,
quoniam placui ei.
ruin
, & revelata funt fundamenta
orbis terrarum
;
Ab increpatione tua Domine
,
ab infpiratione fpiritus ira; tua.
i 7. Mifit de fummo
, & acce-
pit me : & affumplit me de aquis
multis.
1 8. Eripuit me de inimicis meis
me.
2.0. Et produxit me in lati-
tudinem : falvum me faciet
,
quoniam voluit me.
Liberavit me de inimicis
meis potentillimis ,. & ab his
qui oderunt me gratis.
2.\. Et retribuet mihi Do-
19. Prsvenerunt me in die af-
fliftionis meae : & fa&us eft Dominus
protector meus.
zo. Et eduxit me in latitudinem :
falvum me fecit
,
quoniam voluit
me.
Retribuit mihi Dominus fecun- 2 1 . Et retribuet mihi Dominus
munditiam manuum meant? red-
didit mihi
:
minus fecundum juftitiam dim
juftitiam meant : fecundum fecundum juftitiam meam : & fe-
me.im : & fecundum innocen-
tiam manuum rhearum retri-
buet mihi
:
22. Quia cuftodivi vias Do- J^uia cuftodivi vias Domini
,
mini , nee impie gefli a Deo & non egi impie a Deo meo.
meo.
2. j.
Quoniam omnia judi- Omnia enimjudicia ejus in conf-
cia ejus in conlpeclu meo funt: peclu meo
, cjr
pracepta ejus non
& juftitias ejus non repuli a amovt a me.
me.
2.4. Eteroimmaculatusco- Et
fui immaculatus cumeo, &
NotjE ad Versionem antiquam
cundum puritatem manuum mea-
rum retribuet mihi
:
22. Quia cuftodivi vias Domi-
ni
,
nee impie gefli a Deo meo.
25. Quoniam omnia judicia
ejus in confpeclu meo : & juftitias
ejus non repuli a me.
24. Et ero immaculatus cum eo:
col. 191. d. & in Pf. 116. col. 421. d. Mifit fagittas fnas ,
j diffipavit eos : &fulgura multipl. {$ conturb. eos. Similiter
hab. in Pf. 143.
col. 556. c. nili quod c\c\ct fuas ,
pofty7i-
gittas: at in Pf. 64. col. 166. e. leg.
Mifit fagittas fuas , tf
difperjit eos :
5
fulgura , &c. Aug. vero in hunc Pf. ita : Et
tnujit fagittas fuas , J
dtjperjit eos : & comfcationes multi-
flicavit
, J
conturbavit eos. Pfeudo-Eucherius in 2. Reg.
p. 962. e. Et emijit fagittas , tf
diffipavit eos : > cornfeatio-
nes multipl. &c. ut fup. Graece : Kal si,a.Trisii7-s sah , g, <;>c:/'f-
7Ti(.ii ivr&i' i) uszecKxc, rnSftvn , &c. In Mf. Alex, ac edd.
Aid. & Compl. deed *., ante liftneistrkt.
#. 16. Ml. Sangerm. ita fcriptum exhibet, parnnt tint,
vnendose ,
pro quo pofuiinus paruerunt. Auguft. in hunc
PI. Et apparuerunt fundamenta orbis terrarum, &c. ut
fup. Similiter in Plait. Rum. apparuerunt , ut & ap. Cafliod.
in eund. Pfalm. fed uterque habet cum Pfalt. Corb. or-
bis terra. In Gr. Kxi xyhucx.v a! ths otxx/nsmi Kv&z
>
Hi i/j.-iriiva^'jn;, &c. Brev. Moz. & ab infpiratione , &c.
t. 17. Sic habet Pfalt. Corb. Sic etiam Hilar, in Pf.
143.
col.
J56.
c. pofito ,ante afj'umpjit. Itidem in Pfalt. Rom.
excepto de
,
pro e. Item apud Auguft. Se Cafliod. in hunc
Pf. & ap. Pfeudo-Eucherium in 2. Reg. p. 962. fublato
i$ , ante ajfumpfit. In Brev. Moz. ita :
Mifit ex alto , f^ ac-
cepit me: ajpimpjit me de altjtudine aquanim. Graece ,'E^a-
570Mwr.
^. 18. Brev. Moz. hab. Eripiet me de , Sec. ut fup. Hi-
lar, in Pf. 143. col.
JJ6".
c. Eripnit me de , Sec. Auguft.
in hunc Pf. cum Pfeudp-Eucher. in 2. Reg. p. 962. Emit
me ;'& infra ,
quoniam confortati funt, &c. In Gr. 'Pvcsra!
(t; ei, s'/^foiv f*v AuvxtcHv , *. in ii oti =Vfp;w
'
v.q:>.v , Sec.
f. 19. Augufl:. in hunc Pf. cum Pfeudo-Eucherio in 2.
Reg. p. 962. Pravenerunt me in die ajfliilionis mete :
&
faRus e[i Dominus frmatnentum meum. Cafliod. cum vet.
Pfalt. Vulgatas conlonat. In Gr. lie : Ilrpipbaiiv /j.s a vi/j.e-
f
nouiutssui /XU' i).....drTiSYiex-,tia.f4is. Symm. loco nax.u
r
.oii,
hab. rJtjx.f7fj:pla.z.
It. 20. Similiter habet Cafliod. in hunc Pf. Et produxit
fne in latitudinem. Brev. Moz. in Lttitndine ; mox ita : libe-
ravit me
, quoniam voluit me ; nee ipfum , nee Cafliodorus
jddunt plura. In Pfalr. Corb. lie ; Et eduxit me m latitu-
dinem : falvum mefaciet ,
quoniam voluit me : turn fequirur
intervallum , lineis duabtis furficiens. Apud Aug. in eund.
Pf. fie : Et eduxit me in latitudinem : emit me
,
quoniam vo-
luit me : turn addit : Antequam ilium ego vellem , eruit me
ab inimicis meis potentiffimis ,
qui mibi invidebnnt jam volen-
ti earn ; $$ ab bis qui oderunt me
,
quia volo eum : quas fa-
ns indicant fubnexos in Mf. Germ, verficulos duos
, pariter
exflitifle in codice Auguftini: & veto etiamnum legumur
in Pfalt. Camut. nempe fie : Salvum mefaciet , quo, voluit
me. Eripuit me de inimicis meis fortiffimis , tf
ab bis qui ode-
runt me i ut fupra if. 18. Similiter habet Pfeudo-Eucher.
in 2. Reg. p. 962. Et eduxit me in latitud. eruit me
, quou.
voluit me. Emit me de inimicis meis potentiffimis
, tf
ab bis
qui oderunt me. At neque in Pfalt. Rom. neque in veteri-
bus aliis , hoc additamentum reperitur. In Graeco etiam
edit. Rom. nulla alia funt
,
praster feqq. Kxl t%iyctrye pt e";
TrxxTi/c-fio'r' ptCETa/jUE, o't/ ihhws p.s. Solus Ml. Alex, hsc
addit : 'Vutelct! f*e ii, t^pcei pt\i c\imrur , k. in. tuv jj.mf!w
t.
21. Ita Pfalt. Corb. cum Rem. Martiantei. Mozar.
habet initio , & in fine , retribuit ; fed innoceriliam , ut fup.
Similiter in Pfalr. Rom. Fabri. Apud Auguft. in eund. Pf.
Et retribuet mibi fecundum puritatem manuum, Sec. ut
in Vulg. Ap. Cafliod. fecundum inhocentiam , Sec. Pfeudo-
Eucherius in 2. Reg. p. 962. lie habet : Et retribuet mihi
Dom. fecund, jnfiti.im bona voluntatis :
tf
fecund, purita-
tem manuum, Sec. Giasc. Kal a.rra.-woSut\ /j.ci xa7a ivt*
xctCaJOT/a to)V MTcnroJ aei fi'.i.
*\ 22. Ita Aug. & Cafliod. cum vet. Pfalr. Se Grasco.
fr. 23. Sic eft" in Pfalt. Corb. Brev. vero Moz. addit
femper , vevbo funt
; Se loco repuli a me, habet repulii me.
Cafliod. in hunc Pf. fimiliter leg. funt femper , cum Aug.
edd. fed in Mfs. melioris not* ibid. Cmpliciter , in confpec-
tu meo /nut, Sec. ut in Vulg. In Pfalt. Mediolan. ac Rom.
Fabri , funtfemper , ficut ap. Pfeudo-Eucher. in 2. Reg.
p.
962. Itidem in Rom. Martianxi , nili quod hab.
juftitiam
ejus , non juftitias.
Grasc. "On -Tio.na. iiuvm fiy i. Tit
AinttiujuctToc. ai.'T? fc*
direzMur V t'fiS' in edit. Compl.
Vffnoa.
-fr. 24. Aug. in hunc Pf. hab. cum Pfalt. Rom. Fabri
,
& Vulg. immaculatus cum eo, Cafliod. vero in eund, Pf,
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XVII.
VUIGATA HOD.
& obfervabo me ab iniquitate mea.
2 ? . Et retribuet mihi Dominus
fecundum juftitiam meam , & fe-
cundiim puritatem manuum mea-
rum in confpe&u oculorum ejus.
2.6. Cum fanfto fanftus eris , &
cum viro innocente innocens eris
:
17. Et cum elefto eledtus eris
:
Sc cum perverfo perverteris.
18. Quoniam tu populum hu-
milem falvum facies : & oculos fu-
perborum humiliabis.
2.
9 . Quoniam tu illuminas lucer-
nam meam Domine : Deus meus i!-
lumina tenebras meas.
3 o. Quoniam in te eripiar a ten-
tatione, & in Deo meo tranfgrediar
murum.
3 1 . Deus meus impolluta via
ejus : eloquia Domini igne exami-
nata : protector eft omnium fperan-
tium in fe.
3
2 . Quoniam quis Deus prater
Dominum > aut quis Deus prater
Deum noftrum ?
3 3
. Deus qui praecinxit me vir
35
2. Reg.
22.
34.
HE B R.
cuftodivi me ab iniquitate mea.
VepvSio antiqua.
ram eo : & obfervabo ab ini-
quitate mea.
Etreftituet mihi Dominusfecun- 25. Et retribuet mihi Domi-
ditm juftitiam meam : fecundum nus fecundum juflitiam meam:
mundittam manuum mearum in & fecundum innocentiam ma-
confpeclu oculorum ejus.
Cum fanclo fanclus eris : cum
viro innocente innocenter ages.
Cum eleclo eleclus eris
, cjr cum
perverfo fubverteris.
J>)uia tu populum pauperem
fal-
nuum mearum retribuet mihi
in confpeclu oculorum ejus.
2.6. Cum fan&o fanchis
eris, & cum viro innocente
innocens eris
:
27. Et cum electo cleft us
eris : & cum perverfo fubver-
teris.
28. Quoniam tu populum
vabis
, & oculos excelfos bumilia- humilem falvum facies : &
bis. oculos fuperborum humilia-
bis.
29. Quoniam tu inluminas
lucernam meam Domine
:
Deus meus inlumina tenebras
meas.
Quoniam a te eripiar
)uia tu illuminabis lucernam
meam : Domine Deus meus illuf-
trabis tenebram meam.
In te enim curro accinclus
, cr
in Deo meo tranjiliam murum. a tentatione, & in Deo meo
tranfgrediar murum.
Deus immaculata via ejus : elo-
3
1 . Deus meus impolluta
quium Domini examinatum : feu- via ejus : eloquia Domini igne
turn
eft
omnium fperantium infe. examinata : proteclor eft om-
nium fperantium in fe.
Quoniam quis
eft
Deus prater 32. Quoniam quis Deus
Dominum ? & quis fonts prater prazter Dominum ? & quis
Deum noftrum ? Deus prauer Deum noftrum ?
Deus qui accingit me fortitu-
_
33. Deus qui prxcinxit m
tute : & pofuit immaculatam viam dine , cjr pofuit immaculatatnviam virtutem : & poluit immacu-
meam. meam: latam viam meam.
34.
Qui perfecit pedes meos Coaquans pedes meos cervis
, & 34.
Qui perficit pedes meos
tanquam cervorum
, & fuper ex- fuper excelfameaftatuens me : tanquam cervi , &. fuper ex-
celfa ftatuens me. celfa ftatuit me.
N o t jE ad Versionem antiquam.
adv. Marc. p. 800. b. ita : Cum juflo juflus eris :
tf
cum
perv. perverteris : Si 1. de exhort, caftit. p. 942. c. Et cum
elello eleclus eris. Cypr. 1. 3. Teftim. p. 326. c. innocent
eris :
tf
cum perverfo perverfus eris. Similiter apud Ambr.
epift. 27. to. 2. col. 899. e. perverfus eris. Ap. Hilar, in
Pf. 120. col. 381. 3.. fundus eris :$ cum perv. perverteris.
In Gr. Kai fitid tKMnv ix.hix.Tc; say
, ^uet* j/jsCa? A;-
sfHw-
"f. 28. Accinunt Aug. Cafliod. & al. una cum Grsco.
't . 29. Auguft. in hunc Pf. bis legit illuminabis , loco
inluminas, 8c inlumina. Vigil. Tapf. 1. conr. Varim.
p.
7JI. b. initio tantum hab. illuminabis ; Pfeudo-Eucher.
vero in 2. Reg. p. 963. fub finem, loco inlumina. Ambr.
!. de bon. mort. c. 9. col. 406. e. Quoniam tu illuminas
,
&c. ut in Vulg. Similiter CafTiod. cum vet. Pfalt. unum
tamen Corb. habet : Quoniam tu inluminans , Sec. In Gr.
bis > (puTii?;.
f. 30. Ita legit CafTiod. in hunc Pf. cum Brev. Moz.
& Pfalt. Rom. Fabri. Similiter Pfeudo-Eucher. in 2. Reg.
p. 963. Auguft. vero in eund. Pf. ita : Qtioniama te eruar
A tentatione , &c. iic etiam 1. il. de Trin. to. 8. col. 916".
c. nifi quod add'u
, fperans tranfgrediar , &c. plures tamen
Mfs. ibid, omittunc verbum fperans, quod etiam abeft a
Graeco. Pfalt. Rom. Martianffi hab. Quoniam in te eripiar
,
cGr.'OT) it (\\
f
v&yOL/ixt , Sec.
't. 31. A Mf. Sangerm. ipfo initio abeft Deus, fed
aperto mendo. Auguft. in hunc Pf. & Pfeudo-Eucher. in
2. Reg. p. 963. legunt : Deus meus , immaculata efi via ejus
,
&c. ut fupra. Similiter in Brev. Moz. immaculata via ejus
;
at in fine , in turn ,
pro in
Je.
InGraeco :0 ;c; /4% a/nw
UK n iSlc, jut?, &c. ultimoque , inr civtov.
It . 32. Sic ap. Aug. in hunc Pf.
>
quis Deus ; in Pfalr.
Rom. & al. aut quis ; in Graco , xal ti's 0fo; , &c. ut fup.
Pfeudo-Eucher. in 2. Reg.
p. 963. legit :
j
quis Deus prx-
ter Dominum noflrum ?
Tfr .
33.
Sic in Pfalt. Rom. Martiansei , & Corb. In Rom.
vero Fabri , virtute , ficut apud Aug. & S. Paulinum, epift.
23. p. I
3 J.
b. In Gr. 'O to;
0'
inetfamuw ^ Avtapiv , &c.
t. 34.
Sic in Pfalt. Rom. Martiansi ad verbum ; ut &
in Corb. & apud CafTiod. in hunc Pf. necnon ap. S. Pau-
linum, epift. 23. p. J
3 J.
b. Wii quod habent omnes per-
E ij
A D
cum Rom. Martianasi , coram eo. In omnibus conftanter ,
obfervabo me. In Pfalt. Corb. cum eo ^ obfervabo ab
,
&c. Pfeudo-Eucher. in 2. Reg. p. 962. Et ero immacul.
coram eo : 5 cuflodiam me ab iniq. mea. S. Bened. Reg. c.
7. Tunc ero immaculatus coram eo ,/i objervavera me ab , &c.
Gr. Ka] liofiat ^uwfio; /hit oivtv' k, if>vhxi,t/j.at d-iro tu; , &c.
~fr. 25. Sic eft in Pfalt. Corb. ad verbum. Mozarab. in
principio habet retribuit , cum his , fecunilim innocentiam
manuum , &c. Auguft. in hunc Pf. Et retribuet
y? fe-
cundum puritatem , Sec. CafTiod. in eund. Pf. cum Pfalt.
Rom. Et retribuet
^fecundum innocentiam , Sec. fed non
repetitur hie , retribuet mihi
,
poft vocem mearum
,
ptasier-
quam in Pfalt. Corb. & apud Pfeudo-Eucher. in 2. Reg.
p. 962. In Mf. Sangerm. fcriptum erat ibid, retribue , fed
aperto mendo , quod fuftulimus. In Gr. Ka! oonairolii-
04 not *. x.a.Ta. thv xa6aioTHTa Toiy yjipui /M itwwtoY ,
&c. fed in Mf. Alex, iterum , a.novJto<fmi pot hi-Jtioy , Sec.
ut in Lat. fup.
#.
26. In Mf. Germ, ita corrupte legitur , innocente in-
nocente inn , cujus loco pofuimus , innocente innocens eris
,
mi legunt Aug. & CafTiod. in hunc Pf. cum veterib. Pfalt.
Similiter hab. Tertull. 1. de pudicit. p. 1011. a. Cumfanc-
to fanclus eris
, tf
cum viro innoc. &c. at 1. de exhort, ad
caftit. p. 942, c. ita : Cum Janfto Jantlifcaberis ,
tf
cum vi-
ro innoc. &c. Cypr. 1. 3. Teftimon. p. 326. c. Cum jujlo
jujlificaberis , tf
c""> viro innoc. Sec. Hilar, in Pf. 120.
col. 381. a. Cum fanclo fanclus eris, ^ cum perverfo perv.
&c. omiiTis intermediis. Similiter Ambr. 1. 1. de Abr. c.
9. to. 1. col. 309. b. & epift. 27. to. 2. col. 899. e. &
1. 1. offic. col.
4J.
c. at I. de bon. mott. c. 9. p. 406. e.
verficulos ita perturbatos exhibet : Cum fanclo fanclus eris,
%> cum eleclo eleclus eris : ) cum perverfo perverfus eris
, $$
cum innocente innocens eris. In Gr. fie : Meto" only owa-
Qwsn
[
Aid. ScCompI. occ; e>w]
j,
/j.ito\ dvj/io; 6cJk a6ae>;
I'oji.
#. 27. Ita Brev. Moz. hab. cum Pfalt. Rom. Corb. 8c
Mediolan. Sic etiam Caffiod. in hunc Pf. ac in Pf. it.
p.
87. c. cum Auct. 1. ad virg. devot. ap. Ambr. p. 366. f.
& Pfeudo-Eucherio in 2. Reg. p. 963. Tertul. vero , 1. de
pudic.
p. ion. a. & Aug. in hunc Pf. fie : Et cum eleclo
letlus eris:
#
cum perv. perverfus ins, Idem TcrwU. 1,
J.
Tom. J/.
Ix
Mf.
Stwgermi
Ex it/. Sangirm,
56
LIBER
Versio antiqua.
35.
Qui docet manusmeas
in pradium : & pofuifti ut ar-
cum xreum , brachia mea.
36.
Et dedifti mihi protec-
tionem falutis mece : 6c dex-
tera tila fufcepit mc :
Et difciplina tua ipfa doce-
bir me.
37.
Dilatafti greffus meos
fubtus me : & non funt irifir-
mata veftigia mea.
38.
Perfequar inimicos
meOs , & comprehendam eos
:
& non convertar donee defi-
ciant.
39.
Confiigam illos, nee
poterunt ftare : cadent fub pe-
cibus meis.
40.
Et praxinxifti me virtu-
tem ad bellum : fubplantafti
infurgentes in me fubtus me.
4.1. Et inimicorum meo-
rum dedifti mihi dorfum , <5c
odientes me difperdidifti.
42. Clamaverunt, necerat
qui falvos faceret; ad Domi-
num , nee exaiidivit eos.
PSALMORUM.
HEB R.
Docens manusmeas adprtlium,
Pfalm. XVII.
(.3. Et comminuam illos,
ut pulverem ante faciem ven-
ti : ut lutum platearum delebo jtciam eos.
eos.
& componens quafi arcum arcum
brachia mea.
Dedifti mihi dypcttmfalutis tux
,
& dextera tua confortavtt mc
;
Et manfuetudo tux tnultipli-
cavit me.
Dilatabis grejfum meum fubtus
me
, & non deficient tali met.
Perfequar inimicos meos cjr ap-
prehendam
, & 'ton revertar donee
confumam eos.
Cadam eos, & non poteruntfur-
gere : cadentfub
pedibus meis.
Et accinxifti me fortitudine ad
prdium : incurvabis lefiftemesmihi
fub me.
Inimicorum meorum dedifti mihi
dorfum , & odientes me difperdidif-
ti.
Clamabunt, & non eritquifal-
vet ; ad Dominant
, & non exatt-
dtet eos.
Delebo eos ut pulverem ante
fa-
ciem venti : ut lutum platearum pro-
VuiGATA HOD.
3 5 . Qui docet manus meas ad 2. Kfj.
pralium : & pofuifti ut arcum
2i
' 35*
rereum , brachia mea.
36. Et dedifti mihi protedtio-
nem falutis tua: : & dextera tua
fufcepit me :
Et difciplina tua correxit me in
finem , & difciplina tua ipfa me do-
cebit.
37.
Dilatafti greffus meos fub-
tus me : & non funt intirmata vefti-
gia mea.
3 8. Perfequar inimicos meos , &
comprehendam illos : & non con-
vertar donee derkiant.
3
9. Confringam illos , nee pote-
runt ftare : cadent fubtus pedes
meos.
40. Et pnecinxifti me virtute ad
bellum : & fupplantafti infurgentes
in me fubtus me.
41. Et inimicos meos dedifti
mihi dorfum , & odientes me dif-
perdidifti.
41. Clamaverunt , nee erat qui
falvos faceret ; ad Dominum
, nee
exaudivit eos.
43.
Et comminuam eos , ut pul-
verem ante faciem venti : ut lutum
platearum delebo eos.
fecit , cum Pfalt. Rom. Fabri. Idem vero S. Paulinus , ep.
9.
p. 4?. a. (ic legit : Perficiet pedes noftros Jicut cervi
, 5
J11-
per excelfa fl.ittiet Aos : ar epift. 2 I . p. n
J.
c. Pedes tanqttam
cervi perfectfti.
Auguft. in hunt Pf. Qui perfecit tanq.
cervi,
&fop
ftatuet me. In Pfalt. Mcdiulan. & Carnut.
conftanter cervi ; & in Mozarab. flattut me. Similiter ap.
Pfeudo-Eucher. in 2. Reg. p. 963.
Attamen Hieronymus
epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. col. 631. b. ad hoc, cervo-
rum , dicit : Scribitis in Grxco inveniri , cJssi fWpfc , id
eft ,
tanquam cervi ,
jingularem utimernm pro ptrira/i ; fed in
Hebrxo plurahs niimer/ts
eft
, chaialoth ; 5
(mines Interpretes
plttralem niimemm trailftttler tent. In edit, tamen Rom. &
alibi conftanter
:'0 narapTi^o/ucv^i; ris iroS~a.c, fiv ain't th&tpv,
i, sVI to v^y-ho. ifSv /us. Sulus Ml". Alex. hab. sWjt;, &
Aquila,
j,
s'tti to. v-\i;j.y.ra. nx nS<; /hi.
#.
35.
Auguft. in hunc Pf. leg. ad prxlium; duo tamen
Mfs. ferunt ibid, in prxlium , alii pleiique, in prxlio. Caf-
Yiod. in eund. Pf. hab. ad prklium; deinde,
$5
pofuit ut
arcum, &c. Sic etiam in Brev. Moz. & Pfalt. Rom. Mar-
tianaci. In Rom. vero Fabri, f$ pofuit arcum, &c. Apud
Hilar, in Pf. 143. p.
5 J
3. d. & in Pfalt. Corb. (ic : Q?u do-
tes mantis trieas in prxlium :
? pofuifti
ut arcum , &c. Gr.
AjJaocnK '? iroMfitof Ktia Tcifit , &c. Compl. eCeto.
ir. 36.
Itidem in Pfalt. Coib. & Rom. Fabri, niii quod
in fine habetur, me docebit. In Rom. Martianxi , falutis tux,
& me docebit , ut & ap. CalTiod. in hunc Pf. in fingulis au-
tem non legunrur pluva , nee etiam in Pfalt. Carnut. Se-
cus in Mozarab. in quo fie : Et difciplina tua ipfa me doce-
bit : )
doilrina tua diriget me ufque in finem. Similiter ap.
Vigil. Tapf. 1. cont. Varim. p. 750. f. excepto uno ufque ,
quod deelt. In Pfalt. Mediol. ftabilivit me in finem.
Aug.
Not* ad Versionem antiquam.
Qy
d.vTr\ fit Atfafy, h/ct/ovo; is'iv wit] t?, Ka\ 11 /Tfiot
(\ diapiuc; ftt efc t<mc.. In Hexapl. deeft .'; t/^o;.
t. 37. Auguft. in liunc Pf. legufubter me, Gr. Ctto-
>itt.Tjl f4V.
It. 38. Ita Auguft. in hunc Pf. cum vet. Pfalt. ni ex-
cipias illos , pro eos. Brev. Moz. hab. 2 non revertar do-
nee , &c. Gr. K) x. cartirejeipuijc/uat. Pfeudo-Eucher. in 2.
Reg. p. 963. Perfequar inimicos meos
, Q comprimam illos
,
&c. ut in Vulg. Gr. k. y.aTtw'-jo^i/i , &c.
J^. 39.
Pfalt. Rom. & Carnut. antiqua manu correftum :
Afftigam
illos , nee poterunt , &c. ut in Vulg. Similiter Caf-
fiod. in hunc Pf. cum hoc
,
jub pedibus meis. Aug. in eund.
PC. Confringam illos, nee poterunt , Sec. ut in Vulg. Brev.
Moz. nee potuerunt. Plait. Corb. Confringam illos , nee pote-
runt cad. fub
pedibus meis. Gr.
'
h.nh^i-\w di/rii,^
&'
/4%
i^utuilai iiw t; iro/tt5 /Mf.
"&. 40. Brev. Moz. ipfo initio tollit
tf , nee hab. ante
fupplantafti ; addit vero omnes infurgentes , &c. Similiter in
Pialt. Rom. Fabri , Carnut. & Mediul. fupplantafti omnes
,
abfque praeced. > ,
quod ult. etiam tollunt Aug. & Caf-
fiod. in hunc Pf. cum voce omnes. In Pfalr. Rom. Martia-
na;i , & Corb. Et prxcinxifti me virtutern ad bellum : fuppl.
omnes fubtus me: Auguft. cum Pfeudo-Eucherio in 2.
Reg. fv.bter me. In Gr. Kal TrtciE^aca; /y.s Avtv/niv it's iro-
*;,u:y QvvittoJ mas wccr/ct$ tK uirox.tt.TOi fit . Hieron. ep.
ad Sun. & Fretel. to. 2. col. 631. c. ad hoc, infurgentes
,
ait : In Grxco plus invenijfevos dtcitis , omnes infurgentes
;
fed omnes , additum
eft.
tf. 41. Ita Brev. Moz. cum Pfalt. Rom. & CalTiod. in
hunc Pf. at Aug. in eund. cum Pfeudo-Eucher. in 2. Reg.
Et inimicos meos dedifti mihi dorfum , & odio babentes me
in eund. Pf. fie hab. Et dedifti mihi protect, falutis mcx difperdidifti. In Gr. Kal rii sy$pii y.H ilanuts pot vZrov
,
fufcepit me : ^ difciplina tua me direxit in finem : & difci
pli/ia tua ipfa
me docebit. Notant tamen editores noftri BB.
ocfo Mfs. ibid, habere falutis tux , non mex : unde Hieron.
ep. ad Sun.& Fretel. to. 2. col. 631. b. ita fcribit : In Grxco
vos legijje dixiftis , th; Wufi'5
W, id
eft , falutis mea:
; fed
in Hebrxo , Iefacha , falutis tax Jignificat , non mea;; quod
s$ omnes Interpretcs tranftulernnt. Pfeudo-Eucher. in 2. Reg.
p. 963.
ita: Et dedifti mihi protect, falutis tux
J
difci-
plina tua direxit me in finem : & difciplina tua , &c. ut in
Vulg. Edit. Rom. LXX. fert (\lvf[xr, pM ; in editt. vero
Aid. & Compl. deeft jm; mox ita in Rom. i, v A^td
(\
vt)t7e>.a..i
c
e/?>al*To fits' Kj n irettJ si a (_' afaj/)Bcuos pc tte, tiwc; K. m
naiS'tix Qn aluri pi AtJ~ai,i. Verum hie ult. verficulus ci-
tatur in ' H.a.irM'ii; ex Theodot. ut notatur in cod.Cuislin.
IX, vel X. facculi : 5c vero ita in Sc-hol. tb , Kcei n' irmJiia
Tie, /J.tdts rr a.c, /ue z^whJsotvMc,.
"t . 42. Ita leg. Hilarius in Pf. 143.
col.
J^.
e. necnori
Aug.&Caffiod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt. & Gr. Pfeudo-
Eucherius veto in 2. Reg. p. 963. ita : Clamabunt , net erit
qui fal'jum faciat ; ad Dominum , nee exandiet eos.
#".
43.
Sic Hilar, in Pf. 1. col. 23. & in Pf.
143. col.
5^3.
e. Item Auguft. in hunc Pf. fed Mfs. xi. hab. ibid.
juxtafaciem venti. Ita quuque Pfeudu-Eucher. in 2. Reg.
p. 963.
Cafiiodor. veto cum vet. Pfalt. ante faciem, Sec.
Ambr. in Pf. 1. to. I. col.
7J9.
d. Comminuam eos an-
tefaciem venli , $ ut lutum , &c. at inf. in Pf.
3 J.
col. 76
J.
d. ut lutum. Item Anon, apud ipfum , to. 2. col. 4. d.
Grsec. Kai KiTrlvtu wri; xt itfofwaov M;pt\s' u(
vntMt > &c.
LIBER
VUIGATA HOD.
44.
Eripies mede contradictio-
nibus populi : continues me in ca-
put gentium.
4 S
. Populus
,
quern non cogno-
vi , fervivit milii : in audicu auris
obedivit mihi.
46. Filiialieni mentiti funt milii
,
filii alieni inveterati funt, & clau-
dicaverunt a femitis fuis.
PSALMORUM.
HE B R.
Salvabis me a contradiclionibus
populi : ponesm e in Caput gentium.
Pfalm. XVIII.
37
Veksio a n t i o u a.
44.
Eripies me de contra- Ex
Mf.
Sanger.
di&ionibus populi : confinues
me in caput gentium.
45.
*
Populus, quern non *
M/.Popnlum,
cognovi , fervivit mihi : ad au-
ditum auris obaudivit mihi.
46. Filii alieni mentiti funt
%,-Reg
22.49.
ij.9.
ropulus
,
quern ignoravi
, ferviet
mihi : auditione amis obaudict
mihi.
Filii alieni mentientur mihi :
filii alieni dcfluent
, & contrahen- mihi : filii alieni inveterave-
turin angufliis fuis. runt, & claudicaverunt a fe-
mitis fuis.
Vivit Dominus
, & bcnediclus
47. Vivit Dominus , & be-
Deus mens
, & exaltabitur Dens nedlftus Deus meus
, & exal-
falutismea. tetur Deus lalutis mex.
Deus quidas vindiclas mihi,
& 48.
Deus qui das vindictam
Sc fubdis populos fub me
,
li- congregas populos fub me ; quifer- mini , & fubdidifti populos fub
me, liberator meus Dominus
de gentibus iracundis.
47. Vivit Dominus, & benedic-
tus Deui meus , & exaltetur Deus
falutis mex.
48. Deus qui das vindi&as mi-
lii , 6
berator meus de inimicis meis ira-
cundis.
49.
Et ab infurgentibus in me
exaltabis me : a viro iniquo eripies
me.
Jbi/.to. fo. Propterea confitebor tibi in
Rom. nationious Domine : & nomini tuo
pfalmum dicam.
5 1 . Magniticans falutes regis
vas me ab inimicis meis
,
Et a refifientibus mihi elevas
me , a viro iniquo liberabis me.
49.
Ab infurgentibus in me
exaltabis me : a viro iniquo
eripies me.
50. Propterea confitebor
tibi in gentibus Domine : &
pfalmum dicam nomini tuo.
51. Magnificans falutarem
Propterea confitebor tibi in gen-
tibus Domine
, & nomini tuo can-
tabo :
Magnifcanti falutes regis fui
,
ejus
, & faciens mifericordiam
& facienti mifericordiam Chrifto regis ipfius
,
& faciens miferi-
chrifto fuo David , & femini ejus fuo , David
& femini ejus ufque cordiam chrifto fuo David
,
ufque in fsculum. in sternum. & femini ejus in faxulum.
Noi ad Versionem antiquam.
tf.44. Siciterum Hilar, in Pf. 143.
col.
553.
e. & Caf-
fiod. cum vet. Plait. Auguft. veio in hunc Pf. cum Pfeu-
do-Eucher. in 2. Reg. Ernes me de , &c. Gr. '?vial f*s it,
ttrriM-yi-ov , &c. Symm. 'Pi/oil jus oltto , &c. Auguft. 1. 17.
de civicate Dei, c. 16. to. 7. col.
479.
d. legit ut fup.
fonftitues me in caput gentium; at ibi Mfs. habent in ca-
fite : Cypr. 1. 1. Teftim.
p. 281. a. & Ladt. 1. 4. Inftit.
c. II. p. 575.
conftanter, in caput; e Gr. e/'; xsfaM(.
tf. 45.
Tertul. adv. Jud. c. 3. p. 1 37. b. Populus, quern
tioii noveram
, fervivit mihi : in auditu auris obedivit mihi.
Itidem Cypr. 1. 1. Teftim. p. 281. a. hoc excepto
,
quern
non cognovi. La&ant. 1. 4. Inftii. c. 11. p.
J75.
Populus
,
quern non cognovi
,
jerviet mihi. Sic etiam Ffeudo-Eucher.
in 2. Reg. fed addlt : in obaniitu amis obaudivit mihi. Hi*
Jar. in Pf. 1. col. 14. c. & in Pf.
143. col.
555.
e. cum
Plait. Corb. Pepnlus
,
qnem non cognovi
, fervivit mihi : ad
auditum amis obaudivit mihi. Similiter hab. Auguft. in
hunc Pf. exceptis his , in obaudttu auris obedivit mihi ; at
Rom. nunc legitur , 0Q10; /m ; at in edd. Aid. 5c Comp!.
deeft /m.
t. 48. Ita fert Pfalt. Rom. cum Carnut. Sic etiam irt
Mediolan. & apud Caffiod. in hunc Pf. detracta tantum
voce Dominus ; tres etiam Mfs. Caffiod. habent fubdis ,
non Iubdidifti. Brev. Moz. ita : Deus qui das vindidas mi-
b* > C fubdidifli populos Jnb me, liberator meus de gentibut
iracundis. Auguft. in eund. Pf. nil differt a Vulg. In Gr.
'O &sU J'lJ'ti sx.Jix.wici; efttrii >u i/Vo-raj;*? >aks i/V f',Kf ,
purn? ims e| lykfav Spyhav. De his autem , liberator meus
de gentibus iracundis , Hieion. ep. ad Sun. & Fretel. to.
2. col. 631. c. ita dilferit : hi Graco inveniffe vos dicitis
,
ab inimicis meis fortibus
, five potentibus
; 5^
quia feme)
veritati jludemus
, fi
quid vel tranferentis
Jeflinatione , vel
fcribemium vitio depravatum efl ,fimpltciter coufiteri & emen-
dare debemus : in tiebrao nihil aliud habet niji hoc , libera-
tor meus ab inimicis meis : LXX. autem iracundis addide-
runt ; tf
pro gentibus
, tarn in Ihbrxo
, qu.im in cunSis
I. 17. de civit. Dei, to.
7.
col.
479.
d. obaudivit mihi. Interpretilus , inimici pofiti funt; ^ miror qnomodo pro
Item ap. Caffiod. in eund. Pf. & in Breviar. Moz. nifi inimicis, gentes mittata fitit.
quod apud utrumque deeft in , ante vocem obauditn.
In Pfalt. Rom. limiliter obauditn, abfque prasced. in; at
legitur obedivit. Apud Auct. 1. de promilf.
p. 3. col. 184.
in obauditn auris obaudivit mihi. In Graeco , Ana; , o'V a'x.
iyv&Vf slbMvs; /uot' iiq duottt aria tVn'ictc;' fioi , Mf. Alex.
sTtuy.tGac.
#. 46. Ita legunt Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Moz. Corb. & Rom. Concinunt pariter Hilar, in Pf.
143. col.
5:58. d. & Hieron. in Ifai. c. 25. & 60. to.
3.
col. 214. a. &
44J.
b. Hieron. priori loco habet, in
fe-
mitis fuis. Ap. Iren. 1. 4. p. 288. e. priors tantum exftant
:
Filii alieni mentiti funt mihi. Similiter ap. Ambrof. in Pf.
J 18. to. I. col. 1 102. f. In Gr. "T/ol Wrpjo/... vto] a*-
t,0TA0l ZTCt>a!u%WSXY , K) t"X_j)*Ol)l 0.1 O.TT0 T , &C.
#".47. Accinunt Auguft. & Caffiod. cum Pfalt. Rom.
Martianaei : in Rom. Fabri , deeft meus
, poft Dens ; de quo
Hieron. epift. ad Sun.&Fretel. to. 2. col. 631. c. ita fcri-
bit : Dicitis in Greco non haberi meus , quod non fub ajle-
tifco , fed ab ipfis LXX. de Hebrciica veritate translatum
efl ;
$$ cunili Interpretes in hac parte confentiunt. In ed. etiam
49.
Ita Pfalt. Corb. Auguft. etiam cum Pfeudo-Eu-
in 2. Reg. tollit
tf
in principio
, una cum Gr. at
legit in fine, erues me; Ffeudo-Eucher. eripe me;
t
cher
Aug
Gr. funri |f.
t. 50. Ita Pfalt. Cotb. Sic etiam in Mozarab. detracto
tamen
> , poft Domine. Pfalt. Rom. hab. confteber tibi in
populis. Auguft. in hunc Pf. tibi in gentibus Domine :
tf
nomini tuo pfallam. Pfeudo-Eucherius in 2. Reg.
p. 964.
tibi in generationibits Domine : & nom. tuo pfallam. Caf-
fiod. in eund. Pf. tibi in populis Domine :
{5 pfalmum di-
cam tibi inter gentes. Gr. Q01 hi tlnst Kv'ca' ij tw Sro/ia-
Ti Qv ico.a.
*.
Jr. Brev. Moz. hab. cum Pfalt. Corb. fahttem regis
ipfius; Rom. cum Caffiod. faintare regis ipfius; Mediolan.
falutaria; Carnut. falutem. Aug. in hunc Pf. cum Pfeudo-
Eucherio in 2. Reg. falutes regis ipfius. Tichon. reg. 1.
col. jo.
g. legit
, faciens mifericordias , &c. ut in Vulg" Gr.
Mjyc.Awcov T; owTup/a; ry pccoiMai civrv, k. ira^v i\s s ; tw...
Aafl/ , h, t e'a-; luiy:^.
VULGATA HOD.
i. In finem ,
Pfalmus David.
HE B R.
Viclori Canticum David.
XVIII. XIX.
3.. /^Voili enarrant gloriam Dei , /^(Rli enarrant gloriam Dei,
V> & opera manuum ejus an- W
& opus manuum ejus annun-
Not/E ad Versionem
V". r. Ita Auguft. in hunc Pf. Pfalt. vero Rom. Be
Corb. delent
ipf , cum Caffiod. In Gr. ti &mU.
Versio ANTIQUA.
1. In finem
,
Pfalmus ipfi
David. XVIII.
CCEli
enarrant gloriam
Dei , &opera manuum
ANTIQUAM.
fr. 2. Sic Ambrof. 1. 1. & 2. Hex. to. r. col. 8. e. 30.
a. uno excepto annumiat : item infra , col,
3 3 J.
f, & to. 2.
Mf,
Sangerm,
58
LIBER PSALMORUM.
Versio antiqua.
E* Mf.
Sitngtrm. ejus adnunriant firmamentum.
3.
Dies dieieru&uat verbum,
& nox noftiindicat fcientiam.
4.
Non funt loqueke
,
ne
HE B R.
Pfalm. XVIII.
VULGATA HOD."
ttatfirmamentum. nuntiat firmamentum.
Dies diet eruclat verbum
, & 3. Dies diei eruftat verbum, 8c
nox nocli indieat fcientiam. nox nofti indicat fcientiam.
Non
eft
fermo , & non funt 4. Non funt loquelse , neque fer-
que fermones
,
quorum non verba
,
quxbus non audiatur vox mones
,
quorum non audiantur vo-
audiantur voces eorum
5.
In omnem terram exiit
(onus eorum : & in finibus or-
bis terrae verba eorum.
6. In folem pofuit taberna
eorum.
In univerfam terram exivit
fo-
nus eorum , & in finem
orbis ver-
ba eorum
:
Soli pofuit tabernaculum in eis.
ces eorum.
5. In omnem terram exivit fo- "Rami
nus eorum : 8c in fines orbis terra;
I0- *8.
verba eorum.
6. In fole pofuit tabernaculum
culum iiium : & ipfe tanquam Et ipfe quafi fponfus
procedens de fuum : & ipfe tanquam fponfus Lac.
24
fponfus procedit de thalamo tbalamo
fuo
,
fuo :
Exfultavit ut gigas ad decur- Exfultavit utfortis ad ctirren-
rendam viam
,
7.
a fummo dam viam : afummitate exit egref-
coelo egreffio ejus : [us ejus,
Et occurfus ejus ufque ad Et curfus ejus ufque ad fum-
procedens de thalamo fuo : 4*
Exfultavit ut gigas ad curren-
dam viam
, 7. a, fummo ccelo
egreffio ejus :
Et occurfus ejus ufque ad fum-
fummum ejus : nee eft qui fe mitotan illius ; nee
eft
qui
fe abf- mum ejus I nee eft qui fe abfeondat
abfeondat a calore ejus.
8. Lex Domini inreprehen-
fibilis ,
convertens animas :
teftimonium Dei fidele, fa-
pientiam prxftans parvulis.
9.
Juftitix Domini recta:
,
Not^
eondat a ealore illius. a calore ejus.
Lex Domini immaculata, eon- 8. Lex Domini immaculata, con-
vertens animam : te/iimonium Do- vertens animas : teftimonium Do-
mini fidele
,
fapientiam pr<tftans mini fidele , fapientiam pra-ftans
parvulo. parvulis.
Pracepta Domini recla , Utifi- 9. Juftitia Domini tcc\x , Ia>
ad Versionem antiquam.
524. e. 671. a. 1126". b. Similiter Aug. in hunc Pf. & 1. 1.
de conf. Evang. to. 3. p. 2. col. 20. & Leo M. fer. 18.
p.
67. f. & Ambroliaft. p. 52. b. & Caffiod. cum vererib.
Pfalt. Corb. tamen & Mozarab. hab. antmntianl , ut fup.
In Gr. ttoIwciv Si yjipat av/n atctyyefMi to , &c.
f. 3. Hilar, in Pf. 118. col. 363'. d. eruclat. Similiter
Ambr.ep. 22. col. 876. a. c. eruclat ; cct. ut fup.iteml.de
Ifai.c. 5. to. 1. col. 367. e. & 10 54. e. & to. 2. col. 244. b.
279. f. 1209. a. Auguft. in hunc PI. ernthtat annuntiat
fcientiam : item 1. I. de conl. Evang. to. 3. p. 2. col. 20. f.
excepto verbo erutlttt. Caffiod. cum Pfalt. Corb. eruHuat...
indicat. Gr.ipiuyelctt pii/tct avayyixtst ytueit.
if. 4. Ita Aug. in hunc Pf. & 1: 1. de conf. Evang.
to. 3. p. 2. col. 20. f. Item Caffiod. in eund. Pf. &. Gaud.
Brix. fer. 8. p. 955- g- cum Pfalt. Rom. In Brev. Muz.
quibus non audiantur ; Grsece , it tr^] aMcr/at , &c.
Tf. 5. Auguft. in hunc Pf. exiit...
j
in
fints ; at 1. 1. de
conf. Evang. to. 3. p. 2. col. 20. f. exivit. Hilar, in Pf.
6y. p. 180. a. exiit. Hormifd. ep. 45.
Cone. to. 4. p. 1497.
b. exivit... j
in
fines terra , &c. Caffiod. in euud. Pf. &
Gaud. Brix. fer. 8. p. 955
. g. Vulgar* confonant cum
Pfalt. Rom. Similiter Ambrof. de parad. to. 1. p. iji.
c. & in Pf.' 118. to. 1. p. 1160. f. & infra, 1286. d.
1453. e. & to. 2. 654. f. 913. d. Tertull. 1. 5. adv.
Marc.
p. 801. b. In omnem terram exiit Jonas eorum :
>
in tcrmtnos orbis verba eorum : at 1. cont. Jud. c. 7. p.
139. b. In univerfa terra exiit fonus eorum :
tf ufque ad
terminus terra verba eorum : item 1. de fuga in perf.
p.
971. b. alludens dicit : Ut in totam terram exiret fonus
eorum
, <J
in terminal orbis voces eorum : & 1. 4. adv.
Marc. p. 73J.C.
In omnem terram > in terminos terra
voces eorum. Gr. E"; -Tra.aa.v iwt yw si's T -Tti^Cla. ts
Bita/tEWS t p'^a7 dura.
It. 6. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Vulgatse fuffra-
gantur , ufque ad verbum exfultavit. Concinit Ambrof.
1. de exhort, virg. to. 2. col. 293. a. & 1. de inftit. virg.
col. 251. a. & 1. de Incarn. col. 711. e. & in Pf. 43.10.
1. col. 899. f. Item Auguft. 1. 1. de conf. Evang. to.
5. p. 2. col. 20. f. & in Pf. 44.
col. 381. f. Sic etiam
Gaud. Brix. fer. 8. p. 955. g. Maxim. Taurin. p. c. h.
& Philaftr. Brix. de haeref. p. 707. g. una cum Pfalt.
Rom. Grace. 'Et -ru Mia... uc, tvy.ipioc, sKiropwct/ittvos , &c.
Tertull. vero 1. 4. cont. Marc.
p.
70J.
a. legit : Ipfe
tanquam fponfus egrediens de thalamo fuo. Novatian. de
Trill, p. 1038. b. Sicut fponfus egreditur de thalamo fuo
:
deinde : Exfultavit ut gigas ad currendam viam. Cypr.
1. 2. Teftim. p. 293. a. & Jul. Firmic. 1. de erro. prof,
relig. c. 20. Et ipfevelutfponjus egrediens de thalamofuo :
exfultavit ut gigas viam currere. Hilar, in Pf. 58. col. 129.
d. Exfultabit ut gigas ad currendam viam : iimiliter in Pf.
59.
col. I 38. bis exfultabit , licet habeatur in editt. exful-
tavit ; fed emendatum eft exfultabit ex Mf. Regio , in
quo etiam non gigas, fed gigaus. Ambrofius in Pf. 118.
col. 1034. f. Exfultavit tanquam gigas ad currendam viam :
fimiliter in Pf.
43. col. 895. d. 899 f. 903. e. & to. 2. col.
aji.a. 711. e. 1166. b. &c. Aug. in hunc Pf. legit : *-
fultavit Jicut gigas ad cttrr. viam; at infra, col. 8
J.
b. ut
gigas. Itidem Caffiod. in eund. Pi. & Philaftr. Brix. de
hxref. p. 715. a. cum Pfalt. Rom. In Mozarab. gigans.
Apud fiieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. col. 632. a.
lie : Exfultavit ut gigas ad currendam viam fuam ; turn
fequitur : Et dicitis quod in Grxco fuam non habeat ; Jed
hoc nos fab vent additum reperimus
, & in Hebrao non ejfe
maufeflttm eft.
Scriptoies etiam Latini fupra citati non
habentyii.im , uti nee vet. Pfaltetia , exceptis tamen Arab.
& jEthiop. necnon Vulgatae Mfs. tribus , Carnut. Colb. 6c
Germ, qui addunt Juam. In Gr. hod. fie : A7Miaof7at
&j's 71'?; Jtycfiu,- oS'nt aW?
-
led abeft dvrS ab edd. Aid.
6c Compl.
f. 7. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.& Moz.
Vet. Irenaei Interp. 1. 4. c. 33. p. 274. b. ita legit : A
fummo ccelo... (5 occurfus ejus ufque ad jummum cceli :
($
non
eft
qui
fe abfeondat , &c. Similiter Auguft. in hunc
Pf. & in Pf. j8. col. 563.
f. at 1. 1. de conf. Evang. to.
3. p. 2. col. 20. g. ita legit : A fummo cceli egreffto ejus :
tf
recttrfus ejus ufque adjummum cali : y non
eft
qui
Ji
abfe. &c. Tertull. 1. 4. adv. Marc.
p.
70
J. a. A fummo
call projeilio ejus :
tf
deverjio ( f. reverjio
)
ejus adfummum
ufque efus. Novaiian. 1. de Trin. p. 1038. b. A fv.mm
ccelo egreffio ejus : $$ ufque ad fummumregrejjio ejus. Cypr.
1. 2. Teftim. p. 293. a. A jummo cceli egreffio ejus :
($
deeurjio ejus ufque ad jummum ejus :
tf
non
eft
qui lateat a
calore ejus. Ita quoque Jul. Firm. 1. de errore prof, relig.
c. 20. excepta voce una projeilio , loco egreffio. Hilar, in
Pf. j8. col. 129. d. A Jummo cceli egrejjio ejus , &c. ut in
textu. Ambrof. in Pf. 118. to. 1. col. 1034. f. Ajitmmo
calo , &c. ut fup. iimiliter in Pf.
43.
col.
895. d. at I. de
Ifai. c. 3. to. I. col. 360. a. lie : Egreffus ejus a fummo
coelo, &c. ut fup. Ambrofiaft. col. 241. b. A fummo calo
egreffio ejus : > regrejpis ejus ufque ad jummum ejus. Avit.
Vien. ap. Sirm. to. 2. p. 164. e. A fummo cceli egrejjio
ejus : $$
recttrfus ejus ufque ad jummum ejus. Gaud. Brix.
ferm. 3. p. 948. c. Afummo cali egreffio ejus:
& occurfus-,
&c. ut in Vulg. Graec. 'Air' <x.pv t? &&$ m fo/cs olutx'
K) to yLxliv%i4tx. dvTy s&>; av.pv rt v&cw K) sot ait os ct.Trox.pv-
we/a; tw btpfiur avm. Aid. & Cumpl. th; fep/Lty;.
Tt. 8. Ita Pfalt. Rom. nil! quod habet teftimonium Do-
mini ; Mozarab. Dei. Mediol. Corb. & Carnut. Lex Do-
mini irreprehenfibilis. Similiter in MifTali Rom. ad Introir.
fabb. poit Dom. 2. Quadrag. Succinunt S. Paulinus ep.
38. p. 235. c. & Caffiod. in hunc Pf. Hilaiius vero in
Pf. 118. p. 242. d. ita : Lex Domini immaculata , conver-
tens animas : teftimonium Dominifidele , erudiens parvulos.
Ambrof. in Pf. 1. col.
7J2.
b. & in Pf. 118. col. 1 183. c.
Lex Domini inreprehen/ibilis , convertens animam. Aucl. op.
imp. in Matth. horn. 19. p. 101. d. Lex Dom. irreprehenfi-
bilis
eft,
convertens animas. Tertull. l.de pudic.
p. 1002.
a. Lex Domini inviluperabilis , convertens animas. Aug. in
hunc Pf. concordat cum Vulg. Gr. 'O fo^o; tv Kvpix afj.su-
lAoc,, iTrifpstpay -^vxa-S' '' fiaplvpict Kvpm -wist WpiZpsoc vwttioi.
if. 9. Pfalt. Rom. & al. conftanter habent latificanus ,
& tllumimns , cum c*t. ut fupra. Similiter Hilar, in Pf.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XIX.
VlJLGATA HOD.
39
He b r.
tificantes corda : praeceptum Domi- cantia cor : mandatum Domini lu-
ni lucidum , illuminans oculos.
io. Timor Domini fancTrus
,
per-
manens in feculum fa;culi : judicia
Domini vera
,
juftiricata in femctipfa.
ctdum , illuminans oculos.
Timor Domini mundus, perfeve-
rans in f&cula : judicia Domini
vera
, juftificata in femetipjis.
ii. Defiderahilia fuper aurum Defiderabilia fuper attrum &
& lapidem pretiofum multum : & lapidem pretiofum multum
, &
dulciora fuper mel <& r'avum. dulciora fuper mel & favum rc-
dundantem.
ii. Etenim fervus tuus cuftodit Undc
&
fervus tuus docebit ea:
ca , in cuftodiendis illis retributio in cu/lodiendis eis fruclus multUS.
multa.
Errores quis intelligit ? ab oc- i
3 . Delifta quis intelligit ? ab
occultis meis munda me : 14.
ab alienis parce fervo tuo.
Vnp.sio ANTIQUA.
Ixtificantis
corda : prxceprum
E*
Mf.
Sangetm.
Domini lucidum , inluminans
oculos.
10. Timor Domini fanc-
tus
,
permanens in faeculum
fseculi : judicia Dei vera
,
jufti-
ficata a femctipfa.
1 1
.
Defiderahilia fuper au-
rum & lapidem pretiofum
multum : & dulciora fuper
mel & favum.
1 z. Nam & fervus tuus cuf-
todit ea , in cuftodiendo ea re-
tributio multa.
n. Delictum quis intelli-
& cuius munda me : a fnperbis quo- git \ ab occultis meis munda
Si mei non fuerint dominati
,
tunc immaculatus ero : & emunda-
bor a delicto maximo.
if. Et erunt ut complaceant
eloquia oris mei : &. meditatio cor-
dis mei in confpeclu tuo Temper.
que libera fervum tuum.
Si non fuerint dominati mei
,
tunc immaculatus ero
, & mun-
dabor a delicto maximo.
Sint placentes fermones oris met,
& meditatio cordis mei in conf-
peciu tuo :
Domine adjutor meus , & re
demptor meus.
Domine fortitudo mea
, & re
demptor meus.
No T M AD VerSIONEM ANTIQUAM
me Domine :
1
4. & ab alienis
parce fervo tuo.
Si mei non fuerint domi-
nati
,
tunc immaculatus ero :
& mundabor a delicto maxi-
mo.
1 5. Et erunt ut compla-
ceant eloquia oris mei : & me-
ditatio cordis mei in confpec-
tu tuo femper.
Domine adjutor meus
, 6c
redemptor meus.
IiS.col. 242. d. 246. c. &in Pf. 120. col. 378. e. at in Pf.
118. col. 260. b. legit : Mandatum Dei lucidum , &c. Ambr.
in Pi. 1 18. to. r. col. 1006. b. Mandatum Domini lucidum
,
Sec. Similiter Hieron. ep. ad Damaf. to. 3. col.
J24.
d. & 1.
3. in ep. ad Ephef. to. 4. col.
385. f. Auguft. in nunc Pf.
Juftitia Dom. reila
, Ixtificantes cor , &c. ut in Vulg. Simi-
liter hab. Cadiod. in eund. Pf. prater vocem corda. Ita
quoque in Miflali Rom. ad Offertor. Dom. 9. port Pent.
Ap.Tertul. veto, l.de pudic.
p. 1002. a. fie : Jura Domini
dircila
, oblellantia corda : prxceptum Domini longe lucens
,
inluminans oculos. Grace : Ta cTa<4uTa Kupln ei/6/
(
Mf. Alex. euftiTa.,
) iutpQcivovTcz. xapAiw ii /k/cam Kvplv
fr. io. Sic Hilar, hab. in Pf. 1 18. col. 242. d. prater ult.
ifta , Domini vera,
juftificata in ipfum. Ambr. in Pf. 118. to.
I. col. 1049. 1272. c. Domini vera, jttjlif. in femctipfa. Hier.
in Ezech. 18. to.
3. 820. a. Domini vera
,j"ftif.
infemetipfis.
Cypr. 1. 3. Teftim.
p. 313. c. Timor Domini cajlus
,
pevjeve-
rans in fxculaJkculorum. Aug. in hunc Pf. & tracl:. 9. in 1.
Johan.to.
3. p. 2. col. 888. g. Timor Domini caftits ,
perma-
nens infxculumfxculi : judicia Dom. vera , juftif.
in idipfum.
Fulg.l. 1. dedupl.prad.c.
23. p. 19. Judicia Dei vera,
juf-
tificata infemetipjis. CafTiod. in eund. Pf. Judicia Dei vera
,
&c. ut in Vulg. InPfalt. Moz. ac Rom. Martiansn : Timor
cum Brev. Mozarab. Tertul. 1. 4. adv. Marc.
p. 711. c.
ita : Eloquia Domini dulciora fuper mel
ft
favos. Miflale
Rom. ad. Oflert. Dom.
9. port Pent. Judicia ejus dulciora
fuper mel
tf
favum. Gi.'viivfi^i vWpyjvs'w *, w'Qcc rlput
TVOhW K) ~)*UX.UTieSC VTtip JJ.ZU Kj X)1f l'ot'.
t. it. Ita in Brev. Moz. & Plait. Rom. niii excipias
ilia pro ea. Miifale Rom. ad Often. Dom.
9. port Pent.
Nam
tf fervus tuus cuftodit ea. Lucif. Calar. 1. de mor.
pro Dei fil.
p. 249. d. vel2Jl. d. Etenimfervus tuns cuftodit
ea , in cuftodiendis illis , &c. Aug. in hunc Pf. Etenim
cuftodit ea , in cuftodiendo ilia, Sec. Cadiod. in eund. Pf.
Nam
$
fervus tuus enftodiet ea , in cuftodiendo ilia relrib.
multa. Sic etiam in Pfalr. Corb. excepto uno cuftodit. Gr.
t^ai yap a u*oscv 9^^a<^Jc| ccu/a , a/ ru cpv>.u.cciv mmx , &c.
t. 13. Pfalt. Rom. Corb. & Mozarab. necnon Cypr. 1.
3.
Teftim,
p. 320. a. cum Aug. &Caffiod. in hunc Pf. conf-
tanter hab. initio deliila, extremoque addunt Domine , ut
fup. Ambrof. vero , 1. de apol. Dav. to. 1. col. 690. d. ita
legit : Lapfus quis intelligit ? & in Pf.
45.
col. 927. a. 8c
f. addit : ab occultis meis munda me Domine. Similiter Ni-
cetius
, Spicil. to. 3. c. 2. p. 2. c. addit Domine. In Gr.
nct.7r7n'^7a ti; oimios; ; iy. ruv xpuipiar y.v KabaCiMv /a; >
J,
K7T0, &c.
Tt". 14. Auguft. in hunc Pf.
gj
ab alienis Si mei non
Dom. fanclus , permanet infxculum feculi .-judicia Dei vera
,
fuerint domiuata
tf
mundabor a delitlo magno. Similiter
j'ift'-f-i"femetipjis. In Rom.Fabii, in femctipfa. InMediol.
etiarn permanet. In Gr. 'O cplfsoc, Kvpln dyti; , J'lajusvwv zh a'w-
ta afavic,' ra. x.p!fj.zlx Kvpln dwhvcc, AiJiKaiu/^ivot. sV] to ou/io.
if. 11. Ita Lucif. Cal. 1. de mor. pro Dei filio
, p. 249.
vel
25 r. d. necnon Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. cum
Fulg. 1. 1. de dupl. prsd. c. 23. p. 19. & Pfalt. Rom.
Ambrof. vero in Pf. 1 18. to. 1. col. 1049. a. delet multum.
S. Paulinus epift. 37. col. 226". b. hab. pretiofum nimis
,
in Pfalt. Cotb. & Moz.
tf
mundabor. In Pfalt] Rom.&ap.
Cadiod. dominati
$ cmiiudabor. In Gr. 'i.a.v put fj.\t xa,-
/axuCAivcaCi
g, xxftuC-tQ-titojUca aVo duccprias fj.iyd.hK.
if. I
J.
Similiter habet Auguft. in hunc. Pf. col. 8r.
c. cum Cadiod. & vet. Pfalt. At Aug. infra , col. 87. f.
legit, Etper hoc ut complaceant , &c. In Gr. Ka! stovlcu
tii iv J ojti'aK t >.oyia, , Sec. Ap. Hilar, quoque in Pf.
Jl. p.
79.
c. Domine adjutor meus , Sec. ut fup.
VULGATA HOD.
, In finem , Pfalmus David. XIX.
HE B R.
Vitlori Canticum David.
E
Xaudiat te Dominus in die
tribulationis : protegat te
nomen Dei Jacob.
3 . Mittat tibi auxilium de fanc-
to : & de Sion tueatur te.
NoT
die
protegat te no~
Tf
Xaudiat te Dominus in
1i
tribulationis
men Dei Jacob.
Mittat tibi auxilium defanclo
,
cr de Sion roboret te.
Ve
VeRSIO ANTIQUA.
XX. 1. In finem, Pfalmus ipfi
David. X I X.
2.
Y7
Xaudiat te Dominus in
Xj/die tribulationis : pro-
tegat te nomen Dei Jacob.
Mittat tibi auxilium de
Ex
Mf.
Sangerm,
-c
A D
fanclo : & de Sion tueatur te.
N t 1 q u A M.
R S I O N E M A
t. 1. Itidem in Brev. Moz. 3c Graco. InPfalt. Rom. Pfalt. & Gr.
Fabr. deeft ipji
,
ficut apud Aug. & Cadiod. in hunc Pf. i: 3. Sic'apud Auguft. & Cadiod. in hunc Pf. ficut
Jn Rom. Martian*. I.mpliciter, Pfalmus David. in Pfalt. Rom. In Mediolan. vero, Corb. & Carnut. loco
y. 2.
Ica Auguft. U Cafliod. in hunc Pf. cum vet. tueatur te , eft JnJ'apiat te , e Gr. xfltM&fli cv.
4
o LIBER PSALMORUM. Pfalm. XX.
Versio antiqua.
Ex
Mf.
SMiprm. 4. Memor fit omnis facri-
ficii tui : & holocauftum tuum
pingue fiat. Di a psalm a.
5.
Tribuat tibi Dominus fe-
cundiim cor tuum : & omne
coniilium tuum confirmet.
6. Lartabimur in falutario
tuo : & in nomine Domini
Dei noftri magnificabimur.
7.
Impleat Dominus ora-
nes petitiones tuas *. nunc co-
HE B R.
Memor
fit
omnis facrificii tui
,
& holocauftum tuum pingue
fiat.
Semper.
Det tibi fecundiim cor tuum
,
& omnem voluntatem tuam im-
pleat.
falutari
VULGATA HOD.
4.
Memor fit omnis facritkii
tui : & holocauftum tuum pingue
fiat.
5. Tribuat tibi fecundiim cor
tuum : & omne coniilium tuum con-
firmed
6. Latabimur in falutari tuo : Lattdabimus in Jalutart tuo
& in nomine Dei noftri deduce- & in nomine Dei noftri magnifica
mus. bimur.
Impleat Dominus omnes petitio- 7. Impleat Dominus omnes pe-
nes tuas : nunc fcio quoniam fal-
titiones tuas : nunc cognovi quo-
s;novi quoniam falvum faciet vabit Dominus Christum fuum : niam falvum fecit Dominus Chris-
Dominus Christum fuum.
tum fuum.
Exaudiet ilium de coelo lane- Exaudiet turn de calo fanclo Exaudiet ilium de ccelo fandto
to fuo : in potentatibus falliS fuo, infortitudinibus falutis dex- fuo : in potentatibus falus dextera:
dextera: ejus.
8. Hi in curribus
,
& hi
equis : nos veto in nomine Do-
mini Dei noftri magniticabi-
mur.
9.
Ipfi obligati funt , & ce-
ciderunt : nos vero refurrexi-
mus & recti fumus.
1 o. Domine falvum fac re-
tera.
fu.
Hi in curribus , & hi in equis
:
nos autem in nomine Domini Dei
noftri
recordabimur.
Ipfi
curvati funt
, & cecide-
runt : nos vero furreximus
, &
erecli fumus.
Domine falva : rex exaudiet nos
gem : &exaudi nos in quacun- in die
,
qua invocaverimus turn.
que die invocaverimus te.
ejus.
8. Hi in curribus, & hi in equis:
nos autem in nomine Domini Dei
noftri invocabimus.
9.
Ipfi obligati funt , 8c cecide-
runt : nos autem furreximus & erec-
ti fumus.
10. Domine falvum fac regem :
& exaudi nos in die
,
qua invocave-
rimus te.
fr. 4. Ita Aug. & CafTiod. in hunc Pf. Pfalt. Rom.
hab. Memorfit
Dominus , &c. ut fup. Item ap. Ambr. 1. 2. de
Cain , c. 5. p. 2.14. c.
tf
bolocauflum, &c. ut lup. Gr. McnSc/m
rcton; .TO 0MH.a1no11J.0i Qv nsia.ii.-ra ,
pinguefacial. Seq.
Diapjalma'eft in Pfalc. Rom. & Corb. memoraturque ab
Auguft. in hunc Pf. non vero a CaiTiod. abeft etiam ab
edd. Aid. & Compl.
#.
J.
Ita CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. Rom.
Moz. & Mediolan. Similiter Aug. in eund. Pf. addit Do-
tttinits ; fed loco confirmet , legit compleat. Cypr. epift. 20.
p. 29. h. Det tibi Dominns fecundiim cor tuum. Ambrof.
1. 2. de Cam , p. 214. c. Tribuat tibi fecundiim cor tuum :
^
entries petitiones tuas confirmet. Gr. Vat. Abj eo< xa/a
im v-xpSlav ah' * itetcxv rw Cvm'i an irMpvoai. Mf. Alex,
cumedd. Ald.&Compl. A>i aa Kt'f/o;, &c. unde Hieron.
epift ad Sun. & Fretel. to'. 2. col. 654.
a. ait : Et dicitis
in Grace vos hoc verficnlo addttum nomen Domini reperijje
,
quodfuper
ft
tut m efl ; quia exfuperioribus diro Mtwjubauditur,
v.nde ccepit $ Pfalmns : Exaudiat te Dominus , &c. ut
&
bic ftib eodemfenfn dicatur : Tribuat tibi fecundiim cor tuum.
Tf. 6. Ita Pfalt. Corb. & Rom. Martianaei , nifi quod
habent falutari, non filntario. Rom. Fabii delet
tf , cum
feq. Domini. Augufl. in hunc Pf. legit : Exfultabimns in
falutari tuo :
tf
in nomine Domini Dei noftri magnif. CafTiod.
in eund. Pf. cum Vulgata concinit ad verbum. Gr. 'Ay.-a-
jv;asoV 8a cf t 'it/lvplu v ij I/ lrojj.oCii @i? , &C In Aid.
& Compl. Ki'fiV ev.
tf. 7. Itidem in Pfalt. Moz. & Carnut. In Rom. pa-
liter , falvum faciet , fed prxponitur
tf , verbo exaudiet.
Apud Auguft. & CafTiod. in hunc Pf. falvum fecit , abfque
5,
juxta Gr. In Pfalt. Corb. falvum facit.
ir. 8. Tertul. de Corona mil. c. 13. p. 293. b. Ifliin
turribus
, tf
ijli in equis : nos autem in nomine Domini Dei
Not* ad Versionem antiquam.
noftri invocabimus. Similiter hab. Cvpr. ep. ad Fortun. z6j.
b. excepto ult. magnifcabimus : item 1. de exhort, mart, i
editt. eft magnifcabimus ; at inMfs. nonnullis invocabimus.
Ap. Ambr. 1. deNab.c. 15.10. 1. col. 585. a. ita : Hi in cur-
ribus ,<$ hi in equis : nos autem in nomine Domini magnifica-
bimur : item in Pfalm.
Jf.
col. 778. a. hoc excepto , in no-
mine Dei noftri : at in Pf. 40. col. 880. b. & epifl. 22. to. I.
877. a. in nomine Dom. Dei noftri magnificabimur. Similiter
hab. CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Martiansei. Rom.
Fabri delet Domini , cum Cuiil. utrumque vero habet magni-
ficabimus. Sic etiam Audi. 1. de ptomiff. p. 2. c. 17. p. 140.
Auguft. vero, in nomine Domini Dei noftri exfultabimus.
Hieron.inOfe. cap. 10. cum Pfalt. Carnut. necnem Arab. 5c
jEthiop. magnificabimur. Gr. Vat. Outci t, Jto< or
Kvp'ivQsSvpar /ui'/HMt^vi^^a. A Mf. Alex, abeft KvpU ;
& in edd. Aid. & Compl. eft tV/naTifOOiKiBa.
ir. a. Ita Brev. Moz. cum Pfalt. Rom. Fabri , & Coislin.
Rom. vero Martianaei , ties autem refurreximus , &c.
Cypr. epift. ad Fortun. ut & Ambrof. 1. de Nab. c. 15.
to. I. col. 585. a.
Ipfi
obligati funt , tf
eecid. nos autem
furreximus, &c. & in Pf. 35.
col. 778. a. cum Auguft.
nos -vero furreximus , &c. Cyprianus de exhort, mart, ita :
Ipfis
copnlati pint pedes
, )
ceciderunt. Hieron. in Amos 2.
to. 3. 1 388. b. Ifti
impediti funt , ^
ceciderunt. Audi. 1. de
promilT. c. 17. p. 140. e. Ipfis
obligati funt pedes
, > cecide-
runt : nos vero furreximus , &c. Gr. 'Avlol QvyciroAlSway ,
K yftus At aris-v/xsv , &c.
Tt. 10. Sic habet Pfalt. Mediolan. Rom. vero Fabri cum
Coisl. in die , in qua. Rom. Martian, cum Aug. & Cafliod. in
hunc Pf. in die
,
qua. Gr. a if ar v^'pa. Hieron. ep. ad Sun.
& Fretel. col. 634. a. ad hoc , in die
,
qua , ait : LegiJJe vos-
dicitis , in quocunque die ; fed fuperins cum Hebra'icaveritnte
concordat , ubi fcriptum efl
biom , id
efl , in die.
p.*
Mf,
Satrm,
Heb R.
Viclori Canticum David.
D
Versio antiqtja.
1. In finem, Pfalmus ipfi
David. X X.
Omine in virtute tua
lxtabitur rex : & fuper
falutarem tuum exfultabitur
vehementer.
3.
Deliderium cordis ejus
NoTjE
V. 1. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Grsco. CafTiod. vero
cum Pfalt. Rom. & Coiflin. delet
ipfi.
0~. 2. Sic in Pfalt. Corb. eft , praeter unumyii/KMi-f. Ap.
Auguft. in hunc Pf.
&
fuper falutari tuo exfultabit , &c.
CaiTiod. cum Pfalt. Rom. Vulgat favet. Gr. , sVl t
XXI.
Vulgata hod.
In finem ,
Pfalmus David. XX.
D D
Omine in fortitudine tua U-
tabitur rex
, & in falutari
tuo exfultabit vehementer. .
Defiderium cordis ejus dedifti
ad Versionem
antiquam.
Omine in virtute tua la?ta-
bitur rex : & fuper faluta-
tuum exfultabit vehementer.
3
. Defiderium cordis ejus tribuif-
t. 3. Brev. Moz. cum Pfalt. Rom. & Carnur.
Defi-
derium anima ejus , &c. utfup. Similiter ap. S. Paulinum,
epift. 21. p. 116. b. & CafTiod. in hunc Pf. In Pfalt.
Corb. ita : Defiderium
animx ejus tribuifli ei : & volunta-
tem lab. ejus non fraud. Sec. Apud Auguft. in eund. Pf.
Defidmum imima ejus dedifli ei :
tf
voluntate labiorum ejus
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XX.
4
1
VUIGATA HOD.
ti ei : & voluntate labiorum ejus
non fraudafti eum.
4.
Quoniam pnevenifti eum in
bcnediiliombus dulcedinis : pofuifli
in capite ejus coronam de lapide
pretiofo.
5
.
Vitam petiit a te : & tribuif-
ti ei longitudineni dierum in io;cu-
lum , & in faeculum feculi.
6. Magna eft gloria ejus in falu-
tari tuo : gloriam & magnum de-
corem impones fuper eum.
7.
Quoniam dabis eum in bene-
di&ionem in fxculum fzculi : la;ti-
ficabis eum in gaudio cum vuku
tuo.
8. Quoniam rex fperat in Domi-
no :ik in miiericordia Altiflimi non
commovebitur.
9.
Inveniatur manus tua omni-
bus inimicis tuis : dextera tua in-
veniat 0111 nes
,
qui te oderunt.
10. Pones eos ut clibanum ignis
in tempore vultus tui : Dominus in
ira fua conturbabit eos, & devo-
rabit eos ignis.
1 1
.
Fruftum eorum de terra
perdes: & femen eorum a tiliis ho-
minum.
12. Quoniam declinaverunt in
te mala ; cogitaverunt conlilia
,
qua;
non potuerunt ftabilire.
1 3
.
Quoniam pones eos dor-
fum : in reliquiis tuis pra?parabis
vultum eorum.
14. Exaltare Domine in virtu-
Hi- B R.
ei, & voluntate labiorum ejus non
fraudafti.
Semper.
Quoniam pravenies eum bene-
ditiionibus bonkatis : pones in ca-
pite ejus coronam obm.am.
Vitam petivit a te , Acdifli ei :
longitudineni dierum in ftcultltn ,
& in Aternum.
Magna gloria ejus in falutari
tuo : gloriam &
decorem pones
fuper eum.
Pones enim eum benedicliones
in fempitermm : exbilarabis eum
Utitia apud vultum tuum.
JVuia rex confidet in Domino
,
& in mtfericordia-
Excelji non de-
cipietur.
Inveniet manus tua omnes in't-
micos tuos : dextera tua inveniet
odtentes te.
Pones eos ut clibanum ignis in
tempore vultus tui : Dominus in
furore fuo
pr&cipitabit eos , &
devorabit eos ignis.
Frutlum eorum de terra perdes
,
ejr femen eorum de filtis bominum.
Quoniam inclinaverunt fuper te
malum : cogitaverunt fcelus
,
quod
non potuerunt.
Quoniam pones eos humerum :
fanes tuos fitmabis contra, fades
eorum.
Exaltare Domine in fortitudi-
V e k s 1 o ANTIQUA.
tribuifti ei : & voluntate labio- Ex
Mf.
Sangerm,
rum ejus non fraudafti eum.
*
Dl A PS ALMA.
4.
Quoniam pracvenifti eum
in benediclione dulcedinis :
pofuifti in capite ejus coro-
nam de lapide pretiofo.
5.
Vitam petiit : & tribuif-
ti ei longitudineni dierum
in fseculum , & faxulum fa>
culi.
6. Maxima eft gloria ejus
in falute tua : gloriam & ma-
gnum decorem impones fuper
eum.
7.
Quoniam dabis eum be-
nedidionemin fxculum faxu-
li : lsstificabis eum cum gaudio
vultus tui.
8. Quoniam rex fperavit in
Domino : & in miiericordia
Altillimi non commovebitur.
9.
Inveniatur manus tua
omnibus inimicis tuis : dextera
tua inveniat omnes
,
qui te
oderunt.
1 o. Pones eum ut clibanum
ignis; in tempore vultus tui
confummabis eos : Dominus
in ira fua conturbabit eos , 6c
devoravit eos ignis.
1 1
.
Fructum eorum de ter-
ra perdis : & femen eorum a
filiis hominum.
1 2. Quoniam declinaverunt
in te mala j cogitaverunt con-
filium
,
quod non potuerunt
ftabilire.
1
3
.
Quoniam pones eos
dorfum : in reliquiis tuis prae-
parabis vultum illorum.
1
4. Exaltare Domine in vir-
Not* ad Versionem antiquam.
non privafli erun ; ( editt. faudafli , renkentibus MfT.
)
Gr. Twe iir&vft.av ths"
4
tl
X
K
' (
-^'^ ^ Compl. xapSvias
)
din* ?A4i; aWw" i, tw im.it ( al. iihv.w ) ruv yji\$ut
V.WTt IX SS"Sf MV.H a.viit.
* Similiter hie habetur Diapfalma in Pfak. Rom. Mar-
tianjei ; a: in Corb. & Rom. Fabri deeft , ut & in edd.
Aid. & Compl. nee etiam aCafliodoro memoratur. Apud
Auguft. in eund. Pf. transfertur in
f.
feq. port vocem
dulcedinis.
ft. 4. Sic in Brev. Moz. eft, & Pfak. Corb. ac Rom.
Fabri. Rom. veio Martianad , cum Aug. in hunc Pf. hab.
in benedidionibus'. Caffiod. in eund. Pf. in benedittione.
S. Paulinus , epift. 21. ut & 40. & 42. p. 1 \6. b. 243. b.
256. a. Quoniam prxver.ifli nor in benedidione dulced. Gr.
'0?( Trg<)s<pba,t>ct<; owTiv In euwytctis yjvmi^%c; l^mas gVri
tw x-cpcMv , &c. Apud Ambrof. de ob. Theod. to. 2.
col. I2I2. a. po/rafli in capite , &c.
~t. y. Itain Pfak. Corb. repetito in, ante z.facnltim.
Mozarab. vero hab. Vitam pettn :
tf
dedijli ei longitudinem
dierum in titernum , %) *" ffitlum faculi. Similiter in
Pfak. Coislin. deed a te
, poft petiit. Vet. Iren. Interp.
1. 2. c. 34. p. 269. c. legit : Vitam petiit a te :
tf
tribttifti
ei longit. dier. in faeulnm fxculi ; ( deeft tamen a te , in
Mfs. Clarom. Arund. & Volf.
) In Pfak. Rom. Fabii
habetur a te , ? tribuijli , ficut in fine limpliciter , in
f.iculttm faculi. In Rom. Martian, deeft
^ , poft J te
;
reliqua ut fup. apud Fabrum. Auguft. in hunc Pf. legit :
Vitam petiit : $$ dedifli ei longit. dier. in faculnm faculi,
CafTiod. in eund. PL Vitam petiit : > tribuijli ei longitud.
dierum in feculitm fxculi. Auft. 1. de promilF.
p. 2. c. 27.
col. 154. a. Vitam petiit:
tf
dediflt et. Gr. Zav.v ruicaHi
Qc *. sAaaw;... v,uspuv u'i ui'atu. ctiZro;.
if. 6. Sic eft in Pfak. Corb. ad verbum. Item in Moz.
<6c Coislin. maxima ejh
i ikut in Caraut. fc ap. Aug. in
Turn. II.
hunc Pf. infalute tua. CafTiod. in eund. Pf. cum Pfak. Rom.
Vulgatse favet. In Gr. lie : Moaait ti J <.,. uutS lv TUtulypk
Qv , &c. Pfak. Coislin. leg. inf. imponet ; at in Gr. ewi8h<5*
#".
7. Auguft. in hunc Pf. cum Brev. Moz. Quoniam
dabis ei benediclionem ; reliqua ut in Vulg. Calliod. in
eund. Pf. cum Pfak. Rom. Fabri : Quoniam dabis eum in
betiediilione. Corb. Quoniam dabis eum benediclionem
, &c.
ut in Vulg. Gr. "Oti A'o:i; di/ico wtojiccv u'i ai'arx.... m
cv
X
a
P?
I^ili fS TropGcoTrn Qv.
t. 8. Similiter hab. CafTiod. in hunc Pf. cum Pfak.
Rom. Quoniam rex fperavit in Domino, &c. Auguft. in
eund. Pf..... fperat in Domino : 55
*" Altijjimi mijericord.
non commovebitur. Pfak. Cuislin. & Corb. non conturba-
bitnr. Gr... t&7ri?et Itc\ Ki/itci
1-
K) cj tw ihni ti 'T^J-.Vk i
fJM QcO.iVW.
"$.
9. Ita Auguft. & CafTiod. in hunc Pf. cum Pfak.
Rom. Fabri , & Gr*co : in Rom. Martianxi , 55 dextera
tua , &c.
#.
10. Aug. & CafTiod. in hunc Pf. cum Pfak. Rom.
Vulgate fuffiagantur. In Gr. Oi'cti; ac'iy;... tit xatpor t?
7rf<,o7rv Qn' K^(os' cv lf--/n...
J.
xxi'a$u.~/' itu aims; irvf.
Tfr.ll. Auguft. in hunc Pf. Fruclitm illorum de terra
perdes , &c. ut fup. Gr. aVoMTt.
't. 12. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Pfak. Rom. &
Corb. In Gr. Vat... h'V bfitv
Avvuvlut wex:. In Alex.
Aid. & Compl. **; g.
t. 13. Ita Auguft. & CafTiod. in hunc Pf. cum Pfak.
Rom. Fabri. In Rom. Martian*i, prtepurarc vultum illo-
rum. In Coisliniano , in reliquis tuis pr.eparabis vultum
illorum. In Mozarab... in reliquiis tuis , 5
prxparabis vult.
illorum. Similiter ap. Ambrof. 1. de Jof. c. 3. to. 1. col.
486. c. pones eos dorfum. In Gr. "Oti bmsti ainis talw
ft. 14. Ita Pfak. Coislin. hab. Alia verb cum Aug. &
4*
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXI.
Verjio antiqua. HE BR.
VULGATA MOD.
Tx
Mf.
Snngerm. tute tua : cantabimus & pfal- ne tua : cantabimus
&
pfallemus te tua : cantabimus & pfallemus
limus virtutes tuas. forthudinem tuam. virtutes tuas.
NoTA AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
CafTiod. conftanrer pfallemus., Sec. In Gr. \iawfisv ti! JVwas-e/a; Qv Mf. Coiflin. -^dwaifui.
VERSIO ANTIQUA.
Ex
Mf.
Sangerm.
i . In finem pro fufceptione
H EBR.
Viclori pro cervo matutino
,
Canticum David. XXII. matutina
,
Pfalmus ipli
David. XXI.
2. "|p\ Ens Deus mens refpice
-LJ' me : quare me dereli-
quifti ? longe a falute mea ver-
ba labiorum meornm.
3 . Dens mens clamabo per
diem, nee exandies : & node, & non exAudits : & nocte , nee
& non ad iniipientiam mihi.
eft
filentinm mibi.
DEus
mens
, Deus mens quare
dereliquifti me ? longe a
fa-
lute mea verba rugitus mei.
Deus metis clamabo per diem
,
4. Tn antem in fanclo ha-
bitas, laus Ifrael.
5. In re fperavernnt patres
noftri : fperavernnt, & libe-
rafti eos.
6. Ad te clamaverunt, &
lalvi Eicli funt : in te fperave-
rnnt
,
& non fnnt confufi.
7. Ego antem fnm vermis
,
Et tu fancte ; babitator
,
laus
Ifrael.
In te
confift funt patres
noftri
:
confift funt , cjrfalvafti
eos.
Ad te clamaverunt
, & fal-
vat't funt : in te
confift funt ,
& non funt confufi.
Ego autem
fum
vermis
, & non
& non homo : obprobrium homo : opprobrium bominum , &
hominnm
, & abjectio plebis. defpeclto plebis.
8. Omnes qui videbant me
,
fubfannabant me : & locuti
funt labiis , Sc moverunt ca-
put.
NoTiE
Omnes videntes me
, fubfan-
nant me : dtmittunt labium , mo-
vent caput.
VULGATA HOD.
1 . In finem pro fufceptione matuti-
na ,
Pfalmus David. XXI.
1 . I X Eus Deus meus refpice in
-L/ me : quare me dereliquifti i
longe a falute mea verba deliito-
rum meorum.
3.
Deus meus clamabo per
diem , & non exaudies : & node
,
& non ad iniipientiam mihi.
4. Tu autem in fando habitas
,
laus Ifrael.
f.
In te fperaverunt patres nof-
tri : fperaverunt, & liberafti eos.
6. Ad te clamaverunt , & falvi
fasfti funt : in te fperaverunt , &
non funt confuii.
7. Ego autem fum vermis, &
non homo : opprobrium hominuin
,
& abjectio plebis.
8. Omnes videntes me, derife-
runt me : locuti funt labiis , & mo-
verunt caput.
Matth,
17. 46.
Marc,
iJ-34-
Matth,
27.
?s>.
Marc,
IJ.
20.
Tt. 1. Ita Maxim. Taurin. in homil.
p. 17. d. at Aug. &
CafTiod. in hunc Pf. cum Plait. Coifl. Corb. & Rom. Fabri
,
delent
ipfi.
In Rom. Martianaei fie : pro ajfumptione ma-
tutina , abfque feq. ip/i. Similiter apud Hieron. epift. ad
Cypr. to. 2. col.
70;. b. Infcribitur , inquit, pro ajfumptione
matutina; &inOfe. to.
3. col. 1274. e. Vigefimi if.ihni
titnlus
eft ,
pro alliimptione matutina , licet in Hebrxo
fcriptnm
fit ,
pro cervo matutino. Gr. Eft to Tsacs , v-irse
tvii a^i^M-js; -rue, ioAivwe, , Vcapioe, 70 iW/.
#. 2. Ambrof. 1. de Incam. to. 2. 712. b. Deus Deus
metis refpice in me , &c. ut in Vulg. Similiter in Pf.
39.
col. 863. b. c. & in Pf. 118. col. 980. f. & to. 2. col.
462. d. at in Pf.
43.
to. 1. col. 900. b. Deus Deus mens
refpice me : quare me derel. & 1. 2. de fide, to. 2. col.
480. f. Deus Deus mens
, quare me derel. abfque hoc med. ref-
fice me. Hilar, in Pf. 141 . col.
544.
e. Deus meus
,
quare me
dereliquifti ? forfitan ex Matth. 27. t. 46. aut Marci
If.
t. 34. ubi fie : Eloi Eloi... id eft, Deus metis , Sec. Au-
guftinus in hunc Pf. col. 90. f. Dens Dens mens refpice me :
quare me dereliqnifli longe a falute mea ? verba delidorum
meorum : at infra , col.
94. g. <)j. b. c. Deus mens , Dens
mens refpice me : quare me dereliqnifti ? longe a , &c. at in
Pf.
37.
col.
297. c. & in Pf.
53. col.
496. d. Dens mens,
Dens meus , ut quid me dereliqnifti ? longe a falute mea
verba delitlomm meornm : & in Pf. j8. col. 5-58. e. Dens
meus, Deus mens refpice in me : quare me derel. Similiter
in Pf.
43.
col.
371. f. paulo vero pod : Deus meus, Deus
meus
,
ut quid me dereliqnifti ? longe a falute delidorum
meorum : verum epift. ad Honorat. to. 2. col. 428. a.
ait : In
ifto Pfiilmo, citm dixiffet , Deus meus , Deus meus
refpice in me : quare me dereliquifti ? continuefubjnngit,
longe a falute mea verba delict. &c Oiianqnam ctiam
fie
diftingui poteft : Deus meus , Deus meus refpice in me :
quare me dereliquifti longe a falute mea ?.... tit alius fenfus
fit,
verba delidorum meorum. In Gr. 'O so? 0sc; ^s^
itfo%fi fur tmrl iytttltwrit fit ; fxaxpav ctiro tk
0.'
*o'yci tuv irazanrlunaluv /j.v. Symmach. ruv oAupfiuf
W
Quinta edit, tm; pcineac, /nv. Hieron. in Ifai.
49.
to.
3.
col. 35T. f. longe a falute mea verba lamentationnm meo-
rum. Eufebius hoc norat : To , 7^0'%^ /tot ,
'; /ui Kelftem
iv T'Ep* k. ZaVtp iratxteMi-rs- id eft, lllnd , refpice
HI me , tanquam quad in Hebraico non
fit , fed apud folos
LXX. Salvator etiam
omifit ; videlicet Matth. 27. 46. aut
Marc. 1 j. 34. Er vero Hieron. 1. de opt. gen. interpret,
to.
4. col.
2 54. f. ait SeptuagintaTranJlatores interpofnijje,
refpice me : ita enim , inquit , verttrunt , Deus Deus meus
AD VERSIONEM ANTIQUA M.
refpice me : quare me dereliquifti ? CafTiod. Vulgats con-
gtuit , ut &Pfalt. Rom. Sic etiam in Tradu milfe Dom.
Palm, at in Pfalt. Corb. refpice me.
Tf. 3. Ira CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalr. Coislin. Corb.
Moz. & Rom. Fabri. In Rom. Martianxi , nee exandies
:
in nolle, &c. fie etiam in Tradu milLe Domin. Palm.
Apud Auguft. in hunc. Pf. col. 90. f. Deus meus clamabo
ad te per diem , nee exaudies :
tf
nolle , &c. ltidem infra
,
col. 9c. d. hoc excepto
, $
nan exaudies : at in Pf.
53.
col. 496. d. ita : Clamavi ad te per diem , nee exaudifti:
%rj
node , &c. Epift. etiam ad Honorat. to. 2. col. 428. f.
ait : Sequttur Pfalmus , %j
dicit : Clamavi ad te per diem
,
nee exaudies : ?
node
, & non ad injipientiam mihi. Ter-
tul. vero 1. 4. adv. Marc. p. jo6. c. legir : Dens meus
clamabo per diem , %$ exandies : [5 node , non in vanitatem
mibi. Gr. 'O so'; /ux xat.piiofi.cu m';Us Tfo"; Qs , *,
'
ihaxtcn' i, vuxloe, , >L in ei's aco/otc tftoi. In edd. Aid. Sc
Compl. deeft 7rf.o; Qs.
tf. 4. Succinunt Auguft. & CafTiod. in hunc Pf. cum
vet. Pfalt. & Gr. Ita etiam in Tradu mill* Dom. Palm.
#.
5. Sic in Pfalt. Rom. eft, & Tradu miflk Domin.
Palm, necnon ap. CafTiod. in hunc Pf, Auguft. verb in
eund. Pf. col. 91. b. & 96. c. ac epift. ad Honorat. to.
2. col. 429. b. e. & 430. f. legit : fperaverunt , > eruifti
eos. In Gr.

ippussai dura- Mf. Alex. zpLcoi.
~f,6.
Sic habet Aug. in hunc Pf. ac epift. ad Honorar.
col. 429. 430. f. Item CafTiod. cum vet. Pfalt. & Gra:co.
"t.f.
Concinit Ambrof. 1. deapol. Dav. to. 1. col. 678.
f. & in Pf. 118. col. 1226. e. ac ro. 2. col. 482. a.
98J.
e. Item Aug. & CafTiod. in hunc Pf. cum Gaud. Brix. in fer.
p.
97J.
a. necnon ver. Pfalt. & Grxco. Similiter etiam in
Tradu Dom. Palm. Ap. Cypr. vero, 1. 2.Teftim. p. 290.
a. ita : Ego antem
fnm
vermis
, $
non homo : maledidnm
hominis , >
abjedio popnli. Apud Tertul. 1. 3.conr. Marc,
p. 676. b. vermis , & non homo : ignominia hominis,
&
nullifie
amen popnli : lie etiam fup. conftanter , p. 6"7i. b.
& infra , 1. 4. p. 7 1
J.
c. Item 1. ad v. Jud. c. 14. p. 148.
a. ait
'.
Vermont
ft
pronuueiat
, & non hominem ; ignomi-
niam hominis , 2;
abjedionem popnli : vide etiam 1. de came
Chr. p.
J50.
b. In Gr oie/Ao; ayipufirtnv , *, egfrSsnfjCUC
*.a. Mf. Alex, ai^pofitv.
ir. 8. Sic in Brev. Moz. eft , detrado uno
g , ante
locuti funt. Pfalt. vero Rom. cum TracTu milTa; Domin.
Palm. & CafTiod. hab. Omnes qui videbant me , afperna-
bantnr me : locuti funt , &c. Similiter in Pfalt. Corb. &
Coislin, prxpofito
g
, verbo locuti funt. Tertul. 1, 4. adv
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXI.
43
VUIGATA HOD. HE B R. VeRSIO ANTTQUA.
Mattb. 9- Speravit in Domino , eripiat Confugit ad Dominion
,
falvet 9. Speravit in Domino, Ex
Mf.
Sangerm,
27.43. eum : falvum taciat eum
,
quoniam eum : liberet eum, quantum vult ei'ipiat eum : falvum faciat
vult eum. eum. eum
,
quoniam vult cum.
10. Quoniam tu es
,
qui extra- Tu autem propttgnator nieus 10. Quoniam tu es, qui abf-
xifti me de ventre : fpes mea ab ex utero : Jiducia me* ab uberibus traxifti me de ventre : fpes
uberibus matris mea*. matris me&. mea ab uberibus matris meac.
11. In te projeftus fum ex ute- In te projetlus fum
ex vulva : 11, Ad te projectus fum ex
ro : de ventre matris mea; Deus de ventre matris mem Deus mens utero : de ventre matris meac
meus es tu , 11. ne dilcefieris a es tu. Ne longe fias
a me,
me :
Quoniam tribulatio proxima eft :
quoniam non eft qui adjuvet.
13. Circumdederunt me vituli
J^uoniam tribulatio proximo, :
quoniam non ejl adjutor.
Deus meus es tu, iz. ne dif-
cefleris a me
:
Quoniam tribulatio proxi-
ma eft : quoniam non eft qui
adjuvet.
1 3. Circumdederunt mevi-
Circumdcdcrunt me vituli mul-
multi : tauri pingues obfederunt me. ti : tauri pingues vailaverunt me. tuli multi : tauri pingues ob-
federunt me.
14. Aperuerunt fuper me os Aperuerunt fuper me os fttum :
fuum, ficut leo rapiens & rugiens. leo capiens & rugiens.
14. Aperuerunt in me os
fuum
, ficut leo rapiens & ru-
1 ? . Sicut aqua effufus fum : &
difperfa funt omnia ofl'a mea.
Fa<ftum eft cor meum tanquam
Sicut aqua effufus fum , & fe-
parata funt omnia ojfa mea.
giens.
1 5. Sicut aqua effufa funt
,
& difparfa funt omnia ofla
mea.
Fattitm ell cor meum ficut cera. Fa&um eft cor meum tan-
cera liquefcens in medio ventris liquefacla in medio ventris met. quam cera liquefcens in medio
Hiei. ventris mei.
16. Aruit tanquam tefta virtus Aruitvelut teflafortitudo mea, 16. Exaruit ficut teftum vir-
mea , & lingua mea adhasfit fau-
& lingua mea adbaftt faucibus tus mea
, & lingua mea adha>
cibus meis : & in pulverem mortis meis
, & in pulverem mortis de- fit faucibus meis : & in pulve-
deduxifti me. traxijli me. rem mortis deduxerunt me.
NoT^ AD VERSIONEM ANTIQUAM.
Marc. p. 734.
c. fie : Omnes qui fpeilabant me, nitfo irri- epift. ad Gal. to. 4. col. 231. f. In te profBus fum ex
debant me : lacuti funt labiis
, >
capita moverunt. Cypr. I. vulva : ex utero matris mete Deus , &c. Aug. in hunc Pf. col.
Z. Teftim. p. 290. a. Omties qui me videbant, defpicicbant 91. f. In te confirmatus fum ex utero : de ventre, &c. at
me : l$
locuti funt in labtis , 2/ moverunt caput. Ambrof. infra, col. 97. c. & epift. 140. to. 2. col.
433.
d. In te
in Pf. 118. to. 1. col. 1160. a. Omnes qui confptciebant jaclatusfum ex utero : de ventre , Sec. Itidem apud Caffiod.
trie , afpernabantur me : $
locuti funt labiis
, tf
moverunt in eund. Pf. Gr. 'E-prl CI sireffiipw e* pti>1&i' ix. xww'aj
caput : itidem in Pf. 6 1 . col. 96 1 . e. hoc excepto ,
qui vide- /uitlpsi ptn 0=o; ptx ei Qu.
bant me. Auguft. epift. 140.3d Honorat. to. 2. col. 450. Tfr.lZ. Brev. Moz. ne difcedas a me : quo, tribulatio,
f. Omnes qui confpiciebant me
, julfannabant me : $$ locuti proxima ejl :f$ non ejl qui adjuvet. Similiter in Pfalt. Coislin.
funt labiis
, J
moverunt caput : fimiliter in Pf. 21. col. & Corb. ne difcedas a me. In Rom. ne difcejjiris... g nor
91. d. fed infra , col.
9
7. a. Omnes qui videbant me , fub- ejl qui , Sec Itidem apud Caffiod. in hunc Pf. Aug. verb in
fannabant me , abfque feq. $
.- vide etiam epift. 102. col.
7.16. f. In Gr. nar/s; 01 hscafHt%i pii , e"i,ifjuyjHQKci.t pe'
etotiww cV yjiMmv , Idvwav xirpazw. Pfalt. Coislin.
,
SAa-
TMliOM , &c.
t . 9. Sic in Pfalt. Rom. & aliis ver. necnon In Traflu
milfie Domin. Palm. Conciaunt Cypr. 1. 2. Teftim. p. 290
eund. col. 91. g. <5c <)j. c. aeep. 140. to. 2.
434.
e.
43 J.
c.
legit : ne di/cedas d me... quoniam non ejl qui, &c. Gr.
^<il airssni V tfW or/ bi'4'5s?7f5' on vx. alio fcovkaii.
~tf. 1 3. Concinit Lucif. Calar. 1. de non pate, in De.
del. p. 241. d. vel 243. d. ut & Hilar, in Pf. 67. col.
209. f. Similiter Ambrof. in Pf. 43. col. 908. c. & 1. de
a. Ambrof. in Pf. n3.to. i.col. ii6o.a. & 1. de exhort. Jof. c. 7. col.
497.
f. ac 1. r. de fide, to. 2. col.
463.
virg. to. 2. col. 297. f. & Caffiod. in hunc Pf. p. 73. b. d. Sic etiam Auguft. in hunc Pf. ac epilt. 140. adHonurat.
Tertul. vero, 1. 4. adv. Mate. p. 734.
c. legit : Speravit in col.
43
e.
e. & Caffiod. una cum Pfalt. Rom. & Gr.
Deum , liberet eum. Item Ambrof. in Pf. 61. col. 960. f.
#.
14. Ita Brev. Moz. cum Pfalt. Rom. Corb. &Coislin.
liberet nunc eum, quoniam vult eum ; fed alluditad verba Confentit Lucif. Calar. 1. de non pare, in De. del. p. 241.
JudiEorum , Matth. 27. tf. 43.
Auguftinus in hunc Pf. col. d. Item Aug. in eund. Pf. p. 92. a. cum Caffiod. at infra,
91. d.
97. a. Speravit in Dominttm , ernat eum : falvumfaciat col.'
97. c. legit Aug. Aperuerunt Juper me , &c. epift. vero
eum
, quoniam vult eum : itidem ep. 140. & 102. to. 2. col. 140. ad Honorat. col.
435.
e. Aperuerunt in me quajilea
2.Z6. f. 430. f. prater Deum, loco Dominttm. Grasce
:'
H^tti- rapiens, &c. In Gr
.
'Hyoii,xv ;V i/(!,., 10; HP, &c.
tev sti Kvotor , piaaSru dv-rw Qoxsalw dvrov , oVi G/*/ iwrov. TP. I '. Ita Caffiod. in hunc Pf. Sic etiam in Pfalt. Rom,
f. 10. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. 8c poiito uno
f5
, ante factum ejl. Item in Mediolan. Corb.
Corb. In Coislin. vero, & Moz. fie : Quoniam tu es
,
qui & ap. Ambrof. effu'a fttnt. Apud Hilar, in Pf.
57.
col.
ednxijli me de ventre, &c. Apud Auguft. in hunc Pf. col. 124. d. Ejfitlus fum
tanquam aqua : 5 difperfa jttnt
offx
91. e. & 97. a. Quoniam tu es ,
qui extraxijli me, Sec. ut mea. Faclnm ejl cor meum tanquam cera liqnifiens , &c.
in Vulg. paulb vero poft : Quoniam tu extraxijli me de item in Pf. 140. col. 540. c. dijperfa Jnnt omnia cjja mea.
ventre : Deus meus ab uberibus matris mea : & epilt. 140. In Pfalt. Moz. liqnefiens ; in Corb. liqnens. Apud Auguft.
ad Honorat. to. 2. col.
433.
d. Quoniam extraxijli me de in hunc Pf. col. 92. a. Sicut aqua effufus jum : 5 difperfa
ventre : /pes mea ab uberibus, &c. & infra : Tu extra- funt. ..Failum ejl. ..Jicut cera liquefcens , &c. itidem infra,
xijli me de ventre matris m. Apud Tertul. 1. de carne col.
97. e. hoc excepto , tanquam cera, licut epift. 140. ad
Chr.
p. Jj2.b.
ita : Quia tu es
,
qui avul/ijli me ex utero Honorat. col.
43
e.
f. In Gr. 'flti'i Siup fexu^'*'
< A/se-
matris mea : & fpes mea ab uberibus , &c. Gr. "On Qu KcpirlQ irzyla. , Sec. In edd. Aid. & Comp\.e ifyfiv. In cod.
si , itinojMe, fj.i eV 7s7>o<;" h' eWi's ptx diri /aks-uv th; pw- Reg. antiquiffimo ha:c additur nota , Montfalconio noflro
1ffa
/J.U. tefte, Hexapl. to. I. 'B^X^rv , /nua. t , xe'rat cV t
t~. II. Pfalt. Rom. Corb. Carnut. & Coislinian. bite 'Eti^wvapxTtysAriru &t ^'A-oMr^os^ktj\ir.c.-iflvu.
jallatns fum ex utero , &c. ut fup. Tertul. 1. de carne Chr. i. e. Effufus fum , cum n , jacet in Hexaplo apud omnes :
fi~
p. 55
1 - b; Super te jum projetlus ex vulva :
^J
ab utero militerque fcribunt Apolinarius
tf
Enfebius.
matris mea Deus meus es tu. Ambrof. 1. 1. de fide, to. tf. 16. Sic in Pfalt. Corb. excepto uno velttt, proJicut.
a. col. 462. d. & I. 2. de interpel. Dav. c. 6. to. 1. col. In Rom. Fabti, Exaruit velttt tejla virtus mea , & in fine
,
64.6. e. In te projetlus
fun: ex utero, &c. ut in Vulg. & deduxerunt me. Rom. Mattianaei hab. Exaruit velttt tejla...
poft pattlo , col.
647. a. addit : Potejl $ Jic legi : In te deduxifii me. Brev. Moz. Aruit tanquam tejla. Pfalt. Cois-
projeftus fum ex utero , de ventre matris mea; : utfequa- linian. Aruit velut tejla... )
in pulverem morli< deduxerunt
tur : Deus meus es tu , ne difcedas a me. Potejl
tf/ic : me. Carnut.
g?
in limum mortis deduxerunt me. Cypr. 1.
de ventre matris me* Deus meus es tu. Hieron. 1, 1. in 2. Teftim. p. 290. a. Aruit velut tejla virtus mea, i$
Tom. II. F ij
LIBER
PSALMORUM.
Pfalm. XXI.
S* Mf.
Sangerm,
44
Versio antiqua.
Hebr.
17.
Quoniam circumdede-
Quoniam circurndederttnt me ve-
runt me canes mnlti : conci-
names ,
conjiltum pejfmorum val-
gum
malignantium obiedit
Uvit.
me.
pedc
VULGATA HOD.
17.
Quoniam circnmdederunt
me canes multi : concilium mali-
gnantium obfedit me.
Foderunt manus meas & pedes
meos : 18. dinumeraverunt omnia
ofla mea.
Ipfi vero confideraverunt & inf-
pexerunt me : 19. diviferunt fibi
Mattbt
23. 24.
*
Mf.
vitiese ,
utvidetnr , memor
ens.
meam.
h, Salva me ex ore leonis : &
a cornibus unicornium humilitatera
meam.
Foderunt manus meas & Fixerunt manus meas
&
pe-
des meos : 1 8. dinumerave-
des meos : numcravt omnia ofa
runt omnia ofla mea.
wed i
Ipfi vero confideraverunt,
gu*
ipfi
refpicientes viderunt
& confpexerunt me : 19. di- in me. Diviferunt vefitmenta me.
1
viferunt fibi veftimenta mea, fibi
:
&
fuper vefiimentum meum veftimenta mea, &
fuper veftem
//J
5
'
& fuper
veftimentum
meum miferunt fortem.
meam miferunt fortem.
miferunt fortem.
.
. , , ^, r>
.
20. Tu autem
*
ne morens Tu autem Domine ne longe pas
:
20. Tu autem Domine ne elon-
Domine auxilium. mum : in fortitttdo mea in auxilium meum gaveris auxilium tuum a me :
ad
defenfione mea afpice. fejhna.
defenfionem meam confpice.
x\. Eripe a framea animam: .
Erue a gladio animam meam, n. rue a framea Deus ani-
& de manu canis unicam &de tii.tnii canis folitariam meam. mam meam :& de manu cams uni-
cam meam.
Libera me de ore leo- Salva me ex ore leonis
, & de
nis : & a cornibus unicornuo- cornibus unicornium exaudi me.
rum humilitatem meam.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
lingua mea aiglutinata eft faucibus meis. S. Paulin. epift. pertiti Jibi fittn veftimenta me*,
tf
in veflitum meumfortem
15. p. 87. c. 88. a. Exaruit ficut tefta gittttir meum , #
miferunt
:
at 1. adv. Jud. c. 10. p. 143. c. cum Novadano
lingua mea adbajit faucibus men. Ambrol. 1. de lapf. viig. de Trin. p. 1050. b. (ic : fuper veftem
meam miferunt
to. 2. col. 318. c. cinPf. 1 18. to. 1. col. 1253. d. Adbajtt fortem : lib. etiam de reflux, earn. p. 574.
a. ait -.fortem
lingua meafaucibus meis :
tf
m pulv. mortis dedttxifti me. bi- pafits
in vefiimento. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 294. a. Et di-
militer Hilarius in Pf. 118. col. 265. d. Sc 303. b. $ in -viferunt veftimenta mea Jibi , $
fuper veftem meam fortem
puh. mortis dednxifli me. ( Mfs. Reg. ScAlbin. priori loco miferunt. Lact. 1. 4. Inftit. c. 18. p. j8l. Diviferuntjibi...
hab. deduxit me. )
Auguft. in hunc Pfal. col. 92. c. yj. f. &fuper veftem meamfortem miferunt. Hilar, in Pf. 62. col.
& epift. 140. to. 2. col. 436. b. c. cum Fulg. fer. 9. p. 153. a. Difademnt veftem,
&in Pf. 138. col. Jio. b.
r
J
571. c. Exartiit velut tefta
virtus mea... 5 in pulv. mortis fuper veflim. meum miferunt fortem : fed in Pf. I. col. 14.
dedttxifti me. Similiter ap. Caffiod. in eund. Pf. fi excipias DiviferuntJibi veflim. mea
, $fuper -veftem meam, &c. Si-
ult.
deduxerum me. In Gr. 'Eypcirty anl Is&cw i
t%v's militer Ambr. 1. deTob. c. 20. to. 1. 6 Ifj. a. &1. 1
.
de fide
,
u*,i,v y*vos-xn*>LS>i{m1cti t nkpoyyi par Y*t
X*
**'*!* t0 - a. col. 43-
d - una cum Caffiod. in hunc Pf. Maxim.
ttffaxyh (its.
vero Taurin. in homil.
p. 17. h. cum Pfalt. Corb. Divife-
t. 17. Ita Pfalt. Rom. cum veteribus aliis ,
quibus fa- runt
$$fuper vefiimentum meum, &c. Fulg. cont. ferm.
vent' Lucif. Calar. 1. de non pare, in De. del. p. 241 . vel Faftid. p. 348. tf
in vefiimentum meum
mif.
fortem. Fredeg.
243. d. & Auguft. epift. 140. col. 436. g.
fedinPf. 21. Schol. chronic. p. <5oo. b.pfrper^veftimenta mea pofterunt
col. 92. c. & 97. g. Au-. legit : concilium malignantium fortem. In Gr. Attfitpleetrjo t i/^artx. /jH iavloie,
,
*. s'cjI toV
tircumdedit me, Sec. Hieron. in Matth. 27. to. 4.
col. 1
3 J.
faetltefior n*
?W KJiHg?-
f. <$ congregalio malign, obfidit me. Leo M. fer.
53. p. 123
d. cum Caffiod. in hunc Pf. textui confonat, &. Vulgatae.
Tertul. vero 1. 4. adv. Marc. p. 734.
c. legit : Circnm-
dederunt me canes : fynagoga maleficorum circttmvallavit me.
foderunt manus meas
{$
pedes meos : at 1. cont. Jud. c. 8. 10.
I 3. pp. 141 . 143. 144.
ita : Extcrmtnaveruut manus meas
&
pedes : & p. 144. b. Foderunt manus meas
$$
pedes : licut 1. 3.
adv. Marc. p. 677. c. unde 1. de refurr. cam. p. $74.
a. fie
alludit : Perfojfus manus
tf
pedes. Novatianus 1. de Trin.
p.
1050. b. Effoderunt manus meas
{
pedes. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 294. a. cum Laftant. 1. 4. Inft. c. 18. p. 581. Effoderunt
manus meas
&
pedes meos. Auguft. epift. 76. 102. & ioy
V.
20. Pfalt. Rom. 6c Coislin. curt CafTiod. in hunc Pf.
Tu autem Domine ne longe facias auxilium tuum a me , ad
def. meam afpice ; Coisl. refpice ; Corb. afpice. Cypr. 1. 2.
Teftim. p. 294. a. Tu autem Domine ne elongaverts auxi-
lium tuum a me , in auxilium meum attende. Auguft. in
hunc Pf. col. 92. d. Tu autem Domine ne longe fecern au-
xilium tuum a me , in defenjionem meam a'pice : iridem
infra , col. 98. d. detrafto uno a me : lie denique epift. 140.
to. 2. col.
437.
b. praecer hoc , ne longe facias. A Pfalt.
etiam Carnut. & Colb. abeft a me. In Gr. S.v As kvcis
/uti /uctxf 'ufi\e, th Go' Eeiac At fc, t'i Tttt dvliw^'iv /Mnrf-.%,!<;. In
edd. Aid. St. Compl. Qcvftuur Q* aVsV?. Hieronymus etiam
col. 179. f.
287'. a. 302. f. conftanterjWm<t, &c. fed delet epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. col. 634. b. ad hoc, To.
jww.poft/x^fJ.utifup. in Pf. 21. col. 92. c. fecus inf. col. autem Domine ne elongaverts aux. tuum a me, ait : Et
97. g. 98. a. & trad. 35.
in Johan. to. 3. p. 2. col.
542.
dtcitis invenijfe vos meum, quod <3 verum
eft
, #
ita corri-
b. Gr. "On *wtta>w H-t Quva.~iuyvi TrompeMjUefW Te'%o>'
gendnm. Brevi enim
, Ji
quid fcriptorum errore mtitatum
eft ,
Ats.
'
Clfv'i,av X^ftS t**
* ^
'^?' Ml". Alex, cum edd. Aid. flulti credimns contcnlione defendere.
&Compl. addit
a<k.
Launius ad hoc Tertulliani verbum t- 21. Ita Pfalt. Mozarab. & Corb. nili quod hab.
fup. exterminaverunt , putat fcriptum forte in quibufd
exemplar. ikfn.w*ji ; in aliis , >pv',ca.
t
.- 18. Ita Auguft. tract.
3 J.
in Joh. to. 3. p. 2. col.
J42.
b. item in hunc Pf. col. 92. d. 98. b. 6c epift. 76.
J02. & 140. to. 2. col. 179. f. 287. a. 436. g.
at epift.
IOJ.
col. 302. b. (^ adfpexerunt me. Fulg. cont. Faftid.
animam meam. Cypr. vero 1. 2. Teftim. p. 294. a. Libera
a gladio animam meam : g)
de manu canis , See. Aug. in hunc
Pi. & ep. 140. to. 2. 437. c. cum Pfalt. Rom. Erne aframed
animam meam, &c. ut fup. Caffiod. in eund. Pf. Eripe
a fiamea Deus animam meant ; fed vox Deus abeft a vet.
Pfalt. Rom. Mediolan. Carnut. &Co!b. In Gr. '?u<sxi obti
p. ?48. & Caftiod. in eund. Pf. cum Pfalt. Moz. & Corb. 8c pofupaltK Tr -t/vyfo pv ,
&c
Trail, milfae Domin. Palm, confpexerunt me. Similiter in
Pfalt. Rom. cum hoc in principio
, tf
dinumeraverunt.
Item ap. Novatian. de Trin. p. iojo. b. ficut in Pfalt.
Coislin. t$ dinumeraverunt. Tertul. 1. adv. Jud. c. 13. p.
144.
cum Cypr. 1. 2. Teftim. p. 294. a. & Laft. 1. 4.
Inftit. C 18. p. j8l. dinumeraverunt omnia
offn
mea. Ipfi
autem contemplatifunt , ^
viderunt me. Gr. ifyp&nwwt
waf-
1a 'Af7oi Ae xalerwaar , "tj t-irsTAor /*e.
Ttr. 19. Sic apud Aug. in hunc Pf. col. 98. b. 6c epift.
76.
10
J. to. 2. col. 179. f. 302. b. item I. 1. de ferm.
Dom. in monte , to. 3. p. 2. col. 196. g. & traft.
35.
in
Joh. col. 542. b. at inPf. 21. col. 92. d. legit , fuper veftem
meam; iicut epift. 102. col. 287.8. & epift. 140. col.
437.
a. Itidem in Tradtu miffae Domin. Palm, necnon in Pfalt.
Rom. Martianaei , & aliis ; in Rom. Fabri
, >
j'uper vefle
mea. Tertul. verb 1. 4. adv. Marc. p. 734.
c. legit : Difi
if. 22. Ita Pfalt. Rom. hab. cum Caffiod. in hunc Pf. In
Pfalt. Moz. fimiliter : Libera me de ore leonis ; ficut in
Corb. & Traftu miffse Domin. Palm, at utrobique unicor-
nium ; in Pfalt. Coislin. nnicornuorum , ut fupra. Apud
Tertull. I. cont. Jud. c. 10. p. 144. b. Salvum me
fie
ex-
ore leonis , ^
de cornibus nnicornuorum bumilit. meam : fie
etiam 1. 3. adv. Marc. p. 677. c. nifi quod hab. Salvum
fie
me, 6c unicomiorum , deletque meam in fine. Cypr. 1. 2.
Teftim. p. 294. a. Vulgatae congruit. Auguft. vero in hunc
Pf. col. 92. e. legit : Salvum me
fie
de ore leonis
, tf
a
cornibus unicornnornm , 6cc. item infra , col. 98. e. 6c epift.
140. to. 2. col.
437.
f. excepto uno unicornium. Ap. Hilar,
conftanter turn in Pf. 56. col. 119. b. turn in Pf. 58. col.
131. b. turn etiam in Pf. 120. col. 382. b. Libera me de
ore leonis
, )
de manu canis unicam meam. In Gr. 2wWr
/UE EX... , TO Xfptt/fOK IMWfiflW 7W
T7TElVailV ft*.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXI.
45
VlJICATA HOD. HE B R. VeRSIO ANTIQUA.
Kehr.t, 23. Narrabo nomen tuum fra- Narrabo twmcn tuum fratribus 23. Narrabo nomen tuum Ex
Mf.
Sangetm,
1*. tribus meis : in medio ecclefia; lau- meis : in medio ccclejit laudato fratribus meis : in media eccle-
dabo te. te. fia laudabo te.
14. Qui timetis Dominum , lau- Timentes Bominum laudate .24. Qui timetis Dominum
dateeum: univeifum femen Jacob eum : omne femen Jacob glorifi-
laudateeum: univerfum femen
glorificate eum :
cate cum
,
Jacob magniricate eum :
15. Timeateum omne femen If- Et metnite eum univerfttm
fe- 25. Timeat eum omne fe-
rae'I
>
quoniam non fprevit , neque men Ifra'el : qtioniam non dcfpexit
,
men lfraiil : quoniam non
defpexit deprecationem pauperis: neque contcnipfit modeftiam fan-
fprevit, neque delpexit precem
peris
,
pauperum
:
Nee avertit faciem fuam a me: Et non abfeondit faciem fuam Neque avertit faciem fuam
& cum clamarem ad eum, exaudi- ab eo ; & ciim clamaret ad eum, a me : & cum clamarem ad
vit me. exaudivit. eum , exaudivit me.
26. Apud te laus mea in eccle- Apud te lata mea in ecclefia 26. Apud telausmihi inec-
fia magna : vota mea reddam in multa : vota mea reddam in conf- clefia magna : vota mea red-
confpe&u timentium eum. peclu timentium eum. dam coram timentibus eum.
*7. Edent pauperes , & fatura- Comcdcnt mites , & faturabun- zj. Edent pauperes, & fa-
buntur : & laudabunt Dominum qui tux : landabunt Dominum qua- turabuntur : & laudabunt Do-
requirunt eum : vivent corda eo- rentes cum : vivet cor vefirum in minum qui requirunt eum : vi-
rum in fieculum faculi. fempitemum. vet cor eorum in fecullim fa>
culi.
28. Reminifcentur, & conver- Recordabuntur, & convertcntur :>8. Reminifcentur, & con-
tentur ad Dominum univerfi tines ad Dominum umverfi fines
terra
,
vertentur ad Dominum uni-
terne ':
verll fines terra?
:
Et adorabunt in confpe&u ejus Et adorabunt coram te univer- Et adorabunt in confpe&U
univerfe familis gentium.
ft
cognationes gentium : tuo omnes patriae gentium.
29. Quoniam Domini eft re- Quia Domini regnum
, & do- zcj. Quoniam Dominus eft
gnum : & ipfe dominabitur gen- minabitur gentibus. regnum : & ipfe dominabitur
tium.
gentium.
30. Manducaverunt, & adora- Comederunt
, &
adoraverunt 30. Manducaverunt
,& ado-
NoTjE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
V. 25. Sic in Pfalt. Coislin. eft.Hilarius in Pf.
fl.
n.
3. rZv tpoCvfienut iv%t. In edd. Aid. & Compl. h tit&mlg
p. 70. c. fimilirer hab. in media ecclefia ; initio vero, An- fj.iya.M\ ii,ofAOMymi/j.x{ Qoi Ta; , &c.
nnntiabo nomen tuum. Pfalt. Rom. Narrabo in media t. 27. Sic in Plait. Rom. Se Corb. ad verbum. In Mo-
tcdejia laudabo te. Corb. in media ecclejia cantabo tibi. Tertul. zarab. & apud Cafliod. in hunc Pf. vital cm eorum. Apud
vero 1. 5. adv. Marc. p. 679. b. Enarrabo nomen in Aug. in eund. Pf. & epift. 140. col.
444.
e. vivent corda
medio ecclejia hymnum tibi dream. Cypr. 1. 2. Teftim.
p.
eorum. Apud Chromat. Aquil. in Matth. p. 978. b.
J
294. a. Enarrabo nomen... in media ecclejix laudabo te. Ambr. vivet cor eorum. In Gr. tpewlxi at KxpAiai xv/wrt Ambr.
1. de bened. Patr. c. 11. to. 1. 528. d. Narrabo in quoque in Pf. 118. to. 1. col. 1120. c. initio hab. Edent
medio ecclejia cantabo tibi : at 1. de Tob. c. 15. col. 608. paup.
tf
Jaturabuntur , ut & Chromat. fup.
e. 8c 1. de inftit. virg. to. 2. col. 259. f. Narrabo t. 28. Ita in Plait. Corb. & Moz. verbum e verbo. Si-
in medio ecclejia laudabo te : item conftanter hab. Narrabo, militer in Rom. Coislin. & apud Cafliod. in hunc Pi. prater
to. 1. col. 518. d. 894.3.915. d.
949.
d. 1227. d. Aug. unum ejus
,
pro tuo. Apud Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 297. a.
in hunc Pf. Se epift. 140. to. 2. col. 458. b. Narrabo Commemorabuntur
, tf
conveitentttr ad Dominum omnes ter-
in medio ecclejia cantabo te. Similiter Hieron. 1. 1. in epift. mini terra: &
adorabunt in conjpcdtt tuo omnes patria
ad Galat. to. 4. col. 236. d. Apud Caffiod. in hunc Pf. gentium. Apud Fulg. 1. de Trin. c. 1. p. 329. licutapud
laudabo te. In Grasco : Aw/Moptcu to... it pica itUMfUi Auguft. conftanter, cum in hunc Pf. turn epift. 51.76.
Vf&foa (j.
Sec. to. 2. col. 118. d. 180. a. 287. b. 302. b. 446. f. ut
#.24. Concordant Pfalt. Rom. Corb. Coislinian. & Se trad. 13. ac 35.
in Joh. to.
3. p. 2. col. 398.8. 542.
Tracrus mill* Domin. Palm. Sic etiam apud Auguft. bis b. & tract. 2. in 1. Johan. ibid. 8 37.
a. Commemorabuntur
,
in hunc Pf. ac epift. 140. to. 2. col.
439.
c. necnon ap. g
converter.tur ad Dom. univerji fines
terra : tfadorab. m
Cafliod. in eund. Pf. Hieron. quoque , ep. ad Sun. & Fretel. confp. ejus univerfa patria gentium : ita rurlum 1. 1. cont.
to. 2. col.
634. b. fcribit, magnificate eum ; turn addit : pro ep. Parmen. to. 9.
col. 18. e. cumeod. Fulg. 1. cont. Arian.
quo in Graco fcriptum... Ao'^isali dvlov , id ejl ,
glorificare p.6<5.excepto verbo reminifcentur ,
pro commemorabuntur.
eum : fed fciendum , inquit, quod ubicunque in Gracofenp- Hieron. in Ifai. 52. to. 3.
col. 377-
f 380.C Recordabuntur
,
turn ejl glorifkate, Latinns interpret magnificate tranf- tfredibunt ( col. 380. e. convertcntur
)
ad Dom. omnesfines
tttlerit, J'ecunditm illud quod in Exodo dxitur , I
J.
I. quod terra :
tf
adorabunt in confpeclu ejus omnesjanulix gentium :
vide. at 1. 2. in epift. ad Ephef. to. 4.
col. 356. a. omnes pa-
f. If.
Pfalt. Rom. cum Moz. & Coislin. neque defpexit tria gentium. Item in Pfalt. Mediolan. & Carnut. omnes
freces pauperum , neque , tec. ut fup. Auguft. in hunc Pf. patria gentium. Apud Philaftr. Brix. de hxief.
p. 702. b.
col. 92. g. 100. d. cum Pfalt. Corb. neque defpexit precem Recordabuntur,
tf
convertentitr ad'
Dominum Cbriflnm omnes
pauperis , neque, &c. at Aug. ibid.
99. c. pauperum : epift. fines orbis terrarum. In Gr. MiiAci,, jijitrtspiqnK.ot/a.'...
vero 140. to. 2. col.
443.
f. g. feq. conftanter, precem Trivia rx ntpala. j,
wgywcwuele/ 'iwviot avrf ir.'.nxt id
pauperis, neque, &c. fubinde , i dim clamarem , &c. ut -Jrarfuxl tuv stvZy Aq. & Symm. Qvy-,zv!txi.
fup. Caffiod. in eund. Pfalm. precem pauperum , neque ^.29. Gr."07< t? Kuplv K frxetMix , Sec. ut fup. Cypr.
i$
cum clamarem , Sec. Pfalt. Rom. # dnm clamarem. Grsec. 1. 2. Teftim. p. 297. a. Quoniam Domini ejl regnum : #
Qo&vfcwlaxiav xvlw carxv to fc'As TT^cu^m t? Atvimi tv ipfe dominab. omnium gentium. Hieron. in Hal. 52.
to.
3.
xlcaxHixJs *) "i tw Kocpxyirxt /J.e , &c. col.
377.
f. 380. e. Qjtoniam Domini regnum
eft,
&c. ut
t. 26. Ita Brev. Moz. hab. cum Pfalt. Corb; Sic etiam in textu. Aug. epift. 76. to. 2. col. 180. a. & 1. 1. cont.
in Rom. nifiquod additurDom;', poft vota mea. Coislin. ep. Parmen. ro. 9. col. 18. e. Quoniam ipjtus
eft
regnum :
hab. ut (up. vota mea reddam coram timentibus eum. Auguft. ^ ipfe
dominabitur gentium : at epift. 102. &c. col. 287.
in hunc Pf. conftanter : Apud te laus mea, in ecclejia b. 302. b. 445. f. Qnoniam Domini
eft
regnum
,
Sec. I [idem
magna confitebor tibi : vota mea reddam coram timentibus traft.
3f.
in Joh. to. 3. p. 2. col. 541. b. & in hunc Pf.
turn : itidem ep. 140. to. 2. col.
444.
b. c. Pfalt. Medio- col.
93. c. 102. c. ficut apud Fulg. 1. de Trin. c. 1. p. 329.
Jan. Apud te laus mthi
, ( Ambrof. A te laus mea
,
)inecclejia Caffiod. in eund. Pf. Se in Pfalt. Rom. Be al.
magna confitebor tibi : vota mea, Sec. Ap. Tertul. 1. 3. cont. tf. 30. Pfalt. Vetera Rom. Corb.
Mediolan. Carnut.
Marc. p. 679. b. A te lansmihi in ecclejia magna. Ap.Caffiod. Coislin. & Moz. conftanter hab. divites terra, non dizi,
in eund. Pf. Apud te laus mea in ecclejia magna : vota mea quod forte mendum eft fcribae. In iild. quoque Plait, ita :
Domino reddam coram timentibus eum. In Gr. riocpa e? I confpeclu ejus procident nniverjt qui dejeendunt
, &c. Solum
itrxiroc
n* h jMtKMftt'? wxw t? tux^i /a itriSaQu f'rem Coislin. hab. procidvnt omnes qui defcendunt
,
Sec. Auguft.
'
4
6 LIBER
Versio antiqua.
?x
Mf.
Sangerm. raverunt omnes divi terra : in
. confpeftu ejus decident uni-
verii qui deicendent in terram.
PSALMORUM.
HE B R.
Pfalm. XXII.
VuLGATA HOD.
omnes pingues terra. : ante faciem verunt omnes pingues terra; : in
ejus curvabunt (I'upp. genu) omnes confpeftu ejus cadent omnes qui
i.
qui iejcendunt in pulverem
,
Et anima ejus non vivet. Se-
defcendunt in terram.
3 1 . Et anima mea 111 L vivet
;
femen meum ferviet ipfi.
&
Et anima mea ipii vi
vet : & femen meum ierviet men ferviet ei
:
illi.
32.
Adnuntiabitur Domino Narrabitur Domino ingenera-
generatio ventura : adnuntia- tione : venient , & annuntiabunt
bunt juftitiam ejus populo qui juftitiam
ejus populo qui nafcetur ,
coeli juftitiam ejus populo quinaf-
nafcetur, quem fecit.
quam fecit. cetur, quern fecit Dominus.
Not* ad Versionem antiqua m.
& CafTiod. in hunc Pf. rurfufque Aug. epift. 140. to. 2.
col. 446. 2;. 447.
d. ut fupra divites feme provident
tiniverfi qui defendant , &c. In Gr. of iil-.iic, th; 71?;
sj-jsx.-oSV/aj xdvlsi of xa7aai'w7f; !'i tw jw.
#.
31. Sic habent Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. rur-
fufque Auguft. epift. 140. to. 2. col. 448.
cum Pfalt. Rom.
Coislin. & Corb. lie etiam in Mozarab. piaeter unum feme
ejus. Vet. Iren. Interp. 1. 5. c. 7. p. 300. legit iili vivet.
Grsc. ctvla >7" i< to cwsp/uix. /JM AVMvGti dvlu.
tf . 32. Pfalt. Coislin. Aiinuntiabitur Dommo generation!
j
2. Annuntiabitur Domino ge-
neratio ventura : & annuntiabunt
ventara : >
annuntiabunt jufiitiam ejus popttlo... quemfecit
Dominin. Ap. Auguft. veto & CafTiod. in hunc Pf. & in
Pfalt. Rom. & Traftu mill* Palmar, omnia ut in Vulg.
Similiter in Pfalt. Corb. pra:ter hoc , gj adnuntiabitur. Do-
mino. In Pfalt. Carnut. deeft vox cocli , poft annuntiabunt.
Apud Ambrof. lie : annuntiabit juftitiam ejus, &c. In Gr.
'Apa77MiE?ai tw Ki/pla ywect n' ipyjjfj.ivn' >c, diayyszvei ri:r
Aix.aio<,v'vw... oV sVo/no" Kt'^.o;. Aquila & Theodot. art
t-rrolwtt , abfque voce Kvqmc.,
Ex
Mf.
Sangerm.
Versio antiqua.
1. Pfalmus David. XXII.
*
np^Ominus regetme, &
J_^ nihil mihi deerit : z. in
loco pafcuee ibi me conloca-
vit.
Super aquam refectionis
educavit
HE B R.
Canticum David. XXIII.
DOminus
pafctt me
, nihil mihi
deerit. In pafcuis herbarum
accubavit me
:
VULGATA HOD.
. Pfalmus David. XXII.
DOminus
regit me, & nihil
mihi deerit : 2. in loco paf-
cua; ibi me collocavit.
me
Super aquas refeclionis enutri-
animam vit me : animam meam refecit.
I/a.
40.
11.
Jere. z
J.
4-
Ei.ec.
34.
Super aquam refeclionis educavit 11. 23.
me animam meam convertit.
meam convertit.
Deduxit me fuper femitas Duxit me per femitas jufiitia
,
juftitix, propter nomen tuum. propter nomen fuum.
Nam
,
& fi ambulem in
medio umbra: mortis , non ti-
mebo mala : quoniam tu me-
cum es.
Virga
Mf.
vitiose , tlUim
,
tpfe me confolatx
fnnt.
tua
,
& baculum
ipia me conlblata
Sed
, &
fi
ambulavero in valle
umbra mortis , non timebo malum :
quoniam tu mecum.
Virga tua
, & bacillus tuns
,
ipfa confolabuntur me.
funr.
5.
Parafti in confpeclu meo Pones coram me menfam ,
ex ad
menfam , adversias eos
,
qui verfo hojiium meorttm.
tribulant me.
NOT* AD
I. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Martia
lant me.
Versionem antiqua m.
Deduxit me fuper femitas juf-
titiam
,
propter nomen fuum.
4.
Nam , & fi ambulavero in
medio umbra? mortis , non timebo
mala : quoniam tu mecum es.
Virga tua , & baculus tuus , ipfa
me confolata funt.
5.
Parafti in confpedtu meo
menfam
, adversiis eos, quitribu-
I. Pet.
2J.
&
4-
Tf.
na*i , & Coislin. Rom. veroFabri , Infinem, Pfalmus Da-
vid. Aug. in eund. una cum Gr.
P
falmus ip/i David ; editt.
tamen ibi praeponunt , In fnem, fed repugnant codd. Mfs.
omnes.
* Ambrof. lib. de Jof. c. 7. to. 1. col. 498. f. & lib. de
myft. to. 2. col. 336. d. & 1. y. de facram.
375.
e. Do-
minus pajcit me, Sec. item 1. de apol. Dav. to. 1. col.
696.6. & in Pf. 36. p. 805. c. & in Luc. 2. p. 1296. c.
Concimuu Auguft. in hunc Pf. & Hieron. in Ifai. j. 14. Sc
49.
to. 3.
col.
J3.
a. 165. e.
354.
b. item in Ezech.
34.
& 45.
col.
945.
b. 1042. b. fed Cafiiod. in eund. Pf. leg.
Dominus regit me, cum Pfalt. Rom. Coislin. & al. Gr.
Kue.KS mifutfm / , &c. Alex, ir-.tiuu.ru.
fr. 2. Sic Ambrof. in Pf.
43. 8c 118. to 1. col.
894.
c. 1 140. d. & 1. de myft. to. 2. col.
3
36. d. & 1. 5. de
facram. col.
37J.
f. at 1. de apol. Dav. to. 1. col. 696.
e. & in Pf. 36. col. 805. c. habet : In loco viridi ibi me
collocavit , &c. Similiter in Pfalt. Moz. In Coisliniano
,
coulocavit , ut fup. Hilar, in Pf.
J4.
col. III. b. Super
aquam refeclionis enutrivit me. Ambrof. in Pf.
43. to. I.
col. 894. c. Super aquam refeft. conftituit me ; aliis locis
,
educavit. Hieron. in Ifai.
49. to. 3., col.
3J4.
b. Super
aquas refeclionis educ. Sec. Auguft. & CafTiod. in hunc Pf.
textui Sangerm. favent cum Pfalt. Rom. & aliis. In Gr.
F.i's Toitot' x*om?
'/- ii
H--
Ksweojwoaosii. Ewi i/JV7o; dta.Trcr.vtii ui
f^lGfS^s'jMs. Symm. ce/tv.%6a.% /us.
"fr. 3. Similiter hab. Ambrof. 1. de bono mort. c. 6. to.
1. col. 400. d. & 1.
j. de facram. to. 2. col.
375.
f.
praeter ult. nomen fuum. Pfalt. Moz. hab. Animam meam
ibi convertit; pauloque poft in Kom.Jiiper femitam. Apud
Aug. in hunc Pf. infemitis ; ubique , nomen fuum. Gr. TiJp
tJ^V (Kjf tVss-p|C. 'iiA7KCsV fif sVi T/>/tf? fVMSV T?
t. 4. Ambrof. 1. de myft. to. 2. col.
336. f. & 1. y. de
facram. col.
37J.
f. Nam,
tf fi
ambulem...
f
baculus tun!
ipfa me confolata funt. Similiter Auguft. & Cafiiod. in
hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Moz. In Corb. Ham,
15 ft
ambulem... virga tua,
tf
baculum tuum,
ipfa me confolata
funt. In Coisliniano : & baculus tuus , ipfa me confolata
funt. In Gr. 'Edi yap
j,
iropiv^a...
w' piCAoc, ^,t,ii Caa-
THpicc Qs,auTa,!( Alex, to) ^5 7rp;x.i^oar. Vide lis
Iren. 1.
J.
c. 31. p. 331. b. Sc Ambr. in Luc. 17. to.
1. col.
1477. b.
t.
J.
Ita ferunt Pfalt. Rom. Fabri , Mediol. Carnut. &
Moz. Corb. vitiose,
i$
poculum tuum inebrians quam prtt-
claruseft ! Rom. Martiansi , & Sorb. poculum meum. Ambr.
1. 2. de interpel. David, c. 8. col. 6yo. f. legit : Pa-
rafti... advershs eos
,
qui conterum me : at 1. de myfter.
to. 2. col. 336. t. Parafti... adversiis eos, qui tribulant
me
^ poculum tuum inebrians quam praclarum
eft
!
Obfervant etiam hie noftri BB. editt. omnes cum non-
nullis Mis. habere,
>
poculum meum ; Mfs. vero multo
plures ac antiquiores
, 5
poculum tuum : attamen 1. <.
de facram. col. 376. a. legitur poculum meum , nullo re-
pugnante Mf. Vemml. de Jofeph , c. 11. to. 1. col.
504.
e. ita , tf
pocnlttm tuum ; item infra , col.
54J.
a. c. 696.
e.
7^4.
a. 1239. d.& to. 2. col. 1030. c. fed 1. de Noe,
c. 29. col. 272. e. limpliciter,
#
poculum inebrians , &c.
licut inf. col. 869. d. & in Pf. 118. col. 11 38. c. fimi-
liter in Pf.
3
e.
col.
773.
e. f. poculum inebrians quam
praclarum ! Ambrof. addit , vel quam validum ! xpilisoy
enim dixit Grxcus , vel patens , vel forte , vel validum.
Cypr. epift. 63. p. 107. b. c. bis , calix tuus inebrians
perquamoptimus. Auguft. & CafTiod. in hunc Pf.
[5
poculum
tuum inebrians quam praclarttm
eft
.' At Auguft, infra in
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. XXIII.
47
VulCATA HOD.
Impinguafti in oleo caput meum
:
& calix meus inebrians quam pra>
clarus eft
!
6. Et mifericordia tua fubfeque-
tur me omnibus diebus vita; meae
:
Et ut inhabitem in domo Domi-
ni , in longitudinem dierum.
HED R.
Impinguafli in oleo caput meum :
calix meus inebrians.
Sed & benignitas & mifericordia
fubfcqnentur me , omnibus diebus fequetur me omnibus diebus
vita men
:
vita: mcx :
Et babitabo in domo Domini , Et ut inhabitem in domo
in longitudine dierum. Domini , in lonitudine die-
rum.
V E R S I O A N T I
Q U A.
Impinguafti in oleo caput E* Mf.
Sangirm*
meum : & poculum tuum ine-
brians quam prxclarum eft !
6. Et mifericordia tua fub-
N O T jE ad Versionem antiquam.
Pf.
J.
col.
2f4.
d. calix tuns inebrians quam praclarus "fr. 6. Pfalt. Rom. Fabri , cum Coislin. Et miferic. tua
eli ! ut in Pfalt. Coislin. Gaud. Brix. feral. 19. p.
97c. fubfequitur me omnib. dieb. vita mex : ut inhabitem... in
h.iic:
)
calix mew inebrians. Sec. cum Plait. jEthiopico. longitndine dierum. Rom. Martianaei , cum Mediolan. &
Unde Hieron. epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. col.
634. b. Moz. fubfequatur me... in longitudinem dierum. Cotb.fub-
ait : hi Graco legijfe vos dtcitts , calix tuus , fed hoc in fequitur me , &c. ut in Vulg. Apud Aug. in hunc Pf. fub-
Koirri error obtinuit. Qaterum S$ LXX. j
Hebra'icnm
, $
feqnetur me , abfque
tf , ante ut inhabitem; reliqua ut in
omv.es Interprets , calix meus, habent
,
quod Hebraice dici-
tur choli ; alioqttinji calix tuus ttfit , dtceretur chofach.
In edit, tamen Rom. k- to vsuypilv Qs piSrvawi &>; xp'i/iscv.
Theod. wo7ygoV /j.\s. Symm. aolbotov fa^-voMi/ w dyabev.
Quinta editio , *, boJyiow im.
Vulg. Fulg. 1. 1. ad Munim. p. 9. lie legit : Mifericordia
tua fubfequitur me per omnes dies vita mea. Gr. Kai to
!*fo5 (\ tajctS'iui/lcd fit OTtwas to; , to xot/oowiV /ti
tie, fXaHfOJIHTX YfAiplxl.
P/49.
12.
I. Cor.
10.26.
VULCATA HOD.
i. Prima fabbati, Pfalmus David.
XXIII.
DOmini
eft terra , & plenitu-
do ejus : orbis terrarum
,
&
univerii qui habitant in eo.
He BR.
Canticum David. XXIV.
DOmini eft
terra
, &
plenitu-
do ejus : orbis
, & babitato-
res ejus :
Quia ipfe fuper mariafundavit
Versio ANTIQUA.
1. Pfalmus David, prima die
fabbati. X X 1 1 1.
*
T""\ Omini eft terra , &
J/ plenitudo ejus : orbis
terrarum, & univerii qui ha-
bitant in earn.
Ipfe fupra maria
funda-
Ix
Mf.
Sangtrm,
earn
earn.
& fuper flumina flabilivit vit earn : & fuper flumina
pra>
paravit earn.
3
.
Quis afcendit in montem
Domini X aut quis ftabit in lo-
co ejus ?
4.
Innocens manibus &
Quis afcendet in montem Do-
mini
, ejr quis ftabit in loco fanclo
ejus f
2. Quia ipfe fuper maria funda-
vit eum : & fuper flumina prapara-
vit eum.
j . Quis afcendet in montem Do-
mini ? aut quis ftabit in loco fanfto
ejus?
4. Innocens manibus & mundo Innocens manibus
, & mundo
corde ,
qui non accepit in vano ani- corde : qui non exaltavit
fruftra mundo corde
,
qui non acce-
mam fuam ,
nee juravit in dolo animam fuam
, & non juravit pit in vanoanimam fuam, nee
proximo fuo. dolose. juravit in dolo proximo fuo.
5. Hie accipiet benedictionem Accipiet bencdiclionem a Do-
5. Hie accipiet benedictio-
& Domino : & mifericordiam a Deo mino
, &
juftitiam a Deo falutari nem
,
& mifericordiam a Dq-
falutari fuo. fuo. mino falutare fuo.
NoTiE ad Versionem antiquam.
t. 3- Cypr. 1. 2. & 3. Teftim.
p. 292. c. 327. b. cura
Vulg. Qjits ajcendet in montem Dom in locojancjo ejus ?
Concinunc Ambrof. in Pf.
39.
to. 1. col. 863. d. &1. 1. dc
poenit. to. 2. col. 401. c. necnon Auguft. & Cafliod. in
hunc Pf. Sic etiam hab. Auct. qua:it. ap. Aug. to. 3. q.
in. & Chromat. Aquil. in Matth.
p. 979. a. cum Plait.
Rom. Hilarius in Pf. 14. n. J.col. 63 b. legit : Qrit;
af-
cendet montem , &c. ut in Vulg. Plait. Moz. cum Corb.
Qjtis ajcendit , &c. Gr.
Ti's &/c$ee}iu a- ti'to >,'
ciu-n i
x^.4. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rum. Tertul. verb, 1. 2.
adv. Marc. p. 651. c. legit : Innocens autemtf purus corde
,
qui non aciepit in -uantim nomen Dei
, 5 non juravit ad
proxinmm Juum in dolo. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 292. c.
32J.
b. Innocens mamb.
j
mundo corde, qui non accepit in
vano animam fuam,
non juravit fibdole proximo /tbi.
Ambr. 1. 1. deexcedu Satyri , to. 2. col. 11 30. d. Innocens
manib. &mundo corde , qui non ace. in vanumamm.fuam
,
nee fecit proximo juo dolum : item 1. de bono mort. c.
7.
col. 401. f. in vanum : at 1. i.de. pcenit. to. 2. col. 401.
c. in vano ; ut & Chromat. Aquil. in Matth.
p. 979.
a.
Augufh in hunc Pf. ita : Innocens manibus ' mundus corde
,
qui non accepit in vano anim. fuam , ^
non juravit proximo
fuo in dolo. Tichon. fimiliter , reg. 3. p. 55.
f. qui non juravit
proximojnoin dolo. Auct. veroquasfl. ap. Aug. to. 3.0. ill.
col. in. f. legit cum Chromat. Aquil. in Matth. p. 984.
e. nee juravit proximo juo in dolum. Grirc. 'Atao;
ff&
i. xa^-apot; t;; x.ccpo\[x , 0; x'x e^ctiit ;'ci (ta.ctiu. . . K/ *'*
a/^osiv ect] /oMtf ru , Sec.
Tt. 5.
Tertul. 1. 2. cont. Marc. p. (Syi.c. Ijle accipiet
beneditl. rf Domino : ($ mifericordiam a Deo Jaltttijicare
fuo.
Cypr. 1. 2. Teftim. p. 292. c. Ijle accipiet benedid. a Dom.
tf
mif. a Deo falutari fuo. Item apud Tichonium
, reg.
3. p.
Jj.
f. Ijle accipiet, &c. Apud Auguft. & Cafliod.
in hunc Pf. Si. in Pfalt. Rom. hu accipiet, &c. ut in Vulg,
"f. 1. Brev. Moz. deletvocem </;>, cum Pfalt. Rom. Corb.
& Caffiodoro. Apud Aug. in hunc Pi. lie :
Pfalmus ipji
David , prima fabbati , e Gra:co , "fa^o? tw &av\l , T1T5
fuoic, Qailoaia. Aud. quaeft. Vet. Tell, apud Aug. to.
3.
q. III. p. III. a. Huic David
,
prima Jabbati.
*
Auguftinus , & Cafliod. in fine legunt in ea , cum
Pfalt. Rom. Sl Corb. c'aet. ut fup. Gr. Tb Kvfl* m ;vt , j,...
dh.vp.im, j,
'isiv'l :-c.... cV ccut. Vet. Irenxi Interp. 1. 4. c.
36. p. 280. c. Domini efl terra,
($
plenit... terrarum,
&
omnes in ea. Tertul. 1. cont. Hermog.
p. 419. a. Do-
mini ejl terra : plenitudo ejus , orbis terra
, tf
omnes qui
habitant in ilia. Ambrof. in Pfalm. 48.ro. 1. col. 94.'. f.
946. a. orbis terrarum
, tf
qui habitant in eo ; turn addit
:
Grxci tiXVftsna
dicunt , eo quod inhabitetnr a Chrifto : at
in Luc. 2. col. 1294. a. legit, > univerji qui hab. in eo
:
vide etiam col. 1077. & 1
J00.&
to. 2. col. 617. b. Con-
cilium Ambrofiafter
, p. 238. c. Sc Auct. quad, apud Aug.
q. III. hie tamen paulo lupra legit , omnes qui habit.
~t. 2. Sic eft in Brev. Mozarab. In Rom. Fabri : Ipfe
fuper maria jundavit ea :
tf
fuper flumina prap. ilia. Rom.
Martianaei , & Corb. lpje...fundavit earn... praparavit tllam.
Corb. ilia. Apud Tertull. cont. Hermog.
p. 419. a. Ipfe...
fundavit earn... pr/epar. earn. Similiter Ambrof. epift.
3.
Sc j8. to. 2. col.
755.
a. & 1017. a. item 1. y. Hexa. to.
1. col. 86. b. & in Pf. 118. col. 1077. d. (i excipias ult.
illam : at in Pf. 48. col. ciqe. f. Ipfe. .. fundavit eum...
prap. eum. Hilar, in Pf. 2. n. 32. col.
43. & Auct. qiueft.
apud Aug. to.
3. q. m. Ipfe... fund. earn... prap. tllam.
Similiter Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. bis legunt earn.
Hieron. in Ifai.
34.
to. 3. col. 278. a. Ipfe... fund, eum:
fc? fuper ftum. collocavit ilium : nee ufpiam initio habetur
Quia
, quod etiam abeft a Pfalt. Mediolan.
& Carnut.
Item in Gr. 'Af7s5 eVi... s$tnmwsti V/mc., n'To(Bf
Wiir.
4.3
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXIII.
Versio antiqua. VuiGATA HOD.'
6. Ha:c eft generatio qua?ren-
tium eum
,
quatrentium faciem Dei
Jacob.
7. Attollite portas principes
HEB R.
%x
Mf.
S.v!gnm. 6. Hxc eft generatio requi- Hac generatio qumrmium eum
,
rentium eum
,
quxrentium fa- qmrentium faciem tuam Jacob.
ciem Jacob.
*
Diapsalma. Semper.
7.
Tollite portas principes
Levate porta capita veflra , &
veftri, & elevamini portas a:
-
eUvammi janua fempitern*} &in- veftras, & elevamini ports
after
ternales : & introibit rex glo- grediatur rex gloria. nales : & introibit rex glorix.
ax.
JVtiis
eft ifte
rex gloria ? Do- 8. Quis eft ifte rex gloria; ?
minus fortis & potens : Dominus Dominus fortis & potens : Dominus
fortis in pralto. potens in prxlio.
Levate porta capita veflra , & 9. Attollite portas principes
erigite janua fmpiterna ; & in
8. Quis eft ifte rex gloria:
>.
Dominus fortis & potens :
Dominus potens in prxlio.
0. Tollite portas principes
veftri, & elevamini portas ae-
ternales : & introibit rex glo- grediatur rex gloria.
veftras
, & elevamini porta; alter-
nates : & introibit rex gloria?.
10. Quis eft ifte rex gloria;?
nx.
10. Quis eft ifte rex gloria^ Jgvis
eft ifte
rex gloria ? Do-
Dominus virtutum ipfe eft rex minus exercituum : ipfe eft
rex glo- Dominus virtutum ipfe eft rex glo-
glorix.
fix. Semper. rise.
NoiJE AD VERSIONEM ANTIQUA M
.
Sic habet etiam Audi, qusft. apud Aug. to.
3. q. in.
ifte
rex claritatis? Dominus fortis
tf
potens : Dominusfortis
In Gr. Ouloe, M-^ilai... itapi K.vfl)s' *. iwniawm -7re1.fi. in prxlio. Similiter Hieron. in Dan. 8. to.
3. col. 1106.
? Qwud!); avIS. i. excepta voce glome
, loco claritatis. Apud Tertull. 1.
4.
t. 6. Sic in Pfak. Corb. eft, addito nomine Dei , ad adv. Marc. p. 714. a. lie : Dominus validus , Dominus
faciem. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 292. c. legit : Ifta nativitas eo- potens in hello. In Gr... Ku&K Y-tscioule,
fwetjos' Kt/ej
rum qui eum qnarunt
,
qui qnaruntfaciem Dei Jacob. Ambr. <A.taTo; hi imi^a.
1. 1. deexcelfuSatyri, to. 2. col. 1130. d. Hxc
eft
generatio
t. 9. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 297. a. conftanter : Att-
reqttirentium Dettm. Auguft. in hunc Pf. cum Auct. quxft. ferte portas principes veftras , & extolltmini port.e aternales :
ap. ipfum , to. 3. q. III. & Brev. Moz. hxc
eft
genera-
5
introibit rex claritatis. Capreol. ep. Cone. Hifp. to. 2.
p.
tio quare/itinm Dominant Dei Jacob. Caffiod. in eund.
199. & S. Fulg. 1. pro fide cath.
p. 541. Anferte portas
Pf. cum Pfalt. Rom. Hxc
eft
generatio qiutrentuim Dominum
, principes veftras , stf
elevamini , &c. ut in Vulcr. J ulius Firm.
requirentium faciem Dei Jacob. In Gr. Aw h' 751-5 chTw- 1. de errore prof, relig. c. 25. p. 174. e. Tollite portas qui
Tuvdvlov, (
edd. Aid. & Cumpl. tovKv&i< > ) IwWayr prxeftis Hits , # extollite vos porta aterna :
tf
introibit rex
vpoowrrr.v tS eflowwfi. Schol. Aquila
, Symm. LXX. V. gloria. Hilar, in Pf. 67. col. 207. c. Tollite portas prtn-
editio, & Vl.vpisuir'.t Qv 'Ioa'
-
hoc tamen ult. aliubi cipis veftri, &c. ut in Vulg.
( Miciac. cod. hab. ibid, prin-
non reperitur, tefte Nobilio. cipes veftras.) Similiter Ambrof. 1. de Myfter. to. 2. col.
* Hoc Diapfalma habetur in Pfalt. Corb. Rom. & in Gr.
334.
b. Tollite portas principis veftri, &c. in Mfs. tameu
Memoratur etiam ab Auguft. in hunc Pf. col.
10J.
a. nonnullis
,
principes veftras ; inquibufdam
, principes
veftri;
fi.
7.
Pfalt. Rom. & Moz. ut & Grad. milfse fer.
4. in aliis pluribus
, principis veftri. Rurfus Ambrof. 1. 4. de
IV. temp. Advent. Tollite portas principes veftras , &c. ut fide, col.
J23.
d. e. Tollite portas principes
veftri, &c. 6c
in Vulg. Similiter Ambr. in Pf. 37.
to. 1. col. 830. f. non- infra , col. $i<;. a. >
elevamini porta at.
tf
introibit
, &c.
Tiulli tamen Mfs. ferunt ibid. Tollite portas principis veftri
;
Mfs. quidam ibid, cum editt. hab. ut introeat in te rex
licut Hilar, hab. infra , t. 9.
cum Ambrof. & Ambroiiaft. gloria. Ambrofiaft. p. 238. c. Tollite portas principis
veftri ,
Melius Ambrof. 1. 4. de fide, to. 2. col.
J23.
d. cum Plait. &c. ut in Vulg. Mfs. nonnulli
, principes
veftras. Sic
Corb. Tollite portas principes veftri, Sec. ut in Vulg. at in etiam leg. Hieron. epift. ad Damaf. to. 3. col.
519. a.
Pf. 118. to. 1. col. 1 1 18. c. Tollite portas principes veftras , cum Pfalt. Rom. & Caffiod. Apud Auguft. in hunc Pf.
&C item 1. de inftit. virg. to. 2. col.
2J9.
a. & 263. a. fie : Tollite portas principes veftri, &c. ut in Vulg. Ita
nifi quod unus Mf. Vatic, habet ibid, principes veftri. etiam in Pfalt. Corb. Auctor quaeft. apud Aug. to. 3. q.
Sic etiam Auguft. in hunc Pf. & epift. 237. n.
8^
Au6t. in. Tollite portas princ. veftras , &c. In Gr. ut fup. tf. 7.
vero quaeft. apud ipfum, to. 3. q. 111. & Caffiod. in
eund. Pf. Tollite portas principes veftras , Sec. Tertull. adv.
Gnoft. p. 830. b. Anferte portas principes veftras , tfftib-
leventur porta atemx : S3
>'rabit rex gloria. Cypr. 1. 2.
Teftim. p. 297. a. Anferte portas principes veftras , {$
extolltmini porta aternales : ) introibit rex claritatis. Julius
It". 10. Concinunt Tertull. 1. 5. adv. Marc.
p. 799.3.
Hilar, in Pf. 67. coj. 207. c. Ambrof. 1.
4. de fide, :o\
2. col.
523. f. & Ambrofiaft.
p. 238. c. Item Hieron.
epift. ad Damaf. to. 3. col.
J19.
a. Aug. & Caffiod. in
hunc Pf. cum Pfalt. Rom. &c. necnon Fulg. 1. pro fide
cath.
p.
J41.
At Cyprianus 1. 2. Teftim.
p. 297. a.
Firm. 1. de errore prof, relig. c.
2J.
p. 174. d. Tollite portas conftanter legit : Qjits
eft ifte rex claritatis ? Dominus vir-
frincipes veftras , y>
extollite porta aternales : fjj introibit tutum ipfe eft
rex claritatis. In Gr. Tie, <V/v tU; iihut
-
rex gloria. Hieron. in Ifai. 63. to. 3.
col.
464.
d. Levate Kf'&io; tw Avva.fJ.far , axilic, sV/k ?5 S./5 th; J o2n;.
portat principes veftras :Cic etiam LXX. tranftulilfe teftatur
,
Apud Juftin. Euto; to? Vw at in Mf. Alex. Ald.^dc
comment, in Jerem. 2. col.
J^J.d.
& ipfe epift. ad Damaf. Compl. i/to'; isu /Si*fJ;. Hieron. in Ifai. 1. to. 3. col.
to. 2. col. 565. b. legit : Elevate portas principes veftras :
# 13. e. hasc hab. Quis
eft ifte
rex gloria ? Dominus fabaoth
,
introibit rex gloria. Capreol. Carthag. ap. Sirm. to. 1. p.
id
eft , Dominus virtutum, ipfe eftrex gloria: & fupra , ep.
568. d. Anferte portas princip. veftras , &c. ut in Vulg. In ad Damaf. ait Ubicttnqtte LXX. Interpretis
Dominum vir-
Gr.
*
A#T mulcts 01 cipxovlti u,um, i, i<aap$HH tuv^tti cuumr tutum , f$ Dominum omnipotentem exprejjeritit
, in Hebrao
jc, ticmvciTm fcxtiMus tiTc loi,vc,. ejfe pofitnm , Dominns fabaoth. Item Ambrof. I. 4. de
#. 8. Ita Julius Firm. 1. de errore prof, relig. c. 25. fide , col.
525. a. legit : Et introibit rex gloria , Dominus
necnon Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. fabaoth : & fupra, col. 524.3. Dominum, inquit
, fabaoth
Item ap. Ambr. 1. de Myft. to. 2. col.
334.
b. & 1. 4. patrem , Dominum fabaoth filium legimns ; nam
g hk
fie
de fide, col. 523. d. e. at 1. de inftit. virg. col. 259. pofimm plerique codices habent
,
quod Dominus fabaoth ipfe
a. poft hoc
,
potens in prxlio , addit , ipfe eft
rtx gloria
;
Jit rex gloria,
deb tollite , ace. Cypr. 1. z. Teftim. p. 297. a. Qttis
eft
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXIV.
49
VULGATA HOD.
i. In finem , Pfalmus DavuJ.
XXIV.
te Domine levavi animam
meam : i. Deus meus in te
conrido , non erubcfcam :
A
D
jTJl me A
J
tint
HEB R.
David. XXV.
D te Domine animam meam
levo : Deus meus in te
fifus
ne confundat.
Versio antiqua
finem, Pfa'
Davar xx
In finerru Pfalmus ipfi
3. Neque irrideant me inimici Ne Utentur inimici met :
fed
mei : etenim univerfi
,
qui fuftinent
& univerfi
,
quifperantinte, non
te, non confundentur.
4.
Confundantur omnes iniqua
agentes fupervacue.
Vias tuas Domine demonftra mi-
hi : & femitas tuas edoce me.
? . Dirige me in veritate tua , &
doce me : quia tu es Deus falvator
meus , & te fuftinui tota die.
6. Reminifcere miferationum
tuarum Domine , & mifericordia-
rum tuarum
,
qua? a fasculo funt.
7.
Deliflra juventutis mea;
,
ignorantias meas ne memineris.
confundantur.
Confundantur qui iniqua gerunt
fruflra
.
Vias tuas Domine oflende mihi:
femitas tuas doce me.
Deduc me in veritate tua
, &
XXIV.
*
A D te Domjne leva-
Avi animam 'meam :
z. Deus meus in te confido
,
non erubefcam :
3.
Neque inrideant me ini-
mici mei : etenim univerfi
,
qui
te exfpeftant , non confun-
dentur.
4. Confundantur iniqua fa-
cientes fupervacue.
Vias tuas Domine notas fac
mihi : & femitas tuas edoce
me.
5.
Dirige me in veritate tua,
Ex
Mf.
Sangerm,
&
meus , te exfpeclavi tota die
Recordare miferationum tuarum
Domine
, & mifericordiarum tua-
rum
,
quia a fdculo {tint.
Peccatorum adolcfcentia me<t
,
&
fcelerum meorum ne memineris.
Secundum mifericordiam tuam
recordare mei tu
,
propter bonita-
tem tuam Domine.
Bonus ejr rectus Dominus :
propter hoc legem dabit delinquen- propterea docebit peccatores in via.
tibus in via.
9.
Diriget manfuetos in judicio
docebit mites vias fuas.
Secundum mifericordiam tuam
memento mei tu : propter bonita-
tem tuam Domine.
8. Dulcis & rectus Dominus :
doce me ; quia tu Deus falvator &doce me: quia tu esfalutaris
meus , & te fuftinui tota die.
6. Reminifcere miferatio-
num tuarum , & quia miferi-
cordia: tuae a faeculo funt.
7. Deli&a juventutis meat,
& ignorantiae mex ne memi-
neris.
Secundum mifericordiam
tuam memor efto mei : prop-
ter bonitatem tuam Domine.
8. Dulcis & reQus Domi-
nus : propter hoc legem fta-
tuit delinquentibus in via.
9.
Dirigit mites in judicio :
docebit manfuetos vias fuas.
Deducet manfuetos in judicio
,
& docebit modeftos viam fuam.
NoTjE ad Versionem antiquam
'f. 1 . Ita Aug. in hunc Pf. cum Brev. Moz. Ap. Caffiod.
ficut in Pfalt. Corb. & Rom. deeft ipji. In Gallic. &
Carnut. fimpliciter , Pfalmus David. In Coislin. Diapfahna
David. In Gr. Vatic, ^^s; 7 Aat/iV\ Hie vero Pfal-
mus apud Caffiod. dividitur fecundum litteras Hebraicas
:
Pfalmus ijle , inquit , Hebrxorum primus alphabeto defcrip-
tus
eft : & infra : Nunc autem noverimns hum fextam
tf
decimam nonam litteras non habere ; reliquas vero in texttt
Pjalterii minio pingendas
ejft
jttdicavi , ne qua legentibus cou-
ftifa nafceretur obfenritas.
* Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt.
& Grajco.
t. 2. Sic Ambrof. in Pf. 118. to. 1. col. 1165'. f. de-
tradto iflo, Dens mens. Aug. vero & Caffiod. in hunc Pf.
cum vet. Pfalt. textui confentiunt ad verbum. Gr. 'O
CDfo's /j.x ttn\ Qui -aiTroiS a , /ui x.aleu%vvfc!w.
fr. 3. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Coislin. Car-
nut. Corb. Mediol. & Rom. Martianaei. Sic etiam in Mif-
fali Rom. ad Introit. miffae Domin. 1. Advent. In Pfalt.
Rom. Fabri , & Moz. qui ie exfpettant , non confundantur.
Apud Ambrof. in Pf. ng. to. 1. col. 1225. e. etenim qui
fperant in te , non confundentur. Caffiod. Vulgar* favet.
I"Gr
j,
yap <attvjt<i nl vmfiintlU Qs , n' pi, x.k7xi%vv-
*.
4. Brev. Moz. cum Pfalt. Corb. Rom. Fab. & Caffiod.
Confundantur iniqui facientes vana. Vias tuas Dom. notas
fac mihi , &c. Pfalt. Rom. Martians! , Confundantur ini-
quafactentes vane. Vias tuas Dom. notas fac mihi, &c.
Carnut. Confundantur iniqui facientes vana. Mediolan.
Confund. iniqua gerentes fupervacue. Coislin. Confundantur
imqna facientes fupervacue. Apud. Auguft. in hunc Pf.
Confund. iniqui facientes vana... notas fac mihi , &c. Hie-
ron. epift. ad Sun. 8c Fretel. to. 2. col.
654. b. ad ha-c ,
Confundantur omnes iniqua agentes , addit : Et dicitis quod
omnes in Grxco non habeat
, 5
bene ; nam nee in Hebrxo
habet
, fed in LXX. tub veru additum efl. In ed. Rom.
A>%vr$-ilrj:tax oi
(
Mf. Alex. waV's; 01 ) eirofiVrhiJ'iax;i^(.
Ta; oAi$ (\ Kv&t yyu&aor pa , &c. Cypr. 1. i. Teftim.
p. 288. a. legit : Vias tuas Domine oflende mihi :
$
femit.
tuas edoce me. Ambrof. 1. 3. de fide , to. 2. col. co<5. e.
cum Amob. de Deo trino
, p.m. c. Vias tuas Domine
notas
fac mihi ; 3c in Luc. 2. to. 1 . 1 309. c. Vias tuas edoce
me
.
Aug. retraft. 1. to. 1. col.
7. d. Vias tuas Dom. notas
fac mihi
: &femit. tuas doce ?ne. Gr. Al/aion ut.
Tom. If.
t.
J.
Sic in Pfalt. Rom. Coislin. Corb. & Moz. (icuc
apud Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. nifi quod apud omnes
habetur Deus falutaris , & apud Auguft. quoniarri, pro
quia. In uno Mozarab. deeft meus
, poft falutaris. Cypr.
vero 1. 2. Teftim.
p. 288. a. legit : Et deduc me ad veri-
tatem tuam
, 5
doce me : quoniam tu es Deus falvator meus.
Fulgent. !. 1. ad Trafim. Tu es Dens faluator meus
, $ t*
exfpeclavi tota die. Gr. 'O AmfnooV /ne e-srt tw a.XHnolt Qis..
ot< Qu s: 0fo; Qyi%p
H*
' > k,
(j
viripiirx , &c.
"t.6. Ita Aug. in hunc Pf. addito uno Domine
, ad vo-
cem tuarum. In Pfalt. Rom. & Moz... tuarum Domine
,
t^ mijericordix tua
,
qux a Jxculo funt. Sic etiam habetur
ad Introit. Dom. 2. Quadr. ficut in Pfalt. Corb. dempt
Domine. Caffiod. Vulgar* congruit. In Grasco : Mfn'^//...
Kvpif, K. to. exsD
Qy
, oTi a.isl t$ alums e/'s/.
t. 7. Ita Brev. Mozarab. habet , deleta voce mex
, poft
hanc, juventutis. Auguft. in hunc Pf. leg. juventutis mex ;
& poft paulo , memor ejlo mei Dens ; reliq. ut fupra. Caffiod.
cum Pfalt. Rom. Delicla juventutis
, > ignerantix me*
ne memineris. Secundum magnam mifericord. tuam memor
ejlo mei Deus : propter , &c. Coislin. Delitla juventutis
,
2? ignorantias meas ne memin. Dens. Secundum magnam
miferic. tuam memor ejlo mei Deus : propter bonit. tuam

deeft Domine. Pfalt. Corb. DeliBa juventutis mex, igno-
rantix ne memineris. Secundum miferic. tuam memor ejlo ;
propter bonit. tuam Domine. Hilar, in Pf. 118. col. zcz.
b. Delifta juventutis mex Domine ne memineris. Ambrof.
1. 1. de interpel. Job , c. 7. to. 1. col.
655. f. Delidum
juventutis mex ,
<*j ignorantix ne memineris Domine : at in
Pf. 38. col.
843. e. & in Pf. 118. col. 982. b. necnon
de ob. Valent. to. 2. col.
11 78. c. Delitla juventutis mex
,
t$
ignorantix mex ne memineris. Similiter hab. Fulg. 1. 1.
de remif. pecc. c. 13. p. 370. cum Auct. I. de promilF.
p. 2. c. y. p. 129. c. deleto uno mex
, poAjuventutis. la
Gr. 'AfiotpTlaq noTviloi;
n*
, i^dyyolcc; p\s ni (JUvStrjc,. Kaix.
to s>eo; Qtt /uvh&vti /*v ( Aid. & Compl.add. Qu'' )i'nx.s
ivic, XpMS"'''"'"?
C*
Kofi's.
y. 8. Ita Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
Corb. Carnut. & Coislin. In Mediolan. legem jlatuet. In
Mozarab. Bonus
tf
retlns Dominus : propter hoc le^em jlatuit
,
&c. In Graeco : Xfnyo; iii!$v$ KvCtoi' o\ia Ttro co^o-
llTUISZt , &c.
TT. 9. Concinit Brev. Mozarab. Sic etiam in Pfalt. Rom.
4t Coislin, ut & apud Aug. Si Caffiod. in hunc Pf, excepta
LIBER
Versio antiqua.
Sk Mf.
Satigtrm. 10. Univerfa: vix Domini,
mifericordia & Veritas , requi-
rentibus teftamentum ejus
,
& teftimonia efus.
1 1 . Propter nomen tuum
Domine &
propitiaberis pe
PSALMORUM.
HEBK.
Omnes femit& Domini , miferi
cordia & Veritas , bis qui cttfto-
diunt pactum ejus
, & teftificatio-
nes ejus.
Propter nomen tuum Domine
propitiare iniquitati me* : quoniam
Pfalm. XXIV.
V U X G A T A HOD.
io. Univerfa: vis Domini, rm-
cato meo : copioliim eft enim. grandis
eft
i z. QuiS eft homo qui ti- Jjtuh
eft ifte
vir timens Domi
meat Dominnm : legem ftatuit
ei in via
,
quam elegit.
1
3
.
Anima ejus in bonis de-
morabitur : & femen ejus hx-
reditate poftidebit terram.
14.
Firmamentum eft Do-
minus timentibus eum : & tei-
tamentum iplius ut manifefte-
tur illis.
1
5. Oculi mei Temper ad
num
,
quern docebit in via quam
elegerit ?
Anima ejus in bono commora-
bitur : & femen ejus bxreditabit
terram.
Secrctum Domini timentibus
eum : cjr
paclum fuum oftendtt eis.
Oculi mei femper ad Dominum:
Dominum: quoniam ipfe evel- quia ipfe
cducct de reti pedes meos
lit de laqueo pedes meos.
1 6. Refpice in me , & mi-
ferere mei : quoniam unicus &
pauper fum ego.
1
7. Tribulationes cordis
mei dilatatx funt : de necefli-
tatibus meis eripe me.
18. Vide humilitatem
meim, & laborem meum : &
remitte omnia peccata mea.
1
9. Refpice inimicos meos
nuoniim
multiplicad funt,& multifileati funt , &
odio iniq
Refpice in me
, & miferere mei
:
quoniam folus cjr faufer ego.
Tribulationes cordis mei ampli-
ficatcc funt : de anguftiis meis educ
me.
Vide afflictionem
meam &
labo-
rem meum
, &
porta omnia pecca-
ta mea.
Fide inimicos meos
,
quoniam
w
odio iniquo oderunt me
20. Cuftodianimam meam,
& eripe me : non confundar,
quoniam
invocavi te.
a. Innocentes & redi ad-
hxferunt mihi : quoniam cuf- bunt me :
quia exfpeclavi te,
todivi te.
22. Redime me Dens
ra'el , ab
oderunt me.
Cuftodi
animam meam , & li-
bera me : non confundar,
quoniam
herAvi in te.
Stmplicitas &
quitas ferva-
omnibus anguftiis
Redime Deus Ifrael ,
ex om-
nibus angttjliis fnis.
fericordia & Veritas , requirentibus
teftamentum ejus & teftimonia ejus.
1 1 . Propter nomen tuum Domi-
ne propitiaberis peccato meo : mul-
tum eft enim.
11. Quis eft homo qui timet Do-
minum ? legem ftatuit ei in via
,
quam elegit.
1 5. Anima ejus in bonis demo-
rabitur : & femen ejus hasreditabit
terram.
14. Firmamentum eft Dominus
timentibus eum : & teftamentum ip-
lius ut manifeftetur illis.
1 5 . Oculi mei femper ad Domi-
num : quoniam ipfe evellet de la-
queo pedes meos.
16. Refpice in me, & miferere
mei : quia unicus & pauper fum
ego.
17. Tribulationes cordis mei
multiplicata funt : de neceflltatibus
meis erue me.
18. Vide humilitatem meam,
& laborem meum : & dimitte uni-
verfa delidla mea.
1 9. Refpice inimicos meos quo-
niam multiplicati funt, & odio ini- Jo*.
if,
quo oderunt me.
2
f

10. Cuftodi animam meam, &

erue me : non erubefcam
,
quoniam
fperavi in te.
z 1 . Inrocentes & refti adhsfe-
runt mihi : quia fuftinui te.
12. Libera Deus Ifrael , ex om-
nibus tribulatiombus fuis.
meis.
Not.t ad Versionem
uno diriget
,
pro dirigit. In Pfalt. Corb. Dirigit manfttetos
in jndicio: docebit manfuetos vtasfuas. luGrxco : 0\m>mse<
&pc>.iiq... Jl^-ccifl irptftli , &C
tr. 10. Confentiunt Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. una
cum Pfalt. Rom. Corb. & Gr. In Brev. Moz.
tf
teftimo-
nia tpfiits ; Gr. at//?.
t. u. Similiter in Pfalt. Rom. Mozarab. Corb. &Cois-
ljniano , copiofnm eft
enim ; licut apud CafTiod. in hunc Pf.
Apud Aug. midt'tm ejl, &c. at iup. nufquam praeponitur
5
, veibo propitiaberis
,
prsterquam in Plait. Corb. In Gr.
etiam , i, i'jmii iwmvi -yip isi,
~f . 12. Concinunt Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. una
cum Pfalt. Rom. Moz. & Coislin. Apud Auguft. fimiliter
timeat ; paulo vero port , legem flatuet , cum Pfalt. Me-
diolan. In Corb. qui timeat leg, ftatuit ei in viam , &c.
In Gr. rp-.&uev^... rofloQ-e/Heti dutco cvoJa, &c.
V.I?. Ita Aug. 8c Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Moz.
& Rom. Fabri. In Rom. Martianxi , Corb. & Coislin. hx-
reditatem pojjidel/it , &c. Apud Ambr. 1. de bono mort. c.
9. to. I. col.
40
J. f. hxreditab terrain. In Gr. xwi^yo-
jm'cji yv.f.
~t. 14. Auguft. in hunc Pf. Firmam.efl Dominus limen-
tium eum; Caffiod. cum vet. Pfalt. timentibus ; Moz. ut
manifeftetur illi. Gr. tuv p&Ctyt/iw aWcV... t? J x^a-jxt durc7;.
"t. ij. Prima verficuli pais fie habetur apud Ambr. 1.
de Jofeph , c. 5. col. 486. c. & inf. 684. c. 700. c. deinde
ap. Auguft. in hunc Pf. quia
ipfe evellet , &c. ut fup.
Sic etiam in Pfalt. Coislin. & Graeco.
if. 16. Pfalt. Coislin. hab. quoniam unicus
%j
pauper
ego
fum. Rom. Seal, ut in Vulg. quibus etiam fuffragantur
Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Gr. oti fiuroyiris x, a?
X?
i'fii syu.
V. 17. Sic in Pfalt. Rom. Coislin. & apud Caffiod. in
hunc Pf. Apud Auguft. vero in eund. Tribulationes cordis
mei
muhiplicata
funt : de necejjitat. meis educ me. In Brev.
Mozar.
dilatatttfunt. . . libera me. la Pfalt. Corb. Cogita-
A N T I
Q U A M.
tiones cordis mei dilatat.e funt : de neceff. eripe me. In Grad.
miff* Domin. 2. Quadr. Tribal, cordis mei dilatatafunt : de
necejjitat. meis eripe me Domine. In Gr. tizMvvlYit,a,f i%
tu>i... ifcayah /u;.
If. 18. Sic Ambrof. 1. de lapf. virg. to. 2. col. 519. b.
& Aug. in hunc Pf. In Pfalt. Rom. Coib. & apud Caffiod^
{5
dimitte omnia peccata mea ; (icut in Gtad. Domin. 2.
Quadr. In Pfalt. Moz. ita : & dimitte mihi omnia pecc. mea.
In Coislin. ?
dimitte mea omnia peccata mea. IilGi.k dp;
tsxca; t{ ocfTiot; /mi.
Hr. 19. Concordant Auguft. & Caffiod. una cum vet.
Pfalt. In Gr. "lAs t^
Ot*W; H* >
&c- ut
""P-
Tf . 20. Ita Pfalt. Moz. & Corb. cum Caffiod. in hunc
Pf. Similiter in Pfalt. Rom. nifi quod poft eripe me
,
additur Domine ; quod verbum apud Fabrum jungitur cum
prajced. eripe me ; apud Martianxum vero cum ieq. non
confundar. Auguft. in hunc Pf. fie legit : Cujlodi
^
erue me : non confundar ,
quon. fperavi in te. Pfalt. Coislin.
ut fup. non confundar , quia invocavi te. Gr. <bv*aZ.cr...

pvoal fie' /ay x.alca^vvQ-i'.yv , or/ wmM i-nl QL In Pfalt.

Coislin. on i*i 7rmaMca/^w Qs.
Tf . 21 . Pfalt. Rom. Fabii hab. quoniamfuftinui
te ; Bom.
vero Martian, cum Corb. fuftinui
te Domine. Similiter
ap. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. In Pfalt. Sorbonico
deeft Domine, quamvis in adverfacolumna , ubi G.jecus
contextus latinis litteris defctiptus eft , legatur hoc modo
,
ipemina
fe
Kre. In Pfalt. etiam Mozarab. & Coislin. quia
fuftinui te Domine. Item in Gr. conftanter , o-n visiftitrx
Qs Kucti' unde Hieron. epift. ad Sun. & Fretel. to. 2.
col. 634. b. Et dicitis , inquit , in Grxco vos rcpertjje , Do-
mine ,
quod juperfluum eft.
t.
22. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Coislin.
Carnut. Corb. & Moz. fi excipias unum ex
,
pro ab. Apud
Auguft. in eund. Pf. Redime Deus Ifrael, ex omnibus tri-
hulaitonibus ejus. In Pfalt. Mediolan.^ anguftiis ejus. In
Gr. Aii-pMsu c Qsii Tar 'Icssuia , ex Trctwv rut fal-{tui/ W5
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXV.
J
VULGATA HOD.
i. In tinem , Pfalmus David.
XXV.
Udica me Domine
,
quoniam
ego in innocentia mea ingreflus
Heb R.
David. XXVI.
Versio antiqua.
i. Pfalmus David. XXV. Ex
Mf. Sangirm
J'
Udica me Domine, quia ego in
Jimplichate mea ambulavi : &
fum : & in Domino fperans non in Domino confidens non dejiciam.
infirmabor.
J
2. Proba me Domine, & tenta
me : ure renes meos & cor meum.
Proba me Domine
, & tenta
me : ure renes meos & cor meum.
Udica me Domine, quo-
niam ego in innocen-
tiam meam ingreflus fum : &
in Domino confidens non
erubefcam.
2. Proba me Domine
, &
tempta me : ure renes meos
& cor meum.
5.
Quoniam mifericordia tua J9uia mifericordia tua in conf- 3. Quoniam mifericordia
ante oculos meos eft : & complacui pectu oculorum meorum
, &
am- tua ante oculos meos eft : &
complacui in veritate tua.
_
4.
Non fedi in concilio va-
nitatis : & cum iniqua gerenti-
bus non introibo.
Odivi congregationem
in veritate tua. bulabo in veritate tua.
4. Non fedi cum concilio vani- Non fedi cum viris vanitatis
,
tatis : & cum iniqua gerentibus non & cum fuperbis non ingrediar.
introibo.
5. Odivi ecclefiam malignan-
tium : & cum impiis non fedebo.
Odivi ecclefiam pejjlmorum
, &
cum iniquis non fedebo.
6. Lavabo inter innocentes ma-
nus meas : & circumdabo altare
tuum Domine
:
7. Ut audiam vocem laudis
,
& enarrem univerfa mirabilia tua.
8. Domine dilexi decorem do-
mus tua? , & locum habitations glo-
ria; tua?.
9.
Ne perdas cum impiis Deus
animam meam , & cum viris fan-
guinum vitam meam :
10. In quorum manibus iniqui-
Lavabo in innocentia manus
5-
malignantium : & cum impiis
non fedebo.
6. Lavabo inter innocentes
meas
, & ctrcuibo altare tuum manus meas : & circumibo al-
Domine
:
tare tuum
:
Ut clara voce padicem lau-
7. Ut audiam vocem laudis,
clem
, & narrem omnia mirabilia & enarrem univerfa mirabilia
tua.
Domine dilexi babitaculum do-
mus tua
, & locum tabernaculi glo-
ria tua.
Ne auferas cum peccatoribus
animam meam
, & cum viris fan-
guiv.um vitam meam :
In quorum manibus fcelus
, &
tua.
8. Domine dilexi decorem
domus tux
, & locum habita-
tionis gloriae tux.
9.
Ne perdas cum impiis
animam meam , & cum viris
fanguinum vitam meam
:
10. In quorum manibus
NoTiE ad Version E M
y. I. Sic in Pfalr. Rom. Coislin. Moz. Se ap. CafTiod.
in hunc Pi'. Apud Aug. limpliciter , Ipji David. In Plait.
Corb. David , tantum. In Gr. T? l\olvU . In edd. Aid. Se
Compl. iraA/wo? ra AaW/.
* Plait. Mozar. & Coislin. habent fimiliter in innocen-
tiam meam ; Rom. veto cum Caffiod. in innocentia mea ;
can. ut in Vulg. Apud Auguft. col. 108. b... in innocen-
tia mea ambulavi :
tf
in Domino fperans non movebor
;
feptem tamen Mfs. feiunt ibid, non infirmabor ; at infra
col. 1 12. b. conftanter , non movebor. InGr... eV axcouct fta
t-icofiiv^w... h-tl^av v ft
isufia. Mf. Alex, cum Aid. &
Compl. y |M oiSmmco.
"$.z. Sic Ambrof. habet 1. deapol. Dav. to. 1. col. 687.
a. ut & inf. col.
895. f. 1063. c. 1146. d. Ita quoque
Auguft. Se Caffiod. in hunc Pf. cum Chromat. Aquil. in
Matth.
p. 987. e. necnon vet. Pfalt. & Gr. Ambrof. 1. 1.
de Abr. c. 8. col. 504. b. legit , Proba me Dens.
f. 5. Concinit Lucif. Calar. 1. denon conv. cum hxret.
p. 222. e. iicut Auguft. Se Caffiod. in hunc Pf. Se Gr. In
Pfalt. Corb. fie : ante oculos meos efl femper , &c.
tf". 4. Ita legunt Lucif. Calar. 1. de non conv. cum
hseret.
p. 222. e. Ambrof. epift. 63. to. 2. col. 1032. f. Se
Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Coisl. Moz. Se Rom. Fabri.
Rom. Martianau fciibit in conftlio. Gelaf. 1. ep. 13. Cone,
to. 4. col. 1206. e. inconcilio. Aug. in eund. Pf.p. io8.d.
Se 112. f. cum concilio. Tertull. vero 1. de pudic. p. ion.
a. cum concefftt vanitatis :
tf
cum inique agentibus , Sec.
Parmen. ap. Auguft. to. 9. p. 2. col. 71. c. 73.
d. crim
concilio vanit.
> cum facinorojU , Sec. Ambrof. in Pf. I.
to. I. col. 7$ I. c. in concilio malignantium : <$ cum iniqua
A N T I
Q
U A M.
lignam. Similiter hab.Gelaf. I. ep.
1 3. ibid.
p. 1206. e. Par-
men, ap. Aug. to. 9. p. 2. col. 73.
d. Odio babui curiam ne-
quijjimorum ; mox ita, Lavabo, Sec. omiffis iniermediis. Ter-
tul. vero 1. de pudic.
p. 101 1, a. poft hoc, non introibo , fub-
dit : tf
cum impiis non fedebo , omiffis his quae proxime ante-
cedunt. Gr. 't/ui'awa ixx.MKia> wompeuofietur, Sec. ut in textu.
TP. 6. Plait. Rom. cum Moz. Lavabo inter innocentes...
& circmbo altare tuum Domine. Caffiod. in hunc Pf.
y
circumibo, ut fup. addito Domine. Tertull. 1. de pudic.
p. ion. a. Lavabo cum innocentibtts man. meas :
5
altare
tuum circumdabo Domine. Hilar, in Pf.
57. col. 126. 3.
Lavabo inter innocentes. Auguft. in hunc Pf. col. 108. e.
1 14. b. Lavabo in innocentibtts... 5
circumdabo altare tnunt
Domine : at infra , col. 113. b. f circumdabo altare Domini.
Parmen. apud Auguft. to. 9. col.
73. d. Lavabo cum in-
nocentibtts... f?
circumdabo altare Domini. Gijec. Nryo^ew
cv akwotc,... kj iLvnurM to kvaia.sv,SAoi Qy Kvqa?.
't.j. Pfalt. Rom. Coislin. Mediolan. Corb. Carnut. &
Moz. habent vocem laudis tux. Similiter Caffiod. in hunc
Pf. cum Auguft. in eund. col. 108. e. & 114. b. at fup.
col. 11 3. c. deeftrr/.s. Parmen. apud ipfum, to. 9. col.
73.
d. voces laudis , &inf. omnia mirabilia tua. In Gr. pc-vPs
aiV/(jf; , >t , &c. edd. A!d. & Compl. aartseai Qi , i. , &c.
t. 8. Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Moz. & Coislin. Similiter hab. Hilar, in Pf. 121. p. 385.
d. nifi quod omittit vocem Domine. Pfalt. Rom. loco ha-
bitationis
, ponit tabernaculi; ficut etiam Hilar, loco cit.
ex Mfs. Turon. Sc Regio. Paimen. ap. Auguft. 1. 3. co.
9. col.
73. d. lie : Dilexi fpeciem domus tits, ($ locum
tabernaculi clantatis tua. Ruric. epift. 14. p. 568. h. De-
gereutibus
, &c. Gr. ftnol QvnAfin pajWtw/'o;
-
j, jj.ua. mine dilexi decorem habitationis tua , Sec. ut in Vulg. Gr,
&&cvowv7uv
,
&c.
Ku'&te )?7Vwja tvwfttrsia*... i. revmt ^.a.uxr-i Jto*y; Qt.
f. $. Ita Pfalt. Rom. & Carnut. cum Caffiod. in hunc
Pf. Plait, vero Moz. & Coislin. Odivi congregattones ma-
lignornm , Sec. Lucifer Calarit. 1. de non conven. cum
ha:ret.
p. 222. e. legit : Odivi etclejiam malignantium ,
&c. ut in Vulg. Hilar, in Pf.
57.
col. 126. a. Odio babui
it. 9. Ita Pfalt. Rom. cum Moz. Corb. & Coislin. omilfa
voce Detts. Similiter hab. Hilar, in Pf.
57.
col. 126. a.
ut & Auguft. in hunc Pf. col. 108. f. at infra col. 115.
a. & in Pf.
47. col. 422. c. Ne comperdas cum impiis ani-
mam , Sec. Parmen. apud ipfum , to. 9. p. 2. col. 73.
d. He
congregationem maltgnorum
, Sec. Similiter hab. Auguft. in Jimul perduleris cum peccatoribus animam meam , Sec. Ambr.
I. col. 746. d. Ne perdas cum impiis Dens
hunc Pf. col. 108. d. & 113.3. Item Ambrof. epift. 63. in Pf. 1.
to. 2. col.
1033. a. at infra col. 1042. elegit malignantium. animam, $ cum viris, Sec. Caffiod. in hunc Pf. Kir
Gild. Sap. caftig. in eccl. ord.
p. 719. e. cum Ca-leftino Jimul perdas cum impiis animam meam , Sec. Gr. Ui Qv-
1. epift. 22. to. 1. p. 1
197. a. Odivi congregationem mali-
inorttm. Sic etiam in Pfalt. Corb. In Cone, vero pro fund.
Agaun. monaft. to. 4. Ijj3. c. Odivi ctngregationem met-
lorn. 11.
vevmoteme; ^nu. (to
4x"
K /""
ft'
^c'
Jf. 10. Sic apud Auguft. Se Caffiod. ac in vet. Pfalr.
Parmen. vero ap. Auguft. 1, 3. to. 9. p. 2. col.
73. d.
Gij
5*
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXVI.
Versio antiqua.
Es bif.
Sangerm. iniquitates funt : dextera eo-
rum repleta eft muneribus.
1 1 . Ego autem in innocen-
tiam meam ingrefius fum :
redime me , & miferere mei.
i z. Pes enim mens ftetit in
via refta : in eccleliis benedi-
cam Dominum.
No T/E
He br.
eorum repleta
eft
mune-
legit : In quorum multibus delicla funt : dextera eitrttm im-
pleta efl muneribus. Gr. 'Civ lv
X
1^'" "/*'''
" ^*5* dvrSv
swm^h S^apinv.
f. ii. Auguft. in hunc Pf. col. 109. a. & 116. a. Ego
arttem in innocent! men ambnlavi , &c. ut (up. Cafliod,
cum vet. Pfalr. Vulgatse congruit. Graec. 'Eyw he lv ax.ax.la
lit sTTopiubw Mjlpata! pet , K,, Sec. Introit. milfe fer. 2.
port Domin. 2. Quadrag. redime me Dentine ,
tgj mi/erne
tnei. Mf. Alex. twIporta! fii Ku&t- > &' In Pfalt. Corb.
Ege autem in innocentiam meam ingr.jum : libera me,
g), &c.
V U 1 G A T A MOD.
dextera eorum repleta
eft
mime- tates funt : dextera eorum repleta
ribus. efl: muneribus.
Ego autem in fimplicitate mea 11. Ego autem in innocentia
gradiar : redime me , ejr miferere mea ingreilus fum : redime me , &
mei. miferere mei.
Pes meus ftetit in recto : in ec- n. Pes meus ftetit in direclo : in
clefiis benedicam Domino. ecclefiis benedicam te Domine.
ad Versionem antiquam.
#\ 12. Sic habetur ad Introir. mifix fer. 2. poft Dom.
2. Quadrag. Sic etiam in Pfalt. Rom. & ap. Cafliod. In
Pfalt. Coislin. ita : Pes enim meus jletit in viam retlam :
in ecclejiis benedicam Domino. In Moz. Carnut. & Mediolan.
Pes enim meus jletit in via relta , &c. ut in Vulg. In Corb.
Pes mens jletit in via retta : in ecclejiis benedicam Domine.
Apud Auguft. in hunc Pf. col. 109. b. & 1 16. b. Pes
mens ftetit in reilituiine : in ecclejiis benedicam te Domine.
In Gr. 'O it?t fits ("Alex. 'O yap taic, put) e's- lv ii/^-u-nlt'
lv SMMItslaui 6uA07lt' Qs K.VgSt.
"Ex Mf.
Sangerm.
J
Versio antiqua.
Pfalmus David priufquam
ungneretur. XXVI.
Ominus inluminatio
mea
,
& falus mea
,
quern timebo \
Dominus defenfor vita:
meas ,
a quo trepidabo ?
2. Dum adpropinquant fu-
me nocentes
,
ut edant
D D
HEBR.
David. XXVII.
Ominus lux mea
, & fila-
ture meum
,
quern timebo ?
Dominus fortitudo vita mes.
,
quern for
midubo ?
Cum appropinquarent mibi ma-
ligni , ut comederent carnem meam
:
Hofles mei
fe
inimici mei , ipfi
per .
carnes meas
:
Qui tribulant me inimici
mei , ipil inlirmati funt & ce- impegerunt & ceciderunt.
cideruilt.
3.
Si confiftant adversus Si fteterint adversus me
caftra,
me caftra, non timebit cor non timebit cor meum:
meum.
Si exfurgat in me prarlium
,
in hoc ego fperabo.
4.
Unam petii a Domino,
hanc requiram , ut inhabitem
in domo Domini omnibus
diebus vitae mex
:
Ut videam voluntatem Do-
mini ,
& protegi templum
fanctum ejus.
NoT
Si furrexerit contra me bellum
,
in hoc ego confidant.
Unum petii a Domino , hoc re-
quiram , ut habitem in domo Do-
mini omnibus diebus vita mea.
Vulgata hod.
1. Pfalmus David priufquam lini-
retur. XXVI.
D
Ominus illuminatio mea, &
falus mea
,
quern timebo ?
Dominus prote&or vita; mea
,
a quo trepidabo ?
1. Dum appropiant fuper me
nocentes
, ut edant carnes meas
:
Qui tribulant me inimici mei, ip-
fi inrirmati funt & ceciderunt.
3.
Si confiftant adversum me
caftra , non timebit cor meum.
Si exfurgat adversum me pra>
lium , in hoc ego fperabo.
4. Unam petii a Domino , hanc
requiram , ut inhabitem in domo
Domini omnibus diebus vita; mea;
:
Ut videam pulchritudinem Do-
mini
, & attendant in templum
ejus.
ad Versionem antiquam
Ut videam voluptatem Domini,
& vifitem templum ejus.
#. 1. Ita Pfalt. Moz. cum Rom. Martianari. In Rom. Fabri,
ie Corb. priujquam liniretur , iicut apud Cafliod. in hunc
Pf. Apud Aug. in eund. col. 116. Ipji David priufquam
liniretur: at inf. 118. g. Hoc habet , inquit , titulus Pfitl-
mi : Pfalmus David priufquam liniretur, hoc efl,
prittj-
euttm ungneretur. In Pfalt. Coislin. David priufquam le-
tiiretnr. InGr. Tfc AavlJ* irpo t? x.C'S'wat. Mf. Alex. Tw
AavlJ'. Aid. & Compl. a>ptk tb AavlJ' , &c.
* Sic in Pfalt. Coislin. Rom. Corb. & Moz. Sic etiam
ap. Lucif. Calar. 1. de mor. pro Dei filio
, p.
24J.
e. vel
247. e. necnon Ambrof. de Incarn. to. 2. col. 719. d.
Leonem M. ferm.
2f.
p. 80. f. & Cafliod. in hunc Pf.
Aug. vero in eund. lie legit : Dominus ilium, mea
, & Ja-
lutaris meus... Dominus protetlor , &c. Hieron.in Ifai.
J2.
&
J7.
to. 5. col. 571. a. 421. a. Dominus ilium, mea,
&
falvator meus ,
quern timebo ? Ap. S. Paulin. epift. 20.
p.
1 1 3. a. Dominus illuminatio nojlra,
&
falus nojlra, quern
timebimus ? Gratce : Kvx<n; tpalicpioi; fiis ,
j,
QaUp pw
ilva Ki<S<o; v<at$c<iiris-vis tik t &c.
$. 2. Ita Ambr. 1. 1. de pcEnit. to. 2. col. 410. d. cum
Aug. in hunc Pf. In Pfalt. Rom. Dum appropiant , Sec. ut
fup. Similiter ap. Lucif. Cal. 1. de mor. pro Dei fil. p. 245.
vel 247. e. &apud Cafliod. Hieron. vero in Ifai. 50. to.
3.
3
y8. f. legit : dim appropinquarent mibi qui
affligebant , ut
comederent carnes meas : & in Ezech. (. col. 728. a. Cum
appropinquarent adversum me qui afjlignm me , ut comede-
>rent carnes meas. la Gr.
*
t& iyyiZfitt 'eWja! xuxSvlas , t?
faye~v... 0! 6m'ok7e? IJ.i h, 01
;'x3"&"' h*
> civrol , &c. ut fup.
t. 3. Pfalt. Rorn. Fabri : Si eonjfjlant adversus me caf-
tra... Si furgat in me pralittm, in hoc , See. Rom. Martia-
naei cum Coislin. Si inj'urgat in me prxl. in hoc , &c.
Lucif. Calar. 1. de mor. pro Dei fil. p. 24?. vel 247. e.
Si exjurgat adversus me prxl. in hoc , &c. Auguft. in eund.
Pf. col. 117. a. Si infurgat in me bellum , in bac ego.
Sec. & infra 120. b. e. Si exfurgat in me bellum , in bac
,
6cc. Pfalt. Corb. Si exfurgat in me prxlium , in bac , &c.
Similiter hab. Carnut. in bac ego , Sec. Ambrof. in Luc.
20. to. 1. col. 1506. f. Vulgatac (uccinit ad verbum. Cypr.
vero epift. ad Fortunat. p. 267. e. lie legit : Si directfuerint
in me caftra... Si exfurrexerit fuper me bellum, in illud ego
fperabo. Au6L 1. de promilf. p. 2. c. 17. col. 141. a. Si
exjurgat in me bellum , in illud ego fperabo. In Gr. 'Eot?
taai^c!'a,HTXi ilfijtt 7rap;,uCoxvi... 'Ear t'sscevasn iitipti <so-
>.t)j.<jc, , lv Tavrn t~i'j> ihitiZfio.
if. a. Itidetri in Pfalt. Corb. Rom. vero cum Cafliod.
hab. Unam petii... ut videam voluntatem Domini ,
c<j pro-
tegar a temple fantto ejus. Similiter in Moz. & Coislin.
excepro uno in temple. In Carnut. Ut videam volunta-
tem Domini
, tf
protegi templum ejus. Grad. miffae fer. 6.
Cinerum , voluptatem Domini ,
cj protegar temple Janfto
ejus. Hilar, in Pf. III. p. 385.
d. Unam petii... ut in-
hab... omnes dies... Ut videam deleilatienes Domini ,
c$ vi-
Jitem templum ejus. ( Mf. Reg. ibid, i.manu, voluntatem
Domini , feounda dileilioncs.) Ambrof. 1. de Ifa. c. 8. to.
I. col. 382. d. & 1. de Jac. c. 7. p. 454.
f. Unam petii...
Ut inbab... omnes dies vita mex :
tf
videam deletlationevi
Domini
, ^ conjiderem templum ejus : iimiliter 1. 2. de
interpel. Dav. c. 2. col. 641. d. & in Pf. n8. col. 1001.
LIBER
VulGATA HOD.
5
.
Quoniam abfcondit me in ta-
bernaculo fuo: in diemalorum pro-
texit me in abfcondito tabcrnaculi
fui.
6. In petra exakavit me : &
nunc exakavit caput meum fuper
inimicos meos.
Circuivi , & immolavi in taber-
naculo ejus hoftiam vociferationis
:
cantabo , & pfalmum ciicam Do-
mino.
7.
Exaudi Domine vocem
meam
,
qua clamavi ad te : mife-
rere mei , & exaudi me.
8. Tibi dixit cor meum , exqui-
fivit te fades mea : faciem tuam
Domine requiram.
9.
Ne avertas faciem tuam a
me : ne declines in ira a fervo tuo.
Adjutor meus efto : ne derelin-
PSALMORUM.
HEBR.
Abfcondet enim me in umbra
fua in die peffima : abfcondet me
in fecreto tabernaculi
fui i
In petra exaltabit me. Nunc
qttoque exaltavit caput meum
fu-
per inimicos meos
,
qui funt in cir-
cuitu meo ;
Et immolabo in tabernaculo ejus
bojiias jubili : cantabo
& pfallam
Domino.
Audi Domine vocem meam in-
vocantis
, & miferere mei
, &
exaudi me.
Tibi dixit cor meum
, qunfivit
vultus meus : faciem tuam Domi-
ne requiram.
Ne abfcondas faciem tuam a
me : ne declines in furore a fervo
tuo.
Pfalm. XXVI.
5$
Versio antiqua.
5. Quoniam abfcondit me
in tabernaculo in die malo-
rum : protexit me in abfcondi-
to tabernaculi fui.
6. In petra exaltavit me
:
nunc autem exaltavit caput
meum fuper inimicos meos.
Circuivi, & immolavi in
tabernaculo ejus hoftias jubila-
tionis : cantabo , & pfalmum
dicam Domino.
7. Exaudi Domine vocem
meam
,
quam clamavi ad te :
miferere mei , & exaudi me.
8. Tibi dixit cor meum
,
quxfivi faciem tuam : vultum
tuum Domine requiram.
9.
Ne avertas faciem tuam
a me : nee declines in ira
*
a
fervo tuo.
Adjutor mens efto : ne de-
li*
Mf.
Sangerm,
Auxilium meum
fuifti
: ne de
cjuas me, neque defpicias me Deus relinquas me, & ne dimittas me
relinquasme, neque defpicias
Dens falvator mens.
me Deus filutaris meus.
Pater enim meus & mater mea
dereliquerunt me ; Dominus au-
tem collezit me.
* In hoc
Mf,
detft
,Jed/oh^
falutaris meus
10. Quoniam pater meus, &
mater mea , dereliquerunt me : Do-
minus autem aflumpfit me.
1 1 . Legem pone mihi Domine
in via tua : & dirige me in femitam
rectam propter inimicos meos.
Oflcnde mihi Domine viam
tuam
, & deduc me in femita
recta propter infidiatores meos.
Ne tradas me anima tribulan- 12. Ne tradideris me in animas
NoT^E AD VERSIONEM
ANTIQUA M
C. ni(i quod habet , ?
ut videam : at epift. 29. to. 2. col. f. 124. g. tf
nunc exaltavit.
10. Quoniam pater meus,
& mater mea dereliquerunt
me : Dominus autem adfump-
fit me.
n._ Legem mihi ftatue Do-
mine in via tua : & dirige me
in femita retla propter inimi-
cos meos.
iz. Ne tradideris me in
90
J.
d. e. Unam fetivi a... omnes dies...
j videam delec-
tationes Domini
,
conjidercm templum ejus : & 1. de fide
Jlefurrett. col. 1170. d. Unam fetivi... omnes dies...
tf
videam voluptatem Domini : & I.
j. de fide , col. 566. c.
XJt videam volnptatem Domini ; non pauci tamen Mfs. ibid.
I'oluntatem. Hieron. in Ifai. 2. &
J4.
to. 5. col. 21. f.
392. b. Unum petivi .1 Domino, hoc requiram... omnes dies
vita mea : fimiliter in Ezech. 42. col. 1003. d. fedaddic
:
Ut videam juennditatem Domini
, & vijitem templum fane-
nun ejus : & in Ecclefiaft. c. 7. to. 2. col.
757. c. ait :
Quod nos folemns abfolute
$
netttraliter appellate,,. Hebrai
feminine genere prontmciam :
ficui
in
Pf. Unam petii a
Domino , hanc req. pro eo quod ejl , unum. Greece : M/av
j)Tiia
/
Kni'... ramw i^vtlwa , Sec. Aug. in nunc l'f. col. 117.
b. 122. f. Unam petit... omnes dies vita mea : Ut contempler
deleclationem Domini
, tf
protegar templum ejus : at ep. 1 30.
to. 2. col. 387. g. ut babitem in dome Domini omnes dies...
Ut contempler deleclationem Dei
,
tf
vijitem templum ejus :
& tract. 3. in Johan.to.
3.
p. 2. col. jiz. e.ntmbabitem...
per omnes dies... Ut contempler deleclationem Domini : item
ferm.
37. to.
J.
col. 193. g. per omnes dies , &c. ApudLucif.
Calar. I. demorien.pro Dei filio
, p. 245. e. ut inbab. in
domo Dei per omnes dies vita mex. Apud Cypr. epift. ad
Fortun.
p. 267. c. in domo Domini per omnes dies, &c.
In Gr... rn xaloixuv ft Iv cYx.m Kvplv -aa.ca.c, T15 vi/hc&k;...
T fcupt'v fit THf iZfzcvbTAla. Kvf'y, jc, i7ti<s.eisTeSfai tcc
vxov ccvrS. Mf. Alex, cum edd. Aid. & Compl. fit vaiv
toV ayuv avrn.
t.
J-.
Pfalt. Rom. & al. vet. una cum Cafliod. Vul-
gatae favent. Auguih vero in hunc Pf. col. 117. b. 122.
g. 123. a. b. d. e. Qtconiam
abfe. me in tabernaculo
fuo
in die malortim meorttm : protexit me in able. &c. Simili-
ter in Pfalt. Mediolan. malortim meorttm. Item Grasce :
On... b/ ozmTl dvrS ct> v/J.Sf.a. xkk /M' sote'-rraoe /x; cv , &c.
~fr. 6. Pfalt. Moz. In petra exaltabit me : <$ nunc ecceexalta-
bit... Circuibo
, > immolabo in tab. ejus hnfliam jubilationis
,
&c. Rom. nunc autem exaltavit... Circuibo
, > immolabo
hojliam jubilationis, &c. Coislin. & Mediolan.
(?j nunc
ecce exaltavit...
tf
immolavi bofitam jubilationis
, See. Si-
militer in Corb. & Carnut. hoftiam jubilationis. Hilar, in
Pf. 133. col.
46J.
e. In petra exaltajli me : & in Pf.
6$.
col. 174. e. Circuivi,
tf
immolavi... hoftiam jubilationis.
Augufi. in hunc Pf. col. 117. c. hi petra exaltavit me :
nunc ecce exaltavit... Circuivi
, 5 immolavi...
hoftiam
jubilationis : cantabo
tf pfallam Domino : at infra col.
113.
circumivi, &c. Et vero
Hieron. epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. col.
634. b. ad
hoc,
55 nunc ecce, ait : fed ecce fuperfluum eft.
Caffiod.
in eund. Pf. nunc autem exaltavit... Circumibo
, 5 immola-
bo... hoftiam jubilationis , Sec. ut in textu. In Giaeco : 'Ev es-
ifct vifusz fjtf
Jt, wt t'Ai u-^usi Tiif Kttpcaw /uK... 'Ey.ux.waa ,
Xj i^-voa... kuciav a\a>,cc//ui'- aoc/j.o.1 , k, i/xw , &c. Aquila
>
li^u'^-MSTcci J KstpaM /<!>' edd. Aid. <Sc Compl. buciay ai-
% . 7. Concordant Aug. &Caffiod. ut & vet.Pfalt. In Corb.
miferere mihi. A Gr. abeft ad te
,
praeterquam a Mf. Alex.
t. 8. Ita Brev. Moz. habet. Pfalt. vero Corb. Carnut.
Rom. & Coislin. cum Miff. Rom. ad Introit. mills fer.
3. poft Dom. 2. Quadrag. Tibi dixit...
quxfivi vultum
tuum : vultum tuum Domine requiram. Itidem Auguft.
in hunc Pf. col. 117. e. 125. d. Apud Caffiod. in eund.
Pi. Exqnifivi vultum tuum , vultum tuum Dom. &c. Pfalt.
Mediolan. Dominum requiram : exqnifivit te vultus meus.
Ambrof. vero 1. de apol. Dav. to. i.col. 699. c. Vultum
tuum Domine requiram. Hieron. epift. ad Sun. & Fretel.
to. 2. col.
634. c. exqnifivit tefades mea : turn addit : Pra
quo in Grace pofitum ,
qu;efivit te facies mea
; fed melius
fiperius. In Gr. tamen hod. e^e^mthm to taficuTrii Qx' ts
apooa-TTov Qx Kv'cti ^HTiica. Sic etiam in Pfalt. iEthiop. 8c
Arab. Apud Symm. Qi s'm't;/to apoewiriv /*v. In edd. Aid.
& Compl. KuCxor fv.rwca' ii,sT/nym Qs to <apoG-ji7rcv jUi.
't. 9. In Pfalt. Moz. & Rom. & ne declines , &c. exinde
in Mozarab. Adjutor meus es tu Domine : ne der. &c. In
Coislin. Sec declines Adjutor meus es tit : ne der. &c.
Similiter apud Ambrof. epift. 36. col. 929. c. Adjutor
meus es tu : ne , &c. ut fup. Apud Caffiod. in hunc Pf.
Neque declines... Adjutor meus
efto. Apud Auguft in eund.
Pf. col. 117. f. He avertas vultum tuum a me : ne decli-
nes... Adjut. mens
efto , &c. at inf. col. izy.d. feq. Ne avertas
faciem tuam a me, &c. ut in Vulg. Innoc. I. epift. 30.
Cone. to. 1. p. 897. c. Adjutor meus
efto , &c. In Gr. Mil
airo^pi-lrii to sr/iooaxoV Qa diri/^?' /U:J ( Aid. & Compl.
1
|H )
e'xKAiViK... Bom^o? fOt 7tv\/' ,))... so;
0'
Qoirip /J. V.
~fr. 10. Sic in Gr. ut& apud Aug. & Cafliod. in hunc Pf.
t. 11. Auguft. 8c Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Moz.
Corb. & Coislin. Legem mihi conftitne... in femita reSa,
&c. Rom. pariter hab. conftitne ; paulo verb poll , in femi-
tam reclam. Carnut. in femita recta : lie etiam hab. Vulg.
ipfa in Mfs. Colb. Carnut. Germ. & Gal. Grace. Nc^o?/-
tkoo'V jut Ki/'eis... ci' t/>i' (I'Srsitt , &c. al. deed Ki'g/E.
"ff. 12. Pfalt. Carnut. Ne tradid, in manibus, Mozarab.
j4
LIBER.
PSALMORUM. Pfalm. XXVIt.
VeRSIOANTIQUA.
HEBR. VuLGATAHOfl".'
E* Mf.
Sanrerm. manus perfequentium me : tium me : quoniam farrexerunt tribulantium me : quoniam infur-
quoniam infurrexerunt in me contra me tejiesfalfi , & apertum rexeruntinmeteftesiniqui,&men-
teftes iniqui , & mentita ell ini- mendadum.
tita eft iniquitas Gbi.
quitas fibi. .
1 3. Credo videre me bona Ego autem credo quod vtdeam 13. Credo videre bona Domini
Domini in terra viventium. bona Domini in terra viventium. in terra viventium.
1
4. Exfpe&a Dominum , vi- Exfpecla Dominum , confortare : 14. Exfpefta Dominum
,
viriliter
riliter age : & confortetur cor & roboretur cor tuum
,
<y> fufttne
age : & confortetur cor tuum
,
&
fuftine Dominum.
tuum, & exfpe&a Dominum. Dominum.
Noif ad Versionem
Ne tradas me in animas perfequentium me , &c. ut fup.
Coislin. & Rom. cum Cafliod. in hunc Pf. He tradideris me
in animus perfequentium
me , &c. Corb. Ne tradideris me in
etuimabus perfequentium me, &c. Auguft. in eund. Pf. col.
318. b. Nf tradideris me in animas tribulantium me: quo-
niam infurrexerunt mibi , &c. at infra col. 128. c. No/ me
tradere in animas tribul. me : qaon, infurrexerunt in me : &
pod paulo : exfurrexerunt mibi tejles , &c. Grasc. Mii -aa-
QtP.Sc, fit tie,
4'X*
5
QmQovtoiv fit' OTi tmavfSMM fin ,
&c.
Apud Arabr. in PI'. 1$.
col. 760. f.
$
mentita
efl
iniqttitas
fill , ut fup.
#. 13. Sic Ambr. 1. de bono mort. c. 12. to. 1. col. 41a.
A N T I Q U A M.
c. ut & al. inf. 432. a. 786. e. 891 . d. & to. 2. col. 90
J.
e. Similiter Kieron. epift. ad Damaf. to. 4. col.
1J2.
c.
at 1. 3. in ep. ad Ephef. to. 4. col. 369. a. habet in regione
viventium. S. Paulin. epift. 13. p. 82. a. i lumine vi-
ventium. Gr. en 7 Quvtuv.
Tfr. 14. Pfalt. Rom. Et viriliter age : > confort...
tf
fttflint
Dominum. Coislinian. Viriliter age : confortetur cor tuum
,
i$ exfpecla Dominum. Item in Corb. & Mozarab. extremb
tf
exjpecla Dominum. Apud Auguft. in hunc Pf. col. 118.
C. & 1 29. b. c. Sufline Dominum , viriliter age : $$ confort...
tf
fitfiine Dominum. In Gr. 'Tcro^w th KuCuv , ay/pi^tf...
H uirofititii to Kvicv.
Versio ANTIQUA.
*
Ipfi David. XXVII.
Ex
Mf.
Sangerm.
x , ^
D te Domine clama
Deus mens ne
A
Dt
/1 VI,
1- A
HEBR.
David. XXVIII.
D te Domine clamabo fortis
ne obfurdefcas mibi
:
meus
VUIGATA HOD.
Pfalmus ipfi David. XXVII.
1 . A D te Domine clamabo
,'
XX. Deus meus ne fileas a me
:
leas a me':& ero (imilis def- ne forte tacente te mibi ,
comparer ne quando taceasa me, & aflimi-
cendentibus in lacco.
bis qui descendant in lacum. labor defcendentibus in lacum.
2. Exaudi vocem depreca-
Jludi vocem deprecationumme.t- i. Exaudi Domine vocem de-
tioiiis mex dum oro ad te : rum, ciim clamavero ad te : cum precationis mex dum oro ad te :
dum
extollo minus meas ad levavcro mams meas ad oracu- dum extollo manus meas ad tem-
templum landum tuum. lum ftnclum tuum. plum fandtum tuum.
3.
Nefimul trahasmecum
Ne trabas me cum impus
, &
3.
Ne fimul trahas me cum pec-
pe
xatoribus : & cum operan- cum opcrantibus imquitatem ;
catoribus
: & cum operantibus ini-
tibus
iniquitatem ne perdide-
quitatem ne perdas me :
ris me
:
Cum his qui loquuntur pa-
cem cum proximo ilio
,
mala
autemfunt in cordibus eorum.
4.
Da illis fecundum opera
ipforum , & fecundum nequi-
tiam ftudiorum ipforum.
Secundum
operationem
manuum illorum retribue illis:
redde retributionem
ipforum illis.
illis.
Not ad
Versionem antiquam.
Jjhii
loquuntur pacem cum ami-
cis fuis ,
& efl
malum in corde
eorum.
Da eis fecundum opus fuum ,
Qui loquuntur pacem cum pro-
ximo fuo , mala autem in cordibus
eorum.
4. Da illis fecundum opera eo-
&
fecundum
malum admventionum rum , & fecundum nequitiam adin-
fuarum :
Juxta opus manuum fuarmn da
redde retributionem fuam as
ventionum ipforum.
Secundum opera manuum eorum
tribue illis : redde retributionem eo-
rum ipfis.
*
Pfalt. Corb. Tfalmits David. Rom. Fabri , Ipfi
Da-
vid. Rom. Martianjei , Hnic David Pfalmus. Carnut. 5c
Gallic. Fabii , Huic David. Coislinian. Hunc David. Aug^
in hunc Pf. IffitK
David. Cafliod. ut in Vulg. Grc. T?
Aan'i. Edd. Aid. & Compl. a*fios t Aam'A.
t. i. Sic in Pfalt. Corb. & Moz. eft , ut c ap. Cafiiod.
ft excipias unum lacum ,
pro lacco ; omittitur quippe ibi
verliculus medius , nequandotaceas a me
,
qui pariter deeft
in Pfalt. Carnut. & Rom. utroque Martianaei & Fabri
;
fed apud Fabrum legimr clamabo , apud Martian, clamavi
;
apud utrumque , ut & in Coislin.
tf
ero fimilis defend, in
lacum. Apud Auguft. in hunc Pf. Ad te Domine clama-
vi... ne fileas a me : nequando fileas a me , tf
ero fimilis
defend, in lacum. Legitur etiam clamavi in Plait. Carnut.
iicut in TEthiop. & Arab. In Gr. Vat. pariter hi,:&c,- \
in Alex, vero, ac edd. Aid. & Compl. *jx.pdi,ofj.a.i >
mox in
Vat. o 35 fa /JM aaejcmuTrvorie, iir' iycol' fM
iotts oiaea-
eia-s-ifsii; sot iftoi, j,
o'
/
u5ia>,9-n'sc
/
a( to?; tie, >,xm.w. In
Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl. air' tfus , loco V tftoi
;
abeft autem ab ed. Aid. verlic. ifte , fm
-suit sra&cai^ir.
tir'ejuol- qui habetur in Pfalt. ./Ethiop. & Arab.
ir. 2. Sic efl inBrev. Mozarab. abfque Domine. Item in
Pfalt. Rom. & Corb. ii excipias hoc , (^
dum extollo ; in
Corb. cam extollo. Lucif. Cal. 1. de non conven. cum
Jiiret.
p. 222. g. leg. Exaudi Domine vocem depr. mex cum
ero ad te : cum extollo , &c. Sic etiam ap. Auguft. &
CalTiod. in hunc Pf. Exaudi Domine , &c. ut fup. fed
Hieron. epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. col. 634.
c. ait
hoc Domine addnum ejji. In Gr. EiWxvw (
Aid, &
Compl. add. Ki/'e<0 i fxvvi tvii Z'sx'csw; jjm ,
Sec. Pfalt.
Coislin. limiliter hab. vocem orationis mex. Gr. ultimo > tie;
vah leiiifQu.
Alex. Aid. & Compl. irpoe, vaor.
t. 3. In Pfalt. Rom. Mediolan. Corb. Carnut. & Mo-
zarab. Nefimul
tradas me cum , &c. exinde in Corb. Rom.
& Moz. cum bis qui loquuntur. ..mala autemfunt, &c. ut
fup. Item in Coisliniano , mala autem fnnt. Apud Lucif.
Calar. 1. de non conven. cum hsrer. p. 222. g. h. N
fimul
trahas cum peccatoribus animam meant :
tf
cumoper...
ne perdas me : cum bis qui loquuntur... mala autem fun*
in cordibus eorum , ( al. in corde.
)
Similiter ap. Auguft.
in hunc Pf. prseter haec ult. mala autem in cordibus fuis i
editt. tamen Aug. initio ferunt tie fimul tradas, fed Mfs.
nonnulli , trabas. Apud Cafliod. in eund. Pf. Nf
fimul
tradas cumpecc. animam meam... cum his qui loq. pacem..,
mala autemfunt in cordibus eorum. S. Paulin. epift. 42. p.
2f7. b. dicit : Ut non confundamur , neijue fimul
trahamur
cum iis qui loquuntur... mala autem flint in cordibus eo-
rum. In Gr. Mi) (JWxuOHS ftiToi... tm ty^itiy
J,...
^>i
CvitfnoHW fit' t hahinla-i tifwrn... xa*a ft h -rale, xa/>-
Al'aiS avTcey.
$-.4. Itidem in Brev. Moz. exceptis his duobus , opera
eorum , & in fine ipforum ipfis.
Sic etiam in Pfalt. Corb.
prseter feqq. opera illorum... opera manuum... ipforum illis.
In Rom. & Coislin. ita , noniiullis omiffis circa med. D*
illis Domine fecundum
opera eorum
, &
fee.
nequitiam
(
al.
nequitias
)
ftudiorum ipforum retribue illis : redde retribu-
tionem eorum ipfis (
Coislin. ipforum illis.) Cyprianus 1. I.
Teftim. c. 3. p. 127. b. & Lai*. 1. 4.
Inftit.c.ij.p.
J77,
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXVIII.
^
VUHAIA HOD. HeDR.
VerSIOANTIQUA.
5. Quoniam non intellexerunt Jjhoniamnon intelligunt in ope-
5. Quoniam non intellexe-
opera Domini, & in opera ma- ra Domini
,& opus manuum ejus
, runt in opcram Domini , 6c in
operam manuum ejus nuum ejus , dtftrues illos , & non dejlrucs eos
, & non oulificabts.
sediiicabis eos.
6. Benediihis Dominus : quo-
niam exaudivit vocem deprecatio-
nis mea;.
7.
Dominus adjutor meus , &
prote&or meus : in ipib fperavit cor
meum , & adjutus film.
Et refloruit caro mea : & ex vo-
luntate mea confitebor ei.
Benediclus Dominus : quia au-
divit vocem deprecationis mea.
Dominusforth'udo mea, & fcu-
manuiim ejus non
coni idcraverunt, dcftrue illos
,
Sc nc a?difices eos.
6. Benediclus Dominus :
quoniam exaudiit vocem de-
precationis mea;.
7.
Dominus adjutor meus,
turn meum ; m ipfo confifum eft 5c protector meus : in ipfo ipe-
cor meum, & habui adjutonum .-
ravit cor meum,6c adjutus fum.
Gavifum
eft
cor meum
, & in Et refloruit caro mea : 6c ex
cuntuo meo confitebor tlli.
Dominus fortitudo eorum
, (jr 8. Dominus fortitudo plebis
fax: & protector falvationum robur falutartum cbrifti fui
eft.
chrifti fui eft.
9.
Salvum fac populum tuum Salva populum tuum , ey benc-
Domine , & benedic hsereditati die btreditati tu :
&
pa fee eos
,
tuaj : & rege eos , & extolle illos & fubleva eos ufque in fonpiter-
ufque in Eeternumj num.
NoT AD VeRSIONEM A N T I
Q U A M.
in hunc Pf..... in opera Domini , &c. ut in Vulg. Caffiod.
vero in eund. opera Domini
, & in opera man. ejus non
conjideravertint , deftrnes illos , nee adificabis , &C. In Gr
voluntate mea confitebor illi.
8. Dominus fortitudo ple-
bis fuje : 6c protedor faluta-
rium chrifti fui eft.
9. Salvum fee populum
tuum , Sc benedic haereditatem
tuam : 6c rese illos , 6c extolle
illos ufque in fxculum.
fimpliciter hab. redde eis ( Lact. illis )
retribationem eorum.
Lucif. Cal. 1. de non conv. cum haeret. p. 222. g.
Da :llis
fecundiim opera illorum , <$
feeundiim nequitiam ftudiorum
ipforttm. Secundum oper ationem manuum
ip
forum tribue illis
."
redde retribut. eorum
ipfis.
Similiter ap. CalTiod. in hunc Pf.
pra?ter hajc pauca : opera eorum manuum eorum retribue
illis. Ap. Auguft. vero in eund. Pf. (ic : Da illis fecund,
epera ipfarum , > fecundiim malignitatem affetlionnm ipfo-
rttm. Secundum opera manuum eorum da eis : redde retri-
but. eorum ipjis. In Plait. Mediol. & Carnut. conftanter
lit (vtp.jecttndiim nequitiam ftudiorum ipforttm. Gr. Ao; dvrtni
( Aid. & Compl. addunt Kvi ) xni tk ipya. xvt'ji ,
,
xxtcL -ivv tmmt-iav rar evi]yJ'cvfta.Ta canal. KaTX iu if-ycc.
rut "/etpuiv avT'Zv J 0$ du/oTc,' o.wiS'qc, to dvran ainu;.
Tf. 5. Sic eft in Pfalt. Rom. Fabri
,
praeter hoc , in opera
,
pro duplici in operant ; & in fine , nee adificabis eos. Si-
militer in Rom. Martianaei , detracto uno in , ante 1. opera.
Carnut. fimiliter habet : in opera Domini
, ^ in opera ma-
nuum ejus non conjideravertint , Sec. Coislin. in opera Do-
mini , CJ
in opera... non cenfiderant , dejlrucs illos , nee
adificabis eos. Corb. opera Dom. & in opera... non conjide-
ravertint , dejlrtte illos , ne adificabis eos. Mozarab. opera
Domini , cij
in operibns manuum ejus , defirue illos
, 5
non
adificabis eos. Laclant. 1. 4. Inftitut. c. I?, p. 577'. Quo-
niam non intellexerunt opera Domini. Cypr. 1. I. Teftim.
p. 277. b. Q^ion. non intellex. in operibns Domini. Aug.
Ex
Mf.
Sanger,,
tie, t ipyot Kffitf , h. ei'i th spyx, tw
X.'
J
r
uv auin ,x.cdi?-iTi
dinic,, ;t< /uu ottoAofoieeic, oanic,.
t. 6. Ita Auguft. & Caffiod. cum vet. Pfalt. & Gr.
f. 7. Ita Auguft. in hunc Pf. lkut etiam Caffiod. cum
Pfalt. Rom. & Coislin. pofito uno
^ , ante hoc , in ipfo
fperavit. In Mozarab. Dominus adjutor metis
, $ redemptor
meus : in ipfo
j
peravit , &c. In Mediolan. r^ adjutum efl y
tf
refloruit. In Cotb. adjuvants fum , tf
refloruit. In Gr.
KvttAcc, :n,9"3? fiV->
it
vmt&wsvi /**
'
^v
'
cevra...
j,
e'jSsh-
bi^M , Sec. ut fup.
It. 8. Confentiunt Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. una
cum Plait. Rom. Moz. Coislin. Mediolan. Cotb. & Carnut.
In Gr. Kufioq x&jaiupK... , vae&ecinsm tuK Qtalvpiur
,
&c. ut fup.
t. 9. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. abfque
Domtne. Rom. vero addit to Domine , deinde
5
benedic
hxreditatemtuam :
tf
rege eos, &c.utfup. Coislinian. ita :
Salvam fiupp. fac
)
plebem tuam,
J
benedic hareditati
tute :
J5
>ege illos , < u/que in fxcula. Caffiod. in
eund. Pf. cum Brev. Moz. Salvumfac populum tuum Do-
mine
, $$ benedic bareditatem tuam, &c. ut in Vulg. Gr.
SwGok to/ mm' (\ t *) svMiyyacr tm *\Hyvofi!u.v ^H" i. <sroi{xcf
vov auric, %ijic, tk (;$.
VULGATA HOD.
Ffalmus David
,
x. In confummatione tabernaculi
XXVIII.
Fferte Domino filii Dei : af-
ferte Domino tilios arietum.
HE B R.
Canticum David. XXIX.
Versio antiqua.
Pfalmus David
,
Confummatio tabernaculi.
XXVIII.
A
t. I. Pfalt. Rom. Martiansei, cum Corb. Pfalmus Da-
vid , In exitu tabernaculi. Coisl. fimpliciter , Ffalmus David.
Rom. Fabri addit , In confummatione tabernaculi , cum Caf-
fiod. Apud Aug. in hunc Pf. P almtts ipji David con umma-
tionis tabernaculi. Graece : t>,tii5 tw Aati] A. t.clvnwvte,.
Schol. i.v tb 'Efatsw
vx t'vpulxi , c]o Aj's ohmjm? , n' i-aiy^xrpi.
J Uoxaplo non efl inventa inferiptio
ifta , exodii tabernaculi.
* Ita Auguft. & Caffiod. cum vet. Pfalt. & Gr. Apud
Ambrof. 1. de Incarn. to. 2. col. 704. a. pofterior tantum
verficulus memoratur : Afferte Domino
filtos arietum. Et
vero in 'Ej;7rM,r<; , primus obelo confuditur. Eufebius idem
vbfervat, dicens : Kt
th* 'EZodat aru/miw m sVj>j/=s-
Ev
Mf.
Sangerm,
ADferte
Domino filii
Dei : adferte Domino
A'Fferte Dominofilios arietum:
filios arietum.
2. Afferte Domino gloriam & Jfferte Domino gloriam & im- 2. Adferte Domino gloriam
honorem , afferte Domino gloriam perium , afferte Domino gloriam 6c honorem , adferte Domino
nomini ejus : adorate Dominum in nomini ejus ; adorate Dominion gloriam nomini ejus : adorate
atrio fantto ejus. in decore ftanclo. Dominum in aula fancla ejus.
3.
Vox Domini fuper aquas, Vox Domini fuper aquas , Deus
3. Vox Domini fuper a-
Deus majeftatis intonuit : Dominus gloria intonuit : Dominus fuper quas , Deus majeftatis intO-
fuper aquas multas. aquas multas. nuit : Dominus fuper aquas
multas.
NoTJE AD V E R S I O N E M A N T I Q U A M.
tcci to , 'Efs7ito[7s tu Kvp'.a vtt,\ ^;' /io jt. J";>/r( fffffa
to?; O. ic,
fjM
m'iiJ.t:v /UHT5 If TW 'S.C,0c:/.a>, a<t: TTxpa. r:~;
konroic, EpuytevlaTr/ id eft , Juxta Hebraorum vaditionem non
effenur lllud , Afferte Domino filii Dei : quare 5
apud LAX.
obelo notatnm efl , tanqttam quod neque in Hebraico babea~
tttr , neque apud cxteros hlterpretes.
ir. 2. Ita Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
& Carnut. In Corb. adorate Domino in aula fanSa ejus.
Ap. Auft. op. imp. in Marth.hom. 13. p.
74^
e. Adorate
Dominum in regia fautla
ejus. In Gr. a- a.v>~) dyla dv-r*.
t. 3. Vox Deus omittitur in Pfalt. Sangerm. fed in-
curU librarii , ut fufpicor , cum apud Ambrof, 1. de apol.
5
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXIX.
Versio ANTIQUA.
E* Mf.
Sangerm. 4. Vox Domini in virtute
:
vox Domini in magnifkentia.
5.
Vox Domini confrin-
gentis cedros : confringet Do-
minus cedros Libani
:
6. Et comminuet eos tan-
quam vitulum Libani : &dilec-
tus ficut filius unicornuorum.
7. Vox Domini interciden-
tis flammam ignis : 8. Vox
H ERR.
Vox Domini infortitudine : vox
Domini in dccore.
Vox Domini confringentis ce-
dros : & confringet Dominus ce-
dros Libani.
Et difperget eas quaft
vitulum ;
Libanum & Sarion qtiafi filium
rbiuocerotum.
Vox Domini dividens flammas
ignis .-
Vox Domini parturi-
re faciens defertum : parturire
Domini concutientis folitudi-
nem : & commovebit Domi- faciet Dominus defertum Cades.
nus defertum Cades.
9.
Vox Domini prxparan- Vox Domini obfletricans cervas
,
tis cedros
, & revelavit con- & revelans faltus ; & in templo
denfa : & in templo ejus om- ejus omnis loquitur gloriam.
nes dicent gloriam.
10. Dominus diluvium in- Dominus diluvium inhabitat :
habitat : 8c iedebit Dominus
&
fedebit Dominus rex in inter- tare facit : & fedcbit Dominus
rex in sternum. num. rex in sternum.
11. Dominus virtutem po- Dominus fortitudinem populo 11. Dominus virtutem populo
pulo fuo dabit : & benedick fuo dabit : Dominus benedicet po- fuo dabit : Dominus benedicet po-
populum fuum in pace. pulo fuo in pace. pulo fuo in pace.
/ Not/eadVersionemantiquam.
Dav. to. 1. col. 696. e. li 1. de myft. to. 2. col.
JJI.
perfiaentis cervos , tf
revelavit condenfa :
tf
in templo fanclo
VULGATA HOD.
4.
Vox Domini in virtute : vox
Domini in magnifkentia.
5. Vox Domini confringentis
cedros : & confringet Dominus ce-
dros Libani.
6. Et comminuet eas tanquam
vitulum Libani : & dile&us quem-
admodum filius untcornium.
7. Vox Domini intercidentis
flammam ignis : 8. Vox Domini
concutientis defertum : & commo-
vebit Dominus defertum Cades.
9.
Vox Domini przparantis cer-
vos , &: revel abit condenfa : & in
templo ejus omnes dicent gloriam.
10. Dominus diluvium inhabi-
to. 1. col. 696. e.
f. reperiatur cum reliquis. Item apud Auguft. & CafTiod.
ac in vet. Pfalt. legitur. Apud Tertull. 1. 4. adv. Marc,
p. 714. a. hc fola : Dominus (riper aquas multas. In Gr.
to; th; Ao'w; i'SfoVniCf , &c. tit fup.
f. 4. Similiter hab. Auguft. 6c CafTiod. cum vet. Pfalt.
& Gr.
fr. y. Pfalt. Rom. cum CafTiod. in hunc Pf. 13 confrin-
get ; Coisiin.
tf
confringit. Auguft. in eund. Pf. Vox Do-
mini conterens cedros : conteret Dominus cedros Libani. Gr.
QvrlflZwTCic, xtAfii;' Qvnpi^ei , &c. Aid. & Compl. i, Qvv-
rpi-^u , &c. Item Ambrof. ep. 66. to. 2. col.
10JJ.
c.
&
conjringet , &c.
f. 6. Sic eft in Brev. Moz. Sic etiam in Pfalt. Corb. &
Rom. praeter hoc, >
cummin, eas. In Coisiin. s$ commi-
nuit eos Jicut filius rmicorniiim. Ap. Ambrof. epift. 66.
to. 2. col. 1055. c. ^
comminuet eas , &c. item 1. de be-
ned. Patriarch, c. II. to. 1. cul.
J29.
e. dileilns tanquam
flirts unicornuorum. Ap. Auguft. in hunc Pf.
tf
comminuet
eas Jicut films
untcornium. Calfiod. in eund. Pf.
$$
comminuet eas f$ diletlum Jicut filios
unicornuorum. In
Gr. k, Mtalvvu Kvrocq cos toV n'%ov to AlJurii' k, n'7wro-
fjtsm
ue, wJ; /jLcw-paTur. Ed. Compl. hab. t? Atietvv. Balil.
7c,y AlQavov , ut fup.
f. 7. Ita Pfalt. Rom. hab. cum CafTiod. in hunc Pf.
Apud Aug. in eund. Vox Demmi pracidemis , &c. In Gr.
J/axct'/ovTcs.
Tf . 8. Sic in Pfalt. Rom. Moz. Corb. & Coisl. necnon ap.
Hieron. in lfai. 55.
to. 5. col. 280. c. & CafTiod. in hunc
Pf. Apud Aug. vero in eund. Vox Domini commovernis
Jo-
litudinem :
tf
commovebit , &c. In Gr. fJi/jsiMc; ipy/tor"
Qvocuou , &c. Aid. & Compl.
j,
Qvwilou. Auct. 1. de xlii.
manf. apud Ambrof. p. id. e. fj
commovebit , &c. ut fup.
>f. 9. Ita Pfalt. Corb. habet adverbum. Sic etiam in
Rom. eft, fi excipias unum cervos
,
pro cedros, quod ult.
fufpicor maleirrepiiffein codd. Germ. & Corb. ciim inaliis
omnibus legatur cervos , non cedros. In Coisiin. deeft $$
ante hoc , in templo. In Mozarab. vero ita : Vox Domini
ejus omnes dtcrtnt gloriam. In Mediol. quoque id legitur ,
perfiaentis cervos. Apud Ambroilum in Pfalm. 118. to. I.
col. 1089. d. pr.xparantis cervos. Apud Auguft. autem
in hunc Pfalm. Vox Domini perficientis cervos , " revelabit
Jilvas : >
in templo ejus unufqnifqne dicit gloriam. Simi-
liter ap. Hieron. in lfai.
3J.
to. 3. col. 279. f. Vox Do-
mini perficientis cervos : at infra, col. 280. c. przparantis
cervos, ftatimque , #
revelabit conden/h Jilvarnm : rurfum
in Ezech. 34.
col. 946. d.
^
revelabit condenfa Jilvarnm :
deinde , (^ in templo ejus omnes dicent gloriam .1 fed epift.
ad Sun.& Fretel. to. 2. col. 634. c. leg. omnis dicet gloriam:
additque : pro quo in Gr.tco -trie, t/; ,
quod
Ji
transferre vo-
luerimus ad verbum , omnis quis , in Kxicotyblxy interpreta-
tions incurrimus , &fit
abfrtrda translatio. CafTiod. in hunc
Pf. concordat cum Vulg. Graece ita : <bun Kvfla xa7ap-no-
fiity fWipM , g)
diroiWM/iifCi Apv^i' >t, Iv t raw dviS ir4
f. 10. Concordant Pfalt. Rom. Mediol. Carnut. Corb.
& Coislinian. Mozarab. vero hab. inhabitet. Auguft. 8c
CafTiod. in hunc Pfalm. inhabitat ; rurfumque Auguft.
epift. 187. to. 2. col. 691. a. b. Gra;c. Vat. x.u7ay.ist; al.
xa7&ir. Hieron. epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. col.
634.
C. ad hoc, inbabitare facit , ait : pro quo legijje vos dici-
tis inhabitat ;
quorum prins adgraliam pertiuet in cre-
dentibtts , fecundnm ad ejus , in quo credrmt , /jabitacrilum.
Sed quia jafab verbum ambtguum ejl , J*
potcjl utrrimque
fonare ( nam #
feffio , # habitatio dicitur)
5
in ipfo l'J'al-
mo degratia baptifmatis dicebatur : Vox Domini fuper aquas,
Dominus fuper aquas multas : $ : Vox prxparantis cer-
vos , & revelabit condenfa : & in templo ejus omnis dicet
gloriam : de ipjts[entire voluntas
,
qui glor
ifie
ant Dominum
,
5
interpret ati Junius : Dominus diluvium inhabitare facir.
t. 11. Pfalt. Rom. $5
benedicet populum fuum , &c.
Moz. & benedicet plebem fitam , Sec. Corb. Dominus vir-
tntum populo fuo
dabit : 2>
benedicit populum fuum in pace.
Auguft. & CafTiod. in hunc Pf. una cum Gr. Dominus
benedicet populum jnum , &c.
H EBR.
Pfalmus Cantici
Pro dedtcatione domus David.
XXX.
VULGATA HOD.
Pfalmus Cantici
In dedicatione domus David.
XXIX.
T7
7
Xaltabo te Domine
,
quoniam
JJ falvajli me
, & non deleftajli
Versio antiqua.
(t*
Mf.
Sangerm. In finem
,
Pfalmus Cantici
1. Dedications domus
David. XXIX.
. T^ Xaltabo te Domine
J/ quoniam fufcepiitt me :
nee deledafti inimicos meos inimicos meos fuper me.
fuper me.
NoTjE ad Versionem
antiqua m.
V. 1. Ita Pfalt. Corb. hab. Rom. vero cum CafTiod. Vul- ut & in Moz. ipji David. In Gr. Eft tJ tejc; , tvs{ '-Q A
gatae confonat. In Coisl. fimpliciter : Pfalmus Cantici dedi- t? syy.amf^ t* o'Uv t? i*w'/' Mf. Alex. hab. i iawA ,
iatianis , &c. utfup. Ap. Aug. vero in hunc Pf. col. 132. & fed initio omittit , /'; to te'^o; ,
cum edd. Aid.
&
Compl.
I 36. f. In
finem , Pfalmus Cantici dedications domus ipji Da- t. 2. Ita CafTiod. cum Pfalt. Rom. Ambrofius etiam 1.
vid. Similiter in Pfalt. Carnut. In finem Vfalmns Cantici
,
de Ifaac , c, 7.
col.
375.
a. primum vediculum hab. ut fup,
2. T"^ Xaltabo te Domine quo-
Jl-j niam fufcepifti me : nee
delettafti inimicos meos fuper me.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXIX.
57
VulgAta hod.
Hebr. Vers 10 anTiqua.
3.
Domine Deus meus clamavi Domine Deus meus clamavi ad
3. Dominc Deus metis cla- Ex
Mf.
Sanger*
i
ad te, & fanafti me. te , & fanafti
me. mavi ad te, & fanafti me.
4.
Domine eduxifti ab inferno Domine eduxifti de inferno anl-
4.
Domine eduxifti ab infe-
animam meam : falvafti me a del- mam meam : viviftcajli me, ne ris animammeam : falvafti me
cendentibus in lacum. defcenderem in lacum. a defcendentibus in latum.
5. Pfallite Domino fanfti ejus
:
Ca.nta.te Domino fanfti ejus
, & 5.
Piallitc Domino fandi
& confitemini memorial fanctitatis confitemimmemor'ufantiitatis ejus, ejus : & confitemini memorix
ejus. fanditatis ejus.
6. Quoniam ira in indignatione Jguoniam ad momentum
eft
ira 6. Quoniam ira in indigna-
cjus : & vita in voluntate ejus. ejus , vita m repropttiatione ejus
:
tioneejus : & vita in voluntatC
ejus.
Ad vefperum demorabitur fle- Ad vefperum commorabitur
fie-
Ad vefperum demorabitur
tus ; & ad matutinum Letitia. tits
, &
t" matutino laus. fletus 5 & ad matutinum lxti-
tia.
7.
Ego autem dixi in abundan- Ego autem dixi in abundantia
7. Ego autem dixi in abun-
tia mea : Non movebor in seter- mea : Noil commovebor in fempi- dantia mea : Nonmoveborin
num. ternum. sternum.
8. Domine in voluntate tua , Domine in voluntate tua
Jla- 8. Domine in voluntate
prxftitifti decori meo virtutem. tuifti monti meo fortttudtnem
:
tua
,
praeftitifti decori meO
virtutem.
Avertifti faciem tuam a me , & Abfcondiftifaciem tuam
, &fac- Avertifti facicm tuam a me,
faftus fum conturbatus. tus fum conturbatus. <3c fadllS film COntlirbatUS.
9.
Ad te Domine clamabo : & Ad te Domine clamabo
, &
ad o. Ad te Domine clamabo :
ad Deum meum deprecabor. Dominum deprecabor. & ad Deum meum depreca-
bor.
10. Qua; utilitas in fanguine Jgjta efl utilitas in [anguine 10. Qux Utilitas in fangui-
meo , dum defcendo in conuptio- meo , cum defcendero in conup- ne meo, dum defcendo in
nem ?
tionem ? corruptionem ?
Nunquid confitebitur tibipulvis, Nunquid confitebitur tibi pul- Nilliquid confitebitur tibi
aut annuntiabit veritatem tuam ? vis
,
aut annuntiabit veritatem pulvis , aut adnuntiabit
verita'-
tuam? tern tuam ?
11. AudivitDominus,& mifer- Audi Domine
, & miferere met: n. Audivit Dominus
, &
tus eft mei : Dominus fadus eft ad- Domme
efto
adjutor mihi. mifertus eft mihi : Dominus
jutor meus. fadus eft adjutor meus.
11. Convertifti planctum meum Convertifti planclum meum in \z. Convertifti plandlim
in gaudium mihi : confeidifti faccum Chorum mihi : folvifti faccum meum in gaudium mihi : conf-
meum, &chcumdedifti me Ixtitia : meum
, & accinxtjlime Utttia: cidifti faccum meum
, & pra>
cinxifti me lxtitia :
1 j. Ut cantet tibi gloria mea
, Ut laudet te gloria ,& non ta-
13. Ut cantet tibi gloria
NoTjE AD VeRSIONEM A N T I
Q_
U A M.
Aug. in hunc Pf. col. 132. b. 133. e. 135. b. c. d. 138. 1327. e. Ip3- e. poftrema tantum : Avertiflifaciem tuam
c. addit : nee jocundajli inimicos meos juperme. Gr. *, yx tu- a me, Sec. ut fup. Hilar, in Pf. 65. col. 178. e. oraittic
y&trOLc, , &c. Aug. ibid. 140. b.
#
11011 jocundajli, &c. a me. In Gr. Kv&te cv tS Qsm/licct!
(\ tacf.fi
1
)^ tb.....
iT. 3. Ita Auguft. & Cafiiod. cum Pfalt. vet. & Gr. 'Atnispf\ae, As to mpocciror Qv , *, , &c.
tf. 4. In Mf. Sanger, mendum fubeft , nempe menferis
,
t.<). Similiter hab. Auguft. & Cafiiod. cum vet. Pfalt.
quod abftulimus fcribendo ab inferis , ut etiam legitur in & Gr.
Plait. Moz.&al. In Rom. & Corb. fie : Domine abjlraxifli ab #. 10. Ita Aug. & CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
inferis, &c. ut flip. Itidem in Carnut. & ap. CafTiod. in In Mozarab. dam defcendero. Apud Hilar, in Pf. 118. col.
hunc Pf. In Mediolan. Domme abjlraxifli ab inferno, Sec. 263. d. dum defcendo, &c. Similiter apud Ambrof. 1.
Apud Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 295. a. Domine reditxifiiab de virginit. to. 2. col.
24J.
a. & de lapfu virg. col. 318.
inferno , &c. Apud Hilar, in Pfalm. 142. col.
J49.
c. Tu f. vide etiam fup. col. 76. d. & to. 1. col.
453. d. at i.
Domine abjlraxifli ab injerno
Jervafli me a defcendentibus, de fide , to. 2. col. 492. f. Qux utilitas inftng. meo
, quia
&c. tAk. falvafti me. Apud Auguft. in hunc Pf. col. 132. defcendi in, &c. In Gr. Tfc ojtpststa cV to KxlccQuii
c. 140. d. Domme reditxtfli ab inferis falvmn fecifli fie Mm ifonotoyweeliti Qoi
X*S
> &c- Apud Cypr. 1. 3.
me adefcendemib. &c. Auft. op. imp. in Matth. hom.
54.
Teftim. p. 328. c. & Lucif. Cal. l.de Regib. apoft.
p. 220,
p. 227. d. Domine revocafti ab inferis animam meam. Gr. e. Nunquid exomelogejin faciet tibi pulvis?
Ki/'e<j oivHT/aUi i'i, aAv ?<saed<; ft? , &c. #. 11. Sic in Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Item apud
t. <>. Concinunt Augult. ScCadiod.inhuncPf.una cum Auguft. in hunc Pfal. col. 133. a. at infra, col. 142. b.
vet. Pfalt. & Gr. legit mifertus
cfl
mei, cum Cafiiod. in eund. Pf. Sc Vulg.
ir.6. Ita Leo M. fer. 1 1. p. 60. a. & Cafiiod. in hunc in Gr. nW /us.
Pf. Similiter in Pfalt. Rom. fi i&exdrims , in voluntate ipjius. t. 12. Ita Cafiiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Moz.
Ap. Aug. in eund. Pf. col. 132. d.& 141. b. voluntate ejus ;
& Mediolan. Ambrof. veto epift. 20. to. 2. col.
858. a.
xnox'm. :Vefperedemorab. fletus ; fj
in matutinum exfuhatio : fie : Tu Domine falvum fecifli popnlnm tuutn : confei-
cinPf. j8.col.
575.
h. /n matutino exfultatio. Hilar, vero difti faccum meum
, tf prxcmxiflt me Utttia : at lib. de
in Pf. 142. col.
549.
e. & Ambrof. 1. de virginit. to. 2. Jofeph , c. 9. to. 1. col.
J02.
b. > inditifli me Utitt.i
,
col. 224. d. legunt : Advefperum demorab. fetus ; tf
ad ficut in Pfalt. Carnut. & Corb. Apud Auguft. in 1. Joh.
matutinum Utttta, utfupra. In Halt. Corb. $ vitaminvo- to. 3. p. 2. col. 888. e. Ctnvertifti liidum meum in gatt-
luntatem ejus
>
ad matutinum /.ir/<E. Graece , TcjotjVsxs
dium mihi : confctdifli ^ cinxijli me Utitt.i ; itidem in
KVM&vesjxi *, uc, Tcirpo't otyamam;. Pf. 107. col. 1214. f. fed in Pf. 29. col. 133. b. Conver-
f. 7.
Ambrof. 1. de apol. Dav. to. 1. col. 687. b. & tifli plantlum meum
$prxcmxiflt me Utitiii at inf. col.
in Luc. 3. & 22. col.
1327. e.
1523. e. conftanter legit, 142. b. accinxifli me ; pauloque pod, cinxijli me. Ruric.
in mea abundantia
; ficut etiam CafTiod. in hunc Pf. cum epift. 20. p. 571. d. prxcinxifli me Ixtitt.t. Chromat.
Pfalt. Rom. & Moz. Auguft. vero in eund. Pf. col. 132. Aquil.in Matth. p. 978. e. Convertifti planclum meum
c. in abundantia mea : at infra col. 141. c. in mea abun- difntpifli faccum meum,
tf
prxcinxifli me latitat. In Gr.
dantia. Gr.
w t euhi/ia
fin. "Espt^ac. Tlr Mimov ftx jWfl>na
jos&^*/<l
t. 8. Concinunt Auguft. & CafTiod. in hunc Pf. In tvtp&tww.
Pfalt. vero Rom. fie : Domine in bona voluntate tua praf- &,
13. Accinunt Auguft. & CafTiod. cum vet. Pfalt. In
pitifti, Sic. Apud Ambrof. in Luc. 3. dc aa. to. J, col. Gr. "Otsws V -id^n * v
n*
ruflem>7a* &c. ut inLat.
Tom. 11.
H
8 LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXX.
He b r.
Versioantiqua*
Hebr. Vulgatahod.
, Mf.
Satigcm. mea
,
& non compungar : ceat : Domine Deus meus in fern- & non compungar
:
Domine Deus
Domine Deus metis in aeteii- piternttm confitebor tibi. meus in sternum confitebor tibi.
num confitebor tibi.
t* Mf.
Sangerm,
Versio ANTIQUA.
i . In finem , Pfalmus
ipfi
David.
XXX.
2. T N te
Domine
fperavi
,
1 non confundar in xter-
num : in ttia xquitate eripeme.
i. lnclina ad me aurem
tuam , adcelera ut eripias me.
Eito mihi in Deum protec-
torem , & in domum refugii
tui , ut falvum me facias.
4.
Quia fortitudo mea , <5c
reftunum meum es tu : &
Hebr.
Viclori Canticum David. XXXI.
2'Nte Domine fperavi , non con-
fundar in iternitm : in jujiitia
tit a falva me.
lnclina ad me aurem tuam,ve-
lociter libera me:
Efio
mihi in lapidem fortiffi-
mum, in domum munitam, ut fal-
va me.
Jfhtia petra mea
, & munitio
mea tu :
&
propter nomen tuum
igium meum es tu
Eropter
nomen tuum dux mi- deduces me
, &
enutries me.
i eris , & enutries me.
5.
Educes me de laqueo
,
quern occultaverunt
mihi :
quoniam tu es protector meus.
6. In manibus tuis com-
Educes me de reti
,
quod abfcon-
derunt mihi: quia tu fortitudo mea.
In manti tua commendabo
fpi-
VUXGATA HOD.
1. In finem, Pfalmus David, pro
exftafi. XXX.
2. T N te Domine fperavi, non
A confundar in sternum : in
juftitia tua libera me.
3.
lnclina ad me aurem tuam,
accekra ut eruas me.
Efto mihi in Deum prote&orem
,
& in domum refugii , ut falvum me
facia?.
4.
Quoniam fortitudo mea, &
meum es tu : & prop-
ter nomen tuum deduces me , &
enutries me.
j. Educes me de laqueo hoc,
quern abfconderunt mihi : quoniam
tu es protector meus.
6. In manus tuas commendo Luc.
23.
refugiui
mendo Domine
fpiritum ritum meum : redemijii me Domi- fpiritum meum : redemifti me Do- -t"
5
meum : redemifti me Domine ne Deus veritatis.
Deus veritatis.
7.
Odifti omnes obfervan- Odivi cufiodicntes vamtates
tesvanitatem,fupervacue. ftuftra.
Ego autem in Domino fpe- Ego autem in Domino confifus
ravi?8.
exfultabor, tklxtabor
Jfum
: exfultabo , &
Utabor in
in tua mifericordii.
mtfericordia tua.
Quia refpexifti humilitatem Jguia vidifii
affltclionem meam
,
meam, falvam feciiH de ne-
'
cellitatibus animam meam._
9.
Nee conclufifti me in
manibus inimici : ftatuifti in
fpatiofo loco pedes meos.
10. Miferere mihi Domine
NoTf
cognovtfli tribulationes amnu mccti
Et non conclufifti
me in manu
inimici
, ftatuifti
in latitudine pe-
des meos
Miferere met Domine
,
quoniam
AD VERSIONEM ANTIQUA M
mine Deus veritatis.
7. Odiftiobfervantesvanitat.es,
fupervacue.
Ego autem in Domino fperavi
:
8. exfultabo, & Istabor in miferi-
cordia tua.
Quoniam refpexifti humilitatem
meam , falvafti de neceffitatibus
animam meam.
9.
Nee conclufifti me in manibus
inimici : ftatuifti in loco fpatiofo
pedes meos.
1 o. Miferere mei Domine quo-
V
-
. 1. Sic in Pfak. Rom. Corb. Moz. & Coislin. deleta
voce ipji. Sic eiiamapud Caifiod. in hunc Pf. Apud Aug.
veto in eund. col. 141. g. 14J.
f- ha : Infinem , Pf.
ipji
David , exflafis.
In Gr. hod. / to ts'ms , *a*^c; iS
buuif t
txs-ieto><? vox autem ifta , ettsittuit in aliquibus
tantum exemp'.aribus invenitur , tefte Theodoreto. Vide
Nobilii Notas hac de re.
t.
2. Caffiod. in hunc Pf. cum Pfak. Rom. & Mediol.
in tua jujiitia libera me
, 55 enpe vie. In Coislin.
5
in tua
jujiitia lib. me , f^ eripe me. In Cotb. in tua jujiitia eripe me.
Ap. Aug. in eund. Pf. col. 143. b. in jujiitia tua erne me
,
$tj
exime me : & inf. col. 148. f. {5
' tuajujiitia erne me , &c. In
Gr fii
wjeu%virQekt ti; t'oi ai'uta' cV t Aaouoocvri Qv
fvtctl / >
J)
i'ififi fit.
f. 3. Pfalt. Coislin. f^
adcelera ut ei-ip:a< me , &c. Rom.
ttccelera ut eripias me ; pauloque pofl , $$
in locum refugii , ut
falvum me , &c. In Moz. accelera ut eripias me....
5
in locum
munition , nt , &c. Ad Introit. miflje Quinquag. 5
'" /r/n
refugii , tit , &c. Ap. Ambr. 1. 5. de fide , to. I. col.
J04.
b.
$$in domum refugii, &c. Apud Aug. in hunc Pf. accelera ut
tximas me > in domum rejugii , nt , &c. Caffiod. cum
Pfalt. Cotb. accelera nt eripias me...$ in domum refugii , Ut
,
&c. Gr. rciyyvor tk ii,s>.iSja.i ,ue...H, eft 01'xcf jcTaifi^7iK >
&c.
f. 4. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. In Rom.
lie : Ouoniam firmamemtim meum
, ^ rcfuginm
dux
mihi eris , iS
enutries me. Similiter in Coislin. Moz. & ad
Introit. niilfac Quinquagef. (icut apud Caffiod. in eund.
Pf. Item in Carnut. dux mihi eris ; & in Mediolan. edu-
cates me. In Gr. "O-n x&t}x!a,uoi j*x ( Mf. Alex. x*7aia>Gi's
yd , )
it /.a.-ra.ipv-ii... 0JV.M7W"?
M-
( &
fota&pt'iiti
H-*-
Symm.
K) THjMSMl'of;? Hi.
#.
y.
Btev. Moz. hab. de laqueo ijlo 5 caet. ut fupra.
Pfalt. Cotb. cum Rom. Et educes me de laquei ijlo ,
quern
occultaverunt mihi : quoniam tu es proteftor meus Domine.
Similitet in Coislin. &apud Caffiod. in hunc Pf. dempto
imo
$ , ante educes
,
quod etiam abeft a Pfalt. Cotb.
medemufcipitla ijla
,
qttam occultaverunt mihi, &c. abfqua
ult. voce Domine ; de qua Hietonymus epifl. ad Sun. 8c
Fretel. to. z. col. 635. a. ita fctibit : Rurfitm in hoc loco
nomen Domini additnm ejl : 5
ne eadem femper incnlcem
,
cbfervarc debetis nomen Dcmini
tf
Dei jxpi$\me additnm :
5
id vos debste feqni ,
quod de licbraico , 5
de LXX. In-
terpretibus emenda-jimus. In edit. Rom. '^x^s.; fj.i te
srccyjci; tolvtyc, , v.i iX.fV^.v yMOi' oti iv fits Kuas' at
in Scholio ita legitur : To KC&Kit feVs oaf. tc7; O. xt$
irotoi. to?? oomj; %/.aW i. e. lllud KJe; >
neque apud LXX.
rieque apud alios ponitur. In mukis tamen exemplaribus
Graecis eft Ku< , telle Nobilio.
t. 6. Ambrof. epift. 46. to. 2. col. 987. b. I mantis
tuas commendo fpiritum meum, &c. ut in Vulg. Similitet
in Pfalt. Rom. (icut apud Auguft. & Caffiod. necnon Vigil.
Tapf. 1. contra Vaiimad. p. 75
1. b. In Gr.
Eftx*'?*?
C"
tsa&iS'Viaofta.i to istivfj.x , &c.
-f. 7. Ita Pfalt. Moz. cum Corb. Rom. vero delet om-
nes , & hab. -vanitates. Similiter ap. Auguft. in hunc Pf.
Apud Caffiod. veto in eund. Odijli omnes obj. -janitatcm
in Dominofperabo. In Gr. 'EfiiWSas t!?? JV;apt/*ao.>7a.; jo>
t(o'tii7o:; , /raxEr?;. 'E>w St sVi tw v,>misa..
t. 8. ItaCalfiod. in hunc Pf. cum Plait. Rom. Corb.
Coislin. & Moz. li unum excipias exfultabo. Apud Aug.
in eund. Pf. exfultabo , )
jocundabor in tua mif. Qjiia.....
falvam fecijli , &c. In Gr. er/aMiaioiueu , k. tC<p&uxHSoti.t
iis\ tu itett Qm. "Oil scteTAs? tcaoa; , &c.
'f. 9. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Plait. Moz. Coisl.
Corb. & Rom. Mattianan hab. in manus inimici ; Rom.
Fabri , in manu ; at folum Moz. in fpatiofo loco, ut fupra.
Aug. ibid. 143. f. IJ4-C.
jlatuijli in loco fpatiofo , &c. at col.
I J
3. g. ter ,pofnijli in fpatiofo pedes meos : turn ibid. & col.
1 54. d. jlatuijli in fpatiofo pedes , Sec. Ambr. 1. 5. de fide, to.
2.
J70.
e. & epift. 46. col. 987. b. in locofpatiofo , &c. Gr,
Kai k' Qvvin.Miccti fit tic,
X^ft W< evfvxcipa ,
&C.
Tt. 10. Sic eft in Pfalt. Rom. ad verbum. Item in Corb.
Auguft. in eund. Pf. col. 145. d. fie i;i. a. italeg. Lduas fie Moa. Miferere mihi i paul* vero poft, conturhatus <#
LIBER
VU IGATA HOD.
niam tribulor : conturbatus eft in
jra oculus meus , anima mea , &
venter meus
:
1 1. Quoniam defecit in dolore
vita mea , & anni mei in gemitibus.
Infirmata eft in paupertate vir-
tus mea : & ofla mea conturbata
funt.
1 1. Super omnes inimicos mens
fa&us fum opprobrium & vicinis
meis valde , & timor notis meis.
Qui videbant me , foras fuge-
runt a me: i 3. oblivioni datus fum,
tanquam mortuus a corde.
Fadtus fum tanquam vas perdi-
tum : 14. quoniam audivi vitupe-
rationem multorum commorantium
in circuitu.
In eo dum convenirent fimul ad-
versiim me, accipere animam meam
conliliati funt.
PSALMORUM. Pfalm.
Heb r.
tribulor : caligavit in furore ocu
1 5 . Ego autem in te fperavi
Domine : dixi : Deus meus es tu :
16. in manibus tuis fortes mea;.
A D
Eripe me de manu inimicorum
meorum , & a perfequentibus me.
17. Illuftra faciem tuam fuper
fervum tuum , falvum me fac in
raifericordia tua : 18. Domine non
confundar
,
quoniam invocavi te.
Erubefcant impii, & deducantur
in internum : 19. muta fiant labia
dolofa.
Qua; Ioquuntur adversus juftum
Not
frx ira. Apud Auguft. in hunc Pf. Col. 14.5. f. 154. a.
f.
1 J J.
d. Miferere mei conturbatus
eft
in ira; at col.
256. b. turbattis
eft
pra ira. S. Paulinus epift. ij. p. 88.
a. defecit anima men , 5
venter mens. Caffiodorus Vulgatx
iuffragaxur. Graec. 'Emmm fii tTctpdx&y Zv ti//j.6> , &c.
ut in texm Lat.
#". 11. Ita Brev. Moz. hab. cum Pfalt. Coislin. Auguft.
vero in hunc Pf. col.
144. a, &
1J6.
f. Infrmatus
eft
in egeftate vigor meus , &c. Caffiodor. Vulgatx favet cum
Pfalt. Rom. Graece, 'HQ{rns;r tsloix^i ''%f'<;,Sf> &c.
~. 12. Pfalt. Mediolan. Vrx omnibus inimicis meisfalius
fum opprob. &c. Ambrof. 1.
J.
de fide , to. 2. col. 570. e.
Super omnes inimicos meos , &c. Sic etiam in Pfalt. Coislin.
Corb. & Moz. fubinde in his tribus
, ) vicinis meis ni-
mit'.m ; pauloque poll : Qui videbant me
, foris fugiebant
a me. Similiter in Rom.dempto uno
$ , ante vicinis: in
Rom. tamen Martianxi legitur_/i-.ie , non foris ; at ubi-
que ponitur notis meis. In Corb. fugierunt a me. Apud
Auguft. in hunc Pf. col. 144. b. c. Super omnes inimicos
meos > vicinis meis nimiitm,
gj
timor notis meis. Out
'videbant me
, foras fngiebant a me : at infra col. 158. 159.
d.foras f
tigertint a me. Caffiod. in eundem Pf. foras fugie-
bant ; caet. ut apud Aug. In Gr. Y\apa <wv}a.c, ts<;
s'xfyxs
(M X) tcT; yiiroe! jj.m aipoJ'Qc yrws-oic, ft<t. O! %tap\s/}i$
fis , e'i,uj ttpw/ov tt.-jr' iftis.
t. I}. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. Simi-
liter in Rom. Coislin. & Moz. pofito uno , ante failus
fum , quod tamen abeft a Gr. Item in Pfalt. Carnut. excidi ;
in Mediolan. exivi. Apud Auguft. in eund. Pf. col. 144.
c. & 159. e. Oblitus fum tanquam fallus fum tanquam
,
&c. In Gr. 'ExsantSw cuosi , &c.
$".
14. Ita Pfalt. Corb. habet , dempto uno a me, poft
acciperent. Caffiod. vero cum Pfalt. Rom. Quoniam audi-
vi circnmhabitantium : in eo dum congregarentttr omnes
fimul nt acciperent animam, &c. Brev. Moz. Quoniam
audivi vituperationes circnmhabitantium : in eo dum con-
gregarenturfimul in unum adversitm mi , ut acciperent a;-
Tom. il.
lus mens , anima mea
, cjr venter
meus:
Jpttia coufumpu funt in mocro-
re vita mea , ejr anni mei in ge-
mitu.
Infirmata efl in iniquitate mea
fortitudo mea
, & offa mea con-
tabucrunt.
Apud omnes hofles meos
f
actus
fum opprobrium & vicinis meis ni-
mis
, cr timor notis meis:
J>hii videbant me in plateis
,
fugiebant a me : oblivioni tra-
ditus fum , quafi mortuus a corde.
Facias firm ficut vas perditum
:
audivi enim opprobrium mul-
torum , congregationem in circui-
tu
,
Cum inirent confilium adver-
sitm me : & ut aufcrrent animam
meam cogitaverunt.
Ego autem in te fperavi Do-
mine : dixi : Deus meus es tu :
in manu tua tempora mea.
Libera me de manu inimicorum
meorum
, & perfequeniium me.
Illumina faciem tuam fuper fer-
vum tuum
, falva me in mifericor-
dia tua : Domine non confundar
,
quia invocavi te.
Confundantur impii , taceant
in inferno : muta fiant labia
mendacii :
J2u Ioquuntur contra juftum
Versionem
XXX.
59
Versio antiqua.
quoniam tribulor : conturba-
tus eft in ira oculus meus , ani-
ma mea , & venter meus :
1 1
. Quoniam defecit in
dolore vita mea , & anni mei
in gemitibus.
lnfirmatus eft in pauperta-
te vigor meus : & ofla mea
conturbata funt.
12. Super omnes inimicos
meos fattus fum obprobrium
& vicinis meis vehementer , &
timor notis.
Qui viderunt me, foris fu-
gerunt a me: ij. excidi, tan-
quam mortuus a corde.
Fadus fum ficut vas perdi-
tum : 1 4. quia audivi vitupera-
tionem multorum circumlu-
bitantium
:
Dum
congregantur omnes
fimul adversum me , ut acci-
perent a me animam meam
conliliati funt.
1 5. Ego autem in te fperavi
Domine : dixi : Tu es Deus
meus : 16. in manibus tuis
tempora mea , libera me.
Eripe me de manibus ini-
micorum meorum
, & a per-
fequentibus me.
1 7. Inlumina faciem tuam
fuper fervum tuum
, falvum
me fac in tua mifericordia
:
1 8. Domine non confundar
,
quoniam invocavi te.
Erubefcant inimici mei , &
deducantur in infernum :
1 9.
muta efficiantur labia iniqua.
Qux Ioquuntur
adversus
Ex
Mf.
Sangirtn,
\ animam meam conjil. &c. In Gr."0?i mWet
ANTIQUA Iff.
mam
,
&c. Pfalt. Coislin. vitnptrationem multor. circnm-
habitantium : dum congregarentur omnes fimul conctn-
filiati funt. Apud Auguft. in eund. Pf. col.
144. d. C
1
$9-
f-
g-
Quoniam audivi vituperationem multorum acco-
lentiv.m in circuitu : dum congregarentur
ip/ifimul adversum
me , nt acciperent t
afxa sV i/4Z , -rS laQelv rvv , &c.
tf". 15. Itidem in Pfalt. Coib. ut & ap. Auguft. in Pf.
col. 144. e. 160. d. necnon ap. Caffiod. Similiter in Pfalt.
Rom. & Moz. nifi excipias unum vero
, pro autem. In
Coislin. Ego autem in te Domine fperavi , &c. Sic etiam
ap. Auguft. port locum fup. cit. at infra, dixi Domino:
Deus mens es tn. In Gr. 'Eya Ai inr\ Qo\ vmti^o. Kvtf
(
Alex. Aid. & Compl. Ki'ets *TriQtf
} ehref 2i/ , &c.
t. 16. Sic apud Caffiod. e(l, &in Pfalr. Coislin. Corb.
ac Rom. addito uno
& , port libera me. In Mozar. deeft
libera me ; est. vero utin textu. Apud Ai
g. in Pf. col.
144.
e. 160. e. 162. b. hi manibus tuis fortes mea. Erne me de
manibus , &c. In Pfalt. Carnut. tempora mea , non fortes.
Grxc. vero hab. 'Br ra"i<; x-psl Qv 0/ *><X&i /*x. '2u&ii ,ut
sic
X^'P'S f'x^"
1'
H?
>
&
s
'*
T* >
&c- I" Pfalt. Arab. ^Ethiop.
6c Apollinar. (imiliter x.Mryi
, Jortes : lnterpr. quidam le-
gunt ci-Aaitylju* ; Theodoretus , xicipvs , vel x.^i'/>s-c, vocat
ipfas rerum mutationes , divitias &. paupertatem , bellum
& pacem , &c. hujusmodi.
Hr. 17. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. Si-
militer in Rom. Coislin. & Moz. poiito
g
, ante falvum.
Ap. Ambrof. 1. 5. defide, to. 2. col.
^70. e. & epirt. 46.
col. 987. b. necnon ap. Aug. in eund. Pf. Illuftrafaciem
tuam, Scout in textu. In Gr. 'S.Ttipcaa Qutit fie hi
tw tteu (\.
Tf. 18. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Vulgata: fuffra-
gantur cum vet. Pfalt. & Grxco.
t. 19. Sic in Pfalt. Corb. Moz. & Coislin. At in Rom.
muta efficiantur labia dolofa : qn.eloq. adv. juftum iniqui-
tate} , 1 ftp. ^
sontemptu. Succinunt Auguft, Sc Caffiod.
H ij
LIBER PSALMORUM. Pfalro. XXXI.
H E B R.
.
Mf.
Sanger!
60
Versio antiqua.
juftlim fcelus ,
in fuperbia , & Vetera , in fuperbia & defpeclione. iniquitatem , in fuperbia
, & in abu-
contemptu.
20. Quam magna multitu-
do duleedinis tux
,
quam abf-
condifti timentibus te
!
Perfecifti fperantibus in te,
in confpectu filiorum homi-
Ouatti multa
eft
bonitas tua
,
quam abfcoudifti
timentibus te
!
Operatus cs fperantibus in te
,
in confpeciu filiorum
bominum.
VuiGATA HOD.
zo. Quam magna multitude
duleedinis tua: Domine, quam abf-
condifti timentibus te !
Perfecifti eis
,
qui fperant in te
,
in confpe&u filiorum hominum.
Abfcondes eos in proteclione vul-
tus tui a duritia vin :
Abfcondes eos in umbra a con-
tradiction lin?uarum.
2 1 . Abfcondes eos in abfeondi-
to faciei tua; a conturbatione homi-
num.
Proteges eos in tabernaculo tuo
a contradidhone linguarum.
num.
z\. Abfconde eos in abf-
condito vultus tui a conturba-
tione hominum.
Proteges eos in tabernaculo
tuo a contradi&ione lingua-
rum.
zx. Benedictus Dominus :
quoniam mirificavit miferi-
cordiam fuam in civitatem
circumftantiae.
zi.. E"0 dixi in pavore
Ego autem dixi in ftupore
meo
: 23. Ego autem dixi in excefTu
meo : Proieftus fum a Vllltu Projetlusfan de confpeciu oculorum mentis mea? : Proje&us fum a facie
oculorum tuorum.
Ideo exaudifti vocem orationis
mea: , dum clamarem ad te.
Benediclus Dominus
,
qui mi- 22. Benedi&us Dominus : quo-
rabilem fecit mifericordiam fuam niam mirificavit mifericordiam fuam
tniht in civitate munita. mihi in civitate munita.
24. Diligite Dominum omnes
oculorum tuorum.
tuorum:
Ideo exaudifti Domine vo-
Ergone audifti
vocem depreca-
eem orationis mece , dum cla- tionis mea , cum clamarem ad te ?
marem ad te.
44.
Diligite Dominum om-
Diligite Bominum omnes fancli
nes ian&i ejus : quoniam ve-
ejus : fideles fervat Dominus, & fanfti ejus : quoniam veritatem re-
ritatem requirit Dominus
,
&
tribuit bis qui fatis operantur
fu-
quiret Dominus , & retribuet abun-
retribuet his qui abundanter perbiam, danter facientibus fuperbiam.
faciunt fuperbias.
25. Viriliter as;ite, & con- Confortamini , &
roboretur cor 2 5 . Viriliter agite , & conforte-
fortetur cor veftrum
,
omnes veftrum ,
omnes qui exfpeftatis Do- tur cor veftrum , omnes qui fperatis
qui fperatis in Domino.
minum. in Domino.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
in hunc Pf. Pfalt. quoque Mediolan. & Carnut. hab.
tf
eontemptu. Graec. wt>a -/ecwCm'? rot
X
e ' Mf TCt ^*'a* ra
!i(!AS(7(i dn/uixv , a/ v-nifVpatlci, k, ify/irac:!.
ft. 20. Ita Pfalt. Coislin. cum Moz. nili quod utrum-
que hab. duleedinis tua Domine Et perfecifli fperantib.
&c. Rom. quoque addic to Domine
,
paulo veto port
,
Et
perfecifli cctmfperantib. &c. Itidem Caffiod. in Pi. \6. p. $7.
c. at in Pf. 30. tollit earn. Sic etiam ap. Auguft. ineund.
Pf. col. 145. a. & in Pfalr. Corb. Aug. vero inf. col. 165.
b. c. leg. Qium multa multitudo, & inf. Perfecifli autem
fperantibus , &c. Hieron. in Ifai. 66. to. 3. col.
J
14.
i.
ita : Qu,un grandis multitudo bonitaxit tua Domine ,
quam
abfeond. timentibus te ! & 1. 2. in epift. ad Ephef. to.
4.
col. 352. a. Ortain iufnita multitudo bonitatis tux ,
quam
abf'c. &c. Gr. 'Asttcmj to' <aM$<.c,-nii
XP"
S
'
'
T"^
'
? '" Ku&f...
'gs(/;7a'oM to?; i\7tifyw , &c. Apud Symmach. Ti' -xthv to
ayx$-cv (\, &c.
t. 21. Auguft. in hunc Pf. & 1. a. de ferm. Dom. in
monte , to. 3. p. 2. col. 215. c. cum Caffiod. *c Pfalt.
Rom. Fabii : Abfcondes eos in abfeondito vultus tui , &c.
ut fupra. Rom. Martianjci , in abdito vultus trii. Moz.
Abfcondes eos in abditum vultus tui. Coislinian. Abjcon-
dis eos in abdito vultus trti , &c. Corb. Abfcondes eos in
abdittt vultus tui. Graec. Kk/
l
Jtx/>(J-| s',
J ivrii hi onroHpufa rM
O00a>Tfc Q\s , &c.
ft. 22. Ita Biev. Moz. cum Pfalt. Coislin. Similiter in
Rom. Corb. Mediolan. & Carnut. lkut apud Auguft. &
Cadiod. in hunc Pf. nil! quod habent conftanter , in civi-
tate. Gr. to e*e'.q avrv tso^;i iti^yvc,.
ft. 23. Sic. in Pfalt. Coislin. eft, addito uno autem,
poft ego. Similiter in Brev. Moz. exceptis his, exaitdifli
vocem deprecationis mex , dum orarem ad te. Pfalt. Rom.
hab. initio , Ego autem ; deinde ut in textu
, praeter ifta
,
exaudifli vocem deprec. mens. Apud Caffiod. in hunc Pf.
exaudifli vocem orationis mea i cast, ut in Rom. Apud Aug.
in Pf. col.
145. d. & 167. b. c. Ego dixi in
exflafi mea:
Projeftus fum a facie , Sec. ut in textu; excipiendum ta-
men cum ,
pro dum. In Pfalt. Corb. Ego autem dixi in
pavore meo : projeilusfum a confpeciu oculorum tuorum. Idea
exaudifli Domine vocem orationis mea: , dum, &c. Similiter
in Pfalt. Mediol. & Carnut. in pavore meo. In Gr. 'Eyo
Je tiirx cV t>! fjtrao:; nv 'Airifpifi/uai koto noyixW.....
A/a TifTO iitvi*M(.a.c, Kk< td; pwnis tm? Aehoe^s /j.% , in ru
nS)C7s;'a/ /at rapo; Qs. Ad hoc autem , in excejfa mentis
mea , Hieronym. epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. col. 6
3 J.
a. fcribit : In Laiinis codicibus legebatur in pavore meo;
nos jnxta Gracum tranflulimus cv rri ia.sa.ssi yen , id
efl , in exceiRi mentis meae : aliter enim Latinus
ferm
t KfttGiy exprimere non potefl , nifi mentis excejptm.
t. 24. Sic apud Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. nec-
non in Pfalt. Rom. Coislin. Mediol. Carnut. & Mozarab.
exceptis his duobus , requiret , & fuperbiam. Coislin. ta-
men hab. retribuit , & fuperbias. Lucif. Calar. 1. 1. pro
S. Athan. p. 191. e. lie : Veritatem requirit Dominus,
%}
retribuet facientibus abundanter fuperbi/tm. Gr St/ am-
fis/ot? ex^n/r Kv&tii , %
Kv1a,7roihiJ uti rets tsecaui wcti/cit
vtaifVpcmot.v.
if. 25. Itidem ap. Auguft. 6c Caffiod. in hunc Pf. &
in vet. Pfalt. In Gr. 'AvApl&Si toV/e; 0! tiirlfalis
iitl Ki/'e/oK. Auguft. quoque epift. 1y3.ro. 2. ptj. g.
legic
cum Pfalt. Corb. qui fperatis in Dominum.
E* Mf. Sangmn.
Versio antiqua.
*
Intelle&us ipfi David.
XXXI.
BEati,
quorum remiiTa:
funt iniquitates : & quo-
N O T jE
Hebr.
David erudito. XXXII.
Vuxgata HOD.
Ipfi David intellects. XXXI.
D
Eatus ,
cut dimiffa eft
iniqui- 1. "D
Eati
,
quorum remiflaj funt
Rom. 4}
XJ tas ,
abfeonditum eft
pecca- JL) i
AD VERSIONEM
1
iniquitates : & quorum teita
7.
A N T I Q
U A M
.
*
Pfalt. Rom. Fabri, Intellects David. Rom. Martia- intellefltts. Gr. XvvUws tw AttviJ". Mf. Alex.
Jra.^jj.l<;rS
na:i, ut in Vulg. Coislinian. cum Gallic. Huic David in- Aav!J~. Aid. & Compl. ta>/iii tS Aai/.'JV QwUsax;.
tellecltf. Corb. Huic in finem Pfalmus David. Auguft. in t. I. Concinit Ambrof. 1. de eleem. & jejun. c.
4. to.
hunc Pf. Ipji
David intelltgemin, Caffiod. in eund.'ltowV* 1. col.
5
38. f. item 274.
f.
430.
e. 691. b.
8
Ji. e. 906,
LIBER PSALMORUM.
Pfalm. XXXI.
61
HOD. HE B R.
turn.
Versio antiqua.
rum tecta funt pcccata.
VUIGATA
funt peccata.
i. Beatus vir , cui non imputa- BeAtus homo ,
cui non impttta- z. Beatus vir" c
vit Dominus peccatum
,
nee eft in bit Dominus iniquitatem , nec eji putavit Dominus peccatum
in fpiritu ejus dolus.
nec eft in ore ejus dolus.
^ffhiia tactti , attrita funt offa
mea : in rwntu meo tota die.
fpiritu ejus dolus
3.
Quoniam tacui , inveterave-
runt ofla mea, dum clamarem tota
die.
4. Quoniam die ac nodte grava-
Ifit. 6$
Quoniam tacui , inve-
teraverunt omnia ofla mea,
dum clamarem tota die.
Die enim
&
node gravatur
fu- 4. Quoniam die ac nofte
ta eft fuper me manus tua : conver- per me manus tua : verfttus [urn gravata eft fuper me manus
fus fum in aerumna mea
, dum con- in miferia mea
, cum exardefcerct
tua : converfus fum in xrum-
mejfis. Jugiter. na , dum confringitur fpina.
Dl APSALMA.
Peccatum meum notion facio
5. Delictum meum tibi co-
tibi
, &
iniquitatem meam non abf- gnitum feci : & injuftitiam
condi.
meam non abfeondi.
Dixi : Confitebor feelera mea Dixi : Eloquar adversum me
figitur fpina.
5 . Deliiftum meum cognitum tibi
feci : & injuftitiam meam non abf-
eondi.
Dixi : Confitebor adversum me
injuftitiam meam Domino : & tu re- Domino : &
tu dimififti iniquita-
injuftitiam meam Domino
mififti impietatem peccati mei. tern peccati met. Semper.
& tu remififti iniquitatem
cordis mei. Diapsalma.
NoTiE AD VerSIONEM
ANTIQUA M.
a. 1176". f. & to. 2. col. 424. d. 1068. a. at 1. 5. defide,
col. 500. c. legic : Beati
,
qnibus remtfflt funt iuiq. Ambro-
flaft. col. 48. e. 5c Victor Tun. apud Ambr. col.
594.
e.
Beati, quorum., &c. ut fup. Similiter Iren. 1. y. c.
if. p.
314. c. Hilar, in Pf. 129. col. 440. c. Auguft. & Caffiod.
inhuncPf. cum Gaud. Brix. fer. 2. p. 946. e.& Pfalt. Rom.
Tertul. veto cont. Gnoft. p. 828. a. ita : Beati
,
quorum
dimiffa funt delicla :

quorum opertx funt imquitates. S.

Pacianus fer. de Bapt. p. 519. d. Felices funt , quorum re-
miff.t funt ftcinors :
$<j
quorum tecta funt peccata. Grxc.
Mjcai, ar ups^mav ai rivofiiai' j,
uv sirinaxvp^-ytav at
tcfiaprlat.
fr. 2. Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. Corb. Mediolan. Carnut. & Moz. in Carnut. tamen
& Cohlin. imputabit.Ttznul. adv. Gnoft. p. 828. a. Beatus
vir, cui non reputaverit Deus delttlum. Iren. 1. C. c. 17.
p. 314. c. & Ambr. 1. 2. de pcenit. to. 2. col. 424. d. cui
non imputavit Dom. peccatum. Gr. cJ /Uw toyiwlou Kv&u>S
dftapricy. Hilarius in hunc Pf. e fchedis Marten, add.
neque inventus fuerit in ore ejus dolus. Gr. f'// tsiv cv t
SofAct.lia.vn JWo;. Scholion , 'Amm; , a> ra> Trvsufian a'w?.
Unde Hieron. epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. col. 635. b.
fcribit , nec efl in fpiritu ejus dolus ; turn addit : pro quo
in Graco vos legiffe dicitis , cv ra sifj.a.Tt oivrv As'ao; , id
tjl , in ore ejus dolus
,
quod folus Symmachus pofuit : alio-
quin
tf
LXX. Interprets
, {
Theodotio
, (<j Omnta
, [5 Sextet
editio
, > Aquila,
tf
ipfum Hebraicum in lpiritu ejus ha-
let
, quod hebrdice dicitur brucho
; Jin autem effet in ore
ejus
, fcriberetur baffio.
f. 3. Sic in Pfalt. Rom. & Corb. & ap. Cafliod. In
Colshn. omnia
offa
mea , in et dum clamarem , &c. Apud
Hilar, in hunc Pi. e fchedis Marten, omnia
offa mea, cum
clamaffem tota die. Apud Auguft. in eund. Pf. invetera-
verunt
offa mea, kclamando me toradie. In Gr iiraKaicodn
Ta. oVa /Ms , aVo t icpa^iv ya omiv thc vfa&v.
tf". 4. Pfalt. Rom. Martian, hab. in arumna, dumcon-
fgitur Jptna. Rom. Fabri , in ctrumnam , dum confringitur
fpina. Mediolan. & Carnut. Hmiliter in xrumna , abfque
feq. mea : deinde in Coidin. dum configitur mihi fpina.
Itidem in Corb. abfque mea, poft arumna. In Mozarab.
dum confringeretur fpina , omilsa pai'iter prjeced. voce mea.
Apud Hilar, in hunc Pf. e fchedis Marten, lie habetur :
Cum clamaffem tota die ac node
,
gravata
efl
in me manus
tua : converfus fum in miferiam , dum infixa efl
mihifpina :
at in Pf.
J7.
col.
I2J.
c. ita : in arumnam incidi , dum
configitur fpina , al. confringitur. Apud Hieron. in Ifai.
Z9. to.
3. col. 246. e. verjatus fum in infirmitate , dum
configitur mihi fpina : 8c in Ifai. 66. col.
514. b. necnon
1. 2. cont. Pelag. to. 4. p. 2. col. 528. d. verfatus fum
in miferia, dum infigitur mihi Jpina : at in Ezech. 3. col.
717. d. converfus fum in arumna mea , dum mihi infigitur
fpina. In Gr. sspaipv.t it; Ta\anrci>ptav , In tb sfnraywai
axuvtyar. Mf. Alex, cum edd. Aid. & Compl. po] ax.x>(lav
;
Pfalt. quoque Mediolan. hab. mihi fpina. Hieron. epift.
ad Sun. & Fret. to. 2. col. 6
3 J.
cad hoc , in arumna mea
,
ait : In Grxco mea 0
effe fuggeritis ; quod ex Hebra'ico
,
$$ de translattone Tbeodotionis /rib aflenfeo addmini
efl.
Ap.
Auguft. in eund. Pf. col. 169. d. legitur quidem
, con-
iierjtts
Jum in arumna mea , dum configeretur fpina : fed
ibid. Mfs. plerique tollunt vocem mea , conftanterque
ferunt in terumnam ; infra tamen , col.
179. d. legitur in
(trnmna mea , licuc etiam quseft. in Exod. to.
3. col.
465.
c. Apud Caffiod. in hunc Pf. deeft vox mea, fubnedti-
turque
, dum confringitur mihi fpina. Ad feq. Diapfalma
quod attinet, hie pariter habetur in Pfalt. Corb. & Rom.
Martian. Item ap. Auguft. in hunc PL ficut in Gr.
Vatic. Abeft autem ab editt. Aid. & Compl. ut & a Pfalt.
Rom. Fabri.
~.
y.
Pfalt. Rom. Deliclttm meum cognitum tibifeci :
tf
injuflitias meas non operui. Dixi : Pronunciabo adversh.i mt>
injuflitias meas Dommo : # tu remijifli impietatem cordis
mei. Similiter in Pfalt. Moz. pra:ter duo
;
peccatum
, pro
dclitlum
, & impietaus , loco impietatem. In Coislin. De-
liclttm meum ego agnofco :
tf
injuflitias meas non operui.
Dixi : Pronunciabo adversum me injuflitias meas Domino ;
i5
tu remijifli impietatem peccatis meis. In Corb. Deliclttm
meum ego cognojeo :
tf injuftitiam meam non operui. Dixi;
Pronunciabo adversum me
injufl. meam Domino :
?
tu remijifli
impietatem cordis met. Carnut. etiam hab. ego cognofco ; extre-
moque impietatem cordis mei , una cum Mediolan. Hilarius
In Pf. 129. col.
440. c. Iniquitatem meam ego agnovi :
$$
peccatum meum non ahfeondt : & in Pf. 1 18. col. 266. c. Pro-
nunciabo adversum me injuflitias meas Domino. Idem in Pf.
3 1 . e fchedis Marten.Peccatum meum cognitum mihifac
, quix
iniquitas ignota
effe mtnime
potefl ; fubinde : Ego renuutiabo
adversum me iniquitatem meam , Domine : & infra : Dixi:
Pronunciabo adversum me iniquit. meam Domino :
tf
tu remi-
jifli impietatem cordis mei. Ambrof. 1. de apol. Dav. to. 1.
col. (588. a. Delictum meum agnofco : ,'
injuflitiammeam
non operui. Dixi : Pronunciabo adversttm me
injuftitiam
meam Domino : ^ tu dimtjifli impietatem cordis mei : item
epift.
37. to. 2. col.
941. b. Dixi : Pronunciabo , Sec. uc
fup. (1 unum excipias remijifli : at in Pf. 118. to. 1. col.
10 1 2. d. fie : Annuntiabo adversum me iniquitatem meam
Domino: & 1. 1. de Jacob, c. 6. col.
451. e. alludens dicit
:
Ccepi delnlum meum cognofcere , Q injuftitiam warn non ope-
rire. Ccepi prouuueiare adversiis me injuftitiam meam Do-
mino : 5> tu remijifli impietates cordis mei. Vict. Tun.
apud Ambrof. col.
593.
f.
594.
a. rurfufque
594. e. &
59 j\ a. Peccatum meum ego fcivi :
tf
iniquitatem meam
non cooperui. Dixi : Confitebor adversttm me injuftitiam
meam Domino :
tf
tu remijifli iniquitatem peccati mei : ac
inf. 5'95'. e. Dixi : Confitebor iniquitatem meam Domino:
) tu remijifli impietatem peccati mei. Hieronymus in Ifai.
64. to. 3. col.
47J.
f. Peccatum meum nctum
feci tibi :
%>
iniquitatem meam non operui. Dixi : Pronunciabo adversum
me iniquitatem meam Domino :
tf
tu dimijifti impietatem
cordis mei. Gelaf. I. Cone. to. 4. p. 1241. e. Dixi : Pro-
nunciabo adversum me injuftitiam meam Domino :
5 tu re-
mif. impietatem peccati cordis met. Auguft. in Pf. col. 169.
d. 179. f. Peccatum meum cognovi : > injuftitiam non ope-
rui. Dixi : Pronunciabo adversum me injuflittam (inf. ini-
quitatem
)
meam Domino : >
tu remijifli ( inf.
dimififti)
impietatem cordis mei : at qtiacft. 154. in Exod. to. 3. col.
469. d. Peccatum meum cognovi :
5
facinns meum non ope-
rui. Dixi : Pronunciabo adversum me deltclum meum Do-
tf
tu remijifli impiet. cordis mei. S. Pacian. epift initio
I. p. 306. {.Peccatum meum ego agnofco :
5
Jacinus meum
non texi. Dixi : Confitebor adversum me delictum meum Deo
meo : i5
tu remjifli impietatem cordis. Ruricius epift.
14.
p. 569. a. Deldtnm meum ego cognofco : {5 injuflitias meas
non operui. Dixi : Pronunciabo adversiis me injuflitias meas
Domino :

tu remijifli impietatem cordis mei. CalTod.

in hunc Pf. Delictum meum cognitum tibi feci : fj
injufl.
Ex
Mf.
Sattgertni
62 LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXXI.
H E B R.
'X.v Mf.
Sangerm.
VERSIO ANT1Q0A.
6. Pro hac oravitadte om- Pro hac orat omnis fanclus ad
nis ianclus, in tempore op- te : ad tempus inveniens
,
portuno.
Veruntamen in diluvium Ut cum inundaverint aqtu mul-
multarum aquarum, ad earn U, ad ilium non accedant.
non proximabunt.
7. Tu mihi es refnginm a Tu proteclio mea , ab
hofte cuf-
tribulatione, qua: circumdedk todies me , laus mea falvans : cir-
me : exfultatio mea redimet cwndabis me. Semper.
mea circumdantibus me. Dia-
psalma.
8. Intelledtum dabo tibi, Erudiamte
, &tlluminabo tibi
& inftruam te in via hac
,
in viam per qtiam ambules : cogitabo
quam ingredieris : firmabo fu- de te oculo mco.
per te oculos meos.
9. Nolite fieri ficut equus
& mulus
,
quibus non eft in-
tellect us.
In freno & camo maxillas In camo ry freno maxillas ejus
eorum conftringe
,
qui non confiringis
, ut non appropinquet
proximant ad te.
1 o. Multa flagella peccato-
rum , operantes autem in Do-
mino miiericordia circumda-
bit.
1 1 . Lxtamini in Domino
Sc exfultate jufti, 5c gloriami-
ni omnes recti corde.
Not*
tneam non operui. Dixi : Vronunciabo advershm me injuf-
titias meas Domino : $
tit remijifti impietatem cordis met.
Similiter in reg. S. Ben. c. 7.
prxter hoc , injufteias
mens on opcriti. Grsec. TV a/Aapllav /am iyiaSAioc'

tw uvo/Kiav nv t/x. iw.hv^a.. EiVa" 'E^aycptveca xjct' i/uv tw

vjci/uixv /j.y tw Kvf.!a' ij Qu apnxas tw daZaav tIT; tiapSlxe,
fin. Mf. Alex, cum edd. Aid. & Coinpl. Tmi- clnn'iav pv
VULGATA HOD.
6. Pro hac orabit ad te omni
fanftus, in tempore opportuno.
Veruntamen in diluvio aquarum
multarum
, ad eum non approxi-
mabunt.
7. Tu es refugium meum a trl-
bulatione
,
qua; circumdedit me :
exfultatio mea erue me a circum-
dantibus me.
8. Intelledtum tibi dabo , & inf-
truam te in via hac
,
qua gradieris
:
firmabo fuper te oculos meos.
Nolite fieri ficut equus ry mu- 9. Nolite fieri ficut equus &mu-
lus
,
quibus non
efl
intelligentia ; lus
,
quibus non eft intelleftus.
In camo & freno maxillas eo-
rum conftringe
,
qui non approxi-
mant ad te.
Multa flagella peccatoris
,
ricordia circumdabit.
1 1 . Latamini in Domino & ex-
fultate jufti , & gloriamini omnes
recti corde.
ad te.
Adulti dolores impii : confiden-
tem autem in Domino mtfericordia fperantem autem in Domino mife-
circumdabit.
L&tamini in Domino
& exful-
tate
jufti , & laudate omnes recti
corde.
AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
$$ docebo te in via hac
,
qua ambulalis : confirmaba fuper te
oculos meos. Gr. Xunriu Qt , h, Qu^Ci^a Qt hi iJa return ,
r\ TrtpzvW fVifM&iw tin (^fi &c.
tf\ 9. Itidem in Pfalt. Corb. & ap. Caffiod. Sic etiam
in Rom. Pfalt. exceptis his duobus , conftringes , & appro-
ximant. Moz.habet, in quibus non efl intelletlus ; ftatim-
que cum Coislin. In freno
camo. Hilarius ubi fup. In
\-)ijsQji(,tt.- j. THf djUccpTizr , &c. Sublnde Aquila , *, Qu ncct; freno $$ camo maxillas eorum deduc
,
qui non approximate
avatar ,ua/5Tia; /*v. Sequens Diapjalma non memoratur
ab Aug. fed exftat in Pfalt. Rom. & Corb. ficut in ed.
3lom. LXX. non vero in edd. Aid. & Compl.
f- 6. Manifefta corruptio eft in Pfalt. Sangerm. ubi
ita legitur , ante omnesjanctos , loco ad te omnis fantlus ,
quod alt. fubfriruendum duximus e Pfalt. Corb. in quo
iimiliter : Fro hac oravit ad te omnis fanilus ad ilium
non pmximabunt. Pfalt. Rom. cum Auguft. & Caffiod.
in hunc Pfalm. Vulgatae confonat, nifi quod Auguflinus
extremo legit ^ ad eum non appropinqttabnnt. Brev. Moza-
xab.viiiose ad Drum, non ad eum. Hilarius in eund. Pf.
e fchedis Marten. Pro hoc deprecabitur bumilis
1$
jitjius
ad te in tempore recle. Vertim in diluvium multarum aqua-
rum ad ilium non appropinquabuut. In Gr TrojGtvZsTcti
7rpiS
(j
itoLC, ocTio; , hi xaipu sCtsTV. Tl^vit hi xaTOoafCjUta
vAcnoiv jsmbi , 7Tf>e; eevrov y'x. syyixai.
ad te. Apud Ambrof. in Pf. 1 18. to. 1. col. 1090. b. ut in
textu Sang, praster feqq. equus aut mulus In cam
tf
freno qui ad te non appropinquate : at epifr.
57. to. 2.
col. 940. a. equus ^
mulus in freno <; camo qui
non appropinquate tibi. Vide etiam 1. 6. Hexa. to. 1. col.
117. c. & to. 2. col. I2T2. d. Apud Auguft. in eund. Pf.
col. 169. g.
Nolite effeficut equus , &c. In freno & camo.....
qui non propinquant ad te : inf. 183. e. appropinquate.
Hieronym. in liai. 14.10. 3. col. 163. d. Nolite
fieri ficut
equus
tf
mulus , in quibus non
eft
intelligentia : fed in,
Ezech. 27. col. 884. f. in quibus non
eft
intelleclus : & in
Ezech. 8. col.
749.
a. add. In camo
& freno qui non
appropinquate ad te. Gr. Mh ylnQ; a$ 'iirtntie, k. 01? it.
isi Qu'yusii;. 'Ev ^^^a

xh^m a7a< twV fin tfyifyvTup
itpoc, Qz.
~t. 10. Vox una Domino ,
prxtermittitur in Mf. Sangerm.
#.7. Pfalt. Rom. Ttt es mihi refugium a prejptra addita a nobis eft ex Aug. & Gr*co. In Pfalt. Rom. Coislin.
redime me a circumd. &c. Coislin. Corb. & Mozarab. T:
mihi es refng. &c. utinRom. Sic etiam apud Aug.&Caf-
iiod. in hunc Pf. Apud Hilar, vero in eund. Pf. e fchedis
Marten. Tu es refugium meum a tribulatione circumdanti me :
exfultatio mea libera me a , &c. ut fup. In Gr. Xv /ux el
V.a.1 a-pvyvi wo 6m'4 sm? turfiuect! /as dtto , &c. Diapfilma
proxime fequens Iimiliter habetur apud Aug. ut & in Pfalt.
Rom. Corb. ac ed. Rom. LXX. deeft vero in Mf. Alex,
ac edd. Aid. & Compl. de more.
J5-. 8. Pfalt. Rom. Fabri, & Corb. cum Caffiod. Intel-
letlum dabo tibi in via hac, qua ingredieris , &c. Rom.
Martianaei , hac , qua gradieris. Moz. in via
,
qua egredie-
ris. Hilarius ubi fup. Intelligam
, & conjungar tibi in via
lac , qua ambulabis : firmabo in te oculos meos ; infra , con-
firmabo in te. Auguft. in Pf. col. 169. g. 183. a. juxta
Mfs. codd. Intelleitum dabo tibi
,
tf
ftatuam te in via hac
,
qua ingredieris : cbfirmabo fuper te , &c. Hieron. ad Al-
gallam quaeft. 8. to. 4. col, zoa. f, heilligen te finiam
,
Moz. & apud Caffiod. iimiliter exftat cum ifta peccatorum
y
num. plurali ; at loco operantes , conftanter legitur
fpe-
rantes , ut in Vulg. unde fufpicor mendum effe in Mf.
noftro
,
quod facile irrepere potuit ob vicinitatem utriuf-
que verbi ; operantes enim Sx. [perantes , una tantum litter!
differunt inter fe : lapfu ilmili fcriptum eft infra miferi-
cordiam , pro mtfericordia ,
quod ult. fubftituimus. Hilarius
quoque in hunc Pf. e fchedis Marten, leg. fperantem autem
in Dominum miftricordia circumdabit. S. Paulin. ep. 17.
p.
97. a. Multa flagella
peccatoris
, fperantes in Dominum mi-
fericordt.t circumdabit. Ap. Auguft. in hunc Pf. omnia ut
in Vulg. nee aliter in Gra;co
,
pnster unum eVJ Ki/'e*,
in Dominum.
t. 11. Itidem in vet. Pfalt. ut & ap. Auguft. & Caf-
fiod. in Pf. Brev. Moz. hab. Latamini Domino , &c. Hilar,
ubi fup. Jocundamini in Domino $ exfultate pifti , ^
gaw
dete omnes relli corde. Grsec,
t<ffVt9"7l fV/ Ki/'eMC,.,.
2) AWX&Slt ixmIk >
&c
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. XXXII.
5
VULCATA HOD.
Pfalmus David. XXXII.
i. T^ Xfultate jufti in Domino :
IP
< reftos ciecet collaudatio.
Hebr.
XXXIII.
Y
Audate jtifli Dominum : rec-
tos decet laudatio.
Confiremini Domino in citha- Confiteniini Domino in cithara
:
VlCRSIO ANTIQUA.
*
In finem , Pfalmus ipfi
David. XXXII.
i.
f*
Audete jufiiin Domi-
vJ no : rectos decet con-
laudatio.
z. Confitemini Domino in
Ex
Mf.
Sangernt,
ra : in pfalterio decern chordarum in pfalterio decacbordo pfulltte ei. cithara : in pfalterio decern
chordarum pfallite ei.
3.
Cantate ei canticum
novum : benedicite in jubila-
tionem.
4. Quoniam re&us eft fer-
mo Domini , & omnia opera
ejus in fidem.
5.
Diligit mifericordiam &
pfallite illi.
3
.
Cantate ei canticum novum :
bene pfallite ei in vociferatione.
4. Quia rectum eft verbum Do-
mini, & omnia opera ejus in fide.
Cantate ei canticum novum :
bene pfallite in jubilo.
Jjhiia reclum
eft
verbum Do-
mini
, & omne opus ejus in
fide.
5. Diligit mifericordiam & ju- Diligit juftitiam &
judicium
dicium : mifericordia Domini plena mifericordia Domini plena
eft
ter- judicium : mifericordia Domi
eft terra
6. Verbo Domini cceli firmati
funt : & fpiritu oris ejus omnis vir-
tus eorum.
7. Congregans ficut in
'
utre
ra. ni plena eft terra.
In verbo Domini ccelifacli funt , 6. Verbo Domini cceli fir-
&
fpiritu oris ejus omnis ornatus mati funt : & fpiritu oris ejus
eorum.
Congregans quafi in utre aquas
aquas maris : ponens in thefauris mans : ponens in thefauris abytfos.
abyflbs.
8. Timeat Dominum omnis ter- Timeat Dominum omnis terra :
omnis virtus eorum.
7.
Congregans ficut in
utrem aquas maris : pones in
thefauris abyflbs.
8. Timeat Dominum om-
ra : ab eo autem commoveantur ipfum formident ttniver/i babitato- nis terra : ab ipfo autem com-
omnes inhabitantes orbem.
Judith
9- Quoniam ipfe dixit, ck facta
16. 17.
funt : ipfe mandavit , & creata funt.
res orbis.
Quia ipfe dixit,
&J
alius
eft
:
ipfo
practpiente
, ftetit.
10. Dominus diffipat confilia
gentium : reprobat autem cogita-
tiones populorum , & reprobat con- puloram
filia principum.
moveantur univerfa ,
& om
nesqui inhabitant orbem.
9.
Quoniam ipfe dixit , &
facia funt : ipfe mandavit , &
creata funt.
10. Dominus diffipavit
confilia gentium : reprobat
autem cogitationes populo-
rum ,
& reprobat confilia
principum.
Notje ad Versionem ant i qua m.
Dominus folvit confilium gen-
tium : irritas fecit cogitationes po-
*
Ita fett Pfalt. Rom. Fabri cum Gallic, deleto uno
ipfi.
In Rom. & Gallic. Martiansi fimpiiciter , Pjalmns
David , licut in Coisl. Corb. & ap. Caffiod. Aug. vero in
hunc Pf. col. 1 83. a. ait : hifcribitiir , Ipfi
David ; 8e
vero in Gr. limpliciter , To> Aotf/jv. In Ml. Alex, ac edd.
Aid. & Compl. Ha^oi tw Ak/J\..
&. 1. Sic in Pfalt. Rom. Camut. Corb. Coisl.Moz. &ap.
Caffiod. A pud Auguft. vero in eund. Pf. Exfitltate jufti
,
& in fine , laudatio. Item in Pfalt. Camut. Colb. & Gallic.
Fabri, laudatio. In Gr. aiVsc;; ,ap. Aquil. vfWKK.
$. 2. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Aug.
autem in eund. Pf. col. 186. c. leg. in pfalterio decacbordo ;
at infra col. 190. c. 195. b. decern chordarum. Gr. Afxa-
/ffS:u>.
t .3. Pfalt. Rom. fub fin. bene pfallite ei in jubilatione.
Itidem in Moz. Mediolan. Carnut. & apud Caffiod. In
Pfalt. Coislin. bene canite ei in jubilatione. In Corb. bene
canite ei in jitbilationem. Apud Auguft. in hunc Pf. bene
cantate ei in jubilatione. In Gr. naaas 4a*a7; Is dha^ay/j.01'
in Aid. & Compl. dinS Iv dnx.*cty/*a>.
f. 4. Sic in Pfalt. Rom. Coislin. Corb. & Moz. fi ult.
excipias, in
fide.
Similiter apud Ambr. 1. 1. de fide, to.
2. col.
459.
e. necnon Auguft. Se Caffiod. in hunc Pf.
ac in Graeco. Nota additum a nobis effe nomen Domini
,
quod ofcitantia librarii omifTum eft in Pfalt. Sangerm. ut
& alibi fjepius. Vid. Not. fup. in Pf. 11. #. 6.
#.
5. Concordant Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. una
cum Pfalt. Rom. & Gr. Vat. Apud Lucif. Calar. 1. 1. pro
S. Athan. p. 191. e. additur Dominus , ad verbum diligit
,
ficut
J ,
poft judicium. In Pfalt. Coislin. ita
, &
judicium
Dominus , &c. Item in Mf. Alex, ac edd. Aid. Se Compl.
ju xp/w Kusaos , Sec.
't. 6. Sic in Pfalt. Rom. eft , 5c ap. Ambrof. 1. 1. Hex.
to. 1. col. 16. f. item infra col.
JI.
f. 730. a. 914. d.
2078. b. 109 1. d. 1278. f. 1350. b. 1432. d. 1470. c. & to.
2. col. 327. d. j29.d.6"lo.f. 640. f. 653. a. 682. b. 730. a.
Concordant Iren. 1. 3. c. 8. p. 183. b. Hilarius 1. 12.de
Trin. col. n 32. a. Auguft. ferm. 1. in hunc Pf. Se Caffiod.
cum Philaftr. Brix. de hxref. p. 708. h. 71
J.
b. e. &
I'auft. Presb. cont. Arian.
p. 650. h. Auguft. tamen ferm.
3. in eund. Pf. col. 197. d. ita legit : Strmtni Domijii tali
filidati Junt , &c.& infra : Verbo Domini cceli folidati funt ,
tec. Tertul. vero 1. cont. Hermog. p. 423.3. Sermoneejus
cceli confirmatiJunt :
i
fpiritu ipjius univerfa virtutes eorum :
item adv. Marc. p. 852. c. Sermone call confirmati Junt
:
& lib. contra Praxeam p. 846. b. addit :
55
fpiritu ejus
omnes vires eorum : Se infra p. 8j2. c. Sermone ejus cali
firmati funt :
&
fpiritu ejus omnes virtutes eorum. Cy-
prian. 1. 2.Teftim. p. 285. b. Sermone Dei callfolidatifunt ,
&c. ut in textu. La&anr. 1. 4. Inftit. c. 8. p. $74.
Verba
Dei celt folidati funt :
tf
in Jpi-itu oris ejus omnis virtus
eorum; Mf. I.
gj
fpiritu. Gr. Tw *o'yw t? Kvp'tX 01 v&tni
i\ifi^.Ma.f Kj tb nnvna.Tt rS sopxlis .urn irxat M Au-
vajj.ii; cLvtwv.
t. 7- Pfalt. Carnut. cum Rom. Martianari fimi'.iter ha-.
bet in utrem, Rom. Fabti , in utre ; utrumque Rom. po-
nens ; Coislin. pones
,
prima manu ;
Mozarab. ponens in
thefauros. Apud Ambrof. 1. 3.
Hexa. to. I. col. 36". d.
ita : Ouomodo tanquam in utrem congregaverit aquas maris.
Aug.'quoque & Caffiod. in hunc Pf. legunt in utrem , at
conftanterpi?HC* , non pones. In Gr. Swayciivacu acx.sr
t/^-ei'; ok hwavf^'ii , &c. Ap. Symm. ck aexw.
#. 8. Pfalt. Rom. Fabri ab ipfo
autem commoveantur
univerji , tf
qui habitant orbem. Rom. Martian^i , univerft
,
> omnes qui habit. Sec. CoLlinian. cum Caffiod. univerfa ,
^ omnes qui habitant , &c. Corb. & Moz. ab ipfo autem
commoveantur omnes qui habitant ( Moz. inhabitant
)
orbem.
Mozarabico favet Auguft. in hunc Pf. col. i86.f.^at infra
col. 200. d. e. addit orbem terra. In Gr. ohr avrv As Qa-
*ei/,9-m'tuoi> Ka.uityol xctiawmSTvy otMftitW. Ap.Tichon.
reg. 7. p. 64. d. ita : Timeat a facie Domini omnis terra,
quoniam exfurgit de nubibns Janilis.
t. 9. Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. In Mozarab. Quia ipfe dixit , Sec. ficut ap. Ambrof.
in Pf. 16. to. I. col.
JJJ.
b. Iren. vero 1. 3.
c. 8. p.
1 8 3
. b. Ita legit : Quoniam ipfe
prxcepit , tf
creata Junt : ipfi
dixit,
^
faila funt. Gr. "On ivrk ftire,

f /fm'^'
cipTci itSTit*cc!o , i. ix.Ti&vtxv.
t.
10. Itidemln Pfalt. Corb. Moz. quoque hab. Do-
minus diffipavit ; at in fine iia,fpermt conjdia principum.
Lucif. Calar. 1. de non conven. cum haeiet. p. 223. a.
Vulgat fuffiagatur , licut etiarn Auguft. 6c Caffiod. in
6q
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXXII.
Versio antiqua.
* Mf.
Sangirm. ii. Confilium vero Domi-
ni manet in xternum : cogi-
tationes cordis ejus in fxcu-
lum & fxculum.
1 2. Beata gens , cujus eft
Dominus, Deus eorum; po-
pulum
,
quern elegit Dominus reditatem fibi
in hxreditatem fibi.
13. De coelo refpexit Do-
minus : & vidit omnes filios
hominum.
1 4. De prxparato habitacu-
lo fuo refpexit fuper omnes,
qui inhabitant terram.
1
<-.
Qui finxit ' fingillatim
HE 3 R.
Confilium Domini in internum
ftabit : cogitatiotus cordis ejus in
genet atione
cjr
generatioue.
Beata gens, cujus Dominus Deus
ejus ; populus
,
quern elegit in h&-
De ccelo profpexit Dominus :
vidit omnes filios Adam.
VuLGATA HOD.
ir. Confilium autem Domini m
sternum manet : cogitationes cor-
dis ejus in generatione & generatio-
nem.
iz. Beata gens, cujus eft Do-
minus
,
Deus ejus
; populus
,
quern
elegit in hsreditatem fibi.
1 3. De coelo refpexit Dominus:
vidit omnes filios hominum.
De firmijfima fede fua prof- 14. De prxparato habitaculo
pexit ad iiniverfos habitatores fuo refpexit fuper omnes, qui ha-
bitant terram.
M.
Qui finxit figillatim corda
eorum : qui intelligit omnia opera
eorum.
16. Non falvatur rex per mul-
terrec.
Fingens pariter cor eorum : in-
corda eorum- : qui intelligit teliigens omnia opera eorum.
omnia opera eorum.
16. Non fit falvus rex per Non falvabitur rex in multitu-
multitlldinem virtutis lux : dine cxercitus : nee fortis liberabi- tam virtutem : & gigas non falva
non gigans falvus erit in mul- tur in multiplication virtutis. bitur in multitudine virtutis fua%
titudinem virtutis lux.
17. Falfus equus in falutem: Fal'ax equus ad falutem : &
in abundantia autem virtutis in multitudine robortsfui non faf
fux non erit falvus. vabtt.
1 8. Lcce oculi Domini fu- Ecce oculus Domini fuper ti-
per timentes eum ; fperantes mentes cum ; ad exfpettantes mi-
fericordiam ejus
:
Ut eruat de morte animas co-
rum
, & vivificet eos in fame.
in mifericordia ejus
19. Uteripiat a morte ani-
mas eorum : & alat eos in
fame.
2.0. Anima noftra patiens
eft in Domino : quoniam ad-
jutor ex protector nofter eft.
2 1 . Lt in ipfo lxtabitur cor
17. Fallax equus ad falutem:
in abundantia autem virtutis fuas
non falvabitur.
18. Ecce oculi Domini fuper
metuentes eum : & in eis, qui fpe-
rant fuper mifericordia ejus.
19. Ut eruat a morte animas
eorum : & alat eos in fame.
io, Anima noftra fuftinet Do-
minum : quoniam adjuror 8c protec-
tor nofter eft.
21. Quia in eo launbitur cor
Anima noftra
cxfpeclavit Do-
minum : auxilium nojlrum , & cly-
peus nofter eft.
In ipfo
enim Utabitur cor nof-
noftrum : & in nomine fandto trum : quia in nomine fanclo ejus noftrum : & in nomine fanclo ejus
ejus fperavimus.
fperavimus. fperavimus.
NoTjE AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
lunc Pf. cum Pfalt. Rom. In Gr. Kv&ks AiaauJaX^t dinis fux. Mfs. 2. Cafliod. uuob\c\\ie: falvabitur. In Gr.
afjrtrii At * ai,i7 #*; apyorlui. Ov Qu^tcu j3ao/?fJ; Aia. iBMur Aura/iiv , jlyzc, Gm'-
-ff. 11. Ita Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Corb.
Cfl<u
wMi^-i t%vcc aviv. Symmach. Aia. yap -a-^ii^-oc.
Caniut. Coii!. &. Moz. ii excipias uh.wjxeulumjxcnli ; Me-
diolan. hab. a generatione
5
progeme ; Aug. in fxcula fxcu-
lorum ; wet. uc in textu. Gia:c. Vatic. 'H At /3wh t'\s Ku-
flto lit; tov aiura/uttti' *oyi<s/j.ci aVo ytreur e<5 y.Ytxz. Mf.
Alex, cum Aid. Se Compl. ttf ytttdt
j,
ytvtdv.
-&. 12. sic eft in Pfalt. Corb. Item in Millali Rom. ad
Giad. Dom. 17. poft Pent, ut Se in Pfalt. Dominus , Deus
eorum. In Muz. Dominus , Deus ejus i populus , &c. ut in
Vulg. In Cuislin. populum
, quern elegit in harcdit. &c.
Aug. in hunc PI. concordat cum Pfalt. Rom. Item Cafliod.
in eund. Halm, fed delet vocem Dominus, poft elegit. In
Gr Ki/jo; , o e&s dums' wto; , ir t\t*%,alo tic, x.f.vpj-
tn.jj.ia eavra.
&. 15. Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. De ccelo
profpexit <) vidit, Sec. Coislinian. ccelo rejpexit
>
vidit , &c. Corb. De ccelo refp. Dominus , videre omnes
,
&c. Auguft. in eund. Pf. concordat cum Vulg. Grace.
iescix ir,ivw\i> i Ku&o/;, uJe, Sec.
Tf. 14. Ita Auguft. in Pf. col. 187. b. at infra col. 204.
g. 205. a. leg. qui habitant terram. Cafliod. in eund. Pf.
cum Pfalt. Rom. qui habitant orbem. Mozarab. De prapa-
rato habitac, j'anilo juo qui inhabitant terram. Grasc. 'E
ST'.t/Jts xx/ciiHTHfiti aura sWE^e^61" ,t' warim tii tt-aicixS/iui
t. 1
J.
Ita Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Fabri.
Moz. hab. qui jiiigit. Rom. Martianxi fub finem cum Caf-
liod. qui intelligit in omnia opera eorum. Grasc. 'O ttmcGxs
XctJi. filial; Qum\( -ira.ua. ra. , &c.
If. 16. Ita Pfalt. Corb. habet , praeter hoc ult. fortittt-
iinis fux , loco virtutisfux. Sic etiam in Moz. exceptis his
,
nee gigans falvus eritm abundantiafortitud. fux. InCoislin.
Hon
fit
falvus rex in multitudine virtutis fux : nee gigas
falvus erit in multitudine fortitudinis fux. Ap. Auguft. in
hunc Pf. col. 187. c. Non falvus fiet
rex in multitudine
virtutis : nee gigans falvus erit in multitudine virtutis fux :
at infra 205. e. per multttudinem virtutis fux in mul-
titudine fortitudinis fux. Cafliod. vero cum Pfalt. Rom.
fie hab. Non falvabitur rex per multam virtutem
( Rom.
t. 17. Itidem in Pfalt. Rom. & ap. Cafliod. excepto
uno ad falutem. Concinit patiter Corb. nili quod hab.
initio fallax ad falutem , non falfus. Ambrof. 1. de
Nab. c. 15. to. 1. col. 585. a. & ep. 63. col.
1044. f.
Mendax equus ad falutem. Sic etiam ap. Aug. in hunc Pf.
cum aliis qua: leguntur fup. in textu. In Gr. VsvAiiiiTriBOi
/';
V QeaQ-viiirai.
#\ 18. Ita Cafliod. in hunc Pf. Sic etiam in Pfalt. Rom.
&Coiil. nili quod vvebofperantes , additur autem. In Moz.
lie : fuper timentes eum : %/
'" eos
>
J'
1 ' fpcrant in miferi-
cordia ejus. In Corb. fuper timentes eum ; fperantes fuper
mifericordia ejus. Apud Auguft. in eund. Pf. col. 187. d.
juper metuentes eum ; fperantes fuper mifencordiam ejus : ac
infra col. 2.06. c. legit timentes eum ; extremoque in mi-
fericordia ejus. Tertul. 1. 2. adv. Marc.
p. 6
J
1 . c. Oculi enim
Domini fuper timentes eum ; fperantes in mijericordiam ipjius.
Grsec. 'ISii 01 S7Tt rt/S fo&it/MWc, dvtov -r*? s'A7rie>t7s sV}
T3 SASO; O.VTV.
t. 19. Sic eft in Pfalt. Rom. Corb. Coislin. Moz. & ap.
Cafliod. in hunc Pf. Apud Auguft. in eund. Pf. Ut eruat
,
&c. ut fup. Auft. 1. de promilf. c. 29. col. 112. a. Ut
eruat
&
pajcat eos infame. Tertul. veto 1. 2. adv. Marc.
p. 651. c. ita : Ad delibtrandas animas eorum de morte :
<5 nutricandos eos in fame. Gr. FvoaQat ex. jt, JltaQ-ot
^ai, &c.
Tf. 20. Itidem in Pfalt. Corb. In Coislin. vero , & Moz.
Anima autem noftra
patiens
eft
Domino , Sec. in Carnut. pa-
ttens
eft
in Domino. In Rom. & ap. Cafliod. Anima autem
noftra fuftinet Deminnm , Sec. Ap. Auguft. in eund. Pf.
Anima noftra patiens erit Domino. Gr. H ^vyvi y/j.'2y vTtt,^i-
tena Kvpiv , Sec. Edd. Aid. & Compl. H At
4"X
1'"' "Vo-
/Mrrt, Sec. Pfalt. Coislin. delet
eft
in fine , repugnante
Grxco.
#. 21. Ita Pfalt. Moz. hab. fi excipias ult. fperalimus.
Sic etiam in Rom. Fabri, cap. Cafliod. In Rom. Mania-
nx\ fperavimus. Coislin. etiam & Corb. initio ferunt, t
in ipfo lxtabitur. Auguft. vero in hunc PI. Quoniam in
ipft
lxtabitur , &c. ultimoque fperavimus ; editt. fperabtmus.
add, fuam :
)
nee gigas falvus erit in multitudine fortitn- Gr."OT< .V ktw tvtp&cvftitfijsu |\ti'c/m,
LIBER
PSALMORUM. Malm. XXXIII.
5
VULGATA HOD.
21. Fiat mifericordia tua Do-
Hebr.
Sit mifericordia tua Domine
Versio antiqua.
Z2. Fiat mifericordia tua Ex
Mf.
Sangir*^
mine fuper nos : quemadmodum fuper nos
,
fuut
exfpectavimus te. Dominus fuper nos : fidtt
fperavimus in te.
fperavimus in tc.
NoTA AD VERSIONEM A N T I
Q
U A M.
f. 11. Pfalt. Rom. Coislin. & Moz. cum Caffiod. Fiat Gr. Vtmlo to eWs Qy
Kuct' x,9-Vf/> , Sec. Mf. Alex.
Domine mifericordia tua piper nos : Jiatt fperavimus in te. cum edd. Aid. Si Coropl. Kv&e tj s'&?.
Corb. cum Auguft. Fist mijeric. tua Domine Jicr.t , &c.
VuiGATAHOD. H E B R.
Davidi, cum immutavit vultum Davidquando commutavit os fit urn
fuum coram Achimelech ,
& coram Abimclech
, & ejecit eum
,
dimifit eum & abiit. (
i. Reg.
ii.) XXXII I.
Enedicam Dominum in om-
ni tempore B
& abiit. XXXIK
Enedicam Dominum in omni
tempore : fanper Luis ejus in
ore meo.
In Domino laudabitur anima
mea : audiant mites
, & Utentur.
B Temper laus
ejus in ore meo.
3.
In Domino laudabitur ani-
ma mea : audiant manfueti, & Ix-
tentur.
4. Magnificate Dominum me-
cum : & exaltemus nomen ejus in
idipfum.
j. Exquifivi Dominum , & exau-
divit me : & ex omnibus tribulatio- divit me
, & ex omnibus angufliis
Magnificate Dominum mecum
,
& exaltemus nomen ejus pariier.
Ghufwi Dominum , & exau-
nibus meis eripuit me.
6. Accedite ad eum , & illumi-
namini : & facies veftne non con-
fundentur.
7.
Ifte pauper clamavit, & Do-
minus exaudivit eum : & de omni-
mets liberavit me.
Refpicite ad cum, & conftuite,
ejr vultus vejlri non confundentur.
Hie pauper clamavit
, & Do-
minus exaudivit
, & de omnibus
bus tribulationibus ejus falvavk tribulationibus ejus falvavit eum.
eum.
8. Immittet angelus Domini in Circumdabit angelus Domini in
circuitu timentium eum : & eripiet gyro timentes eum , dr eruet eos.
cos.
9. Guftate, & videte quoniam
Guftate, & videte quoniam bo-
fuavis eft Dominus : beatus vir, qui nus Dominus : beat us vir
,
qui
fpe-
fperat in eo. rat in eo.
NotjE ad Versionem antiquam.
Versio antiqua.
1
.
Ffalmus David , cum inmu-
tavit vultum fuum coram
Amelech, & dimifit cum,
& abiit. XXX 11 1.
2. T) Enedicam Dominum
-O in omni tempore : fem-
per laus ejus in ore meo.
3.
In Domino laudabitur
anima mea : audiant manfueti
,
& laetentur.
4. Magnificate Dominum
mecum : &exaltemus nomen
ejus in invicem.
5. Inquifivi Dominum, & ex-
audivit me : & ex omnibus tri-
bulationibus meis eripuir me.
6. Accedite ad eum, & in-
luminamini : & vultus veftri
non erubefcent.
7.
Ifte pauper clamavit,
&
Dominus exaudivit eum : &
ex omnibus tribulationibus
ejus liberavit eum.
8. Immittet angelus Do-
mini in circuitu timentium
eum : & eruet eos.
9.
Guftate , & videte quo-
niam fuavis eft Dominus : bea-
tus vir
,
qui fperat in eum.
A D
f. I. Auguft. & Caffiod. in hunc Pfal. cum Pfalt. Corb.
In finem , PJalmus David , &c. ucintextu. Rom. Fabri
,
PJalmus David , ciim mutavit coram Abimelsch , &c. ut
lupra. Rom. Martian, cum commutavit , Sec. Coislin. Da-
vid , ciim inmutavit... coram Ahimelech , See. Moz. vero ica :
Pjalmns David , ciim immutavit... coram Ahimelech
, tf
dimi-
fit
eum
, $ abiit
, l^fnga iniit
, $ dixit. Gr. iSAxvlJ* ,
("Aid.
&Compl. tycO{ TB, ) 0V0TS ])Mc/&;!:E...SI'ai'7('cii','Al/^AE^
,
*, oIitzmw avror , i, d-vin^re. Cafliod. ubi fup. Per mum
Pfalmttm , inquit , verba Prophetafnnt alphabeti Hebrxi litte-
ra , except* Jexti , in capitibits verftaim per ordinem ponentis.
't. l. Concordant Cypr. 1. 3. Teftim.
p. 309. b. Am-
brof. in Pf.
43. to. 1. col.
897 e. Auguft. & Caffiod. in
hunc PI". Gaud. Brix. fer.i. p. 944. c. una cum vet. Pfalt. Sc
Gr. Ap. Tertul. de orat. c. 3. p. 180. c. fie : BenediciDeum
omni loco ac tempore , &c. In Pfalt. CoLl. Benedicam Domino.
t. 3.
Ita Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
In Moz. fie : Audient manfueti
, 2? Utentur. Ap. Aug. vero 1.
i. de ferm. Dom. in monte , to. 3. p. 2. col. zoi.b. nj.e,
Audiant miles
, tf
jocimdemnr. Gr. 'Axi'M-raca tspqtic, ,

tv<p?9Ct&v,T<i>sa.v.
t'. 4. Ita Pfalt. Rom. Corb. Mediolan. & Coislin. cum
Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. necnon Leone M. ferm.
1. p. jo. a. Brev. Mozarab. extremo habet , nomen ejus
in unum. Et vero Auguft. loco cit.col. 218. d. ait : Quid
eji , exaltemus nomen ejus in idipfum ? hoc
eft , in unum
,
nam mtilti codices jic habent : & poft pauca : Sive in idip-
fum dicatur
, five in unum , hoc idem duitur. Greg. Turon.
vit. Patr.
p. ixi6.c. Magnificate Dom # exaltemus no-
men ejus 111 commune. Gr. iitnoami. Aquila, o/u.o^v/xciJov.
t. 5. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Coislin. &
Rom. In Corb. & Moz. Inquifivi Dem
2?
ex omnibus an-
gufttis
meis eripuit me. Ap. Aug. in eund. Pf. emit me ; est.
UtintextU. In Gr
.'
'S.ie?iT\not top k. in iraQuv ray -na.-
QjDuw ftv ifpvtXTo'fte. Mf. Alex, rat fotyauer /at, al. 6>i'4 tM'
t. 6. Similiter in Cone. to. 4. pro fundat. Agaun. mo-
fcaft. col. ijj8.b. Itaquoque leg.Ambr. in PI, 118. to.
Tom. II.
i.col. ioji.d.
1392.C
1J12.
d. ij6"2. a. Item Aug. in
hunc Pi. col. 2n. a. & tract. 1, in 1. Johan. to. 3. p. 2.
col.
829. a. necnon Leu M. ferm. 26. p. 82. b. & Caffiod.
in eund. Pf. cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Coislin. vero
Initio hab. Accedite ad Dominum ; reliqua ut in textu. Aug.
tamen 1. 22. de civit. Dei , to. 7. col. 698. e. leg.faciea
Veftr* , loco vultus
veftri. In Gr. Tlpie^Ms irok *Wo"r....,
it. 7. sic in Pfalt. Rom. Corb. & ap. Cafliod. Ambrofius
priurem^. partem limiiiter habet turn 1. de apol. Dav. ro.
1. col.
728. c. Scl.de exhort, virg. to. 2. col. 288. c. turn
epift.63. col.
1043. f.&de ob. Valent. col. n83.d. Aug.
vero in eund. Pf. lie :
Ifte
inops clamavit s$ ex omnibus
tribal, ejusfahumfecit eum. Arnob. de Deo trino
, p. 2 1 f
.
d.
tf
ex omnibus anguftiis eripiet eum. Gr. Ovrog i Tr/coyoj
sxEJtejt^e, &c. ut in Vulg.
tf. 8. Pfalt. Coislin. Emittet angelus , Sec. Moz. lmmittit
,
ultimoque eripuit eos. Rom. Vulgatae fever. Ambrof. ver6
in Luc. 2. to. I. col. 1309. d. legit : lmmittit angelos Do-
minus in circuitu timentium eum :
gf
eripiet eos. Item Caf-
fiod. in hunc Pf. Immittet angelum Dominus
g> eripiet
eos. Amob. etiam de Deo trino
, p. 2iy. d. Mi/it ange-
lum Dominus , &c. A; Auguft. in eund. Pf. conftamer : Im-
mittet angelus Domini
tf
eruet eos : turn addit : Sit
jcrtptum
eft , fratres , non quomodo habent aliqu: mendefi co-
dices : Immittet angelum Dominus , &c. Hilarius quoque in
Pf. 137. col.
499. a. hab. angelus Dtmmi
, &c. Gr. n-
f!/j.Q*a ajfsMi Kif.v g. fJctrai iur^.
t- 9. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Prev. Moz. Pfalr.
vero Rom. hab. in eo , in fine. Similiter Ambrof. 1. de
virginir. to. 2. col. 237. e. & 1. de myfter. col. 341. a.
vide etiam in Pf. 118. to. 1. col. 1023. c. 1032. a. Ici
dem ap. Caffiod. in hunc Pi. Cypr. verol. 1. Teftim.p. 282.
c. legit : Guftate , g
videte quoniam dulcis
eft
Dominus : felix
eft
vir, qui /perat in eum. Item Jul. Firmic. 1. de errore
profan. relig. quoniam dulcis eft
Dcminus. Auguft. in Pf.
J9.
col.
107J.
f. Guftate , j
videte qujm dulcis
eft
Domi-
Ex
Mf,
Sangtmt,
66 LIBER PSALMOHUM. Pfalm. XXXIII.
Versio antiqua. He br. Vulgata hod.'
$* Mf.
Saiigerm. 10. Timete Dominum om- Timete Dominum fancli ejus : 10. Timete Dominum omnes
nes fan&i ejus : quoniam nihil quantum non
eft
inopia timentibus fan&i ejus : quoniam non eft inopia
deeft timentibusenm. ettm. timentibus eum.
ii. Diviteseguerunt & efu- Leones indiguerunt & efurie- n. Divites eguerunt & efurie- Luc.i,
rierunt : inquirentes autem runt : qiurentibus autem Domi- runt : inquirentes autem Dominum
53*
Venite
filii , aitdite me : titno-
rem Domini docebo vos.
>uis
eft
vir qui velit vitam
,
Dominum non deficient om- mini non deerit omne bonum.
ni bono. Diapsalma.
12. Venite filii, audite me :
timorem Domini docebo vos.
1 3. Quis eft homo qui vult
vitam
,
& cupit videre dies diligens dies videre bonos ?
bonos?
14.
Cohibe linguam tuam
a malo : & labia tua ne lo-
quantur dolum.
1
5. Deverte a malo , & fac
bonum : inquire pacem , 6c
fequere earn.
16. Oculi Domini fuper
juftos : & aures ejus ad preces res ejus ad clamores eorum,
eorum.
1
7. Vultus Domini fuper Vultus Domini fuper facientes
facientes mala : ut perdat de malum : ut perdat de terra memo-
terra memoriam eorum. nam eorum.
1 8. Clamaverunt jufti , & Clamaverunt
, & Dominus ex-
non minuentur omni bono.
11. Venite filii, audite me : ti-
morem Domini docebo vos.
1 }. Quis eft homo qui vult vi-
tam : dilicnt dies videre bonos ?
I. Pet.
3. 10.
Recede a malo
, &fac bonum :
quae pacem
, & perfequere earn.
Oculi Domini ad juftos , & au-
Dominus exaudivit eos : $c ex
omnibus tribulationibus eo-
rum liberavit eos.
jo. Juxtaeft Dominus his,
Noxje
mis. Fu!g. 1. 1. ad Monim.
p. 19. a. quamfuavis
efi
Do-
minus. Gaud. Biix. ferm. 2. p. 947. g.
quoniam fuavis
efi.
Philaftr. Brix. de haeref. p. 720. h. quia fuavis
eft.
Gr. oTi ^p;o; KJ&jo;' /ua:iag; drip , 0; ewri^HsV dvror.
ir. 10. Sic apud Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. ut
etiam in Plait. Rom. Corb. & Coislin. In Mozarab. deeft
tanciim omnes. Apud Ambrof. in Pf. 118. to. I. col. 1076.
f. Timete Dominum omnes fancli ejus : at infia col. 1240.
d. deeft omnes. Apud Cypr. vero 1. 1. Teftim. p. 282.
C. lie : Timete Dominum Deitm omnes fantli ejus : quoniam
non
efi
inopia eis
, qui earn metuitnt : limilice
1-
1. 3. p. 313.
c. omilfo uiio Deiim. lia quoque habet Jul. Firmic. 1. de
errore prof, relig. c. 19. In Gr. $o6h',9-h7s to Ky'eicc^aV-
te; ot/ 't/. srir istfvfiv. toTs tp-Xy/^tyoa Uinv.
V. 11. Ita Cadiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Corb.
& Coislin. Item ad Grad. miffie fefti omnium SS. Apud
Ambrof. 1. de apol. Dav. to. 1. col. 728. c. Inquirentes
tnim Dominum non deficient , &c. S. Paulin. ep. I. p.
J.
a.
0 deficientttr , &c. Hilar, in Pf. 131. col.
4J8.
d. &
Aug. in hunc Pf. non minuentur, ficc. Julius Firm. 1. de
errore prof, relig. c. 19. & Cypr. 1. 1. Teftim. p. 282. c.
qui autem inqnirunt Dominum , non indigcbnnt omni bono.
Auct. op. imp. in Matth. hom. 40. p. 165. d. non
defi-
tient omni bono. Brev. Moz. non deficient ab omni bono. Gr.
tl St iiZp-TVintc, top Ki'Ct'.v y'x >.ctiTo>$-ccv'!xi izavrcc, ar/at?.
Vide lis Ambrof. to. 1. p. 797.
c. 948. e. 1120. c. 1 r86\
d. & to. 2. p. 943. c. Subnexum pariter Diapfalma eft in
Pfalt. Cjrb. non memoratur tamen ab Auguft. nee habe-
turin edd. Aid. & Compl. at in Gr. Vatic, exftat ut fup.
gr. 12. Concilium Hilar, in Pf. 127. col. 424. b. &
Ambrof. 1. 1. de Jac. c. 3. to. 1. col.
447.
b. & 1. 1. offic.
to. 2. col. 1. b. necnun Auguft. & Caffiod. in hunc Pf.
cum vet. Pfalt. & Gr.
t. 1 3.
Sic eft in Pfalt. Rom. Coislin. Corb. & Moz.
ficut apud Cadiod. in hunc Pf. & Anonym, ap. S. Paulin.
epift. ad Celanc. to. 2. p. 10. a. Vet. Ireniei Interpres
1. 4. c. 17. p. 249. c. leg.
> amat videre dies bonos. Huic
fuffiagantur Lucifer Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 191. f. &
Cypr. 1. 3. Teftim.
p. 308. c. at 1. de unit. Eccl.
p.
202.
c. hab.
$
amat videre dies optimos. Hieron. 1. 3. in epift.
ad Galat. to. 4. p. 312. b. enpit videre dies bonos. Aug.
in hunc Pf.
tf
diligit dies videre bonos : item ferm. i6\ to.
5. col. 91. g.
at infra col. 92. g.
tf
cupit dies viderebonos.
Gr. T15 bt*o)v Z,tDW
, dyairuv ii'/Ms'&es U iTv dya^-d;
;
*.
14. Ita Pfalt. Coislin. Corb. Moz. 6c Rom. Martia-
ni ad verbum. Accinunt Irenseus 1. 4. c. 36. p. 278. c.
& Ambrof. 1. 1. offic. to. 2. p. 26. a. & 1. de exhort.
v' r
g-
P- 3
00- c. Item Audi:, op. imp. in Matth. hom.
9.
p.
J7-
d. ut & Severus Presb. to. 1. Mifcellan.
p.
34J.
cum Cafliod. in hunc Pf. 8c Hieron. in Ifai. 58. to.
3.
col.
436. b. fed in Ifai. n. col. 101. d, legit :
Compefie
Cuflodi linguam tuam a malo: 14. Prohibe linguam tuam k
cr
labia tua ne loquantur dolum. malo : & labia tua ne loquantur
dolum.
1 5. Diverte a malo, & fac bo-
num : inquire pacem, & perfequere
earn.
16. Oculi Domini fuper juftos
:
6c aures ejus in preces eorum.
17. Vultus autem Domini fuper
facientes mala : ut perdat de terra
memoriam eorum.
18. Clamaverunt jufti , Sc Do-
minus exaudivit eos : & ex omnibus
tribulationibus eorum liberavit eos.
Fait.
15. 20.
iiebr.
4.
1
J-
audivit
, & ex omnibus tribula-
tionibus eorum liberavit eos.
Juxta
eft
Dominus contritis cor
A D
19. Juxta eft Dominus Lis
,
qui
Versionem antiqua m.
linguam tuam , &c. Sic etiam Tertul. 1. 2. adv. Marc. p.
651. c. Lucifer vero Calar. 1. I, pro S. Athan. p. 191. f. 6c
Anonym, ap. S. Paulinum, epift. ad Celanc. to. 2. p. 10.
a. Prohibe linguam tuam , &c. itidem in Pfalt. Rom. Fa-
bri. Apud Cypr. 1. de unit. Ecclef. p. 202. c. & epift. 42.
p.
56". c. Confine linguam 2) labia tua ne loquantur in-
Jidios'e ; 1. vero 3. Teftim. p. 308. c. ne loquantur dolum.
Apud Ambrof. de bono mort. c. 9. to. 1. col. 406. b.
lingua tua non loquatur perverfa. Apud Auguft. in hunc
Pf. fimiliter , Contine linguam tuam , &c. ut in textu ; at
ferm. 16. to. y. col. 92. a. Cohibe linguam , Sec. In Gr.
nxvw -rw i>.uc<.ii (\ n*
^aMicti /owv.
Ttr. 15. Ita vetus lien. Interpres 1. 4. c. 36".
p. 278. c.
& Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Corb. In Moz.
vero, Declina a malo inquire pacem, f$ fequere earn.
Itidem Ambrofius I. de fuga face. c.
J.
to. 1. col. 418.
e. & 1. 1. offic. to. 2. col. 26. a. cum Anonymo apud S.
Paulin. to. 2. p. 10. a. Sic etiam apud Cypr. I. de unit.
Eccl. p. 202. c. <Sc Auguft. in hunc Pf. ii excipias unum
quxre. Similiter ap. Tertul. 1. 2. & 5. adv. Marc. p. 651.
c.
797. a. excepto prxterea verbo feclari , Tpto Jequere. Lu-
cifer Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 191. f. leg. Averte a malo
,
fac bonum. Ambr. 1. 1. Hexa. col. 17. d. & de obitu Valent.
to. 2. col. 1176. f. Dejint a malo, &c. Optat. 1. 2. 3. 8c
4. contra Donat. p. 3 i.e. 60. a. 61. b. 71. a. quxre pacem
,
f>
confequeris earn ; fed lib. 2. p. 31. b. Vulgatae congruit.
In Gr. Enx^ifof crt xaxv mti'5' ttpmm , Sluii/.v dvrm.
't. 16. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Coif-
lin. & Moz. Hilarius vero in Pf. 65. col. 178. e. legit in
preces, cum Caffiod. in Pf. 33. Hieron. in Ifai.
J2.
to.
3.
col.
379.
b. inprecem. Greg. Turon.de miiac. mart. p. 847.
a. ad preces , al. inprecem , Gr. eie, Stwiy. Vide (is Novatian.
de Trin. p. 1034. a. Hilar. 1. 12. de Trin. col. 1 1 17. b. 8c
Ambr. to. 1. p. 397.
e. 787.
a. 1038. d. 1246. d. 1299. d.
& to. 2. p. 20. e.
If. 17. Sic in Pfalt. Corb. Auguft. vero & Caffiod. Vul-
gatx favent, cum Pfalt. Rom. Similiter ap. Iren. 1. 4. c.
28. p. 265. e. exceptoult.i1/0rrr:. Hilar, vero in Pf. 1 18.
col. 546. f. legit : Vultus Domini
efi fuper facientes mala : ut
expugnet de terra memoriam eorum : & in Pf. I 38. col.
j 14.
b. Vultus Dei fuperfac. mala. Ambrof. in Pf. 118. to. 1.
col. 1054. a. Vultus Domini, 8cc. at in Pf.
37.
col. 826. b.
Oculi Domini fuperfacientes mala. Hieron. in Ezech. 4. 8c
13. to. 3. col. 719. d.
77J.
b. Fades DominiJuperfacientes
mala : ut difperdat , &c. Gr. tlju'ouiTiov a\i KvoiitTri t?
ti^M^ftv ecu, &c.
f. 18. Sic in Pfalt. Rom. eft. In Moz. vero ,Clamaverttnt
jufii
ad Dominant , *$ exaudivit eos. Apud Aug. in hunc Pf.
ut in textu, prster ult. frrrrr eos. Apud Caffiod. liberavit.
In Gr. 'E/tsx.gx^ai' tiflnmoi , jo Ki/g^s tfovexlo dvivc,,
#. i<j. Accinit Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rorn,
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXXIV.
7
VULGATA HOD.
tribulato funt coide : & humiles
fpiritu falvabit.
to. Mules tribulationes jufto-
rum : & de omnibus his liberabit
eos Dominus.
2 1 . Cuftodit Dominus omnia
ofla eorum : unum ex his non con-
teretur.
2 2 . Mors peccatorum pefllma :
& qui oderunt juftum delinquent.
25. Redimet Dominus animas
fervorum fuorum : & non delin-
quent omnes qui fperant in eo.
V E k s 1 o A N T I
Q U A
.
qui tribulato funt corde : & Ex
Mf.
Sangem
humiles fpiritu falvabit.
20. Multa: tribulationes juf-
torum : 5c de omnibus his li-
beravit eos.
21. Dominus cuftodit om-
nia offa eorum : unum ex his
non conteretur.
22. Mors peccatorum pef-
fima : & qui oderunt juftum
delinquent.
2.x. Redimet Dominus ani-
A D NoT^
Fabri. In Rom. Martianaei extremo legitur falvavit. Apud
Ambrof. in Pf. 1x8. to. r. col. 1223. b. & 1. 2. offic.
p. 92.
b. falvabit. Hilar, verb inPf. 1 18. col. 1
Jo.
e. dicit Jnxta
Dominion ejje his ,
qui retlo funt cordc : at in Pf. I
37.
col.
J02.
c. Dens prope ejl bis
,
qui tribulatofunt corde. Cypr. 1. 5.
Teftim. p. 506. a. Proximus ejl Dominus contritis corde :
>
humiles firitu falvabit. Viftor Tun. dc pcenk. apud Ambr.
col. 599.
b. Proximus ejl Dens trtbulatis corde : $
humiles
fpiritufalvosfaciet. Auguftinus 1. 2. de ferm. Dom. in mon-
te , to. 3. p. 2. col. 207. c. Prope ejl Dominus obtritis corde :
& in Pf. 7. to. 4. col. 27. c. Prope ejl Dom. adtritis corde :
at in Pf. }l. col. 177. f. Prope ejl Dom. his
,
qui obtrivernnt
cor : & in Pf.
33.
col. 226. d. Juxta
eft
Dom. his , qui obtri-
uertint cor : $$
humiles fpiritu falvosfuiet.Gr.'ifyu; Kvpi&s
roT; QuvltlcH-H-tvotZ tw *a/>/ Uf *, ri$ Quasi.
tf. 10. Plait. Rom. Fabii , M'dta tribulat
tf
de lis
omnibus libe-abit eos Domin'ts. Rom. Martian^i cum Coisl.
Corb. Moz. & Caffiod. in hunc Pf.
tf
^ h' s """'bus libe-
ravit eos Dominus. Tertul. 1. 2. adv. Marc. p. 65 1 . c. Multa
enim preffura
jnjlorum : $ex omnibus liberabit eos Dom. Cypr.
1. 3. Teftim. p. 306. a. Multa preffura jnjlorum : fed ex omni-
bus illis liberabit eos Dom. Ambr. in Luc. 4.
to. I . col. 1
344.
d. Multa tribulationes jnjlorum. Similiter Auguft. in hunc
HE B R.
de
, & confraclos fpiritu falvabit.
A1ult& tribulationes juflo : & ex
omnibus Hits liberabit earn Domi-
nus.
Cuftodit omnia offa ejus : unum
ex eis non confringetur.
Interficiet impiuni malitia
, &
odientes
juftum
culpabuntur.
Redimet Dominus animas fer-
vorum fuorum , & non peccabunt mas fervorum fuorum : 5c
omnes
fp
et antes in eo. non derelinquet omnes qui
fperant in cum.
Versionem antiquam.
Pf. fed addit : *g de omnibus his eruet eos Dominus. Gr. rU\\ol
a! ku^tsic. x-ct'i * ttxouv cturoiy fuasTai cLutVS o Kt/'^o?.
If. 21. Concordant Pfalt. Rom. Corb. & Moz. una cum
Caffiod. In Coisl. (Ic : Dominus cujlodit
unum ex his ,
&c. Tertul. 1.2. adv. Marc.
p. 65 i.e. leg. Dominus cujlodit
omnia ojfa eorum : unum ex ipjis non comminuetur. Hilar, ia
Pf. 52. p. 9 I. b. Cujlodit Dom. omnia
offa jnjlorum : unum*
&c. ut in textu. Aug. in hunc Pf. col. 226. g. Vulgat* fa-
vet: at poll paulo habet , Dominus cujlodit , &c.ut in textu.
Gr. <J>t/*'oof[ isct.vla o!utu>>' IV ii, iurui y QviTpi^vlat'tu.
fr. 22. Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum Gaud.
Brix. fer. 2. p. 944. e. & Pfalt. Rom. Martianaei. In Rom.
Fabri , delinqunnt. In Gr. oVa-rc; nzpluiut iniyffe *)
0! irMfifteiviat/Gi. Apud Ambr. 1. de bono mort. c. 7. p.
404. b. & infra 664. f. conftanterpejj?M. Auct. 1. ad No-
vatian. hajret. apud Cypr.
p. 440. Mors peccatorum mala.
Tfr. 23. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Brcv. Moz. Simi-
liter in Pfalt. Coislin. derelinquet ; at in fine exftac in eo.
Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. C-jrb. > non delinquent om-
nes in cum. Pfalt. Rom. Vulgatas confunat. In Gr.

ss jj.v, &w.ftfieMatei wxvlei; a!....iir' tturor. Theodot. & Symm.

cs- out. Apud Tertull. 1. 2. adv. Marc. p. 6ji. c. prion
tantum verficulus legitur ut fup.
I
VULGATA HOD.
1. Ipfi David. XXXIV.
Udica Domine nocentes me.
expugna impugnantes me. J
2. Apprehende arma & fcu-
cum : & exfurgein adjutorium mihi.
3
.
Efrunde frameam , & con-
clude adversiia eos, qui perfequun-
tur me : die animas mea: : Salus tua
ego fum.
4.
Confundantur & reverean-
tur, qusrentes animam meam.
Avertantur retrorsum , & con-
fundantur cogitantes mihi mala.
5. Fiant tanquam pulvis ante
He B r.
David. XXXV.
Udica Domine adverfarios
meos : pugna contra impugnan-
tes me.
Apprehende
f
cuturn & haft
am
,
&
f
ur
t>
e ln auxilium meum.
Evagina gladium , &proccupa
ex adverfo perfquentes me : die
anitm mea. : Salus tua ego.
Confundantur & revereantur
,
qui quarunt animam meam :
Convertantur retrorsum & con-
fundantur
,
qui cogitant malum
mihi.
Fiant ficut pulvis ante faciem
faciem venti : & angelus Domini venti, &angclus Domini impellat,
coardans eos.
NotjE ad Versionem antiquam.
Versio antiqua.
1
.
Pfalmus ipfi David. XXXIV Ex Mf.
San^nt,
*
T Udica Domine nocentes
J
me
, expugna expugnan-
tes me.
2. Adprehende
arma 5c
fcutum : 5c exfurge in adjuto-
rium mihi.
3.
Effunde frameam
, &
conclude adversus
eos, qui
me perfequuntur : die animas
mex : Salus tua ego fum.
4. Confundantur 5c reve-
reantur
,
omnes requirentes
animam meam.
Avertantur retrorsum,
5c
confundantur qui cogitant mi-
hi mala.
5.
Fiant tanquam pulvis
ante faciem venti : 5c angelus
Domini adherens eos.
a d
V. 1. Pfalt. Moz. & Rom. Martian, fimpliciter hab. Huic
David. Coislin. & Corb. Pfalmus David. Auguftinus , &
Caffiod. in hunc Pfalm. cum Pfalt. Rom. Fabii , & Vulg.
Ipji David. Gr. Vat. Tw Actvti. Mf. Alex, ac edd. Aid. c
Compl. YcMficx; i Aaw'/.
*
Brev. Mozar.

expugna. Auguft. 8c Caffiod. in hunc
Pf. Vulgatae favent , cum Pfalt. Rom. Gr. AiWooc Kv&tz
TSfS ViWTas fj.s , iroM/ufCor t5 -ircMfMilKS /j.;.
~t. 2. Concinunt Auguft. & Caffiod. una cum vet. Pfalt.
& Grjeco.
tP. 3. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Coislin. &
Rom. In Mozarab. & Corb. Iegitury)<i>?iJ. Apud Hieron.
in Ezech. 9. to. 3. col.
75 J.
d. Effunde frameam , 5 con-
clude ex adverjo eorum
, qui perjeq. inc. Gr, "fix^en (ofifxlstv ,
Tom. II.
jjQ/yxAfiock OfctvameK tw x.otTctJ'iux.Qt'Juv /*? , Scout in Lat.
If. 4. Sic apud Auguft. in hunc Pf. prater unum omnes
,
quod deeft. Apud Caffiod. in eund. Pf. Confundantur fj
rever. inquirentes animam meam. Avertantur retrorsum , tf
crubefcant ,
qui cogitant mihi mala. In Plait. Moz. iimilner
,
qui cogitant mihi mala. In Corb. Conf. 5 revereantur omnes
,
qui quarunt anim. meam. Avertantur retrorsum
,
55' conf
qui cogitant miht mala. In Rom. Conftndantur 5 rever.
inimici mei
,
qui quarunt animam meam. Avert, retror. e>$
crubefcant , qui cogit. mihi mala. Similiter in Coislin. ex-
cepto verbo confundantur ,
pro erubejiant. In Gr. A/%w-
itlweca i, in^c-Triivcat , si 1tS'1h i*--iai%jut^-s.Y.ea al
wyi^afuvo! /not x.ax.a.
t. 5.
Sic in Plait,
Rom.Mediolan. Coislin. Moz. & ap,
68
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXXIV.
Versio antiqua.
\x
Mf.
Sangtrm. 6. Fiat via eorum tenebrx
& lubricum : & angelus Do-
mini perfecjuens eos.
7.
Quoniam gratis abfcon-
derunt mihi internum hquei
fui : vane exprobraverunt ani-
mam meam.
8. Veniat illis laqueus
,
quern ignorant : & captio
,
quam ignoraverunt ,
adpre-
hendat eos : & in laqueum in-
cident in ipfum.
9.
Anima autem mea ex-
fultavit in Domino : dele&a-
bitur fuper falutare ejus.
10. Omnia olTa mea di-
cent : Domine, quis iimiiis ti-
bi?
Eripiens inopem de manu
fortioris ejus : & egenum &
pauperem a rapientibus eum.
1 1
.
Exfurgentes teftes ini-
qui
,
quae ignorabant interro-
gabant me.
12. Retribuebant mihi_ ma-
la pro bonis : & fterilitatem
animx mea:.
13. Ego autem cum mihi
molefti eifent , induebam me
cilicium.
Et humiliabam in jejunio
animarn meam : & oratio
mea in finu meo convertetur.
HEB R.
Sit via eorum tenebra & lubri-
cum, & angelus Domini perfcqua-
tur eos.
J9uia frv.jlrA abfconderunt mihi
infidias retis fui :jine caufa fode-
runt anima mea.
Veniat ei calamitas quam igno-
rat , & rete fuum quod abfcondit
comprebendat eum
, & cadat in
laqueum.
Anima autem mea exfultabit in
Domino , Luabitur infalutefua.
Omnia ofa mea dicent : Domine
quis jimilis tail
Eruens inopem a validiore
, &
pauperem ac menduum a violento.
Surgentes tejles iniqui
,
qua, nef-
ciebam interrogabant me.
VULGATA HOD.
6. Fiat via illorum tenebra; &
lubricum : & angelus Domini per-
fequens eos.
7. Quoniam gratis abfconde-
runt mihi intentum laquei fui : fu-
pervacue exprobraverunt animarn
meam.
8. Veniat II 1 1 laqueus, quern
ignorat : & captio
,
quam abfcon-
dit , apprehendat eum : & in la-
queum cadat in ipfum.
9.
Anima autem mea exfultabit
in Domino : & delectabitur fuper
falutari luo.
1 o. Omnia offs mea dicent : Do-
mine
,
quis fimilis tibi ?
Eripiens inopem de manu fortio-
rum ejus : egenum & pauperem h
diripientibus eum.
1 1 . Surgentes teftes iniqui
,
qua*
ignorabam interrogabant me.
Reddebant mihi mala pro bono: 12. Retribuebant mihi mala pro
flerilitatem anima mea. bonis : fterilitatem anima: mea.
Ego autem ciim infirmarentur , 13. Ego autem cum mihi mo-
induebar ctlicio : lefti elfent , induebar cilicio.
Humiliabam in jejunio ani-
marn meam , ty oratio mea in
Ji-
num meum revertetur.
Humiliabam in jejunio animarn
meam : & oratio mea in linu meo
convertetur.
NoTiG AD VERSIONEM ANTIQUA M.
CaiTiod. in hunc Pf. Pfalt. Carnut. & Corb. extreme, hab.
ctmpgens eos. Auguft. in eund. H. tribulttns eos. Gr.ec.
&bu'Cai ctwrtjc,.
.
It. 6. Accinunt Auguft. Se CafTiod. in hunc Pi. Plait,
vero Rom. Coislin. Corb. & Moz. hab. Fiant via eorum
,
Sec.
Gr.
1"
'itK^VITU M iJli xvtm, Sec.
t. 7- Ica Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalr. Rom. Corb. &
Coislin. In Moz. limiliter vapc i at fupra, in internum.
Apud Auguft. in hunc FT. Quoniam gratis abfconderunt mihi
mnjcipulx lux corruptioaem : vane exprobraverunt , Sec. In
Gr. 'On <y\aipid> fXf*4*
/mi i\t<t<p$-fv wjUtS War
1
udrv.v ivslAisav , &c.
tf.8.
CaiTiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. &Corb. I e-
niat iliii laqueus ,
quern ignorant : 5
captie , quam ccculta-
verunt , apprehendat eos : 5
in laqueum incidant in idiphtm ,
Corb. in ipfo.
Moz. & Coislin. Romano favent ,
nili quod
hab. Moz. inlaqueo; Coislin." laqiteo incedant in ipfum.
Auguft. in eund. Pf. ita : Veniat Hits mufcipula ,
qttam igno-
rant : | captio ,
quam occnitaverttnt ,
comprebendat illos :
# in mufcipula incidant in ipfa. In Pfalt. Mediol. & Carnut.
ut flip. Veniat .His laqueus ,
quern ignorant. In Gr. 'EaGstoi
dvT.H; (Aid. & Compl. dvra) -irayk , ir t?" TfirorixW *, n
6ifef > *' "x-pv^av (
Aid. & Compl. ex/>u4 5
,)
Qma&Toi^ du-
ns
(Alex. Aid. & Compl. avrtf ) x, it in irayUi letwrcu
V durn. Alex. Aid. & Compl. irmnat.
f. 9. Ita Pfalt. Corb. hab. & Coislin. In Rom. & apud
Caffiod. exjrtltabit in Domino :
deleilabitttr fuperfalutare
ejus, hie etiam in Btev. Moz. ut & ap. Aug. in eund. Pf.
deleto
5 , ante deletlabitur. Vet. Iren. Interpres 1. 4. c.
II. p. 240. a. ita : Anima mea exfultabit in Dr.o : jucun-
dabitur in falutari ejus. Pfalt. Mediolan. conftanter , fuper
falutare ejus. Gr.'HcfE
4"X
11
'
/"" dyawioLiflais-alra KvfiU'
zifrpJ^-Mstcti sVi ra Qujupia cwtX.
fr. 10. Ita in Pfalt. Corb. & Coislin. Item in Rom. &
apud Caffiod. dempto uno 5
ante egenum. In Breviar. Moz.
Eripiens inop. de manu fortioris ejus : & egen.
5
paup. ab
injjpientibus eum ; vitiose,pro diripientibus. Apud Auguft.
in eund. Pf. Eruens inopem de manu fortiorum ejus : egen11 m
J
paup. a diripientibus eum. Victor Tun. 1. de pcenit. apud
Ambr.
p.
J99.
a. priora tantiim verba citat, Omnia cjjh
,
*cc. ut lup. Vide etiam Ambrof. 1. de apol. Dav. to. i.col.
697. b. Ap. S. Paulin. epift. IJ. p. 85. c. hsc leguntur :
Eiberafit pauperem de potente
, $
humilem de manu fortioris
ejus. In Gr.
%
Zv!inm<; Tnuy^ot (K
X

'f?
ssftVTtfuv iitIt
-
^
nlco'/lv i) itima. diro twk J'lapTrct.fyrTar ctUT.r. Ad hsc au-
tem verba , offa
mea dicent : Domme , Hieron. epift. ad Sun.
& Fretel. to. 2. col. 655.
b. ait : InGracobis Domine in-
venife vos dicitis : fed fciendum quad mitlta fruit exempla-
ria apud Hebrxos ,
qtix ne jemel quidem Dcminum habtant.
In Gr. Vat. femel tantum exftat KJe<s ; at in Mf. Alex, ac
edd. Aid. & Compl. geminatur , Kupie Kvf.n , ti? , &c.
>?. 11. Sic habet Pfalt. Cotb. CaiTiod. etiam in hunc Pf.
cum Pfalt. Rom. & Coislin. legit ex/urgentes. Auguft. ia
eund. Pf. infurgintes , Sec. at ubique conftanter
,
qux igno-
rabam , non ignorabant. In Gr. ' Arasctmc... it l/. s'/iVmoxck,
&c. fed hoc ult. y'y. eyhuaxcv , horum alterutro xque reddi
poteft, vel ignorabam , vel ignorabant ; ciim utrique perfo-
m: , & primae num. (ing. Sc tenia; num. plur. Gr. iyltafiut
peraequeconveniat. Hebr.cum al. iup. iingulariter nefcie-
bam ; ut hoc fufpicari liceat mendum irrepiilfein Mf. i,an-
germ. legendumque potius ignorabam
,
quam ignorabant.
~#. 12. Pfalt. Rom. Et retribuebant
tf
flerilitatem , Sec.
Moz. & Corb. pofteriorem tantum 5 conjunct, admittunc
cum Auguft. in hunc Pf. Coislin. vero priorem fjlam , Caf-
fiod. in eund. Pf. neutram : iic etiam Tertul. adv. Jud. c.
10. p. 145. & Ambrof. in Pf. 40. to. 1. col. 880. e. & in
Luc. 4. col. I 549.
c. Gr.
'
Av'aireJ !Asaxr ,a/!KtUv , Sec.
&. 13. Sic in Pfalt. Moz. eft, ii ultimum excipias ver-
bum con-jertebatur. In Corb. Ego autem induebant me cili-
cium. Et humil inJinn meo convertetur. In Rom. Fabri :
Ego autem dttm mihi molefli ejjent , induebam me cilicium.
Et in
Jinummeum convertebatnr. Rom. Martian*i hab.
cilicio , & in Jinu meo. Coislin. fimiliter praeponit < , verb
humiliabam , Se habet convenebatitr. Ambrof. in Pf. 38. to.
I. col. 84
'. b. ita : Ego autem cum in aliqno mihi molefli
ejjent , induebam me cilicio. Et humiliabam inJinu meo
convertetur : turn addit : Qrnd
efl
, in aliquo ? Idem in Pf.
40. col. 884. e. legit, in Jtnum meum convertetur , cum
Pfalt. Mediulan. Sic etiam Hieron. in Ifai. 6$. to. 3. col.
483. f. Auguft. quoque in hunc Pf. leg. Ego autem citm.....
induebam me cilicio. Et humil injinnm meum convertetur.
Similiter apud CaiTiod. in eund. Pf. exceptis his , inJim*
meo convertebatur. Au6t. 1. I. depromiff. p. I.e.
3
J. p. 1 16.
c. hab. injinnm meum convertebatnr. S. Paulin. ep. 38. p.
234. c. induebam me cilicium
, g
humiliabam , ut fup. Gr.
'hyu Ji lvr oivTic. mxfUcy^Cv H'A , cvtSvoftvv QdxKv. Ka\
STairuiw ...
E(*S xeMrw jWV ?w<?h7m.
Mf. Alex.
lolM.
>5
LIBER
VULGATA HOD.
14. Quad proximum , & quad
fratrem noftrum , lie complacebam :
quad lugens & contdftatus lie hu-
miliabar.
1 y . Ec adversum me Uetati funt
,
& convenerunt : congregata funt
fuper me flagella, & ignoravi.
16. Diflipati funt , nee com-
puncbi , tencaverunt me , fubfanna-
verunt me fubfannatione : frendue-
srunt fuper me dentibus fuis.
17. Domine quando refpicies ?
reftitue animam meam a maligni-
tate eorum
, k leonibus unicam
meam.
18. Confitebor tibi in ecclelia
magna , in populo gravi laudabo
te.
19. Non fupergaudeant mihi
qui advei'iantur mihi inique : qui
oderunt me gratis &. annuunt oculis.
PSALMORUM.
He b r.
fQjtaf ad amicum
, quaji ad fra-
trem meum
, Jic ambulabam : quaji
lugens mater
triflis incurvabar.
Ft in infirmitate mea Utaban-
tur
, & congregabantur : collecli
funt adversus me percutientes
, &
nefciebam ;
Scindcntes
, & non tacentes .-
in
Jimulatione verborum fittorum fren-
delunt contra me dentibus fuis.
Domine quanta videbis ? con-
verte animam meam a calamita-
tibus eorum
, a leonibus folitariam
meam.
Confitebor tibi in ecclefagrandi:
in populoforti laudabo te.
Non Utentur fuper me inimici
met mendaces
, odientesmefrujlra
,
conniventes oculo.
Pfulm. xxxiv.
6
9
10. Quoniam mihi quidem pa- Non enim pacem loquuntur : fed
Versio antiqua.
14. Sicut proximum , ficut Ix
l/f
Sangtm,
fratrem noftrum , ita com-
placebam : tanquam lugens &
contriftatus ita humiliabar.
15. Et adversus me lartati
funt, & convenerunt : con-
gregata funt in me flagella
,
& ignoraverunt.
1 6. Difloluti funt, & com-
puncli funt, tentaverunt me
,
& deriferunt me derilum : ftri-
derunt fuper me dentibus fuis.
17. Domine quando refpi-
cies ? reftitue animam meam
a malefaclis eorum
,
a leo-
nibus unicam meam.
1 8. Confitebor tibi Domi-
ne in ecclefia magna
,
in po-
pulo gravi laudabo te.
19. Non infultent in me
qui adverfantur mihi inique :
qui oderunt me gratis & ad-
nuerunt oculis.
2.0. Quoniam mihi quidem
idee loquebantur : & in iracundia in rapina term verba fraudulenta pacifice loquebantur : & fuper
terra; loquentes ,
dolos cogitabant
ii, Et dilataverunt fuper me os
fuum : dixerunt : Euge , euge , vi-
derunt oculi noftri.
11. Vidifti Domine, ne fileas :
Domine ne difeedas a me.
i), Exfurge Sc intende judicio
meo ; Deus meus , & Dominus meus
NoT
concinnant.
Et dilataverunt fuper me os
fuum : dixerunt : Vah , vab ,
vi-
dit oculus nofler.
Vidifti
Domine , ne taceas : Do-
mine ne elonzeris a me.
o
Confurge & vigila in judicium
meum ; Deus meus
, cjr Domine
Versionem
iram dolose agebant.
21. Et dilataverunt in me
os fuum : dixerunt : Euge, eu-
ge
,
viderunt oculi noftri.
2.z. Vidifti Domine , ne fi-
leas : Domine ne difeedas
a
me.
23. Exfurge Domine
, &
intende judicium meum; Deus
A D ANTIQUA M.
f. 14. Ita Pfak. Corb. hab. ad verbum. Similiter Aug.
1. i.de dodtr. Chr. to. 5. p.
i.col. 15. e. & in huncPf. col.
241. d. paulo vero poft leg. ut lugens
fc humiliabar. In
Plait. Rom. Coislin. & Moz. omnia ut in textu , uifi quod
poll proximum, additur y. CafTiod. ineund. Pf. tollir^,
Si in fine le2.it fie
bumiliabar ; castera ut lupra. In Gr.
Qc, itmcioy , a; .J i^pov wftsitoys ,'<jtu<; tvnpeW ac. tnas
tTUTrstn/jIw.
if. I
J.
Pfalt. Corb. Et adversum Ixtati funt , & convene-
runt : congregatifunt in me
, y? ignoraverunt. Rom. Adver-
sus me Ixtati funt , & convenerunt : ? congregavermit in
me fagella , J
ignoraverunt. CoisYmlzn. congregatafunt in
me flagella , tf
ignoravi. Carnut. congregatifunt in mefla-
gella
, Q ignoraverunt. Mozarab. Et adversum me hcutifunt
,
i$
convenerunt : congregata funt in me
fag. ^ ignoraverunt.
Apud Auguft.in huncPf. omnia utin textu Sangeim. Apud
CafTiod. in eund. ut in Vulg. praeter hoc ult.
C?
ignoraverunt.
Itemapud Lach 1. 4. Inftitut. c. 18. p. 58 1. congregata
funt
in meflag. > ignoraverunt. In Gr. Kai xxr'tft? (v(ppi>^ws.v ,
S
Qw*X$"MW QvvvixS
y
ca- v t'&1 fias'tysi , k xk eyreov.
lfr. 16. Pfalt. Rom. cum Lactam. 1. 4. Inftit. c. i3.
p.
581. Diffoluti funt , nee compuntlifunt , tentaverunt me
, ($
deriferunt derifu : firidernnt in me dentibus juis ; Lacl.
j
flriderunt fuper me. Romano Pfalt. fa vet Mozar. li excipias
unum flridebant. Item in Coislin. DiJJiiluti funt, nee comp.
funt
tf
deriferunt derifu. In Mediolan. etiam & Carnut.
dtffolttti funt. In Corb. Dijfilttti funt , $ compuntli funt
,
tentaverunt me
, ^ deriferunt derifum : Jlriderunt in me den-
tibus fuis. Apud Auguft. tract. 10. in Joh. to.
3. p. 2. col.
571. b. Difcijfi funt , nee compuntlifunt : item in Pf. 57.ro.
4. col.jjy. a. at in Pf.
34. col. 242. d.omilla priori parte
hujus verficuli 16. ita incipit : Tentaverunt me,
&
fubfan-
naverunt me fubfannatione : ftriderunt in me dentibus fuis.
In Gr. AiEX/c&noai' , i
;
x x%vujiKav , sVsfeaicai' /4; , ii.!/nun-
%f>:ia.v jj.1 jM%%fKfiiy' &p<j,xv fV ifj.i TVi oVcVt; durZv.
ir.ij. Ita Pfalt. Cotb. & Moz. cum Rom. Martianaci,
rill quod hab. >
a leonibus. Similiter in Rom. Fabri , Sc
Coislin. fed legitur refiitues , non reftitue. Item in Me-
diolan. Carnut. 8c ap. CafTiod. a malefaclis. Apud Ambrof.
1. de lapfu virg. to. 2. col. 319. b. ita : Quando refpictens
reftitues animam meam 1 Apud Auguft. in hunc Pf. Drit
quando refpicies ? reftitue animam meam ab aftutiis eorum , d
leonibus, &c. In Gr. Kvpit -Ttiti iitv\i\ ',
iroKtiTciiMM,,.,,
Kfl TlTs KW.VpyUi fTWf, 7T8 MMTMi SiQ,
Tf. 18. Sic in Pfalt. Rom. Coislin. Corb. Moz. ut& apud
Ambrof. in r f.
39.
to. 1. col. 867. b. necnon CafTiod. in
huncPf. Apud Auguft. in eund. lie : Coiftebor tibi Do-
mine in ecclefia multa , in populo gravi , &c. Itemap. Hi-
lar, in Pf. 121. col. 389. c. in populo gravi , Sic. S. Pacian.
epift.
3. p. 3 1 j. a. leg. Pfallam nomini tuts in ecclefia mul-
ta , Sec. ut fup. Gr. 'Efy/MMyyOOftx! Qoi
j,
cv tXXMCia -JCM)~,
&c. ut in Lat.
it. 19. Pfalt. Rom. initio hab. Ut non infultent in me
i
& in fine, annnebant oculis. Similiter in Moz. dempta 1. vo-
culaar. In Coislin. StCorb. Hon infultent in me qui adver-
fantur mihi iniqui : qui oderunt 5 adnuentes oculis l
Corb.
& adulterant. In Mediolan. etiam & Carnut. Kou in-
fultent in me. Item apud CafTiod. in hunc Pf. cum hoc , an-
nuentes oculis. Apud Aug. in eund. Pf. No infultent mi-
hi
5
annuentes oculis. In 1 fait. Mediolan.
J
annnebant.
In Carnut. f$ annuerunt. In Gr. Vat. Mm i-mya.fthisar utt
oi txS~t\idviVTti /uu /j.o.1 z/a;" u j J tarttwTs; c$$a>/n:~;.
M(. Alex, cumeditt. Aid. 5c Ccmpl. loco fictlcciuc, , hab.
.Atruee,.
"t. 20. Ita Pfalt. Moz. habet. Rom. vero, Mediolan.
Carnut. cum Auguft. & Caflicd. in hunc Pf.
^
fuper iram
dolose cogitabant. In Coislin. lie : pacifica loquebantur :
>
intra dolose cogitabant. AdGiaduale miifarfer. 6. pi ft Do-
minic. Paflion. fie habetur : Pacifice loquebantur miht inimici
mci : cij in ira mdefti eraut mihi : fed hcult. verba per-
tinent ad Pf.
54. -f. 4. Apud Auguft. juxta Mfs. quoldam
\cs\mr pacifica. In Pfalt. etiam Corb. pacifica loqncb. cr
fuper
iram dolose cogitabant. In Gr. iipmiKa
J.
eir ipyti d\oAK{
fittoyforTO. Mf. Alex, cum Aid. & Compl. i-ir'cpySr.
Tt. 21. Ita Auguftinus in hunc Pf. cum Plait. Corb.
Sic etiam in Rom. Coislin. Moz. & apudCafTod. dempto
uno
2? , ante dilataverunt. Gr. Ki iit^cnvvcu tit ifte
>
&c. ut fup.
it. 22. Sic in Pfalt. Rom. ut & apud Auguft. Sc CafTiod.
in hunc Pf. Auguft. paulo inf. loco nefleas , legit ne tactte-
ris. Ambrof. in Pf. 38. to. 1. col. 84s;. f. Tu antem ne ta-
ceas Domine ; ne difeedas .1 me. Gr. S.U t;Kupis , ,uh tuqi.
QiJairtUr,c
m
Symm. /<m n'ci/^a<:)i;.
t. 23. Ita Pfalt. Rom. Martianaei : Rom. vero Fabri
delet <$ , ante intende. In Coislin. pariter , Exfurge Dentine
,
intende judicium meum ; ultimo vero in caufa mea. In Cotb.
Exfurge Domine,
tf
intende judicio meo in caufa mea.
In Moz. eciatn , Exfurge Domine , ficut ap. Aug. Sc CafTiod.
7
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. XXXV.
Versioantiqua.
Hebr.
Ex
Mf.
Sai/prm. metis , & Dominus meus in in caufam meant.
caufam meam.
24.
Judica me fecundum Judica me fecundum juflitiam
mifericordiam mam Domine
Deus meus : non infultent in
me inimici mei.
.25. Non dicant in corde
fuo : Euge , euge , animae nof-
trae : nee dicant
eum.
26. Erubefcant & turben-
tur limul
,
qui gtatulantur ma-
lis meis.
Induantur confufionem &
reverenpam qui magna lo-
quuntur adversum me.
27. Exfultent & laetentur
tuam Domine Deus meus , & ne
infultent mibi.
Nee dicant in corde fuo : Fab,
animai
nofira : & ne dicant : Ab-
Abforbimus forbuimus eum.
Confundantur & revereantur
pariter, qui Utantur in affltclione
mea
:
Induantur confufione & vere
cundia
me.
Laudent & Utentur qui volant
VULGATA HOD";
in caufam meam.
24. Judica me fecundum jufti-
tiam tuam Domine Deus meus , &
non fupergaudeant mihi.
2
%
. Non dicant in cordibu
fuis : Euge , euge , anima; noftra: :
nee dicant : Devoravimus eum.
26. Erubefcant & revereantur
fimul
,
qui gratulantur malis ineis.
qui volunt juftitiam meam
:
jitftitiam meant
, & dicant fern
& dicant Temper : Magnifice- per : Magnificctur Dominus
,
qui
tut" Dominus
,
qui volunt pa- vult pacem fervi fui.
cem fervi ejus.
-28. Et lingua mea medita- Et lingua mea meditabitur
juf-
bitur juftitiam tuam , tota die titiamtuam
, tota die laudem tuam.
laudem tuam.
Induantur confufione & reve-
qui magnificantur fuper rentia qui magna loquuntur fuper
me.
27. Exfultent & laetentur qui
volunt juftitiam meam : & dicant
femper : Magnificetur Dominus
,
qui volunt pacem fervi ejus.
28. Et lingua mea meditabitur
juftitiam tuam , tota die laudem
tuam.
NoTjE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
in hunc Pf. cxt. ut in Vulg. In Gr. 'E,ejs'pC,iiTi Kvpii ,

^p
r
j%,!<; tm xptcst /ax t/; rw J uw fiv.
~fr. 24. Sic in Pfalc. Coisliniano , addito uno Domine
,
port judica int. Item apud CalTiod. in hunc Pf. nili quod
tollitur Domine , port tuam , additurque ' , pod: mens. In
Pfalt. Corb. Judica me Dominejeenndhm mifericordiam tuam
,
Domine De7ft mens
, %)
n0" injultent in me inimici mei. In
Rom. Judica me fecuuditm magnum mifericordiam tuam Do-
wine Dens mens , itt nan infultent in me inimici mei. In
Moz. Judica me fecundum juftitiam meam Domine Deus mens
:
tion infultent, Sec. ut fup. In Carnut.yff//> mifericor-
diam tuam. Apud Auguft. in eund. Pf. Judica me Domine
fee. juftitiam meam, Domine Dent meus,
tf
non infultent
in me inimici mei. InGr. Kp7vsr/j.s Kupi; x-entt-rm <Jix.x.io-
Qvrw Qv , Kvpis &10S /j.v , j,
/uh nrr/oipHMav /mi.
TP. fj. Sic in Pfalt. Corb. ad verbum. Item in Mozarab.
hoc excepto , Nee dicant in ; & in fine, Devorabimus eum.
In Rom. ac Coislin. Ncc dicant in cordibus fitis... Obforbui-
mus eum ; Coislin. Abforbnimus , cum CalTiod. Auguft. in
hunc Pf. Non dicant in corde fuo non { al. nee ) dicant
:
Abforbnimus eum. InGr. Mm eivoiQay cV Kapl'lcuc, itnar
jj.vji t\irt.iiv' Ka.T7nc/j.iv at-Toc.
if.z6. Pfalt. Rom. Erubefcant
tf
revereantur Jimul,..$Z
Induantur fndore & rever. qui magna loquuntur adversuS
me. Mozarab. Confundantur
tf
revereantur Jimul In-
duantur confujione $$
vereenndia qui magna Uq. adversum
me. Corb. Eritb.
tf
revereanturJimul, qui Induantur pu-
dore
tf
reverentia qui maligna loquuntur adversiim me. Item
in Coislin. & Carnut. qui maligna loquuntur ; lie etiam hab.
Vulg. in Mfs.Colb.Carn.& Sangerm. Item Aug. in hunc Pf.
Erubefcant

rever Induantur confujione > verccundim
qui maligna loquuntur adversum me. Apud. Caffiod. \nduan~
ttir ptidore > reverentia qui maligna loq. adversum me. In
Grarc. A!)(
y
v^iiwx.v ij cvrgtZTrswcav et/ua EvJucaQuGat
Ctt'%VVW K, IvTgfBIVV Si' fJ.iyXf.CppV/40WVTSi; ITT 1/J.f.
#.
27. Concordant Auguft. & CalTiod. in hunc Pf. uni
cum Pfalt. Rom. & Gr. folum Mozarab. addit in te
, pofl
Utentur, ut & Mf. Alex. =*-zrj Qol.
t. 28. Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. In Pfalr.
Rom. &Moz. lie : Sed
tf
lingua mea , &c. In Gr. Ki
y 7^aTcca pv , &c.
]Ex
Mf.
Sangerm,
Hebr.
Viclori fervo Domini David.
XXXVI.
T~\ Txitfcclus impii in medio cor-
Versio antiqua.
1
.
In fincm
,
pro fervo Domi-
ni, Pfalmus ip(i David.
XXXV.
2.
f^\
^it i n
i
lifttis ut delin-
X-J qnat fibi : non eft ti-
mor Dei ante oculos ejus.
3
. Quoniam dolose egit in
confpedu ejus : ut inveniret in oculis fuis , ut inveniret iniqui-
iniquitatem fuam, & odium, tatem ejus ad odiendum.
4.
Verba oris ejus iniqui- Verba oris ejus iniquitas
, &
tas , & dolus : noluit intelli- dolus
Not* ad
dis ejus : non
efl
timor Dei
ante oculos ejus.
9uia dolose e<(it adversus eum
VULGATA HOD.
1 . In finem , fervo Domini ipfi
David. XXXV.
Dixit
injuftus ut delinquatin
1femetipfo : non eft timor
Dei ante oculos ejus.
3.
Quoniam dolose egit in Sup.i$i
confpe&u ejus ; ut inveniatur ini- J-
quitas ejus ad odium.
4. Verba oris ejus iniquitas, &
ceffavit cogitare ut benefa- dolus : noluit intelligere ut bene
VERSIONEM ANTIQUAM.
f. I. Pfalt. Rom. Martian. In
finem , fervo Domini Da-
vid Pfalmus. In Rom. Fabri , &Corb. deed Pfalmus. In
Mozarab. & apud Caffiod. ita : In
finem , fervo Domini
,
Pfalmus David. In Coisl. In
finem ,
pnero David. Ap. Aug.
non legitur inferiptio. Ambrof. verb in hunc Pf. to. 1. col.
755. f. ait : Titnlnm conjideremns : In finem, fervo Do-
mini, Plalmus David. In toto Pfalterii corpore Joins hie titu-
lus
eft ,
quo Pfalmnm fervo Dominifejcripjijje teftetttr. Gree-
ce : E/; to tsmc, , t /b*a> Kvplx ra AaviJ
'
in Mf. Alex, tw
Aai'l/ yaifto;' in Aid. & Compl. -srsiAi', T>roj>.a. Eu-
febius fcribit : Neqne -^a^o; , neqne wJVi) , neque quidquam
bujufmodi inferiptnm
eft
, tefte Nobilio.
If. 2. Ita Plait. Corb. hab. Moz. vero ita : Dixit injuftus ut
derelmquat
Jibi , &c. fed mendose, nam inGr. conftanter
,
t? olfMfTwreit. Rom. cum Auguft. Caffiod. & Vulg. utde-
linquat in femetipfo. Lucif. Cal. 1, I. pro S. Athan,
p. 151
,
f. ut delinquat in ftmctipfum , &c. Ambrof. in eund. Pf. to.
I. col. 768. b. & ieqq. cum Pfalt. Mediol. & Carnut. ut de-
linquatJibi , &c. ut lup. idem Ambr. infra col.
JJ^.
e. ait
:
Prima injnftum expojuit qui vel in corde fuo , vel in fermont
dicit , ut libi delinquat , vel in fe delinquat ; habet enim
Gracus codex lv iavro , id
eft , in feipfo
, fed nen omnes.
Gr. hod. pariter cV s'at/Tw".
$".
3. Sic Ambrof. in hunc Pf. col. 770. e. cum Caffiod.
in eund. necnon Pfalt. Moz. Rom. & Coislin. Apud Lucif.
verb Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 191. f. ita : ut inveniatur
iniquitas ejus
, g) odium ; fie etiam in Pfalt. Corb. Apud
Auguft. in eund. Pf. ut inveniret iniquitatem juam
, tf
odijjet : Pfalt. Mediol. &Carnut. hab. $$ odium. Gr. -i% tlpfli
THf civo/tlca uutS ,
J.
/Mcucai.
Tf. 4. Concinit Lucif. Calar. 1. 1. pro S. Athan.
p. 191.
f. Sic etiam Ambrof. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum
/
LIBER
VUIGATA HOD.
ageret.
PSALMORUM. Pfalm. XXXV.
He b r.
7*
V i; R S I O A N T I
Q U A.
ceret.
_
gere ut bene ageret.
5.
Iniquitatem meditatus eft in Iniquitatem cogitat in cubilifuo
:
5. iniquitatem
meditatus
cubili fuo : aftitit omni via; 11011 bo- ftabit in via. non bona, malum non eft in Clibili liio : adfillit om-
nx, malitiam autem non odivit. abjiciet.
6. Domine in ccelo mifericordia Domine in cwlo mifericordia tut:
tua : & Veritas tua ufque ad nubes. fides tua ufque ad nubes.
7. Juftitia tua ficut montes Dei
:
judicia tua abyflus multa.
Juftitia
tua quafi montes , Deus :
judicium tuum abjffus multa.
Homines & jumenta falvabis Homines
& jumenta falvos fa-
Domine : 8. quemadmodum multi- c'tcs Domine : quam pretiofa mife-
plicafti mifericordiarn tuam Deus. ricotdia tua Deus l
Et filii Adam in umbra alarum
tuarum fperabunt :
Inebriabuntur de pinguedine do-
mus tux
, & torrents deliciarum
tuarum potabis eos.
Jfhtoniam tecum
eft fons vita :
in lumine tuo videbimus lumen.
Filii autem hominum , in tegmine
alarum tuarum fperabunt.
9. Inebriabuntur ab ubertate
domus tua: : & torrente voluptatis
tua: potabis eos.
10. Quoniam apud te eft fons
vita: : & in lumine tuo videbimus
lumen.
1 1 . Prattende mifericordiarn Attrahe mifericordiarn tuam 1
1
tuamfcientibus te,&juftitiam tuam fcientibus te
, & juftitiam tuam tua feientibus te, & juftitiam
rectis corde
Ne veniat mihi pes fuperbia :
ejr mams impiorum non me com-
moveat.
Ibi ceciderunt operantes iniqui-
tatem : expuljifunt , & nonpotue-
runt furgere.
ad Versionem
his
,
qui refto funt corde,
11. Non veniat mihi pes fuper-
bia; : & manus peccatoris non mo-
veat me.
1 3. Ibi ceciderunt quioperantur
iniquitatem : expulfi funt , nee po-
tuerunt ftare.
N O T jE
vet. Pfalt. & Gr.
jr. j.
Sicitetum Lucif. Cal. 1. 1. proS. Athan. p. 191.
f. nifi quod fcribit odivit. Item Ambrof. in hunc Pf. col.
77*. a. b. fed habet adflitit , & in fine, odio non babiiit.
Itidem Auguft. in eund. Pf. Caffiod. vero & Pfalt. Rom. ut
in Vulgata. Gr. irafisn t Js xax/o: tt^sa^^-kje.
j?. 6. Sic apud Ambrof. Aug. 8c Caffiod. in hunc Pf. ac
in vet. Pfalt. excepto uno Domine. In Gr. Kvpit , &c.
-fr. 7.
Sic iteium Ambrof. in hunc Pf. col.
772. e. feqq.
item to. 1. col. 644. e. 766. b. 991. f. 1006. b. 1461. e.
Sic etiam Auguft. in eund. Pf. Sc in Pf. 9. col.
43.
b. <Sc
epift. 140. to. 2. col.
449.
d. f. & tract, in Johan. to. 3.
p. 2. col.
5
34. f. Item Hieron. in Jer. 32. to. 3. col.
697.
b. in Ezech.
45.
col. 1041. b. &1. 2. in ep. ad Ephef. to.
4. col.
365.
b. Apud Hilar, quoque in Pf. 1 i3. col. 254. a.
301. e. Jiatt abyflus multa. Caffiod. in hunc Pf. legit :
Juf-
titia tua ficut montes Domine : judicia tua ab)flits multa
Jali/os fades Domine : turn addit : Quamvis ufns babeat
,
ficut montes Dei ; multu tameit abfolutior efl Hieronymi
fida
transtatio
,
qn.e Domine , magis quam Dei
, pofnit. In Pfalt.
Corb. Coislin. & Moz. conftanter , montes Dei , Sc falvos
facies Domine. Sic etiam in Rom. cum hoc infuper
, >
ju-
dicia tua. Audi, qujeft. apud Aug. to. 3. par. 2. q. 7. col.
158. d. habet pariter, Homines ' jumenta falvos facies.
Gr w; opv W t Xfijj.ot.la. Qy aosl afifsso; Qa-
Qet; Kvote. In Mf. Alex, acedd. Aid. &Compl.deeftas/,
ante aGnosos. In Pfalt. Carnut. & Corb. efl , tanquam abyf-
ftts multa.
Tf. 8. Ita Pfalt. Corb. hab. piaepofito uno quemadmo-
dttm, Rom. vero & Moz. cum Caffiod. ita : quemadmodum
Pfalt. Rom. In Gr. riafaVsji
6;o/ t)| x.xf>J la.
tci; iv-
multipl. mifericordias mas Dens. Filii in proteclione
776. c. leg. jpfe , manus peccatorum
fperabunt. Coislin. quam ( f. pro quoniam
) mulliplicafli
mifericordiarn tuam Deus in protections , See. ut in Rom.
Ambrof. in hunc Pf. to. I. col.
773.
d.
ficut multiplicafli
mifericordiarn tuam in proteclione fperabunt. Auguft.
in eund. Pf. Jicttt multiplicata
efl
mifericordia tua Deus.
Filii fub tegmine , &c. ut fupra : fimiliter in Pf. 9. col.
43.
b. c. & epift. 40. to. 2. col.
449.
f. & tract.
34. in
Joh. to. 3. p. 2. col.
y
35'. a. In Gr. cu\- eirM^uvai to Ws
Qt ci' GteTrri eWi?.
Tf. 9. Ffalt. Roman. Vulgatac confonat ; ficut etiam
Ambrof. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Ambrof. tamen
lib. de parad. to. 1. col. 145. c. habet : ex torrente
Voluptatis tua potabis eos ; Si in Pf.
35,
col.
774.
c. Can-
non moveant me
.
Ix
Mf. Sangtrm'
k
ni viae non bonae , malitiam
autem non odiit.
6. Dominus in coclo mi-
fericordia tua : & Veritas tua
ufque ad nubes.
7. Juftitia tua ficut montes
Dei : judicia tua ficut abyffus
multa.
Homines & jumenta falvos
facies Domine : 8. multiplicaf-
ti mifericordiarn
tuam Deus.
Filii autem hominum , in
proteclione alarum tuarum
lperant.
9. Inebriabuntur ubertate
domus tua: : & torrentem vo-
luntatis tux potum dabis illis.
1 o. Quoniam apud te fons
vita: eft : in lumine tuo videbi-
mus lumen.
Praetendit mifericordia
tuam his, qui redo funt corde.
12.. _Non veniat mihi pes
fuperbix : & manus peccato-
rum non moveat me.
13. Ibi ceciderunt omnes
operantes iniquitatem .-expulfi
funt, necpoterunt ftare.
A N T I
Q U A M.
fideremus
, inquit , cur torrentem voluptatis dixerit potabis
eos ? Succinit Hieron. in Ecclef. to. 2. col.
726. c. at in
Ezech.
47.
to.
3. col. loyy. e. fie habet :
# torrente deli-
ciarum tuarum potabis eos. Similiter Auguft. in Pf. 9. col.
43.
b. c. cum Brev. Moz. Pfalt. vero Coislin.
^
torrente
voluntatis tux potum dabis eis , ut fup. in textu. Corb. in
torrente voluntate potabis eos. Gr.
Mi^vQu'ooyTai'^Tro
.
i) Toy
XfH-xpfc" T"? tputpKi
(\ irortsTi ctung' codd. non-
nulli ferunt ray xftftappuv , num. plurali.
ir. 10. Plait. Moz. Quoniam apud te
efl
Dominefons vita.
Coislin. Quoniam apud te fons vitx. Similiter apud Aii.
in hunc Pf. juxta Mfs. codd. qui etiam tollunt
tf , ante
feq. in lumine : at fup. in Pf.
9. col.
43. b. c. concordat
Aug. cum Vulg. Sic etiam Ambrof. &Cafiod. in hunc Pf.
cum Victoiino Afro 1. 2. adv. Arium
, p. 274. h.
295. h.
& Fauftino Presb. cont. Arian. p. 6"39. h. necnon Aud.
lib. de fide otthod. ap. Ambr.
p. 352. c. ac Pfalt. Rom.
Item rurfum Ambrof. to. 1. col. 310. f.
438. e. 640. f.
833. c. & to. 2. col. 293. a. 45'3.c. 629. c. at inf. col. 631.
b. legit apud te fons vita , abfque verbo
efl. Itidem S. Pau-
linus epift. 20. p. 113. b. GrEce pariter, "Ot; isapi Qri
s>H7M wmV cV , &c.
t. 11. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 191. g. cum
Pfalt. Moz. Oflende miferic. tuamfcientibus te , &c. Simili-
ter in Coislin. addita conjunct,
g ,
poft tuam. Sed Ambr.
Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Vulgata: fuffiagantur cum
f'aso; Cm io~.t
if. 12. Similiter hab. Ambr. I.4. deinterpel. Dav.c.
3.
col. 664. c. cum Pfalt. Rom. at in hunc Pf. col.
774.
d. &
cum Pfalt. Coisl. & Corb. Lucifer Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 191. g. ficut Auguft. & Caffiod. in eund. Pf. VuUjat*
congruunt. Gr.
i-X!
'<P
a/tapTaiiw
fti Qounwtpr Mf. Alex.
Aid. & Compl. af*apTu*b.
#. 13. Lucif. Calar. 1. 1. pro S. Athan.
p. 191. g.
Ibi
ceciderunt omnes qui operantur , &c. ut in Vulg. Similiter
Ambrof. in Pf. 1 18. to. I. col. 1 1 36. d. cum Pfalt. Rom.
Corb. & Moz. at in Pf.
35.
col.
775. c. & feq. leg. Ibi ce-
cid. operantes iniquitatem nee potucrunt , &c.& infra,
776. e. Ibi cecid. qui operantur iniquit. Itidem Aug. in
hunc Pf. col. 256. e. at paulo fupra habet, omnes qui ope-
rantur
, &c. cum Caffiod. in eund. Pf. In Gr. 'Enu iTTtitt
Trams oi if-yotlofitnii it,
i niJu'aancusweUi
>Sc*
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXXVI.
Pit
Mf.
Sattgerm.
Versio antiqua.
i. In finem, Pfalmus ipfi
David. XXXVI.
Oli aemulari inter ma-
HE B R.
David. XXXVII.
-L^l ligna
mulatus fueris facientes iniqui
tatem.
2. Quoniam tanquam foc-
num cito arefcent : &_
ficut
olera herbarum cito decident.
3
.
Spera in Domino , &
fac bonum : & inhabita ter-
rain ,
& pafceris in divitiis cere fide
ejus.
4.
Delegare in Domino : &
dabit tibi petitiones cordis tui.
5.
Revela ad Dominum
viam tuam , & fperate in eum
:
& ipfe faciet.
6. Et educet juftitiam tuam
Oli contendere cum mali-
gnis : neque smulerisfatten- N,
tes iniquitatem
Quoniam ftcut herba velociter
com1 rentur
, & ficut olus vinde
marcefcent.
Spera in Domino
, & fac bo-
num : peregrinate m terra
, &paf-
Et delegare in Domino , &da-
bit ttbi petitiones cordis tui.
Volve fuper Dominum viam
tuam
, & confide in eo
, & ipfe
VULGATA HOD.
1. Pfalmus ipfi David. XXXVI.
Oli xmulari in malignanti-
bus : neque zelaveris facien-
tes iniquitatem.
2. Quoniam tanquam foenum
velociter arefcent : & quemadmo-
dum olera herbarum cito decident.
3
.
Spera in Domino , & fac bo-
nitatem : & inhabita terram ,
&
pafceris in divitiis ejus.
4. Deledtare in Domino : & da-
bit tibi petitiones cordis tui.
5
.
Revela Domino viam tuam
,
& fpera in eo : & ipfe faciet.
faciet.
Et educet ficut lumen juflitiam
tanquam lumen, & judicium tuam, & judicia tua ficut meri- tiamtuam, & judicium tuum tan-
tuum ficut medium diem : diem : tace Domino, & exfpecta quam meridiem : 7. fubdicus efto
6. Et educet quafi lumen jufti-
7. fubditus efto Domino, & eum.
obfecra eum.
Ne aemulatus fueris eum,
qui profperatur in via fua 5
inhomine faciente iniquitates.
8. Define ab ira , &. dere-
NoTiE AD
V E R S I O N E M A N T I
Q U A M.
Domino, & ora eum.
Noli contendere adversus eum,
qui
proficit in via fua
: advenus
virum
,
qui facit qua cogitat.
Dimitte iram
, & derelinque
Noli amulari in eo, qui profpe-
ratur in via fua ; in honiine faciente
injurtitias.
8. Define ab ira,& derelinque
"fr. 1. Pfalt. Rom. Fabii fimplicicer,
Ipfi
David. Rom.
Martianaei, & Corb. Huic David. Coislin. Pfalmus David.
Gic. Vat. TAm7, Ml. vero Alex. E/; totem;, ca~
'/Koi t Aotw'tT. Edd. Aid. & Cumpl. delent Eft to t/xc;.
Titulus apud Augufl. non legitur. Apud CafTiod. ut in
Vulg. nee prajtereundum puto totum hunc Pfalmum in
Plali. Rum. Mauiaim, & apud CafTiodorum dividi fe-
cundum licceras Hebiaicas : nempead^. 1. poniiur Aleph
,
ad ]f . 5. Bet h , ad t. 5. Gimel , & lie de csteris. Unde
CaTiod. ait
'.
Eft
etiam alphabeti Hebrai <r dine digeftus ,
minus babens litteram j'extam decimam ; & paulo infia :
Memento quod iftorum alpbabetorum jam tertius Pfalmus
eft ,
nuontam
C/
ipji ad /eptcnarinm numeritm tendunt.
*
Ita Halt. Curb. Rom. & Muz. cum CafTiod. in hunc
Pf. Similiter ap. Lucif. Calar. 1. 1. pro S. Athan.
p. 192.
a. uno excepto, Zelaveris, pro amulatus fueris. Ambrof.
in hunc Pf. to. I. col. 778. d. 3c ep. 63. to. 2. col. 1033.
b. legit : Noli maligna' i inter malignantes : neque amulatus
fueris facientes , &c. & infra , col. IC42.C Noli malignus
effe
inter malignantes. Hieron. inlfai. 51. to. 3. cul.
373.
C. Neteleris in malignauttbus ; neque amulerisfacientes ini-
qniiatem. Aug;, in hunc Pi. Noli amulari in malignantibus :
neque amuleris, Sec. Pfalt. Cohl. neque amulatusfueris, Sec.
Ennod. ep. 19. apud oirtn. to. 1. p. 1419. a. Noli amulari
inter malignantes. Ambiof. quoque in hunc Pf. p. 779.8.
dieit : \\xjtX.v^-l<toi (Rom. 11. 14.) Cr. babet ; 5
bic : Mm-ek-
ei'*f w tsr-jVKftvofiitoic, habet
; /lwJ e ^nxb tv; vzavvTZi tm a'n-
ftia.1' hoc ell , Noli malignos in itmulationem exatarc, quoniam
illi non de bono, fed de malo certain : & intra, col.
78 I.
d. Noli
effe ttmnlns $$ obliqttv.s ; noli effe contentiofus 55 dc-
certator in i.elo : unde
$$
Aquila dixit : Noli concertare in
malignantibtts : Symmacbus : Noli contendere.
lt~. 1. Piatt. Rom. Qjtomam tanq.fanum velociter arefcent :
f$
Jicut olera herb, cito cadent. Similiter in Moz. excepto uno
cito, pro velociter. In CoL.lin. Qjtoniam Jicut foenum cito
arefcent, &c. ut in Rom. In Curb. Qnon. tanq. frnum ve-
lociter arefiit : ficut olera herbarum cito cadent. Ap. Lucif.
Calar. I. 1. proS. Athan.
p. 192. a. & Caffiod. in hunc Pf.
omnia ut in Flak. Rom. practer ult. decident. Item apud
Hieron. in Ifai. ji. to. 3. col.
373. c. ni excipiavya*r
, pro
tanquam. Apud Augufl. in hunc PI. Qjioniam tanquamfen.
tito arefcent : [5' Jicut olera prati cito cadent. Apud S. Pau-
lin. epift. 40. p. 243.
b. Sicntfwnum velociter arefcit :
tf
Jicut flos a^ri cito decidtt. Ambr. in hunc Pf. col. 781. d. lie
alludit : Quid enim prodeft , cum ipfx divitia , f$ omnis gloria
fecttlaris tanquam frnum cito arefcat , {^ tanquam olera
herbarum in ipfa fpecie fuifloris intercidant ? In Gr. "Oti cJgei
je/>7o? ta^v t, csi ha.'/_oita, y*ovi tccyy dir'.ires^inai.
V. 3. Ambiof. & CafTiod. in hunc Pi". Vulgate acci-
Bum cum Pfalt. Rom. Apud Auguft. in eund.Pf. Spera
in Dominum ,
5'
fac
bonitatem , Sec. Graece : 'Exx/ow tV
Kif-ioy , j)
-jtci'e/ ^furorn/a, &c.
^.4. Concordant Ambrof. Augufl. & CafTiod. in hunc
Pf. una cum vet. Plait. Item apud Hieron. in Jer. 31. to.
3. col. 62l. a. Delellare in Domino , &c. pro quo , iuquit,
in Grxco 5
in hebrao habetur , Deliais eifflue. Ambrof. 1. I.
orfic. to. 2. col.
43.
d. conifanter , Delcilare in Domino.
Gr. Konoilfi'tprM/ tv Kvf..i- , &c.
t. f . Ita legit Ambiof. in hunc Pf. col. 782. e. & in Pf.
118. col.
107 j. a. &1. de lfaac , c. 4.
col. 361. d. & de
Jofeph , c. 10. col.
J02.
c. Sic etiam Augufl:. in eund. Pf.
necnon Fulgent, ep. 3. p. 17c. cum Pfalt. Moz. & Corb.
ii excipias unum fpera. Ambrof. quoque in Pf. 36. col.
783. e. hab. Revela Domino fpera in eum. CaiTiod. Vul-
gatsc congruit , cum Plait. Rum. Grxcc '.'AiriKaM/^cv -in^i
KvCtOt j
iWwo iir' CCVTOV , &C.
V. 6. Plait. Rom. & Moz. cum CaiTiod. Et educet tan-
quam lumen jiiftttiam tuam,
$$
judicium tuum Jicut meri-
diem. Similiter in Corb. praeier ult. medium diem. Ambrof.
in hunc Pf. col. 782. e. 792. b. & in Pf. 118. col. 1075.
a. legit : Et educet Jicut lumen Jicut meridiem : iteml.
de lfaac, c. 4. col. 361. d. ii excipias ult. tanquam meri-
diem : at lib. de Jofeph , c. 10. col. 502. e. tanquam lu-
men Jicut meridiem : & in Pf. 1 18. col. 985. e. Deduces
eorumjuflitiam tanquam lumen , < judicium eorum tanquam
meridiem : & 1. 4. Hexa. to. I. col. 65. f. Et educet qnaji
lucem juflitiam tuam , $$
jud. tuum qnaji meridiem. Aug.
in hunc Pf. 1 educet Jicut lumen Jicut mend, paulo
poll , velut lumen. Grjec. Kal iipitei ui tpai tm ImaioQu-
nr J; /uu/.fi'.
ir. 7. Sic in i fait. Rom. & Coisl. prater hoc
, 2? in bomi-
nefaciente iniquitatem. Rom. Manianad tollit
& , ante hoc
,
in bomine. Moz. habet: Subditus efto
Deo
, tf
obfecra eum.
Ne smulcris eum ? in bomine fac.
iniquitatem. Corb.
Subditus efto J
obfecra cum. Ne amulatus fueris eum
,
qui fua; in hominemfacientem iniquitatem. Cypr. l.ds
zelo & liv. p. 258. a. Ncli telare bene ambulantem in via
fua. Ambrof. in hunc Pf. col. 783.
e. Subditus efto Domino
,
($ obfecra eum. Ne amulatus fueris eum ,
qui profpere diri-
gitur in via fua , facieus iniquitatem. Augufl. in eund. Pf.
Subditus
efto
Domino, & obfecra eum. Neftbxmuleris eum
,
qui prafp fua ; in bomine faciente iniquitatem. Itidem
apud CaiTiod. hoc excepto , ne amulatus fueris. In Gr.
'"fTrt.-ra.yv&i TuKvpin, ix.iTH'Ooy avriv. M
MfJ' of
7 xanvoJ tvivu ci' Ti oAw ctvtv' cV dv^foncoi -aowrt T-
tKc^/a; , Mf. Alex, cum edict. Aid. 8c Compl. wcgjKW/iiia.
t. 8. Ita Pfalt. Coiblin. & Corb. Similiter in Rom. Me-
diol. Carnut. & Moz. praeter unum/ro-fm , loco indi-
gnationem. Apud Ambrof. in hunc Pf. Relinque indigna-
ttouem , &c, ut in cextu. Lucif. Cal. 1. 1. pro i. Athan.
p.
LIBER
PSALMORUM.
Pfalm. XXXVI.
73
VUIGATA HOD.
HE B R.
furorem : noli jemulari ut maligne- furorem : noli contendere ut male-
ris. f
aci*'-
. .
'
.
9.
Quoniam qui malignantur,
guontam qui malefactum
,
tn-
exterminabuntur : fuftinentes autem
tenbunt : exfpeSdntes
autem Do-
Dominum ,
ipfi hsreditabunt ter-
minum , ifji
Imeditabunt tenam.
ram.
Mattb
$. 4.
10. Et adhuc pufillum, & non
erit peccator : & quaeres locum
ejus, & non invenies.
11. Manfueti autem hjeredita-
bunt terra m, & deleitabuntur in
multitudine pacis.
1 1 . Obfervabit peccator juftum:
& ftridebit fuper eum dentibus fuis.
1 3 . Dominus autem irridebit
eum : quoniam profpicit quod ve-
niet dies ejus.
14.
Gladium evaginaverunt pec-
catores : intenderunt arcum fuum
,
Ut dejiciant pauperem & ino-
pem : ut trucident re&os corde.
1 5 . Gladiuseorum intret in cor-
da ipforum : & arcus eorum con-
fringatur.
16. Melius eft modicum jufto
,
fuper divitias peccatorum multas.
17. Quoniam brachia peccato-
rum conterentur : confirmat autem
jullos Dominus.
18. Novit Dominus dies imma-
culatorum : & hcereditas eorum in
sternum erit.
Adhuc en'im modicum , & non
erit impius : &
cogitabis de loco
ejus , ey non fubfiftet.
Mites autem lureditabunt ter-
rain , & dclectabuntur in multi-
tudine pacis.
Cogitat impius de
jufto , & fren-
det adversus eum dentibus fuis.
Dominus deridebit eum : quia
vidit quoniam venit dies ejus.
Gladium evaginaverunt hnpii
:
tetenderunt arcum fuum,
Ut percutiant egenum &
pau-
perem, cjr interftciant rectps invia.
Gladius eorumingrediatur in cor
eorum ,&
arcus eorum confringan-
tur.
Melius
eft
parum
jufto ,
quam
divitia imptorum multa.
Jjhiia
brachia impiorum Con-
fringentur : fublevat autem juftos
Dominus.
Novit Dominus dies immacula-
torum , & luredttas eorum aterna
erit.
Versio antiqua.
linque indignationem : ne a> Ex Mf.
Sangtm,
muleris ut nequiter facias.
9.
Quoniam qui inique
agunt , exterminabuntur : <5c
qui exfpeftant Dominum
,
ipfi hoereditatem poflidebunt
terram.
10. Pufillum adhuc, & non
erit peccator : & quaeres lo-
cum ejus , nee invenies.
1 1
.
Manfueti autem pofll-
debunt terram , & deleftabun-
tur in multitudine pacis.
1 2. Obfervabit peccator
juftum : &fremebit fuper eum
dentibus fuis.
1
3
.
Dominus autem inride-
bit eum : quoniam profpicit
eo quod veniat dies ejus.
14.
Gladium evaginaverunt
peccatores : & tetenderunt ar-
cum fuum
,
Utdejiciant inopem & pau-
perem : ut trucident juftos
corde.
1
5
.
Framea eorum intret in
cor ipforum : & arcus eorum
confringatur.
16. Melius eft modicum
jufto , fuper divitias peccato-
rum multas.
1
7. Quoniam brachia pec-
catorum conterentur : fufFul-
cit autem juftos Dominus.
1 8. Novit Dominus dies
immaculatorum : & hxreditas
eorum in sternum manet.
NoT AD
VERSIONEM
A N T 1
Q
U A M.
in eund. Pf.
C?
ftridet.
Grasc. *, fcpl%u etrivrit tvs o/o'/ts?
191. g.
Vulgatte fuffragatur. Hieron. vero 1.
J.
in ep. ad
Eph. to. 4.
col. 577.
f. legit : Quiefce ab ira , &
dimitte
fu-
rorem. Chromat. Aquil. in Matth. p. 982. e. Define
ab ira,
tf
derelinque
indignationem, ut fup. Aug. in eund. Pf. De-
fine ab ira , tf
derel. furorem : fed Mfs. nonnulll lbi ferunt
indignationem , ficut infra conftanter cum editt.^deinde
lie : ne ftbamuleris ut maligne facias. In Gr. FJiw/ffaw tat
ipyvii > ft
eV<"-aWs Zv/u'f f*i
<na&c{\frV wV* wnfweSm.
t. 9.
Pfalt. Rom. cum Caffiod. Quoniam qui nequiter
grunt , extermin. qui vero exfpellant Dominum , ipfi
bareditatc
poffideb.
terram. Similiter in Moz. excepto uno autem
,
pro
verb. In Coislin. nam qui exfpellant Dom.
ipfi
hareditatem,
&c. in Corb. Quoniam qui nequiter agunt ,
extermin. nam
qui , &c. ut in Coislin. Item in Mediol. & Carnut. qui
nequiter agunt. Apud Lucif. Cal. 1. I. pro S. Athan. p.
191.
v. qui malignantur. Apud Ambrof. in hunc Pf. col.
786. e. Quoniam qui nequiter agunt ,
exterminab. fuflinen-
tes enim Dominum ,
pojfidebunt terram : paulo vero port
,
fuftinentes
autem Dom. hareditate poffidebunt terram. Apud
Auct. in eund. Pf. Qitoniam qui maligne agunt ,
exterminab.
fuftinentes
autem Dom.
ipfi
hxreditate poffid.Scc. In Cone.
Parif.
J.
Cone. to.
J.
col. 91^. a. Qttoniam qttiliequiter
agunt , exterminab. qui verb exfpellant Dom. ipfi
hxreditabunt
terram. In Gt.'Ot/ ci' tuomfivo^ni 01 it t/Ttoftstmti
tov Kvpiov , O.V to XM&vo/xviQtioi tit yw.
t. 10. Sic in Pfalt. Coislin. Rom. & apud Caffiod.
InMozarab. Et pufillum
adhuc. In Corb. Et adhuc pufil-
lum , $
no eritpecc. quxrens locum ejus
, tf
non invenies.
Apud Ambrof. & Auguft. in hunc Pf. Et adhuc pufillum ,
&c. ut in Vulg. InGr. Ka.1 Crt oAi'70

!? pi iv/rit;.
t. 11. Ita Ambrof. & Caffiod. in hunc Pf. cum Chro-
mat. Aquil. in Matth. p. 978. f. necnon Pfalt. Rom. Coif-
lin. Corb. &Mozar. Apud Auguft. in eund. Pf. hxredhate
pojfidebunt terram , &c. ut fup. Ap. S. Paulin. epift.
4$. p.
274.3.
dcletlab . inabundantia pacis . InGr. Ol <S\; irpaui
HiMQyioUvQeu yvv , ^
*.a.lonf><j([.v(\<Siii fVi <n*v-si ttpwve,.
t. 1 1. Pfalt. Rom. Corb. & Moz. cum Ambrof. 8c Caf-
fiod. in hunc Pf.
B
fremet ; Coislin. tf
fremit. Cypr. de
zelo & liv. p. 2^8. a. S5 ftridebit ad eum. Lucif. Cal. 1. 1.
pro S. Athan. p. 191. h.
tf
flridebit fup mm, &c. Aug.
Tarn. II.
#.
1
J.
Cypr. dezeIo& liv. p. 2j8. a. Deus autem irride-
bit eum : quoniam providet quia veniet dies ejus. Lucif. Cal.
1. I. pro S. Athan. p. 191. h. Dominus autem deridebit
eum : quoniam profpicit quia veniet, 6cc. Ambrof. in hunc
Pf. quoniam profpicit quad veniat dies ejus. Malt. Coislin.
quod venient dies ejus. Auguft. & Caffiod. in eund. Pf.
quad veniet , Sec. Gr.oV/ -j^QMirei oti he/ m h,uc&c an?.
Tf. 14. Ita in Pfalt. Corb. excepto hoc ult. rellos corde.
Sic etiam in Rom. deleto
$
, ante tetenderunt. In Mozar.
Ut dejicerent inopem
tf
pauperem
, j
trucident rellos corde.
Lucif. Cal. 1. I. proS. Athan. p. 191. h. legit : Gladium
evagin. pecc. intenderunt ut dejiciant inopem
tf
pattp.
5
trucid. &C. Ambrof. in hunc Pf. Ecce gladium evagina-
verunt pecc. exttnderunt ut dejiciant paup. $ inopem;
nee plura addit. Apud Auguft. in eund. Pf. fie : Gladium
eduxerunt peccatores : intenderunt ut dejiciant inopem
#
paup. Sec. ut in Vulg. Apud Caffiod. Gladium evaginave-
runt pecc. tetenderunt , Sec. ut in Vulg. InGr. 'Po^paiai- t's-
za.o~ct.vlo 0! a.nxf'1
l
co^Ol' IviTttvav tk x.ctlxMTy taluX'*
L t? ( Compl. i, 7? ) 6a'S' tii f^'Ofii t x.apJ'la.
f.
1 e. Sic in Brev. Moz. eft , excepto feq. in cor eorum
,
cum hoc ult. contcrettir. In Pfalt. Rom. Gladius eorum
intret in cor ipforum : )
arcus eorum conteratur. Similiter
apud Auguftinum in hunc Pfalm. praner vocem framea ,
pro gladius. Apud Ambrof. in hunc Pf. Framea peccatorum
intret in corda ipforum :
tf
arcus eorum corf ingatur. Lucif.
Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 191. h. & Caffiod. nil omnino
ditferunt a Vulg. Gracce : 'H pep/fata, dirav t!<si>,$ii f.'c. t*t
napJ lav avTut' k. tx ro'^a avlr Qvtj&Gtin.
t.
16. Ita Auguft. & Caffiod. cum Plait. Rom. Apud
Lucif. Cal. 1. 1. proS. Athan. p. 191. h. Melius modicum
jufto , &c. Apud Ambrof. in hunc Pf. Melius
eft
parum
jufto ,
&c. In Gr. Kfthoev l>'r,oy tb, &c.
#.17. Ambr. I. 6. Hexa. c in hunc Pf. cum Aug. Caf-
fiod. Sc Pfalt. Rom. confirmat autem , ut in Vulg. In Gr.
i/'xcs-Hfi'.'fi Si. Symm. dvl^a/uCcnlai.
t.
18. Pfalt. Rom. cum Moz. Mediolan. Carrut. tc
Corb. hab. vias immaculatorum , &c. ut in Vulg. Similiter
74
LIBER PSALMORUM. Pfalm.
XXXVI.
* Mf.
Sangerm.
Versio antiqua.
19. Non confiindentur in
HE B R.
Non confiindentur in tempore
VULGATA MOD,"
19. Non confiindentur in tern-
tempore rmlo , & in diebus 14/0 , & in dtebus /amis fatura
famis faturabuntur : 20. quo- buntur : quia impii peribunt
,
niam peccatores peribunt.
Inimici autem Domini fta- Et inimici Domini gloriantes
tim honorabuntur & exalta- ttt monocerotes
, confumentur
, ft
cut norificati fuerint & exaltati : deri
buntur : deficientes , ut fumus fumus confumitur. cientes
, quemadmodum fumus de
pore malo
, & in diebus famis fa-
turabuntur : 20. quia peccatore
peribunt.
Inimici vero Domini mox ut ho-
deficient.
2 1 . Mutuatur peccator , &
non folvet : juftus autem mi-
feretur & commodat.
2.2. Quoniam benedicentes
ficient.
Earns accipit impius , & non zi. Mutuabitur peccator
, &
redder : juftus autem donat ejr tri- non folvet : juftus autem miferetur
butt.
Jfhfia
qui benedicli fuerint ab
eum poiiidebunr terrain : ma- eo , b&reditabunt tenant :
& qui
ledicentes autem ilium difpe- maleditti
,
intenbunt.
rient.
23. Apud Dominum gref-
fus ejus dirigentur : & viam
ejus capient.
24.. Ciim ceciderit juftus
,
A Domino greffus viri firman-
tur
,
& viam ejus volet.
Cum ceciderit
, non allidetur :
non conturbabitur : quia Do- quia Dominus fuflentat manum
minus firmat manum ejus. ejus.
25. Juvenior fui , & fenui: Puer
fui, fiquidem
&
fenui;
& non vidi juftum dereli&um
,
& non vidi
juftum
dcreliclum
, ne-
neque femen ejus egentem que femen ejus qiurens panem.
panem.
26. Tota die miferetur & Tota die donat
& commodat :
fcenerat : & femen ejus in be- 6 femen ejus in bencdicitonc.
nedictione erit.
& tribuet.
" Quia benedicentes ei hrere-
ditabunt terrain : maledicentes au-
tem ei difperibunt.
1 3. Apud Dominum greffus ho-
minis dirigentur : & viam ejus
volet.
24. Cum ceciderit, non colli-
detur : quia Dominus fupponit ma-
num fuam.
2 5 . Junior fui , etenim fenui : &
non vidi juftum derelidum,
nee fe-
men ejus quxrens panem.
26. Tota die miferetur & com--
modat : & femen illius in benedic-
tione erit.
NoTiC AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
Atnbrof. in Luc. I. col. 127a. c. & in hunc Pf. col. 791. e.
tumaddic :
tf
bxreditas eorttin immaculate erit ; paulo vero
port , in internum erit : item infra, col. 792. a. ait : Grx-
cum habet : 1Xov.it Horn, dies immaciilatorum. Auguft. &
CatTiod. in eund. Pf. vias immaciilatorum , &c. ut in Vulg.
Hieron. in Ifai. 65. to.
5. col. 488. e. CognofitDnns vias
immacul.
tf
bareditas eorum erit infempiternum. In Gr. Ti-
tooo/.tt Kupioi Tcti iJ\ii el; top aiu-a i'sai.
tf. 15. Succinunt Ambrof. Auguft. & CalTiod. inhunc
Pf. cum Pfalt. Rom. & Gr. Ambrof. tamen in eund. Pf.
col.
793.
a. alludendo forte dicic : Et non babebunt de quo
trubefcanl in tempore malo, &c. Hieron. in Ifai. 6j. to.
3.
col. 488. e. Non co/ifmide/itur in tempore peffimo , &c,
#.
20. Ita in Brev. Moz. excepto uno mox ,
pro ftatim.
Item in Rom. praeter feqq. mox bonorati
tf
exaltati fue-
rint. In Corb. Inimici autem Domini ut honorabuntur
tf
exaltabuntur : deficientes ,Jicut fumus deficient. Lucif. Cal.
1. I. pro S. Athan.
p. 191. h. legic : Inimici Domini mox ut
honorabuntur
tf
exaltabuntur * deficientes , ut , &c. Ambrof.
in hunc Pf. deficientes, Jicitt fumus deficient , additque :
Grxcum habet ei^hlitoi , hoc e]} , defecerunt. Au?uft. in
eund. Pf. Inimici autem Dom. jiatim ut gloriabuntur
tf
exaltabuntur : defic.Jicnt , &c. Itidem ap. CafTiod. in eund.
Pf. exceptis his , mox honorificatifuerint
tf
exaltati. In Gr.
aficc rS J o'fa&yrzi dvrii
5,
b^w^-JJVoH* ixHstmilts i%{-
tf. 21. Ita CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Moz. &
Carnut. Similiter in Rom. praeter unum folvit. Ambrof. I.
de Tob. c. 18. to. 1. col. ctli. d. 614. b. cum Vulg. Mu-
tuabitur pecc.
tf
non folvet
tf
tribuet : at in Pf. 36.
col. 796.
d. f. & 1. 3. offic. to. 2. col. 112. f. leg.
tf
tri-
buit i lib. vero 2. offic. col. 80. f.
tf
fcenerat :
1.
"de Tob.
c. 2. col.
595.
b>
fjj commodat, ut in Pfalt. Corb. Aug.
in hunc Pf. Fceneratur peccator
, $
nonfolvet : juftus autem
miferetur
tf
commodat. Gr. Aavsifclcct k, i* awn's
tix.Titfti K) //Ac7. Compl. (t7ro7/^si J iAuQi.
&. 22. Sic in Pfalt. Rom. Corb. Moz. & ap. Cafliod. in
huncPf. Similiter ap. Ambrof. in eund. praeter ult. difpe-
ribunt. Ap. Auguft. in eund. Pf. ita, hxreditate pojftdebunt
dirigentur -volet tiimis : unde epift. ad Sun. & Fretel.
to. 2. col.
635.
b. ait : In Graco volet nimis vos legiffe di-
citis ; quod additum
eft , nee apud qttemquam habelur Interpret
turn. In Gr. Vat. Uapa. Kuflv t JiaQvfitzTx dr$rpuisii xa-
avQ-uvilai' K) t oSov cunx hMcit. Mf. Alex. Aid. Sc
Compl. addunt QfUeje. Apud Symm.
j, tf oVoj W? ivJ't-
X.UTCU.
Hr. 24. Ita Pfalt. Rom. & Mediolan. cum CafTiod. in
hunc Pf. In Corb. etiam & Carnut. 0 conturbabitur
t
at in fine , confirmat manum ejus. Itidem apud Ambrof.
in hunc Pf. col.
799.
d. det; afto verbo juftus : at infra
, col.
800. a. leg. nonturbabit/ir. In Brev. Mozarab. Ciim cecid.
juftus , non commovebitur : quoniam Dominus confirmat ma-
nnm ejus ; in Pfalt. Corb. mami ejus. Ap. Aug. in hunc Pf.
dsell juftus i dcinde fie : non conturbabitur : quon. Dom.
confirmat manum ejus: Ap. Greg. Turon. de glor. Conf.
p.
912. d. Ciim ceciderit juftus , non conlidetur : quia Dom.
fi'mat
manum ejus. Fulg. 1. de Incarn. p. 427. Dttm ceci-
derit juftus , non conturbabitur : quon. Dom. confirmat manum
f/Ki. I11 Gr. "Otw wUn ,v x.ci!a,ffct^^-)iiiToii' on Kv&o$ r-
Tizvpifat
X
ii2# O-VTH.
ir . 1$. Ita Brev. Mozarab. hab. praeter vocem 1. inme-
mor , loco juvenior : at hie mendum fufpicor , nam in
Pfalt. Rom. Fabri , & Corb. conftanter , Junior
fui , #
fenui : fubinde , nee femen ejus egens pane. Corb. quxrentem
panem : fie etiam leg. Cypr. 1. de op. & eleem.
p. 243. c.
at 1. de orat. Dom. p. 2I0. c. neque femen ejus querent
panem : & 1. 3. Teffim. p. 303. a. Juniorfui , etenim fenui.,.
nee femen ejus quxrens panem. Ambrof. de Tob. c. 18. to.
I. col. 611. d. & in Luc. 6. p. 1 369. c. &1. 1. offic. to. 2.
col.
49. c. Jitvenis fni , &
fenui nee femen ejus querent
panem : item in Pf. 36. to. 1 . col. 802. e. ait : Atiqut autem
jttxta Gracos habent : Juvenis fui , etenim fenui , &c. ut
fup. inftetiam col. 804. b. c. e. legic ipfe , etenim fenui.
Hieron. in Ifai.
J.
to. 3. col. 51. f. Juvenisfui , tf
fenui
,
&c. ut in Vulg. S. Paulinus epift. 2 3. p. 127. a. Juniorfui
fj) fenui : Mf. tamen Reg. cum edit. Grav. hab. Juvenior.
Augufl. in hunc Pf. col. 283. d. Juvenis fni , tf
eccefenui :
tf
non vidi ; reliqua ut ir. Vulg. & infra , col.
28
J. a.
terrain ; extremoque , difperient. In Gr. XM*fyo/4viQMt Junior fui , tf
ecce fenui :
tf
nunquam vidi quxrens
ii,otopw%vi(^w1at
ir. 23. Plait. Rom. A Domino
greffus bominis dirignn-
tnr :
tf
viam ejus cupit nimis. Mozarab. A Domino greffus
bom. dirigentur cupiet nimis. Mediolan. cupiet valde.
Corb.
tf
viam ejus cupient. Apud Ambrof. in hunc Pf. col.
798. a. A Domino greffus viri corrigentur ; mox ita : Gracns
J'lx.^y/nalx dixit, hoc
eft,
tranjitus. Auguft. in hunc Pf.
turn Aucl. lib. de voc. gent. 1. i.e. 24. p. iy. b. A Do-
mino greffus bominis dirigentur volet. Ita rurfum ap.
Aug. epirt. 217. to. 2. col. 800. b. praeterunum dirigun-
tur. Itidem ap. S. Paulin. epift. 29. p. 181. b. Hieron
panem. Caffiod. in eund. Pf. cum Pfalt. Rom. Martianaei
:
Juvenior fni , tf
fenui :
tf
non vidi egens pane. Audt.
quasft. ap. Aug. to. 3. q. 1 19. Pu/illus fui , etenim fenui:
tf
nunquam vidi , &c. Gr. NfiaTEg^; syivsjuluj , i) yap t'yn-
e^cQf ij v'x. iU'01 iJ's to iiTipna. a.vr'i tyrvv ccpTei.
t. 26. Sic Ambrof. in hunc Pf. col. 805. d. 8or5. a. 8c
Hieron. in Ifai. 65. col. 488. c. Ita etiam Cypr. 1. de op. 5c
eleem. p. 243. c. & 1. 3. Teftim. p. 30 3. a. excepto ult.
eft ,
pro frit. CalTiod. in hunc Pf. Vulgata: congruit cum Pfalr.
Rom. Aug. in eund.Pf. leg. miferetur tffwneratnr, &c. ut in
textu : turn addit : Forneratur quidem Latine dicitur
, tf
qui
ycro in Jeiem,
10. to. 3. p. j8i. e. legit : A Domino dat mutiium
, tf
qui accipit : planius hoc autem dicitm
, JS
LIBER
VULCATA II O D.
2 7. Declina a jnalo , & fac bo-
num : & inhabits in f.eculum fasculi.
Trov.
31. a<5.
Ifa.
S
i.
28. Quia Dominus amat judi-
cium
, 8c non derelinquet fanclos
fuos : in sternum confervabuntur.
Injufti punientur : & femen im-
piorum peribit.
29. Jufti autem hfereditahunt
terrain : 8c inhabitabunt in fucu-
luin feculi iuper earn.
30. Os jufti meditabitur fapien-
tiam
, & lingua ejus loquetur judi-
cium.
l'i. Lex Dei ejus in corde ip-
fius: & non fupplantabuntur greiliis
ejus.
32. Confiderat peccator juf-
tum : & qua;rit mortificare eum.
3 3 Dominus- autem non dere-
linquet eum in manibus ejus : nee
damnabit eum cum judkabitur illi.
PSALMORUM.
He b r.
Recede a malo , &fac bonum
,
& habita, in fempiteruum.
)uia Dominus (Illicit judicium
,
& non derelinquet fancios fuos :
in tzternum cujloditi funt
,
Et femen impiorum peril/it.
Jufti hireditabunt terrain
, &
inhabitabunt in fxculum fnper earn.
Pfalm.
XXXVI.
75
Os
jufti
meditabitur fapientiam
,
& lingua ejus loquitur judicium.
Lex Dei ejus in corde ejus :
non deficient greffus ejus.
Confiderat impius
juftim , &
qiurit ut occidat eum.
Dominus non derelinquet eum
in mam ejus
, & non condemna-
bit eum
, cum judicabitur.
34.
Exfpe&a Dominum , & cuf-
todi viam ejus : 8c exaltabit te ut
hsereditate capias terrain : cum pe-
rierint peccatores , videbis.
3
,. Vidi impium (uperexalta-
tum , & elevatum licut cedros Li-
bani.
36. t tranfivi , & ecce non
erat: & qua;fivi eum , & non eft in-
ventus locus ejus.
3 7. Cuftodi innocentiam , &
N o T M
dicamns fecnerat. Quid ad tios quid Grammtttici velint ?
melius in barbarifmo noftro vos intelligitis
, quant in uojlra
dijertitttdinc vos dejerti critis. Ergo jttjhts
ifle
lota die mijcre-
tttr
$
foenerat ; & fie deinceps. la Gr. zxsti i. Jrs/fj
si'i v\cytcw z;au.
Tfr. 27. Concinit Ambrof. in hunc Pf. col. 8cf5. b. ut &
Auguft. in eund. col. 287. c. cum Pfalc. Corb. Caffiodorus
verb Vulgatx congruit cum Plait. Rom. Gr. habet in fine
,
lii atmm ttimof.
t. 2C. Ita rurfum Ambrof. in hunc Pf. col. 8c<5. b. nec-
non Auguft. & Cafliod. in eund. cum Pfalc. Rom. Corb. &
Moz. addito uno autem
, poft injufti. In Gr. ay.-jitj.oi tx.J't-
xufo'ccvTcti. Mf. Alex. otro/Mi Si. Aid. & Compl. d/uui^a Ji
i^Sioi^^wovlcu' al. libb. d Je iro/noi ikKio^xQ'^C"^''

r
. 29. Pfalr. Rem. & Moz.
Jufti
vera h.treditate p'jffide-
bunt terrain : $ inhabitabunt infaculumfieculi , &c. Simi-
liter in Corb. li hoc excipias , in facula fxcv.lornm. Itidem
apud Ambrofium in hunc Pf. col. 8otT. b. necnon apud
Auguft. & Cafliod. in eund. detradta vocula vera , pod
jttfli. InGr. AUxr.i Al y.W(^v^Wii 7i~y x* Ka/aeKwatiitM
tii a!2va. .Svoe, , &c.
t. 30. Ambrof. in hunc Pf. col. 806. f. & in Pf. 118.
col. 1 100. a. legit cum Auguft. Cafliod. & Pfalt. Rom.
Os
jufti meditabitur fapientiam , &c. ut fupra. Corb. hab.
Os jttfli meditabitur juftitiam , &c. Gr. verb ,ftexsryesi u-
tplxr. Ambrof. in eund. Pf.
p. 807. d. Fropbeta meditabitur
dixit , licet units e pluribus meditaturJiripferit ; nee abhor-
rst h fenftt.
y. 51. Accinunt Ambrof. Aug. & Cafliod. in hunc Pf.
una cum Pfalt. Rom. & Gr.
y. 32. Ita Ambrof. in hunc Pf. col. 810. f.&Cafficd. in
eund. cum Pfalt. Rom. Corb. & Camut. In Moz. fie :
tf
quaret perdtre eum. In Mediolan. occidere cum. Apud Lu-
cif. Cal. I. 1. pro S. Athan.
p. 191. h. Confpicit peccator
juflitm : 2; quarit mortificare eum. Item apud Auguft. in
eund. Pf. mortificare eum. Gr. Kccltmu..... k. \wiiX t? houa.-
TcoQai avro'y.
t. 35. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 191. h. necnon
Ambr. in hunc Pf. col. 8c<5. f. 8 10. f. cum Aug. & Cafliod.
in eund. & Pfalt. Rom. Vulgatx congruunt. In Muzarab.
deeft ult. tlli. Ambroi. loco citato notat Aquilam dixille
,
pec damnabit eum in judicando (0 i Symmach. nee darn-
Tom. II.
Exfpecla Dominum
, & cufto-
di viam ejus
, & exaltabit te ut
pojfdeas terrain .- cum interibunt
iinpii , vidi bis.
Vidi impium robuftum
, &for-
tiffimum ficut indigenam virentem.
Et tranfivi
, & ecce non erat
:
& qiujivi eum
, & non
eft
inven-
tus.
Cuftodi [implicitatem
, & vide
AD VERSIONEM
Versio antiqua.
27. Declina a malo, & fac r*
Mf.
Sanprm,
bonum : & inhabita in facula
fxculorum.
28. Quoniam
Dominus
amat judicium, & non dere-
linquet lanctos fuos : in a-ter-
num coniervabuntur.
Injufti punientur : <Sc femen
impiorum peribit.
2.t). Julii in hareditate pof-
fidebunt terram : & habita-
bunt in fjecula & faxula fxcu-
lorum fupcr earn.
30. Os jufti edifcit fapien-
tiam
, & lingua ejus loquetur
judicium.
ji. Lex Dei ejus in corde
iplius : & non fubplantabun-
tur greffus ejus.
32. Confiderat peccator juf-
tum : dk quaprit perdere eum.
33.
Dominus non relin-
quet eum in manibus ejus : nee
damnabit eum cum judicabi-
tur illi.
34. Exfpecla Dominum, &
cuftodi viam ejus : & exaltabit
te ut inhabires terram : cum
pereunt peccatores , videbis.
3
5. Vidi impium fuperexal-
tatum
, & elevatum licut ce-
dros Libani.
36. Et tranfivi, & ecce non
erat : & quxfivi eum , & non
eft inventus locus ejus.
37. Cuftodi veritatem , 6c
A N T I
Q U A M
.
ttabit cum judicabitur
juflus : fed LXX. Viri , iriquit
ifit
pojuerunt
, Cum judicabitur ill.. Pixiei ea Auguft. ubi flip,
col.
290. b. ait inquibuldam
exemplaiibus'legi,
tf
cum
judicabit eum
, judicabitur illi. In Pfalt. Corb. fie : Do-
minus autem non tradat eum in maims ejus : nee damnabit
eum citmjudicab. In Gr. Vat. 'O Ai Ki^c;
*'
ft* mT-
K-Tin dvrov /; ts
X
n&cg duff- b/e
f>* xaret/iKKfat elvrif
xpmreu AitS. Alex. Aid. & Compl.
KKraauutswrtu
,
dein Alex, dvrlv , x.p.'v;rat dvra.
t.
34.
Ita Plait. Corb. habet. Sic etiam in Moz. praner
hoc, vias ejus. Itidem in Rom. hoc iniuper excepto
, pe-
nent
, pro pereunt. Apud Ambrof. in hunc Pf. col.
807. a.
8 12. a. cuftodi viam ejus :
tf
exaltabit te , ut bxreditate
pejf.'-
deas terram : cum perierint pecc. &c. at infra , col. 811. f.
leg. vias ejus. Item Auguft. in eund. If. vias ejus'....'.
ut bareditatt pejjideas terram : cltrn pereunt pecc. Sec. unus
tamen aut alter Mf. hab. cum perient. Cafliod. in eund.
Pf. viam^ ejus ut mhabites terram : ciim perierint
, &c.
InGr. tmv oVs\ dun n v.(frcuaw&it>HMeu
tw
-
v i> Iv tS
efyitoQpeue&cu , &c.
t. 35.
Ita Hilar, in Pf. 128. col.
435. c.& Ambrof. in
Pf. no. 1. col.
759.
a. &deobituTheod.to.
2. col. 1209
a. In Pfalt. Rom. Mediol. Moz. & apud Cafliod ./,:-
cedros
liiasi.Simifuerapud Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 19 r
h. necnon Ambrof. 1. 1. deCain& Ab. c.
y. to. i.col. 191*
f. 192.3. ut & infra, col.
669. c.
798. b. 812. c. at 1. de
fuga fasc. c.
5.
col. 422. c. & in Pf.
36. col.
814. a. ic I.
i.de pcemt. to. 2. col.
4
co. f. ultra cedros Libani .-item in
Pf. 118. to. i.col.
1159. b. cxaltatttm ultra cedros Libani.
Cypr. verb eplft.
55. p. 8o. c. legit : Vidi impium exalta-
tttm
, g
extolhjuper cedros Libani. Auguft. in hunc Pf, Vidi
impiumfuperexaltari,
55 elevarifuper cedros Libani.
Gr.*E?/w
Toy iaetX ihrtpviifum , * ivtupifuiKt ui t
( kiJ^;, ike.
If. 16. Ita Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 191. h. 8c
Ambrof. 1. 4. de interpel. Dav. c. 8. to. i.col. 669. c. &
in hunc Pf. col. 814.8. Item Auguft. & Caffod. in eund.
cum Gr. In Pfalt. Rom. & Moz. deeft
$ , ante verba tran-
fivi, St. qua/tvi.Apud Cypr. epift.
55. p. 80. c. 81. a. fie:
Et tranfivi
,tf
ecce nonjitit ; g; quafivi, &c. In Gr. K31
<Ttt.fv.*!$-'.i/ , k tJy ix. v.r k. fXjtrviQa , Sec.
t. 37.
Ita Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Corb.
& Carnut. Ambrof. verb in eund. Pf. col. 814.
Cl legit:
K ij
3
9- Salus autem juftoium a Do-
mino :& proteftor eorum in tempo-
re tribulationis.
40. Et adjuvabit eos Dominus
,
7
6
LIBER
PSALMORUM.
Pfalm. XXXVII.
VeRSIO ANTIQUA.
HE B R. VuiGATA HOD.
*, Mf
Sangem. vide xquitatem : quoniam funt reclum : quia cnt in cxtrcmum viro vide a-quitatem :
quoniam funt re-
reliquix homini pacifko. pax.
1'quia: homin. pac.hco
38. Injufti autem difperi-
Pra.varicatores autem inter ibunt 38. Injufh autem dilpenbunt li-
bunt'limul : reliquix inipio-
pariter
, & novifmum irnpmum mul
:
reliquiae impiorum interibunt.
rum peribunt.
peribit.
39.
Salus juftorumaDomi-
Salus autem juftorum
a Domi-
no : & protector eorum eft in no : fortitudo eorum in tempore tn-
tempore tribulationis.
bulationis.
40 Et adjuvabit eos Domi- F.t auxiliabitur eis Dominus
,
nil! , & liberabit eos : & eri- &falvabit eos : eripiet eos ab im- & liberabit eos
: &
eruet eos a pec-
piet'eosapeccatoribus,
& fal- pits, & falvabit eos : quia fpera-
catoribus
, &
falvabit eos :
quia
vos faciet eos : quoniam fpe- verunt in eo.
fperaverunt in eo.
raverunt in eum.
No tje ad Versionem antiquam
Cuftodi innocentiam , "3 vide aquitatem , &c. paulo vero
port, ait : Alii prfiter tint : Cuftodi perfeSionem. Auguft. in
eund. Pf. col. 264. f. 291. b. Cuftodi
innccemiam , 15 viii'
direilionem , Sec. Gr. tu'aacos anaKia ,
J,
tJ's iv^vrvfla:
cVf iiit i-/x.a]u*infia. , Sec.
ft. 38. Ita Caffiod. in hunc Pf. Similiter in Pfalt. Rom.
Se Moz. praeter Hoc , difperietitJtmtU : vox autem/t'wm/, jun-
gitur cuir. feq. riliqttix , (altera in Rom. In Carnut. & Corb.
punientur Jimul ; fubinde in Corb. relit/, impior. peribunt.
Ap. Aug. in eund. Pf. difperient in idipfum : rcliq. imp. inte-
ribunt. Ambr. in hunc Pf. col. 3 14. e. concordat cum Vulg.
In Gr. Zfy>M&pfiU<xi1ui imroavri I'ioM.^-fev^Movrai.
ft. 39.
Pfalt. Rom. Stilus antemjuftorum a Domino f/?.'2>
protector eorum
eft
, &c. Itidem in Plait. Corb. & Gr. necnon
apud Ambrof. Auguft. & Cairtod. in hunc PI. deleto prime.
eft.
Brev*. Moz. delet eorum.
ft. 40. ItaCaftiod. in hunc Pf. cum Brev. Moz. Item
in Pfalt. Corb. & Rom. niii quod in fine fcrib. in eo.
Auguft. in eund. Pf. Et adjuvabit eo; Dominus
, &
eruet
eos : $$
eximet eos a peccatoribns ; nee addit plura. In Gr.
Kl /3on6n'esf ivToTi i, fuoerai antic;
j
sjjeAeTrflU twTti
5%
K, Qutiil UVTii' OTI lit tf.VtOV.
TLx
Mf.
Sanger!,
VERSIO ANTIQUA.
i . Pfalmus David , in comme-
moratione fabbati. XXXV 1 1.
Omine ne in ira tua ar-
1
guas me , neque in fu-
rore tuo corripias me.
3.
Quoniam fagittx tux in-
rixx funt mihi : & confirmafti
fuper me manum tuam.
4. Nee eft fanitas in carne
He b r.
Canticum David in comme-
moratione. XXXV111.
Omir.e ne in ira tua arguas
me ,
neque in furore tuo cor-
ripias me.
Quia fagitta tua infixa funt
mihi
, & tetigit me manus tua.
VULGATA HOD.
1. Pfalmus David , in rememora-
tionem de fabbato. XXXVII.
Omine ne in furore tuo ar-
guas me , neque in ira tua
corripias me.
3 . Quoniam fagitta? tuns infixa;
funt mihi : & contirmafti fuper me
manum tuam.
Non
eft
fanitas in came mea a 4. Non eft fanitas in carne mea
mea a vultu irx tux : non eft facie indigmttionis tua : non
eft
pax a facie ira? tux : non eft pax oflj-
pax ollibus meis a facie pecca- offibus meis a facie peccati met. bus meis a facie peccatorum meo-
torum meorum.
rum-
5.
Quoniam iniquitates JQiia
iniquitates mea tranfie- 5. Quoniam iniquitates mes fu-

Mf.vitusemtas.
*
mex
fuperpofuerunt caput runt caput meum . quafi
onus grave pergrefla? funt caput meum : & fi-
meum : ficiit onus grave gra- aggravate funt fuper me. cut onus grave gravatae funt fuper
vara: funt fuper me.
.
me-
6. Computuerunt & dere- Computruerunt &
tabuerunt ci- 6. Putruerunt & corruptee funt
rioraverunt cicatrices mex , a catrices mea , a facie inftpientia cicatrices me'a; , a facie inlipientias
mea.
mea;.
Versionem antiquam.
item 1. de lapfu virg. to. 2. p. 318. d. nili quod hie habet
iSjuut onus. Similiter apud S. Paulin. epift. I2.p.6j'. a.
Ffal.6.
z.
A D
facie inlipientix mex.
Not.i
ft.
1. Ita Pfalt. Moz. hab. cum Corb. & Rom. Fabri.
.Rom. vero Martiansei , in rememoratione fabbati. Similiter
apud Hilar, in Pf. 69. col. 232. a. in rememoratione. Apud
Ambrof. in hunc Pf. col. 81
J.
e. In commemoration'; t'ici
fabbati, Pfalmus David ; & infra : ant jinn alius habet,
fabbatorum. Item Hieron. Algal", quaeft. 8. col. 202. f. TV-
tultis
eft
, inquit , In commemorationtm. Auguft. in eund. Pf.
Titulus ejus
eft
: l'Jalmtts ipji David , in recordationem jf.b-
bati. Apud Cafliod. limpliciter : Pfalmus David, in com-
memaratione. In Gr. >?a^o5 tw Aav
U'
, tie, uva/uvMiv inpi
Qa.^a.TM.
if. 2. Concinit Ambrof. in hunc Pf. col. 820. b. & 1. de
lapfu virg. to. 2. col. 318. d. Item Cafllod. in eund. Pf.
cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Apud Auguft. vero in
eund. Pfalm. ita : Domine ne in indignatione tua argnasme
,
neque in ira tua emendes mc. In Gr. Kvqxs
fw
tw ivfia Qx
ifif/hK f*s > /Ww/s 1 opyyji cv -itaiJivonc, fj.i.
^.'3. Sic Ambrof. in Pf. \6. col.
79
1 . c. 3c in hunc Pf.
57.
col. 821. d. & 1. de lapfu virg. to. 2. 318. d.
Item
Auguft. & Calliod. in eund. Pf. cum vet. Pfalt. 8c Gr.
jf.4.
Sic Ambrof. 1. de lapfu virg. to. 2. col. 318. d.
cum CafTiod. in hunc Pf. Sic iterum apud Ambrof. in eund.
Pf. col. 826. b.excepto uno non
, pro nee. In Pfalt. Moz.
Et non
eft
fanitas a ztnltn ^ non
eft
pax, &c. Si-
militer in Rom. & Corb. proeter hoc , Nfr
eft
fanitas. Apud
Auguft. in eund. Pf. Non
eft
fanitas.... a vultu non
eft
fax , &c nee abllmile Grjecum eft.
ir. y. Itidem in Pfalt. Rom. Corb. Mediol. & Carnut.
cum voce mem , loco mcas Mf. codicis. Iifdem favet Ambr.
in huc Pf.
p. 827. b. &in Pf,
3 J.
& 48, p. 769.
f, 048. a.
Superpofuerunt iniquitates me.e caput meum :
gj
/icut onus
,
&c. item epift. 23. p. 135. e. abfque 2?
" at epift. 40. p.
244.
cAoco Jicut onus , Scc.leg.
J
mulnplicatx Junt fuper
capillos capitis noftri ; qua? pertinent ad Pf. 39. 'ft. 13. Hie-
ron. vero Algaf. qurelt. 8. p. 202. f. Quoniam iniquit. mex
elevatx funt Jtiper caput meum : quafi onus , Sec. item 1.
3.
in ep. ad Galat. to. 4. p. 292. c. 309. f. at in Ifai. 1. to.
3.
p. 1 1, a. Elevatx junt iniquit, meafuper cap, meum :
quafi
onus grave ingravatx funt , &c. & in Ifai. 58. p. 435.
c.
Iniquitates mex elevatx funt Jiipra quafi
onus grave ag-
gravatefunt , Sec. Aug. in hunc PL Quoniam iniquitates mea
fnftultrunt
caput meum : Jicut ffcts gravis gravata Junt ,
Sec. Audi. op. imp. in Matt. horn. 29. p.
121. b. cum Petro
Chryfol. f. 44. p. 880. c. & Cafliod. in hunc Pf. Quoniam
iniquit. mex fuperpofuerunt , See. ut in textu. Id Ambr. in
hunc Pf. ita explicat : Supertranjierunt caput meum
, &
fuiereminent mihi ut fenfits meos deprimaut. In Gr. "Oti at
J,' . . ~
J

J
> .1 1
c
\ ,
P
avofttai ft* uirtfnpou tw x.:<paMv /U u6n po/JTioi' pa
r
v ba-
pvvrK<sew , Sec.
ft. 6. Ita Ambr. I.dc lapfu virg. to. 2. p. 318. d. necnon
S. Paulin. epift. 40. p. 244. c. & Cafliod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Corb. & Moz. niii quod fcribunt computruerunt.
Ambrolius in Pf. 37. p. 828. a. alludens dicit , corruptas
ejfetf
compntruiffe cicatrices , Sec. Pfalt. vero Mediolan. &
Cam. hab. deterioraverunt , ut fup. Aug. in eund. Pi. Com-
putruerunt
3
putuerunt livores mei , a facie , Sec. Item in
Pfalt. Mediol. livores mei. Ap. Fulg. ep. 4. ad Prob.
p. 178.
Compurwrum $
ditemrtiuifttiit ciiatr, mex
,
Sec, 1 inVulg.
LIBER PSALMORUM.
HEB R.
Jffliclus fum & incurvatus fum
nimis : tota die mccrens ambula-
barn.
JVuia lumbi met repleti funt
ignoi.iinia
, & non efi fanitas in
carve mea.
Evigilavi
, & afflictus fum ni-
mis : rugiebam a gemitu cordis mci.
VuiGATA MOD.
7. Mifer fa&us fum & curvatus
fum ufque in finem : tota die con-
triftatus ingrediebar.
8. Quoniam lumbi mei impleti
funt illufionibus : tc non eft fanitas
in carne mea.
9. Affiiiftus fum,& liumiliatus
fum nimis : rugiebam a gemitu cor-
dis mei.
1 o. Domine , ante te omne de-
fiderium meum : & gemitus meus a
te non eft abfconditus.
1 1 . Cor meum conturbatum eft,
dereliquit me virtus mea : & lumen
oculorum meorum , & ipfum non
eft mecum.
1 1. Amici mei, & proximi mei
adversum me appropinquaverunt
,
& fteterunt.
Et qui juxta me erant , de longe
fteterunt : 1
}
. & vim faciebant qui
quxrebant animam meam.
Et qui inquirebant mala m'ihi , lo-
cuti funt vanitates : & dolos tota
die meditabantur.
14. Ego autem tanquam furdus
non audiebam : & ficut mutus non
aperiens os fuum.
1 5 . Et fa<ftus fum ficut homo
non audiens : & non habens in ore
fuo redargutiones.
1 6. Quoniam in te Domine fpe-
ravi : tu exaudies me Domine Deus
meus.
Domine in coufpcclu ttio omne
defulcrium meum : &gemitus meus
a te non
efi
abfconditus.
Cor meum
find
nabat , dereli-
quit mefortitudo mea :
o~
lux ocu-
lorum meorum etiam ipfa non
efi
mecum.
Cari mei
, & amici mci contra
Upam meam fteterunt
,
Et vicini mei longe fieterunt
:
cy irruebant qu&rentes animam
meam :
Et invefligantes mala mihi , lo-
qucbantur injidias
, & dolos tota die
meditabantur.
Ego autem quafi furdus non au-
diebam
, & quafi
mutus qui non
aperit os fuum.
Et eram
quafi
homo non audiens,
nee habens in ore fuo redargutio-
nes.
Te enim Domine exfpeilabam :
tu exaudies Domine Deus meus.
Pfalm.
XXXVII.
?7
Versio antiqua.
7. Mifcriis adfliclllS fum & Ex
Mfi
Sanierm,
turbatiis ufque ad finem : tota
die contriftatus
ingrediebar.
8. Quoniam
anima mea
completa eft inlufionibus : &
non eft fanitas in carne mea.
9. Incurvatus fum, & liu-
miliatus fum nimis : rugibam
a gemitu cordis mei.
10. Et ante te omne defide-
rium meum : & gemitus meus
non eft abfconditus a te.
1 1
.
Cor meum conturba-
tum eft, & deferuit meforti-
tudo mea : & lumen oculorum
meorum non eft mecum.
if.. Amici mei, & proximi
mei adversum me adpropia-
verunt, & fteterunt.
Et proximi mei a longe fte-
terunt : 13. & vim faciebant
qui quasrebant animammeam.
Et qui inquirebant mala
mea
, locuti funt vanitatcm :
& dolum tota die meditaban-
tur.
1 4. Ego autem velut furdus
non audiebam : & ficut mutus
qui non aperit os fuum.
15. Et faclus fum ut homo
non audiens : & non habens in
ore fuo increpationes.
16. Quoniam in te Domine
fperavi
: & exaudies me Domi-
ne Deus meus.
No T JE AD VeRSIONEM ANIIQUAM,
111 Gr. U.ej/tio)?jcct.v Kj iaccTTKOca 01 /Ummutt/s /ay , to, &c.
Tf . 7. Sic in Pfalt. Corb. ad verbum. Item in Rom. Fa-
fcri , additoy!H , ad turbatiis , ficut in
, poft ufque. In Rom.
Martianxi , 5
curvatus fum , ut in Vulg. Similiter apud
Hieron. Algaf. quxft. 8. col. 202. f. Item apud Am-
brolium in hunc Pf. p. 828. f. & 1. de lapfu virg. to. 2.
p.
518. d. Miferiis affitlus fum tf
curvatus
fum nfijue in
finem ,
&c. Sic etiarn legunt Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. nifi
quod Auguft. loco ingrediebar
,
ponit ambulalam. Hieron.
in Ifai. 58. to. 5. p. 428. f. Ajfiittusfum & incurvatusfum
iifque ad , &x. In Gr. 'riToibarirJipMa.
J,
ax'ltx.aixtpiw j"w;
ishVf. iTTopeuo.ulw. Sufpicor mendum in Mf. Sangerm. ubi
fcriptum turbatus ,
pro curvatus : fepe enim in hoccodice
littera v mutatur in b , & vice verfa
; prima etiarn littera t
facile potui: fcribi pro c : attimen in Pfalt. Corb. & Rom.
Fabri etiam legitur turbatiis
, quod Grxco textui repugnat,
ut&PP.Lat. Item in Mf. Sangerm. fcriptum eft, Mifertis
atlfiittns Jitm , fed aperto mendo
, pro miferUs.
tf". 8. Ita legit Anibrof. in hunc Pf.
p. 829. d. pauloque
poll monet Symmacbum dixiffe lumbos ; & infra
p. 850.3.
Bene , irrquit , LXX. Viri anima; illuliones dixerunt : quam
lectionem admittunt Auguft. & Cafliod. in eund. Pf. cum
Pfalt. Rom. Corb. Mediol. & Carnut. Sic etiam habet
fy.
ad leel:.
7. Domin. Paffionis , cum Pfalt. Arab. & TEthiop.
InMoz. lie ".
Anima mea complete
eft
invijionibus , fed errore
manifefto
, -csioitilnfiombiis. In Gr. ed. Rom. "On n' -\vxi
{M sVmii&:i sfi-xtxfyfiav , &c. Mf. vero Alex, cumedd. Aid.
Compl.&Symm. hab. A'r{i!ai /an i-TrhwStvixv cttwys/xuTav, &c.
>?.
9. Concinit Anibrof. in hunc Pf. col. 829. d. & in
Luc. 19. col.
1497. b. nifi quod hoc ult. loco delet fum ,
poft incurvatus, & conftanter (aibh rugiebam : at 1. y. de
fide, to. 2. col.
570. f. legit:
Afflulns fum ,
$
bumiliatus
fum nimis: & 1. de lapfu virg. col. 318. d. rugio agemitu,
&c. Auguft. in himcPf.Infirmatusfum , $bumiliatusfum
v.fque nimis : rugiebam , Sec. Cr.lTiod. in eund. Pf. cum
Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Incurvatus
fum, > bumiliatus
fum ufquequaque , &c. Item in Mediol. & Carnut. Incur-
vatus
fum. In Gr. 'xa)iu',9-w
,
eTtzweiva&w eu$ cipofc*'
cifvijubju, &c.
If. 10. Sic Ambrof. in hunc Pf.
p. 829. d. 8 52. b. & inf.
p. 950. a. Itidem in Pfalt. Moz. prauer unum
> , quod
initio ipfo deed. In Rom. fie : Et ante te
eft
omne dejidc-
riiim,.,,, a te non
eft
abfconditus. Similiter apud Aug. ia
eund. Pf. praeter hoc , non
eft abfconditus a te. Ap. Cafliod.
& in Plait. Corb. Et ante te omne dejtderium non
eft
a te
abfconditus. In Gr. Vat. Ki evarrtov Qx-xaix v* tiTrty.pCn
died
Qy.
Mf. Alex, cum edd. Aid. &Compl. KCen , W-
t. 11. Italegunt Ambr.&Aug. in hunc Pf. Similiter in
Pfalt. Rom. & ap. Cafliod. hoc addito,*' me, poft conturba-
tum
eft.
Item in Moz. dempto
J3 , poft in me. Sed Ambr. 1.
de lapfu virg. to. 2. p. 518. e. legit : Cor meum titrbatnm
eft
intra me , dereliquit me virtus mea ,&c. ut fupra. In Pfalr.
Corb. Cor meum conturbat.
eft , deferuit me virtus mea :

lumen oculorum mcor. non

eft
mecum. In Gr. Vat. 'H y.apj'icc.
/ail STapuxS' i iyi.a.-cihnt(
fj.i
1! !%,ui /s.H' Kj TvpZ; tu> o(pia\-
IJ.W /j.\s if* sVi , &c. Alex, vero cum edd. Aid. & Compl.
hab. /an i, ovtI x'h sr^ , &c.
t. 12. ha ferunt Pfalt. Rom. & Moz. ad verbum. Simi-
liter Corb. cum Ambr. Aug. & Cafliod. excepto uno appro-
pinquaverunt. Item ap. S. Paulin. ep. 1 1 . p. 50. a. proximi
mci a longe, &c. ficut in Pialt. Mediol. & Carnut. Auguft.
vero loco cit. delet utiumque mei , fed infra addit. In Gr.
X) ohyfiza /au /j.a.x.f'$s-y, &c. Mf. Alex, cum Aid. & Compl.
ohro /atxttpa ^-tr
.
t- 13. Sic in Pfalt. Corb. & Moz. eft. Rom. vero Vul-
gata: congruit ; ficut etiam Ambrof. & Caffiod. in hunc
Pf. nili quod hab. vamtatem ut tup. item apud Ambr.
$$
dolum. Ap. Auguft. in eund. Pf. (imiliter : qui qmrebant
mala mea , locutiflint va'nitatem ; & dolum, &c. InGr
J.
of nTiJWe; Tti y.ctzx /a*.: , ihoewj.* /ace- o.;ty'i $
, /oju'-
thto;; s/atMTMiU.
t. 14. Sic Ambrof. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Corb.
In Moz. & apud Caffiod. velut furdus qui non aperuit
,
&c. Apud Auguft. in eund. Pf. velutfurdus non aperiens,
&c. InGr. cJofl xctiojo; bx atcr/uv , &c.
J,'". 1 y. Similiter in Pfalt. Rom. Corb. & ap. Caffiod. in
hunc Pf. Moz. etiam , Mediolan. & Carnut. ferunt increpa-
tiones ; ficut Ambr. in hunc Pf. p. 833. f. Rufin. in Symb.
p. 182. a. & Hieron. in Jerem. 28. to. 3. p. 661. f. Auguft.
vero in eund. Pf. leg. redargutiones. Gr. im/ai; , & fupra
&0E.' ,
pro ut , Ambrof. & alii Jicut. Hieron.
quafi.
il . 16. Pfalt. Corb. Ononiamin te Dom.fperavi : tu exau-
dies Deus meus. Rom. fabri : fperavi : dixi : Tu exaudies Do-
mine Deus mens. Rom. Martianaei : dixi : Tu exaudies me
Domine , &c. Mozarab, fperavi Domine : tu exaudies Do*
7
S LIBER. PSALMORUM. Pfalm. XXXVIII.
Ek Mf.
Sangerm.
Versio ANTIQUA.
i 7. Quia dixi : Ne aliquando
H EBR.
>iua dixi : Ne forte infnltent
infultent in me inimici mei : mibi,& cumvacillaveritpes meus,
& dum commoventur pedes fuper me magnificentur.
mei , in me magna locuti funt.
18. Quoniam ego in flagella JHhiia ego ad plagam paratus
paratus furri : & dolor meus fum , & dolor mens contra mefem-
ante me eft iemper. per.
19. Quoniam iniquitatem ^uia iniquitatem meant an-
meam ego pronuncio : & co-
gitabo pro peccato meo.
20. Inimici autem mei vi-
vunt ,
& confirmati Hint fu-
per me : & multiplicati funt odientes me mendaciter.
qui me oderunt inique.
z 1 . Qui retribuunt mala pro Et qui reddunt malum pro bono
,
bonis, detrahebant mihi : quo- ddverfabantttr mihi : quia fequebar
niam fubfecutus fum juftitiam. bonum.
22. Nederelinquasme Do- Ne derelinquas me Domine
:
mine Deus meus : ne difcefte- Dens meus ;:e elongeris a me.
ris a me.
23. Intende in adjutorium Feftinain auxilium meum , Do-
meum , Domine Deus falutis minefalutis mea.
mex.
NoTf AD VERSIONEM
mine Dens metis. Ambrof. Domine fpcravi : tit exaudies me Of Js
VULGATA HOOT
17. Quia dixi -.
Nequando fu-
pergaudcant mihi inimici mei : &
dum commoventur pedes mei , fu-
per me magna locuti funt.
1 8 . Quoniam ego in flagella pa-
ratus fum : & dolor meus in conf-
pedtu meo femper.
1 9. Quoniam iniquitatem meam
nuntio
, cs
1
contriflabqr pro peccato annuntiabo : & cogitabo pro pec-
meo. cato meo.
Inimici autem mei viventes con- 20. Inimici autem mei vivunt,
fortati funt , & multiplicati funt & confirmati funt fuper me : &
multiplicati funt qui oderunt me
inique.
2 1 . Qui retribuunt mala pro
bonis , detrahebant mihi : quoniam
fequebar bonitatem.
1 2. Ne derelinquas me Domine
Deus meus : ne difcelleris a me.
23. Intende in adjutorium
meum , Domine Deus falutis mea;.
Domine , Sec. Iiidem ap. Auguft. & Caffiod. in eund. Pf.
dempto uno me. In Gr Kv&ts ih7r<ox' Qb tieautwf Kv-
flS , &c.
tf\ 17. Sic in Pfalt. Rom. uno excepto commovtrentttr.
Item in Mozarab. commoverentttr in me : at fupra , Ne
unqnam infnltent in me , &c. Apud Ambrof. in hunc Pf.
p. 857. a. d. N( aliquando exfultentin me & du.ru com-
moventur in me. Similiter ap. Aug. & Caffiod. in eund.
prseter hoc , Nequando infnltent. Item in Pfalt. Corb. Ne-
qnando infnltent inimici mei : &
dttm commov. ped. mei , in
tne magna loc. funt. In Gr. M <qi1s sitrfcitfuit'i fi.it %
a/
i Qa*!i'$w.t sit ijJ.-k , Sec.
T?. 18. Ita Augufl. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. Fabri. In Corb. deeft tantiim Jttm , poft paratus.
In Rom. Martianasi , & Moz. fie , ad flagella paratm fum :
praeterea in Moz. contra me
eft
jemper. Apud Ambrof. in
eund. Pf. in flagella paratus
eft.
In Gr. "Ot/ ey tie, ftisi-
7et; s Vc;s;" h. m a\yuJ on iiif ai'jnrm ffts Atairamg' Alex.
Aid. Sc Compl. eVi /icMzairog.
fr. 19. A Pfalt. Sangerm. \\xc abfunt tria , meam ego prc-
tittncio , fed calami lapfu aperto ; totidem verba fufiecimus
ex Pfalt. Rom. Gamut. Coib. & Moz. Apud Caffiud. in
hunc Pf. Otttin. iniqttit. meam pranunciabo :
tf
cogitabo , &c.
lit f'up. Ap. Aug. vero in eund. Pf. ego pronuncio : &curam
geram pro peccato meo. Ambr. in hunc Pf. dicit : Iniquita-
tem fuam
David prpnunciabat , &c. Ruric 1. 2. epift. ep. 14.
p.
J69.
d. Quoniam iniquitate! meat ego pronuncio , &c.
Gr/'O-n -rw dnftlav /uv vct-yU^ca (
Alex. Aid. & Compl.
iyjo dvxyU^S' ) k, /j.teAi*tut.oi firs? -tyc, &c.
ir. 20. Ita Aug. in hunc Pf. In Pfalt. Moz. & Rom.
Fabri : Inimici autem mei vivent
, tf
corfortati J:int fuper
tne. In Corb. vivent
, & confirmatifunt. In Rom. Mania-
nan , & ap. Caffiod. Inimici mei autem vivunt , ^ confor-
tati funt, Sec. Apud Ambrof. in eund. Pf. 8}8. f. Inimici
mei vivunt,
tf
confirmati funt , &c. ut in V'ulg. In Gr.
A N T I
Q U A M.
f X'9'601
'
/""
fa'
' &
x.'.yt.&tTaluf'/ou Jte/> efts /*mit-
tie, /j.1, &c.
t. 21. Sic Ambrof. in hunc Pf. p. 858. f. cum Ffalt.
Corb. In Rom. (ic : Qtii retribuebant mihi mala pro bonis
,
&c. qu<e in texiu. Itidem in Moz. & ap. Caffiod. dempto
uno mihi
,
poft retribuebant. Apud Auguft. in eund. Pf.
ita : Detrahebant mihi , qui retribuunt mala pro bonis : quo-
niam perfecutus fum jttftztinm. In Pfalt. Carnut. & apud
S. Paulin. epiil. 58. p. 25 5. b. fnbjectttus fumjuftitiam ; in
Mediolan. fubfequebarjuftitiam. In Gr. Of arraw&<fi/cV7es
xay.s ( Alex. Aid. & Compl. ,moi xaxi ) afri ctyaQ-ar , ce-
cJVis'SaMoi' y.f iirfl y.a-re J iux.tr J ixaiMurW in aliis libb. cqx-
ZaQv'ntr , ut in Vulg.
t. 22. Concordant Ambrof. Auguft. & Caffiod. in hunc
Pf. una cum vet. Pfalt. & Gr. In Brev. vero Moz. prxmit-
tuntur ifta : Et projecerunt me dileflum tanquam mortuum
abominatum ; turn fequitur : Ne derelinquas me , &c. Am-
brof. quoque fub finem expofiiioni-. hujus Pfalmi
, p. 841.
a. ait : Complevimus Pfalmum etiam cum ejus interprcta-
tione verjiculi , quern Grxci tionnttlli codices
, fed non om-
ncs habeut Latini. Nam ante it fpenfonum proximum verficulus
eft
: Et projecerunt me ficut mortuum abominatum. Sed
tu ne derelinquas me Domine : ne difcefferis a me ; hoc
enim fequitur , id
eft
: Tu >;e derelinquas , qui mortuum
fa-
tentem curare cenfuefti. Veificulum aiuem ilium vix aliubi
etiamnum reperias , prauerquam in Verfione Arabica,
jEthiopica , & apudTheodoretum. Piimanempefic habet
:
Rcfpueriint me dileilum qnaji mortuum abaminandum
, ($
clavis confixerunt corpus meum : jEthiop. Et repulerunt
fratres fnos tanquam cadaver immundum. Ne derelinquas
,
&c. Theodoretus denique : KJ o.Trsffrlfur (is rcr >-
TTVTor ooc, vsr.pov t^fewy/JivGr.
t. 2;. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Apud
Auguft. in eund. Pf. deeft vox Dens, ficut in Gr. Apud
Ambrof. vero in hunc Pf. p. 840. f. ita : Tu autem Do-
mine , curat adjuvas quia Deus falutis mete es.
Versio antiqua.
r* Mf. Sanrerm.
i.Infinem, Edithun, Canti-
J
cum David. XXXVIII.
2. Tp\Ixi : Cuftodiam vias
I J meas : ut non delin-
quam in lingua mea.
N O T JE
H E B R.
Viclori Iditbun
Canticum David. XXXIX.
T~\ Ixi : Cuftodiam
vias meas
,
VULCATA HOD.
In finem , ipfi Idithun , Canticum
David. XXXVIII.
Ixi : Cuftodiam vias meas :
ut non delinquam in lin-
f.
1. De hoc titulo ita diflerit Ambrof. prsfat. in hunc
Pf. p. 842.
Hunc rfalmnm David fcripfit , tf
Iditbum ,
viro difciplinis Leviticittf Sacerdotalibus eriidtto , canenium
iedit qui ante arcam Domini PJalmorum Jeriem pangcndi
folertifflmus
prxciuebat. Ergo quia non hlithum fcripfit
hunc
Pfalmum , fed
propheta David ,
tf
ldithum viro canendi perito
tfallendum
dedtt , ideo fie
inferiptus
eft
titulus : In finem,
pro ldiihum, Canticum ipli David. Eadem repetit 1. 1.
offic. to. 2. p. 8. b. In Brev. Mozar. lie titulus exftat :
In
finem,
pro ldttbnm , Pfalmus David. In Pfalt. Rom.
ne peccem in lingua mea :
gua mea.
ad Versio nem antiquam.
Fabri, 1
finem
, ldithum, Canticum David. In Rom.
Martianaci, & ap. Caffiod. pro Iditbun, &c. Apud Aug.
in eund. Pf. In
finem ,
pro Idithun, Canticum ipfi David.
Sic etiam in Pfalt. Carnut. dempto uno ipfi.
In Gr. E.';t
tews , tb 'UAir , aJ w AavU ' in Alex. Aid. & Compl.
'
?. 2. Ita legunt Ambrof. Si Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. & Corb. Sic etiam in Moz. excep:o uno dere-
linquam; fed Ambrof. in Pf. Il8. p. 985.
a. & 1. I. of-
fic. to. 2. p. 5. e. habet cum Chiomat. Aquil. in Matth.
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. XXXVIII.
79
VUIGATA HOD.
Pofui ori meo cuftodiam, cum
oniifteret peccator adversum me.
5
. Obmutui , & humiliatus fum
,
& filui a bonis : & dolor meus re-
novatus eft.
4.
Concaluit cor meum intra
me : & in meditatione mea exar-
defcet ignis.
5.
Locutus fum in lingua mea :
Notum fac mihi Domine finem
meum
,
Et numerum dierum meorum
quis eft : ut fciam quid delit mihi.
6. Ecce menfurabiles pofuifti
dies meos : & fubftantia mea tan-
quam nihilum ante te.
Veruntamen univerfa vanitas
,
omnis homo vivens.
H E BR.
Cuflodiam os meumftlcntio
,
donee
eft
impius contra me.
Obmutuifdentio , tacui de bono
:
& dolor mens conturbatus
eft.
Incaluit cor meum in medio mei
:
in meditatione mea incenfus fum
igne.
Locutus fum in lingua mea :
Of-
tende mihi Domine finem meum
,
Et menfuram dierum meorum
qiu fit : fciam quid mihi deft.
Ecce breves
pofuifti
dies meos
, ejr
vita mea quaji non jit in confpec-
tu tuo :
Omnia enim vanitas , omnis bo-
mofubfiftens. Semper.
Tantum in imagine ambulat ho-
Congregat
, & ignorat cut di-
mittat ea.
Nunc ergo quid exfpeclo Domi-
ne ? prtftolatio mea tu es.
Ab omnibus iniquhatibus meis
A d Versionem
Similiter ap. Aug
7. Veruntamen in imagine per-
tranlit homo : fed & fruftra contur- mo , tantum
fruftra
conturbatur :
batur.
Thefaurizat : & ignorat cui con-
gregabit ea.
8. Et nunc qu.-e eft exfpectatio
mea ? nonne Dominus > & fubftan-
tia mea apud te eft.
9. Ab omnibus iniquitatibus
NOT*
p. 981. d. & vet. Pfalt. delinquam.
in eund. Pf. extremoque, dum conjiflit adversum me pec-
cator. Itidem Ambrof. 1. de exhort, virg. to. 2. p. 300.
c. Hieron. vero in Ifai.
37.
to. 5. col. 287. e. cum con-
Jifteret
adversum me peccator. Graec. h tw Qvswat tm a.jJ.a.f-
zutov oiuvtIov /uh.
ir. 3. Succinit Ambrof. in hunc Pf. p. 847. c. e. & 1.
1. offic. to. 2. p. 7. & de lapfu virg. p. 317. c. Item
CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Apud Auguft. in
eund. Pf. fie : Obfurdui , J humiliatus fum, &
j-.lui a
bonis , &c. Apud Hieron. in Ifai.
37. to. 3. col. 287. e.
Obmutui
, 2>
humiliatus Jitm , ^ tacui de bonis. In Gr.
.x.a>tpiiftw , g)
tTcnriUbibw , , ear/met ii, xyx^uy > &c. ut
fup.
f. 4. Ita CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Moz. Sc Rom.
Apud Ambrof. in hunc Pf. p. 848. c. & 1. de lapfu virg.
Versio antiqua.
Pofui ori meo Cllftodiam
,
Ex
Mf.
Sangtrm,
dum cpnfiftit peccator adver-
sum me.
'
3.
Obmutui
, & humiliatus
fum, & fiiui a bonis : & do-
lor meus renovatus eft.
4.
Concaluit cor meum in-
tra me : & in meditatione mea
exardefcit ignis.
5.
Locutus fum in lingua
mea : Notum fac mihi Domi-
ne finem meum
,
Et numerum dierum meo-
rum quis eft : ut fciam quid
defit mihi.
6. Ecce veteres pofuifti dies
meos : & habitatio mea tan-
quam nihil ante te.
Veruntamen univerfa vani-
tas, omnis homo vivens. DlA-
PSAIMA.
7.
Quanquam in imaginem
ambulet homo : tamen vane
conturbatur.
Thefaurizat : & ignorat cui
congregavit ea.
8. Et nunc quae eft exfpeta-
tio mea >. nonne Dominus ?
& fubftantia mea ante te eft.
9.
Ab omnibus iniquitati-
A N T I
Q
U A M.
'I/tf jrtt.iaiza.s. Ita quoque legunt Chryfoft. & Greg. Naz.
orat. in Caelar. fratrem. Vide Flamin. Nobil. in hunc lo-
cum. Ad feq. Diapfalma quod attinet , de ipfo meminit Am-
brof. in hunc Pf. p. 851. f. Et pojl Diapfalma , inquit ,
refumpto fpiritu , ait : Quanquam in imagine, &c. Habe-
tur paiiter ibid, in Pfalt. Corb. 6c Rom. Martianaei ; at in,
to. 2. p. 317. c. exardefcet. Item apud Aug. in eund. Pf.
fed filentio preterit ifla : Concaluit intra me. S. Pau-
linus vero epift. 23. p. 121. c. habet : Concaluit
>
in meditatione ignis exarjit. Gr. 'EGs^mcMh.....
J,
tjJ/KS-
J.6TJ1 (JM i)OlavQl$eTCU Itvp.
Tf. 5;. Similiter ap. Ambrof. & Auguft. in hunc Pf. fi
excipias unum qui
eft.
In Pfalt. Moz. quid
eft
; fed Ambr.
1. 4. de interpcl. Dav. c. 7. to. 1. p. 663. e. & 1. 1.
offic. to. 2. p. 62. f. legit quis
eft
, cum CafTiod. & Vulg.
Vide etiam Ambrof. 1. 2. de fide Refur. p. 1142. e. Si-
militer in Pfalt. Rom. nifi quod hab. Notum mihifac. In
Gr. rrasov /hoi T15 istft Sec.
ir. 6. Pfalt. Rom. & Moz. cum CafTiod. Ecce veteres
fof.
dies meos :
$$ fulftantia mea tanquam nihil ante te
eft.
Veruntamen , &c. Similiter hab. Aug. in eund. Pf. dempto
no
eft.
Ambrof. 1. de fide Refurr. to. 2. p. 1142. f. cum
Pfalt. Corb. Ecce veteres f$ habitude mea tanquam ni-
hil ante te , &c. at in Pf. 38. to. 1. p. 8(0. e. legit fub-
ftantia mea , Pfalt. Carnut. habitudo. Phccbad. Agin, con-
tra Arian. p. 301. d. Subftantia mea tanquam nihilum ante
te. Ambrofiaft.
p. 7?. a. Veruntamen vanitas , omnis ho-
mo vivens. Pfalt. Moz.
(5
omnis homo vivens. Ambrof. to.
I. p. 661. d. & epift. 34.
to. 2. p. 923. a. conftanter,
univerfa vanitas , omnis , &c. fed tra6t. in hunc Pf. col.
8
JO. e. initio leg. Ecce novifli dies meos; paulo vero fup.
849. f. Ecce veteres
pofuifti, &c. tumaddit : Alius habet:
Palaeftas pofuifti dies meos ; mox ita : Si fecundum LXX.
Viros , veteres accipimus dies , hoc
eft
fecundum vetercm ho-
minem intelligimus exatlos Quod
Ji
palaeftas accipimus
dies ,
ex nomine intelligimus plenos certaminis ) laboris
;
qnoniam palaft* luilatores in agone dicuntur. In Gr. hod.
I/if Kv.t.a.ia.c, t9tf ^ t/Vos-ac/s HV uoil $y cvtli-Tniv
Qy ,
fcc. Mf. Alex.
'Ui t<ws-s, &c edd. Aid. fc Compl.
Rom. Fabrl, & Gallic, praeponitur huic verficulo , Verun-
tamen univerfa vanitas, &c. In Gr. vero Vat. poftpo.
nitur ut fupra. In edd. Aid. & Compl. deeft ; nee me-
moratur ab Auguft. in eund. Pf.
tf. 7. Ambr. & Cafliod. in hunc Pf. ita legunt : Quan-
quam in imagine Dei ambulet homo : tamen vane conturba-
tur. Thefattrixjtt cui congregat ea. CafTiod. hab. contitr-
babitur. Ambrof. ubi fup. p. 852. c. ait : Gracus tamen
non habet in imagine Dei , fed tantummodo in imagine :
veriim 1. 4. de interpel. Dav. c. 1. to. 1. p. 661. leg.
in imaginem Dei , ut & inf. conturbabitur ; lib. vero de
Nabut. c. 4. col. 569. e. lie addit : Ihejauros condit :
$$
ignorat cui congregat eos. Anonym, de Trin. ap. Ambr.
to. 2. p. 332. f. Quanquam in imagine Dei perambulet ho-
mo : tamen vane conturbabitur. Hieron. in Ecclef. to. 2.
p. 761. c. In imagine enim perambulat homo : at in Ezech.
8. & 16. to. 3. p. 748. f.
794.
e. & 1. 2. cont. Pelag.
to.
4. p. 511. f. Veruntamen in imagine perambulat bo-
mo : veruntamen fruftra
conturbatur. Apud Aug. in hunc
Pf. fie : Quanquam in imagine ambulat homo : tamen va-
ne conturbatur. ThefauriXMt : ) non cognofcit cui congrega-
bit ea : 8c in Ff. 48. p. 443.
d. ambulet homo
{5 nefcit
cui , &c. In Pfalt. Moz. Quanquam in imaginem ambu-
let homo : tamen vane conturbabitur. Thefauriijtt : & nefcit
cui congreget ea. Similiter in Rom. Fabri , praeter hasc .
in imagine Dei 5
ignorat. Item in Carnut. in imagi-
ne Dei ambulet. A Rom. Martianad abeft feq. tamen. In
Corb. Quanquam in imaginem Dei ambulat homo : tamer
vane conturbatur. TbefauriHat : &
ignorat cm congregabit
ea. In Gr. MsfT0/7 Iv tUin sTia-ircpeutTai a$pu7roi' tw
yKaTW Ta.pa.arna.1. 0noauf/
#
, v ynwixa tiVi suvii^ti au-
ra' Mf. Alex, cuvxna.
Hr. 8. Similiter Ambrof. & CafTiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Corb. & Carnut. Apud Auguft. in eund. Pf. ita
,
$ fubft.
mea ante te
eft
femper. Sic etiam hab. Phaebad.
Agin. cont. Arian.
p. 301. d. fed abfque . In Pfalr.
Rom. & Mozarab. tanquam nihil ante te
eft.
In Gr.
j,
*
tVoVaoi's /uk Tapi co/ V/. Ed. Rom. hie addit Aia4aA
,a
cujus nulla fit mentio in Mf. Alex, ac edd. Aid. 5c
Compl. nee etiam apud Ambr. Aug. nee in vet. Pfaltv
t. 9. Sic Ambrof. & CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. & Corb. Apud Auguft. in eund. Pf. true me ,
&c. In Erev. Moz. tripe me : ftatimque , opprobrium
inft-
So LIBER PSALMORUM.
Pfalm.
XXXVIII.
Ver SIO ANTIQUA. H EB R.
VuiGATA
HOD.
gi Mf.
Sangerm. bus meis eiipe me : obpro- libera me
: opprobrium
Jlulto ne po- meis erue me : opprobrium infipien-
<" *
t
ti dedifti me.
Obmutui
, 0 aperui os meum
, , . Obmutui , & non aperui os
quia tu
fecifti : folk a me plagas meum, quoniam tu fecifti : u.
tuas' amove a me plagas tuas.
brium infipienti dedifti me.
l o. Obmutui , & non ape-
rui os meum
,
quoniam tu fe-
cifti me : 1 1 . amove a me
plagas meas.
1 i. A fortitudine manus tuae
Acontentionemanustuaegocon-
n. A fortitudine manus tua;
ego defeci in increpationibus : fumptus fum : in increpationibus
ego
;
defeci in increpationibus : prop-
proprer iniquitatem erudifti pro iniquitate corripuifti virum, ter iniquitatem corripuifti homi-
hominem.
Et
pofuifti quafi tineam dejide-
rabilia ejus : veruntamen vamtas
omnis homo. Semper.
Et tabefcere fecifti ficut ara-
rea animam ejus : verunta-
men vane conturbatur omnis
homo vivens. Diapsalma.
nem.
Et tabefcere fecifli ficut araneam
animam ejus : veruntamen vani
conturbatur omnis homo.
13. Exaudi orationem me-
am, ckdeprecationemmeam:
auribus percipelacrymas meas.
Ne fileas a me : quod incola
Audi orationem meam Domine
,
& clamorem meum exaudi > ad la-
cryrnam meam ne obfurdefcas ;
Jfhiia advena ego
fum apud te ;
ego fim apud te in terram , & peregrinus
,
ficut omnes panes met.
peregrinus, ficut omnes pa-
tres mei.
14. Remitte mihi, ut re- Parce mihi
, ut rideam ante-
frigerer priufquam abeam
,
& quam vadam
, & non
fubfftam.
amplius jam non ero.
NoT AD VERSIONEM ANTIQUAM
i}. Exaudi orationem meant
Domine
, & deprecationem meam :
auribus percipe lacrymas meas.
Ne fileas : quoniam advena ego
fum apud te, & peregrinus, ficut
omnes patres mei.
1 4. Remitte mihi , ut refiigerer
priufquam abeam, & amphu non
ero.
fienlium dedifti me. Ambrcfius ubi Tup. col.
8J4.
e. ait
alios habere codices : Opprobrium infipienti ne tradas me ;
fed alteram leftionem prasferre videtur. In Gr puoai
(*e o'e</os ccpepyi efaxcLi /ut. Quinta editio , /uvi la; /j.s.
Tf. 10. Accinunc Ambrof. & Cafliod. in hunc Pi. una
cum Pfalt. Rom. Corb. & Carnut. Apud Aug. in eund.
Pf. fie : Obfurdiii , &
non aperui quoniam ttt es qui
fecijli me. In Gr. Ex&ipcuSw, j vn oti cu 1
1
woihm;
it. 11. Ita Pfalt. Moz. hab. cum Corb. Rom. vero
flagas tuas , cum Ambrof. 6c Cafliod. in hunc Pf. Aug.
in eund. ita : amove a me fiagella ttta. Gr. t; /xifiydi
#. 11. Itidem in Pfalt. Corb. praeterduo feqq. fuper ini-
quitatem , Scficut araneam. In Rom. fie : Afortitudine enim
manus tux... propter iniqnit. corripuifti hominem...
ft
'cut ara-
neam animam ejus : veruntamen univerfa vanitas , omnis bo-
ma vivens. In Mediol. & Carnut. erudifti hominem. In
Moz. velnt arettam animam ejus : veruntamen vane contur-
babitur omnis homo vivens. In Carnut. etiam additur vi-
vens. Ambrof. in hunc Pf. p. 85" y. f. legit : A fortitudi-
ne mantis tua ego defeci ; fubinde : $$ addidit , ir":uit, In
increpationibus fuper iniquitatem erudifti hominem nus , &c
ficut araneam animam ejus. Grxcus vitip ohc/slat; dixit , cola fum
tratlis , difi. ilio univerfa confunditttr. Ad fubjeccum Dia-
pfalma quod fpeftat , ita pariter fubneclitur cum in Pfalt.
Rom. turn n Gr. ed. Rom. Sed nulla ejus fit mentio apud
Auguft. deeftque in Pfalt. Corb. ficut in editt. Aid. 6c
Compl.
t. 1
J.
Pfalt. Rom. 6c Corb. Exaudi Deus orationem
meam ne Jilcas a me : quoniam incola ego
fum apud te
in terra
, >
peregrinus , 6cc. Mozarab. Exaudi orat. meam
Domine ne fleas a me : quia incola ego
fum apud
te
, fjj
peregrinus, &C. Ambrof. in hunc Pf. p. 8j8. f. 6C
in Pf. 48. p. 9JI. d. Exaudi Domine orat tie fleas a
me : quoniam advena ego fum apud te in terra
, <? peregri-
nus , 6cc. fie etiam 1. de bono morr. c. 2. to. 1. p. 391.
c. at 1. i. de Abrah. c. 9. p.
J40.
b. advena ego
fum
in hac terra,
$$
peregr. 8cc. Similiter Au6l. op. imp. in
Matt. horn.
J4.
p. ZZJ. c. quoniam advena
fum ego apud
te in terra
, tf
peregr. 6cc. Auguft. in hunc Pf. ne fleas a
me ; turn videtur addere , ne obfurdefcam in xtemum
;
deinde lie : quoniam inquilinus ego
fum apud te
,
^
peregr.
&c. item quacft. 1
J6\
in Gen. to. 5. p. 417. a. inqui-
linus ego fum in terra,
#
peregrinus , &c. Aud. etiam 1.
de promilf.
p. 1. c. 12. leg. inquilinus
fum , ^
peregr
i-
Hieron. verb in Ifai. 14. to. 3. p. 166. b. ac-
$
peregrinus
,
f
cut , &c. CalTiod. in eund. Pf.
hoc
eft,
pro iniquitate;
^
integrum verfum , 'Et sMy/xoT<; Exaudi Deus orat ne fileas a me : quoniam ego in-
vireo ti!0,m'a? sVai'/cfca; tttfyuTrov , pofuit ; quod
eft
: In in- cola fum apud te in terra,
&
peregr. tec. Pfalt. Mediolan.
crepationibus pro iniquitate erudifti hominem : item inf. de fie interpungit : Exaudi $ deprec. meam auribus per-
aranea loquer.s , ait : Sed vanum
eft
omne quod fecerit ;
fie
cipe. Lacrymis meis ne fileas : quoniam , &c. Gr. E;W-
homo omnis
eft
vane
) ipfe turbatnr , &c. at 1. de xwir tm; tr^ntvx^
W
Ki/e 1 5,
iiantsun^v fcvifvu*
lapfu virg. to. 2. p. 319. b. legit : propter iniquitatem fJCs' fii xupa.stumUw tTl ira^aoe, eyco slftt w tJ >,
,
corripuifti ficut araneam. Sec. Cafliod. in eund. Pf. A
fortitudine enim ego defeci; deinde : in increpationibus
propter iniquitatem corripuifti hominem
ficut araneam...
vane canturb. omnis homo vivens. Auguft. vero in eund.
Pf. ita : A fortitudine manus tux ego defeci in argutioni-
bus : pro iniquitate erudifti hominem. Et contabefcere
fecifti
ficut
araneam animam meam : veruntamen vane conturb. om-
nis homo vivens : infra legit tabefcere. In Gr. 'Atto tm?
(
Alex. Aid. 6c Compl. 'AtJ yip th; ) i%i<* t?;
X^P'i
Qv iyta e'Sjewiw iv i>.iyfioT<; Jtrep dvojuiai; ( Symm. /<'
o\Si-
%'ixr
)
itrxiJ'fviia.q .vfyonror. Koc) s'eTn5? a>; ipixyw rM
"ivx*'
'"tS
-
'
ttw ftoiTW TO.piaytTtt.1 iceic, arfyanroi;- a Mf.
Alex. 8c abedd. Aid. 8c Compl. abeft verbum Tupaorila,:.
Hieron. etiam ad hoc , vane conturbatur , ita fcribit ad
Sun. & Fretel. to. 2. p. 63 J.
El dicitis vos in Grace non
inventffe conturbatur
; fed %$ hoc in LXX.
fub vera addi-
tum
eft
:
tf
hinc apud vos
, y apud plerofque error exori-
*r, quod fcriptorum negligentii
, virgulis
& afterifcis fub-
6cc. Alex. Aid. 8c Compl. It t>7 yri irapi Qui, k., 8c'c. De
his autem Lat. incola, advena, accola , ita dilferit Am-
brof. in hunc Pf. p. 857. b. Alius
eft
incola, inquit, alius
advena
, alius accola. Incola
,
qui de loco
eft
; advena
, qui
aliunde venit ; accola, qui ad tempus colit
, tf
mutator an-
norum vicibus.
$.
14. Pfalt. Rom. priufquam earn , f_
amplihs non ero.
Similiter hab. Ambrof. in hunc Pf.
p. 858. a. at 1. de bo-
no mort. c. 2. p. 391. d. 6c de lapfu virg. to. 2.
p. 320.
a. priufquam abeam. Cafliod. in eund. Pf. cum Fulg.
1. 2. de remiir. pecc. c. 20. priufquam earn , Sec. ut in
Rom. In Corb. vitiose , priufquam babeam , &c. Moz. priuf-
quam earn, $ ampliits jam non ero. Iridem ap. Aug. in
eund. Pf. Apud Hieron. vero epift. ad Cypr. to. 2.
p.
703. a. priufquam abeam, <^ non fub
fft
am. Ap. Fhilaftr.
Brix. de ha:ref. p. 718. c. priufquam vadam
, tf
jam
non ero amplius. In Gr. -!rpo t /41 dittrftiit , ij bKin (t$
virslfeu- Symm. , /ti t!-7rdpx!i"
3&3&i
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXXIX. 8
1
Hebr,
10.
J.
VULGATA HOD.
. In finem ,
Pfalmus ipfi David.
XXXIX.
x. 1? Xfpeftans exfpectavi Do-
-I milium , & intendit mihi.
5 . Et exaudivit preces meas : &
cduxit me de lacu miferia; , & de
Juto fecis.
Et ftatuit fuper petram pedes
meos : 8c direxit greifus meos.
4. Et immifit in os meum can-
ticum novum , carmen Deo noftro.
&
HEB R.
Viclori David Cant i cum.
XL.
J~'
Xfpeclans exfpeftavi Domi-
J-J man , cjr inclinatus
eft
ad me.
Et audivit clamorcm meum
, &
eduxit me de lacu fonitfts , de Into
cam.
Et ftatuit fuper petram pedes
meos
,
ftabilivit grejfus meos.
Et dedit in ore meo canticum
novum ,
Undent Deo nojiro.
1.
Versio antiqua.
In finem , Pfalmus ipfi Da- *
Mf.
Sanger*.
vid. XXXIX.
2.
-jo
Xfpeftans exfpeftavi
X-/ Dominum,&
refpexk
me.
3.
Et exaudivit deprecatio-
nem meam : & eduxit me de
lacu miferia: , & de Into fecis.
Et ftatuit fuper petram pe-
des meos : & direxit greifus
meos.
4.
Et inmifit in os meum
canticum novum,
hymnum
Videbunt multi & timebunt
fperabunt in Domino.
j. Beatus vir , cujus eft nomen
Deo noftro.
Videbunt multi & timebunt:
& fperabunt in Domino.
5. Beatus vir, cujus eft no-
Videbunt multi & timebunt,
&
fperabunt in Domino.
Beatus vir
,
qui pofuit Domi-
Domini fpes ejus : & non refpexit num cottfidentiam fuam, ejr non
eft
men Domini fpes ipfius : &
in vanitates & infanias falfas. averfus ad fupcrbtas
,
pompafque non refpexit in vanitates <5c in
mendacii.
6. Multa fecifti tu Domine Deus Multa
fecifti tu Dentine Deus
meus mirabilia tua : & cogitationi- metis mirabilia tua , & cogitatio-
bus tuis non eft qui iimilis fit tibi.
Annuntiavi & locutus fum : mul-
tiplicati funt fuper numerum.
7. Sacrificium & oblationem no-
luifti : aures autem perfecifti mihi.
nes tttas pro nobis : non tnvento or-
dinem coram te.
St narrare voluero & numera-
te
infanias filfas.
6. Multa fecifti tu Domine
Deus meus mirabilia tua : &
cogitationibus
tuis non eft
quis fimilis fit tibi.
Adnuntiavi & locutus fum
:
plura funt quam ut narrari multiplicati funt fuper nume
queant. rum.
Vtftima & oblatione non indi-
ces : aures
fodiftt mihi.
Holocattflitm &
pro peccato non Holocauftum & pro peccato
non poftulafti : 8. tunc dixi : Ecce pctifti : tunc dixi : Ecce venio.
venio.
In capite Iibri fcriptum eft de In volumine libri fcriptum
eft
me 9. utfacerem voluntatem tuam: de me ut facerem placitum tibi :
Deus meus volui , & legem tuam in Deus meus volui , & legem tuam in tatem tuam : Deus meus VO-
medio cordis mei. medio ventris met. lui, & legem tuam in medio
cordis mei.
NotjE ad Versionem
7. Sacrificium & oblatio-
nem noluifti : aures autem
perfecifti mihi.
Holocaufta etiam pro delic-
to non poftulafti : 8. tunc
dixi : Ecce venio.
In capite libri fcriptum
eft de me
9. ut fiiciam volun-
A D
V. I. Cafliod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz. delet
ipfi.
Gr. E/'; to teVs , 7 Aeon/ "ic&fitoq,. Mf. Alex, av
filc, too" Aau'f.
Tt~. z. Ita Pfalr. Rom. Corb. & Moz. cum Cafliod. Si-
militer hab. Ambrof. in Pf. 36. 38. 39. &
45.
col.
787.
a.
854. b. 859. b. 931. d. item epift.
35. to. 2. p. 928.
d. at in Pf. 118. to. 1. p. 979.
a. Exfpetlans exfpeit. Dom.
f$ exaudivit me; & infra
p. 1060. z. fuftinni Dominant,
f$ refpexit me. Aug. in hunc Pf. col.
327. c. Suflinens
fufi
tintti Dominum
, Q adtendtt mihi. In Grseco '.'tictfitkim inri-
ftstva *, wfsof'Xf fiiL.
t'. 3. Sic in Pfalt. Rom. Corb. Moz. & ap. Cafliod.
Corb. tamen hab. fupra petra. Hilar, in Pf.
133.0.465.
e. ftatuit fuper petram pedes meos. Apud Auguft. in hunc
Pi. omnia ut in textu , exceptis his, limi , loco fecis , &
fnpra ,
pro fuper. Ap. Ambr. in eund. Pf. p. 859. c. eduxit
ttos de lacu miferia, 1$ de Into fecis :8c in Pf. 118.
p.
979. b. Et ftatuit pedes meos in petra : Qj direxit grejfus
meos. In Gr. Kcti iigkmgz tm? J tienes
fit*' *, dvtiyctyi fite
tx. heuexx Tcthanraplas, jt, Vo mix ;>t/o?. Keel isyaiv ewJ
rzer&cr , &c. ut in Lat.
fr. 4.
Itidem Cafliod. in hunc Pf. una cum Pfalt. Rom.
Corb. & Moz. Similiter hab. Ambr. in eund. Pf. p. 859.
e. Immifipi in os meum cantitum novum; fed non addit
plura. Ap. Augulr. vero in eund. Pf. Et immijit bym-
num Deo noftro. Videbunt jufli tim.
tf
fperabunt in Do-
\ninnm. Grax. Kal ae&utiv
vfitter te fitait. "O-^tv-
toj 7roMoi Hj eVx/k ait sirl Ki'&tcr.
Ifr.
J.
Ita Maxim. Taurin. in horn. p. 8. b. deleto in , an-
te infanias. Similiter Ambrof. in hunc Pf.
p. 860. b. &
Cafliod. in eund. excepro ejus, loco ipfius : at in Pf. 1 18.
p. 1028. d. Ambrof. habet : Beatus vir, cui nomen Do-
mini fpes ejus, &c. Augufl;. in hunc Pf. & epift. ijy. to.
a. p. 538. b. Beatus vir , cujus
eft fpes ejus in va-
nitates
y> infanias mendaces. pfalt. Rom. in vamtntem
^
infanias falfas ; Mozarab. nee infanias falfas. Corb. fpes
ipfius : $
non refp. in vanitates , infanias falfas. In Grasco ;
Jam. II.
ANTIQUA M.
iKTTIC, aUT? tl; fitXTOUlTHTltt; K)
Manae/o; anvp , $ ssv...
fitatiai -^H/JsTi;.
t. 6. Ita Pfalt. Rom. & Corb. cum Cafliod. deleto
unoyft, fofljimitis. Itidem in Mozarab. hoc excepto
, #
in cogitationibus. Apud Aug. in eund. Pf. non
eft
qui
Ji-
milisjit, &c. ut in Vulg. Apud Ambrof. in Pf. 118.
p.
992. a. togitationibus tuis quis fimilis erit? & in Pf.
39.
p. 861. c. Annuntiavi
> locutus
fum, &c. ut fup. In
Gr.
j,
Tcft J ia.*oyitsfit.o~ii Qv tx. -( t/; ou.o:Mo;tcci Qoi , &c.
t.7. Ita vet. Irenaei Interpres, 1. 4. c. 17. p. 248.
a. Sic etiam in Pfalt. Rom. & Moz. nili quod in his ha-
betur corpus
, pro aures , iicut in Pfalt. Mediolan. Item
apud Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. cum feqq. Holo-
caufta etiam pro delicto non poftulafti ; Aug. 0 petifti. Hi-
lar, in Pf.
J3.
p. 10 1. a. legit : Heftiam # oblationem no-
luifti : perfecifti autem mihi corpus. Ambrof. in hunc Pf.
p. 8fji. c. Sacrificium
tf
oblat. nol. corpus autem
perfecifti
mibi : at inf. 868. b. ecce corpus pr.tparafli mihi : & 1. de
apolog. Dav. to. 1. p. 702. b. addit : Holocaufta
g pro
peccato non
poftulafti. Pfalt. Corb. Holocaufta etiam pro di-
leclo
(\. delicto
)
non poftulafti. Gr.Qvislat k. Trofctpcpolt n'x
n6t*nca;' oafiix. /s xa-nifT/oa ftot. 'O^ottai'o/na. ("Mf. Alex.
0>oy.avTu>fita.TO. ) i. iripl yuapT.'a; fr'* Viica:;. In uno codice
,
tefte Nobilio , & commentariis Graecorum eft : u-ilx As ft-.t
xonvpritsco. Paulus apoft. Hebr. 10. y. Hoftiam 5 oblatio.
nem noluifti : corpus autem aptafti mihi.
t- 8. Concinunr Ambrof. Auguft. & Cafliod. in hunc
Pf. cum vet. Pfalt. Hieronymus vero
, qu^ft. Hebr. to. 2.
col. jo8. legit : In capitulo libri fcriptum
eft
de me : (i-
militer in Ecclef. col.
787. b. 8c in Ifai. 29. ac Ezech.
2. to. 3.
col. 246. f. 712. e. Gr. 'Ee xspaa/Ai ,>./*
,
&c.
t 9.
Concinunt Ambrof. Auguft. & Cafliod. in hunc
Pf. una cum Plait. Corb. Rom. Marrianan, & Moz. In
Rom. Fabri , ac Mediolan. exftar ventris met , loco cordis
mei. Sic etiam habuifle alios codices monet Ambroliut
ubi fup.
p. 866. b. Hieronymus qucque epift, ad Sun. fie
82 LIBER PSALMORUM. Pfalm. XXXIX.
Ex Mf.
Satigerm,
Versio antiqua.
i o. Bene nunciavi juftitiam
HEBR.
Annuntiavi juftitiam in eccle-
fia multa , ecce labia mea non pro-
hibcbo : Domine tu nofli.
tuam in ecclefia magna, ecce
labia mea non prohibebo : Do-
mine tu cognovifti
ii. Juftitiam meam. Non
abfcondi in corde meo verita-
tem tuam, & falutarem tuum falutare tuum dixi.
dixi.
Non celavi mifericordiam Non abfcondi mifericordiam
tuam
, er veritatem tuam in eccle-
Juftitiam tuam non abfcondi in
medio cordis met : fidem
tuam &
VULGATA HOD.
io. Annuntiavi juflitiam tuam
in ecclelia magna , ecce labia mea
non prohibebo : Domine tu fcifti.
1 1 . Juftitiam tuam non abfcondi
in corde meo : veritatem tuam & fa-
lutare tuum dixi.
Non abfcondi mifericordiam
tuam , & veritatem tuam , k con-
cilio multo.
ii. Tu autem Domine ne longe
lon
a
e facias mifericordias tuas fericordias tuas a me : mifericor- facias miferationes tuas a me : mife-
a me : mifericordia tua , & ve-
tuam, & veritatem tuam fy-
nagoga: multac. ft*
multa.
i 2. Tu autem Domine ne Tu Domine non probibeas mi-
ritas tua Temper fufcepit me.
13. Quoniam circuierunt
me mala
dia tua & Veritas tua jugiterfer-
ricordia tua & Veritas tua femper
vabunt me.
Circumdederunt enim me mala
,
quorum non eft quorum non
eft
numerus : compre-
numerus : comprehenderunt benderunt me imquitates mea
, &
me iniquitates mex , & non non potui videre.
potui ut viderem.
Multiplicatx funt fuper ca-
pillos capitis mei : & cor
meum dereliquit me.
14.
Complacuit Domino
eripere me : Domine, in auxi-
lium meum refpice.
1
5. Confundantur & reve-
reannir fimul
,
qui quarrunt
animam meam, ut auferant
earn.
Convertantur retro, & re-
vereantur quivolunt mihi ma- fundantur qui volunt mala mibi
ia.
16. Ferant confeftim con-
fufionemiuam, qui dicunt mi-
hi : Euge , euge.
17. Exfultentur & lxtentur
Noi
fufceperunt me.
1
5 . Quoniam circumdederunt
me mala
,
quorum non ell numerus
:
comprehenderunt me iniquitates
mea; , & non potui ut viderem.
Multiplicatae funt fuper capillos
capitis mei : & cor meum dereliquit
me.
14. Complaceat tibi Domine ut
Plures fails, funt quam capilli
capitis mei
,
& cor meum dereli-
quit me.
Placeat tibi Domine ut liberes
me : Domine ad adjuvandum me eruas me: Domine, ad adjuvandum
feflina.
me refpice
Confundantur & revereanturfi-
mul qu&rcntes animam meam
, ut
auferant earn:
Tnf.gg.
2.
1 ;. Confundantur & reverean- Sup,
34.
tur fimul
,
qui qusrunt animam 4*
meam , ut auferant earn.
Convertantur retrorsum
, &con-
Pereant
poft
confufionem fuam,
qui dicunt mibi ; Vab , vab,
Gaudeant &
Utcntur in te om-
Convertantur retrorsum
, & re-
vereantur qui volunt mihi mala.
16. Ferant confeftim confufio-
nem fuam
,
qui dicunt mihi : Euge
>
euge.
1 7. Exfultent & lanentur fuper
ad Versionem antiqua m.
Fretel. to. 2. p. 65
jf. c. ad hoc, in medio cordis mei , ita
fcribit : 1 Grxco reperiffe vos dicitis , in medio ventiis
mei, quod
tf
in Hebrxo
fie
fcriptum
eft fed propter eu-
phonium apnd haunts in corde translatum
eft ;
tf
tamen
non debemus ftibtrahere quad vtrum
eft.
Graec. Vat. habet
:
7? xomsii eo; iv m*Swm6iii' cV jj.z<so> t? xapJ :,/;
ut. Alex, vero , Aid. & Compl. tik ko/m'o? fj.v.
if. 10. Sic eft in Pfalt. Corb. Rom. & Moz. Ita quo-
que legit Ambrof. in hunc Pf. p. 866. b. c. cum Auguft.
& Caffiod. in eund. Auguftinus tamen ibid, habet an-
nuntiavi ; at fupra, bene nunciavi , ut in Pfalt. Mediolan.
& Carnut. In Gr. evvyfiMnc/Jiw.
If . 11. In Pfalt. Sangerm. vetbum ult. verfus praeced.
tognovifti ,
jungitur cum fubfeq. juftitiam meam ; ut &
iftud , non abfcondi , cum feq. veritatem tuam ; nee male :
nam in Gr. ed. Rom. fie eft : Ki/'e w eyrtui tm J ixaio-
evvw fiV , hx. (tpv-lfa. thv ctM^siav Qa , j,
to doiTupior w
tinea.. Similis admittitur interpunttio in Pfalt. Arab, ac JE-
thiop. & apud Apollinarium : in aliis autem libris Grae-
cis , & legitur , & interpungitur hoc modo : Kv&it cv J'7-
ca?' rm fiyuuoeww c\s V iX.pvfyot a rri xap/i'a fin' Till' cawtixv
et- ij to f'm. Sic eft etiam in Pfalt. Rom. nee aliter
interpungere videntur Paties Lat. licet juftitiam meam
habeant , non tuam. F.t vero Ambrof. in Pf. 59. p. 868. a.
ita dilferit : Ad Patrem diet : Juftitiam meam non abfcondi in
corde meo : veritat.
j falut. tuum dixi : deinde lie : To-
tus ex perfona Cbrifti Pfalmus ifte eft,
idea juftitiam meam
dicit ; tamen fupra p. 866. c. habet : Juftitiam tuam non
abfcondi in corde meo ; ut legitur in Pfalt. Rom. & apud
Caffiod. in hunc Pf. At Auguft. in eund. Pf. legit : Juf-
titiam meam non abfcondi, &c. cum Pfalt. Corb. & infra
idem Aug. Non celavi veritat. tuam a congregatione
mitlta. Caffiod. in fynagoga mnlta ; Pfalt. Rom. a fynagoga
mnlta ; Corb.fynagoga multa ; Mozarab. a fynagoga mnlto-
rum ; ubique non celavi. Gr. itc tupv^a... aVo ovvayuyv^ to*-
xik. Symm. a irxMt. Aq. 8c Theod. w ix.Kf.yala fiiiyxw.
Tf . 12. Sic apud Caffiod. in hunc Pf. ut in Pfalt. Rom.
Corb. & Moz. uno excepto fufceperunt me; Corb. fufci-
fit me; Mediolan. fufcipiant me. Apud Aug. in eund. Pf.
ne clonginquavtris mifericordias tuas a me..... fufceperunt
*t. I11 Gr.
pit luuipvits rii oiV.t//>/w cv,.. cimM^tno pr
Symm. 7re(?,i<p&iareTu fie.
tf. 13. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Mar-
tianasi , ft excipias unum circumdederunt
, pro circuierunt.
Caffiod. pra:rerea legit multiplicati funt , cum Pfalt. Moz.
& Rom. Fabri. S. Paulin. epift. 12. p. 6y. b. Multiplicatx
funt iniquitates noftra fuper capillos capitis noftri. Ap. Am-
brof. 1. de fuga fxc, c.
J.
p. 428. f. haec pauca : compre-
henderunt me ut viderem. In Gr. ''Or/ ttiqm'
>
)(j>i /a; x.,-
Kcc, &c. ut in Lat. fup.
Tt. 14. Ita Pfalt. Corb. habet. Moz. vero : Placeat tibi
Domine eripere me : Domine, in auxilium meum refpice.
Rom. Complaceat tibi Domine ut eripias me , Sic. ut in tex-
ru. Ita quoque legit Caffiod. in hunc Pf. Auguft. vero
in eund. fie : Placeat tibi Domine eruere me : & infra :
Placeat tibi eruere me : Domine , in adjuvandum mihi ref-
pice. In Gr. Et<'/ ov.voty KvC'e t\s pvcaai (te Kv&t! , 5/;
to' /SchOhsoi/ .of
7rf>''%5;
-
Alex, (rtrtveov. Hieron. epift. ad
Sun. & Fretel. to. 2. p.
6}
J. c. ad haec, Domine, in ad-
jutorium meum refpice , ita fcribit : In Crtcco reperiffe vos
dicitis caivcoy , id
eft , feftina
; fed apud LXX. irpo%,eq
,
id
eft
refpice, fcriptum eft.
In Mfs. tamen Hieron. Reg.
& Florent. fi Martianaso fides, loco irpo%<;, legitur eVi
Qm'tti , cum duplici accentu.
#. If.
Pfalt. Rom. Martianaei : Confundantur
tf
reve-
reantur inimici mei
,
qui quxrttnt Avertantur retror-
sum , "$ erubefcant qui cogitant mihi mala. Itidem in Rom.
Fabri, & apud Caffiod. hoc excepto , fimul , loco inimici
mei. In Moz. Cotfttnd. &
rever. fimul Avertantur re-
trorsum , & confundantur qui volunt mala mihi. In Cois-
lin. retrorsum
, ) erubefcant. Auguft. in hunc Pf. nil dif-
fers a Vulg. Ambrof. in eund. p. 868. c. hare tantum ci-
tat : Confund. >
rever.
fimul ,
qui ut auferant earn.
Similiter in Gr. deinde fie : 'Avro^^pslveav /'; toc o'tiow
,
ij a/T^csriiynxv (
Alex. x.a.7cu%vrfaiy6ar ) of te^oKTt? ,uo
xaxa.
jf . 16. Confentiunr Aug. Sc Caffiod. una cum vet. Pfalt.
In Gr. KoftioaQaOKV nra.ft.X.fv
l
J- a- &c -
Tf . 17. Pfalt. Rom. & Coislin. cum Caffiod. Exfultent
$$
Ixtentur qui quxrttnt te Domine , Sec. ut in Vulg. Similiter
in Moz. nifi quod add. in te omnes,a.d verbum Ixtentur.
In Corb. lie : Exfultent
Ixtttnttr omnes qui fpernnt it
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XL.
83
VlIlGATA HOD. HEBR.
VERSIO ANTIQUA.
te omnes qurerentes te : & dicant nes
,
qui qiurunt te : dieant jugi- in te omnes, qui quaerunt te Ex M/. Sangerm.
femper: Magnificetur Dominus : qui ter: Magnificetur Dominus, qui di- Domine : & dicant Temper :
diligunt lalutare tuum. Itguntfalutarc tuum.
Magnificetur : qui diligunt fa-
lutarem tuum.
18. Ego autem mendicus fum , Ego atttem fitm egenus, & pau- 18. KgO autem egenus &
&: pauper : Dominus follidtus eft per : Dominus folltcitus exit pro pauper fum :
*
Dominus CU-
*
Mf vitiitl
mei.
Adjutor meus , & protector
meus tu es : Deus meus ne tar-
daveris.
NOTJE
me. ram habet mei. Domine.
Auxilium meum
, & f
alutare Adjutor meus , & prote&or
meum tu : Deus meus ne more- meus tu es : Deus meus ne tar-
ris.
daveris.
AD VERSIONEM A N T I O U A M.
te
, ?
qnxrnnt te Domine :
g? dicant Jaltttarem tuum.
Apud Aug. in eund. Pf. Exfultent fjj jocundentur omnes
qui te qttxrunt Domine, &c. ut in Vulg. In Gr. 'AyaA-
Ti/acad'Tc it, ei/'psci'6e/waj' tin Qo: irca-xtc, 0! ^tirvrrtt Qt Kv-
C<i M7aw6kt KiltU'i' "'1 Sec. Aid. & Compl.
#. 18. Pfalt. Rom. cum Caffiod. cumin hunc Pf. turn
in Pf. frTo. p. 234. b. Ego vera egenus , )
pauper fnm :
Dominus enramjiabet mei. Adjutor metis
, 2?
liberator meus
ts tit : Domine ne tardaveris. Similiter in Coislin. prster
feqq. adjutor 2?
liberator meus
eflo : Domine Deus mens tie,
Sec. In Corb. Ego autem egenus
, [$
panp. fum : Dominus
curam habet mibi , &c. ut in Vulg. In Moz. Ego veri
egens
, tf
pauper : Dominus curam habet mei. Adjutor
tf
liberator meus es tu : Domine ne tardaveris. Apud Auguft.
in eund. Pf. Ego autem egenus
, $$
pauper
fum : Domi-
nus curam habebit mei ( inf. habet.
)
Adjutor meus , 6cc.
ut in textu Sangerm. Hieron. epift. ad Hebidiam , to.
4.
p.
l6"o. d. Ego autem mendicus fitm ,
tf
pauper : 5 Do-
minus follicitus
eft
pro me. Gr. 'Eyu o\t ina'/jm, , vremi
tifu
m
Kue; ip&VTtt'i /uy. B511O0? jam , K) VTrssjcctrtsy.i /** u
VULGATA HOD.
In finem ,
Pfalmus ipfi David.
XL.
Eatus qui intelligit fuper
genum
, & pauperem : in
Ve
1.
B
die mala liberabit eum Dominus.
3.
Dominus confervet eum, &
vivificet eum , & beatum faciat eum
in terra : & non tradat eum in ani-
mam inimicorumejus.
4. Dominus opem ferat illi fuper
HE B R.
Viclori Canticum David.
XL I.
T) Eatus qui cogitat de patipere:
JLj in die mala liberabit eum Do-
minus.
Dominus cujlodict eum
, & vi-
vificabit eum
, &
beams erit in & vivificet eum, & beatum fa-
terra
: &
non tradet eum amnu ciat eum : & emundet de terra
inimicorum fuorum.
animam ejus ; &
*
tradat eum
in manus inimici ejus.
Dominus confortabit turn in lee-
4. Dominus
opem ferat illi
RSIO ANTIQUA.
In finem , Pfalmus ipfi Da-
vid. XL.
B
Earns qui intelligit
fu-
per egenum , & paupe-
rem
: Dominus in die mala li-
beravit eum.
Dominus
confervet
eum
ie&um doloris ejus
:
univerfum ftra- to infirmitatis : totum flratum ejus fupra ledumdoloris ejus uni
turn ejus verfafti in infirmitate ejus, verttfli in dgrotatione
fua. verfum ftratum
ejus \ erfafti in
infirmitatem
ejus.
5. Egodixi:
Dominus
mi-
ferere mei : fana
animam
meam
,
quoniam
peccavi tibi.
6. Inimici mei dixerunt
mi-
ni mala
: Quando
morietur
,
& periet nomen
ejus ?
7.
Et
ingrediebantur
ut vi-
derent
; vane locutum eft cor
5.
Egodixi : Domine miferere Ego dixi: Domine miferere mei:
mei : fana animam meam, quia fana animam meam
,
quoniam pec-
peccavi tibi. cavi tibi.
6. Inimici mei dixerunt mala Inimici mei loquentur malum
mihi : Quando morietur, & peribit mibi : J^uando morietur
,
&peri-
nomen ejus ? bit nomen ejus?
7. Et fi ingrediebatur ut vide- Et
Ji
venerit ut videat , vana
ret , vana loquebatur , cor ejus con-
gregavit inkjuitatem iibi.
loquetur : cor ejus congregabit ini-
quitatem fibi
;
eorum,
congregaverunt
quitatem fibi.
1111-
NoTjE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
t. 1. CalTiod. delet ipfi, cum Pfalt. Rom. Corb. &
Coislin. Retinet Ambr. tradt. in hunc Pfal.
p. 2,6j. d.
fr. 2. Sic eft liberavit , in Pfalt. Moz. Corb. & Coislin.
fed Ambi'of. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Vulgatae
fiiffragantur ad verbum , una cum Pfalt. Rom. ScGr^Iti-
dem Cypr. 1. de oper. & elee. ut & S. Paulin. epift.
34.
p. 220. c. rutfufque Ambrof. to. I. col.
J76.
c.
744. c.
792. e. 821. c. 1 128. d. Cypr. vero lib.
3. Teftim.
p.
303. a. hab. in die malo liberabit ilium Deus. Audi:, op.
imp. in Matt. hom. 9. p.
jT. a. Beatus qui intelligit
fit-
ter mendicum ,
tf
pauperem.
tf. 3. Ita Ambrof. & CalTiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Horn. Corb. & Coislin. nifi quod habent emundet in ter-
ra , ut & inf. non tradat : praeterea Ambrof. loco animam
,
legit vitam ; Caffiodorique Mfs. tres animam, pro ma-
tins. In Pfalt. Carnut. ^ beatum faciat eum in terra :
^
emundet in terra animam ejus ; deinde cum Moz.
$ non
tradat eum in manus inimici ejus. Hunc ult. verliculum
Similiter habet Aug. in eund. Pf. fed in aliis concordat
cum Vulg. praetermittirque medium,
5 emundet , Sec. pfalt.
Mediolan. hab. in manibus inimicorum ejus. Obfervat Am-
brof. loco cit. alios habere Grarcos
, ^ non tradat eum in
animas inimicorum ejus. Gr. edit. Rom. Ki/^o; mvhabfli
(Alex, cum Aid. & Compl. J ia,<pv>.a.,Ki ) aVroe
, j,
wW
aura , ( Aquil. ^uo'oai, ) k. ftaKocphai durov zv th 7t i,
Hn
7rtKpJcT duror /;
x
i7
&$
'xfy*
"T?
-
Alex. Aid. &
Tom. II.
Compl.
ty}fM tu?; Aquila , I,
4"X^
E
X^?j
Theod.
t.'t
tyxw
'> Symm.
4"X
a'"?- Sed ex his omnibus Gr. ne unus
quidem hab. verficulum med.
tf
emundet de terra, &c.
^.4. Sic habent Ambrof. & Caffiod. in hunc W. cum
Pfalt. Rom. excepto ifto , in infirmitate : item Ambrof.
rurfum to. 1.
p. 664. f.
799. f. l4g2 . a- & t0 _ 1>
*
179. f. Hilanus in Pf. 131. p. 449. d. univerfum
flratum
fuum verjafli. Aug. in Pf. 40. totum
flratum ejus
vertifli
in infirmitate ejus : at infra : univerfum
flratum ejus , Sec.
Ambrof. in eund. Pf.
p. 871. b. notat Symmachum ver"
tifle tectum mijeria ; Aquil. grabatnm miferix : deinde : ex-
preffiiis, inquit, LXX. Vtri leclum duloris putazerunt
effe
dicendum.^ In ed. Rom. Kl'&icc
faMeutdvTSiTrtxjJnit o'Ju-
yy; uvtx
ow Tvv xc/thk dvri IV/JS-ja; e'e t>" dlpxsia. dxiti'.
t. <j. Sic inGr. eft
, ut apud Ambrof. Aug. & CafTiod.
in hunc Pf. ac in vet. Pfalt. prseter unum Domine.
t. 6. Similiter in Pfalt. Coislin. Corb. Rom. Moz. &
apud Cafliod.
tf
periet. Apud Ambrof. & Aug. in eund.
Pf.
tf
peribit. In Gr. , onrauTXi, &c.
t. 7. Sic apud Auguft. & Caftiod. in huncPf. necnon
in Pfalt. Rom. Carnut. Coislin. & Mozarab. praeter vo-
cem vana
,
pro vane ; item ponunt ? > ante egrediebantur
,
quod tamen omittit Aug. prscterea Coislin. fcribit
firis ,
non foras. At veto qua; Auguft. hie refert num. plurali
,
eadem citat 1. de civit. Dei, to 7. p. 481. b. num. lin-
gulari : Et ingrediebatur ut -*;deret ; vana
locutum eft ctr
Lij
Ex
Mf. Sangertn
Supp,
84
LIBER PSALMOHUM. Pfalm. XL.
Versio antiqua.
Ix
Mf.
Stwgmn. Egrediebantur foras , & lo-
quebantur 8. fimulin unum.
He b r.
Egrcdiens foras detrabet.
Simul adversum me murmura-
bant omnes odientes me ; contra, me
cofitabant malum mini.
Verbum diaboli infundebant (i-
bi : Qui dormivit non addet ut re-
Sufurrabant omnes inimici
mei adversum me : cogitabant
mala mihi.
9.
Verbum iniquum man-
daverunt adversum me : Nun-
quid qui dormit non adjiciet furgat.
ut refurgat J
10. Etenim homo pads Sed & homopacificus mens , in 10.
mex
,
in quem fperavi : qui quo habui pduciam > qui manduca- in quo
edebat panes meos, amplia
vit adversum me fubplantatio
VuLGATA HOD.
Egrediebatur foras , & loque-
batur 8. in idipfum.
Adversum me fufurrabant omnes
inimici mei : adversum me cogita-
bant mala mihi.
9. Verbum iniquum conftitue-
runt adversum me : Nunquid qui
dormit non adjiciet ut refurgat ?
Etenim homo pads mea?

fperavi : qui edebat panes

bat partem meum ,
levavit contra meos , magnificavit fuper me fup-
me plantain.
Tu autem Domine miferere mei:
& leva me
, & reddam eis.
plantationem.
11. Tu autem Domine mifere-
re mei , & refufcita me : & retri-
buam eis.
n. In hoc cognovi quoniam
nem.
11. Tu autem Domine mi-
ferere mihi , & refufcita me :
& retribuam illis.
12. In hoc cognovi quo- In hoc cognovi quod velis me:
niam voluifti me : quoniam quia non infultabit inimicus meus voluifti me : quoniam non gaude-
non gaudebit inimicus meus mihi.
bit inimicus meus fuper me.
fuper me.
13. Propter innocentiam Ego autem in Jimplicitate mea 15. Me autem propter innocen-
autem meam fufcepifti me : adjutusfum a tc
, &flatues me ante tiam fufcepifti : & confirmafti me
& confirmafti me in confpecru faciem tuam in perpetuum. in confpe&u tuo in aetemum.
tuo in a?ternum.
14.
Eenediclus Dominus Bcnediclus Dominus Deus Ifrael 14. Benedi&us Dominus Deus
Deus Ifrael a fa?Clllo, & in afuculo, & ufque in fttcttlum : Ifrael a fsculo , & ufque in faecu-
faxulum : fiat , fiat. amen
, &
amen. lum
: fiat, fiat.
Not* ad Versionem antiquam.
congrcavit iniquit. Jibi. Egrediebatur fcras , >
lo- MnpLaptiVoc, vy\ ttcJojMu > &c. Aquila , ;; xot/nvtiri trgy&H- tjus
quebatur Jimul in urmm. Similiter apud Ambr. in eund
Pf. p. 875. a. De Juda proditore , inquit, evident prophe-
tia jubtexiutr in his verjiculis ,
qui fequuntur : Et egredie-
batur tit videret , vana lacuttts ; cor ejus congvegnvit iniqtit-
tatem Jibi.
Egrediebatur foras , >
hqnebatnr. Turn addit :
Sic dtilinilnm Gratis in codicibns invenimus : Ingredieba-
tur ergo Judas ,
qnxrens prodere Salvatorem , ut videret quid
ageret : & port paulo : Volebat intrare
, Jed penctrare non
poterat ; fubinde : Ingredi moliebatar , J
non ingrediebatur ;
& infra : Et egrediebatur joras
, gj
loqttebattir foras exi-
bat,
tf
cum perfidis fufurrabat. In Pfalt. Corb. fie : Et
ingrediebatur nt viderit ; -vane locutum ej} cor eorum , con-
gregaverunt iniquitatemJib
i. Egrediebatur foras , S>
loqrie-
bantur. Au&. 1. de promiif. p. 3. col. 177. b. Egredie-
batur foras , $
hqnebatnr in eodem. De hoc autem 1. ver-
Ikulo , Et
Ji
ingrediebatur ut videret, Hieron. ita dilferit
in epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. p.
6"3f.
c. El dicitis
quad in Gr.uo non jit pojitum , cum manifeftijjime $ in He-
brao , o
in ctmilis hiterpretibtts fcriptumjit , j LXX. tranf-
tulerint , Kai siceiropevsTO ris t'Juv.ln ed. Rom. Kai ii'sice-
nr^icr^iYliii' , ni.T\wha.tei n x.:cpJ /a avn.... 'E^frao/isi/E-
10 iifii , gj
ihttlti iir't to OWTO.
~t . 8. Voces tres Jimul m unum , conjunct* exhibentur
in Pfalt. Sang;erm.cum praEced. loquebantur ; fequentes ve-
rb dtuc adversum me, cum his, inimici mei. At in Pfalt.
Rom. Martianan , & Coislin. lie : Simul in unum fitfurra-
bant : omnes inimici mei adversum me cogitabant mala mi-
hi. In Rom. vero Fabri , & Carnut. LoquebanturJimul ; dein-
de , in unum fufurrabant , &c. In Mozar. Simul in unum
adversits me fufurrabant. In Corb. Simul in unum fufurra-
bant adversiis me omnes inimici mei : cogitabant mihi ma-
la. Apud Augufh in hunc Pf. In idipfum adversum me
fufurrabant : pauloqne pod : Quid
eft
adversum me in idip-
fum ? fubinde : In idipfum adversiis me fufurrabant om-
nes adversum me cogit. &c. Apud Cafliod. in eund. Pf.
Simul in unum fufurrabant omnes inim. mei : adversum
me cogit. &c. in Gr. k, ?\.mi eVI to ccuto, ut pofuimus
fupra ; deinde fie : KaT' e,uk
t^$v&fa
nc/.nic, ci
e'x^CI"'
fin' tear' i/JiS zm-)iovto X.XX.O, ftei.
tf. 9. Sic in Pfalt. Rom. eft, & Coislin. In Moz. vero
ita : Verbum iniq. cogitabant adversiis me. Ap. Ambrof. in
hunc Pf. propefuerunt adversum me. Apud Aug. in eund.
difpofuernnt adversus me. Ap. Cafliod. conftituernnt , &c.
ut in Vulg. In Gr..... x-etTsfisno jwt' t'/ii' deinde , Mm
All. u
1 5.
mt , &c.
&. 10. Ita Ambrof. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. uno
excepro fuper me ,
pro adversum me : turn ait : Ampliavit
,
Grxcus i/jttyahvvsv dixit , hoc
eft
, magnificavit : & infra :
Hoc
eft
quod ait : magnificavit fuper me fupplantatio-
nem ;
quo verba infultantis jatlantiam declaravit : in con-
fequentibus vero, ampliavit fuper me fupplant. Pfalt. Moz.
& Coislin. hab. ampliavit adversum me fupplant. Medio-
lan. adampliavit adversus mefupplant. Sic etiam legit Ma-
xim. Taurin. in homil. p. 22.. h. Pfalt. Rom. cum Cafliod.
Etenim homo in quo fperabam : qui edebat , &c. ut in
textuSang. Tertullianus vero , 1. 4. adv. Marc.
p. 733.
b. qui mecum pattern edit, levabit in me plantam. Au-
guft. in hunc Pf. in quem fperavi : qui edebat panes meos
,
ampliavit Jttptr me calcaneum. Item Auft. 1. de promifT.
p. 3. col. 177. b. amplificavit fuper me calcaneum. Rufi-
nus vero in Symbol, p. 180. c. qui manducavit panes
meos , ampliavit adversum me fupplantationem. Ctxc...
ip' or iiW/oa
-
iSricay upr'a; fix , ifj.i-ia.wra iVs'jUS Trrspvia/ulr.
Tlr. 11. Ita Pfalt. Corb. hab. ad verbum; cui accinunt
Ambrof. & Caffiod. in hunc Pf. una cum Pfalt. Rom. 5c
Coislin. niii quod fcrib. mei, non mihi. Aug. etiam in eund.
Pf. hab. mei , 5 refufcita me : & reddam illis ; & inf.
fuf-
cita me : $$
reddam, &c. & traft. n. in Joh. to. 3. p.
2. col.
373.
e. excita me : f$ reddam. InGr. htmor fit ,
^
aVarnsoc fii' *.< arTcc-jroAacoj avrcT;.
f. 12. Similiter in Pfalt. Rom. ut apud Ambrof. Aug.
& Caffiod. in hunc Pf. ac in Gr.
"ft. 13. Sic habent Ambrof. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Moz. & Coislin. Apud Aug. in eund. Pf. fie :
Me autem propter innoc. meam
fufcepifti : at infra : Propter
innoc. meam fufcepifti
me , &c. Ita etiam in Pfalt. Corb.
In Gr.'E/uy J s dVia tw ctx.ux.tuv atT&a.Qif *, iG>&oua>zat; /j.i.
st'i toc aiwtu.
t. 14. Ita legit Ambrof. in hunc Pf. p. 881. b. c. 8c
884. e. cum Plait. Corb. & Grsco. Ambr. ibid.
p. 882.
a. ait : hi Bebrao habctur amen , amen , nt adferuerunt
qui librum legerunt in Elebra'icis litteris fcriptum : Grxcus
hoc loco , -yinno , yivono dixit
,
quod
eft , fiat , fat. Apud
Aug. in eund. Pf. Beneditlns Dominus Deus Ifrael a fee.
)
in fee. 2> dicet omnis populus : Fiat, fat; qua: Ambrof.
loc fup. cit. dicit pertinere ad Pfal. 105. Caffiod. cum
Pfalt. Rom. Vulgar.* favet.
3ft
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLI.
J
VuiGATA HOD.

In finem
,
Intellects filiis Core. XLI.
Uemadmodum dcfiderat
cervus ad fontes aqua rum :
Q
He br.
Viclori docliffmo filiorum Core.
XLI/.
O lent areola praparata, ad ir-
O riiationes aquarum
:fic
anima
Versio antiqua.
In finem
,
i.Intellecius filiis Corx. XLI.
2.
Q
Icut cervus defideratad
O fonres aquarum : ita de-
li*
Mf.
Sangerm,
fiderat anima mea ad re.
3.
Sitiit anima mea ad Deum
&
ita deliderat anima mea ad te Deus. mea pnparata ad te Deus.
5. Sitivit anima mea ad Deum Sitivit anima ad Deum fortcm
fortem vivum : quando veniam & viventcm ; quando ventam
, &pa- vivum : quando ve
apparebo ante faciem Dei ? rebo ante faciem Dei? . parcbo ante faciem Dei ?
4. Fuerunt mihi lacrymae men: Fuerunt mihi lacrymt meet panes
4. Flierunt mihi lacrymx
panes die ac nofte : dum dicitur per diem ac noclem : cum diceretur mea: panes die ac nocte : dum
tnihi quotidie : Ubi eft Deus tuus ? mihi tota die : Ubi
eft
Deus tuns', dicitur mihi quotidie : Ubi eft
Deus tuus ?
t.
H;ec recordatus fum ,& ef- Horum recordatus
fum , & ef- 5. Hxcmemoratusfum &
fudi in me animam meam : quoniam fudi in me animam meant : quia ve- efflldi in me animam meam :
tranlibo in locum tabernaculi admi- niam ad umbraculum
,
tacebo
uf- quoniam ingrediebar in locum
que ad donium Dei
,
rabilis , ufque ad domum Dei :
Jn voce exfultationis , & confef-
fionis : fonusepulantis.
6. Quare triftis es anima mea
>
& quare conturbas me?
Spera in Deo
,
quoniam adhuc
confitebor illi : falutare vultus mei
,
7. & Deus meus.
Ad me ipfum anima mea contur-
bata eft : propterea memor eio tui
In voce latidis & confejfionis
,
multitudims fejla cclebrantis.
Jguare incurvaris anima mea
,
& conturbas me ?
Exfpecta Deun
,
quia adhuc
confitebor ei
,
falutaribus vultus
ejus.
Deus meus in me
ipfo
anima mea
incurvatur
tabernaculi admirationis, uf-
que ad domum Dei
:
In voce exfultationis , &
confeffionis : fonus epulanris.
6. Quare triftis es anima
mea : & quare conturbas me ?
Spera in Domino
,
quo-
niam confitebor ei : falutare
vultus mei
,
7. & Deus meus.
Ad me ipfum anima mea
propterea recordabor conturbata eft : propterea me-
de terra Jordanis , & Hermoniim a tui de terra Jordams, & Hcrmonim mor ero tui Domine
,
de terra
monte modico. de monte mtnimo
N o t jE ad Versione
Jordanis
, & Hermoniim a
M
monte modico.
A N T I
Q U A M.
Tf. 1. Itidem in Pfalt. Corb. In Coislin. vero ad Co-
ra, additur Pfalmus. Apud Caffiod. Pfalmus David.
Apud Aug. in hunc Pf. In finem , in intelleclum
filns Co-
re , Pjalmus. In Gr. /5 to timc, , si'i Qynw to?s Jjo?; Ko-
fi.
Mf. Alex. Ko/;e , ^aafjiic, t AccviJ\
jf". 2. Sic Ambrof. 1. 2. de interpel. Dav. c. z.
p.
640. c. & in Pf. 37. & 40. col. 851. f. 882. e. necnon
Caffiod. in Pf. 41. cum Pfalt. Rom. Coislin. Corb. &
Moz. addita voce Dens, in fine. Auguftinus in hunc Pf.
cum Gr. Ouemadmodnm dtfiderat Jic de/iderat , &c.
ut in Vulg. Hi'arius in eund. e fchedis Marten. Sicut cer-
vus defid Jic
dejiderat anima mea ad Deum vivum; qua;
ultima pertinent ad t. feq.
>?.
3. Sic Hilar, ubi fup. & in Pf. 6z. p. 152. e. niii
quod primo loco omittit verbum Jitivit , pofteriori vero
locoD, legit t nam. Ambrof. 1. de Ifaac , c. 1. p. 355.
c. Sitivit anima mea ad Deum vivum. Similiter Aug. &
Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Mediol. Carnut.
& Moz. In Coislin. Jitit , &c. ut fup. In Corb. Sitivit
anima mea in Deum vivum : quando ve.
$$
parebo ante
,
&c. Rurfum Ambrof. in Pf. <Ji. p. 963. f. lie hab. Siti-
vit anima mea ad te Dens, & in Pf. 118. p. W]6. e.
Sitivit in te anima mea : & in Luc. 12. to. I. p. 1447.
f. Sitivit anima mea ad Dominum vivum : quando veniam
,
^j
apparebo , Sec. item apparebo, 1. I. de interpel. Job, c.
5. p.
6z6. b. ficutin Pfalt. Rom. Martianad , & ap. Aug.
& Caffiod. Ambr. veto 1. z. de interpel. Dav. c. z.
p.
640. d. legit, ad Deum fontem vivum : quando veniam
,
%j
parebo, &c. iterum parebo, 1. de fuga fee. c. 9. p.
438. e. cum Pfalt. Rom. Fabri , & Coislin. Gaud. Brix.
fer. 2. p. 946.
c. legit : Sitivit ad Dominum vivum :
quando > apparebo ante f.ic. Domini? Grsec. 'E/i'4 1,
~
e/ Ttpoc, top Qiw top '^aiTO,' ( Alex. Aid. & Compl.
70V i^vfov toc farTK.' ) -non vti,a ,
fy
opCiioo^a* 7 ir^dL-
5TG> T? QlS j
~fr. 4. In Pfalt. Mediol. Coislin. Carnut. Corb. & Moz.
legitur panis , licut in Gr. Sic etiam Hilar, habet in Pf.
61. p. 149. b. & Ambrof. 1. de apol. Dav. c. 6. to. 1.
p. 684. b. necnon Aug. in hunc Pf. fed Hilarius in eund.
e fched. Marten, fcribit panes. Itidem Ambrolius 1. 2. de
interpel. Dav. c. 2. to. 1. p. 641. a. & inf. 819. f. 1193. e.
1388. c. cum Caffiod, & Chromat. Aquil. in Matt.
p.
978. d. Praeterea Hilar, ap. Marten, hab. facia funt, loco
fuerunt ; fubinde Aug. cum dicitur mihi per jingnlos dies ;
port paulo vero , quotidie. Gr. xxG' Iv.&vi vni&cv. In Pfalt.
denique Moz. Ubi es , non Ubi
eft
; in Gr. nf Yip.
if.
J.
Ita in Pfalt. Coislin. (i excipiatur vox admira-
itlis
, loco admirationis. Icem in Rom. Moz, Si. ap. Caf-
fiod. ingrediebar in he. tab. admirabilis. In Corb. Hac me-
moratnsfum,
# effudi quoniam ingrediar , &c. ut in
Vulg. Hilar, vero in hunc Pf. e fchedis Marten, legit : Hac
memini
, & effudi in me quia tranjibo in he. tab. ad-
mirabilis , Sec. at in Pf. 61. col. 140. b. Hac recordatus
fum, tf effudi in me, &c. Sic etiam Audi. 1. de xtu.
manf. ap. Ambrof.
p. 16. a. Ambrof. ipfe in Pf. 36. col.
809. e. Hac recordatus fum , tf effudi Juper me quo-
niam ingrediar in he. tab. admirabilis
, 8cc. ut in Vulo-. at
1. 2. de interpel. Dav. c. 2. p. 641. b. fie : Horum me-
mor , effudi fuper me anim. meam : & poft paulo
, quoniam
ingrediar , 8cc. ultimoque , fomtus epulantis : fed epifl.
30.
to. 2. p. 912. c. conftanrer legit fonus epulantis ; ficut
1. de fide Refurr.
p. 1164. f. hie tamen hab. quoniam
tranjibo. Hieron. in Ifai.
J4.
to.
3. p. 392. a. pertran-
Jibo : at epifl. ad Princip. to. 2.
p. 692. f. tranjibo ; 8c
in fine , fonitus fefta
celebrantium. Sic etiam habetur in
Pfalr. iEthiop. & Arabico. Ap. Auguft. in hunc Pf. ira :
Hac meditatus
fum , <o effudi jhper me quoniam ingre-
diar in locum tab. admiral $ cotfjjionis : font
fipi-
vitatem cclebrantis. In Gr. Tuura i/imi3vv , eg/yscc 5V
tfXs or; J'uMvCo/jcct cvtovtu dewy; kctvjj.a.sv$ Er a-
i)1
Ji
ii,c/^.oMymca;'
w-xy sopTxfjrTur. Alex.
i)&s i:prz-
cvTot;; quae ult. vox so/jtoJcktoj , exflat parner in edd.
Aid. & Compl.
It. 6. Ita Caffiod. hab. cum Pfalt. Coislin. & Corb. ni-
ii hoc excipias , confitebor illi. Itidem in Rom. praeter
unum in Deo. Mediolan. etiam & Carnut. carent voce ad-
huc , ante confitebor. Aug. in hunc Pf. cum Pfalt. Moz. leg.
Spera in Deum, quia confitebor illi ; et. ut fupra. Sic
etiam Ambrof. 1. 2. de interpel. Dav. c. 3. p. 642, c.
dempto
$,
port anima mea. Hilar, vero in Pf. 41. e fche-
dis Marten. Ut quid anima triftis es?
$$ w. quid contur-
bas me ? Spera in Deum , quoniam confiteb. illi. Auguff. in
Job, to. 3. col. 6j6. d. Ut quid triftis es anima mea?
&
quare, &c. Gr. 'Iran' irepfoviroc, ?..... i. heert "mt-.-
00c 7n to Osiv , oil iic^czoyvccuai acres', &c.
t. 7. Sic in Pfalt. Corb. eft. In Rom. vero Martian.
A me ipfo anima mea tnrbata
eft.
In Rom. Fabri : Ad m
ipfum turbata
eft;
reliqua ut in textu, excepto uno
Hermonis. In Moz. & Coislin. Apud me ipfum tur-
bata
eft
ero tui Domine , de fjj
1
Hermonis , &C
Coislin. fcribit Hermoni ; Corb. Hermonii. Ambrof. 1. 2.
de interpel. Dav. c. 3. p. 642. d. Ad me ipfum tur-
bata
eft
tui Domine , de ^ Hermoniim. Hilar, in
hunc Pf. e fched. Marten. Turbata
eft
in me anima mea ;
at infra bis
,
pertnrbata
eft
tui Domine, de
& Her-
monis ; paulo inferius abeft Domine, In Pfalt. vero Car.
%6 LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLI.
VERSIO ANT1QUA. HE B R. VuLGATA HOD.
Mf.Sangerm. , AbyfTus abyfium invo- Abjftus abjffum
invocat, invo- 8. AbyfTus abyflum invocat, in
cat in voce cataradtarum tua- cem cataraclarv.m tuarum
:
voce catara&arum tuarum.
rum.
Omnia excelfa tua, & flue-
nines gurgites tui
, &
flucius Omnia excelfa tua , & fluclus tui
tus tui fuper me ingrefTi flint, tui fuper me tranfterunt.
fuper me traniierunt.
q. In die mandavit Domi- Per diem mandavit Dominus
9. In die mandavitDominus mi-
nus mifericordiam fuam ,
& mifericordiam [nam : &
in noclc fericordiam fuam
, & node canti-
nofte declatavit. canticum ejus niecum
,
cum ejus.
Apud me oratio Deo vitx Oratio Deo viu mem. Dieam Apud me oratio Deo vita: mea:
,
mex ,
10. dicam Domino : Deo : Petramea, 10. dicam Deo : Sufceptor meus
Sufceptor meus es
,
.
es
'
Quare me oblitus es? quare Jjhiare oblitus es mei ? quare Quare oblitus es mei ? & quare
me repulifti ,
& contriftatus triftis incedo , affligente inimico
7
. contriftatus incedo , dum affligit me
incedo, dum adfligit me ini-
inimicus ?
micus ?
1 1. Dumconfrinsitmeom- Cum me interficerent in ojfibtis 11. Dum confringuntur ofla
Ilia offa mea, exprobraverunt meis , exprobraverunt mihi
boftes
mea, exprobraverunt mihi qui tri-
milli qui tribulant me
:
met: bulant me inimici mei :
Dum dicitur mihi quotidie :
Dicentes ad me tota die : Vbi Dum dicunt mihi per fingulos
Ubi eft Deustuus? 12. quare eft
Deustuusl Jjhiare incurvaris dies : Ubi eft Deus tuus ? 12. quare
triftises anima J & quate con- anima mea
, o~
conturbas me ? triftis es anima mea ? & quare con-
turbas me \
tuit,as me ?
*
Spera in Deum
,
quoniam Exfpetia Deum, quoniam ad- Spera in Deo, quoniam adhuc
confitebor ei : falutate VultUS hue confuebor ei:falutaribus vultiis confitebor illi
: falutare vukus mei
,
mei, 6c Deus meus. mei
, &
Deo meo. & Deus meus.
NotjE ad VersioneiI antiquam.
nut. deeft ),
initio, ante Deus meus. Unde Hieron. cam Deo : Sufi Quare mei oblitus es? ut quid me re-
fcribens ad Sun. & Frctel. to. 2. p. 658. a. ait : hive- pnlifti?
r

\ut quid contriftatus (inf. triftis )

incedo, dum , &c.
tiifje vos dicitis , & Deus mens : fed fcieudnm hoc in Pfal-
Caliiod. ineund. PI. Quare me oblitus es ? quare me repulifti?
mo bis inveniri , g?
in prima pojitum
effe , falurare vukus
$
quare contriftatus, Stc.Sic etiam inPfak. Corb. demptoult.
mei , Deus meus : in jicundo autem , id
eft , in fine
ipjius quare. Gr. ipui-ra Q;S> A(t///k eV6 ; ivonl ( Alex.
tjalmi : falutare vukus mei , & Deus meus ; ita ditnta- Aid. ScCumpl. ^itari) MuipairaQuv n
x
pen c/j.cti , hi t, &c.
sat ut & conjunclio de Hebrxo , $
Tbeodotione fub afterifco t. u. Port verbum confringit, additur in Mf. San-
adilnajit. Apud Aug. & Cafliod. in hunc Pf. fimiliter germ, litterula 0, ita videlicet, confnngi To, qua- qui-
ibid. deed J
: exinde Auguft. leg. Ad me ipfnm tut- dem litterula videtur in Mf. prae fe ferre figuram puncli
,
lata e<l : propterca memoratus fum (inf. commemoratus fum)
potius quam litter*; vel forte nota quaedam eft, qua? fi-
tm Damine , de
' Hermoniim a motite parvo. Caftiod. gnifkat legendum conjritigit omnia, abfque voce media
vero : A me ilfo tnrbata
eft
memor ero tui Domi- me, qua; eiiam fupereft ; vel potius hue revocandus ro-
ne , &c. ut in Vulg. In Gr.
0' so; ( Alex, i i so's )
tus ille verfus qui legitur infra in eodem Mf. nempe port
uv. ri/135 inxvrov iTupcixQ' fix 1* ftmgritoftcu'
Qy
t. 2. Pfalmi xlii. quo etiam male & ofcitanter tranfvec-
( Alex. add. Ku'ejs ) eV. 7U; 'Ef/iwitlft a.%o ifVi
turn fuille credimus, cum ibid, aperte fuperfluat
; en ver-
WJC ^
ba : In eo dum confringunl omnia ojftt mea , exprobaverunt
f. 8. Ita Pfalt. Corb. hab. ad verbum. Rom. vero & ( I. exprobrav.
)
mihi inimici mei-. Hiiarius (amen in hunc
al. cum Caffiod. in fine, fuper me tranjierunt. Similiter Pf. e fchedis Marten, non leg. confrmgtmt , fed confrin-
ap. Hilar, in hunc Pf. e fchedis Marten, exceptis his, git , ut fup. & pofr. paulo : Dum confringit offa mea , im-
Omncs altitudines tux; in Pf. vero 68. Omnia excelfa tua, properabant tribulantes me : cum dicerent quotidie : Ubi
eft:
cum hue ult. tranjierunt. Apud Ambrof. 1. 2. de interpel. Deus tuns ? Similiter hab. Ambrof. I. 2. de interpel. Dav.
Dav. c. 4. p. 644. c. & in Pf.
55. p. 775.
c priura c.
7. p. 647.
c. confringit offa
meet, &c. ut in textu. Item
tanturn verba exftant ut fupra. Item apud Auguft. in Auguft. in hunc Pf. Dum confringit offa
mea , exprobrave-
Pfalm. 41. fed addirur : Omnes fttfpenjiones (in explana- runt mihi qui tribulant me : dum dicunt mihi per fingulos
one fufpenfura )
tux , #
find us tui fuper me ingreffi dies : Ubi
eft,
&c. Itidem in Pfalt. Corb. addita voce
funt. Similiter in Pfalm. 87. col. 929. f. g.
Ad verbum omnia, ad offa.
In Rom. vero iic : Dum confringuntur om-
autem inqreffi funt , add. ibid, vel Jicut quidam melius tranf- nia
offa mea , exprobraverunt me qui tribul. me : dum dicitur
tulernnt , fuper me traniierunt; $m>&w enim
eft
in Gra- mihi perJingnlos dies , &c. In Mozarab. hi eo dum confiin-
co , non tlw&w ubi ergo utrumqne pofitum eft , & fufpen- guntur
offa
mea , exprobr. mihi qui trib. me : dum dicitur
flones , g)
fluclus, non ibi potnerunt potii pro fufpenlioni- mihi per Jing.
dies : Ubi es Deus tuns? In Coislin. Dum
bus , fluftus fed illic dtthtm ejl : Omnes fuper me tran- confiiguntur omnia qui tribulant me : dum dicitur
, Sec.
lierunt, &c. Vide plura inf. ad Pf. 87. 8. Graece , tie, Carnut. hab. dum confringit ; tollit etiam inf. id, inimici
.;,, pro in voce; fubinde , irinti oi ftiTtce&cpiol Qv t
'; Mediolan. vero admittit inimici mei ,
fed anteceden-
^ TCJ V j^i cTib^oi'.
tibus caret qui tribulant me. Hieron. quoque epift. ad
t. 9. Itidem in Pfalt. Rom. Corb. Carnut. & ap. Caf- Sun. & Fretel. to. 2. p. 658. ad h*c ,
exprobraverunt mi-
fiod. In Moz. iic :
> in nolle declaravit. Apud me g) ora- hi qui tribulant me, ait : pro quo vos inveniffe dixiftis ,
tio Deo , &c. In Coislin. > nolle declaravit. Apud me ora- tanltitpi )j.t oiiy^eylfBs , id
eft,
exprobraverunt mihi ini-
tio mea, Deus vitx mex. Apud Hilar, vero in eund. Pf. mici mei , cum g?
apud LXX. fenptnm fit , ei fatZcrrec, jue.
e fchedis Marten, ita : Inter diem mandavit Dominus mif.
Cafliod. in eund. Pf. habet omnia
offa
mea , abfque hoc
fuam, ) nolle manifeftavit. Apud me oratio mea Deo, &c. inf. inimici mei; in aliis concordat cum Vulg. In Graeco
Apud Ambr. 1. 2. de interpel. Dav. c.
J.
col. 645. a. Vat. lie : 'Ei to xxrafoZoicu ora pit (Mf. Alex. sc7a-
Jtpud me oratio Deo vitx, &c. Apud Auguft. in eund. Pf. 6*aW.i , ) uvslfiea /j.t (
Alex. utuAi^y ft! )o! 6^'cite; /j.i ,
$
nolle declarabit. Apud me oratio Deo , Sec. In Gr. 'H,f- ( Mf. Alex, c? tyfifo'i pa. )
Aquila initio hab. iro poysuoal fie
f^ci
IrnmToii K) ffXTo; Jm&cst. riff/ e'^oi it^awxy to In assets /nn. Hieron. Dum me interficerent in offibus meis.
sw, &c. Mf. Alex, cum ed. Compl.
5,
vuktoc. w/n
v
du- t- 12. Ita Aug. & Cafliod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt.
7? Sec. Aid. Jh aW. addita voce mea, ad hanc anima. Hilar, in eund. Pf. e
t.
10. Pfalt! Rom. cum Ambrof. 1. de interpel. Dav. fchedis Marten, iic : Ut quid triftises anima mea? ut quid
c. ?. 6. & 7- col.
64J.
a. 646. b. 647. c. dicam Deo: conturbas me? Gr. 'Iran' 7rs//i'xt 7ro; it 11
"I^X
11
^ ' .4
'"-rl
, &c.
Sufceptor meus es
,
Quare me oblitus es ?
tf
quare me repti-
* Ita Pfalt. Corb. hab. dempto uno j ,
poft mei. Rom.
iifli? g?
quare triftis incedo , dum , Sec. Similiter in Cois- Martianasi , Spera in Deo , quoniam confiteb. illi .-falutare,
lin. praeter hoc, oblitus es mei. Moz. initio hab. dicam Sec. Rom. Fabri : Spera in Deum, Sec. Coislin. Spera in
Deo meo, Sec. ut in Rom. Hilar, in hunc Pf. e fched. Domino, qnon.
confit.
illi, Sec. Moz. Spera in Deum, quia,
Marten, dicam Deo : Snfc. meus es
,
Quare oblitus es? & &c. Mediolan. etiam Sx. Carnut. carent adverbio adhuc.
infra : dicam : Sufceptor meus es ,
Quare me dereliquifti? Unde Hieron. fcribens ad Sun. & Fretel. to. 2. p. 658.
quare triftis incedo , dum , &c. Auguft. in eund. Pf. di- b. ait : Et dicitis adhuc in Grxco no inveniri ,
quod
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLII.
NoTA AD VerSIONEM ANTIQUAM
fkh ajterifco additttm efl ; ita enim
<tf
in Hebrxo firiptum re-
perimtts chi od , quod Jignif. ot; zn , Latinique dicitur
,
quoniam adhuc. Hoc ipfum etiam in xlii. inttlligtndum
efl.
Et veio Auguft. in emid. Pf. leg;it : Spent in Deum, quo-
niam adhuc confitebor Mi ; Jattts vultus mei
, ^, &c. At
Hilarius in eund. Pf. e fchedis Marten, tollit adhitc , &
legit : Spera in Deum
, quia , &c. Caffiod. veto : Spera in
7
Domino, quoniam adhuc faltttare , Sec. In plerifque
Mfs. Auguft. loco falus , habetur falutare; & in quibuf-
dam fcq.
tf
prxtcrmitiitur
; deeft quoque fup. t. 7. in
multis libris Graccis, Se Latinis. Edit. Rom. hab. 'E>tv-
m nri Tiv soy , on i^ofujioytiicftai dura' i aarufi'* , Sec.
Ml". Alex, cum Aid. Se Compl. <SMTn'e<or'.
J
VULGATA HOD.
i.Pfalmus David. XLII.
Udica me Deus , & difcerne
HEB R.
XLIli.
T
Udica, me Deus
, & difcerne
caufam meam de gente non %J caufam meant de gente non
Versio ANTIQUA.
1. Pfalmus David. XLII.
*
TUdica me Deus, & dif-
J
cerne juftitiam meam de
gente non fancta : ab homine
iniquo & dololb eripe me.
Quia tu es Deus meus
,
2.
fancTra : ab homine iniquo & do- fancla : a v'tro dolofo & iniquofal-
lofo erue me. va me.
2. Quia tu es Deus fortitude Tu enim es Deusfortitudo mea :
mea : quare me repulifti ? & quare quare projecifli me ? quare triftis & fortitudo mea : quare mere-
triftis incedo
,
dum affligit me ini- incedo
, affltgente inimtco ? pulifti ? quare triftis incedo
,
roicus ? dum adfliget me inimicus ?
**
Ineodum confringnnt
omnia ofla mea
, exprobrave-
runt mihi inimici mei.
3.
Emitte lucem tuam & verita- Mine lucent tuam
& verita-
3. Emitte lucem tuam &
tern tuam : ipfa me deduxerunt, & tent tuam , ipfa ducent me : intro- veritatem tuam : ipfa me de-
adduxerunt in montem fanftum ducent me ad moment fanclum duxerunt , & adduxerunt in
tuum, & in tabernacula tua. tuum
, & <*d tabernacula tua.
4. Et introibo ad altare Dei : ad Et introibo ad altare Dei ; ad
Deum
,
qui laetificat juventutem Deum Utitid , exfultationis ntes,
:
meam.
Et confitebor tibi in cithara Deus
Deus meus. Quare incurvaris ani-
ma mea
, &
quire conturbas me ?
Confitebor tibi in cithara Deus
Deus meus : 5 . quare triftis es ani-
ma mea ? & quare conturbas me ?
Spera in Deo
,
quoniam adhuc Exfpecla Deum
,
quoniam ad-
confitebor ill i : falutare vultus mei , hue confitebor ei : falutaribus vul-
& Deus meus. tus mei
, & Deo meo.
NoTjE ad Versionem
Tfr. I. Sic in Pfalt. Rom. eft : Mozar. vero Lab. Ipji Da-
vid. Coislin. lnfinem , PJalmus David. Corb. Pfalmus Da-
vid , ut fupra. Gr. a>,u<j; tw Aan'cf. Mf. Alex, ita : Ei's
to re Mi , Qvrzuscoi; tw? viofe Ko^s Hatfiiq.
* Concinit Pfalt. Corb. ad verbum. Rom. quoque &
Coislin. extremo hab. eripe me , cum Caffiod. Mozar. ve-
rb , libera me ; Auguft. erue me ; item fup. caufam , non
juftitiam, ut & al. Pfalt. prauer Corb. Gr. tiii- Jmw, ul-
timoque, pu<sa.i fit.
fr. a. In Pfalt. Rom. Coislin. Corb. & Moz. fimiliter
,
Deus meus
, $
fortitudo mea. Sic etiam ap. Caffiod. in hunc
Pf. Apud Auguft. vero in eund. Deus meus, fortitudo
mea : deinde , tit quid me repulifii ?
tf
ut quid triftis ince-
do, dum
affligit
me inimicus ? Graece : "Oti QC iT S ec;
Y.($t/a!o>fta
W
iva-r! ccTraoui pis ; ^
harl cx.vbpuTruZ,aiv 7ro/>v&-
/Kai , a/ t ixbf.iQav tok ty$fov /*x j Aid. & Compl. delent ,?.
**
#. ifte totus hlc redundare videtur ; imo feriem
& connexionem fententiatum abrumpit , ut alia ex alia
non bene nectatur. Hue procul dubio inepte translatus eft
ab ofcitante librario , videlicet e Pfalmo xli. proxime an-
tecedent! , ubi 1r. 11. totidem pene verbis exprimitur. Et fane
nee in alio veteri Pfalterio, nee apud Auguft. & Caffiod.
nee etiam in textu Graco hie verficulus infertus eft eo
loci. Vide fup. Not. ad t. n. Pfalmi xli.
tf. 3. Sic Ambrof. ad verbum I. j. de Spir. S. to. 2.
col.
69J.
f. una cum Pfalt. Rom. Corb. & Vulg. Sic etiam
ap. Auguft. in hunc Pf. prster hoc , deduxerunt
, $
per-
Ex
Mf.
Sangerm.
montem fanclum tuum , & in
tabernacula tua.
4.
Et introibo ad altare :
ad Deum
,
qui lxtificat juven-
tutem meam.
Confitebor tibi in cithara
Deus meus : 5 . quare triftis es
anima ? & quare conturbas
me?
Spera in Deo,quoniam con-
fitebor illi : falutare vultus mei,
& Deus meus.
M. ANTIQUA
duxerunt. Itidem in Moz. Pfalt.
$
perduxerunt ; extremo
vero
, $
in tabernaculum tuum. Coislin. fie hab.
tf
addu-
xerunt in monte fanBo tuo
,
in tabernacula tuo. Caffiod.
in eund. Pf. in montem
$$ ' tabernaculum tuum. Gr.
K) uyecyey iU
/'? o(y; etyior (\ , jt, e/; to. cxi'Vw/uxri Qv.
~$.
4. Pfalt. Rom. & Corb. Vulgat* confonam , nil!
quod tollunt
5 , ante verbum I. introibo. Coislin. & Moz.
habent : Et introibo ad altare Dei mei; prsterea Moz. ad
Dominum
,
qui latijkal , Sec. Similiter Ambr. 1. 2. de in
terpel. Dav. c. 8. col. 650. f. 651. c. 652. b. Et introibo
ad alt. Dei mei : ad Deum , Sec. item 1. 4. de Sacram.
to. 2. 166. c. at 1. 2. de vitg.
p. 166. e. hab. Dei mei
,
tf
ad Deum, qui. Sec. & 1. de Myfter. col. 336". cad al-
tare Dei : ad Deum, Sec. mm 1. 2. de interpel. Dav. c. 10.
p. 6j2. d. addit : Cor/Jitebor tibi in cithara Deus meus , ut
fupra. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum Vulgata con-
cinunt ad verbum ; nee aliter in Gr.uco : in Mf. tamen Alex,
femel tantum
0K,
poft cithara, ut in Lat. kip.
%. $. Et hie tertio tollimr adhuc, ante confitebor , cum
in Plait. Rom. Coislin. Mediulan. Moz. & Carnut. turn
apud Aug. & Caffiod. in hunc Pf. ac in Graeco. Similiter
in Pfalt. Corb. deeft adhuc; ac prauerea vox mea, poft
banc , anima. Aug. ibid. leg. Spera in Donunum ; Caffiod.
in Deum, cum Pfalt. Moz. Se Rom. Coisiinianum , in Dt-
mino. Gr. iirt tov <?sgV oaTiigioc t? n^i-itt juti ,
Qioi/ar Alex.

S eos fits, Aug. vultus mei , Deus mius

;
alii , $ Deus meus.
88 LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLIII.
Ex
Mf.
Sangerm, i
,
Versio antiqua.
In finem, pro filiis Coras
Pfalmus in intelledum.
XLIII.
2. Tpv Eus auribus noftris au-
JL/ divimus
,
patres noitri
adnuntiaverunt nobis
Opus
,
quod operatus es in
diebus eorum , in diebus ariti-
quis.
3. Manus tua s;entes difper-
didit , & plantafti eos : adfli-
HEB R.
Viclori filiortim Core eruditio.
XLIV.
J~\
Eus auribus noftris audivi-
JLS mus
,
patres nojlri narrave-
runt nobis
Opus
,
quod operatus es in diebus
eorum , in diebus antiquis.
Tu manu tua gentcs delefti , ejr
plantafti eos :
afftixifti
populos
, &
xifti populos , & expulifti eos : emijlfti eos :
4. Non enim ingladio fuo Non enim in gladio fuo poffe-
poilederunt terram ,
& bra- derunt terrain ,
neque bracbium
chium ipibrum non liberavit eorum falvavit eos
:
eos:
VULGATA HOD.
i . In finem , filiis Core ad intelleo
tum. XLIII.
Eus auribus noftris audivi-
mus, patres noftri annun-
tiaverunt nobis
,
Opus
,
quod operatus es in die-
bus eorum, & in diebus antiquis.
3. Manus tua gentes difperdi-
dit , & plantafti eos : afflixifti po-
pulos, & expulifti eos :
4. Nee enim in gladio fuo polTe-
derunt terram , ik. brachiuin eorum
non falvavit eos
:
Sed dextera tua
, & bracbium
tuum
complacuifti in eis
Tu es ipfe rex mens , Deus : pra-
Sed dextera tua
,
& bra-
chium tuum
,
5c inluminatio
vultus tui : quoniam compla-
cuit tibi in illis.
5. Tu es ipfe rex metis &
Deus mens : qui mandas falu- ripe falutibus Jacob
tern Jacob.
6. In te inimicos noftros In te bojles noftros ventilabimus
:
Ventilabimus , & in nomine in nomine tuo conculcabimus ad-
two fpernimus infurgentes in verfanos noftros.
nos.
7.
Non enim in arcu meo Non enim in arcu meo confi
Sed dextera tua , & brachium
& lux vultus tut : quia tuum, & illuminatio vultus tui:
quoniam complacuifti in eis.
5. Tu es ipfe rex meus & Deus
meus : qui mandas falutes Jacob.
6. In te inimicos noftros venti-
labimus cornu , & in nomine tuo
fpernemus infurgentes in nobis.
7. Non enim in arcu meo fpe-
fperabo : & gladius meus me dam : neque gladius meus falvabit rabo : & gladius meus non falva
me.
non faciet falvum.
8. Liberafti enim nos ex Jui* ftalvafti
nos de hoftibus
adfligeritibus nos : & eos qui noftris , & eos qui oderant nos
oderunt nos confudifti. confudifti.
9.
In Deo laudabimur tota In Deo lauddimus tota die,
die : & in nomine tuo confi- & nomini tuo in aternum confttebi-
tebimur in fecula. Diapsal- mm. Sewer.
bit me.
8. Salvafti enim nos de affligen-
tibus nos : & odientes nos confu-
difti.
9. In Deo laudabimur tota die:
& in nomine tuo confitebimur in
fsculum.
MA.
JO. Nunc autem repulifti <Sc
NoT
Verum tu projecifli , & confu- 10. Nunc autem repulifti &
ad Versionem antiquam.
Tf. 1. Ffalt. Rom. cum Vulg. In
finem , filiis Core ad
intellectum. Coislin. In finem, Pfalmus David. Mozarab.
hi finem , imelleclui fiUis
Core , Pfalmus David. Ambrof.
in hunc Pf. col. 88y. a. cum Pfalt. Corb. PfaJmi titulus
eft
: In finem , filiis Core intelletlus : & infra
p. 887. a. ad-
dit : til ab ifji<
canatur
,
qui pfallendi munus receperant :
& fupra : Aquila Pfalmiim difciplinx pofrttt. Auguft. in
eund. Pf. Titulus non habet tantiim filiis Core ; fed , in
intellectum filiis Core. Caffiod. In
finem ,
pro
filiis Core
ad intelleiium , Pfalmus David. Grace. E/{ to tem; , toT;
vim; Ko/>? it's evteeir "iaiftU. In edd. Aid. & Compl. *-
fjj>e,
deeft.
f.x. Sic in Pfalr. Corb. Ita quoque in Rom. praeter
ifta :
(5
patres ? in diebus. Coislin. neutrum admittit
$$
; nee etiam habentur in Gr. nee ap. Caffiod. Pfalt. Moz.
unum tantiim ponit ante patres , cum edd. Aid. & Compl.
Similiter Ambrof. in liunc Pf. p. 887. a. fed hoc omittit,
in diebus eorum : & fupra ad hoc , Dens auribus nojiris
,
addit : Jic Sjmmacbus : Theodotion , in auribus noftris di-
xit i Jicttt )
Septiiaginta Viri. Et vero in edit. Rom. lie :
'O &ilc, If to!; um viftuv , Sec. ut fupra. Auguft. concinit
cum Vulg.
f.
J.
Sic Ambrof. in hunc Pf. col. 889. b. Pfalr. vero
Ccislin. habet difperdet ; Muzarab. difperjit , rurfumque
gentes , loco populos. Auguft. in eund. Pf. ita : infirmajli
populos , (5 expulifti eos ; Calfiod.
<^ repulifti eos. Gisc.
tv.iy.usai wis , i, ="e a>t; apvec,.
'if. 4. Sic in Pfalt. Coislin. excepto uno liberabit. Item
in Moz. & Corb. prseter ifta , poffidebunt terram
, > bra-
chium eorum non liberavit. Ambrof. in hunc Pf. p. 891.
d. lie habet : Quoniam non in gladio fuo pofjiderunt ter-
rain
, 1$
brachium fitum non liberavit eos : fed , &c. ut fu-
pra. Auguft. in eund. Pf. Non enim in gladio fuo hxredi-
tate pojpderttnt terram
, &
bracbium ipforum non falvos fe-
cit eos : fed... quoniam complacuifti in eis. Caffiod. in eund.
Pf. complacuit tibi in illis ; caetera ut in Vulg. In Gr. Oi/
7/>
...,.
UMyvofwew,,,,. &VTW w tSUftt W!, M,
oTi Et/cToxHOa; cr av-ioii.
f.
J.
Ita Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
Corb. & Moz. Coislin. hab. falute , non falutem ; Am-
brof. in eund. Pf. p. 892. f. flutes ; Gr. t? aonv.filaq.
t. 6. Sic apud Aug. & Caffiod. in hunc Pf. excepto
uno fvernemus. Similiter in Pfalt. Rom. Corb. & Moz. In
Coislin. vero additur cornu ,
pod ventilabimus , ficut apud
Ambrof. 1. de bened. Patr. c. n. p. 529.
f. 4k in Pf.
43.
p. 893. c. fed hie Ambr. pro tuo , legit ejus, ultimoque
conftanter in nos , cum Plait. Coislin. ubique fpernemus.
In Gr. 'Ec 00! ts s'^ipii H,uoiv *;eTi?
J
u]' , c, a/ tw oVo/wrj
Qv ii^^vuocfJLiv tii iiravsaneni; afar.
f. 7. Sic eft in Brev. Mozarab. Item ap. Auguft. in
hunc Pf. non falvum faciet me. Apud Ambrof. & Cafliod.
in eund. non falvabit me, ut in Pfalt. Rom. & Vulg. In
Gr. v diidii fit.
ir. 8. Sic Ambrof. & Caffiod. in hunc Pfalm. cum Pfalr.
Corb. & Moz. Itidem ad Grad. miffie Dom. 3. poft Epiph.
nili quod initio eft, Liberafti nos Domine ex , &c. In Plait.
Rom. Liberafti enim nos de )
eos qui nos oderunt , &c.
In Coislin. Liberafti enim nos ex ajflig. nos :
tf
odientes nos
difperdidifti. Apud Aug. in eund. Pf. Salvos enimfecijli nos
ex
afflig.
&c. utiu textu. In Gr. "Ecasa; 7a.0yfj.ai ex. to
QkifctTur Ufiai- *, tK fjuwias vfixi KXTr,%vvac,.
fr. 9.
Concinunt Ambrof. Aug. & Cafliod. in hunc Pf.
una cum Pfalt. Rom. Coislin. & Moz. Sic etiam in Corb.
li excipias tc primum in Domino. Ambrof. loco cit.
p. 897.
d. addit : Aquila tamen pofuit : In Domino gloriabimur
tota die. Symmacbus ait : Deo hymnum dicemus per oin.
nem diem. LXX. in fine hab. 6/5 toV aluta, , in fxculnm.
De fubfequenti Diapfalmate non meminit Aug. nee etiam
Caffiod. Abefl quoque a Pfalt. Corb. ut & a Gr. Alex, ac
edd. Aid. 6c Compl. exftat vero in ed. Rom. LXX. 8c
in Pfalt. Rom.
-
f. 10. Itidem in Pfalt. Carnut. In Corb.... repulifti not
# confudifti nos : f
non progredieris Deus in , Sec. In
Coislin. non egredieris Dens e virtutib, Apud Ambrof. in
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. XLIII.
9
VUICATA HOD.
eonfudifti nos : & non
egredieris
He b k.
difti
nos : &nonegredieris in exerci-
tibus nofltis.
Vertifti
terga noftra hofti : &
qui oderunt nos , diripueruntfibi.
Dedifli nos tanquam gregemad
vorandum
, & in gentibus difper-
fifti
nos.
Vendidifli populum tuum
fine
& non fuit multitude pretio : ncc grandis fuit commuta-
Deus in virtutibus noftris.
ii. Avertifti nos retrorsum pod
inimicos noflros : & qui oderunt
nos, diripiebant fibi.
ii. Dedifli nos tanquam oves
efcarum : & in gentibus difperfifti
nos.
13. Vendidifli populum tuum
fine pretio
in commutationibus eorum. tio eorum.
14.
Pofuifli nos opprobrium
vicinis noftris , fubfannationem &
derifum his
,
qui funt in circuitu
noflro.
1 5 . Pofuifli nos in fimilitudinem
gentibus ; commotionem capitis in
populis.
16. Tota die verecundia mea
contra me ell , & confuiio faciei
meae cooperuit me
,
1 7. A voceexprobrantis &oblo-
quentis , a facie inimici & perfe-
quentis.
18. Ha:c omnia venerunt fuper
nos , nee obliti fumus te : & ini-
que non egimus in teftamento tuo.
19. Et non receflit retro cor
noflrum : & declinafli femitas nof-
tras a via tua.
io, Quoniam humiliafti nos in
Versio antiqtja.
confudifti nos : & non pro- Ex
Mf.
Sanger*
gredieris in virtutibus noftris.
1 1
.
Avertifti nos retrorfum
priE inimicis noftris : & qui
nos oderant , diripiebant fibi.
1 2. Dedifli nos tanquam
oves efcarum : &. in nationes
difparfifti nos.
13.
Vendidifli populum
tuum fine pretio : & non fuit
multitudo in commutationi-
bus eorum.
14. Pofuifli nos oppro-
Pofuifti
nos opprobrium vicinis
noftris /fubfannationem cjr irrifum brium vicinis noftris
,
inlu-
his
,
qui erant in circuitu noflro
Pofuifli
nosfimilitudinem in gen-
tibus , commotionem capitis in tri-
bubus.
Tota die confufio
mea contra
me
, ey
ignominia faciei me& co-
operuit me
:
A voce exprobrantis & blafpbe-
mantis , a facie
inimici & ultoris.
Omnia Iwc venerunt fuper nos
,
&
non fumus obliti tin : nee men-
titi fumus in pacta tuo.
Non
eft
converfum retro cor
noflrum
: nee declinaverunt grcjfus
noftri
a f
emita tua.
Jfhioriiam dejecifti nos in loco
qui fionem & derifum his
funt in circuitu noflro.
1 5. Pofuifli nos in fimili-
tudinem gentibus ; commo-
tionem capitis plebibus.
16. Tota die verecundia
mea ante me eft
,
& confu-
fio vultus mei operuit me.
17. A voce exfultationis
,
& obloquentis , a facie inimi-
ci & perfequentis.
1 8. Haec omnia venerunt
fuper me
,
& obliti non fu-
mus te : & iniquc non egimus
in teflamentum tuum.
19. Et non receffit retro
cor noflrum : & declinafli
femitas noftras de via tua.
20. Quoniam humiliafti nos
NoTJE AD VerSIONEM. ANTIQUAM.
hunc Pf. p. 897. e. 898. f. # """ progredieris Deus in
,
&c. ut fup. at I. de Spir. S. to. 2. p.
6jo. c. non egre-
dieris in virtutibus nobifcum. Auguft. Se Caffiod. in eund.
Pf. Vulgatse favent cum Pfalt. Rom. At Hieron. fcribens ad
Sun. & Fretel. legentes in Graeco , # non egredieris Deus
,
ait to. 2. p. 658. b. hanc vocem Deus , fuperfluere : abeft
etiam ab ed. Rom. LXX. ubi lie : , x'x. e^sasi/wi Iv Tttii ,
&c. Mf. tamen Alex, cum edd. Aid. & Compl. add.
o; ; Symmach. , v -Trptdsfxjn lv roiic, , &c.
f. n. Ita legunt Ambrof. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Corb. & Moz. Similiter in Rom. & Coislin. prseter
unum oderunt. Itidem ap. Auguft. in eund. Pf. nifi quod
lab. initio, Avertifti autem nos. Gr. 'A-7r=Vp;4a? >V**S
'$
tx oV/ffa Ttupa. tk? s'x^S
i/iu'
fy
0'.
mwnc, n/<; , Sec.
Ambrof. loco cit. p. 900. f. addit : Tbeodotion bctbet quo-
inodo Septnaginta Viri ; hoc
eft
quomodo
ifte verfus expojitus
eft.
Aquilct habet : Avertifti nos retro ab affligente. Sym-
machus : Ordinafti nos noviffimos ab omni adverfario :
& infra p. 901. f. Tbeodotion dixit : Se qui oderant nos ,
exfultabant fuper nos.
ir. 12. Pfalt. Coislin. Se Corb. $ in nationibus
difperfifti
nos. Rom. 2> in gentibus. Ambrof. in Pf. 118. p. 1
1
60.
d. & in hunc Pf. p. 901. d.

in nationes difperfifti nos ;
at infra , 2* inter gentes difperfifti nos : turn addit
". Simi-
liter Tbeodotion dixit : Aqnila autem , tf
Symmacbus : in
gentibus , am inter gentes ventilafti nos. Auguft. in hunc
Pf. S3) in nationibus difpcrjifli nos. Caffiod. in eund. Pf.
Dedifli nos tanquam oves ad efcam : & in gentib. difperf.
nos. Ambr. loco cit. p. 902. c. Greges efcarum , Aqnila di-
xit : greges in efcas , Tbeodotion : pafcua edentium , Sym-
macbus. In ed. Rom. u; TrpaQxTO. fwca>s* jc, Iv vac, sGcs-
ci , Sec.
#.
15. Concinunt Ambrof. & Caffiod. in hunc Pf. una
cum Pfalt. Rom. Aug. in eund. Pf. ita : & nonfuit mul-
tit. in pibilationibus eorum. Ambrof. loco cit.
p. 90
J.
c.
ait : Aquila dixit : Tradidifti populum tuum ut non ellet.
Symm. Tradidifti pop. tuum line fubftantia. LXX. ed.
Rom. Acje'/k toc zaiv Q\s areu ti/lws' i) vx. w 7rMi6o; v/
T^. 14. Sic ap. Ambrof. in hunc Pf. praeter hoc, in op-
probrium. Pfalt. Rom. cum Caffiod. (imiliter hab. in oppro-
brium ; fubinde derifum 5
contemptum lis
, qui in circ. nof-
tro funt. Mozarab. pariter derifum C/
contemptum bis, &c.
Coislin. in opprobrium in lujtone^j deri/u his
,
qui in circ.
noflro funt. Similiter in Corb. ii excipias , inlufionem 2?
Tom. II.
derifum. Apud Auguft. in eund. Pf. in opprobrium
fubfannationem
$$
derifum bis
, qui in circ. noflro funt.
Gr. E6y na; o'retJos (
Alex. e/{ ocfi/o;
) /ui/x.TwptG/Aor .
xaTayitaTO. to?; , &c. Ambrof. loco cit. col.
909. a. aic
lie habere Aquilam : Spretionem
tf
pompam
pofuifli nos Us ,
qui in circ. &c.
ft. 15. Sic in Pfalt. Corb. Ita etiam in Rom. Coislin.
& ap. Caffiod. prxter hoc ult. in plebibus. In Mozarab.
utrobique in gentibus , & in plebibus. Ambrof. in hunc Pf.
col. 908. b. Vulgatse congruit : at in Pf. 118. col.
1159.
f. & Ilfjo. d. legit : Pofuifli nos in parabolam gentibus :
commot. cap. in populis : & epift. 31. to. 2. 916". a. in pa-
rabolam in gentibus , Sec. Auguft. in eund. Pf. in fimilitu-
dinem in nationibus i commot. cap. in populis. Hieron. epift.
ad Sun. & Fretel. to. 2. p. 658. b. in Jimilitudinem gen-
tibus ; turn addit : Sed
Ji
diStim fuijfet in Latino, in limi-
litudinem in gentibus , xax.opavoY effet ; > propterea abfque
damno fensr.s , interpretations elegantia confervata
eft. In
Gr. E6tf H/uaz ei$ ira^cQcMV cv tgT$ cOrea* kIvhw cV toI?
t. 16. Sic eft in Pfalt. Rom. Coislin. Corb. & Moz.
praecer unum contra me
,
pro ante me. Sic etiam le^unc
Ambrof. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Ambrof. infra
9 1
J.
e. ait Symmachum habere : Tota die confttjio mea contra
me
eft i & paulo fupra , verecundiam dici In^irvy : 'Erjce-
7th autem
eft , inquit
,
quando verecundiam quis vult incu-
tere alicui , ut infietlat propojitum fuitm. In ed. Rom. lie :
"O/Mif Tw Ajj.i^'-v i cvIqj-ttv pi y.ct.t&afivn lh eVi , x' ol>%,1-
m TV irejouTrx px ent&i/^e /n;.
t. 17. Ambrof. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. & Coislin. Vulgatae fuft'ragantur. Gr. (imiliter hab.
'A-Tro <pcovy<; arsiJ'ltflrroi , &c. nufpiam exfultationis. In
Pfalt. Corb. A voce exprobrantes & obloqueutes , a facie.,...
5
perfequentis.
f. 18. Sic Ambrof. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Corb. Coislin. & Moz. nifi quod habenty-
per nos , & in fine , teftamemo tuo ; Corb. teflamentum tuum.
Gr. itp U/J.O.C, , k, xx. cV J tan*>l Qk.
Tt~. 19. Ita legunt Ambrof. & Aug. in hunc Pf. Sic
etiam in Pfalt. Corb. dempto uno
J^
, ante declinafli, Gr.
hab. in fine, cts th; o/f Qv.
"t . 20. Auguft. in hunc Pf. hab. in loco infirmitatis
, g
operuit, Sec. Pfalt. Coislin. in locum adfl.tiionis
, %j ope-
ruit. Rom. & Moz. in loco affliclionis , S2 operuit, Sec. Gr.
w Two xxwa5 , i. iinrwNrtyft* Ambrof. in hunc Pf. col.
M
9
o LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLIII.
Versio a n t i
q
u a. Hebr. Vuigata hod.
S
E* M/. Saugerm.
in loco adflidtationis
,
& ope- draeonum
, & operuift nos umbra, loco affliccionis , & cooperuit nos
rilit nos umbra mortis. mortis. umbra mortis.
21. Si obliti fumus nomen Si oblitifumus nominis Dei nof- n. Si obliti fumus nomen Dei
Dei noftri, & fi expandimus tri
, & expandimus nanus nojlras noftri , & fi expandimus manus nof-
manus nofiras ad deum alie-
num
:
22. Nonne Deus requiret
ifta ? ipfe enim novit occulta
cordis.
Quoniam propter te mor-
te adricimur tota die : a?fti-
mati fumus ut oves occifio-
nis.
Exfurge
,
quare obdor-
ad deum alienum:
Nunquid non Deus inveftigabit
iftud
?
ipfe enim novit cogitatiov.es
cordis.
Quoniam propter te mortifica
tras ad deum alienum :
2 i . Nonne Deus requiret ifta ?
ipfe enim novit abfcondita cordis.
Quoniam propter te mortifica-
Raw,
ti fumus tota die : reputati fumus mur tota die : iftimati fumus ficut
**
S^
ut grex occijioms. oves occifionis.
2.
3 . Exfurge
,
quare obdormis
Domine? exfurge, & ne repellas
in finem.
24. Quare faciem tuam avertis,
Confurge
,
quare dormitas Do-
mis Domine ? exfurge , & ne mine ? vigila
,
quare projicis nos
repellas ufque in finem. in fempiternum?
2\. Quare faciem tuam <0uarefaciem tuam abfcondis
;
avertis
,
oblivifceris inopiam oblivifceris affiiclionis nojlra &ino- oblivifceris inopia; noftrs & tribu
& tribulationem noftram ? pu noftra ? lationis noftri ?
25. Quoniam humiliata eft JPuoniam incurvata
eft
inpul- 2?. Quoniam humiliata eft in
in pulvere anima noftra : hxlit vere anima noftra : adbafn in terra pulvere anima noftra : conglutina-
\n terra venter nofter. venter nofter. tus eft in terra venter nofter.
26. Exfurge Domine, fei'S Surge, auxiliare nobis,
& re- 26. Exfurge Domine, adjuva
opem nobis : & libera nos dime nos propter mifcncordiam nos : & redime nos propter nomen
propter nomen tuum. tuam. tuum.
NotjE ad Versionem antiqua
917. f. ait : Pttlcbre aittetn
{$
Aquilxinterpretatio
,
quemad- ubi fup. 920. b. c
M.
modum intelligere debeamus, locum afflidtaiionis , expreffit di-
cendo : Quoniam humiliafli nos in loco fitenarum : & port
pauca : Et Septuaginta Vrrorum videtur cum his Jintentia
convenire , cum dicunt , quia
firif
turn
eft , Quoniam humi-
liafli nos : Sc infra 919. f. Symm. ait : afflixifli nos in lo-
co deferto.
f.
21. Concinit Lucif. Calar. 1. de mor. pro Dei fil.
p. 147. vel 149. d. necnon Augufl. & Cafiiod. in hunc
Pf. una cum Pfalt. Rom. & aliis. Ambrof. in eund. Pf. le-
git, ad deos alienos. Gr. ntflc, btcv aMo7<of.
if. 22. Itidem Ambrof. in hunc Pf. p. 920. b. una cum
Pfait. Rom. Corb. & Coislin. In Moz. pariter occulta cor-
dis ; paulo vero poll , mortificatifumus iota die ut oves
,
Bcc. Apud Lucif. Cal. 1. de mor. pro Dei fil. p. 247. vel
49. d. Nonne Deus requirit
ifta?....
novit abfcondita cor-
dis mortificamur tota die ut oves, &c. Apud Hie-
ron. epifl. ad Algaf. to.
4. p. 203. f. reputati fumus ut
uves &c. Ambrof. autem to. 2. p. 1203. d. conflanter le-
git : xftimatus fum ficut ovis occijioms. Aug. in hunc Pf.
ita : novit occulta cordis propter te mortificamur tota die :
deputati fumus velttt oves occif. & in Pf. 9. col. ji. e.
propter te occidimur : at 1. 1. Retraft. to. 1. col. 9. b.
hxc habet : In eo ( lib.
J
qui
eft
de moribus Ecclejix cath.
ubi pofiti teftimonium , in quo legitur : propter te afficimur
tota die : a:ftimati fumus ut oves occiiionis : mendojitas
noftri codicis me fefellit , minus memorem Scripturarum , in
quibtts nondum ajjuetus eram. Nam ejufdem Interpretatio-
tiis alii codices non habent
,
propter te afficimur , Jed , prop-
ter te morte afficimur; quod it no verbo alii dixerunt , mor-
tificamur. Hoc
ejfi
verius Graci libri indicant , ex qua lin-
gua in Latitiam fecundhm LXX. Interpretes, veterum divina-
futn Scripturarum
eft fatea translatio. In Collar. Carthag.
p. 489. a. ita ex parte Donatiftarum : Nonne Deus inqut-
ret ifta? ipfe enimfit latentia cordis. S. Paulinus ep.
43.
p. 161. b. leg. novit occulta cordis. Sic etiam ap. Caffiod.
in hunc Pf. coniianter cum verbo mortificamur. In Pfalt.
Mediolan. morte
affiigimur. In Reg. S. Bened. c. 7. morte
tota die afficimur. Item ap. Auc~t. 1. de promili". p. 3. col.
183. b. propter te morte afficimur tota die : deputati fumus
ut oves occifionis. Gr. sVfxa Qn Qavmittifioi i\o-ylS!\^iv
J5&c. Vide lis le&iones Aquil* Sc Symm, apud Ambr.
If. 23. Ita legunt Ambrof. in hunc Pf. col. 921. f. &
Augufl. ibid, cum Pfalt. Corb. Similiter in Coislin. dem-
pto uno
^ , port 2. exfurge, addito vero nos , ad repel-
las. In Mozarab. lie : quare
5
obdormis > ne repellas
nos in finem. Itidem ap. Cafiiod. in eund. Pf. fed abfquc
,
ante obdormis. Apud Jul. Firmic. 1. de errore falf. re-
lig. c. z$. ita : exfurge, f^ ne difperdas ufque in
finem.
Gixc. Vulgatae confonat , ut & Milfale Rom. ad Introit.
M. Dom. Sexag.
tf . 24. Accinunt Ambtof. Auguft. & Caffiod. in hunc
Pf. una cum Pfalt. Rom. & Corb. nili quod add. noftram y
ad inopiam. Coislin. hab. inopix & tribul. noftra. Avitus
Vien. ap. Sirm. to. 2. homil. de Rogat. p. 140. b. lie :
Exfurge , quare obdor. Domine, oblitus inopix ^ trib. ntiftrx ?
Gr. ETrMafGaf)! ti?; muyjlac, y/j.uv jc, th-; (wi-yews vifiar i
Ambrof. fupra 926. c. monet Aquilam legere : Qjtare
fa-
ciem tuam abfcondis 1 Symmachum vero pro tribulatione
,
pofuilfe , affitilationem. Apud Jul. Firm. 1. de errore falf.
relig... oblivifceris inopiam noftram tf
tribulationem. In Mif-
fali ad Introit. M. Dom. Sexagef. oblivifceris tribulationem
noftram.
If. 2j. Ita legunt Jul. Firmic. 1. de erro. falf. relig. c.
2J.
& Auguft. in hunc Pf. Auft. etiam 1. de promilf.
p.
I. c. 3. p. 93.
d. hab. hxfit in terra venter nofter. Cafiiod.
in hunc Pf. adhxfit in terra , &c. cum Pfalt. Rom. Cois-
lin. Corb. Moz. & Miifali ad Introitum Dom. Sexagef.
Concinunt Hilar, in Pf. 118. col. 265. d. & Ambr. 1. de
Parad. to. 1. 180. a. & in Pf. 118. col. 1009. e. nifi
quod hab. anima mea , & venter metis ; a Mfs. tamen 2. Hi-
lar, abeft vox mea. In Gr. n'
4"X** W*'
deinde, sxomh'O
tie, ynv 7as"np nfiuv.
If. 16. Itidem in Pfalt. Corb. Sic etiam libera nos , in
Pfalt. Rom. Coislin. Moz. & ad Introit. M. Dom. Sexag.
necnon ap. Caffiod. in hunc Pf. Apud Augufl. vero, re-
dime nos, ut in Vulg. Gr. tvrputai. Hieron. epifl. ad
Sun. & Fretel. to. 2. p. 638. b. ait ,
pofl exfurge , more
fi-
lito , in Grxco nomen Domini additum ejje. Jul. Firmicus 1.
de errore falf. relig. c.
2J.
fimiliter hab. Exfurge Domi-
ne , opem fer nobis : $ libera nos propt. &c. Audi. 1. de pro-
miff, p. 1. c. 3. p. 93. d. Exfurge Domine, auxiliare no-
bis : $5
redime nos , &c.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLIV.
9
1
VULGATA HOD.
, In finem
,
pro iis qui commuta-
buntur , filiis Core, ad intellec-
tum , Canticum pro dile&o.
XLIV.
Hebr.
Viclorl pro liliis fdiorum Core
,
eruditionis Canticum aman-
tiffimi. XLV.
VeRSIO ANTIQUA.
In finem
,
pro his qua* Ex
Mf. Sangerm,
E
Ructavit cor meum verbum
honum : dico ego opera
mea regi.
Lingua mea calamus fcribx , ve-
lociter fcribentis.
3. Speciofus forma pra: filiis lio-
minum , diffufa eft gratia in labiis
E
commutabuntur
,
filiis Co-
ra;, intelleclum , Canticum
pro
*
dilecto. XLIV.
Ruilitvit cor meum verbum
bonum : dico ego opera, mea 'El
Ru&uavit cor
crbum bonum
rev 1
Lingua mea
fljlus fcriba velo-
cis.
Decore pulchrior es filiis homi-
meum
: dico
ego opera mea regi.
Lingua mea calamo fcriba?
,
velociter fcribentis.
Speciofus forma prx fi-
m seternum. in sternum
Accingere gladio tuo fitper fe-
mur
,
fortijjime
,
Gloria tua
& decore tuo : de-
ntin
, efftifa
eft
gratia in labiis liis hominum
,
diffufa eft gra-
tuis
:
propterea benedixit te Deus tuis : propterea benedixit tibi Deus tia in labiis tuis : propterea
benedixit te Deus in a:ter-
num.
_
4.
Accingere gladium tuum
circa femur
,
potentiftime
,
5.
Specie & pulchritudine
tua, & intende, & profpere
procede , & regna
,
Propter veritatem
, &man-
fuetudinem , & juftitiam : &
deducet te mirabiliter dextera
tua.
6. Sagittae tuae acuta:
,
po-
4. Accingere gladio tuo fuper
femur tuum
,
potentifiime
,
5. Specie tua & pulchritudine
tua intende
,
profpere procede , & core tuo profpere afcende
,
regna
,
Propter veritatem , & manfuetu- Propter veritatem & manfuetu-
dinem, & juftitiam : & deducet d'tnem
juftitia > ejr docebit te terri-
te mirabiliter dextera tua. . bilia dextera tua.
6. Sagitta: tua: acuta:
,
populi Sagitta tua. acuta
,
populi fib
cum
tab
NoTiE AD VeRSIONEM ANTIQUAM
t. I. Sic in Pfalt. Corb. prKter ult. intelleSas
, Canti-
fed fiiendum quid error Scriptorum Septuaginta Translato-
mprodileclo. Rom. vero hab. In finem ,
pro iis qui commit- ribrts non debeat imputctri
,
qui hoc loco cum Hebratca veri-
tellejlum
,
Canticum pro diletlo. Mom. His qui tate concordant. Aug. & Caffiod. cum Pfalt. Rom. & aliis
, ad
immutab. flits Core, intelleclum ,Cantic. pro diletlo ,Pfalmus textui noftro congruunt , ut & Vulgatae. Jul. E5nnVl.de
slin. In finem, Pfalmuspro bis qui commutab.
filii err. falf. relig. c. 24. hab. propterea benedixit tibi in xte'm'um.
Core , intelleclum , Cantic. pro delicto. Carnut. vero , pro bis
qua commutabuntur. Item ap. Auguft. in hur.c Pf. Titulus
dicitnr : Filiis Core
, pro his qua; commutabuntur : & poft
paulo : Ergo cantetttr nobis : Pro his qua" commutabuntur
; tf
jic incipiat defcribi, per quern commutat.i funt :fequitur enim ;
Pro his qux commutabuntur , filiis Core , in intelleclum
,
Canticum pro dilecto. Hilar, in Pf. 68. p. 115. b. ait : hi
quadrag. quarto , Pro dilecto Canticum pranotatur. Ambrof.
pracf. in Pf. 1. to. 1.74.1.C Lego Canticum pro diletlo. Hie-
ron. ep. ad Princip. to. 2. p. 682. b. Quadragejimum quar-
tum l'falmum legens, in titulo reperi : In finem
,
pro his qui
commutabuntur , filiorum Core intelligentia , Canticum
pro dileilo : & infra : Sofannim , vel pro bis qui commit
Gr. 'O.paioc mmh irapa tk? tins
e'fyxM
*<"
waiurcu
*.
4. Sic eft in Pfalt. Coislin. & Moz. Item in Rom.
hoc excepto
,
gladio tuo. In Corb. Accingere gladium tuum
circa femur tuum
, potentiffimi. Vet. Iren. Interp. 1.
4. c.
53- P-
Z
7J-
d- ( 'C : Accingere gladium tuum, potentiffime
,
circa femur tuum. Ita quoque Jul. Firm. hab. 1. de erro.
falfar. relig. c. 24. poftpolito verbo potentiffime. Terrul-
lian. adverf. Jud. c. 9. p. 142. b. Accingere enfem fupra
femur : & c. 14. p. 148. a. Accingere en/em tuum circa
fe-
mur tuum
, potens : item I. 5. adv. Marc.
p. 675. a. Ac
cingere enfem fuper femur : & 1. 5. p. 800. b. Succinclus
gladio fuper femur. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 207. a. Accin-
gere enfe tuo ad femur
, potentiffime. Ambrof. in Pf. 118.
tandifnnt, vcl in Iilia transferer

fores , &c. Gnece , col. 11 80. d. Accingere gladium tuum circum

femur , po-
E/s to T6MS, ujep tcJV mneAm(urw. t toTj Cm Ko/ie, e!$ tentiffime. Aug. in hunc Pf. Accingere gladium tuum circa
fe-
ijjime . item 1. 17. de civit. Dei , to. 7. 478.
Qvveatr, 'Q.J v-7r;p ts oVjommV.
t. 2. Sic eft in Pfalt. Coislin. & Corb. erucluavit ; re-
liqua ut in Vuig. Apud Tertul. 1. 2. 8c 4. cont. Marcion. p.
644. c. 77- D* '' c ' Erutlavit cor meumfermonem optimum :
itidem 1. cont. Prax.
p. 846. b. 848. a. Cypr. 1. 2. Tef-
tim.
p. 297. a. & 285. b. Erullavit cor meum fermonem
bonum : dico ego op. m. regi. Lingua mea calamusfcriptoris
,
acute fcribentis. Novatianus
p. 1058. b. 1046. c. Vul-
gats fuffragatur, Jicut Latant.
:
1.
4. Inftit. c. 8. p. 574.
Hilarius in Pf.
Jl. p. 73. a. & in Pf. 118. p. 365. d.
Ambrof. 1. de bened. Patr. c. 11. to. 1. p.
J27.
e. &
infra 702. a. 763. b.
783. b. 1380. f. 1532. f. & to. 2.
p.
989. a. 1048. d. Item Hieron. epift. ad Damaf. to.
4.
p. iyy. necnon Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Auguft.
tamen 1. 9.
conf. c. 9. n. 21. fcribit erutluare. Gr. 'Egn-
fiviyCtro 71070 ayttfliv Kcbia,o; ypaf.iy.a.Te>ii; o^irypaipy.
t. 3. Vet. Iren. Interp. 1. 4. c. 33. p. 273. d. fimi-
liter hab. Speciofus forma pra filiis hominum. Tertul. ve-
ro 1. cont. Judzos, c. 9. p. 141. b. Tempeflivits decore
fu-
per filios hominum,
diffufa efl gratia in lab. tuis : & infra
c. 14. p. 148. a. Tempeflivits decore citra
filios horn,
effufa
ejl gratia in lab. tuis : propt. benedixit te Deus in fiecula.
Similiter 1. 3. adv. Marc.
p. 671. c. prauer hoc ulr. in
mux, potenttjjime : item 1. 17. de civit. Dei, to. 7. 478.
c. circafemur:^ in Job, to. 3. p. 661. e. fuper femur : Sc
to. 8. p. 3 1. c. jttxta femur. Cafliod. in Pf.
44. circa femur
tuum. Gr.
Uepifyeat tm> fc/uipeu'eiv m eirl to? fivpo W , Iwait.
t- $.
Concinit Pfalt. Mozarab. nifi quod hab. intende
,
profpera
,
procede. Rom. Fabti
, #
profpere proc. abfque
tf ,
polljuftitiam. Vet. Iren. Interp. 1.
4. c.
33. p. 273. d.
cum Pfalt. Corb. Specie tua
tf
pulchr. tua
, fj> intende
,
pi
profpere procede
, $ regna
,
propter
$ juftitiam. Tertul.
adv. Judaeos
, c. 14. p. 148. a. TempefHvitate
tf
pulcbri.
tudine tua : & 1. 3. adv. Marc.
p. 675. a. 5' extend?,
tf
profperare , {
regna
,
propter veritatem
, g lemtatem
, f
juftitiam : >
deducet te mirifice dextera tua : at 1. contra
Jud.c.
9. p. 142. b. c. extende,
$ profperare, proptra
, tf
regna
,
propter lenitatem
tf juftitiam tuam :
5 deducet te
magnitude dextera tit.z. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 297. a. De-
cort
tf
fpecici tux
tf
intende
, ^ dirige
, # regna
,
propter
veritatem,
tf
manfuet.
tf juftitiam. Hieron. epift. ad Dar-
dan. to. 2. p. 6. b. c. Specie tua < decore tuo intende
,
&
profperare , tf
regna
, propter manfuet.
&juftitiam
, $5 ve-
ritatem : $
deducet te mirab. dext. tua : & epift. ad Prin-
cip. ibid.
p. 686. b.
i^ intende, profpere procede, Sec. &
pau|6 fupra : In Hebrjo , inquit, Gloria tua
^ decore tuo
*vnm
: at int.
p. 675. a. leg. prater filios hominum,
effufa profpere afcende : & in Ifai.
53. to. 3. p. 383. b. Put-
/? , &c. & p. 676. b. fupra filios hominum; fed ubique
conftanter , tempeftivus. Cyprianus 1. 2. Teftim.
p. 297.
a. Decorus fpecie fuper filios bom.
effufa eft
gratia in lab.
tuis : propterea bened. te Deus in fiecula. Ambrof. 1. 1. de
Abrah. c. 8. to. 1. p. 307. d. Speciofus forma prx filks
horn, item
p. 529. b.
1454. f. & to. 2. p. icy. e. 986.
c. Hieron. in Ifai. 63. to. 3. p. 465. a. Eormofus decore
pra filiis bom. & epift. ad Princip. to. 2. p. 685. a. effu-
fa eft
gratia in labiis tuis : propt. bened. te Deus in at. turn
addit : In edmone Vulgata pro benedixit, unxit legimus
i
7m. Il%
ihritudine ? decore tuo. Auguft. in hunc Pf. Specie tua
tf
pulchr fj> intende,
$ profpere procede , &c. ut in Vuig.
Item apud Caffiod. in eund. Pf.
5
profpere procede. Ju-
lius Firmic. 1. de erro. falf. relig. c. 24. Vulgate faver. In
Gr. Tji uistiinmi Qs
j,
to xawei Qn ,
tncuov , *, x-
TsuoJ~i< , K/ /3oiVft/= , &c. ut in Vuig.
Tf. 6. Sic in Pfalt. Coislin. eft ad verbum. In Rom.
vero, Corb. Sc Moz. (ic : Sagitta potentiffime , populi
fub
te cadent , in corde inimicorttm regis. Item in Mediolan. &
Carnut. additur potet;,i(fme, At Hieron. fcribens ad Sun.
M ij
Mf.
delifto.
p2
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLIV.
Versio antiqua. Hf.br.
Vulgata mod.
Ex
Mf.
Saugerm. tentiffime
,
populi infra te ca- te cadent
, in cordc inimicorum regis, fub te cadent , in corda inimicorum
dent,vifcera ininiicorum regis
7.
Sedis tua Deus in faeculuni
faeculi : virga re&a eft virga
regis.
regni tin
8. Dilexifti juftitiam
,
&
Throws tints Deusinfcculum,
7
. Sedes tua Deus in fxculum Htbr.i,
6" in sternum : fceptrum aquitatis
, faculi : virga diredbionis virga re- 8. >
fceptrum regni tui. gni tui.
Dilexifti juftitiam , & odiftiini- 8. Dilexifti juftitiam , & odifli
odifti iniquitatem : propterea quitatem : propterea unxit te Deus iniquitatem : propterea unxit te
unxit te Deus tuus oleum la:- Deus tints oleo exfv.lt adonis pr*. Deus Deus tuus oleo latitia: pra:
titix a confortibus tuis. participibus tuis.
confortibus tuis.
9. Murra
,
& gutta
,
& caf- Myrrha
, & ftacle , & cafia
9. Myrrha , & gutta , & cafia
fta a veftimentis tuis, a gra- in cunctis veftimentis tuis , de do- a veftimentis tuis, a domibus ebur-
V'ibus eburneis : ex quibus te mibus eburneis
,
quibus Utifica- neis : ex quibus deleftaverunt te
deledtaverunt jo. filiae regum verunt te
filu
regum in bonore 10. filia: regum in honore tuo.
in honore tuo
Adfiftit regina a dextris tuis
in veftitu deaurato : circum-
ami&a varietarem.
1 1 . Audi filia
,
& vide
,
tuo.
Stetit conjttx in dextera tua
,
in diademate aureo.
A:idi
filia , & vide
, & incli-
Aftitit regina a dextris tuis in
veftitu deaurato : circumdata va-
rietate.
1 1 . Audi filia , & vide , Sc in-
Noif ad Versionem antiqua m.
& Fretel. to. 2. p. 658. b. ait : In Graco legiffe vos di-
eitis , acuta: ,
potentiffime
; fed hoc male
, ^
de Jnptriori ver-
fu
additum
eft , in quo legitur : Accingere glad, tuo flip, fe-
mur tmim
,
puteiitiffime ; Sc epift. ad Princip. ibid.
p.
6'66.
c. In Hebra'ico , intuit , abjqtte porentifiime ; reltqua fimili-
ter : in Ifai. umen 49.
to. 3. p. 351. b. legit ipie : Sa-
gitta tua acuta potentijjima
,
populi fub te cadent. Similiter
Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum his, in cordc iriimicor.
regis. Ita turfum Aug. 1. 12. de Trin. to. 8. 916. c. d.
Editt. tamen ferunt ibid, potentiffime , fed meliuris notae
Mfs. hab. potentijjima ; quin etiam ita legerit Auguftinus
,
vix dubium efie poteft , cum proxitne ifta fequantur
,
acuta
,
potentijjima ,
tf
transfgentes , > ejficieutes ; & poll
pauca : ofagittam acutam potentijjimam , &c. Item Caffiod.
p. iyi. C. Acuta, inquit, pertinent ad transforations cele-
ritatem ; potentiffimae
,
quia nulla illis materia
, quamvis
diirtjjima
,
probatttr obfiftere. Jul. quoque Firmic. 1. de er-
roie falf. relig. c. 24. ita leg. Sagitta acuta potentijjima
,
populi intra te decident , in corde iriimicor. regis. At Graece
conftanter : Ta Ctw Qy movhjj.svci , Jvrx.rs , Accsi vttoil&toj
Qn ttiwvtxi , in xf//a , &C
f. 7. Ita ferunt Pfalt. Rom. Coislin. Corb. Mediolan.
& Carnut. cum Julio Firm. 1. de errore falf. relig. c. 24.
necnon Ambrofio in Luc. 19. & 20. to. 1. col.
1499. c.
I J04. f. & to. 2. 448. d. & Caffiodoro in hunc Pf. Ire-
naeus vero 1. 3. c. 6. p. 180. e. lie : Sedes tua Deus in
teternum : virga direllionis virga, &c. Tertul. adv. Prax.
p. 849. b. Tbronus tuus Deus in avum , virga regni tui.
Lactrant. 1. 4. InfHtut. c. 1 3. p. 576.
Tbronus tuus Deus
in facula faailortim : virga aquitatis virga , &c. Concinit
Cyprianus 1. 2. Teftim. p. 287. a. Sic etiam apud Mar-
ten. Anecdot. to. y. p.
J.
a. Hikuius vero 1. 4. de Trin.
p. 847. f. legit : Sedes tua Deus in faculnm ficuli : vir-
ga diretlionis tua, virga, &c. at in Pf. 2. p. 4<j. virga di-
rellionis virga, &c. & in Pf. 144. p. ^6%. a. virga aqui-
tatis virga , ut in Breviar. Muzai^b. Auguftinus denique
jn hunc Pf. fie : Sedes tua Deus in Jacttla facnUrum : virga
diretlionis , &c. at 1. contra Judaeos, to. 8. p. 31. c. Tbro-
nus tuus Deus in facnlum feculi : virga aquitatis virga
,
&c. Itidem Vigil. Tapf. 1. 1. cont. Arium, Sabell. &c. Hie-
ron. vero epift. ad Princip. p. 687. a. Sedes tua Deus,
&c. ut in Vulg. turn ait in Hebrai'co legi : Tbronus tuus
Deus in Jac. facuii : fceptrum aquitatis fceptrum , &c. Auc-
tor 1. de XLii. manf. ap. Ambrof. to. 2. p. 12. e. virga
aquitatis virga, &c. Gr. 'O
S-pivot Q*
0<
"5 "S
<*'''*
nrjtvot' pcJ'S i!0utwto; if paS/o; , &c.
tf. 8. Vet. Iren. Interp. 1. 4. c.
33. p. 273. d. unxit
te Deus Deus tuus oleo Ut. pra coitf. tuis. Tertull. contra
Prax. p. 849. b. & 1. de Trin.
p. ioji. c. Dilexifti
Deus Deus tuus oleo lat. a conf. tuts. Laftant. 1. 4. Infiic.
C. I 3. p. $76. Dilexifti
tf
odio habuifti iniquitatem...
Deus Deus tuus oleo txfUltationis. Cypr. 1. 2. Teftim.
p.
287. a. Dilexifti ) odifti Deus Dens tuus oleo ex-
fultationis fuper participes tuos. Similiter Hilar. 1. 11. de
Trin. p. 1094. c. excepto ult. pra confortibus tuis : pau-
16 verb fupra ait : Qui pra participibus nngitnr , pofterior
in tempore
eft , dnm untlis participibus antefertur : &
p
unxit te Deus Deus tuus oleo latitia pra confortibus tuis
;
Mfs. vero conftanter pra confortes tuos. Vide rurfum eun-
dem col.
393.
e. 462. a. 847. e. 1088. f. Ambrolius in
Luc. 20. to. 1. col.
1 504. f.
107J.
e. & to. 2. p. 448.
d. 621. f.
937.
b. nil differt a Vulg. at epift. 81. p. 1098.
d. habet : unilus
eft
oleo juftitia pra confortibus tuis. Hie-
ron. in Eccleliaft. to. 2. p.
J66.
c. & in Ezech. 44.
to.
3. p. 1034. f. propterea unxit te Dens Deus tuns oleo ex-
fultatioms pra participibus tuis. Similiter 1. 3. in epift. ad
Ephef. to. 4. p. 383. a. hoc excepto, propter quod un-
xit : at in Ifai. 60. col.
45
J. d. legi;, pra ^nfortibus
tuis : & in epift. ad Princip. to. 2. p. 686. concinit cum
Vulg. Julius Firmic. 1. de erro. falf. relig. c. 24. Dilexifti
juftitiam , odifti iniq. propt. unxit te Dens tuus oleo lat. prx
confort. &c. Auguft. in hunc Pf. Dilexifti
juft. tf odifti...
Deus Deus tuus oleo exfultationis pra participibus fuis : at
in Pf. 104. p. 1183. b. hab. tuis : & 1. 17. de civit.
Dei, to.
7. p. 478. d.
479. a. odio habuifti iniquitatem.
Optat. 1. 4. p.
7J.
a. Unget te Dominns Deus tuns oleo
exfultationis aliter a confortibus tuis. Apud Marten. Anec-
dot. to. y. p.
J.
a. propterea benedixit te Deus tuus oleo
latitia pra participibus tuis. Audi. 1. de promilF.
p. 3. col.
17
J.
a. unxit te Deus oleo latitia pra participibus tuis.
Fauftin. presb. contra Arian.
p. 648. d. & Caffiod. in
hunc Pf. concordant cum Vulg. In Gr. 'H7aVnoa?

piitv<sa.c, Sia. vist.... (dot 05 Qy imxim dyawiaoiaif

XU.PO. tit uniyyt Qv' al. w i^aloi. Pialt. Corb. oleum.
-ft. 9. Ita in Pfalt. Carnut. & Corb. at in Mediolan.
& Rom. Martianaei fie : a gradibus eburn te deleclave-
rttnt , &c. In Rom. Fabri , Coislin. & Moz. a domibus
eburneis, &c. Similiter habet Hieronymus epift. ad Prin-
cip. to. 2. p. 688. b. cum Auguft. & Caffiod. in hunc
Pf. Hujus autem diveriitatis rationem opcime reddit Hie-
ron. in ead. epift.
p. 689. b. dicens : Fro to quod nos tranf-
tulimus , domibus eburneis
,
quia in Graco fcriptnm
eft,
xiti
Capiav tKtpanivuv
;
quidam Latinorum ob verbi ambigui-
tatem, a gravibus interpretati fun , cum fcxpCt verbnm
fit
i7rix&&i
r
-* Palaftina, (
Mfs. plures
~/ixae*w > ' e. patrium
)
5
ujque hodie domus ex omm parte comlnja , &
in modum a-
dificata turrium , ac mccnium publicorum
,
f
tit appellentur.
Item in Ofe. 8. to. 3. p. 1291. c. ait : jSzetT;, id
eft,
ma-
gnas
, 55
in modum turrium adtficatas domos , feu ut in
Jerem. 17. p. 614. tnrritas domos. Hoc fimiliter explicat
Ambrof. ir. Pf. 47. t. 14. p. 944.
d. & 1. de Joleph
,
c. 9.
to. 1. p. yoo. f. Apud Jul. Firm. 1. de erro. falf.
relig. c. 24. fie : Myrrha
, tf
gutta,
> cafia a vcftim. tnis
%
de adificiis eburneis : ex quibus te jucunditate affecernnt.
Apud Junil. Afric. 1. 2. de partib. div. leg. c. 23. p. 348.
h. ex gradibus eburneis , ex quibus te deletlaverunt.
#. 10. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 297. b. Aftitit regina
ad dexteram tuam in vefte inaurata : amitla
eft
varietate.
S. Pacianus epift. 1. & 3. p. 306. d. 309. f. Aftitit re-
gina in
vefte aurata
$$
variegata. S. Paulin. ep. 24.
p.
IJ2.
c. Stet regina a dextris ejus in fimbriis aureis , cir-
cuinamitla varietate : fed ha;c ultima pertinent ad Tf.
14.
Ambrof. 1. 1. de virg. to. 2. p. I
JC. e. Aftitit reg.
a dextris tuis in veftitu deaurato, varietate circnmamicla.
1093. c. unxit te Dens Deus tuus oleo exfultationis pra par- Item ap. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. ficut in Pfalt.
ticipibus tuis. Notantibid. noftri BB. Mfs. codices magno
confenfu habere pra participes tuos , & tic deinceps in ip-
fis praepofkionem pra conjungi cum accufativo. Item ob-
fervant apud Hilar, non legi ungo , fed ungueo ; ut patet ex
hoc loco
, ubi vetuft. Mfs. pro ungitur , fcribunt tinguetur,
wigueatur. Demuni Hilar, in Pf. 118. p. 292. e. fie leg.
Rom. Mediol. Carnut. Corb. Coislin. & Mczar. circttm-
amitla varietate. Ap. Hieron. epift. ad Princip. to. 2.
p.
689. b. circumdata varietate; quae verba, inquit, except
editione Vulgata
, nullus hiterpretum trailftulit : in Gracco
nunc, irte,i*>iC>,v,i4en , ireitcm^nivn.
t.
11. Vulgatae favent Hilar, in Pf. jo.
p. 136. a. Sc
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLIV.
95
Vi/icata hod.
He br. Versioantiqua.
dina aurem tuam : & oblivifcere na aurem tuam : & oblivifcere po- inclina aurem tuam : &: obli- * Mf,
Sattgem,,
populum tuum ,
& domum patris pv.li tui
, &
domiis patris tui, vifcere populum tuum
, &
tui.
domum patris tui.
ii. Et concupifcet rex deco- Et concupifcet rex decoremtuum: 12. Quoniam COtlCupivit
rem tuum : quoniam ipfe eft Domi- quia ipfc
eft
Dominus tuus
, & rex fpeciem tuam : quia ipfe
nus Deus tuus, & adorabunt eum. adora cum. eft Deus tUUS
,
& adorabunt
eum.
ii, Et filia: Tyri in muneribus Et filia fortijfimi , in mune- 13. Et filiae Tyrii in mu-
vukum tuum deprecabuntur, om- ribus faciem tuam deprecabuntur neribus vultum tuum depre-
nes divites plebis. divites populi. cabuntur , divites plebis.
14. Omnis gloria ejus filia: regis Omnis gloria filis, regis intrin- 14. Omnis gloria ejus filise
abintus, in fimbriis aureis 1 j.cir- fecus
:
fafciis aureis veftita eft.
cumamiita varietatibus.
Adducentur regi virgines port In fcututatis ducetur ad regem
,
earn : proximae ejus afferentur tibi. virginesfequuntur earn ; arnica ejus poft earn : proximae ejus ad
ducentur tibi. ferentur ibi.
16. Afferentur in lsetitia & ex- Ducentur in Utitiis & exfulta- 16. In lamtia & exfulta-
fultatione : adducentur in templum tione : ingredientur tbalamum re- tione : adducentur in tem-
regis.
gis. plum regis.
17. Pro patribus tuis nati funt Pro patribus tuis erunt
filii
tibi: 17. Pro patribus tuis nati
tibi filii : conftitues eos principes fu- pones cos principes in univerfa terra, funt tibi filii : conftitues eos
principes fuper omnem ter-
rain.
18. Memores erunt nomi-
nis tui in omni gente & pro-
genie.
Propterea populi confite-
regis ab intus , in fimbriis au-
reis
1 5. amidla varietatem.
Adferentur regi virgines
per omnem tenam.
18. Memores erunt noministui Recordabor nominis tui in omni
in omni generatione & generatio- genet atione
&
genet atione
:
nem.
Propterea populi confitebuntur Propterea populi confitebuntur
NOT* ad Versionem antiquam
Ambrof. cum 1. 1. de virg. to. 2. p. I
JJ.
e. & inf. 309.
d. 1 191. e. turn in Luc. 2. & 9. to. 1. p. 13 10.
141 9. c.
Accinunt Auguft. & Cafliod. in hunc Pi. cum Plait. Rom.
&c. Apud Cypr. 1. 2. Teftim. p. 297. b. fie : Audi
fi-
lia )
oblivifcere populi tui,
%j
domiis patris tui. Ita
etiam Firmilian. habet apud ipfum , epift.
7J.
p. 147.
b
col. 170. d. Omnis pulchritude filia regis intrinfecus. Hie-
ron. in Ifai. 23. to. 3. p. 206. b. cum Fulgent, ep. 2.
ad Gall. p. I J7. Omnis gloria filia regis intrinfecus : item
Hieton. epift. ad Princip. to. 2. p. 691. c. ait, Pre eo
quod in LXX. fcripttm
eft s coiGec , fe vel ab intus, iiel in-
trinfecus interpretatum effe ; turn addit : In qnibnjdam
abfque his
, tf
domiis patris tui. Philaftr. Brix. de haeref. exemplaribus invenitur Ffebon ,
quod cogitationes fonat : 8c
pag. 724. d. oblivijcere domiis patris tui. Hieton. in Ifai
23. to. 3. p. 206. b. oblivifcere populi tui
, tf
domum pa
tris tui. Gt. l-!ri*a%\s tS *ai< Qv , j t? o'ikv , 8cc.
f. 12. Sic Ambtof. 1. 1. de virg. to. 2. p. iJJ.
e. at
1. de lapfu virg. p. 309. d. Vulgatae congruit. Auguft.
autem 8c Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Corb. 6c
Coislin. ita legunt : Quoniam cencupivit rex fpeciem tuam :
quia ipfe eft
Dominus Deus tuus , &c. Mozarab. Quia con-
cupivit rex fpec. tuam
, & ipfe eft
Dominus Deus , &.C Item
in Mediolan. & Carnut. Qjioniam cencupivit. Apud Cypr
in Dan. 10. to. 3. p. 1 120. b. legit : Omnis gloria ejus
filia
regr.m ab intus , &c. In ed. Rom. lie : Ilaoa m /o
omiv,c, ( Alex. Aid. & Compl. ry; ) iuyinpo; t? ^xaihiai
'EosSac , w x.(yoruToU
XP
V^' * n Mf. autem Alex, ac edd.
Aid. & Compl. svufcv, non 'EciSwi'.
"f. iy. Pfalt. Rom. circumamikia varietate. Adducentur
regi, &c.ut in Vulg. Mozarab. circumamitla varietate. Ad-
ferentur regi virg.
poft
earn
:
proxima ejus adducentur tiki. Ita
quoque in Corb. praeter hoc, poftea, 8c in fine, adferen-
tur tibi. In Coislin. circumamitla varietate. Adducentur re-
\. 2. Teftim. p. 297. b. Qjioniam dejideravit rex fpeciem gi virg. poftea : proxima ejus adducentur tibi. Milfale Rom.
tuam : quia
ipfe eft
Dominus Deus tuus. Similiter hab.
Firmilian. epift. 75.
ad ipfum, p. 147. b. Hilarius vero
in Pf. $9. p. 13C. a. Qjioniam concupivit rex fpeciem tuam.
Philaftr. Biix. de haeref. p. 724. d. Et concupifcet rex
fpe-
tiem tuam. Rurfum Auguft. contra Jud. to. 8. p. 31. f.
quoniam
ipfe eft
Dominus Deus tuus ; at vox Dominus
,
non in omnibus codd. reperitur. Junil. Afric. 1. 2. de par-
tib. div. leg. c. 23. p. 348. h. quia ipfe eft
Dominus
Deus tuus , adorabis eum. In Gr. "Ox; cTrstii'/Misev ( Alex.
Aid. & Compl. Kal ztvAvhwii ) fcaoatiis t? icaW; Qv
ot< aVro; eVm Kt/'e/o; (\. Ap. Hieron. ep. ad Princip.
to. 2. p. 689. ut in Vulg.
ad Often. Milfae S. Luciae virg. Afferentur regi virg.
poft
earn : proxima ejus afferentur tibi. Itidem Ambrof. 1. de
inftit. virg. to. 2. 2yo. a. 8c Auguft. in hunc Pfalm. S.
Pacian. epift. I. p. 306. d. Adducentur regi virgines , &c.
Similiter ap. Cafliod. cum voce varietate ; Hieron. veto
epift. ad Princip. to. 2. $91. c. leg. varietatibus. In Gr.
7tzif-.&Mfj.im , 7r7rcj)C^sfH. A-wtvf/iHGWTXt t&> BkjiasT
Trapfa'yoi oTtisoi aW?; (Alex, ut!?' ) at tcmum at/Tiiv aVs-
vsxJjwQcvTai Qci.
Ttr. 16. Ita Pfalt. Rom. hab. cum Corb. Similiter Coif-
lin. cum MilTali Rom. ubi fup. nili quod Coislin. hab.
inducentur in temple , Milfale verb , adducentur in tern-
V. 13. In Pfalt. Rom. jungitur verbum adorabunt, plum regi Domino. Mozarabic. Adducentur in latitia
tf
cum voce filia , detrafto intermedio
g, ut in Pfalt. Moz. exfultatiene : adducentur , 8cc. Ambrof. 1. de inftitut. virg.
Corb. 8c Coislin. at in ipfis conftanter Tyri, vel Thiri
,
non Tyrii s praeterea vox omnes abeft a Mediolan. Corb.
& Carnut. & in Mozarab. ac Coislin. legitur err*,loco
plebis. Apud Auguft. in hunc Pf. deeft ^ initio , ficut
inf. omnes , ante divites ; apud Cafliod. folum
. Hieron.
epift. ad Princip. to. 2. p. 691. a. leg. Filia Tyri in mu-
neribus , vultum tuum deprecabuntur divites plebis : at in
Ifai. 23. to. 3. p. 206. b. Filia Tyri faciem tuam pre-
cabuntur divites plebis : 8c in fupradifta epift.
p. 690. c.
ait : Septttaginta Interpreted non dixerunt
, $$ adorabis eum
,
Jed , adorabunt eum. Graece nunc : Kal irQjm.vnQuQiv ccvtoJ
f)vya.Tzpi<; Tvft
cv <fw(yi; , to Kfosuntoi (\ TMravevQatjiv of
tsxiiiu t? *<w tm; 7?;. Pfalt. ^lthiop. habet , adorabit eum
filia
Tyri. Aid. 8c Compl.
j, itfofumwmic, dvrS , K,ii/yi1up'
lubinde Apollin. habet , 01 a^imoi tZc, 71?; ; Mf. vero Alex,
cum Aid. & Compl. of ir^moirS ^a?i edit. Rom. el itti-
eiot t? Mif tm; 7m5.
if. 14. Sic in Pfalt. Rom. eft, 8c ap. Cafliod. in hunc
Pf. pratter hoc
, filia regnm. Apud Auguft. in eund. Pf.
Omnis gloria ejus
filia
regis intrinfecus i at epift. 36. to. 2,
y. 'j']. b, 6c 1. 1. de ferm. Dom. in mon. to. 3. p. 2,
to. 2. 250. a. cum Aug. in hunc Pf. Adferentur in lati-
tia & exftilt. adducentur , 8cc. Similiter Hieron. epift. ad
Princip. p. 692. b. aitque : Juxta LXX. prior verficulus
adhuc de filia
canitur ornatu
, fequens ad ipjttm Jponjum re-
gemque dirigitur. Junil. Afric. 1. 2. de part. div. leg. c.
23. p. 348. h. Adducentur cum gaudiotf exfultatiene. Cal-
fiod. in eund. Pf. delet initio , adferentur , cum Pfalt.
Rom. In Gr. 'A-a-Eff^GiiWrcu w ay^wouai tie, ixov a-
Btte'coe.
f. 17. Accinunt Hilar, in Pf. 59. p. 135. a. Auguft.
8e Cafliod. in hunc Pf. una cum Pfalt. Rom. In Mf. ta-
men Reg. Hilar, \egh\xifatti funt , non nati , tefte Cuflantio
noftro , licque vertit Symm. inquit, cujus lectionem pro-
bat Euiebius. Similiter vet. Irenaei Interpr. I. 4. c y. p.
232. c. Pro patribus tuis faRi funt tibi filii
tui : at 1. 3. c.
22. p.
220. a. Pro patribus nati funt tibi filii :
priori etiam
loco quidam fcribunt nati. In Gr. iyenrnwat Qa viz'.
y. 18. Sic in Pfalt. Rom. eft, exceptis his
,
tui Domi-
ne, in omni generatione $ progenie. In Mozarab. tui Dens
,
in omni progenie

generatione. In Corb. in omni progenit

tf
generationem. Apud Auguft.in hunc Pf. tui in omni g*-.
94
LIBER PSALMOR.UM. Pfalm. XLV.
HE B R. VuLGATA HOD.
F* Mf.
Smgerm. buntur tibi in xternum , & t'tbi in faulum, & in aternum. tibi in aeternum, 8c in feculum fe-
in fxculum faeculi.
culi-
NOTA AD VERSIONEM ANTIQUAM.
mrmkm Ration* ; t. ut in Vulg. Apud Caffiod. mifdas PP. epift. 44.
Cone. to.
4 .#
d Ato
*
neratitni

proo-enie : Ambrof. vero in Pf. 40. to. 1. m*. M. Domzne
,
,n ommprogeme
tf
generattone. Gr. Ma-
872.. e. ita lea-it f AWr
mM p- i'"" ^to;
C^
<* <i 7<?
S
lg
"J:.",
SL
tf
purJL.
Sim.li.er Hieron. epift. ad Princip. edd. Aid. 8c CompL
^^,
ut in Pfalt. Carnut.
to. 2. 69 3. c. & 694.
a. excepto ult.
tf
generation,.
Hor- Germ. &
Gallic. Fabn.
x Mf.
Sangerm,
Versio
ANTIQUA.
In finem
,
, Pro filiis Cora pro arca-
nis, Pfalmus. XLV.
H E B R.
yittori filiorum
Core pro juven-
tutibas Canticum. XLVI.
VULGATA HOD.
In finem
,
, Filiis Core pro arcanis , Pfalmus.
XLV.
DEus
nofter refugium
,
& virtus 5 adjutor in
1.
I
"\ Eus nofter refugium, &
\_J virtus ; adjutor in tribula-
tionibus , cjuce invenerunt nos nimis.
, Propterea non timebimus dum
Sonantibus &
tumentibus gur- 4- Sonuerunt, & turbata? funt
ptibus ejus , agitdtis in montibus
aqua; eorum : conturbati funt mon-
Fluminis divifones ejus Utifi-
cant civitatem Dei fundi ,
taber-
DEus
noftra fpes &
forthtido
:
auxilium in tribulationibus
tribulationibus
,
qux invene- inventus es validum.
runt nos vehementer.
v ,
-
Propterea non timebi- Idco non timebimus cum pent ,.,1!,.
mus cum turbabitur terra , & translata terra
,
6" concujji mon-
turbabitur terra
, &
transferentur
transferentur
montes in cor tes in corde maris
:
montes in cor maris.
maris.
4
. Sonaverunt, &
turbatae
funt aqua: ejus :
conturbati
,
funt montes in
fortitudine in potcntia ejus. Semper
ejus.
DlAPSALMA.
5.
Fluminis
impetus laetifi-
cat civitatem :
fanctincavit ta-
bernaculum fuum
Altiffimus. tiaatla Altijjimi
6. Deus, in medio ejus, non Dens in medio ejus non commo-
commovebitur:
adjuvabit earn vebitur : auxiliab'ttur ei Deus in
Deus de vultu.
ortu matutino.
7.
Conturbatx funt gentes,
Conturbau funt
gentes
,
concuf-
inclinata funt regna : dedit fa
funt regna : dedit vocemfuam
,
vocem fuam Excelius,&
com- prop-ata
eft
terra.
mota eft terra.
8. Dominus virtutum no- Dominus exercituum nobijcum :
bifcum : fufceptor nofter Deus protector nofter
Deus Jacob. Sem-
JaCOb. DlAPSALMA.
TER.
9. Venite ,
videte operam Venite, &
videte opera Dom'i-
Domini qux poillit prodi- ni
,
quantas pofuerh folitudines in
mini
,
quae pofuit prodigia fuper
gia fuper terrain : 10. aufe- terra : compefcit bella ufque ad ex- terrain: 10. auferens bella ufque
NoT AD VERSIONEM
tes in fortitudine ejus.
5. Fluminis impetus la;tificat ci-
vitatem Dei : fandtificavit taberna-
culum fuum Altiffimus.
6. Deus , in medio ejus , non
commovebitur : adjuvabit earn
Deus mane diluculo.
7. Conturbats? funt gentes, &
inclinata funt regna : dedit vocem.
fuam ,
mota eft terra.
8. Dominus virtutum nobifcum
:
fufceptor nofter Deus Jacob.
9.
Venite ,& videte opera Do-
f. 1. Sic in Pfalt. Corb. & Coislin. Item in Rom.
dempto unofr, ante filiis.
Apud Ambrof. to.-I. 925.
d.
Titutus Pfalmi bujus ita inferibitur ,
inquit ,
hi finem, fro
filiis Cere pre occaltis , Pfalmus ipji David. Similiter apud
Auguft. fed abl'que hoc ,
ipfi
David, hi Mozarab. pro occul-
tis, Pfalmus David. In Gr. Eft to t/w , v-xef tw viSv Kofi
i,Vs>tw Hpixpluv , -iM-nh.
Mf. Alex. tS Auvif **{tos.
t. 2. Pfalt. Moz. Dens nojlrum refugium ,
&c. ut in
Vulg. Ambrof. Auguft. 6c CalTiod. in hunc Pf. cum vet.
Pfalt. nil omnino differunt ab eadem Vulg. Grxc. lniiio
hab. 'O so? H/tar, 8c in fine, eipiAftt ,
vald.
t. ? Pfalc Corb. 6c Coislin. habent cum Aug. in hunc
Pf. dim conmrbabimr. Rom. c Moz. dum conlurbabiutr ;
praeterea Moz. extremo hab. in corde maris; iicut etiam
Tichon. reg. 7. p. 64. c. Hieron. vero in Ezech. 17. to.
3. p.
880. a. ita : Propterea no timebimus cum conturbata
fuerit terra,^ translati montes in cor maris. Ambrof. in hunc
A N T I Q
U A M.
ficut Ambrof. 1. deparad. to. 1. 147.8. & infra col.
754.
b. 774.
d. 866. f. 6c to. 2. 632. a. Item Caffiod.^ curt
Pfalt. Rom. In Gr. Sic : T* ttqt.$ t tf^XTX lu'tp&ci-
mt, 6cc. ut in Vulg.
t. 6. Pfalt. Rom. Corb. Carnut. 6c Coislin. cum Cal-
fiod. adjuvabit earn Dens vultu fuo.
Mozarab. cum Dens
vultu fuo.
Mediolan. earn Deus a matutino in matutinum.
Ambrof. in hunc Pf. p. 931.
e. Deus diluculo : at infra
p. 932. b. In aliis tjuoque codicikts invenitur ,
inquit
,
ad-
juvabit earn Deus vultufuo.
Apud Aug. in eund. Pf. Deus
,
in medio ejus , &
non commovebitur : adjnv. earn Dens vul-
tu fuo.
In Gr. Vat. * safi/6n'issTai (
Aid. & Compl.

'
a*. )
6>n9ni a'"T>i 0so5 t jrfoswVi.
Alex. Aid. 6c
Compl. T) Wfo;
TTpwi.
t. 7-
Auguft. 6c Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
6c Corb. Conturb... gentes , tf
inclinatafunt regna : dedit vo-
cemfuam
Altijjimus , &
mota
eft
terra. Coislin. fuam Excel-
fuerit terra,
S
translati montes in cor maris. Ambrol. in nunc cem nam juu
M
""'"
> o
- v -"- ~".
c
J
\ <v#
Pf. col. 929^. an : Suntetiam qui ita diftingnunt : 6c trans- /us , tf
mota
eft ,
6cc. Mozarab. Cnturbmfunt monies
, tf
c *_-_. ... r... i mriiK, maris forme- inclinata funt reina : dedit voc. nam Altifrmns
, $
com-
X 1. vu.. y*y. .. c.^ . ^:
7 /-a
ferentur montes , ut fequatur : In cordibus maris lonue-
runt , 8c turb. 6cc. at ipfe paulo fup. alludens dicit : Quo
fit
ut non timeamus dim terra noftra
turbatnr
,^
^
vransferun-
tur montes in cor maris. In Gr. A;a tKto k ^oCmOhoo-
fjititt.lv to TttfaosiSiat -rw yw,
%
fJUTcnfttSstt.! o/>M cV xap//<S
t. 4. Sic in Pfalt. Coislin. Corb. 6c Moz. Item in Rom.
Carnut. 6c ap. Ambrof. in hunc Pf. excepto verbofinue-
runt. Apud Hieron. in Ezech. 27. col. 880. a. Sonuerunt
,
tfturb... aqua eorum. Apud Aug. in hunc Pf. Sonuerunt...
aqua ejus. Ap. Cafliod. in eund. Pf. Sonaverunt... aqua
eorum, Sec. In Gr/H^Nff t u S~kto. oivtwv ,
6cc. Dw-
ffalma pariter ibidem fubfeq. ficut in Pfalt. Rom. 6c Corb,
deed tamen in edd. Aid. 6c Compl. nee memoratur ab Aug.
t.
J.
Auguft. in hunc Pf. legit pluraliter , Utificant ci-
yit. Dei,eCc.. fed Hilar, in Pf/64. col. 169. e. Utificat
,
fits , ^3
//*!'(*
J
t
".v.. -
,
inclinata funt
regna : dedit voc. fuam
AltiJJtmus , tf
corn-
mot* eft
, Sec. Ambrof. in Pf. 45. p. 93*-
d-
tolling, pod
gentes ; 8c 1. 3. de fide , to. 2. p. 498.
e.addit Altiftmns^
ut fup In Gr 5"kh , ttiiw fca.zttela.f 'iScext ow>mi dutS-,
ieaMuS
..'
tr
fed in Mf. Alex, ac edd. Aid. 6c Compl. eft
If. 8. Succinunt Aug. 6c Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. 6c Gr. Apud Ambrof. in eund. Pf.
93 $.
f. Deus vir-
tutum, 6cc. Apud Ennod. pro Synodo ,
Sirm. to. 1. p.
1629. b. Dominus virtut adjutor nofter
Deus
,
cc. Sub-
neCtitur etiam Diapjalma in Pfalt. Rom. Corb. 8c Giaeco,-
deeft vero in edd. Aid. Sc Compl. nee recitatur ab Auguft.
t. 9.
Ambrof. Aug. 8c Caffiod. in hunc Pf. Vulgata:
fuffragantur una cum"Pfalt. Rom. In Gr. pariter
, t i
P
y*
7? Kup'iH , a. , 8cc.
f, io, Sic Ambr. & Aug. in hunc Pf. cum Pfalt, Rom,
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLVI.
9J
VOIGATA HOD.
ad finem terra;.
Arcum conteret , & confringet
anna : & fcuta comburet igni.
1 1. Vacate, & videte quoniam
HE B R.
tremum tena.
Arcum confringet , & concidet
baftam
: plauftra
comburet igni.
Versio antiqua.
rens bclla ufque ad fines terra?. Ex
Mf.
Sgim,
Arcum conteret
,
& con-
fringet arma : 6c fcuta com-
buret igni.
1 1
. Vacate , & videte quo-
Cejfate , & cognofcite quoniam
ego fum Deus : exaltabor in gen- ego fum Deus .- exaltabor in genti- niam ego fum Deus : exalta-
tibus, & exaltabor in terra. bus , exaltabor in terra. bor inter gentes
, & exaltabor
in terra.
ii. Dominus virtutum nobif- Dominus exercituum nobifcum : n. DominilS virtutum no-
cum : fufceptor nofter Deus Jacob, fortitudo noftra Deus Jacob. Sem- bifcum : fufceptor nofter Deus
fer. Jacob.
NoT AD VERSIONEM ANTIQUAM.
exaltabor in gent. Sec. ut in Vulg. Ambrof. in hunc
Cotb. Coislin. Mediolan. & Carnut. Item in Mozarab.
fi-
nes 1 at in fine hab.
&
fatturn comburet ignis. S. Paulinas
epift. 24. p. 166. a. Dominus conterens bella. Graec. 'Av-
ravcupwv 7ro^ffiH<; y.i%C* to ireparoiv , tivpws xcitcoiccu-
csi cV irvpl. Cafliod. nil diifert a Vulg.
Tfr. 11. Pfalt. Coislin. ego fit m Dominus : exaltabor inter
gentes , \
exaltabor in regna. Mozarab. ego fum Dominus :
exfultabor in gentzbus
, 2? exfultabor in terra. Cypr. 1. 2.
Teftim. p. 287. a. Vacate, j cognofcite quoniam ego
fum
Deus
Pf.
955.
a. c. cum Pfalt. Corb. quia ego
fum Dominus .
exaltabor inter gentes
(
Corb. in gentes
, ) f_ exaltabtn in
terra. Gr. S^OioWts , j,
ytuTt 'o\i tya ei'pti i QeoV {r\u-
Gmgo/ucu cc tcT; s^tew , v^aiwo/^eti cv t y.
if. 12. Ambrof. in hunc Pf. Deus virtutum. Sec. Au-
guft. 5c Caffiod. Dominus virtutum , Sec. cum Pfalt. Rom.
& Gr.
Vu L G A TA HOD.
In finem
,
pro filiis Core
Pfalmus. XLVI.
gentes
jubila
HE BR.
Ftttori filiorum Core Canticum.
XLV1I.
Versio antiqua.
1. In finem, pro filiis Co-
i-x Pfalmus. XLVI.
a.
/^\
Mnes gentes plaudite ma- /^ Mnes populi plaudite mani- 2.
f*\
Mnes gentes plaudite
V-/ nibus : jubilate Deo in vo- v-/ bus : jubilate Deo in voce . V-/ manibus : jubilate Deo
in voce exfultationis. ce exfultationis.
3.
Quoniam Dominus excelfus
,
terrlbilis : Rex magnus fuper om-
nem terrain.
4.
Subjecit populos nobis
, &
gentes fub pedibus noftris.
j. Elegit nobis hau-editatem
fuam , fpeciem Jacob
,
quam dile-
xit.
%. Reg.
6. Afcendit Deus in jubilo, &
6. 1 j. Dominus in voce tuba?.
7.
Pfallite Deo noftro
,
pfallite :
pfallite Regi noftro
,
pfallite.
8. Quoniam rex omnis terra;
Deus : pfallite fapienter.
9.
Regnabit Deus fuper gen-
tes : Deus fedet fuper fedem fanc-
tam fuam.
10. Principes populorum con-
gregati funt cum Deo Abraham :
NoT
jubila
laudis.
fuoniam Dominus altijjimus
,
terribilis .- Rex magnus fuper om-
nem tenam.
Congregavit populos fubter nos
,
& tribus
fub pedibus noflris.
Elegit nobis lureditatem nof-
tram : gloriam Jacob
,
quam di-
lexit. Semper.
Afcendit Deus in jubilo : Do-
minus in voce buccina.
Canite Deo , canite : canite Regi
noflro , canite.
3.
Quoniam Deus excelfus,
terribilis : Rex magnus
fuper
omnem terram.
4.
Subjecit populos nobis
,
& gentes fub pedibus noftris.
5. Elegit nobis hxredita-
tem fuam
,
fpeciem Jacob
,
quam dilexit. Diapsaima.
6. Afcendit Deus in ftrepi-
tu , Dominus in voce tuba;.
7.
Pfallite Deo noflro
,
pfallite : pfallite Regi noftro
,
pfallite.
8. Quoniam rex omnis ter-
ras : pfallite fapienter.
9.
Regnavit Deus fuper
omnes genres : Deus fedet fu-
per fedem fanctam fuam.
1 o. Principes populorum
convenerunt cum Deo Abra-
A D
if. I. Ita ferunt Pfalt. Rom. Corb. Coislin. & Carnut.
cum Gr. At Auguft. huic titulo addit , ip/i David. In Mf.
Alex, fie : E/; to tew; , aty/s; t ActvlJ'.
~t. 2. Concordant Hilar, in Pf. 6$. p. 174. a. & Am-
brof. in Luc. 2. to. 1. 1294. b. & epift. 58. to. 2. 10 14.
a. necnon Auguft. &e Caliiod. in hunc Pf. una cum vet.
Pfalt. & Gr.
Tf. 3. Pfalt. Rom. Quoniam Deus fummus , terribilis ;
$$ Rex magnus fuper omnes deos. Coislinian. Quoniam Deus
fummus , terrib. f$ Rex mug. fuper omnem terram. Sic etiam
in Corb. & Moz. detradto medio
tf.
Succinic Ambrof. in
-Luc. 2. to. 1. 1294. b. cum Caffiod. in hunc Pf. at Au-
guft. Vulgataj favet. In Gt."Oti KJ&<os v-\t^q, yzfrspU'
iiMfhive, , &c.
Ur. 4. Aug. in hunc Pf. Subjecit plebes nobis , &c. Caf-
fiod. cum Pfalt. Rom. populos, Gr. *<;.
If. y. Pfalt. Mozarab. Elegit nos Imreiitatemfibi. Rom.
nos in bareduatem Jibi. Coislinian. nos in bareditatemfuam.
Aug. & Caffiod. in hunc Pf. nobis hxreditatem fuam. Si-
militer hab. Hieron. in Ifai.
J7.
to. 5. 418. a. fed addit
pulcbritiultnem Jacob ,
quam dilexit. Aug. fpeciem ; in com-
mentar. vero pulcbritudtnem. Gr. 'E!;to vijuTv rw >an-
epnfilcur cci/tS , Tiiv >ccti\\cvw , Sec. In Pfalt. etiam Rom. 5c
Corb. fequitur Diapfalma ; filetur autem ap. Aug. deeftque
in Mf. Alex, ac edd. Aid. 5c Compl. non vero in ed. Rom.
1? . 6. Sic in Pfalt. Corb. eft, hoc excepto
, invocem
htia rex univerfi terra Deus
.-
canite erudite.
Regnavit Deus fuper gentes
:
Deus fedet fuper thronum fandum
fttum.
Principes populorum congregati
funt ,
populus Dei Abraham : quo-
VeRSIONEM ANTIQUAM.
tione
, tf
Dominus in voce tuba. Itidem in Mozarab. ut &
ap. Auguft. & Caffiod. detrafto medio
J.
Pfalt. Carnut.
hab. in flrepitu ,
quemadmodum Audi. op. imp. in Matth.
hom.
44. p.
22J.
Ambrof. vero in Pf. 36. to. 1. 813. c.
in jnbilatione. Gr. cV a.hx*a.y uu , K^e<o;, &c.
t. 7. Sic Ambrof. in Pf. 36. to. 1. 813. d. 5c Caffiod.
in hunc Pf. cum vet. Pfalt. 5c Gr. At Auguft. in eund.
Pf. omittit pofteriorem verfic. pfallite Regi
noflro , 5cc.
t. 8. Ita Nicetius Spicil. to. 3. p. 11. 5c Caffiod. cum
Pfalt. Rom. adjunfta voce Dens , e Gr. Similiter addic
Auguft. in hunc Pf. fed loco fapienter , legit intelligent i
Gr. QvvnZi.
It. 9. Pfalr. Corb. Regnavit Deus fuper omnes : Deus,
Sec. Coislin. cum Mediol. Carnut. & Rom. Martiani :
Regnavit Dominus fuper omnes gentes. Rom. Fabri : Regna-
vit Dominus in internum Jitper omnes gentes. Mozarab. Kf-
gnabit Dominus fuper omnes gentes. Similiter Aug. & Caf-
fiod. in hunc Pf. fed infra Aug. legit Deus. Ambrof. in Pf.
36. to. I. 813. c. Regnavit Domains Jitper omnem terram.
Pfalt. Coislin. fubdit , Deus fedit , Sec. al. conftanter fedet.
Gr. 'Easi'*f fy Qioe ;V1 rk s />r
0'
sss xaOura/ jVi 6/w,
Sec. Mf. Alex. sVi Wrtt to t^vv.
t. 10. Itidem in Pfalt. Moz. & ap. Caffiod. excepto
uno dti fortes. Sic etiam in Rom. hoc praeterea excepto
,
populi, loco populorum. Succinunt Coislin. & Corb. nifi
quod 1. fcribit fortis , veterum more, pro fortes ; alt. Deo
Ex
Mf.
Sangerm
In Rom. verb , & Coislin. ita : Afcendit Detts in jubila- fortes : Cyrillus quoque ,
fi Nobilio fides
, ait illos
,
qui func
9
6 LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLVII.
Versio antiqua.
Hebr. Vulgata HOD.
r* Mf. Sangtrm. ham : quoniam
*
Deo fortes niarn dii fcuta tars. , vebcmentcr quoniam dii fortes terra: , vehemen-
*
Mf.
Do fords, terra:
,
nimium elevati funt. elevatafunt.
NOTA AD VeRSIONEM
ter elevati funt.
A N T I Q
U A M.
fortes divina gratia, valde elevatos e(Te a terra. Aug. in
hunc Pf. legit : Principes populornm convenerunt cum dii
fortes terra, valde elevati funt.
Similiter Audt. 1. de promiff.
p. 5. col. 1
7
J. c. ufque ad vocem dii. S. Paulin. ep.
44.
Ju
Mf.
Sangerm.
Mf.
grabibus
p. 271. b. add. dii fortes terra, nimium elevati funt. Gr.
"Apycvra 7\auv Qvny^Ma.v ot/ t<s Qev 01 xtcuoi Tin
7M <s<poA&c eirripfaecut.
Versio antiqua.
Pfalmus Can-
i. In finem
,
tici rlliis Core fecunda
fabbati. XLVII.
2. Tk yfl" Agnus Dominus
,
&
iYJl laudabilis nimis in ci-
vitate Dei noftri
,
in mon-
te fan&o ejus.
3.
Dilatans exfultationem
univerfae terrac , montes Sion
in latera aquilonis ,
civitas
Regis magni.
4
.
In
*
gravibus ejus dinof-
citur , cum fufcipiet earn.
5.
Quoniam ecce reges ter-
tx congregati funt, & con-
venerunt in unum.
6. IpII videntes tunc admi-
rati funt , conturbati , & com-
mon funt : 7. 6c tremor ad-
prehendit illos.
Ibi dolores ficut parturien
He b r.
Canticum Pfalmi filiorum
Core.
XLVIII.
Vulgata hod.
Pfalmus Cantici filiisCore fecun-
da fabbati. XLVII.
71 /I Agnus Dominus, cjr lau-
dabilis nimis : in civitate
Dei noftri , in montefanclo fuo.
1 .
"\ffi
Agnus Dominus , & lauda-
iyJl bilis nimis in civitate Dei
noftri , in monte fanfto ejus.
3.
Fundatur exfultatione uni-
verfaj terra: mons Sion , latera aqui-
lonis ,
civitas Regis magni.
4. Deus in domibus ejus co-
gnofcetur , cum fufcipiet earn.
5. Quoniam ecce reges terra;
congregati funt : convenerunt in
unum.
6. Ipfi videntes fie admirati funt,
Conturbati funt , admirati funt : conturbati funt , commoti funt : 7.
horror poffedit cos ibi , tremor apprehendit eos.
Dolor tjuafi parturientis ; in Ibi dolores ut parturientis , 8.
Speciofo gcrmini
,
gaudio uni-
verfd terrs. : monti Sion ,
latertbus
aquilonis , civitatuU Regis magni.
Deus in domibus ejus : agnitus
eft
in auxiliando.
Jjhua ecce reges congregati funt :
venerunt jimul.
Ipfi videntes Jic obftupuerunt
,
tis
,
8. in fpiritu vehement! vento uredinis confringes naves in fpiritu vehement! conteres naves
conteres naves Tharfis
9.
Sicut audivimus, ita vi-
dimus in civitate Domini vir-
N o T J.
Tharfis.
Sicut audivimus , ita vidimus
in civitate Domini exercituum
,
in
AD VERSIONEM
1. 1. SicAmbrof. inhuncPf. p. 955.
d. cum Pfalt. Rom.
& Ccislin. fed abfque hoc, In finem.
Delet pariter In
fi-
nem. Au;ufl. in eund. Pf. fed habet Laus Cantici. Caffio-
dor. Pfalmus
Cantici , Sec. ut fup. Gr. ^/oVQ/m; tqIc ,
Sec. ut fup. Ml. veto Alex, ita : Ei's totsws, ^,15 t
tf. 2. Similiter in Pfalt. Rom. & ap. Caffiod. excepto
uno in civitate. In Corb. fie : Magnus Dom. nojhr
, j
lau-
dab. nimis in civitate in monte fanth fuo. Auguft. in
hunc Pf. cum Plait. Cuislin. leg. & laudabilis valde. Am-
brof. in eund. col.
937.
c.

laudabilis nimis in loco
fautlo ejus. Gr. aimoi GtpoJ'&c Iv tiqmi at opsi ayia> cutH.
if. 3.
Pfalt. Rom. & Coislin. cum Cafliod. Dilatans ex-
fultationes univerfa terra mons Sion , latera aquil. &c. Iti-
dem in Carnut. Corb. & Moz. praster hoc , monies Sion
;
in Moz. montem Sion. Ambr. in hunc Pf. col.
957.
e. le-
ek : Dilatans exfultationem ttniv. terra mons Sion , latera ,
Sec. fubinde ait : hi vetuflis exemplanbus aliquibus reperi-
tntts : Huplfa
d-/xmd/j.ot.Ti Trkmc, -rue, yn$ ,
quod Latine Jigni-
fical
: Bona radice exfultatione univerfa terra. Vide etiam
in Pf. 118. col. 1 121. c. Apud Aug. in eund. Pf. Dila-
tans exfultationes montes Sion, latera, Sec. In ed. Rom.
JLucl^uv 7a>Atctfiart 7racn; th; 711c , of n Star , ta. irMvpa. ,
&c. at in edd. Ald..& Compl. si/p/^a otyaMid/uaTi , ut fup.
ap. Ambrof. Vide plura apud Flamin. Nobil. & Lamb.
Boz.
#.
4. Sic in Pfalt. Corb. eft , pra;milfa voce Dens. In
Rom. Fabri : Dens in gravibus ejus dignofcetur , dnm , &c.
Carnut. etiam habet in gravibus ; Rom. verb Martianii
cum Mediolan. in gradibus , Coislin. in domibus. Ambrof.
& Caffiod. in hunc Pf. leg. Dens in gradibus ejus dignof-
cetur , cum, &c. Cafliod. dnm. Aug. in eund. PI. Deus in
domibus ejus cognofcetur , citm , &c. infra , dnm ; in vet.
cod. Corb. & Pfalt. Carnut. cognofcitnr ; in Moz. dinofci-
tur , cumfufcipiet ea. In Gr. O so; It tk?; /3 apiciv duTw;
yivcLvKirai , i'rar avTiittfifravuTcti axnv," Mf. Alex. Vn>f(-
fiuf.rai. De fenfu autem vocis frdpsw , vide qua: notavi-
ipus fup. ad t. 9. Pf. 44.
& inf. ad #.
14. hujus Pf.
47.
~t.
J.
Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Corb.
Se Coislin, In Mozarab. deefl ^. Apud Ambrof. in eund.
Pf, p. 939. b. Reges terra congreg. Junt , j tranjierv.nt in
unum i
in explanatione , co/iveneritnt, Apud Aug. Quon,
Tharfis.
9. Sicut audivimus, fie vidimus
in civitate Domini virtutum , in ci-
A N T I Q
U A M.
ecce reges terra colleiii funt , g
convenerunt in unum. Si-
militer habet Au&. 1. de promiff. p. 3. col. 187. c. Hie-
ron. epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. p. 638. c. Quoniam
ecce reges congregati funt : turn fubjungit : In Graco legijji
vos dkitis : Quoniam ecce reges ejus congregati funt : quod
fuperfluum ejfe ipfe
letlionis lexlus tjlenditi <*>
' veteribus
codiabus Latinorum friptnm erat , reges terra: ,
quod nos
tulimus ,
quia nee in Hebrao , nee in LXX. reperitnr : nunc
etiam abeft vox terra a Vulgata: Mfs. Colb. & Sangerm.
In ed. Rom 01 /5aej*T; tm; 7?;
QvA-^nxV yrfocctv iirl
to duTO' al. J'm^oear.
t. 6. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. & Rom.
addito unoyif ,
port conturbati. In Moz. fimiliter additur
funt , ut & in Coislin. fed in hoc poflremo deefl #. Apud
Ambr. in eund. Pf. tunc admirati funt. Apud Aug. ita ad-
mirati funt , conturbati funt , commoti funt. Sic etiam legit
Aucl. 1. de promiif. p. 3.
col. 187. c Gr. &Vs sWfta-
<jcw , irapcc)(^v6av , ?cctMvvwjoit.
t. 7. Sic in Pfalt. Rom. & Corb. dempto uno
tf.
In
Mozarab. timer , iron tremor : in Coislin. tremor adprehendet
eos, &c. Apud Ambr. Aug. &Caffiod. in hunc Pf. ut in Vulg.
ni excipias vocem ficut.
Vide etiam Ambr. in Pf col.
611. c. f. 776. e. In Gra:co , Tpifws eVs;>uxsto avToir.....
ai, Sec.
t.2.
Ita Ambrof. in hunc Pf. p. 941. b. & 1. 1. de in-
terpel. Job, c. y. 631. c. cum Caffiod. & Pfalt. Rom.
Hieronymus epift. ad Marcel, to. 2. 622. b. 8e in Ezech.
I. to. 3. 700. f. fie : hi fpiritu violento conteres. Sec. 8c
in Ifai. 2. col. 28. f. hi fpir.
violento confringes, &c. Au-
guft. in eund. Pf. In fpiritu violento conteres. Sec. Vigil.
Tapf. 1. contra Varim. p. 742.
e. In fpir.
violento conte-
rens, ut etiam plerique Mfs. Auguft. Similiter hab. Brev.
Moz. conterens. S. Paulin. vero , epift. 23.
.
141. a. con-
teret fpiritu vthementi naves , 8cc. Gr. 'Ef iryev^an /3<a/w tvi-
rp'i-\^i, Sec.
m
~fr. 9. In Pfalt. Rom. Corb. & Coislin. Sicut audivimus,
ita #
vidimus ; reliqua ut in Vulg. Similiter apud Ambr.
Aua;. & Caffiod. in hunc Pf. Item in Breviar. Moz. prx-
ter^hxc ult. Deus fttndavit earn in fxcula. Ambrof. 1. de
ob. Theod. to. 2. p. 1197- b. quant Deus fttndavit in a-
ternttm; Se fupra conflanter, ita
tf
vidimus : fimiliter I.
i. de interpel. Job, c.
J.
to. 1. 6}i. f. at epift. 15.
to,
LIBER
PSALMORUM.
Pfalm. XLVIIL
97
VfflGATA HOD,
HE BR. V E l> s I O A N T I
Q
U A.
vltate Dei noftri : Deus fundavit civitate Dei noftri : Deus funda- tutum
,
in civitate Dei nof-
cam in sternum.
PER.
Mftimavimus
Deus mifericor-
d'tam tuam , in medio templi tut
io. Sufcepimus Deus mifericor-
diam tuam , in medio templi tui.
Secundum nomen tuum
vit earn ufque in internum. Sem- tri : Deus fundavit in xter-
mim. DlAI'SALMA.
io. Sufcepimus Deus mi-
fericprdiam tuam , in medio
plebis tua?.
1 1 . Secundum nomen tuum
Ex
Mf.
Sangerm,
Secundum nomen tuum Deus
,
Deus , fie & laus tua in fines terra- :
fie
laus tua ufque in extremum Deus
,
ita & laus tua in fines
juftitia plena eft dextera tua. tens, : juftitia replcta
eft
dextera, terra: : juftitia plena eft dex-
tera tua.
1 2. Lgetetur mons Sion , &
exfultent filix Judx, propter
tua judicia Domine.
1
3
.
Circumdate Sion
, Sc
compledimini earn : narrate
in turribus ejus.
14. Ponite corda veftra in
tua.
11. Latetur mons Sion, & ex- Latetur mons Sion , exfultent
fultent filiae Judx
,
propter judicia filix
]ud&
,
propter judicia tua.
tua Domine.
1 ;. Circumdate Sion ,& com- Circumdate Sion, & circuite
ple&imini earn : narrate in turribus earn : numerate tunes ejus.
ejus.
14. Ponite corda veftra in vir-
tute ejus :& diftribuite domosejus,
ut enarretis in progenie altera.
1 5 . Quoniam hie eft Deus
,
Deus nofter in ajternum , & in fe-
culum fxculi : ipfe reget nos in fx-
cula.
Not*
Ponite cor veftrum in mcenibus:
feparate palatia ejus , ut enarretis virtute ejus : & diftribuite
turrem ejus ,
ut enarretis in
progeniem alteram.
1 5 . Quoniam hie eft Deus
nofter in xternum
,
& in fae-
culum faeculi : ipfe reget nos
in fxeula.
in generatione novijjima
Quia
ifte
Deus ,
Deus nofter
in faculum , & in perpetuum :
ipfe erit dux
nofter
in mortem.
ad Versionem antiquam.
i. 820. a. ita ? videtnns. Chromat. Aquil. in Matth.
p.
979.
b. ita
tf
vidimus. Hieron. epift. ad Sun. & Fretel.
p. 658. c. tollit
$
, monetque id effe fuperfluum , licet in
Graeco reperiatur. Ined. Rom. Kada-irep n>moet/Jir , kt(
j,
ilSofiiv 0fo; sQifitMcotev avrw itr, tov alaita.. Mf. Alex.
i'rai iia.iJ.ii. Subnexum Diapfalma ita repeiirur in Pfalt.
Rom. &Corb. ac in ed. Rom. LXX. in Mf. verb Alex, ac
edd. Aid. & Compl. deeft ; nee ulla fit ejus mentio apud
Auguft.
#. 10. Ita Pfalt. Mediolan. habet. Auguft. in hunc Pf.
in medio populi tui, Ambrof. vero Sc Caffiod. in eund. Pf.
cum Plait. Rom. in medio templi ttii. Pfalt. Carnut. &
Corb. in templo fantlo tno. Varietatem induxit limilitudo
utriufque vocis va?, & *a? : unde Hieron. epift. ad Sun.
& Fretel. to. 2. p. 638. c, ait : Pro eo quad nos de He-
hraico $$ de LXX. lnterpretibus vertimus , templi tui , in
Graco vos legijje diciti<
,
populi tui , quod fuperfluum eft
:
in Hebraico fcriptnm ejl , echalach , id
eft , ti? va!i
Qy.
In ed.
Rom. LXX. >? Q\s.
If". 1 1 . Concinunt Pfalt. Rom. Corb. & Coislin. necnon
Ambrof. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. una cum Graeco.
#.12. Sic Ambrof. in hunc Pf. & in Pf. 118. to. 1.
945.
c. & 1098. b. alludendo tamen : Aug. veto & Caf-
fiod. cum Pfalt. Rom. ad verbum concinunt. In Corb.
lie : Lxtetur mons Sion , exfultentfilix Judaa , propt. &c. In
cd. Rom. LXX. deeft
tf , ante exfultent; at in Mf. Alex.
ut & in edd. Aid. & Compl. exftat i. dyatoiisjucav.
Tf. 15. Similiter Ambrof. Aug. & Caffiod. in hunc Pf.
ut & Gelaf. I. epift. 9. Cone. to. 4. 1190. d. cum Pfalt.
Rom. infra tamen Auguft. habet annuntiate
, pro narra-
te ; Gr. fmyuGaSte.
it. 14. Pfalt. Corb. ? diftribuite graius ejus , ut nar-
retis in progeniem alteram. Gelaf. I. epift. 9. Cone. to.
4.
1 190. d. ^ diftribuite g'adus ejus , ut enarretis in proge-
nies alteras. Item Nicetius epift. 2. Cone. to.
J.
854. d.
diftribuite gradus ejus , nt enarr. in progenie altera. Acci-
nunt Ambroi. in hunc Pf.
p. 944. a. & Caffiod. cum Pfalt.
Rom. Mediol. & Carnut. Aug. vero in eund. Pf. legit
,
diftribuite domos ejus, cum Vulg. Similiter hab. Facund.
Hermian. 1. 12. Siim. to. 2. p.
jy
5. d. fed addit : velji-
cut alii codices habent , Diftribuite domus g'adus ejus ; Sc
poft paulo , diftribuite gradus ejus. Ambrolius etiam ubi
fup. col.
944.
d. ait : liapue, dixit Gracus , hoc
eft,
excel-
fas < turntas domo< ; & puft pauca : Dift-ibuite gradus
ejus , hoc
eft
, manjiones ejus altas atqne fublimes in cwlefi-
ttbus. Ita etiam reddit Hieron. in Jerem. '17. col. 614.
b. 8c in Ofe. 8. to.
5. 1291. c. Vide fup. Not. in Pf.
44.
9. In Gr. &iQe eti im Suvamv twtvc,' k. xc.tx! <s'm<&s
TaS fia-ptti avrvq , 'oitose, .v JmywsuSr' etc, y;viiv iregfer.
If. 15. Itidem in Pfalt. Corb. Sic etiam in Rom. ad-
dito uno
& , poft vocem fccnli. J-imiliter addit 1 fait.
Moz. cum Coislin. fed hoc poftiemum fcribit regit nos : prae-
terea Mozarab. initio habet, Dominus Deus nofter. Ambr.
Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Dens Deus nofter , abfque
feq. fj
1
; Auguft. tamen infra tollit 1. Dens, & addit ^.
In Graeco femel S eos, abfque #. Gelalius I. epift. 9.
Cone. to. 4. p. 1 190. e. fie habet : Orion, hie
eft
Deus,
Deus nofter in atemum : & ipfe reget nos in fxcula.
VULGATA HOD.
i.Infinem, filiis Core Pfalmus.
XL VIII.
Ik. A Udite liC omnes gentes :
m\. auribus percipite omnes,
qui habitatis orbem :
3 . Quique terrigena: , & filii ho-
minum : iimul in unum dives & Jingulorum : fimul dives
& pauper
pauper,
He b r.
Viclori filiorum Core Canticum.
XLIX.
jAXJditehoc omnes populi: au-
*/jL ribus percipite univerfi babt-
tatores occidentis :
Tarn filti Adam
,
quant filii
VeRSIO ANTIQUA.
1. In finem
,
filiis Cora?
Pfalmus. XLVIIL
z. A Udite hxc omnes sen-
Ex
Mf.
Sangnm.
4. Os meum loquetur fapien-
tiam : & meditatio cordis mei pru-
dentiam.
Os meum loquetur fapientias
,
& meditatio cordis mei pruden-
tias.
NoT ad Versionem
tes : auribus percipite
omnes
,
qui habitatis orbem :
j.
Quique terrenigenx , <Sc
filii hominum : fimufin unum
dives & pauper.
4.
Os meum loquetur fa-
pientiam : & meditatio cordis
mei prudentiam.
ANTIQUAM.
t. 1. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. Coislin. & Graeco.
Ambrof. in eund. Pf.
p.
94J.
a. addit nomen David in
fine. In Mf. Alex, fimpliciter , *a^a? tm Aay// , abfque
his quae antecedunt.
t. 2. Ita legunt Auguft. &Ca(fiod. in hunc Pf. Sicetiam
apud Ambrof. in eund. addita voce terra in fine. Pfalt.
Rom. Coislin. & Moz. delent omnes
, poft verbum percipite ; mei imelligentiam i Gr. QCvttu
fed in Gr, eft, tscvfiic, oi iu7K5Vre{ th eixM^imr. Ap. Aug.
Tom. 11.
inf. qui inhabitatis orbem ; paulo vero poft , habitatores orbis.
~t.
J.
Ambrof. Aug. & Caffiod. fenbunt conftanrer/frr;'-
gena , cum Pfalt. Rom. & Vulg. (Imiiiter Coislin. fed delec
feq. 5?. In Gr. Oi' ts yvUv^i i 0/ , &c.
^.4. Concordant Ambrof. & Caffiod. in hunc Pf. una
cum Pfalt. Rom. Aug.vero in eund. PI. hab. meditatio cordis
N
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. XLVIII.
Versio antiqua.
Hebr. Vulgata hod.'
B. Mf.
Sangerm. 5.
Inclinabo in parabo- Inclinabo ad parabolam aurem 5.
Inclinabo in parabolam au-
lam aurem meam : aperhm meam : apertam in citbata enigma rem meam : aperiam in pfalterio
*
in pfalterio propofitionem meum.
propofitionem meam.
{
meam.
6. Ut quid timebo in die Jfhiare timebo in diebus malt? 6. Cur timebo in die mala?ini-
mala? iniquitas calcanei mei iniquitas calcanei mei circumda- quitas calcanei mei circumdabic me.
ciraimdabit me.
bit me.
7. Qui confidunt in virtute Jgui fduciam
habent inforti-
fua : quique in abundantia di- Mine fua , &
in multitudine di
vitiarum iuarum gloriantur.
P. 77.
Mat'h.
5- 55-
8. Frater non redimit , re-
dimit homo : non dabit Deo
propitiationem fuam,
9. Et pretium redemptio-
vitiarum fuarum fuperbiunt.
Eratrem redimens von redimet
7. Qui confidunt in virtute fua
:
& in multitudine divitiarum fua-
rum gloriantur.
8. Frater non redimit, redimet
vir : nee dabit Deo propitiationem homo : non dabit Deo placationem
fuam.
9. Et pretium redemptions ani-
pro eo,
Et pretium redemptions anima
nis animx fux : & laboravit eorum : fed quiefcet in feculo
, &
in anernum ,
i o. & vivet in vivet ultra in fempitemum :
finem
:
1 1 . Quoniam non videbit Et non videbit internum
,
cum
internum, cum viderit fapien- viderit fapientes morientes : fimul viderit fapientes morientes : fimul
tes morientes : fimul infi- infipiens & indoclus peribunt
,
infipiens ik ftultus peribunt.
piens & ftulrus peribunt.
Relinquent alienis divitias Et relinquent alienis divitias
fuas : 1 2. & fepulcra eorum fuas > interiora fua , domosfuas in
domus eorum in sternum. fttculo;
Tabernacula fua
in generatione
&
geiuratione : vocavtrunt nomi-
nibus fuis
terras.
Tabernacula eorum in pro-
geniem , & generationem : in-
vocavit nomina eorum in ter-
ris iplbrnm.
1
3. Et homo , cum effet in
ma? fua: : & laborabit in asteruum
,
lo. & vivet adhuc in rinem.
1 1 . Non videbit interitum , cum
Et relinquent alienis divitias fuas
:
12. & fepulcra eorum domus il-
lorum in sternum.
Tabernacula eorum in progenie,
& progenie : vocaverunt nomina
fua in terris fuis.
Et homo in bonore non commo- 1 5 . Et homo , cum in honore
honore
,
non intellexit : com- vebitur : ajjimilatus jumentis
, & effet, non intellexit : comparatus eft
paratus eft jumentis infipien- exozquatus
eft.
tibus ,
& fimilis fa cms eft illis.
14. Hxc via eorum lean- H<tc
eft
via infipientia eorum,
dalum ipfis : & poftea in ore & poft
eos juxta os eorum current.
fuo benedicent. Diapsalma. Semier.
jumentis infpientibus , & iimilis
faclus eft illis.
14. Hxc via illorum fcandalum
ipfis : & poftea in ore fuo compla-
cebunt.
NoTiE AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
V. f. Pfalt. Coislin. Inclinabo in parabolis , &c. Rom.
Corb. & Moz. Inclinabo adJtmilitudinem , Sec. Ambiof. in
hunc Pf. Inclinabo ad parabolam ; Auguft. in parabolam ;
Caffiod. iufimil.tudinem. Gr. ttq fflctetEw: to irfi^M-
tf. 6. Similiter habent Ambrof. Augufl. & CafTiod. cum
Pfalt. Curb. Sic etiam in Rom. Coislin. & Moz. hoc ultimo
excepto , circumdedit me. Graxe , 'hxti <p:i{j.xt >w-
Xbdci /Ltl.
#. 7. Sic Ambrof. Se CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. & Coislin. In C Jib.
tf
qui in abundantia, &c. In
Mozarab. ^) in abundantia. Huic luffragatur Augufl. in
eund. Pf. InGr. i. tir'i to. tzMffu, Sec.
fr. 8. Pfalt. Rm. Fabii : Frater non redimet , redimet
homo , &c. ut in Vulg. Rom. Martianati , non redimit ,
redimet. Sec. Coislin. Frater non redimet
( 1 . nianu , fed
redimit fecunda , )
redimit homo : non dabit Deo depropitia-
timem fuam.
Mozarab. Frater non redimet : homo non dabit
Deo propitiationem fuam. Ambrof. in hunc Pf. 948. f. & in
Luc. X. col. 1519. c. Frater non redimit , redimet homo : nee
dabit Deo propitiationem fuam : Augufl. in eund. PI. depro-
pitiationem fuam. CafTiod. lit in Vulg. Gr. 'AAeMpo? v
*KTpbT*i( Alex. hvTfarou, )
dein interrogative , f.vtfxcua.t.
tiv^-pUTTOi; \ E^lAaO^a tXVTtl.
#.
9. Ita Aug. in hunc Pf. CafTiod. vero initio hab. 'Sec
pretium ; pauloque poft , ^ laborabit. Similiter Auguft.
paulo inf. nee pretium ; conftanter autem
, i$
laboravit , cum
Item in Rom. praeter ifla , in omni generatione
, Q? pyoge-
nic : in-jocabnnt. Mozarab. ipfo initio tollit
^5;
lubinde
lie hab. in omni prcgeme ,
generatione : iiruocabttnt , &c.
ut in textu. Similiter in Coljlin. exceptis his , in progenie
,
^
genus : invocabunt. Item in Mediolan. invocabunt ; in
Cainut. invocavit ; utrobique , nomina eorum in terris ip-
ferum , ut fupra. Apud Ambr. in hunc Pf. p. 95
1. b. lie :
$$
fepulcra ear. domus illorum in Jacnlum. Tabernacula eo-
rum in progenie , $$
generatione : in-jocavcrnnt nomina eorum
in terns ipforttm. Apud Aug. in tund. Pf.
^
fepulcra.....
eorum in atern. Tab. eorum m gt nerationem
, 5
generationem .
invocabunt , &c. ut in textu. Sic etiam apud Caffiod. ex-
ceptis his , in generatione , $$
progenie. In Gr. xctl 0! toc'-
ipoi 11, tok aiurx. Sxw.<j/Ua/a oivIm lie, "/uscy , *, ytrtcO'
ITCDLXlltSXl/lo fVl Tut yCtlWt O.VT01V.
If. 1 5. Sic lrensus 1. 4. c. 4. p. 251. a. nifi quod ipfo
initio tollit
{j , & pofl paulo hab. cum in honore cjjet. Ambr.
in hunc Pf. Homo, cum in honore effet comparatus eft
jumentis qnx fine fenfn fnut , tfjinulis , &c. Teitull.l. de
anima
, p. 495.
b. adjimilatus cj} homo irrationabiltbits ju-
mentis. Auguft. in hunc Pf. Ft homo, ciirn in comp.
eft jumentis in'enfatis , &
Jimilis , &c. at 1. 6. de Gen. ad
lit. to.
J.
p.
20J.
b. & II 5. g.
Homo , in honore pcfitus , non
intel. comparatus eft
pccoribus ir.fcnfatis , ^
JimiliS fact,
eft
ets. Philaflr. Biix. de haeref. p. 702. f. Homo, in honore
conflitutus comparatus eft pecndibus infenfatis ,
5
Jimilis
ei< /alius cfl : & infra p. 72c. f. Homo , in honore cum
effet..
Pfalt. Carnut. Coislin. & Moz. In Rom. nee pretium comparatus efl pecudibns iifipientibus. Gaud. Biix. feim.
9.
laborabit, abfque praeced. . Ambrof.
tf
pretium. InGr.
Ka) TW Ti/w
Jj
noiriat'.t th rar alaita.
tf.
10. Sic apud Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. ficut in
vet. Pfalt. & Grco.
#. 11. ha Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Corb. prxpofito
uno
Jfj
, veibo relinquent. In Moz. Et relinquet , &c. Apud
Ambrof. in hunc Pf. col.
951. b. fimul injip.
$
flultns pe-
rib. Et alienis relinquent , Sec. Apud Auguft. in eund. Pf.
fimul
imprtidens j infipiens peribunt. Et relinquent , &c.
In Pfalt. Coislin. Q^toniam non videbit interitum , cum
videbit fapientem mori , Sec. ut in Vulg. In Gr. "On
*'
t-\dat x.cnuoj$-ipa.v , 1'tw i/>l s-7rnoavTo cupout *. aret;
v.-xw/la,!. Ko.l Ka.Tct>~tl-\\sw , &c. In edd. Aid. & Compl.
initio deed on.
1. 11. Sic eft in Pfalt. Corb. prseter unum invotabit.
p. 957.
c. Homo , in honore conflitutus , non intellexit , Sec.
ut in Vulg. Caffiod. ab ea nil dilfert , nee etiam Casleftin.
I. epift. 25. to. 1. Cone. i2i<5.a. Hieron. quoque epift.ad
Sun. & Fretel. p. 658. c. ait conjunftionem 5
ipfo initio
hie effe ponendam ; vide infra t- 21. In Pfalt. Rom. Sc
al. fimiliier exflat. Item Gra:ce : Kal a.r p ^iroe, , hi ti^i?
y,
'*'
Qivur.f <iza.Qcov)i,>.Yfjw to?? Klyw.t Tti; pu;onTflS,
if
t- 14. Ita Pfalt. Rom. Coislin. Corb. & Carnut. cum
Caffiodoro. Mozarab. habet , in fcandalum ipfis , ultimoque
benedicent , ut fup. Mediolan. bene profpe^abtintnr. Ambr.
in hunc Pf. ita : Hxc via eorum in offendiculum ipfis :
tf
pojlea in ore fuo
complacebttnt. Aug. Hxc via ipforum fcan-
dalum ipfis , 1^
pojlea in orefuo
benedicent. Ambrof. quoque
loco cit,
9J1.
c. ait quofdam habere ; codieibus fuis ita
VUXGATA HOD.
if.
Sicut oves in inferno pofiti
flint : mors depafcet eos.
t dominabuntur eorum jufti in
matutino : & auxilium eorum vete-
rafcet in inferno a gloria eorum.
HEBR.
fQttafi grex in inferno pofiti
funt : mors pafcct eos.
Et fubjtcient eos recti in ma-
tutino
, & figura
eorum contere-
99
LIBER PSALMORUM. Pfalm.
XLVIIT.
Versio antiqua.
i
5. Sicut oves in inferno
pofuit : mors depafcit eos.
Et obtinebunt eos jufti in
matutinis : & auxilium eorum
tut in inferno poji babttaculum veterefcet in inferno a gloria
fuum. eorum
,
<k a gloria fua expul-
16. Veruntamen Deus redimet
animam meam de manu inferi
acceperit me.
1 7. Ne timueris cum dives fac-
tus fuerit homo : & cum multipli-
cata fuerit gloria domus ejus.
Veruntamen Deus redimet ani-
cum mam meam de manu inferni , cum
affumpferit me. Semper.
Noli timere cum ditatus fuerit
vir : cum multtpiuata fuerit glo-
ria domus ejus.
fi Hint.
1 6. Veruntamen Deus libe-
ravit animam meam de manu
inferni , cum acceperit me.
17. Ne timueris cum dives
factus fuerit homo : & cum
multiplicata fuerit gloria do-
mus ejus.
18. Quoniam cum interierit, Nequc enim moriens toilet om- 18. Quoniam non
,
cum
non fumet omnia : neque defcendet nia : nee defcendet pofl eum gloria morietur
,
accipiet omnia :
cum eo gloria ejus. ejus: neque limul cum eo defcen-
det gloria domus ejus.
JQuid anim&ftu in vita fua he-
1 9. Quia anima ejus in vita
nedicet : laudabunt te ciim bene ipfius benedicetur : confitebi-
fuerit tibi. tur tibi cum benefeceris ei.
lntrabit ufque ad generationem 20. Introibit ufque in pro-
patrum fuorum : ufque ad finem geniem patris ejus : & ufque in
non vidclunt lucem. xternum non videbit lumen.
Homo
,
cum in bonore ejfet ,non 2.1. Homo
,
cum in hono-
fet , non intellexit : comparatus eft intellexit : comparavit
fe
jumentis , re effet , non intellexit : COlll-
jumentis inlipientibus
,
& fimilis cjr Jilebitur. paratus eft jumentis infipien-
facius eft illis. tibus , & fimilis fa&us eft illis.
NoTjE ad Versionem antiqua m.
Marc. p. 709. b. Ne timueris chm dive!
$dim abundalit
19. Quia anima ejus in vita ip-
fius benedicetur : confitebitur tibi
cum benefeceris ei.
20. Introibit ufque in progenies
patrum fuorum : & ufque in ster-
num non videbit lumen.
2 1 . Homo , cum in honore ef-
A D
fcriptum : Et poftea in ore fiio benedisent. Similiter in Gr.
Kv-iv, if 0A05 dwrav cx.a>Jaxov ctUToTc,' & in fine, euxoyttwoi'
inMf. vero Alex, acedd. Aid. & Compl. tufowwQi. Dia-
pfalma feq. habetur in Pfalt. Rom. Corb. & Gr. deeft veio
in edd. Aid. & Compl. nee legitur ap. Auguft.
"t. I
J.
Pfalt. Corb. Sicut oves in inferno pofuit eos : mors
depafcet eos. Et obtinebunt eos
jufti
in matutimtm : f$ auxi-
lium eorum veterefcet in injemo gloria eorum
, >
de gloria
fua expnlji funt. Rom. cum Caffiod. Sicut oves in inferno
prjiti funt :
tf
mors depafcet eos. Et obtinebunt eos
jufti
in
matutino : $$
auxilium eorum veterafcet inferno , tf
a gloria
fua expttlji funt. Coislin. Sicut oves in inferno pojiti funt :
)
mors depajcit eos. Et obtinebunt eos jufti
in matutinum : auxi-
lium eorum veterejeit in injemo a gloria eorum , 5
a gloriafua
expnljijunt. Mozar. Sicut oves in irifemutn pojitx Jttnt , mors
pajcet eos. Et dominabuntur eis
jufti
in matutino :
'tf
auxi-
lium eorum veterefcit in inferno a gloria eorum ; nee addit
alia. Plait, vero Mediolan. habet,
5
a gloria fua expnlji
Jttnt, dempto priced, a gloria eorum. Apud Ambrol. in
hunc Pi. ita : Sicut oves in infernum deducentur : mors de-
pafcet eos. Et dominabuntur eorum
jufti
in matutinum : <$ au-
xilium eorum veterafcet in injemo a gloria eorum ; necplura.
Similiter apud Auguft. in eund. Pf. praeter feqq. Sicut oves
in inferno po/itx , mors
paftor eft
eis ( infra illis. ) Et do-
minabuntur eis relli mane. Hieron. epift. ad Sun. & Fretel.
to. 2. p. 658. c. 639. a. ad hate, 1 dominabuntur eorum
jufti, addit : Pro juftis , suQ-tTi; , id
eft , re6tos , in Grteco
vos legijje dicitis ; jed propter ajpaivlciv , ita in Latinnm ver-
fum eft.
Alioquin
fj
in eo loco , ubifcriptum legimus , In libro
*v&vs > Juflorum intelligimus librum
;
non debemus Jic
verbum de verba exprimere , ut dnm fyllabas fequimur ,
per-
damus intelligentiam. In ed. Rom. 'O;
cr/3ca7a a/ a<tt\
t^-islo , Oaca^s; *jioifj.cL\iu clvtvc,. Kai x.cjanfC<evQh<jiv cv7uv
t' svS-iTi Tcirpwl' Kj n ponfjtict olvTav <n;aha.iu$,Y,<Jzlct.i cV tu
qjy\ iii. t?; S otyc, cLvrur Ml. Alex, cum edd. Aid. & Compl.
addit 1 i,(!>sM3.v , expulji funt.
Tf. 16. Sic in Pfalt. Coislin. eft. Ita etiam in Mozarab.
praeter ult. acccperint me. In Rom. Veruntamen Deus libera-
iit animamfitam de manu inferi , dnm acceperit me. In Corb.
Itberavit anim. meam de manu inferi , cum acceperit me.
.Hieron. epift. ad Sun. & Fretel. to. z. p. 659. a. de manu
injerni , ci'.m liberaverit me ; turn addit: lnCrxco legtjjevos
dicitis , ciim acceperit me
; quod quidem 5 nos ita de LXX.
verttmus
,
miror a quo in
veftro codice depravatnm Jit.
pud Ambrof. in hunc Pfalm.
p.
9 Jl.
f. Veruntamen Deus
liberabit anim. meam de ma. inferni , chm acceperit earn. Ap.
Auguft. in eund. Pf. Verunt. Deus redimet anim. meam de
manu inferni , cum acceperit me. Item apud Cailiod. ex-
ceptis his , liberabit , & inferi. In Gr. nw ^05 m/t/jcuce-
t( tup ijvyjm fits 0-rct.v \aiu,.M /j.s.
fr. 17. Sic Ambr. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. In Corb. prxponicur Diapfalin*. Ap. Tenul.
1. 4. adv.
Tom. II.
gloria ejus. In Gr. Kj OTCtV S7M\^)-VV,^->i 1) /o? T? oW
t. 18. Sic Ambrof. & Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt.
Corb. & Moz. nili quod habent , defcendet cum eo. Ita
rurfum Ambr. 1. 1. de interpel. Job , c. 3. to. 1. 628. d.
Sic etiam in Pfalt. Coislin. praeter hoc, dtfcendit. In Rom.
Quoniam non , chm morietur , accipiet hmc omnia : nequeJi-
mul defcendet cum eo , &c. In Mediol. non , dum morietur
,
recipiet omnia. In Carnut. non , chm morietur , accipiet om-
nia. Apud Tertull. 1. 4. adv. Marc.
p. 709. b. Quoniam chm
morietur ,
non toilet omnia : nee defcendet cum illo gloria
fua.
Apud Ruric. 1.2. epift.
47. p.
fjj.
a. Qj'ia non, cut mo-
rietur , recipiet omnia : neque Jimnl defcendet cum eo gloria
domus ejus. Apud Caffiod. in eund. Pf. Quoniam chm mo-
rietur , o accipiet bxc omnia : nequeJimnl defcendet cum
eo gloria domus ejus. S. Leo ferm. 16. p. 6$. c. Ououiam
chm interierit, non accipiet omnia : neque defc. cum eo gloria
ejus. Plait. Mediol. & Carnut. gloria domus ejus, ut fup.
In Gr. Ot; XX , t* t a,Trt,$vv.x.ir duror , hwifilx.1 t. ara.r-
rcc' xJt Qvyx.etla.Qitoi'/a.i etina i J o'^ct cLvtv.
jf\ 19. Concordant Pfalt. Moz. & Caffiod. in hunc Pf.
In Coislin. Corb. & Rom. Quoniam anima ejus , &c.
prasterea in Rom. confitebitur , &c. Ap. Ambr. in hunc
Pf. Quoniam anima ejus benedicetur : confteb. tibi chm
benej. ipji. Apud Auguft. in eund. PI. Quoniam anima illius
in benedicetur : confitebitur , &c. Similiter inGr.
#.
20. In Pfalt. Rom. & Coislin. Et introibit ufque in
progenies patrum fuorum
, <$ ufque in , &c. Similiter apud
Auguft. in hunc Pf. dempto duplici 5'. Item apud Caf-
fiod. fed cum hoc, 111 progenia. Apud Ambrof. in eund.
Pial. Introibit ufque in progeniem patrum ejus : ufque in
ficculum non videbit linv.su. 1 i 'era in Plait. Corb. praeter
hoc , in aternum. In Gr. EintMwz'ia.i \ai '/ittxi acnspair
aVTH' eui cciuvci; vx. , &c
tf. 21. Concinunt Pfalt. Rom. Coislin. & Moz. una cum
Caffiod. in huncPf. nifi quod habent , Et homo , chm , &c.
Irenaeus Lib. 4. c. 41. p. 288. b. Homo , in fwnore pojitns
,
affimilatus
eft
jumentis : at inf. 1.
J.
c. 8. p. 301. d. Homo,
chm in bonore effet , affimilatus
eft
jumentis. Tertull. de re-
furr. cam. p. 588. c. adjimilatus
eft
bomo irrationabiltbus
jumentis. Ambrol. in eund. PI. Hcmo , c'r.ni inbon com-
paratus
eft
jumentis
,
qua J'enjum non babent , J>
Jimilis >
&c. Similiter ap. Auguft. in eund. Pf. hoc excepto
,
jumen-
tis infenfatis : at 1. 13. de civit. Dei, c.4. to. 7. p. 527.
d.leg. pecoribus non intelligentibus i caet. ut in textu : epift.
Ver023.t0. 2. p. 31. b.e. Homo ,111 bonore pojtw , non
comparatus
eft
jumentis infenfatis, 5
Jimilis , &c. Philaftr.
Brix. de haerel. p. 71 3. e. Homo, in bonore chm effet , non
comp.
eft
pecudibits infenfatis , ($
Jimilis , &c. Aucb. 1. de
promill".
p. 2. c. 12. col. 136. c. comparatus
eft jumentis
infenfatis. Hieronymus epift. ad Sun. & Fretel. to. 2.
p.
tf}8. c. Homo, cum 1 bonore effet ;
turn ait ; Pro quo it
N ij
Ex if/, Sangerm.
'ICO LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLIX.
NoTA AD VERSIONEM ANTIQUAM.
Grxco invtnifje vos dicitis : Et homo , in honore citmefTet : In ed. Rom. "At^pa-irae. ( Alex. Aid. & Compl.
K! V
fed faendum quid ijle verjiculus bis in hoc Pfalmo Jit ; $$
dpanrcz , )
cv ti/lm ay , & QviwlV aa.^iivm^hvt,'^- toi$ iflwtfi
in priori adiitam habeat 5c cenjuntlionem , in
fine
non habeat. to; heyiTuc,, >t, wfioia&n afro?;.
Versio A N T I QU A.
*
Mf.
Saitgem.
i. Pfalmus Afaph. XLIX.
*
T^v Eus deorum Dominus
-LJ locutus eft : & voca-
vit terram
,
A folis ortu ufque ad occa
J?
On
H EBR.
Canticum Afaph. L.
Ortis Deus Dominus locutus
&> vocavit terram
,
VuiGATA HOD.
i. Pfalmus Afaph. XLIX.
|"X Eus deorum Dominus locutus
Ab ortu folis ufque ad occafum
fum : 2.. ex Sion fpecies de- ejus : de Sion perfetta decore Deus i
eft : & vocavit terram
,
A folis ortu ufque ad occafum
ex Sion fpecies decoris ejus.
cons ejus.
3.
Deus manifefte veniet :
Deus nofter non filebitur.
Ignis in confpe&u ejus ar-
debit : & in circuitu ejus tem-
peftas valida.
4.
Advocavit coelum fur-
fum
,
& terra difcernere po-
pulum fuum.
5. Congregate illifilios ejus:
qui ordinant teftamentum ejus qui feriunt paclum meum in facri-
apparutt.
Veniet Deus nofter ,
<> 0 ta-
cebit :
Ignis coram eo vorabit
, & in
circuitu ejus tempeftas
valida.
Vocavit coelum defurfum , &
terram ut judicet populum fuum.
Congregate mibi fantlos meos
.
3. Deus manifefte veniet : Deus
nofter & non lilebit.
Ignis in confpeftu ejus exardef-
cet : & in circuitu ejus tempeftas
valida.
4. Advocabit coelum defurfum,
& terram difcernere populum fuum.
ficut facrificia.
6. Etadnuntiabunt coeli juf-
titiam ejus : quoniam Deus
judex eft. Diapsalma.
7.
Audi populus meus
,
&
j. Congregate illi fanftos ejus :
qui ordinant teftamentum ejus fu-
per facrificia.
6. Et annuntiabunt coeli jufti-
tiam ejus : quoniam Deus judex eft.
7. Audi populus meus,& Io-
ficio.
Et annuntiabunt coeli juftitiam
ejus : quia Deus judex
eft
ipfe.
Semper.
Audi populus meus
, & loquari
loquan Ifrael teftificabor tibi, Ifrael , & conteftabor te : Deus quar
; Ifragl, & teftificabor tibi:
quoniam Deus Deus tuus fum Deus tuus ego fum.
Deus Deus tuus ego fum.
e
S-
8. Non fupra facrificia tua Non propter viclimas tuas ar- 8. Non in facrificiis tuis arguam
arguam te : holocaufta autem guam te : &
bolocautomata tua te : holocaufta autem tua in conf-
tua in confpectu meo funt coram me funt femper. peiftu meo funt femper.
femper.
No T M AD VERSIONEM ANTIQUAM.
ft. i. Sic inPfalt. Rom. eft. In Coislin. vera , Pfalmus
David. In Mozarab. Infinem, Pfalmus ip/i David. Itidem
in Gr. Alex. In Vat. vero , *a>/ui; iS 'Asa'p.
*
Sic Iren. 1. 3.C 6. p.
180. c. ad hoc uique, a folis.
Itidem Cypr. cum feqq. 1. 2. Teftim. p. 296. b. ut & Aug. &
Cafliod. in hunc Pf. cum Collat. Carthag. p. 39
3. b. InPlalt.
Coislin. a folis ortu & occafn. Ap. Optat. Milev. 1. 2. contra
Donat. p. 27. a. & S. Pacian. epift. 3. p. 315.
a. legitur
,
ab ortufolis ufque ad occafum. Ap. S. Pacian. initio deeft vox
Dominus ; fubinde in Pfalt. Rom^
5
vocabit terram.^ In
Gr. K) ixotMCt tm yw , Vo aVa/o^coc mm'k fttXC
fvsfiutr.
&. 2. Confentit Cyprianus 1. 2. Teftim. p. 296. b. una
cum Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. necnon Collat. Car-
thag. p. 393.
b. Sic etiam in Pfalt. Rom. & Graeco.
tf. 3. Iren. 1. 3. c. 6. p. 180. c. Deus manifejle veniet :
Deus nojler
tf
non Jilebit ; Mf. Clarom. ibid, nonfilebitur l
at infra 1.
J.
c. 18. p. 316. a. Deus nojler manif. veniet
, &
0 tacebit. Ignis in confp. ejus ardebit :
tf
>" circuitu ejus
temp, valida. Cypr.l. de oper. & eleem. p. 25:4. c. Deus
tnamfejlus veniet : Deus nojler ;
non Jilebit. Ignis ante turn
ardebit :
tf
in circuitu ejus procella mmia : iic etiam 1. 2.
Teftim. p. 296. b. uno excepto manifejle. Auguft. tracl.4.
in Joh. to. 3. p. 2. col.
3
I 3. b. & c. Deus tnanifejltts veniet :
Deus nojler tf'non Jilebit. Ignis ante eum prxibit : %j
incirc.
ejus temp, valida : fimiliter in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
excepiis his , Ignis in confpeBu ejus ardebit. Ita quoque
leg. Ambrof. 1. de Spiritu S. to. -2.630. d. Breviar. vero
Moz. ante eum ardebit. Hieron. in Ifai. 66. to. 3. col.
505.
a. Deus manifejle veniet : Deus nojler 2>
non tacebit. Ignis
ante eum ardebit , &c. ut in textu. Gaud. Biix.fer. 2. p. 9JI.
f. Deus palam veniet : [^
Deus nojler
, (5 ""* Jilebit. Au<5l.
cp. imp. in Mat. horn.
44. p. 225. c. & Cafliod. in hunc Pf.
Vulgataefavent , cum Pfalt. Corb. nil! quod habent ardebit.
Aut. 1. de promifl". col. 200. c. Deus manifejlus ve-
niet Ignis ante eum ardebit , &c.Graec.'0 05 enpavoii;
yty
H $ ?ra&t<sia-7rwesTai. Uvp cvatTior ( Aid. & Compl.
tvunriov )
ooitV xavQ-vaelar jc, xwcmm cujtV x7ai7'? opoAfa.
#.
4.
Pfalt. Rom. Advocavit caelum furjum , $$
terram
ferunt advocavit. Cypr. 1. de oper. & eleem.
p. 2j"4. c.
Advocabit ctclttm Jurjum , tf
terram deorfum , ut feparet po-
pulum juum : & 1. 2. Teftim. p. 296. b. Vocavit coelumfur-
fum, S5
terram, ut feparet populum fuum. Auguft. in hunc
Pf. cum Pfalt. Corb. Advocabit cwlitm furjum , ^ terram
difcernere pop. juum. Cafliod. ineund. Pi. Advocabit caelum
fitrfum, 15
terram , ut dtjeemeret pop.fuum. Gr. n^Gtatecelat
rot iJeseiOf a.voi ,
J,
th>' )> Stanfivou , &c. Alex. tsT AictxpTyat.
if.
J.
Sic in Pfalt. Corb. excepto uno fuper, pro Jicut.
In Rom. Congregate illi fanllos ejus : qui ordinaverunt
tef-
tamentum ejus Juper jacrificia. In Mozarab. qui ordinene
tejlam. ejus, &c. Cypr. 1. de oper. & eleem.
p. 2C4. c. uc
& 1. 2. Teftim. p. 296. b. Colligite illi jujlos ejus : eos qui
difponunt tejlamentnm ejus in facrificiis . Auguft. in hunc Pf.
Congregate illi jujlos ejus : qui difponunt teflam. ejus fuper
facrificia. Cafliod. Vulgatae congruit. In Gr. lie : Xvrx-
yayne H'tb -rtr; ooif; eitm' ns o\ictTi$-t/4vu<; tm iwl
foucus' Compl. 8fc/a;.
~fr. 6. Pfalt. Rom. Annnmiavernntcwli. Mozarab. Elan-
nuntiaverunt , &c. Cyprianus 1. de oper. & eleem.
p.
2J4.
c. & 1. 2. Teftim. p. 296. b. Et annuntiabunt , &c. ut fup.
Similiter Aug. & Cafliod. in hunc Pf. Gr. Kal dvayfciHci.
Subjidtur Diapjalma in Pfalt. Corb. & Rom. necnon in
ed. Rom. LXX. deeft vero in Mf. Alex, ac edd. Aid. &
Compl. nee memoratur ab Auguft. & aliis , prseterquarr
ab Optato 1. 4. contra Donat. p. 70. c.
tf. 7. Similiter in Pfalt. Rom. Corb. & Coislin. quoniam
Deus Deus tuus ego Jitm : in Mozarab. fum ego, ut fupra.
Apud Aug. in hunc Pf. & tract, contra Jud. to. 8. p. 34. b.
Audipopulus meus
, & loquar tibi ; Ifrael , & tejlificabor tibi :
Dens Deus tuns ego fum. Gaud. Brix. ubi fup. #\ 3. Audi
pop. meus
, > loquar i Ifrael , / tejlif. tibi ,
quod Dominus
Deus tuus ego
fum.
Cafliod. in eund. Pf. Audi pop. meus-,
{5
loquar ; Ifrael , & tejlif. tibi : Deus , &c. Similiter Am-
brof. in Pf. 118. to. I. p. 1 158. a. Audi pop. mats
, ^J
loquar. In Gr. "Axvooc Mto; /jm , jc, icttoGca Qoi' 'ln^tnx ,

Aia/japlv cp/u.0-.! Qor 0o; so; Qv ttfti eya.

Yr. 8. Ita Pfalt. Corb. habet. Rom. Coislin. & Moz. No
ttt difcerneret populum fuum. Coislin. Advocavit ccclum fur- fuper facrificia tua arguam te , &c. Suffragantur Aug. 8c
fum , y
terra difcernere populo fuo. Mozarab. Advocavit Cafliod. in hunc Pf. Item Aug. contra Jud. to. 8. p. 34.
talos Jurfum , tf
terram difcernere, &c. Iren. 1.
J.
c. 18.
p.
b. nifi quod delet funt fub finem. In Gr. lie : Qvx. tvl
316. a, Advocabit calum, &c. utinVulg. edict, quidam 1. tTc 6m/w< Qv exi-few
Qs . &C.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLIX. ior
VlTIGATA HOD.
9. Non accipiam de domo tua
Hebr.
Versio antiqua.
Non accipiam de domo tua vi-
9. Non accipiam de domo E*
Mf.
Sangerm
vitulos , neque de gregibus tuis hir- tulum
,
ncque de gregibus tuis bir- tua vitulos
, neque de gregi-
cos.
cos. bus tuis hircos.
10. Quoniam mea? funt omnes Mea funt enim omnia anima- 10. Quoniam mcx funtom-
ferar fil varum
,
jumenta in montibus It a fdvarum
,
pecudes in montibus nes fera: filvarum
,
jumenta in
& boves. millium. montibus & boves.
11. Cognovi omnia volatilia Scio omnes aves inontium
, &
II. Cognovi omnia vola-
cceli : & pulchritudo agri mecum univerfitas agri mei mecum
eft.
eft.
12. Si efuriero, non dicam tibi: Si efuriero , non dieam tibi
tilia cccli : & fpecies agri me-
cum eft.
12. Si efuriero, non dicam
meus eft enim orbis terra; , & pie- meus
eft
enim orbis , & plenitudo tibi : mens eft enim orbis tet
ejus.
Nunqutd comedam carnem tau-
liitudo ejus.
15. Nunquid manducabo car-
ries taurorum ? aut fanguinem hir-
corum potabo ?
14. Immola Deo facrificium
laudis : & redde Altifllmo vota AltiJJimo vota tua.
tua.
1 j. Et invoca me in die tribu- Et invoca me in die tribulatio-
lationis : eruam te , & honorifkabis tits : liberabo te
, &
glorificabis me.
me.
rx
,
& plenitudo ejus.
>' Nunquid manducabo
rorum : aut fanguinem bircorum carnes taurorum ? aut fangui
bibam ?
Immola Deo laudem
, & redde
nem bircorum potabo ?
14.
Immola Deo facrifi-
cium laudis : & redde Altiill-
mo vota tua.
1
5. Invoca me in die tri-
bulationis tux : & eripiam te
,
& magnificabis me. Dia-
rSALMA.
16. Peccatori autem dixit Deus: Impio autem dixit Deus : Jjhtid 16. Peccatori autem dixit
Quare tu enarras juftitias meas , & tibi
eft
cum narrattone prxcepto- Deus : Quare tu enarras jufti-
aflumis teftamentum meum per os rum meorum
, & ut ajjumas pac- tias meas, & fumes teftamen-
tuum
>
turn meum in ore tuo : turn meum per os tuum ?
17. Tu ver6 odifti difciplinam : Jgui odifti difciplinam ,&
pro- 17. Tu veto odifti difcipli-
NotjE ad Versionem antiquam.
if. 9. Accinuntmagnoconfenfu Ircn.l.4.c.
17.
p. 248. prefjura : &
eximamte
, &
glorificabis me. Aug. in hunc Pf.
b. Hilar, in Pf. 6$. p. 182. a. Ambrof. 1. de Nab. c. 16.
p.
586. a. Aug. & Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalr. Rom. &c.
Auguft. tamen epift. 138. to. 2. p. 413. b. habet : Non
accipiam de manu tua vitulos , &c. at 1. cont. Jud. to. 8.
p. 34. b. de domo tua. In Gr. Ou Ati\oy.ai t'x. t oikv Qt
H*%\tc, , &c.
if. 10. Iren. 1. 4. c. 17. p. 248. b. Qtioniam mea funt
tmnes beftia terra , jumenta in mont. &c. Ambrof. 1. de
Nab. c. 16. to. I.
p. j8(5. a. Quoniam menfunt omnes fera
/ilvarum. Auguft. in hunc Pi. & 1. contra Jud. to. 8.
leg. Et invoca me in die tribal, tua : $$
eximam te
, tf glorifica-
bis me .-fimiliter 1. 10. de civit. Dei ,10.7. 241. b. at I. cont.
Jud. to. 8. 34. b. omittit vocem tua , legitque eruam
,
pro
eximam. Cafliod. ineund. Pf. cum Cjreg. Tur. 1. 10. hift.
Franc. 482. c. Et invoca me in die tribul. tux :
5
eripiam te
,
^ magnificabis me. Gr. Kal sV.y.oA^ca/ y.e hi w^=/> Wi\icec,
m
ij s%e>ftctt
Qf
,
J,
/o^'oe.? ye. Mf. Alex. fup. >:M-\aio>; V
al. &>n}vsc->; Qt. Diapfalma fimiliter habetur in Pfalt. Curb.
ac edit. Rom. LXX. Item apud Optat. 1. 4. cont. Donat.
p. 70. c. Legimus , inquit , in xlix. Pfalmo fab JecundoDia-
p. 34. b. Quoniam mea funt omnes bejlia Jilt/a ,
pecora pfalmate SpiritumS. dixijje : Peccatoii autem dixit Deus, &c.
in montibus ^ boves. Similiter habet Vigil. Tapf. contra
Varim.
p. 734.
d. Cafliod. vero Vulgata; fuffiagatur cum
Pfalt. Rom. & al. In Gr.'O-n i/uoi est laoyTa ta. kupU rx
i^ovyt ( Alex. Aid. & Compl. dypS', ) Kni > &c.
Tt~. 11. Concordant Irenasus 1. 4. c. 17. p. 248. b. Am-
brof. 1. 3. Hexa. to. i.p. 46. f. & 1. 2. de Jacob , c. 1.
p.
460. a. Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. ana cum Pfalt. Rom.
Coislin. Corb. 8c Moz. rurfum Aug. 1. cont. Jud. to. 8.
p.
34. b. necnon Vigil. Tapf. cont. Varim. p. 734. d. nili
quod delet
tf
, ante vocemfpecies. In Gr.
5, cJ&eiotu; iy$.
"ft. 12. Ita legunt Irenasus , Auguft. Cafliod. & Vigil.
Tapf. locis citatis fup. cum Pfalt. vet. & Gr.
if. 13. Concinunt Irenaeus 1. 4. c. 17. Hilarius in Pf.
<5j. col. 182. a. Auguft. & Cafliod. una cum Pfalt. Rom.
cc. Apud Cypr. 1. 1. Teftim. p. 280. a. lie : Non edam
carnes taurorum , aut fang, bircorum bibam. Tertul. fimi-
liter 1. 2. cont. Marc.
p. 6
J2.
b. Now enim bibamfang, tau-
rorum. In Gr. Mh <pi'/c/nxi x.jicc raupur ; II alficc Tpolyav
jtIo/j.o.1
;
if. 14. Sic Irenaeus 1. 4.' c. 17. Hilar, in Pf. 61. p.
1J4.
c. Ambrof. 1. i.deCain, c. 9. to. 1. p. 199. {.8c 1. deNab.
c. 16. p. j8<5. b. cum Cafliod. in hunc Pf. necnon Pfalt.
Rom. &c. Tertul. 1. contra Jud. c.
J.
p. 138. c.cumCy-
priano 1. 1. & 3. Teftim.
p. 280. a. 315. b. leg. Sacrifica
Deo facrific. laudis : ^ redde AltiJJimo vota tua. Cypr. fe-
mel mea. Auguft. in hunc Pf. Immola Deo ^ redde
AltiJJimo preces tua! : fimiliter 1. contra Jud. to. 8. p. 34. b.
at in Pf. 102. col. ni3.e. habet vota mea. In Gr. t;
* y
X"?
& S. Paulin. epift. 19. p. 106. b. lmmolemus Deo
hojliat laudis. Hieron. ep. ad Sun. & Fretel.
p. 66z. notat
vocem euxw >
t
ro locorum qualitate
, & orattonem
, ^ votum
fignificare
, fecundum illud , Redde Domino vota tua , id
tft , Taj f
vx<*-<, Qs-
Jf. iy. Sic in Pfalt. Corb. Ccislin. & Rom. Martianxi.
In Rom. vero Fabri deeft
tf
, ante eripiam ; & in Corb.
ponitur ante invoca. In Mozarab. fie , $ eripiam te,
2>
glorificabis me. Similiter hab. Iren. 1. 4. c. 17. p. 248. b. po-
lito unog , ante invoca me. Cypr. 1. 1. Teftim. p. 280.
a. Invoca me in die prejjura :
tf
eruam te
, %$ clarificabis
TW.'lteml.
3. p. 31 y.b.excepto uno eximam
, pro eruam.
la Aftis Mart. SS. Montani
, cc. p. 232. Invoca me in dtt
if. 16. Sic in Pfalt. Coislin. & Moz. praster hoc,
5 ajfii-
mes. Tertul. 1. de pudic. p.
1011. b. legit : Peccatori au-
tem dicit Dominus : Ut quid tu exponis jupifiiationes meas
,
5
ajjumis teflam. meum per os tuum 1 Cypr. 1. de hab. virg.
p. 173. a. Peccatori autem dixit Deus : Ad quid exponis
juflific. meas, > ajjumis teflam. &c. fimiliter epift. 63. p.
1 10. a. & 1. 3. Teltim. p. 324. a. excepto uno dicit
, pro
dixit. Hilar, in Pf. 118. p. 280. e. 307. e. Peccatori enim
dixit Dens : Qjtare tu enarras , &c. ut in Vulg. Sic etiam
Ambr. inPf. 118. to. 1. col.
975.
e. 1253. e. Item fup. 701.
f.
7J7-
c. 792. b. 8 36. f. & infra 989. f. 1041.8. II 10. c.
1408. c. & to. 2. col. 868. b. prauer unum autem
, pro
enim. Auguftinus in hunc Pf. Peccatori enim dicit Deus :
Ut quid tu enarras juftitias , &c. ut in Vulg. & in Job , to.
3. p. I. col. 660.3.. Peccatori dicit Deus : Quid tu enarras
,
&c. & in Pf. 100. col. 1083. b. c. Ut quid tu enarras
juf-
tificationes meas ? &c. & 1. 2. cont. epift. Farmen. to. 9. col.
3J.
f. Ad quid exponis juftificationes meas
, 5 ajjumis tef-
tam. &c. ut in Vulg. Hieronymus 1. 1. in epift. ad Galat.
to. 4. col. 231. a. Peccatori dixit Deus : Oiiaretu enarrae
juftitias meas
, ^
ajjumis in labiis tuis teftam. meum .' Op-
tat. 1. 4. cont. Donat. p. 70. c. 71 . a. Peccatori autem dixit
Deus : Ad quid exponis juftitias meas per os tuum ? Caf-
liod. nil omnino differt a Vulg. In Gr. T J< d/j.ct.f%)hii
sTw Qtz^'lva.riQv J~iuyri( Alex. Aid. 5c Compl. s'*/jw-
yn ) Ta iua.iifj.ona. yet , h, m'U\ay^.nii ivy J< ro,ua-
to's Qt ;
t. 17. Sic Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1 139. b. & in
Luc. 16. col. 1474. b. Sic etiam Cafliod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Coislin. Corb. & Moz. Idem Ambrof. in Pf.
118. col.
I0J2.
b. leg. abjeafti, cum Corb. Cyprianus quo-
que epift. 63. p. IIO. a. Tu autem odifti dijciplinam :

abjeafti fermones meos retro : fimiliter epift. c>8. p.

120. &
1. de hab. virg. p. 173.8. & 1. 3. Teftim. p. 324.3. cum
Fac. Hermian. Sirmond. to. 2. p. 854.
e. Hilarius in Pf.
Il8. p. 307. e. Tu autem rejecifti fermones meos retro. Hie-
ron. 1. 1. in epift. ad Gal. to. 4. p. 231. a. Th autem
odifti
difcipl.
tf
projecifti verba mea
poft
te. Auguft. in hunc Pf.
col. 458.8. & in Pf. 100. col. 108?. b. T<t vera odifti eru-
ditionem :
tf
projecifti J'erm.
meos
p.-ft
te : item in Job
, to.
3. p. I . col. C6o. a. hab. eruditienem s at 1. 2. cont. Crefcon.
102 LIBER PSALMORUM. Pfalm. XLIX.
Versio antiqua.
tx
Mf.
Smgerm. nam : & projecifti fermones
meos poft re.
18. Si videbas furem , fimul
currebas cum eo : & cum adul-
teris portionem tuam pone-
bas.
19. Os tuum abundavit ne-
quitia : & lingua tua concin-
nabat dolum.
20. Sedens adversus fratrem
tuum detrahebas , & adversus
filium marris tux ponebas
fcandalum : zi. hxc fecifti,
& tacui.
Exiftimafti iniquirarem
,
quod ero ribi (imilis : arguam
te , & ftatuam ilia contra fa-
ciem tuam.
zz. Inrelligire hxc qui obli-
vifcimini Dominum : ne-
quando rapiar ut leo , & non
lit qui eripiar.
23. Sacrificium laudis ho-
norificavir me : & illic iter
eft, quodoftendamillis, ialu-
tarem Dei.
He b r.
jecifti
verba mea pojl te ?
Si videbas furem , confentiebas
ei : & cum adulteris pars tua.
Os tuum mijifti ad malitiam , &
lingua tua concinnabit dolum.
Sedens adversus fratrem tuum
loquebaris , in filium matris tux,
fabricabaris opprobrium : hs.c
fe-
cifti , & tacui.
Exiftimafti futurum me Jimilem
tui: arguam te, &propon am ante
oculos tuos.
Intelligite hoc qui oblivifcimini
Deum : ne forte rapiam
, & non jit
qui liberet.
Jpui immolat confejfionem ,
glo-
rificat me : ry qui ordtnat viam
,
oftendam ei falutare Dei.
VuiGATA HOD.
1
& projecifti fermones meos retror-
fum.
18. Si videbas furem ,
currebas
cum eo : & cum adulteris portio-
nem tuam ponebas.
19. Os tuum abundavit malitia ;
& lingua tua concinnabat dolos.
20. Sedens adversus fratrem
tuum loquebaris , & adversus filium
matris tuae ponebas fcandalum :
2. 1. ha;c fecifti, & tacui.
Exiftimafti inique quod ero tut
fimilis : arguam te, & ftatuam con-
tra faciem tuam.
ii. Intelligite lia;c qui oblivif-
cimiui Deum : nequando rapiat , &
non fit qui eripiat.
2
3
. Sacriricium laudis honorifi-
cabit me : & illic iter, quo oftendam
illi falutare Dei.
NoT AD VERSIONEM A N T I
Q
U A M.
to. 9. p. 428. g. legit difciplinam : fie etiam 1. 2. contra
ep. Parmen. to. 9.
5
j\ f. fed addit, 2/ projec. firm, mees retro.
Optat. 1. 4. contra Donat. p. 71. a. Tu autem contempjifli
difciplinam : 2) abjecifli ferm. meos retro. Gr. 2t? Js ifil-
Qwa.1; isctiJ'ilav' k) iie&cttet; TVS 7107? fiV lit Tcr, oialaa.
't. 18. Ita leg. Cypr. 1. 3. Teftim. p. 524. b. cum Pfalt.
Rom. Corb. Coislin.ac Moz. Sic etiam Ambrof. in Pf. 118.
to. 1. col. 1
1
59. b. cum Cafliodoro.Tetcul. vero I. de lpec-
tac. c. If5. p. 217. a. Si jure) videbas, coticurrebas cum
eo : & 1. de pudic. p. 101 i.b. Si videbasfurem , currebas
aim eo : 2) cum adulteris portionem tuam ponebas. Rurfum
Cypr. epift. 63. p. 1 10. a. Si videbas furem , cornurrebas
ci : 2> inter mtecbos particulam tuam ponebas : limilirer ep.
62. p. 120. exceptis his, 2> cum adulteris portionem tuam
ponebas. Succinit Auguft. in hunc Pf. ut & in Pf. 100. col.
108 3. b. c. nili quod hoc ult. loco leg.
5
cum mttchis : at 1.
a. cont. ep. I armen. to. 9. col. 35'. f. ita : St videbasfurem ,
coticurrebas cum eo : Kj cum mocchis particulam tuam ponebas
:
& epift. 108. to.'!. 308. f. Videbas furem , tf
coticur-
rebas cum eo. Itidem Audi, quaeft. ex utroque T. apud
Auguft. to. 3. 98. b. cum Optato 1. 4. cont. Donat. p. 73.
b. item inf. 74. a. b. fubnexii etiam his
, 2? cum niacins par-
ticulam tuam ponebas : at fup. p. 71. a. lie : Videbasfurem ,
2?
currebas cum eo : 2) cum adulteris portionem , &c. Simi-
liter habet Siricius FP. ep.
J.
to. 1. Concil. cul. 652. c.
nili quod ponit jttrem , ante videbas : Be epift. r. col.
633.
a. legit quidem , Videbasfurem , at pofteriora (ic invertit
,
2
ponebas tuam cum adulteris portionem. CuncinitCaeleftin.
epift. 25. ibid. 121 3. nili quod hab. c urn adulter0. Enno-
diusTicin. apol. pro it. fyn. Cone. to. 4. col. 1342. d.
furem videbas , Sec. ut in V'ulg. Similiter ap. S. Pacian.
epift. 3. p. 313. d. prserer hoc
, 2> coticurrebas. Gr.f.! ihi-
ftti xtenrlw , Qvv'i-Tfiyjc, dulu>' it, /j.i]oi fMixnr Iw fMfii\a Qt
iriUlf Aid. & Compl. /ueri noi%\s.
t. 19. Ita Cafiiod. cum Pfalt. Rom. nili quod hab. cou-
cinnavit dolum. Similiter in Mediolan. Carnut. & Moz. In
Corb. concinnabit. In Coislin. abundavit nequitiam con-
cinnavit dolum. Cypr. vero epift. 42. p. 57. a. leg. Os tuum
abundavit malitia :
tf
lingua tua complettebatur injidias.
Ambrof. in PI. 118. col. n 10. d. abundavit neqmttk
concitmavit dolum : at infra , 1 1 39. b. concinnabat dolos.
Auguft. in hunc Pf. Os tuum abundavit malitid :
ft
lin-
gua tua amplexa cjl doUfitatem. Gr. To st/ua. (\ iirHovctet
xaxlctv azCAnrMs (Koaic'ti!?
-
Aid. & Compl. Ac^oTH^a?.
Ttr. 20, Accinunt Cypr. ep. 42.
p. 57. a. Ambr. ep. 63. col.
1032. f. icinPf. 118. col.1139. b. Aug.&CafTiod.inhunc
Pf. cum Mf. Flotiac. Sic etiam in Pfalt. Rom. Corb. & Moz.
InCoisl. Sedens advershm... detrahebas
, g; adversitm filium ,
&c. Similiter apud Optat.l.4. cont. Donat. p. 71. a. 72. b.
infra leg. fcandala ; Gr. exivf aw. Hieronymus epift. ad
Sun. & Fretel. to. 2. p. 639. b. Sedens adversus fratr. tuum
loquebaris ; turn addit : Pro quo in Grxco repcnjje vos ilei-
tis , ht n aJVsxif? Qv xctlstate:<;'
2
putatis non bene
jirrfum
, quia diximtts , adversus fratrem tuum loquebaris
i
2? debuiffe nos dicere , adversus fratrem tuum detrahebas ;
quod vitioj'um effe , 55 in nojlra lingua non flare etiam flultis
patet. Net ignoramus quod y.alate'.Ma dicitur detracfio
;
quam
Ji
voluerimus ponere , not peffumus dicere, adversus fratrem
tuum detrahebas , fed , de fratre tuo detrahebas : quodji
jeccrimus , rurjns contcntiojus verborum calumniator inquiret
,
quare non dixerimus , xocici. t? afdtpZ Qa , hoc ejl , adversus
fiatrem tuum. H.tc fttpcrfiuajunt , 1$ non debemus inipoliti
nos verborum interpretation torquere , cum damnum non /it
in fenjtbns i quia ttuaqu.ique lingua , ut jam dixi
, fuis
proprietatibus loquitur.
t.n. Sic in Plait. Corb. eft ad verbum. Item in Rom.
praeter illam , pro ilia. Similiter in Moz. hoc excepto
, fla-
tuam te. In Coislin. ftatuam ilia, cum hoc , ero tibi jimi-
lis. In Mediolan. Exiflimafli iniquitatem 5 flatuam
contra faciem tuam peccata tua. In Carnut. flatuam ilia
,
ut fup. Hilaiius in Pf. 149. p. J93.C
arguam te
, tf fla-
tuam hxc contra fac.
tuam. Ambrof. 1. 3. de Spir. S. to 2.
671. f. arguam te , 2/ flatuam ante faciem tuam peccata tua.
Auft. op. imp. in Matth. hom.4. 6c 41. pp.40, a. & 170.
c. arguam te ,
c
flatuam contra faciem tuam peccata tua.
Auguft. in hunc Pf. & in Pf. 52. col. 490. d. }Uc fecifli , 2>
tacui. Sufpicatus es iniquitatem , quod ero tibi ( al. tui
)
ft
'mills : arguam te , conflituamte ante faciem tuam ; infra,
2? flatuam te. Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin. 2? flatuam peccata
tua ante faciem tuam. Caffiod. concinit cum Plait. Rom. la
Gr. 'T7rs'*as; dvopitKV , ct; j'co.uai Qoi o^o/o;
-
e^s^Hm Qe ,
jc, tnaocfYtoa xarci Grpooonrai/ Qv Aid. & Compl. addunt
t? dfictfrlai Qx. Vide Cotel. Not. in epift. Clement, ad
c. 35. p. 108. c.
V". 22. Ita in Pfalt. Corb. ad verbum. Sic etiam in Rom.
Fabri , & Coisl. & ap. Cafiiod. dempto uno ut leo. In Moz.
Intelligite nunc hxc , &c. ut in Rom. Fabri. In Rom. vero
Matianxi : Intelligite hxc omnes qui , &c. nee additur ut
leo. Ap. Auguft. in hunc Pf. Intelligite hxc qui oblivifc.
Deum : nequando rapiat
f
cut leo, 2/
non Jit qui eruat. Ap.
Hieron. epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. p. 639. b. nequandg
rapiat, 2) fit
qui eripiat ; fed addit : Et in Grxco reperijji
vos dicitis , 8c non lit qui eripiat
,
quod
tf
a nobis verjum ejl
,
Zfjinnoflris codicibus Jic
habetur : & miror quomodo vitium
librarii dormitantis ad culpam referatis Interpretis ; niji forte
fuerit hoc , nequando rapiat , nee fit qui eripiar. Graece
nunc : Syyt/e i>! tccuto. ci i-?ri>.ar$-UM/usvoi m ;sf
^
<b'?ii aptsden , K) jUh >i pvo/Mvoc,' Aid. & Compl. i. y /u,H
n , &c.
#'. 23. Similiter in Pfalt. Corb. ft hsec excipias , quo
of-
tendam illis falutare. In Rom. & ap. Caffiod. Sacrificium
laudis honorijicabit me : 2) illic iter ejl , in quo oflendam illi
falutare Dei. Sic etiam in Coislin. prseter verbum honori-
ficavit. In Mozarab. Imnorificabit me : 2?
illic
eft
iter , quod
oflendam illi , falutare meum. Apud Cyprian. 1. I. Teftim.
p. 180. a. Sacrificium laudis clarificabit me : illic via
efl , in
qua oflendam illi falutare Dei. Hilarius in Pf. 6z. Sc 62.
col.
1J4.
c, 218. f. nil dirleit a Vulg. nili quod hab. illic
LIBER PSALMORUM. Pfalm. L.
105
NoTA AD VERSI
iter, in quo. Hieron. in Ifai. j6. to.
3. p. 411. b. ita :
Hoflut laudis glorificavit me. Auguft. epift. 140. to. 2.
p.
459. c. Sacrif. laudis glorificabit me :
J
illic via efl , qua
eflendam illi falntare menm : 8c inPf.
49.
glorijicabit me :
i$ibi via efl ,
qua falutare Dei : (imiliterl. contra Jud.
to. 8. p. 34.
c. excepto uno ubi
, pro qua. Aurt. 1. de
promiT. p. I. c. 21. p. 106. b. Sacrificinm cnim laudis
glorificabit me. Ad hoc autem , btnorificabit me , obfervat
ONEM ANTIQUAM.
Hieronymus epift. ad Sun. & Frete!. p. 659. b. inGrae-
co fcribi Ao^ait/ /j.i , id eft , glorificabit me ; turn addit
:
In Evangelic , in eo loco , ubi in Lhxco legimus : Ucij/f,,
i\rj'i,M-)V jKf t? <l\on , 6cc. in Latino legitnr : Pater , cla-
rifica me. Notuimus ergo immutare quod ab antiquis lege-
batur ,
quia idem
fenfins
eral. In ed. Rom. fimi'.iter, o\o-
'(.a'oet /if deinde , itu oj 0$ , r\ J' i\\w ciurS to Tn'cr
? in Aid. & Compl. QuIh&im H-X-
VULGATA HOD.
i. In finem , Pfalmus David,
HEB R.
Viclori Canticurn David
,
2. Cum venit ad eum Nathan pro- Cum venijfet ad eum Nathan pro-
pheta, quando intravit ad Beth- pbeta
,
quando ingreffus
efl
fabee.
(
2. Reg. 12. ) L. ad Betbfabee. LI.
',
MIferere
mei Deus , fecun- 71/JIferere mei Deus fecundum
dum magnam mifericor- J. VJ- mifericordiam tuam
:
diam tuam
:
Et fecundum multitudinem mife- Juxta multitudinem miferatio-
Versio antiqua.
1. In finem, intelle&us
ipfi David,
2.. Cum venit ad eum Na-
tham propheta , cum in-
travit ad Berfabee. L.
3- ~\\
Iferere mihi Deus, fe-
1YX cundum magnam mi-
fericordiam tuam
:
Et fecundum multitudinem
rationum tuarum , dele iniquitatem num tuarum dele iniquitates tneas. milerationum tuarum
, dele
meam.
4. Amplius lava me ab iniquita-
te mea : 8c a peccato meo munda
me.
5. Quoniam iniquitatem meam
ego cognofco : & peccatum meum
contra me eft femper.
iniquitatem meam.
Multum lava me ab iniquitate
4. Ufquequaque lava me ab
mea
, & a peccato meo munda injuftitia mea : & a delicto
me. meo munda me.
5. Quoniam iniquitatem Jjhioniam iniquitates meas ego
cognovi
, cjr
peccatum meum con-
tra me
efl
femper.
6. Tibi foli peccavi, & malum Tib't foli peccavi , & malum
meam ego agnofco : & delic-
tum meum contra me eft fem-
per.
6. Tibi foli peccavi , &ma-
Hcm.
J.
coram te feci : ut juftiheeris in fer- coram tc feci : lit juflificeris infer- lum coram te feci : Ut juftifi
4* monibus tuis, & vincas cum judi- monibus tuis
, &
vincas cum ju- ceris in fermonibus tuis
, &
caris. dicaveris. Vincas cum judicaris.
7. Ecce enim in iniquitatibus Ecce in iniquitate conceptus
7. Ecce enim in iniquitati-
conceptus fum : & in peccatis con-
fum , & in peccato peperit me ma- bus conceptus fum : & in de-
cepit me mater mea. ter mea. lidis concepit me mater mea.
NoT AD VERSIONEM ANTIQUAM.
Jf. I. Sic habet Pfalt. Coislin. Rom. veio, In
finem , iniqttit. meam ego agnofco :
tf
peccatum meum coram me , Sec.
SicetiamFulg.l. i. de rem. pecc.
p. 369. Auct. veroquajft.
ap. Aug. to. 3. q. 112. $
delictum meum coram me eft Jeni-
fer. In Pfalt. Coislin. & Moz. Quoniam iniquitates tneas e?o
agnofco :& deliil'tm meum contra me, &c. Ap. Hilar, in Pf.
58. p. 128. f. Ecce iniquitatem meam ego agnojeo :
5
peccatum
meum contra me , &c. Hieron. in Ezech. t6. to.
3. p. 783.
a. concordat cum Vulg. Similiter apud Caffiod. in huncPf.
excepto uno agnofco. VicTk. Tun. apud Ambr. to. 2. p. 594.
a. & e. Quia iniquitatem meant ego fcio :
&
peccatum meum
coram me, &c. In Gr. 'On rut cifo/niar /*\s syca ytruettct' k.
yi d/^xpTicc /Jt\s aonrnv /Ms , &c.
~fr . 6. SuffiagaturAmbr.l. deapol. Dav. to. 1. 689. b. 8c
infra col. 732. c. 811. a. n66.e. 1179. d. 1204. a.
1384.
f. & to. 2.420. a. htm Ambroliaft.
p.43. c.&CafTiod. in
hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Apud Aug. 111 eund. Pf. & qujeft.
J5.
in Deut. juxta Mfs. Tibifoli peccavi
, tf
malignum co-
ram te feci , &c. Tichon. reg. 3. p.
JJ.
h. Tibi
fill deli-
qui. Similiter Audi. 1. ad Novat. hr. ap. Cypr.
p. 440. f.
Tibifoli deliqni , > neqttijjimtsm in confpedu tttofeci. Hieron.
in Ifai. 3. to. 3. col.
39. c.ntjuflif. infirm gj vincas cum
J'falmus David. Ambr. 1. de apolog. Dav. to. 1. p. 713. c.
ait : Titulus Pfialmi : David intellctttts : & infra p. 727. c.
Sic enim fjl tttulus : Pfalmus David intclliilus. Apud Aug.
J'falmus ip/i David. Ap.CafTiod. ut in Vulg. Sic eciam in
Pfalt. Corb. in Gr. Eft to Te'ao;, 'i'aA^o; t Aat/iA.
f. 2. Auguft. 6c Calliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
Chm venit ad eum Nathan quando intravit ad Berjabee.
Caffiod. cum Corb. cum intravit ; Mozar. quando introivit.
Coislin. Chm venit ad eum Nathan propheta ; nee addit
plura. Similiter Ambr. 1. deapol. Dav. to. 1. p.71 3. c. fed
addit , chm intravit ad Bethjabee : & infra 727. c. dim
venijfet ad eum Nathan chm intrajfet ad Bethfabee. Gr.
'En TO) ih^-s'iv isspos xi/Tsr Nx&ctr tov is^pnm , wlxx e/om^Os
<apo$ Iii)fSas=.
"#.
3. Ita Aug. & Cafllod. in hunc Pf. cum Auft. quaefr.
ap. Aug. to. 3. q. 1 12. & Pfalt. Rom. nifi quod habent mei
,
pro mihi. Ambr. 1. de apol. Dav. 689. a. & 729. d. 730. f.
Miferere met Domiue , &c. ut fup. Pfalt. Corb. Miferere mihi
Domine , &c. Coislin. 6c Moz. dele iniquitates tneas. Grace.
Etexaor |U d so? sfcciMi-JfOV to cLvop.vftoL /JM.
t. 4. Sic apud Caliiod. & in Pfalt. Corb. Item in Pfalt. fueris judicatus : itidem in Ifai. 43. & 66. col.
327. a.
505
Coislin. excepto peccato
, pro deliilo. Similiter hab. Auct
quacft. ex utroque Teft,. apud Aug. to. 3. q. 112. Sic etiam
in Brev. Moz. addito uno Domine , ad lava me. In Pfalt.
Rom. Amplius lava me ab injuftitia mea : ^ a deliilo , 6cc.
Ambrof. I. de apol. Dav. to. 1. col. 689. a. & e. f. leg. In
multum lava me ab injuftitia mea :
tf
a deliilo , &c. at
in Luc. 3. col. 1328. c. In plurimum lava me ab injufl. &c.
vide etiam 1. 1. de pcenit. to. 2. 390. b. Aug. in hunc Pf.
cum Fulg. 1. 1. de rem. pecc. p. 369. Magis magifqtte lava
me ab injufl. mea :
tf
a deliilo, Sec. Optat. 1. 5. contra
Donat. p. 83. c. Deus lava me ab injufl. mea : & a deliilo
,
&c. GT.'EisnrMM 'Shvvov /us .via tk; anfiixi fits'

aVo tm?
o.jia.fl'i'ac , &c.
"t. j. Sic eft in Pfalt. Corb. Sic etiam ap. Ambrof. 1. de
apol. Dav. to. 1.688. a. 689. a. b. 731. e. 732. a. item in
Pf.
3 J.
p. 769. b. Similiter ap. Aug. in hunc Pf. 6c in Pfalt.
Rom. (1 excipias unum coram me
,
pro contra me. Aug. ibid.
466\d.ac fer. 19.10.5'. p. 101. c.
{$
peccatum meum ante me,
6cc. at in Pi. 44. p. 390. g. Facinus meum ego agnofco :
2?
peccatum meum ante me , 6cc. itidem ferm. 19. to.
J.
p. 10
1
d. S. Pacianus ferm. de apt. p. 318. f. cum Gaud. Erix.
ferm. 12. p. 96
3. b.
g
vincas chm judtcarts. Brev. Moz.
dum judicaris. In Gr. 2oi ,uo;o> nftuplt , >L to CTor>>/;oi'... i .
traf ay J txaiu$rU
'

kxiIcji; ui ra xpiitdxl
Q$.
V.7. Sic Auct. quarlt. ap. Aug. to.
3,q. 112. cum ffalr.
Corb. Ita quoque Cypr. 1. 3.Teftim.
p. J19.C fed ablquc
conjunct, cnim. Plait. Rom. 6c Moz. ita : Ecce enim ini-
quitatibus conceptus /urn :
J5
in deliHis peperit me mater mea.
Similiter in Coislin. 6c Mediol.addita prsp. in
, poft enim.
SuffragaturHilariusin Pf. 58, 6c 1 18. col. 128. f. Sc 166. e.
Item Ambrof. 1. de Noe , 277. d. 6c 1. de apol. Dav. to. 1.
689. b. feqq. 694. d. 6c 1. 1. de paenit. to. 2. necnon Caf-
fiod. in hunc Pfalm. 6c in Pf. 17. Apud Hieron. epift. ad
Damaf. to 4. 157. a. 6cl. 1. in ep. ad Gal. 232. f. ut fupra
in textu. Apud Aug. in eund. Pf. Ecce enim in iniquitati-
bus ) in peccatis mater mea me in utero altitt : iimiliter
1. 6. de Gen. ad lit. to. 3. 202. g. 203. a. 8c qua?ft.
40. in
Levit. 509. d. 8c trad. 4. in Joh. 316". f. nil? quod hab. Ego
in iniquitatibus , vel ego enim , aut ego in iniquitate.
Auft.
1. de promifT. p. 1. c. 4. col. 93.
e. In iniquitatibus con-
Ex
Mf.
Sangerm.
d. e. fed traft. 9. in Joh. to. 3. p. 2. col. 890. d. Quoniam ceptusfum : 55
in peccatis in tutro mt ahtit mister mea, fulg.
104
LIBER PSALMORUM.
Verjio antiqua.
Ex Mf.
Sungerm. 8. Ecce enim veritatem di-
lexifti : incerta & occulta cor-
dis manifeftafti mihi.
9. Afperges me hyfTopo
,
& mundabor : lavabis me , &
fuper nivem dealbabor.
1 o. Auditui meo dabis gau-
dium & lcetitiam : & exfulta-
bunt ofla humiliata.
1 1 . Averte faciem tuam a
peccatis meis : & omnes ini-
quitates meas dele.
iz. Cor mundum crea in
me Deus : & fpiritum rectum
innova in vifceribus meis.
1
3. Ne projicias me a facie
tua : & fpiritum fanclium tuum
ne auferas a me.
1
4. Redde mihi lxtitiam fa-
lutaris tui : & fpiritu princi-
pali confirma me.
1
5. Doceam iniquos vias
tuas : & impii ad te conver-
tentur.
1 6. Libera me de fanguini-
bus Deus , Deus falutis mea:
:
exfultavit lingua mea juftitiam
tuam.
1
7. Domine, labia meaape-
riens : & os meum adnuntiavit
laudem tuam.
1 . Quoniam fi voluiffes
facrificium ,
dediffem utique :
holocauftis non deleclaberis.
He b r.
Ecce enim veritatem d'digis :
abfconditum & arcanum fapientia
manifeflafti mihi.
Afperges me hyjfopo
, &
munda
-
Lor : lavabis me, & fuper
nivem
dealbabor.
Auditum mihi fades gaudium
& Utitiam : exfultent ojja qua con-
fregifii.
Abfconde faciem tuam a pecca-
tis meis
, & omnes iniquitates
mens dele.
Cor mundum crea mihi Deus
,
& fpiritum Jiabilem renova in vif-
ceribus meis.
Ne projicias me afacie tua, &
fpiritum fanclum tuum ne aufe-
ras a me.
Redde mihi Utitiam falutaris
tui
y &fpiritu potenti confirma me.
Docebo iniquos vias tuas
, &
peccatores ad te revertentur.
i\um.
Pfalm. L.
VULGATA HOD.
8. Ecce enim veritatem dile
xifti : incerta & occulta fapientire
tua; manifeftafti mihi.
9.
Afperges me hyfTopo , & Lev. 14
mundabor : lavabis me, & fuper ni-
vem dealbabor.
"
1 o. Auditui meo dabis gaudium
& l.etitiam : & e.\fukabunt ofla hu-
miliata.
1 1 . Averte faciem tuam a pec-
catis meis : & omnes iniquitates
meas dele.
11. Cor mundum crea in me
Deus : & fpiritum re&um innova in
vifceribus meis.
15. Ne projicias me a facie tua :
& fpiritum fan&um tuum ne aufe-
ras a me.
14. Redde mihi lajtitiam faluta-
ris tui : & fpiritu principali confir-
ma me.
1
5
. Docebo iniquos vias tuas :
& impii ad te convertentur.
Libera me defanguinibus Deus, 16. Libera me de fanguinibus
Deus falutis mem. : laudabit lingua Deus , Deus falutis mea : & exful-
mea jitflitiam tuam. tabit lingua mea juftitiam tuam.
Domine labia mea aperies
, & os
meum annuntiabit laudem tuam.
Non enim vis ut viclimam fe-
ram : nee bolocaufium tibi placet.
Domine , labia mea aperies :
meum annuntiabit laudem
Quoniam fi voluiffes facrifi.-
dediffem utique : holocauftis
17-
& os
tuam.
18.
cium
,
non deleclaberis.
Ng-TjE ad Versi
1. I. de verit. praed. p. 459.
Ecce enim in iniquitatibus con-
ceptns jum :
2J
in delidis m.iter mea in ittero me aluil : at
1. de Incarn. ad Petr. Diac.
p. 190. & I. de fide ad Petr.
p.
J07.
Ecce enim in iniquitatibus concept! (ion : <$ in
delicti! peperil me mater men. Similiter habet Celaf. 1. ep.
7. Cone. to. 4. col. 1
177. c. cum Petro Chryfol. fer.
44.
p. 880. b. Philaftr. Brix. I. dehaeref.
p. 717. a. In iniqui-
tate concepttts jhm : $ in peccato peperit me 7nater mea. In
Gr. 'Hi yip w dvofilccis QuriMpfrw' it, It d^afTiai; eVooxoe
fit , &c.
#. 8. Sic Auct. quaeft. Vet.Teft.ap. Aug. to. $.q. 112. Sic
etiamAmbr. 1. 4. de Abr. c. 8. to. 1 . 331.1. lib. veto 6. Hex.
I 39.
f. & I. 1. de interpel. Job , c. 9. 636". d. 653. b. & de
apol. Dav. 696. b. Se in PI.
45.
col. 925. d. habet , incerta <$
ecculta fapient-.x tua, &c. Itidem Aug. & Caffiod. in hunc
Pf. cum Plait. Rom. Coislin. & al. Hilar, in Pf. 118. p. 326.
a. invijibtlia $ occulta Japientia tua , Sec. Gr. t<x a'<A.i;Aa
j,
10. XpvflCC THS QoflttS QV , &C.
$".9. Accinunt magno confenfu Hilarius in Pf.
J3. p.
9 J.
a. Ambrolius 1. de Myft. to. 2. 333.
d. & 1. 4. de Sa-
cram. 366. b. & to. 1. 552. c Aut. 1. de xlii. maul, apud
ipfum col. 12. b. Auguft. Se Caffiod. in hunc Pf. rurfus
Aug. 1. 2. de dotr. chr. to. 3. p. 44. b. Optat. 1.
J.
contra
Donat. p. 83. c. & Philaftr. Brix. de haeref.
p. 717. c Item
in Aclis Mart.
p. 391. acin Pfalt. Rom. &c. In Corb.
af-
pargis. In Mozarab. Afperges me Domine fupra nivem,
&c.Gr. 'PavTiu;fit u'coujira , i, , &c.
t. 10. Sic in Pfalt. Corb. cui fa vent Ambrof. 1. de apol.
Dav. to. 1. 697. a. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
&c. addito # , poll Utitiam. Auguft. in eund. Pf. & ep.
z66. to. 2. 899. g. 900. c. & 1. 2. de do&r. chr. to. 3. 44.
b. Auditui meo dabis exfultationem
) latitiam. Gr. 'Axt7ii;
fjci
dya.Mta.siv
j,
tvtpeysvvw dyawidoarai , &c.
#. 11. Concinunt Hilarius in Pf. 65. col. 178. d. Am-
brof. 1. de apol. Dav. to. 1. 694. e. 697. d. Auguft. 6c
Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Gr.
tf.
12. Similiter Ambrof. 1. de apol. Dav. to. 1.698. d.
& inf. 719.
e. 1101. f. ncTy.b. necnon Aug. & Caffiod. in
hunc Pf. & Chromat. Aquil. in Matth.
p. 979. a. cum Pfalt.
Rom. & al. Apud Tertul. 1. de anima , p. 483. b. Cor mun-
dum conde in me Deus. Gr. ktUw cc s'^oi , Sec. Auctor vero
quaeft. Vet. Teft. apud Aug. to. 3. q. 1 12. Cor mundum
srea in me Deus :
$
fpiritum jujlum dedictt in vifceribus
puis, Gr. i. mievpui si\9-ej hKciiritn w > &c.
ONEM ANTIQUAM.
f. 13. Sic Ambrof. de apol. Dav. 6*94. e. 6*99. a. nec-
non Auguft. & Caffiod. in nunc Pf. cum Philaftr. Brix.&
Pfalt. Rom. & Gr.
jf. 14. Concinunt lien. 1. 3. c. 17. p. 208. c. Ambrof. 1.
de apol. Dav. to. 1. 700. a. & Caffiod. in hunc Pf. una
cum Pfalt. Rom. In Coisl. deeft med. ?. Ap. Aug. in eund.
Pf. Redde mihi exfultationem /alittarts tut :
$5 , Sec. utfup.
In Gr. 'A7rsV c? not thk dyax\las.v tk Qulvfi* Qf >t, mnu-
t-i$. Ita Aug. &Caffiod. in hunc Pf. cum Aucl. quaeft.
ap. Aug. to. 3. q. 1 11. necnon Pfalt. Rom. Cotb. Carnut. Sz
Muz. Apud Ambrof. 1. de apol. Dav. to. 1. 700. e. Docebo
iniquos, Sec. In Gr. AtJ ai,w , Sec.
Tf. 16. Ita legit Ambr. 1. de apol. Dav. to. 1. 694. e. 701.
c. e. necnon Aucl. quaeft. ap. Aug. to. 3. q. 112. cum Pfalt.
Corb. li excipias verbum exfultabit. Rom.Fabri hab. &exal-
tabit. Coislin. exfultavit ling, mea jitflitias tuas. Moz.
tf
ex-
fultabit jitflitias tuas. Caffiod. nil differta Vulg. Aug.
vero in hunc Pf. initio leg. Erue me , at inf. Libera me , Sec.
ut in Vulg. de hac autem vocefanguinibus , ita differitibid.
col. 472. d. Expreffit Latinus Interpres verbo minus Latino
,
proprietatem tamen ex Graco. Nam omnes novimus Latine non
diet fanguines , fanguina ; tamen quia ita Gractts pofnit
plnrali numero , non jine caufa , niji quia hoc invenit in
prima lingua Hebraa,maluit puts Interpres minus Latine ali-
quid dicere
,
qnam minus proprie. Graece '?vaa! /ne li, aifid-
7ur /Kb' dyaKMxcs/ai , Sec.
fr. 17. Pfalt. Sangerm. jungit vocem Domine, cum
*?.
praeced. fed male ; nam in Pfalt. Rom. Se apud Ambrof.
I. de apol. Dav. to. 1.701. f. necnon Auguft. & Caffiod.
in hunc Pf. omnia ex ftant ut in Vulg. Auctor tamen quaeft.
apud Aug. to. 3.q.
nz.textui fa vet : & Ambrolius epift.
41. to. 2. 960. a. habet; Os meum aperies ; {$ annuntiabit
laudem tuam.
t. 18. Sklren. I.4. c. 17. p. 248.3. Hilar, in Pf. 61. 8c
65. p. 154. c. 182. b. Ambrof. 1. de apol. Dav. to. 1. col.
702. c. Se Aug. in hunc Pf. In Pfalt. Rom. Fabri fie inter-
pungitur
'.
Jatrificium dedijjem : utique holoc. Sec. In Rom.
Martian,
fi
voluiffes facrificium , dedtjfim utique : holoc. not/,
Sec. In Moz. holocauftis vero non. Sec. In Coislin. & apud
Caffiod. in eund. Pf. holocauftis autem non ,&c. Aucl. quaeft.
apud Aug. to. 3. q. 10
%.fi
voluiffes facrijicta , dediffem ; uti-
que hoUc. Sec. at infra q. 112. Vulgatae favet. In Gr.
"Or/
l' t),3-AM8S 6t/iW , S(KecX(*V' iMKW/rupiSila, vx, , &c.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LI. ioj
VuUATA U OD.
19.
Sacrirkium Deo fpiritus
contribulatus : cor contritum tk hu-
miliatum Deus non defpicies.
20. Benigne fac Domir.e in bo-
na voluntate tua Sion : ut sedificen-
tur muri Jerufalem.
2. 1 . Tunc acceptabis facrificium
juftiti.-E , oblationes , Sc holocaufta :
He b r.
Sacrificium
Dei fpiritus contri-
bulatus : cor contritum
& bumilia-
tutri Dcus non defpicies.
Eenefac in voluntate tua, Sion :
mdificentar muri Jerusalem.
Versio antiqua.
19. Sacrificium Deo fpiri- Ex
Mf.
Sangerm,
tus contribulatus : cor con-
tribulatum & humiliatum
Dcus non fpernet.
20. Benigne fac Dominc in
bona voluntate tua Sion : uta>
dificentur muri tui Jerufalem.
Tunc fufcipies facrificium
juf-
21. Tunc acceptabis facri-
titi& ,
oblationes, & holocaufta: ficium juftitix, oblationes, &
tunc imponent fuper altare tuum tunc imponent fitpcr altare tuum holocaufta: tunc imponent fu-
vitulos. vitulos. per altare tuum vitulos.
N O T 7E AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
1 591. e. Au<5t. vero quaeft. apud Aug. to.
;.q. m. cum
Caffiod. in hunc Pf. & in Pf. 59. p. 1 36". c. hab. non fperntt
,-
lit & Chromat. Aquil. in Matth.
p. 978. c. Apud I'hilaftr.
Biix. de haeref.
p. 71
5. e. Sacrificium Deo cor contribulatum.
In Plait. Corb. cor contribulatum
55
humiliation Dats non
dejpicit. Similiter hab. non defpictt , Audi. op. imp. in Matth.
p.
yc). d. Ruric. 1. 2. ep. 20. nonfpernit. Gr. Outlet tw 0s...
zctpJ ixv Qw'/tl&tfi/uirw so; in. i'ipj tvo'cti.
f. 20. Ita in Pfalt. Rom. & Corb. fed abfque :ui
,
pod
muri. In Coislin. > adificentur. Sic etiamap. Hilai. in Pf.
54. p. 108. d. necnon Auguft. in hunc Pf. Apud Ambrof.
de apol. Dav. to. 1.702. f. Benefac Dominc 5 ad.fi-
centur , &c. Auct. vero quxft. ap. Aug. to.
J.q.
112. leg.
y adificabuntur muri Jerufalem. CafTiod. ut in Vulg. In
Gr. 'Ayct&vrov KuCti *, oUoAojj.y.S^tu t tWx,H 'itft-
QctMft.
tf. 21. Concinunt Ambrof. 1. de apol. Dav. p. 703.3.
& Caluod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt. Auguft. in eund.
Pi. leg. oblationes
, $ bolocattjlom.ua , &c. Tertul. cont. Jud.
c. ?. p. 138. f. ait : Cor contribulatum acceptable facrifi-
cium Deo. GiKce, Tote suiojutoeis dvatpupoir , jj
oAO&aif-
/u/ax/x' tots dvot^jsotv , &c.
#.
19. Sic habet Iren. 1. 4.C 17. p. 248.8. prater vocem
Domains , loco Dais ; Ml. tamen Clarom. hab. in fine non
fperntt , cum Pfalt. Rom. Coislin. Mediolau. Carnut. &
Moz. Tertul. cont. Jud. c;
J.
p. I 38. c. ait : Cor contribu-
latum bojli.t ejl Dei. Cypr. epilt.
J"].
& 8 r. p. 1 59. c. 164. a.
Sacrificium Deo cor contritum <$ humil. Dens non dejpicit
:
item lib. de mortal, p. 232. a. at 1. 3. Teftim. p. 305. a.
leg. non defpiciet. Hilar, in Pf. 125. & 130. p. 412. c.
442.
f. Optimum Deofacrificium
tor contribulatum : 8c in PI. 122.
p. 396. e. Optimum facrif.
Deo ejl cor contribulatum : & in
Pf. 2.ac 137. p.
46. &
J02.
b. cor contribulatum $ bumi-
lialum Deus non fpernet : demum in Pf. 118. p. 262. e.
cor enim humiliatum Deus nonfpernit :
$$
facrificium opti-
mum cor contribulatum, Ambr. 1. 1. de Cain , 8c Ab. c. 9. to.
I. 199. e. cor contritum Dens nonfpernit: item infra 63 I.
e. 1207. a. & to. 2. 317. b. Similiter Hieron. in Ifai. 1.
to. 3. if. c. & in Jerem. 23.
6" 36. a. item in Naum 1.
lj6 3. a. at infra 1590. d. hab. non defpicit , iicut in Dan.
;. 108 C. d. S. Paulin.epift. 40. 8c 49. p. 244. b. 291. a. car
contribulatum <$
Immil. Deus non fperntt : Auguft. in hunc
Pf. cor contritum non fperntt : at 1. 10. de civit. Dei , to.
<7. 241. f. non fpernet. Itidemin Cone. Rom. 3. to. 4. Cone.
VULGATA HOD.
i. In finem, Intelledus David,
He b r.
Viclori ernditio David
,
Cum venit Doeg Idum.-eus , & Cum veniffet Doeg Idunutis
, ^ 3.
nunciavit Sauli : Venit David in
domum Achimelech.
( 1. Reg.
22.9.) LI.
q:
Uid gloriaris in malitia
,
, qui pocens es in iniqui-
tate ?
4. Tota die injuflitiam cogita-
vit lingua tua : licut novacula acu-
ta fecirti dolum.
annuntiajfet Sauli , dicens ei
:
Venit David in domum Ahi-
melecb. LII.
QVid gloriaris in malitia po-
tens f mifericordia Dei tota
ejt aie.
Infidias cogitat lingua tua
,
qiiaji
novacula acuta faciens dolum.
Versio antiqua.
1. In finem intelleclus
David
,
Cum venit ad eum Doec
Idumxus
,
& adnuntiavit
Saul
, & dixit ei : Venit
David in domum Abime-
lech. LI.
3-
f^i
Uid gloriaris in mali
Vi tia
,
iniquitate J
qui potens es in
4.
Tota die injuflitiam
co-
gitavit lingua tua : ficut no-
vacula acuta fecifti dolum.
NoTjE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
J^. I. Accinunt Auguft. & Caffiod. una cum Pfalt. Rom.
Corb. & Vatic, ap. Hilar. In Moz. & Coislin. fie : In
finem
intelledus ipfi David. Apud Hilar, in hunc Pf. p. 69. In
finem intelledus illi David. Gr Quvkzus to hauls'.
t. 2. Itidem in Pfalt. Coislin. hoc omilfo, ad eum. In
Rom. Fabri , & Corb. lie : Citm venit Doec Idumans
, 2? an-
nuntiavit Saul,
tf
dixit : Venit David in domo Abimelech.
Corb. hab. dixit ei. Mozar. Cum veniffct ~isathan propheta
,
citm ingreffus ejl ad Berfabee. Hilar, in hunc Pf. col. 69. e.
Cum venit Doec,
$$ annuntiavit S.nl
, ft
dixit : Quia ve-
nit David in locum Abimelech. Pfalm. ibid, in fronte de-
icriptus ex Mf. Vatic. Citm venit ad ettm Doec Idumxus
, &
nunciavit Sauli : Venit David ad domum Achimelech. Auguft.
Cum venit Doech Idumxus
, y nunciavit Saul : Venit Da-
vid in domum Abimelech : hfc plerique Mfs. habent : Pfal-
mi titnltts : Txunciatttm ejfe Sa-iti de David, quid venerit
David in domum Abimelech. Apud Caffiod. lie : Cum ve-
nit Doeg Idumxus
, (5 annum. Sauli
, 2> dixit Hit : Ecce
-venit David in domum Abimelech. Similiter in Pfalr. Rom.
Martianxi , excepta voce Hits, pro illi. Apud Ambrof. de
apol. Dav. c. 8. to. 1. 688. d. De proditione Doech Syri, cujus
ejl titulns in Pfalmo qninqnagejimo prima. In Gr. 'Ev
Sh&eTr ^Auix. toy 'lfvuaior , k. drayfchxna Saw, i ttiruv
"to" 'H*6s Aai/i/ /; tooiW 'AQt/nehiyj Theod. & Symm.
t. 3. Sic Ambrof. epift.
9. to. 2. 7^4. e. cum Pfalt.
Rom. Martianxi. In Rom. Fabti deeft in , ante vocem/;-
Tom. U.
ait
:
turn
quitate. Hilar, quoque in hunc Pf. col. 71. a. &
74. d
Quid ghriatur in malitia
,
potens iniquitate tota die ?
addit : Querela Prophetic ejl
, gloriari eum in iniquitate tota
die
,
qui in malitia potens fit : fed notat editor nofter Be-
lied, in abeffe conftanter a Mf. Reg. Hoc autem feq. tota
die, referendum eiie ad potens iniquitate,
conftat ex Hi-
lario ipio ibid. n. 6. dim dicat : Nttnquid tota die in iniqui-
tate glcnatur ? & infra : Toto vita
fun die in iniquitateglo-
rians , dm; potens ejjet
,
potens tamen in malitia ej]~ perman-
fit. Apud Auguft. in eund. Pf. fie : Quidgloriatur in ma-
litia
, qui potens ejl ? deinde, In iniquitate tota die injuf-
titiam, &c. mox ita : In iniquitate tota die , id ejl, toto
tempore
fine intervallo. Item ap. Caffiod. Quidgloria-
ris in iniquitate tota die ? In Gr. T/ tfzxvyS I, Ktutla
,
J\.vvxto$ dvoftlxv ; "Omw th wfie&tv dJr/.Ur , Sec. Ex am-
biguo
1
autem yeibosyxctuxa, ona eft diverfitas perfonae :
id enim utramquereferre poteft , ve! tertiam
, fiabaclivo
eynccvxaco ; vel fecundam , fi a medio
syx.xvx.xwxi fuma-
tur. Porro Hilar. & Auguft. legerunt , iyxxvxxei iyxxvyji,
alii , syx.avxxr) syxavxa.
t. 4. Sic in Pfalt. Rom. 8c apud Ambrof. 1. 3. offic. to.
2. 126. d. Item apud Hilar. Auguft. & Ca.'Tiod. in hunc
Pf. mutata interpunctione , ut norarurtf-. pi seed. In Pialt.
Coislin. ficut rafurium acutum
fecifti dolum. Similiter in
I'lalmo ex cod. Vatic, ap. Hilar, in quo prfteiea cogita-
bit , non cogitavit ; dein , ficut raforiut.
6AS/i'c7o..,.. fe
;
5l 'fyplr \]K:tr.,u.iiot , &c.
&c. IiiGr.aV<Ki'x>
o
Ik
Mf.
Sangerm;
io6
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LI.
Tx Mf.
Sitagerm.
Versio
antiqua.
5
. Dilexifti malitiam fuper
HES R. Vulgata HOP.
Dilexifti malum magis quam bo- 5. Dilexifti malitiam fuper beni-
num i mendaciiitn magis quam lo- gnitatem ; iniquitatem magis quam
loqui squitatem. qui juflitiam. Semper.
Dilexifli omnia verba ad de-
benignitatem ; iniquitatem
magis quam loqui a:quita-
tem.
DlAPSALMA.
6. Dilexifti omnia verba
prxcipitationis , linguam do- vorandum
,
lingua dolofa
loiam.
7.
Propterea Deus deftruet Sed Dens deftruet
te
,
in Jem
te in finem : evellat te ,
& pitermm terrebit ,
&cvellettede finem :evellette,& emigrabit te de
emi^rettedetabernaculo
iuo; taberpaculoi & eradicabit te de tabernaculo tuo ; & radicem tuam
& radicem tuam de terra vi- terra viventium. Semper. de terra viventium.
ventium.
Diapsalma.
8. Et videbunt jufti , & ti
mebunt , & fuper eum ride
6. Dilexifti omnia verba prxci-
pitationis
, lingua dolofa.
7. Propterea Deus deftruet te in
Videbunt
jufti , &
timebunt
, &
8. Videbunt jufti , & timebunt,
fuper eum ridebunt : Ecce vir
,
qui & fuper eumridebunt, & dicent
:
bunt, & dicent": 9.
Ecce ho- nonpofuit Deumfortitudinemfaam: 9.
Ecce homo, qui non pofuit
mo, qui non pofuit Deumad
jutorem fibi
:
Sed fperavit in multitudine
divitiarum fuarum : & praeva-
luit in vanitate fua.
10. Ego autem, ficut oliva
fru&ifera in domo Dei ,
fpera
Deum adjutorem fuum :
Sed fperavit in multitudine di- Sed fperavit in multitudine divi-
vitiarum fuarum : confortatus
eft
tiaruin fuarum : & pr.^yaluit in va-
in infidits fuis. nitate fua.
Ego autem
ficut
oliva virens in 10. Ego autem , ficut oliva
domo Dei : fperavi in mifcricor- fructifera in domo Dei , fperavi in
viinmifericordiamDeiinCEter-
dia Dei in faculnm fempiternum. mifericordia Dei in aeternum, & in
num , & in feculum faeculi. foculum faculi.
11. Confitebor tibi Domi- Confitebor tibi in faculum
,
quo- 11. Confitebor tibi in feculum
Mf.
quern,
ne in fxculum
*
quoniam fe- niam fecijlt : & exfpcclabo nomen quia fecifti : & exfpe&abo nomen
cifti : & exfpeclabo nomen tuum
,
quoniam bonum in conf- tuum
,
quoniam bonum eft inconf-
tuum
,
quoniam bonum eft peclu fanctorum tuorutn. peftu fanftorum tuorum.
ante confpedum
angelorum
tuorum.
Notje ad Versionem antiqua m.
Tf. <. Concinunt Aug. & CafTiod. in hunc Pf. una cum Rom. &c. Hilarius rantiim poftponity/)fr turn, verbo vi-
Pfak. Rom. 8c Pfalmo ex cod. Vatic, ap. Hiiarium
; fed debunt. In Gr. Kai o^otlai j. tW'i/To -/e^oicovrat , &c.
Hilarius ipfe lie le<nt n. 9. Dilexifti malitiamfuper benignit.
-f. 9. Ita Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. At Hi-
ininnitatem fuper quam loqui juflitiam : & n. 10. ac infra, larius , & Auguft. in eund. conftanter legunt adjutorem
iniuftitiam fuper quam loqui juflitiam.
In Pfalt. Coib. ini- fuum , cum Vulg. Mo2arab. aijutoriumfuum. Coislin. ad-
quitatem loqui magis quam aquit. InGr. 'H7*oa; xan.'ctf jutorem fuum : Jed fperavit in multitudintm divit. &c. Gr.
v,ilp
d-/cro>tSvvW dJ~i
J-iay virip to >iui S"Meuocu>W. D:a-
fj'alma
paiiter fequitur in Plait. Rom. Corb. & al. Item
in ed. Rom. LXX. non vero in edd. Aid. & Compl. nee
etiam apud Auguft. & alios.
t.6.
Ita Pfalt. Coislin. cum Pfalmo ex cod. Vatic, ap.
Hilar. Pfalt. vero Rom. & Moz. hab. in lingua dolofa ; Car-
nut. & Corb. in linguam dolofam. Hilarius ipfe in hunc
Pf. n. 12. bis , linguam dolofam : Mf. tamen Reg. utro-
que loco hab. lingua dolofa ; ut & CafTiod. in hunc Pf.
Auguft. in eund. Dilexifti omnia verbajubmerfionis , linguam
dolofam.
Hilarius loco cit. conftanter , fracigitamnis ; fed
notat verbi vir.tutem Latinum fermonem non tenuijfe. Qua
tnim , inquit , nobifcum verba prscipitationis/(, ta a Gra-
tis fvjj.ot.la.
x.x7xtaot1i'jfiS
commemorata funt ; quo dido
figni
['iv$-jr aurv km' eV) to otM'^-o; , &c. Aid. & Compl.
tu wMi^-fi. Anon, apud S. Paulin. epift. ad Marcell. to. 2.
p.
J.
Confidunt , inquit , in multitudine divit. non ponunt
Deum adjutorem Juttm. Innocent. I. epift. 50. Cone. to. I.
col.
897. a. Ecce homines
,
qui non pojuerunt Deum adjutorem
fibi.
fr. 10. Sic in Pfalt. Corb. In Rom. vero & Coislin. Ig
autem,
ficut in domo Domini
,
fperavi in mifericordh
Dei mei , &c. Similiter in Mozarab. lino excepto Jperabo.
Apud Hilar. Auguft. & Cafliod. in hunc Pi. omnia uc
in Vulg. Ambroiius in Luc. 2. & 19. col. 1303. c. &
149^.
b. leg. in domo Domini. Gr. tZ & deinde
, Wos iarl
to e'mo; t? <?str e/; toc, &c.
Tf. 1 1. Pfalt. Corb. Confitebor tibi Domine infinitum qua
ficatur id ,
quod nobijenmprxcipitatio
efl , cum Hits eJJ'e , de- fecifli ante conj'peclnm finclorum tuorum. Rom. Confitebor
merfio
in profundum maris.
ft.
J.
Sic Hilar, in hunc Pf. n. 12. nifi quod delet te ,
poftew//<f , & legit tuo, non fuo. At Pfalm. Vatic, apud
ipfum Vulgatx confonat cum Auguft. in eund. Pf. & Plait.
Rom. Similiter in Moz. & Coislin. piaster hoc , #
evellet.
In C.Jtb. rropt. deftruet te Deus evellet te , f5
emigret te
de tabemac.fuo ; & rad.Scc. Apud CafTiod. Propt.deftr. te
Deus in finem : evellet te , &
emigrabit te de tab. fuo, &c.
In Gr. istx tto so; xafjitoi Qe ; t*s;' eWxo:/ Qe ,
jc, ntlaxastvoxi (j
aVo 0x^^^x705 (
Aid. & Compl. add.
(\, ) k., Scc.Diapfalma pariter exftat in Pfalt. Rom. Corb.
& Vatic, ap. Hilar, ficut ined. Rom. LXX. deeft verb in
cdd. Aid. & Compl. nee ejus mentionem faciunt Auguft.
& alii.
fr. 8. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. At Hilar.
& Cafliod. in. eund. delent g in principio , cum Plait.
tibi Domine in faculo quia
fecifti , &c. ut in Corb. la
Coislin. Confit. tibi Domine in (kculum quia quoniam
bonus ante confpeclnm omnium fanctorum tuorum. Hilarius
in hunc Pf. n. 22. Confitebor tibi Domine in Jacttlo qui
tu fecifti quoniam bonum ante con 'peilum [anil, tuorum:
& infra n. 24. quoniam bonum
eft
in confpecinfaniiorum tuo-
rum. Legendum autem elie fimp!iciter* faculo , ita probare
nititur : Spes in mifericordia Dei, in Jaculum tfinjxcu-
lum facnli efl fed conjefjio Xantum in Jacnlo , non etiam
in faculnm facnli : idem repetit infra col. 81. d. Apud
Auguft. in hunc Pf. Confitebor tibi in faculnm quoniam
fe-
cifti quia jocundum
eft
in confpecin fantlorum tuorum.
Apud CafTiod. Confit. tibi Domine in faculnm quia quo-
niam bonum
eft
ante confpeclnm fand. tuorum. In Brev . Moz.
ante confp. omnium find, tuorum. In Gr. 'I-^o:.>c
-
/iicc^i'^o
f/; to aiwa. o't/ oti ^fnyoV wocrrimi tuy ooicd Qx,
3%mi?
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LIT.
107
Vui G A T A HOD.
In finem
,
*. Pro Maeleth intelligently David.
LI I.
Tf. 13. 1 \
Ixit infipiens in corde fuo :
He br.
Villori
Per cborum eruditio David.
LIU.
T\ Ixitflultus in corde
fuo : Non
J. _I_-^ Non eft Deus.
2. Corrupti funt , & abomina
biles fa&i funt in iniquitatibus : non facti funt in intquitate
eft qui faciat bonum. qui faciat boiiutn.
eft
Deus.
Corrupti funt, & abominabiles
non
eft
3. Deus de coelo profpexit fu- Deus de ccelo profpexit fuper
fi-
per filios hominum : ut videat fi eft lios bomnium , tit videret
fi eft
intelligens , aut requirens Deum. intelligens , requirens Dettm.
Rom.
3. 4. Omnes declinaverunt , fimul Omnes averjt funt ,
pariter ad-
12.
Versio antiqua.
In fin cm
,
1. Pro Abimelcch intellect us
David. LI I.
*
TP\
Ixir infipiens in corde
-LJliio : Non eft Deus.
2. Corrupti funt, & abo-
minabiles fadti funt in volun-
tatibus fuis : non eft qui fa-
ciat bonum', non eft ufque ad
unum.
3. Dominus de ccelo prof-
pexit fuper filios hominum:
ut videret fi eft intelligens
,
aut requirens Deum.
4. Omnes declinaverunt
inutiles fa&i funt : non eft qui fa- baferunt :
non
eft
qui faciat bonum
, fimul inutiies 16 i funt : non
ciat bonum
,
non eft ufque ad non
eft
ufque ad unum.
eft qui faciat bonum non eft
num.
ufque ad unum.
5. Nonne fcient omnes qui Nunquid non cognoverunt qui
5. Nonne 1. ient omnes qui
operantur iniquitatem
,
qui devo- operantur iniquitatem
,
qui come-
operantur iniquitatem qui
rant plebem meam ut cibum pa- dunt populum meum ut cibum devorant plebem meam ficut
nis ? pants ? efcam panis ?
6. Deum non invocaverunt : illic Deum non invocaverunt : ibi
trepidaverunt tunore, ubi non erat timuerunt timore
, ubi non erat
timor. timor.
Quoniam Deus diffipavit offa eo- htoniam Deus difperftt
off
a
circumdantium te : confunderis
,
quia Deus projecit eos.
rum qui hominibus placent : con-
fufi funt
,
quoniam Deus fprevit eos.
NoT A
Tfr. 1. Caffiod. cum Pfalr. Moz. & Rom. Fabri : In
finem ,
pro Amalecb inielleilus David. Rom. Martianjei , In
finem ,
pro Meletb , &c. Coislin. In
finem , pro Maeltb intelligently
David. Corb. In finem ,
pro Maileth intelletlus David. Pfalm.
Vatic, apud Hilar. David in
finem , pro Abimelech intellec-
t's David. Hilarius ipfe in hunc Pf.
p. 8?. c. Infcribitur ,
inquit , In finem ,
pro Maeleth intelletlus illi David. Editt.
3)
tamencum Mf. Reg. Abimelech. Vatic, cod. Amalecb
,
quod
3>
bis legiturapudHieron. inexpofitione tituli , quamvis ipfe
3> Pfalmus , Mabalatb , apud eund. infetibatur , quomodo
3> legitur ineditione Ruffini, cumin Mf. exftet Melecb ; in cod.
3, Miciacenli , Meletb : repofitum Maeleth , auctoritate Theo-
3,
doreti , & LXX. Ita Hilarii editor novus ibid. not. b.
Similiter ap. Aug. In
finem , pro Maeleth i itellciliis ipji Da-
vid. In Gr. E/';ts t/ao;, vwep MasM& Q.vrs<seuc, ra ^ctvU'.
*
Sic in Pfalt. Rom. eft, & al. vet. Pfalteriis. Accinunt
pariter Hilar. & CafTiod. in hunc Pf. cum Ambrof. I. 2.
de fide, to. 2. col.
491. b. Auguft. vero in eund. Pf. leg.
Dixit imprttdens , &c. Pfalm. e Mf. Vatic, ap. Hilar. Dixit
ftultus , &c. Gr. E'fotv utppuv , &c.
t. 2. Itidem in Pfalt. Rom. & apud Cafliod. Coislin.
vero , & Corb. hab. Corrupti
, tf
abominabiles facli funt in
voluptatibtts fuis ; Mozar. & Carnut. in voluntatibus fuis.
Corb. etiam in fine add. nan
eft ufque ad unum. Pfalm. e
Mf. Vat. ap. Hilar. Corrupti funt , tf
abom. faili funt in
iniquitatibus fuis : non
eft
non
eft ufque ad unum. Hilar.
ipfe in eund. Pf. col. 8 3. e. 84. a. leg. in iniquitatibusfuis ;
inf. in iniquitate ; deinde , 17
eft
quifaciat bonitatem : turn
addit : Verfum hunc
, quia inferius ( t. 4. ) etiam cum accef-
Jione fubjeclus
eft , fuo loco trailabimus. Auguft. in eund. Pf.
Vulgatue congruit , nil! quod add. fuis , ad vocem iniqui-
tatibus. Gt. Al?ip,9-'e.l'

J)
i&SiMJX$MM a Aofitcu? (JJC ssi
43U01V aya^r- Aid. & Compl. cum Symm. Ai;<p$-d.p:i<sctr.
fr. 3. In Mf. Sang, fcriptum , aut requirens Deus, fed er-
rore librarii manifefto, utopinor ; tamen in Jkev, Moz.
pariter legitur Dens , feu ita , detq. Pfalt. Corb. hab.
Deum, abfque prxced. aut. Pfalt. Rom. Dominus de cce-
lo ut videat/i... ant requirens Deum. Similiter in Coislin.
necnon ap. Hilar. & Auguft. in hunc Pf. prauer hoc , ut
videret. Ap. Ambrof. 1.
J.
de fide, to. 2. 590. b. ita : Do-
minus refpexitfuperfilios hominum
, ft eft
intelligens , aut req.
Deum. In editt. Hilar, pariter deerat to ut videret , fed
exftat in cod. Vatic. & infra 84. e. conftanter legitur :
Ad filios horn, profpexit ; tit videret
Ji
qtiis efjet intelligens
,
tf
requirens Deum : & poft paulo , Profpicere dignatur
,
inquit
, ut videat; fubinde, Profpicit e cwlo , ut videat an
fe quifqnam hominum intelligenter exquirat. In Pfalmo Va-
tic, apud ipfum
, Deus de ccelo profp. ut videret
, &c. Apud
Tom. II.
6. Deum non invocave-
runt
: illic trepidaverunt ti-
more
,
ubi non erat timor.
Quoniam Deus diilipavit
conlilia hominum fibi placen-
tium : confufi funt
,
quoniam
Deus fprevit eos.
Versionem ANTIQUA m.
Cafliod. Dominus
profp. ut videat, Sec. In Gr. 'O Qiac
'
y ^ \ ~ /
lit 1 est..
sx. TV AisKu-^ev Tt' iJ
t.4. Concinuut Hilarius
, Auguft. & Cafliod. in hunc
Pf. una cum Plait. Rom. C^isiin. &c. Hilarius tamen infra
,
p. 88. b. legit bonitatem
, nun bonum , Gr. dyxQ-lv. Bre-
viar. Moz. veibujachfunt, addit in voluntatibus
fuis, quod
aliubi non invenitur.
t.
J.
Sic in Pfalt. Corb. prater hoc \x\u ficut cibum pa-
nis. In Rom. Nonne cognojeent omnes, &c. ut in textu.
Coislin. Nonne cognofcent bxc omnes , Sec. ultimoque
, ficut
cibum pains. Hilarius in eund. Pf. cum Pfalmo ibid. pr-
fixo : Nonnefcient omnes qui operantur iniquit. qui comedunt
populum meum ut cibum panif ? at in Pf.
J6\
col. no. d.
qui devorant plebem meam ut cibum panis ? Auguft. in hunc
Pf. Nonne fcient omnes qui devorant populum meum in
cibo panis ? Cafliod. plebem meam ficut cibum panis ? Gr.
Ou'x'i yrJsovTai owfe 01 Ka7s<&iWs t akd'c /& Efaztt
.{CM ', Aid. Sc Compl.
a/ ppuci.
t. 6. Sic in Plait. Rom. & Coislin. exceptis his : Ono-
niam Deus diffipat offa hominum
Jibi placentium.
ItidenTin
Moz. &Mediol. liexcipias diffipavit. Pro;terea Coislin. hab.
Dominttm non invocaverunt. Coib. Deum non invocaverunt :
illic trepid. timore Qrtcniam Dens diffipavit
offa hominum
ibi placentium
; confufi funt, Sec. Pf. e Mf. Vatic, apud
Hilar. Deum non invocaverunt : ibi timuerunt, ubi non erat
timor. Ottomam Deus diffipavit
effa hominibus placentium :
confufi junt, Sec. Hilarius ipfe ibid. col.
85. c. Deum non
invocav. ibi timuerunt
, ubi mm
fait
timor.
Quoniam Deus
diffipavit offa hominibus placentium :
confufi funt, qnon. Do-
minusfprevit illos : at infra 89. c. 90. a. ibi trepidaverunt
,
ubi non erat timor : Mf. Reg. haber ibid, hominum placen-
tium
, non hominibus placentium ; fed hac lecho fubnexs
expoiitioni non congruit. Cypr. I. dehab. virg.
p.
jja
b.
& 1. 3.
Teftim.
p. 319. c. leg. Qjti hominibus placent ,
confufi
funt ,
quia Dens nihil fecit illos. Similiter apud Aug. 1. 1. de
ferm. Dom. in monte , to. 3. p. 2. col. 172. e. excepto uno
nibili, pro nihil; turn fequitur : Deus
confregit offa homini-
bus placentium : at epift. 22. to. 2. col. 29. e. Deus con-
Jringct offa
hominum placere volentium : item in Pi'aim.
52.
col.
490. f. Deum non invocaverunt : Hi timuerunt timore
,
ubi non erat timor. Oiioniam Dens diffipavit offa hominibus
placentium : confufi Junt , qnon. Dens fprevit illos. Optat.
1. 3. cont. Donat.
p. 48. b. trepidaverunt ubi non erat timor.
Ml. Ger. ibi timuerunt timore. S. Pauliius epift. Co.
p.
294. b. Diffipavit Dominus
offa bomimim
confufifunt
,
quia fprevit illos. Caffiod. diffipabit offa hominum
fibi pla-
centium : confufi funt , Sec. utinVulgata. Item Cadeftin.
I. epift. 2j. to. 1. Cone. 1197. b. II excipias
diffipavit. In
Oij
Ex
Mf.
Sangerm.
io3
LIBER
Versio antiqua.
PSALMORUM. Pfalm. LIII.
Hebr. Vulgata hod.
Km Mf.
Sourer*,. 7-
Quis (kbit ex Sion falu-
uis dabit ex Sion falutare
7 .
Quis dabit ex Sion falutare
tarem Ifrael 1 dum avertet Do- Ifrael ? cum reduxerit Deus cap- Ifrael ? cum convertent Deus cap-
minus captivitatem
populi
tivitatem populi fui , exfultabit tivitatem plebis fax
,
exfultabit
fui, exfultet Jacob, fltlsetetUt Jacob*
ladim Ifrael. Jacob, &
laetabitur Ifrael.
Ifrael.
Not^ ad
Versionem antiqua m.
Ixtetur Jacob , > exfultet Ifrael. Similiter in Corb. detracto
uno dum converter!nt. Hilarius in hunc Pf. col. 91. e. 5c
inf. 151. d. Quis dabit jalutare Ifrael ? dum avertit
Dominus captivitatem plebis fux , exfultabit Jacob
, {5
Ixta-
bitur Ifrael. Pfalmus autem ibid, prasfixus : in avertendo
Dominus captivit. populi fui , exfultabit , &c. Similiter apud
Auguft. excepto uno Deus , pro Dominus. Apud Cafliod.
ut in Vulg. prater hoc , dum converterit Dominus. In Gr.
In tW a.Tiospy\ai Ku&ar (
Aid. & Compl. soy ) THf.....
ol-jVMia.'ieitti'lcat.oiC , k, tvf&cv&Mslcu 'iGGm.
Gr. Tcj- @so>
C
Aid. & Compl. Toy Knew" ) " stsua^cavh'
Gr
SKS? E'<fon'3"
,
'
<;R1'
f
CfKTdfSMB'
y-aTJiXt/'v^-HSaK , or; iT0S fyvfirum auras.
Aquila pro timuc'ruut , habet t7r7o'^oi', exterriti funt
,
Theodot. iS-a/t&tiS-Mitv ,
ftupuerunt.
f.<j. Pfalt. Rom.
Vulgatxconfonat , fi excipias lftud
,
dum avertet Dominus. Coislin. hab. cum convertit Deus ;
Carnut. in avertendo ; Mediol. in ecnvertendo. Mf. uterque ,
exfultet Jacob, &
latetur , &c. Mozarab. falutare lfr. dum
eonverterint? in avertendo Dominus captivitatem plebis fua ,
Ei- Mf.
Sangirm.
Versio antiqua.
Infinem,
Hebr.
yiclori
Vu IGATA HOD.
In finem
,
In carminibus intelledhis David,
T^\ Eus in nomine tuo falva me, 5
& infortitudine tua ulcifcere
me.
Dens exaudi orationem vieam :
1. Carminibus intelledus Da-
In pfalmis
eruditio David
,
quan-
vjj
do venerunt Ziph&i
, ejr dixe-
2 Cum venerunt Ziphad , &
runt Saul
:
Nome David abf-
'
dixerunt ad Saul : Nonne
condttus
eft
apud nos
? L1V.
ecce David abfconfus eft
apud nos? LIII.
3
. Tr""\ Eus in nomine tuo
'
!_J falvum me foe : & in
virtute tua libera me.
4.
Deus
exaudi orationem
meam : auribus percipe verba auribus percipe verba oris met
oris mei. . . . , .,...- ,
5.
Quoniam ahem infur- J>>uta
ahem infurrexerunt ad-
jrexerunt fuper me, & fortes verfum
me , & fortes qitafierunt
adversumme,
& fortes quadierunt
quxfierunt
animam meam : animam
meam : von pofuerunt
animam meam
: & non propofue-
non
propofuerunt
Deum in Deumin confpeclu ftto.
Semper, runt Deum ante confpedtum fuum.
confpeclu
fuo.
Diapsalma.
....
6 Ecce enim Deus adjuvat Ecce Deus auxiliator mihi : 6. Ecce enim Deus adjuvat me
:
me
& Dominus fufceptor eft Dominusfuftentans animammeam. & Dominus fufceptor eft anuria?
animaemeae:
....
,, ,
.
rj
. .,
me
*'
,
7.
Avertit mala lnimicis Redder malum injidiatortbus 7.
Averte mala mimicis meis
:
in veritate tua difperde meis : in veritate tua difperde eos. & in veritate tua difperde illos.
Cum veniflent Ziphsei , & dixif-
fent ad Saul : Nonne David abf-
conditus eft apud nos ? (
1. R
eg.
2 3. 19. ejr i6. 1.
)
LIII.
DEus
in nomine tuo falvum
me fac : & in virtute tua
judica me.
4. Deus exaudi orationem
meam : auribus percipe verba oris
mei.
j. Quoniam alieni infurrexerunt
meis
eos.
8.
tibi
Voluntarie
facrificabo Volantarte facrificabo tibi : con-
. confitebor
nomini tuo fitebor nornim tuo Domine
,
quo-
Domine,
quoniam bonum eft. niam bonum.
9.
Quoniam ex omni tri- Jjhioniam ex omni tribulations
bulatione
eripuifti me : & ini- liber avit me , &
immicos mcosvi-
micos meos
refpexit oculus dit oculus metis.
tans.
NoTiG ad Versionem antiquam
8. Voluntarie facrificabo tibi,
& confitebor nomini tuo Domine :
quoniam bonum eft.
9. Quoniam ex omni tribulatio-
ne eripuifti me : & fuper inimicos
meos defpexit oculus meus.
f.
1. Ita Pfalt.Moz.
&Corb.quibusconfonat Pvom. po-
fito,
antevocem
carminibus. Pfalm. e Ml. Vatic, ap. Hi-
lar, hifinem , In hymnis intelleUus David. Hilarius ipfe ibid.
94.
d. In finem
intellecliis Hit David. Auguft. Infinem,
In hymnis intelleilus ipji David. Cafliod. Infinem,
In car-
minibus
intelleSiis David. Gr.
E/'s to Ww; ,
'c v+amt
u""
Vliicaq TO) AojDfcT.
f.i..
'Similiter habent Auguft. & Cafliod. in hunc Pf.
cum Pfalt. Mozarab. Corb. &Vatic.ap. Hilar, nifi excipias
verbtun alfconditns
eft.
Mozar. tamen delet Nf
.
In Rom.
fie : Chm veniffent
Zipbai , & dixijpnt ad Saul : Sonne ecce
David abfeonditus eft
apud nos ? Hilarius in eund. Pf. Cum
venerunt )
dixerunt Saul-; Nonne abfconfus eft
no-
bifcum ? Grxc. 'Bv tb hS-sh lis ZiUfaki , gj
eiVeT t
Xaa'y Ova ifa Aau\S>. .Upvirlai irap ' vim ;
VideAmbrof.
de apol. Dav. c. 8. to. 1. 688. d.
f. X.
Ita Pfalt. Rom. Mediolan. Carnut. & Mozarab.
fed Vatic, apud Hilar, ac Hilarius ipfe cum Auguft. in hunc
Pf. lei. in fine ,
judica me , ut in Vulg. Cafliod. conftanter
libera me.
Praeterea Hilarius, loco J'alv um me fac ,
quod
habet fup. legit paulo inferius , ut &col. 101. b. falvifica
me. Gr. Quttv /ai tLfiforfte.
tf.4.
ita Auguft.*& Cafliod. cum Pfalt. Rom. Sicetiam
Hilarius col.
9J.
d. at infra 96. d. f. leg. inaurire verba
oris mei. Gr. ctunttxi rd fvi/xa/a , &c.
t.
J.
Pfalt. Rom. 5c Corb. infurrexerunt in me. Pf. Va-
tic, apud Hilar, infurrexeruntfuper me. Hilarius ipfe
, p. 97.
b. infurrexerunt adversus me ; at infra , fuper me ; reliqua ut
in Vulg. Aug. in eund. Pf. advershm me ; deinde,
^
po-
tentes quxjierunt anim. meam : non propof. Deum ante confp.
fuum.
Cafliod. (imiliter delet
g , poft meam ; cactera Vul-
gatae confonant. In Gr/'On iiranswatsir'i/ii, 5, xt-
tocioI tmv Lv/jiv fta" a' tsfysQttlo rlv <dinv etutrioi inuv.
Aid. & Compl. *, a itzsi&nii. Diapfalma quoque fubji-
citur in Pfalt. Rom. Corb. & Vatic, apud Hilar, necnon
in ed. Rom. LXX. In edd. vero Aid. & Compl. deeft.
jf . 6. Accinunt Hilar. Aug. & Cafliod. in hunc Pf. una
cum Pfalt. Rom. & Grasco.
jf. 7. Sic in Pfalt. Corb. In Moz. vero , Conveniens mala,
&c. In Coislin. Convene mala. Hilarius in hunc Pf. Con-
vertit mala , abfque i , poft meis. Auguft. in eund. Pf.
delet quidem $,
fed legit averte, cum Cafliod. ac Pfalt.
Rom. InGr. ' A-msfQei ty^&i fi' T
?>
&c-
t. 8. Sic Hilar, in hunc Pf. col. 100. d. cum Pfalt. Corb.
&Gr. At Auguft. & Cafliod. in eund. Pf. hab.
tf
confite-
bor , cum Pfalt. Rom. & Vatic, apud Hilar. In Coislin.
confitebor nomini tuo Domine
,
quoniam bonus ; at in Gr.
ot/ .ya&a, abfque feq.
eft
, ut in Pfalt. Corb. Apud Am-
brof. in Pf. 59.
to. 1. 862. e. prior tantum veiiiculus legi-
tur ut fup. fie etiam 1. i. de fide
, p. 479.
d.
t. 9- Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Moz. & Va-
tic, apud Hilar.
$
fuper itumicos meos refpexit oculus mens i
LIBER PSALMORUM.
NOTA AD VeRSIONEM
Pfalm. LIV.
109
cxtera ut in Vulg. Similiter hab. Hilarius ipfe col. ioi.b.
confentientibus omnibus Mfs. quibus favenc feqq. Hilarii
verba , Inimicos (koi immortali oculn defpicit : & lub fiuera ,
Audores mortis fna fublimis ipfe de/be&at, I11 Pfalt. Mediol.
&Carnut. conftanter refpexit. Item apud Ambrof. in Pf.
37.
to. I. col. 826. c. Quoniam ex omnibus tribulationibus
erip'tifti me :
J
piper inimicos mens refpexit oculus mens.
A N T I
Q U A M
.
Caffiod. in Pfalm.
yj. Qjtoniam ex omni tribulation*
C?
ft'.per inimic. meos refpexit oculus tuns ; Mf. 1. mens. In
Pfalt. Coislin.
$ inimicis meis defpexit oculus tnrts. In
Corb.
2/ ftper inimicos meos refpexit oculus tuus. In Gr.
'Oti ra-a.on; Wvj/scue ep'puiu fit' *, in to?;
exB"69?f /** i"**?'
in oip^a^oi |Ufc.
VULGATA HOD.
In finem, In carminibus intellec-
ts David. L I V.
Emeam , & ne defpexeris de-
precationem meam : 5.
intende mi-
hi , & exaudi me.
Contriftatus fum in exercitatio-
ne mea : & conturbatus fum 4. a
voce inimici , & a tribulatione pec-
catoris.
Quoniam declinaverunt in me
iniquitates : & in ira molefti erant
mini.
y. Cor meum conturbatum eft in
me : & formido mortis cecidit fuper
me.
6. Timor & tremor veneiunt
fuper me : & contexerunt me tene-
bras:
7. Et dixi : Quis dabit mihi pen-
nas ficut columba: , & volabo
, &
requiefcam
j>
8. Ecce elongavi fugiens : &
manli in folitudine.
9.
Exfpe-ftabam eum, qui fal-
vum me fe.it a pufillanimitate fpi-
ritus , & tempeftate.
NoTf
He b r.
Vtclori in pfalmis eruditio David.
LV.
JH
Xaudi Deus orattonem meam
,
1i & ne defpicias deprecationem
meam:attends mihi, & exaudi me.
Hamiliatus fum in meditatione
mea
, cjr conturbatus a voce inimi-
ci , a facie perfequentis impii.
Jguoniam projecerunt fuper me
iniquitatem
, & in furore adver-
fabantur mihi.
Cor meum doliitt in vitaiibus
meis
, (jr terrors mortis cectdcrunt
fuper me.
Timor
, & tremor venitfuper me i
& operuit me caligo.
Et dixi : JVujs dabit mihi pen-
nas columbdi , ut volem
, & re-
quiefcam ?
Ut procul abeam
, & commorer
in defrto? Semper.
Fefltnabo , ut falver a fpiritu
tempejtatis
& turbinis.
AD V E R S I O N E M ANTI
VERSIO ANTIQUA.
i. In finem, In hymnis fa-
Lx M{. Sangnm,
pientia: David. LIV.
2. T^ Xaudi Deus orarionem
--/ meam , & ne difpexe-
ris deprecationem meam :
3.
intende in me
, & exaudi me.
Contriftatus l'um in exerci-
tatione mea : & conturbatus
Him
4. a voce inimici , & &
tribulatione peccatoris.
Quoniam declinaverunt in
me iniquitatem : & in iram
molefti erant mihi.
5.
Cor meum conturbatum
eft in me : & formido mortis
ce.idit fuper me.
6. Timor, & tremor venit
fuper me : & contexerunt me
tenebra?.
7. Et dixi : Quis dabit mihi
pennas ut columbx
, & vola-
bo
, & requiefcam ?
8. Ecce elongavit fugiens:
& manfit in folitudine. "Dia-
PSALMA.
9. Exfpeclabam
eum, qui
falvum me fecit a pulillo ani-
mo
, & tempeftate.
Q u A M.
V. 1. Ffalt. Rom. Coislin. & Corb. In
finem
, In carmi-
tiibtts intelledus David. Hilaiiui in Pf. p. 103. c. Superfcrip.
tio I'Jalmi , inquit
, fine biflorta
efi
; taiitum , In finem , In
hymnis intelledus , tjl : mox addit : Hymnos aliqui Transla-
tores noftri carmina nunctipaverttnt ; pleriqtte autem hymnos
ex ipfa Grtecitatis ufurputione pofuerunt : de nomine nihil
differt , dnmmodo res una effe ,
qua vel in hymnis , vel in
carminibus Jignificabitttr , intelligatur. InBieviar. Mozar.
neutrum tepeikur , fed tantum : In
finem intelledus
ipfi
David. Apud Aug. Infinem, >ln hymnis intelledus ipji Da-
vid. Ap. Cafiod. In finem, In carminibus intelledus David.
Vide lis Ambrof. 1. de fuga fsc. c. 5. to. 1. col. 429. f.
In Gr. E("5 to tbm<; , 'Er v/nroii; Qweaewc, tb AavlJ
.
#. z. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. At Hilarius in hunc
Pf. col. 104. a. Inaunre Detts orarionem , &c. ut flip. Ap.
Auguft. in eund. Pf. Exaudi Deus deprecationem meam
,
&
tie defpexeris preceni meam. Gr. 'fyxTicai 35 rw ro/y<s-
zvy(y> /m: , . iavi vtreplJ'rn tup J/vc.V /j.v.
Tfr. 3. Iddem CafTod. cum Plait. Rom. Corb. &. Moz.
Hilarius vero, & Auguft. in hunc Pi. cum Vulg. intende
mihi , &c. Similiter hab. Pfalmus e Mf. Vatic, apud Hi-
lar, nili quod tollit
$ , ante conturbatus
Jam. In Gr.
<mf
:
.%tt;
fJ.01 H t Tapcr.y&w 5 &C.
t. 4. Sic Hilaiius, & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Carnut. Coib. &Coislin. hoc ex cepto , inira
, pro in iram.
Sic etiam hab. Ambroi. 1. 1. offic. to. 1. col. 16. f. Item
Auguft. i,: eund. Pfalm. iniquitatem ; led addit :
^ in ira
adumbrabant me. Plait. Rom. intquitates , rum edd. it (ius
Hilarii & Aug. fed reclamantibus Mfs. In Gr oaouloa'
, cc op-jt\ cVticcTi;!' /j.o

legit Auguft. ?VmoTW.
t. 5. Accinunt Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. & al. Similiter hab. Aug. in eund. Pf. excepta voce
metns , loco formido ; Gr. Jtalx.
K.6. Hilar, in hunc Pf. col. 104. b. Timor, tg tremor
Venit Juper me : gj
contexit me tenebra. ifalm. autem e Mf.
Vatic, apud iplum : ventrnnt
fi-pcr
me : , contexerunt me
tenebra
, ut in Vulg. Similiter Ambrof. 1. de lapf. virT.
to. z.
317. c. necnon Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom.
Corb. &c. In Gr
jf*-
w V ipi
j,
iiuaa/^i
fii Mstc;.
t. 7. Concinunt Hilar. Aug. & Caffiod. in hunc Pf.
una cum vet. Hale, rurfum Hilarius in Pfalm. 118. col.
32.8. b. 3c Ambrof. 1. de fuga fee. c. y. to. 1. 429, c . item
infra 640. d.
11J4.
b. ijiz. f. &ro. z. z6. f. 1206". b.orn.
nes tamen leg.
fit
columba , li excipias Pfalt. Cl islin. in.
quo ut col. In Mozar.
5
volabo , ut requiefcam? .nGr
wos. isisus-ipeii , j. tau'oiQ'tcoftxi , j. Y.cCla.iexio-ji
\
ir* 8. Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. &
Rom. Ecce elongavi
fug. tf manfi in folitudine. Similiter
Ambrof. 1. de fuga faec. c. 5. to. 1. 430. b. &in Pi. 118.
col. 1
1
54. a. 1x17. b. S. Paulinus epift. 2.6.
p. 170. b. lie :
Ecce volavt fugiens : & manfi, &c. Augufr.in hunc Pf. fie
epift. 9c. tu. 2. 258. d. Ecce elongavi
$ manfi in deierto.
Similiter habet in dejerto Hilarius inf. col. 106. d. quam
leftionem que ?.c alteram ibidem probat his veibis : Et
quod dejertum hoc , vel qua folttudo
fit
? nam codem verba
ut; unique Gracitas elocuta
eft. Aucl. 1. de promilf.
p. i.e.
34. p. 115. c. Ecce elongavi
fug. g maifi in eremo. Gr.
'i/J
ifiu'-pvux i. HutlSiw ctrnipiftt. Diapfalma quoque fub-
fequitur tarn in Pfalt. Rom. fie Corb. quam in ed. Rom.
LXX. Hilarius etiam col. 107. d. ait: Intercedcns Diapfal-
ma demutavit fenjnm. Nulla memio ejus apud Au. deeft-
que in edd. Aid. Sc Compl.
t. 9. Ita Pfalt. Coisl. Sc Corb. nili quod Corb. habet mi
facit. M02. ita : Exfpedabam Dominum
,
quifalvum me fecit
a pttfillo anima , Sec. Rom. Exfpedabam eum, qui me fal-
vum faceret a prfillo ammo, Sec. Carnur. qui mefalvum
faaat. Hilar, in hunc Pf. col. 107. d. Exfpedabam
falvifi-
cantem me a pufillanimitate , $ tempeftate. Auguft. in eund.
pfalm. bis : Exfpedabam eum, qui me falvumfaceret a pu-
fillanimitate
, 5
temp. Sunia 5c Fretela diceba. t invenifle
fe in Gr. Exfpedabam Deum : at Hieron. epift. ad iplos
,
to. 2. col.
639. b. air , hoc eife additttm. Ruifum ita : Et
in Graco inveniffe vos dicitis avi o\i-/v{iy'tx<; , quod p-oprii
pulillanimitas dicitnr ; fed fciendum quod 'l>r,:\i \ix Aqui-
la
, 5 Symmacbus, f_ Theodotion
, 5
Quinta editio interpretati
funt diro t3 tii.ualce , id
eft
, a Ipiiitu. Apud S. Paulinum le-
gltur : Potent
eft
falvos facere vos i pn/illo ammo.
5 tem-
peftate. In ed. Rom. H^cctJ t\otdw rot Q~s;t. fjc V3
ohrii-!fV-^ui , *. xaIHiyifroi' ed, Compl. tcV t)soV tcc
^w^er7a
no LIBER PSALMORUM. Pfalm. LIV.
Versio antiqua.
%x
Mf.
Sangerm. 10. Prxcipita Domine , &
divide linguas eorum : quia vi-
di iniquitatcm
,
& contradic-
tionem in civitate.
1 1 . Die & node circumda-
bit earn fupra muros ejus : ini-
quitas& labor in medio ejus,
12. & injuftitia.
Et non defecit de plateis
ejus uiiira , & dolus.
13.
Quoniam II inimicus
maledixiiTet mini , fubportaf-
fem.
Er fi is
,
qui oderat me
,
fuper me magna locutus fuif-
fet : abfeonderem me utique
ab eo.
1
4. Tu vero homo uniani-
mae , dux meus , & notus metis
:
1
5. Qui fimul mecum dul-
ces capiebas cibos : in domo
Dei ambulavimus cum con-
fenfu.
16. Pofuit mortem fuper
illos : defcendant in infernum
viventes :
Quoniam nequitia in hofpi-
tiis eorum , in medio eorum.
1 7. Ego ad Deum clamavi
:
& exaudivit me.
18. Vefpere, & mane, &
meridie narrabo , renuntiabo :
& exaudiet vocem meam.
He b r.
Tr&cipita Domine , divide lin-
guas eorum : quoniam vidi iniqm-
tatem
, & coutradiclionem in ci-
vitate.
Die & node circumeuntes mu-
ros ejus : fcelus & dolor in medio
ejus , injidu in vttalibus ejus :
Et non recedit de plateis ejus
damnum , & fraudulentia.
Non enim inimicus exprobravit
mihi , ut fuftineam :
Neque is qui me oderat
, fuper
me magnificatus ejl
, ut abfcondar
ab co :
VulGATA HOD.'
10. Pra?cipita Domine, divide
linguas eorum : quoniam vidi ini
quitatem , & contradi&ionem in
civitate.
11. Die ac nofte circumdabit
earn fuper muros ejus iniquitas : &
labor in medio ejus, 1 1. & injufti-
tia.
Et non defecit de plateis ejus
ufura , & dolus.
1
j.
Quoniam fi inimicus meus
maledixillet mihi , fuftinuiflem uti-
que.
Et fi is
,
qui oderat me , fuper
me magna locutus fuiflet -.
abfcon-
diflem me forlitan ab eo.
Sed tu homo unanimis meus
, 14. Tu vero homo unanimis,
dux mens , & notus meus
:
dux meus , & notus meus
:
JOui Jimul babuimus dulce
fe- 1 5. Quifimul mecum dulces ca-
cretum , in domo Dei ambuUvi- piebas cibos : in domo Dei ambula-
mus cum terrore. vimus cum confenfu.
Veniat mors fuper eos
, defcen- 16. Veniat mors fuper illos : &
dant in infernum viventes : defcendant in infernum viventes
:
JVuia nequitia in congregatione
eorum , in medio eorum.
Ego ad Deum clamabo
, & Do-
minus falvabit me.
Vefpere , & mane
, &
meridie
Quoniam nequitia: in habitacu-
lis eorum , in medio eorum.
17. Ego autem ad Deum cla-
mavi : & Dominus falvabit me.
1 8. Vefpere, & mane, & me-
loquar & refonabo
, & exaudiet ridie narrabo & annuntiabo : &
vocem meam. exaudiet vocem meam.
NOTJE AD VeRSIONEM A N T I
Q
U A M.
#. 10. Concordant Pfalt. Rom. Coislin. & Moz. necnon
Hilaiius , & CafTiod. in hunc Pf. Apud Auguft. in eund. Pf.
ita : Submerge Domine , 15
divide quoniam., &c. Hilar.
etiara col. 107. f. ad vocem pracipita , ait : Proprietatem
verbi yjive Hebra'ici, Jive
Grxci, Latinitas, uti in muttis , non
eluaita efl.
Nam id quod prjecipira dicittir , cum iths xoiia.-
xotliicr enunciatum
eft
; quo fermone , non ut pracipitentur
,
fed ttt in pyofndum demergantur , oratur : demergi ergo eos
,
iingunfque eorum dtvidi rogat. Apud Ambrof. 1. de Tob. c.
4. 594.
e. fie : vidi iniquit.
J
coutradiil. in civitate : at in
Pf. 118. col. 1
1
54. a. -vidi laqueos iniquitatis
, $ contra-
didionis in civitate.
tf.11.
Hilar, in hunc Pf. p. 108. b. Die ac node circnm-
dab. earn fuper muros ejus : 2>
iniquitas , g
labor in medio
ejus : Mf. Reg. ibid, fupra muros : ?
iniquitas
, ? dolor.
Auguft. 6c Cafiod. in hunc Pf. Vulgatae confonant. In Gr.
tiri tj TtlxK '"ths" itofiUtl i) tsonc, cV /uioa i/th;. Aid. 5c
Compi. i, atvjuia ,
J<
Xiiro;.
#. nT Ita Cafliod. cum Pfalt. Rom. Apud Hilarium
p.
108. b. deed hoc , & injuftitia ; caetera quadrant : Reg.
tamen Mf. habet ibid, finon deficiet. Ambrof. 1. de Tob. c.
4. to. I.
J94-
e. 2? non defecit , ficcutfup. Auguit. in hunc
Pf. id retinet, & injuftitia; fed collie
{5 , ante non defeat.
In Gr. K) dJiala. Kai k'x ifjfMTfiix rwr, &c. Auguft. fe-
mel p. 509. a. in plateis ejus.
ft. 15. Ita CafTiod. cum Pfalt. Coislin. Rom. Moz. &
Corb. nifi quod habentconftanter , inimicus mens , & fup-
portaSem utique : pra:terea Moz. loco Jitper me, legit ad-
-jersum me. Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar, veteribus aliis con-
fonat , nifi quod leg. abjeondiffem , pro abfeonderem. Hi-
latius veto col. 108. e. ita : Quoniam Jiinim. mens im-
properaljit mihi
,
fitpportajpm utique. Etji odiens me fuper me
mag abfeonderem me utique. Ambrof. 1. 5. offic. to.
a. 141. b. Namji inimic. mens maledixijpt mihi ,fujtinui/fem
ittiqne. Aug. in hunc Pf. Quoniam
fi
inimicus exprobrafpt
mihi , fttflinniffem
utique. Et
fi
is
,
qui oderat abfeonde-
rem me utique ab eo ; qua: ultima abfeonderem me , &c. rurfus
hab.inPf. 99.
col. 107c. f. cum Pfalt. Mediol. & Carnut.
Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. 6 39. c. Quon.fiinimicus
maledixiljet ; turn addit in Grxco poni tarelJ'iae , hoc
eft ,
exprobrajjet , ut apud Auguft. fupra. Auct. 1. de promiff.
p.
5. col. 177. b. Si inimicus maledixijfet Et fits ,
qui ode-
rat me
, fuper me magnum verbnm dixijjet : abfeonderem me
utique ai eo. In ed. Rom. "Oti u e'x5"Po; aiWJW /j.e ,
v'nmyKti at. Ki ti (Mar (
Aid. & Compl. add.
^1 , )
tW ,US ifiiyolMpfiVfJ.OVWiV X.pl,WM CUTOLVTK.
^.14. Sic in Pfalt. Rom. prater hoc, unianime. Apud
Ambrof. in Pf. 40. & 6 1. col. 874. a. 964.3. necnon ap.
Hilar. Aug. & CafTiod. in hunc Pf. ac in Pfalt. Rom. & al.
conftanter unanimis ; in Corb. nnianimis. Hilarius etiam
initio ipfo leg. Tu autem. Auguft. in Pf. 99. p. 107
J.
f. Tut
vero unianimis. Gr. 2t) JVs a.r^-
r
ciiri tci-^u)^! , &c.
f. i$. Concordant Auguft. ScCaiTiod. in huncPf. Simi-
liter in Pfalt. Rom. excepto verbo Domini , loco Dei. Moz.
hab. in domo Domini ambulabimus : item ambulabimus in,
Coislin. Hilarius in hunc Pfalm. QuiJimul mecum.....
in domo Dei ingrejji fumus cum Concordia. Ambrofius in
Pfalm. 40. to. 1.874. a. 876. c. & 1. 3. offic. to. 2. 141.
b. Qui fempcr mecum dulces in domo Domini ambu-
lavimus cum confenfu : at in Pf. 61. col. 964. a. Qui
Ji-
mul mecum , &c. In Gr. "Oi iirutavlo eyzi>*avui eJiOfia/x'
CV T oi'lCM T? &lS S-7T0fSvQy$fl OI GjUCVOlU.
"t. 16. Sic in Pfalt. Rom. Moz. & apud Caffiod. prseter
hsec initio, Veniat mors fuper illos : ^ defendant ; ac in
fine , in medio ipforum. A Coislin. abeft 2? 1 ante defcendant.
In Corb. Veniat mors fuper cos : defendant Qnon. ne-
quitia in hofpitiit eorum , &c. ut in Vulg. Ap. Hilar, in hunc
Pf. Veniat morsfuper eos : "$ defendant quon . nequitia in
hofpitits eorum , &c. Similiter in Pfalt. Mediol. & Carnut.
Ambr. etiam in Luc. 9. to. 1. 1412.8. leg. Veniat morsfuper
eos : ) defcendant in inf.
viventes : itidem fup. col. 164. d.
879. f.
953.
e. Eadem refert Aug. in hunc Pf. excepto uno
ad infernum ; mox ut fup. Quon. nequitia in hofpitiis eorum
,
in medio eorum. In Gr. 'E^^jstm Gocfj^o; j, xa/ afc//
'-
Qav uc, ait On romp/a cV ra?; -isra^DCia/?, &c.
~t . 17. Pfalt. Rom. 8c Corb. Ego autem ad Dominum
clamavi : gj
Dominus exaudivit me. Mozar. Et ego ad Deum
clamavi :
tf
Dominus exaudivit me. Itidem Hilar, in hunc
Pf. col. 109. e. detradto 1. $. CafTiod. etiam cum Pfalt.
Mediol. & Carnut. extremo hab. exaudivit me. Auguft. in
eund. Pf. Ego ad Dominum exclamavi : $<j Dom. exaudivit me.
Milfale Rom. ad Grad. fer. 3.poft Dom. 2. Quadr. Dum
clamarem ad Dominum , exaudivit vocem meam. Gra:c. 'E-/
fr. 18. Ita in Pfalt. Corb. eft, excepto verbo annun-
tiabo. CafTiod. Vulgatae fa vet, cum Pfalt. Romano ; Moz.
vero delet primum >
, legitque patiter annuntiabo. Hila-
rius in hunc Pf. &
renuntiabo; caet. ut in Vulg. Auguft.
in eund. Pf. euarrabo
tf
annuntiabo; caet. ut fupra. Gr.
'o7rs'eje;,
OTpa'i', ..... Sm'/wiopiiti
5,
Kifxyyshu , See.
LIBER PSALMOIIUM. Pfalm. L I V.
Mattb,
6. 25.
Luc. 12,
22.
1. Pet.
y-7-
VULGATA HOD.
19. Redimet in pace animam
H E B R.
Redcmit in pace animam meant
meam ab his
,
qui appropinquant ab appropinquanttbus tttihi : multi
mini : quoniam inter multos erant emmfucrtint adversum me.
mecum.
10. Exaudiet Deus, & humilia-
bit illos, qui eft ante fxcula.
Non enim eft ill Is commutatio
,
& non timuerunt Deum :ii. exten-
dit manum fuam in recribuendo.
Contaminaverunt teftamentum
Exaudiet Dens
, & bumiliabit
eos
,
qui judex
eft
ab initio. Sem-
per.
Non enim mutantur , neque ti-
III
Versio antiqua.
19. Liberavit in pace ani-
mam meam ab his
,
qui ad-
propiantmihi : quoniam inter
multos erant me um.
20.
_
Et exaudiet Deus
, &
hiimiliavit eos
,
qui eft ante
fxCllla. Dl A PS ALMA.
Non eft enim illis commu-
Ex
Mf.
Sangerm,
ment Deum : extendit manus fuas tatio
, 6c non timuerunt
ad pacific* fua
: 2. 1 . & extendit manus fuas in
retribuendo.
Contaminavit pactum fuum : ni-
Contaminaverunt tefta-
cjus, zi.divili funt ab ira vultus tiditts butyro os ejus, pugnat au- mentum ejus, 22. divifi flint
ejus : & appropinquavit cor illius. tent cor 1 1It us.
Molliti funt fermones ejus fuper
oleum : & ipii funt jacula.
Molliores fermones ejus ab oleo
,
ciimjint lancet.
2
5 . Jadta fuper Dominum cu-
ram tuam , & ipfe te enutriet : non
ab ira vultus ejus : & adpro-
piavit cor ejus.
Mollierunt fermones ejus
fuper oleum : & ipfi funt ja-
cula.
23. Jafta in Domino cogi-
tatum tuum , & ipfe re nu-
Projice fuper Dominum cart-
tatem tuam
, & ipfe te enutriet
:
dabic in sternum flu&uationem non dabit in etternum flucluatio- triet : non dabit in sternum
jufto. nem
jufto. fluctuationem jufto.
24. Tu vero Deus deduces eos Tu autem Deus deduces eos in
24. Tu vero Deus deduces
in puteum interitus. puteum interitus. illos in jpureiim interims.
Viri fanguinum , & dolofi non Viri fangw.num & dolofi non Viri fansminum
,
Sc dolofi
dimidiabunt dies fuos : ego autem dimidiabunt dies fuos : ego autem nonexdimidiabunturdiesfuos:
fperabo in te Domine. fiduciam babco tiii. ego autem fperabo in te Do-
mine.
Not ad Versions m A D
$.
19. Sic in Pfalt. Corb. eft. Caffiod. etiam cumMoz.
& Rom. Fabri hab. Liberavit in pace ab iis
,
qui a'p-
propinqtmnt mibi , &c. utlupra.Rom. Martiansei, Liberal-it
in pace ab bis, qui appropiam mibi , &c. Itidem Hi-
larius in hunc Pf. Auguft. vero in eund. Redimet in pa-
ce ab bis
,
qui appropinquant mibi : quoniam in muhis
erant mecum. Item in Pfalt. Mediol. quoniam in multis.
In Gr. Av/pwcuxi Iv eipwn Vo rav syyifytTtav /not' art
iv roMi?; > Sec.
"ft. 20. Ita Pfalt. Moz. habet , fed abfque Diapfalmate.
Corb. vero : Et exaudiet Deus
,
tf
bumiliabit eos , &c. ut in
textu. Rom. Exaudiet Deus
, > bumiliabit eos, qui
eft
ante
fecula , $$
manet in aternttm. Diaplalma. N
eft
enim illis
,
Sec. ut in Vulg. Hilarius in hunc Pf. Et exaudiet me Deus
,
> bumiliabit eos
, qui
eft
ante facula. Diapfalma. No
enim
eft,
Sec. ut in Rom. Ambrof. in Pf.
43. p. 905. e.
Non enim
eft
illis commutatio
,
quia non timuerunt Deum.
Auguft. in eund. Pf. Exaudiet me Dens
, fjj
bumiliabit
illos , Sec. ut in Vulg. Caffiod. nihil diftert ab ipfa. Gr.
E/CaDCgSS/OU &IOS , Kj TXTTSlVuGSt olvTVi , UTTUp^Ut mpi
it) at'arwv. &i-i/a.*na.. Ou'yxp
*, xx. , &c. Aid. & Compl.
Tf. 21. Pfalt. Rom. & Corb. Extendit manum fuam in
retribuendo illis, Sec. uc fup. Similiter ap. Hilar. & Caf-
liod. in hunc Pf. dempta voce illis. Sic etiam apud Au-
guft. in eund. Pi. excepto verbo polluerunt , pro contami-
nav. Tichon. reg.
7. col.
65. b. Extendit manum fuam ei
in retribuendo. Gr. 'EJjete/ks -rw yjai^c ccuri cv tw d.irnj t-
JVoVa/. 'Ee^h'm8|i , &c.
t- 22. Sic Hilarius in hunc Pf. cum Pfalt. Curb. Sic
etiam in Rom. li excipias fermones fuos , loco ejus. Apud
Auguft. in eund. Ff. ut in Vulg. praeter unum pro. ira. Apud
Caffiod. in hunc Pf. & in Pf.
49. p. 168. a. Mollierunt
fermonesfuos ; c*t.ut in Vulg. Itidem in Pfalt. Mediol. Sc
A N T I
Q U A M.
Mozarab. in Carnut. vero , Mollierunt
fermones ejus : prs-
terea Mozarab. hab. appropiabit. Grsec. ftc/utplgrnav d-ai
op7'K -ns taeyaa-irts dinv , h~/~/i<szy... 'Hwd^up^mav ol hoyct
CLVTV , &c.
Tf. 23. Ita in Pfalt. Mozarab. excepto uno enutriet. Ro-
man. & Corb. cum Ambrof. in Luc. 12. to. 1. 1441. d. 8c
Caffiod. in hunc Pf. Jacca in Deum cogitatum tuum
, &c. ut
in Vulg. Item cogitatum tuum habent Mediolan. & Car-
nut. Hilarius vero in eund. Pf. p. in. a. JaBa in Domi-
num cogitationem tuam, Sec. ut in Vulg. Fulg. epift. 2. ad
Gal.
p. 162. & S. Leo , ferm. 42. p. 107. a. Jacta in Deum
cogitationem tuam , Sec. al. cogitatum. Aug. in eund. Pf. JaClct
in Dominum curamtuam,
5 ipfe
te enutriet , Sec. atl.conr.
Adim. to. 8. 116. a. Abjice in Dominum follicitudinem
tuam
, 5 iff
te pafcet. Midale Rom. ad Grad. fx-r.
5. Cine-
rum
, & fer. 3. poft Dom. 2. Quadr. Jada cogitatum tuum
in Domino
, Sec. Similiter pro fundat. Agaun. mon. Cone,
to.
4. col.
IJJS.
b. Graec. '-7rip'pr{cif iirl Kuqaov tw ^u/e^-
rccv Qv , Kj O.VT0C, Qs A/a,5f'4sr i Audi, Sec.
t. 24. Sic in Pfalt. Rom. eft, praeter ifta : deduces eos...
non dimidiabunt ego vero in te fperabo Domine. In Moz.
ego vero in te fperazi Domine. Apud Hilar, in hunc Pf. Tu
vera Dens ded. illos Virifang. 5
dolcjitatis non dimidia-
bunt dies , Sec. ut in textu. Ml. Reg. fert ibid, non dimi-
diavernnt : rurfus ipfe in Pf. 68. col. 222. e. Tu vero Do-
mine deduces eos in puteum interitus. Auguft. in Pf. 04.
Tit vero Deus ded. eos in puteum corruftionis. Viri fang,
tf
dolojitatis non dimidiabunt dies fuos : ego autem in tefperabo
Domine. Similiter apud Caffiod. ego autem in te fperabo Do-
mine ; caer. ut in Vulg. In Gr. Xi! /e 0eo; tUL-rnific, dv-
tx<; tii eppcap J larp^-opai.
'
Ap=fpE; ai/narat , <t. Sc.MGTv'ici tf
H
ujuiosvauei syu> <T; eW/w eV! Qs Kt'<{. Aid. Si
Compl. KvQai 6AT;a sVi Qs\
112 LIBER PSALMORUM. Pfalm. LV.
Versio antiqua.
In finem
,
i.
Pro populo, qui aSandis
longe fadus eft , David in
tituli infcriptione , cum te-
nuerunt eum Allophyli in
Geth. LV.
Iferere mihi Domine
,
L quoniam conculcavit
me homo : tota die bellans
tribulavit me.
3. Conculcaverunt me ini-
HEB R.
Ex
Mf.
Sangerm. T
n finem
,
Viclori
Pro columba muta
, eo quod
procul abierit David humilis
& fimplex ,
qttando te niterunt
eum PaUfiini in Geth. LVI.
71 /T Iferere mei Deus
,
quoniam
J. VJ. conculcavit me homo : tota
die pugnans tribulavit me.
Conculcaverunt me infidiatores
mici mei tota die, ab altitudi- mei tota die : multi enim qui pu-
ne diei. gnant contrame AltiJJime.
4. Quia multi
,
qui debel- ffhtacunque die tcrritus fuero
,
lant me , timebunt : ego veto ego in te confidant,
in te fperabo.
5. In Deo laudabo fermo- In Deo laudabo verbum ejus
,
nes meos
,
tota die in Deo in Deo fperavi : non timebo quid meos , in Deo fperavi : non timebo
VULGATA HOD.
In finem
,
1. Pro populo, qui a Sanctis longe
fa&us eft , David in tituli in-
fcriptionem , cum tenuerunt eum
Allophyli in Geth.
(
1. Reg.
11. n.J
LV.
i.TVyf
-
Iferere mei Deus, quo-
_LJL niam conculcavit nie ho-
mo : tota die impugnans tribulavit
me.
3. Conculcaverunt me in'mici
mei tota die : quoniam multi bel-
lantes adversum me.
4. Ab altitudine diei timebo :
ego veto in te fperabo.
5. In Deo laudabo fermones
fperabo : non timebo quid fa- faciat mihi caro.
ciat mihi caro.
6. Tota die verba mea exfe- Tota die fermonibus me
afflige-
crabantur : adversum me om- bant : contra me omnes cogitationes
- nia confilia eorum, in malum, eorum in malum.
7. Inhabitabunt & abfeon- Congregabuntttr abfeondite : ipfi
dent : ipfi calcaneum meum pLmtas meas obfervabunt
,
obfervabunt.
Sicut exfpedavit anima Exfpeclantes animam meant :
mea , 8. pro nihilo falvos fa- quia nutlus
eft
falvus in eis
, in
ciesillbs : in ira populoscon- furore populos detrabe Deus.
fringes.
Deus, 9. vita mea nuncia- Secret iora mea numerajii
:
pone
bit tibi : pofui lacrymas meas lacrjmam meant in confpeclu tuo
,
in confpe&u tuo
,
quid faciat mihi caio.
6. Tota die verba mea exfecra-
bantur : adversum me omnes co-
gitationes eorum, in malum.
7.
Inhabitabunt & abfeondent
:
ipfi calcaneum meum obfervabunt.
Sicut fuftinuerunt animam
meam
, 8. pro nihilo falvos fades
illos : in ira populos confringes.
Deus,
9. vitam meam annuntia-
vi tibi : pofuifti lacrymas meas in
confpeclu tuo
,
Not* ad Versionem antiquam.
t. 1. Concinit Auguft. in hunc Pf. unacum Plait. Rom.
Moz. Corb. &c. nili quod Auguft. habet ,
ipfi
David in
tituli infcriptionem ; Mozaiab. tituli inferiptio
ipfi
David.
Hiiaiius in commentatio hujus Pf. utulum non piajferr,
nili per partes, ita neuipe : Fro pepulo , qui a Saudis longi
ejl ; fubinde , tituli inferiptio ; port: paulo, in fine ; ftatimque,
quod cum fugeret , ab Allophylis in Geth David teneretur.
Kiirlum intia , Tituli inferiptio , turn , Populo qui longe
fit
fafius a Saudis , deinde, In finem. Ap. Caffiod. ut in Vulg.
exceptis his, in tituli infcriptione
,
qttando tenuerunt, tkc.
In Gr. rffl Aai/i/ si'i svMy&fpiety , ottote , &c. ut flip.
if. 2. Confonant Pliilt. Corb. Rom. & Mozatab. Apud
Hilar, lie : Mifirere
mei Domine tota die pugnans tribu-
lavit me. Auguft. & Caffiod. in eund. Pf. Mtferere mei
Domine tota die bellans , &c. Gr. 'S.hiWoi fie o Qsoc.
cMy 7i
j
y iyts^xy &o*?[tj>r , &c.
#. 3.
Itaferunt Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. Corb. & Moz. Sic etiam in Pfalt. Carnut. hoc de-
traclo , ab altitudine diei. Mediolan. vero cum Pf. Vatic,
ap. Hilar, add. ab altitudine diei non timebo ; deinde ut
inf. t. 4. quoniam multi , &c. Similiter Hilar, in eund.
Pf. col. 1 1 3. f. excepto uno dierum , loco diei. Auct. 1. de
XLit. Manf. ap. Ambr. to. 2. I
J.
d. fimpliciter : Mtferere
mei Deus, quoniam multi bellantes adversum me. In Gr.
Hccfiircr.rnoay fit ci
sxQz9'
H*
ow TW WZ&t' 1
c'- 7r
'
1 tr^Vi
V1/J.1CZS'
q
uae verba textum Lat. referunt ad verbum : le-
quitur paiiter, or; moMo) , &c. ut inf. #".
4. At in edd.
Aid. & Compl JW Tiii' i/Jtiescr on -roMoi oi 'sscMfuy-
j-si /us , &c. ut in Vulg.
#.
4. Sic Hilar, ad verbum , cum Pfalt. Corb. Sic etiam
Auguft. & Caffiod. in eund. Pf. cum Rom. & Moz. ad-
dito uno Domine, poft fperabo; Moz. fperavi. Mediol. fi-
'AtJ-i
edd. vero Aid. & Compl. ut in Vulg. A770 o-^Hi HjJ.i&ii i
<po\&iliQofir eyu Se , &c.
Tf . j.
Sic in Pfalt. Rom. Corb. & ap. Caffiod. fi exci-
piatur vox ult. homo. Ap. Hilar, in eund. Pf. legitur caro
,
ut fup. initio vero, In Domino laudabo, &c. Ambr. 1. dc
exhort, virg. to. 2. 29c. f. 296. a. cum Fulg. 1. i.adTra-
fim. c. 17. p. 84. In Deo fperabo : non timebo quid faciat
mihi caro. Brev. Moz. quid mihi faciei homo. Vide rurfum
Ambr. to. 1. col. 886. e. 1406. d. & to. 2. p. 252. c.
719.
d. Auguft. omittit fup. tota die, [eghque Jperavi , ike. ut
in Vulg. atMfs. plures , fperabo. Gr. 'Ev -a <dioJ sircuricca
Tt; ao7fr? M-V > ow tw ^H'-&t>' w T0> j w wka-' ti'
Bsimt.li /uoi Qifi,.
Ab edd. Aid. 8c Compl. abefthoc , orw
thv wfj.:$t.y.
t. 6. Concinunt Pfalt. Rom. Moz. & Corb. necnon Hi-
larius , & Caffiod. in hunc Pf. Similiter ap. Aug. liexiirias
veibum abominabantur. In Gr. sG/sauseoitfo
-
deinde, xxt*
eftS <nm; 01 tuaKyitfto) duray , tie, -/.axey
.
f. 7.
Eadem refert Caffiod. in huncPf. cum Pfalt. Rom.
Corb. & Carnut. In Moz. & Mediolan. Sicut exfpeffavcrunt
animam meam. Similiter hab. Hi'arius in hunc Pf. fi exci-
pias I. babitabnnt. Auguft. in eund. Pf. lncolent
5 abf-
eondent Sicutfujiinuit anima mea ,-rurfus incolent, qiixii.
156. in Gen. to. 3. 417. b. Gr. najwiictw >l r.aCl scrLfv
-
iftta iuTo'f TM 'mliryay fit: <pvhaJ)lGt. Ka^-xwsp v7!tjj.;iyot, tj?
4i<X^ ^*i
Aid. & Compl. vTtijJ.ii/a.y tv,y -Iv^v fJM.
if. 8. lta fert Pfalt. Rom. cum Pfalmo Vatic, apud Hi-
lar, imo Hilarius iple , & Auguftinus in hunc Pfalm. fi ex-
cipias ultimum deduces. Ita eiiam in Pfalt. Coib. Hieron.
in Ezech. 43.
to. 3.
ioi8.f. leg. pro nihil* falvosfades eos :
in epift. ad Tit. to. 4. -col. 431.3. pro nihilo
fal~ & 1. 2
vabis eos. Gr. QansK. Ad hoc autem ult. in ira populos con
milker hab. Quoniam multi
,
qui debeliant me : dein vero fringes , ait epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. 642. a. In Gr.tco
j in te legitur : cV o'f 7? *ac xetlafyiie, , id
eft , confringes
; $ apu,
'
lie pergit : Ab altitudine Dei non timebo
,
quia ego
fperabo. Pfalm. i Mf. Vat.ap. Hilar. Quoniam multi, qui de-
bellabant me , timebunt : ego vera in tefperabo. Hieron. ep.
ad Sun. & Fret. to. 2. col. 639. c. dehocVulg. Ab altitudine
diei timebo , ita fci ibit : Et dicitis in Gritco vos invenijje , non
timebo ,
quod additum ejl ; > ejl ordo : Quoniam multi
dimicant adversum me , idcirco ego ab altitudine diei
timebo : hoc ejl , non bellantes adversum me , Jed tuum
excelfnm timebo lumen. Gr;ec. ut in textu Lat.
'
Oti >ircMoi
e<* -ajwiSywSWjs j4i tfoQti^Yiioylcu' s'73 <fs ziwiu eVI V. In
leg.
Latinos ,
pro eo quod ejl dejicies , id ejl, xctTaGaAEi; , male
error obtinr.it d.a': cii,;ic.
"t. 9. Pfilt. Rom.&Cotb. Deus, vitam meam nunciavi
tibi : pofui lacrymas fiatt in repromiff. tua : Coib. in
promijjione. Similiter hab. Hilar, in hunc Pf. cum Pf. e Mf.
Vatic, apud ipfum , excepto verbo pofuifti.
Ambrof. in Pf.
37.
to. I. 831. f. Deus , vitam meam nunciabo tibi
:
pojuifti
lacr. &c. Auguft. in eund. Pf. Dens , vitam meam tnun-
ciavi tibi : pofuifti
lacr ficut in repromiff'one tua. Caf-
/
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LVI.
VUICATA HOD
Sicut & in promiffione tua : 10.
tunc convertentur inimici mci re-
trorsum:
,
In quacunque die invocavero te
:
IJ
5
He b r.
Sed non in narratione tua :
tunc convertentur inimici met re-
trorsum.
In quacunque die invocavero :
ecce cognovi quoniam Deus incus hoc fcio quia Deus meus es.
es.
V E R S I O A N T I
Q U A.
Sicut in promiffione tua : Ex Uj. Sangerm,
10. convertentur inimici mei
retrorsum
:
In quacunque die invoca-
vero te : ecce agnovi quia Deus
meus es.
ii. In Deo laudabo ver-
ii. In Djo laudabo verbum, in In Deo laudabo verbum , in
Domino laudabo fermonem : in Domino pr&dicabo fermonem : in bum
,
& in Domino laudabo
Deo fperavi, non timebo quid faciat Deo fperavi , non timebo quid
fa-
fermonem : in Domino fpe
mihi homo. ciat mihi homo.
i i. In me funt Deus vota tua
,
qure reddam , laudationes tibi.
i
j . Quoniam eripuifti animam
In me funt Deus vota tua : red-
dam gratiarum acliones tibi.
)uia liberafii animam meant
meam de raorte , & pedes meos de morte,
&
pedes meos de lapfu: mam meam a morte , & pe-
de lapfu : ut placeam coram Deo ut ambulem coram Deo in luce vi- des meos de lapfu : ut placeam
in lumine viventium.
rabo
,
non timebo quid faciat
mihi homo.
i2. In me funt Deus vota,
qux reddam
,
laudationis tibi.
ii. Quoniam eripuifti ani-
ventium. coram Deo in lumine viven-
tium.
Not^e ad Versionem antiquam.
&c. ut intextu. Grajc. 'O eos, tamen Mfs. hab. in Deo fperabo. Caffiod. In Deo laudabo
ix t J Mpv jUH a; Kjlv
fiod. legit po'rc; lacrymas
twr \a&t /J.Z ti,Viy[ilMX. Qi
T;. tTTCtyfeMtt Qx.
"ft. 10. Piair. Rom. Convertantur inimici ccce agnovi
quoniam Deu< mens es tu. iimi'iter hab. Corb. cum Pf. e
Mf. Vac. ap. Hi ar. hoc excepto , ecce agnovi quia : lie
ctiam Hi 'aiius ipfe , & Caffiod. in eund. Pf. niii quod hab.
convertentur ; quidam tamen Mfs. Hilar, convertamnr , de-
tracts conftanter adverb. I. tunc
, quod pariter abeft a
Plalr. Camut. Apud Auguft. etiam : convertamnr inimi-
ci eccefcivi quoniam Deus metis esttt. In Erev. Moz. ecce
agnovi , abfque ult. tit. In Gr. itrtrpftywii ( Aquil. Symm.
Theod. & V. ed. tots eicispe^notv )
oi
s'x3"?'' t'Jieyiai/
cti so; /J.V el Qv.
ir. II. Cjnfonant Pfalt. Rom. & Moz. niii quod hab.
Hn Deo fpcrabo. Moz. tamen delet
$ , port: hoc , laudabo
verbum. Corb. fubdit , $$
m Deo landabo Jermonem. Hila-
rius in eund. Pf. legit : Et in Deo laudabo verbum , inDo-
inino land, fermonem : in Domino fpcrabo , &c. a Pfalmo
Vatic, apud Hilar, abeft , Et in Deo laudabo verbum ; cajcera
quadrant. Apud Ambroi. 1. ^.defide, to. 2. 500. a. (ic :
In Deo laudabo verbum ; fed inf. 648. e. In Domino lau-
dabo verbum. Ap. Cypr. 1. 3.Teftim.p. 506. c. in Domino
fperavi , non timebo , &c. In Milfali Rom. ad Introit. fer.
2. Dom. 3. Quadr. In Deo laudabo verbum in Deo
fpc-
rabo , non timebo , &c. Auguft. Vulgatde congruit ; quidam
verbum , tf
in Domino pradicabofermonem : in Deofperabo
,'
non timebo, &c. In Gr. 'EtI t em althu pvftu, sVJ
io> Kvpioi aheno ZoyW eic\ tb @eu ii>.-iriett , V > &C
t. 12. Ita fert Pfalt. Moz. cum Rom. iicut etiam Hila-
rius in hunc Pf. Item Pfalt. Corb. nili quod hab. vota
Deus. Pfalm. vero e Mf. Vat. ap. Hilar. Vulgar* favec
cum Caffiod. Apud Auguft. in eund. Pf. (ic : In me funt
Dens vota tua, qux reddam , laudts tibi : fimiliter epift.
1 38. to. 2. 695. a. In Pfalt. Mediol. & Camut. conftan-
ter , laudationis tibi. Hilarius etiam in comment,
p. 116. a.
ait : Non extra
fe funt
ifta
qua [perat , nee laudationis vo-
ta qnx reddet. In Cr. 'E s'^oi so; eci tJ-/_ct.l , o\c, a\ict.Su<ia ,
cu'vsGto:S Qa.
"t. 1 3. Sic eft apud Hilar, in hunc Pf. praeter unum
eruif.i. At in Pfalt. Rom. Corb. & Mozar. ita : Ononiam
( Moz. Quia) eripmfli animam meam de morte , ocnlos
meos d lacrymis
, (Corb. Moz.
>
)
pedes meos a lapfu : ut
placeam coram Domino in lumine viventium
( Corb. in re-
gione vivorum.
) Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. fimiliter
addunt ocnlos meos d lacrymis , cum Pfalt. Carnut. at Aug.
initio habet quiaeruijli. Caffiod. ut in Vula;. Graec. 'Otj
tppucoi tw -ifvyj.'-t /u\s ex. iavih , fAld. & Compl. add. Tt?
c<B, 9"^^?
H*
tt-To Saxpi'tov) i, Ti-5 <j'!.
J
; /ub ii, t?
eu'apeswecu Ivdiriw tsT 0s? (Aid. 6c Compl. Kvpla ) U
tpurt ^cofTOJt.
V U I G A T A HOD.
In finem
,
1. Ne difperdas , David in tituli in-
fcriptionem , ciim rugeiet a fa-
cie Saul in fpeluncam.
(
2. Meg.
22. 1. & 24.
4.
J LVI.
Iferere mei Deus , mife-
HEBR.
Victori
Ut non difperdas David humilem 1 . Ne difperdas , David in ri-
& Jtmplicem
,
quando fugit a tuli inferiptionem , cum fu-
Versio antiqua.
In finem,
-m:rere mei : quoniam in te
confidit anima mea.
Et in umbra alarum tuarum fpe-
rabo
,
donee tianfeat iniquitas.
j. Clamabo ad Deum altifli-
NoTjE
facie Saul infpeluncanP. LVI1.
71 /TIferere mei Deus , miferere
1. VJL mei : quoniam in te fperavit
antma mea.
Et in umbra alarum tuarum
fperabo , donee tranfeant injtdia.
Jf. I. Sic in Pfalt. Rom. & Corb. exceptis his, in tituli
inferiptione
, citmfngeret a... in fpehinca ; Rom. Martian, in
fpeluncam. Biev. Mozarab. Infinem, Ne corrumpas , David
in tituli inferiptionem, ciim fugeret d in fpelunca. Pf.
e Mf. Vat. ap. Hilar. In finem, Ne difperdas , David in ti-
tuli inferiptionem
, dim fugeret David a in fpeluncam.
Hilarius ipfe ibid. De fuperioris Ifalmi fnperfcriptione , in-
quit , id tant'um demntatnm in confequenti cfi , quod ttb: Pro
populo longe a Sanftis faCto anigmatnm efl , nunc , Ne
corrumpas
, vel difperdas pr.tfcribitnr
,
quod uno verbo to
Mm J lap^j-ilpru; , tttrumquc Gracus fermo complexns
eft. In
confequentibus autem praeferre videtur id , Ne corrumpas
;
fubinde ait : Ideo autem In finem , tituli inferiptio
eft ,
quia
,
&c. & poll: pauca : Id autem quod in fpelunca clanfus b.u
loquitur
, tempits
eftprophetix , &c. Apud Auguft. in hunc Pf.
fie : In
finem , Ne corrumpas , ipji David in tituli inferip-
tionem, cum fugeret a in fpeluncam : itidem inf. in Pf.
2".
//.
Invocabo Deum altiffimum :
ad Versionem antiquam
gerunt a facie i>aul in fpe-
luncam.
Iferere mei Deus, mi-
ferere mei : quoniam
in te confidet anima mea.
Et in umbra alarum tuarum
fpero
, donee tranfeat iniqui-
tas.
3. Clamabo ad Deum altif-
107. col. 1215. a. vide etiam trad. 117. in Joh. 19. to.
3. 798. Caffiod. Vulgatas congruit, niii quod hab. inferip-
tione. Grxc
_
rS Aai/iA tic
smay&cfia, Tw dUTor
airoAiJ paMeiv ctVo elq to ottv^cucv.
t. 2. Sic in Pfalt. Corb. ad verbum. Iremin Rom. ex-
cepto uno confidit ; Gr. v:hoi$ev. Hilarius in hunc Pf.
Vulgata; confonat
, ficut Auguft. & Caffiod. in eund. Pf!
Apud Ambrof. 1. de apol. Dav. to. 1. 683. f. Et in umbra
alarum tuarum fperavi , donee, &c. at 1. de virginir. to.
2. 241. e. fperabo; Gr. sW;a.
t. 3.
Sic Hilarius, Auguft. &Caffiod. in hunc Pf. una
cum Gra-co. In Pfalt. Moz. fie : Clamabo ad Deum altif-
fimum : ad Dominant qui benefecit mihi. In Rom.
> ad
Dominum qui
, &c. exinde deeft Diapfalma , ficut apud
Hilar, nee etiam memoratur ab Auguft. at exftat in Pfalt.
Corb. & Gr.
Ix
yif.
Sitngirm%
U4 LIBER PSALMORUM. Pfalm. LVI.
Versio antiqua. Hebr.
>x
Mf.
Sangerm. fimum : Deum qui benefecit Deum ultorcm meum,
mihi. Diapsalma.
4.
Mifit e ccelo, & libera- Mittet de calo
,
&falvabitme:
vit me : dedit in opprobrium exprobrabit conculcantibus me.
conculcantes me. Diapsal- Semper.
>ia.
Mifit Deus mifericordiam Mittet Deus mifericordiam
fuam
,
& veritatem fuam
,
fuam , & verhatem fuam : anima
5. animam meam eripuit de mea in medio leonum dormivit
fe-
medio catulorum leonum : rocientium.
dormivi conturbatus.
Filii hominum dentes eo-
rum arma & fagitta: : & lin-
gua eorum macharra acuta.
6. Exaltare fupra coelos
Deus : & in omni terra glo-
ria tua.
7.
Laqueos paravernnt pe-
dibus meis : & incurvaverunt
animam meam.
Foderunt ante faciem meam
foveam : & ipfi inciderunt in ciderunt in medio ejus. Semper.
earn. Diapsalma.
8. Paratum cor meum Deus, Paratum cor meum Deus
,
pa
Filii bominum dentes eorum
lance*, & fagitu
, & lingua eo-
rum gladius acutus.
Exaltare fuper ccelos Deus : in
omni terra gloria tua.
Rete paravernnt greffibus nuts,
ad incurvandam animam meam :
Foderunt ante me foveam , ce-
V U L G AT A HOD.
mum : Deum qui benefecit mihi.
4.
Mifit de coelo , & liberavit
me : dedit in opprobrium concul-
cantes me.
Mifit Deus mifericordiam fuam
,
& veritatem fuam
, 5. & eripuit
animam meam de medio catulorum
leonum : dormivi conturbatus.
Filii hominum dentes eorum ar-
ma & fagitta: : & lingua eorum
gladius acutus.
6. Exaltare fuper ccelos Deus
:
& in omnem terram gloria tua.
7.
Laqueum paraverunt pedibus
meis : & incurvaverunt animam
meam.
Foderunt ante faciem meam fo-
veam : & inciderunt in earn.
8. Paratum cor meum Deus,
paratum cor meum : cantabo , ratum cor meum : cantabo, & pfal-
paratum cor meum : cantabo , &
& pfalmum dicam. lam.
9.
Exfurge gloria mea , ex- Surge gloria mea
,
/urge pfalte-
furge pfalterium & cithara : rium , & citbara : furgam mane.
exfurgam diluculo.
1 o. Et confitebor tibi in po- Confitebor tibi in populis Do-
pulis Domine : pfalmum tibi mine : cantabo tibi in gentibus ;
dicam inter gentes
:
1 1
.
Quoniam magnificata )u\a magna
if
que ad ccelos mi-
eft ufque ad ccelos mifericor- fericordia tua
, & ufque ad m-
dia tua , & ufque ad nubes ve- bes Veritas tua.
ritas tua.
1 2. Exaltare fupra ccelos Exaltare fuper ccelos Deus : in
Deus ; & fuper omnem terram omni terra gloria tua.
gloria tua.
pfalmum dicam.
9.
Exfurge gloria mea , exfurge
pfalterium & cithara : exfurgam
diluculo.
10. Confitebor tibi in populis
Domine : & pfalmum dicam tibi in
gentibus
:
1 1
.
Quoniam magnificata eft
ufque ad ccelos mifericordia tua
,
& ufque ad nubes Veritas tua.
12. Exaltare fuper ccelos Deus
;
& fuper omnem terram gloria tua.
N O T JE AD VERSIONEM ANIIQHAM.
"f. 4.
Concordant Pfalt. Rom. & Corb. Item Hilar, in
Jiunc Pf. ni(i quodrejick Diapfalma in &. fequentem : Pf. e
Mf. Vatic, ap. ipfum prorfus delet, habetque in ptincipio
,
Mifit me e ccelo , $$ liberav. &c. ut flip. Auguft. in eund.
Pfalt. Rom. Cotb. & Gt. turn ap. Hilar, deed vero in Pf.
e Mf. Vat. ap. ipfum ; nee memoratur ab Auguft.
~f. 8. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. addito uno Domi-
no , in fine. Apud Hilar, in hunc Pf. fie : Deus, paratum
Pfalm. Mifit de ccelo , tf fiilvum fecit me : dedit in oppr cor meum : cantabo,
tf
pfalmum dicam tibi. Apud Aug
Mi/it de ccelo mi/eric, fuam , 5 Vtrit. jnam , ablque med
Diapfalmate. Ap. Calliod. ut in Vulg. In Gr. pro liberavit
,
tauce , falvavit. Audt. 1. deptomifl".
p. i.e.
35. cc^. 163. c.
liberavit.
i,'. 5. Sic eft in Pfalt. Rom. Corb. &Moz. Sic etiamap.
Hilar, in hunc Pf. nifi quod habet initio , eripuit animam
meam ; & poft conturbatus
, ponit Diapjalma : item fupra
in Pf.
J4.
p. 1 1 1, a. ait : Sunt etiam in verbis jacula
,fi-
cuti dentes fctitum
^
fagitta funt , fjj
lingua macbara acuta
eft.
Auguft. in Pf. 56. & eruit animam meam lingua
eorum gladius acutus i paulo veto inf. macbara acuta , ut
& trail. 42. in Joh. to. 3. p. 2. col. 580. g. Caffiod. eri-
puit animam meam , &c. ut in Vulg. Similiter hab. Optat.
1. 2. cont. Donat. p. 4;.
a. Gr. *, tppvaulo , &c. Additum
eft a me fup. verbum eripuit, quod deerat in Pfalt. San-
germ. fed mendo aperto.
if. 6. Pfalt. Rom. cum Corb.
$$ fuper omnem terram glo-
ria tua. Sic etiam ap. Hilar. Auguft. & Caffiod. in hunc
Pf. In Gr. *, sVi mzactv -rvv ym, &c.
t. 7. Sic habent Pfalt. Rom. & Moz. cum Caffiod. Sic
etiam Hilar, in eund. Pf. cum Pfalt. Corb. nifi quod delent
ipfi , ante inciderunt. Ap. Aug. ita : Mufcipulam paravernnt
pedibus meis :
tf
incurvaverunt
( inf. curvaverunt)
tf
ipfi
inciderunt in earn. Apud Ambrof. in Luc.
4. to. I. I
3 V7
.
e. Laqueos paraverunt pedibus meis : $
ipfi
inciderunt in
eos. Gr. Uar/lSac uto!/uu<sxy
g, hiiirtisxv , &c. Aid. &
Compl. vayiAct. Diapfalma patiter fubfequitur ciim in
in eund. Pf. & in Pf. 107. col. 1214. d. cantabo
, tf
pfallam
tibi. InGr. ato/icu , jc.^"**'"' caetera ut in textu.
Tf. 9. Ita Hilarius , Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. & Gr. Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar, fie : exfurge
pfalterium in cithara.
Tf. 10. Pfalt. Rom. delet
tf
in principio , fed reponit
poft Domine ; ficut tibi , poft dicam. In Mozarab. pfallam
tibi inter gentes. In Corb. Confitebor tibi... Domine : pfalm. di-
cam tibi in gentes. Pf. tMf. Vat. ap. Hilar. Et confitebor
Domine : pjallam tibi in gentibus. Hilarius ipfe , pfalmum
dicam tibi in gentibus ; paulo inf. inter gentes. Auguft.
&
pfallam tibi in gentibus. Caffiod. pfalmum dicam tibi inter
gentes. Gregor.Tur. I. 2. hift. Franc, p. 89. a. pfalmum di-
cam nomini tuo inter gentes. Auct. quaift. apud Aug. to.
3.
q. 44. confitebor tibi in gentibus. Gr. 'Eijo/^ir/iioOitta/ Qoi
Jf". 11. Confonat Pfalt. Rom. una cum Gr. nee differt
Hilar, nifi quod hab. Quia magnificata eft..... & Veritas
tua ufque ad nubes : at in Pf. 146. col.
579.
b. demore,
$ ufque ad nubes Veritas tua. Similiter Auguft. & Caffiod.
in Pf. $6. rurfumque Aug. in Pf. 107. col. 1214. e. Quo-
niam magnificata eft
, &c. fed addit : vel ficut alii inter-
pretati funt , elevata
eft.
Gr. conftanter , i/^iya>.vtj^-n.
If". 12. Aug. ScCalfiod. in hunc Pf. Exaltare fuper crnlos
Deus , cum Pfalt. Rom. Hilarius in eund. Pf. Exaltare
ccelis Deus , Sec. Gr. "T^c^ii?/ jVi 5 Ws 1 &c.
LIBEH
PSALMORUM. Pfalm. LVII.
**f
VuifiATA HOD.
HEBR. VeRSIO ANTlQUA
In finem
,
Viclori In fincm
,
Ne difperdas , David in tituli Ut non difperdas David bumilem j. Ne difperdas, David in ti
infcriptionem. LVII. AC fimplicem. LV11I.
O/ vere uticjue jujlitiam loqui-
O mini : recta judicate filii bo-
minnm.
Etenim in corde iniquitates
Ls
Mf.
Sangtrm,
a. O I vere utique juflitiam loqui
minum.
mini : recta judicate rilii ho
3.
Etenim in corde iniquitates
operamini : in terra injuftitias ma- opcrannni : in terra iniquitates ma-
nus veftrse concinnant. mum veftrarum appendite.
4.
Alienati funt peccatores a Alienati funt peccatores a vul-
tuli infcriprione. LVII.
2. Ql vere utique jufritiam
Oloquimini: jui ta judicate
filii hominum.
3.
Etenim in corde 'iniqui-
tates operamini : in terra ini-
quitatem manus veftrac con-
cinnant.
4.
Abalienati funt pecca-
vulva , erraverunt ab utero : locuti va : enavsrunt ab utero
, loqucntes tores ab utero
,
erraverunt a
funt falfa.
5 . Furor illis fecundum fimilitu-
dinem ferpentis : ficut afpidis Cur-
ds , & obturantis aures fuas
,
mendacium. ventre : louiti funt falfa.
Furor eorum
f
cut fmilitudo /a- 5.
Ira illis fecundum fimi-
reris ferpentis .-ficut reguli furdi , litudinem ferpentium : ficut
obturantis aurem fuam
,
6. Qu.t non exaudiet vocem in-
cantantium , 8c venefici incantan-
tis fapienter.
7. Deus conteret dentes eorum
in ore ipforum : molas leonum con-
fringet Dominus.
8. Ad nihilum devenient tan-
afpides furdae , &. obturantes
aures fuas,
6. Quae non exaudivit vo-
cem incantantium
,
& vene-
fici qui incantantur a fapiente.
7.
Deus conteret dentes.eo-
Ut non audiat vocem murmu-
rannum, nee incantatoris incanta-
tiones callidas.
Deus excute dentes eorum ex ore
eorum : molarcs leonum confringe rum in ore ipforum : molas
Domine. leonum confregit Dominus.
Difolvantur quafiaqu&qiu de- 8. Ad nihilum devenient ve-
quam aqua decurrens : intendit ar- fluunt : intendet arcum fuum donee lilt aqua decurrens : intendens
NoTjC ad Versionem antiquam.
t. I. Sic in Pfalt. Rom. Corb. & apud CafTiod. deeft cantantium , "$ venefici; qua incantatur a fiipiente. Rom.
vero David in Mozarab. In Coislin. ut in textu , excepta Martian, cum Caffiud.
> veneficia , qua incantantur a
fa-
v oce fcriptione. Hilarius lie habet : hifincm-,
Ne difperdas, piente. Coislin. & Corb. Qtta non exaudiunt vocem mcan-
tituli injeriptio ; lubditque
, Jola deejl hujigmficatio aliqua tantinm
, tf
venefici qui incantura japiente ; led vitiose
, pro
gefiorum. Auguft. in hunc Pi. ait : Tttulns Pfalmi hujus : In incantatur a , quod habet Corb. in Carnut. & Mediol. incan-
finem , Ne corrumpas , ipji David in tituli infcriplionem. Gr.
<'; to t/ao?
, 11M Siaip^j siprig > ta AavlS tie, svtoyf^cfp.xt.
ir. 2. Conientit CafTiod. una cum Plait. Rom. Corb.
Coisl. & Vatic, apud Hiiarium. Mozar. rede judicate. Lucif.
Calar. 1. 1. pro S. Athan. p. 191. a. Si vere utique jttjU
tctntttr. In Mediol. etiam deeft
tf , ante venefici. In Mozar.
Qua non exandient vocem incant. i$ venefici quod incantatur
a fapiente. Lucit. Calar. 1. 1. pro S. Athan.
p. icjz.a. Qua
non exaudivit vocem incantantium , incantatoris ; qua in-
cantatur a fapiente. Arabrof. 1. de fuga fare. c. 7. p. 434.
c.
judicate , &c. Hilar, in hunc Pf. Si vere utique direda Qnx non exaudiet vocem incant.
tf
venefici , cum incantatur
judicate , &c. Auguft. in eund. Pf. col. 540. e. ut in Vulg. a fapiente. Pfalm. e Mf. Vatic, ap. Hilar.
; veneficii quod
at infra. Si vere ergo juflitiam retla , &c. Capitul. reg. medetur a fapiente. Hilar, ipfe in comment. Oux non ex-
Baluz. to. 1. p. 234. b. jitjle judicate. Gr. E/aAM^-a; a?s... audiet voc. incantantium , medicamenti medicati a fapiente :
iv$-tTcc x.f>!r;1s, See. & infra col. 12.3. e. 114. a. memorat medicata medicamintt
"ti . 3. Iiidem in Pfalr. Rom. & Coislin. Mozarab. utro- a fapiente. Obfervant BB. Not. e.ad hunc locum , Bad. Sc
bique hab. iniquitates, cum Rom. Mattianan ;
prarterea Er. habere poll Reg. Mf. medicamentis medicati ; Lipf. vero
idem Moz. leg.
tf
operamini. Corb. add. in tenant : deinde
, & Par. medicamentis medicatis. Editt. Hincmari ap. querr
inJHJlitiam manus veflra concinnant. Lucif. Cal. 1. 1. pro hie locus citatur , nempe 1. de prsed. c. 25. ferunt , medi-
S. Athan. p. 192. a. cum CalTiod. iniquitatem manus veftra camentis medicata ; Mf. Vatic, medicamenti meditati. Aug.
concinnant. Hilar, in hunc Pf. in terra iniquitatem complec- cum Hilario fup. Qua non exaudiet vocem incant, 5 medi-
tuntur manus veftra. Auguft. in eund. PI. in terra : ini- camenti medicati ajapiente. Hieron. in Ifai. 3. to. 3. p. 35. f.
quitates manus veflrx conne'ditnt. InGr. lx ri\ ;? dJ^Miav f$ venefici medicantis fapienter. Gr. Vat/H-ri.; ix lisaxvaslae
at
X-^P
S "iKW CwraftB, tfwryr iiruJ or'Juiv, <pctpci.ax.x ri <pKp
f
ue>.xzi>o/&'tv isapa ccipQ. Ver
V. 4. Ita Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 192.8. excepto iiormmLatinar. diffitnilitudoorta eft ex voce <pxp/uxw ,quac
verbo alienatifunt. Suffiagatur Iren. 1. 3.C. 10. p. 185. e. & in cod. Vat. habetur line accentu , tefle Nobilio : llenimita
I.4. c. 41. p. 288. a. Item Hilar, in hunc Pf. necnon Ambr. fcribitur
, fapuccnn , id relpondet Hilario & Auguft.fi ver6
1. de fuga fxc. c. 7. to. I. p. 434.
c. & Caffiod. in eund. Pf. hoc modo , ipap/ia.i , refpondet Vulgatae. In al. lib. eft
cum Plait. Rom. Corb. & Coislin. In Moz. Alienatifunt pec- <pc.p/*anS ts (pap/xa.Muof4tyy , ut in Rom. Fabri. fed letlio ver.
catores ab utero , erraverunt a ventre , loqnentesfalfa. Hieron. mutata eft poftea in ipapuawlai ; & lie legitur ap. Theodo-
inEcclef. to. 2.761. b. & Aug. in eund. Pf. Alienati Junt ret. ipctpfiaySlai !pa.p/j.o!,)iivo/u?m ,med:catttr medicata / Theod.
fecc. a vulva, errav. a ventre : locuti funt , &c. Ambrof. ap. Corder. in Catena legilfe videtur rpapyaxa r^,k <pap
l
ua-/.a\
ep. 33. to. 2. 920. f. erraverunt pecc. ab utero. Iren. loco non fctp/nu.*S te , a tpctp.utK.v.ci; ; Hicenim, inquh,
fenfus cfl : Si-
fup. cit. omittlt to locuti Juntfatft.
In Gr.
'
Airvtf,oifHaQ-Mix.v milesfitnt afpidi, qua ncque attendit voct incantantium , nequt
t! cL-ko ftvaestc,, iir>,x>yjMav iiri 7sy>o$
-
sWMfcay -^tu~ medicament quod ab ipjis medicatum
efl. Medtcamentum
An' Symm. 01' tawvlzi; -yeuA?. vocax ipfam incantationem ; atque hoc Symmachus declarat ma-
f. $.
Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 192. a. cum Caf- nifeflius , dicens , Carmen incantantium. Vide (Is Nobil. not.
fiod. & Plait. Rom. ha illisfecundnmjimilitnd. ferpentis
, it. 7. In Pfalt. Sangerm. mendose fcriptum conterur
,
&c. ut in Vulg. Coislin. Ira illisJcc. Jinulitud. ferpentis : forte pro conterantur ; pofuimus tamen conteret, ex Rom.
jicut afpides Jurda , obturantes aures Jnas. Mozar. Jr<i illis quod etiam in reliquis VulgatJC congruit. In Coislin. lie :
fee. Jimilitud. ferpentis : Jicut afpide Jurda , ^ obdnran- Dens conterit dentes eorum in ora ipforum. Corb. Dens con-
ies aures fuas. Corb. hidignatio illis ftc.Jimilit Jicut
afi
ternit in ore coufringit Dominus. Lucif. Cal. 1. 1.
pidis furdx , 5
obturantes, &c. Iren. 1. 4. c. 41. p. 288. pro S. Athan.
p. 192. a. leg. Deus conterat dentes eorum in
a. Ira eis fee. Jimil. ferpentis. Hilar, in hunc Pf. nil differt are ipforum confritiget , &c. Hilarius cum Auguft. in
a Vulg. nee etiam Pf. e Mf. Vatic, apud ipfum , nifiquod hunc Pf. Deus contrivit dentes eorum in ore ipfor con-
loco furor illis , hab. indignatio illis. Similiter Auguft. in /regit Dominus. CafTiod. ut in Vulg. Gr. 'O c^c; Qi.>iT&f
eund. Pf. Ambrof. vero 1. de fuga fee. c. 7. to. 1. 434.
i|;e at rf sonoili Qvtf$-*Kw Kvzkc.
c. furor illis ferpentis : Jicut afpidis furdx
, ) obflruen- Tl'. 8. Sic in Plait. Rom. Coislin. Moz. &apud Caffiod.
lis aures fuas. S. Paulin. ep. I
J.
p. 88. a. ait : SicutJ'urdns prseter unum intendit; in Vatic, apud Hilar, intendet. In
non audiebat ;
tf
Jicut afpides Jurda obturabat nobis aures Corb. Ad nihilum devenerunt veiut aqua decurrens : intendet
Jnas.Gr.<dv/j.oc, aurcii t? ofiiai' oJoei W//05 x.co(p\i; , ,
arcum fuum. Sec. Lucif. Calar. lib. 1. pro S. Athan.
p.
fivvevf, &c. J92.a. Ad nihilum venientes , ut aqua decurrent : intendit
ft. 6. Pfalt. Rom. Fabri : Qjta non exaudiet vocem in- arcum , &c. ut fup. Hilarius in hunc Pf. Sperneutur velut
Tom. II, P ij
Ii6 LIBER PSALMORUM. Pfalm. LVIII.
Versio anti qua.
Ex Mf.
Sartgnm. arcum ilium donee infirmen- conterantur.
He b r.
VuiGATA HOD.
cum fuum donee infirmentur.
tur.
9. Sicut cera liquefa&a au-
ferentur : fupercecidit ignis
,
& non videmnt folem.
1 o. Priufquam producant
9.
Sicut cera
,
qua; fluit , aufe-
rentur : fupercecidit ignis, & non
viderunt fo!em.
10. Priufquam intelligerent fpi-
JQuafi vermis tabefaclus per-
tranjeaut : quaji abortivum mulie-
ris
,
quod non vidit folem.
Antequam crefcant fpiiu vef-
fpinas veftras : rivus iicut vi- trs. in rhamnum : quaji viventes, nx veftra; rhamnum : ficut viven-
ventis
,
ficut in ira abforbet quaff in ira tempeftas rapiet eos. tes , fie in ira abforbet eos,
eos.
Latabitur juftus
ciimviderit ul
tionem : pedesfuos Uvabit in[angui-
ne impi'i
1 1 . Lxtabitur juftus cum
Viderit vindi&am impiorum
:
manus fuas lavabit in fangui-
11. Lxtabitur juftus cum vide-
rit vindictam : manus fuas lavabit in
fanguine peccatoris.
nem peccatorum.
1 z. t dicet homo Si uti- 11. Et dicet homo : Si utique eft Et dicet homo : Fere
eft
fruclus
que erit fructus jufto : & vere
jufto
: vere
eft
Dcus judicans in fru&us jufto : utique eft Deus judi-
eft Deus judicans eos in ter- terra. cans eos in terra,
ram.
NotjE ad Versionem antiquam.
aqua decttrrens : intendet arcnm , &c. at in Pf.
143.
col.
558. d. Perierunt Jicut aqua prMerfiueus. Aug. in eund.Pf.
Spernentur tttnqutim aqua deenrrens : intendit arcum , &c. Gr.
EfyJ srubmovlai cot; vS ap Jiairopivo/asyof ujeieiro r'jipv , &c.
f. 9. Sic Hilarius cum Augufl. in hunc Pf. Accinunr.
Pfalt. Rom. Coisl. Corb. & Carnut. nifi quod Rom. habet
,
fnper eos cecidit ignis, & Co'lsYm.fupercecidit igncs fnper eos.
Mozarab. Sicut cerct liquefaila aujeretur , &c. ut fup. Lu-
cif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 192. a. Sicut cera liquefaila
anferantur : /riper eos cecidit ignis , &c. Similiter hab. Caf-
fiod. in eund. Pf. excepto uno anferentur. In Gr. 'Qau
JtwpoS razek /iauiaipi$vszrla.i' sVeo: tsup
,
, &c. Aid. &
Compl. addunt ;V utk, 5,,
&c.
ir. 10. Pfalt. Rom. Priufquam producat fpinas vefter
rhamnus : Jicut viventes
, Jic in ira abforbet eos. Mozarab.
& Mediolan. Priufquam producant fpina veftrx rhamnum,
&c. ut in Rom. Carnut. Priufquam producat fpinx veftra
rhamnum, &c. Hilarius in hunc Pf. cum Pf. Vatic. Priuf-
quam producat fpinas veflras rhamnus : Jicut viventes
, Jic in
ira abforbet vos. Sic etiam in Pfalt. Corb. prater hc , Jicut
in ira abforbet eos. In Vatic, apud Hilar, abforbebit eos. Au-
gufl. in eund. Pf. Priufquam producat fpinas veflras rham-
nus : tanquam viventes , tanquam in ira combtbet eos. CalTiod.
Priufquam producantfpina veftrx rhamnes
:
Jicut viventes ,Jt-
cut in ira abforbet eos. In Gr. Flfo t? Qvvuvui role, dx.dt$as
vnZv-rw pctftviiv' ucil Z,wvla.<; , &>c;i cV ipyyi Kxlcmltlau J^a? ,
Aid. & Compl. UTbs.Symm. Up'y it aJi,y^-Zctr a! anay^-at
v/uar , Vs titsQcti pajuyoV eti Zfoilcr. , &c.
~t. 11. Confonat Pfalt. Mozarab. Sic etiam in Rom. (1
excipias unum in fanguine. Hilarius cum Pf. Vatic, nil dif-
fett a Vulg. neque Augufl. in eund. Pf. fed Ambr. in Pf.
56. & 118. to. 1. col. 792. e. 105 1. f. necnon Hieron.
cont. Rufin. & CalTiod. in Pf.
tf.
habent vindiclam im-
piorum , cum Pfalt. Carnut. & Corb. Gr. pariter s'x/i'xxf
d<tiG.tat , &c Aid. vero & Compl. delent dte&av.
Tf. 12. Pfalt. Moz. hab. in fine , fnper terram. Rom. cum
Caffiod. a Vulgata non diffidet ; neque etiam Hilarius in
hunc Pfalm. (i excipias prima verba : Et dicet : Si utique
erit , vel ut infra col. 126. b. Dicet homo : An frullus erit
juflo ? Augufl. in eund. Pf. Et dicet homo : Si ergo
eft fruclus
jufto
: ergo
eft
Deus judicans eos in terra. Pf. e Mf. Vatic.
ap. Hilar. Et dicet : Si utique erit utique
eft , Deusjudi-
cas eos in terra. Corb. Et dicet homo : Si utique eritfruclus
juftus : utique
eft
Deus judicans eos in terra. Gr. K) zpet
ccv^rpoiiT'^' Ei' &c sVI Kccptsci tw JWi* c.fjc is'lt Qtlq
XfiVoK dvTVc, If t>! yri.
Versio antiqua.
:*
Mf. Sangirm,
In finem
>
.
1
.
Ne difperdas , David in. ti-
tuli inferiptionem, qnando
miiit Saul , & cuftodivit do-
mum ejus , ut morte ilium
afficetet. LVIII.
2. T7 Ripe me de inimicis
H/ meis Deus mens : & ab
infurgentibus in me libera me.
3.
Eripe me de operantibus
iniquitatem : & de viris fan-
gninum libera me.
4.
Quia ecce occupaverunt
animam meam : inruerunt in
me fortes.
N o 1 IE
HEBR.
Viclori
Ut non difperdas David humilem
&fimplicem
,
quando mifftSaul,
& cuftodierttnt domum ut occi-
derent turn. LIX.
Vulgata hod.
In finem
,
1
.
Ne difperdas , David in titull
inferiptionem
,
quando milk
Saul, cc cuftodivit domum ejus,
ut eum interficeret.
( 1. Reg.
19. 11.; Lviii.
2. I? Ripe me de inimicis meis
Jv Deus meus : & ab infurgen-
tibus in me libera me.
Eripe me de operantibus ini
-
77* Rue me de inimicis meis Deus
Hi meus
, & a rcfiflentibus tnihi
protege me.
Libera me ab operants iniqui-
tatis
, ejr a viris fanguinum falva quitatem : & de viris fanguinum.
me. falva me.
JVuia ecce injldiati funt aninu 4. Quia ecce ceperunt animam
mea : congregantur adversum me meam : irruetunt in me fortes.
fortijftmi
,
ad Versionem antiquam.
If. 1. Pfalt. Rom. voce una differt a Vulg. nempe in-
fcriptione. Sic etiam Pf. e Mf. Vatic, apud Hilar, cum Caf-
fiodoro. Moz. initio hah.lufine ; exinde, in titnlis inferiptio-
nem ; est. ut in Vulg. Corb. In
f
nem, Ne difperdas, David in
tit. inferiptione ,
quando ut eum interficerent . Hilarius in
eund. Pf. col. 127. e. f. fie : In
finem, tie difperdas, vel
corrumpas , in tituli inferiptione : turn addit : Supcrfcriptio
hunc Pf. Similiter ap. Hilar, in eund. Pf. nifi quod deefl
xoxmeus. A Pf. Vat. ap. ipium utraque abefl, Deus mens.
Apud Augufl. (ic : Erne me de inimicis meis Deus mens :
^ ab inftrg. fuper me redime me. In Gr. 'E^sM/ue i% -rui
iyj^puii ItM Qcoc,' Hj tH. -ray tit e/u? ZvTpuQa! ju;.
Tf. 3. Sic Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Moz.
Coisl. Corb. & Vatic, ap. Hilar. Ap. Aug. in eund. Pf. ha :
PJalmi afuperiare non differt; fed Pfalmus eo differt, quod Erm me de operant, iniquitatem : ? a jalvum me fat,
qnxdam ex his qua in David ipfum gefta funt , prxfernntur , Gr. 'PJW pi h. rav i, si, Qaciv /us.
-&. 4. Sic in Pfalt. Rom. Fabri, & ap. Caffiod. at in Rom. cum Saul mijit , > cuftodivit , ad interficiendum eum , do-
mum ejus. Vetum
ft
ob id dirigenda ad Deum
effet oratio
,
fuperiora ilia , id
eft , In finem , Ne difperdas , &c. non
neceffe fntrat anteferri. Apud Auguft. ita : In finem , Ne
corrumpas , ipji David in tituli inferiptionem , &c. ut in
Vulg. neque ablimile Gr*cum eft. Aucl. I. de promitf.
p.
I . c. 9. p. 98. d. hab. tituli inferiptionem , ne corrumpas.
t. z. Ita ferunt Pfalt. Rom. & Moz. cum Caffiod. in
Martian, aucupaverunt ; in Carnut. occuj/avernnt ; in Me-
diolan. captaverunt. In Corb. occupaverunt ; ultimoque , in-
ruerunt fnper me fortes. In Cbislin. occupaverunt
>
inruerunt in me, &c. In Vatic, apud Hilar. Quia ecce cap-
taverunt t$ inruerunt, &c. Hilarius ipfe col. 128. d.
Qjtia captaverunt anim. meam : irruerunt , &c. ut fupra.
Auguft, in eund. Pf. Qjtia ecce vexati Junt anim, meam
j
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LVIII. n
7
V\v
K.<*
<****V'j>"
VuiGATA HOD. HEB R.
5. Neque iniquitas mea, neque Abfque iniquit'ate mea
, & abf-
peccatum meum Domine : line ini- que peccato meo Domine : non egi peccatum meum Dominc
Versio antiqua.
5. Neque iniquitas
, neque E* M
f
Stutermi
quitate cucurri , &: direxi.
6. Exfurge in occurfinn meum,
& vide : & tu Domine Deus virtu-
tum , Deus Ifrae'I
,
Intende ad vifitandas omnes
gentes : non miferearis omnibus
,
qui operantur iniquitatem.
7.
Convertentur ad vefperam :
& famem patientur ut canes , &
circuibunt civitatem.
8. Ecce loquentur in orefuo, &
gladius in labiis eorum : quoniam
quis audivit
>
9.
Et tu Domine deridebis eos
:
ad nihilum deduces omnes gentes.
10. Fortitudinem meam ad te
cuftodiam
,
quia Deus fufceptor
meus es
:
11. Deus meus, mifericordia
ejus praveniet me.
11. Deus oftendet mihi fuper
inimicos meos , ne occidas eos : ne-
quando oblivifcantur populi mei.
Difperge illos in virtute tua : &
depone eos prote&or meus Domi-
ne :
1 } . Delictum oris eorum , fer-
N OTiE
& Hit currant,
&
prapa- tniqtte ,
rantur.
Surge ex adverse pro me
, &
refpice : & tu Domine Deus exer-
cituum , Deus Ifra'el,
Evigila ut vifites omnes gentes
:
non miferearis univerfis
,
qui ope-
rantur iniquitatem. Semper.
Revertantur ad vefperam , la-
trent ut cants
, & circumeant ci-
vitatem.
Ecce loquentur in ore fuo ,
gla-
dii in labiis eorum : quaji nemo
audiat.
Tu autcm Domine deridebis eos:
fubfannabis omnes gentes.
Fortitudinem meant ad te fer-
vabo : quoniam tu Deus elevator
metis.
Deus mifericordia mea pr&ve-
niet me
:
Deus oflendet mihi in infidiatori-
bus meis : ne occidas eos , ne forte
oblivifcantur populi met.
Difperge eos in fortitttdine tua,
& dfjlrue eos proteclor nojler Do-
mine.
Peccato oris fui ,
fermone labio-
V ers ion em.
line peccatum cucurri , & di-
rexi.
6. Exfurge in occurfum mi-
hi
, & vide : & tu Domine
Deus virtutum
,
Deus Ifrael
,
Intende ad vifitandas om-
nes gentes : non miferearis
omnibus
,
qui operantur ini-
quitatem. Di A PS ALMA.
7.* Convertentur ad vefpe-* Af/Iconvertecur;
ra : & famem patientur ut ca-
nes
,
& circuibunt civitatem.
8. Ecce ipfi eloquentur in
ore fuo
,
& gladius in labiis
eorum : quoniam quis audivit ?
9. Et tu Domine deridebis
eos : pro nihilo habebis om-
nes gentes.
1 o. Fortitudinem meam ad
te cuftodiam : quia Deus fuf-
ceptor meus eft
,
1 1
.
Deus meus , mifericor-
dia ejus praeveniet me.
12. Deus oftendit mihi in-
ter inimicos meos , ne occi-
deris eos : nequando oblivif-
cantur legis tux.
Difperge illos in virtute ma
:
& deftrue eos protector meus
Domine
:
iq. Delicla oris eorum.
AD
irruerunt fuper meforte;. Gt.'Oirt iJ'y t^upwexv tvii/
j^X"'"
ftx" iire&sflo t-ir' *f*s xs*'/aioi.
Tfr.
J.
Pfalt. Coislin. Neque iniquitas, neque peccatum
meum : Jine iniquitatem cucurri ,
e direxi. Corb. Vulgata:
confonat , nifi quod hab. in fine , 1$ dirigebam. Hilarius
in hunc Pf. ab eadem Vulg. nil omnino ditfert ; Auguft.
& CalTiod. in eund. Pf. cum Pfalt. Rom. hoc ult. uno
,
f$ dirigebar : Mfs. tamen plerique Auguft. ferunt ibid,
tf
dirigebam , cum Pfalt. Carnut. & Corb. iidem etiam Mfs.
legunt inf. dirigebat , loco dirigebatur ; & poft paulo , di-
rigo , non dirigor. Gr. arm .vtftitti i'J'&c/^cv ,
x.cl/sJ$-vvx.
$. 6. Concordant Pfalt. Rom. Moz.Coisl. Corb. una cum
CalTiod. Similiter hab. Hilar, in hunc Pf. nifi quod delet
5
,
poft vide, Sc legit, ne miferearis. Lucif. Cal. 1. I . pro S.Athan.
p. ioz. b. non miferearis , &c. ut fupra. Auguft. in eund.
A N T I QU AM.
tu , & es ; ficut ap. Hilar, ipfum in comment, necnon
Auguft. & CafTiod. in hunc Pf. Itidem ap. Auct. 1. de voc.
gent. 1. 1. c. 24. p. 1 j. c. ut & ap. Hieron. ep. ad Sun.
& Fret. to. 2. col. 642. a. Obicrvat tamen ibid. S. Doctor
in Grxco
pofitum effe
fufceptor meus es tu : fed feiendum ,
inquit , in Hebrxo nee es Jcriptum, nee tu
, 5 apttd LXX.
Jolos inveniri.
t. 11. Concinunt Hilar. Aug. & CafTiod. in hunc Pf.
una cum Pfalt. Rom. Martian. A Rom. Fabri abeft Dens
meus. Auct. vero 1. de voc. gent, ubi fup. leg. Deus meus
,
voluntas ejus praveniet me. Similiter Hieron. ep. ad Sun.
& Fret. col. 642. a. Pro quo , inquit , in Grxco jcriptum efl
to f'^so; t/TiT, id ejl, mifericordia ejus , quod
5
verius ejl
:
fed in Hebr.to jcriptum
eft , mifericordia mea prjeveniet me.
~fr. ii. Ita Pf.eMf. Vatic, ap. Hilar, imo Hilarius ipfe
,
J\s
Pf. Exfurge in occurfum mihi,
#
vide :
tf
m Domine nil! quod initio hab. Deus mens. Itidem in Corb. excepto
Intende ad vijitandum omnes gentes : non miferearis omnium
qui , &c. Graec.
'Es-/f3'"7< eft Q^vvdvlmv
fj.% , j,
i'JV
, Qu
Ku'e<E... ,km oimfipworii via/rctt; , 6cc. Diapfalma quoque ibid,
lequitur , ficut apud Hilarium fupra. Item in Pfalt. Coislin.
Corb. 6c Rom. Martian, a Rom. vera Fabri abeft , ficut
ab edd. Ald.Sc Compl. Non memoratur etiam ab Auguft.
Sc CalTiod.
Tf. 7. Pfalt. Rom. Convertentur ad vefperttm , Sec. ut
in Vulg. Mozar. Convertantur ad vefperttm :
^
famem pa-
tiunturut canes, &c. Corb. * canis. Hilar. Convertentur ad
vefperam : g>
jam. patientur ut canes
,tf
circumibunt civit.
Similiter Ambrof. 1. de Jofeph , c. 7. to. 1. 498. e. cum
Gaud. Brix. ferm.
9. p. 957.
b. ufque ad canes. Auguft. in
eund. Pf. Convertantur ad vefperam :
tf
famem patiantur
ut canes
, & circumibunt , &c. Gr.
'
$.7nspr\\tuv sft- <nrzQ$.v'
Kj Mfj.u,'d<5ir if KVHzaiVW , &c.
J^. 8. Pfalt. Rom. Ecce
ipfi
loquentur
#gladius ep? in
lab. &c. Item in Coislin. Ecce
ipfi
loquentur. In Corb. Ecce
ipji loqnuntur. In Vatic, apud Hilar. Ecce loquentur
#
gladius in ore eorum , &c. Hilarius in comment, non dif-
cedit a Vulg. nee etiam Auguft. & Cafllod. in hunc Pf.
nee S. Paulin. ep. 50. p. 296. a. nifi quod hab. omnes,
Ecce ipji. Gr. 'Ij~i .worpS-iffalai (Aid. & Compl. 'lJlx
KVTol, &c. )... k, po/wpxia cV tcT; ^siAfSii' , &c.
t. 9. Sic Hilar. Aug. & CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Mediol. Corb. & Moz. Sic etiam Rom. nifi quod hab.
tf
pro
nihilo
; Coisl./jt-o nihilum habebis
, &c. Gr.
ifyfetueeii , &c.
t. 10. In Pfalt. Rom. Coislin. Mediol. & Moz. tu
Dens fufceptor mens es.ln Pf.e Mf, Vatic, ap. Hilar, defunt
verbo ojlendet. In Rom. Deus meus , cflende mihi bona inter
inimicos meos, &c. ut in textu. In Coislin. Deus meus
of-
tendet mihi inter inimicos meos , &c. ut fup. In Mozarab.
Dens oftendit mihi inter inimicos meos , ne occideris eos : ne-
quando oldivifcatur legis tua. Difperge illos , &c. ut in Vulg.
In Mediolan. Dens meus , ojlende me inter inimicos meos :
nequando oblivifcantur legis tt'.x > deftrue eos prot. &c.
Similiter in Carnut. nequando oblivifcantur legis tua. Apud
Auguft. in hunc Pf. Dens mens demonftravit mihi in inimi-
cis meis , ne occideris eos : nequando oblivifcantur legis tux.
Difperge eos in virt. tua : & dednc eos prot. mens Domine :
atl. 18. de civit. Dei ,c. 46. to. 7. 529. f. hab. legem tuam:
ep. vero 149. to. 2. 506. g. conftanter, ne occideris eos : ne-
quando oblivifcantur legis tux. Similiter hab. S. Paulin. ep.
50. p. 296. a. additque : Difperge illos in virt. tua : 5' deftrue
eos Domine. Apud Tertul. 1. cont. Jud. c. I 5. p. 147. c.
& 1. 5. adv. Marc. p. 680. a. haec pauca : Difperge illos in
virtute tua. Apud CafTiod. in eund. PL Dens meus, oftende
mihi inter inimicos meos, Sec. ut in textu Sa>-g. Hieron.
epiil. ad Sun. & Fret. to. 2. 642. b. legit : Dens rftaulet mihi
inter iltim. meos : pro quo , inquit , in Grxco pofitum eft
Deus
meus
, fed meus additum
eft ; mox ita : ne ccctdas eos
,
nequando oblivifcantur populi tui : pro quo in Gracejcriptum
ejl legis tua:
; fed
in LXX.
tf
in Hebrxo non habet populi
tui , fed
populi mei
; $ a nobis ita verftm eft.
In ed. Rom.
'O 0fo'; |UK J~tii,u not at to?? ixS^C^
/"* P*
MiWf/niC
cLvric; //ii CT-o/s iiraa^-u-vrai t? viftv Qi- ^iaensfTTieor a.u-
tK K) xarayafi cut;;, Sec.
X. 1 3. Ita Pfalt. Coislin. cui favet Corb. fi excipias fin-
n8 LIBER PSALMORUM. Pfalm.
LVIII.
VE RSIOANTIQUA. HEBR.
V U I G A T A H O
".
f.x
Mf.
Saiigerm. fermones labiorum ipfornm : rum
fitorum , & capinntur in
fu-
monem labiorum ipforum : Sc
& comprehendantur in fuper- perbia fua ,
comprehendantur in fuperbia fua.
bia fua.
Et tie exfecratione & men- Afalediftionem & mendacium Et de exfecratione & mendacio
dacio convellentur : 14. con- v.arrantes : confume infurore , con- annuntiabuntur
14. in confumma-
fumantur in ira confummatio- fume ut twn fub/ifiant
:
tione : in ira confummationis
, &
nis , & non erunt. non erunt.
Et icient quia Dominus do- Et fciant quoniam Deus domi- Et fcient quia Deus dominabitui:
minatur Jacob
,& finium tei'- vatur Jacob in finibus
terra. Sem- Jacob , & finium terra.
XX. DlAPSALMA. PER.
15. Et convertentur ad vef- Et convcrtantur ad vefperam , 1 5. Convertentur ad vefperam
,
peram
,
& famem patientur latrcnt ut canis
, & circumeant & famem patientur ut canes : 8c
lit canes : & circuibunt civita- civitatem. circuibunt civitatem.
rem.
16*.
Ipfi difpergentur ad Ipfi vagabuntur ut cowedant: 16. Ipfi difpergentur ad man-
manducandum : ii vero non & citm faturati nonfuerint , mur- ducandum : fi vero non fuerint fa-
faturentur , <3c murmurabunt. murabunt. turati , & murmurabunt.
1
7. Ego autem cantabo vir- Ego autem cantabo imperium 17. Ego autem cantabo fortitu-
tutem tuam : exiilltabo mane tuum
, & laudabo mane miferi- dinem tuam : & exfultabo mane mi-
mifericOl'diam tuam. cordiam tuam
:
fericordiam tuam.
Quia fatllS es filfceptor Jguoniam faclus es fortitudo Quia fadtus es fufcepror meus,
mens Domine
,
& refugium mea , & refugium in die tribula- & rerugium meum , in die tribula-
meum,indietribulationismex. tionis mea. tionis mea:.
18. Adjutor meus tibi pial- Virtutem meam tibi cantabo: 18. Adjutor meus tibi pfallam
,
lam
,
quia Deus filfceptor meus quoniam Deus adjutor meus, Deus quia Deus fufceptor meus es : Deus
eft : Deus meus mifericordia mifericordia mea. meus mifericordia mea.
mea.
Not* ad Version em aktiquam.
gul. fermonem. In Rom. Fabri : Deiicla oris eorum, fermo #. ij. Ambrof. in Luc. i6\ to. I. col.
1475.
f. fcribic
lab.
ipfor.tf comprehendantur $$ mendacio compellantur : ad vcfpernm , cum Pfalt. Rom. deiet vero
5 , ante conver-
item 111 Rum. Mariianxi
,
praeter accular. fermouem. In teiitur ; reliqua ut lup. Mozarab. Convertantnr ad vefperum ,
Mozaiab. Delifta oris eorum
, fermones lab. ipforum : com-
g>
famem patiuntur at canes , &c. P(. e Mf. Vatic, ap. Hi-
frebendantnr
Jj mendacio convellantur ; in Mediolan. lar. Et convertentur in vefperam,
gj famem patientur. ....
compellentttr. rialm. Vatic, ap. Hilar. Delida oris eorum,
{$
circuibunt : nee dilfentit Hilaiius ipie in comment, nifi
fermouem labiorum ipfornm : $$ comprehendantur convel- quod hah. in vefperum , & inf. circnmibunt. Pfalt. Corb. Et
lantur. Hilar, iple in comment, p. I 32. e. Deliila oris eo- convcrtantur ad vefperam ,
55
famem patientur ut canis :
&
rum,

fermouem lab . ipfor .<$ comprehendeiunr & men- circuibunt , &c. Apud Auguft. in hunc Pfalm. haec pau-
dacio convellentur in confummatione ; Mf. Reg. cum antiq. ca : Convertentur ad vefperam, %j
circnmibunt civitatem,
edict, comprehendantur. Auguft. in eund. PI. Deliila oris omiflis intermediis. Calliod. a Vu!g. non difterr. In Gr.
eorum, Jermonem tab. eorum : ; comprehendantur Et 'i.TtiSfi-\\i6tt si; icirieyct,
j,
M,uuZ,t6tv u, x.uuV
g,
xv^aoum
ex maledido
& mendacio annuntiabuntur. Cafliod. denique : mint.
Delifta oris eorum, fermo lab.
ip
for. <$ comprehendantur Tf. 16. Itidem in Pfalt. Corb. Rom. vero hab. Ecce
ipfi
Et de exfecr.
J
mendacio evellentur. In Grace.
'
A/tctpriar difpergentur
fi
vero nonfuerint faturati , 5,
Sec. Muz.
( Aid. & Compl. 'A,uxpr!a
)
fo^a/cc civrvv , ^o>o^' ( Aid. ic
fi
vero non faturabuntur , murmurabunt. Coislin.
Ipfi
an-
Compi. boj'ji;
)
yjiti-jcv oivtZv K) QutMiptyiiltuoar Kal tern difperg
fi
vero non faturabuntur , tf
murmurabunt.
',
Jfxc. k, -\;vJyi J"i ay
I"
eMco/lai. Hilarius in hunc Pf. cum Pf. e Mf. Vatic, ibid.
Ipfi dif
ir . 14. In Pfalt. Rom. deefl verbum confnmantnr , ha- pcrgentur ad
fi
autem ( Vatic.
Ji
vero
)
non faturabun-
betuique tnfia , Dew dominabitur. In Mozarab. (ic : confttm- tur, & murmurah. Auguft. in eund. Pf. Difpergentur ut
mabnntur in ira coufimmat Et fcient quia Dens Jacob do- edant
:fi
autem non fatiabuntur ,
J
murmurabunt. Cafliod.
minabttitr , finium terra. In Mediolan. in confummatione
:
ut in Vulg. Gr. Avjol JHtcx.epiriQhQor'joit iy tpaytiv' iav
in ira confimmat. &c. In Coislin. confummatio in ira con- ii /jm yopla&uGi, Kj jo\~/vsst.
fummat Et fcient quia Dens Jacob dominabitur
, finium ~t. 17. Sic in Pfalt. Rom. & Moz. exceptis his , jf exal-
terra. In Coib. convcrtantur in confummatione : in ira con- tabo Quia factus es , abfque feq. Domine. Corb. fimi-
fummationis , C?
non erunt. Etfient , &c. ut in Vulg. In liter hab. virtutem tuam : 5 exfultabo Qjf'a
jatlns ejl
Vatic, ap. Hilar, confummatione : in ira confumm Et fufc.meus ,$$ refug. &c. Rom. Martiansi fcribit etiam
, ^
fcient quoniam Deus dominabitur Jacob
, finium terra. exfultabo. Hilarius in hunc Pf. cum Pf. Vatic. Ego autem
Hilarius ipfe in comm. p. 1 51. e. port hoc , in confum- cantabo virtuti tux : exfultabo ( Vatic, exaltabo
) mane mi-
marione , fubdit : confummatio in ira confummationis
, $
fericord. tuam. Qjna Jattns es , &c. ut in Vulg. Auguft. in
non erunt. Et fcient quoniam Deus Jacob domiuatur
, finium eund. Pf. Ego autem cantabo potentiam tuam : 5' exfultabo*
terra; edict, dominabitur. Auguft. in eund. Ff. confttmma- mammifericordia tn.i. Ojiiafatins es , &c. utin Vulg. Fauf-
tiones : in ira confummationis
, J5
0 erunt , &c. ut in Vulg. tin. presb. cont. Arian. p. 649. h. Ego autem cantabo virtu-
Caffiod. delet confimmationes , vel quid iimile ; reliqua ut tern tuam : exaltabo mane miferic. tuam. Qjtia , Sec. ut ia
in Vulg. Hieron. epift. ad Sun. & Fretel. to. i. p. 64.1. b. Rom. Cafliod. cum Vulg. confentit. Gr. 'Ey& o\e iccftai
Et fcient quia Deus dominabitur Jacob , finium terra : pro -rn <S vvafia Qv' j,
yaM/cWo^ct; -roirpuii to e*os Qv. Oti
quo , inquic , in Graco fcriptnm ejl , St. finium terra; ; fed syeiifovi, , &c.
& conjunclio addita eft. In Gr. Quv7e\ciat ( Aid. & Compl. it. 18. Pfalt. Rom. Vulgatae congruit. Coislin. hab. quia
iv QvvlfMlct' ) a/ opyri Qvtle>.s!.<; , j,
i ju vicapfyiiit. K.a.1 tu Deus fnfeept. metis es. Corb. quia ut es Deus
fitfi.
mens,
yvaitvlai oti so; t? IaitwS /effToi^ > ray aspa.loiv tU; Hilarius in hunc Pf. cum Pf. Vat. ibid, tollitfw ,& es. Simi-
7?;. Aid. & Compl. ftvjtiXi Tv'la-iit,
j,
iav, &c. Dia- liter Aug. in eund. Pf. CafTiod. vero cum Vulg. concinit.
pfalma fimilirer fubjicitur cum inGr. turn in Pfalt. Rom. In Gr. Bend's.A
1 " >
C
01 4^^ s5
W
a/1avncl
up
/Uf it
Martianaei , Corb. & ap. Hilar, at deeft. in Rom. Fabri,
'
es? hv , to eW /ua. Aid. & Compl. Bsn^-c^^v tl , (\)
nee apud Auguft. & Caffiod. legitur,
-fyaM , ot/ Qu a ees" am^irlup , &c.
<oiS^
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LIX.
119
VULGATA HOD.
In finem
,
1. Pro his qui immutabuntur , in
tituli infcriptionem ipfi David in
dcxftrinam , r. cum fuccendit
Mefopotamiam Syria; , & Sobal
,
& convertit Joab , & percuflit
Idumasam in valle Salinarum
duodecim millia. (
z. -Reg- 8.1.
& 10. 7. & 1. Par. i!i. 1.
)
L I X.
3, "T""\ Eus repulifti nos , & def-
JL/ truxifti nos : iratus es , &
mifertus es nobis.
4. Commovifti terram, & con-
turbafti earn : fana contritiones ejus,
quia commota eft.
j. Oftendilli populo tuo dura :
potafti nos vino compun&ionis.
6. Dedifti metuentibus te figni-
flcationem : ut fugiant a facie arcus
:
He br.
VUtori
Pro liliis testimonium bumilis &
[im-
plicit David ad docendum
,
qtun-
do pugnavit adversus Syriam
Mefopotamia , & adversus Sy-
rian! Soba , & reverfus efljoab ,
&percuffit
Edom in valle Sali-
narum duodecim millia. LX.
DEus
projecifti nos
, fcidifti
;
iratus converttfti nos.
Commovifti terram , & difru-
pifti
earn : fana
contritiones ejus
,
quoniam commota
eft.
Oftendifti
populo tuo duritiam
:
potafti nos vino confopiente.
Dedifti
metuentibus te
fignum ,
ut
f
ugerent a facie arcus: Sem-
per.
Ut liberentur amici tui : falva
3
Versio antiqua.
In finem,
His qui immutabuntur
,
in tituli infcriptionem Da-
vid in doftrinam , 2. dim
fuccendit Mefopotamiam
,
& Syriam Subal , & con-
vertit Joab
,
& percuflit
vallem Salinarum xn. mil-
lia. LIX.
T"N Eus repulifti nos , &
Ex
Mf.
Sangtrm,
deftruxifli nos : iratus
es nobis, & mifertus es nobis.
4.
Commovifti terram, &
conturbafti earn : fana contri-
tiones ejus
,
quia mota eft.
5.
Oftendifti populo tuo du-
ra : potafti nos vino com-
punclionis.
6. Dedifti metuentibus te
fignificationem ut fugiant a
Ut liberentur dile&itui : 7. fal
vum fac dextera tua , & exaudi dextera tua
, & exaudi me.
me.
8. Deus locutus eft in fandto
fuo : La;tabor , & partibor Sichi-
mam : & convallem tabernaculorum
metibor.
9.
Meus eft Galaad , & meus
eft Manafles : & Ephraim fortitudo
capitis mei.
Juda rex meus : 10. Moab olla
Not* A D
t. I. Confonat Pfalt. Moz. una cum Coislin. Similiter
hab. Rom. Fabri cum Corb. & Pf. Vat. ap. Hilar, (i exci-
pias haec : Pro iis qui immutab. in tit. inferiptione ; praeterea
Corb. hab. in dotlrina. In Rom. Martianaei Gc : Pro bis qui
commutabuntur in tituli inferiptione ; Apud Hilar, in com-
ment, p. 1 55.
b. In ( inf. Ad
)
finem,
Pro bis qui demu-
tabttntur , tituli infiriftia in dotlrinam David : fubinde iic :
Tituli inferzptio , Pro his qui demntabuntur ctd dodrinam ;
port paulo , immutabuntur : item inf. ait : Pro his in
fine
commutandis
, tffnb teftimonio, ac tituli inferiptione ad David
edocendis, Pfalmus hie fcribitttr. Rurfum ibid. Intelligendtis
ergo Pfalmus pro bis
eft ,
qui immutabuntur in David sternum
regent edocendis
, )
qui pro amiffis patribus erunt ex commuta-
tionjamfilii. Aug. in hunc Pf. non differt a Vulg. Caffiod.
ablativo tantum , inferiptione. Vide Hieron. ep. ad Princip.
to. 2. col. 681. b. In Gr. Eft to t/ms , Toft aMcia^-noo^sre/?
I'ti , ft
smoycotylav rof
Aou/lf ifc J lc^lax.v"'
f. 2.Concinit Pfalt. Coisl. nil! quod habet
,
fuccendit Sy-
riam
, ) Syriam Sobal. In Corb. uuum tantum variat Sobul.
In Rom. Fabri lie : chm fuccendit Syriam Mefopotamix, <$ Sy-
riam Sobal,
tf
convertit Joab,
j
percuffit Edom in valle Salina-
rum xii. millia. In Rom. Martiansei, *$ percuffit vallem , &c.
In Moz. cum fuccendit Syriam , Mefopotamiam , &
Syriam So-
bal , & convertit Joab , &
percuffit vallem Salin. xii. millia
bominum. Similiter in Mediolan. & Carnut. ?
Syriam Sobal.
Pfal. e Mf. Vatic, ap. Hilar, chm fuccendit Mefopotamiam ,
$$
Syriam Sobal ,
tf
convertit Joab , &
percuffit in valle Sa-
tin, xii. millia. SufTragatur Hilarius infra in comment,
dempto uno cum , in principio : deinde , inquit , id quod
in Salinarum valle fecundiim Aquilam , ciim percuffit
valles : & poll plura : In valle Solium ( Mf. Reg. Sallium ;
)
id emm magis quam Salinarum , Grxcus fermo declarat. Ap.
Auguft. 6c Caffiod. in hunc Pf. cum fuccendit Mefopotamiam
Syria , & Syriam Sobal , 2> convertit Joab ,
g
percuffit Edom
in valle Salin. xii. millia : at Aug. in Pf. 107. col. I2IJ.
b. leg. cum fuccendit Mefopotamiam , Sjriani
, &
Syriam
Sobal ,
^
percuffit in valle , &c. Pfalt. Carnut. cum Reg.
Mf. Hilar,
tf
percuffit vallem. In Gr. oVote wzTrueAte iw
MiGswo'/aftiav 'S.vptcts, i. tup 'S.vplay So*
, ,
iinsofi/iv
Icna, k, VaTac t fx&tfyx ray co\o>v Jw/jxa^iA.aJ'a;.
Aid. & Compl. tcV 'iJ"ufj. cc t>T pa'eafy/.
~fr. 3. Sic in Pfalt. Corb. & ap. Hilar, in hunc Pf. ex
cod. Reg. In Rom. vero Pfalt. & ap. Caffiod. ut in Vulg.
Deus locutus
eft
in ftncluario
fuo : L&tabor , dividam Sicimam
,
& vallem Soccotb dimetiar.
Meus
eft
Galaad , & meus
eft
Manaffe
, &
Ephraim fortitudo meus eft Manafle : & Ephrem
capitis mei.
fortitudo capitis mei.
Juda legifer meus : Moab olla Juda rex meus : 10. Moab
Versionem
antiquam.
facie arcus : Diapsalma.
Ut liberentur diledi tui :
7.
falvum me fac dextera tua
,
& exaudi me.
8. Deus locutus eft in fanc-
to fuo : Lxtabor
, & dividam
Sicimam : & convallem taber-
naculorum ejus metibor.
9.
Meus eft Galaad , &
In Coislin. & ap. Aug. iratus es
, ^ mifertus es noftri. In
Mozarab. iratusfttifti , & mifertus es nobis. Apud Ambrol".
de lapfu virg. to. 2. 318. e. Deus repulifti me,
> deftru-
xifli me. In Gr. ut in Pfalt. Rom. & Vulg.
#.4. Concordant Pfalt. Coislin. Rom. & Vatic, apud
Hilar, at Hilarius in comment, legit
, quia commota
eft.
Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. quoniam
( Caffiod. quia
)
mota
eft.
Gr. 0V1 i<scttev$v. Pfalt. Corb. Commov
J
turbafti earn : fana
contritiones ,
quia commota
eft.
Vide
Ambrof.l. 1. de interpel. Job, c. 5. to. 1. 63 i.e.
t.
J.
Accinit Ambr. in Pf. i.col.
753.
d. & 1. de lapf.
virg. to. 2. 318. e. una cum Hilar. & Cafliod. in hunc Pf.
necnon Pfalt. Rom. At Aug. in eund. Pf. legit : Oftendifti
plebi tux. dura : potafti nos vino ftimnlationis. Gr. wot
Kccra.rui.1011;.
ir. 6. Concilium Hilar. & Cafliod. in hunc Pf. una cum
Pfalr. Moz. Coislin. Corb. & Vatic, ap. Hilar. In Rom. fie :
Ut liberentur eledi tui. Apud Aug. in eund. Pf. Ut entan-
tur diledi tui. In Gr. "OttoK av pvSrami o< dyccirvld
(\.
Diapfilma etiam ibid, inferitur , ficut in Pfalt. Rom. Mar-
tianeei , Corb. & ap. Hilar, deeft amem in Rom. Fabri , nee
legitur apud Auguft. & Cafliod.
if. 7. Sic hab. Auguft. & Cafliod. cum Pfalt. Moz. Rom.
Coislin. & Vatic, apud Hilar. Hilarius vero in comment.
falva dextera tua, &c. Graec. Quiov tj, &c.
#-.8. Ita Pfalt. Rom. Corb. Coislin. & Moz. dempto uno
ejus , ante metibor; Moz. hab. dimetiar; Pf. e Ml'. Vat.
ap. Hilar, dimttibor ; Hilarius ipfe , dimetiar ; & ambo fup.
partibor Sicbimam, abfque feq. ejus. Ambrof. 1. 2. de inter-
pel. Dav. c. 4. col. 643.
d. dividam Sicimam. Similiter
Auguft. in hunc Pf. & in Pf. 107. at in fine legit dimetiar.
Caffiod. in eund. Pf. dividam Sicimam metibor. Gr.
AtapsSAU S.M/UX re swcii Jix/Mlpuera.
t. 9. Sic eft in Pfalt. Rom. & Coislin. quibus accinunt
Hilar. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. ni excipias ncmen
Manaffes. Hilar, tamen in eod. comment, habet, Ephr.tm
ajfnmptio capitis ejus ; quod & infra bis repetit. Sed Aug.
in Pf. 107. col. 1114. f. ait, hoc difterre Pf.
$9. & Pf.
107. quod ille habeat, 55
Epbrxm fortitudo cap. hie vero,
55' Epbram fufceptio , &c. Gr. 'Ee.*'M
KJ'S tm; , &c.
f.
10. Concordat Pfalt. Coislin. Sic etiam in Rom. nec-
non apud Hilar. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. pneter vo-
cem olla, Ambrof. 1. de bilk. virg. to a. 166. ?. ait : Moab
<>
120 LIBER PSALMORUM. Pfalm. LX.
Versio antio.ua. Hebr. Vuigata hod,
.v
Mf.
Ssugrnn. aula fpei mex. lavacri met. fpei mea;.
In Idumxam extendam cal- Super Idumxam incedant cal- In Idumxam extendam calcea-
Ciamentum meum : mihi alio- ciamento meo : mihi I'aUftma foe- mentum meutn : mihi alienigeiiie
phyli fubditi lunt. derata
eft.
fubditi funt.
ii. Quis deducet in civita- J?uis deducet me ad civitatem n. Quis deducet me in civita-
tem circumftantix ? quisdedu- munitam? quis deducet me ufque tem munitam > quis deducet me uf-
cet me ufque in Idumxam ? ad Uummam? que in lduma?am >
12. Nonne til Dens, qui Nonne tu Deus
,
qui projecifti u. Nonne tu Deus, qui repu-
tepulifti nos : <5c non egredie- nos
, cj- non egredieris Deus in lifti nos : & non egredieris Deus in
virtutibus noftris ? ris Deus in virtutibus noftris
*
exercitibus noftris ?
1
3 . Da nobis auxilium de Da nobis auxilium de tribula-
tribulatione : & vana falus ho- tione : vana
eft
enim falus ab ho-
minis.
mine.
14. In Deo faciemus virtu- In Deo /adenitis virtutem
, &
tem : & ipfe ad nihilum dedu- ipfe conculcabit tribulantes nos.
cet tribulantes nos.
Notje ad Versionem
aula fpei , vel oila fpei mea > utrumque enim di-jerjis in co-
diabns invtnimr. In Brev. Mozarab. olta ; exinde lie :
In Idumxa extendam mihi aliophili fubditi feint. Hieron.
in Ifai. 11. to. 3. 104. a. mihi alienigenx fervient. Augufl.
infra bis legit , ufque in Idumxam. In Plait. Corb. Moab
aula , &c. uc in Vulg. InGr. Mcoa as'Shs 'Etti tw 'l/fc-
Halav s,ci aMoi>*ci W7mtt.7w
r
.uv.
~t.il. Accinunt Hilar. & Augufl. in hunc Pf. Similiter
in Brev. Mozarab. fi hoc medium excipias, ant quis de-
ducit me. Item in Coislin. prjeter verbum deducet, pro
dedttcit. InCorb. Ortis deducet me in eivitate circumftantix ?
%j quis , &c. In Rum. verb , & apud CafTiod. ut in Vulg.
excepto medio ant quis ; fed Hieron. ep. ad Sun. & Fre-
tel. to. 2. 642. b. dicit iflam conjunritionem aut , inGracco
quidem ex (tare , fed effe omnino fuperfluam. I fait. Car-
nut, habet civitatem circumftantix , ut fupra. Symmach.
xomv *s;zCl7r<p$c~/iuiryv. Ed. Rom. LXX. izimi wl&.oyyii
',
T15, &c. Aid. & Compl. ij rfc.
15. Da nobis auxilium de tribu-
latione : quia vana falus hominis.
14. In Deo faciemus virtutem :
& ipfe ad nihilum deducet tribu-
lantes nos.
A N T I
Q U A M.
if. 12. Suffragantur Augufl. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. & Moz. Hilarius in comment, delet vocem
Deus, pod verbum egredieris. Pfalt. Coislin. delet feq. in.
Ambrof. in Pf. 43.
to. 1. p. 899. f. legit :
ftf
non progrcdieris
Deus invirt. &c. InGr. * yx. tipteush 05 Iv rait; , &c
#.
13. Sic Hilar. Augufl. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Mediolan.Corb. & Carnut. Coislin. verb hab.
auxilium in tribulations :
vana falus , Sec. Gr. e'k fo/ij/sco;*
K) fj.ctTO.ia, Qatvpia, , &c.
V. 14. Concinunt Hilar. & CafTiod. in hunc Pf. una cum
Pfalt. Rom. & Moz. Apud Augufl. in eund. Pf. bis , ad
nihilum deducet inimicos noftros ; at Mfs. nonnulli ferunc
ibid, tribulantes nos , nee male ; hoc enim interefl , tefle
Augufl. ipfoinf. col. 1114. g.
Pialmum
59.
inter & Pfal-
mum 107. quod ille habeat tribulantes nos ; ifle verb inimi-
cos noftros. Grxc. conflanter , ti?; fa/Cov?*; u/j.ae,. Vide
Ambrof. in Pf. 36. to. 1. col.
794.
f. &.to. 2. 648. e.
Hebr.
Viclori
In pfalmis David. LXI.
rLi E
Xaudi
meant
Deus laudationem
intende orationi meet.
Versio antiqua.
In finem
,
Ex Mf.
Sangerm. 1 . In hymnis ipfi David.
LX.
Xaudi Deus depreca-
tionem meam : intende
orationi mex.
3.
A finibus terrx ad te
clamavi : dum anxiaretur cor
meum , in petra exaltafti me.
Deduxifti me
,
4. quia foe-
tus es fpes mea : turris forti-
tudinis a facie inimici.
5.
Inhabitabo in tabernaculo
tuo in fxculum : protegar in giter : fperabo in proteclione ala
velamento alarum tuarum. rum tuarum. Semper.
Diapsalma.
6. Quoniam tu Deus exau-
difti orationem meam : dedif-
ti hxreditatem timentibus no-
men tuum.
Not ad Versionem antiqua m
Vuigata hod.
In finem
,
1. In hymnis David. LX.
z. in* Xaudi Deus deprecationem
JL/ meam : intende orationi
mea:.
3. A finibus terra? ad te clama-
vi : dum anxiaretur cor meum , in
petra exaltafti me.
Deduxifti me, 4. quia factus es
De novijfimo terra ad te cLima-
bo , cinn trifle fuerit cor meum :
ciim /ortis elevabitur adversian me,
Tu eris ductor mens : quoniam
/uifti fpes mea ,
turris munitijfima fpes mea : turris fortitudinis a facie
afacie inimici. inimici.
Habitabo in tabernaculo tuo pt- 5. Inhabitabo in tabernaculo
tuo in faecula : protegar in velamen-
to alarum tuarum.
Tu enim Deus exaudtfti ora- 6. Quonirm tuDeus meusexau-
tionem meant : dedifti hxreditatem difti orationem meam : dedifti hx-
timentibus nomen tuum. reditatem timentibus nomen tuum.
f.
1. -Itidem ap. Augufl. in hunc Pf. & in Gr. In Pfalt.
Rom. & Coislin. deed ipji. In Moz. lie : In finem, Pfalmus
ip/i David in hymnis. Pi. e Mf. Vat. ap. Hilar. In
finem ,
hymnus David. Hilarius iple in comment. Hymnus infinem.
rf. 2. Ita legunt Aug. & Caffiod. una cum Plait. Rum.
Sec. Pf. verb e Mf. Vatic, ap. Hilar, fie : Exaudi Homme
deprecationem meam : intende orationem meam. Mozarab.
intende voci orationis mex. Hilar, in comment. Exaudi Deus
orationem meam : intende precationi mex : at infra ait : Exau-
diri precationem fuam fan'dus hie poflulat , cujus / ea fiducia
efl , ut in orationem fuam velit intend:. In Gr. Eiccaaeot o
o; tviC, ftii>jta; /j.V ^3%;; tii 'a^civ'/?) fJX.
if. 3.
Sic Hilar. & CafTiod. in' hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
Vatis. &c. Hilarius tamen in fine leg. eduxijli me , cum
Pfalt. Coislin. fed in comment, utitur voce dedutli , non
tdttcli. Mozarab. ipfo initio delete; & pro cor meum, hab.
amma mea i
reliqua ut in Vulg. Similiter apud Aug. prater
Jeq. dam angeritur cor meum. In Graec, 'A-^-g tu e/>*-
tuv w tS ecKuJ'ici^ai riiv xcepAiV [M o\r/w.tt.c] fis.
f. 4. Itidem Hilar. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. &c. & Gr.
Tt. <. Ita rurfum Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
Hilarius in comment, legit Habhabo , &c. ut in Vulg. Aug.
verb in eund. Pf. biquilinus era in tabcrnac. tuo ufque m
fitcula : cooperiar in velamento , &c. Gr. HctfyiMdu a/ to
etc, tc, .,'uva.s- MfTradwucti Is dneir , Sec. (ubdit etiam ibid.
A/a^a^a, cum Pfalc. Rom. & Corb. Hilarius ponit illud
ante verbum protegar : deefl verb in edd. Aid. & Compl.
nee memoratur ab Aug. & Caffiod.
t. 6. Sic Hilarius , Augufl. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Coisl. & Corb. At Hieronymus ep. ad Sun. 6c
Fret. to. 2. 642. b. fie legit : Qnon. tu Deus metis exand.
orat. meam : Pro quo , inquit , legitur in Gr. Quia tu Deus
exaudifli me ,
quod non hab. in Hcbrxo , nee in LXX. bi-
terpretibus
, tf
in Latino additum
eft.
In ed. Rom, "Or* Qv
a 55 tlW.'tW, ts
<m^iiv\M jj.v ,
Sec.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXI. 121
VUI C A T A H OD. Versio antiqua.
Hebr.
'7.
Dies fuper dies regis adjieies : Dies fuper dies regis adjieies :
7. Dies fuper dies regis ad- Ex
Mf.
Sangerm,
annos ejus ufque in diem generatio- annos ejus donee
eft
gencratio
& jicies : annos ejus ufque in
nis & generationis. generatio. diem fatxuli & fxcula.
8. Permanet in reternum in Sedebit femper antefaciem Dei : 8. Permanebit in sternum
confpe&u Dei : mifericordiam & mifericordia & Veritas fervabunt in conipeclu Dei: mifericor-
veritatem ejus quis requiret
>
etim.
9. Sic pfalmum dicam nomini Sic canam nomim tuo jugiter
:
tuo in faculum fa?culi : ut reddam reddens vota mea per ftngulos dies.
vota mea de die in diem.
diam & veritatem qui requi-
ret eum r
9. Sic pfillam nomini tuo
Deus in fxculum faeculi : &
reddam vota mea de die in die.
Notje ad Versionem antiqua m.
"t. 7. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalc. Corb. Carnut.
Coislin. 6c Rom. Martianuei. Rom. Fabri hab. in diem
fa-
ttili 2) i fxcitla. Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar, in dies genera-
tionis
j
generationum. Hilarius in comment, in dies gene-
rationis
(3
generationis . Auguft. in diem generationis
&
ge-
nerationis. Gr. t'w? vpi'&cs yivea;

yeveZi;. Apud Ambrof.

in Pf. 40. to. 1. p. 874. f. prior tantum verlkulus Iegitur
ut fupra.
"t. 3. Ita Pfalt. Rom. 8c Coislin. cum Mozar. nili quod
priora duo hab. quis requiret eorttm? Mozar. Sc Corb. quis
requiret ejus ? Hilar, in hunc Pf. Permanet in at
$$
ve-
ritatem ejus quis requiret eorttm? at infra habet, In conf-
pecltt Dei manebit. Auguft. & Caffiod. ineund. Pf. Perma-
nebit in at
tf
veritatem ejus quis requiret ei ? Caffiod.
eorttm? Gr. ia/4tteT lie, rt>r k, amfjizr Vt? ti's sx?k~
THU'j duTuv ; Aid. & Compl. delent avrSy.
tf\ 9. Accinunr Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. Coislin. & Vauc. apud Hilar, fi excipias ult. ut red-
dam de die in diem. Corb. de die indie. Moz. habet fup.
Dens in [acuta, Hilarius in comment. Sic pfallam nom. tuo
in faatlum jaculi : ut redd. &c. ut in Vulg. Hieron. ep. ad
Sun. & Fret. to. 2. 642. b. Pfallam nomini tuo in faatlum
faculi ; pro quo ait Grjece legi in faatlum. In ed. Rom.
Quto>$ 4"'B f
''i T0" ctt'uirx t\s cci'oeyoi' it enroj HiclI ut ts
VULGATA H OD.
Infinem,
c. Pro Idithun , Pfalmus David.
LXI.
x, "T^T Onne Deo fubjecta erit
xN anima mea?ab ipfo eaim
falutare meum.
3.
Nam & ipfe Deus meus, &
falutaris meus : fufceptor meus , non
movebor amplius.
4. Quoufque irruitis in homi-
nem ? interficitis univerfi vos : tan-
quam parieti inclinato & maceriaj
depulfa: ?
?. Veruntamen pretium meum
cogitaverunt repellere, cuenrri in
HEB R.
Viclori
Per Idithun Canticum David.
LXI/.
ATtamen apud Deum filebit
jTl anima mea : ex eo falus mea.
Attamen ipfe
eft
fcutum meum
,
cjr falus mea : fortitudo mea , non
commovebor ampliiis.
Vfqueqno infidiamini contra vi-
rum : tnterficttis omnes
,
Jicut mu-
ms incimatus & maceria corruens?
Versio antiqua.
In finem,
1. Pro Idithum
,
Pfalmus
David. LXI.
NOnne
Deo fubdita erit
anima mea ? quoniam
ab ipfo eft falutare meum.
3
.
Quia ipfe eft Deus meus
,
& falutaris meus : adjutor
meus, non movebor amplius.
4. Quoufque inruitis in ho-
minem ? & interfkere univer-
fos : tanquam parieti inclina-
to & maceriae impulfae ?
5. Veruntamen
honorem
meum cogitaverunt
repellere,
Ex
Mf.
Sangernid
Partem enim ejus cogitaverunt
expellere
,
placuerunt fibi in men-
fiti
:
ore fuo benedicebant, Sccorde dacio : ore fuo benedicunt , & cor- cucurri irTfitim : ore Tuo be-
fuo maledicebant.
de
fuo maledieunt. Semper. nedicebant, & cordefuoma-
ledicebant. Diapsalma.
NotjE ad Versionem antiqua m.
Quoufque irruitis in hominem ? interficietites
univerfi
.-
tan-
quam impnlfa? Mozarab. Quoufque irruitis in homi-
nem? interficitis innocentem : tanquam
impttlfa? Medio-
lan. interficitis omnes vos. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
Quoufque irruitis in hominem ? interficitis nniverfos ? Ita quo-
que in Pfalt. Catnut. Item in Cotb. praster unum inruetis.
Hilar, in hunc Pf. Quoufque irruitis in hominem?
interficitis
univerfi : tanq impul/a ? Ambrof. in eund . Pf. col. 9 <q.
a. 962. e. Qitottfque irruitis in hominem ? interficietites univer-
fi! impulfa? at 1.
J.
de fide, to. 2.
584. e. Ufqueque
adjicietisfuper hominem? Aug. in Ff. 6\. Qjiottfque apponitis
fuper hominem ? interficite omnes : tanquam parieti inclinato
tf
mac. impulfa ; infra col. 596. c. depulft. Gr. 'Ea; ito-
ts S7T(ti6.-9' lit cAp-j>ir:t \ <ptt;v;T tt!'
ui tci'^6) , &c.
Aid. & Compl. irinK vyiSier tat,, &c.
t. $. Sic in Pfalt. Moz. eft, dempto unofuo , ante nia-
A D
V. I. Ita Pfalt. Rom. Coislin. & Corb. Similiter Ambr.
in hunc Pf. to. 1.
95J.
a. & Auguft. in eund. nil! quod
hab.
ipfe
David. Caffiod. ut in textu ; Hilarius in com-
ment. Pro Idithum. Brev. Moz. Per Idithum. Gt. E/'s to
ishoc, , titif 'Uibvv to AavliP.
"&. 2. Similiter habet fubdita , Pfalt. Rom. cum Hilario
fn hunc Pf. reliqua ut in Vulg. Itidem Coislin. fed addit
,
ab ipfo enim efl falut. &c. In Mozatab. fie : "Sonne Deo
fubdita
efl
anima mea ? ab ipfo efl enim patientia mea. In Car-
nut, etiam eft patientia mea. Apud Ambtof. in eund. Pf.
col.
9j
,
y. e.
957.
a. b. Nonne Deo fubdita erit anima mea ?
8c in Pf. 36. col.
784. a. Sonne Deo fubdita
eft, 8cc. ut in
Vulg. lib. vero de bono mott. c. 6. col. 400. d. Sonne
Deofubjecla
eft,
&c. & 1.
J.
de fide, to. 2. 584. e. Sonne
Deo fubjeda erit, &c. Auguft. in hunc Pf. Sonne Deo fttb-
jicietur anima mea ? paulo vero poft : Sonne Deo fubjecta
trit ; reliqua ut in Vulg. Caffiod. Sonne Deo fubdita erit,
&c. Fauftin. presb. contra Arian. p. 648. b. Sonne Deo
fubdita
eft,
&c. Gr.
Ow'x tm 0ea viroTxyiiftTtu ira.?
ttVTd
-jU.f
to , &c.
if.
J.
Ita Pfalt. Rom. Coislin. Corb. & Moz. cum Caf-
fiod. nifi quod hab. initio , Etenim ipfe eft. Item Pf. Va-
tic, ap. Hilar, dempto uno efl. Hilarius ipfe in comment.
Et ipfe Deus meus
, ^
falutaris meus : fufceptor meus , non ,
&c. at infra : Etenim ipfe Deus meus
eft , falvator meus
fuf-
ceptor meus , &c. Ambrof. in eund. Pf. col.
958. e. 96"r.
d. Etenim ipfe eft
Deus mens , adjutor metis : defienfor metis
,
non movebor amplius. Auguft. Etenim ipfe eft , &c. ut in
Vulg. Gr. Kai -/ip Wcs O.'o;
ft* , g,
sarip
w
dmM\TCTOip
/UK > k' /m , &c.
tf. 4. Pfalt. Rom. cum CafTiod. Quoufque irruitis in
homines? interficitis univerfes : tanq impulfa? Coislin.
Tom. II.
J
ledicebant. In Rom. Verrtut. honoi em meum cogit cu-
curri in Jiti : ore fuo $ in corde fuo maledic. similiter
habent honorem, Coislin. Corb. Mediolan. Sc Carnut. Item
Hilarius in hunc Pf. cum Auguft. & Caffiod. Veruntamen
honorem meum cogitaverunt , &c. ut in Vulg. Ambrof. ve-
ro in eund. Pf. col. 960. b. 963. d. Veruntamen pretium
meum cogit cucurri in
feti , &c. at 1. j. de fide, ro. 2.
584. e. lie : Vcrttnt. pretium meum voluerunt repellere , ettenr-
reruut 111 feti : ore fuo benedicebant
, 5
corde , Sec. Sc in pf.
61. col. 960. c. utrurnque legendi modum probat, cucur-
ri , Sc cncurreritnt : nam in Graco , inquit , medie
pcfetum
eft;
quia cj'f^cuev , &
fengularem
&
pluralem numerum
fe-
gnificat : idem repetit infra col. 963. e. In Gr. hod. I~I;y
Till' Tlf^W /A\3 Z&>VCCtVTC aVi'Sf.S'Jt/ , If^scfic cV J l^ftl i.
t)V xapj~lx duTuv, &c. Subjicirur etiam ibid.
Diapjalma ;
iicut in Pfalc. Rom. Corb. Sc apud Hilar.
122
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXI.
HE B R.
Veruntamen Deo tace
Versio antiqua.
J.x Mf.
Stwgmn. 6. Veruntamen Deo fubjec- Veruntamen Deo tace amnni
ta eft anima mea : quoniam mea : ab ipfo emm pncfiolatio mea.
ab ipfo eft patientia mea.
VUIGAIA HOD.
6. Veruntamen Deo fubjecta
efto anima mea : quoniam ab ipfo
patientia mea.
7. Quia ipfe Deus meus , &
falvator meus : adjutor meus, non
emigrabo.
8. In Deo falutare meum , &
gloria mea : Deus auxilii mei , &
fpes mea in Deo eft.
9.
Sperate in eo omnis congre-
puli , effundite coram co cor vej- g-itio populi , effundite coram illo
trum : Deus fpes
nojlra. Semper, corda yeftra : Deus adjutor nofter
in sternum.
'
Veruntamenvanit as filii Adam, 10. Veruntamen vani filii homi-
tnendacium
filii
viri in ftaterts do- mini , mendaces filii hominum in
ftateris : ut decipiant ipfi de vanita-
te in idipium.
Ipfe enim fortitudo mea
, &fa-
ins mea : fafceptor
meus , non ti-
mebo.
In Deo falutare meum , &glo-
ria mea : robur fortitudinis mea
,
&
falus mea in Deo.
Sperate in eo omni tempore po-
7.
Quia ipfe Deus meus
,
& falutaris meus : adjutor
meus , non emigrabo.
8. In Deo falutare meum,
& gloria mea : Deus auxilii
mei , fpes mea in Deo eft.
9.
Sperate in eum omnis
conventus plebis mea; , effun-
dite coram illo corda veftra :
quia Deus adjutor nofter eft.
10. Veruntamen vani filii
hominum ,
mendaces filii ho-
minum in ftateris : ut deci- lofis :fraudulenter agunt fimul
piant ipfi de vanitate in idip-
fum.
11. Nolite fperare in ini- Nolite coiifidere in calumnia, &
n. Nolite fperareininiquitate,
quitatem
,
& in rapinam no- in rapina ne fruftremini
: divittA & rapinas nolite concupifcere : di-
llte concupifcere : divitia: fi
Ji affluxerint , ne apponaiis cor. vitiae il affluant , nolite cor appone-
fluant , nolite cor adponere. re.
12. S'emel locutuseft Deus
,
Unum locutus
eft
Deus, duo 12. Semellocutus eft Deus, duo
duo haec audivi, quoniam po- hxc audivi : quia imperiumDeieft, hxc audivi, quia poteftas Dei eft,
teftas Dei eft
,
i 3.
& tibi Do- & tibi Domtne mifericordia : quia 1 3. & tibi Domine mifericordia :
mine mifericordia : quia tu tu reddes unicuique fecundum opus quia tu reddes unicuique juxta ope-
reddis fingulis fecundum ope- fuum. ra fua.
ra eorum.
N O T > AD VERSIONEM ANTIQUA M. A D
f. 6. Sic Hilar. & Ambrof. in hunc Pf. cum Pfalt. Cois-
lin. Sic etiam in Rom. & apud CalTiod. li excipias unum
fubdita trit. In Mozarab fubdita
eft
anima mea : quia
ab ipjo
eft
eiiim patientia mea. In Coib. jubdita
eft
anima
mea : quoniam ab ipjo
eft
pat. mea. Apud Cypr. 1. 5. Tef-
tini.
p.
J06.
c. Nonu.ji J'oli Deo fubjella
eft
anima mea.
Apud Auguft. in eund. FI. Veruntamen Deojubjiaetnr ani-
ma mea: quoniam ab tpfj eft
pat. mea. Graec. Vulgatac con-
fonat.
Tf. 7. Ita Pfalm. Vatic, apud Hilarium. Pfalt. vero Rom.
Coislin. & Moz. cum Caffiod. Etemm ipfe eft
Dens meus
,

falutaris meus : adjutor mens, &c. Itidem Cotb. nili

quod initio hab. Quia lpj'e
eft.
Hilaiius in hunc Pf. ita :
Quia ipfe eft
Deus , $fat vator meus : adjutor metis, 6cc. 6c
poll paulo : Deus Jims eft , atqtte falvator ; ipfe etiam adju-
tor. Ambrof. & Auguft. in eund. Pf. Quia ipfe eft
Deus
mens , i$
falutaris mens : jnfeeptor meus , Sec. Gr. ' Ot/ a;
-
to; >eo; put , $
oump fxv kitimittcop pui , v /an /neTcoafeu-
fji. Brev. Moz. non emigrabor.
if. 8. Itidem in Pfalt. Rom. Fabri. In Rom. Martian.
j fes
mea. Coislin. habet : In Deo falutari meo
$<j
gloria
mea : Deus anx. mei
, fpes mea in Deo
eft.
Pf. e Mf. Vat.
ap. Hilar. In Deo falutare meum
eft , 5
gloria mea : Deus
auxihum meum
, fpes
mea in Deo
eft.
Item Corb. Deus
auxilium meum,
Q
jpes , &c. Hilar. Auguft. & Caffiod.
in hunc Pf. Vulgatae congruunt , nifi quod Hilar, hab. in
fine,
tf
fpes
mea in Deo meo; Aug. verb fimpliciier cum
Brev. Moz. 6c Gr.
tf fpes mea in Deo.
if. 9. Sic in Pfalt. Moz. detra&a vocula mea , poft ple-
bis. In Corb. Sperate in eum omnis conventio plebis mea
,
effundite , Sec. ut in textu vet. Similiter in Rom. exceptis
his , Sperate in eo omnis conventus plebis
, ^ effundite.
In Coislin. Sperate in Deo omnis conventus plebis , effnnd...
quia Deus adjutor nofter eft
in sternum. Hilarius in hunc
Cotb. 6c apud Hilaiium ; non veto apud
fiod. ft id excipiatur , omnis conventus. Hieronymus epift.
ad Sun. 6c Fret. to. 2. 642. b. quia Dens adjutor
upfter in
aternum ; turn addit : Fro quo in Grace
eft, Deus adjutor
nofter : ergo in aeternum obilus
eft.
In ed. Rom. 'F.>-/j7.a-
t sV dvrlt isMa. cvvccyuyti *xx, ix^isre ot
0'
eo;
gh-
ilifj.av. Aia-^ahfia. Subjicitur etiam Diapfalma in Pfalt,
Rom. Coislin
Ambrof. Auguft. 6cc.
if. 10. Sic Hilar. Ambrof. 6c Caffiod. in hunc If. cum
Pfalt. Corb. 6c Coislin. Rom. vero habet, de vanitate fua
in idipfum. Auguft. in eund. Pf. de vanitate in unum. Gr.
if. /nxraioTVTOt; iirntxvro.
"t. 11. Sic in Pfalt. Corb. ad verbum. Coislin. pariter
habet in iniquitatem ; Rem. in iniquitate
, f5
in rapmis ;
ambo
fi
affluant. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar. ISolite fper.
in iniquitate , tf
in rapinas
fi
affluant , 6cc. Eadem re-
petit Hilaiius ipfe,excepto uno
fi
fnant ; quae vox infra
redit in commentar. Tettull. 1. 4. adv. Marc.
p. 709.
b. ait : Nf dejideraveritis divitias :
^ fi
relncent , ne ad-
jeceritis cor. Ambrof. in hunc Pf. Nolite fper. in iniquita-
te , &
rapinam not. cone, divit.
fi
affluant , 6cc. item 1. de
Nab. c. 6. to. 1. col.
J7z.
d. Auguft. vero in eund. Pf.
Nolite fperare juper iniquitatem
, J
in rapinam tie concnpif
catis : divitia
fi
JJttant , ne apponaiis cor. Apud Caffiod. ut
in Vulg. excepto uno in rapinis ; Mf. tamen 1. hab. ra-
pinas. Similiter Chromat. Aquil. in Matth. p. 988. f. Fulg.
vero ep. 7. p. 19 y. & in rapina, 6tc. ut in Vulg. Gr.
Mil ;WiTf lit dJ'ix.iav , ,
sVi a.f>7rxy/4ct.TCt /uvi iimrciitTri'
57-WTc; idv psn , p.v Trfys'&igtt napliav.
Tf. 12. Accinunt Hilar. Ambr. Aug. 6c Caffiod. in hunc
Pf. una cum Pfalt. Rom. 6cc. Gr. extremo hab. ot t
JtfCtTG; T? SI.
tf. 1 j. Pfalt. Rom. Corb. 6c Vatic, ap. Hilar, ita fe-
runt cum Caffiod. quia tu reddes fingnlis feennditm opera
Pf. legit : Sperate in eum omnis cactus plebis
, > effund eorum. Coislin. 8c Moz. fecundum opera fua. Hilar. 6c Au-
quiaDeus adjut. nofter eft.
Ambrof. in eund. Pf. Sperate in guft. in hunc Pf. quia tit reddes unicuique feennditm ope-
eitm omnes conventus plebis mea, effundite, 8cc. Auguft. ra ejus ; Aug. [up. fua.
Ambrof. in eund. Pf. alludens ait
:
in eund. Pf. Sperate in eum omne concilium plebis , effun- Ipfe
reddet unicuique feennditm opera. Gr. ot t/ i.itoi unstj
ditc.,,,. veftra
: Dens adjut. nofter eft.
Similiter apud Caf- fWs~0 xt< t<
s"f 7 ai*Tjr.
Matth:
16.
27.
Rom.
z:
6.
I. Cor.
3- 8.
Gal, 6,
J.
LIBER PSALMORUM.
Pfalm. LXII. 12:
VutGATA HOD.
Pfalmus David
,
Cum eflet in deferto Idum.ta:.
(
i.Reg. 22. <;) LXII.
Eus Deus meus ad te de
luce vigilo.
Sitivit in te anima mea
,
quam
multipliciter tibi caro mea.
3 . In terra deferta , & invia
,
D
HE B R.
Canticum David
,
Cum ejfct in deferto Juda.
LXIII.
J~\
Eus fortitude mea ttt es : de
AS 1
Ver SIO ANTIQUA.
Pfalmus David,
1. Cum eflet in deferto
Idumajx. LXII.
THv Eus Deus meus ad te
de luce vigilo.
Sitiit in te anima mea
t
quam multipliciter caro mea
In deferto, & in invio,
luce confurgam ad te.
Sitivit te anima mea , dejide-
ravit te caro mea
In terra invia
& confuiente
,
& inaquofa : fie in fandlro apparui ac
fine aqua : fie
in fanclo apparui & inaquofo : fie in fan&o ap-
tibi
, ut viderem virtutem tuam , & tibi
,
ut videamfortitudinem tuam
,
parui tibi
,
lit viderem virtu-
gloriam tuam. & gloriam tuam.
tern tuam
,
& gloriam tuam.
4.
Quoniam melior eft miferi- Melior
eft
enim
mifericordia
4. Quia melior eft miferi-
cordia tua fuper vitas : labia mea tua quam viu : labia, mea lauda- COrdia tua fupra vitam : labia
mea laudabunt te.
laudabunt te.
j. Sic benedicam te in vita
mea : & in nomine tuo levabo ma-
nus meas.
6. Sicut adipe & pinguedine re-
pleatur anima mea : & labiis ex-
fultationis laudabit os meum.
7. Si memor fui tui fuper ftra-
bunt te.
Sic benedicam te in vita mea :
in nomine tuo levabo manus meas.
Jfhiaft
adipe
&
pinguedine im-
plebitur anima mea
, & labiis lau-
damibus canet os meum.
5. Sic benedicam te in vita
mea : & in nomine tuo leva-
bo manus meas.
(, Sicut adipe & pinguedi-
ne repleatur anima mea : &
labia exfultationis laudabunt
nomen tuum.
Recordans tui in cubili meo
, 7.
Sic memor fui tui fupra
turn meum
,
in matutinis meditabor perfmgulas vigilias meditabor tibi : ftratum meum
,
in matutinis
in te : 8. quia fuifti adjutor meus. quiafuifti auxilium meum
,
meditabor in te : 8. quia fac-
tus es adjutor meus.
Et in velamento alarum tuarum Et in umbra alarum tuarum Et in velamentO alarum
exfultabo,
9.
adhxfit anima mea laudabo : adlntfit anima mea
poft
tuarum exfultabo
,
9. adhacfit
poft te : me fufcepit dextera tua. te
,
me
fufceptt dextera tua. anima mea poft te : me fufce-
pit dextera tua.
Not* ad Versions
f. 1. Concinunt Pfalr. Rom. Corb. Sc Coislin. una cum
M
Cadiod. Pf. vero e Mf. Vatic, ap. Hilar, habet : Pfalmus
David , Ciim ijjit in dejertum Idumxx. Mozarab. In
finem ,
Pfalmus ipji David, Cum eflet in dejertiitn Idumxx. Hila-
rius in comment,
p. I jr. c. dicit : David in deferto habi-
ictfle , libra Regnorum cominetiir. Auguft. in eund. Pf. Ti-
tnlum habet ifle Pfalmus : Ipji David , Cum efj'et in defer-
to Idumxx. Gr. ~ia^/noi tw i\avlJ , e'e tb iV; cLutov cf
t>~, &c.
t. 2. Ita in Pfalr. Corb. Rom. vero Fabti hab. Sitivit
in te quam multipliciter

caro mea. Rom. Martian.
Sitivit in te qu.tm multipliciter tibi
> caro mea. Coislin.
Sitivit tibi anima mea
,
quam mnltipl.
tf
caro mea. Pf. e
Mf. Vat. ap. Hilar. Deus Deus metis ad te dilncitio video.
Sitivit in te an. mea
,
quam Jimpliciter caro mea. Hilarius
in expofit. Deus Deus metis ad te de luce ( Mf. Miciac.
Ailnculo
)
video. Sitivit tibi anima mea
, quam Jimpliciter ca-
ro mea. Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1104. c. Sitivit in te
anima mea; & infra 1236. e. quam dijlabuit caro mea.
Auguft. in hunc Pf. Sitivit tibi anima mea
, quam multi-
pliciter tibi
tf
caro mea ; itidem epift. 1 30. to. 2. 384. f.
fed abfque fecundo tibi. Hieron. in Ezech. 16. to.
3.
J797.
f. Sitivit anima mea ad te Deus
,
quam mnltipl. tibi
caro mea : turn addit : Jive ut quxdam babent excmplaria
,
ejuomodo confumpta ell caro mea : & infra in c.
44. col.
1026. a. qnomodo contabuit caro mea : rurfus epift. ad Sun.
& Fretel. to. 2. 642. c. habet : Sitivit tibi anima mea;
monetque in Gra:co legi , Sitivit in te ; at inquit , in tie-
brxo non attha ,
quod
Jignificat te , fed lach
, quod oflendi-
tur tibi
;
quod
tf
omnes Interprets tranflulerunt : ergo
fe-
cundum lingua proprietatem verfum ejl in Latinnm. Apud
Cadiod. ut in Vulg. In Gr. 'O so; 0so\- /M -we've, Qe o'/>Gp/ w.
'Ettl-^uee Q)l (Aid. & Compl. ) vi i^X p.* > Tretairiu;
Qui m toft, w
de hac voce woo.vMa; , vide Nobil. not. b.
Theodot. leg. -^-ooap^cu?.
tf. 3. Concordant Pfalt. Corb. Coislin. & Rom. Mar-
tian. Rom. vero Fabri hab. f$ in maquofo. Vatic, ap. Hi-
lar. In deferto
, ? invio
, ? inaquofo , &c. Hilar, in enar-
rar. col. iyi. e. In terra deferta,
tf
in invia,
& inaquo-
fa, &c. at infra
IJ2.
d. cum Cadiod. In deferto
, tf
in
invio,
$ inaquofo. Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1236. e.
In terra deferta , in invia,
$
Jinc aqua. Hieron. in Ezech.
44.
to.
3. col. 1026. a. In terra deferta , invia, &c. Au-
guft. in hunc Pf. & epift. 1 30. to. 2.
384. f. In terra
deferta,
tf
Jir.e via,
$$ Jine aqua : Jic in jet viderem
potentiam^ tuam
, tf
virt. tuam. Gr. 'Et yn ifi,ua , j,
'-
TU , y
ctwfpa' sstjic, oipQw est , tv IS uv -m Jv'tfi,r , &c.
f. 4.
Sic in Pfalt. Moz. & apud Cafltiod. cum hoc
,
Tom. 11.
A N T I
Q U A M.
fuper vitam ; in Rom. & Coislin. fuper vitas ; in Corb.
fu-
per vita. Hilatius in Pf. yi. col. 81. a. & in Pf.
ft), col.
141. e. legit fuper vitam : itidem in Pf. 62. col.
1 52. f.
fed addit Domine in fine , cum Pfalt. Coislin. in expofit.
autem hujus Pf. col.
153. c. 154. a. b. iyy. d. utram-
que leftionem ufurpat
, fuper vitam , Sc fupra vitas. Aug.
& Grc. non difterunt a Vulg.
tf. y. Ita legit Ambrof. in Pf. 38. ro. 1. 846. f. ficut
Hilar. Aug. & Cafllod. in hunc Pf. Similiter habet Pfalt.
Rom. Pfalmus Vatic, ap. Hilar, delet
tf
circa medium uni
cum Gr. Hilarius in enarratione , col. iy4# a. adhibet vo-
ces elevabit , elevatio mannum ; Gr.
dfu.
t. 6. Mire concinunt Hilarius , Auguft. & Cafliod. in
hunc Pf. una cum Pfalt. Rom. Mediolan. Carnut. Vatic.
Corb. Moz. & Graeco. Coislin. vero ita : in labia exful-
tationis laudabo nomen tuum. Ambrof. in Pf. 38. to. 1.
846. f. & epift. 29. col. 9oy. a. Tanqnam adipe
5
ping,
repleatur anima mea : at 1. 2. de Cain & Ab. c. y. col.
214. c. legit, Sicut adipe
^
ping, replebitnr , &c. Auguft.
loco cit. Tanquam repleatur.
ir. 7.
Sic Ambrof. 1. de virginit. to. 1.
23y. b. cum
Pfalt. Moz. & Rom. Fabri, excepto uno fuper , pto
fu-
pra. Sic etiam Nicetius , Spicil. to. 3. p. 2. c. nili quod
addit Domine in fine. Hilarius in hunc Pf. leg. Si memo-
ratus fum tui fupra jlratnm meum , in matutinis meditabar
in te : & fie deinceps de meditatione dillerit, ut de re
pra?terita , non autem futura. Pfalm. tamen e Mf. Vat. ap.
ipium hab. Si memor fui tui fupra flrat meditabor. Ac
Auguft. in eund. Pf. conftanter : 5; memoratns
fum tui
fu-
per flratum meum, in diluculis meditabar in te : inf. col.
6iy. a. Si memor fui in jirato meo. Cadiod. cum Pfalr.
Rom. Martianxi, nil differt a Vulg. In Coislin. ita : Sic
memor ero tut fupra flratum meum , in matut. meditabor in-
te. In Gr. E/ efUMftoirevSt Qn ita tms spsMTur 5,';
Pf.
t. 8. Pfalt. Coislin. cum Rom. Fabri, quia failus is
,
Sec. ut fupra. Sic etiam legit Nicetius, Spicil. to.
3. p. 2.
c. cum Cafliod. Item Auguft. in hunc Pf. fed addit , It
in velamento pennarnm tuarum exfultabo. Hilarius in eund.
Pf. quia
fuifli
adjutor meus. Et in velam. alar. tuar.
fpe-
rabo. Pf. e Mf. Vatic, ap. ipfum , exfultabo. In Gr. oti
sVfntSn; dyctfMais:/^a.i.
t. 9. Ita legit Hilar, cum Pfalt. Rom. Ita quoque Am-
brof. 1. de Ifaac , c. 3. col.
558. d. & in Pi. 118. col.
1 104. c. Ita etiam Cadiod. & Gaud. Brix. ferm. 1.
p.
946. c. In Pfalt. Coislin. fie : me autemfufcepit dext. tua.
Apud Auguft. in hunc Pf. & 1. de unit. Eccl. to.
9. col.
343. g.
Agglutmata
efl
anima mea
pofl
te : me fufcepit , Sec.
Gr. 'mmij'Ih m
4"X"
/** Vi'w Q*' f/M avTE>a's7e
, &c. Aid,
Ex
Mf,
Sangerir.?
124
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXIII.
Vbrsio H E BR. VULGATA HOD.
io. Ipfi vero in vanum qua?fie-
runt animam meam , introibunt in
inferiora terra; : 1 1 . tradentur in
manusgladii, partes vulpium erunt.
ANTIQUA.
Ex
Mf.
Sangtrm. i o. I pfi autem in vanum qux- Ipfi
vero interficere qmrunt ani-
fierunt animam meam
,
in- mam meam
,
ingrediantur in ex-
troibunt in inferiora terra; : trema terra. ': congregentur in ma-
1 1 . tradentur in manus gladii
,
nus gladii
,
purs vulpium erunt.
partes vulpium erunt.
i z. Rex vero kctabitur in Rex autem Utabitur in Deo
,
Domino, in Deo laudabitur laudabitur omnis qui jurat in eo : laudabunturomnesquijurantineo:
omnis qui jurat in ipib : quo- quia obftruetur os loquentium men- quia obftru&um eft os loquentium
niam obtufum eft os loquen- dacium.
iniqua.
.tium iniqua.
NOT/E AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
i z . Rex vero lstabitur in Deo
,
Sc Compl. ifj.v <fe, Sec.
It. io. Accinunt Hilar. Aug. & Caffiod. in hunc Pf.
una cum Pfalc. Rom. &c. Hieron. in Ifai. 24. to. 3. 107.
e. ingredientur ad extrema terra. Gr. tttsktvwrnu ei'i t*H<&-
lUTOLltt. TVS 7S-
Tt. 11. Sic eft in Pfalt. Rom. Coislin. & in Gr. Sic
etiam apud Hilar. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. Ita quo-
que legir Hieron. in Ifai. 24. to 3. 207. e. at epift. ad
Damaf. to. 5. 524. e. cadeut in manu gladii.
#. 12. Pfalt. Rom. non differc a Vulg. nifi uno Do-
mino
, pro Deo. Ita quoque Coislin. hab. cum Cafliodorr.
Mozarab. & Corb. fie : 'Rex vero Ixtab, in Domino , lau-
dabitur omnis qui jurat in eo : quia obflruBum efl
os , &C.
Hilarius in hunc Pf. Rex autem Utabitur in Deo,
5 lau-
dabitur omnis qui jurat in eo : qnoniam obflrudum eft os
,
&c. Auguft. in eund. Pf. Rf.v vero latab. in Deo, lauda-
bitur omnis qui jurat in ipfo : qnoniam oppilatum
efl
os lo-
quent. iniqua. Auftor 1. 2. de voc. Gent. c. i.p. 19. f.
M obflruatur os loquentium iniqua. Cxleftin. I. epift. 22.
to. I. Cone. col. 1 196. a. obflruBum dicit os loq. iniqua.
Gr. 'O Je /Sao/*^? sVi tw , tVtuisSnoETai 7ra;
o/j.iua' cV sot' 'dti ereopctjH sifxa, 8cc.
Ex
Mf.
Sangtrm.
Versio antiqua.
In finem,
1. Pfalmus ipli David.
LXIII.
HE B R.
Vtclori
Canticum David.
VUIGATA HOD.
LXIV.
In finem
,
Pfalmus David. LXIII.
E
Xaudi Deus orationem
meam dum tribulor : a
timore inimici mei erue ani-
mam meam.
3.
Protege me a conventu
malignantium ,
a multitudi-
ne operantium iniquitatem.
4.
Quia exacuerunt tanquam
Slq
\XJdi Deus vocem meam lo-
quentis : a timore inimici fer-
va vitam meam.
"E
Abfconde me a confilio maligno-
ritiii , a tumultu operantium iniqui-
tatem.
Jjhlia exacuerunt
quafi
gladium
gladium linguas fuas : intende- linguam fuam : tetenderunt fagit-
Xaudi Deus orationem
meam ciim deprecor : a ti-
more inimici eripe animam meam.
; . Protexifti me a conventu ma-
lignantium
,
a multitudine
operan-
tium iniquitatem.
4. Quia exacuerunt ut gladium
linguas fuas : intenderunt arcum rem
runt arcum rem amaram, ^.ut tarn fuam verbum amarijjimum, amaram
, 5 . ut fagittent in occultis
ut fagittarent in abfeondhis Jim-
immaculatum.
plicem.
Subito fagittabunt eum
, & non
timebunt : confvrtaver tint fibi fer-
monem pe/fimum.
Narraverunt ut abfeonderetit
fagittent in obfeuro immacu
latum.
6. Derepente fagittabunt
eum ,
& non timebunt : fir-
maverunt fibi verbum malum.
Difputaverunt ut abfeonde-
rent laquecs : dixerunt : Quis laqueos : dixerunt
videbit eos
:
eos ?
7.
Perfcrutaverunt iniquita- Scrutati funt
iniquitates : de
tes : defecerunt fcrutantes fcru- feccrunt fcrutantes fcruttnio
,
tinio.
Not* ad Versionem antiquam
"t. 1. Pfalt. Rom. & Corb. delent
ipfi,
cum Cafliod.
Nil le^itur apud Auguft. Hilatius in expolit. p. ij6. f.
ait : Pfalmifuperfcriptio hifloriam non continet ; fimplex efl...
tanthm per id quod In finem prxfcribit nr . In Gr. E/'s to Te-
ats > <o-n'.;
tw Aav!j\
If. 2. Ita legitur, dum tribulor, in Pfalt. Moz. & Carnut.
Apud Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. cum tribulor, ut in
Pfalt. Coislin. Corb. & Rom. Fabti ; in Rom. Martian.
cum deprecor. In Vatic, apud Hilar, cum deprecor ad te
,
&c. ut in Vulg. Apud. Aug. dum tribulor : a timore ini-
mici erue anim. meam. In Gr t&j Jie&cc! /m irpoi
V. 3. Hilar. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. legunt, Pro-
texijli me a conventu , cum Pfalt. Rom. &c. in Mediolan.
a converjatione. In Gr. 'Ew7racc>(; /m diro ivs'^pii , Sec.
Aid. & Compl. SxETTMor ^tf. Brev. Moz. praeponit
& ,
huic , a multitudine ; at in Gr. deed.
fr. 4. Pfalt. Moz. hab. arcum fuum. Rom. Vulgats
confonat cum Coiilin. Corb. & Caffiodoto. Pf. Vatic, apud
Hilar, legit : Qui exacuerunt ut glad, linguam fuam , &c.
ut in Vulg. Hilatius in comment. Otii exacuerunt ut glad,
linguas fuas , 8cc. Auguft. in eund. Pf. Quia exacuerunt
tanquam gladium linguas , Sec. Gr. O'lTivtt; monKay ui pc,-
<pctjau t; , Sec.
ir. $. Sic Hilar, in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. Auguft.
vero in eund. ut fagittarent in abfcondito immaculatum.
Pfalt. Moz. Rom. Coislin. &c. Vulgat* congruiuu cum
6. Subito fagittabunt eum, &
non timebunt : nrmaverunt libi fer-
monem nequam.
Narraverunt ut abfeonderent la-
9ttis videbit queos : dixerunt : Quis videbit eos?
7. Scrutati funt iniquitates : de-
fecerunt fcrutantes fcrutinio.
Caffiod. Grsec. 7? jtaTaro^Ei/flai oc ctiMpvipots a/^ujuor.
t. 6. Ita legit Hilar, in hunc Pf. praeter unumfubitb*
loco derepente. Itidem in Plait. Rom. Coislin. Carnut. 6c
Mozarab. Mediolan. vero hab. infra, Difpofuerttut ttt abf-
eonderent , Sec. Sic etiam Caffiod. cum hoc ult. Quis vi-
debit nos ? Similiter in Plait. Corb. Quis videbit nos ?
fed habet fup. difputaverunt , non difpofuerunt. Auguft.
in eund. Pf. ita : Repente fagittabunt eum
, & non time-
bunt : cbfrmaveruntJibi Jermomm malignum. Narraverunt
lit abfeonderent mufcipulas : dixerunt : Quis videbit eas ?
S. Paulinus epift. 12. p.
61. c. Difputaverunt eium ut abf-
cond. laqueos, &c. Gr. B^aTtivit KecTetTO^evenea **-
Txixcav fai/TO?; tey.v ircmpor. Amy::\^ano Tn Kpu-^cu -nayl-
SoLS' sivro.V T/; o-vJ-fTaf a^Ti(?i
#".
7. Pfalt. Corb. Scrutati funt iniquitates : $$ defecerunt
fcrutantes fcrutinio. Accedct homo
, ^
coraltum. Rom. Scru-
tatifunt iniquitatem : dejec. fcrut. Jcrutininm. Accedet homo
ad cor ahum. Coislin. Ptrfcrntati funt iniquitatem.... Ac-
cedit homo , '< cor ahum. Sic etiam in Moz. Perfcrutati funt
;
fed habet fcrnthuum , cum Mediolan. & Caffiod. Hilarius
in hunc. Pf. legit : Perfcrutati funt iniquitates
f
cod. Reg.
iniquitatem
: ) defec...
fcrutinio. Accedet homo , f cor ahum.
Auguft. in eund. Pf. Perfcrutati funt iniquitatem : defece-
runt fcrutantes fcrutationes. Accedet homo,
5
cor ahum. Si-
militer in Pfalt. Carnut.
tf
cor ahum. In Gr. 'E'ivpsvn-
cxv atr.fj.lay efjwmt s^pivvocvtic, iipcvvn<s;i ( Aid. & Compl.
ffypet/lrwti;. ) nryiiMissTXi ;6foi7rs; , KapJin /ScsSfie.
LIBER
VUICATA HOD.
Accedec homo ad cor altum :
8. & exaltabitur Deus.
Sagitta: parvulorum {atx funt
plaga; eorum : 9. & inhrmata: funt
contra eos lingua: eorum.
Conturbati funt omnes qui vide-
bant eos : 10. & timuic omnis ho-
PSALMORUM.
HE BR.
Et cogitationibus fingulorum
,
& cortie
ftof
undo.
Sagittal/it ergo eos Dens jacu-
lo repent ino : i liferent ur plagx eo-
rum, & corruent in femetipfos pla-
gis fats.
Fugicnt omnes qui viderint eos
,
& timebunt omnes homines
:
mo.
Et annuntiaverunt opera Dei :
& fadta ejus intellexerunt.
11. Lstabitur juftus in Domi-
no , & fperabit in eo , & laudabun-
cur omnes re&i corde.
NoT
t. 8. Sic Ambrof. 1. 1. de Jac. 8. to. 1. 457.
a. &
to. 2. 87?. e. item Auguft. in hunc Pf. & in Pi". 56. n.
I 3. At Hilar, in eund. Pf. legit, Sagitta parvulorum , cum
S. Paulino , epift.
37. p.
228. c. lurfulque Hilar, in Pf.
118. <5c 143. pp. 373.
c.
557.
f. Similiter Hieron. epift.
ad Sun. & Fietel. to. 2. 642. c. notatque in Graeco legi
Sagitta parvulorum : fed Ji Jic dicamtts , inquit , turn rejonat
in latino : Sagitta parvulorum facia funt plaga eorum. In
ed. Rom. Hsa&s nitlav 67em8MGay hi , &c.
$.
9.
Pfalt. Corb.
^5 p
ro nibilo hal/uerunt contra ipfos
lingua eorum. Conturbati funt, &c. fed abrafa viderur
ibid, litterula una port lingua, quad fciiptum fuiffet pri-
mitus lingua , vel lingua'. Rom. & Carnut.
tf
pro mhilo ha-
buerunt contraeos lingua
ip
forum. Conturbati funt omnes, &c.
Coislin.
5
pro nihilum habuerunt turn contra ipfa ipfos (1. ip-
fos ipfa ) lingua eorum. Hilar, in hunc Pi. <) nihil habuerunt
contra ipfos lingua eorum. Conturbati junt omnes , &c. Au-
guft. vero & CafTiod. in eund. Pf. legunc :
5 tnfirmata
Et annuntiabunt opus Dei
, &
opera, ejus intelligent.
Latabitur jnflus in Domino
,
tjr
fperabit in eo : & exfultabunt
omnes recti corde.
Pfalm. LXIV.
125
V E R S I O ANTIQUA.
Accedet homo , 5c cor al-
tum : 8. 3c exaltabitur Deus.
Sagitta- intantium fa da: funt
plagx eorum : 9. <5c pronihilo
habuerunt eum, <5c infirmatx
funt ipfos lingua: eorum.
Conturbati funt omnes qui
videbant eos : 1 o.<5c timuit om-
nis homo.
Et adnuntiaverunt opera
Dei : & fada ejus non intel-
lexerunt.
1 r . Lsetabitur juftus in Do-
mino
,
5c fperavit in eo , &
laudabuntur omnes
,
qui redo
funt corde.
AD VERSIONEM ANTIQUA M.
funt fnper eos lingua eorum, Sec. ut in Vulg. omiffis his
qux antecedunt. iimilitei in Brev. Muz.
g infirmata funt
juper eos. Apud S. Pauiin. ep.
37. p. n'i. c. ita infir-
matt funt ittus ( Mf. Vat. jaaus ) eorum. In Cr. < ti^A-
next di'Tiv a! ytuarui clt/rar. i.-ra.pay^.\cxi nia-r'.i, &c.
al. jSnahnKSac tit aWy;.
t'. 10. Hilar. Aug. & CafTiod. in hunc Pf. concordant
cum Vulg. Sic etiam in Pfalr. Rom. Coib. &c. & Gr,
nee alibi reperitur negatio ante intellexerunt
,
praeterquam
in Pfalt. Sangerm.
Tfr. II. Auguft. in hunc Ff. Latabitur
tf
fperabit in
eum, j
laudabuntur omnes qui recli funt torde ; infra
,
omnes redi corde : at ferm. 21. to.
J.
no. b. lie : Jocun-
dabitttr jujlus in Domino
, 5
fperabit in eo
, $$
gloriabuntur
omnes relti corde. Hilarius, & Cafliod. in eund. Pi. cum
Vulgata concinunt. Gr. i.v<p&t&&tserou Sviaiac, cV tw Kv-
p!a , Kj ixir.ti tit' civ-iov , k iTtaivti viCmtui TfMT'.c. ci sJteTs ta
KCtpJlx.
Ex
Mf.
Hangertut
Vulgata hod.
In finem , Pfalmus David
,
x.
Canticum Jeremia: & Ezechielis
populo tranfmigrationis , cimi
inciperent exire. LXIV.
i.
'
a
v
E decet hymnus Deus in
Jl Sion : & tibi reddetur vo-
tum in Jerufalem.
3.
Exaudi orationem meam : ad
te omnis c:iro veniet.
4.
Verba iniquorum prcevalue-
HEB R.
Viclori Carmen David Cantici.
LXV.
rlbi
filet taut Deus in Sion
, &
tibi reddetur votum.
VeRSIO ANTIQUA.
In finem
,
i. Pfalmus Jeremia; & Eze-
chiel profedionis.
LXIV.
2. 'Tp E de.-et hymnum
Deus
J. in Sion : <3c tibi
redden-
tur \'ota in Jerufalem.
3
.
Exaudi orationem meam
:
ad te omnis caro veniet.
4.
Verba iniquorum prxva-
Exaudi orationem, donee ad te
omnis caro venut.
Verba iniquitatum pravaluerunt
runt fuper nos: tk. impietatibus nof- aiversum me : feelerlbus noftris tu luerunt fuper no's : & impieta
tris tu propitiaberis. fropitiaberis.
N011: ad Versio
t. 1. Hilar, in hunc Pf. col. 162. f. hab. In finem ;
cxinde col. 173. a. l'falmns Camici. Brev. Moz. In
fi-
nem , Canticum, Pfalmus David. Pfalt. Rom. Fabri , cum
Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar, hi finem, Pfalmus Dazid. Rom.
Martian, add it : Canticum Jeremia
tf
-Aggai de verba pe-
regrinationis
,
quando incipiebant
proficifci. Coislin. In
finem,
TJ]
David , Canticum Jeremia
, tf
Ezechiel
, &
popnli pe-
reg'inationis. Corb. In
finem , pfalmus David, Canticum
Jeremia
&
JLxachiel de verba peregrinations
,
quando
profi-
cifci cteperiwt. Carnut. Jeremia g Extchiel de verba pere-
griuationis
,
quando incipiebant
proficifci. Auguft. in hunc
Pf. hi
finem, PJ.
David, Cant. Jerem. & Ex.ech. ex populo
tranfmigrationis , cum inciperent exire. Itidem apud Cafficd.
ii excipias feqq. de populo cum inciperent proficifci. In
ed. Rom. fimpliciter : E<; to t/*o<; , ot\n;os re Aai/i/, 'DJ'y.
At in edd. Aid. & Compl.
Eft to -rhot;, ira^/uog a/uc...
}'/m 'Is/>/<iV
j,
'le^f^/flA t? * tw? /ru.Qjwctq, , ore e/tiMor
ex.-rr:piv;Qui.
t. 2. Hilarius in hunc Pf. Tibi decet hymnus Deus , &c.
ut in Vulg. Pf. vero e Mf. Vat. ap. ipfum , cum Pfalr.
Rom. Te decet , &c. Coislin. Te decet hymnum Dotnine
Deus in Sion , &c. ut in Vulg. Curb. Te decet hymnum
Dens

tibi redditur votum in Jeruf. fcriptum eiac hym-
nus
, at fie emendatum eft, hymn'u , eadem manu. Am-
brof. in Pf.
47. to. I.
937.
d. ait : In Sion hymnus Deum
decet;
votum ei folvitur in Je<ufrlem : & I. I. offic. to.
Z. 10. a. Te decet hptmui Deus in Sion ; vel Grace , inquit
,
tibus noftris tu propitiaberis.
NEM ANTIQUA M.
irpi-rrii Iftrof &ios e'e 2iwV uti nunc habetur in ed.
.ioi irpiirtt vftroi
tio? cv 2.W
Rom. Auguft. & Caffiod. Vulgat:e congiuunr; quiuatn
tamen Mfs. Auguft. ferunr
, jg
ibi reddetur , non tibi
;
nee improbable eft , confiderara interpretandi ratiune, ira
legille Augurtinum. n Gr. conftanter k, cc. , fed omirti-
tur vox Jerufalem, faltem in ed. Rem. cam edd. Aid.
& Compl. habent tvy l\i '\iitca*'-ij.
t. 3. Suffragantur Aug. & Cafliod. in hunc Ff. cum
Pfalt. Rom. &c. Hilar, vero cum Pf. Vatic, legit : Exau-
di orationem : ad te , &c. turn addit : non enim
fubfequi-
tur meam, ut dicen'is perfona pjjit intelligi ; licet enim
mttlti tanquam hoc deejjl
r
addide-iut , non tamen in authenti-
cis exftat : Fropheta enim non
Jno feiijit , fed infpiratus lo-
quitur : tollit qucque meam iupra in Pi.
59. col. 140. e.
141. a. Apud Ambrof. 1. de fide refur. to. 2. col. r 1-0.
a. ut fup. ad te enim omnis caro veniet. Victorin. Afr. 1.
3. adv. Aiium,
p. 276. a. delet enim; delet pariter Gr.
fed habet fup. itQo-.s'
^k h*.
t. 4. Succinir Pfalt. Rom. cum Pf. Vat. api'd Hi'a'. &
CafTiodoro. At Hilarius in enarrat. legir : Verba iniquorum
invaluerunt fuper nps : gj
impietates ncjlras tu propitiabis. Au-
guft. in eund. Pf. Sermones iniquorum praval. frtper nos :
5
impietates nojlras tu propitiaberis : omne; libri hie habent
propitiaberis, fed infra plerique ,
propitiabi'. Brev. Mjz.
Verba intq. praval. adversia nos, &c.Gr. A07' arcfioit i/V;p-
tfvrttftusat H/4*S' %
t; isCf.n? MfiUl 1/ foxcr..
Ex
Mf.
Sangerm,
126 LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXIV.
Versio antiqua.
i#
Mf.
Snttt'm. 5 . Beams
,
quern clegifti , 5c
adfumplifti : inhabitabit in ta-
bernaculis tuis
:
R eplebitur in bonis domus
He br.
Beatus
,
quern elcgeris
, & fuf-
ceperis : habitabit enim in atriis
tuis.
Replebimur bonis domus tua
tux : fandum eft templum fanclificationc templi tut. Terribi-
tuum , 6. mirabile in xquitate. lis in
jufiitia
Exaudi nos Deus falutaris Exaudi nos, Deusfalvatornof-
nofter
,
fpes omnium finium ter
, confidentta omnium finium ter-
ra
, (jr maris longinqui.
Prxparans montes in virtute fua ,
terra:, & l longe.
7. Prxparans montes in
*
Mf.
adcindtos. virtute tua ,
*
adcindus in po-
tentia : 8. qui conturbas fun-
dnm maris , fonum fluduum
ejus quis f uftinebit
>
Turbabunturgentes
,
9. & ti-
mebunt omnes qui habitant
fines terra: a fignis tuis : exi-
tus matutini & vefpere delec-
taberis.
10. Vifitafti terram & ine-
briafti earn : multiplicafti lo-
cupletare earn.
Flumen Dei repletum eft
aqua
,
parafti cibum eorum : parabis frumentum corum
quoniam iic eft prxparatio fie fttndafti cam.
tua.
1 1
.
Rivos ejus inebriafti ,
Sulcos ejus inebria , multiplied
multiplica Domine genera- fruges ejus .- pluviis irriga earn
,
tiones ejus : in ftillicidiis ejus germmi ejus benedic.
accinctus fortitudine : compefcens
fonitum maris
,
frcmitum fluctuant
ejus
,
Et multitudincm gentium. Et
timebunt qui habitant in extre-
mis a [ignis tuis : egrejfus matttti-
no & vefperi laudantes fades.
Vifitafti terram &irrigaftieam
:
ubertate dita cam.
Rivus Dei piemis aqua prit-
quia
lxtabitur , dum exorietur.
Vulgata HOD.
5 . Beatus
,
quern elegifti , 8c
affumpfifti : inhabitabit in atriis tuis.
Replebimur in bonis domus tua;
:
fanftum eft templum tuum , 6. mi-
rabile in a?quitate.
Exaudi nos Deus falutaris nofter,
fpes omnium finium terrx , & it
mari long&.
7. Praeparans montes in virtute
tua , accin&us potentia : 8. qui con-
turbas profundum maris
,
fonum
flucbuum ejus.
Turbabuntur gentes, 9. & time-
bunt qui habitant terminos k fignis
tuis : exitus matutini & vefpere de-
leilabis.
10. Vifitafti terram & inebriafti
earn : multiplicafti locupletareeam.
Flumen Dei repletum eft aquis,
parafti cibum illorum : quoniam ita
eft prxparatio ejus.
11. Rivos ejus inebria, multi-
plica genimina ejus : in ftillicidiis
ejus lectabitur germinans.
NoT A D ERSIONEM ANTIQUA M.
t.
J.
Pfalt. Rom. Coislin. Moz. Corb. & Vat. ap. Hi-
lar, conftanter hab. inhabitabit in tabernacniis tuis. Reple-
bimur , &c. ut fup. Sic etiam Caffiod. in hunc Pf. Item
Ambrof. 1. de bono mort. c. 12. to. 1. 412. c. & 1. 1.
de Jac. c. 8. col.
4J8.
d. & epift. 29. col. 905. e. Rf-
plebimnr in bonis domus tux. At Hilarius in Pf. 158. col.
<2I. f. Replebimur ab ubertate domus tux : & in Pi. 126.
col. 417. b. fniiBum templum tuitm , mirab. &c. fupra ve-
rb in hunc Pf. 64. fie : Beatus, quern eleg.
tf aJJ'nmp. ut in-
habitet
(
paulo port , inhabitabit
) in tabernacitlis tuis. Re-
plebimur in boms jantlum ejl tempi. &c. Aug. in eund.
Pf. inhabitabit in atriis tuis. Replebimur fantlnm tem-
plum tuum. Gr. xa.Ttzc;x.mu<sit cc rat; auVa?; Qa. EUuJSnca-
jUsGa tv ayio; vaoi (\.
f. 6. Sic hab. Hilar. & Cadiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. &c. Auguft. verb in eund. Pf. fie : mirabile
( inf.
admi-abile) in ptftitia. Exaudi nos Deus fal'jator nofter , &c.
ut fupra: & qusft. jy.
in Levit. to. 3. 506. a. Exaudi
os Dens fanitatum nojlrarum. Gr. Gaiy^aros Iv J'Mctioevyri.
'
EttpMcov yf/.o>y
0fo; ot(i vfj.u>y , &c.
&. 7.
Hilarius in hunc Pf. & in Pf. 143. col.
$57.
c.
Vulgar* congruit. Sic etiam Caffiod. cum Plait. Rom. &c.
At Aug. in eund. Pf. leg. Pr.tparans montes infortitudine fua,
eircumcinilus in patentat u. Cc.'Brci/j.i/wy opy li/ t>i tfi/jai an,
Tree,n?aio/^ivoi; lv Svyasiltt. Aid. & Compl. hab. l%uiaun\s.
V. 8. Sic eft in Pfalt. Mediol. & Carnur. Sic etiam in
Rom. & Moz. addito uno aulem, ad fonum. Corb. hab.
qui conturbas profundum maris , &c. ut in textu Sang. Pfal-
mus e Mf. Vat. ap. Hilar, non dirfert a Vulg. neque Hi-
lar, ipfe in expofit. nifi quod habetfnndttm , ut fupra. Aug.
in eund. Pf. qm conturbas jundum maris
, fonum fiutluum
ejus quis fttfferet? Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. col.
642. c. ait : In Graco addition jiribitis , quis fuftinebit ?
quod fuperjiti nm ejl
:
Jubandiiur enim : Qui conturbas pro-
fundum maris
, >
conturbas Jouum fiutluum ejus. Autl.
op. imp. in Matth. horn. 22. p. 104. b. qui conturbas
jundum maris , fonum autem fiutluum ejus tu mitigas. Iti-
dem in Pfalt. Coislin. detracto uno autem. Graec. zwlct-
puayxv to kuto; tu; 6a>iarU"n; , vxk ? wh^-tos* dvn;. Tafa^-
fofeoKTOu , &c. Aid. vero & Compl. poft Wii; , fubdunt t/s
iJTTcz.Ufrai ;
dein
TeX'
&-c-
fr. 9. Ita legit Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
Fabri. Sic etiam in Rom. Martian, fi excipias vocem vef-
peri. In Coislin. fimiliter & Corb. prjeter duo , inhabitant ,
Sc vefpere. In Mozarab. yf timeb. omnes qui inhabitant
fines term a vefperi deleilabis. Item in Mediolan. St
Carniit.
fines terra ; Pf. autem e Mf. Vat. ap. Hilar, hab.
i$ timebunt omnes qui habitant fines
a fignis tuis
& vef-
pere deletlatioms. Hilarius ipfe in enarrat. col. 168. b,
#
timebunt qui inhabitant fines
a fignis tuis $ vefpere de-
leflationes : turn addit : Kon fubjecit Scriptura, ut ajjolet ,
fines terra: ; non enim Inc de terra finibus loquebatur. De-
fine ergo fermonis ratio non patitur ut id adjeilum exiflime-
mus. At Auguft. in eund. Pf. retinet vocem tf>r<e , legit-
que :
$5
timebunt omnes qui inhabitant fines terra a fignis
tuis : exitus mane ^ vefpere deleilabis. Ambrof. in Pf. 118.
to. I. 1218. a. exitus matutinos
tf
vefpere deleilabis: epift.
vero 63. to. 2. 1042. a. exitti matutiuo f$ vefpere deleilabis.
Gr. Kj <p&vft'wna.i oi y.cctovmvti; txttiPjctx a7fo ray.... s'^a-
J he, Trpaioie, Kj ;Wi{ ts/j-
t
s/;.
t. 10. Sic Hilarius cum Pfalt. Coislin. & Rom. niii
quod hab. in fine, quia ita ejl prap. tua. Sic etiam in
Mozarab. fupra verb ita : Tlnvius Dei repletns ejl aqua.
In Corb. Elumen.... ejl aquam quoniam ita ejl prsparaf.9
ejus. Pf. e Ml. Vatic, apud Hilar, hab. Elumen De: reple-
tum ejl aquis quoniam ita ejl prxparatio ejus. Similiter
ap. Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 11 38. d. & epift. 63. to.
2. 1042. a. Auguft. verb in hunc Pf. & q. 144. in Gen.
to. 3. 413. c. legit : Vifitafti terram multiplicafti dita-
re earn. Fluvius Dei repletns
eft
aqua , parafti cibum illo-
rum ; quia ita
eft
prxparatio tua. Sic etiam ap. Audt. op.
imp. in Matth. hum. 48. p. 199. c. multiplicafti ditart
earn. Apud Hieron. epift. ad Dardan. to. 2.607. b. mul-
tiplic. locupletare earn. Fluvius Dei repletns
eft
aquis... quo-
niam fie eft
prxparatio tua : item in Ifai. 30. to. 3. 260.
a. Fluvius Dei repletus
eft
aquis : 8c in Ezech.
47. col.
1057. a. Flumen Dei repletum ejl aquis , prxparafti cibum eo-
rum : quia Jic eft
prxparatio tua : epift. verb ad Sun. &
Fret. to. 2. 642. c. parafti cibum illorum : qnon. ita ejl
prxparatio ejus ; turn addit : Et dicitis quod in Grxco non fit
ejus , cum in Hebrxo thechina matiijefte praeparationem ejus
jignificet. Vigil. Tapf. p. 747.
b. Fluvius Dei repletus
eft
aqua. Caffiod. in hunc Pf. Flumen Dei repletum
eft
aquis
ita
eft
prxp. tua : vox etiam tua habetur in Pfalt. Medio-
lan. In Gr et*h/iw6m f/arov , yrc.fiaoxi; ri\y r(y<p\\y du-
ray' on ktoi! iroijuacict.
y. II. Pfalt. Corb. Rivos ejus inebria , multiplica gene-
rationes ejus : in ftillicidiis fuis lxtabitur ,
ciim exorietur.
Rom. Rivos ejus inebrians , mnltiplicans generationes ejus :
in ftillicidiis fuis lxtabitur , dum exorietur. Coislin. Sulcos
ejus inebrians , multiplicas genemina ejus : in ftillicidiis ejus
lxtabitur , ciim exorietur. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar. Rivos
ejus inebria , multiplica generationes ejus : in ftillicidiis ejus
lxtabitur exoriens. Similiter ap. Hilar, ipfum & Caffiod. in
eund. Pf. hoc excepto , ciim exorietur. Item ap. Ambrof. in
Pf. 118. p. 11 38. c. & S. Paulinum epift.
44. p. 264.
a. Rivos ejus inebria, multiplica generationes tuas i Ambr.
ejus. Auguft. in hunc Pf. Unlets ejus inebria , multiplier
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXV. I2
7
dine.
Pinguefcent pafcua defer ti
, &
exfultatione colles accingentur.
Vcfiientur agnis greges : & val-
VulGATA HOD.
n, Benedices corona; anni be-
nignitatis tuaa : & campi tui reple-
buntur ubertate.
i j. Pinguefcent fpeciofa defer-
ti : & exfultatione colles accingen-
tur.
14. Induti funt arietes ovium
,
& valles abundabunt frumento : les pleiu erunt frumento , coaqua
clamabunt, etenim hymnum dicent. buntur
, cjr canent.
Notje ad Versionem
generationes ejus : in flitlicid.fnis latab. cum exorietur. Pfalt.
etiam Mediolan. & Carnut. hab. in flillicidits fuis chm
exorietur. Itidem in Mozarab. cum hoc ,
generatioties ejus.
In Gr. TVS au*ocxs ouths fj.'3vsov , jetAutot tx -yinw/^xTX
duTus" a/ tT; sctyociv xutvc, lu^aay^vzsTxi araTSMMa.
t. 12. Sic hab. Pfalt. Rom. Fabri. Rom. veto Martiansi
cum Moz. Benedices coronam, Sec. ut iup. Sic etiam Ti-
chon. reg.
5. p. 61. g. <Sc Ambrof. 1. de inftit. virg. col.
269. f. hem Hilar. Auguft. & Caffiod. in hunc Pi', cum
Gaud. Brix. ferm. 3. pag. 949.
b. In Pfalt. Coislin. Be-
nedicts corona , &c. in Corb. Benedicens coronam. In Gr.
"S-vho-jvAue, iw stfxvor , &c.
Hebr.
Versio a n t I
q u a.
Volvetur annus in bonitatc tua
, 1 2. Benedicens coronam an-
& vefligia tua rorabunt pingue- ni benignitatis tuae , & campi
Ex
Mf.
Saiigerni,
tui replebuntur r.bertatem.
i}. Pinguefcent fines de-
ferti
: & exfultatione colles ac-
cingentur.
1 4. Induti funt arietes ovium,
& convalles abundabunt fru-
mento : etenim clamabunt
,
<5c hymnum dicent.
A N T I
Q U A M.
& Caffiod. in hunc Pf. necnon Ambrof. I. de inftit. virg.
ro. 2. 269. f. 270. a. & S. Paulinus,ep.
44. p. 269. a.
cum Pfalt. Rom. Coislin. Curb. Mediol. Carnut. & Muz.
In Gr. ntxvlfciTcu rx oph t;
e'pfov , &c. Aid. 8c Cumpl.
cum Symm. -rx apxtx.
t. 14. Ita legunt Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Corb. $c Moz. Sic etiam Ambrof. 1. de inf-
tit. virg. to. 2. 270.3. excepto verbo abundant; fed pau-
16 fupra abundabunt. Itidem Auguft. in eund. Pf.
& con-
valles abundabunt ; fubinde , clamabunt , etenim hymn, di-
cent. Pfalt. vet.
tf
convalles abundant frumenta : etenim
clamabunt,
g
hymnum dicent. Gr.
*, at y.ahxJ a; irhifivMt
If. 13. Accinunt magnoconfenfuHilarius , Auguftinus , oTtok.' x.iy.pxfyvTxi , *, lap C^nwa
HEB R.
Vtclori
Canticum Pfalmi. LXVI.
J
VuiGATA HOD.
In finem
,
Canticum Pfalmi refurrectionis.
LXV.
Ubilate Deo omnis terra, 2.
pfilmum dicite nomini ejus : da-
te gloriam laudi ejus.
3.
Dicite Deo : Quam terribilia
funt opera tua Domine ! in multi-
tudine virtutis tua; mentientur tibi
inimici tui.
4. Omnis terra adoret te , &
pfallat tibi : pfalmum dicat nomi-
lii tuo.
5
.
Venite , & videte opera Dei
:
terribilis in confiliis fuper filios ho-
minum.
6. Qui convertit mare in ari-
dam
, in flumine pertranllbunt pe- fltimine pertranfibunt pede : ibi U-
de : ibi lstabimur in ipfo. tabimur in eo.
Versio antiqua.
In flnem
,
1. Canticum, Pialmus refur-
re&ionis ipii David. LXV.
*
T Ubilate Deo omnis terra,
J
- pfalmum dicite nomi-
ni ejus
:
Dicite Deo : Quam terri-
J
Ubilate Deo omnis terra , can-
tate gloriam nomini ejus : date
gloriam laudi ejus.
Dicite Deo : htam terribile
opus tuum ? in multitudine fortitu- bilia funt opera tua^! in multi-
dinis tux mentientur tibi inimici tui. tudinem virtutis tux mentien-
tur tibi inimici tui.
Omnis terra adoret te
, &
can-
4. Omnis terra adorent tibi
tet tibi
:
cantet nomini tuo. Sem- & pfallant tibi : pfalmum di-
cant nomini tuo, Altiflime.
DlAPSALMA.
5. Venite, 6c videte opera
Dei
:
quam terribilis in conii-
liis fuperfilios
hominum.
6. Qui convertit mare in
aridam
, & flumina pertran-
fiet pede : ibi lxtabimur in
ipfo.
FER.
Venite
, & videte opera Dei
terribilia confilia fuper filios ho
minum.
Convertit marc in aridam in
Not.c ad Versionem antiquam.
f. I. Pfalt. Rom. Fabri : Infnem, Pfalmtts David. Rom.
Martianaei addir , Canticum refurretlionis . Mozarab. In
fi-
nem, I'falmus Cantici David. Coislin. In finer , Canticum
Pfalmi refurrectionis. Corb. In
finem , Canticum Pfalmi
David refurretlionis. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar. In
finem ,
Canticum Pfalmi. Hilarius ipfe initio expofttionis aic :
Superjcriftio Pfalmi a juperiore eo diflat , quod in
fe
babet
Canricum Pfalmi , chm in anteriore Pfalmus Cantici edi-
tus Jit : caterum xqualtter prafcribuntur, In finem. AugufL
in eund. Pf. cum Vulg. In finem, Canticum Pfalmi re-
furrectionis. Caffiod. In
finem , Pfalmns David , Canticum
refurretlionis. Gr. E/'c to tew; , 'Qli, tcci/uS dvxfa,Ma>c.
Vide Ambrof. in Pf. 36. to. 1.
y/J.
c.
* #. 2. Sic Hilar, cum Pfalt. Rom. at Rom. addit cum
Vulg. date gloriam laudi ejus ; Hilar, autem cum Pf. e Mf.
Vatic, date glor. laudationi ejus ; Gr. airsou ai/7?. Mozarab.
Jubilate Domino omnis terra, pfalmum dicite nomen ejus.
Auguft. in hunc Pf. cum Gr. Jubilate Deo omnis terra
,
pfallite autem nomini ejus : date glor. laudi ejus. Caffiod.
Vulgar* favet. Obfervat Hilarius ubi fup. col. 173. f.
174. a. in Latmis codicibus legi : Jubilate Deo omnis ter-
ra In Gratis vero libris , inquir, qui ex Hebrao proxi-
imfunt ,
non eadem Jignificantia fcribitur , namque ita
fe ha-
bent : A?.^aT tw ta -raoa vi -,
cum illis ooa^ay-
/uoS, quern Latino jubilum ponunt
, Jigmficat vocem exerci-
tns praliantis
,
aut in concurfu proterenns hoflem , am fuc-
tejfum vicloria exfultatiouis voce teflantis.
t. 5.
Sic in Brev. Mozarab. eft. Ita etiam ap. Hilar.
& Caffiod. in hunc Pf. ficut in Pfalt. Coislin. Corb.
8c
Rom. hoc excepto, in multitudine. Pf. e Mf. Vatic, ap.
Hilar, addit Domine , ad
of
era tua, cum Vulg. deed ve-
ro in Gr. Auguft. in eund. Pf. legit : Dicite^Deo : Qtt.un
timenda funt (inf. metuenda funt) opera tua I in multitu-
dine potentia tua mentientur tibi inimici tui.
ir . 4. Sic in Pfalt. Corb. piaster hoc , adorent te. Hi-
lar. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalr. Rom. Mediolan.
Carnut. & Coislin. addunt etiam AltiJJime in fine ; cete-
ra ut in Vulg. Similiter in Mozarab. niii quod hab.
pfiil.
mum dtcant. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar, fie : Omnes ter-
ra adorent te
, $
pfallant tibi : pfalmum dicant nomini tuo
,
abfque feq. AltiJJime. Auguft. in hunc Pf. Omnis terra
adoret te ,
j
pfallat tibi : pfallat nomini tuo , AltiJJime : at
Locut.
37.
deExodo, to.
3. col.
342. f. Omnis terra ado-
rent te ; turn addit : Omnis terra diSum efl , pro homini-
bus qui funt in terra. In Gr. Uaat h' 7:? -ir^cttunKiroisdr
eoi , K, ^xza.TtiXixt oaf ^x.^drvcav r oVo,u3t/ Q\r Aid. &
Compl. addunt ,"T4/r. Item fequitur iliic Jwa4<sa> fi-
cut in Pfalt. Rom. Corb. & apud Hilarium.
Tf.
J.
Sic in Pfalt. Corb. eft ; ficut etiam in Rom. &
ap. Caffiod. fi excipias opera Domini. Vox pariter Domi-
ni eft in Coislin. &. Moz. necnon ap. Hilar. & Auguft. in
hunc Pf. fed abfque conjunct, quam, quae pariter omit-
titur ab Ambrof. 1. de infrit. virg. to. 2. 254. d. legitur ta-
men ap. Hilarium inf. col. 177. a. 179. c. Gr. Vulgatas
confonat; editt. verb Aid. & Compl. hab. a!; poCepa;.
t' 6. Pfalt. Coislin, hab,
^
fittmtn patranjivit pede
;
Ex
Mf.
Sangerm*
128 LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXV.
Versio antiqua.
E* Mf.
Sangnm. 7.
Qui dominatur in virtute
fua in aeternum ,
ocnli ejus
fuper gentes refpiciunt : qui
exacerbant te non exaltentur
in fe. Diapsalma.
8. Benedicire gentes Deum
noftrum : & obaudite vocem
laudis ejus:
9.
Qui pofuit animam me-
am ad vitam : & non dedit
in commotione pedes meos.
10. Quoniam probafti nos
Deus : igne nos examinafti
,
ilcut in igne examinatur ar-
gentum.
11. Induxifti nos in la-
queum
,
pofuifti tribulationes
in dorfo noftro : 12. fuperpo-
fuifti homines fuper capita
noftra.
*Mf.
Tranfibimus.
*
Tranfivimus per ignem &
aquam : & induxifti nos in re-
frigerium.
1
3 . Et introibo in domum
tuam in holocauftis : reddam
tibi vota mea
, 1
4. quas dixe-
nuit labia mea
,
Et lociuum eft os meum
,
in tribulatione mea.
15. Holocaufta medullata
ofFeram tibi cum incenfo &
arietibus : ofFeram tibi boves
cum birds. Diapsalma.
HE B R. VuiCAIA IIOBi
Jpui dominatur in forthudine 7.
Qui dominatur in virtute fu^
fua a f<zculo ,
oculi ejus gentes af-
in sternum , oculi ejus fuper gentes
piciunt : qui increduli funt , non refpiciunt : qui exafperant non ex-
exaltentur in femetipjis. Semper, altentur in femetipfis.
Benedicitc populi Deo noftro ,
& atiditam facite vocem laudis
e
J
Ui:
Qui pofuit animam noftram in
vitam , & non dedit in commotio-
nem pedes noflros.
Probafti enim nos Deus ; igne
nos
conflufti ,
Jicut conflatur ar-
gentum.
8. Benedicite gentes Deum
noftrum : & auditam facite vocem
laudis ejus
,
9.
Qui pofuit animam meam ad
vitam : it non dedit in commotio-
riem pedes meos.
10. Quoniam probafti nos
Deus : igne nos examinafti , ficut
examinatur argentum.
Introduxifti nos in obfidionem
,
11. Induxifti nos in laqueum
i
pofuifti ftridorem in dorfo noftro
:
pofuifti tribulationes in dorfo nof-
impofuijti homines fuper caput nof-
tro : n, impoiuifti homines fuper
trum.
capita noftra.
Tranfivimus per ignem & a-
quam : ejr eduxifti nos in refrige-
rium.
Ingrediar domum tuam in ho-
locauftis : reddam tibi vota mea
,
qua promtferunt labia mea,
Tranfivimus per ignem & a-
quam : & eduxifti nos in refrige-
rium.
1 3. Introibo in domum tuam in
holocauftis : reddam tibi vota mea
,
14. qux diftinxerunt labia mea.
Et locution
eft
os meum , cum tri- Et locutum eft os meum, in tri-.
bularer.
bulatione mea.
Holocaufta
medullata offer
am 15. Holocaufta medullata offe-
tibi cum incenfo arietum : factam ram tibi cum incenfo arietum : offe-
boves cum birds. Semper. ram tibi boves cum birds,
NoT^ AD VERSIONEM
ANTIQUA M.
reliqua ut in Vulg. Carnut. Z?j fiumina
pertranjit pede. Corb.
S$ flumina pertranjiit pede. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar, in
fi
iimme pnambrtlabttnt pede. Rom. & MedioIan.
g; fin-
mum pertra/ijibitnt pede : prxterea Rom. addit, ibi latabi-
mttr in idipjnm. CalTiod. Romano confonat : Hi'arius Vul-
gaia:
;
paulo port tamen legit , tranfibunt pede. Auguft. in
cund. PI. pertran/tbunt pede : ibi jocundabimur in ipfo. Gr.
w wQTtx.fj.v' J'mfutatrcu iroJr eW tlf^l^MOft^X. ITT OLUTW.
t. 7. Sic in Plait. Rom. Fabti , Corb. & ap. CafTiod.
praeter ult. ifta ,
qui in ha provocant non exaltentur in
fe-
metipjis. Sic etiam in Coislin. fi excipias ult. in
fe , vel in
fefe
, ut videtur fcriptum. In Rom. Martian. Mediolan. &
Carnut. qui in tram provocant non exalt. &c. Itidem in Pf.
e Mf. Vatic, ap. Hilar, fed cum ult. infe. Auguft. in hunc
Pf. lea;, qui amaricant non exaltentur in femetipjis ; inf. in
fe
ipjis. Gr. of xa&cTTiit.&dviVTt; fi
cV s'at/ro';;. Hllanus
vero in eund. Pf. col. 177. d. ita : Qui dominabitur in
potentia fua in aiernum, oculi ejus qui in ham provo-
cant non exaltentur in fe
: & poll pauca , col. 178. a. ait :
Sed ut in plnribris , nunc qitoqne Latiuitas noftra non fatis
proprie Jignificationem diili Graci elocnta
eft
: quod enim
nobifcumfcribif.tr : Qui dominabitur in virtute fua in aeter-
num , tit Grxcis ita legitur : Tw feOTo tfitni h JWas-itu a.v-
n tb utZvoc,- quod nobifcum in aeternum, id Jimplex,
^
in omne tempus ,jine definitionis alienjus proprsetate , commu-
ne ej} : quod cum Hits rS aiSvot; , id certi $ dejignati Ixcu-
li Jignificationem babel. Diapftlma autem pariter fubfequi-
rur ciim in Pfalt. Rom. Martian. Coislia. & Corb. turn
in Gr. & apud Hilar, deed autem in Rom. Fabri ; nee
legitur apud Aug. & CalTiod.
If. 8. Ita legit Hilar, cum Pfalt. Moz. Corb. & Rom.
Maitianaei. Rom. vero Fabri : fj> obaudite voci laudis ejus.
Millale Rom. ad Offert. Dora.
J.
port Pafcha : Benedicite
gentes Dominant Deum noftrum :
tf
obaudite zrocem , &C.
Ambrof. in Pf. 56. to. 1. 815. c. cum Gr. Benedicite gen-
tes Deum noftrum. Similiter Aug. & CalTiod. in hunc Pf.
fed addunt :
>
audite vocem laudis ejus. Pfalt. Coislin.
Benedicite gentes Deo noftro : Z$ oboeditevoci lattdi ejus. Ob-
fervat Hilar, fup. col. 179. d. a Gratis ita diclum , k, a.xy-
v.'caTS tviv rpasmYTyc, aiVssecoS aurx. sic etiam hodie legitur in
cd.Rom. LXX. Apud Symm. awsw ttuhti , ut in Vulg.
#.
9. Hilar, in hunc Pf. $ non dedit commovcri pedes
meos. Sic etiam in Milf. Rom. ad Offert. Dom.
J.
poll Paf-
cha. Conduit Ambr. in Pf. 61. to. 1. 962.. c. necnon Caf-
Cod, in huuc Pf, cum Pfalt. Coislin, Corb. Moz. & Rom.
Martian. In Rom. Fabri, S3" "<"> Adit in commoveri pedm
&c. Apud Auguft. in eund. Pf. Qui
pof.
anim. meant in
vitam ( Mis. conftanrer in vita
:) J5
non dedit in mottan pedes
meos. Gr. T& is/^ins tw
"^"X
11 '
H-'
d 'i &w' *} W
Jc't<><; tt
rsitef lie, , Sec.
t. 10. Sic eft in Pfalr. Rom. & Corb. detrada prxpo-
fitione in, ante vocem igne. Sic etiam in Coislin. necnon
ap. Ambrof. 1. 2. de Jac. c. 11. col.
477.
b. & ap. Caf-
Tiod. in hunc Pf. Pfalm. autem e Mf. Vatic, ap. Hilar, de-
let in igne, licut Hilar, ipfe , col. 181. a. infra tamen ad-
dit in igne. Apud Auguft. in eund. Pf. ita : ignifti nos
,
Jicut igntttir argentum. Gr. l-xvfusa.^ v/uas, a>; irof-irai, 8cc.
Tf. 11. Sic hab. Pfalt. Rom. cum Cafliod. At Auguft.
in hunc Pf. Induxifti nos in mufcipulam, &c. ut fup. Hi-
lar, in laqueum ;
pauloque poll, in dorfnm noftrum. Pfalr.
Coislin. in dor
fa noftra ; Carnut. & Corb. in confpeclit nop.
tro ; prauerea Corb. praeponit
$ , verbo induxifti. Gr. hab.
1*; thV ira'ylS'a eVi tcc varov vfj.av.
ir. il. Pfalt. Rom. & Corb.
impofuifti beminem fuper
capita noftra. Tranfivimus per
$$ induxifti nos , &c. Sic
etiam in Coislin. impofuifti
hominem. In Mozarab. pofuifti
homines ? induxifti nos , &c. Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar.
impofuifti
homines
tf
induxifti nos, &c. Hilarius vero
in comment. g> eduxifti.
Ambrohus in Pf. 118. to. 1,
997.
e. 998. c. & inf. 1097. c. IZ2J. d.
# induxifti nos
, &c.
item fupra , col.
477.
b.
7J6.
d.
789. e. tranji-jimus
, &c.
Auguft. & CafTiod. in hunc PT. concordant cum Vulg. Ir
Gr. sVepiEaGos? ifopunvte, J'tMcfiiv > ityjayti; y/nxs ,
&c.
gr. I}. ItaPf. Vatic, ap. Hilarium. Rom. tollit 1. $. Si-
militer Mozarab. fed habet inf. cum holocauftis. Coislin.
cum holocauftis : tit reddam, &c. Corb. in holocauftis : ret
reddam, &c. Hilar. Auguft. & CafTiod. in hunc Pf. Vul-
gar* fuffragantur cum Ambrof. 1. de Spir. S. to. 2. 650.
b. & Gr.
t. 14. Hilar. Aug. & CafTiod. in hunc Pf. conftanter
legunt, qti.e diftinxerunt, &c. utfup. Sic etiam Pfalt. Rom.
Corb. &c. Gr. $ fiesttte, &c. ut in Lat.
#. 15. Accinunt Hilar. Auguft. & CafTiod. cum Pfalr.
Rom. Mediol. Carnut. & Coislin. Moz. autem fcribit, cum
incenfu ($ arietibus. Corb. cum incenfo, arietibus , &c. Pf.
e Mf. Vat. ap. Hilar, cum incenfu arietum , bene; Hiero-
nymus enim epift. ad Sun. & Fret. to. 2. 64?. a. ait : In-
venijfe vos dicitis : cum incenfo St. arietibus , fed male ; in IIo-
brm enim aiietum, Autt. op. imp. in Macth. hom. 41, p.
LIBER. PSALMORUM. Pfalm. LXVI.
129
VlIICAIA HOD.
16. Venite, audite , & narra-
bo , omnes qui timetis Deum
,
quan-
ta fecit anions mea;.
1 7. Ad ipfum ore mco clama-
vi , & exaltavi Tub lingua mea.
18. Iniquitatem fi afpexi in
corde meo , non exaudiet Domi-
nus.
19.
Propterea exaudivit Deus
,
& attendit voci deprecationis mea?.
Hebk.
Venite , audite
,
&narrabo , om-
Versio antiqua.
1 6. Venite
,
& audite , & E* Mf.
Sangem
cent amnu mea.
ties qui timetis Deum, quanta. fe- narrabo omnibus
,
qui time-
OS Deum
,
quanta fecit animae
mea;.
1 7. Ad ipfum ore meo cla- Jpfum ore meo invocavi, &exal-
tavi in lingua mea.
Iniquitatem
ft
vidi in corde meo,
non exaudiat Dominus.
Ideo exaudivit Deus
, & at-
tendit vocem deprecationis me&.
mavi & exfultavi fub lingua
mea.
18. Iniquitatem (i conf-
pexi in corde meo , non ex-
audiat.
1
9. Propterea exaudivit me
Deus , intendit voci orationis
20. Benedi&us Deus, qui non
amovit orationem meain ,
ik. mife-
ricordiam fuam a me.
mea?.
Benediclus Deus
,
qui non abflu- 2.0. Benedidtus Deus mens
,
lit orationem meant
, & mifertcor- qui non amovit deprecatio-
diam fuam a me. nem meam , & mifericordiam
fuam a me : & inluminet vul-
tum fuum fuper nos.
NoTiE AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
27$. c. cum incenfo $ arietibns. In ed. Rom. /*<tc<. Vi/juicc-
/ucrro; K) x.&tuv' deinde He : irontaco 001 facte, ftera.
x
,
H-'*-P'
J-"/
'
cditt. vero Aid. & Compl. ferunt Wa Qsi. Hilar, etiam
loco cit. col. 182. f. Z'- r ' Virtutem verbi ex llebrxo in Grx-
citm demutati Latvia s fermo non ttnttit : nam quod nobijettm
eft,
ofteram tibi boves cum hircis , cum illis ita habetur
,
W<to Qot facte /jura xaptctppcoV
X
c
't*
a
PF"
cum Gratis ,
non
proprium , Jed
appellativum nomen bircorum ej} , y coram ma-
xitni qui in
ipfi
hiemis tempore editi jttnt : & Scriptura hoc in
loco tamiim
x-'H-'ipP^i
nuncupavit ; cxteris autem locis rpa.-/v;
,
qttos no! hircos dicitnus , pofuit. Vide plura ap. Hilar. Dm-
pfalma fubfequens fimiliter habetur in Plait. Rom. Corb. Gr.
Se apuu Hilar, non memoratur autem ab Aug. Sc Caffiod.
ft.
16. Pfalt. Rom. cum Moz. Venite
, tf
audite
, tf
nar-
rabo vobis , omnes qui timetis Deum, Sec. Mozarab. Do-
tninumi cui favet Coislin. cum Calliod. Sic etiam ap. Hi-
Jar, in comment, exceptis his ,
enarrabo qui tim.
Deum. Corb. hab. Venite, audite,
& narrabo vobis, om-
nes , &c. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar. Venite
, tf
audite
, >
narrabo vobis , omnes qui timent Deum , Sec. Gr. tcin'.e 01
coi/|Hi'<)i Toy Qiov. Auguft. in hunc Pf. conduit cum Vulg.
&Gr. Aut. veto 1. de promilf.
p. 2. c. 27. p. 155. c. leg.
Venite , > audite
, & narrabo vobis , omnibus qui timetis Do-
minttm , &c.
ft. 17. Confonant Pfalt. Mozar. & Rom. Fabri. Rom.
vero Martian, hab.
tf
exaltavi , &c. Coislin. Jib ipfo ore
meo clamavi, $ exfultavi, Sec. Hilarius in hunc Pf. Ad
ipfum
clamavi ore meo,
tf
exaltavi , &c. Aug. & Caffiod.
in eund. Pf. Vulgatae fa vent. Graec. Upas aWo'y toJ sofiar!
pM tMX&ct,a, K) vyarta viro tw ytteOTciv pen.
ft. 18. Sic in Pfalt. Rom. Moz. Se Vatic, ap. Hilar, hoc
excepto , non exaudiet Deus ; Coisl. hab. non exaudiat Dens ;
Caniut. u exaudiat Dominus. Corb. Iniquit. ji cotifpexi
in 0 attdiat Deus. Hilarius in hunc PI. Injitftittamji
coiifpexi...non exaudiat Deus ; inf. Iniquitatem
Ji
, &c. Auct.
op. imp. in Matth. hom. 1. p. 12. e. Iniquitatem
Ji cenf-
pexi i7 exaudiet Deus. Auguft. in eund. Pf. Iniqui-
tatem
Ji confpexi ( inf. afpexi) 0 exaudiat Dominus.
Caffiod. conjpexi... non exaudiat Deus. Chromat. Aquil. in
Matth.
p. 982. f. Si iniquit. confpexi non exaudiat Do-
minus. Gr. 'AJmiav ti thtup'dv
fj.y
tkayMoiroj Kv'&m.
if. 19. Ita in Pfalt. Corb. addito uno
tf , poft Deus.
Rom. Fabri delet me, legitque
,
intendit voci deprecat.
mea. Rom. Martian, hab. me. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hi-
lar. Propt. exaudivit Deus,
intendit voci orat. mex. Iti-
dem Hilarius, Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. fed addunt
me , cum Brev. Mozarab. At Hieron. epift. ad Sun. Sc
Fretel. to. 2. 64$. a. to me fuperfluum effe dicit , tam-
etfi legatur in Graeco : ibid, etiam t!?; ir$Mvy\\c, pa. in Aid.
& Compl. J aUiaii;.
Tf. 20. Ita legit Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb.
ufque ad verfic.
5
inluminet , Sec. Ita etiam Caffiod. hab.
cum Pfalt. Rom. Coislin. & Moz. excepto uno Dominus
,
loco Deus metis. Hilarius cum Gr. Benediclus Dens
, qui ,
&c. ut in textu. Itidem in Milfali Rom. ad OfFert. Dom.
5. poft Pafcha ad hac ufque, # inluminet, Sec. quae ul-
tima verba non fubnectuntur nil! in Mf. Sangerm. quo
forte advecla funt ab ofcitante librario e ft. 2. Pfalmi feq.
VULGATA HOD.
In finem
,
1. In hymnis, Pfalmus Cantici
David. LXVI.
Eus mifereatur noftri, &
benedicat nobis : illuminet
vultum fuum fuper nos , & mife-
reatur noftri.
D
HEBR.
Viclori
In Pfalmis Canticum Carminis.
LXVII.
DEus
mifereatur noftri
, &
benedicat nos : illuflret
fa-
ciem fuam fuper nos. Semper.
Ut nota
fiat
in terra via tu,t : 3. Ut cognofcamus in terra
viam tuam , in omnibus gentibus in univerfis gentibus falus tua
falutare tuum.
4.
Confiteantur tibi populi
Deus : confiteantur tibi populi om-
nes.
Not
Confiteantur tibi populi Deus
confiteantur tibi populi omnes.
Versio antiqua.
In finem
,
1 . In hymnis , Pfalmus.
LXVI.
^- T"\ Eus mifereatur nobis,
\-J & benedicat nos : in-
luminet vultum fuum fuper
nos
,
& mifereatur nobis.
Diapsalma.
3.
Ut cognofcamus in ter-
rain viam tuam
,
& in omni-
bus gentibus falutare tuum.
4. Confiteantur tibi populi
Deus
: confiteantur tibi populi
omnes.
Fx
Mf.
Sangtrm,
A D
ft. I. Pfalt. Rom. addit Cantici David , cum Vulg. &
Caffiod. In Coislin. lie : In
finem , In hymnis Cantici David.
Pf. c Mf. Vat. ap. Hilar. In
finem , Hymnns , Pfalmus Can-
tici David. Hilarius ipfe inenarrat. Infinem, Pfalmus Can-
tici. Apud Auguft. nil habetur. In Gr. E/$ to" tsm; ,
'y
iiftmz , ^ijKo; t AavlJ . Aid. Sc. Compl. ^oe^o; 'QJhc.
ft. 2. Ita Hilar, habet cum Pfalt. Corb. & Rom. Cois-
lin. vero Vulgatae congruic. Mozarab. delet hoc,
(
mi-
fereatur nobis, cum Auguft. apud quem initio. Dens mif.
tioflri , i$ benedicat nos , &c. Similiter apud Caffiod. fed in
fine additur , y miferemtr nobis
,
quod abeft a Gr. Subji-
2";.
II.
Versionem ant
citur autem ibid.
I Q U A M.
Diapfalma , ficut in Pfalr. Rom. Fabri
,
Corb. Coislin. Sc apud Hilar, at deeft in edd. Aid. &
Compl. nee legitur in Pfalt. Rom. Martian, nee ap. Au-
guft. nee ap. Caffiod.
ft. 3. Hilar. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. Vulgarae ac-
cinunt , cum Pfalt. Rom. &. Gr. Similiter hab. Coislin. nifi
quod addit
& , poft tuam. Obiervat Hilarius ubi fup. col.
186. d. in Gratis ita elle : Ty yvarai Iv t>7 }>iVhV o'/o'c m.
Inter jtarai autem , inquit , 2? cognofcamus , id differt ,
qu.Sd
fine perfonx diffinitione efl -yyaira:.
ft. 4, Itidem Hilar. Aug. Sc Caffiod. in hunc Pf, cum
K
LIBER
Pfalm. LXVII.
VuLGATA HOD.
150
JLitfUit PSALMORUM.
Versio antiqua.
Hebr.
tx Mf.
Sungerm. 5.
Laetentur & exfultent L&tentur &
I undent gentes : 5.
La:tentur& exfultent gentes:
rentes : quoniam judicavit po- quoniam judicas populos in mqui- quoniam judicas populos in aqui-
pulos in xquitate, & gentes tate
, &
gentium qiuin terra funt tate, & gentes in terra dirigis.
in terram diriget. Diapsalma.
didtor es. Semper.
6. Confiteantur tibi populi Confiteantur tibi populi Deus
, 6. Confiteantur tibi populi
Deus : confiteantur tibi populi confiteantur tibi populi omnes : ter- Deus ; confiteantur tibi populi om-
omnes : 7.
terra dedit fru&um ra dedit germen [num. nes : 7. terra dedit fruct-um fuum.
fuum.
Benedieat nos Deus
nofter,
8. benedieat nos : & timeat
eum omnis finis terrac.
N o T M A D
vet. Pfalt. & Gr.
fr.
J.
Vulgata? fuffragantur Auguft. & Caflfiod. cum
Pfalt. Rom. Pf. vero e Mf. Vatic, ap. Hilar, hab.
gj
gen-
tes in terra deduces ; Corb. diriges. Hilarius in comment.
quon. judicabis ( Mf. Reg. judicas
)
populos in xquitale
,
tf
gemes in terra diriges : & poft pauca ait : Ciim latan-
tur cej exfultant gentes ,
quoniam judicabit populos in xqnit.
C?
gentes in terram diriget , cattfa latitix prxdicatur : Mfs^. fe-
runt conftanter in terra. Gr. ot/ x&f'els >! <* tj 7>i
ifyywuc.. Item diriges, apud Aug. juxta plerofque Mfs.
nee aliter in Pfalt. Coislin. Diapfalma pariter fequitur in
Pfalt. Rom. Martian. Corb. apud Hilar. 3c in Gr. abeft
Benedieat nobis Dens , Deus
nofler ,
benedieat nobis Deus : &
timeant eum omnes fines terra.
Versionem antiqua m
Benedieat nos Deus , Dens nof-
ter , 8. benedieat nos Deus : &
metuant eum omnes fines terra:.
autem a Rom. Fabri , Coislin. ac edd. Aid. & Compl.
jf. 6. Concordant Hilar. Aug. & CafTiod. una cum vet.
Pfalt. & Gr.
t. 7. Sic eft in Pfalt. Corb. & Vatic, ap. Hilar. Item
in Coislin. prxter hoc , Benedieat nobis Deus nofler. Hila-
rius vero in comment. Vulgata accinit cum Pfalt. Rom. Sic
etiam Aug. & Cafliod. una cum Graeco. Apud Tertul. 1.
cont. Jud. c. 13. p. 146. c. terra dedit benedtiliones fuas.
if. 8. Pfalt. Coislin. Benedieat nobis Deus : >
timeat , &c.
Hilar. Aug. & CafTiod. nil differ unc a Vulg. nee etiam Pfalc.
Rom, neque Gr.
E.v
Mf.
Sangtrm,
Versio antiqua.
In finem
,
Pfalmus Cantici ipfi David.
LXVII.
Xfurgat Deus , & difli-
pentur inimici ejus : &
/
fagiant
qui oderunt eum
,
a fa-
cie ejus.
3.
Sicut deficit fnmus, ita
deficiant : ficut fluit cera a fa-
cie ignis , fie pereant pecca-
tores a facie Dei.
4.
Et jufti epulentur
,
Dia-
HE B R.
Viclori David
Pfalmus Cantici. LXVIII.
77
Xfurgat Deus, & difppentur
JLj inimici ejus : & fugiant qui
oderunt earn, a facie ejus.
Sicut deficit fumus , deficiant :
Vuxgata hod.
In finem
,
1. Pfalmus Cantici ipfi David,
LXVII.
1. T^ Xfurgat Deus, & diffipen-
lV tur inimici ejus : & fugiant
qui oderunt eum , a facie ejus.
5.
Sicut deficit fumus, deficiant:
ficut tabefcit cera a facie ignis, ficut fluit cera a facie ignis, fie pe-
Jic
pereant inipii afacie Dei. reant peccatores a facie Dei.
Jufti
autem Utentur
, & exful- 4.
Et jufti epulentur , &exful-
TSALMA.exfultentinconfpectu
tent in confpeclu Dei
, &
gaudeant tent in confpe&u Dei : Scdeledten-
Dei : dele&entur in lxtitiam. in Utitia
Diapsalma.
5.
Cantate Domino
,
pfal- Cantate Deo
,
pf
alike nomini
mum dicite nomini ejus : iter ejus : praparate viam afcendenti
fa ire ei
,
qui afcendit fuper per deferta : in Domino nomen
ccelos coelorum : Dominus no- ejus
:
men eft ei.
Et exfultent in confpeftu
N O T jE
Et exfultate coram eo
Versionem
tur in lastitia.
5. Cantate Deo, pfalmum dici-
te nomini ejus : iter facite ei, qui
afcendit fuper occafum : Dominus
nomen illi.
patr't Exfultate in confpedtu ejus , tur-
A D
V. 1. CafTiod. in hunc Pf. delet
ipfi,
cum Pfalt. Rom.
& Moz. Coislin. vero hab. In finem , David Pfalmus Can-
tici. Corb. In finem , ipfi
David Pfalmus Cantici. Ita quo-
que Wit Auguft. in eund. Pf. cum Graeco. Hilar, in com-
ment, ita : Hit David in finem , Pfalmus Cantici.
#. 2. Ita legit Auguft. in hunc Pf. cum Gaud. Brix.
ferm. 2. p. 946. d. Cypr. autem 1. 2. Teftim. p. 296. b.
fie : Exfurgat Deus ? fugiant a facie ejus
,
qui oderunt
tarn. Ita etiam CafTiod. cum Pfalt. Rom. Hilarius vero in
eund. Pf. cum Gr.
$$
fugiant odientes eum, a facie ejus:
Mfs. nonnulli Auguft. ferunt difpergantur , loco dijjipen-
tur. Gr. &.iot.QLopTngii}Tu<,av , fubinde edd. Aid. 6c Compl.
Vo TtcjCanns civrv , 01 niwine$ ayror.
#.
3.
Pfalt. Rom. Corb. & Coislin. cum Vulgata con-
fentiunt. Accinunt etiam Aug. & CalTiod. in hunc Pf. li-
cut Hilarius ibid, nifi quod hab. liqucfit ,
pro
ft
nit ; in-
fra, liquefcit , cum Gaud. Brix. feim. 2. p. 946.
d. Brev.
Moz. liquefcit i Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 296. b. tabejeit ; Hie-
ron. in Ifai. 64. to. 3. 473.
c. confumitur ; Gr. twitch, Sup-
plevimus autem vocem ult. Dei
, quae aberat a Mf. San-
germ, quxque ubique reperitur.
#.
4.
Pfalt. Corb. Vulgata: confonat , fi tollatur ^, poft
tpulentnr. Rom. hab. Et jttfii epulentur , exfultent in confp.
Dei :
tf
deleft, in Ixtitia. Cyprianus 1. 2. Teftim. p. 296.
b. Et jufti
jncundentnr ,
tf
exfultent in confp. Dei : ^ lx-
ttntnr in JHcunditate. Hilar, in hunc Pf. Et jufti
Utentur
littitii , exfultent in confp. Dei : epulentur in Ixtitia ; poft
paulo , in l^titia latentur, Aug. in eund. Pf. Et jufti
jo-
A N T I Q U A M.
enndentur
, tf
exfultent in confp. Dei : delellentur in Ixti-
tia. Ap. Cafliod. ut in Vulg. Gr. Ki 0/ J iKctict ivp&cyfti-
tcnia.i , aya*Mci&oi<ic(.r ita-yriov th &(H' rifip^racav cv ivippc-
avvn. Nufpiam autem reperias utrumque Diapfalma hie ad-
junchime Mf. Sangerm. Nomen Dei rurfum fupplevimus
ibidem praetermiffum ut fup.
"&.
J.
Pfalt. Rom. Cantate Deo qui afcendit fuper oc-
cafum : Dominus nomen
eft
ei. Gaudete in confp. ejus , tur-
tab. &c. Corb. Cantate Domino iter faaet ei , qui
af-
cendit fuper occafum : Dominus nomen
eft
illi. Et Ixtamini
in confpeilu ejus , turbab. &c. Brev. Moz. Cantate Deo
,
pfalhte nomini ejus : iter facite ,
qui afcend.fup. occafum :
Dom. nomen
eft
ei. Gaudete in confp. ejus, turbab. &c. Cypr.
1. 2. Teftim. p. 287. a. Cantate Deo , pfallite nomini ejus :
viam facite ei
,
qui afcendit in occafum : Deus nomen illi :
itidem inf. p. 296. b. fi excipias unum iter, loco viam;
fed addit, turbab. a facie ejus, omiftis intermediis ? ex-
fultent in confp. ejus. Hilar, in hunc Pf. Cantate Deo
, p/al-
lite nomini ejus : iter facite ei , qui afc. fuper occafum : Do-
minus nom.
eft
illi. Et exfultate in confp. ejus , turbab. &c.
Auguft. in hunc Pf. Cantate Deo, pfallite nom iter
fa-
cite ei
,
qui afc. fuper occaf. Dominus enim nomen
eft
ci. Ex-
fultate , &c. Item ap. Cafliod. Dominus nom.
eft
ei ; reliqua
ut in Vulg. De hoc autem , exfultate , ita Hieron. fcribit ad
Sun. & Fret. to. 2. 643. a. In Grxco invenijfe vos dicitis ,
Et exfultate quod ita verfum eft $
a nobis ; fed a quo
in codice veftro
corruptum
fit , fare non pojfnm. In ed. Rom.
"Awe Tw t)j<a
,
^awe tw o/oTcii^otTe tw fVjj
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXVII.
VlTIGAIA HOD.
fcabuntur a facie ejus , 6. patris
orphanorum, & judicis viduarum.
Deus in loco fandto fuo : 7.
Deus qui inhabitare tacit unius mo-
ris in domo :
Qui educir vinclos in fortitudine
,
fimiliter eos qui exafperant
,
qui
habitant in fepulcris.
8. Deus cum egredereris in conf-
peftu populi tui, cum pertranliies
in deferto :
9.
Terra motaeft , etenim cceli
diftillaverunt a facie Dei Sinai , a
facie Dei Ifrajjl.
1 o. Pluviam voluntariam fegre-
gabis Deus hsreditati tua: : & in-
firmata eft , tu ver6 perfecifti earn.
1 1. Animalia tua habitabunt in
ea : parafti in dulcedine tua pau-
peri, Deus.
1 1 . Dominus dabit verbum
evangelizantibus , virtute multa.
1 5 . Rex virtutum dilecli dilefti
:
& fpeciei domus dividere fpolia.
pupillorum
rum.
H E BR.
, & defenfori vidua-
31
Deus in habitacttlo fanclo [no :
Deus habitare facit folitarios in
domo
.
,
Educet vinclos in fortitudine :
Versio antiqua.
ejus
, turbabuntur a facie ejus, I*
Mf.
Sangtm*
6. qui eft pater orphanorum
,
6c judex viduarum.
Deus in loco fanclo fuo :
7. Deus qui inhabitare facit
unanimes in domo :
Qui educet vinclos in for-
increduli autcm habitavertint in titudine, fimiliter eos qui exa-
Jiccitattbus. cerbant in ira eos
,
qui inha-
bitant in fepulcris.
Deus ciim egrcdereris ante po- 8. Deus cum egredieris co-
pulum tuum
, ejr ambulares per ram populo tuo , dum tranf-
defertum
:
Semper. gredieris in deferto : Dia-
I'SALMA.
Terra commota
eft , &
cceli
9. Terra mota eft, etenim
ftillavcrunt a facie Dei , hoc
eft
cceli diftillaverunt
a facie Dei
Sinai : a facie Dei Ifrael.
Pluviam voluntariam elcvafti
Deus : hcreditatem tuam laboran-
ient tu confortafti.
Animalia tua habitaverunt in
ea : praparafti in bonitate tua pau-
peris Deus.
Domine dabis fermonem annun-
tiatricibus fortitudinis plurinu.
Reges exercituum faderabuntur :
noftri
, mons Sina a facie Dei
Ifrael.
1 o. Pluviam voluntariam
fegrega Deus haereditatis tuae
:
& inhrmata eft , tu autem per-
fecifti earn.
1 1
.
Animalia habitabunt in
ea : parafti in dulcedine tua
pauperi , Deus.
1 2. Dominus dabit verbum
evangelizantibus
, virtutibus
multis.
Rex virtutum dilecli : &
fcederabttntur , & pulchritudo do- fpecie domus dividere fpolia.
mus dividet fpolia.
Not,c ad Versionem antiqu A M.
CmoTi iV! S\j<sjj.u>i . Ki/gw? i'refix dvia. Kal dycinux&e , Sec.
V. 6. In Pfalt. Corb. fimiliter ,
pater orphanorum , <j
ju-
dex viduarum , Sec. In Cuislin. vero , & Moz. panes orpha-
norum
, &
jttdices viduarum , Sec. Apud Ambrof. epift.
24.
to. a. 889. c. judices viduarum % *& patres orphauor. at I.
de virginit. col. 217. a. patris
c3
judicis , ut in Vulg.
Accinunt Cypr. 1. 2. Teftim. p. 296. b. Hilar. Auguft. &
Caffiod. in hunc Pf. una cum Pfalt. Rom. & Gr.
"t. 7. Plait. Rom. & Corb. Deus qui habitarcfacit una-
nimes in domo : Qjti educit vinclos jimiliter
5
eos qui in
iram provocant
, qui habitant in fepulcris. Sic etiam in Brev.
Moz. (i id excipias , in ira , demafque praeced.
g> ,
quod
etiam deed in Corb. In Coislin. lie : Deus qui inhabitare
jfacis unianimes in domo fimiliter & eos qui in ira pro-
vocant
,
qui hab. &c. Gamut, fcribit unanimes , ficut legi-
tur ad Introit. miff* Dom. 11. poll: Pent. Pf. e Mf. Va-
tic, ap. Hilar, fiab. Deus inhabit, facit unimores in domo :
Educens vinclos in fortitud. Jimiliter eos qui exacerbant
, qui
inhabitant in fepulcris. ltidemHilarius ipfe in expolit. ex-
cepto uno exacerbabant ; fed Mf. Reg. fert ibid, exacerbant:
Hilar, tamen inf. col. 194. d. ait eduxilfe eos qui ante
exacerbabant. Apud Cyprian. 1. 2. & 5. Teftim. p. 2915.
b. 326. a. ita : Deus qui inhab. Jacit unanimes in domo :
Producens vinclos in virtute
, Jimiliter eos qui in iram pro-
vocant
,
qui inhabitant in monumentis : vide etiam epift.
7. 8c 76. p. 14. a.
153. b. ut Se 1. deunit. Eccl.
p.
196".
c. Sc de orat. Dom.
p. 206. b. Ap. S. Paulinum , epift.
2.6. p. 171. a - quifacit unius morn habitare in domo. Ap.
Caffiod. in hunc Pf. ut in Vulg. prater hoc , in iram pro-
vocant. Apud Auguft. vero in eund. Pf. fie : Deus qui in-
hab. facit unius modi in domo : Otii educit (inf. educens
)
compedilos in jortitudine
, Jimiliter amaricautes
,
qui habi-
tant in fepulcris. His autem , habitare facit unius modi
,
fubnect.it , vel unius moris in domo : qui emm rpo-noi Grace
tlicuntur , { modi
, tf
mores Latine interprctari pojfunt ; nee
habet Grains
,
qui inhabitare facit, fed tanthm , habitare
fa-
cit. Gr. so; xctTctXi'C,n novel poirvs h o'lxo' 'Efcayav ire-
nrti v^ine, cV nvfftla , oftaiuc. t; Tra&enxgjt/Vorra; , rii za-
Tsuinvrxi; In TCtpoig.
ir . 8. Itidem in Pfalt. Corb. Rom. veto legit : Deus
dum egredereris coram populo tuo , f$ dum tranfgredereris per
defertum. Mozarab. Dens cum egredieris coram pop. tuo
,
dum tranjieris per defertum. Coislin. Deus dum egredieris
coram populo tuo , dum tranfgrederis per deferto. Cyprianus
autem 1. 2. Teftim.
p. 296. b. ita : Deus dum prodires in
confpetlu populi tui, in tranfeundo in eremttm. Hilatius in
hunc Pf. Dens dum egredereris coram pop. tuo, dum tranf-
gndcreris in defertum ; fed in Bad. Ei. 5c Mf. Reg. egre
r
lom. II.
dieris
tranfgredieris. Auguft. in eund. Pf. Dens cum
egredereris coram pop. tuo, ciim tranJWes in deferto. Caffiod.
dum tranfgredereris in deferto. Gr. 'O @(o\ h, T

' ixmpeus&cd og
biwtJ..,.. wtb J'tetGctlvat rir efti/nor. Ati-\a^a. Aid.
& Compl.. cV th 6) , abfque feq.
Diapfalmate ; habetur
autem in Pfalt. Corb. Rom. & Coislin. fed abeft a Pf. Va-
tic, ap. Hilar, nee additur ab ipfo in comment, nee ab Au<r
t. 9-
Sic Hilar. Auguft. & Calfiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Carnut. Corb. Cuislin. & Rom. dempta tamen vo-
ce noftri. In Mozarab. loco
noftri, ponitur Ifrael; reli-
qua defunt. In Mediolan. a facie Dei qui
eft
in Sina. Ob-
iervat Auguft. loco cit. col. 670. e. f. quofdam codices,
& Latinos
& Graecos
, non habere mons Sina, fed a
facie
Dei Sina, a facie Dei Ifrael : 8c veto in ed. Rom. fie : i-ni
xycain tS Oe? 7 f Sica , taro it^tuntV rS sS 'IsetMA.
*. 10. Pfalt. Rom. cum Caffiod. Pluviam
voluntar'.fe-
gregans Deus hareditati tux : etenim infirm,
eft , tu veroperf.
earn. Itidem in Mozarab. prsetet unum^.i ,
in Medio-
lan. fegregans i in Coislin. fegregabis etenim
infirmata
eft;
in Corb. fegregas Deus hxrednatis tua, &c. Apud Hi-
lar. & Aug. in eund. Pf.
fegregabis
tf infirmata
eft
Apud Ambrof. 1. de Spir. S. to. 2. 604. a. Pluviam vo-
lant ar. fegregans Dens hareditatiJua. In Gr.
npQtsTc Qic$
tji i, iSrmies , &c.
V". II. Pfalt. Moz. Animalia tua inhabitabunt in ea , &c.
utin Vulg. Similiter in Rom. & Coislin. nili quod in Cois-
lin. legitur pauperis, in Rom. paupcres. Pf. e Mf. Vatic,
ap. Hilar. Animal, tua habit in dulcedinem tuam pau-
peri, Deus. Hilar, ipfe, col. io6.d. in dulcedine tuapaupe-
ri
,
abfque verbo Dens ; quod tamen verfui fubfeq. jun-
gitur, ut in Gr. Auguft. in eund. Pf. legit inhabitabunt;
fubinde
, parafti in tua fuavitate egenti , Deus. Ap. Caffiod.
ut in Vulg. excepto verbo inhabitabunt. In Gr. T X\Z.
ev xttToutvoiv e'e a'u-rir vrolfiutai; hi t? XfMroTUTi' m roiirra-
yS' deindc'O Qsk Kvacc., &c. 'de
t. feq.
t. 12. Ita Pfalt. Corb. habet. Rom. vero Fabri cum
Caffiod. Dominus dabit virtutes multas ; Rom. Mar-
tian, virtute multa. Sic etiam Ambrof. in Pf. 118. to. 1.
1107. d. cum Auguft. in hunc Pf. At Hilar, in eund. Pi".
Deus Dominus dabit... virtutibus multis. Gr. 'O eoc KuSJ'.g
facet pitftct roTi Jvvxjuii irown. Addit Hilar, fup. Quamvis
Deus,
$
Dominus,
$$ rex dabit verbum ; virtutes tamen ifU Ji-
leclifunt
, id
eft , ejus qui regi
, [5 Domino
, tf
Deojitdiledus.
t. 1 3. Ita femel dilecli, ap. Auguft. & Caffiod. ficut
in Pfalt. Mediolan. Carnut. & Coislin. Sic etiam apud
Hieron. in Ifai. 50. & 53.
to. 3. col.
5
f8. c. & 388. t. at
omnes hab. fpeciei. Hilarius in eund. Pf. fie : Rex virt.
dilecli : f$ pukhritudini dtmus dividere fpolia
; ( Mf, Re^r,
R ij
LIBER PSALMORUM. Ffalm. LXVII.
Ex
Mf.
Sattgerm,
I
3
2
Versio antiqua.
14. Si dormiatis in medio
HEB R.
Si dormieritis inter medios ter-
fortium
,
pennae columbx de- minos
,
penm colmtibs. deargentat

,
argentatae , & pofteriora ejus
&
pojleriora ejus in virore ami.
in fpecie auri. Diapsalma.
15. Dum difcernit coeleftis Cum divideretrobuftiffimus
reges
reges fuper terram
,
nive deal- in ea , nive dcalbata
eft
in Sel-
babuntur in Selon : 16. mon- mon: mom Dei, mons pinguis
;
tern Dei , montem uberum ;
VULGATA HOD.
14. Si dormiatis inter medios
cleros
,
penna? columba; deargen-
tata? , & pofteriora dorli ejus in
pallore auri.
1?. Dum difcernit coeleftis re-
ges fuper earn , nive dealbabuntur
in Selmon : 1 6 . mons Dei , mons
pinguis.
Mons coagulatus , mons pin-
guis : 1 7. ut quid fufpicamini mon-
tes coagulatos ?
Mons, in quo beneplacitum eft
Montem cafeatum ,
mon- Mons exceljus , mons pinguts :
tern uberem :
1
7. ut quid iuf- quare contenditis montes excelft
cipitis montes uberes,
Montem ,
in quo benepla- Adversus montem
,
quern dilexit
citum eft Deo inhabitare in Dens ut habitant in eo ? fiquidem
Deo habitare in eo :
eteni
eo ? etenim Dominus inhabi
-
Dominus habitabit in fempiter- minus habitabit in finem.
tavit inaeternum. Diapsalma. num.
1 8. Cumis Dei decern mil
- Currus Dei innumerabilis mil-
lium multiplex, millia laetan- lid abundantium : Dominus in eis
,
tium : Dominus in eis in Sina Sinai in fanclo.
in fancto.
19.
Afcendit in altum
,
ce- Afcendifti in excelfum ,
capti-
18. Currus Dei decern millibus
multiplex , millia laetantium : Do-
minus in eis in Sina in fan&o.
pit captivitatem : accepit dona vam
duxifli
captivitatem
in hominem : pfti
dona in hominibus
:
19. Afcendifti in altum , cepifti
acce- captivitatem ; accepifti dona in ho-
minibus :
NoTjE AD VERSI
& Vatic, ibid, pulcbritudine. )
Pfalr. Corb. & Rom. Fa-
bri : Rexvirt. dileili :
$
Jpecies domits , &c. Rom. Martian.
i$ fpeciei , &c. Gr.'O jSocoaetl? twv S^vva^iuv Tts aycnrtni tk
dyx-TTurv- $
u&eioTHTi tS oixk, &c. in edd. Aid. & Compl.
deed I. t? ciycttrmS.
Hilarius ubi fup. col. 197.
d. ait :
Laboriojiits id f$ obfcurius , dum collocationes verborum non
demutat , Translatio 'Latino, declarat. Catcriim abfolutius to-
tum hoc fermo e Graco entmciatus elaquimr ,
hunc fcilscet
Deum
tf
Dominum regent earum ,
qux dilctli fount , effe
virtu-
turn : & inf. 203. d. Ad Eccle/ix deem detract* diabolo
fpo-
lia dividuntur , atque etiam ex his fpoliis domtis pulchritu-
de perficitur.
tf. 14.
Pfalt. Rom.Coislin. Corb. & Moz. habent, in-
ter medios cleros ; extremoque ,
pojier. dcrji ejus in fpecie au-
ri ;Coislin. dorfi
ejus, /pedes auri. Hilar, in hunc Pf. in
viriditate auri ; c*t. ut in Rom. fubinde ait : Yiriditate
vigor aternus cftenditur ; item , Pojleriora dorfi ,
qua inter-
fcaplia , magis Gracus fermo Jignificat.
Ambrof. 1. de Pa-
rad. to. 1. col. 150. f. nil ditfert a Pfalt. Rom. & al. fi-
militer 1. de fuga faec. c.
J.
col. 420. a. & infra 617.
a. 722. f. & 1. de lapf. virg. to. 2. 306. f. at 1. 2. de
Abr. c.
J.
to. 1. 322. f. delet vocem dorji : lib. vero de
Tob. c. <. p. $96. d. hab. Si derm, inter medias fortes :
item epift. 76. to. 2. 1086. e. fed inPf. 118. to. 1.
11J4.
c. ita refert : Si dorm, inter cleros medii
,
penna dorji
ejus in fpecie
auri : & epift. 81. to. 2. 1099. f. alluden-
do dicit : Is qui inter cleros duos medius requiefcit. S. Pau-
linus , epift 24. p. 1 53 . a. inter medio! cleros ,
id ejl
, fortes.
Eucher. in Pf. p. 845.
f. cum Cafliod. inter medios cle-
ros in fpecie auri. Hieron. in Ifai. 60. to. 3. 451. b.
3
pojleriora ejus in fulgore auri : & in Ok. col. 1283. b.
in virore ami. Auguft. in hunc Pf. Si dorm, inter medios
cleros ,
peitna
tf
inter fcapulas ejus in viriditate auri : item
port plura, col. 674. e. ait : Optime failtim eft
ut hoc loco
Pfalmi
htijus lmerpretes nojlri tion dicerent inter cleros
,
quod
Latin* locutiom ujitatum ejl , fed
inter medios cleros , tan-
qtiam inter medium clerorum , 7^ potiits^ in Graco legi-
tttr : & fupra col. 673. f. Inter fcapulas ,
inquit ,
pars ejl
iitiqne corporis , pars eft circa regiouem cordis ,
.i poflerioribns
tamen, id eft a dorfo... (5
Latin'e quidem inter fcapulas fortaffe
ONE
Audi.
M A N T I
Q
U A M.
imp. in Matth. horn. op. imp. in Matth. Horn. 9. p. $6\ b. mons Dei-,
mons uber. Ap. S. Paulin. ep. 23. p. 149. b. montes Dei
,
montes uberes. Apud Hilar, p. 198. d. mons Dei, mons
uber; Mons confecratus , mons pinguis. Ap. Aug. in eund.
Pi. montem Dei , montem uberem ; Montem incafeatum , vel
montem pinguem ; turn addit : Ambiguus ejl autem in Gra-
co cafus , utritm jit nommativus , an accufativus ; quoniam
in ea lingua mons neutri generis ejl , non mafculini ; idea
nonnulli Latininon imerpretati Junt montem Dei
, Jed mons
Dei : puto autem melius
effe
in Selmon , montem Dei
,
hoc
eft,
in montem Dei, qui vacatur Selmon. In ed. Rom.
eel??
T* *?i o?5 wraf. "Ogjs TCiVfo/ntvov , oj; Trior.
Tf. 17. Pfalt. Rom. Fabri : ut quidfufpicitis montes ube-
res ? Mons , in quo habitare in eo : etenim Dom. habitabit
tijque 111 finem. Rom. Martian, fcribit iingulariter montem
uberem. Coislin. / quid fufcepiftis
montes uberes? Mons...
inhabitare in eo habitabit ttjque in finem. Mediolan. ut
quid fufpicitis , &c. Mozarab. ut quid fufpicamini monies
coagnlati montem , in quo placuit Deo habitare in eo ? ete-
nim Dom. babitavit ufque 11. finem. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hi-
lar, ut quid Jufcipitis ; Hilarius ipfe col. 200. c. ut quid
Jujcepiftis montes cajeatos ? Mons , in quo habitare : in eo
etenim Dominus habitabit ufque in finem : Sc poft paulo
meminit cajeatorttm , coagulatorumque montium : Sc in Pf.
143. col. $56. d. legir, ut quid Jujcepiftis montes coagula-
tos? Aug. in hunc Pf. ut quid fufpicamini montes incafea-
tos ? Montem , in quo placuit Deo inhabitare ( inf. habitare
)
in eo? etenim Dom. inhabitabit ujqtte in finem. Cafliod. in
eund. Pf. ut quid
fificfijh
montes uberes? Mons , in quo....,
habitare in eo habitabit ufque in finem.
Vigil. Tapf.
p.
750. h. Montem, in quo placuit Deo habitare : in eo etenim
Dominus habitabit ufque m finem.
Plait, verb Corb. hab.
ut quid ttftimaris montes uberes? Mons , in quo habita-
bit ufque in finem. In Carnut. ut quid xftimatis? In Gr.
'IvcltI birebaft&aaiTS op Tni-^a/xivcc ; To 0^05, evJoxy.cer
Qeoi x.a.Tcix.s'tv cV Vr
-
ih '/ap Kt'g; xotTcxi:noce< /'5
tem;. Sequens Diapjahna aliubi non reperitur.
If. 18. Concordant Pfalt. Rom. Coislin. Corb. & Moz.
necnon Hilar. & Cafliod. in hunc pf. niii quod hab. in
illis in Sina. Apud Auguft. in eund. pf. lie : Currus Dei
aliquo modo ex utraque parte poffit intelligi , & ante
$ poft
decern millium multiplex ,
vel deuum millium multiplex
, vel
fj in Hebrao Jit fortaflii ambiguum ,
quod poffit <i$ hoc modo decies mtllies multiplex ,
millia
, tfc.
unnm verbum enim Gra-
intelligi ; fed quod in Greco
eft
^Tappsra , nonniji a pofterio- cum , fieut quifqne potuit Latinorum Iuterpretum
, tranftulit
ribus Jignificat ,
quod
eft
inter fcapulas. In ed. Rom quod ibi dictum
eft
putc.T:*iiciov : Latino autem fatis expri-
aVa/KsocK Tffly jcxr'far j,
tk fjterdtppita. dvTtti Iv x^pimi
mi non potuit, quoniam mil'.e apud Gracos ylux dicuntur
,
vein.
Diapjahna autem ibidem non fubfequitur ; reperi- /avexiufii autem plura dena millia;
V-Jf&fe
quippe una^de-
tur tamen in Pfalt. Corb. & Rom. Martiandd , fed abeft
ab aliis , ut a Gr.
if. IJ.
Pfalt. Coislin. fimiliter hob. fuper terram, ut &
Cafliod. in hunc Pf. Mozarab. vero, cccleftis regis fuper
tarn , &c. Auguft. fupercceleflis reges fuper earn , &c. Hilar.
& Ambrof. 1. 2. Je interpel. David, c. 4. col.
643.
b. ut
in Vulg. Gr. 'Ev ra SliazsMeiv ton iirepayw /SaoMtis sir
ut Se^oc.
$. 16. Pfalt. Rom. hab. montem Dei , montem uberem.
Mons coagulatus , mons pinguis. Sic etiam in Carnut. Me-
dio!. 8c ap. Cafliod. Itidem in Coislin. & Corb. prxter
uuum uber , loco pinguis ; Corb. uberis. In Mozar. mon-
ism Dti , montem uberum. Mons coagulatus , mons uber. Ap.
cent millia fnnt. Apud Novat. 1. de Trin. p.
103J.
c. Cur-
rus Dei decies millies multiplicatus.
"ft. 19. Pfalt. Rom. Afcendcns in altum, captivam du-
xit captivit. dedit dona hominibus : etenim qui non credunt
inhabitare ; a Rom. Martianasi abeft qui. Coislin. Afcen-
dens in altum , cepit captivitatem : dedit dona in homini-
bus : etenim qui non credunt inhabitare. Mozar. Afcendit in
altum , cepit captivit. dedit dona hominibus : etenim qui non
credunt Deum inhabitare. Corb. Afcendit in altum
, captivam
duxit captivitatem : dedit dona hominibus : etenim non cre-
dunt inhabitare. Similiter in Carnur. captivam duxit cap-
tivit. dedit dona hominibus. In Mediolan. accepit dona in
homints, Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar, hab. Afcendit in al-
LIBER
VlTIGATA HOD.
Etenim non credentes, inhabita-
re Dominum Deum.
20. Benedictus Dominus die
quotidie : profperum iter faciet no-
bis Deus falutarium nofhorum.
11. Deus nofter , Deus falvos
faciendi : & Domini Domini exitus
mortis.
12, Veruntamen Deus conrrin-
get capita inimicorum fuorum : ver-
ticem capilli perambulantium in de-
li&is fuis,
2
3 . Dixit Dominus : Ex Bafan
convertam , convertam in profun-
dum maris :
24. Ut intingatur pes tuus in
fanguine : lingua canum tuorum ex
inimicis , ab ipfo.
25. Viderunt ingrefl'us tuos
Deus , ingreflus Dei mei ; regis mei
qui eft in fanc~co.
Nor*
PSALMORUM.
He br.
Pfalm. LXVII.
Infuper & non credentes inha-
bitare Dominum Deum.
BenediClus Dominus perjtngu-
los dies : port.ibit nos Deus falutis
nojlrx. Semper.
Deus noflcr Deus falutis
, &
Domini Dei : mortis egreffus.
Veruntamen Deus confringet ca-
pita, inimicorum fuorum : verticem
crinis ambulantis in deliclis fuis.
Dixit Dominus : De Bafan con-
vertam : convertam de profundis
maris :
Ut calcet pes tuus in fanguine,
lingua canum tuorum
,
ex inimicis a
tenia ipfo.
Viderunt itinera tua Deus : iti-
nera Dei mei
, regis mei in fanclo.
MS
Versio antiqua.
Etenim non credunt inhabi- Ex
Mf. Sangtrm,
tare.
_
20. Dominus Deus bene-
diclus eft die quotidiano : prof-
perum iter faciet nobis Deus
falutarium noftrorum. Dia-
rSALMA.
21. Deusnofter, Deusfal-
vificandi : & Domini exitus
,
Domini mortis.
22. Veruntamen Deus con-
quaflavit capita inimicorum
fuorum : verticem capilli per-
ambulantium in deliclis fuis.
23. Dixit Dominus : Ex Ba-
fan convertar
, converter in
profundum maris
:
24. Utintinguatur pes tuus
in fanguinem : lingua canum
tuorum ex inimicis , ab ipfo.
25. Vifa funt itinera tua
Deus , itinera Dei mei ; regis
qui eft in fan&o in eis.
ad Versionem antiqua m.
turn , cepit captivit. dedit dona in homiiiibns : etenim non
credentes inhabitare Dominum Deum. Itidem Hilarius ipfe
,
nifi quod loco Dominant Deum , habet ut fupra , Dominus
Deus
,
quarri vocem duplicem rejicit in ir. feq. a Mf. au-
tem Reg. & antiq. edit:, abeft in
,
pofl: dona. Auguft. 1.
IJ.
de Trinit. to. 8. col. 091. b. legit : Afcendijli in al-
tum , captivafti captivitatem : accepifli dena in bominibus :
Jic enim , inquit ,
plures codices babent
, & maxims Gr&ci.
Eadem rurfus habet in Pf. 67. & addit : etenim qui non
credunt inbabitare ; vel quod nonnulli codices babent , ete-
nim non credentes inbabitare : ftatim , Dominus Deus , &c.
Hieron. in Matth. I. col. 8. c. Afcendens in excelfum , cap-
tivam ditxit captivitatem : accepit dona bominibus : (imili-
ter 1. 2. in epift. ad Ephef. to 4.
col.
363. d. accepit do-
11a bominibus : 8c epift. ad Sun. & Fretel. to. 2. 643. b.
addit : etenim non credunt inbabitare Dominum ; pro quo
,
inquit, in Gr.eco legiffe vos dicitis
, j,
7a/> ehri$!)nt$ -rs* xa-
Tamwatxt , quod utrumqne
falfum eft
; nos enim tranftuli-
tnits : etenim non credentes inhabitare Dominum Deum.
Caffiod. in eund. Pf. Afcendit in ahum , captivam duxit
captivit. dedit dona bominibus : etenim qui non credunt in-
babitare. Dominus Deus , &x". In ed. Rom. 'Ava<; tic
v^o; , v.y^ny.ioiTivsci.c, tt.iyjJt.x.MiGtoir' s^afe i ojj.a.ra. a/ olipu-
ira , Sec. ut (up.
~fr. 20. Pfalt. Rom. cum Mediolan. & Moz. Dominus
Deus benedtclus , benedillus Dominus de die in diem : prof-
perum iter fat iet nobis Deus falw.aris nojler. Similker ha-
bent Coislin. & Ca
1
nut. Dominus Deus benedtclus, bene-
diilns Dominus de die in diem. Corb. Dominus Dens bene-
dtclus efl , beuediclus Dominus de die in die , Sec. ut in Vulg.
Hilarius in hunc Pf. iimpliciter : Dominus Deus benedic-
tus de die in diem , &c. ut in Vulg. Hieronymus. ep. ad Sun.
& Fretel. to. 2. 643. b. lie : Deus beuediclus Dominus die
quotidie : turn addit : In Graco inveniffe vos dicitis : Do-
minus benedilus Deus , benedidtus Dominus die quotidie
,
Jed melius
^
-uerius quod fupra. Apud Caffiod. in hunc
Pf. port inbabitare, ponitur Dominus Deus ; fubinde
,
BeuediSus Dominus de die in diem : profp. iter fac. nobis Deus
faintaris nofier. Apud Auguft. veto in eund. Pf. conftan-
ter : Dominus Dens benediilns , beuediclus Dominus Deus
de die in diem : profperum iter faciet nobis Deus fanitatum
nojlrarnm ; aliqui Mfs. falutarium, alii fanitantiitm
,
ple-
riqueft/utatium. Idem etiam Aug. obfervat nonnullos co-
dices habere die quotidie ; quia Jic babent Grxci
, iid-
ef Ka8' vfjiicjci ,
quod veriiis exprimeretur , die quotidie. In
ed. Rom. Kt/'e<o; so; eutcywroi; , tvMyuroq Kvctot; tifts-
ti' X-f.h HjUtpaV

x.a.T<uoJ ojou y,u7r 505 rav carrviplav Hjuav'
deinde fubjicitur A/aifK^a; habetur etiam in Pfalt. Rom.
& Corb. deeft autemin Coislin. nee legitur ap. Hilar. Au-
guft. nee in edd. Aid. & Compl.
#.21. Hilar. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. ita legunt
:
Deus nofier , Dens falvos faciendi :
tf
Domini exitus mor-
tis. Sic etiam Pfalt. Rom. & Carnut. Coislin. vera hab.
Deus
nofier , Deus fthus faciendi : Domini mortis, > Do-
mini exitus. Corb. Deus nojler , Deus falvos faciendi :
#
Dominus mortis , Domini exitus. Mozarab. Deus falvos
fa-
tiet nos
: 5 Domini Dei exitus mortis. Gr. 'O so;
tyUM 1
s; tk Qoi^av' K, TV Kvp!x ct! Ji!%gAci t^ GacceTf.
t. 22. Sic eft in Pfalt. Rom. Coislin. & Corb. Sic etiam
apud Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. necuon ap. S. Pau-
lin. ep.
50. p. 206\ c. & Anaftaf. II. epift. 1. Cone. to.
4.
col. 1281. d. (iexcipias unum conqnaJJ'abit. Item in Mo-
zarab. conquaffabtt ; at pro delitlis , hab. deliciis. Pf. e Mf.
Vat. ap. Hilar, (ic : Veruntamen conquaffabtt cap ver-
ticem capilli deambnlantium in deliclis fuis. Hilarius in com-
ment. I'erunt. conquaffabtt cap verticem capilli deambn-
lantium in deliclis fuis : cod. Reg. ibid, conquajfavit ; cui
ledtioni favent fubjuncta inf. ab Hilario. Ambrof. 1. 2. de
interpel. David
, c. 7. col. 648. f. ait : Ut
conquaffes ca-
pita inimicorum
, verticem capilli perambulantium. Item S.
Paulinus loco cit. Non dixit verticem capitis,
fed capilli
, qui
Jine fenfu efl. In Cir. JQ>w 0so; Qurfaeiai J ictiropsui-
/nevu>v cv irwti/uiMtztt; dvrZv.
t. 23. Ita legit Hilar, in hunc Pf. cum Pfalt. Carnut.
Corb. & Rom. Sic etiam in Mozarab. excepto uno in
,
pro ex. In Pf. Vatic, apud Hilar, deeft unum convertar.
Apud Hieron. in Ezech.
27. to. 3. p. 881. b. (ic : Dixit
Dominus : De Bafan convertam , convertam de pro/undo ma-
ris. Apud Auguft. in hunc Pf. Ex
Bafan convertar, vel ut
nonnulli codices babent , Ex
Bafan convertam , convertam
in prof, maris. Apud Caffiod. in eund. Pfalm. convertam
de profundi! marts. In Gr. 'Etc Banco' sTrisfi^a, , i-msfi^u Iv
t<Geii",- 8a*aorn;.
~t. 24. Pfalr. Rom. Donee intingatur pes tuns in
fanguine,
&c. Mozarab. Donee tingatur. Hilar, cum Corb. & Cois-
lin. Ut intinguatur in fanguine , &c. Ambrof. in Luc.
7. to. 1. 1380. f. Ut tingatur, &c. Auguft. in hunc Pf.
Ut tinguatur
, &c. Caffiod. Utintinguatur, Sec. Grsc.
Ottoj; ecu Caip , &c.
t. 25. Pfalt. Rom. cum Caffiod.
V:ft funt greffus tut
Deus
, ingreffus Dei mei ; regis qui
eft
in
fanclo ipjuts. Si-
militer in Coislin. niii quod bis legitur ingreffus. Ap. Au-
guft. ut in Pfalt. Mediol. & Moz. bis greffus , fed abfque
ult. in eis , vel ipfms ; camera ut fupra. Hilarius delet pa-
riter in eis; legit autem initio,
Vifa funt itinera, &c. uc
in textu. In Pfalt. Corb. (ic : Viderunt
ingreffus titi Deus
,
ingreffus Dei mei ; regis qui
eft
infanclo. Hieron. ep. ad Sun.
& Fret. to. 2. p. 643. b. Viderunt ingreffus tui Deus ; pro
quo, inquit, in Graco fcriptum : Vifi funt ingreffus tui
Deus. In Hebrxo ita : Rau alichotach
, quod Aqnila
, tf
Symm.
tf
Tbeodot. interpretati funt : Viderunt itinera tua
Deus
; tf
quod fequitur : itinera Dei mei ; regis qui eft in
fanfto. Ergo a nobis ita legendttm
eft
: Viderunt gieifus tuos
Deus : tfjeriptoris vitium relinqnendum
, qui nominativum
pofuit pro acenfativo ; licet
5
in LXX.
5 in 'E^airMTi ita
repererim : 'Ebsapvcav
ts wepf/a;
Q%
0?'
J
pro eo quod
eft
sbfoipvca.v , hoc
eft , viderunt , in multis codicilns habet
t ^zap^.voay , quod
Q
obtinuit confuetudo. In eodem , ingrelTus
Dei mei ; regis mei qui eft in fandlo , fubauditur , vide-
runt ingreffus Dei mei , & regis mei. Quod autem dicitis
mei , in rege 0 appofitum , apertiffmi meniacii
eft ifeenn-
do enim ponitur
, & Dei mei , #
regis mei , blandientis
af-
feclu. in ed. Rom. 'Eiiupv^voar a! tropeix! <tl TtifUtU T?
i34 LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXVII.
Ex Mf,
Sanger
m.
Versio ant i qua. Hebr.
2.6. Pracvenerunt principes Pracefftrunt cantatores eos
,
qui
COnjuncli plallentibus , in me- pofl tergum pfallebant in medio puel-
dio virginum tympahiflxia- latum tympaniflriarum.
rum. Diapsalma.
2.7. In ecclefiis bcnedicite
Dominum, Dominum defon-
ribus Ifrael.
28, lbi Benjamin de ado-
lefcentia in pavore.
Principes Juda , duces eo-
In ecclefiis bcnedicite Deo , Do-
mino de fonte Ifrael.
Vulgata hod.
16. Pravenerunt principes con-^
junftipfallentibus, in medio juven-
cularum tympaniflriarum.
1 7 . In ecclefiis benedicite Deo
Domino
, de fontibus Ifrael.
Ibi Benjamin parvulus continens 2 8
eos
;
Principes Juda in purpura fua:
rum : principes Zabulon
,
prin- principes Zabulon
,
principes Ncpb
cipes Nepthalim.
29. Manda Deus virtutem
tuam : conrirma hoc Deus
,
quod operatus es in nobis.
30. A templo tuo in Jerufa-
lem,tibi adferent reges munera.
31. Increpa beftias filvx
tbali.
Prmcepit Deus tuus fortitudine
tua : conforta Deus hoc
,
quod ope-
ratus es in nobis.
De templo tuo
,
quod efi in
Je-
rufalem , tibi afferent reges munera.
Increpa befliam calami
, congre-
concilium taurorum inter vac-
caspopulorum: ut non exclu- calcitrantium contra rotas argen
dantur hi
,
qui probati funt teas
i. Ibi Benjamin adolefcentu-
lus, in mentis excellu.
Principes Juda , duces eorum :
principes Zabulon
,
principes Neph-
thali.
29. Manda Deus virtuti tux :
conrirma hoc Deus
,
quod opera-
tus es in nobis.
30. A templo tuo in Jerufa-
lem , tibi offerent reges munera.
3
1
.
Increpa feras arundinis
,
gatio fortium in vitulis populorum congiegatio taurorum in vaccis
populorum : ut excludant eos
,
qui
probati funt argento.
argento.
Diiparge gentes, qux volunt
bellum :
*
Mf.
jEthiopia:. ./EgvptO
manus ejus
*
Mf. Deus. * ;
*
Deo 1
Difperge populos , 17; bclla vo- Diflipa gentes bell a vo-
,_. venient legati ex hint. Offerant velocitcr ex JEgjpto: lunt : 32. venient legati ex /Egyp-
*/Ethiopia prxveniet ALthiopia fcfiinet
manus Deo. to : Ethiopia praveniet manas
,
*
Deo regna terra:
.
Noi
#.
2(5. Sic in Pfalt. Rom. Corb. & Coislin. praeter vo-
cem juvenum , loco virginum : lie etiam apud Hilar. &
Cafliod. in hunc Pf. cum voce juvenum. Apud Auguft.
vero in eund. Pf. & ap. Audi. 1. de promiff.
p. Z07. b.
in medio adolefcentularum , &c. In Gr. vtcatfw. Diapfal-
ma quoque fubjicitur in Pfalt. Corb. & Rom. Martianau
;
deeft vero in aliis , ut in Gr. nee de eo meminit Hilarius
,
nee etiam Auguft.
f. 27. Sic habent Pfalt. Moz.&Corb. Coislin. vero,
benedicite Domino Deo, &c. Rom. benedicite Dominum Deum,
&c. Huic ult. fuffragatur Tertul. 1. 3. adv. Marc. p.
6jo.
b. ficut Hilar. & Auguft. in hunc Pf. Apud Ambiof. in
Pf. 118. to. I. 1
1
76. f. ita : In ecclefia benedicamui Do-
minum Denm, Sec. ap. Hieron. in llai. 9. to. 3. 83. b.
benedicite Dominum de
font.
Sec. Ap. Caiftod. In ecclefiis
benedicite Denm Dominum, Sec. In Gr. 'Br e'juuw/ai; eu-
W/UTS TOV EoV TOP KvCtW , &C
#". 28. Pfalt. Rom. cum Mediol. Carnut. Se Corb. Ibi
Benjamin adolefcentior in pavore , &c. ut fupra. Mozarab.
adolefcentulus m pavore, Sec. Coislin. adolefcentior in pa-
vore )
principes Neptalim. Hilar, in hunc PI. junior
in pavore, Sec. ut in textu. Hieron. in Ifai. 9. to.
3. p.
83. b. adolefcentior. Auguft. in hunc Pf. adolefcentior in
ecftafi
, &c. Cafliod. adolefcentior in pavore. Ambrofius , 1.
de bened. Patr. c.
J.
col. 521. e. In bis ecclefiis , inquit
,
pint principes Zabulon , S3
principes Nephtaltm. In Gr. 'EkiT
Bsvtafilv num^si w iX-^aou apXptTts NcpSaM'. Compl.
#. 29. Ita Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Cois-
lin. Corb. Mediol. Carnut. & Moz. At Hilar, in eund. Pf.
legit virtuti tux , abfque hoc , poft confirma. CalTiod. ut
in Vulg. S. Paulinus epift. 27. p. 174. c. ait : Confirmet
hoc Dominus ,
quod operatus
eft
in nobis. InGr.
'
Fyrsi^cu s
sss rn Svvaust
(Ji"
Jvvafiueov so; Tfro , , &c.
f. 30. Sic Hilarius in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. In
Romano veto (ic : A templo fanilo tuo ,
quod efl in Jerufa-
lem, tibi offerent, &c. In Mozarab. & ap. Cafliod. A tem-
plo tuo, quod cjl in Jerttf. tibi offertint , Sec. Item in Cois-
lin. tibi offcrunt. In Pf. Var. ap. Hilar, tibi offerent. Simi-
liter hab. Ambrof. 1. 2. de Abr. to. 1.
347.
e. & 1. de
Nab. c. 16. p. 585.
f. necnon Auguft. in hunc Pf. cum
Vulg. & Grseco.
If. 31. Pfalt. Mozarab. Increpa ferasfilvx , concilia tau-
rorum inter vaccas populorum : ut excludantur it
,
qui pro-
bati funt
argento. DiJJlpa gentes
,
qua bella volunt. Corb. &
Rom. Increpa feras flvarum , concilium taurorum inter vac-
cas populorum : ut excludantur ii
, qui DiJJlpa gentes, qua
bella volunt. Similiter hab. Cafliod. in hunc Pf. exceptis
his, ut non excludantur, & Difperge gentes. Hilar, cum
Pfalt. Coislin. Increpa feras Jilvx , concilium taurorum in-
ter vaccas populorum : ut non excludantur hi
,
qui , &c. Pf.
e Mf. Vat. ap. Hilar, tollit negationem ante excludantur
,
gum Pfalt. Mediolan. in quo etiam legitur
, feras Jilvx,,,
ejus Deo.
Regna tenet cantate Deo
, pfal-
3 3 . Regna terra; , cantate Deo
,
AD VERSIONEM ANTIQUAM.
licut apud Ambrof. 1. de Spir. inter vaccas ; licut apud Ambrol. 1. de Spir. S. to. 2. col.
654. f. In Carnut. feras flvarum inter vaccas popular.
ut non excludantur hi ,
qui prcb. Jam argento. Diffipa gen-
tes
, qui bella volunt. Apud Hilar, ubi (up. DiJJlpa gentes
,
bellum qua volunt : at infra , 11. 32. & 33.
bella , & bellum.
Auguft. in eund. Pf. fie legit : Increpa
foras calami, con-
giegatio taurorum inter vaccas populorum : ut excludantur
ti
,
qui probati Difperge gentes
, qua bella volunt. Gra:c.
'tj-(ti/<mocii toTs ivploii tS x.a?ia/Kl< , h QvrccyuK Tar toajfon
w tcu; iaua.*ici to *ao:i' it fin airocMi^iirai fei tfs/om-
/Uac/<fVsf; l\icr.6y.of>7ritJOV zbtvi t Tir; -TTOf/utt; hiMvlct. Edit.
Aid. fert , t? s~/x.Mi$>w<ti , Compl. t? ix.x.MiQ\ivcu.
"&.
32. Vulgatje confonant Plait. Rom. & Coislin. nec-
non Hilarius , & Auguft. in eund. Pf. niii quod ultimam
vocem Deo , adnectuntad verium feq. Pfalt. Carnut. hanc
penitui tollit. Ambrof. vero 1. de Spir. S. to. 2. 655. d.
ita legit : /Ethiopia pralevabit manus Juas Deo ; Mfs. non-
nulli ibid, prxvaluit i units prulibabit. Cafliod. in hunc Pf.
offerunt velociter ex jEgjpto : ^-Ethiopia jeflmet manus dare
Deo. Brev. Mozarab. /Ethiopia prxvemat manus ejus ; Me-
diolan. manus Juas. Gr. wijici iipitJLiic, s AiyinnH' At
iiiTTia ir^^dcn yj'&e ciiniic. tb sw. Auguft. loco cit. n.
41. hacc habet : I'lures codices Latini , S3
tnaxime Graci*
ita diflinilos verfus habent , ut non fit in eis units verjicu-
lus , Ueo tegna terra; ; fed Deo in fne fit
versus Juperioris,
atque ita dicatur , /Ethiopia pra:veniet manus ejus Deo

ac deinde Jequatur in alio verfu , Regna terra:, i$c. qua
difliiiilione , multorum codicum
J
audoritate digniorum con-
finantia , fine
dubio praferenda , fides commendari mibi vi-
detttr
,
qux opera prxcedit ; & poft pauca : Prxveniet ma-
nus ejus , inquit , id efl , opera ejus : cujus , niji
ipfiuf
jEtbicpix ? quia hoc in Grace non efl ambiguum : ejus quippe
ibi feminine genere apertiffime pefitum efl; ac per hoc nihil
aliud didum efl, qttam /Ethiopia praeveniet manus fuas
Deo plures fane codices non habent manus , Jed manum
,
quod tautnmdem valet. Mallem antem Latini Interpretes
fie
tranfhtliffent : /Ethiopia prxveniet manus fuas, vel ma-
num fuam Deo ;
quouiam plamus hoc effet ,
qnam quod nunc
didum efl ejus
; 5
Jalva veritate
fen peffet , quia in Graca
lingua id pronomen , non folttin ejus , Jed
etiam fuam, vel
fuas ,
potejl intelligi : fuam ergo
,fi
manum ; fuas antem
,fi
manus. Nam quod
eft
in Grace
, X^&
"th? , quod plures
codices habent, $$ manum ejus
, 5
manum fuam , potejl in-
telligi. Quod vero rarum
eft
in codicibus Grxcis ,
X
i
P^i
*'"-
tv.it i$
manus ejus, {$
manus fuas, Latine potef) dici.
Tfr. 33. Pfalt. Rom. Corb. & Coislin. non dirterunr k
Vulg. InCorb. tamen ponitur Diapfalma ubi fnpra. Pf. e
Mf. Vat. ap. Hilar, habet : Regna terrx, cantate Domino
,
S3
pfallite Domino : pjallite Deo neftro. Hilarius ipfe in com-
ment. Deo regna terrx , cantate Deo
,
pjallite Domino : pfallite
Deo. Ambrof. in Pf. Il8. to. 1. 987. b. Regna terrx, can-
tate Deo. Auguft. & Cafliod. ut in Vulg. cui etiam Gr,
confonat, nil! quod hab, <}>/<, ut fupra. In edd^
LIBER
ViriCATA HOD.
pfallite Domino : pfallite Deo
,
34.
qui afcendit fuper ccelum cce-
li , ad Orientem.
PSALMORUM.
He b r.
lite Domino : Semper, qui afcen
dtt fuper coelum call ab Oriente
,
Ecce dabit voci fua? vocem vir
Pfalm.
LXVIII.
135
V E R S I O A N T I
Q U A
.
tatc Deo
, & pfallite Domino : 2* M/ Smgenfl*
Diapsalma. pfallite Deo
,
34.
qui afcendit fuper coelum
coclorum
, ad Orientem.
Ecce dabit vocem fuam
vo-
Ecce dabit vocem fuam vocem
tutis,
5 5. date gloriam Deo fuper fortitudinis : date gloriam Deo; cem virtutis
, audiam
vocem
Ifrael
,
magnificentia ejus, tk virtus fuper Ifrael magnificentia ejus
, & ejus vocem virtutis :
35. date
ejus in nubibus. fortitudo ejus in ccelts. honorem Deo fuper Ifrael
magnificentia ejus, & virtus
ejus in nubibus.
36. Mirabilis Deus in fan&is Terribilis Dcus de fancluariis 36. Mirabilis Deus in fanc-
fuis, Deus Ifrae'l ipfe dabit virtutem fitis : Deus Ifrael ipfe dabit forti- tis fuis
, Deus Ifrael ipfe dabit
& fortitudinem plebi fua: : bene- tudinem
&
robur populo : benedtc- virtutem & fortitudinem
ple-
diftus Deus. tus Deus. bis fux : benediclus Deus.
Noi^ AD VeRSIONEM ANTIO.UAM.
Aid. & Compl. non repetitur 4*"-t ttf. Kuola. Hieron.
epift. ad Sun. & Fret. to. 2. p. 643. c. ad hsec : Regna
terra , cantate Deo
, pfallite Domino, haec habet : Et dicitis
hoc in ijio verjicttlo non ejjefcriptum ,
pfallite Domino ,
quo-
niam fl.uim fequatur Diapfalma : pfallite Deo
,
qui alcen-
dit , &c. dim ijie verjiculus magis habere debeat juxta He-
braica.ni veritatem , cantate Deo, pfallite Dno
; tf
illiid quod
fequitur in principio verfus alteriiis
,
pfallite Deo , non jit in
libris aitthenticis
, fed obelo pranotatnm. Ergo f*j vos legite
magis qua vera funt ; ne , dttm addition fufipitis ,
quod a
Tropbeta fcriptum
eft
relinquatis.
j^.
34.
Mf. Sangerm. fcribit ab Orientem , fed correxi-
mus ad Orientem; Brev. tamen Moz. hab. qui afcendit
fu-
per ccelos ceriornm , ab Oriente. Ecce dabit vocem fuam vocem
virtutis ; nee addit plura. Sic etiam legit Caffiod. nifi
quod addit
fua, ad vocem virtutis. Rom. lie : qui afc.
fuper cwlos cirlor. ad Orientem. Ecce dabit vocem fuam vo-
cem virtutis Jit a. In Coislin. Jiiper ccrios coriorum ad Orien-
tem , Sic. ut in Vulg. Similiter apud Hilarium , prater hoc
,
caelum cocli. In Corb. qui afcendit fuper cerium caelorum
,
ad Orientem. Ecce dabit vocem fuam vocem virtutis. Itidetn
Fulg. fragm.
34. cont. Fab. p. 645. at fup. p. 644. le-
git fuper calos ccrior. Auguft. in eund. Pf. fuper cerium cce-
lorum , ad Orientem i vel , inquit
, Jicut nonnnlli codices ha-
bent. ..fuper cerium cceli , &c. fubinde , Ecce dabit vocem fuam
vocem virtutis. Similiter hab. Pfalt. Carnut. vocem fuam ,
&c. omiffis pariter feqq. audiam vocem , &c. quae etiam
fuperfluere videntur in Mf. Sangerm. Ifi Gr. TaeTnGefrweTi
eir\ tw v'&cw t? x&cn , xktoc 'AvxtmoIc.. 'IJV i'it.11 cV t
<po>ni our*: (pavviv A.uvajUsoac,- nee plura. In edd. Aid. &
Compl. deeft cV ,
port: Auca.
7f. 35.
Accinunt Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Corb. Coislin. & Moz. At Auguft. in eund.
Pf. legit cum Gr. date gloriam Deo
, fuper Ifrael magmf,
ejus, &c.
if. 36. Subnexuimus vocem ultimam Dens,qus abcrac
a Mf. Sangerm. In Mozarab. benediclus Dominus. Apud
Hilar, benediclus Deus
eft,
vel ut in cod. Reg. plebi ejus :
benediclus es Dens. In Pfalt. Corb. omnia ut in textu. In
Rom. ut in Vulg. cui accinunt Auguft. Sc Cafliod. & Gr.
VULGATA HOD.
In finem
,
pro iis qui commuta-
buntur, David. LXVIII.
i. O Alvum me fac Deus : quo-
C5 niam intraverunt aqua? ufque
ad animam meam.
5. Intixus fum in limo profun-
di : & non eft fubftantia.
Veni in altitudinem maris : &
tempeftas demerfit me.
4. Laboravi damans, raucre fac-
ta; funt fauces mea: : defeceruntocu-
li mei , dum fpero in Deummeum.
He b r.
Viclori pro liliis David.
LXIX.
tis.
A D Ve
f.
Multiplicati funt fuper capil-
!os capitis mei
,
qui oderunt me gra-
tis.
N o t JE
t. 1. Pfalt. Rom. cum Cafliod. Vulgatae congruit.
Coislin. vero cum Auguft. hab. hi finem, pro bis qui com-
mutabuntur
, ipfi
David. Corb. & Moz. In
finem, pro iis
qui commutabuntur
, Vfalmus David. Pf. e Mf. Vatic, apud
Hilar, hi finem , pro his qui vel immv.tabunttir
, Pjahnns
ipji David. Hilarius ipfe in expolit. Pro his qui immutabun-
tttr, Mi David Pfalmus, in finem ; Mfs. in
fine : fubinde ait :
In ilium potilis David... convenire intelligenda propbetta
eft;
pa-
id enim non ab Mo
, fed
in Mum Pfalmus docetur
ejft
cantatas :
& port plura
, videlicet col. 2
3
I . a . In
finem , pro his qui im-
mutabuntur,
eft Pfalmus. Gr. Eft to t/ws , tSitip rSi awcioi-
ineof&ruriT! AavlJ . Aid. & Compl. ir*/usc toAw/.
Vide fis Hieron. epift. ad Princip. to. 2. col. 682. b.
#. 2. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. Martianxi. In Rom.
Fabri
, Moz. & apud Auguft. introiernnt ; cetera ut fupra.
In Corb. Salvum mefac Domine
, &c. Ap. Hilar, in Pf. C4.
67. 68. col. 107. e. 206. b. 215. f. Salva me Deus : quo-
tiiam intraverunt , 8cc. In Gr. Eacov /js , &c.
tf. 3.
Sic in Pfalt. Corb. eft ad verbum. Item apud
Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. excepto verbo veni ; rurfum-
que ap. Hilar, in Pf. 67. col. zo6. b. & in Pf. 51. & 64.
col.
7J.
d.
167. d. at in Pf.
J4.
col.
107. e. leg. m limo
,
Versio antiqua.
1. In finem
,
pro his quje
'"commutabuntur, Pfalmus
David. LXVIII.
2.
O
Alvum me fac Deus :
O quoniam
intraverunt
aqua: ufque ad animam
meam.
3. Infixus fum in limum
profundi
: & non eft fubftantia.
Deveni in altitudinem
ma-
ris : & tempeftas dimerfit me.
4. Laboravi damans
, rau-
ca; ia&x funt fauces mex : de-
exfpeclantes Dcum fcccrunt oculi mei , dum fpero
in Deum meum.
OAlva, me Deus : quoniam ve-
O nerunt aqus. ufque ad animam.
Infixus fum in limo profundi
,
& non poffum conjiflere.
Veni in profundum aqttarum
,
& fiutnen operuit me.
Laboravi damans
, exafpera-
tttm ejl guttur meum : defeccrunt
oculi mei
meum.
runt me gratis.
RSIONEM AN
r.v
Mf.
Sangerm,
*
Mf,
commuta-
bitur.
Multiplicati funt fuper capillos
5. Multiplicati funt fuper
capitis mei
,
qui oderunt me gra- capillos capitis mei
,
qui ode-
T I
Q
U A M
.
&C&; in Pf. 129. col.
437.
d. Veni in profundum maris
,
&c. fimiliter in Pf. 62. bis in limum , femel in limo , rur-
fumque in profundum maris. Iiidem Hieron. in Ifai. 16. to.
3. 172. a. Veni in profundum mans ; additque
, tf tempeftas
abjorbnit me. At Aug. in eund. Pf. cum Phcebad. Agin. cont.
Arian.
p. 301. d. necnon Pfalt. Rom. & Mozar. Vuigatx
congruit. In Pfalt. Coislin. eft : Deveni in attitud. maris :
#
temp, dimerfit me. In Gr. 'Enirayw <* i*vt pi^f... *H^
/'; t /Sa^n naTiircvTies fie.
f. 4.
Sic Hilar. & Cafliod. in hunc Pf. Sic etiam Ambr.
in Pf. 48. to. 1. 9jo.b. & epift. 81. to. 2. 1098. b. cum
Pfalt. Rom. Sc Mozarab. Solum Coislin. hab. dumfpero in
Deo meo. Aug. in eund.Pf. abJ'perando in Deum meum. Aucl.
1. de promiff.
p. 2. c. 22. 148. d. oculi mei defeceruntj'peran-
do in Deum meum. Gr. nVo t? ?ejrl?sw /us sVi t-.v soV ftv.
V.
J.
Pfalt. Rom. Multiplicati funt Cenfonati funt
fuper me qui me perfequuntur inimici , &c. Similiter in Coif-
lin. dempto una fuper me. Mozarab. Confortati Jimt inimici
mei qui me perfeqnebantur injnfte , Sec. Corb. Confortati
funt qui perfequuntur me inirn. mei injnfte : qua non rapui
,
tunc exjolvam. Hilar, in hunc Pf. Multiplicatifunt Con.
value} tint qui perfequuntur me inimici mei injnfte : qug r,QU
i
5
6 LIBER PS
Versio antiqua.
Et Mf.
Sangerm. Confoitati funt qui perfe-
cuti funt me inimici mei in-
jufte : qua: non rapui , tunc
exfolvebam.
6. Deus tu fcis infipientiam
meam : &delida mea a te non
funt abfconfa.
7. Non confundantur in me
qui exfpedant te Domine
,
Deus vimitum.
Non erubefcant in me qui
requirunt te ,
Deus Ifrael.
8. Quoniam propter te fuf-
tinui improperium : 6: operuit
faciem meam reverentia mea.
9. Exter fadus fum fratribus
meis
,
& hofpes filiis matris
mea:.
10. Quoniam zelus domus
tuae comedit me : & oppro-
bria exprobrantium te , ceci-
derunt fuper me.
1 1
.
Et operui in jejunio ani-
mam meam : & fadum eft
mihi in opprobrium.
iz. Et pofui veftimentum
meum cilicium : & fadus fum
illis in parabolam.
1
3. Adversum me detrahe-
bant qui fedebant in portam
:
& in me pfallebant qui bibe-
bant vinum.
14. Ego autem orationem
meam ad te Domine : tempus
beneplacitum Deus.
In multitudine mifericor-
dix tux exaudi me Domine,
in veritate falutis mex.
Pfalm. LXVIIT,
VULGATA HOD.'
Confort'ati funt qui perfecuti
bantur me inimici mei injufte : qiu funt me inimici mei injufte : qua?
non rapueram , tunc reddebam. non rapui, tunc exfolvebam.
ALMORUM.
HEB R.
Confortati funt
qui perfeque-
Deus tu fcis flultitiam meam
,
& peccata mea a te non funt abf-
confi.
Non confundantur in me ,
ex-
fpeclantes te Domine Deus exer-
cituum :
Non confundantur in we
,
qui
qu&runt te Deus lfra'el.
JQiua propter te portavi op-
probrium : operuit confujio faciem
meam.
Alienus faclus fum fratribus
meis
, &
peregrinus filiis matris
mea.
Quia 7~elus domus turn, comedit
me
, &
opprobrium exprobrantium
tibi , cecidit fuper me.
Et flevi
in jejunio animam
meam
, &factum ejl in opprobrium
mihi.
Et pofui veftimentum meum fac-
cum,
o~
faclus fum
eis in parabo-
lam.
Contra me loquebantur qui fede-
bant in porta
, & cantabant bi-
bentes vinum.
Mea autem oratio ad te Domi-
ne ,
tempus reconciltationis ejl.
Deus in multitudine mifericor-
diet ttu , exaudi me in veritate
fa-
lutis tiu.
6. Deus tu fcis infipientiam
meam & delida mea a te non funt
abfeondita.
7. Non erubefcant in me qui
exfpedant te Domine, Domine vir-
tutum.
Non confundantur fuper me qui
quadrant te , Deus Ifrael.
8. Quoniam propter te fuftinui
opprobrium : operuit confulio fa-
ciem meam.
9.
Extraneus fadus fum fratri-
bus meis , & peregrinus tiliis matris
mea.
10. Quoniam zelus domus tuai Jean
comedit me : & opprobria expro-
J
7
brantium tibi , ceciderunt fuper me
Rom,
15.3.
1 1 . Et operui in jejunio animam
meam : & fadum eft in opprobrium
mihi.
1 2. Et pofui veftimentum meum
cilicium : & fadus fum illis in pa-
rabolam.
15. Adversum me loquebantur
qui fedebant in porta : ik in me
pfallebant qui bibebant vinum.
14. Ego veto orationem meam
ad te Domine : tempus beneplaciti
Deus.
In multitudine mifericordia; tuac
exaudi me , in veritate falutis tua.%
rapui, tunc exfolvere repetebar. Ambrof. in Pf.
37.
to. I.
col. 839. c. &1. de Tob. c. 9. col. 601. c. ut in Vulg. Au-
guft. & Cafliod. inhunc Pf. Multiplicatifimt Confortati
(tint inimici met qui perfcquuntUT me injufte : qua non rapui
,
&.C Tertul. adv. Jud. c. IO. p. 143. C. qua non rapueram,
tunc exfolvebam. In Gr 'Ev.fje'.ziujj vgxy of
sx&Cf' H*
t! ixJidtcov'jtc /UJ a'AiJta;* a iy^ vf-traox , tots iimmuov.
t. 6. Ita Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar, at Hilarius ipfe in
explic. utrumque ufurpat, Seabfcondita, Se abfconfa. Auguft.
in eund. Pf. ita legit : Deus tu fcifti
imprudentiam meam :
tf
dclicla , &c. ut in Vulg. item q. 20. in Levit. to.
3. 497.
A. Outmiam tttfcifli imprudentiam meam. Caffiod. Vulgar
conlonat , ficut Pfalt. Rom. Coislin. &c. Gr. 'O 0so? Qu
tyvue tup a.(p$cuiw fM , Sec.
#".
7. Pfalt. Rom. cum Coislin. Non erubefcant in me qui
te exfpeclant Domine , Deus virtutum. Non revereantur
fil-
ter me qui requirunt te , Deus Ifrael. Similiter in Mozarab.
ufque ad vocem virtutum incl. reliq. ut in Vulg. In Corb.
Non erubefcant in me qui exfpedant te Domine , Domine Deus
virtutum. Non revereantur Juper me qui requirunt te , Deus
Ifrael. Apud Hilar, in hunc Pf. Non confundantur in me qui
exfpeflant te , Domine virtutum. No revereantur fuper me
qui quorum te , Deus Ifrael. Ap. Auguft. in eund. Pf. ut
in Vulg. Similiter ap. Caffiod. li excipias poftrema , Non
revereantur fuper me qui requirunt te. InGr.Mii al^vtisti
-
Qav sV i/*e of lito/Ujkoktk Qe , Kf< ruv Svvau.iay. Mil
itlejfrtlwaii tte i,u; oi ^iiT^cTe; as , &c. Aid. &Compl. Ku-
/s Ki'e<"
Theod. Ki/<e Qso';.
#.
8. Pfalt. Corb. cum Rom. Quoniam propter te fuppor-
tavi improperium : operuit irreverentiafaciem meam. Rom.
Martian, nab. reverentia, cumMediol. &Carnut. InCoisl.
fimiliter, fupportavi tmprop.
5
operuit reverentiafaciem , abf-
que feq. meant. In Mozarab. operui canfujionefaciem meam.
Apud Hilar, in hunc Pf. Quoniam propter te fuftinui im-
properium : operuit reverentia fac. meam. Ap. Auguft. in
eund. Pf. Quoniam fuftinui exprobrationem : operuit ir-
reverentia faciem meam. Cafliod. fupportavi improperium :
opermt reverentia, &c. Gr. 'Ot: ymrfjiui oviAiC/Aif
fXccMrfytr wtcjtii to , 8iC Symm. i%,vptwnu
Node ad Versionem antiqua m.
j^.
9. Sic eft in Pfalt. Rom. Mediol. Carnur. Corb. &
Coislin. Sic etiam in Mozarab. demptc uno
tf.
Textui pa-
riter accinit Hilar, in hunc Pf. cum Pf. ibid, e Mf. Vatic,
paulo verb poft in expofit. leg. alienus afratribus , cui ac-
cedit Auguft. in eund. Pf. hoc modo : Alienatusfaclus fum
fatribitsmeis , ^ hofpes filiis , &c. S. Paulinus epift. 1 1.
p..
JO.
a. Exterfratribus meis , $$
peregrinus filiis , &c. Caf-
liod. Extraneus faclusfum & hofpes , Sec. Gr. 'Airnwo-
Tfoj/^ivoi ijmiSm
J
iftt-e,, Sec.
f. 10. Sic Hilar, in hunc Pf. & in Pf. 118. col.
349. b.
cum Pfalt. Corb. & Gr. Ambrof. 1. de apol. Dav. to. 1.
678. f. &1. I.defide, to. 1.446. c. legit , exprobrantium
tibi , &c. ut fupra ; at I. 2. offic. to. 1. 108. a. exqttijivit me
Heltts domus tux. Ambroliaft. p. 104. e. detraciiones expro-
brantium te , cecid. fuper me. Aug. & Cafliod. in eund. Pf.
cum Vulg. concinunt. Audi. 1. de promiff.
p. 3. col. 176. e.
comedit me telus domus tux.
f. 1 1 . Ita legit Hilar, cum Pfalt. Rom. Corb. & Coif-
lin. In Mozarab. Et humiliavi in jejunio , Sec. ut in textu.
Auguft. in hunc Pf. Et cooperui in jejunio mihi in op-
probrium. Similiter hab. Ambrof. epift. 42. col.
968. e. Et
cooperui ; at 1. de Elia, c. 4. col.
J
;8. b. operui. Apud Caf-
liod. ut in Vulg. In Gr. Ka\ Qv/nccu-^ci vu?tla ;';
oriJ'iepai efts!.
In Pfalt. Arab. sTZTniracu. In edd. Aid. 6c
Compl. Qvvr/.d>.vi(Ot.
f. 12. Succinit Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
Se Coislin. At Hilarius, & Auguft. in eund. Pf. leg. cum
Gr. Et pofui veftim.
meum faccum , &c. ut lupra. Apud
Ambrof. quoque in Pf.
43.
to. 1. 910. b.$$
faclus
film illis
in parabolam.
If. 13. Concinit Hilar, nil! quod hab. in porta. Ambr.
in Pf. 43.10. 1. 910. b. & Cafliod. in Pf. 68. legunt : Ad-
versum me cxercebantnr qui fedebant in porta , Sec. Sic etiam
in Pfalt. Rom. Coislin. Mediolan. & Moz. Apud Auguft.
verb in eund. Pf. ita : Adversiis me infultabant qui fede-
bant in porta, Sec. In Gr. Kcst' t/uv hVo^s^Cv/ of xctii/xust
cc -7TVM , Sec.
Tf. 14. Pfalt. Moz. Ego vero oratio mea ad te Domine,
Sec. ut in Vulg. Auguft. in hunc Pf. Ego autem eratiotie vug.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXVIII.
37
VuiGATA II O0.
1 5. Eripe me de luto , ut non
infigar : libera me ab iis qui oderunt
me , & de profundis aquarum.
16. Non me demergat tempef-
tas aqua; , neque abforbeat me pro-
fundum : neque urgeat fuper me pu-
teus os fuum.
17. Exaudi me Domine ,
quo-
niam benigna eft mifericordia tua :
fecundum multitudinem miferatio-
num tuarum refpice in me.
18. Et ne avertas faciem tuam
A puero tuo : quoniam tribulor , ve-
lociter exaudi me.
19. Intende anim.-emea;, & li-
bera earn : propter inimicos meos
eripe me.
20. Tu fcis improperium
meum , & confulionem meam ,
&
reverentiam meam.
11. In confpedlu tuo funt om-
nes qui tribulant me : improperium
exfpecTravit cor meum , 6c miferiam.
Et fuftinui qui fimul contriftare-
tur, & non fuit : & qui confolare-
tur , & non inveni.
Matth. 2 z . Et dederunt in efcam meam
]. 48. fel : & in iiti mea potaverunt me
aceto.
HE B R.
Erue me de luto, ut non infigar :
libera me ab bis qui oderunt me
,
ejr de profundis aquarian.
Ne operiat me fluclus aqiu , tie
abforbeat me profundum : & non
coronet fuper me puteus os fuum.
Exaudi me Domine
,
quoniam
bona
efi
mifericordta tua:fecundum
multitudinem miferationum tuarum
refpice ad me.
Et tie abfcov.das faciem tuam a
fervo tuo : quoniam tribulor ,
cito
exaudi me.
Accede ad animam meam , redi-
me earn : propter inimicos meos libe-
ra me.
Tu fcis opprobrium meum
,
<y-
confujionem meam
, & ignominiam
meam.
Coram te funt omnes
bofles met:
opprobrio contrition
eft
cor meum
,
(S
defperatus fum.
Et exfpeclavi qui contriflaretur
,
& non fuit : & qui confolaretur ,
& non invent.
Et dederunt in efcam meam fel,
& in
fiti
mea potaverunt me aceto.
Versio ANTIQUA.
15. Erue me de luto, ut E* lif,
Sangerm*
non imeream : ut liberer ab
odientibus me , & de profundo
aqumim.
1 6. Non me demergat tcm-
peftas aqux , neque abforbeat
me profundum : neque conti-
neat fuper me puteus os fuum.
1
7. Exaudi me Domine
,
quoniam benigna eft miferi-
cordia tua : fecundum multi-
tudinem miferationum tua-
rum confpice in me.
1 8. Ne avertas faciem tuam
a puero tuo : quoniam tribu-
lor, velociter exaudi me.
19. Intende animx mea;
,
& libera earn : propter inimi-
cos meos erue me.
20. Tu enim fcis impro-
perium meum
,
& confufio-
nem meam
,
& reverentiam
meam.
21. In confpelu tuo funt
omnes tribulantes me : im-
properium exfpectavit cor.
meum , 5c miferiam.
Et fuftinui qui fimul mecum
contriftaretur
,
& non fuit :
& confolantes me non in-
veni.
22. Et dederunt in efcam
meam fel : & in fiti mea po-
taverunt me acetum.
NoT/E AD VERSIONEM ANTIQUA M.
ad te Domine , &c. editt. oiatio mea. Hilar. & Caffiod. in
eund. Pf. concordant cum Vulg. (icuc Plait. Rom. & al.
Coib. tamen hab. in veritatejalutis mex , ut fup. Gr. Eyai
cTs rn n&iivx1
} H-*
ff s? (j Kufi" -ncup^ A/W; > Sec.
Ap. Ambr. ep.
JI.
col. iooo. tempus beneplaciti.
it. I
J.
Pfalt. Rom. cum Caffiod. Eripe nude Into , ut non
inbxream .' libera me ex odientibus me
, >
de profunda aqua-
rum. Sic etiam in Brev. Moz. fi excipias verbum inhxrear.
Item in Plait. Coislin. prjeter hoc
, j not bxream. In Vatic,
ap. Hilar, itti non baream; reliqua lit in Rom. Similiter
apud Hilar, ipfum , fed hoc omittitur, libera me ex odien-
tibus me; quod tamen abipfo ledum fuiffe liquet ex num.
l
J.
Audi. 1. depromifl".
p. i.e. 3. col. 93. d. hab. Salva me
de Into, ut noninbxream. Aug. in hunc Pf. Salvum me fac
de luto , ut non inbxream : eruar ex lis qui oderunt me
, >
de profunda aqttarnm. Item in Pfalt. Mediol. ut non inbx-
ream. In Corb. Eripe me de luto , ut non infigar : libera me
ex odientibus me
, & de profundi; aquarum. In Gr. SucoV
fit TTc ixvkS , "vet. /av) i/uirayS' fv&iim eV tcIIv /mwtuv jae
,
$
tx. t? (Safes &c. Aid. 8c Compl. ruv fm.Q-icov.
~t. l6. Hieron. in Ezech.
47. to. 3. IOJ4. a. Kon me
pracipitet tempejlas aqua. Hilarius in Pf.
J4.
& 141. col.
iii.d.
J4J.
a. Non me demergat... neque contineat fuper me
fttteus , &c. & in Pf. 68. neque contineat puteus fuper me
,
&c. In Brev. Moz. neque operiat fnp?r me puteus , &c. In
Carnut. &Corb. neque aperiat. Apud Augufl. in eund. Pf.
neque coarttetfuper me puteus , &c. Caffiod. cum Pfalt. Rom.
ut in Vulg. Gr. Mh /m KK^a-jiVTicira fwf'i Qu%iru
iir ifitt <pf,;zp , &c.
Jf
-
. 17. Hilar, in hunc Pf. Exaudi me Domine
,
quoniam
fuavis ejl nnbi mifericordia tua : fecundum multitudinem mi-
fericordi.t tux confpice in me ; Pfalt. Carnut. Corb. & Coil-
lin. convertere in me ; Rom. cum Aug. & Cafliod. in eund.
Pfalm. refpice in me ; cart, ut in Vulg. nili quod Augufl.
hab.
Rip. fuavis eft miferic. Gr J'ti
Xf^"
Jasoj (\'
V.U.TO. TO CTAH3"0? TUV OIHTipfiUlV Qv tir'i&M^OV fV l}tt.
t. 18. Sic Hilar. Aug. &Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt.
Rom. Coislin. Corb. & Moz. Sic etiam Ambrof. in Pf.
$$.
&
l6.
to. 1. 766. c. 800. d. Gr. Ki
i*.yi aVor^E+n; , &c.
ab edd. Ald.& Compl. abeft KaL
~fr. 19. Vulgatas accinunt Hilar. & Cafliod. in hunc Pf.
cum Pfalt. Rom. Coislin. &c. Apud Aug. ita : Intende ani-
mx mex,
? redime earn : propter inim. meos erue mi. In Gr.
n/>o%f5
S
*v1pu<Mi W>j'r
fiwl
pi.
Tern. U.
t.zo. Pfalt. Rom. cum Caffiod. Tit enim
fcis imprope-
rium meum, confijioncm
, <g verecundiam meam. Sic etiam
in Coislin. prarter hoc ult.
tf
reverentiam meam. In Corb.
Tu enim fcis improper, meum
,
tf
confufionem , tf
verecuti-
diam meam. In Moz. Tu enim fcis opprobrium meum , con-
fttf.
meam
, tf
verecundiam nuxm. Apud Hilar. Tu enimfcis
improperium
, tf
confufionem , 5 verecundiam meam. Apud
Ambrof. in Pf. 118. to. I. 103 1. b. Scis opprobrium meum.
Ap. Augufl. in Pf. 68. col. 70Z. g. Tu cognofcis opprobrium,
meum,
& confuf. &c. ut in Vulg. In Gr. Xu yap yiraeneti
ToV OViJ ICfiQV /-Cf , K) TV,V Cc!%VVV,V /Utf , if TMP l/I^ICVU /M
.
~fr. 21. Pfalt. Rom. In confpeili: tuo funt omnes tribulan-
tes me 5 miferiam. Sujlinui qui
fimul mecum contrif-
taretur
, )
nonfuit : confolantem me quxjivi
, 55 non inveni.
Corb. In confp. mo omnes tribulantes me : improperiumftifli-
nuit cor meum Et fujlinui qui
fimul contriflaretur
, >
non fuit :
tf
confolantes me
, tf
non inveni. Moz. In confpecln
tuo omnes tribulantes me Etfujlinui qui
fimul mecum con-
triflaretur , }
qui confolaretur ; tf
non
fit. Hilar, in hunc
Pf. Inconfpeilu tuo funt omnes tribulantes me Etfujlinui
commoercntem
, ^ non fuit ; i$ confolantem
, g "on inveni.
Aug. in eund. Pi. In confpeilu tuo funt omnes tribulantes
me : opprobrium exfpeilavit Et fujlinui qui
fimul contrifl.
)
non fuit :
tf
confolantes , f>
non inveni. Ruric. 1. 2. ep.
14. p. 569.
f. Qu.'.fivi qui
fimul mecum contriftaretur
, tf
non fuit : > confolantes me , ^i 0 inveni. Apud Caf-
liod. ut in Vulg. prater feqq. tribulantes me
tf confo-
lantem me , $ non invent. Similiter hab. Pfalt. Coislin.
^
conjolantem me, &c. Carnut. etiam
fuflinuit ,
pro exfpeda-
vit. Gr. 'Eparn'ov Qn 'sjx.t;; 0! 6*i'ot/s fj.s' ori/te/iit rgj-
ejomnev
u 4
t/
X." H*
<
5
Tawtivmplcu. Kcr.l vir{u<,,x Qo-
mttvfJ^v.v , 5, vx vin*p%s'
Jj
isoi&iKMS/i a , i,
\)\ tu&r Aid.
& Compl. aiu&cx.afSv'las.
ir. 22. Sic Hilar. Augufl. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. &c. excepto ugo aceto. Sic etiam apud No-
vat, lib. de Trin.
p. 1050.%. & Ambrof. in Luc. 2}. to.
1.
1 J
50. e. & S. Leonem, fer.
53. p. 123. d. Tertul. vero
1. cont.Jud.c. 10. p. 143. c. 146. b. legit: Miferuut in po-
tion meum fel ; j in
fiti
mea potaverunt me aceto. Laclanr.
1. 4. Inflit. p. y8l. Et dederunt in efcam meam
fel : $$ in
fiti mea potnm mibi dederunt acetum. Similiter Augufl. 1. 17.
de civit. Dei , c. 19. to. 7. 482. e. Hilar, autem in PI. 6z.
col. 1? 3. a. cum aceto potaverunt. Pfalt. Corb. Et dederunt
in efca mea ftl , &c, ut in Vulg. Gr. Ka!
"foHta itt r
i
3
8 LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXVIII.
Versio A N T I
Q
U a. Hebr.
Ex Mf.
SaHgtrm.
23. Fiat menfa eorum in Sit menfa coram corurn eis in
laqueum coram ipfis, & in laqueum
1
&inretributiories ad cor- ipfis in laqueum , & in retributio-
9
VULGATA HOD-
2.3. Fiat menfa eorum coram Rem. 11.
retributionem eorum , & in
fcandalum.
24. Obfcurentur oculi eo-
rum ne videant : & dorfum
eorum Temper incurva.
25.
EfFunde fupereos iram
tuam : & furor kx tuae com-
prehendat eos.
z6. Fiat habitatio eorum
deferta : & in tabernaculis eo-
rum non fit qui inhabitet.
z~. Quoniam quern tu per-
ruendum. nes , & in fcandalum.
Contcncbrentur oculi eorum tie 24. Obfcurentur oculi eorum ne
videant
, & dorfum eorum femper videant : & dorfum eorum femper
incurva.
Ejfunde fuper eos indigfttttionem
tuttttt
, cjr
ifA furoris tut comprc-
bendat eos.
Fiat commoratio eorum deferta :
in tabernaculis eorum non jit qui
babitet.
incurva.
25. Effunde fuper eos iram
tuam : & furor ira; tua; comprehen-
dat eos.
26. Fiat habitatio eorum defer-
Atl,
ta : & in tabernaculis eorum non fit 20.
qui inhabitet.
27. Quoniam quern tu percuflif-
1.
ffhtoniam quern tu percuffijli
,
cuflifti, ipfi perfecuti funt : & ferfecutifuntt&utafflige'rentvul- ti, perfecuti funt : & fuper dolo
fuper dolorem VLlinerum meo- tieratos tuos narrabant. rem vulnerum meorum addiderunt.
rum addiderunt.
Da iniquitatem fuper iniquita- z8. Appone iniquitatem fuper
tern eorum
, & non variant in
juf-
iniquitatem eorum : & non intrent
titia tua. in juflitiam tuam.
Deleantur de libro viventium , 29. Deleantur de Iibro viven-
28. Adpone iniquitatem fu-
per iniquitates eorum : & non
introeant in juflitiam tuam.
29. Deleantur de libro vi-
ventium : & cum juftis non & cum
juftis
non fcribantur.
fcribantur.
30. Pauper & dolens fum Ego autem pauper & dolens
ego : & falus vultus tui Deus falus tua Dcus fufcepit me.
fufcepit me
Laudabo nomen Dei
cum cantico : magnificabo
eum in laude
:
32. Et placebit Deo fuper
vitulum novellum
,
cornua
producentem & ungulas.
3
3
. Videant pauperes & la>
tentur : quxrite Deum
,
& vi-
vit anima veftra :
Quoniam exaudivit pau
Laudabo nomen Dei in can-
tium : & cum juftis non fcribantur.
30. Ego fum pauper & dolens:
falus tua Deus fufcepit me.
3 1
.
Laudabo nomen Dei cum
t'tCOy & magnificabo eum in confef- cantico : & magnificabo eum in
fione: laude :
Et placebit Domino fuper vittt- 31. Et placebit Deo fuper vitu-
lum novellum , cornua efferentem Ium novellum , cornua producen-
<y ungulas.
Videntes manftteti Utabuntur :
qui quxritis Deum , vivet anima
vejlra
:
tem & ungulas.
3 3 . Videant pauperes & la:ten-
tur : qua;rite Deum , & vivet anima
veftra :
34.
Quoniam exaudivit paupe- Ouoniam exaudivit pauperes
perem Dominus : & vindos Dominus, & vinclos fuos nondef- res Dominus : & vin&os fuos non
luos non {pernit. pexit. defpexit.
35.
Laudent eum cceli 5c Laudent eum cali& terra: ma-
35.
Laudent ilium coeli &terra
,
NoT AD VERSIONEM ANTIQUAM. A D
fyZ'/uct fin
x
o>w
'

! ' ! " ^l ~\ a)/

M*
ivanta* ^tj c'e;.
#. 25. Vulgatae favet Caffiod. cum Pfalt. Rom. li hoc
excipias , tf
:;' retributionem. Apud Hilar, in hunc Pf. &
infra , in Pf. 1 27. col. 428. c. (ic : Fiat menfa eorum coram
ipfis
in laqueum , tf
in captionem
, tf
in retribution ,
tf
in fcandalum. Apud Auguft. in eund. Pf. & 1. 17. de civic.
Dei fup. Fiat menfa coram coram ipjis in mufcipulam , tf
in
retributionem,
tf
in fcand. at inf. 1. 18. c. 46. col.
J29.
e.
legit laqueum , non mujcipulam. Pfalt. Corb tfin retri-
butiones eorum
, tf
in fcand. Gr. tic, izuylfa. , k, e dtTccici-
Jooir , kj e/; cx.avSx>.cir.
fr. 24. Accinunt Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. una cum
Pfalt. Rom. Suffragatur etiam Hilar, nili quod habet ,perpe-
tu'o incurva. Ambr. 1.2. de interpel. Dav. p. 664. {.femper in-
curva. Aug. com. Jud. to. 8. 32. d. Excxcetitur oculi eorum
,
&c. In Gr. Szo/iS'HTcooai' 01 otpf!a>fict... I'lcnfcuroi Svyxa^oi
'.
tf". 25- Pfalt. Rom. cum Caffiod. $ indignatio ine tua
pprehendat eos. Corb. & Mozarab. cum Auguff.^ indigna-
tio ira tuiz com.
in eund. Pf. & Philaftr. Brix, 1. de haeref.
p. 724.3. port
paulo tamen Aug. hab. de libro vita ;Gr. in [HCm (lavrur.
T?. 50. Ita legit Hilar, in hunc Pf. Item Auguft. & Caf-
fiod. in eund. Mil quod hab. Pauper %1 dolens ego fum ; lie
etiam Ambrof. in Pf. 35. &40. to. 1. 766. c. 26a. e. Pfalt.
Moz. Pauperfum ego 5
dolens , &c. ut iupra. Corb. Pauper
ego $
dolens. Gr. Wax^i j
d*yuv efei iyu' if v Qulufi*
t? a^cuiiv Q\s , &c. Item in Pfalt. Corb. & Carnut.
$$
falus vultus tui Dcus, &c.
Tt. jl. Sic eft in Pfalt. Moz. addito uno mei , ad nomen
Dei : addimr paiitet in Rom. licut
g,
poft cantico ; utrum-
que delet Auguft. in hunc Pf. deeft etiam mei ap. Caffiod.
At Hilar, in eund. Pf. legit : laudabo nomen tuum cum can-
tico : magnificabo, &c. Nicetius ep. Spicil. to.
J.p.
9.C.
Laudabo nomen Domini cum cantico :
r
cj magnif. &c. Hieron.
epift. ad Sun. & Fretcl. to. 2. 643. c. Laudabo nomen Dei
,
&c. mm addit voculam mei effe fupetfluam. Pfalm. e Mf.
Vatic, apud Hilar. Laudabo nomen Dei in cantico :
tf
tna~
iprehendat eos. Hilar, in eund. Pf. > animatio
gmf.
&c. Pfalt. Cotb. Laudabo tiomcn Dei cum cantico : ma-
irx tux comprebendat eos. Gr. i. ivuic, TiT; opyni (\ xa/a
jvaci itnic,. Plait. Sangerm. ftribit iramfuam , fed mendo
aperto , quod correximus ; al. conftanter tuam.
ir. i.C. Succinunt Hilar. Auguft. <Sc Caffiod. in hunc Pf.
eum Pfalt. Rom. & Gr.
Tf. 27. Itidem in Pfalt. Corb. & Moz. necnon ap. Aug.
in hunc Pf. Hilarius autem & Caffiod. in eund. Pi. delent
ipji. Pfalt. Rom. habet : ipfi perfecuti funt me , &c. ut fupra.
Vet. Iren. Interp. 1. 5. c. 22. p. 2to.a.
tffuper delorcm
'jttln. meorum appofuerunt. Gr. durei /.aTcAiu^aV k, lic\ to
A79; TWP GlQyZi^WI.OU. 9.
it. 28. Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
Fabri : Appone /uper iniquitatem ipforum :
tf
non intrent
in tuam juflitiam. Rom. Martian, fuper iniquitates ipforum.
Auguft. cum Pfalt. Catnut. Moz. & Gr. fuper iniquitatem
ipforum :
tf
non intrent in juflitia tua. Corb. & Moz. in
tua
juflitia.
~&.
29. Concordat Hilar, in hunc Pf. & in Pf. 138. col.
5a 1. d. una cum Caffiod. & Pfalt. Rom. Sic etiam ap. Aug.
gnificabo eum cum laude. Gr. A/V/ca> to ovojj.0. t\s z\s /JM
jj.iT oiJni' fttyctwco avTov a/ aiiscti.
tf\ 32. Similiter habenr Hilar. Aug. & Caffiod. in hunc
Pf. una cum Pfalt. Rom. & Gr. Corb. vitiose , cornua pro-
ducent te
tf
ungulas.
t-
3
3. Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Mozar.
quxrile Donunum , tf
vivet , &c. Coislin. Dominum,
tf
vivit. Hilar. & Caffiod. in eund. Pf. ut in Vulg. Gr. ^w-
TMSon-s Tot- (dew, K.fas:t , tf
vivetis : edd. vero Aid. 5c
Compl. jc Zfiztleu y '\t>Xy fjWtSV.
t. 34T Sic Hilar, in hunc Pf. & in Pf.
35.
cum Pfalt.
Coislin. excepto vetbo ulc. fprevit. Item fprevit in Pfalt.
Rom. Moz. & ap. Caffiod. fupra veto, pauperes. In Corb.
pauperem
:tf
vinclos fuos non fprevit. Apud Aug. in eund.
Pf. pauperes Dominus :
tf
compeditosfuos non fprevit. In Gr.
"Oti eicmxa rut 'BtrvTuy
0'
KuC'i' g
tW <Gzmz\;niYM<, u-
TK W ifyJitUOf.
V.
3J.
Accinit Caffiod. in hunc Pf. una cum Pfalt. Rom.
Catnut. Mediolan. & Moz. Hilarius autem in eund, Pf, cum
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. LXIX.
V
V IT I G AT A II OD.
mare , & omnia reptilia in eis.
3^. Quoniam Dcus falvam fa-
ciet Sion : & .-uditkabuntur civica-
tes Juda.
Et inhabitabunt ibi , & hceredi-
tate acquirent earn.
37. Et femen fervorum ejus
poffidebit earn ; & qui diligunt no-
men ejus, habitabunt in ea.
ria
eis.
c-
H E B R.
omne quod movetur in
V
Ouia Deus falvabit Sion
, &
adificabit civitates Juda :
Et habitabunt ibi , & poffide-
l/unt earn.
Et femenfervorum ejus poffule-
ERSIO ANTIQUA.
terra
,
mare , & omnia quae Ex
Mf Sanger*;
in eis funt.
36. Quoniam Dcus falvam
fader. Sion : & jedificabuntur
civitates Judaeae.
Et inhabitabunt ibi , & in-
habitabunt ea.
37.
Semen fervorum ejus
bit earn; &
qui diligunt nomen poilidebunt earn ; & qui dili-
ejus , habitabunt in ea. gunt nomen ejus
,
inhabita-
bunt in earn.
NoT.1 AD VERSIONEM
Pfalt. Coislin. & Corb. extremo leg. mare,
tf
omnia repemia
in eo ; Ail", repentiain eis. Gr. taAccooa , i) tnxna. tci. zpirovTtx.
i avTOit;.
t. 36. Pfalt. Rom. Mediol. & Carnut. legunt cum Caf-
fiod. civitates Juda ; cxv. ut in Vulg. hem in Moz. Coislin.
& Corb. Juda ; priora autem duo ita ferunt in fine : bx-
reditate acquirunt earn ; Corb. hxreditabunt earn. Hilar, in
huuc Pi", iic : Quoniam Dominus Jalvificabil Sion : *$ xdific.
civit.Judx. Et inhabitabunt in ea
, &
hxreditabunt terram : ea ; ficut ap. Caffiod. in hunc Pf. Ap. Auguft. in eund. Et
at inf. in explic. bis ponit Judxx. Auguft. in eund. Pf. Quo- femenfervorum ejus obtinebiint earn ; jj? qui... inhabitabunt in
niam Deusfalvamfaciet , &c. fnbindefcribit Jttdx ; reliqua ea : at 1. cone Jud. to. 8. col. 32. f. pojjidebunt earn ;
tf
qui
filet : fedl.conc.Jud.ro. 8. 31. f. addit : $
inhabitabunt dilig.Scc. ut fupra. Gr. Kai to mipnu xa^f&rw du-
eam. InGr. conftanter tSs 'InSaixc ; extremoque,
g,
uiiy/o- rm x.7*ff)Wi>ifo"i* u> dvrn.
A N T I
Q U A M.
fiMCWtn dvnrn. Apud Hieron.tamen in Ezech. 16. to. 3.0.
808. t. legitur : adificabuntur civitates Juda. Et habitabunt-,
tf
commorabuntur ibi. Et femen eorum in internum dirigetur.
Vide etiam in Ifai. 6
J.
col. 492. f. ubi iteruxn civitates Judx.
f. 37.
Sic eft in Pfalt. Corb. & apud Hilar, praeter hoc
primum
, ? femen : Hilar, quoque extremo hab. inhabita-
bunt earn. Pfalt. Rom. Et femen poffidebit earn in-
habitabunt in ea. Item in Mozarab. & Coislin. inhabit, in
VULGATA HOD.
In finem , Pfalmus David
,
1 . In rememorationem
,
quod fal-
vum fecerit eum Dominus.
LXIX.
z.T~\Eus in adjutoiium meum
jLJt intende : Domine ad ad-
juvandum me feflina.
3
.
Confundantur , & reverean-
tur, qui quirunt animam meam
:
4.
Avertantur retrorsum , &
crubefcant
,
qui volunt mihi mala :
Avertantur ftatim erubefcentes
,
qui dicunt mihi : Euge , euge.
5. Exfultent & la?tentur in te
omnes qui quxrunt te , & dicant
femper : Magnificetur Dominus :
qui diligunt falutare tuum.
6. Ego veto egenus , & pauper
fum : Deus adjuva me.
Adjutor meus , & liberator meus
es tu : Domine ne moreris.
HE B R.
Viclori David
Ad recordandum. LXX.
JT\
Ens ut liberes me , Domine
JL/ ut auxilieris mihi
feflina.
Confundantttr , & erubefcant
,
qui qu&runt animam meam:
Convertantur retrorshn
, &eru-
befcant
i
qui volunt malum mihi
:
Revert antur ad vefligium con-
fufionis fun, ,
qui dicunt : Vah
,
vab.
Gaudeant
& Ixtentur in te om-
nes qui qiurunt te : & dicant fem-
per: Magnificetur Deus : qui dili~
gunt falutare tuum.
Ego autem egenus
, ejr pauper:
Deus feflina pro me.
Auxilium meum
, & falvator
meus tu : Domine ne moreris.
VERSIO ANTIQUA.
* In finem
, Pfalmus David , Ex
Mf. Sangemi
1. In rememorationem
,
quod
falvum fecerit eum Deus.
LXIX.
2. T"\ Omine Deus in adju-
JL/ torium meum intende.
3. Confundantur,
& reve-
reantur inimici mei
:
4- Avertantur
retrorsum
,
& confundantur
,
qui cogi-
tant mihi mala:
Avertantur ftatim
erubef-
centes
,
qui dicunt mihi : Luge,
euge.
j.
Exfultent & Ixtentur in
te omnes qui quaerunt re , &
dicant femper : Magnificetur
Dominus : qui diligunt laluta-
rem tuum.
6. Ego vero egenus, <5c pau-
per fum : Deus adjuva me.
Adjutor meus , 5c liberator
meus es tu : Domine ne tar-
daveris Deus.
NoTjE ad V e r s i o n e
*
1. 1 . Pfalt. Corb. & Rom. Fabri : In
finem , David , In
rememoratione
,
quinl
(
Corb. eo quod) falvum mefecit Domi-
nus. Rom. Martian. In rememorationem, eo quod falvum
,
&c. Similiter Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar, nifiquod habet
,
In
finem , Pfalmus David. Mozar. In
finem , Pf.
David , In
rememoratione , eo quodfalvum me fecit Deus. Coislin. In
finem,
David, In rememorationem , abfque feqq. Hilarius
in comment. In rememoratione ; & infra, In ilium David
Pfalmus , in finem. Auguft. hunc citulum prKtermictit. Caf-
fiod. fie habet cum Gr. In
finem, David , In rememoratio-
nem , quod falvum mefecit Dominus. Similiter in Pfalt. Car-
nut, quod falvum me fecit Dominus.
If.z. Concinunt Hilar. & Aug. in hunc Pf. nee addunt
plura ; itno Aug. initio ipfo delet vocem Domine. Ita quo-
que in Gr. ad verbum. Pfalt. Rom. Martian, hab. Domine
Dcus ; reliqua ut in Vulg. Rom. Fabri tollit i. Domine.
Carnut. & Corb. ferunt : Domine Dens meus , &c. abfque
his de Vulg. Domine ad adjuvand. &c. Editt. ramen Aid.
&
Compl. fubdunt : Kv'cie /; to /Jox.S-iTcai' /"<>< STnvG'.v.
Tt. 3. Pfalt. Rom. extremo addit cum Vulg. qui quarunt
animammeam. Ita etiam Cafilod. cum Pfalt. Coislin. A Va-
tic, autem ap. Hilar, abfunt ifta duo , inimici mei ,-
nee ipfa
refeit Hilar, infra in comment, fed tantum feqq. qui qutt-
7om. II.
M A N T I
Q U A M.
runt , Sec. Similiter ap. Auguft. in hunc Pf. ficut etiam in
Gr. In Pfalt. Corb. Confundantur
, 5 revereantur omnes ini-
mici mei
,
qui , &c.
t. 4.
Sic eft in Pfalt. Mozarab. Item in Rom. & Coislin.
praeter unum erubefcant , loco confundantur. Sic etiam ap.
Hilarium , Auguft. & Cafilod. in hunc Pfalm. necnon
in Mi'lali Rom. ad Introit. Dom. xir. p^ft. Pent. Pfalmus
vero e Mf. Vat. ap. Hilar, hab.
# erubefcant
, qui volunt
mihi mala. Itidemin Pfalt. Corb. fubne: r his : Avertantur
flatim , & erubefcant ,
qui dicunt , &c. Cr. 'Airor&peltwcu
etc, to- Ws > X) x7ai%w3-Ji'i!0K ci 0Moj4uw ^c/ xctxa , &c.
ut fupra.
tf.
J.
A Pfalt. Rom. & Coislin. abeft hoc , in te omnes.
At in Moz. & apud Caffiod. exftat : .- te omnes qui qua-
runt te Domine , &c. In Rom. iimi'ker adci-.ur Domine.
Apud Hilar, in hunc Pf. omnia ui in Vulg. Ap. Aug. vero
in eund. fie : Exfultent
$
jocundentnr in te omne' qui quit-
runt te
, #
dicant , &c. ubique falutare , non falutarem. In
Gr. 'Aytt.iMa.Sio <sa.v i svyyivQvToicav sV! Qol vramc, 0!
Ztf-
TiffTf? (^i , , ^>?Ti'(iai'
0'
0SgV 01 CC/ttTTWVTS- TO , &C.
it. 6. Sic in Pfalt. Rom. eft, fed abfque ultima vice
Deus. Pfalm. e Mf. Vatic, apud Hilar. Adji'tcr mens,
%j
liberator meus efio : Dumine ne tardaveris. Pfalt. Coislin,
S ij
i4
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXX.
NOTA AD VerSI
Adjntor ,
t$ liberator meus eflo : Domitie Dens meus ne tar-
daveris. Mozarab. Ego verit egenus ( inf. egens
, ) > p<j-
per fum : Dominits curat babet tnei. Adjutor , & liberator
mens es tit : Domine tie tardaveris. Corb. Ego vero egenus
,
5
pauper : Dens adjuva me. Adjulor metis , f*> liber, mens
eflo : Domitie tie tardaveris Dens. Apud Hilar, in hunc Pf.
Ego antetn egenus
, g> Dens adjuva me. Adjntor mens,
j lib. mens tu : Domitie tie tardaveris ; Ml. Reg. ibid, cum
ONEM ANTIQUAM.
editt. antiq. adjuvat me. Apud Auguft. in eund. Pf. Eg
vero egenus
, &
pauper : ( inf. add. fum :) Deus adjuva me.
Adjntor
, 5
trutor mens es tn : Domitie tie tardaveris ; infra
deeft hoc
, 2;
erntor. Apud CafTiod. ut in Vulg. praeter ilia :
Dens adjuvat me Domitie tie tardaveris. In Gr. 'Bja /e
tslaylc, CAld. & Compl. nrla-/Jie, eifu, ) kjinimc; o ss
/Som^hcoV (toi. Bch^-os /^v , h pw; ,ufc ?
Qff
Ku&e (ii
XJ*
Versio A N T I Q U A.
E.v Mf.
Sangcrm. *
In finem , Pfalmus ipfi Da-
vid
,
i . Filiorum Jonadab , & prio-
rum captivorum. LXX.
**
y^\ Omine Deus in te fpe-
\-J ravi , non confundar
in sternum : z. in tua juftitia
libera me, & eripe me.
Inclina ad me aurem tuam
,
(6c libera me.
3.
Efto mihi in Deum pro-
teciorem , & in locum muni-
tum : ut falvum me facias :
Quoniam firmamentum
meum
,
& refugium meum
es tu.
4.
Deus meus erue me de
manu peccatoris , 5c de manu
iniqui,& contra legem agentis:
5.
Quoniam tu es patien
HEB R.
LXXI.
J
Nte Domine fperavi, non con-
fitndar in aternum : in
juftitia
tua erue me, & libera me.
Inclina ad me aurem tuam
, &
falva me :
Efto
mihi robiiftam habitaculum
,
VuiGATA HOD.
Pfalmus David
,
1. Filiorum Jonadab, & priorum
captivorum. LXX.
IN
te Domine fperavi , non con-
fundar in sternum : 1. in jufti-
tia tua libera me , & eripe me.
Inclina ad me aurem tuam , &
falva me.
}. Efto mihi in Deum protedto-
ut ingrediar jugiter : pracepifti ut rem , & in locum munitum : ut fal-
falvares me
:
Jguia petra mea
, &
fortitude
mea es tu.
Deus meus falva me de manu
impii: demanu iniqui & nocentis
:
hi'ta tues exfpecralio mea : Do-
vum me facias :
Quoniam firmamentum meum
,
& refugium meum es tu.
4. Deus meus eripe me de ma-
nu peccatoris
, & de manu contra
legem agentis & iniqui :
5
.
Quoniam tu es patientia mea
tia mea Domine : fpes mea a mine Deus fiducia mea ab adolcf- Domine : Domine fpes mea a juven-
juventute mea.
6. In te confiimatus fum
de ventre : de utero matris
mece quoniam tu es prote&or
meus.
In te decantatio mea fem-
meus.
In te laus mea jugiter : quafi
per : y.
tanquam prodigium portentumfattus fum muftis
,& tu
fadtus fum multis : & tu adju- fpes
mea Fortiffime.
tor firmus.
8. Repleatur os meum lau- Impleatur os meum laude tua >
dem tuam , ut benedicam glo- tota die magnitudine tua.
riam tuam ; tota die magni-
centia mea. tute mea.
A te fuflentatus fum ex utero : 6 . In te confirmatus fum ex ute-
de ventre matris mea tu es proteclor ro : de ventre matris meae tu es
protector meus.
In te cantatio mea Temper :
7. tanquam prodigium fadtus fum
multis : & tu adjutor fortis.
8. Repleatur os meum laude, ut
cantern gloriam tuam ; tota die ma-
gnitudinem tuam.
ficentiam tuam.
9.
Ne projicias me in tem-
pore fenedlutis : cum deficit
Not*
* #". 1. Pfalr. Rom. delet hoc , In
finem , cum voce
ipfi ;
reliqua ut fupra. In Corb. deeft tantiim ipji. Coislin. habet
cum CafTiod. David Pfalmus, Filiorum Jonadab , &c. ur fup.
Muzaiab. In finem,
Pfalmus David , Filiorum Aminadab ,
qui fitterant in captivitate. Auguft.
Ipfi
David , Filiorum Jo-
nadab ,
tf
eorum qui primi capiivi dutli funt. CafTiod. ut in
Vulg.Gr. T AafleJV, 'T/wi' lwvaJ'aC , j,
toov mpwrtj a!"/_~
fta^uliSritruit. Aid. & Compl. T Aat/I/ ^atyio; , tw, &c.
**
Pfalt. Rom. Corb. Carnut. Coislin. Mediol. & Moz.
Dens in te fperavi Domine, non conj. &c. Similiter apud
Auguft. & CafTiod. in hunc Pf. ab uno tamen Mf. Aug.
abefl Deus ; Aug. que infra bis hanc vocem omittit. In Gr.
'Eiri Qol Ky( nWica , /Mm , &c.
j^. 2. Sic eft in Pfalc. Rom. & Moz. Sic etiam in Coislin.
fi hoc primum excipias , j
in tua jnflitia. A p. Aug. in hunc
Pf. in tua jnflitia erue me
, gf
exime me. Inclina ad me
J
falvum mefiac.
CafTiod. in eund. Pf. in tua
jufl.
lib. me ,
55
eripe me. Inclina aurem tuam ad me
, tf
libera me. Gr. lit
Ne projicias me in tempore
fe- 9. Ne projicias me in tempore
neclutis : cum defecerit fortitudo fenectotis : cum defecerit virtus
AD VERSIONEM ANTIQUAM.
Auguft. & CafTiod. in hunc Pf. In Gr. vox Ktv'ae geminatur.
if. 6. Pfalt. Rom. cum Coislin. In te confirm, fum es
utero : de venire matris mea tn es meus proteclor. In te decan-
tatio mea femper. Corb. In te confirm, fum de ventre : exuter
matris mex tu es protector mens. In te decantatio meafemper.
Ambrof. 1. 2. de interpel. Dav. c. 6. to. i. col. 646. e. In
te confirmatus fum ex utero : de ventre matris mea tn esprot.
mens: &1. 2. de Spir. S. c. 8. col. 64%. e. In te commemo-
ratia mea femper. Breviar. Moz. In teefl decantatio mea fem-
per. Apud Auguft. <Sc CafTiod. in hunc Pf. utin Vulg. In
Gr obwl -yasp'oi' ex. Koalas /umfhftx
Qfi
fat it <if.t<aa.;vK,
'Er Qoi i) vfawlq (iM S^tocasa/loe,.
$ . 7. Sic in Pfalt. Corb. ad verbum. In aliis autem ut it
Vulg. Similiter apud CafTiod. in hunc Pf. & in Grseco. Ap.
Auguft. in eund. Pf. id unumvariat, fed tn adjutor fortis.
T#\8. Pfalt. Corb. Repleatur os meum landau tuam, ut
pojjim cautare gloriam tuam : tota die magnificentia tua. Rom.
Repleatur os meum laude tua , ut pojjim cantare gloriam tuam
;
t>i" Aixaiooi'v Qv fvectt (t.i , e^>J /u.!. Krfw tspii /J.I
tota die magtiificentiam tuam. Sic etiam in Coislin. ad ver
Kj QaOov (ie.
T?. 3,
Italegunt Aug. & CafTiod. in hunc Pf. cum vet.
Pfalt. 5c Gr. unus Aug. hab. falvumfacias me. Pfalt. Corb.
tollit
) ,
port protcilorem.
#.4. Auguft. in hunc Pf. Deus mens erue me de maim
peccatoris , de manu legem praterenntis
$$ iniqui ; 8c infra
,
libera me de manu. CafTiod. in eund. Pf. Vulgata: fuffra-
gatur cum Pfalt. Rom. &c. Itidem Corb. nifi quod tollit
15 , poft vocem peccatoris. In Gr. tic
X^f'S
&*>/<?i''"?
ji
a-3HMtToz.
f-
J.
Ita Pfalt. Rom. cum Moz. 5c Corb. Ita quoque
bum, ut & ap. CafTiod. Item in Mozarab. prauer hoc ult.
magnificentias tuas. Apud Ambr. epift.41. to. 2. col. otTo.
b. Repleatur os meum laude tua,
5
cantem gloriam tuam : at
in Pf. 118. to. I. 1251. e. fie, laude, ut cantem. Ap. Aug.
in eund. Pf. Repleatur os meum laude , ut bymno dicam glo-
riam tuam; tota die magtiificentiam tuam. In Pfalt. Mediol.
& Carnut. ut fupra , laude tua , tit pojjim cantare. In Gr
aiyectaf , oVw? vftmGa rvv /jisy^c-irpiirnxr
Qy.
7^.9. Pfalt. Coislin. Nam projicias me ; Rom. Ne proji-
cias dum defecerit virtus mea, Deus tie , &c. Mozarab.
2>
dim defecerit. Aug. ill hunc Pf. cum Pfalt. Corb. cum
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXX.
141
VUIGATAHOD. HeDR.
V E K S I O A NTl Q U A.
mea , ne derelinquas me. mea, ne derelinquas me. virtusmca, ne derelinquas me.
10. Quia dixerunt inimici mei
Jj)uia dixerunt inimici mei mihi: 10. Quia dixerunt inimici
mihi : & qui cuftodiebant animam
&
qui obfervabant animam meam
,
mei mihi : & qui cuftodiebant
Kx
Uf.
Sangerm.
meam , confilium fecerunt in unum , intertint confilium pariter
, conlilium
11. Dicentes : Deus dereliquit
eum
,
perfequimini , & comprehen-
dite eum : quia non eft qui eripiat.
Dicentes : Deus dereliquit eum
,
perfequimini
, & comprehcndite
eum : quia non eft qui eruat.
Deus tie elongeris a me : Deus 11. Deus ne elongeris a me:
Deus meus in auxilium meum ref- mens ad auxilium meum
fcftina
pice.
1 3 . Confundantur , & deficiant
detrahentes anima; mea; : operian-
tur confufione & pudore qui qua>
xunt mala mihi.
Confundantur , confumantur ad-
verfarii aninu mea : operiantur op-
probrio & confufione
,
qui qu&-
runt malum mihi.
14. Ego autem Temper fperabo : Ego autem jugiter exfpcclabo ,
14
& adjiciam fuper omnem laudem
&
adjiciam fuper omnem laudem rabo : & adjiciam fuper om-
animam meam
funt in unum,
1 1. Dicentes : Deus dereli-
quit eum
,
perfequemini , &
comprehendite eum : quia non
eft qui eripiat eum.
12. Ne elonges a me :
Deus meus in adjutorium
meum refpice.
13. Confundantur, & de-
ficiant detrahentes animal
meae : operiantur confufio-
nem & pudorem qui quxrunt
mala mihi.
Ego autem Temper fpe-
tuam.
1 5 . Os meum annuntiabit jufti-
jtiam tuam ; tota die ialutare tuum.
Quoniam non cognovi littera-
tuam.
Os meum varrabit
juftitiam
tuam
,
tota die faintare tuum:
nem laudem tuam.
15. Osmeum pronunciavit
juftitiam tuam Domine 5 tota
die falutarem tuum.
Quia non cognovi negotia-
17. Deus docuifti me a juven-
tute mea : & ufque nunc pronuncia-
bo mirabilia tua :
18. t ufque in feneftam & fe-
nium : Deus ne derelinquas me,
Donee annuntiem brachium
rabor juftitiac tux folius.
1 7. Deus docuifti me ex ju-
ventute mea : & ufque nunc
pronunciabo mirabilia tua.
1 8. Et ufque in fene&a mea
fjhiia non cognovi litter aturas:
turam, 16. introibo in potentias ingrediar in fortitudines Domini tiones, i6.intraboin potentia
Domini : Domine memorabor jufti- Dei : recordabor jujiit'u tua folius. tua Domine : Domine memo-
tiaj tua; folius.
Deus docttifli me ab adolefcentia
mea
, & ufque nunc annuntiabit
mirabilia tua.
Infuper & ufque ad feneclutem
&
canos Deus ne derelinquas me
, & fenium Deus ne derelin-
quas me
,
Donee annuntiem brachium tuum Donee adnuntiem brachium
tuum generationi omni
,
qua: ven- getter ationi
, cunciifque qui venturi tuum omni generation! fuper-
tura eft ; funt
;
venturac j
N0T AD VeRSIONEM
deficiet. Cafliod. ut in Vulgata. Gtxc. Mm cttacppl-^m ya e<;
leaip'.v yupie,- cV ra sxMtisiv tvv , &c.
Tt. 10. Mendum fortaffe libraiii eft confilium funt ; le-
gendum force confiliati funt. Apud Auguft. Se Cadiod. con-
filium fecermn , ut in Vulg. Itidem in Pfalr. Rom. fupra
tamen legitur , inimici mei mala mihi. In Gr. iQyxe vsa.no
,
abfque voce mala , port inimici mei.
f. 1 1. Sic habet Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalr. Rom,
A N T I Q
U A M.
Corb. Coislin. Se Moz. ii excipias unum perfequimini. Ap.
Auguft. in eund. Pf. quia non cjl qui eruat eum. In Gr. y.ala-
AjaaT on vx. iziv pvo^tq.
#. 12. Sic in Pfalt. Corb. pruefixo nomine Deus. In Rom.
& Coislin. Dens mens ne elonges a me ; reliqua ut in Vulg.
Sic etiam in Mozar. cum hoc , in adjutorium meum , ur fu-
pra. Apud Hieron. epift. ad Sun. & Frer. to. 2. 643. f.
Dens ne elongeris a me ; ftatimque : Ottod dicitis in Gr.
pofitnm , Deus meus
, fuperfiuum ejl. Apud. Aug. in hunc
Pf, Domine Deus meus ne elonges a me : Deus mens in ad-
jutorium meum, &c. Ap. Cafliod. Deus ne elongeris in
adjutorium, Sec. In Gr. ed. Rom. 'O ec? /uii /uaxpvrric
tii tm fiou$iolv -ftv 7Tf>i%ei' in Aid. & Compl. initio', 'O
05 /M fin, Sec.
t. 13. Ita in Pfalt. Rom. & ap. Cafliod. exceptis his
,
confufione
tf
pudore ; in Mozarab.
confufione & reverentia.
lnCortt. Confnnd.
$$ deficiant inimici mei, detrahentes ani-
mx mem , &c. ut in Vulg. Apud Auguft. in hunc Pf. Con-
fund. 1^ deficiant committeutes animam meam : induantur
conjitfionem
)
verecundiam qui cognant mihi mala. In Gr
ei c'i'AjaaMc7s; tuc -\vx.m
W
iriQ,&a,toig}u<sa,v ai%vYW
X) IvltzywcKV tl ^MTfcTj; to. x.ax.x /uoi.
if. 14. Pfalr. Rom. Ego autem in te fperaho Domine :
&
adjiciam, &c. Similiter in Mozar. Mediolan. & Carnur.
led abfque Domine. In Coislin. Ego autem temper in te
fpe-
raho : 2? 1 &c. In Corb. Ego autem femper fperaho in te
,
&c. Ita quoque apud Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. In
Gr. 'F.7W As Aia-zran-o; h-aiu' *, , &c. in Aid. & Compl.
tMnai hrl Qs' ij , &c.
t. iy. Pfalt. Rom. & Corb. hab. pronunciahit , abfque
feq. Domine
; fubinde/l/*rt tuum. Quia non cognovi ne-
gotiationes. Item Mozar. fcribit pronunciahit , tollitque Do-
mine
; fed addic , tota die laudem tuam, caet. utin textu.
Coislin. Os meum pronunciavit jujl. tuam i tota die
faIntern
tuam. Deinde in Mediolan. & Carnut. Ouia non cognovi
negotiationem. Apud Auguft. in hunc Pf. Os meum enun-
ciahit jujl. tuam ; tota die falutem tuam. Quoniam non cog.
negotiationes. Apud Caffiod. in eund. Pf. Os meum pronun-
ciavit tota die falutare tuum. Quia non cogn. negotia-
tiones. In Gr. To sijJ.ap.V ?i,a.~t\fMs... tvv Qarypiav Qt.' On
yx. eyrcnY 7iejCjfJ.ali.lae; in Aid. & Compl.
yrjftfj.a'/sias' &
fane Auguft. obfervat loco cic. col. 730. g. in quibufdam
exemplaribus legi
,
Quoniam non cognovi litteraturam. Uhi
,
inquit , alii codices hahent negotiationem , ihi alii littera-
turam. Aut. 1. de promifT.
p. 3. col.
177. leg. non cognovi
negotiationem. Autl. op. imp. in Match, horn.
38. non co-
gnovi negotiationes.
it. 16. Aug. & Cafliod. in hunc Pf. legunt cum Pfalr.
Corb. Introibo in potentiam Domini , Sec. ut in Vulg. Rom.
in potentias ; Auft.l. de promiif.
p. 3. col.
177. in poten-
tiam ; Gr. a/ S^vvasila Kvpk , Sec.
ir. 17. Sic in Pfalr. Corb. eft. Ica quoque ap. Aug. in hunc
Pf. fi excipias verbum annuntiabo. Pfalt. Mozarab. cum
Coislin. hab. Docuifti me Deus a pronunciabo
, Sec. Caf-
fiod. cum Rom. ut in Vulg. Grasc. 'EJiJ\.aiai /he Qssi
z... a-irayU>-to, Sec. edd. vero Aid. & Compl. 'O so; /m> a
s'J !i\a'i,aciuf sx , &c. Hier^n. ep.adSun. Se Frer. to. z.646.
a. conftanter legit : Dens docuifti me ex , &c. Onod autem
,
inquit, apud Grxcos invenijje vos dicitis, Deus meus,
fu-
perfiuum eft
meus. Audi. op. imp. in' Matth. horn. 38. p.
I 39. a. Domine ,
qiiam docuifti me ex jnventnte mea !
tf\ 18. Pfalt. Corb. Et ufque in fenetla
5 fenium Dens
ne derelinquas me, donee annum generationi omnium
,
qua Ventura
eft,
Sec. Moz. Et ufque ad feueciam
5
fenium.
Sec. utin Vulg. Rom. cum Cafliod. eidein Vulgata: con-
gruit ad verbum. Tertul. vero 1. conr. Prax.
p. 848. b. leg.
Ne dereliqneris me , donee annuntiem hrach. tuum nativitati
univerfe venturx. Auguft. in hunc Pf. Et ufque in feneSam ;
poft paulo autem : Adfenettam Domine ne derelinquas me
,
donee annnnt... generationi omni juperventnrx , Sec. Gr. Kai
iacyupte,... o; fly !jx.a.7axnrr,e, , is; ay... Tot
fif^X} '^
Qn iraon t>~ yen* t tpxpftern. Hieron. ep. ad Sun. & Frer.
to. z. 646. a. ad haec verba , donee annnnt. brachium tuum
,
addit : f dicitis vos in Grxco reperijfe , mirabilia tua, quod
de fuperiori verficuh eft
, & ufque nunc pronunciabo mira
cula tua : bene ergo /Ac habct brachium.
142
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXI.
Versio antiqua. Hebr.
Vulgata HOO.
Ex
Mf.
Sangerm.
Potentiam tuam,
1
9. & juf- Fortitudinemtuam
t &juftitiam Potentiam tuam , 19. & jufti*
titiam tuam llique in altiili- tuam Deus ufque in excelfum ; tiam tuam Deus ufque in altiflima,
mis
,
quae fecifti magnalia : guantafecifti magnalia : Deus quis qua? feciQi magnalia : Deas quis fi
Deus quis fimilis tibi ? Jimilis tibi ?
zo. Quantas oftendifti mihi ^uia oftendijli nobis tribulatio-
tribulationes multas , & ma- ties plurimas & mains , & con-
las \ & converfus vivificafti verfus vivificabis nos
, & de abjf-
milis tibi ?
20. Quantas oftendifti mihi tri-
bulationes multas , & malas : &
converfus vivificafti me, & de abyf-
fis terra; iterum reduxifti me :
ti, Multiplicafti magnificen-
& converfus confolabcris tiam tuam : & converfus confula-
tus es me.
tus Ifrael.
me , & de abyllis terra: iterum Jis terra rurfum educes nos
reduxifti me
zi. Multiplicafti juftitiam Jilultiplicabis magnitudinem
tuam : & converfus coniola- meam
tus es me , & a profundis ite- me.
rum reduxifti me.
zz. Et ego confitebor tibi Ego autem confitebor tibi inva- n. Nam & ego confitebor tibi
in populis Domine
,
in vafis Jis pfalterii veritatem tuam , Deus in valis pfalmi veritatem tuam :
pfalmorum veritatem tuam: mens: cantabottbi in citbara,
f
ancle Deus pfallam tibi in cithara, fanc-
& plallam tibi Deus in citha- Ifrael.
ra , fondus Ifrael.
23. Exfultabunt labia mea Laudabunt labia mea cum can-
cum cantavero tibi ; & anima tavero tibii & anima mea, quam
redemijii.
Jnfuper & lingua mea totA die
med'itabitur tota die juftitiam meditabitur juftitiam tuam : quia
tuam : cum confufi & reveriti confufi funt cjr dcboneftati
,
qu&-
fuerunt qui quxrunt animam rentes malum mibi.
meam.
NoTjG ad Versionem
mea
,
quam redemifti.
i.\. lnfuper & lingua mea
23. Exfultabunt labia mea cum
cantavero tibi ; & anima mea
>
quam redemifti.
24. Sed & lingua mea tota die
meditabitur juftitiam tuam : cum
confufi & reveriti fuerint qui quo-
rum mala mihi.
"t, 19. Ita in Pfalt. Corb. addita voce Deus , ad
juft.
tuam. In Mozarab. tic :
j
juftitiam tuam Deus tt/ijue in
altifjfmum, Sec. Apud Auguft. in hunc Pf.
tf juft.
tuam
7tf<jtte in altifRma, &c. Sic etiam ap. Cafiiod. 6c in pfalt.
Rom. cum hoc , juftitiam tuam Deus. Auguft. infra leg.
Domine quis Jimilis tibi ? Grax.
j, thy dU<tM0iw Qn o
;d? a{ v\i:uy 0o; ti? , 6cc.
fr. 20. Ita Aug. & Cafiiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
In Mozarab. & Corb. fie : Qj'ia oftendifti mihi, &c. Rur-
fum in Curb, ut in Coislin. $jj
de
abyffo terra , &c. In Gr.
"Ocas I'eAiJ^a? not *, ejc tuv a&vaeuf , 6cc.
tf. 21. In Pfalt. Rom. 6c Coislin. necnonap. Cafiiod.
Multiplicafti juftitiam tuam : & converfus exbortatus es me :
fubnexa defunt : abfunt paiiter a Mozar. ubi fie : Multi-
plicafti fuper me magnificentiam , Sec. ut in Vulg. In Mediol.
vero : Multiplicafti juftitiam tuam fuper me : $$ converfus
exbortatus es me
, <
de abyjjis terra iterum reduxifti me,
Itidem in Carnut. & Corb. dempto uno fuper me : Corb.
tamen hab. inf. ) ah inferis , loco de abyjfis terra. Auguft.
in hunc Pf. concinit cum Carnut. nil] quod leg. confolatus ,
pro exbortatus. Exinde ait : Ecce alteram iterum :
Ji
hoc
iterum folvere laboramns femel pojitnm
,
quis poterit filvere
geminatum ? vide etiam inf. col.
74
1, f. g. Graec. Augufti-
110 confonat ad verbum.
#.22. Pfalt. Rom. cum Coislin. Et ego confitebor tibi in
vafis pfalmorum veritatem tuam : pfallam tibi in cithara
Deus
,
fanclus Ifrael. Mozarab. Et ego confit. tibi in vafis
pfalmorum verit. tuam : Deus pfallam tibi in cith. (anile Ifrael.
Similiter in Corb. prseter ifta : pfallam tibi Deus in cithara ,
fantlus Ifrael. Ambr. quoque in Pf. 1 . & 40. col. 742. d. 883.
A N T I
Q U A M.
c. hab. in vafis pfalmorum. Item in Luc. 7. col. i;8cj. c.
pfallam tibi in cithara , fanclus Ifrael : 6c in Pf. 38. col. 858.
f. Deus
, fanclus Ifrael
: at in Pf. 40.6c n3. col. 884. b.
10J3.
c. pfallam tibi Deus in cith. fanclus Ifrael : & 1. I.
defide , to. 2.470.L1. pfallam tibi in cith. Deus Jfra'el. Ap.
Auguft. in hunc Pf. Etenimego confitebor , &c. ut in Vulg.
ornilfa voce Deus. Apud Cafiiod. in eund. Pf. &. in Pf. 2.
Ego autem confit. tibi in vafis pfalmorum verit. tuam : pjal-
lam tibi Deus in cith. 6cc. In Gr. Kai 7/> iya Q01 or
cmiji
4
a*/"?i &c - ut ' n Vu'g- Aid. 6c Compl. lv tusviot.
't. 23. Plait. Corb. Gaudebunt labia mea cum cantavero
tibi, &c. Rom. cum Coislin. & Moz. Gaudebunt labia mea
dum cantavero tibi , 6cc. Concinit Ambr. in Pf. I . col.
742.
d. 6c in Pf. 38. col. 858. f. & in Pf. 40. col. 884. b. 6c in Pf.
1 18. col. 1053. c. & in Luc. 7. col. 1 386. c. & 1. 1. defide
,
to. 2. 470. b. nifi quod plerumque habet cum , femel tan-
turn dum. Auguft. in Pf. 70. Exfultabunt labia mea cum
pfallam tibi , Sec. Cafliod. in eund. Pf. Gaudebunt labia)
mea dum , &c. Grsc. 'AyaMiiocYlai rk
X
5 '* /"* 'itwi ^i,-
TiO) Qci , &c.
tf". 24. A Pfalt. Rom. hoc abeft , tota die ; fubinde legi-
tur , dum confufi ; cxt. ut in Vulg. limiliter in Mozarab.
& Coislin. hoc tamen pofterius hab. cum confufi. Carnut.
& Corb. animam meam , ut fup. loco mala mihi. Cafliod.
in hunc Pf. Vulgata: fuftragatur ad verbum. Apud Aug.
vero iic : Adhnc autem
tf
lingua mea tota die meditab.
juft.
tuam : cum confuji fuerint 5
erubuerint qui qnarunt malat
mihi ; inf. mihi mala. In Gr. "Et/ Si i, u' y*u6<sct /jm uw
tw v,^^sc\ oTCtY ai%vt$-(i>et
^
cv/&cwomy 0/ ^vrr&ms Tte
Y.K/.i. y.-.l.
$x
MJ.
Sangerm. I
HE B R.
Salomoni. L XXII.
Versio antiqua.
In Solomonem Pfalmus.
LXXI.
z.
Tp\Eus judicium tuum re-
JL/gi da : &juftitiam tuam
filio regis
:
Judicare populos in tuajuf-
titia ,
& pauperes tuos in ju-
dicio.
3.
Sufcipiantmontespacem
NoTjE
f. i. Sic Ambrof. de apol. Dav. to. 1.
71 3. d. & Au-
guft. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. Rom. vero cum Cafiiod.
hab. Pfalmus In Salomonem. Mozar. Salomonis Pfalmus ,
Coislin. I finem , Pfalmus In Salomone. Gr. fimpliciter ,
/'5 XcauuojY. Aid. & Compl. Xcaa/HoSY ^^,3; to Aoa'/J
1
.
t. z. Sic hab.Terrul. 1. y.adv. Marc. p. 791. b. St No-
yat. de Tiin.
p. 1036. a. ufque ad Judicare. Pfalt. Rom.
DEus
judicium tuum regi da
,
C> juftitiam tuam filio
regis :
Judicabit populum tuum in juf-
titia
, &
pauperes tuos in judicio.
Vulgata hod.
Pfalmus
,
1. In Salomonem. LXXI.
2 . T~\ Eus judicium tuum regi da
!
JL/ & juftitiam tuam filio re-
gis :
Judicare populum tuum in jufti-
tia , & pauperes tuos in judicio.
Jffument monies pacem populo
, 3
. Sufcipiant montes pacem po-
ad Versionem
antiqua m.
addit populum in trta juftitia , &c. Mozarab. populum taunt
cum juftitia. Coislin. cum Cafiiod.populum tuum in tua juf-
titia , &c. Cypr. 1. i.Teftim. p. 297.
b. 6c 1. 3. p. 316. b.
Vulgar* congruit ; ficut etiam Aug. 6c Gr.
t. 3. Similiter hab. Pfalt. Moz. populo tuo ; additvero,
3
colles juftitiam tuam. Itidem in Rom. Mediol. 6c Carnur.
&. apud Cafliod. fed abfque ult. voce tuam. In Coislin. Suf~
LIBER
PSALMORUM.
Pfalm. LXXI.
45
VulGATA HOD.
pulo, & colles juftitiam.
4. Judicabit pauperes populi
& falvos faciet filios pauperum
& humiliabit calumniatorem.
HEB R. Versio ANTI QUA.
populo tuo, & colics in juftitia. E* Mf-
Sangfrm.
& colics juftitiam.
Judicabit pauperes populi, fal- 4. Judicavit pauperes plebis
vabit filios pauperis : & confringet fux
,
& falvabit filios paupe
calumniatorem.
<;. Et permanebit cum fole , &
ante lunam , in generatione & ge-
nerationem.
6. Defcendet ficut pluvia in vel-
Et timebunt te quandui erit fol
,
& ultra lunam , in generatione ge-
nerationum.
Defcendet ut pluvia fuper
vel-
rum : 6c humiliavit calumnia-
torem.
5
.
Et permanebit cum fole
,
& ante lunam
, in fxculum
fxculi.
6. Et defcendet ficut pluvia
in vellere : & ficut ftillicidia
ftillantia fuper terram.
7.
Orietur in diebus ejus
& abundantia pads : donee aufera- tia, o- multitudo pacis: donee nonjit juftitia
, & multitudo pacis :
tur luna.
luna.
donee extollatur luna.
8. Et dominabitur a mari ufeme Et dominabitur a mart ufque 8. Et dominabitur a mari
ad mare i & a flumine ufque ad ufque ad mare ; & a flumine
tcrminos terra. ufque ad terminos orbis terrx.
Ante eum procident JEthiopes
, 9. In confpectu ejus proce-
ed
inimici ejus pulverem lingent.
las : & ficut ftillicidia ftillantia fuper lus : ut fttlU
irrorantes tenant
terram.
7. Orietur in diebus ejus juftitia, Cerminabit in diebus ejus
jufti
ad mare ; & a flumine ufque ad ter
minos orbis terrarum.
9. Coram illo procident /Ethio
pes : & inimici ejus terram lingent.
10. Reges Tharfis, & infulae
dent /Ethiopes : & inimici ejus
terram lingent.
10. Reges Tharfis
,
& in-
Reges Tharfis , & infuU mune
munera ofrerent : reges Arabum & ra offerent : reges Arabia &
Saba fulx munera adferent : reges
Saba dona adducent
:
tributum conferent :
11. Et adorabunt eum omnes Et adorabnnt turn omnes reges :
reges terra? : omnes gentes fervient univerfa nationes fervient ei :
ei :
11. Quia liberabit pauperema J^nia eruet pauperem apotcnte>
NoTiE AD VERSIONEM
ANTIQUAM
Arabum 5c Saba dona addu-
cent :
1 1 . Et adorabunt eum om-
nes reges terra: : omnes gentes
fervient ei
:
12. Quia emit egenum a
cipiant montes pacem populi ftii ; in Corb. populo tuo : 1$ colles
juftitiam : deiade , In
Jha juftitia , &c. ucinf. f. 4. Apud
Optat. I. 2. cont. Donat. ficut ap. Aug. in hunc Pf. Sufcip.
monies pacem populo
, $ colles juftitiam. Oblervat tamen
Auguft. ibid, alios codices habere : Sufcipiant mantes pa-
cem populo ,
sxj colles i atque in bis codicibus illud fequi : In
juftitia judicabit paup. populi : at inquit , Illi magis codices
approbantttr
,
qui habent quodjupra expofuimus : Sulcipianc...
& colles juftitiam : aliqui autein habent populo tuo ; altqui
on habent tuo
, fed tantunimodo populo. Gr.
'
Ava\x;']m -ri
Spy... tw >.aa k , ij si /Swi'" deinde,'Ec J'ltmiocvrri x.&ivt'i, &c.
Ttr. 4. Plait. Rom. Corb. & Coislin. In fua juftitia judi-
cabit pauperes hujus populi
, ^jalvosfaciei , &c. ut in Vulg.
fie etiam in Moz. & Carnut. & apud Cafliod. ii demas vo-
culam hujus. ApudTertul. I.4. adv. Marc.
p. 707. b. lie :
Juftitia judicabit meudicos populi, tfjaciet falvos filios pau-
perum. Apud Auguft. necnon Chromac. Aquil. in Match.
p. 978. b. ut in Vulg. InGr.'Ef Suaiocvrri x&tvii tk; tt7w-
X%1
t? *?,
Jj
Qai\, &c.
#. 5. Sic eft in Pfalt. Rom. & Moz. necnon apud Caf-
fiod. At in Cpislin. (ic : cum fole, j ante luna , in fxcula
fxculorum. Apud Hilar. 1. 12. deTiin. col. 1129. d. <5
ante
lunam
, generationes generationum. Similiter hab. Auguft. in
hunc Pf. col.
747.
a. Ambr. veto de apol. Dav. to. 1. 71
J.
A. cum fole , tf
ante lunam , in fxculafxculorum. Sic etiam
in Pfalt. Corb. Auguft. loco cit. ita refert : Et permanebit
foli , vel permanebit cum fole : turn addit :
fie enim melius
interpretandnm qnidam
noftri putavernnt
,
quod in Grxco
eft
Qv/icojce^ifJ^iu' quod
Ji
Latine una verba diet poffet , comper-
manebit .'ieendum effet : ideo quia Latin? verbum non poteft
dici, Ut Jaltemfeutentia exprimerctur , dictum
eft
permanebit
cum fole
i
nihil
eft
enim alind compel manebit foli , imam
permanebit cum fole : ic infra : Ouod
eft
in Grxco yeysai
'jeviu' , nonnulli iuterpretati juni , non generationes , fed ge-
nerations generationum
, quia ysved<; ambigutts
eft cafus in
Grxco. In edit. Rom. limiliter : Kai Qu/n7r&i)j%iii tb uVm ,
f. 6. Pfalt. Rom. ScCoislin. cum Hilar, in Pf. 67. col.
196. c. Et defcendet ficut pluvia in villus, Sec. ut fupra.
Ita etiam Ambrof. 1. de vid. to. 2. 190. f. fed abfque
tf ,
ante defcendet /at 1. de Spir. S. 60 1 . e. legit defcendh , ike.
Ladant. 1. 4. Inftit. c. id. p.
$J<).
Defcendet ficut pluv. in
uellns :
tf
orietur in , &c. omilfo verliculo intermedio.
Tertul. verol. y. adv. Marc.
p. 791. b. Defcendit tanquam
imber
fuper vellus : > velttt
ftilU deflillantes in terram. Au-
guft. in hunc Pf. Et defcendetJicnt pluvia in vellus :<gjtcut
guttx jlillantes fuper terram. Caftiud. ut in Vulg. hoc excep-
to ,
Et defcendet. In Pfalt. Corb. Defcendit in vellere :
tf
ficut ftillicidia fuper terra. In Gr. Ka7a>i7af iic\
TrzW k. uk\ salonq ra^Sfsa; iir\ rvv yv.
t> 7. In Pfalt. Rom. & ap. Caffiod. abundantia pacis :
donee extollatur luna. Itidem in Coisl. Mediol. Carnut.Corb.
& Moz. Sic edam apud Lact. 1. 4. Inftit. c. 16. p. 579.
Item
ap. Ambr. 1.4. Hex. to. 1. 77. f.& in Pf. 45.
col. 887. f.at
in Pf. 55. col. 788. a. ut in textu ,
multitudo pacts : donee
extollatur luna. Apud Hieron. in Ilai. 52. to.
3. 578. e.?
multitudo pacis : donee aujeratur luna. Apud Auguft. epift.
Jf.ad Januar. to. 2. 151. f.
5
abundantia pacis : donee in-
terficiatur luna : at in hunc Pf. col. 748. c. donee tollatur tu-
na ; deinde lie : Id quod ditlttm eft tollatur , alii iuterpre-
tati fuut aufeiatur , alii vero extollatur , unum verbum
Grxcitm, Jicut unicnique vifttm eft,
transfeientes
,
quod ibi
pojitum
eft
avTc/.vatpi^-n.
t.
8. ita legit Auguft, epift. 199. to. 2. 758. c. & in
hunc Pf. ficut Caffiod. in eund. Pf. cum Pfalt. Rom. 6c
Coislin. Sic etiam in Corb. prseter vocem fnes , pro termi-
nos. Apud Tertul. 1.
J.
adv. Marc.
p. 791. b. Dominabitur
a mari ad mare ; tf
a flumine ufque ad terminos terrx. Apud
Ambrof. de apol. Dav. col. 713. d. Dominabitur a mart
ufque ad mare. Similiter hab. Optat. 1. 2. cont. Donat.
p.
26. c. fed addit : # .i fluminibus ufque ad terminos orbis terrx.
Collat. Carthag.p. 39?.
b. j
a flumine ufque ad terminos
finis terrx. In Gr. k- iivo tsolci^d (
Aid. 5c Compl. vDiTct/nur)
if. 9.
Tertul. 1.
J.
adv. Marc.
p. 791. c. inimici ejus pul-
verem lingent. Hilar. 1. 4. de Tiin. 850. b. In confoeclu ejus
procident .iLthiopes :
tf
inimici ejus limum lingent. Auguft. in
hunc Pf. cum Collat. Carthag. p. 393.
b. Coram ilia decident
JLtbiopes , &c. ut in textu. Auguft. inf. procident. Caftiod.
in eund. Pf. cum Pfalt. Rom. & Coislin. ut in Vulg, Gr.
'EicuTriov at'T? irryaswvTxt yvt hnzXSi.
if. 10. Pfalt. Moz. fcribit offerunt , Rom. efferent. Sec.
utin Vulg. Tertul. l.cont. Jud. c. 9. p. 142. a. reges Ara-
bum
2i
Saba munera afferent illi : fimiliterl. 3. adv. Marc.
p.
674. c. Hilar. 1. 4. de Trin. 850. c. Reges Tbarfis munera
effe-
rent : reges Arabum
o
Sabain munera adducent. Ambrof.
de apol. Dav. 71 3. d. reges Arabum
i$
Saba dona adducent.
Hieronymus quseft. Hebr. to. 2.
J
16. a. reges Arabum
2?
Saba munera afferent. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Collat. Carthag. Vulgat* congruunt , & Grxco.
#. 11. Sic habet Ambrof. 1. de apol. Dav. to. 1.
713.
f. & in Pf. 1. col. 761. a. Ita etiam Auguft. & Caffiod. in
hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Mozarab. & Celiac. Carthag.p.
393. b. Tertul. vero 1.
J.
adv. Marc. 791. b. Adorabunt
ilium omnes reges :
tf
fervient ei omnes nationes : & I.
4.
p. 707.
b. omnes nationes fervient ei. Hilar, in Pf. 144. ccl.
56 3. a. Et adorabunt eum omnes reges
:'tf
omnes gentesjervient
ei. Similiter Auguft. 1. de unit. Eccl. to. 9.
col. 351 . c. dele:
vocem Kit* ; quam etiam Hieron. ep. adSun. tk Fretel. to.
2. 646. a. fuperfiuam effe declarat : abeft qucque ji Gr.
ed. Rom. fed in edd. Aid.
&Compl.legicurpc/>r;7?; ;'.:,
f, U.
In Pfalt.
Coislin, & Moz. Quia Itberavit
f.ix-
iW

i44 LIBER PSALMORUM.
Pfalm.
LXXL
Versio antiqtja. He b r.
x
Mft
Smgtm. potente 5 & pauperem
,
cui & inopem
, cui non
eft
adjutor.
non erat adjutor.
13. Parcet parcet pauperi
:
Parcet inopi & pauperi,
&
$C animas pauperum falvabir. animus pauperurn falvabit.
14.
Et ex ufuris & iniqui- Ab ufura & iniquitate redimet
tate liberavit animas eorum : animas corum
, & pmiofus exit
& praxlarum nomen eorum fanguis eorum coram ocults ejus.
coram ipfo.
15.
Et vivet , & dabitur ei Et vivet
, & dabitur ei de au-
de auro Arabia?, & adora- roSaba, & orabunt de eojugiter
:
bunt pro eo Temper : tota die tot a die benedicent ei.
benedicent eum.
1 6. Et erit firmamentum in Erit memorabile triticum in
VULGATA HOD.
potente ; & pauperem , cui non erat
adjutor.
1 3 . Parcet pauperi & inopi : &
animas pauperum falvas faciet.
14. Ex ufuris & iniquif.te re-
dimet animas eorum : & honorabi-
le nomen eorum coram illo.
1 5. Et vivet , & dabitur ei dc
auro Arabia; , & adorabunt de ipfo
femper
: tota die benedicent ei.
16. Et erit firmamentum in ter-
ra in fummis montium , fuperex-
cacumine montium
,
& exal- terra , in capite montium elevabi-
tabitur fuper Libanumfrudus tur ficttt Libani fruclus ejus : & tolletur fuper Libanum frucTrus ej__
ejus : & floriet de civitate licut florcbunt de civitate Jicut fanum & florebunt de civitate iicut fcenum
foenum terra?, terra. terra;.
17. Sit nomen ejus bene- Erit nomen ejus in internum : 17. Sit nomen ejus bened
;
<fhim
diclum in fcecuhl : ante folem ultra folem petfcverabit nomen in focula : ante fulem permanet no-
permanebit nomen ejus in fx-
cula , & ante lunam fedes ejus.
Etbenedicentur ineumom- jit ueneaicentur in eo :
nes terra: : omnes gentes ma-
ejus.
Et benedicentur in eo
gentes beatificabunt eum.
gnificabunt eum.
1 8. Benedicts Dominus
Deus Ifrael
,
qui facit mira-
bilia folus :
19. Et benedictum nomen
glorix ejus in fxculum, &in fx- in fempiternum : & implebitur glo-
culumfxculi:6treplebiturom- ria ejus univcrfa terra: amen
, &
nis terra gloria ejus : fiat , fiat. amen.
Complete fttnt orationcs David
filii Jfai.
Bencdiclus Dominus Deus, Deus
Ifrael : quifacit mirabilia folus
:
Et benediclum nomen glorix. ejus
men ejus.
Et benedicentur in ipfo omnes
tribus terra; : omnes gentes m: gni-
ficabunt eum.
18. Benedidhis Dominus Deus
Ifrael
,
qui facit mirabilia folus :
19. Et benediftum nomen ma~
jeftatis ejus in a?ternum : & reple-
bitur majeftate ejus omnis terra :
fiat, fiat.
10. Defecerunt laudes David fi
lii Jefle.
NoTjE ad Ver S I O N E M
perema potente ; tf
egenum , cui, Sec. Itidem in Rom. Corb.
6e ap. Caffiod. ft ponas inopem, loco egaittm. Apud Aug.
in hunc Pf. Qjtia liberavit egenum a potente ; &
pauperem,
cm , Sec. S. Paulin. epift. 23. p. 132. b. hab. Liberavit pau-
perem ab potente. Tertul. vero 1. 4. adv. Marc. p. 707. b.
Qjiud liberavit a dynafta mendiciim. Gr. "On s/'Vea/c ?r7-
X
1
" ex J vixsV
-itinvla, &c.
ft. 1
J.
Tertul. 1. 4. adv. Marc.
p. 707. b. Parcet men-
dico y?
pauperi :
tf
animas pauperum falvas faciet. Auguft.
in hunc Pf. Parcet inopi
tf
pauperi :
tf
anim falvas fa-
ciet. Caffiod. cum Pfalr. Rom. ut in Vulg. InCoislin. Parce
pauperi, Sec. InGr. <J>fi'os7a/ ifluyv i, <ainlcc,' , Qaei.
-t. 14. Sic eft in Pfalr. Moz. &. apud Caffiod. fublata
prima conjuuft. j. IrideminCorb. & Rom. fed cum fur.
liberabit. InCoislin. Ex ufuris $iniquitatibtts liberavit ani-
mas eorum : f pr.eclarum nomen eorum coram
ipfo. In Me-
diolan.
y
praclarum nomen ejus coram
ipfis. Apud Tertul.
1. 4. adv. Marc. p. 707. b. Ex ufura
tf
injuftitia redimet
eorum animas : & honoratnm nomen eorum coram ipfo. Ap.
Ambrof. 1. de Tob. c. 4. col.
Jo
J.
d. Ex ufuns ,t iniquitate
liberavit eos. Apud Auguft. in hunc Pf. Ex ufuris {$iniq.
redimet anim. eorum : j bonorabile nomen ejus coram ipjis i vel
tjtiod halent , inquir , codices aliqui : & honorabile nomen
eorum coram ipfo. InGr. 'Ex. tom jc, ei; Vix/a; *v}pdeiTu
t -^v.ac cevraf K, sm/Kov t otoinx dvroiv wuttiov ciVTit. Ed.
Compl. CCVTH Z/UTTIOV CtVTWY.
TP. iy. Pfalt. Corb. cum Rom. Martian.
C>
adorabunt de
ipfo femper : tota die bened. eum. Rom. Fabri , & Carnut.
^
orabunt de ipfo , &c. Mediol.^ orabunt pro ipfo. Ita etiam
in Pfalt. Corb. orabunt , fed abrafx videnrur dux primx lit-
terae ad. Tertul. adv. Jud. c. 9. p. 141. a. & 1. 3. com. Marc.
p. 674.
c.
C)
dabitur illi de auro Arabia. Sic etiam ap. Hilar.
1. 4. de Trin. 8 JO. b. Ap. Aug. in hunc Pf. > orabunt de
ipfo
femper ; ca:t. ur in Vulg. Qitod autem , inquir , habet Grxcus,
xtfi aW? a
aliqui interpretatifunt de ipfo , aliqui pro ipfo
,
vel pro eo. Ap. Caffiod. & in Pfalt. Moz. omnia ut in Vulg.
excepto uno benedicent eum
, e Gr. svMyywiiv ainot.
t.
16. Pfalr. Rom. &Coislin. cum Auguft. & Caffiod.
Vulgatse confonant. In Mozarab. (ic : fuperextolletur
f
ac-
tus ejus fuper Libanum : tfflorebunt de civitate ejus Jicut ,
Sec. In Corb. ( erit
firm,
in terra infummis montibus
, fu-
perextollitur fruilns fuper Libanum :
tf ftorient de civil. Sic.
In Carnut.
# ft
'or em de, Sec. In Gr. "Era/ sn'e<7/a &c.
ut in Vulg.
,#.17. Pfalt. Rom, & Corb, Et erit ( Corb, del.
tf
) nt-
A N T I
Q
U A M.
men ejus benediilum in facula : ante folem permanebit no-
men ejus
, 5
ante lunam jedes ejus. Et benedicentur in eo)
( Corb. in ipfo)
omnes tribus terrx , &c. ut fupra. Sic etiam
'in Coislin. exceptis his, ante
fie ante luna in ipfi
omnis tribus. In Mediolan.
5
ante lunam in facula
lor urn fedes ejus; uiiimoque , omnes gentes beatificabunt eum.
Apud Tertul. 1.
J.
adv. Marc.
p. 791. b. Sit nomen ejus in
xvnm : ante folem manebit nomen ejus. Et benedicentur in
illo univcrfa gentes. Hilar, in Pf.
144. col.
J63.
a. Vulgar
accedit , cum Pfalt. Mozarab. niii quod initio hab. Erit no-
men ejus ; & infia , benedicentur in eo : vide etiam 1. 12. de
Trin. H29.d. Auct. 1. de promi.f.
p. 1. c. 18. col. 104. b.
legit : Benedicentur in eo omnes tribus terra : omnes gentes
beatnm duent eum. Gr. Erw to ovs/ict dviS ( Aid. & Cumpl.
Irar )
exinde , Aia/jfyusr to orcy.ci aW?. K.l evMyuS-wenou'
extremo
,
/j.ouut\i<itv dursv.
f. 18. Itidem Auguft. in hunc Pf. & epifl.
93. to. 2
239. e. Tertul. quoque 1.
J.
adv. Marc.
p. 791. c. ita les.it
,
nili excipias nomen lfraelis. S. Paulir.us epift. iy.p.
87.
c. lie : Beneditlus Dominus , qui facit mirabilia. Caffiod,
cum Pfalt. Rom. quifacit mirabilia magna folus. Hieron.
ep. ad Sun.& Fretel. to. 2. col. 646. a. Beneditlus Domi-
nus Dens , Dens Ifrael ; rum addir : Dicitis in Craco bis Deus
non haberi , cum in Hebrao Jit , tf
apud LXX. In ed. Rom.
femel , iicut in edd. Aid. & Compl.
Tf. 19. Ffah. Rom. & Corb. l.t benetliBnm ncm. majefla-
tis ejus in aternum , (
Corb. in f.tcnlum)
y inJkculum
Jk-
cttli ; reliqua ut in Vulg. Sic etiam habet Caffiod. in hunc
Pf. cum Pfalr. Coislin. Mediolan. Carnur. & Mozarabico.
Tertul. vero 1. 5. adv. Marc.
p. 791. c. legit fimpliciter:
Benediclum nomen gloria ejus : 2? replebitnr univcrfa terra
glori.i ejus. Ambrof. in Pf. 40. to. 1. 883. a. ; replebitnr
majeftate ejus omnis terra, Sec. Auguft. in Pf. 71. cumGr.
Et benediclum nomen gloria ejus in aternum,
$$
inJkculum
faculi :
tf
replebitnr gloria ejus omnis terra : fiat , fiat :
ita rurfum epift. 93.
to. 2. 239. e. at Hieron. ep. ad Sun. Sc
Fret. to. 2. 646. a. fcribit : Hoc ergo quod in Grace vos inve-
niffe dicitis , in seternum , & in feculum fzculi , jupaflui
a Gravis fciatis appojitum
,
quod nee Hebraus habet , nee LXX.
Interpretes. Auguft. vero in eund. Pf. col.
7J3.d. dicit :
Qjtid alind Latini Interpretes dicerent ,
qui non
poffent dicere
in aeternum , & in acrernum auerni ? quafienim alind diSunt
fit in xternum
, 2?
alind in fxculum, itafenat: fedGracus
habet, e/; rot aiara , Kj US -rav uiutx ?V cuuvdi;
,
quod Jortt
(immodiiis diceretur in fxculum , 8t in feculum fxculi.
LIBER PSALMOPvUM. Pfalm. LXXII.
'45
VULGATA HOD.
Hebr. Versio antiqua.
*
(
zo.
)
Defcccrunt laudes
i. Pfalmus Afaph. LXXII.
Uam bonus Ifrael Deus his
,
qui recto funt corde !
Mei autem pene moti funt
Q
CantlctW Afaph. LXXIII. i.
/I Ttatnen bonus efl Ifrael Deus
jcJL bis
,
qui mundo funt cordc.
Mei autem pene vacillaverunt
David filii Jeffa?.
Pfalmus A. LXXII.
QUam bonus Ifrael his
>
qui redto* funt corde !
Mei autem paulo minus
Ex
Mf.
Sangtrmi
pedes: pene effufi funt grellus mei. pedes : pene
effufi funt greftus mei. moti funt pedes : pene effufi
3
.
Quia zelavi fuper iniquos
,
pacem peccatorum videns.
4. Quia non eft refpedus moid
eorum ; 8c firmamentum in plaga
eorum.
f
. In labore hominum non funt
,
Jffhiia amulattts fum contra ini-
quos
,
pacem impiorum videns
;
eorum.
In labore hominum non funt ,
& cum hominibus non flagellabun- ejr cum hominibus non fiagellabun
tur :
6. Ideo tenuit eos fuperbia
,
operti funt iniquitate & impietate
fua.
7. Prodiit quail ex adipe ini-
quitas eorum : tranlierunt in affec-
tum cordis.
funt greffus mei.
3. Quia a?mulatus fum fu-
per injuftos
,
pacem peccato-
rum videns.
J9e</ non recogitaverint de
4. Quia non eft requieS
morte fua ;
& firma Jint veflibula morti eorum ; & firmamen-
tum in poena eorum.
5.
In laboribus hominum
non funt , & cum hominibus
non verberabuntur
:
6. Propterea obtinuit eos
fuperbia eorum , circumdede-
runt iniquitatem & impieta-
tem fuam.
7.
Exiet ficut ex adipe in-
tranjterunt cogitationes juftitia eorum : tranfierunt in
difpofitione cordis.
tur:
Ideo nutriti funt ad fuperbiam
circttmdederunt iniquitatem
Jibt.
Procejferunt a pinguedine oculi
eorum
cordis
Noi/E AD VerSIONEM.
*
( 10. ) Hie Pfalmus lxxii. icainfcribicur in Pfalt. San-
germ, diftinctis nimirum & majufculis litteris. Is tamen ver-
iiculus pertinere videcur ad Pialmum priced, faltem ita ex-
hibetur in Vulg. in qua vigelimus &uitimus ejufdem Pfai-
mi verfus eft. bchol. etiam huec haber , tefte Nobiiio : Scien-
dum
eft
eos
,
qui non intellignnt Jubtilem atqite exquijitam
ratiouem letltonis , non accepiffc illttd , 'E,;*nrcv of iljj.voi Aa-
n//, tanquam partem tonus Pfaimi. Manifefte autem
^; vox
ipja Hebraic* demonflrat ijla etiam verba partem
effe totius
Pfaimi. Sanftes quoque Pagninus ea cum Pfalmo antece-
denti conjungic. Verum Ambrolius , Auguft. & Cafliod.
arbitraimireadem verba Pfalmo feq. lxxii. loco tituli&in-
fcriptiunis fuilfe praefixa
, quibuseriam faveut Pfalt. Rom.
Coislinianum , Mozarab. & Sangerm. nortrum. Ambrolius
quippe lib.
4
de interpel. Dav. to. 1. 661. e. & 662. c.
de his ica dilferit : Pfalmus., non quaji J'antli Afaph ,fed
quaji fando AJapb , ill docet titulus
, fiperfcrsbitur : quod ex
Grjtco Pjalterio apertihs mamjeftatur , ut videatur David
etiam huic A/apb Jicut
tf
altis canendum
, quern fcripferat
ipfe , Pfalmum ded/JJe : fed quia fcriptum eft
in
ipfo titnlo
defease PJalmos David ; quomodo autem defecerunt , cam
decurjis his decern Pfalmis , poftca Pfalmus David tittilorum
injeriptionem comprehendat ufque in tiltimum
finem ? Simili-
ter Auguftinus in eund. Pf. col.
753.
f. ait : Pfalmus ijie
infcriptionem babet , id
eft
titulnm : Defecerunt hymni Da-
vid filii Jelfe. Pfalmus ipli Afaph : mox ita : Tor babemus
PJalmos , in quorum titulis fcriptum
eft
ncmen David , nuf-
qnam
eft
additum , filii Jefle , niji in hoc folo : & port plura :
col.
75 J.
f. Periculojum locum , niquit , titttli Pfaimi frafin-
tis
, JicutDominus volw.it
, prxiervettifumus. Quid
eft
autem
AJapb ? Jicut invemmus in interprctationibus ex lingua He-
braa in Gracam
, $
ex Graca nobis in Latinam translatis
,
Afaph fynagoga interprctatur. Vide etiam Cafliod.
p. 244.
At Hieron. epift. ad Marcell. to. 4. p. 2. col.
Ji.
c. dicic
docuilfe fe tituli PJ'almi lxxii. partem ad finem fecundi libri
,
partem ad principium tertii libri pertinere : quod fcilicet , De-
fecerunt hymni David filii Jeffe
, finis ejjet prions ; Pfalmus
vero Afaph, principium fcquentis. In ed. Rom. fie : '?'-
Mvov of vy.v'A Aai'lJ iv Hi 'Uioxt. a*/uos tb 'Aaoup. In
Pfalt. Mozarab. Defecerunt hymni David
filii jefiim. Pfal-
mus Afaph. In Rom. Corb. & Coislin. ut in textu.
"t . I. Pfalt. Rom. Ouam bonus Deus Ifrael iis
, qui retlo
,
&c. Moz. Corb. & Coisl. Ouam bonuslfrael Deus retlis corde !
Similiter ap. Ambr. in Pf. 118. to. 1. 1081. f. item L4.de
interpel. Dav.c. 2. col. 661. e. 66%. d. &in Luc. 18. col.
3488. c. prxter hoc , Deus Ifrael. Sic etiam apud Hieron. 1.
2. inep.adEph. to. 4.
} 54. c. Et inf. 1. 3. ^93.
f. ait :]uxta
Grxcos exordium fonat : 'fi ; dySkoiot; ro 'Ig<*mA to??
tu$;a x/>A.i'
;
quod a noftris translamm
eft
: Quam bonus
Deus Ifrael reflis corde \ alioquin juxta Grttcos , ck, >d
eft,
ficut
, Jimililudinem magis videtur
, quam firmitalem
/v>n:ficare diilorum. Ita quoque legit Auguft. in hunc Pf.
Cafliod. vero ut in Vulg.
t. 2. Sic Hilar, in Pf. 120. col,
380. b. Ambrof. vero 1,
Tom.
U.
A N T I
Q U A M.
de interp. David , c. 3. to. 1. 664. b. & in Pf. 36. & 118.
col.
798. d. & 1 187. f. Mei autem pene moti funt pedes:
paulo minus effuji funt , &c. S. Leo ferm.
42. p. 107. f.
Vulgats congruit cum Pfalt. Rom. Ita quoque Hieron. 1.
2. in ep. ad Eph. to. 4. p. 354. & Cafliod. in hunc Pf.
Apud Auguft. in eund. Pf. ita : Mei autem pene common
funt pedes : paulo minus effujifunt , &c. itideml. annot. in
Job ,^to.
3. 678. g.
Gr. 'i.p Je weepoi /nixfiw sot.tev%Ma.v...
iraf ohlyov , &c.
~t. 3. Pfalt. Rom. Coislin. Corb. & Moz. ferunt : Quiet
Lelavi in peccatoribus
,
pacem , &c. Sic etiam in Milfali Rom.
ad Grad. Dom. Palm. Similiter hab. Ambr. 1. 4. de interpel.
Dav. c. 3. 664. b. & in Pf. 1 18. col. 1 187. f. 1
199. e. Ita quo-
que S. Leo ferm. 42. p. 107. f. cum Cafliod. in hunc Pf. Item
Hieron. in Jer. 12. to. 3. 587.8. at in Ifai. 26. col. 219. f.
legit
: Qjiouiam Helatus fumfuper iniquis , &c. & 1. 2. in ep.
ad Ephef. to. 4. 354.
c. Quomam amulatus fum fuper ini~
quit, &c. Auguft. in hunc Pf. Quia Tielavi in peccatoribus
,
pacem peccatorum intuens : similiter 1. annot. in Job , to.
3.
p. I . col. 678. g.
Gr. "Oti itycK-jiox iit\ to?; droflotc,... QivpZr.
t. 4. In Pfalt. Rom. & Coislin. Qjiia non
eft declinati
morti eorum ; nee firmamentum in plaga eorum. Itidem in
Corb. prater conjunct.
^ ,
pro nee. Item in Mediol. &
Carnut. declinatio morti, &c. ficut apud Cafliod. in hunc
Pf. In Mozar. declinatio mortis eorum ; nee
fi-mam. in plaga
ipjorum. Apud Ambrof. I.4. de interpel. Dav. c. 3. to. 1.
664. e. Non
eft
reclinatio morti eorum : turn addit : Non de-
clinatio
, ut plerique codices Latini fcriptifunt , led reclina-
tio
; quam vocem conftanter retinet infra in comment, at
I. de parad. to. 1. 178. a. legit : No
eft declinatio mortis
eorum : loco etiam praxedenti Mfs. 3.habentifr/;,jf/o.
Si-
militer apud Auguft. in hunc Pf. Quia non
eft declinatio
mortis eorum
;
tf
firmam. in jiagello eorum ; Mfs. nonnulli
ferunt morti , non mortis. Gr.'On in. IV drdnvsic, a/ tu
cacc.TCo dinuv' Ha stf>iu\ua. t;i /nct;r/i dvrZr.
\t.
J.
Hoc plurale , In laboribus hominum, fimiliterha-
betur ap. Ambrof. 1. 4. de interpel. Dav. c. 5. to. 1. 66<.
d.&inPf. 118. col. 1081. f. & 1. j\ defide, to. 2.
585. d.
fed ultimo conftanter
, fiagellabuntur. Itidem apud Aug;. &
Cafliod. in hunc Pf. ficut in Pfalt. Rom. Coislin. & Mozar.
InGr. pariter : "E* xoVo;; <iv$p-Jnro>v
i nasrlU$v:',;'3.i.
t. 6. Pfalt. Rom. Corb. & Coislin. cum Cafliod. Ideo
tenuit eos fuperbia eorum ; reliqua ut in Vulg. Mozarab.
Ideo obtinuit eos fuperbia eorum , &c. Mediolan./w/ifrfcrt eo-
rum in finem. Ambrof. 1. 4. de interpel. Dav. c. 4. p. 66$.
e. Ideo obtinuit eos fuperbia eorum , cooperti funt iniquitate
,
&c. itideml. y.de fide, to. 2.
58
y. d. Aug. vero in hunc
Pf. Ideo obtinuit eos fuperbia , circumamitli funt iniquitate
&
imp. 5cc. In Gr. A; ti- to i'/tpoiryosy cmie, m vitspvpccYia.
,
XEfijECoooi'TO iJ~tx.tav ij ausi^iav ceWwV" Aid. &Compl. Joj-
fVpxtla. .vtZv eif t/ac; , 7rsea*:cTo , &c.
\t. 7. Ambrof. I. 4. de interpel. Dav. c. 4. 666. a. legit
cum Pfalt. Rom. & Coislin. Prodiit quaji ex adipe iniquitas
eorum : tranfi m d'fpv/itionem cordis : & 1.
J.
de fide , to.
146
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXII.
f.x Mf.
Sangerm,
Versio A N T I QU A.
8. Cogitaverunt , & locuti
funt nequitiam : iniquitatem
in excellum locuti funt.
9.
Pofuerunt in caelum os
fuum : & lingua eorum per-
tranliit fuper terram.
10. Ideo revertetur hue po-
pulus meus : & dies pleni 111-
venientur in illis.
11. Et dixerunt : Quomo-
do fcivit Deus , & fi eft fcien-
tia in altiflimo ?
1 2. Ecce hi peccatores
,
&
abundantes in feculum
,
di-
vitias poirederunt.
1
3. Et dixi : Forfitan in va-
no juftificavi cor meum , &
lavi inter innocentes manus
meas :
14.
Et fui verberatus tota
die
,
& caftigatio mea in ma-
tutinis.
1 5. Si dicebam : Narrabo
HESR.
Irriferutit , & locuti funt in
tnalitia calumniam , de excelfo lo- nequitiam
cjucntes.
Pofuerunt in caelum os fuum ,
& lingua, eorum deambulavit in
terra.
Propterea convertetur populus
ejus hie :
&
quis planus invenietur
in eis ?
Et dixerunt : )uomodo novit
Deus
, &Ji eft
fcientia in excelfo ?
Ecce
ifti
impii
, & abundantes
in f&culo ,
multiplicaverunt divi-
tias.
Ergone
fruftra
mundavi cor
meum
, & lavi in innocentia ma-
nus meas ?
Et fui fiagellatus tota die
, &
increpatio mea in matutinis ?
VULGATA HOD."
8. Cogitaverunt, & locuti funt
inicjuitatem in excelfo
locuti funt.
9.
Pofuerunt in ccelum os fuum :
& lingua eorum tranfivit in terra.
10. Ideo convertetur populus
meus hie : & dies pleni invenientur
in eis.
1 1
.
Et dixerunt : Quomodo fcit
Deus , & fi eft fcientia in excelfo
>
1 2 . Ecce ipfi peccatores , &
abundantes in HecuIo ,
obtinuerunC
divitias.
13. Et dixi : Ergo fine caufa
juftificavi cor meum, & lavi inter
innocentes manus meas
:
14. Et fui fiagellatus tota die,
& caftigatio mea in matutinis.
1 j. Si dicebam : Narrabo fie: Et dixi : Si narravero fie :
fie : ecce progenies filiorum ecce generationem filiorum tuorum ecce nationem filiorum tuorum re-
tUOTUm , cui difpofui. reliqui. probavi.
16. Et exiftimabam CO- Etcogitaviutintelligeremiftud: 16. Exiflimabam ut cognofce-
gnofcere , hoc labor eft coram labor
eft
in oculis meis
:
rem hoc
,
labor eft ante me :
me:
Notje ad Versi
1.
58J.
C pertranfierunt in difpofitionem cordis. Hieron. ep.
ad Sun. &Fret. to. 2. 646. b. ad verbum 1. Vulg. prodiit
,
ait : Dicitis vos apud Grxcos inveniffe ii,t\ivotlai , id
eft ,
prodiet , quodfalfum eft
; nam
tf
apud LXX. lnterp. ita [crip-
tum
eft
: 'E&MvaxTO tec M stccroc m dJ"tula ou-'toiv. Hodie
tamen ita legimus , i'itMvttlat : & ipfe Auguft. in hunc
Pf. Prodiet quaji ex adipe iniquitas eorum : tranfierunt in
difpofitionem
cordis. Cafliod. &
tranjierunt in dtfpojitionem
cordis. Pfalt. Moz. Prodtit quafi ex adipe iniquitatis eorum :
tran/ierunt in difpofitionem cordis. Carnut. & Corb. in dij-
pojitione cordis. Gr. i iy*$cv tic J~id$r<iiY y.XfS'iac.
$. 8. Sic eft in Pfalt. Rom. & ap. Ambrof. 1. 5. de fide
,
to. 1. {8?. f. In Pfalt. Carnut. locuti funt hequitia. Apud
Auguft. in hunc Pf. lie : Cogitaverunt
, $
locuti funt mali-
enitatem : iniquitatem in ahum locuti funt. Apud Cafliod.
ut in Vulg. Gr. AimhS-mw , <, t^aMtat a/ iromptp dJ'i-
tclxv tic to vfyc haMCM.
t. 9.
Ita Ambrof. I.4. deinterpel.Dav.c.
J.
to. 1.666.
C. ni(i quod fcribit tranfivit. Sic etiam Auguft. in hunc PI.
cum Pfalt. Rom. Mediol. Carnut. & Mozar. Cafliod. autem
cum Coisl. hab. Pofuerunt in coelo os fuum... tranjittfuper ter-
N E M ANTIQUA M.
c.tf.to. 1.667.C.SC in Pf. 36. & 118. col. 784. e. 1047.C.
item I. 2. de fide refur. to. 2. 1 141. b. cum Cafliod. & Pfalt.
Rom. Apud Hieron. 1. 2. in ep. ad Ephef. to. 4. 354.C iic:
Ego autem dixi , &c. ut in Vulg. Apud Auguft. in huncPf.
Et dixi : Ergo fine caufa $$ lavi in innocentibus manus
meas : paulo vero infra idem Auguft. legit : Ergo in Va-
lium juftificavi 2? lavi inter innocentes , &c. & 1. annot.
in Job, col. 678. g. 679.8.
Nunquid vane
juftificavi.....
f$ lavi in innocentibus , &c. omillo primo Et dixi. Omit-
tit pariter Ambr. 1. 2. de fide; at in Gr. Ka\ tlira' "A&c
/j.a1u[coc. Iv ctQ-uoii , &c.
)^. 14. Pfalt. Rom. Et fui fiagellatus tota die,
tf
judex
metis in matutino. Item Ambr. lnPf. 56. 5c 1 18. to. I.
784.
e. 1047. c. I08l.d. Et fui fiagellatus tota die : Sc\. 4. dein-
terpel.Dav. c. 6.667. e. vindex meus in matutinis : at 1.
2. de fide refurr. to. 2. 1141. b. &
index meus inmatuti-
num ; quidam Mfs. ibid.
^
vindex mens , alii
,
judex
meus , cum Pfalt. Mediolan. unus Remig. caftigatio mea.
Brev. Mozarab. & increpatio mea. Auguft. in hunc Pf.
&
nrgutio mea in matutinum : & 1. annot. in Job, col. 6"]<).
a. tfarguitio mea in matutinum. Cafliod. in eund. Pf.
[
ram i Corb. tranfivit fuper terram. Gr.'E^fcTO c<? i&ttir index meus in matutino : Mir. 2. ibid, caftigatio mea. Apud
Hieron. 1. 2. in ep. ad Ephef. to. 4. 354.
c. Etfatlus funt
fiagellatus tota die. InGr. Kl tyttifdw /^1/n.oisr/a/^ivoc
>t, ttelX&S (J.V tic T<t? irpculac.
Tlr. IJ.
Pfalt. Rom. Si dicebam ecce natiofiliorum tuo-
rum ,
quibus difpofui ; Mediol. & Carnut. cni difpofui. WLo-
zarab. ecce generationes filiorum tuorum relinqui. Corb. Sic
dicebam : Narrabo Jic
: ecce nationi filior. tuorum , cui dif-
pofui. Ambrof. 1. 4. de interpel.Dav. c. 6. 668. a. Si nar-
rabo Jic ; fubinde , ecce generation! filiorum tuorum , cui
difpofui; editt. Eraf. ac Gill. ibid, ecce generatio. Hieron.
epift. adMarcell.to.4. p. 2. col. jl.d.
J J.
a. leg. Dicebam:
Si narraboJic:
ecce generationem filiorum tuorum prxvaricamt
fum : fed notat in Latinis codicibus non ita haberi expref-
J'um. Aug. in hunc Pf. Si dicebam : NarraboJic : ecce genera-
tionem filiorum tuorum reprobavi ; fubinde addit : Qiixdam
habent exemplaria : ecce generationi filiorum tuorum , cui
concinui id
eft,
cui congrui , cui accommodatus fum :
Mfs. quidam ibid, ecce generatio; editt. generationem. Ap.
Cafliod. in eund. Pf. ecce natiofiliorum tuorum , cui difpo-
fui. In Gr. Ei zhtyw AmjMo/*ai ktcus'
''/* T
!' > tw
A-iul&tV iiri THi ~/VlC.
t.
10. Ita Pfalt. Rom. habet. Cafliod. autem cum Moz.
Ideo revertetur pop. meus hie, &c. Coislin. Ideo convertitur
populus meus hue, &c. Mediol. Corb. & Carnut. Ideo rever-
tetur hue populus meus. Itidem Ambrof. 1. 4.
de interpel.
Dav. c. y.
666. f. fed addit , $
implebit dies vita fna. Au-
guft. in hunc Pfalm. Ideo revertetur hue pop. meus : cum
dies pleni invenientur in eis : paulo vero poft : populus meus
hue :
tf
dies pleni, &c. Similiter ap. Hilar, in Pf.
54.
col.
1 1 1. e. & dies pleni , Sec. In Gr. Aia riro !-irisfi\i sxic
fas
anocv^-a.'
J,
ufj.t&u irMfic , Sec.
fr.
1 1. Ita legit Auguft. in hunc Pf. & 1. annot. in Job
,
to. X. p.
I.eol. 678. g. Pfalt. Rom. Quomodo fcivit in
excelfo? Itidem in Carnut. 8c Moz. & apud Cafliod. Ambr.
autem 1. 4. de interpel. Dav. c. y. 666. f. \eg. Quomodo
fcivit Deus,
&Ji eft
fcientia omnis in altifftmo ? lie etiam 1.
5. de fide , to. 2. 586. a. Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to.
. col. 646. b. fcribit : Quomodo fat
Deus ? turn ait : In
Grxco dicitis non effe
Deum , cum apud LXX.'fcriptnm fit
:
Tluc 'iya toc ; nunc etiam ita legimus in ed. Rom.
fr.
12. Pfalt. Sangerm. fcribit vitiose peffideunt , cuius
loco pofuimus poffederunt ; legendum forte pofftdebunt. Sed
Ambr. 1. 4. de interpel. Dav.c. 5. 666. f. \eg.obtiuuerunt ,
&c. ut in Vulg. ilmiliter in Pf. 36. ac 118. to 1. 784.
e.
1047. c. 8c lib. z. de fide refurred. to. 2. 1141. b. Ita
quoque Auguft. Sc Cafliod. in hunc Pf. rurfumque Auguft.
1. annot. in Job, to. 3. p. 1. col. 678. g. 679. a. cum Pfalt.
Rom. & Gr. Pfalt. Corb.
^
obtinuerunt. Aut. op. imp. in
Match, hom. 31. p. 130. c. obtinuerunt Jibi divitias.
t- 1 }. Vulgar* fuffragatur Ambr. 1. 4. de interpel. Dav.
VtU Qti MVvQiT.
t.
16. In Pfalt. Corb. Et exiftimabam
cognofcere , hoc la-
bor
eft
ante me. Item in Mozar. hoc labor
eft
ante me; ficut
in Rom. Fabri : fed in Rom. Martian, hoc jungitur cum
verbo cognofcere. Secus apud Ambrof. in Pf. 118. to. 1.
1047.
d. ubi fie : Et aftimabam
me fcire ,
hoc labor
eft
ante
me : atl. 4. de interpel. Dav. c. 6. col. 662. b. alludens
dicit : Et exiftimabam
, tf
videbar mihi cognofcere hoc ejje
verum me autem fruftra
in iis turbatum
efti
.-fed inf.
leg. hoc labor
eft
ante me. Item Aug, in hunc Pf. Etfuftepi st-
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXII.
'47
Heb r. Versio aniiqua.
Donee vemam ad fantluaria
1
7. Donee intrem in fane- Ex
Mf.
Sanger,
Dei : intelligam in novijfnno co- tuarinm : & intclligam in nO-
rum.
Veruntamen in lubrico
pofuifti
cos : dejecifli eos ad internum.
VUIGATA HOD.
1 7
.
Donee intrem in fancTrua-
rium Dei : & intelligam in novifli-
tnis eorum.
18. Veruntamen propter dolos
pofuifti eis : dejecifli eos dum alle-
varentur.
19.
Quomodo fa&i funt in de- JVuomodo vaftati funt fubito ?
folationem , fubito defecerunt : pe- defecerunt , confitinpti funt qtiaji defolationem repente ? fubi-
rierunt propter iniquitatem fuam. nonjtnt. to defecerunt, & perierunt
propter injuftitiam fuam.
20. Velut fomnium furgentium JVuajifomnium cvigilantis , Do- 20. Velut a fomnio exfur-
Domine,in civitate tua imaginem mine in civitate imaginem eorum gentes Domine , in civitatem
villima.
1 8. Veruntamen propter
doloiitatem pofuifti ill is : de-
jecifti eos dum allevarentur.
19. Quomodo fa&i funt in
ipforum ad nihilum rediges. ad nibilitm rediges.
zi. Quia inflammatum eft cor Jfhiia contrailurn
eft
cor meum
,
meum , & renes mei commutati & luntbi met velut ignis fumigans
:
funt
-. 2 z. & ego ad nihilum redac- &
ego infipiens
, & nefcius
,
tus fum , & nefcivi.
zj. Ut jumentum fa&us fum
apud te : & ego femper tecum.
hiafijumentumfaclusfum apud
te : rjf ego femper tecum
,
Tenuifti manum dexteram Et tencbas manum dexteram
meam : & in voluntate tua dedu- meam : in conjilutm tttum deduces
24.
tuam imaginem eorum ad ni-
hilum deduces.
21. Quia laetatum eft cor
meum, & renes mei alienati
funt : 22. & ego fpretus fum
,
& ignoravi.
23. Velut pecus fadus fum
apud te : & ego femper te-
cum.
24. Tenuifti manum dex-
tera mea : in voluntate tua de-
me.
JOiiid mihi
eft
in ccelo , & te-
cum nolui in terra
?
.
xifti me, & cum gloria fufcepifti
me.
25. Quid enim mihi eft in cce-
lo ? & a te quid volui fuper ter-
rain ?
N O T /.
gnofcere , hoc labor ante me. Cafficd. Exiftimabam ut ccgnoj'ce-
rem, hoc labor , &c. Hieron. 1. i. cone. Pelag. to. 4. p. 2.
cul.
49
J. c. Exiftimabam coguofcere , hoc labor ejl in conjpefiu
me : itidem in Ezech. 41. to. 5. 997. b. hoc labor ejl in cottfp.
meo. Gr. Kv.l uTrhaQcv w Jvurcu , tkto xotc? eVif u'anlov jKK.
ir. 17. Pfatt. Rom. Se Corb. add. Dei, ad ftutluarium
,
Jiabentque w noviffima eorum , cum Carnut. Moz. vero,z
noviffima , abfque feq. eorum. Ambr. in Pf. 1 1 8. to. 1 . 1047.
d. legit : Donee ingreiliar injanduarium Dei : $$ intelligam in
noviffimis : at 1. 4. de interpel. Dav. c. 7. 668. c. Donee in-
troeaminfmcluar.Dei:^ intelligam in noviffimo. Augufl.
in hunc Pf. Donee introeam Dei : > intell. in noviffima ;
CalTiod. in noviffima eorum. Hieton. epift. ad Sun. & Fret,
to. 2. 646. b. intelligam in noviffimis eorum : turn addit
:
fro
quo in Grxco legiffe vol dicitis , Se intelligam
; fed hie &
tonjuntlio fuperfiua eft.
Veruntamen in Ezech 41. to. 3. p.
997.
b. leg. Donee ingrediar .
intelligam in novijjimis
eorum : 8c 1. I. cont. Pelag. to.
4. p. 2. col.
493.
c. Donee
introeam , &c. ut fupra. Gr. "Ecu; s!o.i>$-co tie, to... tv 0e?
-
Qvvw ifa Ta =%a/ct
-
Aid. Se Compl. s^ctTa i/toi.
"f . 18. Plait. Rom. Verunt. propter dolos difpefuifti eis ma-
1a : dejecifli eos , Sec. ut fup. Carnut. & Mediol.
pofuifti
tllis
mala. Mediol. dum extollerentur ; Mozarab. dum elevaren-
tur. Corb. Propter dolojitatem
pofuifti illis mala : dejecifli
eos dum adlevarentur. Ambrof. I.4. de interpel. Dav. c.7.
to. 1.668. f. Propter eorum tergiverfationes pofuifti eis. Aug.
in hunc Pf. Verunt. propter dolojitatem
pofuifti eis : dejecifli
<os dum extollerentur. Gregor. Tur. 1. c. hifl. Franc, p. 218.
d. Verunt. propter dolojitatem
pofuifti eis mala : dejecifli eos
dum allevarentur. Caffiod. in eund. Pf. Propter dolos
pofuifti
eis mala: dejecifli, &c. Fulg. 1. 1. dedupl. praed. p. 15.
dejecifli eos cum extollerentur. Gr. X\*w A10L rac, Ao^iornlai
!,9"S< auntie; M.Tt&p.Me, cL^Tus cV tw r/raoiwai. Aid. &Compl.
duttii y.a.%0.' y.ars&aMi, &c.
IP. 19. Adv. repente abefl: a Pfalt. Rom. extremo vero fie :
%$
perierunt propt. iniquitates fuas. Sic etiam apud Greg.
Turon. 1. 5. hill. Franc,
p. 218. d. Ap. Ambr. in Pf. 118.
to. I. 1047. e. ita : Qjtomodofieli funt in defolationem ? fu-
hitb defecerunt , f_
exterminati funt propter iniquitatem fuam :
at 1. 4. de interpel. Dav. c. 7. 668. c. defecerunt
, &
perie-
runt , Sec. Augufl. in hunc Pf. Ouomodo in defolationem ?
fubito defecerunt ,
perierunt, Sec. ut in Vulg. Brev. Moz.
in defolatione ? fubito defec.
&
perierunt , &c. Gr. ITa; uc,
t pu/U'jiGiv ; iific-wwa. ii.if.iiTOV MiMm J ix iw droftic/.v dinov.
tf. 20. In Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Velut fomnium ex-
furgentis ; fubinde in Rom. imagines eorum , Sec. ut in Vulg.
in Moz. imaginem eorum , Sec. hidem exjurgentis in Mediol.
& Carnut. Apud Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1047. e. Sicut
fomnium exfirgentis ; & I. 6. Hexa. col. 1 29. b. Domine , in
ctvit. tua imaginem eorum ad nihilum rediges : fimiliter 1.
4.
de interpel. Dav. c. 7. C6<). e. 670. b. execptis his , velut
,
pioficut i Se ipforum, loco eorum: at I. i.offic. to. 2. 6
J,
Tom. II.
me
, & poftea in gloria fufcipies duxifti me , & cum gloria ad-
fumpfifti me.
25. Quid enim mihi fuper-
eft in ccelo ? & a te quid vo-
lui fuper terram ?
ad Versionem ANTIQUAM.
a. fie : ad nihilum deduces imagines eorum. Anonym, de Ttin
apud Ambr. col.
333.
a. imagines eorum ad nihilum rediges.
Hieron. in Ecclef. to. 2. col.
y/f.a.
Domine, in civit. tux
imaginem ipforum diffipabis : fimiliter in Ezech. 8. 14. & 16.
to. 3. 748. f. 778. b. 794.
d.femel tamen hab. eorum. Aug.
in hunc Pf. Velutifomnium exjurgentis Domine , in civit. tua
imaginem illorum ad nih. rediges. Caffiod. Velut fomnium
exfurgentis , Scc.utin Vulg. Gr. lioej a/virmt c^yi^/^ivv...
$".2i. Ambrof. 1. 4. de interpel. Dav. c. 9. p. 670. d.
legit : Quia deleilatum
eft
cor meum
, f$ refoluti funt renes
mei. Sic etiam habet Calfiod. cum Plait. Corb. Rom. 5c
Carnut. nil! quod praeponunt renes mei verbo refoluti funt.
Ita quoque apud Ambr, in Pf. 37.ro. 1.
8 30. a. at 1. 4. de
interpel. Dav. c. y. p. 670. d. leg. requieverunt renes mei.
Auguil. in eund. Pf. Qtfia deleilatum
eft
cor meum
, &renes
mei mutati funt. Brev. Moz. Ouia exaruit cor meum,
&
renes mei refoluti junt. Gr."OT< ncpfav^ti h

0*
ti<peyl
ftx n'wo(49"Hiia". Aid. & Compl. Ki itfv.a.v^v v, , Sec.
tf\ 22. Vulgataefavent Ambr. I.4. de interpel. Dav. c.
9.
670. d. & Calfiod. cum Plait. Rom. Apud Aug. in eund.
Pf. lie :
i$
ego ad nihilum redailus fum, ^ non cognovi. In
Gr. kV-" tZfiffvtoftevos , >u hx. eyrcoy.
&.
23. Pfalt. Corb. Velut jumentum , Sec. ut fup. Ambr.
1. 4. de interp. Dav. c. 9. 636. d. Et velut jumentum, Sec. ut
fup. item ep. 43. to. 2.
973.
f. Propheta ait . Ktv.yL'Sv; iymU
w irapa Qol , id eft , Jumentum ttftimatUSfum apud te. Aug.
in hunc PI. Se 1. 2. qusefl. in Luc. to. 3. p. 2. col. 26l.fl
Qnaji pecus fatJus fum
ad te :
tf
ego , Sec. Caffiod. cum
Plait. Rom. Vulgatae congruit. Ed. Rom. hab. KtwSJ~y,s
iyiYajAcu-KOLfc/. Q01,
Sec. Aid. & Compl.
efentf&w.
f. 24. Ambr. 1. 4. de interp. Dav. c. 9. 670. d. Tenuifti
manum dexteram meant : & in volunt
5 cum gloria
af-
fumpjipi me : Se infra col. 671. b. ait : Sic accepimus
, f
fecundiim Grxcum Jic
convenit : dixit enim Grxcus : 'En^a-ni-
Qae th;
X4p''
' "' e
fl
> Tenuifti manum , tjk /e.a; /xx , dex-
teram meam : item 1. de inflit. virg;. to. 2. 274. e. addit :
^ in gloria aff'nmpjifli me. Augufl. in hunc Pf. cum Plait.
Mediolan. Tenuifti manum dexurx me.e , Sec. extremo Aug.
2)
cum gloria ajptmpjifti me. Fulg.l. de verit. prsd.p.
465.
Tenuifti manum dextera mea , 5
in volunt. tua deduxt/li me.
Aug. ubi fup. tollit med. >. Caffiod. in eund. Pf. cum Pfalt.
Rom. & Moz. Tenuifti manum dexteram meam : 55
in 0-
lunt j cum gloria affumpjifti me. Sic etiam Predellin.
1. 3. ap. Sirm. to. i.p.
J44.
d. fed omittit>, pofl meam.
Itidem in Pfalt. Corb. 8c in Millali Rom. ad G:ad. Dom.
Palm. In Gr. tji ( Aid. & Compl.
j,
c* n) /Si-*;! Qv
, /us-ra cTo^m; irayiseMCv /j.i.
Tf. 25. Ambrof. 1. 4. de interpel. Dav. 671. f. Quid enim
mihi reflat in ccelo? $$
a te , Sec. Itidem Cafiiod. in hunc
Pf. cum Pfalt. Rom. Corb. & Mediol. Mozarab. vero hab.
Quid euimmthi
eft
tn caelum ? Augufl. in eund. Pf. Quid
LIBER
PSALMORUM.
Pfalm. LXXIII.
Bx
Mf
Sangerm,
Versio antiqua.
He br.
2.6. Defecit cor meum , & Confumpta
eft
caro mea,
&
cor
caro mea : Deus cordis mei
,
meum : robur cordis met
, &
pars
& pars mea tu es Deus meus mea Deus in sternum.
in xternum.
. ,
27. Quoniam ecce, qui )uia ecce qui elongant fe
a te
,
elongant fe a te
,
perient : dlf- peribunt
:
perdidijli omnemfor
nican-
perdidifti omnem fornicatio- tern a te.
nern abs te.
2%. Mihi autem adharere Mibi autem propinquare Deo
Deo bonum eft : ponere fpem bonum
eft
: pofui in Domino Deo
meam in Domino Deo falutis fpem meam :
mea: :
Ut enarrem omnes lauda- Ut narremomnes annuntiationes
tiones tuas ,
in portis filia: tuas.
Sion.
Vuigata HOD."
26. Defecit caro mea, & cor
meum : Deus cordis mei, & pars
mea Deus in sternum.
1 7. Quia ecce
,
qui elongant fe
a te
,
peribunt : perdidifti omnes
,
qui fomicantur abs te.
18. Mihi autem adhaerere Deo
bonum eft : ponere in Domino Deo
fpem meam :
Ut annuntiem omnes prsdica-
tiones tuas , in portis filia; Sion.
Vtim mihi
eft
in ctth ? Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad.
p.
"29. c- Qji'd
en"n mihi dee]} in calo? Gr. T/ yep fioi virdp-
y^i
a/ ici> , Sec
t. 26. Ambrof. 1. 4. de interpel. Dav. 671. c. fimili-
ter hab. cum Pfalt. Corb. Defeat ccr meum ,
tf
caro mea :
Dens cordis mei. Itidem in Rom. fubnexis his ,
tf
pars mea
Deus in facula ; in Mozar. & Corb.
&
pars mea tu Deus in
f
acuta. S. Paulin.ep. 30. p. 19a. a. leg. Defecit cor meum,
i$
caro mea : Dens cordis mei
, $
pars mea Deus in facula.
Aug. in hunc Pf. Defecit cor meum, $ caro
&
pars mea
Deus meus inftcula i infra deeft meus. Caffiod. in eund. Pf.
Defecit caro mea
, $ cor meum...
gj
pars mea Deus in ftcula.
Eadem vocutn feries ab Hieron. fervatur in ep. ad Sun. &
Fret. to. 2. p. 646. b. pro quo , inquit, male perverfumor-
dinem quidam tenent : Defecit cor meum , & caro mea. In
NoT AD VERSIONEM ANTIQUA M.
a te
,
peribunt : perdidijli omnem
,
qui fornicatur abs te. Si-
militer hab. Praedeft. 1. 5. ap. Sirmond. to. 1. p. 544.
d.
Ouoniam qui fe
longe factum a te ,
peribunt. Ennod. pro
Synodo ibid. to. 1. p. 1639. e. malediili omnes
,
qui forni*
cantur abs te. Gr. "O-n iJ~y , 0! /ncwpuvovln; i.vrc, atio Qv ,
cLTczwvlau' efcait.l&pevtas Trarra top xcptevovTa, ohro
Qy.
f.
2.3. In Pfalt. Carnut. & Mediolan. deeft vox Doming
circa med. loco vero laudationes , exftat landes ; caet. ut
in Vulg. Corb. hab ponere in Deo fpem meam : Ut enar-
rem omnes laudationes tuas tn, &c. Rom. Ut annuntiem omnes
landes tuas , &c. Mozar. Ut enarrem omnia promijfa tua
,
&c. Hieron. epift. ad Sun. & Fret. to. 2. p. 646. b. Ut
annuntiem omnes prxdicationes tuas : turn addit
". pro quo vos
in Grxca legiffe dixijlis tb; atretic, (\ , id
efl , laudes tuas.....
Septuaginta , t sV7|W*S Qv , id
eft ,
prsdicationes
Gr. tamen hod. 'E&Ws i xap<T!tt
fM , g,
i Qi.fi; ftv *, m tuas , -jel promifla. Ambrof.
J.
4.
de interpel.^Dav. 672. f.
fup!;
/j.h so; ife toc ctiMtt.
27. Pfalt. Rom. & Corb. Quia ecce , qui elongant fe
t.
a te ,
peribunt : Rom. fubdit ,
perdes omnes
,
quifomican-
tur abs te : Corb. vero, perdidijli omnem, qui fornicatur
a te. Cypr. epift.
7J.
p. 143. c. Ecce etiim, qui longiti-
ejuant
fe
abste, peribunt. Ambr. 1. 4. de interpel. Dav. 672.
f. & Caffiod. in hunc Pf. Vulgatae accinunt. lta rurfum Am-
brof. in Pf. 43. co!. 898. d.& in Pf. 118. col. 1167. 1120.
f. fupra vero col. 1203. b. leg. omnes, qui elongant fe
abs
te
,
peribunt. Auguft. in hunc Pf. Ecce
,
qui longe
fe
faciunt
&1. i.deCain, c. 2. col.
18J.
c. ut fup. Mihi autem ad-
harere Deo bonum
eft.
Auguft. cont. epift. Manich. to. 8.
178. f. Mihi autem inlhtrere Deo bonum
eft ; at in hunc Pf.
col. 767.
d. legit adhxrere. Au<5t. 1. depromifT. dimid. temp.
c.7. p.
19J.
SL.Mibi autem adjnngi Deo bonum
eft.
Auguft.
ubi fup. in Pf. add. ponere in Deo fpem
meam :Ut annun-
tiem omnes laudes tuas , in atriis filia
Sion. Caffiod. in eund.
Pf. omnes landes tuas , in portis , &c. Gr Ti'^-f^ai tr
tm Kvfloi t\w it.'sri^.n /UK" T? sfyiyieiMU roa'ca; rcti <Veo<j
Qy
cV icui irwhxii , &c.
Veesio antiqua.
Hebr.
Vulg ata hod.
Ex Mf Sanmm
I. Intelleftus Afaph Pialmus.
Eruditio Afajb. LXXIV. i. Intelle^us Afaph. LXXIII.
J
'
l
'
LXXIII.
*
f^\
Uare repulifti Deus in T
JT
quid Deus repulifti in /- TTT quid Deus repuliffi in fi-
V
2_
finem : U'atus eft furor l~/ nem : fumabit furor tuus in KJ nem :
iratus eft furor tuus fu-
tUUS in oves pafcua; tua:
>
gregem pafciu tiu ? per oves pafcus tua;
>
^.Memorarecongregationis
Recordare congregations tut, 2. Memor efto congregationie
tux
,
quam adquilifti ab initio, quam poffedifti
ab initio. tua;
,
quam poffedifti ab initio.
Liberafti virgam harredita- Redcmifli virgam hareditatis Redemifti virgam hsreditatis
*
Mf.
vitiosi hoc. tis tua: : montem Sion
*
hunc
,
tut : moment Sion
,
in quo babi- tua;
:
mons Sion
,
in quo habitafti in
in quo commoratus es in eo. tafti.
e-
2. Eleva manus tuas in fu- Sublimitas pedum tuorum diffi- 3.
Leva manus tuas in fuperbias
perbias eorum in finem : quan- pata
eft
ufque
ad finem : omnia eorum in finem : quanta malignatus
Notje ad
Versionem antiqua m.
jf.
1. Ita in Pfalt. Mozar. eft. Apud Aug. vero , & Caf- tionis tua ,
quam creafti ab initio. Liberafti virgam mons
Cod. deeft vox Pfalmus , ficut in Pfalt. Rom. Corb. & Gr. Sion , in quo habitafti in tdipfo ;
Corb. in co
;
Rom. Martian.
*
Pfalt. Rl m. Ut quid repulifti nos Deus in
finem
: iratus in quo habitas in idipfum. Mozarab. Memento congregat.
eft
furor tuus fuper oves gregis mi? Sic etiarn ap. Aug. in tuaDomine ,
quam creafti ab initio. Liberafti virgam mon-
hunc Pf. ut in Pfalt. Corb. & Moz. fi legatur animus , non tern Sion , in quo habitafti. Aug. in hunc Pf. Memento con-
furor.
Item in Mediolan. & Carnut. animus tuus. Ambr. gregat. tux
,
quam poffedifti
ab initio. Redemifti virgam
quoaue 1. 2. de interpel. Dav. c. 7. 647.
f. legit : Ut montem Sion iftum ,
quern mbabttaftt tn i^/c. Caffiod. in eund.
quid repulifti nos Dens in finem? At Hieron. epift. ad Sun. Pf. Memento congr. tux, quam creafti ab initio. Liberafti
& Fretel. to. 2. 646. c. fcribit : Ut quid Dens repulifti in virgam montis Sion, in quo habitafti. In Pfalt. etiam
finem
? pro quo , iaquit , male apud Gracos legitttr ordine com- Mediol. & Carnut. eft ,
quam creafti ab initio. In Gr. Mrie-
mutato , Ut quid repulifti Deus ? Amalar. Analect. to. 2. p. Gut; tm; 5s
e'xtww 'Ewfpam paZSw oys Siw
I 31. Ut quid Deus repulifti infinem: elatns
eft
furor tuus fuper tkto , xuTzoxwaeu; 01 a.vrv>.
eves pafcua tux? Calfiod. cum Pfalt. Rom. iratus
eft
furor t. 3. Pfalt. Rom. cum Caffiod. Eleva manum tttam in
tuus fuper
oves gregis tui? In Pfalt. Sangerm. fcriptum eft fuperbiam eorum in finem : quantamalig in fanilis tuisl
in nobis ,
pro in oves , fed manifefto errore ; familiare quip- Mozarab. Eleva manum tuam in fuperbia eorum quan-
pe librariis eft litteram ultimam vocis prjecedentis adnecte- ta malig in fanttuariis tuisl Corb. Eleva manus tuas
re fubfequenti, ficut in no, pro in ; praeterea fcriptores in fuperbia eorum in fan&is fuis I Mediolan. & Carnut.
antiqui littetam v , cum b , & e cum i f*pe commutant , un- in ftnilis tuis I Ambrof. in Pf.
37.
to. 1. p. 8 30. b. quan-
de obis
, pro oves. In Gr. 'Ict/ aVeaffw &io\ ik ti* ta maligni operattis
eft
inimicus in fantlis tuis I Hieron. ve-
tSptt&i 6vmo & * T^'eT vc/mc.
O;
ro ep. ad Sun. & Fret. to. 2. 646. c. quanta malignatus
t. z. Pfalt. Corb. & Rom. Fabri : Memento congrega-
eft
imm. in finBo ! fubditque : Mirer quit in codise veftr*
LIBER
VUIGATA HO0.
eft inimicus in fanfto
!
PSALMORUM. Pfalm. LXXIII. :
49
HEB K.
mala egtt inimicus in fantluario.
Fremuerunt boftes
tui in medio
pacli tui :
Pofuerunt figna fua in tro-
Veksio a n t i
q u a.
ta malignatus eft inimicus in- *
Mf.
Smgem\
fanclis tuis
!
4. Et gloriari funt odicntes
4. Er gloriati funt qui oderunt
te , in medio folemnitatis tua;.
Pofuerunt figna fua figna : 5. &
non cognoverunt ficut in exitu fu- fb&tm , maniffta in introitu de-
per fummum. fuper 5
Quafi in filva lignorum fecuribus In faltu lignorum fecures : &
tf. excidemnt januas ejus in idip- nunc fculpturas ejus pariter bipenne Cliribus 6. exciderunt januas gna.
te - in medio atrio tuo.
Pofuerunt figna fua : 5. &
non cognoverunt ficut in in-
ttoitum eorum defuper.
S'icut in

filva lignorum fe- +
Mf.
mendose ii-
4.
Reg.
tS-9-
fum : in fecuri , & afcia dejecerunt &
dolatoriis dcraferunt
earn.
7.
Incenderunt igni fandtuarium
tuum : in terra polluerunt taberna-
culum nominis tui.
Miferunt igncm in fintfuarium
tuum ; in terrain contamtnaverunt
tabernaculum nominis tui.
8. Dixerunt in corde fuo cogna-
tio eorum fimul : Quiefcere facia-
mus omnes dies feftos Dei a terra.
Dixerunt in cordibus fuis pof-
teri eorum ftmul : incenderunt om-
nes folennitates Dei in terra.
9. Signa noftra non vidimus
t
Signa noftra non vidimus
,
0
jam non eft propheta : & nos non e(l ultra propbeta : &
non
eft
no-
cognofcet amplius.
10. Ufquequo Deus impropera-
bit inimicus : irritat adverfarius no-
men tuum in tinem ?
ii. Ut quid avertis manum
tuam, & dexteram tuam , de me-
dio finu tuo in finem ?
\ 2 . Deus autem rex nofter ante
Inc. 1. fecula , operatus eft falutem in me-
8.
dio terra;.
btfcttm qui fciat ufquequo.
Ufquequo Deus exprobrabit ad-
verfarius : blafpbemabit inimicus
nomen tuum in finem ?
Jfhiare convents manum tuam
& dexteram tuam ? a medio Jinu
tuo consume.
Deus autem rex meus ab ini-
tio : operatur falutes in medio ter-
ra.
ejus in idipfum : in
*
bipenni
,
& afcia dejecerunt ea.
7.
Succenderuntignifancrua-
rium tuum : contaminaverunt
in terra tabernaculum nomi-
nis tui.
8. Dixerunt in corde fuo
cogitantes inter fe : Venite,
comprimamus omnes dies fo-
lemnitatis Domini de terra.
9.
Signa noftra non vidi-
mus, non eft adhuc prophe-
ta : & nos nefciet adhuc.
1 o. Ufquequo Deus impro-
perat inimicus : inritat adver-
farius nomen tuum in finem ?
1 1
.
Quare avertis faciem
tuam a nobis , & dextera tua
de medio finu tuo in finem ?
12. Deus autem rex nofter
ante faecula : operatus eft fa-
lutem in medio terras.
NoTjE ad Versionem antiquam.
emendando perverterit , ut pro fanto , fanctis pofuerit ; cum
i$
in noftro codke in fandto invematur. Auguft. tamen in
eund. Pf. habet ut fup. Eleva manum tuam in fnperbiam...
quanta maligne operatus
eft
intm. in fanctis tuis I Gr. Bttcc-
(jv Ta; X.*~ifd.c, Qx sVi to"; u-tipwfocviae oocc iirompeueaTO
cc foTs uylctc. Qx i
Aid. & Compl. lv to 7 Qx',
IP. 4. Plait. Coib. Etgloriatifunt qui te oderunt , in medio
atrio tuo. Pofuerunt figna j'na : & non , &c. Moz. Et gloriati
funt omnes qui te oderunt , in medio atrii tui , Sec. ut in Vulg.
Rom. & Carnut. cum Cafliod. Et gloriati funt qui te ode-
runt , in medio atrio tuo , Sec. Ambrof. in Pf. 37.
col. 830.
b. c. Et gloriati funt qui oderant te , in medio
Jefti
tui, Sec.
tit in Vulg. ita etiam 1. a. de interpel. Dav. c. 7. 647.
f. fi excipias unum oderunt. Auguft. in hunc PL Et glo-
riati funt omnes qui in medio folemnitatis tua, Sec. ut
in Vulg. Gr. K.et\ irsKXv^jnueatTo 01 /xiwtrs<; tst , a pitta t>k
eo/>ts Qx , &c. ut in Vulg.
f.
J.
Ambrof. in Pf.
37.
col. 830. b. c. ita legit : jf
0 cognovi ficut in via fupra fummum , Sec. ut in Vulg.
lie etiam 1. 2. de interpel. Dav. c. 7. 647. f. 648. b. &
c. d. nil! quod hab. fuper. S. Eucher. q. in Pf.
p. 845. g.
1$ non cognoverunt Jicitt in via fupra fummum. Similiter in
Pfak. Rom. InMozarab. vero,
gj
non cognoverunt ficut in-
greffus defuper ; in Mediolan.yi'c7<t in exitu deinfuper. Au-
guft. in hunc Pf. $ 0 cognoverunt ficut in egrejfum defu-
per , &c. ut in Vulg. Cafliod. in eund. Pf. cum Plait. Corb.
>
non cognoverunt fic-n in via fuper fummum , &c. In Gr.
2;
xx- s~jvu<stt.v cog 5/; ryv tiaoSov U7repa.ru , &c. ut in Vulg.
#. 6. Ambrof. in Pf.
37. to. 1. 830. b. c. & 1. 2. de
interpel. Dav, c. 7. 648. d. legit : concidernnt januas ejus
in idtpjitm : bipenni
, j afcia dejecerunt illud. Victor. Vit.
1. I. perf. Afric. p. 3. b. confeiderunt januas ejus in idip-
fum. Pfalt. Moz. bipinc
,
tf
afcia dejecerunt , abfque feq.
vocula. Rom. bipenni
, $ afcia dejecer. ea , al. eas. Corb.
cum Cafliod. bipenni ,
c
afcia dejec. earn. Auguft. in hunc
Pf. conciderunt januas ejus in idipfum : in dolabro
, 2? frac-
torio dejecerunt earn. Grsec. s*/icoi|iai tci; sirnocti/ro' Iv
5TS>Ke; , >c xaHt,tvrY,pla xocte ppa,ccv dinm.
't. 7. Pfalt. Corb. Incenderunt igni faniluarium tuum
Domine : in terra polluerunt , &c. ut in Vulg. Rom. flc in-
terputigic : Incenderunt ignifantluar. tuum in terra : pollue-
runt tabernac. Sec. Auguft. vero in hunc Pf. polluerunt in
terra tabernac. &c. ut fup. Cafliod. ut in Vulg;. Gr. 'Evs-
iru&rtav w -!tvp\ to ayiawctov (^v tt% tav yw
4
;&!-u>.uoav , 8cc.
Tfr. 8. Pfalt. Rom. & Corb. Dixerunt in corde fuo co-
gnatio eorum inter
fe
.' Vemte , comprimamus omnes dies
fef-
tos Domini a terra. Item in Pfalt. Mediol. & Carnut. Ve-
nite, compriimmHS. In Mozar. Venite, aufnamus omnes
*
Mf. bipinne
vtt. more.
dies feflos
Domini de terra. Auguft. in hunc Pf. Dixerunt
in corde jno cognatio eorum in unum : Venite , comprimamus
omnesfolemnitates Domini de terra
(
inf. a terra.) Similiter ap.
Cafliod. in eund. Pf. praet. hoc , cognatio eorum inter
fe. Hie-
ron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. col. 64.6. c. 647. a. legit : In-
cendamus omnes dies feflos
Dei a terra; turn addit : pro quo
in Graco fcriptum ejl x.a.TU'sra.ucu'lk) ;
nos ita tranflnli-
mus : Quiefcere faciamus omnes dies feftos Dei a terra. Et
tniror qnomodo e latere adnotationem ncjlram nefcio quis te-
merarius fcribendam in corpore putaverit
, quam nos pro eru-
dttione legentis fcripfimus hoc modo : Non habet /.a.Toiisa.vo-o-
S/4, ut quidam putant , fed xaTaxautsciipuy , id ejl , incenda-
nlus : $' quia retulit mihi S. presbyter Firmus
, qui In:jus ope-
ris exailorfuit , inter plurimos hinc habitant qumflionem
, pie-
nilts de hoc difpntandum videtur. In Hebtxo fcriptum
eft,
SaN
phu chol moedau el baares
,
quod Aquila
gj Symmacbus ver-
terunt , 'EwW&wai' iraicti Ttt? Qvtctyuyv.i t?05?, id
eft ,
Incenderunt omnes folemnitates Dei in terra : Quinta ycauri-
xxucav, id
eft,
combulferunt ; Sexta nalatiauiSafSfj, id
eft,
com-
buramus ;
quod
(J
LXX.juxta Hexaplorum veritatem tranf
tnliffe perfpicnum
eft.
Theodot. quoque i/u-Truploa/^i vertit
,
id
eft , fuccendamus : ex quo perfpicnum
eft fie pfallen-
dum , ut nos interpretati fumus. Et tamenJciendum quid He-
brdica Veritas habeat. Hoc enim quod LXX. tranftulerunt
,
propter vetuftatem in ecclefiis decantandum
eft;
etj illud ab
eruditisfciendum propter notitiam Scripturarum. Unde
ft quid
pro ftudio i latere additum
eft
, non debet poni in corpore ; n*
priorem translationem pro fcribentitun voluntate conturbet. In
edit. Rom. fie : EiVac te t>7 xapJiu cw-rsiy
'
Qujy;r;ia. oi.w*
wi-71-noa.VTo- Ait/r, xaT<t7rat/8a>^j ts supras Kvp'as thro
,
&c.
Tf. 9. Pfalt. Rom. Fabri : Signa noftra non videmns , Sec,
ut in Vulg. Rom. Martian, non vidimus. Moz. $5 nos nor
agnofcet ampliits ; Aug. in hunc Pf. $ nos non cognofcet ad-
huc. Cafliod. ut in Vulg. Gr. Ta m(J.iia. v/uSr sr'x ej'/c^u,
XX, t'siv 'ti iT^tt^Tve,' g,
v/nctc. X yyoicerai sti.
Tfr. 10. Brev. Mozar. Ufquequo Domine improper avit ini'
miens , Sec. Auguft. in hunc Pf. Ufquequo Deus exprobra-
bit inimicus? Sec. Cafliod. cum Pfalr. Rom. ut in Vulg*
Gr. "Eoi; tto'te so? ow/lsi iyfSpW
iraog^visT, Sec.
Jf . 1 1 . Pfalt. Rom. Ut quid avertisficiem tuam , {J
dex-
teram tuam, de medio, Sec. Similiter hab. Hilarius in Pf;
6$. p. 178. d. praeter unum quare ,
pro ut quid. Auguft.
& Cafliod. in hunc Pf. cum Vulgata concinunt , & Grsco^
t. 12. Ita Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalr.
Rom. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 297. b. leg. cum Corb. Deus
autem rex nofter
ante facnlum , Sec. ut fup. Hilar, in Pf,
1 34. col. 47TJ. b.
Dominus Deus autem rex nofter , rtx anti
*i
50
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXIII.
"Ex Mf.
Sangerm,
Versio antiqua.
13.
Tu confirmafti virtute
tua mare , motnm autem rluc-
tuum ejus tu mitigas : conte-
ruifti capita draconum fuper
aquam.
14.
Tu conqualTafti caput
draconis : dedifti eum in ef-
cam populo ^thiopum.
1
5. Tu difrupifti fontes &
torrentes.
16. Thus eft dies ,& tua eft
nox : tu perfecifti folem & lu-
nam.
17. Tu fecifti omnes ter-
minos terra; : xftatem & ver
tu fecifti.
t8. Memorare hujus crea-
ture tux , inimicus imprope-
Tu
He b r.
diffipafti in fortitudine tua
VuiGATA HOD;
1 5 . Tu confirmafti in virtute tua
mare : contrivifti capita draconum mare : contribulafti capita draco-
in aquis. num in aquis.
Tu confregifti
capita Levia- 14. Tu confregifti capita dra-
than : dedifti eum efcam populo conis : dedifti eum efcam populis
.Ethiopum.
1 5
.
Tu dirupifti fontes & tor-
rentes : tu ficcafti fluvios Ethan.
16. Tuus eft dies, & tua eft
nox : tu fabricatus es auroram &
folem.
1 7. Tu fecifti omnes terminos
terra; : a;ftatem & ver tu plafmaft!
ea.
1 8. Memor efto hujus , inimicus
/Ethiopian.
Tu dirupifti fontem & torren-
tem : tu ex/tccafti flumina fortia.
Tua
eft
dies
, & tua
eft
nox :
tu ordinafti luminare & folem.
Tuftatuifti
omnes terminos terra :
aft
atem & hyemem tu plafmafli.
Memento hujus : inimicus ex-
ravit Dominum : & populus fipiens blafphemavit nomen tutim
iniipiens exacerbavit nomen
probravit Domino
,
6" populus in- improperavit Domino : & populus
iniipiens incitavit nomen tuum.
tuum.
1
9. Ne tradideris beftiis ani-
mam coniitentem tibi : ani-
mas pauperum tuorum ne
oblivifcaris in finem.
zo. Refpice in teftamentum
tuum : quoniam repleti funt funt tenebris terra
y
habitations ini-
obfcuritate terra: domus ini- qua.
Ne tradas beftiis animam ertt-
ditam lege tua : vita pauperum
tuorum ne oblivifcaris in perpe-
tttum.
Refpice ad paclum : quia repleta
quitatum.
2i. Ne avertatur humilia-
tus & confufus : egenus & pau-
per laudabunt nomen tuum.
22. Exfurge Domine
,
ju-
dica judicium tuum : memo-
rare improperiorum tuorum,
qux funt ab iniipiente tota die.
Not
19. Ne tradas beftiis animas
confitentes tibi , & animas paupe-
rum tuorum ne oblivifcaris in finem.
20. Refpice in teftamentum
tuum : quia repleti funt
,
qui obfcu-
rati funt terra; domibus iniquita-
tum.
2 1 . Ne avertatur humilis fac-
fufus
: egenus
&
pauper laudabunt tus confufus : pauper & inops lau-
dabunt nomen tuum.
22. Exfurge Deus
,
judica cau-
Ne revertatur confrailus con-
nomen tuum.
Surge Deus
,
judica caufam
tuam : memento opprobrii tui ab in-
fpiente tota die.
fam tuam : memor efto imprope-
riorum tuorum , eorum qua; ab inii-
piente funt tota die.
facitla : operants
eft
jalutem in medio orbis terra. Gr. 'O it
Qtoi /3aoi*i;; vjuuv -pifo at'wos , &c. ut in Vulg.
Tt'. 1 5. Medius verlkulus , motnm autem , &c. petitur ex
Pf. 88. if. 10. nee videtur elfe dubium quin ab ofcitan-
te librario hue adveclus fuerit , cum aliubi non repeiiaiur
eo loci. In Pfalt. Rom. lie : Tit confirmafti in virtute tua
mare : tit contrivifti capita draconum fuper aquas. Mediol.
etiam hab. fnpei aquas ; Mozarab. in aquis. Auguft. & Caf-
liod. in nunc Pf. Tu confirm, in virt. tua mare : contrivifti
capita draconum in aqua; CalTiod. fuper aquas. Audi. 1. de
promilf. dimid. temp. c. 4. col. 191. a. tu contrivifti ca-
pita draconum jupcr aquas. Tu confregifti , &c. Hieron. ve-
rb epift. ad Sun. & Fret, to 2. 647. a. contribulafti capita
drac. in aquis ; deinde , Tu confregifti , Sec. turn addit : Sic
lelhonjs ordo fequitnr ut in priori verfu tu non habeat
, ( nem-
pe ante contribulafti
,)
fed in fecundo ; >
aqua plurali nu-
mero fcribantnr , non Jingulari. In Pfalt. Corb. tu contri-
bulafti. In Gr. "Eu ezQcTaiaxicLS Iv tri iuva/nu Qu Qu-
ttT&r^ai t4 E-Eri Ttr viaroi. Su Quvsl&f^ac, , Sec.
Tt, 14. Pfalt. Rom. cum Moz. Tu confregifti caput dia-
toms magni : $$ dedifti cum in efcam populo /Etbiopnm. Corb.
Tu confr. capita draconis magni : dedifti eum in efcam populo
jEthiopum. Mediol. hab. caput draconis; Carnut. caput dra-
conis magni. Ita quoque ap. Hieron. epift. ad Damaf. to.
4. 158. b. reliqua vero ut in Vulg. Ambrof. de parad. to.
2. 171. f- hab. in efcam populis , &c. Auguft. in hunc. PI.
T confregifti caput draconis : dedifti eum in efcam populis
JEthiopibus. Auct. 1. de promilf. dimid. temp. c. 4. col.
291. a. Tu confregifti caput draconis magni :
tf dedifti eum
in efcam populis JLthiopibus. Cafliod caput draconis : de-
difti
eum in efcam populo /Ethiopian. Gr t? ttttpahdi
tS JVpctX-oVTOt;' tJcM.cc; cevror fcpuifj.a. *acis -role, Ai6io4'-
ft, 15. Pfalt. Rom. fubdit cum Vulg. tn exjkeafti fluvios
"jEtbam. Mozarab. tu exjiccaftt flumina Ethan. Anon, apud
Ambrof. to. 2. p. 5. e. tn ficcafti fluvios Ethan. Ita quo-
que leg. Auguft. nili quod fcribit Etham , ut & Tup. dif-
rupifti.
Pfalt. Corb. Tu inrupiftt fontes tn ficcafti flu-
mina /Ethan. Apud Cafliod. ut in Vulg. Gr. S.v Jiiffy-
5? ou tifi^evcu; TTOTc/uig 'Hittju.
#. 16. Ita Aug. in hunc Pf. Cafliod. vero cum Pfalt.
Rom. Moz. Corb. &. Carnut. tn fecifti folem f lunam. Me-
diol. prxparafti lumen
tf
folem. Csxc. Qu nctjuprhu HAiSjl
AD VerSIONEM ANTIQUA M.
i. QewW Aid. & Compl. tpavciv
if
yMor.
*&. 17. Aug. & Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
af-
tatem $ ver tu fecifti
ea ; Corb. & Moz. tn
fecifti earn. Gr.
6j9; , tap 01) iirolyeai' Aid. & Compl. tmacat; duTcc.
Tf. 18. Sic in Pfalt. Corb. Rom. Moz. & ap. Cafliod.
prxter feqq. memor
efto,
loco memorare; & Domino, loco
Dominum : Corb. hab. Dominum ; prarterea Mozar. quia ini-
micus , Sec. Mediol. & Carnut. limiliter addunt creatnr*
icribuntque exacerbavit nomen tuum. Auguft. in hunc tua ,
Pf. leg. Memor efto
hujus creatura tua , inimicus exprobra-
vtl Domino :
&
populus imprudent exacerbavit nomen tuum.
Gr. MvifoJwT; Tatirnc t5 xt/osw; Qv , t'xfyos terelitee to/
Ko'&iov if
>ac; ctpfuv 1ra.ftLi.ut1 to o>o,a Qu. Ab Aid. 6c
Compl. hoc abeft , tm; kt/oc-w? Qu.
ir. 19. Sic hab. Auguft. in hunc Pf. & 1. 7. de Gen.
ad lir. to. 3. p. I. col. 21 y. g. Vulgatae vero confonat Pfalt.
Rom. Itidem Cafliod. in eund. Pf. cum Brev. Mozarab.
nili quod delent
> , ante animas. In Corb. lie : Ne tradas
beftiis animam confitentis tibi : animas paup. tuorum ne obli-
vifcaris in fempitermtm. Audi. 1. de promilf. p. 2. c.
jy.
p. IC14. e. leg. Nf? tradideris beftiis animam confitentem ti-
bi. Item in Gr. Mm ira&cSuz tois On/>i'o;?
4"X
1*'' $WM*?K-
ftetw Qcr revv
4"X
a"'
'
*"
T^. 20. Pfalt. Rom. Fabri : Refpice in teftamento tuo :
quia repleti funt ,
qui obfenrati funt terra domorum iniqui-
tatum. Rom. Martian. Refpice in teftamentum tuum, Sec.
Aug. in hunc Pf. quoniam repleti funt ,
qui obfeurati Junt ter-
ra domorum intquarum ; Cafliod. cum Plait. Mediol. Corb.
& Moz. domorum iniquitatum. Gr. '.v!&Myov tit; tmp i ia,~
%vitxi Qi' oTi t7TMpuSwsav 0! ioioroofitra TUS Iviomav avofiiciiv.
if. 21. Auguft. in hunc Pf. He avertatur humilis con-
fufus : egenus
^
inops , &c. Item in Pfalt. Moz. humilis
confufus. In Rom. & ap. Cafliod. omnia ut in Vulg. In
Gr... maiieivotfj.tioc
j,
xaTvi^Cu/U/u/w tttuxpS

Tins * &c.
"t . 22. Vulgatas favet Cafliod. cum Pfalt. Rom. In Mo-
zarab. lie : Exfurge Domine
,
judica caufam tuam : memor
efto
opprobrium fervorum tuorum , eorum qui injipientes
funt
tota die. Apud Auguft. in hunc Pf. Exjurge Domme
,
ju-
dica caufam meam : memento opprobriorum tuorum , eorum
qua ab imprudente funt tota die. In Gr. 'Ad<rci 0sc; , it*
HaiOV TM iUw Q)>' jfn'i3T( tUI ottli ISJJ.W Qt , tZi irtli
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXIV.
5
1
V U L G A T A HOD.
1 5 . Ne oblivifcnris voces inimi-
COram tuorura : fuperbia eorum
,
qui te oderunt, afcendit femper.
N o TjE
Hebr. Veksio ANTIQUA.
Ne oblivifcaris voces hojlium
23. Ne oblivifcaris vocem de-
tuorum : fouitus adverfanorum tuo- prccantium te : fuperbia odicn-
rum afcendit jugiter. tium te afcendit in aeternum.
AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
~t. 23. Pfalr. Rom. Ne oblivifcavis -voces quaremium te
:
te. Hieron. epift. ad Sun. & Fret. to. 2.
647. b. legit :
fuperbia eorum ,
qni te oderttnt , afcendit femper ad te. Corb. Ne obliv. voces inimicorum tuorttm ; additque : pro quo in Gr.
& Mozar. Ne obliv. vocem quaremium te : fnperb. eor. qui ray ix.tr ay (\ , id efl , deprecanuum tc , Jcriptum dicitis :
te oderttnt , afcendat in fempitcrnum ; Corb. afcendit. Medio- in llebrao autem forarach legitur
,
quod Aquila , hoftium
Ian. Ne obliv. vocem fitpplicum tuoritm : fuperbia eorum tuorum , Symm. bellantium contra te , Septuaginta
, y Sex-
afcendat femper ad te. Camur. hab. vocem quarentiitm te... ta editio , inimicor. tuorum interpretati funt. In ed. Rom.
afcendit in fempiternum. Auguft. in hunc Pf. Np obliv. vo- Mh sVoaOji tuC yaws rut Uirav ( Aid. & Compl. c/xtTwr
)
cem deprecanuum tc : fnperb. eorum
, qui afcendat femper Qn' it vifffwpatlu ray /uiKtrcay Qz uycta!\i Siu.ira.yrii irpli Cz'
ad te. Caffiod. voces quarentiitm te afcendat Jemper ad Aid. & Compl. aW'w , abfque ult. irpis {&.
Ex
Mf.
Sangerm*
V U LG A T A HOD.
1. In finem , Ne corrumpas , Pfal-
mus Cantici Afaph. LXXIV.
Onfitebimur tibiDeus : con-
fitebimur, & invocabimus
nomen mum.
Nairabimus mirabilia tua : 3.
cum accepero tempus, ego juftitias
judicabo.
4. Liquefadta eft terra, & om-
nes qui habitant in ea : ego connV-
mavi columnas ejus.
5.
Dixi iniquis : Nolite inique
agere : & delinquentibus : Nolite
exaltare cornu.
6. Nolite extollere in altum
cornu veftrum : nolite loqui adver-
sus Deum iniquitatem.
7.
Quia neque ab oriente, ne-
Hebr.
Viclor'i , Non difperdas , Pfalmus
Afaph Cantici. L XXV.
C
Onfitebimur tibi Deus , confi-
tebimur 1
& juxta nomen tuum
Narrabunt mirabilia tua : cum
accepero tempus , ego recta judi-
cabo.
Dijjolvetur terra cum omnibus
VERSIO ANTIQUA.
1
.
In finem , Ne corrumpas
, e.x
Mf,
&*m,
Pfalmus Afaph Canticum.
LXXIV.
2. /^Onfitebimur tibi Deus
:
V>
confitebimur
,
& in-
vocabimus nomen tuum.
Narrabo
omnia mirabilia
tua
: 3 .
cum accepero
tempus
,
ego juftitias
judicabo.
4. Defluxit terra, & omnes
lumnas ejus. Semper.
Dixi inique agentibus : Nolite
inique agere : & impiis : Nolite
exaltare cornu.
Nolite exaltare in excelfum cor-
nu vefirum , loquentes in cervice
vetert.
h>.ia neque ab oriente , neque
que ab occidente , neque a defertis ab occidente
, neque a folitudine
montibus : 8. quoniam Deus judex montium : fed Deus judex.
eft.
habitatoribus fuis :
ego appcudi co-
inhabitantes in ea : ea;o autem
Hunc humiliat , & hunc exaltat
:
9.
quia calix in manu Domini vini
meri plenus mifto.
Et inclinavit ex hoc in hoc : ve-
runtamen fa?x ejus non efl: exinani-
ta : bibent omnes peccatores terra;.
Hunc bumiliabit
,
& hunc exal-
tabit : quia calix in manu Domini
,
& vino meraco ad plenum
miftus
,
Et propinabit ex co : verunta-
menfaces
ejus potabunt bibentes om-
nes impii terra.
folidavi
columnas
ejus. Dia-
PSA1MA.
5.
Dixi iniquis : Nolite ini-
qua agere : & peccatoribus :
Ne exaltetis cornum.
6. Nolite
extollere in altum
cornum veftrum : nolite loqui
adversus Deum
iniquitatem.
7. Quoniam
neque ab orien-
te, neque ab occidente , neque
a defertis montium
: 8. quo-
niam Deus judex eft.
Hunc humiliat
, & hunc
exaltat : 9. quoniam calix in
manu Domini vini meri ple-
nus eft mifto.
Et inclinavit ex hoc in illud
:
veruntamen fxx ejus non eft
exinanitus : bibent omnes pec-
catores terra;.
NoTjE AD VERSIONEM ANT1QUAM.
t. I. Sic in Pfalt. Corb. eft. Rom. vero hab. In
finem,
Ne corr. Pfalmus Afaph Cantici. Mozaiab. delet Canticum.
Auguft. in hunc PI. leg. In
finem , Np corrumpas i nee fub-
dit alia. Apud CafTiod. ut in Vulg. In Gr. El; to ts'ao;,
Mvi "iatfj.ee, 'QSvii; ra 'Acajp.
ft. 2. Itidem in Plait. Corb. Sic etiam in Rom. repe-
tito tibi ,
poft alterum confitebimur. Addit paritei tibi ibid.
Caffiod. cum Mozar. legitque narrabo , cum Mediolan. &
Carnut. At Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. 647. b. leg.
Jsarrabimus omnia mirab. Sec. aicque male apud Graces le-
gi narrabo. Apud Auguft. in hunc Pf. Confitebimur tibi
c. ait poft Orig. In Ixxiv. Pfitlmo, cttjns principmm
efl, Con-
fitebimur
, &e poft
illud, ego confirmavi
columnas
ejus
,
apud LXX.
tf
Tbeodot.
tf
Symmach.
effe Diapialma.
t.
J.
Auguft. in hunc Pf. Dixi iniquis : Nolite inique
facere : j
delinquentibns : Nolite exalt, cornu
veftrum ; vox
tamen ult. veftrum , hie & infra deeft in plerifque Mfs.
Caffiod. Vulgatx congruit , licut Pfalt. Rom. & Gr.
t. 6. Concinit Cafliod. in hunc Pf. una cum Pfalt. Rom.
& al. nili quod Pfalt. iftud hab. ) nolite loqui; Mozar. ad-
versus Domiuum ; ling, cornu , non cornum. Au\ in eund.
Pf. Nolite ergo efferri : ne loqnamini adversus Deum iniqui-
Detts : confit. tibi Enarrabo omnia mirab. tua. Gr totem ; inf. nolite loqui' : crediderim lubens hunc
t. quad
ify/j.oMjvcif\ist}u (Aid. 6c Compl. add. Qo]
, ) , sV/icaAsoo-
/js^a to Amyyo^/uai iravrarci, &c.
#. 3. Cojicordant Auguft. & Caffiod. ad verbum. Pfalt.
Rom. hab. Dum accepero temp, ego jnftitiam judicabo
i Mo-
zar. pariter juftitiam. Gr. "Qruv ha&w fyte SvQvTHTOi
jtCfKoi' Aid. fv^urnra.
^.4. Pfalt. Rom. & Corb. LiqttefaHa
eft
terra
, ) om-
nes inhabitantes in ea ; Corb. in earn
, &c. ut in Vulg. Moz.
cum Caffiod. habitantes in ea, Auguft. in hunc Pf. Definxit
terra,
tf
omnes inhabitantes in ea : ego confirmavi , &c. iic
etiam confirmavi , ap. Ambr. 1. 1. de interpel. Job, c.
5.
to. 1.630. c. & inPf. 118. col. 1030. c. & 1. 1. Hexa. col.
11. e. inBtev. Moz. firmavi. InGr.'E/axiiii 7?, Hjiruvrtsoi
HurouiHvrtc, dvryy , ( Aid. & Compl. cV avr>y ) iyo) s&tpeucti
,
&c. Sequitur pariter Dtapfalma turn in Pfalt. Rom.&Corb.
turn in ed. Rom. LXX. at in edd. Aid. & Compl. ponitur an-
te 17 istfttwi. Hieron. tamen ep.adMarcell.to,
2,707.
exponendo retuliffe Auguftinum. Vide (is ibid. col.
787.
g. 788. e. Gr. Mh iirtuptn eft u-\cc Ti utejc; Vftar py *x-
>\firf, &c. Aid. & Compl. k, /ay.
t. 7.
Itidem Auguft. in hunc Pf. Caffiod. autem cum
Vulgata concinit, ficut Pfalt. Rom. In Gr. "Ot; irs ia3
ti^S ay vrf airo i^vftay opiuv.
t. 8. Accinunt Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. una cum
Pfalt. Rom. & Gr.
ft.
a. Eadem refert Gaud. Brix. ferm. 19. p. 975". e.
& f. prater unum exinantta. Ita etiam ap. Auguft. in hunc
Pf. his infuper exceptis
,
quia calix , & ex hoc in hunc. la
Pfalt. Rom. pariter, & apud Caffiod. quia calix plenus
eft mifto , & exinantta ; fed habetur fup. p.v hoc in hoc ; 8c
inf. bibent ex eo omnes , &c. In Corb. & apud Ambrof. in
Pf.
37. & 118. to. 1. col. 822. b. 1235. b. Qtiia calix
in ma. Domini vini meri plenus
eft mifto. Et inclin. ex hoc
in hoc : verunt.,.,. exinanita. In Brey, Moz, plenum
eft
LIBER. PSALMORUM. Pfalm. LXXV.
Ex Mf.
Sangerm,
I
5
2
VERSIO ANTIQUA.
H E S R.
10. Ego autem in Domino Ego autem annmiiab'o in
fem-
gaudebo~: pfalmum dicam Deo
pitemum ; cantabo Deo Jacob.
Jacob.
1 1 . Et omnia cornua pec-
Vuigata HOD.
10. Ego autem annuntiabo in
fajculum : cantabo Deo Jacob.
Et omnia cornua impiorum con- 11. Et omnia cornua peccato-
catorum confrin^am : & e.xal- fringam:
exaltabuntur cornua jufti. rum confringam : & exaltabuntur
tabuntur cornua jufti.
cornua jufti.
Not* ad
Versionem antiquam.
mi'fto. Et inclinavit ex hoc in Mud. Apud Hieron. in cap. guft. in hunc Pf. Ego autem in faculum gaudcbo : pfallam
2 Ofe to 5 Et iticlinavit ex hoc in Mum. In Gr Deo Jacob. Gr. "E7<a /s ifamttcofiat etf to* ctiuref +* ,
fo aWrl/ ^SfK />VS.
Keel fajnr U tb'tK (fij
t?7o- &c. V. edit. 'Ej^/e r77<2\ &c
stamV..;. m #*> Mat viU , Sec. # 1 1- Confentuwt Auguft.
& Caffiod. una cum Pfalt.
t.
10. Pfalt. Rom. Corb. Medio!. & Moz. cum Caf- Rom. & Gr.
fiod. Ego autem in fxcula gattdebo : cantabo Deo Jacob. Au-
.v
Mf.
Sangerm,
HE B R.
Victori in Pfalteriis Pfalmus Afaph
Cantici. LXXVI.
VERSIO ANTIQUA.
1
.
In finem ,
in Hymnis
,
Pfalmus Afaph , Canticum
pro Affyrio. LXXV.
2.
"V "T Otus in Judaea Deus :
IN in liiael magnum no-
men ejus.
3.
Et radius in pace locus
ejus : & habitatio ejus in Sion.
4.
lllic contribit cornua ar-
cuum ,
fcutum, & frameam, turn
, &
gladium
& bellum.
Diapsalma. Semper.
5.
Illuminans tu mirificea Lumen tu es magnifies a mon
montibus aeternis: 6. contur- tibus captivitatis:fpoliatifuntfu-
montibus astemis : 6. turbati func
COgnofcitur
in Judxa
Deus : in
Jfra'el magnum nomen ejus.
Et erit in Salem tabernaculum
ejus , & habitatio ejus in Sion.
Ibi confregit volatilia arcits ,fcu-
ejr bellum.
VuLGATA HOD.
1 . In finem , in Laudibus , Pfalmus
Afaph
,
Canticum ad Afl'yrios. LXXV".
2. . "^^T"
Otus in Judxa Deus : in If-
X^i rael magnum nomen ejus.
3. Et fadtus eft in pace locus
ejus : & habitatio ejus in Sion.
4.
Ibi confregit potentias ar-
cuum , fcutum
,
gladium , & bellum.
5. Illuminans tu mirabiliter
bati funt omnes inlipientes perbi cot tie:
eorde.
Dormierunt fomnum fuum
:
Dormitaverunt fomnum fuum
:
nee invenerunt quicquam om- & non invenerunt omnes viri exer-
nes viri divitiarum in mani- citits manus fuas.
bus fuis.
7.
Ab increpatione tua Ab increpatione tua Deus
Ja-
Deus Jacob , dormierunt qui cob , confopitus
eft
eurrtts
, &
afcendebant equos.
8. Tu terribilis es , & quis
refiftet tibi tunc ab ira tua?
NoT
"gr. I. Itidem in Pfalt. Corb. excepta voce Laudibus ,
pro
Hymnis. Rom.hab. Infintm, in Laudibus, Afaph Canticum.
Mozarab. In finem , in La/idem , Pfalmus Afaph. Ambrci.
1. de Nab. c. 14. to. 1. 585. a. ait David in Pfalmo Ixxv.
hymmtm Deo concinuill'e ad Affyrinm fcriptnm : & in Luc.
IZ. col. 1447.
e. Pro Affyrio Pfalmus infcribiturfeptuage-
Jimus quintns. Apud Aug. in Pf. titulus non legitur. Ap.
Caffiod. ut in Vulg. In Gr. ut in textu, nifi excipian-
rur ifta , to 'Aaa.p , 'QJ'u -xplc, to\ 'AoTuQior' at hoc ult. irpos
Tor 'Aos-v&av-, abeft a Pfalteriis Lat. idque Theodoretus
fe non invenilTe teftatur in Hexapl. fed in quibuldam can-
turn exemplaribus.
t. 2. Sic hab. Ambrof. 1. de Nab. c. 14. to. I. 583.
b. addito uno
$ ,
poll: Deus : at infra delet. Vide to. 1.
col. 1 no. e. 1479.
d. 1507. e. & to. 2. col. 191. a. 280.
d. 620. e. 698. c. Accinunt Iren. 1. 3. & 4. p. 184. a. 273.
a. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Gr.
f. 3. Concinit Hilar, in Pf. 67. 127. & 147. col. 198.
a. 429^. & 582. d. Item Ambrof. 1. deNab.c. 14. col.
583.
c. & in Pf. 118. col. 1 163. e. & epift. 20. col.
857.
e.
addito uno
eft , ad verbum failns. Sic etiam apud Auguft.
& Caffiod. in hunc Pf. & ap. Chromat. Aquil. in Matth.
p. <)']<). d. necnon Optat. 1. 2. cont. Donat. p. 31. b.
Apud Irenxum ubi fup. iic : Etfatlits
eft
in pace
$5
ba~
bitacttlum ejus in Sion : in Gr. to naT0iy.*-<c>'. Ap. Hie-
ron. in Jer. 17. &
2J.
to. 3. 613. b. 652. f. Eaclus
eft
in pace , Jive in Salem , locus ejus : $$ habitatio , Sec.
Tf. 4.
Ambrof. epift. 10. to. 2. 857. e. Ibi confregit cor-
nua arcuum, fcutum ,
glad . {$ bellum. Sic etiam Caffiod.
in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. Carnut. & Rom. Martian.
In Rom. Fabri , & Moz. cornua., arcum
, fcutum , &c. in
Mediolan. poteftates , arcum , fcutum , &c. Apud Auguft.
ecjuus.
Tu terribilis es
, & quis ftabit
adversion te ? ex tunc ira tua.
ad Versionem
omnes infipientes corde.
Dormierunt fomnum fuum : &
nihil invenerunt omnes viri divitia-
rum in manibus fuis.
7 . Ab increpatione tua Deus
Ja-
cob, dormitaverunt qui afcenderunt
equos.
S . Tu terribilis es , & quis refif-
tet tibi ? ex tunc ira tua.
ANTIQUA M.
& Caffiod. At Hieron. epift. ad Marcell. to. 2. 708. b.
ait ex Orig. Kurfum in
Pf.
Ixxv invenimus apud LXX.
t
Theodot.
poft
fcutum , fiameam , > bellum , Dtapfalma.
~t . <j. Hilar, in Pf. 118. col. 290. b. Illuminans tu mi-
rabiliter de montibusfantlis. Ambrof. in Pf. 1 18. to. I. 10
\6.
a. cum Vulg. Illuminans tu mirabiliter a montib. aternis.
Ita quoque leg. Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. In
Moz. veto iic : Illuminans tu mirabilis , &c. In Corb. In-
litnunas tu mirabiles a montibus tet. Ap. Auguft. in eund.
Pf. Illuminans tu admiraliliter a mom. aternis. S. Pauli-
nus epift. 12. p. 60. c. ait : Qui nos illnminat a mom.
temis. Gr. Ow-nC/i; Qu Qai\ua$a<i chro ofiwv ttiamur.
If. 6. Pfalt. Rom. nil ditfert a Vulgata ; nee etiam Am-
brof. 1. de bened. Patr. c.7. to. 1. 523.
d. nifi quod hab.
obdormierunt : at 1. de Nab. c. 6. p. 572. e. leg. dormie-
runt ,, Sec. vide etiam infra col.
585 . f. 669. f. Auguft.
in hunc Pf. legit comurbati funt , &c. ut in Vulg. Nice-
tius ep. Spicil. to. 3. p. 4. a. Dormierunt fomnum : ($ ni-
hil invenerunt. Pfalt. Corb. Dormieruntfomnium fuum , &c.
Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. 647.
b. ad hsc , omnes
viri divitiarum mambus Juis , addit , gj
non ut vos nejeit
a quo depravatum legitis , in manibus fuis. In Gr. 'Era-
fo>.
m
/f>Ma.v virtucav v'ttvcv o.vtw'
J, &X
ivy/ xJsr Trams
01 a;Jf>;$ t? jwtK taXe, yt(ui o.wrcci.
*fr. 7. Ambrof. 1. de bened. Patr. c. 7. 523.
d. leg. cum
Vulg. dormitaverunt qui afcenderunt equos : limiliter 1. de
Elia & jejun. c.
J.
col.
539.
c. & in Pf. 118. col. 1017.
e. cum Plait. Rom. Auguft. in hunc Pf. dormitaverunt
omnes qui afcenderunt equos : at infra delet entries , cum
Caffiod. in eund. Pf. Si Gr.
It. 8. Ita legunt Auguft. 8c Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Carnut. Corb. & Moz. in Corb. tamen qui, pro
in eund. Pf. Ibi confregit firtitudines arcuum
, &
fcutum,
quis. In Mediolan. quis refiftet tibi contra faciem tuam?
^
gladium , tf
bellum. In Gr. Ifiwi Qvrer&i^i ri ipd Rom. Martian, add^ ex tunc ab ira tua. Ct. t,'; VnrH-
Tur t,'ujy , ottmv , if t'.ftpctlxv , ;t, -TroM/LUr. Dtapfalma quo- CfTa/ Qui d-xl ry.i o'^m; Qt ', Aid. &
Compl, airs tote h
&f-
que fubjungitur in Pfalt. Corb. Rom. ac ed. Rom. LXX. -/ Q*.
Abeft autem ab Aid. #c Compl. nee legitur ap. Auguft.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXVI.
VULGATA HOD.
g. De ccelo auditum fecifti ju-
dicium : terra tremuit & quievit.
io. Cum exfurgeret in judicium
Deus , ut falvos faceret omnes man-
fuetos terra?.
i i . Quoniam cogitatio Iiomi-
HEhR.
f
*3
De ccelo annuntiabis judicium :
terra timens cjr tacebit.
Cum furrexerit ad judicium
Deus, ut falvos facia: omnes mi-
tes terra. Semper.
Jfhtia ira hominis confitebitur
nis contitebitur tibi: & reliquia; tibi : reliquiis irarum accingiris.
cogitationis diem feftum agent tibi.
ii. Vovete, & reddite Domi-
no Deo veftro , omnes cjui in cir-
cuitu ejus affertis munera,
Terribili 15. & ci qui aufert
fpiritum principum , terribili apud
reges terra:.
NoTjE
Vovete , ejr reddite Domino Deo
flro : omnes qui i:
funt , offerent dona
Terribili , auferenti fpiritum
Versio antiqua.
9. De COclo jadafti jlldi- Ex Mf.
Sangernt,
cium : terra timuit & rcquie-
vit.
10. Dum exfurget in judi-
cio Deus
,
ur falvet omnes
manfuetos terrx.
r 1 . Quoniam cogitatus ho-
minis contitebitur tibi : reli-
quum cogitatus diem feftum
frequentabunt tibi.
1 2. Vovete , & reddite Do-
veflro : omnes qui in circuitu ejus mino Deo veftro : omnes qui
in circuitu ejus , adferent mu-
nera
Terribili 13. & ei auferenti
fpiritum principum : terribilis
prx reges terrx.
ducum > terribili regibus terra
ad Versionem
ifii
A N T I Q U A M.
~t. 9. Pfa't. Rom. De ccelo judicium jacnlatnm
eft
: terra
tremuit f<) quievit. Carnut. & Corb. jaculatus es ;
Moza-
rab. jaculafti. Ambrof. in Pf. 43.
to. 1. p. 896. f. De ccelo
jaculatus es judicium : terra tremuit
QJ
qmevit : fie etiam 1.
I. Hexa. col. 14. f. & l.de Nab. c. 15. to. 1. 585.
b. nifi
ouod 1. loco hab. jaculatus ejl. Auguft. in hunc Pf. jacn-
iatus es jud. &c. Caffiod. judicium jaculatus ejl , &c. Mf.
I. jacit latum. Gr. 'Ey- t? k&cvS wirifoii npitw ?n s^oGh'm
g;
vou)(aesr' al. Mfs. w'xoVnffas %plm' Symmach. n'ttfwf ttom
-
est*;.
>f". IO. Pfalr. Rom. Dum exfurgeret in judicio Deus , ill
falvos faceret omnes quietos terra. Sic etiam in Mozarab. &
apud CalTiod. excepto uno cum ,
pro dam. Mediol. etiam
Corb. & Carnut. extremo hab. quietos terra. Auguft. ve-
ro in hunc Pf. mites corde ; est. uc in Vulg. Gr. 'Ev ra
dtasvrut i'S xplw T (Severn Trwrajc, t&; irpasTt; -r>t r.c.p-
. K) 7X.ZTX*!t/UjUu. aiQvfik i:pTac;t Qpi.
f. 12. Sic in Pfalr. Rom. & ap. Caffiod. excepto uno
offer l is
,
pro adjereui. In Mediulan. & ap. Aug. in eund.
Pi. omnes qui in circ. ejus funt , efferent ; in Carnut. & Corb.
offerunt. In Mozarab. omnes qui in arc. ejus Jitnt , offerunt
dona terribili. Apud Ambrof. 1. de Nab. c. 16. to. I.
585.
d. & j86. C Orate
,
reddite Dam. Deo veftro, omnes qui
in circuitu ejus adfertis munera : at. 1. de exhort, virg.
to. 2. 291. d. Vovete,
$ reddite-, Sec. In Gr. .lotr ,

uiroA.0% Kvptot tb cS viptay ( Compl. upci'v ) wo.vtic, oi

xia< dvTV , ciOjii Aupa to) <pt,;pa.
tf. 13. Vulgaue fuflragatur Ambrof. 1. de Nab. c. 16.
to. 1. 586. d. iicut etiam Auguft. & Caffiod. in hunc
Pf. cum Pfalt. Rom. In Mozarab. vero lie : qui auferet
fpiritum principum , terribili
%j
metttendo regibus terra. In
Corb.
5
qui auferet fpiritum , &c. ut in Vulg. Apud Hie-
ron. epift. ad Sun. & Fret. to. 2. col. 647. b. 1$ ei qui att-
Slaf
( Aid. & Compl. w/xteis rvi 7M5* )
turn fequitur Am-
4^ , iicut in Pfalt. Rom. & Corb. Et vero Hieron. ep. fert fpiritum principum; turn fequitur : Dicitis quod ei non
ad Marcell. to. 2. 708. b. teftatur poft Origenem , hoc in fit Jcriptum in Graco : zierum
eft
: fed nifi appojuerimus ei ,
Ffalmo poft
ilium locum, Ut jalvos facial mites terra, elle L atinns fermo non rejonat : neque enim poffumus dicire :
Diapfilma.
;#. 11. Pfalt. Rom. cum Caifiod. Quia cogitatio homi-
nis & reliquia cogitationnm diem
feft.
agent tibi. Aug.
in hunc Pf. Quoniam cogitatio hominis ) reliquia co-
gitationis jolemnia celcbrabisnt tibi. Gr. "On ctbu'/tiov a6pw-
Terribili & qui aufert fpiritum , &c. In ed. Rom.
j,
drpoii-
pilUfyai TrnuftoiTa dpyovjaiv , tpo&tpS irapa, rtil; , Sec. non-
nulli Mfs. Auguft. uno cantum loco hab, [up. fpnittts prin-
cipum , ut in Gr.
VULGATA HOD.
In finem
,
pro Idithun , Pfalmus
Afaph. LXXVI.
HEBR.
Viclori fuper Idithun
Pfalmus
Afaph. LXXVII.
Oce mea ad Dominum cla-
mavi : voce mea ad Deum
,
"V
& intendit mini.
3. In die tribulationis mea?
Deum exquifivi, manibus meisnoc-
te contra eum : & non fum decep-
V\
Oce mea ad Deum
, & cltt-
mavi : voce mea ad Deum
, &
Versio antiqua.
i. In finem, pro Idithum,
huic Afaph Pfalmus.
LXXVI.
VOce
mea ad Dominum
clamavi : & vox mea ad
Dominum, & intendit mihi.
3. In die tribulationis
meas
tus
exaudivit me.
In die tribulationis men Domi
num requifivi : manus mea node Deum exquifivi, manibus meis
extenditur
, & non quiefcit. node contra te : & non fum
deceptus.
Noluit confolari anima mea : re- Recuiabit confolari anima
4.
memor fui Dei, & delegatus cordans Dei conturbabar , loquebar mea,
4. memoratus fum Dei
fum
, & exercitatus fum : 8c defecit in memetipfo : & dcficiebat fpintus & lxtatusium : alienatus fum
fpiritus meus. mens. Semper. & defecit fpiritus meus. Dia-
PSALMA.
NoTiE ad Versionem
Renuit confolari anima mea
,
A D
Hf. I. ltidem in Pfalt. Corb. deleto uno huic. Ap. Au-
guft. ita : In finem, pro Idithun, Pfalmus ipfi Afaph. Sic
etiam in Gratco. Calliod. cum Pfalt. Rom. & Moz. delet
ipfi.
t. 2. Ambrof. in Pf. 40. to. 1. 884. c. cum Pfalt. Rom.
& Corb. Voce mea ad Dom. clamavi :
tf
vox mea ad Deum
,
gj
intendit mihi : at in Pf.
43. col. 886. e.
> vox mea
ad Deum , tf
refpexit me. Similiter in Pfalt. Carnut.
>
vox mea ad Deum. In Mediolan. & apud Caffiod. vox mea
,
abfque prjeced.
Qf. Auguft. in hunc Pf. legit : Voce mea
ad Dominum
( aliq. Mfs. ad Deum ) clamavi : ^ vox mea
ad Deum
( inf. ad Dominum
, ) tf
adlendit mihi. Gr. 0w-
j /uk &pos Kt/'siof ( Symm. cum ed. v. & vi. rlv 0;cv
)
t\;x.&t,a- j, m ipuyn pen ( Aid. & Compl. (pavy ) -7rpl<; toV Qsoy
,
% TCf%f
/Ml.
K. 3.
Sic in Pfalt. Rom. eft
,
prater feqq. coram eo
,
pro
Tom. II.
A N T I
Q
U A M.
contra te ; & in fine , Negavi confolari animam meant. Simili-
ter apud Caffiod. in hunc Pf. Auguft. vero cum Pfalr.
Mediolan. & Moz. leg. noile coram eo ( al. ipjo) Neca-
vit confolari anima mea. Corb Dominum exquifivi, ma-
mb. meis contra eumfemper Kegavit confolari anima mea.
Carnut. nocle contra eum femper Negavi confolari ani-
mam meam. Nicetius Spicil. to. 3. p. 4. b. noile coram eo.
Auguft. epift. 130. to. 2. 391. e. necnon Ambrof. 1. de
fuga faec. c. 8. col. 435'. e. ad te confugi , tf
nonfum de-
ceptus. Gr u>xtgs aoitTivv iwtt' <&/. nVdnfflw. 'K-ttv,-
T^. 4. Aug. in hunc Pf. memor fui Dei , & delctl.
fum :
garrivi, f$ deficit fpir. meus. Caffiod. cum Pfalt. Rom. me-
mor fui Dei
, $ delegatus fum : exercitatus fum , 5 defe-
cit paulifper fpir. meus. Item in Mediolan. Corb. & Car-
nut. defecit pauhfper. In Gr, ipuiQht t? Qtv , i,
fvffiit-.
Ix
Mf.
Satigerm,
54
LIBER. PSALMORUM. Plalm. LXXVL
Probibcbam fufpetlum eculovum
meortim .-ftupebam , & non loque-
bar.
Recogitabam dies antiquos ; an-
Versioantiqtja. He br.
Mf.Smgerm. 5.
Pra:occupaverunt cufto-
dias omnes inimici mei : con-
turbatus fum , & non iiim lo-
cutus.
6. Recordatus fum dies an-
tiquos : & annos aeternos me- nosfaculorum.
moratus fum.
7.
Et meditatus fum node
cum corde meo : cogitabam
,
& ventilabam fpiritum meum.
8. Et dixi : Nunquid in aeter-
num repellit Dens : & non
apponet benefacere adhuc J
9.
Aut in finem mifericor-
Vuigata HOD.
5.
Anticipaverunt vigilias oculi
mei : turbatus fum , &. non fum lo-
cutus.
6. Cogitavi dies antiquos : & an-
nos acternos in mente habui.
7. Et meditatus fum node cum Recordabar pfalmorum meorum
in nolle : cum corde meo loqucbar
,
corde meo, & exercitabar , Scfco-
cjr fcrutabar fpiritum meum. pebam fpiritum meum.
Ergone in atcrnum projiciet 8. Nunquid in sternum proji-
Dommus , & non repropitiabitur ciet Deus : aut non apponet u
ultra ? complacitior fit adhuc ?
Ergone complevit ufqite in finem 9.
Aut in finem mifericordiam
10. Aut oblivifcetur mifereri
Deus ? aut continebit in ira fua mi-
fericordias fuas ?
1 1
.
Et dixi : Nunc ccepi : hasc
mutatio dextera? Excelfi.
iz. Memor fui operum Domi-
diam fuam amputavit , a fae- mifericordiam fuam : confummabi- fuam abfcindet , a generatione in
culo & generatione ulque in
tur verbum de generatione
&
ge- generationem ?
foculum J neratione ?
10. Nunquid oblivifcetur Nunquid oblitus
eft
mifereri
mifereri Deus
>
aut continebit Deus : aut complebit in furore mi-
in ira fua miiericordias fuas ? fertcordias fuas ? Semper.
Diapsalma.
1 1. Etdixi : Nunc coepi : haec Et dixi : Imbecillitas mea
eft
:
immutatio dextera: Altillimi. hs.c commutatio dextera Excelfi.
1 2. Memoratus fum ope- Recordabor cogitationum Domi-
ram Domini : quia memor ni , remir.tfcens antiqua mirabilia m . quia memor ero ab initio mira-
ero a principio mirabilium tua.
bilium tuorum.
tuorum.
13. Et meditabor in om- Et meditabor in omni opere tuo
,
nibus operibus tuis : & in ob-
& adinventiones tuas loquar.
fecrationibus tuis exercebor.
14. Deus in fan&o via rua : Deus in fanclo via tua : quis
quis Deus magnus praeter Deus magnus ut Deus? tu es Deus
Deum noftrum ? 15. tu es faciens mirabilia,
Deus qui facis mirabilia folus.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUA)!
15. Et meditabor in omnibus
operibus tuis : & in adinventioni-
bus tuis exercebor.
14. Deus in fanfto via tua : quis
Deus magnus ficut Deus nofter ?
15. tu es Deus qui facis mirabilia.
Qw vJ*o\(%moc,
% aw7o4"XMO T' &c- Oiapfalma quo-
que ibidem fubnectitur ficut in Plait. Rom. & Corb.
#,
J.
Auguft. in hunc Pf. Anticipaverunt vigilias omncs
inimici mei : conturbatus fum , &c. ut fup. Cafliod. cum
Pfalt. Rom. Vulgatas congruit. Mozarab. hab. Praocctt-
paverunt vigilias omnes inimici mei. Itidem in Carnut. &
Corb. praeter verbum anticipaverunt. In Gr. nj>caTAa'-
(5cv7o fVht/xit, nay-tic, of
e'x^C?
1
'
I**'
sTotfiy^w ,
&c. Aid. &
Compl. loco 7ravT5 of t'x^l , ferunt , of S<pb*fio! , &c
ricordiam fuam abfeidet , afxcnlo $
in generatione ? Carnut.
Corb. & Rom. Martian, cum Cafliod. abfetdet , a fxculo
$
generatione 7 Mediolan. abfcindet, $$
complebit verbum
a generatione in generationem ? Ambr. I. I. de pcenit.
JC^J.
c. Nee in finem mif. fuam abfcidet , a generatione in gene-
rationem. Similiter Hieron. epift. ad Sun. & Fret. to. 2.
647. c. a generatione in generationem ; deinde ait : Hoc
quod in Grxco fei/tiens inveniffe ves dicttis , confummavit
verbum , recti non babet in Latino ; quia
J
in ntillo babetur
t. 6. VuVatcs fuffragatur Cafliod. in hunc Pf. cum Interpretum. Auguft. in hunc Pf. Ant infinem -mifericordiam
Pfalt. Rom. Hieron. vero i. z. in epift. ad Gal. to. 4. abfcidet, Sec. win Vulg. In ed. quoque Rom. "H eft re-
Z7l. a. leg. Memoratus fum dies antiquos : ?... in mente ^0; aVoico'-lf< to sasos, oiiro 7svsai
j,
yiviai;
;
Aid. & Compl.
habui. Auguft. in hunc Pf. Cogitavi dies antiquos : {5
an-
norum aternorum memorfui. Grsc. c\iMjKa/uku w/xt&c<; ap-
vctlcti' ij t tttuyix ifjjwSiYy.
f.
7. Similiter in Pfalt. Carn.& Moz. excepto uno exer-
citabar ,
pro cogitabam. Sic etiam in Rom. & ap. Cafliod.
prxter hoc , ventilabam in me. In Corb. & Mediol. ven-
tilabam fpir.
&c. ut fup. Ap. Auguft. in hunc Pf. garrie-
bam , &
fcrutabar fpir. &c. inf. perfcrntabar. Ap. Vigil.
Tapf. 1. cont. Varim. p. 741. h. exercitabam,
tf
perfcrn-
tabar , &c. Hieron. ep. ad Sun, 8c Fret. to. 2. p. 647. c.
leg. $$
exercitabar , j fcopebam , &c. turn addit : Pro exer-
citatione , olfoM%la.r , id efl , decantationem quandam
&
meditationem LXX. tranjliilerunt :
(
pro ee quod nos di-
ximus fcopebam , Mi pofuerunt smccmoj' ,
quod Symmacbus
tranflnlit infuvfoiv , id
eft ,
perfcrutabam ,/ive quasrebam...
proprie autem oxaMOfto; in agricultura dicitur in farriendo ,
e'*eo{ oivK a.Troiie-^1!.
f. 10. Ambrof. I. de pcenit. p. J9j.e.
Aut oblivifcetur
mifereri Deus ? Similiter Aug. in hunc Pf. fed addit : aut
continebit in ira miferationes fuas ? Caffiod. in eund. Pfalm.
cum Pfalt. Rom. 'Nunquid oblivifcetur mifer. Dens? aut
continebit in ira mifericordiam fuam ? Pfalt. Moz. pariter
hab. in ira , abfque fua. Corb. vero : Nunquid oblivifc... in
ham fuam mifericordias fuas ? Gr. 'H iiriwirai t? oiK/tt-
ftHcttt tk\ M Qovi'ift Iv t? opyri df-n tiJ? o/kti/vU!?? dun
';
fequitur ibid. A/a'^a^* , ficut in Pfalt. Rom. & Corb.
f.
11. Aug. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. hac
eft
im-
mutatio dext. Excelfi. Caffiod. ut in Vulg. Pfalt. Corb.
hab. nunc capit, &c. Autt. op. imp. in Matth. hom. 1.
p. II. b. hue commutatio, dextera Excelfi. Gr. airrn n' d.X-
Aoi&ioi; tm? "i-i/isv.
f. it. Pfalt. Moz. fimiliter hab. a principio: Rom. veto
id eft ,
farculando
tf fiiendum quod xaMov non femel , concordat cum Vulg. & Gr. ficut Aug. &
Cafliod. in hunc Fi.
t. 1 3. Pfalt. Moz. Mediol. Corb. & Carnut. cum Caf-
fiod. Et meditabor & in obfervationibus tuis exercebor.
Rom. Et meditatus fum (5 in obfervationibus exercebor.
In Corb. prima manu fcriptum videtur obfecrationibus
,
alia vero paulo recentiori correclum obfervationibus. Au-
guft. in eund. Pf. legit : Et meditabor
in affeBionibus
tuis garriam. Gr. Kal fiiiiTViiu *> <* "is imTyJ'evfieut
Qy
dJ~oM%W'j>.
f.
14. Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. non difTerunt
a Vulg. nee etiam Rom. Pfalt. neque Gr. In Pfalt. Corb.
qttis Deus efl
magnus , &c.
st. 1
J.
Sic in Pfalt. Corb. ad verbum. In Rom. pariter
additur folus , ut in Mozarab. & Mediolan. deeft vero inf.
tuis. Similiter apud Aug. & Cafliod. in hunc Pf. A Gr.
abeft utraque vox folus & tuis.
fed
frequenter fignificat
V. 8. Pfalt. Rom. & Carnut. Etdixi : Nunquid (Car-
nut. No in) &c. ut in Vulg. Corb. Et dixi : Non in xter-
num projiciet Dens : $$
non adponit ut beneplacitnm fit
ad-
huc. Mozarab. Et dixit : Nunquid in at. repellet Deus :
aut non apponet benefacere adhuc? Mediolan. ut non bene-
placitumjit adhuc ? Ambrof. 1. de pcenit. to. 2.
595.
e. fie :
No;; inaternum projiciet Deus. Auguft. in hunc Pf. omittit
pariter cum Gr. Etdixi; fed addit : Non in xternum repellet
Deus : ^ non apponet ultra ut beneplaceat ei adhuc. Caf-
fiod. autem in eund. Pf. Et dixi : Nunquid in aternnm
projiciet Deus : aut non app. ut beneplacitnm fit ei adhuc?
In Gr. Mi} tie, ts?s cu'mck diro>ciTXi Ku&k$'

&'
T&SiMti
TU eiJcTcxh'ocu eti ;
t. 9. Pfalt. Rom. Fabri curn Moz. Aut in finem mift-
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXVII.
55
HEB R.
Versio antiqua. VuiCATA HOD.
Notam fecifti in populis virtu- Oflendens in populis potentiam Notam fecifti in populis tuis
lx
Mf.
Sangerm
tern tuam: 16. redemiiii in brachio tuam : redemifti in brachio populum virtutem tuam : 16. liberafti
Cuo populutn tuum ,
tilios Jacob,
tuum, filios Jacob , & Jofeph. in brachio tuopopulrm tuum,
ik Jofeph.
17. Viderunt teaqua? Deus , vi-
derunt te aquae : ck timuerunt , &
turbata? funt abyffi.
18. Multitudo fonitus aqua-
rum : VQcem dederunt nubes.
Etenim fagitt.e tux tranfcunt :
1 9. vox tonitrui tui in iota.
Semper. filios Ifrael, & Joleph.
Videntes te aqua Deus, viden- 17. Viderunt te aqua: Deus,
tes te aqua parturierunt : & com- viderunt te aquaj : & timue-
mota funt abyjji.
ExcuJJerunt aquas nubila : vo
cent dedcrunt nubes :
Et fagitta tua dtfcurrebant .
vox tonitrui tui in rota.
Illuxerunt corufcationes tuaj or- Apparucrunt fulgura tua orbi:
bi terrae : corumota eft & contremuit concujfa & commota
eft
terra.
terra.
20. In mari via tua , & femita; In man via tua , & femita tua
non cognolcentur.
Ixod. 1 t. Deduxifti iicut oves popu-
14. 29. lum tuum , in manu Moyfi & Aa-
ron.
N o T JE
runt , & conturbati funt abyffi.
1 8. Multitudo fonitus aqua-
rum : vocem dederunt nubes.
Etenim fagittae tux pertran-
fierunt : 19. vox tonitrui in
tota.
Inluxerunt fulgura tua orbi
terra; : commota eft & treme-
fafta eft terra.
20. In mari via tua , & fe-
tus in aquis multis : & veftigia tua in aquis multis : &veftigia tua non mita tux in aquis multis : &
funt agnita. veftigia tua non agnofeentur.
Deduxifti quaff gregem populum 2. 1 . Deduxifti ficut oves po-
tuum 1 m manu Mojl & Aaron, pulum tuum, in manu Moyfi
& Aaron facerdotum tuorum.
ad Versionem antiqua m .
inirio hab. A muitititdine finitus , Sec. Se in fine, tranfie-
rtint ;Corb. pertranjierunt. Gr. IIam^-oc
X"*
&c* extremo-
que laTrcfiuctTat.
#.
19. Ambrof. 1. de inftit. virg. to. 2. p. 252. d.
fi.it
vox tonitrui tui in rota. Augufl. in hunc Pi. vox tonitrui
tui in rota. Apparuerunt fulgura tua orbi terrarttm : com-
mota eft &
contremebunda facta
eft
terra. Apud Cafliod. ut
in Vulg. Ita quoque in Plait. Rom. prartei hjec ultima
,
vidit , &
commota
efl
terra. In Mozarab. Inluxerunt
fulgu-
ra tua orbi terra : vidit,
&
commota
efl
terra. In Gr.....
' Etpayxv at as&nral
Qy
t oixtyuseJi* eeaaeu'Gn i ivIojja'.c, i-,<-
rn6w h yw.
f. 20. Pfalt. Moz. Doming , in mare via tua, Sec. ut in
Vulg. Augufl. & Au6t. 1. de promifl".
p. 3. col. 176. In
mari
efl
via tua, &c. Cafliod. hi mari via tua, Sec. Gr.
'Ev t 6*xar>i m oS'oe, (V Aid. & Compl. / oJ"ol.
t'. 21. Apud Augufl. in hunc Pf. Deduxifti ficut oves
plebem tuam, Sec. ut in Vulg. Ap. Cafliod. & in Pfalt.
Rom. populum tuum : nufpiain additur
, facet datum tue-
rum.
~t. 16. Sic eft in Pfalt. Moz. & Rom. ut etiam apud Caf-
fiod. in hunc Pf. In Pfalt. Corb. liberafti filios Jacob
,
1$ Jofeph. Apud Augufl. redemifti filios Ifrael, ? Jo-
Jeph. In Gr. shv-rpoiiw t&; vim; 'Jax
,
J,
Iwtwp. Hie
autem additut Aia^a^a , iicut in Pfalt. Rem. &. Corb.
abelt autem ab edd. Aid. & Compl.
~t . 17. Ita legit Augufl:. in hunc Pf. cum Caffiod. Ita
etiam Ambrof. in Pf. 45.
to. 1. 950. b. at in Pfalm. 36.
col. 787. d. hab. turbatx funt , abfque priced.
5,
quod
etiam abeft ab edd. Aid. & Compl. Auguft. paulo infra
conftanter legit,
J
turbatx funt. Vide etiam Ambr. 1. 5.
Hexa. col.
33.
c. & 1. de virginit. to. 2. 243. f. Hilarius
in Pf. 123. col.
399.
e. Viderunt te aqua Dens , viderunt
,
$Z)
timuerunt. Pfalt. Rom. Viilgatas confonat&Gr. Concinit
paiiter Corb. nifi quod delet 2. aqua. In Mozarab. fie :
Viderunt te aqux Deus , Deus viderunt te aqux :
tf
timuerunt
,
turbati funt abyjji.
It. i3. Ita ferunt Pfalt. Rom. Carnut. & Moz. quibus
accedunt Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. Apud Ambr.
in Pf. 36. & 4).
col. 787. d. 930. b. prior tantum ver-
lic. efl : Multitudo fonitus aquarum. Pfalt. vero Mediolan.
VULGATA HOD.
Intelleclus Afaph. LXXVII.
He br.
Eruditionis Afaph. LXXV111.
Ver SIO ANTIQUA.
ATtendite
popule meus legem /tXJfcidta populus meus legem
meam : inclinate auiem vef- jlJ. meam : inclinate aurem vef-
tram ad verba oris met.
Aperiam in parabola os meum:
loquar etnigmata antiqua:
tram in verba oris mei.
2. Aperiam in parabolis os
meum : loquar propofitiones ab
initio.
5.
Quanta audivimus & cogno-
vimus ea : & patres noftri narrave-
runt nobis.
4.
Non funt occultata a filiis
corum, in generatione altera.
NotjE
t. 1. Idem titulus habetur in Pfalt. Rom. & Corb.
necnon apud Auguft. Sc Caffiod. in hunc Pf. In Gr. Sv-
ysQiug TU 'Acap.
* Pfalt. Mozarab. Attende populus meus in legem meam,
Sec. ut in Vulg. Rom. & Corb. cum Augufl. in hunc Pf.
Attendite populus meus legem , Sec. folus Corb. hab. in fi-
ne , aurem veftram ad verba, &c. Hilar, in Pf. 1. n. 3. col.
IJ. c. Attendite popule meus in legem meam : inclinate au-
res veftrat in , Sec. at in Pf. 136. col. 490. e. leg. Atten-
dite populus mens in legem meam : inclinate aurem veftram
in. Sec. Caffiod. ut in Vulg. Gixc. ngjOE^s ?iao;
fj.\i
rot
n/Mv , Sec. ut in Vulg.
tr. 2. Vulgatx confonat Pfalt. Rom. nifi quod add. in
fine , fxculi additur pariter in Pfalt. Carnut. Se Corb.
fed in Corb. exftat fup. in parabola. Tertul. 1. 4. adv.
Marc.
705. b. leg. Aperiam in parabolam os meum; Se pod
jauca : eloquar problemata. Hilar, in Pf. 1. n, 3, col, if.
Tom. II.
hi& audivimus & cognovimus
,
&
t
patres noftri narravertmt nobis.
Non funt abfeondita a filiis eo-
rum : a generatione fequenti.
ad Versionem antiquam
1. Intelledus Afaph.
LXXVII.
* TNtende popule meus in
1 legem meam : inclinate
aures veftras in verba oris mei.
2. Aperiam in parabolis
os
meum : & loquar
propolitio-
nem meam ab initio lkculi.
3.
Quanta audivimus
& co-
gnovimus ea : & patres noftri
narraverunt nobis.
4.
Non eft abfeonfum
a fi-
liis eorum
,
in
generationem
c. Aperiam in parabolis os meum : itidem in Pf. 118. col.
326. b. fed addit : crutlabo abfeonfa a conftitutione mttndi.
in Pf. autem 136. col.
490. e. loquar propofitiones ab ini-
tio. Similiter Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1 1 jo. b. Se epift.
4.
to. 2. 764. b. addita voce fxculi , in fine. Apud Au-
guft. in hunc Pf. ut in Vulg. prarter unum eloquar. Ap.
Eucher. Lugdun. formul. praef.
p. 824. c. Aperiam in pa-
rabolis loquar in xmgmate antiqua. In Gr. 'Arol^u cr...
f^hifiH-*'
TyfjiJiWT air apyvq.
t. 3. Concinit Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1158.3. fi-
cut Aug. & Caffiod. in hunc Pf. una cum Gr.
#. 4. Pfalt. Carnut. & Corb. fimiliter habent in gene-
rationem alteram. In Rom. vero omnia ut in Vulg. ficut
apud Caffiod. Auguftinus in eund. Pf. legit : Kon
funt
abfeondita it filiis eorum , ingenerat. altera. Annuntiantes l.iu-
des Domini
, &
potentias ejus , 5
mirabil.-.i
, &c. Gr. Ot/K
txpv&y!,,,., (tiyiticiKTttytr, 'Avr^fsMCF/f; t^,,,,, iT?/l
Vij
Ex
Mf.
Sangermt
156
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXVII.
Veksio antiqua. Hebr.
V u 1 g a t a hod.
E* Mf.
Sangerm. alteram.
Narrantes laudes Domini , Narrantes laudes Domini
, & Narrantes laudes Domini , &
& virtutes illius , & mirabilia potentiam ejus : & mirabilia ejus virtutes ejus , & mirabilia ejus quae
ejus quae fecit.
qtu fecit.
5
. Et fufcitavit teftimonium Statuit conteflationem in Jacob
,
in Jacob : & legem pofuit in & legem pofuit in Ifrael
:
Ifrael
:
his. mandavit patribtts noftris ,
ut docerent filios fuos : ut cognofce-
ret generatio jubfequens.
fecit.
5. Et fufcitavit teftimonium in
Jacob : & legem pofuit in Ifrael.
Quam mandavit patribus
noftris notam facere hliis eo-
rum : 6. ut cognofcat proge-
nies altera.
Filii qui nafcentur ,
& ex-
Quanta mandavit patribus nof-
tris nota facere ea filiis fuis : 6.ut
cognofcat generatio altera.
Filii qui nafcentur , & exfurgent,
& narrabunt filiis fuis,
7. Ut ponant in Deo fpem fuam
,
Filii nafciiuri/urgent
, & nar-
furgent
j
& narrabunt filiis rabunt filiis fuis
;
fuis
,
7. Ut ponant in Deo fpem Ut ponant in Deo fpem
[nam
:
fuam
,
& non oblivifcantur cr
non oblivifc antur cogitationum & non oblivifcantur op'erum Dei
:
operum Dei fui : & mandata Dei, & mandata ejus cuftodiant : & mandata ejus exquirant.
ejus exquirant.
Et nonjintjicut panes eorum
, 8 . Ne fiant ficut patres eorum
,
generatio declmans
& provocans : generatio prava & exafperans
:
*
M/ corrupte di-
lexit.
Ne fiant ficut patres eo-
rum
,
natio prava & exacer-
bans
:
Genus
,
quod non
*
direxit Generatio
,
qua non pr&paravit Generatio
,
qua? non direxit cor
fuum : & non eft creditus cum Deo
fpiritus ejus.
9.
Filii Ephrem intendentes &
mittentes arcum : converfi funt in
die belli.
10. Non cuftodierunt teftamen-
tum Dei : & in lege ejus noluerunt
ambulare.
11. Et obliti funt benefa&orum
cor fuum : &; non eft creditus cor fuum, & non credidit Deofpi-
cum Deo fpiritus ejus. ntus ejus.
9.
Filii Ephrem intenden- Filii Ephraim intendentes
,
tes arcum ,
& mittentes fa- emittemes arcum : terga verterttnt
gittas : averfi funt in die belli, in die belli.
10. Non fervaverunt tefta- Non cufiodierunt pactum Dei,
mentum Dei : & in legem ejus & in lege ejus noluerunt ingrcdi.
noluerunt ambulare.
11. Et obliti funt benefi- Et obliti funt cogitationum ejus
,
ciorum ejus, & mirabilium & mirabilium ejus qua ojhndit eis. ejus ,& mirabilium ejus quz often-
ejus quae oftendit eis.
1 2. In confpedum patrum Coram patribus eorum fecit mi-
eorum fecit mirabilia in terra rabilta : in terra JEgjpti ,
in re-
jEgypti , & in campo Taneos. gione Taneos.
13.
Difrupit mare, & tra- Divijit mare
, <jr tranfdus.it
jecit eos : ftatuit aquas ficut in .eos : &flarefecit aquas quaji acer-
utrem.
vum.
14.
Et deduxit eos in nube Et duxit ecs in nube per diem,
NOT* AD VERSIONEM
14.
A N T I
Q U A M
dit eis.
12. Coram patribus eorum fe-
cit mirabilia in terra ^Egypti , in
campo Taneos.
13. Interrupit mare, & perdu- Exod.
xit eos : ck ftatuit aquas quafi in 14. Ma
utre. "
Et deduxit eos in nube diei
:
& Caffiod. in hunc Pf. cum Vulgata con-
Pfalt.
i/rs'; , &c. ut fup
fr. 5.
Auguft
cinunt. Similiter Iren. 1. 3. c. io\ p. 20
J.
e. cum vet
ufque ad vocem Ifrael inch Pfalt. Rom. addit : Quam
mandavit patr. nojlris , ut notamjacerent earn
filiisfuis. Corb.
& Carnut. Quam mandavit patribus nojlris notam facere
earn filiis
eorum , Carnut. fins. Mozar. Et mandavit pair
cum, emittentes fiagittas fuas : converfi funt in, &c. Rom.
Martian.
5
mittentes. Mozar. initio hab. Tilii Fffraim ;
fubinde
, 5 converfi funt ; caet. ut in Vulgata. C^ib. Filii
Ephraim intendentes
j
mittentes fagittasJuas : converfipint ,
&c. Carnut. intendentes ($
mittentes jagittas. Hicron. in
Ezech. 22. to. 3. 855. a. Filii Ephraim intend,
tf
mitten-
tes arcum : converfi funt retrorsitm in die belli. Auguft. in
com noftris, tit notam jaceret ea
film
jnis. Gr. "Ov cvcrsl^aio hunc Pf. Filii Epbram intend.
i$
mittentes arcus : converfi
yvoifiioii dinh tois tWs *t' Aid. & Compl. r y>uf>iQc& funt in , &c. turn ait fubaudiri Jagittas : & port paulo col.
tf". 6. Auguft. in hunc Pf. extremo hab.

narrent
fi-
liis i can. ut in Vulg. Caffiod. & narrabunt , &c. Itidem
Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. 650. a. pro quo, in-
quit, in Graco
eft
a.Tra-y[sMai
,
quod
eft
annuntiabunt. In
Pfalt. Rom. Fabri : Filii qui nafcunttir , exfurgent , * nar-
rabunt earnfiliis fuis ; Rom. Marilyn, nafcentur. Brev. Moz.
delet
1$
, ante exfurgent, habetque
, ^ narrabunt ea. Ap.
lien. 1. 3. c. 16. p. 2CJ.
e. fie : ut cogn. gen. altera. Filii
qui nafcentur ex his
, ^ ipfi
exfurgentes , enarrabtmt filiis
fuis. In Gr. T(W 01' Te^nos^o; , *> aVarn'cif^a; , ,
.Tray-
fzMGit dura, , &c
Tt. 7. Sic in Pfalt. Rom. ad verbum. Auguft:. & Caf-
fiod. in eund. Pf. delent fui, port Dei
:
, cum Gr. Apud
Iren. 1. 3. c. 16. p. 205. e. ita : Ut ponant in Denm jpem
fuam , C;
prxcepta ejus exquirant. Gr. "hoc Sacra/ tVi tIi
eo\, &c.
t. 8. Pfalt. Rom. & Corb. cum Caffiod. Ne
fiant
fi-
dtt genus pravttm
&
peramarum : Genus
,
quod non di-
rexit cor fuum , &c. fie etiam in Mediolan. Sc Carnut. In
Moz. vero : Ne fiant ficut ^
patres eorum
,
genus pravum
tf
perverjhm : Genus
,
quod non dixerit (\. direxit) cor fuum.
Apud Auguft. in eund. Pf. col. 815. g. & 820. e. Ne
fiant
generatio prava ^
amaricans : Generatio, qua cor
non direxit fuum , &c. In Gr. 'Iva (m -,amlou yzvia.
ttcoMa. iu ira^scTTH^ytinca.' Tma, mt'S !* wrzv'kvvet at rn tap-
iia cLvTvt',- it,
m , 8cc.
y.
J).
Pfalt. Rom. Fabri ; Itlii Epbrtm intendentes ar-
822. a. Nonnulli , inquit, codices Grxci habere dicuntur
,
tendentjs & mittentes arcubus , ut fine dubitatione fubati-
diamus fagittas. Caffiod. Filii Ephraim intend, arcum
,
y mittentes fagittas : converfi funt , &c. Edit. Rom. 'Tioi
'Ep/icti/i h-ruiwlic, Kj E>a.K\ovliS Toi,t,v ( Aid. ed. t;oi;
#
) fVfa-
f
wav , &c.
"fr. 10. Pfalt. Rom. Non cufiodierunt
teft.
Dei fui : $ in
lege ejus, &c. Sic etiam ap. Auguft. & Caffiod. in hunc
Pf. fed abfque vocula fui : idem Aug. inf. col. 823. a.
leg. Non obfervaverunt teftam. Dei. Gr. Oi/jc ttpvhetS&t tw...
tH ff, k, , &c.
li^. II. Aug. in hunc Pf. cum Brev. Moz. fimiliter hab.
beneficiorum ejus , deinde Moz.
tf
mirabilia ejus , &c. Pfalt.
Rom. & Caffiod. benefadorum ejus , &c. ut in Vulg. Gr.
TCCV SUSPytQtOlY OIVTH , Kj TO)Y , OCC.
if'. 12. Auguft. in hunc Pi. Coram patribus eorum quit
fecit mirab. &c. Caffiod. cum Pfalt. Rom. ut in Vulg.
Grace. 'EvuvTm rur a. zirmat' nufpiam legitur
> , poffc
jEgypti.
T?. 13. Ita legit Auguft. in hunc Pf. excepto ult.
quafi
in ntres. Caffiod. cum Pfak. Rom. Corb. & Carnut. quafi
in utrem ; cast, ut in Vulg. Corb. tamen delet
tf
, ante
ftatuit. Mozarab. Interrupit mare
, J
traufduxit eos :
fta-
tuit aquas
quafi
in utrem. Gr. AisppiiZfi j J inayzr om-
7t';" ifyincr iiJ alct ace) doxov.
J?'. 14. Pfalt. Rom. cum Caffiod. Et eduxit eos , Sec. ut
in Vulg. Auguft. deduxit, abfque pracced. ?. Pfalt. Moz. Et
eduxit eos in tmbem diei : \$
tela wife 111 illnminatiwe li
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXVII.
Exod.
17- 6.
Pf. 104.
41.
VULGATA HOD.
& tota node in illuminatione ignis.
1 5 . Interrupit petram in eremo :
& adaquavit eos velut in abyflo
multa.
16. Et eduxit aquam de petra :
& deduxit tanquam flumina aquas.
17. Et appofuerunt adhuc pec-
care ei : in iram excitaverunt Ex-
celfum in inaquofo.
18. Et tentaverunt Deum in
cordibus fuis : ut peterent efcas ani-
mabus fuis.
19. Et male locuti funt de Deo :
HK B R.
& tota node in lumine ignis.
Scictit petram in deferto > &
potum dcdit quaji de abjfjis tna-
gnis.
Et eduxit rivos de petra
, &
elicuit quafi flumina aquas.
Et addiderttnt ultra peccare
ei ,
ut provocarent Excelfum in
invio.
Et tentaverunt Deum in Cordi-
bus fuis
,
petentes cibitm amnufuiz;
Et loquentes contra Deum , di-
dixerunt : Nunquid potent Deus cebant : Nunquid poterit Deus pa-
rare menfam in folitudine f
Ecce percuffit petram
, &fluxe-
runt aqu<t> ejr torrentes inundave-
runt :
Nunquid
&
panem poterit dare
,
ant parare camem populo fuo ?
Ideo audivit Dominus
, & non
diftttlit : & ignis accenfus
eft
in
parare menfam in deferto ?
10. Quoniam percuffit petram
,
& fluxerunt aquai , & torrentes
inundaverunt.
Nunquid & panem poterit dare
,
aut pararo menfam populo fuo ?
Nam. n, Ideo audivit Dominus, &
21. 1. diftulit : & ignis accenfus eft in
Ja-
cob , & ira afcendit in Ifrael :
V E R S I O A N T I
Q
U A
.
per diem : & nofte inlumina- Ex
Mf.
Sangtrm
tionc Juminis.
1 5. Difrupit in deferto pe-
tram : 6c potavit eos ficut in
abyllb multa.
16. lit produxit aquam de
petra : & eduxit ficut flumina
aquas.
17. Et adpofuerunt adhuc
peccare ei : & exacerbaverunt
Altilfimum in liccitate.
1 8. Et tentaverunt Deum
in cordibus fuis : ut peterent
efcas animis fuis.
1 9. Lt detraxerunt de Deo
:
& dixerunt : Nunquid poteft
Deus prsparare menfam in
deferto ?
20. Quoniam percuffit pe-
tram
, <5c fluxerunt aquae , &
torrentes inundaverunt.
Aut nunquid & panem po-
terit dare , aut parare menlam
populo fuo :
21. Propterea audivit Do-
minus
, & diftulit , & fuper-
Quia noil crediderunt in
Jacob , &furor afcendit in Ifrael: pofuit : & ignis accenfus eft in
Jacob , & ira afcendit in Ifrael
:
Exod,
16. 4.
Num.
31.7.
Jean. 6.
1. Oi-
ao. 3.
Nnm
Quia non crediderunt in Deo
,
nec fperaverunt in falutari nee babuerunt fiduciam in falutan
ejus.
Et pr&cepit nubibus defuper , &
portas call aperuit.
Et plait fuper eos manna ut
Deo
,
ejus.
13. Et mandavit nubibus defu-
per , & januas cceli aperuit.
24. Et pluitillis manna ad man-
ducandum , & panem coeli dedit
eis.
25. Panem angelorum mandu-
cavit homo : cibaria milit eis in
abundantia.
26. Tranftulit Auftrumdeccelo:
& induxit in virtute fua Africum.
1 7. Et pluit fuper eos ficut pul-
Noti
Quoniam non credide-
runt in Deum fuum
, neque
fperaverunt in falutare ejus.
23. Et prxcepit nubibus de-
fuper
,
& portas coeli aperuit.
24. Et pluit illis mannam
comederent
, & triticum cceli dedit manducare , & panem cccli de
eis. dit illis.
25. Panem angelorum man-
ducavit homo : efcas mifit eis
in fatietate.
2.6. Excitavit Auftrum de
Panem fortium comedit vir : ci-
baria mifit illis in faturitatem.
Abflulit Eurum de coelo
, &
induxit in fortitudine fua Afri- ccelo : & fuperduxit in poten-
cum. tia fua Africum.
Etpluit fuper eos quafi pulverem zy. Et pluit fuper eum ficut
AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
minis. Corb. $ nolle in inluminatione luminis. Gr. Kai coVii-
IWSiv dvrii cm titf/Hn yftt&ci' k^ (j*w rnvvu/./a ui q.uln/J.w -nvftc,.
TJr. iy. Pfalt. Rom. Interrupit in eremo petram, Sec. ut
in Vulg. Mozarab. Difrupit in eremo petram. Corb. Inter-
rupit in eremo petram :
1$
adaquavit eos -velut abyffiis mul-
ta. Auguft. in hunc Pf. cum Audi. 1. de promilf. p. in.
a. Difrupit in deferto petram
;2J
adaquavit ( AxiSt. potavit)
eos /tent in abyffo multa. Caffiod. ut in Vulg. Gr. Aitp-
pH^E TTtTg$tt It ifV/Ha' it, STTGTiCEl' &>* W aSl/oTM TOM'/).
T?". 16. Pfak. Rom. initio & inf. hab. 55 eduxit , ljcut
etiam Mozarab. Auguft. verb & Cafliod. concordant cum
Vulg. In Gr. Kai ii^jceyev i. xaniyxysr , &c.
If. 17. Sic habet Auguft. in hunc Pf. fed abfque pri-
mo &. Ambrof. pariter 1. j.deSpir. S. to. 1. col. 674. c.
C>
exacerbaverunt Altiffimum in jiccitate. Caftiod. cum Pfalt.
Rom. in iram concitaverunt Excelfrtm in Jiccitate. Similiter
in Mozarab. pneter hoc , in ira. Mediolan. hab. $5 'xa-
cerbavernnt Excelfrtm in Jiccitate ; item Carnut. & Corb. in
Jiccitate. Auguft. vero loco cit. col. 825. f. dicit alios co-
dices habv're , in inaquofo, quod de Gi.eco
eft expreffins : en
verba : wa^i-aM^etvctv tot ' Y-^is-ov It aVJ/pw.
~fi. 18. Sic eft in Pfalt. Corb. Rom. vero cum Auguft.
& Cafliod. leg. efcas animabus Juis i Mozar. ej'cam. Gr.
#.
19. Pfalt. Rom. & Moz. Vulgata* confonant, nifi
quod praeponunt JJi, verbo dixerunt. Cafliod. hanc con-
junl. delet. Auguft. in hunc Pf. legit : Et detraxerunt de
Deo,
5
dixerunt : Nunquid poterit Deus parare , &c. Gr.
Kai xaTEWww t? 0e? ,
zHou' M Svrwsltu s''o/-
/K0*/ , &C.
ir. 10. Pfalt. Rom. tollit aut , ante nunquid, ficut Au-
guft. 8c Cafliod. in hunc Pfalm. caet. ut fupra. Similiter ap.
Ambrof. 1. 3. Hexa. col. 36. e. ufque ad verbum ;-
dav. In Pfalt. Cotb. Nunquid
tf
panem poteft dare , Sec.
In Gr. Mm jj
dp?ov Sury.osna , OiC. Aid. c Compl. (flwa-
T(.
1^. 21. Caffiod. fimiliter addit , tffruperpcfuit, cum Pfalt.
Rom. Corb. & Carnut. In Mozarab. eft inf. ira Dei, &c.
A pud Auguft. in hunc Pi. Propter hoc audivit Domm.
Jj
diftulit : $ ignis , &c. ut in Vulg. Sic etiam in Graeco.
t. 22. Sic eft in Pfalt. Rom. ni excipias ifta : Quia...
nec. In Mozarab. in Deitm , nec Jperav. in Jalutare ejus.
In Corb. in Deo fuo , nec fperaverunt in jalutare ejus. Caf-
fiod. quoque hab. in Deo fuo , nec, &c. ut in Vulg. Gr.
a/ tb 0w, iii ix7rioar sotI to ooithC"' .vth.
fr. 23. Vulgata: refpondent Aug. Se Cafliod. cum Pfalt.
Rom. & Gr. Mozarab. hab.
55
portas , ut fupra.
#.
24. Sic eft in Pfalt. Corb. Item in Rom. manna man-
ducare , fed abfque feq. 1$. Similiter ap. Caffiod. in hunc
Pf. apud Auguft. vero ut in Vulg. In Gr. pitta. tpx-,ur
>
J
ap/cy , &C.
Tf. 25. Tertul. 1. de carne Chr. p.
J46.
c. Panem ang.
edit homo. Ambrof. in Pf. 7,6. to. I. 805. c. manduca-
vit homo : fie etiam 1. de parad. col. 163. e. & 1. de Myft.
to. 2. 337. e. Succinit Auguft. in hunc Pf. cum Caffiod.
& vet. Pfalt. Caffiod. vero addit : frnmentationem mijit
eis in abundantia. Iridem S. Paulinus epift. 23. p. 127. a.
cum Pfalt. Rom. Mediol. Corb. Carnut. & Moz. In Rom.
Fabri , mifit ei. Apud Aug. ut in Vulg. In Gr. i-TriciTte-
fiov .ttisiimv awrcTi si*; 7TMiij/t<on!f.
Tf. 26. Pfalt. Rom. ac Mediol. hab. Et excitavit ; reli-
qua ut in Vulg. Mozar. Corb. & Carnut. Excitavit , abfque
praeced.
tf.
Aug. & Caffiod. Tranftulit , Sec. ut in Vulg.
Gr. 'Att^e, &c. Mozarab. folum fcribit in neJfricani;
Gr. A/a.
t. 27. Pfalt. Moz. Et pluit illis Jicitt, &c. Auguft. Si
158
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXVII.
Versio antiqua. HEB R. VULGATA HOD."
** M/. Smgerm. pillverem carnes :& licut are- carnem
, &
quafi arenam maris verem carries : &ficut arenam marl
nam maris volatilia pennata
28. Et ceciderunt in medio
caftrorum eorum , circa ta-
bernacula ipforum.
29.
Et manducaverunt &
fatiati funt nimis , & concu-
piicentia eorum adtulit eis :
30. non funt fraudati a con-
cupilcentia fua.
Adhuc cum eflet efca in
ore eorum : 31. & ira afcen-
dit fuper eos.
Et occidit plurimos eorum
,
& ele&os Ifrael impedivit.
32. In omnibus his pecca-
verunt adhuc : & non credide-
runt in mirabilibus ejus.
33.
Et defecerunt in vani-
tate dies eorum , & anni eo-
rum cum feftinantia.
34.
Cum interficeret eos
,
volatilia pennata.
Et ceciderunt in medio caftro-
rum eorum : in circuitu tabemacu-
lorum eorum.
Et comederunt
, &faturati funt
nimis ; & dejiderium eorum attu-
lit eis : non indiguerunt de cupidi-
t ate fua ,
Cum adhuc cibtts efset in ore eo-
rum. Furor ergo Dei afcendit
fu-
per eos
:
Et occidit pingues eorum , fjr
eleclos Ifrael incurvavit.
In omnibus his peccaverunt ul-
tra
, & non crediderunt in mira-
bilibus ejus.
Et confumpfit in vanitate dies
eorum
, & annos eorum veloci-
ter.
Si occidebat eos , tunc qttarebant
volatilia pennata.
2. 8. Et ceciderunt in medio caf-
trorum eorum , circa tabernacula
eorum.
29. Et manducaverunt & fatu-
rati funt nimis , & deliderium eo-
rum attulit eis : 50. non funt frau-
dati a defiderio fuo.
Adhuc efca; eorum erant in ore Nawj
ipforum : 5 1 . & ira Dei afcendit fu-
II *
33
per eos.
Et occidit pingues eorum , &elec-
tos Ifrael impedivit.
}z. In omnibus his peccaverunt
adhuc : & non crediderunt in mira-
bilibus ejus.
33.
Et defecerunt in vanitate
dies eorum , & anni eorum cum
feftinatione.
34.
Cum occideret eos
,
qua?re-
tunc exquirebant eum : & con- eum : & convertebantur
, & dilu- bant eum : & revertebantur , & di-
vertebantur , & vigilabant di-
lucnlo ad eum.
35.
Et rememorati funt
culo confurgebant ad Deum.
Et recorddbantur quia Deus
quoniam Deus adjutor eorum forthudo eorum
, & Deus excel-
eft : & Dominus excelfus libe- fus redemptor eorum
eft.
rator eorum eft.
36. Et dixerunt eum in ore Et Lulaverunt eum in ore fuo,
fuo , & lingua fua mentiti funt & lingua fua mentiti funt ei :
illi
:
37.
Cot autem eorum non
eft reftum cum eo : neque cre-
diderunt in teftamentum ejus.
38.
Ipfe autem eft miferi-
cors , & propitius flet pecca
ns eorum
eos.
& non difperdet
Cor autem eorum non erat fir-
mum cum eo : nee permanferunt in
pafto ejus.
Jpfe vero mifericors propitia-
bitur iniquitati , cj- non difperdet :
luculo veniebant ad eum.
35.
Et rememorati funt quia
Deus adjutor eft eorum : & Deus
excelfus redemptor eorum eft.
36. Et dilexerunt eum in ore
fuo , & lingua fua mentiti funt ei
:
3 7 . Cor autem eorum non erat
reftum cum eo : nee tideles habiti
funt in teftamento ejus.
38. Ipfe autem eft mifericors,
& propitius fiet peccatis eorum : &
non difperdet eos.
Notje ad Versionem antiquam.
Caffiod. cum Rom. fuper eos, &c. Gr. eV ivns.
ft. 28. Itidem in Pfalt. Mozarab. In Rom. tabem. eo-
rum , ficut apud Aug. & Caffiod.
"ft. 29. Vulgatae furfragantur Aug. & CafTiod.cutn vet.
Pfalt. In Gr. Ki
j,
arttaMQwctv o<paS&c , K/ thk S7riv/j.ia>
ivlav meynet dvltfc,.
T?. 30. Auguft. in hunc Pf. non funt ( inf. nee jam
)
privati a dejtdcrio [110. Adhuc efca erat in ore ipjorum. Caf-
liod. Vulgat* congruit. Pfalt. Rom. hab. ^ non Juntfrau-
dati a dejid. ftto. Adhuc efca eorum erat in , &c. Mozarab.
Adhuc efca erat in , &c. Gr. i/. sVfpifCwoa/ aVo ths iicAv-
/ulai dvTuv. S-tt tm; ^(juSeb; dinuv ami ey tw , &c. Aid.
&. Compl. delent dvrur.
~ft. ji. Sic in Pfalt. Rom. eft, praeter unum ira Dei;
in Corb. etiam ira Dei. In Mozar. deeft Dei ; addit veto
cum Corb. afcendit in eos'. Et occidit plurimos, &c. Item
plurimos habet Mediol. cum Caffiod. Auguft. ita :
& ira
Dei ajceudit fuper eos ("inf. in eos. ) Et occidit in plnrimis
eorum , $$ eleclos Ifrael impedivit. Subdit Auguft. Notinulli
codices habent pingues eorum , quod quidem , hiquit , in Gra-
tis ,
qttos habuimus , non invenim/is . At Hieron. epift. ad
Sun. & Fretel. to. 2. 6jo. a. affitmat pingues in Hebr.
legi ; item apud LXX. & Theodot. w rr? ttIociv dulav
,
quod quidam , inquit, non intelligentes , pro -ttIvm ,
prttave-
runt fcriptum ir^loon. Rurfum Auguft. loco cit. col. 827.
g.
ait : In Grxcis codicibus , non IvcaoSm, quod
eft
impe-
divit, fed Qyn-iriiSm legimus
, quod
eft
potiits compedivit.
In ed. Rom. exftat cV -rei? irtomv , at in Aid. & Compl.
ttmioisiv ; conftanter vero initio , opyn t? @iv.
ft. 32. Ita Auguft. & Caffiod. cum vet. Pfalt. & Vulg.
In Gr. deeft in , ante mirabilibus ; deeft pariter in Pfalt.
Corb.
#.
33.
Concinit Caffiod. in hunc Pf. una cum Pfalt.
Rom. 8c Corb. In Mozarab. Et defec. in nativitate dies...
cumfeftinantia. Apud Auguft. ut in Vulg. In Gr. Kal *%{-
finrur Lv /nct7aio%ri /J.tla. G-nviMC,.
"ft. 34. Caffiod. cum Pfalt. Rom. Fabri : Cum occideret
M, tunc injHtrebant eum : &
csnvertebiintnr ante /iteon
,
tf
veniebant ad eum. Itidem in Mediol. & Carnut.
?
con-
vertebantur ante lucem. In Mozarab. Cittn occideret eos ,
tunc quarebant eum :
5
revertebantur ante lucem
, tf
venieb.
ad eum. In Corb. Cum otciderent eos, quxrebant eum :
%}
convertebantur ante lucem, & veniebant ad eum. In Rom.
Martian. convertebantur , J
ante lucem veniebant ad Deum.
Apud Auguft. in hunc Pf. ut in Vulg. piaeier hoc ultim.
ad Deum. Apud Hieron. 1. 2. in ep. ad Ephef. to. 4. 371.
b. Cum interficeret illos , tunc quxrebant eum. In Gr. '07a
d.-!Ti%luni dvlic,, i\vit\n ("Aid. & Compl. tilt :^'tk
)
dvlii'
J)
sweVffipGy , wfOfci^oi' icolc, tw lav.
ft.
3J.
Caffiod. habet cum Pfalt. Rom. Et memorati
funt quia Deus adjutor eorum
eft
: $
Deus excelfus libe-
rator eorum
eft.
Sic etiam apud Vigil. Tapf. 1. cont. Va-
rimad. excepto verbo rememorati funt. Item liberator eft
in Pfalt. Corb. & Moz. Apud Auguft. ut in Vulg. prje-
ter hoc , adjutor eorum eft. In Gr. Kal e'jum&Mar ott 05
/3o>)6o{ dl/TCOV isi' Kj EO? O V-^ISOC, MTfXtViC., &c.
ft. 36.
Quod legitur in Pfalt. Sangerm. dixerunt, vi-
tiose fcriptum videtur pro dilexerunt : ita fane legunt Au-
guft. & Caffiod. cum vet. Pfalt. In Grsco etiam conftan-
ter vtydirmar. Brev. Mozar. hab. (
in lingua fua men-
titi funt ei. Hieron. epift. ad Sun. & Fret. to. 2. 650.
a. teftaturomfJ voce Jimili tianflulilfe , i^ivoccrro doro), id
eft,
mentiti funt ei. Ouis autem , inquit , voluerit pro ei,
ponere eum ,
55' vitiare exemplaria , non
eft
met judtcii.
ft. 37.
Pfalt. Mozatab. Cor autem ipjorttm non
eft, Sec.
Ut in Vulg. Rom. vero cum Mediolan. & Corb. Cor au-
tem eorum non erat 'ice fides
babita
eft
illis in teftamento
ejus. Similiter apud Caffiod. uno excepto eft,
pro erat ;
unus tamen Mf. hab. ibid, nee fideles
habiti funt. Apud
Aug;, ut in Vulg. praeter vocem ipjorttm , loco eorum. In
Gr.".... tr/e sWwOnciai' w tn , &c. abfque prasced.
eft , vel
erat.
ft. ?8. Auguft. in hunc Pf. fimiliter hab.
g
propitius
'
fiet
^ non difperdet eos ; at infra , j
propitius erit
>
non perdet eos : deinde : Et abnudabit ut avertat iramfuam ;
^ nm (Kcendet tmntm namfmm,
Pfalc, Coib,
^
profiting
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXVII.
Exod.
20.
VULGATA HOD.
Et abundavit ut averteret iram
fuam : & non accendit omnem iram
fuam :
39.
Et recordatus eft quia caro
funt : fpiritus vadens, & non re-
diens.
40. Quoties exacerbaverunt eum
in deferto , in iram concitaverunt
eum in inaquofo ?
41. Et converfi funt, & tenta-
verunt Deum : 8c fandtum Ifrael
exacerbaverunt.
41. Non funt recordati manus
ejus , die qua redemit eos de manu
tribulantis :
4 3
. Sicut pofuit in /Egypto figna
fua, & prodigia fua in campo Ta-
neos.
44.
Et convertit in fanguinem
flumina eorum, & imbres eorum,
ne biberent.
Exod.
45.
Mifit in eos coenomyiam
,
8. 6. 24.
& comidit eos : & ranam
, & dif-
perdidit eos.
46
. Et dedit a?rugini fruftus eo-
rum , & labores eorum locufce.
47. Et occidit in grandine vi-
neas eorum , & moros eorum in
pruina.
48. Ettradiditgrandinijumenta
eorum , & pofleflionem eorum igni.
Exod.
10. iy.
Exed.
9,25.
He br.
Aiuhiimque avertit iram
fuam ,
& non fujcitavit totum furorcm
fuum :
Ft recordatus cjl quia caro
ef-
fent : fpiritus vadens
, & non rcver-
tens.
htotics provocaverunt eum in
deferto , afflixerunt eum in folitu-
dine ?
Et converfi funt , & tentave-
runt Deum
, & fanttum Ifrael
concitaverunt.
Non funt recordati manus ejus
,
die qua redemit eos de tribulante.
J>hii fecit in JEgyptofigna fua ,
& ojtenta
fua in regtone Taneos.
)ui convertit in fanguinem
flu-
vios eorum
, & rivos eorum , ut
non biberent.
hii immifit in eos omne genus
mufcarum , ut comcderent eos : &
ranas , ut difperderent eos.
Qui dedit brucho "ermen eo-
rum
, & laborem eorum locufta.
Jjhfi occidit in grandine vineas
eorum
, &
fycomoros eorum in fri-
gore.
Jgui tradidit grandini pafctta
eorum
, &
jumenta eorum volu-
cribus.
J
S9
Versio antiqua.
Multiplicavit ut averteret
Ex
Mf. Sttnpmi
iram fuam : & ut non incen-
deret omnem iram fuam fu-
per eos :
39.
Et memoratus eft quo-
niam caro funt : fpiritus va-
dens
,
& non revertens.
40. Quotiens exacerbave-
runt eum in deferto , in iram
concitaverunt eum in terram
fine aqua
:
41. Et converfi funt , &
tentaverunt Deum : & fandum
Ifrael exacerbaverunt.
42. Non funt rememorati
manus ejus
,
qua liberavit eos
de manu tribulantis:
43.
Quemadmodum pofuit
in Egypto figna fua
,
& pro-
digia fua in campo Taneos.
44.
Et convertit in fangui-
nem aquas eorum
, & plu-
viales aquas eorum , ne bibe-
rent.
45.
Et mifit in eos cyno-
mia
,
& comedit eos : & ra-
nam
, & corrupit eos.
46. Et dedit caniculx fruc-
tum eorum , & labores eorum
locuftae.
47.
Occidit in grandine vi-
neas eorum , & moros eorum
in gelicidia.
48. Et tradidit grandini pe-
cora eorum, & fubftantiam
eorum igni.
Not* ad Version em
faRus efl peccatiS eorum : ? 0 difperdidit cos. Et abun-
davit ut avertat iram fuam ab eis : &
non accendit, &c.
ut in Vulg. Rom. Et multiplicavit ut averteret iram fuam
ab eis : & non accendit, &c. Mozarab.
5
propitttts
fit...
nt
non difperderet eos. Et multiplicavit nt avert, iram fuam :
fjj non accendit omnem indignationem fuam. Apud Caffiod.
fimiliter , &
propitius
fit,
hoc addito , ab eis, pod iram
fuam , ut in Rom. caet. ut in Vulg. In Gr.
,
hdcsTcu ruTc
a,uapTiai$ dvTur i/ i/ Aizfaps'i. Kcti ttm^vsu tst aVoyps4<
tov OfjCioc o.vn' Kj h'/_i txxaudei ttu/solv -rv.r of>7Mr aura. Ad
hoc autem , $$
non difperdet eos , Hieron. ep. ad Sun. &
Fret. to. 2. p. 6"yo. b. ictibit : Diatis quod eos in Grxco
non babeat
, quod f$ verum efl ; fed nos , ne fenteiitia pendent
,
Latinum fermonem jtta proprieiate complcvimtts.
Tf. 39.
Similiter hab. Caffiod. Et memoratus efl , cum
Pfalt. Rom. Corb. 8c Moz. reliqua ut in Vulg. Auguft.
in hunc Pf. Et recordatus efl , &c. fubinde ut fup. fpiri-
tus vadens, 73 "on revertens : at 1. 10. de Genef. ad lit.
to. 3. p. I. col. 262. A. fpiritus ambulans
, & non rever-
tens : itidem qusft.
yy.
in Deut. col. 578. d. & quaeft. 24.
in Jof.
591. g. & 1. annot. in Job, 680. b. S. Leo ferm.
51. p. 120. f. fpiritus vadens,
%}
non revertens. Gi.ttvzv-
fj.a.
/roptuoiSjuov , *, yx. ;-xi$ppov.
't. 40. Sic eft in Pfalt. Rom. & apud Caffiod. Ci hoc
ult. excipias, in terra fine aqua. Itidem in Corb. & Moz.
ac praeterea in ira
,
pro in iram : apud Auguft. in hunc
Pf. ? in iram ; cat. ut in Vulg. In Gr. xapupyusciv .vjot
tv "/>! atuJ'fiOi ;
#'.41.
Ita Auguft. Sc Caffiod. cum vet. Pfalt. & Gr.
#".
42. Sic hab. Caffiod. cum Pfalt. Mozarab. hoc ex-
cepto , die qua liberavit. In Rom. qua die liberavit. Item
in Mediol. & Carnut. qua die. In Corb. Non
funt tntmo-
rati manituni ejus
,
quo die liberavit eos , 8cc. Apud Au<*. ut
in Vulg. In Gr.
,5^; >k s *fIpucctlo , &c.
>f. 43.
Pfalt. Rom. cum Caffiod. Sicut pofuit, &c. ut
fup. Auguft. omittit
ficnt.
In Gr. 'Q$ J'Oeto , &c.
#\ 44.
Sic eft in Pfalt. Moz. excepto uno in fangnine
,
quod ult. etiam e(t in Corb. Idem vero Corb. & Rom.
delent
> , ante convertit ; amboque ferunt pluviales aquas
,
ut fup. Itidem Mediolan. cum Caffiod.
$
pluviales aquas
;
Carnut.
$
fluviales aquas. Aug. in eund. Pf. cum Wis;.
%$ imbres eorum
i fed addit : vtl potiits , rnanationes aqua-
ANTIQUAM.
rms\,Jicul nonnnlli melius intelligent quod Grxce fcriptum
efl , rd o^&puptctTct ,
quits Latine fcaturigines dicimus , ab
imo aquas ebullientes.
Tfr. 45.
Pfalt. Rom. cum Corb. Mediolan. 8c Mozarab.
Immifit ( al. mi/it) in eos CMoz. in eis ) mufcam cani-
nam , & comedtt eos : ranam ( Corb. 5?
ranam
, ) %j ex-
terminavit eos. Sic etiam ap. Caffiod. in hunc Pf. At Au-
guft. cum Vulgata concinit, aitque in enatrat. col. 831.
g. cyncmyiam caninos ejp mores. Pfalt. Carnut. conftanter
hab. mufcam caninam. Gr. 'E7rES'Wi' e/5 o.vthc, y.u\iofj.i:av...
% Aiirfiiiim duriz. Hieron. epift. ad Sun. & Fret, 663.
c. fcribendum elfe affirrnat noifo^i/.av. Kcuofivix , inquit
,
non , ut Latini interpretati funt mulca canina , dicitur per
y
gracam litteram i fed juxta Hebra'icam intelligentiam
,
per
fi.ipflcvyov debet fcribi 01 , ut fit Mivofivia , id
efl , omne muj-
carumgenus. Aquila ira.np.riLIm , id
efl , omnimodam mufcam,
intcrpretdtus
efl.
Et fupra 6jO. c. Si quis putat oXiaip^psT
non perditionem fonare , fed corrnptionem , recordetur illius
tituli , in quo fcribitur , Ei'i to tzmc, , nv frtcuph'slpyis , hoc
efl ,
In finem , ne difperdas , ?
non ut plerique
jwy.o^MAws inter-
pretantur , ne corrumpas.
if. 46. Pfalt. Mozarab. Et dedit caniculx fiuctus eorum,
Corb. Et dedit arugini frutlum eorum , &c. Rom. cum Caf-
fiod. Et dedit arugini frutlus , &c. Auguft. in eund. Pf.
Et dedit rubigini frutlum eorum , sX.frudns : item ibid. n.
27. 'Rubiginem , inquit , aruginem nonnulh interpretatifunt i
alii , caniculam , feu cum Mfs. nonnullis caniculum. In Gr,
t? ipualQn top rtapitiv avrcov, &c.
#.
47. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. Vulgatx accinunc
cum Pfalt. Rom. Aug. tamen 1. 1. de civit. Dei , c. 20. to.
7. col. 20. e. leg. Occidit vites eorum in grandine ; Pfalt.que
Rom. tollit
S^,
ante occidit. In Corb. lie : Occidit in grandi-
tiem vineas eorum , ftfmrirus eorum in proina. In Gr. 'A-ttsX.-
rtiviv cV ^a^ct^Ji tuv d,uire^ov , ultimoque cV tji irax"}'
~fr. 48. Pfalt. Mozarab. Et tradidit in grandine pecora
eorum
, $
pojfcjjiones eorum in igne. Corb. fimiliter hab.
in igne. Rom. delet
tf
, ante tradidit , habetque inf.
pef-
feffiones ; cset. ut in Vulg. Itidem Caffiod. in hunc Pfalm,
nili quod fervat 1.
tf.
Auguft. in eund. Pfalm. nil prorfus
differt a Vulg. Gr. Ka.1 irafU'ux.tr hi
X
a*a
'l>
T<* *rw* do-
lur , i, rn vwctpfyr dvlur tu irvp'r Aid. & Compl. /'5 ^a^.s(-
{w ; Compl. ultimo loco , v t wpi.
Ex Mf.
Saugerm.
Versio ANTIQUA.
49.
Immifit in eos iram
furoris fui : furorem, & iram
,
& tribulationem : immiffio-
nem per angelos malos.
50.
Viam fecit femitas iirie
VULGATA HOD.
49.
Miiit ineosiramindignatld-
160 LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXVIT.
He br.
Jjhti mifit in eos iram furoris
fi'i
: tndignationem , & commina- nis fu:e : indignationem , & ham ,
tionem, &
angujliam: immijfionem & tribulationem : immifliones per
angelorum malorum. angelos malos.
Munivit femitam furori fno ,
50. Viam fecit femitx ira; fua?
,
fuav & non pepercit a morte non pepercit a morte anitna eorum: non pepercit a morte animabus eo-
animabus eorum : & pecora & animantia eorum
pefti
tradidit. rum : & jumenta eorum in morte
eorum in morte conclufit.
Et percujfit omne primogenitum
in sEgypto : principium partus in
tabernaculis Cham.
5
1 . Et percuiiit omnem pri-
mogenitum jEgypti : primi-
tias laborum iplbrum in ta-
bernaculis Cham.
Et promovit velut oves Et tulit velut oves populum
populum liium : & deduxit eos fuum , o~
minavit eos ficut gre- 1
5
gem in defeito.
Et eduxit eos cum fiducia
, &
absque timore : inimicos autem eo-
rum operuit mare.
Et adduxiteos ad terminumfanc-
tificatum fuum : montem ifium
,
conclufit.
5 1 . Et percuffit omne primoge- Exod.
nitum in terra ^Egypti : primitias 1*. 29.
omnis laboris eorum in tabernacu-
lis Cham.
5 1 . Et abftulit ficut oves popu-
um fuum : & perduxit eos tan-
quam gregem in deferto.
5 3 . Et deduxit eos in fpe , &
non timuerunt : & inimicos eorum
Exod.
operuit mare. 14. 27.
54. Et induxit eos in rhontem
fanftificationis fiu-e ; montem
,
quem
acquiiivit dextera ejus.
velut oves in deferto.
5
3. Et reduxit eos in fpern
,
& non trepidaverunt : & ini-
micos eorum operuit mare.
54.
Et induxit eos in mon-
tem fanctificationis fuse ; mon-
tem iftum
,
quem adquifivit quem pojfedit dextera ejus.
dextera ejus.
Et ejecit a facie eorum gen- Et ejecit afacie eorum gentes
,
Et ejecit a facie eorum gentes
:
tes : & forte dedit eis terram & poffidere eos fecit in funiculo & forte divifit eis terram in funiculo
Jof. 1 3,
funiculum haereditatis. bareditatem
:
diftributionis. 7
55.
Et habitavit in taberna- Etcollocavit in tabernaculis eo- 5 5. Et habitare fecit in taber-
rum tribus Ifrael.
naculis eorum tribus Ifrael.
Et tentaverunt , &
provocivc- 56. Et tentavetunt , & exacer-
runt Deum excelfum :
&
tefiimonia baverunt Deum excelfum : & tefti-
cjus non cufiodierunt.
monia ejus non cuftodierunt.
culis eorum in tribus Ifrael.
56. Et tentaverunt , & exa-
cerbaveruntDeum altillimum
:
& tefiimonia ejus non cufto-
dierunt.
57.
Et averterunt fe, & re-
pulerunt ficut patres eorum :
& converli funt in arcum per-
verfum.
58. Et in ira incitaverunt
eum in collibus fuis & in
fculptilibus in zelum miferunt amulandum cum corttitaverunt
eum.
Et averjt funt , &
pr&varicati 57. Et averterunt fe, & non
funt ut patres eorum : incurvati fervaverunt paftuni : quemadmo-
funt qiuiji arcus inutilis. dum patres eorum, converfi funt
in arcum pravum.
Et provocaverunt eum in excel- 58. In iram concitaverunt eum
[is fuis , & in fculptilibus fuis ad in collibus fuis: & in fculptilibus
fuis ad aemulationem eum provoca-
verunt.
59.
Atldivit DominusDeus, Audivit Deus , & non diftulit: 5 9-
Audivit Deus
, & fprevit
:
N01.1 ad Version em antiquam.
ait ita legi apud LXX. o?; t?/o skthc7o 11 J;,;u iv-jv'
tf
non ut vos ptitatis , inquit, o sxiioa.ro, hoc ejl , quem
acquiiivit. Melius ergo /ecuudiim Hebraicam proprietatem in-
terpretatus eft Symmachus , montem , quem acquiiivit dex-
- t_ -j t,
'
"1. v ' -.1. a 1 i7:_:i
f. 49.
Pfalt. Rom. concordat cum Vulg. Ita etiam Mo-
zar. niii quod hab. Mi/it in eis. Corb. lnmifit in eos iram...
immijfionem per ang. malos. Ambrof. in Pf.
37.
to. I. 813.
b. Mijit in eos iram per angelos malos. Hieton. in Iiai. 13.
to. 3. 148. f. Mifit in eos furorem ira fita : furor em , tf
iram , 5
tribulationem : immijfionem per angelos pefp.mos :
Sc in Ezech. 21. col.
845. f. Mi/:t ptr/nrem, &
nam, rj
angafliam : immijfionem per ang. pijjimos : & fup. col.
7J7-
d. ac in Matth. 22. to. 4. 103. f. immijjiones per ang. pej-
Jimos.
Auguft. ut in Vulg. nifi quod hab. immijfionem :
at in Jofue , to. 3. col. 92. e. leg. per angelos malignos. S.
Paulinus , ep. 23. p. 139. c. ait : Mala per angelos malos
mittit. Gr. 'E^amestiMt tk '/K o/>W %vf/x ai/IS' &un
r
-> ,
%
ipfiiv,
kj h>.'r^,iv ocToroxiii'
/;'
ayfexuv irvmfZn' Symm. Jiay.Sfv/aii'.
j^. 50. Pfalt. Rom. & Moz. limiliter hab. cum Caffiod.
$$
non pepercit; cset. ut in Vulg. Apud Auguft. in eund.
Pf. ?
non pepiri.it a morte animarum eorum :
tf
jumenta
,
&c. In Gr. QJWomes TplCoy t opyn eturv , vn iiptkcno
tto GafaTK rut -i{V)(_av UvtwV ij to kthi'w dvrur tic, ittvet-
lov QunnMiie.
tf. jr. Vulgati confonat Pfalt. Rom. cum Caffiod. Caf-
fiod. tamen delet vocem omnis, ante laboris. In Pfalt. Corb.-
fie : Et percujfit omnem primum genitttm in sEgypto : primi-
tias laborum ipjorum in tab. &c. Apud Augufl. in eund.
Pf. Et percuffit omne primuivnm in terra /igypti : primitias
laborum eorum in tab. Cham. In Gr iryy -tiparoloxer cV
7>T AiyuTna' oiTrap'/vr iroruv durv , Sec. Aid. & Compl.
itxiToi icor\s.
f.
J2.
Augufl. & Cafliod. cum Pfalt. Rom. non diffe-
runt a Vulg. neque etiam Gr. nili quod delet f$
, ante de-
duxit ,
pro quo uycryw, Aid. 8c Compl.
j,
aviiyxye-.
#.
53.
Vulgatae fa vent Aug. & Cafliod. cum vet. Pfalt.
& Gr.
Jf .
J4.
Pfalt. Moz. habet montem hunc , quem , &c. cum
Rom. & Corb. caet. utin Vulg. Itidem Caffiod. cum Me-
diol. & Carnut. Augufl. vero nil omnino difcrepat a Vul-
gata. At Hieron. epifl. ad Sun. 5c Fretel. to. 2. 650. b.
tera ejus. In ed. Rom. ojij; t?7o ,
0"
ixrmals. Apud Vigil.
Tapf. l.cont. Vatimad. p.
73
J. b. ultima tantum :
tf
forte
dijlribuit illis terram in funiculo hareditatis. Gr.
j,
tV.M-gj-
J arvfiei oivlic. et' %urio> xMig; Aco/a;.
-ff. yy.
Sic in Pfalt. Cotb. efl ad verbum. Item in Car-
nut. & Moz. Et habitavit, fed abfque praepof. in , ante
tubus. Augufl. & Caffiod. Vulgatae accinunt, cum Pfalt.
Rom. In Gr. Kc?l tutrsenwaec avruv tui; ipvia; , &c.
tf. $6. Augufl. & Caffiod. cum Pfalt. Rom. Vulgatae
refpondent.
T?. 57.
Pfalt. Rom. Martian. Et averterunt
fe , ^ non
tbferuaverunt pachtm : quemadmodum , &c. ut in Vulg. Sic
etiam in Mozarab. nili quod hab. Jkut
&
patres eorum :
$ converfi funt , &c. Corb. Et averterunt fe , gj
nun objer-
vaverunt ,
quemadmodum
&
patres eorum : j converfifunt
in arcum perverfum. Rom. Fabri delet etiam pailum cum
Carnut. Unde Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. p. 650.
b. ait : Scio quod pactum non habeat in Hebrxo ; fed quan-
do tonnes voce fimili tranflulerunt iiQwiiervcav ,
tf
apnd
Gmcos Quv
1
mv, pactum dicitttr , ex uno verbo jignificatur ,
non fervaverunt paclum , licet LXX. i.f^t'yoa.r pojnerint.
In ed. Rom. vov/Alvsar , in ed. Aid. & Compl. $tlwsa.r.
Vulgatae congruit Aug. in hunc Pf. Ita quoque leg. Caf-
fiod. uno excepto , in arcum perverfum , ut fup. quam etiam
ledtionem Augufl. notat alios codices habere. In Gr. spt-
/jaoV; additur etiam k,, pofl ficut, non vero pofl eorum.
#. 58. Pfalt. Rom. Fabii cum Mozarab. hi ira conci-
taverunt eum 5 infculptil.fuis amulatifunt eum. Rom.
Martian, hab. in iram ; Corb. g in iram; reliqua ut in
Mozarab. Itidem apud Cafliod. praeter hoc , g
in ira. Ap.
Augufl. $ in iram , cum reliquis e Vulg. Gr. Ka\ irapap-
yiexr xvto: Ta.ptZy.Mioar aVTor.
t.
J?.
Abeft Deus aPfalt. Rom. ultimo vero lie, re*
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXVII. 161
I. %,
4- 4-
Jersm.
f,
& z. 6,
VULGATA HOD.
& ad nihilum redegic valde Ifrael.
60. Et repulit tabernaculum Si-
lo , tabernaculum fuum , ubi babi-
tavit in hominibus.
6 1. Et tradidit in captivitatem
H E B R.
&
projecit vcbcmenter Ifracl.
Et rcliquit tabernaculum Silo
:
tentorium
,
quod collocavit inter
homines.
Et tradidit in captivitatem vir-
Versio antiqua.
& fprevit : ad nihilum valde * Mf- Sangem,
redcgit Ifracl.
60. Et repulit tabernaculum
Selon, tabernaculum fuurn, in
quo habitavit inter homines.
6 1
.
Et tradidit in captivitate
virtutem eorum : &pulchricudinem tutcm fuum , & dccorem fuum in virtutem ipforum :& pulhri
eorum in manus mimici.
6i. Et conclufit in gladio po-
pulum fuum : & hsreditatem fuam
fprevit.
63. Juvenes eorum comedit
ignis : & virgines eorum non funt
lamentata.
64. Sacerdotes eorum in gladio
ceciderunt : & vidua; eorum non
plorabantur.
6$. Et excitatus eft tanquam
dormiens Dominus ,
tanquam po-
tens crapulatus a vino.
66. Et percuffit inimicos fuos in
pofteriora : opprobrium fempiter-
num dedit illis.
6 7. Et repulit tabernaculum
Jo-
nianu hoflis.
Et conclufit in gladio populum
fuum , & in hareditatem fuam
non difiulit.
Juvenes ejus devoravit ignis
,
&
virgines ejus nemo luxit.
tudinem eorum in manus ini-
mici.
62. Et conclufit in gladio po-
pulum fuum : & haereditatem
fuam fprevit.
6 3 . J uvenes eorum non funt
lamentatae.
Sacerdotes ejus in gladio ceci-
64. Sacerdotes eorum in
derunt
, & vidua ejus non funt gladio ceciderunt : & viduac
fleta. eorum non plorabuntnr.
Et evigdavit quafi dormiens Do-
65. Et excitatus eft tanquam
minus : quaji forth pojl crapulam dormiens Dominus , tanquam
vini. potens crapulatus a vino.
Et percuffit hofiesfuosretrorsiim: 66. Et percuffit omnes ini-
opprobrium fempiternum dedit eis.
Et projecit tabernaculum
Jo~
micos meos retro : oppro-
brium fempiternum dedit illis.
67. Et repulit tabernaculum
feph : & tribum Ephraim non ele- feph , & tribum Ephraim non Jofeph : & tribum Ephrem
70.
fuum
,
ovium
eum,
elegit. non elegit
Sed elegit tribumJuda: montem 68. Et elegit ttibum Juda,
Sion quern dilexit. montem Sion quern dilexit.
Et ddificavitinfim'tlitudinemo- 69. Et aedificavit ficut uni-
nocerotts fancluarium fuum : quafi cornuorum fanftificationem
:
tenam fundavtt Mud in ftculum. & in terra fundavit earn in ae-
ternum.
Et elegit David fervumfuum
, 70. Elegit David fervum
& fuftulit eum de gregibus & tulit eum de gregibus ovium : fuum
,
& iuftulit eum de gre-
de poft fetantes accepit fequentem fetas addux'tt eum
,
gibus ovium : a retro
*
infe-
dientium accepit eum
,
68. Sed elegit tribum Juda ,
montem Sion quern dilexit.
69. Et redifkavit iicut unicor-
nium fancYificium fuum in terra
,
quam fundavit in fsecula.
Et elegit David fervum
71. Pafcere Jacob fervum fuum,
& Ifrael rm-editatem fuam.
71. Et pavit eos in innocentia
cordis fui : & in intelledtibus ma-
nuum fuarum deduxit eos.
Ut pafceret in Jacob populum yi. Pafcere Jacob fervum
*
ejus
, &
in Ifrael bareditatem fuum , & Ifrael hasreditatem
ejus.
*/. infidentiura
i
ah infido , vel irul-
j9j pavit eos in Jimplicitate
cordis fui , & in prudentia ma-
muttt fuarum dux eorum fait.
fuam.
72. Et pavit eos fine mali-
tia cordis fui : & in fenfum
manuum fuarum eduxit eos.
NoT/E AD VersIONEM ANTIQUAM.
degit nitnis Ifrael. In Mozarab.
gj
ad nihilum rediit nimis
Ifrael. In Corb. &
ad nihilum redcgit nimis Ifrael. Item
apud Auguft. & Caffiod. redegit nimis , &C. lnGr."Hw-
s> o 0o; , H, l,xJ ivciice opaS'^t > &c.
f- 60. Ita legit Caffiod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Mo-
zarab. uno excepto Silo. In Corb. & Gr. & apud Auguft.
in eund. PI. Selom; caetera ut in Vulg. Au6t. 1. de pro-
miff, p. 2. c. 24. col. 150. a. Repulit Deus tabernaculum
fuum , in quo habitabat in hominibus
.
if. 6\. Sic in Pfalt. Corb. Rom. verb cum Moz. habet :
Ut tradidit in captivitate (Rom. captivitatem
) "jirtutes eo-
rum :
?
pulcbritudines , &c. Aug. & Caffiod. ur in Vulg.
cui confonat Gr. nili quod hab. lub finem , s<s
xf\(a. , fed
Aid. & Compl. z!i
X

fe?-
if. 62. Sic eft in veterib. Pfalt. ut & ap. Aug. & Caf-
fiod. Gr. hab. si's fo/^tpctlat ; Aid. vero & Compl. cc fofapala.
if. 6$. Media pars versus hujus deeft in Pfalt. San-
germ, fed incuria procul dubio libratii : in vet. enim aliis
Pfalt. Iicut in Gr. necnon apud Aug. & Caffiod. exitat :
Juvenes eorum comedit ignis :
$
virgines, &c. ut fup.
~t. 64. Sic eft in Pfalt. Mozar. & Corb. In Rom. 0
ploraverunt. Apud Aug. & Caffiod. ut in Vulg. In Gr.
~fr. 65. Concordat Lucif. Calar. 1. 1. pro S. Athan.
p.
194. a. una cum Aug. 5c Caffiod. In Pfalt. Rom. quaji
potens , &c. In Mozarab. g tanquam potens , &c. In Gr.
<J? JViw7o;, &c. Apud Aut. 1. de promilf
p. 5. col. 180.
e. Exfnrrexit tanquam dormiens Dominus , quaji potens , &c.
#.
66. Lucif. Calar. 1. 1. proS. Athan. p. 194. a. Et
percuffit omnes inim. fuos in pojleriora , &c. ut in Vulg. Ita
tjuoque Pfalt. Corb. habet. Auguft. vero 8c Caffiod. de-
lent omnes , cum Plait. Rom. & Gr. Au6t. 1. de promifT.
p. x, col. i jo. c. Percujjit inimicos fuos retrorsum : tp-
Tom. II.
probrium , &c.
fr. 67. Ita legunt Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Corb. Sic etiamin Rom. detrafto
, ante tribum.
In Gr. Kj tw <pvn 'E-ip&ctfi , &c.
-fr. 68. Auguft. flmiliter hab. Et elegit, &c. cum Gr
Caffiod. vero cum Pfalt. Rom. & Vulg. Sed elegit, &c.
Corb. Et elegit
tf
montem, &c.
^.69. Plait. Rom. Fab. Et icdificavitjicut unicornuorttm
falsification, fuam in terra : fundavit earn in fecula. Rom.
Martian, pundum figit ^odfuam. Sunnia quoque & Fret,
legebant , in terra fundavit earn in ficcnla , tefte Hieronv-
mo , epift. ad ipfos , to. 2. 6<jo. c. Breviar. Mozar. hab.
Et adijicavit ficut unicomum fanclificaiionem fuam i reliqua
ut in Vulg. Sic etiam ap. Caffiod. 11 excipias unicomiuui.
Auguft. in eund. Pf. leg. ficut unicomuorum
fanclificatio-
fiem fuam (
vtl ficut quidam hilerpietes verbum novum
fe~
cerunt
, fanllificium fuum) in terra
,
quamfundavit in ater-
mtm. In Pfalt. Corb. Et .tdificavitficut unicomuorum
fanc-
tificium fuum in terra
, quam fundavit earn in fscula. In
r as LtovcKSfaiuv to oiac^x o.vt\s' cv rn -,n s6sfMa-
esy otvrw eft to tti'ara. Auguft. addit : Quod h'abent Graci
codices , tic, tIii iant , utrum in a:ternum , an in feculum
dicatur a nobis , in Latinorum Interpretum poteftate
eft
, 0-
niam utrr.mque fignificat ; g ideo hoc in Latims codinbus
,
illud in aliis mz enitttr. Habent aliqui etiam pluraliler , id
eft ,
in lscula , quod in Grxcis quos habuimus , non invenimus.
t.70. Nil diffeiunt Aug. & Caffiod. a Vulgata, nee
etiam vet. Pfalt. neque Gr. In Pfalt. tamen Corb. lie : a
retro fetantinm accepit eum, eGr. eeV(c& TMvMx^ciihur.
*.
71. Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Corb. pafcere Jacob
populum
fun: , Sec. Auguft. ut in Vulg. In Gr. to/ JSw.
V". 72. Ita ferunt Plait. Rom. Corb. 8c Mozarab. cum
Caffiod. li h*c excipias
, ^ ivftnfu deduxit; Corb. i
X
\6i LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXVIII.
NoT AD VERSIONEM ANTIQUAM
infenfum , ut fupra ; Mediolan. & Carnut.
$
in
fenfu.
Au-
guft. in eund. Pf. Et pavit eos in iunocenlia
C?
in m-
tellecin tnan.fuar. deditxit eos; vel, inquic , ftcut aiiqni co-
dices babetit , in intelleftibus manunm iuarum , &c. Et fa-
ne Hieron. ep. ad Sun. & Fiet. fcribens , ait, col. 650.
c. No babetur ai rn Qvrioti, ut fcribitis , numero fingulari ,
Jed a rcui QuvSstm ,
^au/i intelligentias fonat. Ed. Rom.
fert : Keu iirtlnoun itrrvc, cV t>) xguuV j w t Qvvsttt >
&c. Aid. verb & Compl. to; QvAwh.
He b r.
Canticum Afiph. LX XIX.
V E P. S I O A N T I
Q
U A
.
J* Mf. Saogerm.
I Plalmus Afapll.
3
LXXVIII.
*
Tpv Ens venerunt gentes in
,5 J hxreditatem tuam, co- Uditatem tuam
,
polluerunttem-
inquinaverunt templum fane- plum fanftum tuum
:
pofueruntJe-
tum tnum : pofuerunt Jeru- ruftlem in acervos lapidum.
falem ficut caiam pomarii.
H OD.
Y~\ Ens venerunt gentes in \ure-
VuiGATA
1. Pfalmus Afaph. LXXVIII.
DEus
venerunt gentes in h.ure-
ditatem tuam,polluerunt tem-
plum fanctum tuum : pofuerunt
Je-
rufalem in pomorum cuftodiam.
Dederunt cadavera fervorum
tuorum , efcam volatilibus cali :
carnes fauclorum tuorum , beftiis
terra.
Effuderunt fanguinem
eorum
eorum ficut aquam in circuitu
quafi
aquam in circuituJerufalern, tanquam aquam in circuitu Jerufa
Jerufalern : & non erat qui
& non erat qui fepeliret. lem : & non erat qui fepeliret.
fepeliret.
. . .
4.
Facti fumus in oppro- Facli fumus
opprobrium vicints
4.
Faili fumus opprobrium vi-
bt'ium vicinis noftris : fubian- noftris :fubfannatio & derijio bis
, cinis noftris : fubfannatio & illufio
2. Pofuerunt mortalia fer-
vorum tuorum , efcam vola-
tilibus coeli : carnes fanctorum
tuorum , beftiis terra:.
3.
Effuderunt fanguinem
z. Pofuerunt morticina fervo-
rum tuorum , efcas volatilibus coe-
li : carnes fan&orum tuorum
, bef-
tiis terra;.
5 . Effuderunt fanguinem eorum
natio &derifio his
,
qui circum qui in circuitu nojlro fuut.
nos funt.
5.
Ufquequo Domine iraf- Ufquequo IDamine irafceris in
ceris in finem : exardefcit finem : ardebit quajl ignis z-eltts
velut ignis zelus tuus ? tuns ?
6. Effunde iram tuam in Effunde furorem tuum fuper
gentibus
,
qua: te non nove- gentes
,
qua nan cognoverunt te ;
runt ; & in regna
,
qua; non
invocant nomen tuum
:
7.
Quia comederunt Jacob:
& locum ejus defolaverunt.
8. Ne memineris iniquita-
tum noftrarum antiquarum
,
& fuper regna
,
qua nomen tuum
non invocaverunt
:
)uia comederunt Jacob , cjr de-
corem ejus defolaverunt.
Ne recorderis iniquitatum nof-
trarum vettrum : citb occupent nos
his
,
qui in circuitu noftro funt.
j. Ufquequo Domine irafceris
in finem : accendetur velut ignis
zelus tuus ?
6. Effunde iram tuam in gentes , Jertmi
qui te non noverunt ; & in regna ,
I
o.J.
qua nomen tuum non invocaverunt
:
7. Quia comederunt Jacob: &
locum ejus defolaverunt.
8. Ne memineris iniquitatum nof- IJa.CQ
trarum antiquarum , cito anticipent 9
cito anticipet nos mifericor- nufericordia tu
,
quia attenuati nos mifericordia: tux : quia paupe
dia tua : quia pauperes fadi fumus nimis
fumus valde.
9.
Adjuva nos Deus faluta- Anxiliare nobis Deusjefus nof-
ris nofter : propter honorem ter
,
propter gloriam nominis tut
nominis tui Domine libera libera nos : &
propitiare peccatis
nos : &
propitius efto pecca- noftris propter nomen tuum.
N O T JE AD VERSIONEM
ANTIQUAM
res facti fumus nimis.
9. Adjuva nos Deus falutaris
nofter : & propter gloriam nominis
tui Domine libera nos : & propi-
tius efto peccatis noftris, propter
#. 1. Gr. yatfioq -roi'Aczp.
*
Vox. 1. Dens , abeft in Mf. Sangerm. fed incogitantia
fcrib* id continue puto ; nam locus ibid, ficut & alibi f-
piiis , reliftus eft vacuus : cum enim hujufmodi voces Dei,
vel Domini , in hoc Mf. auro piftx exhibeantur , non mi-
rum ii nonnulLe longis intervallis interrupt* ,
praetermiilje
fuerint. Hilarius in "Pf. I 56.
col.
490. c. ita legic : Dens
-jenerttm gentes in baredit, tuam, polluerunt tempi po-
fuerunt Jernf. velut pomatum cujlodiam. Ita quuque habet
Pfalt. Moz. imo & Rom. ii excipias verbum cainqninavc-
tunt. Similiter ap. Cafliod. coinquinaverunt ; at in fine lie,
velut pomorum cujlodtariiim. Itidem in Pfalt. Corb. ac in
Mfs. Hilarianis. Auguft. cum Vulgata concinit, iicut Hie-
ron. qui ait epift. ad Sun. & Fret. to. z. <5jo. c. Grace
to\ cvta&tpvM>uc,r dici : porro , inquit , nee aliter poteflver-
ti ,
qnam a nobis translatum eft.
In ed. Rom. iic : efc farur
ZftyviciiutiV at in Aid. & Compl.
s,
&c. Ambr. epift. 10.
to. l. 857. c. priora tantum verba refert, ur fup. Dens
venerunt gentes in baredit. tuam.
fr. i. Sic eft in Milfali Rom. ad diem 12. Junii; ut
& apud Auguft. 1. 1. de civit. Dei, c. II. to. 7. 15. c.
pr*ter vocem plural, efcas. Ita quoque in Pfalt. Rom. Me-
diolan. Carnut. Corb. Moz. & apud Caffiod. in hunc Pf.
At Auguft. in eund. legit morticina , additque : Melius
fane
imerpretati pint , qui morticina pofuerunt ,
quatn
, ft-
cut quidam , mortalia : Graice, 5Mff/^aiai 8c infra,
fy'J-
fixra. , &c.
V. % Sic habet Pfalt. Rom. Corb. vero
,
fanguinem ip-
ptrum tanquam aquam , &c. Mozaiab. Velut aquam. Aug.
I. 1. de civit. Dei, c. II. to. 7. 13. c. ficut aquam in cir-
cumttu Jerufalern : at in hunc Pf. col. Z^\.Jicut aquam in
circuitu , &c. Ita etiam Cafliod. in eund. Pf. Gr. cJ vj'af
xi/juw 'lifts. Aid. & Compl. ueel.
ft. 4. Pfalt. Rom. cum Cafliod. Fa3i fumus in oppro-.
Irium
(
Cafliod. del. in )
vicinis nofiris : derifui > contemp-
tui iis ,
qui in circuitu noflro funt. Mozarab. Tacli Junius
in opprobr. vicm. noftris : derijttm
tf
contemptitm bis
,
qui funt
in circuitu noftro. Corb. Fach fumus in opprobr derifus
tf
contemptio his
,
qui in circuitu , &c. Auguft. in hunc Pf.
fubfannatio
(J
irrtfto , -vel , ut quidam imerpretati funt , il-
litjio ets
,
qui in ctrc. &c. Gr. 'H/ekjiSh^u tl% orstJcc,... /^vk-
if.
J.
Sic apud Auguft. in hunc Pf. excepto uno exar-
defcet. In Brev. Mozar. exardefcit velut ignis ir.i tua? Gr.
iKnav^mncu u; irvf ^m>o? Qv \ In Pfalt. Corb. UJqnequo
Domine irafceris in finem : aut in finem accenditur velut
ignis Helus tuus 1 In Rom. verb & ap. Cafliod. ut in Vulg.
't. 6. Auguft. leg. cum Pfalt. Rom. in gentes ; & in fi-
ne , qux non invocaverunt nomen tuum. Corb. qux te non
cognoverunt ; 1$ in regna ,
qua non invocarunt nomen tuum.
Similiter ap. Cafliod. qnx te non cognoverunt. Gr. sVi 16m
to.
n
iireyvMoTK. Qs ( Aid. & Compl. yivaemltr
) *,.....
fr. 7. Ita Auguft. & Cafliod. cum vet. Pfalr. & Gr.
Ur. 8. Pfalt. Rom. & Corb. cum Cafliod. Ne memin.
iniquitates noftras antiqnas, cito nos anticipet mij. tua : quia...
nimis. Sic etiamnn Mozaiab. excepto uno prxveniat , loco
anticipet. Auguft. cum Gr. Vulgata: congruit. Gr. hab. in
fine , of'ojQc.
tf.9. Ita Cafliod. ad verbum, cum Pfalt. Corb. Sic etiam
in Rom. & Moz. addito uno
tf ,
port nofter. Auguft. delet
$ , fed hab. gloriam , cum Vulg. Itidem in Gr*co.
LIBER
VUIGATA HOD.
nomen tuum :
PSALMORUM.
He b r.
Pfalm. LXXIX.
V E II S I O
16
\
10. Ne forte dicant in genti- jQuare dicent gentcs : Ubi efl
bus : Ubi eft Deus eorum ? & inno- Deus eorum ? nota
fiat
in gentibus
tefcat in nationibus coram oculis ante oculos noflros
noftris
,
Ultio fanguinis fervorum tuo-
rum
,
qui effufus eft : 11. introeat
in confpectu tuo gemitus compedi-
torum.
Secundum magnitudinem bra-
chii tui
,
poffide filios mortifica-
torum.
Et redde vieinis noftris fep
Ultio fanguinis fervorum tuo-
A N T I QU A.
ris noftris
,
propter nomen Ex
Mf. Sangetnn
tuum :
10. Ncquando dicant gen-
res : Ubi eft Deus eorum : &
innotefcant in gentibus co-
ram oculis noftris.
Vindica fanguinem fervorum
rum
,
qui effufus eft : ingrediatur tuorum qui effufus eft : 1 1 . in
coram te gemitus viuclorum
In magnitudine brachii tui : re-
linquc filios inter itits.
tret ante conlpectum tuum ge-
mitus compeditorum.
Secundum
magnitudinem
brachii tui
,
poftide filios in
adoptione morte punitorum.
12. Redde vieinis noftris
Et redde vieinis noflris feptu-
tuplum in finu eorum : improperium plum in Jinn eorum : opprobrium feptuplum in finus eorum :op
ipibrum
,
quod exprobraverunt tibi fuum ,
quod exprobraverunt tibi probrium iplorum
,
quod ex
Domine
1 5 . Nos autem populus tuus , &
Domine
Nos enitn populus tuus
, &
oves
oves pafcua: tua?, contitebimur tibi pafciu tux. , confitebimur tibi in
fm-
in faaculum : culum :
In generationem & generationem In generatione
& generatione
annuntiabimus laudem tuam. narrabimus laudem tuam.
NoTJE AD VERSIONEM
probraverunt tibi Domine.
1 3 . Nos autem plebs tua
,
& oves pafcuae tuce
, confite-
bimur tibi in sternum
:
In faeculum & faeculum nar-
rabimus laudem tuam.
AD VERSIONEM ANTIQUAM.
#. 10. Sic eft in Pfalt. Corb. & Rom. excepta voce raverunt tibi Domine. Aug. Redde vicin.
noflris fepties tati'
ftationibut
,
pro gentibus. Similiter in Mozarah. & ap. Caf- tiim in
finus
eorum : opprobrium eorum
, quod exprobr &c
fiod. Nequando dicant gentes i
at infra fie in Muz. vindiSa Gr. 'Atto/o,- r7nxir\x<six % toV xo'/wroe duraf tit o'tu'-
fanguims Jervorum , &c. Ap. CafTiod. veto , & in Mediol. (TiGjU&f urwr , ov uvsiSmxy oe Kv&e.
& Carnut. vindica fanguinem , ut fup. Auguft. in eund.
Pf. legit : Nequando dicant in gentibus vinditla fanguinis
fervor. &c. Gr. MvcJrore tnvuw ai toTs eGveti

yvjiStinu
cc toT; h eit/l)tM; in a!ij.xt^ Taf, &c.
~fr. II. Pfalt. Rom. & Corb. cumCalliod. bitret in con
f-
petlu tuo ; reliqua ut in textu , detrafto tamen hoc , in adop-
tione. Mozarab. fimiliter hab. buret in confped.it tuo; caet.
vero ut in Vulg. Medioian. & Carnut. cum Milfali Rom.
ad diem xix. Junii
, filios morte punitorum. Apud Auguft.
in hunc Pf. hsec leguntur : bitret ante
( al. in ) confpetlum
tuum ; vel ficut alii codices habent , In confpetlu tuo
, gemi-
tus compeditorum. Secundum magnitud. brachii tui , recipe
in adopttonem filios mortificatorum ; vel
ficut in aliis codi-
cibus legitur , Poffide filios morte punitorum ; Mis. mortifi-
catorum. In Gr*co : EioeMSstoi Ivu-ttiqv Qa iri^nrolmxi
Vai uiVi rut n$oivx.Tuf*iVo)V.
fir. 12. Pfalt. Rom. & Moz. cum CafTiod. delent pariter
>,ante redde; reliqua vero ut in Vulg. Corb. hab. Red'
de infinus
eorum : improperium ipforum , quod improper
it. 11. Pfalt. Rom. cum Moz. Corb. Mediol. & Car-
nut. Nos autem populus tuus,
tf
oves gregis tui,
confiteb.
tibi Rom. in foculd :
tf infantum
fiuuli narrabimus lau-
dem tuam
; Moz. in feculum : & in generatione
tf
generatio-
ne narravimus laudem tuam ; Corb. in
fxcul : in
fun-
lam
&
feculum narrabimus laudem tuam. Rom. Martia-
n*i
, confiteb. tibi Deus in facula :
# in fxculum
faculi , &c.
CafTiod. in hunc Pf. ctnfitebimur tibi in fxculum :
^ i
feculum ftcttli narrabimus
, &c. Ap. Auguft. in eund. Pf.
ut in Vulg. prater hoc , oves gregis tui. CafTiod. leg. paril
ter oves gregis tui. Addit Aug. Alii autem codices habent
confitebimur tibi in aeternum. Ex ambiguo Graco
falla eil
ifla diverfitas : quod enim habet Gractts si; To\ cclSvoc
, tf
in
seternum,
tf
in fatculum interpretari
potefl Smfus hujus
loci magis nuht videtur oflendere , in faeculum diet oportere
,
id
eft, nfqrie infinemfiatli. Ed. Rom.'H^j;
yip (Compl!
**)
S
TrpiZctlx vow Qy, dv^o^ywo^x
(\, /
; T0\
cti'uvx' ti\ ysrsxv
j,
yinxv , &c. ut in Vulg.
VULGATA HOD.
1. In finem , Pro Us qui commuta-
buntur , teftimonium Afaph
,
Pfalmus. LXXIX.
i. /~\ Ui regis Ifrael , intende :
v_^ qui deducis velut ovem
Jo-
feph.
Qui fedes fuper cherubim
, ma-
nifeftare
5 . coram Ephraim , Ben-
jamin, & Manafle.
Noi
t. I. Pfalt. Corb. In
finem, Pro his qui commutabuii-
titr , teflimonium Afaph , Cantiaim proadjkiam. Mozarab.
Jn finem qui commutab.
teflim. Pfalmus Afaph. Rom.
Vulgata: confonat. Carnut. addit/- Afjjrio, ut fupra. Ap.
Auguft. in hunc Pf. fie : In
finem, Pro his qttiimmutab.
leflim.
ipfi Afaph : & infra : Concludit autem titutus Pfal-
mi ,
Pro Affyriis : item lib. cont. Judaeos , to. 8. col.
35. a.
leg. pro his qua immntabuntur. Similiter ap. CafTiod. im-
mutabuntur; reliqua ut in Vulgata. In Gr. E/; totsm;,
Twcp tw xMtucobwicptsro
, /uxplv^xir ru'Acoap, x*/uo<; uirep
T* 'Aari/piV. Hoc ult. v-ni Tf , &c.' deeft in ed. Compl.
t. 2. Iiidem in Pfalt. Carnut. Corb. & apud CafTiod.
Sic etiam in Rom. Mediolan. & Moz. praeter hoc , velut
evem. Apud Iren. 1. 3. c. ir.
p. 190. c. Quifedes fup.
cherubim
, appare. Ita etiam in epift. Orient, ad Symm.
Cone. to.
4. col. 1 307. a. & ap. Auft. op. imp. in Matth.
horn.
J. p. 47.
e. Item apud Ambrof. 1. y. defide, to. 2.
j<S6. a. nee aliter in Milfali Rom. ad Grad. fabbati iv.
Tom. II,
HEB R.
Fifloripro liliis teflimonium Afaph
,
Canticum. LXXX.
QUi pafcis Ifrael , aufculta :
qui duels quafi gregem
Jofcph,
rghti fedes fuper cherubim , of-
tendere : ante Ephraim
, & Benja-
min
, & Manaffe
AD VERSIONEM
Versio
antiqua.
1. In finem
, Pro his qui im-
mutabuntur
,
in
teftimo-
nium Afaph pro
Affyrio
LXXIX.
QUi regis Ifrael
, inten-
de : qui deducis
velut
oves Jofeph.
Qui fedes fuper
cherubin
appare
3. coram
Ephrem
& Benjamin
, & Manafle.
ANTIQUAM.
Temp. Adv. Apud Auguft. vero : Qui
pafcis Ifrael , in-
te"dc *d W Jofeph
fup. cherubim,
appare. Si-
militer habet Fulg. fragm.
29. cont. Eab.
p. 626".
Hie-
ron. etiam ad hasc Ifaiae 6. 2. Seraphim
flabant , &c . to.
3.
col. 60. b. ait : Seraphim autem
, prater hunc locum , in
Scupturis canonicis alibi legiffe me nefcio , qui flare dicuntur
fuper templum
,
vel in ctrcuitu Domini. Ergo errant qui
fo-
lent in precibus dicere : Qui fedes fuper cherubim, & fe-
raphim
,
<y;W Scriptura non docutt. Gr. 'O itufttdnn T
f,j
e"* ofnyur ucel irpiCx7 ( Aid. & Compl. vpi~
bxlor) sVi rut
^
6/>tr/ f'^amO;.
t. 3.
Ita legunt Auguft. & CafTiod. in hunc Pf. cum
Gaud. Brix. fer. 2.
p. 955. f. Similiter in Pfalt. Rom. coram
Ephrem
,
fed abfque feq. t. In Mozarab. coram
Effiaim ,
tf
Benjamin
, &c. In Corb. coram Ephrem
, tf Benjeamin
,
^ Manajfes , Sec. Apud Fulg. fragm. 29. cont. Fab.
p.
6%6. coram Ejrem
, tf
Benj. {j Manaffe. Excita pot. tuam
,
tf
veni
, ut liberes nos. Item in epift. Orient,
ad Symm
Xij
T*
Mf, Savgtrntt
I
#4
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXIX.
V E R S I O ANTIQUA.
Tx
Vif.
Smgtrm. Excita potentiam tuam , &
veni , ut falvos facias nos.
4.
Deus virtutum conver-
tens : & oftende faciem tuam
,
5c falvi erimus.
5
.
Domine Deus virtutum
,
He b r.
Sitfcita fortitudinem tuam
, c"
veni , ut falves facias nos.
Dens convene nos : & ojicnde
faciem tuam
, &
falvi erimus.
Vulgata HOD,
Excita potentiam tuam , & veni
,
ut falvos facias nos.
4.
Deus converte nos : & often-
de faciem tuam , & falvi erimus.
Domine Deus exercituum,
uf- j. Domine Deus virtutum, quo-
quoufque ivafceris in oratione quequofumabis ad orationem populi ufque irafceris fuper orationem fer-
fervitui?
*'?
6. Et dabis eis panem la- Cibafti
eos pane flebili , & po-
crvmarum : & potum dabis tafti
eos in lacrymis tripliciter.
-eis in lacrymis in menfura
>
7.
Pofuifti nos in contra- Pofuifti nos contentionem vicinis
diclionem vicinis noftris : & noflrts , & mimici
mft.it fubfanna-
inimici noftri deriferunt nos. verunt nos.
8. Domine Deus virtutum
converte nos : & oftende fa-
ciem tuam : & falvi erimus.
DlAPSALMA.
9.
Vineamex ;Egypto tranf-
ttilifti : ejeciftigentes , & plan-
tafti earn.
10. Viam fecifti in conf-
Deus exercituum convene nos :
& oftende faciem tuam
, & falvi
erimus.
Vineam de JEgypto tulifli : eje-
cifti
gentes
, cjr plantafti
earn.
vi tui
?
6. Cibabis nos pane lacryma-
rum : & potum dabis nobis in la-
crymis in menfura ?
7. Pofuifti nos in contradi&io-
nem vicinis noftris : & inimici noftri
fubfannaverunt nos.
8. Deus virtutum converte nos :
& oftende faciem tuam : & falvi
erimus.
9.
Vineam de ^Egypto tranftulif-
ti : ejecifti gentes , & plantafti
earn.
1 o. Dux itineris fuifti in confpec- Pmparafti ante faciem ejus
, &
pedu ejus: & plantafti radices ftabiltfti radices ejus , & implevit tu ejus: plantafti radices ejus, &
ejus, &replefti terminos terra:, terram, implevit terram.
1 1
.
Operuit montes umbra Operti funt montes umbra ejus
,
n. Operuit montes umbra ejus
:
ejus : & arbllfta ejus cedros. <jr
rami illius cedri Dei. & arbufta ejus cedros Dei.
12. Extendit palmites fuos Expandit comas fuas ufque ad 12. Extendit palmites fuos uf-
ufque ad mare : & ufque ad mare,
dr ufque ad flumen gcrmina que ad mare: & ufque ad flumen
flumen propagines ejus. fua.
propagines ejus.
13.
Ut quid deftruxifti ma- Jguare diffipafti
maceriam ejus , 13. Ut quid deftruxifti mace-
ceriam ejus : & vindemiant & vindemiaverunt earn omnes
,
qui riam ejus : & vindemiant earn om-
qui tranfeunt tranfcunt per viam ?
earn omnes
viam?
14.
Exterminavit earn aper Faftavit earn aper defilva
, &
de filva : & iingularis ferusde- omnes beftix. agri dep
aft
& funt earn.
partus eft earn
nes
,
qui prxtergrediuntur viam i
14. Exterminavit earn aper de
filva: & Iingularis ferus depaftus eft
earn.
1 5. Deus virtutum convertere :
Deus virtutum conver- Deus excrcituum rcvertere , ob-
tens nos ,
refpice de CCelo , & fecro : refpice de ccclo , & vide , &
refpice de ccelo , & vide , & viiita
No T; AD VERSIONEM ANTIQUA M.
Cone. to. 4. 1 507. a. m libcres nos.
f. 4.
Vitiofus procul dubio textus eft in Pfak. Sangerm.
ubi legitur convertens i quippe vel una litterula addita
,
fit convene nos , ut inf. t. 8. quod etiam ubique habetur.
Augufl. in hunc Pf. legit : Deus convene nos : > illumina
factum
tuai,
r
ofal. &c > Ambrof. in Pf.
45.
to. 1. 95a. c.
& CafTiod. in Pf. 79.
ut in Vulg. In Pfalt. Rom. Domine
Deus virtutum convene nos :
J5 oftende fac. Sec. In Corb.
Deus virtutum convene nos , &.C. Gr. 'O (~!eos tiris-pi^or n'a?'
Kj e-itlpanr , &c.
#. y. Ita in Pfalt. Moz. eft. In Rom. verb, Corb. &
apud Caffiod. in orationem, Sec. Itidem apud Augufl. in
eund. Pf. nifi quod hab. ufqtieqno , & infra quandin. In
Gr.'EuS 7TCTE fV! tv.v 7rejowx>" '
&c'
V.
6. Hilarius in Pf. 126. col. 419. c.ilc habet : Ciba-
bis -nos fane lacr.
5
petum dabis nobis lacrymmuui i,< men-
fura?
Ambr.inPf. 1. to. 1.753-d.
tf
potum dabis nobis in
lacrymis, Sec. at in Pf. 118. col.
I2JJ.
b. & 1. I. de poe-
nit. to. I. p. 406. c.

potum dabis illis in lacrymis. Au-

gufl. in hunc Pf. Cibabis nos pane
C?
potabis nos in la-
crymis , &c. CafTiod. cum Pfalt. Rom. Vulgatx favet , fi-
<ut Chromat. Aquil. in Match, p. 978.
d. In Pfalt. Corb.
lie : Cibabis nos panem lacrymar.
^
potum dabis eis lacrymis
in menfuram ? In Mozarab.
gj
potum dabis nob. in lacr. in
menjuram? In Gr. ^oj^iiii wfw, dfjov , Wiift nVa? cf
j^. 7.
Concinunr Pfalt*. Rom. Corb. & Moz. una cum
CafTiod. in hunc Pf. Augufl. vero in eund. Pf. Vulgatac
favet ad verbum. In Gr. fub fine , i/jLvulwe^oav n'^a;.
f.
8. Ita legunt Augufl. & CafTiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Corb. & Gr. Subjicitur pariter Diapfalma in
Pfalt. Corb. & Rom. Martian, necnon in ed. Rom. LXX.
(ecus in Rom. Fabri , ac edd. Aid. & Compl.
t. 9.
Concordant Pfalt. Rom. & Moz. Sic etiam ap.
Ambrof. 1.
J.
Hexa. to. 1. 52. c.&in Pf. 118. col.
985.
a. & 1.
J.
deSacram. to. 2. 576.
c. Item ap. Augufl. Sc
CafTiod. in hunc Pf. & in Gr.
#-.
10. Pfalt. Rom. cum Cafliod. Viam fecifti in confp.
*jns : , plantafti..,.,
J5
repleta
eft
terra. Itidem in Carnut.
& Moz. In Corb. vero : Viam fecifti {
plantafti >
replefti terram. Similiter ap. Ambr. 1. }. Hexa. to. 1. 52.
c.
tf
plantafti radices ejus
, & replefti terram. Augufl. cum
Pfalt. Mediolan. leg. Viam fecifti in confp. ejus :
&
plan-
tafti, &c. ut in Vulg. Gr. 'lifccrc,'i:ca; i/u-irepdev avrHi'

xa7^JTEi/o; K) e'ctmJS'h vi >h" Aid. & Compl. sVmi^wcs

thk '/y.v. Hieron. epifl. ad Sun. & Fret. to. 2. 651. a.
&
plantafti radices ejus bine ; turn addit : Et dicitis quod itt
Grxco hinc non habeat ; $
bene : nam
tf
'" noftris codici-
bus non habetur ;
tf
miror qttis imperitorum veftroi librosfil-
faverit.
V. 11. Sic Ambrof. 1. 3. Hexa. to. 1.
J2.
c. necnon
Augufl. & CafTiod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt. & Gr.
addito nomine Dei , ad cedros
,
quod incogitanti fcribae
procul dubio excidk fup. Vide Not. ad Pf. 78. 1^. 1.
tf. 12. Ambrof. 1.
J.
Hexa.
J2.
c. leg. Extendifti pal-
mites ejus ufque ad , &c. ut in Vulg. Ita quoque Augufl.
& Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Moz. In Curb.
Extendifti palmit. ejus ^ ufque ad flumma propag. ejus.
In Gr. 'Eiflnti t iOH^a/a ccvlttg <j ew; irtnv.fj.^ , Sec.
f. I ?. Ita Pfalt. Corb. habet. Mozarab. vero : Ut quid
depofuifti n.aceriam ejus :
IS
vtndem. earn omnes tranfeun-
tes viam? Item in Rom. & ap. CafTiod. depofuifti; ex-
tremo vero ut fup. omnes
,
qui tranfeunt viam. Apud Am-
brof. in Pf. 43.
& 118. to. 1. col. 911. c.
&11J9.
b.
omnes tranfeuntes viam. Similiter apud Aug. cum verbo
deftruxifti. In Pfalt. Mediolan. depofuifti. In Gr. 'hccll xa-
iuMi to* irivlit; cf waeoj-Ercpfco^uS/uoi rm oJ ov
;
t- 14. Itidem Cafliod. cum Pfalt. Rom. Hilar, vero in
Pf. 67. & 131. col. 209. f. 452.
d. leg. Devaftavit earn
aper , &c. Similiter Ambrof. in Pf. 43.
to. 1. 911. c. Hie-
ron. in Ifai. 27. to. 3. 230. e. Vaftabit
earn, &c. Aug.
in Pf. 79. Devaftavit earn aper ; inf. vaftavit. Gr.'EMi/tn-
vale etvliv eve,, Sec.
fr. I
J.
Pfalt. Rom. Fabri : Domine Deus virtutum con-
vertere : nunc refpice de calo , &c. Rom. Martian, cum Me-
diolan. convene nunc : refpice , Sec. Corb. Deus virtutum
converte nos : refpice , Sec Augufl. in hunc Pf. Deus virt.
convertere vero : refpice, &c. Cafliod. cum Tichonio reg.
LIBER
V U I G A T A HOD.
vineam iftam.
1 6. Et perfice earn
,
quam plan-
tavit dextera tua : & fuper rilium
hominis
,
quem confirmafti tibi.
i 7. Incenfa igni , & fuffofla ab
increpatione vulrus tui peribunt.
1 8. Fiat manus tua fuper virum
dextera; tux -. & fuper filium homi-
nis
,
quem confirmafti tibi.
PSALMORUM.
Hejr.
vjfita vineam banc :
Pfalm. LXXX.
,6j
Versio antiqua.
vide,
& vifita vineam iftam.
Etradicemquam plantavit dex- i 6. Et diri'>;e earn quam
tera tua
, & filium quem
confir- plantavit dextera tua :
mafii
tibi :
Succenfam igni, dirtttam : ab
increpatione faciei tux. pereant
.
Fiat manus tua fuper virum
dextera tua, &fuper filium homi-
nis
,
quem
confirmafti tibi.
1 9. Et non difcedimus a te, vi-
vificahis nos : & nomen tuum invo-
cabimus.
zo. DomineDeus virtutum con-
Et non recedetnus a te : vivifi-
cabis nos , cj- in nomine tuo voca
btmur.
Domine Dens exercituum con-
verte nos
: & oftende faciem tuam ,
verte nos : oftende faciem tuam
, & converte nos : & oftende fa-
& falvi erimus. falvi erimus. ciem tuam fuper nos
,
& falvi
erimus.
NoT AD VERSIONEM ANIIQUAM,
I. p. Jo. g, Vulgatae congruit. Grc. 'O o? twV iv/otjj..
Tf. 16. Itidem in Pfalt. Rom. Medici. Corb. & Carnur.
Et dirige earns reliqua ut in Vulg. Unde vix dubium mihi
eft , quia ab ofcitante librario prxtermilUis fueric fequens
veilkulus , (^ fuper fili/im hominis ,
quem confirmafti tibi ;
qui nimirum exftat in vet. al. Pfalt. Similiter apud Au-
guft. & Cafliod. in hunc PI. necnon apud Tichon. reg.
1. p. jo. g. cum hoc primo , Etpetfice earn. In Gr. Kai
Ka7'/>7/<sa< auliv, &c. ut in Vulg.
t. 17. Breviar. Mozarab. haber : Incenfa igni , $
effoffa
manu ab increp. &c. Itidem Caffiod. cum Pfalt. Rom. Me-
dici. & Carnut. Pfalt. vetus apud Nobil.
Succenfam igni,
G?
<## i Ccrb. Incenfam igni
, $ effojfa manu , &c. Au-
guft. m eund, Pf. Succenfa igni,
tf effojfa ab increp.
&c.
Gr. E^TrstsrKeW/KEfn ttvc'i , >j ars<sx.a./j/j.im- cctto , &c.
tt. i3. 19. Ita legunt^Auguft. <5c Cafliod. cum vet
Pfalr. & Gr.
t. zo. Apud Aug. & CafTiod. deeft to fuper nes : ficut
in Pfalt. Rum. & Gr. caet. ut in Vuig.
VULGATA HOD.
In finem
,
r. Pro torcularibus , Pfalmus ipfi
Afaph. LXXX.
Xfultate Deo adjutori nof-
tro : jubilate Deo Jacob.
H E B R.
Viclori
In torcularibus Afaph*
LXXXI.
"E
3.
Sumite pfalmum , & date
tympanum : pfalterium jucundum
cum cithara.
4
. Buccin ate in Neomenia tuba
,
in infigni die folemnitatis vertrse
:
y . Quia prsceptum in Ifrael eft
:
& judicium Deo Jacob.
Gen. 41.
6. Teftimonium in Jofeph po-
VERSIO ANTI
QUA.
In finem,
1. Pro torcularibus
Domini,
ipli Afaph Pfalmus
,
quinta
fabbati.
LXXX.
2. T^ Xfultate Deo
adjutori
-C/ noftro : jubilate
Deo
Jacob.
3.
Sumite
pfalmum
, & date
LAudate
Deum fortitudinem
noftram : jubilate Deo Jacob.
Affumite carmen
, & date tym-
panum
: citharam decoram cum tympanum
:"pfalterium
jucun
pfalterio.
dum.
Clangitein Neomenia , buccinai
ejr
in medio menfe , die folemni-
tatis noftrx,
:
J^uia legitimum Ifrael eft : ju-
dicium Deo Jacob.
4. Canite Deo initio
men-
fis in tuba
,
in diem
infignis
folemnitatis noftra:
:
5. Quia praxeptum
eft ad
Ifrael
: 6c judicium Deo Jacob.
6. Teftimonium in Jofeph
Teftimonium in Jofeph pofuit
,
*?. fuit illud
, cum exiret de terra cum egrederetur de terra ALgypti : poftiit eum
, cum exiret de
jEgypti
: linguam
,
quam non no- labium, qucdnefciebam, audivi. terra Jigypti : lin mam
quam
verat, audivrt.
7, Divertit ab oneribus dorfum
ejus : manus ejus in cophino fervie-
runt.
Amovi ab onere humerum ejus
:
manus ejus a cophino recefferunt.
NotjG ad Versionem
non no\erat
, audivit.
7. Divertit ab operibus
eo-
nim dorfum fuum : manus ejus
in cophino fervierunt.
ANIIQUAM.
ir. 1. Vox Domini abeft a Pfalt. Rom. turn fequitur
,
folemnitatis vejlm. Apud Aug. in hunc Pf. fie : Tuba canitt
Tfalmus Afaph, quinta fabbati. In Mozarab. fie : In finem ,
in initio men/is tuba; nee habentur plura. Apud Cafliod,
Fro toy'cul. Pfalmus Afaph. In Corb. In finem , Pro torcu- Canite initio menjis tub,t , in die
infigni folemnitatis vejlrx.
laribus Domini , Pfalmus Afaph , quinta fabbati. Ap. Aug. In Pfalt. Corb. Cantate initio
menfis tubx , in die tnjig-iii
In
finem, Pro torcttl. quint-i fabbati , Pfalmus
ipfi Afaph. folemnitatis no/lra. In Gr. 2a;\Ti'sTS & KigitMa Pixireiti
*
Apud Calfiod. In
finem ,Protorcul. Afaph , quinta fabbati. iCtsii/uu Hfilpa eoprSs v^r Alex, vpi&cc, soprif*;
HftSri
t.
J.
Pfalt. Rom. & Cafilod. cum Vulgata concinunr.
In Gr. E/j to ts?is; , T^sf tu ahvoj/ > >Pk^M55 tw 'Aodip.
if. z. Sic Ambr. in Luc. 7. to. 1. 1 586. c. necnon Au-
guft. & Caffiod. in Pf. 80. cum vet. Pfalt. & Gr.
t.
J.
Ambrof. in Luc. 7. to. 1. 1 386. c. extreme addic
cum cithara. Itidem CalTiod.inhunc Pf. cum vat. Pfalt. &
Gr. Sic etiam Auguft. in eund. Pf. fed pro fumite , legit
nccipite
; Gr. la'Sels. Millale Rom. fie hab.ad Intrcit. fer.
4. iv. Temp, poft Pent. Sumite pfalmum jucundum cum
cithara.
ir. 4. Pfalt. Rom. & Moz. Canite in initio
menfis tuba,
indie in/ignis folemnitatis veflra. Mediolan. quoque hab.
Canite in initio menjis tuba, cumMilfali Rom. ad Introit.
fer. 4. jv. Temp. Pent. Sic etiam Ambrof. in Pf. 43.ro.
1. 895.
f. & 1. de fide refur. to. z. 1162. b. item 1. de
lia & jej. c. 1. to. I.
53;.
b. fed addit, in diefrequenti
Mozar. hab. Quia prxceptnm Ifrael
eft , &c. Auguft. Quia
prxceptum
ipfi Ifrael
eft , &c. Graec. 'Oti TfsVa-^a t
IcdccWi eV/ , &c.
It. 6. Sic eft in Pfalt. Rom. Martian, exceptouno dum
,
pro cum. Item in Corb. Mediol. & Carnut. pofuit eum ;
praeterea in Corb. lingua quam, &c. In Rom. Fabri, po-
fuit illud , dum , &c. Similiter apud Auguft. in hunc Pf.
Apud Caffiod. vero ut in Vulg. In Gr. e'S-no carrot i <* tu
i%e*3-eiy m/toV, &c.
#.
7. Vulgatae confonat Pfalt. Rom. cum Caffiod. Ap.
Auguft. in eund. Pf. fie : A'jertit ab oneribus dorfum ejus
,
&c. Apud Ambrof. in Luc. $. col. 14c y. f. & ep.
37. col.
956. b. pofteriora tantum , manus ejus in copb. &c. In Gr,
'A-!tiSYii;t wiri fttar rit wt t$ , Sec, Alex, VtwV,
Ex
Mf.
San?trm
t
17. Incenfam igni
, & cf-
fufa manu : ab increpatione
vultus tui peribunt.
18. Fiat manus tua fuper
virum dextera: tuce : & fuper
filium hominis
,
quem con-
firmafti tibi.
19. Et non difcedimus ate,
vivificabis nos : & nomen
tuum invocabimus.
zo. Domine Deus virtutum
*
Mf.
Sangernu
1 66
LIBER PSALMORUM. Pfalin. L'XXXI.
t
x Mf
Sangerm.
VERSIO ANI1QUA,
8. In tribulatione invocafti
He b r. Vuxgata HOP.
*
Mf.
vitioie di
miiit.
hi tribulatione invocafti , & 8. In tribulatione invocafti me
,
me & liberavi te
,
& exau- erui te : exaudivi te in abfcondito & liberavi te : exaudivi te in abf-
tonitrui : probavi te fuper aquam condito tempeftatis : probavi te
contradUtionis. Semper. apud aquam eontradiciionis.
divi te in abfcondito tempef-
tatis : probavi te in aqux con-
tradicttone. Diapsalma.
9.
Audi populus metis
,
&
loquar : Ifrael ii audias me
,
Exoi.
17.
s.
10. nonerit tibi deusalienus, Jit in te deus alienus
, & non
eque adorabis deo alieno. adores deum peregrinum.
1 1 . Ex> enim fum Domi- Ego [urn Dominus Deus tuus
,
nils Deus tuus
,
qui eduxi te qui eduxi te de terra ALgypti
:
di-
de terra ./Egypti : dilata os lata os tuum
, & implebo illv.d.
Audi populus mens
, cr contefta- 9. Audi populus meus , & con-
dor te : Ifrael Ji
audieris me. Non teftabor te : Ifrael fi audieris me,
1 o . non erit in te deus recens , neque
adorabis deum alienum.
tuum , ego
adimplebo illud.
12. Et non audivit popu Et non audivit populus meus
1 1 . Ego enim fum Dominus
Exoi,
Deus tuus
,
qui eduxi te de terra
z0
'
z'
yEgypti : dilata os tuum , & imple-
bo illud.
Et non audivit populus
lus metis vocem meam
Ifrael non intendit mihi
13.
Et
*
dimili eos fecun-
dum defideria
cordis eorum
,
& ambulabunt in voluntati-
bus fuis.
14.
Si populus meus audif-
fet me : Ifrael fi vias meas am-
bulafTet
:
1
5. Ad nihilo inimicos eo-
rum humiliaflem : & fuper tri-
bulantes eos immififiem ma-
num meam.
16. Inimici Domini men-
titi funt ei : & erit tempus eo-
rum in sternum.
17.
Et cibabit illos ex adi-
pe frumenti : &de petra , melle
{aturavit eos.
Not*
&C vocem meam : & Ifrael non credi- meus vooem meam : & Ifrael non
dit mihi.
Et dimifi eum in pravitate cor-
dis fai : ambulabunt in covjiliisfuis.
Utinam populus meus audijfet
me : Ifrael in viis meis ambulajfet.
Jpuafi
nibilum inimicos ejus bu-
intendit mihi.
1
j . Et dimifi eos fecundum de-
AB,
14
fideria cordis eorum ,
ibunt in ad-
l
S'
inventionibus fuis.
14. Si populus meus audiflet
Rtr.
j,
me : Ifrael fi in viis meis ambulaf-
l
*'
fet:
1 j . Pro nihilo forfitan inimicos
miliaffem , &
fuper hoftts
eorum eorum humiliaflem: & fuper tribu-
vertiffem manum meam. lantes eos mififlem manum meam.
Qui oderunt Dominion , nega- 16. Inimici Domini mentiti funt
bunt eum : & erit tempus eorum in ei : & erit tempus eorum in frcula.
f&culum.
Et cibavit eos ex adipe fr
urnen- 1 7. Et cibavit eos ex adipe fru-
ti : & de petra ,
melle faturavit menti : & de petra, melle fatura-
eos. v it eos.
AD VERSIONEM ANTIQUAM.
t.
8. Ita Pfalc. Rom. habet cum M02. praeter ult. ai Pf. Et tun tbauiivit populus meus, &c. Mf. Floriac. Et no
aquas contradiilionis ; Corb. in , aquam contrait Ambrof. in tbauiivit pepulus vocem, Sic. Pfalt. Corb. Et non audivit
Pf.
4 J,
to. 1. 927. c. in aqua contradiilionis ; can. ut in populus vcrbttm meum ,
&c. Gr. Kal v'x. viKtw ,
&c. utin,
'textu. Caffiod. ad aquam contradict. Aug. in hunc Pf. In tri- textu.
bttl. invoc. me ,$
erui te : exaudivi te probavi te in aqua #.IJ.
Auguft. in hunc Pf. Et dimifi eos fecundum af-
contradid. Gr. 'E.v GaM/4 tVsxWsw M-t , i, ifcvciulw Q;
fetliones cordtsjorum ,
Hunt in affe&imibus /*/V. CafSod.
ifottlfictsa Qt e'tt! i/'/a-ro; duraoyim. Edd. Aid. & Compl.
ponunt Atxtyaiftu, ante eVoxi'^mcc; ed.vero Rom. utin
textu. Sic etiam in Pfalt. Rom. Corb. & ap. Auguft.
f. 9. Pfalt. Rom. cum Caffiod. Audi populus mens , >
loquar ; Ifrael , tf
teflificabor tibi : Ifrael
fi
me audieris.
Itidem in Mozarab. deleto ifto , 1$ loquar Ifrael. In Corb.
Audi &
loquar i Ifrael, i$ teflificab. tibi : Ji
audieris
me. Apud Aug. in hunc Pf. Audi pop. meus , &
loquar;
tf
teflificabor tibi : Ifra'Uftme audieris. \nGt."K.MQ.V >.aoc,)j.\j,
ijTMMCu Qct' 'logjni* , i, fiunttPTu&n*! Qoi' ia* dweystaf
iiiMf. Alex, ac edd. Aid. & Compl. deeft ,
hxMcoi Qet
'jogjtHA' mox ita in Alex. , S^iccjj.a.fiv^iJ.a.1 Qui 'lccn*. Ap.
Ambrof. 1. 1. de fide refurr. to. 2.
457.
d. hasc pauca :
Ifrael ft
me audieris.
-#. 10. Ambrof. ubi fup. concordat cum Vulgata. Sic
etiam Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom.
Gr. ix. IVai w
C
' 6 S
npotipa.'lK , &c. ut in textu.
t. n. Hilar, in Pf. 118. col. 344.
f. cum Pfalt. Corb.
dilata os tuum, $$
adimplebo illud. Itidem Auguft. in Pf.
80. &qu3=ft. 9. in Exod. to. 5. col. 424. a. Item Ambr.
in Pf. 118. col. n8<5. e. & 1.
J.
de Spir. S. col. 690. f.
at in Pf. }6\ col. 808. a. leg. aperi os tuum , &
adimplebo
illud. Caffiod. ut in Vulg. Pfalt. Rom. g
ego adimplebo
illud. Gr. ttmitvvov to fo',ua Qv , / -JTMpucu afro.
#. 12. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. Aug. vero in hunc
in eund. Pf. Et dimifi eosfecundum dejiderinm cordis eorum
,
$ ibunt in volttntaiibtis fuis. Pfalt. Corb. & Moz. &
Hunt
in voluptatibus fuis. Rom. Mcdiol. Si Gamut,
tf
ibunt in
voluntatiius fuis. Gr. Ki si.a.itisihct d.vtiq kt t stti-
Tn/fi/ja7a t&jV y.apSiuv dura*, iropivoovlai cV tgi"; fV;/n-
SiVf^WlV CCVTCCV.
tf. 14. Ita in Pfalt. Corb. Sic etiam in Rom. nifi quod
habetur plebs mea. Item in Mozar. & Mf. Floriac. plebs
mea i ficut ap. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. at infra conf-
tanter
,
/;' in viis meis , &c. InGr. Ei ^ao's fJ.v mxks?
W
'lotl)?i Taii o'AoT? fM
11 i-irop'.v ,9"H.
j^-. 1
J.
Pfalt. Moz. cum Rom. Mediol. Corb. & Car-
nut. Ad nibilum inimicos eorum bum. &c. ut in Vulg. Mf.
Floriac. Ad nibilum inimicos ejus bumil. &c. Aug. in hunc
Pf. In nibilum omnes inimicos eorum , &c. infra delet omnes.
Caffiod. Pro nihilo inimicos eorum, &c. InGr.'EK tS fwAtvl
at rii X&f'X'>
dvroJv tTairii>u><ia ,
&c.
t.
16. Sic eft in Pfalt. Rom. Corb. & Moz. ficut apud
Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. In Gr. s/? -m a.!u,vu.
t- 17. Pfalt. Corb. fimiliter hab. Et cibabit, vet. codd.
more; Rom. Cibavit eos, &c. abfque prarced.g. Similiter
apud Ambrof. 1. de inftit. virg. to. 2. p. 269. c. at in
Luc. 2. to. I. p. 1504. e. legit, $ de petra mellis fatu-
ravit eos. Apud Auguft. & Caffiod. ut in Vulg. In Gr.
Kai tyupi&t , &c ut in Lat.
*E* Mf,
Sangerm,
HE BR.
Canticum Afapb.
LXXX1I.
Vulgata
hod.
i.PfalmusAfaph.
LXXXI.
Versio antiqua.
1 . Pfalmus ipfi Afaph.
LXXXI.
-p<k
Eus ftetit in fynagoga T\ Eus ftetit in ccetu Dei
:
in
JL/ deorum : in medio au- JL/ medio deos judicat.
tern deos
difcernit.
Not* ad Versionem
antiqua m.
t. 1. Ita Aua;. in hunc Pf. Ap. Caffiod. deed
ipfi,
ficut Rom. Mediolan. Carnut. & Moz. Ita etiam Hieron. qnxfl.
b Pfalt. Rom. Corb. & Mozar. InGr. *ct>
h
i<; to 'A*d>p. Hebr. to. 2.
515.
b. &
Calfiod. in hunc Pf.
1
eriul. vero
*
I legjit Irenxus 1.
J.
c. 6. p. 180. c. cum Pfalt. 1. 1, adv. Marc.
p.
611. b. fie ;
Deus deorum
fittn tn te
DEus
ftetit in fynagoga deo-
rum : in medio autem deos
dijudicat.
LIBER PSALMORUM.
VULGATA HOD. HE B R.
Ufquequo judicatis iniquita- Ufquequo judicatis iniquita
tern : & racies peccatorum fumitis f tern
, er facies impiorum jufcipi
tis ? Semper .
3. Judicate e^eno, & pupillo :
humilem, & pauperem juliirkate.
Vrov,
4.
Eripite pauperem : tk egc-
a4- l *
num de manu peccatoris liberate.
j. Nefcierunt , neque intellexe-
runt, in tenebris ambulant : move-
buntur omnia fundainenta terra;.
Judicate pattperi
, & pupillo:
egeno
, &
inopt jujle facite.
Salvate invpem
, &
pauperem
:
de manu impiorum liberate.
Pfalm. L XXX II. 16*7
Versio antiqua.
2. Quoufque judicatis iniqui- Ex
lif.
Sangerm,
tatem : & faciem peccantium
fumitis ? DlAPSAL.MA.
3.
Judicate pupillo , & ege-
no : humilem , & pauperem
jultificate.
4.
Eripite pauperem : &
egenum de manu peccatoris
liberate.
5. Nefcierunt enim quae in-
Non cognofcunt , nee intelli-
gunt
,
in tenebris ambulant
:
mo-
tellexerunt, in tenebris ambu
vebuntur omnia fundament* terra.
Joan. 10. 6. Ego dixi : Dii eftis , & filii
$4- Excelfi omnes.
7. Vos autem ficut homines mo-
Ego dixi : Dii ejlis vos
, & filii
Excelfi omnes vos.
Ergo quaji Adam moriemini,
&
riemini :& ficut unus de principibus quaji units de prmcipibus cadetis.
cadetis.
8. Surge Deus, judica terram ; Surge Deus
,
judica terram:
quoniam tu ha;reditabis in omnibus quoutam tu hareditabis in omnes ram : qucmiam tu dlfperdis in
gentibus. gentes.
omnibus gentibus.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
cUfui Jeorumj in medio autem deos dijudicavit
: 8c 1. cone. t.
J.
Mendum forte in Mf. Sangerm. to enim qua
, pro
lant : movebuntur omnia fun-
damenta terrae.
6. Ego dixi : Dii eftis
, &
filii Excelfi omnes.
7. Vos autem ficut homines
moriemini : & ficut unus de
principibus caditis.
8. Surge Deus
,
judica ter-
Hermog. ac Prax. p. 412. b. 849. b. Stetit Deus in ecdejia
deorum. Novatian. de Trin. p. 1039. c. Stetit Deus
infy-
nagoga deorum : in medio autem Deus decs difcernit. Hoc
ult. difcernit ,
pariter hab. Ruiinus , 1. 10. hill. Eccl. c. 2.
Cyprian. 1. 2. Teftim. p. 287. b. Deus ftetit in fyimgoga
deorum : in mid. autem deos difcernens. Hilarius in Pf. 1
34.
col. 471. e. Deus ftetit in congregatione deorum: in med.
autem deos difcernit : at inPf. 135. col. 484.6. legit , in
fynagoga deorum. Ambrof. epift. 63. to. 2. col. 1024. a.
Deus ftetit in congregatione deorum deos dijudicat. Aug.
in hunc Pf. Deus ftetit infynag. deorum : in med. aut. deos
Aifceruere. In Pfalt. Corb. Deus difcernit. In Gr. 'O sis
e'j-u u Bssf? o\teuQuii.
f. 2. Sic habent Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Corb. & Moz. praeter unum 9$ facies ; folus
Corb.
$$
faciem; Mediol.
&
performs ; Auguft. etiam legit
ufquequo. Lucif. Cal. 1. I. pro S. Athan.p. 194.8. Qucuf-
/jite yudicaflis iniquitatem : c$
faciei peccantium fumitis ?
Gr. "Ea$ aroTS y.f.itsle iSulxV jc, irp'ca^ira d/uapTatui/ ^a,-
Cdtnt A;a'^K;.^a quoque ibid, fequitur , iicut in Pfalt.
neque. Apud Cypr. enim 1. 1. & 2. Teftim.
p. 277. b. 5c
287. a. fie : No cognoverttnt , neque intellexerunt , in.um-
bra deambulabunt. Apud Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p.
194. a. Nefcierunt, neque intellexerunt, in tenebris ambulant.
Sic etiam apud Ambrof. in Pf. 1. to. 1.
p. 764. d. Apud
Auguft. in Pf. 8 1 . Nefcierunt
, $ 0 intellexerunt , in tene-
bris amb. &c. ut in Vulg. In Pfalt. Mozarab. neque intel-
lexerunt
,
qui in tenebris ambulant, 8cc. In Rom. & apud
Caffiod. ut in Vulgata. InGr. Oi/x. h'aect, , tJi'Qotnxw
,
in C/COT.J e/VlOMBOfuot7a/ &C.
t. 6. Vet. Iren. Interp.l.
3. c. 6.8c 19. p. 180. d. 21.
b. Ego dixi : Dii
eftis , filii Altiffimi omnes : at 1. 4. c.
38. p.28y. b.
filii Excelfi. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 287. b.
filuAItiffimi omnes. Sic etiam Hilar. 1. 6. deTrin. col. 890. d.
Tertul. verol.cont. Hermog.
p. 412. b. 8c 1. i.eont. Marc.
p. 621. b. Ego dixi : Vos del
eftis : itidem cont. Prax.
p.
849. b. fed addit
, tf filii Altiffimi. Ambrof. 1. 2. de fide
,
to. 2. 492. c.
JJ4.
f.
el filii Excelfi omnes. Similiter hab.
Faulhn. presb. cont. Atian.
p. 650. e. Phaebad. autem
Agin. cont. Arian.
p. 300. g. Ego dixi : Vos dii
eftis. Au-
guft. in hunc Pf. 8c in Job, to. 3. col. 666. d. add.
tf
Corb. 8c Rom. deefi tarnen in edd. Aid. 8c Compl.
t. 3.
Ita leg. Auguft. cum Pfalt. Rom.Tertul. vero 1. 4. filii Altijfimi , 8cc. Itidem Optat. I 4. cont. DonacTp! 7c7.
adv. Marc.
p. 707.
b. Judicate pupillo
, tfmtndico :
tf
hu- a. Gr. '-/&!
elan- so/ sVs , 5, J( o.
!
'r^iViC ireuTte.
milem
, %j
pauperem jttfte trallate. Lucif. Calar. 1. 1. pro S.
Athan.p. 194. a. Judicate pupillum
, Q egenum : humilem,
paup.
juftificate.
Sic etiam in Pfalt. Corb. 8c Mozarab.
Apud Caffiod. in hunc Pf. ut in Vulg. In Gr. Kflvart
sptpeivov , ij tttux.^' > &c. Aid. 8c Compl. optpxfS
, j,
ma'/S.
't. 4. Ita ferunt Plait. Rom. 8c Moz. quibus fuffragan-
tur Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Achan. p. 194. a. Ambrof. 1.
I. offic. to. 2. 18. d. 8c Caffiod. in hunc Pf. Tertul. ve-
ro 1. 4. adv. Marc. p. 707. b. ita legit : Liberate pauperem :
fj) mendicum de manu peccatoris eruite. Auguft. Auferte ino-
pem :
&
pauperem de manu peccatoris eruite. Brev. Mozar.
Kj vioi T-jiVtf -KaLVTie,.
t.7. Pha:bad. Agin. cont. Arian.
p. 650. e. 8c Caffiod.
in hunc Pf. Vulgatse accinunt cum Pfalt. Rom. Apud Aug.
fimiliter
, nili hoc excipias , ex principibus. In Gr ao-
C/.1
\tr ^
J
, , n
^
*
ir.iit.ilf K) us si? run
apx'Tur wit/its.
t'. 8. Sic in Pfalt. Corb. prater vocem Domine , loco
Deus. Apud Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 296. c. Exfurge Deus
,
judica terram : quomam tu exterminabis in omnibus genti-
bus. Aug. m hunc Pf. cum Pfalt. Carnut. Surge Deus
quoniam tu difperdes in omnib.&c. Addit Auguft. Nee pra-
tereundum quod nonnulli codices habent : quoniam tu ha;-
reditabis in omnib. 8cc. Pfalt. Mozarab. quoniam tu do-
tf
egenum de manu peccatoris liberate eum. Gric. 'HgsAsds minaris in omnib. 8cc. Rom. cum Caffiod. 'quoniam tu ha-
ysWa- s^a-xo'v s*
x<W
**$**
fa<&*'
Ald- & Compl. reditabis
, 8cc. Item Graece, on ft x.xlKAM^nuka v
funa^i di/Tov Mf. Alex. puauSrai d.vtis
"- *-~
8cc.
Vulgata hod. Hebr.
Afaph. Canticum Pfalmi Afaph.
LXXXIU.
1. Canticum Pfalmi
LXXX1I.
a .
I
"X Eus
,
quis fimilis erit tibi r
JL/ ne taceas , neque compef-
caris Deus
:
3. Quoniam ecce inimici tui fo-
NoT
f.i. Pfalt. Rom. Corb. 8c Mozar. Canticum,
Pfalmus
Afaph. Auguft. 8c Caffiod. concinunt- cum Vulg. Grec.
ii/n ~iaz
f
uS t&7 'Aca'o.
If. 2. Ambrof. 1. 1. de pcenit. to. 2. 401. e. cum Pfalt.
Moz. Deus, quisfimilis tibi ? Aug. Sc Caffiod. cum Rom.
Vulgar* congruunt. Auguft. tamen poft pauca addit : Sic
guidam mterpreiuti
funt quod hit
pofitum
eft , neque com-
Versio ANTIQUA.
1. Canticum,
Pfalmus ipfi David.
LXXXII.
T~\ Eus ne taceas tibi: nejileas, z. TTV
Eus
,
quis fimilis
eft
S
&
non qtaefcas Deus
:
\_J tibi ? ne taceas. neoite
& non quiefcas Deus
3uia ecce inimici tui tumul-
taceas,
neque
compefcas Deus
:
3. Quoniam ecce inimici
AD
VERSIONEM
ANTIQUAM.
pefcaris Deus
, ut dicerent , neque mitefcas Deus. In Pfalt.
Corb. neque compefcas , ut fup. In Gr. "O =,\- , T/; i
H
,, a
.
6ce7/
01 ; ih Covens , /wn/s xouairssevi n; scj.
t. 3. Pfalt. Rom. fimiliter hab. fon'averunt ; deinde
,
tf
qui te oderunt , extul. caput. Mozarab. cum Gra;co :
tf
odientes te , leva'jerunt caput. Corb.

qui oder. it , tleva-

vtrunt caput. Aug. 8c Calliod. ut ia Vulg.
Ex
Mf, Sangerm*
i68 LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXXII.
Ex Mf.
Sangerm.
Vejsio antiqua.
tui fonaverant : & odientes
te , elevaverunt caput fuum.
4.
Adversus plcbem tuam
,
& adversus te cogitaverunt
coufilium : & cogitaverunt ad-
versus fandos tuos.
5.
Dixerunt : Venite , dif-
H EBR.
tu.ui
font , c~
']'" oderunt te
,
le-
vaverunt caput.
Contra popttlttm tuum nequiter
trailaverunt , & imerunt confilium
adversus arcanum tuum.
VuLGATA HOD.
nuerunt : & qui oderunt te , extu-
lerunt caput.
4. Super populum tuum mali-
gnaverunt confilium : & cogitave-
runt adversus fanctos tuos.
Dixerunt : Venite
, & content- 5 . Dixerunt : Venite
perdamus eos ex gente : & non museos detente: & non
fit
memoria perdamus eos de gente
& dif-
& non
in memoria.

Mf.
inmemor, erit
*
in memoria nomen ejus nominis Ifrael ultra
sperm mendo ; coi r.
amplillS.
6. Quoniam cogitaverunt
confilium in unum : adversus
te teftamentum tuum difpo-
fuerunt, 7.
tabernacula Idu-
mxorum & Ifmaelitum
:
Moab , & Aggareni , 8. Ge-
ban, & Ammon, & Ama-
memoretur nomen Ifrael ultra.
Quoniam trailaverunt corde pa- 6. Quoniam cogitaverunt una-
riter : contra te fcedus pepigerunt nimiter
,
limul adversum te tefta-
tabernacula Iduni& Ifmaelita- mentum difpofuerunt
, 7. taberna-
rum
:
lech : & alienigenx cum habi-
Moab
, & Agareni ,
Gebal
,
& Ammon , ejr Amalec : Pafefti-
11a , cum habit atoribus Tyri.
tantibus Tyro
9.
Etenim Aflyrius venit fi
mul cum eis
Sed & AJfur
venit cum eis:
fadi iiint in iiif- facli funt bracbium filiorum Lot.
ceptionemfiliis Lot.
1 o. Fac illis ficut Madian
,
& Safira ; & ficut Jabin in tor-
rente Cifon.
1 1
.
Difperierunt in Ermon
:
fadi funt ut ftercus terra?.
12. Pofuifti principes eo-
rurn ficut Oreb ,
& Zebee
,
& Salmana:
Omnes principes eorum
,
13.
qui dixerunt : Hxredita-
tem poffideamus nobis fanc-
ruarium Dei.
14. Dens mens pone illos
cula Idumceorum & Ifmahelita:
:
Moab, & Agareni, 8. Gebal
,
& Ammon, & Amalec: alienigena;
cum habitantibusTyrum.
9.
Etenim Afliir venit cum illis
:
fadti funt in adjutorium filiis Lot.
10. Fac illis ficut Madian, & Judic.
Sifarse; ficut Jabin in torrente Cif- 4- l
5-
z
4-
fon.
$ 7-

1 1
.
Difperierunt in Endor : fac-
ti funt ut ftercus terra;.
1 1 . Pone principes eorum ficut
Judic.
& Zeb 5 ficut Zebee
, & Salma- Oreb , & Zeb , & Zebee , & Sal- 7- ** tf
8. ii.
Semper
Fac illis ficut Madian
,
ficut
Sifar* ; ficut Jabin in torrente Ci-
fon.

Contriti funt in En-Dor : fue-
runt quafi fterquilinium terra.
Pone duces eorum ficut Oreb
,
na
Omnes principes eorum
,
qui
dixerunt : Poffideamus nobis pul-
cbritudinem Dei.
Deus meus pone eos ut rotam
:
: ficut ftipulam ante quafi ftipulam ante faciem venti.
A D
faciem vend.
15.
Sicut ignem, qui com-
burit faltum : velut flamma
ignis comburat montes
:
16. Ita perfequeris illos in
tempeftate tua : & in ira tua
NoT
Tf. 4.
Pralt. Rom. cum Caffiod. hi plebem tuam aftute
xtgitaverunt amjilium : ($ cogitaverunt , &e. Medio!, dolose
cogitav. confilium , &c. Corb. & Moz. In plebem tuam versus
tt cogitaverunt confilium , &c. Corb. adversus te. Auguft.
in eund. Pf. Super populum tuum malignaverunt confilium
{velficut alii codices babent) aftute cogitaverunt confilium : >
(otfitav. &c. Gr.'E7rl roe *an Qx KX/iirarvpytvextTO ytuidai'
ft. 5.
Pfalt. Rom. cum M02. & Corb. Dixerunt : Veni-
te ,
dijperdamus eos ex gente :
5
0 memorabitur nomen
Ifrael ampltiis. Aug. in hunc Pf. &
non memaretnr ncminis
Ifrael ultra. Caffiod. nomen Ifr. amplius. Aug. addir : Hoc
alii planihs dixerunt : & non fit memoria nominis Ifrael
adhuc : <p.
;
jtmemoretur nominis , in Latina lingua ihufiitata
locutio efl : potiiis enim diet folet , memoretur nomen
; fed
eadem fententia
eft.
In Gr. *, y /jlk pwSin to ivo/^a 'Io&kiia
It/.
if.
6. Concinit Pfalt. Moz. nifi quod tollit tuum, port
teftamentum. In Rom. fie : Qjioniam cogitaverunt confen-
fitm in unum : adversus te teflam. difpofuerunt. In Corb.
Quoniam cogitav. confenfum in unum : adversus teftamentum
tuum difpofuerunt. Itidein in Mediol. & Carnut. cogitave-
runt confenfum in unum, ficut apud Caffiod. Apud Aug.
vero utin Vulg. In Graeco :
'
Ot; j'Cirxe^eei'To cV e/xem'x %vi-
ToavTo' aula. Qv //Gh'xw /if^-EfTo.
'$.']. Ita -Pfalt. Rom. hab. & Corb. cum Caffiod. Moz.
fcribit , >
Ifmaelitarum. Auguft. ut in Vulg. Gr.

ot 'Ifl-
fjtawMTir.i , ut inf.
j,
of 'Ayaevvc!.
fr.
8. Ita legunt Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Corb. & Moz. fi haec excipias, Gebnl, & Tyrum.
Ita etiam in Graeco.
fr. 9.
Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Moz. Etenim AJJur
fimul venit cum illis : fatli funt in fufceptionem , &c. Suf-
teptionem quoque hab. Mediolan. & Carnut. Corb. in
fuf-
pgtiene. Apud Auguft. omnia utin Vulg. In Gr, Ki
7^
mana
:
Omnes principes eorum , 1 j. qui
dixerunt : Hsreditate poffideamus
fanctuarium Dei.
14.
Deus meus pone illos ut ro-
tam : & licut ftipulam ante faciem
vend.
15. Sicut ignis, qui comburit
& ficut flamma comburens
^Quomodo ignis comburit
fil-
vam
, &
fcut flamma
devorat filvam
;
montes
:
montes :
Sic perfequeris eos in tempeftate 16. Ita perfequeris illos in rem-
tua
y & in turbine tuo conturbabis peftate tua: & in ira tua turbabis
Versionem antiqua m.
i. 'Aewp Qv/4-z-xpf/fvsTi ftsr' duTuv sy<vvi\fiav s!; outt'm-
4 , &c. Hie fubjicitur Diapfalma , apud LXX. licut in
Pfalt. Rom. & Corb.
#. 10. Pfalt. Rom. Vulgatx confonat cum Caffiod. nifi
quod addit
tf ,
port Sifara ,
quod Caffiod. delet. In Corb.
5: Moz. fie :
$
ficut
Jabin in torrentem Cyfon ; Corb. Chi-
fon ; Auguft. leg. in torrente Cifon , abfque praeced.
tf.
In
Gr. u; tw 'iaEfiV In tu /_</j.dfpu Ktfay' Alex. Kiecur.
f.
11. Sic in Pfalt. Corb. eft. In Rom. vero & M02.
ut in Vulg. ficut apud Auguft. & Caffiod. In Gr. '-
to-f<v%v,c,v hi 'AtvSwf.' titvlitxcccv uesl , &c. Caffiod. cum
Rom. & Moz. ficut ftercus.
IT. 11. Pfalt. Rom. Pone principes eorumficut Oreb, Zeb,
Zebee
, tf
Salmana , &c. Corb. Salma. Aug. & Caffiod.
ut in Vulg. nee aliter Graece.
tf. 13. Ita in Pfalt. Corb. & Mozar. In Rom. & apud
Caffiod. legitur hxreditate , additurque nobis. Hieron. veto
epift. ad Sun. & Fret. to. 2. p. 6p. a. de hoc ult. ita
fcribit : Et dicitis quod in Graco
fit
Jcriptum , poffideamus
nobis ,
qua fuperflua quaftio eft ; quando enim dicitur pof-
fideamus , intelligitur i$
nobis. Apud Auguft. ut in Vulg.
In Grseco : Kwywuijoajufyj j'i/Tci"$ to 6y5iots"n'e.<o>' , &c. Alex.
Aid. & Compl. dyiasici"-
-. 14. Ita Aug. in hunc Pf. cum Graeco. Ap. Caffiod.
tf ficut ftipulam, &c. fie etiam in Pfalt. Rom. & Vulg.
tf\ 15. Pfalt. Rom. Sicut ignis, qui comburit
filvas :
velut
fi
flamma
ince'ndat montes. Mozarab. Sicut ignis
, qui
comburetfilvam : velut flamma comburens , &c. Coib. Sicut
ignem ,
qui comburitfilvam : velut flamma comburit monies.
Compl.
)!' xa.'iux.av<i4.
t. 16. Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt,
Rom. Corb. & Moz. In Gr, Ta(i,ii dirts.
LIBER PSALMORUM. Pfalm.
LXXXIII.
169
He a k.
eos.
V U I G AT A HOD.
eos.
17. Imple facies eorum igno-
minia : & querent nomcn tuum
,
Domine.
18. Erubefcant, & conturben-
tur in faeculum fajculi : & confun- ufque in feculnm : & erubefcant
,
Imple facies eorum ignom'mik
,
& querent nomen tuum Domine.
Confundantur
, & conturbentur
dantur
, & percant.
19. Et cognofcant quia nomen
tibi Dominus : tu folus Altiffimus in
omni terra.
r>
percant.
Et fciant quia nomen tuum
eft
Dominus : folus tu Excelfus
fttper omncni terrain.
NoT AD VERSIONEM
Versio antiqua.
conturbabis eos.
17. Imple faciem illorum
ignominia : & quxrent nomen
tuum , Domine.
1 8. Confundantur , & con-
turbentur in faecula faeculo-
rum : & revereantur , & pe-
rcant in aeternum.
19. Et cognofcant quoniam
Dominus nomen eft tibi : tu
folus Altiffimus in omni terra.
Tf. 17. Pfalr. Rom. Imple facies ut quxrant nom.
tec. Hieron. epift. de feraph. to.
3. 515. d. Imple Do-
mine jacies eorum , &c. Aug. & Cafliod. ut in Vulg. cui
ctiam Gr. favet.
~t. 18. Pfalt. Rom. & Mozarab. Confundantur
, tf
con-
turbentur in fcculum fieculi : & revereantur
, tfpereant. Si-
militer iu Corb. praster hoc , in aternum , loco
infec.fe-
cult. Ap. Aug. ut in Vulg. In Gr. Ai'^i^^wtcim/ , jc, ra^xX'
6htu5|' ;'; toV aiziva, rS xtaroi' , IvlzscanTaaou/ , j,
aVo-
A N T I
Q
U A M.
t- 19. Ita legit Ambrof. 1. 3. de fide , to. 2. 498. f.
inverfis tamen bis
, quoniam nomen tibi Dominus. Simili-
ter in Plait. Rom. & Graeco. Item in Mozar. praeter hoc,
&
cognofcant gentes. Auguft. & Caffiod. Vulgatse accinunt.
Auguft. tamen ad hax , in omni terra, addit , 'vel Jictit alii
codices babent , fuper omnem terram. Fulg. 1. pro fide cath.
p. 537.
Sctant gentes quoniam nomen tibi Dominus : tufolus
Altiffimus fuper omnem terram.
VULGATA HOD.
In finem
,
1 . Pro torcularibus filiis Core
,
Pfalmus. LXXXIII.
Uam dile&a tabernacu-
la tua Domine virtutum !
3.
concupifcit , & deficit anima
mea in atria Domini.
Cor meura , & caro mea , exful-
taverunt in Deum vivum.
Q
HEBR.
Viftori
Pro torcularibus
, filiorum Core
Cantkum. LXXX1V.
QUam dileila tabemacula tua,
Domine exercituum ! defide-
rat , & deficit ammo, mea in atria
Domini.
Cor meum & caro mea lauda-
bunt Deum , Deum viventem.
meum
, & caro mea
,
in Deum vi-
4.
Etenim pafler invenit fibi
Siquidem pajfer invenit domum
,
domum : & turtur nidum fibi , ubi
& avis nidum
fibi , ubi ponat pul-
ponat pullos fuos.
Altaria tua Domine virtutum :
rex meus , & Deus meus.
5. Beati, qui liabitant in domo
tua Domine : in fa?cula fsculorum
laudabunt te.
los fuos
.
Altaria tua Domine exerci-
tuum
,
rex meus
, & Deus meus.
Beati, qui habitant in domo tua:
adhuc laudabunt te. Semper.
6. Beatus vir , cujus eft auxi-
Beatus homo , cujus fortitudo
Hum abs te : afcenfiones in corde
efl in te : femita in corde ejus.
Not* ad Versionem antiqua m
bi domum
: &
fibi
,
ubi reponat pullos fuos.
Altaria tua Domine
virtu-
tum : rex meus , &Deus meus.
5. Beati
,
qui habitant in
domu tua : in fscula fseculo-
rum conlaudabunt
te. Dia-
psalma.
6. Beatus vir, cui eft auxilium
a te
, Domine : afcenfus in cor-
"t. 1. Sic in Plalc. Rom. Corb. & Gr. Sic etiam apud
Hilar, in Pf. n.
1 3. col. 8. d. necnon ap. Aug. & Caffiod.
in hunc Pf.
#. 1. Ita legit Hilar, in Pf. 14. col. 6z. a. Item S. Pau-
Iinus , ep. 25. p. 169. a. necnon Caffiod. cum Pfalt. Rom.
Corb. & Moz. excepto uno Domine, pro Deus. Uranius
presb. epift. ad Pacat. apud S. Paulin. to. 2. p. 145. a.
Quam amabilia Junt Domine Deus virt. Cypr. 1. de
Mortal,
p.
23J.
c. & 1. 3. Teftim.
p. 320. c. Qtiam di-
letlifft?nit babitationes tua Deus virtutum! Auguft. in hunc
Pf. Quam dileQ.1ffunafunttaberv.ac.tv.aD0m. &c. Hieron.
in Ezech. 42. to. 3. 1003. e. Quam dileila, See. ut in
Vulg. Pfalt. Mediol. & Carnur. ut fup. Quam amabilia
,
&c. Gr.'fl; a7oj7niT ra cilwoj,uci/u QvKut, &c.
t. 3. Cypr. 1. de mortal,
p.
23J.
c. &. 1. 3. Teftim.
p. 320. c. def.derat , 5
properat anima mea ad atria Dei.
Hilar, in Pf. 14. & 64. col. 62. a. 164. e. Vulgata; ac-
cinit. Item S. Paulinus , ep.
2|. p. 169. a. & Caffiod. in
hunc Pf. ficuc etiam Ambrof. in Pf. 118. col. 1104. d. &
1 1 JO.
cat in Pf. 37. col.
832. b. leg. concupivit,
^deficit...
in atria Domini. Itidemin Pfalt. Rom. & Moz. In Corb. con-
cupifcit,^defecit in atria, &c. Hieronymus in Ezech.
42. to.
3. 1003. e. concupifcit
, # deficit in atriis Do-
mini. Uranius presb. ep. ad Pacat. apud S. Paulin. to. 2.
p. 147. a. in atriis tuts. Auguft. in hunc Pf. concupifit
,
f^ deficit , &c. ut in Vulg. at infra , dejiderat
, tf deficit. Ma-
xim. Taurin. in homil.
p. 40. d. Cor meum
, tf
caro mea
,
exfultaverunt in Deo vivo. Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2.
p. dji. b. exfultavit in Deum vivum ; turn addit : In
Grxco fenptnm dicitis
exfultaverunt: in ha nulla comenuo
Tom. II.
efl : 8c poft pauca : Qjiafo vos ut bujufmodi ineptias
, tffu-
perfluas contentiones
, ubi nulla efl jens'iis immutatio
, decli-
m
l*s.
Ined. Rom. iatiro^-ir , ^fn^hi eft Ta
v
? a^a
^
Tf Kvpix. 'H Ka.fS'la. fJX ,K, 11 nVaM/a'oayTO fVJ Qsoy , &c.
Tf. 4. Sic habet Ambrof. 1. 2. de Abr. c. 8. col.
338. f]
atl.de Noe & area , c. 6. col. 2
3 3. f. delety;/,
port nidum
',
cum Pfalt. Rom. & Mozar. fed ibid, conftanrer , reponat*,
praeterquam in Mozarab. In Corb. nidumJibi , ubi reponat
&c. Apud Auguft. in hunc Pf. Nam
55 paffir , Sec. ut in
Vulg. Apud S. Paulin. epift.
44. p. 264. c. Invenit
paffer
domumJibi. Gr. Vulgar* confonat, nifi quod hab. 0$ eHc<,
ubi ponet.
t. 5. Itidem in Pfalt. Mozarab. At in Rom. & apud
Caffiod. in domo tua Domine : in faculum fxcttli lauda-
bunt te. Similiter in MiHali Rom. ad Commun. Dom.
3. Quadr. In Pfalt. Corb. Beati \omnes
, qui habitant in
domum tuam : in fecula feculorum laudab. te. S. Paulin.
epift.
45. p. 273. a. delet Domine, legitque in
fecula
fe-
culorum laud. &c. una cum Auguft. in hunc Pf. & in Pf.
no. col. 1243. f. & Gr. Sequens Diapfelma deeft in Gr*
Alex, exftat vero in ed. Rom. ficut in Pfalt. Rom. & Curb.
t. 6. Sic habent Ambrof. 1. de fuga fax. c. 1. col.
417.
d. 8c Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. hoc excepto
,
cujus
eft
auxil. abs te. Ambrof. tamen omitrit verbum
dif-
pojuit
, cum Pfalt. Camut. In hoc ult. eft in ctrde ejus
,
ficut in Mediolan. In Corb. cui
eft
auxil. abs te , Domine :
afcenfus in ctrde ejus difpofuit. In Mozar. cujus
eft auxil.
abs te , Domine : ajcenfus in corde
J110
dijpofuit. Item apud
Greg. Tuion.
p. 1201. afcenfus in corde /uo
dtfpefuit. Ap,
Aug. vero in hunc Pf. fie ; Beatus vh , cujus
eft fefceptio ejus
Ex
Mf.
Sangerm.
Versio antiqua.
In finem
,
1. Pro torcularibus filiis Core,
Pfalmus. LXXXIII.
-2-
C\
Uam amabilia funt ta-
V^bernacula tua Deus vir-
tutum
! 3. concupifcit,
& de-
ficit anima mea in aulas Do-
mini.
Cor
exfultaverunt
vum.
4- Etenim pafTer invenit fi-
turtur
nidum
nl-\i *-<^*-y^.-*^
Ex MA Sangertn*
PS
170
LIBER
V E R S I O ANTIQUA.
Ex
Mf.
Sangerm. de ejus difpofuit
,
7. in con-
valle pioratioms
,
quem dilpotliit eis
8. Etenim benedidtionem
dabit qui legem dedit, ambu-
labunr de virtute in virtutem
:
videbitur: Deus deorum inSion.
9.
Domine Deus virtutum
exaudi precem meam : auri-
bus percipe Deus Jacob. Dia-
psalma.
1 o. Prote&or nofter afpice
:
& refpice in faciem Chrifti tui.
1 1
.
Quia melior eft dies
una in atriis tuis fuper millia
:
Elegi abjeduselle in domo
Dei , magis quam habitare in
tabernaculis peccatorum.
1 2. Quia mifericqnfiam , &
veritatem diligit Dominus
Deus : gratiam , & gloriam da-
bit Deus.
13. Dominns non privabit
bonis in innocentia : Domi-
ne Deus
homo
,
qui fperat in te.
Not*
ALMORUM. Pfalm. LXXXIV.
Hebr.
Trunfeur.tes in valle fletus , fon
in locum tern poiicnt cum.
VuLGATA HOD.
fuo difpofuit
, 7. in valle lacry-
marum , in loco quem pofuit.
virtutum
,
beatus
Eenediclioneiu quoquc amicietur
doctor : ibunt de fortitudine in for-
titudtnem : parebunt apud Deum in
Sion.
Domine Deus cxercituum exau-
di orationem meant : aufadt.i Deus
Jacob. Semper.
Clypeits
nofter vide Deus , &
attende faciem Cbrifii tui.
)uonium melior
eft
dies in atriis
tuis fuper millia
:
Elegi abjectus ejfe in domo Dei
mei , magis quam habitare in tu-
berna culis impietatis.
fjhiia fol & fentum Dominus
Deus : gratiam
& gloriam dabit
Dominus
:
Nee probibebit bonum ab bis
,
qui ambulant in perfeclione : Do-
mine exercituum , beatus homo
,
qui confidit in te.
8. Etenim benedi&ionem dabit
legislator
, ibunt de virtute in vir-
tutem : videbitur Deus deorum in
Sion.
9.
Domine Deus virtutum exau-
di orationem meam : auribus perci-
pe Deus Jacob.
10. Protector nofter afpice Deus:
& refpice in faciem Chrifti tui.
1 1
.
Quia melior eft dies una in
atriis tuis fuper millia :
Elegi abje&us efle in domo Dei
mei , magis quam habitare in taber-
naculis peccatorum.
11. Quia mifericordiam , &re-
ritatem diligit Deus : gratiam , &
gloriam dabit Dominus.
1 5 . Non privabit bonis eos
,
qui
ambulant in innocentia : Domine
virtutum
, beatus homo
,
qui fpe-
rat in te.
ad Versionem ANTIQUAM.
abs te , Domine : afcenfus in corde ejus difpofuit ; inf. often-
/tones. Ad hoc autem , cujus ell , Hieronimus ad Sun. &
Fret. to. 2. p. (Sji.a. fcribens , ait : In Graco invenijfe vos
dicitis , cui eft auxilium ,
quod quiet nos in Latina inter-
pretatione vitavtmus , ut ileitis , reprehendimur. In ed. Rom.
& eV"(
Aid. ScCompl. (1
) aV-mir^i? aiTir -TrapcxljH, Kv&is'
vaCa'c^; i/ TV X-XpJ la aW? Ais$-t7c. Hilar, in Pf. jo. col.
i 39.
b. depofitertiiit in valle, Sec.
#.
7. Itidem in Pfalt. Corb. Sic etiam ap. Auguft. in
hunc Pf. detradto ult. wis. Pfalt. vero Rom. hab. in con-
valle lacrymarum , in locum quem difpofttijli eis ; Rom. Mar-
tian, difpofuijli ei. Mozar. in convallem lacrymarum , in
locum quem difpofuit. Similiter ap. CalTiod. excepto uno
i/i convalle. Hilar, in Pf.
J9.
col. 1 39. b. leg. in valle plo-
rntionis ; Se Pfalt. Carnur. in locum quem difpofuit eis. De
voce autem lacrymarum , Hieron. epift. ad Sun. & Fret,
to. 2. col. cTji. b. ita fcribit : Dicitis in Grxco fcriptum ejfe
x*av/*uri<; , id ejl
,
plorationts : Jed Jive ploratum
, Jive plane-
turn
, Jive jtetnm , Jive lacrymas dixerimus , unus ejl feiifus
:
$$ nos hoc fequimur , ut ubi nulla eft de fenfu mutatio , l.atini
fetinonis elegantir.m confervemus. In ed. Rom. 615 rw XMxSa
7$ XZCtvQjUaVOC ,
.'; Tff TOTH Of S^-f/O.,
V. 8. Ita legit Cafliod. in hunc Pf. Sic etiam Chromar.
Aquil. in Matth. p. 977. g. & Vigil. Tapf. 1. cont. Va-
rim. p. 747. h. cum Pfalt. Rom. &Corb. Concinit pariter
Mozar. nili quod hab.
tf
videbitur. Auguft. in eund. Pf.
ita : Nam
f
beuednlionem dabit qui legem dedit, ambula-
bunt ( inf. ibunt )
a virittlibus in virtutem : ctpparebit Deus
deorum in Sion. Gr. Kai yap evtoyias J'uii toftoQ-sTuiy ,
TTOfsuccvlxi ix. o\i)vdfiia<; , Sec. ut in Vulg.
$.
9. Sic eft in Pfalt. Corb. ac Rom. ut & ap. Auguft.
6 CalTiod. in hunc Pf. In Gr. .'saxtcoi
1
tvi? Trgscfi/^HS /<tr,
&c. Subfequitur pariter ibid. Aia4aty<a , iicut in Pfalt.
Rom. & Corb. deed verb in Gr. Alex.
g-. 10. Vulgata; refpondent Aug. & Cafliod. in huncPf.
cum Pfalt. Rom. & Gr. Ap. Vigil. Tapf. 1. cont. Varim.
p.
7
jo. c. lie : Proteilor nunc afpice in faciem Cbrifii tui.
T^. ii. Ita Cafliod. in hunc Pf. cum Gr. Sic etiam Ara-
brof. in Pf. 118. to. 1. 11
Jo.
b. cum Pfalt. Rom. & ivloz.
nili quod fcribunt Domini, loco Dei! ; Corb. Dei, abfque
feq. magis. Ap. Auguft. in hunc Pf. Elegi abyici in domo
Domini , magis quam , &c. Gr. ira&cpfi-a'/sJSicti. S. Pauli-
nus , ep. zj. p.
14J.
c. id melius elfe dicit , unum diem in
atriis Domini vivere
,
quam millia in tabernaculis peccan-
tittm.
Tf. 12. In Pfalt. Rom. deeft r. Deus ; est. ut in textu.
In Corb. Dominus Deus dabit Dominus. Apud Aug.
deeft 1. Dominus , ut & ult. Deus. Cafliod. cum Vulgata
confentit. Gr. "On ^scf, , au$-ucur dyairi Kv&u>? S
~t. 13. Auguft. cum Pfalt. Rom. Dominus non privabit
bonis amlutlantes in innocentia : Domine Deus virtutum
,
&c. Sic etiam in Corb. & Mozar. pr*ter hoc , in innccen-
nam. Ptaeterea in Cotb. beatus vir. Apud Cafliod. deeft
1. Dominus ; reliqua ut in Pfalt. Rom. Anonymus ap. S.
Paulin. epift. ad Celanc. to. 2. p. 10. b. Non fraudavit eos
Deus bonis
,
qui ambulant in innocentia. In Gr. Ki'tVc; vx.
Csifvitt to. iya^-x tc7; Tnpiuofuroii In duxxla' Kf,<s ra
Avrdniwv , Sec. Mf. Alex, ris iv^.uofj.iivf fubinde Aid.
& Compl. Ki/e< eos.
Ve RSIO ANTJQUA.
Ex
Mf.
Sangem.
It j n finem
,
filiis Chorae,
Pfalmus. LXXXIV.
Enedixifti Domine ter-
1
ram tuam : avertifti cap-
tivitatern Jacob.
3
. Remififti iniquitates ple-
N O T JE
B:
Hebr.
Viclori ftliorum Core Canttcum.
LXXXV.
PLacatus
es Domine terra tiu
:
reduxifli captivitatem Jacob.
Vu XGATA HOD.
i. In finem, filiis Core, Pfalmus.
LXXXIV.
1>
Dimififti iniquitatem populo tuo :
ad Versionem antiquam
Enedixifti Domine terram
tuam : avertifti captivita-
tem Jacob.
3.
Remififti iniquitatem plebis
y. 1. Ita Aug. & Cafliod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Gr.
V. 2. Similiter apud Auguft. & Cafliod. &c. InGr. tJ-
Ao'itusa? ; de quo Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. 651.
C. ita fcribit : Pro eo quod ejl benedixifti , in Graco jcrip-
tum dicitis t u'Aoxwsa; ; 5
quxritis qttomodo hoc verbitm ex-
fi
imi debeat in Laiinum. Si contentiose verbafcrutamitr , tf
fiilabas , ptffumus
dicere : Beneplacuit Domine terra tua :
& dum verba fequimur , fenfiis
ordinem perdimus : ant certe
addendum ejl aliquid , ut eloquii ordo fervemr , tf
dneu-
dum : Complacuit tibi , Domine, terra tua. Quod ji
fe-
cerimus , rnrjiim a nobis queritttr quare addiderimus tibi
,
cum nee in Graco fit , nee in llebrxo. Eadem igitttr imerpre-
tandi fequenda ejl regula
, quam fxpe
diximus , ut ubi no
Jit
damnum in fenfu , lingux , in quam transjerimns
, tu-
<pav!a. , $$
proprietas confervetur.
#. 3. Ita in Pfalt. Corb. Au>t. vero & Cafliod. cum Pfalr.
Rom. leg. iniquitatem. InGr.
'Afi
t; dtojulicc tb >au
(\ , &c. Sequitur pariter A<a4ty<*
ibid. Iicut in Pfalt.
LIBER
VULGATA HOD.
iu : operuifti omnia peccata eo-
rum.
4.
Mitigafti omnem iram tuam :
avertifti ab ira indignationis tua?.
P SAL MO RUM.
He b r.
operuifti omnes iniquitates eorum.
Semper.
Coutinuijli omnem indignationem
tuam : converfus es ab ira furoris
tut.
Converte nos Deus jefus nof-
FfaLfn. L XXXIV.
171
nos.
?. Converte nos Deus falutaris
nofter : & averte iram tuam a no-
bis.
6. Nunquid in sternum irafce-
ris nobis > aut extendes iram tuam extendens iram tuam in generatio-
a generatione in generationem * nem
&
generationem.
Versio antiqua.
bis tux : operuifti omnia pec- Ex
Mf.
Sangcrm*
cata eorum. Diapsai.ma.
4. Mitigafti omnem iram
tuam in finem : avertifti ab
ira indignationis tux.
5. Converte nos Deus falu-
ter , &folve iram tuam adversum tarium noftrorum : & averte
Noli in Aternum irafci nobis :
iracundiam tuam a nobis.
6. Non in xternum irafca-
ris nobis : vel extendas iram
tuam a progenie in proge-
niem.
7. Deus tu converfus vivifica- Nonne tii revertens vivifualis 7. Deus tu convertens VI-
bis nos : & plebs tua lsetabitur nos , cjr popitlus tuns Utabittir in vificabis nos : & plebs tua lx-
m te. te ? tabitur in te.
Oftende nobis Domine mifericor- 8. Oftende nobis Domine
diam tuam
, & falutare tuum da mifericordiam tuam : & falu-
nobis. tare tuum da nobis.
Audianl quid loquatur Deus 9. Audiam quid loquetur in
Dominus : loquetur enim pacem me Dominus Dens : quoniam
8. Oftende nobis Domine mife-
ricordiam tuam : & falutare tuum
da nobis.
9.
Audiam quid loquatur in me
Dominus Deus : quoniam loquetur
pacem in plebem fuam ;
Et fuper fanttos fuos , & in
eos qui convertuntur ad cor.
10. Veruntamen prope timen-
ad populum fuum
Et ad fanilos fuos , tit non con-
vertantur ad ftuttitiam.
loquetur pacem in plebem
fuam ;
Et fuper fandtos fuos , & in
eos qui convertuntur ad ipfum
ex corde fuo.
Veruntamen circa ti- 10. Veruntamen prope
eft
his qui ti-
tes eum falutare iplius : ut inhabi- went eum falutare ejus
, ut babttet mentes eum falutare ipfitlS :
tet gloria in terra noftra. gloria in terra noftra. ut habitet gloria in terra nos-
tra.
11. Mifericordia & Veritas ob- Aiifericordia & Veritas occur- 11. Mifericot'dia & veri-
viaverunt fibi : juftitia & pax of- rerunt : jujlitia
&
pax deofculat tas obviaverunt : juftitia &
culata: funt. funt. pax complexx funt fe.
11. Veritas de terra orta eft : Veritas de terra orta
eft ,
#- 12. Veritas de terra orta
&juftitia deccelo profpexit.
juftitia de ccclo profpexit. eft : 6c juftitia de ccelo prof-
pexit.
13. Etenim Dominus dabit be- Sed & Dominus dabit bonum
, 13. Etenim Dominus da-
nignitatem : & terra noftra dabit
& terra noftra dabit germen [num. bit benignitatem :& terra nof-
fruitum fuum. tra dabit fru&um fuum.
NoTiE ad Versionem antiqua m.
Rom. & Cork, abed autetn in editt. Aid. &Compl.
#.
4. Ita ferunt Pfalt. Rom. Corb. & Carnut. ad ver-
bum. Mozarab. vero hab. averfhses, pro avertifti. Auguft.
in hunc Pf. Sedafti omnem iram tuam ; avertifti ab ira, &c.
CalTiod. ut in Vulg. Gr. Ka7/<srat/oa; Trcccuv ryv opyit (V
a-iris-pi-^ai diro , &c.
Tf.
J.
Auguft. in hunc Pf. Convene nos Domine fanita-
tum noftrarnm : $
averte iracundiam tuam a nobis. Caf-
liod. cum Pfalt. Rom. Vulgatae accinit. Sic etiam Corb.
nili quod hab. iracundiam tuam , ut fup. Graec.
'Rmspety
vixHc, so? rav QaTupiav )f/j.af

chraspt^ov toY hvjjtiv

&,
&c.
t. 6. Similiter hab. Pfalt. Corb. cum Cafliod. hoc ex-
Cepto , nee , vel neqtu extendas. Rom. Ut non in xternum
irnfearis nobis : neqtte extendas a progenie in progenies.
Sic etiam in Moz. praeter duo , ne
, pro ut non > & proge-
niem , loco progenies. In Mediol. & ap. Augufl. Non in
Xternum irafcaris nobis : vel extendas..... a generatione in
generationem. In Gr. Mm et( tov cc:'ra
SfyiStAi i/ju ; J <f/a-
Tiii~$ oi-710 y;v;ai ffi yetiav
;
$.']. Ita legit Ambr. in Pf. 118. to. r. 1053. c. cum
Pfalt. Rom. Mediol. Carnur.Corb. & Moz. ItaquoqueAug.
& Cafliod. in hunc Pf. cum Miilali Rom. ad OrTert. fer.
6. iv. Temp. Adv. InGr. "O &ilq Qv eswrpe^*? &c.
5^.3. Concordant Hilar, in Pf. 13. col. j<j. a. Ambr.
in Pf. 118. to. 1. 1033. c. & 1. 3. de fide , to, 2. 5:07. d.
necnon Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. una cum vet. Pfalt.
& Gr. Corb. hab. falutarem tuum.
Tlr . 9. Additum a nobis eft to Dominus Deus , haud du-
bie negligentia librarii praetermiflum , ut vel ipfe indicat
locus vacuus ibid, in Mf. codice. In Pfalt. Rom. lie : Au-
diam quid loquatur in me Dom
tf
j ea! qui convertun-
tur (al. convertentur ) ad ipfum ; nee plura. In Mozarab.
deeft
tf
, ante hxc verba, fuperfanilos fuos ; fequitur ve-
ro , i$ in eos qui convertunt cor ad ipfum. In Mediolan.
qui convertuntur coram ipfo. Ap. Ambrof. in Pf. 118. to. 1.
103 3. c. qui convertunt ad ipfum corfuum ; cast, ut in Vulg.
Vide etiam to. 1. col. 808. a. 1 1 jo. b. 1 iy8.a. at 1.
3.
offic.to. x. 108. a. hab. Audiam quid loquatur in me Domt-
Tom. 11.
nits metis ; & epift.
f8.
col. ioiy. d. in me Deus. Au-
gufl. in hunc Pf. Audiam quid loquetur in me Dom

in eos qui convertunt cor ad ipfum : fed in Pf. 38. col.
321.
b. Audiam quid loquatur in me quoniam loquetur pa-
cem populo fuo. Optat. 1. 2. com. Donat.
p. 31. b. Videa-
mus quid loquatur Dominus : qtioii. loq. pac. in plebem fuam.
Apud Chromat. Aquil. in Matth.
p.
9J<).
c. & CalTiod.
in hunc Pf. ut in Vulg. praeter ult. convertuntur ad ipfum*
In Gr. 'Awae/iai t/ jvaw^ <* e'toi KkJUo; o eo; iirl
roy zaov ocutS , )... Kj etsi ng tizizps-porTa; irplg kvtw x.xp-
^^'a^ Aid. & Compl. .apoXiut l<a' dinw.
't.io. Pfalt, Rom. ,
Fab. Veruntamen prope timentibtcs
(urn falutare ipjins : ut inbab. &c. Rom. Martian, prope
eft
timentib. Mozarab. $$
ut inhabnet , &c. Apud Ambrof
in Pf. 118. to. 1. 1033. c. ut in Vulg. ficut apud Augufl:.
& Cafliod. in hunc Pf. In Gr, X\*.h etfuf tuv t? xa-
Tacxniiioa; -oi,av , &c.
It. II. Ita legit Caffiod. cum Pfalt. Rom. Mediol. Car-
nut. Corb. & Moz. addito uno fibi , ad verbum obviave-
runt. Augufl:. in eund. Pf. occurrerunt
Jibi ; ultimoque , of'
culatx, funt fe.
Itidem apud Eucher. q. in Pfal.
p. 846. ci
ofculaufunt fe. In Gr. Qumlwoa... KalciplMdav. Ap. Hilar,
in Pf. 56. col. 119. b. Miferic.
tf
Veritas obviaverunt.
Conc.Tolet. vm. Cone. Hifp. to. 2. p.
J42.
a. juftitia >
pax
fe
complex* funt. Auct. quaeft. ap. Aug. to. 3. q. 109.
complexx
ft
ut
fe.
Hieron. in Ofe. 2. to. 3. col. 1253. b. ob-
viaveruntJibi :
tf
juftitia
tf
pax deofculatx funtfe
: item in
Ifai. 28. col. 240. a. dempto uno
tf ,
podJibi : epift. vero
ad Sun. & Fret. to. 2. col. 6ji. c. ait : Dicitis quod m Grxct
fibi non habeat : nee in Hebr. babet ; 5
apud LXX. obelo prx-
notatum
eft
: qua Jigna , dnm per fcriptorum negligentiam
a plerifque quaji fuperflua rclmquuntur , magntts in legend
error exoritur.
T^. 12. Confentiunt Auguft. & Cafliod. una cum vet.
Pfalt. & Gr. Item Laclant. 1. 4. Inftit. c. 12. p. $j6. Am-
brofiaft. p. 27. f. & Leo M. ferm. 23. p. 76. a.
tf. 13. Auguft. in hunc Pf. Etenim Domains dabit
fuo*
vitatem. Pfalt. Carnut. Corb. & Moz. dabit benediilionem
,
kc. Cafliod. cum Pfalt. Rom. ut in textu. Auguft. inPf
l 7' LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXXV.
Versio a n t i q
u a .
Bx
Mf.
Sangerm.
14.
Juftitia ante eum am-
bulavit : & ponit in via gref-
fus fuos.
H ES R.
Jujlitia ante eum ibit , & ponet
in via grejfus fuos.
VULGATA MOD.
14. Juftitia ante eum ambula-
bit : & ponet in via greflus fuos.
AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
IOJ.
col. 1
194.
a. aa ncc , units aaoitjuavnaiem , mmji , . <(. ^.^._. y.^^.^. j.
;
....
qtiam 15
aliqm imerpretati funt bohitatera , aliqtu benigni- in via, &c. Similiter apud Aus
tatem. Gr. Aucti Xfvs'oTvU.
Ambrof. epift. %. to. z. 756.
Caffiod. cum Pfalt. Rom. Vulg
d. leg. terra deditfiuthts fuos. Gr. o\mu to %a.pah avTAi. Qvvu ""/oi- iwrv irwiroftiAtliu
5^.14. Brev. Mozarab. Jujlitia ante eumpraihit :
tf
ponit
in via , 8cc. Similiter apud Auguft. excepto uno
^
ponet.
atae congruir. Gr. Aixa<o-
af
if 6no<i tie, oJor , &c
Ex
Mf.
Sangtrm,
Versio antiqua.
*
Oratio ipfi David.
LXXXV.
Nclina Domine aurem
tuam , & exaudi me : quo-
niam egens ,
& pauper *fum
I
HEBR.
Oratio David.
LXXXV1.
JNcltni
Domine aurem tuam
,
exaudi me: quia egenus & pan-
per ego.
ego
2.. Cuftodi animam meam
,
VULGATA HOD.
Oratio ipfi David.
LXXXV.
1 . T Nclina Domine aurem tuam
,
A & exaudi me : quoniam inops,
& pauper fum ego.
2 . Cuftodi animam meam
,
quo-
Cuftodi
animam meam
,
quia
quoniam fandlus fum : falvum fanilus ego :falva fervtim tuum
,
niam fandtus fum : falvum fac fer-
fac fervnm tuum ,
Domine tit Dens mens, qui confidit in te. vum tuum
,
Deus meus, fperantem
Deus meus , fperantem in te.
in te.
>. Miferere mihi Domine, Miferere mei Domine, quo- j.
Miferere mei Domine
,
quo-
quoniam ad te clamabo tota niam ad te clamabo tota die : U- niam ad te clamavi tota die : 4. lae-
die : 4.
lxtifica animam
fervi
tifica
animam fervi tui
,
quia ad tifica animam fervi tui
,
quoniam
tui
,
quoniam ad te Domine
animam meam levavi.
_
5.
Quoniam tu Domine fua-
vis , ac mitis es ; & copiofus
mhericordia omnibus invo-
cantibus te.
6. Auribus percipe Domine
te Domine animam meam levo. ad te Domine animam meam levavi.
Tu euim es Domine bonus
, &
propitiabilis
;
&
multus mifericor-
dia omnibus qui invocant te.
Exaudi Domine orationem
orationem meam : & intende meam , & aufculta vocem depre-
voci orationis meae. cationum mearum.
7. In die tribulationis meae In die tribulationis mes invo-
clamavi ad te : quia exaudifti cabo te : quia exaudies me.
me.
5
.
Quoniam tu Domine fuavis
, joel. 2,
& mitis, & multa? mifericordis om- 1 3.
nibus invocantibus te.
6 . Auribus percipe Domine ora-
tionem meam : & intende voci de-
precationis mese.
7. In die tribulationis mea: cla-
mavi ad te : quia exaudifti me.
8. Non eft fimilis tibi in
diis Domine : & non eft fe-
cundum operam tuam.
9.
Omnes gentes quafcun-
quefecifti, venient, & adora-
bunt coram te Domine : &
honorificabunt nomen tuum.
10. Quoniam magnus es
tu ,
& fades mirabilia : tu es
Deus folus magnus.
1 1. Deduc me Domine in
via tua , & ingrediar in veri-
N O T E AD
*
Auguft. delet
ipfi,
cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz.
Graece , t AxvlJ'.
-#. I. Aug. in hunc Pf. leg. quoniam egenus , ? inops ego
fum; cxt. ut^fupra. Cafliod. in eund. Pf. cum Plait. Rom.
Inclina Domine aurem tuam ad me ,
tf
exaudi me : quon.
egenus , ?
pauper fum ego. Itidem in Corb. prauer hoc
,
egens , loco egenus. Gr. ut in Vulg.
t.
2. Auguft. & CaiTiod. Vulgatae accinunt cum Pfalt.
Rom. In Corb. fie : Salvum me fac fervtim tuum , Deus
mens , &c. In ed. Rom. LXX. deeft mens ; at in edd. Aid.
& Compl. legitur Qtie, /j.%. Ap. Ambrof. 1. 5.
de fide ,
to. 1.
J71.
a. Cujiodi quon . ego fanilus fum : at epifl.
46. col. 087. b. deeft ego. In Pfalt. Mediol. quoniam Janc-
tus es.
ir. j. Sic in Pfalt. Rom. eft, excepto uno clamavi. Iti-
dem in Milfali Rom. ad lntroit. Dom. 16. port Pent. In
Pfalt. Corb. Miferere mihi Dom. quon. ad te clamabo : item
clamabo, in Catnut. Apud Auguft. & Caffiod. ut in Vulg.
'E^vmov fie Kt/'e<s , on x.tx.f>ct,o/j.ui ow tw
Non eji fimilis tui in diis Do- 8.
mint
,
& "on
eft
juxta opera tua. mine
tua.
Omnes gentes quas fecifti , ve- 9.
nient
,
& adorabunt coram te Do- cifti ,
mine , & glorificabunt nomen ram te Domine
tuum.
nomen tuum.
htia magnus es tu
, & fa-
10. Quoniam magnus estu, &
ciens mirabilia : tu Deus folus.
Non eft fimilis tui in diis Do-
: & non eft fecundiim opera
Omnes gentes quafcunque fe-
venient , & adorabunt co-
ck gloriricabunt
faciens mirabilia : tu es Deus folus.
1 1 . Deduc me Domine in via
tua ,
& ingrediar in veritate tua :
In Gr
-fr. 4. Ita ferunt Pfalt. Rom. Corb. 6c Moz. cum Caf-
liod. niliquod poftponunt animam meam verbo levavi. Ita
etiam in Grsco. Aug. in hunc Pf. legit : jocunda animam
fervi tui , Sec. ut in Rom. Grxc. euip&ivov tw tyvytft , &c.
t. y. Itidem in Pfalt. & Milfali Rom. ad lntroit. Dom.
16. port Pent, necnon ap. Caffiod. hoc excepto , in miferi-
(ordia. In Pfalt. Corb. 6c Moz. nmlthm mifericors, non topic
Doce me Domine viam tuam
,
ambulem in veritate tua : unicum
Versionem antiqua m.
fits in mifericordia. Item ap. Auguft. in hunc Pf. Quia t
Dominejuavis is ,ac mitis ; & nmlthm mifericors es omnibus
.
&c. inf. deeft utrumque es. In Gr. "On
Xf'S^S >
S
C?i*lk* if
T0*t/f *S6? TTCtO; 1
&c.
Tf. 6. Sic habet Pfalt. Corb. Moz. rollit rantum med.
J^.
Rom. cum Caffiod. Vulgata? confonat. Auguft. in eund.
Pf. ita legit : Auribus infge Domine orat. meam , &c. ut fup.
Gr. 'Et'juTiSKi , &c.
tf. 7. In Mf. Sangerm. deed hoc medium , clamavi ad
te ,
quod reftituimus ex Auguft. & Caffiod. necnon ex
vet. aliis Pfalt. & Gr. Corb. addit praeterea Domine , in
fine.
f. 8. Ita fimilis tibi in Pfalt. Rom. Corb. & Mozar
necnon apud Auguft. in hunc Pf. reliq. ut in Vulg. Sic
etiam in Gr. & ap. Caffiod.
tf. 9. Ita legit Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Corb. Sic
etiam in Mozarab. praeter hoc mendum ,
quscunque fecijls.
Ap. Auguft. iu eund. Pf. quotquot fecifti... glorificabunt num.
tuum. LeoM.ferm. 1%. p. 91. c. Vulgata; favet. Gra:ce
:
Ylarra rcc s^/ii 00 a ivelMac, , v'ivQi 5
Ait^a'ciQi to , &C
Tt*. 10. Sic in Pfalt. Mozarab. eft, deleia voce magnus
in fine. Rom. Vulgatae congruit cum Caffiod. Similiter
apud Auguft. in hunc Pf. fedcum ult. voce magnus
, quae
etiam fubditui in Gr.F.dd. tamen Aid. & Compl. earn delent.
if. 1 1. Pfalt. Rom. Fabri cum Coib.
5
ambulaba m ve-
ritate tua : Lnetttr cor meum ttt timeam , &c. Rom. Mar-
tian. Gamut. & Moz. cum Cafliod. $ amlulabi ut ti-
LJBER PSALMORUM. Pfalm. LXXXVI. 173
VULGATAHOD.
HE B R.
Icttetur cor meum ut timeat nomen fac cor meum ,
ut timeat nomcn
tuum.
1 2 . Confitebor tibi Domine Deus
ineus in toto corde meo , & gloriri-
cabo nomen tuum in sternum :
15. Quia mifericordia tua ma-
Versio antiqua.
tate tua : lactetur cor meum Ex
Mf.
Sangnm,
ut timeam nomen tuum.
1 2. Confitebor tibi Domi-
ne Deus meus in toto corde
tuum,
Confitebor tibi Domine Deus
incus in toto corde meo
, & glo-
lificabo nomen tuum in fempiter- meo , & honorificabo nomen
man
:
tuum in sternum :
Quia, mifericordia tua magna.
1
3. Quia mifericordia tua
gna eft fuper me : & eruifti animam fuper me
, & eruifti animam meant magna fuper me : & eripuilU
meam ex inferno inferiori. de inferno extreme. animam meam ex inferno in-
feriori.
14. Deus, iniqui infurrexerunt Deus
,
fuperbi furrexerunt ad- 14. Deus, injufii infurrexe-
fuper me , & fynagoga potentium version me
, & ccetus robujtorum runt adversiis me
,
& fynago-
qusfierunt animam meam: & non qtujierunt animam meam,
& non ga potentium inquifieruntani
propofuerunt te in confpe&u fuo. pofuerunt te in confpeclu fuo.
1 y. Et tu Domine Deus mifera- Tu aatem Domine Deus
,
mi-
tor& mifericors, patiens, & multx fertcors & clemens : patiens
, &
multa mifericordia , & vcrus.
Refpice ad me
, & miferere
mifericordia; , & verax.
16. Refpice in me , & miferere
tnei , da imperium tuum puero tuo :
& falvum fac filium ancilla; tua:.
1 7. Fac mecum fignum in bo-
num , ut videant qui oderunt me
,
& conrundantur : quoniam tu Do- fuudantur : quia tu Domine aux't-
mine adjuvifti me , & confolatus es liatus es rnihi , & confolatus es
me. me.
NoT AD VERSIONEM
mam meam : & non propo-
fuerunt te in conlpectu fuo.
15. Et tu Domine Deus
miferator & mifericors
,
pa-
tiens
,
& multum mifericors
,
& verax.
1 6. Refpice in me , & mi-
met : da fortitudmcm tuam fervo ferere mei , da poteftatem pue-
tuo
, & falva filium ancilla tua, ro tuo : & falvum fac filium
ancillx tua;.
Fac mecum fignum in bonitate, 17. Fac mecum fignum in
& videant qui oderunt me , & con- bono
,
ut videant qui oderunr
me , & corifundaritur : quo-
niam tu Domine adjuvafti me
,
& confolatus es me.
AD
meat , &c. Auguft.
tf
ambulabo in verit. tua : jocundetur
cor meum ut timeat, &c. $c Gr jc, ircpi/Co/j.ai iv-
(p&t>S~uTa) t? f>o,ur:a to oio/44 Qn.
ir. 12. Ita Caffiod. cum Pfalr, Rom. Corb. & Mozar.
Auguit. vero legit , ? glorificabo. Gr. <c, <fuaca> , &c.
Tfr. 13. Accinunt Pfalt. Rom. Corb. & Moz. nifi quod
Rom. hab. Ouoniam mif tua magna ejl ; Mozar. Qjioniam
magna ejl mif tua. Irenaeus quoque 1. 5. c. 31. p. 331. a,
leg. cum Cafliod.
Jji
enpnifli animam , &c. Aug. f$ eruifti ,
&c.utin Vulg. Graec. "O71 to Itaos Qv fih, eV efts'

tfpVGOl , &c.
Tf . 14. Auguft. in hunc Pf. Dens
,
prxtereuntes legem
infurrexerunt fuper me ; reliqua ut in textu. Cafliod. Deus
,
injufti infurrex. fuper me,
&
fynag. pot. inquifteruni anim.
meam : $ non propof. te ante confpetlum futim. Pfalt. Rom.
Deus , injufii infurrex. in me qnxjierunt anim. meam:
) non propof. te ante confperfum juum. Mozarab. Deus
,
injufii infurrex. fuper me $ non propof. te ante fe. Hie-
ron. epift. ad Sun. & Fret. to. 2. 651. c. ita fcribit : Et
dicitis quod in veflro codice te non habeal : addite te , %j
tmendato errors librarii , vejlrum quoque errorememendabitis.
In Gr. 'O ss?, 7taoi.toiJ.oi i-Ka.nsv[ oa.v eV ifj.i tCytwaji
TY.1 TTiyttysVTa (\ IvWTTlW U.VTW.
A N T I QU A M.
#\ 15. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. Aug.
vero in eund. lie : Et tu Domine Deu< mif. g mifericors
,
longanimis
, & multum mifericors , )
verax. Pfalt. Rom.
Et tu Domine Dens meus patiens
, & 'Milium mifericors
,
&c. SedHieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. 6"JI.
c. ait :
In Graco invenijp vos dicitis : Et tu Domine Deus meus

quodJuperfluum
eft i meus enim nee in Hebrao babetur , nee
in LXX. In ed. Rom. Kl Qu KJ&; 0;o? 01X.TlpfA.01j

SMH/xuv , fJ.ccKpof}v/J,3S , K) Tto-Kulhtte, , &c. Aid. Sc Compl. ha-

bent so? fits.
ir. 16. Ita legit Ambrof. ep. 46. to. a. 987. b. Ita etiara
Aug. & Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Moz. & Me-
diolan. Corb. vero & Carnut. hab. da poteftatem tuam. Am-
brof. 1. y. de fide, to. z.
J71.
a. da poteftatem puero tuo,
i5 filio
ancillx tux. Gr. A05 t mpxroc, Qv tu , &c. ut ia
Vulgata.
f. 17. Sic hab. Auguft. in hunc Pf. cum Brev. Moza-
rab. Ca/iiod. vero cum Pfalt. Rom. Fac mecum Domine
fignum in bono, videant qui me oderunt , &c. Item Carnut.
hab. in bono ; ultimo vero , exbortatus es me. Corb. Fac me-
cum Jigniim-in bono, 5' videant qui oderunt me adju-
vafti me
, 2? exbortatus es me. Gr tii ayx^-or , k...
7TUfZ)LCI.hZ<Sa.C, yttf.
Vulgata hod.
i. FiliisCore, Pfalmus Cantici.
LXXXVI.
He b r.
Filiorum Core Pfalmus Cantici.
LXXXVII.
FUndamenta ejus in montibus
TffUndamenta ejus in montibus
fanicis : z. diligit Dominus X fancluarii : diltgit Dominus
portas Sion fuper omnia tabernacula portas Sion
fuper omnia tabemacu-
Jacob.
3
.
Gloriofa difta funt de te , ci-
vitasDei.
4. Memor ero Rahab & Baby-
lonis fcientium me.
NoTjE
Tf . 1. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. &. Gr. In Moz. Filiis
Goreph. In Corb. Ftlit Core , &c.
Sic Ambrof. in Luc. to. 1. 1258. d.
1479. f. necnon
Versio ANTIQUA.
i. Filiis Coras
,
Pfalmus
Cantici. LXXXVI.
*
Y~J
Undamenta ejus in mon-
IP tibus ianclis : z. diligit
Dominus portas Sion fuper
omnia tabernacula Jacob.
3.
Gloriofa difta funt de
te, civitasDei. Diapsalma.
4.
Memor ero Kaab 6c
Ba'oylonis fcientibus me.
Ex
Mf.
Sangerm,
1.
3. cont.
vet.
Augiift. & Caffiod. in hunc Pf. Item Optat
Donat.
p. 50. b. cum vet. Pfalt. & Gneco.
t'. 1. Concinunt Aug. & Cafliod. una cum Pfalt
& Graeco.
tf. 3. Ita rurfum Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum vet.
Pfalt. & Gr. Itidem Chrom. Aquil. in Matth.
p. 980. f. ite-
uunque Aug. 1. 10, decivit. Dei,
244. a. nifi quod juxta po-
la Jacob.
Gloriofa diclafunt in te , civitas
Dei. Semper.
Commemorabo fnperb'u & Ba-
bjlonis fcientibus me.
AD VERSIONEM ANTIQUA M.
tiores Mfs. leg. glorirfiflima ; lie etiam loco fup. cit. femel ,
col. 923. e. In Gr. conftanter /sAeSac^jV*. In Pfalr. Corb.
deeft nomen Dei. Diapfalma quoque habetur in Pfalr. Rom.
Corb. & apud LXX. piasterquam in edd. Aid. & Compl.
t. 4. Ambrof. in Pf.
3 <f.
to. I.
JJ^.
a. 776. f. & Aug.
in hunc Pf. ita legunt : Memor ero fcientibus me. Etemm
alienig. & TfrUS,
tf
populns ALthiop.ht fuerunt ibi. Pfalt.
Rom. bi fuerunt in ea ; at fup. fcientium me , cum Ambrof.
ipfo, 1. y.de fide, to. 2. 574.
b. Ckffiod. fcientibus me
bifuerunt in ea. Pfalt. Mo2Zt.fctenttbKS me. Ecce enim ai.t-
r;4 LIBER PSALMORUM. Plidra. LXXXVIL
Versioantiqua. Hebr,
*
Mf.
Sanger'm. Et ecce alienigencc
, & po- Ecce PaUftina ,
<^r Tyrus
pulus /Ethiopum
,
hi fiienmt /Ethiopia : ifie
natus
efl
ibi.
ibi.
5.
Mater Sion dicit : Ho-
mo, & homo iaftus in ea :
& ipfe fundavit earn Altilli-
mus.
6. Dominus enarravit in
fcripturis plebium
,
& princi- pulos :
ifie
natus
eft
ibi. Semper.
pum : horum
,
qui fuerunt in
ea. Diapsalma.
7. Sicut lcetantibus nobis
omnibus commoratio eft in
te.
Noi
Ad Sion autem dicetur : Vir
,
& vir natus
eft
in ea
, & ipfe
fundavit earn Excelfus.
Dominus nutKerav.it fcribens po-
Et cantor es quafiin cboris : om-
nes
f
antes met in te.
VULGATA HOD,
Ecce alienigense , & Tyrus , &
populus jEthiopum, hi fuerunt illic
5. Nunquid Sion dicet : Homo,
& homo natus eft in ea : & ipfe fun-
davit earn AltifTimus ?
6y, Dominus narrabit in fcripturis
populorum , & principum : horum
,
qui fuerunt in ea.
7. Sicut Iaetantium omnium ha-
bitatio eft in te.
AD VERSIONEM ANTIQUAM.
Hig.&TfrUS , >
pop. JEtbiopus
, qui fuerunt illic. Item in
Corb. fcientibus me. Apud Tertul. 1. 4. cone. Marc. p. 707.
b. Et ecce Allopbyli
, g? Tyrus,
tf
pop. Mtbiopum, ifli fue-
runt illic. In Gr. Mi-Ht&H^ai '?ad Tuft yivwoxfeffi /u:.
Kai i'J y tMoipvMt , >u Tv&$, *. Aaos Ai'&iittwv , htu 57s-
m$-v,<jcr.v liuT.
Tf.
J.
Arnbr. fimiliter 1. 5. defide, to. 2. 498. c. &1. 1.
de exceffu Satyri , col. 1 1
1
6. e. f. Mater Sion iicet : Homo
,
%$ homo
f
actus
efl
in ea
, tf ipfe fund. Sec. Sic etiam Auguft.
kihuncPf. &I.decivit. Dei, to. 7. 479. e. cum Caffiod.
in eund. Pf. Fulg. 1. 1. ad Traiim. c. 16. p. 85. Vigil. Tapf.
cont. Varimad. p. 729. g. Auftor 1. de promifT. p. 2. c. 20.
col. 144. b. & Eucher.q. in Pf. p. 846. c. Itidcm in Pfalt.
Rom. Mediol.Carnut. Corb. & Moz. quibus fa vet Tertul.
cont. Prax.
p. 857. b. c. In Gr. Mh'tm/> Xivv
;'f?7
e7SWt,9-n
u> dvrn, &c. Hieron.affirmat LXX. Mviri Xt'Siv tranftuliife
,
Nobilio tefte.
#-.
6. Pfalt. Rom. & Corb. Dominus narravit infcriptu-
ris populorum fuorum , $
princip. eorum
( Corb. horum
, )
quifuerunt in ea. Mozar. Dominus narravitJcriptmas populo-
rum
, 2?
princip. eorum , &c. Item in Carnut. narravit. Ap.
Aug. in hunc Pf. Dom. narrabit in fcriptura populorum
, $$
princip. borum, quifallifuntiii ea. Ap.Caffiod. Dom. narravit
fcripturas populorum , &c. ut in Vulg. In Gr. Ku&io? J
w-
yiUzlat cv JCep? haur , it, apxprruv iis-ruv ,rur ye^itv/xivoot
hi kktJT. Subfequitur pariteribid. Atd-^a^/^a , ficut in Pfalt.
Rom. & Corb. deeft autem in edd. Aid. & Compl. de
more.
j^.
7. Auguft. in hunc Pf. Tanquam jocttndatorum om-
nium habitatio in te. Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Corb.
Sicut latantium omnium nojlrum habitatio
efl
in te. In Mo-
zarab. Sicut latantium hominum commoratio
efl
in te. In
Mediolan. Sicut latantibus omnibus nobis , &c. ut fup. In
Gr. '}$ iv<p(ZstivoHit(ot -xcifTOit xgTUXi'a te 01'.
Versio antiqua.
Ex
Mfi
Smg&m. .
Pfalmus Cantici
,
1. Filiis Corae
,
in finem
,
pro Maleleth ad refponden-
dum, intelle&us jEmat If-
ttahelitae. LXXXVII.
i.
TpvOmine Deus falutis
1-Jr mex
,
in die clamavi
,
& node coram te.
Intret oratio mea in
Hebr.
Canticum Carminis
Filiornm Core villori per cbontm
ad pr&cinendum , eruditionis
Eman Euraiu. LXXXVIII.
D
Omine Deus falutis men
,
per diem clamavi
, & noile
coram te.
Ingrediatur ante te oratio mea
:
confpedu tuo : inclina aurem inclina aurem tuam ad laudatio-
tuam ad precem meam , Do- mm meant
:
mine :
o'
VuiGATA HOD.
Canticum Pfalmi,
1
.
Filiis Core , in finem
,
pro Ma-
heleth ad refpondendum , intel-
ledus Eman Ezrahita.
LXXXVII.
2
.
T~\
Omine Deus falutis mea;
,
1 J in die clamavi, & node co-
ram te.
j.
Intret in confpeftu tuo oratio
mea : inclina aurem tuam ad pre-
cem meam :
4.
Quia repleta eft a malis
anima mea : & vita mea in in-
ferno adpropiavit.
5
.
jEftimatus fum cum def-
cendentibus in lacum : fadus
fum iicut homo fine adjuto-
rio, 6. inter mortuos liber:
Sicut \ailnerati dormientes
N O T JS. A D
"f. 1. In Pfalt. Rom. fie -.Canticum Pfalmus (s.\. Pfalmi,)
Pro filiis Core , infinem , pro Maeleth ad refpondendum , intel-
leclv.s Eman Ijraelit.t. In Corb. Canticum Pfalmi , Filiis Co-
ra , infinem , pro Amaleel ad rejpondetidnm , intelleclris /Eman
EXraita. In Muz. Canticum Pfalmus , Filiis Chore , infinem ,
per chorum ad prxemendum , intelletliis Heman Efraheiites.
Apud Caffiod. ut in Vulg. prater hoc ult. Eman Ifraelitit.
In Gr. 'fi/w ^ictiifiai , Toft viols Kope , clc to tims , uirsp
M*s9 Tt? a.-7rt,y.eA!~)-~v.ct.i , Qutstiuc, Afaav tu>'U&ck*!t>i. Aug.
de hujus Pfalmi titulo ita dilferit : Nufqnam aliorum Pfalmo-
rumpofitum efl
quod hie legitur , pro Melech ad refponden-
dum ; nam de Pfalmo Cantici
, ^ Cantico Pfalmi , alius jam
quid nobis videretur , diximus
, ( nempe in Pf. 67. ) Et filiis
Core , ujitatum in titttlis Pfalmorum , fapiffimeque traclatum
eft , ) 1'
1 '^
J'
1 ' n 6nem fed
quod feqnitur
, pro Melech
ad refpondendum , hoc inujilatum habet
ifle titulus. Pro
Melech autem , Latiueipro choro dici
potefl ; Melech enim
verbo Flebrxo , chorus Jignificatnr. Item intra : Et hie efl , in-
tellects iEman Ifrai'litae ,
quod in tituli hujus ultimo po-
fitnm efl.
1. 1. Accinunt Auguft. Si Caffiod. in hunc Pf. una cum
)uia repleta
eft
malis anima 4. Quia repleta eft malis anima
mea
, & vita mea ad infernum mea : & vita mea inferno appropin-
defcendit. quavit.
Reputatus
fum cum defcenden- 5 . ^Eftimatus fum cum defcen-
tibus in lacum ; faclus fum quafi dentibus in lacum : faftus fum ficut
homo invalidus
, inter mortuos li- homo fine adjutorio, 6. inter mor-
ber : tuos liber :
Sicut interfecli & dormientes Sicut vulnerati dormientes in fe-
Versionem antiquam.
Nicetio, Spicil. to 3. p. j.c.Grasc. hab.^/g.*;...
wtwrj,
&c. Pfalt. Moz. deletz?/, ante vocem die.
fr. 3. Ita Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Corb.
Ita quoque Ambrof. 1. de Jof. c. 3. to. 1. 486. f. ufque ad
verbum inclina. Aug. tollit vocem ult. Domine , quam ta-
men Grasc. retinet. Abeft in edd. Aid. & Compl.
~t. 4. Sic habet Caffiod. cum Plait. Rom. & Mozar. de-
trafta una praep. a , ante vocemmalis. Rom. Martian, tollit
etiam in , ante inferno. Ambrof. 1. 3. de fide, to. 2. Joi. f.
Vulgate fuccinit ad verbum , &Gra?co. Similiter Aug. in
hunc Pf. nifi quod leg. quoniam , & addit in
, poft 2. mea.
ft~.
J.
Vulgata: accedit Ambrof. in Luc. to. 1. 1410. f.
1533.
a. & I. 3. de fide, to. 2. Joi. f. & J. de fide refur.
col. 1 161. c. & epift. 63. col. 1048. e. Item Caffiod. cum
Pfalt. Rom. Auguft. vero in hunc Pf. legit : Deprttatus
fum
cum dejcendcntibus in lacum , &c. ut fup. Hieron. in Ifai.
14. to. 3. 159. e. AfSiimlatus fum cum defcendentibus in la-
cum. Gr. ngjosxs7i'(Sw /UETa tm KcnctCaifari^y , &c.
V.
6. Ambr.inPf. 1 18. to. I.989. b. Sunt vulnerati dor-
mientes projetli in monnmentis ,
quorum 11011 meminifli am-
plitis :
i$
qw.dem ipji de,,,,, repulfifwit, Ita quoque hab.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. L XXX VI I.
VlIICAIA HOD,
HE B R.
pulcris
,
quorum non es memor in fepulcro
,
quorum non recordaris
amplius : & ipli de maiiu tua repulli
J
75
amplius : & qui a manu tua abfcifi
funt.
Pofuijii me in lacu noviffmo
:
in tcnebus , in profundi*.
Super me confirmatus
eft
furor
tuus , & cunclis fluclibus tuts
af-
flixifti
me. Semper.
9. Longe feciiti notos meos a Longe
fecifti
notos meos a me
:
me : pofuerunt me abominationem pofuijii me abominationem eis >
fibi.
Traditus fum , & non egredie-
Clanfum , & non prodeuntem :
bar : 1 o. oculi mei languerunt pfae oculus mens infirmatus
eft
ab afflic- diebar : 1 o. oculi mei langue-
funt.
7.
Pofuerunt me in lacu inferio-
ri: in tenebrofis , & in umbra mor-
tis.
8. Super me confirmatus e(l fu-
ror tuus : & omnes fluftus tuos in-
duxifti fuper me.
Versio antiqua.
pfojedi in monumento
,
Ex
Mf.
Sangtrm.
quorum non cs memor am-
plius : & quidem ipli de manu
tua expulfi flint.
7.
Pofuerunt me in lacu in-
ferior! : in tenebrofis, & in
umbra mortis.
8. In me confirmatus eft
furor tuus : & omnes elatio-
nes tuas fuper me induxifti.
DlAPSALMA.
9. Longe fecifti notos meos
a me : pofuerunt me abomi-
nationem fibi.
Traditus fum
, & non egre-
mopia.
Clamavi ad te Domine tota die .
expandi ad te manus meas.
tione.
Vocavi te Domine tota die
pandi ad te palmas meas.
ex-
1 1 . Nunquid mortuis facies mi- Nunquid mortuis fades mirabi-
rabilia : aut medici fufcitabunt, & Ha : aut gigantes furgent
, & con-
conrltebunrur tibi ?
11. Nunquid nnrrabit aliquis in
fepulcro mifericordiam tuain , 8c
veritatem tuam in perditione
>
1 5 . Nunquid cognofcentur in
tenebris mirabiliatua , &juftitia tua
in terra oblivionis ?
Et ego ad te Domine cla-
fnebuntur tibi ? Semper.
Nunquid narrabitur in fepulcro
runt prx inopia.
Clamavi ad te Domine Deus
metis tota die : extendi manus
meas ad te.
1 1
.
Nunquid mortuis facies
mirabilia : aut medici exfufci-
tabunt , & confitebuntur tibi?
12. Nunquid enarravit ali-
mifencordia tua: Veritas tuain per- quis in fepulcro mifericor-
ditione f diam tuam , & veritatem tuam
in perditionem ?
Nunquid nofcentur in tenebris 13. Nunquid cognofcentur
mirabilia tua
, & juftitia tua in in tenebris mirabilia tua , &
terra qua oblivioni tradita
eft
? juftitia tua in terra ?
Ego autem ad te Domine da- 14. Et ego clamabo ad te
mavi : Sc mane oratio mea prave- nuvi
, & mane oratio mea prave- Domine : & mane oratio mea
niet te.
15. Ut quid Domine repellisora-
tionem meam : avertis faciem tuam
a me?
16. Pauper fum ego, & in la-
met te. prxveniet te.
)uare Domine abjicis animam 15. Ut quid Domine repu-
meam : abfeondis faciem tuam a lifti animam meam : avertifti
me ? faciem tuam a me ?
Pauper ego
, & arumnofus ab 16. Inops fum ego, & in
Noi^ ad Versionem antiquam.
Cafiiod. cum Pfalr. Rom.excepto u\t. expuljifunt. InCorb.
fic : Sicut vuluerati dorm, projelli in fepulcro
,
quorum non
meminijli amplius :
i$
quidem ipji it manu, Sec. Auguft. in
nunc Pi. Tanquam \ inf. Vetut ) vuluerati dorm, in fepulcro
,
quorum non meminijii adhuc ; 5 ipji expulji jitnt de manu tua.
Brev. Moz. Et fictit vulnerati dormientes in monttmentis
,
quorum non meminijii amplius : ^ ipfi
de manu tua expulji
funt. Auct.l. depromiir.
p. 3. col. 180. b. In mortuis liber,
($Jicut vulnerati dormientes projetli in monumentis. Gr. '!(5si
jrfjcvfj.a.Tlai ippiftftsvot xxfovA-.trei; Iv Tupu , av vx. tftrYiQw;
t'rr i) oivTol dirnQwoiv.
if , 7. Pfalt. Rom. cum Moz. hab. tenebris , non tene-
brofis. Similiter Ambrof. 1. de Jof. c. 5. to. 1. 489. a. &
Cafiiod. in hunc Pf. cxx. ut in Vulg. Apud Auguft. in
eund. Pf. Pofuerunt me in lacu inferiore , vel potiiis , in la-
cu infimo
; Jic enim
eft
in Graco : dein , in tenebrofis , Sec.
Hieron. in Ilai. 14. to. 5. p.
1J9.
e. Pofuerunt me in latum
tiovijjimum. Gr. c'v mzkxoi jca-r7aT&>- e'e anorinT; , i, , &c.
t. 8. Pfalt. Rom. 8c Corb. cum Cafiiod. In
mecenfirmd-
ta
eft
ira tua : f$
omnes elationes tuas fuper me induxifti. Ita
etiam in Mozarab. prater vocem flutlus , loco elationes
tuas ; in Carnut. elevationes tuas ; in Mediol. elationes tuas.
Ap. Aug. in hunc Pf. col.
919. c. d. f. In me confirmata
eft
indignatio tua ; vel , inquit
,ficut alii codices habent , ira tua
;
veljicut alii , furor tuus. Qriod enim Grace pojitum
eft
Gk^o?
,
diverse interpretatifunt noftri : nam nbi Graci codices habent
o/>?i) 1 ibi iram Latino dicere nullus fere ditbitavit Interpres ;
ttbi autrm
vfj.o; pojitum
eft , pleriqtte non prttavernut iram
effi
dicendam, cummagni auclores latina eloqnentU de Pbilojo-
phorttm Grxcorum libris etiam hoc ira: nomine verterint in La-
tinum : neqtie de bac re diutihs difputandum
eft ; cui tamen
Ji
(J
nos aliud nomen adhibere debemus , tolerabilius indignatio-
nem dixerim
,
qu.im furorem. Turn addit :
tf
omnesfufpenjic-
nes tuas i vel Jicut quidam funt interpretati, omnes fluctus
tuos ; aut
ft
cut alii , "ranes elationes tuas fuper me induxifti.
Gixc'EttY^
ijisvfixb* i Giro's Qv' 5, Kitla.c tsJ; jus-
7fi)S<5|K><5
C"
'WyaTs? fV s/4. Exinde fequuur A/ 4'/"*
quod etiam habetur in Pfalt. Rum. & Corb.
t. 9.
Sic eft in Pfalt. Rom. & Gr. Sic etiam apud Au-
guft. Sc Cafliod, in hunc Pf. licut apud Ambrof. in Pfal.
to. 1. 646. f. 865. b.
9j
i. c.
96J.
d.
t. 10. Pfalt. Rom. cum Muz. Oculi mei
infirmati funt
pra inopia. Clamavi ad te Domine tota die ..- expandi manus
meas ad te. Itidem in Corb. prter unum extendi
, pro ex-
pandi. Item in Mediolan. Sc Carnut. infirmatifunt ; ficut
apud Cafiiod. Apud Auguft. Oculi mei
infirmatifunt ab
inopia. Et clamavi ad te Domine lota die : expand/ manus
meas ad te ; Mf>. pletique extendi. Apud Cyprian. 1. 2.
Teftim.
p. 294. a. Exclamavi ad te Domine tota die : exten-
di ad te manus meas. In Gr. O! oipico/nol
ft\s v&iwsou aVo
iTTa^fi'a?. Kai ex.ex.&%a itpo$ os Kvts omv tw J'lnri-
Toa wpoc, oe t;, &c.
t. 11. Sic in Pfalt. Corb. Moz. Sc ap. Aueuft. in hunc
Pf. In Rom. Sc ap. Cafiiod. refufcitabunt. Apud Ambrof.
1. de lapfu virg. to. 2. 318. f. fufcitabunt. In Gr. dvocsy.w-
Qi. In Pfalt. Corb. hie ponitur Diapfalma.
t. 11. Pfalt. Rom. Vulgar congruit , nifi quod hab.
tittnquidenarrabit
, cumCafliodoro. Mozar. Nunquid nar-
rabit quis in monumento mijeric. tuam
, 5 verit. tuam in
perditionem ? Corb. Nunquid enarrabit aliquis in monumento
miferie. tuam
, aut veritatem tuam in perditione ? Auguft.
in eund. Pf. Nunquid enarrabit quis , Sec. ut in Vultr. Gr.
Mil JViM7H;Ta/ ti{ a/ -rxpu )c, rm op t? dirulst'a
;
t. I
3.
Pfalt. Mozarab. aut juftitia tua in terra oblita ?
Rom. cum Cafiiod. aut juftitia tua in terra oblivionis ? Car-
nut. Sc Corb. cum Auguft. in terra oblita ? Mediolan. tn
terra oblitterata ? Gr. *. >i Auaicavry Qv at
7? Vs)M<fiii
j
t. 14. Auguft. Sc Cafiiod. Vulgaue fuft'raaantur cum
Pfalt. Rom. Sc Gr.
If. 15. Pfalt. Mediolan. fimiliter hab. Ut quid Do;, re-
pulifti animam meam ? Auguft. vero in hunc Pf. Ut quid
Domine repulifti orationem meam : avertis faciem , Sec. Caf-
iiod. cum Pfalt. Rom. Vulgatas congruit. Gr. 'irarl Kvts
ctTrafoT; tw Trapissvxm
W
a7rosr^'ipic , Sec. Mf. autem Alex,
cum edd. Aid. Se Compl. tV
j^X"'
1'
W-
Tf. 16. Sic eft in Pfalt. Rom. Seap. Cafiiod. prater unura
egens
,
pro inops. Item in Mozar. egens ; extremo vero
,
exaltatns autem,
$$ bumiltatusfum. In Corb. Egens
fum eqo
5
in laboribus exaltatus /urn autem , humiliatus
fum
^ confufus, Apud Auguft, in eund. Pf. Inops
fum ego
,
i
7
6 LIBER PSALMORUM. Pfalm.
LXXXVIII.
Versioantiqua. Hebr.
Vulcatahod.
Ex
Mf.
Satigerm. laboribus a juventute me* : adolefccntia: portartfurorem tuum , boribus a juventute mea : exaltatus
exaltatus autem
,
humiliatus conturbatus fum.
fum & confufus.
17. Super me pertranfierunt Super me tranfierunt irt ttu:
vex tua? : & terrores tui con- terrores tui opprefferunt me.
turbaverunt me.
18. Etcircumieruntmeficut Circtimdcderunt me quafi aqua
aqua tota die : circumdederunt tota die : vallaverunt me puriter.
me fimul.
19. Elongafti a me ami- Longe
fecifti
a me amicum
&
cum
,
& notos meos a mileria. fodalem : notos meos abjlulifti.
NoiiE ad Versionem antiquam.
X$
in labcrib humiliatus fum g?
contmbatus S melioris Corb. Circumierunt me
ficut aqttatn , &c. Cafliod. Qircum-
nocje Mfs. 5 confirm : attamen infra
,
priori lectiuni fa vent lerunt me Jicut aqua , &c. Auguft. Circumdederunt , &c. In
Auguftini ifta : nee exaltati , bumiti.ibimur 2>
conturbabi- Gr. 'Exwaaoac fit , &c.
autem, humiliatus fum & contur-
batus.
17. In me tranfierunt ine tui :
& terrores tui conturbaverunt me.
18. Circumdederunt me ficut
aqua tota die : circumdederunt me
iimul.
19. Elongafti a me amicum , &
proximum , & notos meos a miferia.
mur. In Gr. YlTuyfc, slfii i~/u yfyi&eii it, trct-viva-
Tt. 17. Pfalt. Rom. Corb. & Mozar. cum Cafliod. In me
pe; tranfierunt , Scc.ut in textu. Apud Auguft. ut in Vulg.
In Gr. 'Eif sfcs Im^a , &c.
if. 18. Pfalr. Mozarab. Circuierunt trie Jicut aqua , See.
Tfr. 19. Pfalr. Rom. addit
5
proximum, cum Cafliod.
Aug. vero leg. Longefecifli a me amicum
, g> notos meos, &c.
edict, adnectunt ibid.
J
proximum ; fed hoc abeft a Mfs.
ficut a Gr. LXX. Aldin. tamen & Compl. retinent i. ttm-
i'r.v , k. tic, a-3-s TotAw3"/es. In Brev. Mozarab. pr
miferia.
Ix
Mf.
Sangerm, 1
Versio antiqua.
Intellectiis Teman Iftrahe-
litae.
LXXXVIII.
2. TiM Ilericordias tuas Do-
1VA mine in xternum can-
tabo.
In generationem & proge-
niem &
pronunciabo verita-
tem tuam in ore meo.
3.
Quoniam dixi : In ceter-
HE BR.
Eruditio Ethan Ez.raita.
LXXX1X.
l\/flfericordtas Domini in ater-
J. VJL num cantabo
:
In generatione
&
generationem
annunttabo verttatem tuam in ore
VULGATA HOD.
Intelledtus Ethan Ezrahita.
LXXXVIII.
Ifericordias Domini in s-
ternum cantabo. M
meo
.
h>.ia dixi : Sempiterna miferi-
num
mifericordia tibi aedifica- cordia adtficabitur : toclos fundabis
,
bitur in ccelis : prxparabitur &
Veritas tua in eis.
Veritas tua.
4.
Difpofui teftamentum Per
cuff fotdus cum eleclo meo
,
meum eledis meis
,
juravi Da- juravi David fervo meo : ufque
vid fervo meo : 5.
ufque in internum Jiaviliam femen tuum,
sternum
prazparabo lemen
tuum.
Et sdificabo in generatio- Et ddificabo in generatione &
ne & progeniem fedem tuam. generatione thronum tuum. Sem- generationem fedem tuam.
In generationem &generationem
annuntiabo veiitatem tuam in ore
meo.
3.
Quoniam dixifti: In sternum
mifericordia asdiricabitur in ccelis
:
prxparabitur Veritas tua in eis.
4. Difpofui teftamentum electis
meis
,
juravi David fervo meo : 2. Re.
5. ufque in sternum prsparabo 7- **
femen tuum.
Et sdificabo in generationem &
PER.
Et confitebuntur call mirabilia
tua Domine , ejr veritatem tuam
in ecclejia fanclorum.
Qu'is enim in nube aquabitur
Domino : ajfimilabitur Domino in
Diapsalma
6. Confitebuntur cceli mi-
rabilia tua Domine , & veri-
tatem tuam in ecclefia fanc-
torum.
7.
Quoniam quis in nubi-
bus aequabitur
dominus : aut
quis fimilis erit Domino inter filiis Dei ?
filios Dei ?
8. Deus, honorificandus in Deus, tnclytusin arcanofanclo
NotjE ad Versionem antiquam
p. 1. Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. lntelleclus jEih.m & Gr. reliqua vit fupra.
Jfraelita. Idem Auguft. 1. de civic. Dei, to. 7. 472. c. ipji
jEtban. Pfalt. Rom. lntelhcliis Etbam \fraeiitx. Mozarab.
JntelleSus Etham Exj-aita ; Corb. ,'Etban Euraittt. Gr. 2.-
csa; Ai&cift to Ic.hmt)i.
V.2.
Sic in Pfalt. Rom. Moz. & apud Cafliod. prarter
feqq. In generatione
2J
pyogenic pronunciabo. In Corb. Mi-
feric. tuas Domine in at. cantabo tibi. In generationem
3
proge-
niem pronunciabo -jerit. &c. Apud Auguft. limiliier : Mi-
feric. tuas Domine ; reliq. uc in Vulg. Ica quoque in Pialc.
Mediolan. & Carnuc. & Gr. Apud Ambrof. in Pf. 118.
to. I. 1 120. a. hsec pauca : In generationem
$
generatio-
ritm annuntiabunt veritatem tuam.
if. 3. Pfalt. Rom. & Mozar. Vulgatx congruunt , nifi
quod ambo tollunt u't. in eis , ut fup. Deeft pariter in Me-
diolan. Carnut. & Gr. nee legitur apud Auguft. & Cafliod.
in hunc Pf. At ubique conftanter punftum figitur poft ver-
bum xdifcabhtir ,
praererquam in Pfalr. Rom. Fabri. Ubi-
que eciam ,
quoniam dixifli , abfque feq. tibi. In Corb. ta-
men fie ell : tibi adifcabitur : in ccelis prteparabitur Veritas
tua.
6. Confitebuntur cceli mirabilia
tua Domine: etenim veritatem tuam
in ecclefia fan&oruin.
7.
Quoniam quis in nubibus se-
quabitur Domino : fimilis erit Deo in
filiis Dei?
8. Deus, qui glorificatur in con-
t 4. Aug. & Cafliod. delent mcum , cum Pfalr. Rom.
Tt. 5. Pfalc. Rom. & Moz. cum Cafliod. Et adsficabo in
ficulum Jaculi fedem tuam; Coib. tnfeculum
5
Jaculum.
Apud Auguft. ut in Vulg. nee aliter in Gr. Subjicitur pa-
riter ibid. A/'-wa>/Ka, iicuc in Pfalc. Rom. & Coib. deefl
tamen in Gr. Alex, ac edd. Aid. & Compl. de more.
t . 6. Sic habet Pfalt. Rom. cum Corb. & Moz. Iia etiam
Auguft. & Cafliod. in hunc Pf. cum Gr. In Mf. camen Alex.
j
7ap to *k8flpt , Sec ut in Vulg.
If. 7. Ita legunt Ambrof. 1. 4. de fide, to. 2.
549.
f.
& Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. ac Moz. uno ex-
cepto aut altero , aquabitur Domino
,
pauloque poft , Deo
y
pro Domino. Apud Auguft. in eund. Pi. lie :
5
quis
fimi-
lis erit Domino in filiis Dei ? inf. aut quis fimilis erit Du
inter filios Dei. Sic eciam in Pfalc. Corb. In ed. Rom
t Kvfloi' K. ti's v/*ciuy<>nui ia Ktfi cc viuz Oeb ; In
Mf. Alex, deeft
g tj's , licuc in edd. Aid. 8c Compl.
if. 8. Auguft. in hunc Pf. Deus ,
glorificandus in conjilio
juftorum : magnus $ terribilis in omnes qui in circ. &c.
Cafliod. cum Pfalc. Rom. Deus ,
qui glonficatur in confilia
( Rom. toncilio
)
famlorum : magnus Q
metuendusfuper om-
nes , &c. Brev. Mozarab. magnus <$ metuendus in omnibus
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXXVIII.
177
Ctn. l
S.
VULCATA HOD.
filio fandcorum : magnus & terribi-
lis fuper omnes qui in circuitu ejus
HE B R.
rum ninth
, &
terribilis in cunc-
tis qui circa eum funt.
Domine Deus virtutum quis Domine Deus exercituum
, quit
funt.
9-
fimilis tibi? potens es Domine, & fimilis tibil fortijjime Domine,
&
Veritas tua in circuitu tuo. Veritas tua in circuitu tuo.
10. Tu dominaris poteftati ma- Tu dominant fnpcrbite maris,
ris : motum autem fluctuum ejus tu & elationes gurgitum ejus tu com-
mttigas.
1 1. Tu humiliafti ficut vulnera-
tum , fuperbum : in brachio virtutis
tua; difperfifti inimicos tuos.
frtmis.
Tu
confregifti quafi vulnera-
tum
,
fuperbum : in brachio
for-
titudinis tua
difperfifti inimicos tuos.
a. Tui funt cceli, & tua eft ter-
, orbem terra; ik. plenitudinem
ejus tu fundafti : 1
3
Versio antiqua.
confilio fanfiomm : magnus Ex
Mf
Sanger*..
6c terribilis fuper omnes qui
in circuitu ejus funt.
9. Dominus Deus virtutum
quis fimilis tibi r potens es
Domine , 6c Veritas tua in cir-
cuitu mo.
10. Tu dominaberis potef-
tatis maris : motum autem
flucluum ejus tu mitigas.
1 1
.
Tu humiliafti iicut vul-
neratum
,
fuperbum : & in
virtute brachii tui difparfifti
inimicos tuos.
1 2. Tui funt coeli , & tua eft
ra
Tui funt coeli
, & tua
eft
ter-
ra ; orbem
&
plenitudinem ejus tu terra , orbem terra: & plenitu-
quilonem & fundafti ea : aquilonem &dexteram dinem ejus tu fundafti :
1
3 .
*
a-
mare tu creafti. tu creaJiU quilonem & mare tu creafti.
Thabor & Hermon in nomine Tbabor
cjr
Herman nomen taunt Thabor & Hermon in nomi^-
tuo exfultabunt : 14. tuumbrachium laudabunt : taunt bracbium cum ne tuo exfultabunt : 14. tuum
cum potentia. fortiindiiw.
brachium cum potenria.
Firmetur manus tua , & exalte- Roboretur manus tua
, & exal- Firmetur manus tua
, &
tur dexteratua: 1 5. juftitia & ju- tetur dextera tud:jujiitia
& ju- exaltetur dextera tua :
1
5. juf-
dicium prscparatio fedis tua;. duium
firm
amentum tbroni tui. titia & judicium praparatio
fedis tuae.
Mifericordia& Veritas precedent Mifericordia
& Veritas pr&ce- Mifericordia & Veritas pra?-
faciem tuam : 1 6. beatus populus , dent faciem tuam : beatus populus
,
eunt ante faciem tuam : 1 6. bea-
qui fcit jubilationem. qui noluit jubtlum. tus populus
,
qui fcit jubilatio-
nem.
Domine
,
ii#lumine vultus tui Domine , in limine vultus tui Domine , in lumine vultus
ambulabunt, 17. & in nomine tuo ambulabunt : in nomine tuo exful tui ambulabunt , 17. & in no-
exfultabunt tota die : & in juftitia tabunt tota die
, & in juftitia tua mine tuo exfultabunt tota die :
exaltabuntur
:
& in tua juftitia exaltabuntur.
J^uia gloria fortitudinis eorum 18. Quoniam gloria virtu-
tu es
, cjr in voluntate tua eleva
bis cornu nofirum :
tua exaltabuntur
18. Quoniam gloria virtutis eo-
rum tu es : & in beneplacito tuo
exaltabitur cornu noftrum.
19. Quia Domini eft aflumptio
noftra , & fan&i Ifrael regis noftri.
Quia a Domino
eft
proteclio
19
tis eorum tu es : & in bona
voluntate tua exaltabitur cor-
nu noftrum.
Quoniam Domini eft
noftra , & a fanclo Ifrael rege adfumptio
,
& fandi Ifrael ti
noftro. gis noftri.
20. Tunc Iocurus es in vifione Tunc locutus es per vijioncm 20. Tunc locutus es in af-
fen&is tuis
, & dixifti
: Fofui adju- fanctis tuis
, & dixifti : Pofui ad- peftu filiis tuis , & dixifti : Fo-
torium in potente : & exaltavi elec- jutorium
fuper robuftum : exaltavi illi adjutorium fuper poten-
tum de plebe mea. eleclum de populo. tern : exaltavi eleclum de pie-
be mea.
NoT/E AD VeRSIONEM
fi , Scc.Hieron. epift. ad Sun. & Fret. to. 2. 65T. c. ma-
gnus
j)
horrendus : turn addit : In Grxco inveniffe vos ilei-
tis , tpaZzpos 1 quodjignificat , terribilis , timendus , formidan-
tlus : ego pit id ijfum Jignificare *$ horrendum. Gr. hod.
O 05 cV/c/^aJtT^Mo; cv mi dyloiv' /liyx*; Kj tpsdpos s-nrl
xuinas, Sec.
^.
9. Augufl:. & Caffiod. una cum Pfalt. Rom. legunt
:
Domine Dens , Sec. ut in Vulg. Ita quoque in Gra;co.
if". 10. Pfalt. Mozar. Tu dominaris potejlatem maris , &c.
Hieron. in Ifai.
J2.
to. 5. col. 37I.b. Tu dominaris fortitu-
dini maris }$$ commotionem jJnElitnm ejus tu mitigas. Au^.
& Caffiod. cum Pi'alt. Rom. Vulgar* accinunt. Gr. 2u
Asswo?<5 tk kpxtKi; tms Oa^auox^' rur <A.= Qumv , &c.
Tfr. 11. Concordant Pfalt. Rom. Mediol. Gamut. Corb.
Sc Moz. quibus faver Caffiod. in hunc Pf. Apud Augufh
vero fie :
$ in brachio virtutis tux ; ut etiam in Graco.
tf. 12. Sic habet Ambrof. 1. 5. Hexa. to. 1. 38. e. cum
Pfalt. Rom. & Moz. prxter unum orbem terrarum. Itidem
Auguft. & Caffiud. in hunc Pf. cum Vigil. Tapf. 1. com.
Varimad.
p. 734.
d. Gr. t^ ofovftevw.
If. I 3. Ambrof. 1. 3. Hexa. col. 38. e. aquilonem
tf
mare
tu creajii. Augufl. in hunc Pf. aquilonem <$ maria tu creajli.
Tbabor f$ Hermon , &c. Mfs. nonnulli Hermonim ; al. qui-
dam , Hermonhm. Cafliod. aquilonem & mare tufundafli
,
&c. Gr. tiv fappcHi* H) 8AaC5a:>' Qu sxlioat; , &c.
*.
14. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. Auguft. vero in
eund. Pf. Confirmetur manus tua, &c. Gr. Kjt7iii,9-nTw
x
''p
C"

&c-
#.
1 5. Ita Augufl. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. In Rom.
& Moz. Miferic.
>
Veritas praibunt antefaciem tuam. Ap.
Caffiod. prxibuntfaciem tuam,
Gz.TrtynofivMniu ttqI itpj-
Tern. II.
A N T I Q U A M.
Qojttv Qy.
t. 16. Sic Hilar, in Pf. 65. col. 174. e. cum Pfalt. Rom*
Auguft. veto in hunc Pf. Beatus populus fciens jubilationem
,
&c. Caffiod. in eund. Pi. & pnrf. in Pfal. pag. 2. a. Beams
populus
, qui intelligit jnbilatioiiem. Grac. yitcottw >a-
hay/nay,
tf. 17. Sic in Pfalt. Rom. & Moz. ut & apud Auguft.
in hunc Pf. In Cotb. fjj in tua juftitia Ixtabnntur. Caffiod,
Vulgata: confonat , & Grjeco. Ambrof. 1. 2. de Spir. S. c. 8
to. 2. col. 648. e. leg. in nomine tuo exfultabimus.
t. 18. Aug. & Caffiod. in hunc Pf. Vulgatae accedunt
cum Pfalt. Rom. In Mediol. (ic : in tua juftitia exaltabitu*
Tornu noftrum. In Carnut. & Corb.
^ in nomine tuo exalta-
bitur , &c. In Graeco : xai lv t tuj'oxia Qn u^u^-kktou
to , &c.
t. 19. Sic eft in Pfalt. Rom. & ap. Caffiod. In Moz.
vero
, Quoniam Domini
eft
proteclio
, tffaritti , &c. In Corb.
Qjtia Domini
eft
adfumptio
, fanili Ifrael regis
noftri. Apud
Augufl. in eund. Pf. Qjton. Domini
eft fnfeeptio , tfjancli,
Sec. Apud Au6t. 1. de promiif.
p. 3. col. 181. e. Domini
eft
affumptio , t$ fanili Ifrael regni noftri. In Gr. "'Ot/ t Kv-
p!x m aWawTJ.'; 1 ^1
&c. ut in Vulg.
~fr. 20. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. Mediolan. Carnut.
Corb. & Moz. pofito uno
& , ante verbum exaltavi. Sic
etiam Hilar, in Pf. 69. col. 232. e. ab his , Pofui adjut.
&c. fed in Luc. col. 1330.^ legit, g>
exaltavi eleclum
de
populo meo ; in Pf. vero I. col. 14. de plebe mea : item in
Pfalmum 131. col. 455'. c. Pofui adjutorium meum
fuper
potentem : 5
exaltavi eleclum de plebe mea : fimili.erin Pf.
143. col. j6o.d. fed abfque voce meum
,
poft adjutorium ;
vide etiam 1. 2. 6c 3. defide, to. 2. col.
477. d. joa. a.
*
Mf.
aquilons
i
7
8 LIBER PSA
Versio antiqua.
Ex Mf,
Sitigerm.
z\ . Et inveni David fervum
meum : & in oleo fan&o meo
unxi eum.
zz. Manus enim mea auxi-
liabitur ei : & brachiummeum
confortabit eum.
23.
Nihil proficiet inimiais
in eo , & nlius iniquitatis non
jnocebit eum.
24.
Et mactabo inimicos
jus a facie ejus : & odientes
eos in fuga vertam.
25.
Et Veritas mea, &mi-
fericordia mea cum ipfo : &
in nomine meo exaltabitur
cornu ejus.
26. Et ponam in mari ma-
xium ejus
,
& in flurninibus
dexteram ejus.
zj. Ipfe invocavitme : Pa-
ter meus es tu : Deus meus
,
& fufceptor falutis mere
:
z2. Et ego primogenitum
ponam ilium excelfum apud
xeges terra?.
zy. In atternum fervabo ei
jrvifericordiam meam : & tef-
tamentum meum fidele ipfi.
30.
Et ponam in fxculum
fxculi femen ejus
,
& iedem
ejus Ccut dies faeculi.
3
1
.
Si dereliquerint filii ejus
legem meam : & in judiciis
LMORUM. Pfalm.
Heb k.
Invent David fervum meum :
oleo fanclo meo unxi eum.
Cum quo manus meafirma erlt
,
& brachium meum roborabit eum.
22.
meis non ambulaverint :
Non decipict inimicus emu
, &
fdius iniquitatis non ajfliget eum.
Sed concldam ante faciem ejus
hojles illius
, er <?"' #* oderunt
percutiam.
Veritas Autem mea, & mifericor-
dia mea cum eo : & in nomine meo
exaltabitur cornu ejus.
Et ponam in mari manum ejus
,
,& in flurninibus dexteram ejus.
Ipfe
invocabit me : Pater meus
.es tu : Deus meus
, &
fortitudo
falutis mea.
Ego autcm primogenitum ponam
cum excelfum regibus terra.
In aternum ciiftodiam
ei mife-
ricordiam meam
, cs
pactum meum
fidele
ei.
Et ponam perpetnum femen ejus
,
& thronum ejus fuut dies call.
Si dereliquerint filii ejus legem
meam
, & in judiciis meis non
ambulaverint
:
LXXXVIII.
VULGATA HOD.
u, Inveni David fervum meum : 1. Rfj.
oleo fancto meo unxi eum.
10.1. 12.
Acl. I
J.
2 z. Manus enim mea auxiliabi-
turei: & brachium meum conforta-
bit eum.
2
3 . Nihil proficiet inimicus in
eo, & filius iniquitatis non apponet
nocere ei.
14. Et concidam a facie ipfius
inimicos ejus : & odientes eum in
fugam convertam.
ij. Et Veritas mea, & miferi-
cordia mea cum ipfo : & in nomine
meo exaltabitur cornu ejus.
26. Et ponam in mari manum
ejus , & in flurninibus dexteram ejus.
27. Ipfe invocabit me : Pater
meus es tu : Deus meus , & fufcep-
tor falutis mea:
:
2 8. Etego primogenitum ponam
ilium excelfum pra regibus terra;.
29. In sternum fervabo ill I mi-
fericordiam meam : & teftament":;i
meum fidele ipfi
.
30. Et ponam in faeculum feculi
femen ejus , & tWtonum ejus ficut
dies cceli.
31. Si autem dereliquerint filii
ejus legem meam : & in judiciis
meis non ambulaverint
:
NoTjE ad Version! antiqua m .
Auguft. inhuncPf.TiBC locnttts es rn afpeclufiHis tuis , $$
dixifti : Pofui adjtit. fuper potentem : exaltavi eleilum de po-
pnlo meo. Sic etiam hab. Auct. op. imp. in Match, horn.
2. p. 18. e. Tunc locnttts es in afpeiltt filiis tuts, $$ dixifti.
Vigil. Tapf. 1. c. cont. Eutych. p. 68. a. exaltavi eletl. de
populo meo. De hoc autem , fanltts tuts , Hieron. epift. ad
Sun. & Fret. to. 2. 654. a. ita icribit : In Grxco , filils tuis
,
invent/ft vos dicitis... fed in Kcivy tanttnn pro fanctis , filios
reperi. In ed. Rom. Tots s Aa>ws? cV if.c{ -tCic, vuTi Qn
'.liulu> fcifsicLr tiri Svycniv v^aca , &c.
t.
21. Sic Hilar, in Pf. 1. col. 14. & in Pf. 69. col.
232. e. ScinPf. 138. col. Jll.e. detra&oduplici
$
, prae-
cerea in Pf. 14;.
col. 560. d. tollit in , ante vocem oleo ; &
in Pf. 131. col.
45J.
c. hab. linivi eum. Sic etiam Am-
brof. in Luc. 3. to. 1. 1328. b. 1330. e. & epift. 46.ro. 2.
987. a. cum Brev. Mozarab. Accinuiu Auguft. & Cafliod.
in hunc Pf. cum Gr. In Plait. Rom. deeft in, ficut apud
Ambrof. 1. de apol. Dav. to. I. 721. a. Apud Hieron. in
Ifai.
JJ.
to. 3. 403. a. in mifencordia famla unxi eum. In
Pfalt. Corb. $ in oleo Jlintlo linivi eum.
tf. 22. Ita legit Hilar, in Pf. 1 31. 138. 139. & 143.
col.
4jy.
d. 511. e. 530. d.
Jj8.
c. 560. e. Ita etiam Auguft.
& Cafliod. cum Pfalt. Rom. & Gr. In Mozarab. & Corb.
confer
tavk.
f. 23. Ita Cafliod. cum Pfalt. Corb. & Moz. Rom. vero
hab. non nocebit ei : fimiliter in Miifali Rom. ad Grad. 1.
Mart. Pont. Apud Hilar, in Pf. 131. & 1 38. col.
455.
d.
II. e. fie : adjiciet nocere eum: & in Pf. 139. col.
J30.
d. non adjiciet nocere ei. Hieron. in Ifai.
7.
to. 3.41^.
f.
leg. non apponet t/t
affligal
eum. Auguft. in hunc Pf. Non
proficiet; ultimoque, non apponet nocere ei. InGra:co : On'*
(spfMtoy fc' ir()&t><j4 tu KazcdSai dvrov.
fr. 24. Pfak. Rom. cum Corb. & Moz. Et conctdamini-
micos ejus a facie ipfius ( Corb. ejus
;
) reliqua ut in Vulg.
Sic etiam Hilaiius in Pf. 131. col.
455;.
d. & Cafliod. in
hunc Pf. At Auguft. in eund. Et concidam inim.ejus afacie
illius : & eos , t)ni oderunt eum ,fngabo. In Gr. Kai Qwyni'-^u
Vs TT^tdizV ivTV Tb'5
J.
TUq fj.iw tla.q avTov Teysrii)to/4ctt.
tf.Z
1
).
Similiter hab. Hilar, in Pf. 131. col.
4J5'.
d. &
Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Gr. Auguft. in
eund. Pf. leg. cum ipfo eft
: at 1. 17. de civir. Dei , to.
7.
col.
472. d. delet
eft.
t. 26, Sic Hilar, in Pf. 1-3-1, col.
45 J.
d. Ambrof, in
Luc. 3. to. 1. 1
3
30. b. necnon Auguft. & Cafliod. in hunc
Pf. quibus accedunt Pfalt. Rom. & Gr.
Tt. 27. Itidem in Plalc Corb. Sic etiam in Rom. excepto
verbo invocabit. In Gr. stsr/.ztecslai. Similiter habenc Au-
guft. & Cafliod. in hunc Pf. Item Hilar, in Pf. 131. col.
45c. d. rurius infra in Pf. 143. col. j6"o. e. fed delet me
,
licut $ , ante fufceptor : in Plalm. verb i.n. 14. tollit hoc,
Deus meus. Ambrof. epift. 46. to. 2.987. a. Ipfe vocabit
me : I'ater mens es tu : Deus falutis mea : at in Luc. 3. to.
I. 1330. b. lpje invocabit me.
#. 28. Sic hab. Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Carnut.
& Corb. Ita quoque in Mozarab. niii quod ponitur
^ , ante
excelfum. Rom. Vulgatje congruit , cum Cafliodoro. Cypr.
vero 1. 2. Teftim. p. 284. c. legit, alttjjimttm apud reges
terr.e. Hilar, in Pf. 69. & 131. col. 232. e. 45c. d. ex-
celfum fuper reges terra : & in Pf. 143. col.
J60.
e. fuper
cmnes reges terra. Gr. ir>|rA0l> ircf.fx t; |$aa*si/ei thS 7h$.
Aquila , v-^t^cv tgis, &c.
Tlr. 29. Ita legit Cypr. 1. 2. Teftim. p. 284. c nifi quod
hab. in fine illi , non ipji ; Gr. dv-rS. Aug. & Cafliod. in
hunc Pf. nildirferunt a rextu vet. nee etiam Pfalt. Rom.
Apud Hilar, in Pf. 131. & 143. col.
45J.
e.
J60.
e. id
unum variat , illi ,
pro ei.
ft. 30. Pfalt. Rom. hab. fedemejus, >
thronum ejus
ficut
dies cwli. Cotb. femen ejus,
l^ femen ejus ficut , &c. Mo-
zarab. fedem ejus
, $
tbrontts ejus , &c. Similiter Ambrof.
de apol. Dav. to. I. 713. c. tbrontts ejus ficut dies cceli:
at in Luc. 3. col. 1
3
30. b. Vulgat* fuflragatur cum Auguft.
& Cafliod. Apud Cypr. 1. 2. Teftim. p. 284. c. deeft pof-
terior ifte verficulus ; cact. ut fup. Apud Hilar, in Pf. 131.
col.
455.
d. femen ejus
, ^
thronum ejus ficut dies cceli. Ita
quoque in Graeco.
t. 31. Accinunt magno confenfu Cyprian. 1.2. Teftim.
p. 284. c. Hilar, in Pf. 131. p. 4$$.
e. Hieron. ep. ad Dam.
to. 4. p. 157. e. necnon Aug. & Cafliod. in hunc Pf. una
cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Cypr. tamen ep. 7. p. 1 3.
c. & 1. de lapf. p. 183. b. delet hoc , filii
ejus : & Aug.
epift. 29. to. 2. col.
JI.
b. legit : Si reliquermt
filn
ejus
y in prxceptis meis non ambul. Audi. 1. ad Novat. hsrer.
p. 437.
f. Si dereliquerint filii ejus legem meam : ^
' man-
datis meis non ambulaverint. Gr. 'Ear s yy.oiia.HiTwin 01 i/ici...
*, T0T5 xplpzcl fi\i ^
itopiy^K'.i.
LIBER PSALMORUM. Pfalm, LXXXVIII.
179
Versio antiqua.
Vifitabo in virga ini-
quitates eorum : & in verbe-
ribus peccata eorum.
34.
Mifericordiam vcro
labiis meis non faciam iirita. non muttibo.
z. Reg,
7. 16.
VULGATA HOD. HE B R.
;
2. Si juftitias meas profanave- Si Caremotlias meas prqfanave-
32. Si juftitias meas profa-
rint : <ic mandata mea non cuftodie- tint
, & prxcepta mea non cujio- narint : & mandata mea non
i-inc
:
dierinr
:
Cuftodierint :
3
3.
Vifitabo in virga iniquitates Vifitabo in virga feelera eorum
,
eorum : Sc in verberibus peccata & in plagis iniquitates eorum.
eorum.
34.
Mifericordiam autemmenm Mifericordiam autem meam non
non difpergam ab eo : neque nocebo auferam ab eo
,
nee mentiar in ve-
mcam non auferam ab eo :
in veritate mea : ritate mea :
neque decipiam in veritate
mea:
3?.
Neque profanaboteftamen- Non violabo pactum meum
, &
35.
Neque profiinabo tef-
tum meum : & qua; procedunt de quod egreJJ'um
eft
de labiis meis
tamentummeum : & qua: pro-
ficifcuntur per labia mea non
fpernam ; & quae procedunt de
labiis meis non faciam inrita.
36. Semel juravi in fan&o meo , Semel juravi in fancto meo , ne
36. Semel juravi in fancto
fi David mentiar :
3 7 . femen ejus in David mentiar : femen ejus in s.ter- meo , (i David mentiar :
3
7. fe-
a>temum manebit. nan erit,
men ejus in aeternum mane-
bit.
38. Et thronus ejus ficut fol in E-t thronus ejus ficut fol in conf-
38. Et fedes ejus ficut fol
confpeftu meo , & ficut luna per- peclu meo : ficut luna Jiabilietur in in confpedlu meo & ficut
sternum
, & tefiis in ccelo
fidelis. luna perfedta in aeternum : &
Semper.
teftis in coelo fidelis. Dia-
PSALMA.
Tu autcm repulifti & projecifti :
3
9
. Tu vero repulifti , & pro
iratus es advershs Chriftum tuum.
nihiloduxifti, & neglexiftinos:
& diftulifti Chriftum tuum.
Attenuafti paHum fervi tui :
^ 4
o. Evertifti teftamentum
tui : profanafti in terra fandtuarium profanafti
in terra diadema ejus, fervi tui : profanafti in terram
ejus.
fanttitatem ejus.
41. Deftruxifti omnes fepes ejus: Diffipafti
omnes macerias ejus
:
41. Deftruxifti omnes /
NoT/E AD VERSIONEM ANTIQUAM.
t. 32. In Pfalt. Sangerm. ponitur negatio ante profa- Carnut. neque decipiam. Corb. Miferic. vero meant non
dif-
pergam ab eis : neque decipiam , &c. Rom. ut in Vulgata.
Grxc. To cTe (Moi /an v /ati JUaues/asa V dun' n'Ji /aii
A/Jtnsc , &c.
TT.
5J.
Verficuius intermedius aliubi non legitur , reque
in Pfalt. Rom. neque in Gr. nee apud Hilar, in Pf. 1 31.
Ex
Mf. Sangerm,
recta in sternum : & teftis in ccelo
fidelis.
39.
Tu ver6 repulifti cc defpe-
xifti : diftulifti Chriftum tuum.
40. Evertifti teftamentum fervi
naverint, fed aperto mendo, quod abftulimus. In Pfalc. enim
Rom. Coib. & Mozar. conftanter : Si jujtificationes meas
profanaverint : Q mand. mea non enftod. Similiter ap. Hi-
lar, in Pf. 1 31. col.
4?
J. d. dc Auguft. in hunc Pf. ac ep.
29. to. 2. col. 51. b. Ambrof. vero 1. de posnit. to. 2. 40
J.
f. Vulgata: congruit cum Caffiod. imo Hilarius ipfe juxta col.
4yy.
f. qui Yulgat* congruit , una cum Caffiod. in
Mf>. plures. Apud Cypr. 1. 2. Teftim. p. 284. c. lie : Si
juftificationes meas prtijanaverint :
5
pracepta mea non obfer-
vaverint : itidem epift. 7. p. 13. c. &. 1. delapf.
p. 183. b.
Sic etiam hab. Auct. I. ad Novat.
p. 437.
f. excepto ult.
cuftodierint y
pro obje rv. In Gr. 'Bav t fix.atafia.Ti. pi ps-
i)>d)5iJC(' ij Tot; TOAa; /ux iiM /pvtafcwa.
tf. 33.
Sic in Pfalt. Rom. eft , &ap. Caffiod. Cyprianus
vero 1. 2. & 3. Teftim. p. 284. 320. b. c. cum Auct. 1. ad
Novat.
p. 437.
f. ita legit : Vijttaboin virgafacinora eorum :
$$ in flagellis delicla eorum : ita rurfum Cypr. epiit. 7. & 52.
p. 13. c. & 73. a. & 1. de lapf. p. 183. b. Item Auguft. ep.
hunc Pf. Aug. tantum , loco nonfaciam inrita , legit , non
reprobabo. Similiter Aut. 1. de promilf.
p. 2. c. 20. col.
I44. c. 0 reprobabo.
irif. 36. 37. Concinuht Hilar, in Pf. 131. col.
45$.
f*.
Ambrof. in Luc. 3. to. 1. ijMj.e. I3 30.b. necnon Au-
guft. & Caffiod. in hunc Pf. & Gr.
~fr. 38. Ita legit Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. &
Coib. Succinit Hilar, in Pf. 69. col. 232. f. nifi quod hab.
tf
Jicut luna perjiita manet in itternum : itidem in Pf. 131. col.
4J5- f. atinPf.
143. col. 560. e. tollit verbum manet. Ambr.
epift. 23. to. 2. col. 882. a. leg. in aternum manebit, cum
29. to. 2.
j
1. b. at in hunc Pf. fciibit iniquitates , non Brev. Muz. Ap. Caffiod. ut in Vulg. & Gr. Sequitur pari-
facinora. Similiter Ambrof. in Luc. 10. to. 1. 1425. b. iicut ter Diapfalma in Pfalt. Rom. Corb. & in eodem Gueco.
epift. 70. ro. 2. 1064. c - & ' ' de pcenit. col.
405.
f.
V. 39. Pfalt Rom. & Moz. cum Caffiod. Tu vero repit-
Hllfr. autem in Pf. 131. col.
455:. e. Vijttabo in virga in- lifti,
<$
fprevtfti : $ diftulifti Chrift. trtttm. Corb. repulifti,
juftitias eorum: ?
in verberibus peccata eorum. Audt. etiam
tf fprevifti : diftulifti, &c. Auguft. in eund. Pf. Tu vera
op. imp. in Matth. horn. 19. p. 90. e. leg. Vifitabo in virga repulifti ,
tf
ad nibilum dedttxifti : diftulifti drift. &c. ita
injuftitias eorum. Hieron. quaft. Hebr. to. 2. 513. b.
Vifi- rurfum 1. 17. de civit. Dei , to. 7. col.
473.
c. nil) quod
tabo in virga iniquitates eorum : < inflagellis peccata eorum : hab. dedttxifti Domine. Ambrof. triplici loco trifariam va-
Cmiliter in lfai. 13.10. 3. 151. f. & in Ezech.
9. col.
7J2.
riat : videlicet 1. 3. de fide, to. 2. col. jn.d. legit: Tit
c. at epift. ad Damaf. to. 4. 1 57. e.
S
in flageliis injuftitias autem repulifti , tf
ad nibilum redegifti : diftulifti Cbr.tuum :
eorum. In Pfalt. Corb. & Moz.
55 inflagellis peccataipfortrm. inf. col. 518. a.T vera repulifti Domine
, 5
pro nihtlo ha-
InGr ts dvt-fttxq ttVTtav' <& at /nctstii ts afaapTixi avra/
,
Mf. Alex, cum Aid. & Compl. dfuUs.
t. 34.
Ira legit Hilar, in Pf. 1 31. col.
455.
f. uno ex-
cepto difpergam , pro auferam. Cypr. 1. 2. & 3. Teftini.
p.
284. c. & 320. b. necnon ep. 7. &
J2,
p. 13. c.
73. a.
Mifericordiam autem meant non difpergam ab eis. Ambrof.
1. I. de pocnit. to. 2.405. f. non difpei'dam ab eis. Hieron.
in lfai. 1 3. 6c 63. to. 3. col.
1J1.
f. 471. d. & in Ezech.
5. col.
7J2.
c. non auferam ab eis ; itidem epift. ad Da-
maf. to.
4. 157. e. at quaft. Hebr. to. 2.
51
3. b. (ic : IV-
runtamen miferic. meam non auferam ab eis. Audi, quaft.
ap. Auguft. to. 3. q. 112. col. 114. g.
non movebo abeis.
Auguft. ipfe in hunc Pf. Mifericordiam vero meam non dif-
pergam ab eo , &c. ut in Vulg. paulo inf. ab eis; fed ad-
dit : Et quidem hoc nonnulli codices balent
, fed tmendatio-
res non habent. Unde ipfe in explic. priorem ledtionem
praefert , ab eo : & in epift. 29. to. 2.
J
I. b. legit, non
auferam, cum Pfalt. Moz. quod etiam add. ab e ; Medio-
lan. 5c Carnut. ab eis : ftatim Mediulan. neque nocebo eis ,
Tom. II.
bnifti : diftulifti Cbr. Sec. demumin Pf. 43. to. 1. col.
923.
b. lie : Tu vero repulifti pro nihtlo Domine : diftulifti Cbr.
tuum. Au6t. op. imp. in Matth. horn. 2. p. 18. e. Tu vera
tepulifti,
5
pronihilo dedttxifti : {5 diftulifti Chriftum tuum.
Hieron. epift. ad Sun. & Fret. to. 2. 654. a. ita fcribit :
In Gr.tco e'.vJ tvasxt; inventffe vos drcitis : unius litterx mu-
tatio quantum vobis fecit errorem ! non enim refpexifii
, fed
defpexifti, & pro nihilo duxifti , interpretati fumtts. In ed.
Rom. Sf /f Tmiii , k, iixievwsxi' aVsa> Tor , &c.
Tf. 40. Sic Ambrof. in Pf.
43. to. 1. 923. b. & 1. 3. de
fide , to. 2. 518. a. excepto uno in terra. Item Auguft. in
hunc Pf. & 1. 17. de civit. Dei, co. 7. col.
473.
f. cum
Pfalt. Corb. Ita etiam Caffiod. cum Ffalt. Rom. Mediol.
Carnut. & Moz. excepto verbo avertifti ,
quod etiam fe-
runt Mfs. quidam Auguft. In Gr. Kevrisfe^tK fsEn'-
>5o5; s;'c i\]r y,w to i'/'ittcficc, av-ri. Similiter hab. Mozar.
in terram.
't. 41 . Spes haud dubie , profepes , lapfu calami , legitur
in autographo Sangetm. In Pfalt. quippe Rom. Coib, Sc
Z ij
i8o LIBER PSALMOP.UM. Pfalm.
LXXXVIII.

VULGATA HOD.
pofnifli firmamentum ejus fornridi-
nem.
Versio antiqua. He b r.
Ex Mf.
Srtngmn.
*
fepes ejus : pofuifti munitio-
pofuifti mmitiones ejus pavorem.
*
Mf. foes. nes'ejus in formidinem.
42.
Diripuerunt ilium om- Diripuerunt eum omnes qui tran- 4i . Diripuerunt eumomnes tran-
nes_ tranfeuntes viam :_faclus fctint per viam :fa3us eft
opprobrium feuntes viam : fa&us eft oppro-
eft in opprobrium vicinis fuis. vieinis fuis. brium vicinis fuis.
Eltvafti dexteram boftimn ejus
:
Utificaflt amies inimicos illius.
43-
txaltafti dexteram lm-
rnicorum ejus : fuperlaztificafti
omnes inimicos ejus.
44.
Avertiftiadjutoriumgla-
dii ejus : 6c non es auxiliatus
ei in bello.
45.
Diflblvifti a deftruttio-
ne ilium : & fedem ejus in ter-
rain elilifti.
46.
Minorafti dies fedisejus
:
cerfudifti eum conriiiione.
11
DlAPSALMA.
47.
Ufquequo Domine aver-
tes te in finem : exardefcit fi-
cut ignis ira tua J
48.
Memorare qux mea fub-
ftantia : non enim vane con-
ftituifti omnes filios homi-
nura.
49.
Quis eft homo, quivi-
& non videbit mortem ?
Nam 6~
avertifti robur gladii
ejus
,
(jr non fublevafti eum in pr&-
iio.
Jguiefterefecifti munditiam ejus,
& thronum illius in terra, detra-
xifti.
Abbreviafti dies adolefcentix ejus :
operitifii eum ignomima. Semper.
Ufquequo Domine abfeonderis in
finem
: fuccendetur quaji ignis in-
dignatio tua ?
Aiemento mei de
profundo : alio-
quin quart frujlra creajii filios bo-
minum ?
J9uis
eft
vir qui vivat
, & non
videat mortem : falvans animam
Vet,
aut quis emit animam fuam
fuam de manti inferi ? Semper.
de manibus ir.feri: Diafsal-
ma.
50. Ubi funt mifericordiae
tuae antiqua? , ficut jurafti Da-
vid in veritate tua:
51,
Memor efto Domine
4 3 . Exaltafti dexteram depri-
mentium eum : la:tificafti omnej
inimicos ejus.
44. Avertifti adjutorium gladii
ejus : 6c non es auxiliatus ei in bello.
45. Deftruxiftieumabemunda-
tione : & fedem ejus in terramcolli-
fifti.
46. Minorafti dies temporis ejus:
perfudifti eum confulione.
4
7. Ufquequo Domine avertis in
finem : exardefcet ficut ignis ira tua ?
48. Memorare qua? mea fub-
ftantia : nunquid enim vane confti
tuifti omnes filios hominum ?
49.
Quis eft homo, qui vivet,
& non videbit mortem : eruet ani-
mam fuam de manu inferi ?
jo. Ubi funt mifericordia? tua?
antiqux Domine , ficut jurafti Da-
vid in veritate tua ?
j 1. Memor efto Domine oppro-
Ubi funt mifericordi* tua anti-
que Domine
,
quas
jurafti David
in veritate tua ?
Recordare Domint opprobrii
fer-
Opprobrii fervorum tuorum vorum tuorum : portavi in
fmu meo brii fervorum tuorum
(
quod conti
(
quod continui in finu meo) omnes iniquitates populorum. nui in finu meo
)
multarum gen-
multarum gentium.
tium,
.5
2
:
Q
110
^ exprobraverunt Jjhiibus exprobraverunt inimici 51. Quod exprobraverunt ini-
inimici till Domine
,
quod ex- tui Domine :quibus exprobraverunt mici tui Domine
,
quod exprobra-
probraverunt commutatio-
veftigU Ckrifti tui. veruntcommutetionemChriftitui.
nem Chrifti tui.
NoTiE AD VfiRSIONEM A N T I
Q U A M.
Moz. fie : Deftrnxifti omnes macerias ejus : pofuifti muni-
tions ejus formidinem. Similirer hab. Auguft. in hunc Pf.
& 1. 17. de civic. Dei, to. 7. col.
475.
f. nifi quod hec
ult. loco legit in formidinem , cum Caifiod. &Pfalc. Corb.
In Mediol. etiam & Carnur. mnniliones ejus. Item Grae-
ce : K,9-^f; Trarlas tit yOtynit; durv' t$v t o\vpu-
fia-ra dvrS <f<jx'ay.
tf. 42. Ambrofius 1. 3.defide, to. 2. col.
J11.
d.
>
facias eft in opprobrium vicinis fuis. Ita quoque ap. Cafliod.
ikut in Pfalt. Rom. & Corb. fed abfque pra:ced.
tf.
Moz^
hab. vicinis ntflris. Auguft. ut in Vulg. cui etiam Grace,
confonat.
3^- 43-
Ita ferunt Pfalt. Rom. Corb. Mediol. & Carnut.
cum Cafliod. excepto uno
Utificafli. Auguft. pariter leg.
inimictrum ejus ; dein vero ,jocu;itt.tf}i omnes inimicos ejus ;
Brev.Mozarab. adverpirios ejus. Grace vac s^6/>a* ttvni
(Alex. Aid. & Compl. rav fa&oVTOiv ecwtS'
) sv<pp#m<; to-
rag ts tX&fis
>-'?
t. 44.
Sie in Pfalt. Rom. & apud Cafliod. Auguft. vero
in eund. t'f. leg.
gf non es opitalatns ei in bello. Brev. Moz.
1. Rfj,
7. II.
lit. Rom. Memorare Domine qua
meafubft. See.
lifi quod delet inf. omnes ; tollit pariter Mo-
VKlose , J?
non ejl auxiliatus. Gr.
5, l* di/mxC* out? , &c.
*.
4J.
Pfalt. Mediol. & Carnut. cum Cafliod.
Diflblvifti
turn r.b emundatione , &c. ut in V'ulg. Similiter bab. Au".
in eund. Pf. nifi quod delet
^ , ante fedem. Pfalt. Rom.
cum Mozarab.
Diflblwfti eum
tf fedem ejus in terra
collijlfti. Corb. Diffolvifti turn ab inmundatione :
$$ feme
ejus in term co.ilijifti. Gr*c. KotTeM/oa? i-Tri xa^-e<', dv-
vov' toy Qpovov dvrV tie, tw 7n xeciifpeeifle,.
t. 46. Ita Pfalt. Carnut. & Coib. Aug. vero in hunc
Pf. Minuifti dies fedis ejus , &c. Cafliod. cum Pfalt. Rom.
Minorafti dies temporum ejus. Ed. Rom. 'EcjuUpvYct; t;
Vex; t? tifhv di>T?' Mf. autem Alex, cum edd. Aid. Se.
Compl. t?
XP
vil ' ^ n ^'s duabus editt. deeft Diapfalma
;
lequitur vero in ed. Rom. ficut in Pfalt. Rom. & Corb.
"P.
47. Pfalt. Corb. Ufquequo Dom. avertis te in
finem:
txardefcit
ficut , &C. Rom. cum Moz. Ufquequo Domine
irxjceris in
finem : exardefcit velut ignis , &c. Rem. jicul
ignis. Auguft. in hunc Pf. Quoufque Domint avtrteris in
finem : exardefcet, &c. Similiter in Pfalt. Mediolan. aver-
tiris; in Carnut. avertis te. Apud Cafliod. ut in Vulg. In
Gr. 'Ett? Tare Ku'pie d-7ro?pi<pn tiq TeAo' tMeLv&inticu ui
7TUB , &C.
^.48. Pfait.
ut in Vulg. nifi quoa aeiet inr. omnes ; tonic par
zarab. omnes, cum Corb. fed Moz. initio habet : Memorare
quaJit meafubft. Corb. Memorare qua
eft,
Sec. Ambrof. 1.
J.
de fide , to. 2. 51 8. a. Memento Domine qua
eft fmi/ft.
mea. Similiter apud Auguft. in hunc Pf. detra&o uno Do-
mine ; exinde , non er,im vane , &c. ut in textu. Apud Caf-
fiod. Memorare Domine , &c. ut in Vulg. In Gr. MvySvTt
T;? m v-Tto^adi /jw fii yap irdvra; ii;, Sec.
^.49. Accinunt Ambr. in Luc. 9.10. 1. 1411. f. & S.
Paulinus epift.
40. p. 243. b. ad hoc ufque, aut quis. Si-
militer hab. Auguft. in hunc Pf. fed addit, eruet animam
fuam de manibus inferni , minime repetito eo , aut quis. Caf-
fiod. cum Pfalt. Rom. Quis
eft
homo, qui vivit aut
quis eruet.. . de manu inferi ? Corb. aut quis eruet anim.fuam
de manibus inferni 1 Gr. Vulgatse congruit. Diapfalma quo-
que ibidem fubfequitur , ficut in Pfalt. Rom. & Corb.
ft.
jo. Ita Cafliod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. ad-
dito uno Domine , ad vocem antiqua. Sic etiam hab. Au-
guft. in eund. Pf. cum Mozarab. uno excepto quas
jurafti :
ita rutfum Auguft. 1. 17. de civic. Dei, c. ii. col.
474.
f. nifi quod leg. Ubi funt miferationes tua , Sec. Ap. Hilar,
in Pf.
14
j. col. 560. e. ficut jurafti, &c. In Gr. n? t;t
m mu Qx t afx_dtx KCcjs , a alfjoeae , &c.
t. JI.
Hilarius in Pf.
143. col. jt>o. e. Memor
eftoDo-
mine opprobrii fervi tui , &c. Pfalt. Rom. & Moz. cum Caf-
liod. Memor
efto
opprobrii fervorum tuorum, &c. Aug. Me-
mento Domine opprobrii fervor. &c. Gr. I\n8)ili Kvext
TSIP' , &c.
t. 52. Concordant Hilar, in Pf. 143. col.
Jfjo. e. nec-
non Auguft. Sc. Caffiod. in hunc Pf. cum vec. Pfalt. St
Grsco.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXXIX. *8i
VULGATA HOD.
5
; . Benedi&us Dominus in seter-
HEB R.
Benediclns Dominus in fempi-
Qum : fiat , fiat.
Veksio antiqua,
53.
Bcnedi&us Dominus in Ex M/, s?""*,
ternum : amen
, & amen. aeternum : fiat , fiat.
NoTJE AD V E R S I O N E M ANTIQUA M.
V. 55.
Sic habet Ambrof. in Pf. 40. to. 1. 83-;. a. Item nedidio Domini in ternum , &c. Grajc. Ei/'mt'htoS Kutiw,
Caffiod. cum Pfalt. Rom. Auguft. vero in eund. Pfi Be- 5/;, <Scc.
V U I G A T A HOD.
1
.
Oratio Moyfi hominis Dei.
LXXXIX.
DOmine
, refugium facTrus es no-
bis , a generatione in genera-
tionem.
2. Priufquam montes fierent, aut
formaretur terra , & orbis ; a fae-
culo & ufque in fsculum tu es Deus.
3
.
Ne avertas honiinem in humi-
litatem : 8c dixifti : Convertimini fi-
lii hominum.
4.
Quoniam mille anni ante ocu-
los tuos , tanquam dies hefterna
,
qua; prxteriit
,
He b r.
Oiatio Moji viri Dei. XC.
DOmine
, habitaculumfaclus es
nobis , in generatione
&
gene-
ratione.
Antequam montes nafcerentur
,
&
parturiretur terra , & orbis
>'
a
fdzctilo & ufque in f&culum tu es
Deus.
Convenes hominem ufque ad con-
tritionem
, & dices : Revertimini
filii
Adam.
kiia mille anni in oculis tuts
,
Jicut dies hefterna qua pertranjiit
,
Et cuftodia in nocte
, 5 . qua; pro Et vigilia noftuma. Percutiente
tiihilo habentur , eorum anni erunt. te eos
,
fomnium erunt
:
6. Man ficut herba tranfeat
,
Mane quafi berba pertranfiens
:
mane floreat , & tranfeat : vefpere mane floruit , & abiit
>*
ad vefpe-
decidat , induret , & arefcat. ram conteretur atque Jiccabi-
v
tur.
Versio antiqua.
1 . Oratio Moyfi hominis Dei. Ex
Mf
Szngems
LXXXIX.
*
T"vOmine , refugium fac-
-L^ tus es nobis , in fxcu-
lum & faeculum.
2. Priufquam montes fie-
rent, & firmaretur terra, &
orbis terrarum ; a frculo uf-
que in fteculum tu es.
3. Ne avertas hominem
in humilitatem : & dixifti :
Convertimini filii hominum.
4.
Quoniam mille anni an-
te oculos tuos Domine , ficut
dies unus 5 ficut
*
hefterna dies , * Mf,
externa,;
qux prxteriit,
Et ficut cuftodia in nodle
,
5. quae pro nihilo habentur,
anni eorum erunt.
6. Mane ficut herba tran-
feat, mane floreat, 5c tran-
feat : vefpere decidat , induret
,
& arefcat.
NoTiE AD VeRSIONEM A N T I
Q
U A M.
V
-
1. Hieron. epift. adCypr.ait : Sciendum qubd Pftlmi
iftius juxta Hebr. tituius Jit , Oratio Moyfi viri Dei : juxta
LXX. Oratio Moyfi hominis Dei. Idem legitur tit. ap. Aug.
&Ca(Tiod. necnonin Pfalt. Rom. ScCorb.VeruntamenAug.
hujus Pf. auclorem elfe Moyfen nonconcedit, cui raagis
placet ut totum Pfalt. Davidi tribuatur. Contra Hieron. in
cp. ad Cypr. to. 2. col. 695. a. non foliim hujus Pf. fed &
fubfequentium nonnullorum auclorem fciibit Moyfen : M.oy-
Jes , inquit , non foliim nobis reliquit quinqne libros Genef.
Exod. Levit. Num. & Deut. fed undecim qitoqne
Pf
times ab
cdogejimo nono , ctijas principium
eft , Domine , refugium
fadtus es nobis , ufque ad nonagrjimnm tiotium
,
qui inferibi-
tur, PfalmusinconfefTione. Haecnotaeft nov.editoris oper.
S. Hilarii p. 2. Vide ibid. S.Hilarii fententiam de audtore
Pfalmorum. InGiaeco : HeyC'vyi t? M&ium ay^futov t?
? al. sAavtstax; dr&pa-TTts' al. tm Mai'Oji cLvputru> &c.
* Hieron. epifl:. ad Cyprian, to. 2. col. 6"o6\ totum
hunc Pfalmum refert , & fecundum Hebraicum , 6c fecun-
dum LXX. Ita verb LXX. Interpretes habere dicit : Do-
mine , refig, Jhtttts es nobis, in omni generatione
&
genera-
tione : & in ep. ad Ephef. 1. I. to. 4. 325. f. in generatione
f$
generationem ; Augufl. in generatione
yj
generatione. Caf-
fiod. cum Pfalt. Rom. a generatione
^?
progenie. Sic etiam
in MilTali Rom. ad Grad. Dom, 6. poft Pent. & Sabbat!
iv. Temp. Quadrag. In Pfalt. Corb. in progeniem
tf
gene-
Vationem. Gr. It jivec*
j,
ysv-a' Sym. cV e*aV>l ysviu. Ap.
Ambrof. prior tantum veificuli pars legitur , turn in Pf.
45.
to. 1. 928. f.'tum 1. 3. de fide, to. 2.
J03.
b.
fr. 2. Ambr. 1. 3. de fide , to. 2. 508. e. fie habet cum
Caffiod. Priufquam montes finent , ^formaretur orbis terra
;
a ftculo
*o
ufque in feculum tues. Ita etiam in Pfalt. Corb.
detradlo uno ufque. Aug. in eund. Pf.
tf
formaretur terra
,
$$ orbis terrx i
tf
afeculo ufque in feculum tu es : turn addit
:
Alii codices habent quod de uno vcrboGrxco exprejfum
eft,
fingeretur terra : fubinde fie : Convenientiits diceretur , ab
seterno in aeternum : nott enim a feculo Dens
, qui
eft
ante
fxcula i aut ufque in faeculum , cujus
eft finis , ciim Jit
sile fine fine
: fed ex ambigtto verba Grace
fit
plerumque in
Scripturis , ut -oel faeculum pro acterno , uf/xternum/i)-o fje-
culo, ponat Latitats Interpres. Hieron. in epifl. ad Ephef.
1. I. to. 4. 325. f. legit : Antequam monies firmarentur , $$
fieret terra , f*> orbis terrarum : epift. vero ad Cypr. to. 2.
696. b. ita refert ex LXX. Antequam monies firmarentur ,
f$
fingeretur terra, j
orbis; afeculo, &c. ut in Vulgata.
Turn addit : Hunc locum quidam prava diftinciione fubver-
tunt , maximt hi qui volunt ante
fuiffe animas
,
quint ho-
mo in fexti diei numero londeretttr. Ita enim legunt atqut
difttnguunt : Domim; , refug. fail, es nobis , a generatione
in generationein
,
priufquam montes firmarentur , & fin-
geretur terra , & orbis : ut fcilicet poftea confequatttr : a
laeculo 5c ufque in faeculum tues Deus Nos autem , ut pro
pofuimus , leiciotiem ita debemus diftinguere : Antequam moiM
tes firmarentur , & fingeretur terra , 8t orbis tenarum
;
a fxculo & ufque in faeculum tu es Deus. Subinde : Pr
eo quod Latinus Interpres pofuit , a faeculo ufque in faecu-
lum retlius intcrpretabimur , a fempiterno ufque ad fem-
piternum : & epift. ad Sun. & Fret. col.
6$$. b. ait : Et
dicitis qubd in Grxco non Jit Deus ,
qnod apud eos deeffe ma-
nifeftnm eft
; nam $ Hebraicum habet ,
s$ cranes alii Inter-
pretes i $ LXX. Jimiliter tranftnlerunl , a'/ri r aiatcs

las th ca'tZvoz Qu u to?. In ed. tamen Rom. tic : L\pS

tK opn 7i
/
3-nrai ,
J)
trfixQwai r> yttv ,
fy
rm cUa/^irW ij
o,tto m aiK tut; ra uiaivos Qv u' Alex. Aid. & Compl,
g,
sac. Abeft pariter Deus a Pfalt. Mediol. Rom. & Moz.
In pofterioribus etiam duobus efl orbis terrx ; in Rom.
cut formaretur ; in Moz.
tf
formaretuf , abfque conjunct.
s$
, poft fivcnlo.
t. 3. Ita Auguft. & Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Gr.
Mczarab. vero hab. in humilitate, Hieron. epift. ad Cy
prian. ut fup. in textu.
Tf. 4. Pfalt. Rom. Qucn. mille anni ante oculos tuos
, Jicut
dies hefterna ,
qttx prxteriit
, $
Jicut cuftodia in node. Item in
Mediol. Camut. &ap.Ca(liod.
&Jicut cuftodia in node ; in
Moz.
2?Jicut vigilia in node. In Corb.yiVnj dies hefterna , qua
prxteriet
, Jicut cuftod. &c. Apud Aug. in hunc Pf. Quomatn
mille... tuos ,
tanqttam dies heft, qux prxteriit ; fubinde , diet
hefternus eft ,
qui prxteriit : Sc infra , dies unus
, qui prat.
Jicutvigilia in node. Ambr. in Luc* 15. to. I. 1464. d Quia
mille anni in oculis Domini
, Jicut dies hefterna ,
qux prxt.
tf
bora in node : 8c in Luc. 9. col. 1412. f. ait : Mille enim
anni in confpedit Dei , tanquam dies una. Caffiod. in Pf. 6.
p.
27. b. Ante conjpedum ejus mille anni Jicut dies unus. Gaud.
Brix. ferm. 10. p. 960. d. Quoniam mille anni ante oc. tues
,
Jicut dies unus. Gr. "On
X
[?lx - TV "'
'V'9"'
,>
i"
c
^
C* (
Alex.
Aid. & Compl. add. Ki/'s< , ) a; */*&. tX&i-> >~<i
/wt
9" j *> <p f>ax5 I wml.
t.
J.
Sic in Pfalt. Corb. eft. In Rom. vero deeft erunt,
In Moz. fie, erunt anni eorum. Apud. Aug. & Caffiod. in
hunc Pf. anni erunt eorum. Ap. Hieron. epift. ad Cypr,
Ut in Vulg. In Gr. iurar sth fs-n/ixt.
*\ 6. Ita refert Hieron. ex LXX. nempe epift. ad Cypr,
to. z. 698, c. Similiter Auguft, & Caffiod. cum Pfalt: Mg-
I
-
I
i82 LIBER PSALMORUM. Pfalm. LXXXIX.
Versio antiqua.
x Mf.
Sanger*. 7- 0.
deferimus in ira
tua
,
& in furore tuo turbati
fumus.
8. Pofuifti iniquitates nof-
tras in confpe&u tuo : fxcu-
lum noftrum in luminatione
vultus mi.
9. Quoniam omnes dies
noftri defecerunt : & in ira ma
dcfecimus.
Anni noftri ficut aranea me-
HE B R.
Confumpti enim fumus in furore
tuo
, & in indignatione tua, contur-
b ati fumus.
PofuiJH iniquitates noftras coram
te : negltgentias noftras in luce vul-
tus tui.
Omnes enim dies noftri tranfic-
runt in furore tuo.
Confump/imus annos noftros quaji
ditabuntur : 10. dies annorum fermonem loquens : dies aunorum
noftrorum in ipfis feptuaginta voftrorum in ipfis
,
feptuaginta
annis. anni.
Si autem in potentatibus, Si antem multum , oclegiuta an-
octoginta anni : & plurimum ni :
&
quod amplius , labor & do- ginta anni : & amplius eorum , la-
VULGATA HOD.
7.
Quia defecimus in ira tua , &
in furore tuo turbati fumus.
8. Pofuifti iniquitates noftras in
confpechi tuo : fxculum noftrum in
illuminatione vultus tui.
9.
Quoniam omnes dies noftri
defecerunt : & in ira tua defeciraus.
Anni noftri ficut aranea medita*
buntur : 10. dies annorum noftro-
rum in ipiis
, feptuaginta anni.
Si autem in potentatibus, ofro-
Eccli,
18.8.
eorum , labor & dolor.
Quoniam fupervenit man-
fuetudo fuper nos
,
& erudie-
nrar.
1 1 . Quis novit poteftatem
irae ejus , & prae timore iram
tuam 1 2. dinumerare :
Dexteram tuam notam fac
nobis
, & eruditos corde in
fapientia.
1
3 . Convertere Domine ali-
lor :
Jjhioniam tranfivimus
avoLwimus.
bor & dolor.
citb
, &
Quoniam fupervenit manfuetudo,
& corripiemur.
>uis novit fortitudinem ira tua, 11. Quis novit poteftatem ira;
& fecunditm timorem tuum indigna- tua; , & pra? timore tuo iram tuam
1 2. dinumerare ?
Dexteram tuam fie notam fac , &
eruditos corde in fapientia.
tionem tuam ?
Ut numcrentur dies noftri fie of-
tende
, & veniemus corde fapienti.
Revertcre Domine : ufqueqito ?
quanmlum , 5c deprecare fuper ^ exorabilis ejh fuper fervos tuos.
fervos tuos.
14. Satiati fomusmane mi-
fericordiam tuam : & exfulta-
vimus , & deleftati fumus in
omnibus diebus noftris.
1
5. Delettati fumus pro die-
Imple nos tnatutina mifericordta
tua , & laudabimus , & Utabimur
in cunclis diebus noftris.
13. Convertere Domine ufque-
quo ? & deprecabilis efto fuper fer-
vos tuos.
14. Repleti fumus mane miferi-
cordia tua : & exfultavimus
, & de-
le&ati fumus omnibus diebus noftris.
Latiftca nos pro diebus
,
quibus
NoijE ad Versionem
zarab. prater haec , ftoreat ,
t$ prittereat ; Rom. Pfalt.
#
pertranj'eat. Praeterea Aug. hab. durefcat , & arefeat ; Mo-
zaiab. indurefcat , &c. Corb. Mane Jicut herba tranjeat :
i/efpere decidant , indurent , fj) arefcant. Grxc. -TroiptySiii
KKa-Kidii , tx.Mpvy$-!i>i , $
fy&crQ-titt.
Tf. 7. Hieron. epift. ad Cypr. col. 699. b. Vulgatxcon-
gruit. Auguft. vero in hunc Pf. legit : Quoniam defecimus
in ira tua
, ^ in indignatione tua conturbati fumus. lta
quoque ap. Caffiod. 5c in Pfalt. Rom. Corb. & Moz. hoc
excepto , in furore tuo. In Gr. "On lifh[ito^i ji t
Quy.S> Qu sTupdx&vAu-
Tfr. 8. Ita Hieron. ep. ad Cypr. necnon Auguft. & Caf-
fiod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt. prater hoc , in illumi-
natione ; Gr. fi's funcjuov.
fr. 9. Sic eft; in Pfalt. Rom. & Moz. praeter hoc , tf
nos
in ira tua. Ap. Hieron. ep. ad Cypr. to. 2. 700. a. Quoniam
dies nojlri dejec.
tf
in ira tua
ficut aranea meditati Juvt.
Ambrof. veto in Pf. 58. to. 1. 850. c. ut fup. ficut
aranea
meditabuntur. Auguft. & Cafliod. in Pf. 89. ficut
aranea
meditabautttr. Gr. "Ot; -raoot/ at a>$ a.payjv, t/usr.sTWY.
t. to. Similiter in Pfalt. Rom. exceptis his ult. fuper
nts manfaetudo , ^
corripiemur. Item in Mozaiab. hoc in-
fuper excepto , Ceptuag. anni. Apud Ambrof. etiam in Pf.
38. to. 1.850. c. feptuag. anni
tf
plurimum eorum, la-
bor )
dolor. In pfalt. Corb ottoginta anni : 5' pluri-
mum eorum , labor Q dolor. Orion, fupervenit man
f.
fitper
nos
,
^ corripiemur. Hieron. veto epift. ad Paul. to. 4. p. i. col.
16. c. legit : dies vit.e noflrx feptuaginta anni. Si autem
multum , olioginta : quidqmd reliquum ejl , labor 5
dolor : &
in Ezech. 16. to. ;. 879. a. dies annorum oiloginta anni :
quidqitidfupra , labor
^
dolor ejl : at in ep. ad Cypr. ubi citat
fecundum LXX. Vulgatse congruit, nil! quod hab. fuperve-
nit manflet. fuper nos i inf. fiperveniet : ad verbum au-
tem ult. corripiemur , ait : hi Graco fcriptum efl -Kail iu$v-
Qoptsfyx quod verbum ambigunm efl , g tarn correptionem ,
auhm eruditionem , dottrinamqne
fignificat : & in epift. ad
Sun. & Fret. to. 2. 654. b. dicit : ^o^ in Graco inveniffe
vos dicitis , manfuetudo fuper nos,
fed ? hoc fitperfitittm
tit. Attamen Auguft. in hunc Pf. leg. fupervenit fuper nos ;
cact. ut in Vulg. Similiter ap. Cafliod. pFater feqq.
&
plu-
rimum eorum, labor 5)
dolor . Ouon. fipervenietfuper nos
,
6cc. Aug. quoque ubi fup. obfervat quofdam codices non
habere corripiemur , fed erndiemur.
f. 11. Cafliod. cum Pfalt. Rom. & Moz. leg. irx ttta,
1 5. Latati fumus pro diebus
,
A N T I
Q U A M.
aut pra timore iram tuam. Hieron. vero epift. ad Cypr.
necnon Auguft. in hunc Pf. cum Vulg. confentiunt. la
Gr. tm; oplvs Qa , j. aVo rv (p'o&is t? 6n,uif (\.
-$. 12. Pfalt. liom. cum Cafliod Dext. tuam Domint
notam fac nobis
, tf
eruditos corde , <5cc. Sic etiam in Mo-
zarab. praeter hoc ult.
i$
compeditos corde. In Corb. Dext.
tuam notam fac nobis , j
eruditus corde in fapientia. Auft.
op. imp. in Matth. horn. 46. p. 194. c. Dexteram tuam
fie
notam fac mibi , &c. Aug. in hunc Pf. Dexteram tuam
fie
notam fac ; turn addit : hoc enim magis habent codices
Graci , non
, ficut
quidam Latini , notam fac mihi : item
poftha:c,5 compeditos corde in fapientia , fubdit : Alii co-
dices non habent compeditos , fed eruditos : verbum enim
Grxcum ita in utraque fignificatione fimiliter Jonat , ut una
fyllabapanliilhm differ at. Idem obfervat Hieron.
ep. adCypr.
to. 2. col.
705.
Ubi nos , inquit , interpretati Junius , erudi-
tos corde in fap. alii tranflulerunt compeditos , verbi am-
bignitate decepti :
fi
enim dicas irtiseJ uyJn<; , compeditos
(ignifcat. Ed. Rom. hab. liv AsS'a Qe VTac, yvaeACiv , Kj
tv; Tnizaiiftvpisiiis in y.apSla In Qopif. Alex, vero cum
edd. Aid. & Compl. jvcatucor
fj.01
, k, t 7rOTJm^eVk;.
#.13. Itidem in Pfalt. Rom. & Corb. licut etiam in Mif-
fali Rom. ad Grad. fabbati iv. Temp. Quadrag. & Dom.
6. poft Pent. Item aliquantulhm , in Pfalt. Mediolan. ut
& ap. Cafliod. turn in Mozarab. ^
exorabilis ejh fuper ,
&c. Apud Hieron. epift. ad Cypr. ita ex LXX. Revertere
Domine: ufquequo ? {$
exorabilis eflo fuper , &c. Apud Au-
guft. in eund. Pf. Convertere Domine : quoufque 1 ^depre-
cabilis eflo, &c. mox ita : Alii verbum e verba, deprecare, in-
terpretati junt : fed
qui ait , deprecabilis efto, vitavit am-
bigunm , quia deprecari commune verbum efl. In Gr. 'Eirhpe-
ij.ci' Ki/e<e" la; tto'te ; ,
Te*x;ui',9->"7< fVi tgT; , &c.
#. 14. Sic in Pfalt. Moz. eft , & Corb. In Rom. vero
ut in Vulg. prauer hoc , in omnibus dieb. Similiter apud
Hieron. epift. ad Cypr.
p. 703. b. & Cafliod. in hunc Pf.
Apud Aug. in eund. Pf. ita : Replctt fumus
(tf ficut alii
dixerunt Interpretes )
Satiati fumus mane miferic. tui : fjf ex-
fultavimus
, y
jocundati fumus in omnibus diebus noftris :
item epift. x 30. to. 2. 385. b. Satiati fumus mane #
jocundati Junius in , Sec. Gr. 'EtsirM&n^ TOTrpul rS e*sM
Qv k, yyaMaao./ue$-a , g
eJ^/jo'i'^-hA' "> Woa/;, &c.
ir. 1
J.
Ita ferunt Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Hieron.
vero epift. ad Cypr. Vulgatse fuffragatur , ficut Auguft.
in hunc Pf. at epift. I 30. to. a.
38J.
b, legit : Jocundati
LIBER PSALMORUM. Pfalm. X C. l8
3
V U L G A T A HOD.
cjuibus nos humiliafti ; annis ,
qui-
bus vidimus mala.
1 6. Refpice in fervos tuos , &
in opera tua : & dirige nlios eorum.
He br. Versio antiqua.
afflixlM
nos i & aunts ,
in quibus bus
,
quibus nos humiliafti ; Ex
Mf.
Sangcrm.
vidimus nuila. annis
,
quibus vidimus mala
Appareat apud fervos tuos opus i 6. Et refpice fervos tuos
,
taunt , & gloria tua fuper filios &in opera tua : & dirige filios
eorum. eorum.
Et
fit
decor Domini Dei
noftri \j. Et fit fplendor Domini
noftri fuper nos, & opera manuum fuper nos, & opus manuum tiof- Dei noftri fuper nos : & ope-
noitrarum dirige fuper nos : & opus trarumfac(labilefuper nos : &opus ra manuum tuarum dirige fu-
manuum noftrarum dirige. manuum noftrarum confirma. per nos.
NOT.E AD VeRSIONEM
17. Et fit fplendor Domini Dei
A D
fitmus pro diebtis , &c. lit (up. Caffiod. in eund. Pf. Delec-
taii litmus pro diebtis annis , in quibus vidimus mala.
Gr. S.v<p&tveMiSlpAt Sit Hftipur tVwv, ay, Sec.
-fr. 16. Pfalt. Rum. & Curb, cum Caffiod. Refpice in
fervos tuos
, ? in op. tua Domine , Sec. Auguft. in hunc
Pf. Et refpice in fervos , &c. ut in Vulg. Gr. K*< Ue eVI
t&; As';, &c. nee addit Domine.
y. 17. Sic in Pfalt. Mozarab. & Corb. ad verbum, nee
plura. Sic etiam in Rom. & apud Cafliod. uno excepto
tiojharttm , loco tuarum. Abeft pariter 21 Carnut.ult. verlic.
de Vulg.
r
d
opus man. noftrarum
dirige. Auguft. in hunc
A N T I
Q U A M.
Pf. omnia refert quas in Vulg. fed port alterum//>fr no! , h*c
addit : Hitcufqtte Pjalmumifliinimulti codices habent ; jed
in nonnttllis legitur alms ttltimus verfrts , & opus manuum
noftrarum dirige ; cui verjui diligentti 5
duili pranotanv
flcllam ,
qitos ajlcrijcos vacant
,
quibus jignijicant ea
,
qua
in llebrxo , vet aliis hiterpretibtis Grxcis repertuntur , in
LXX. vera Interpretatiune non pint. In ed. Rom. hie ult.
veific. non legitur ; fed exftat in Mf. Alex, ac edd. Aid.
& Compl. Hunc etiam profert Hieron. velut ex LXX. vi-
delicet in epift. ad Cypr. to. 2.
f
04. b.
VULGATA HOD.
Laus Cantici David. X C.
j .
/~V Ui habitat in adjutorio Al-
V ^riflimi. in protedione Dei
coeli
commorabitur.
2. Dicet Domino : Sufceptor
meus es tu , & refugium meum :
Deus meus fperabo in eum.
3
.
Quoniam ipfe liberavit me de
laqueo venantium , & a verbo al-
pero.
4.
Scapulis fuis obumbrabit tibi
:
6c fub pennis ejus fperabis.
HEBR.
XCI.
Ui habitat in abfeondito Excel-
in umbraculo Domini com-
nioTabitur
:
Dicens Domino : Spes mea , &
Of:
5.
Scuto circumdabit te Veritas Scutum &protedio Veritas ejus:
ejus : non timebis a timore no&urno
:
non timebis a timore neclurno :
6. Afagittavolanteindie, a ne- Afagitta volante per diem , a
gotio perambulante in tenebris : ab
pefte
in tenebris ambulante : a mor-
incurfu , & damionio meridiano.
fu
inftdiantis mendie.
Versio antiqua.
*
Laus Cantici ipfi David.
XC.
1.
f~\
Ui habitat in adjutorio
v Altillimi , in protectio-
ne Dei coeli commorabitur.
2. Dicit Domino : Sufcep-
fortitudomea: Deus meus ,confidam tor meus es tu, & refu"ium
meum : Deus meus , & fpera-
bo in te.
3. Quoniam ipfe liberavit
me de laqueo venantium
, &
a verbo afpero.
4.
In fcapulis fuis obum-
bravit tibi : & fub pennis ejus
fperabis.
5.
Scuto circumdabit te Ve-
ritas ejus : non timebis a timo-
re nocturno
:
6. A fagitta volante pet-
diem
,
a negotio perambulan-
in eo.
Jihiia ipfe liberabit te de la-
queo venantium , de morte injidia-
rum.
'
Infcapulis fuis obumbrabit tibi
,
& fub alts ejus fperabis.
te in tenebris : a ruina
, & dx-
monio meridiano.
7. Cadent a latere tuo mille , & Cadeut a latere tuo mille
, & 7. Cadent a latere tuo mille
,
decern millia a dexti is tuis : ad te decern millia a dextris tuis : ad te & dena millia a dextris tuis :
autemnonappropinquabit. autem non appropiuquabit, tibi autem non adpropiabit.
Nol AD VERSIONEM ANTIQUA M.
* Cafliod. cum Pfalt. Rom. 5c Corb. Laus Cantici Da-
vid. Gr. Alro<;'ClJv,c. tw Akk/<T.
t- 1. Sic in Pfalt.
'&
MifTali Rom. ad Traft. Dom.
I. Quadrag. ut & in Gr. & ap. Cafliod. Auguft. verb in
eund. Pf. addit
&,
port: vocem Altiffimi. Apud Ambrof.
deeft pofterior verficulus. Pfalt. Corb. hab. Qrti habitat in
adjntorinm Altiffimi , &c.
ir. z. Ita pariter, dicit Domino , in Pfalt. Moz. In Rom.
deeft tit, poftToHjcHj es , ficut in Gr. reliqua ut in Vulg.
Eidem Vulg. fuffragatur Ambrof. 1. 2. de inteipel. Dav.
c.
J.
col.
645. f. ficut Auguft. &Caffiod. in hunc Pf. cum
Milfali Rom. Inedd. Aid. & Compl. i, eW/w,
{$
fperabo , ut
fup. Ad hasc veto
, fufceptor mens es tu , Hieron. ep. ad
Sun. Sc Fret. to. 2. col. 6
J4.
b. ita fcribit : Et dicitis quod
in Graco es non babeat : ego vobis amplihs dicam
,
quod apud
llebraos , nee es babeat , nee tu
; fed apud LXX. & apud La-
tinos pro ijpuvta ,
verborum confequentik pnfitum jit. Ho-
die in Grxcorum nullo deeft tj, fed tantum
Qf,.
f- 5.
Sic eft in Pfalr. & MifTali Rom. In Mediolan. li-
berabit. Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1154. e. haec habet :
Liberate vos ex laqueo -jenatorum
, $ a verbo conturbationis
.
Itidem ap. Hilarium in eund. Pf. 118. col. 528. a. Atta-
men Ambrof. I. i.offic. to. 2. 6. a. ait : Audijh bodie legi
:
Quia ip/e liberavit me de laq. venantium
, {$ A verbo afpero ;
similiter apud Cafliod. Apud Auguft. verb in eund. Pf.
Quoniam ipfe eruet me de mufcipiila venantium,
tf
aveibo
afpero. In Gr. "Ot; Wo? pye7/ e ( Alex, ^e ) ex. *<*-
if. 4.
Pfalt. Moz. cum Carnut. &Corb. In
fcipulisfuis
obumbrabit , &c. Rom. cum Milfali , ut in Vulg. Sic etiam
habet Caffiod. in hunc Pf. Auguft. verb in eund. ita : In-
ter fcapnlas fitas obumbrabit tibi : fjj jnb alls ejus fperabis.
Gr. 'Ec tcii; f4iTX<ppsVGiz dviS tiatciuctei Qoi' ij vita rii wri-
pvya.i; , &c.
1^. y. Ita leg. Ambr. in Pf. 36. col. 809. f. necnon Au-
guft. & Caffiod. in Pf. 90. cum vet. Pfalt. & Gr. Favec
etiam S. Paulinus epift. 40. p. zjo. c.
Tfr. 6. Accinunt Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. una cum
Pfalt. Corb. Rom. & Moz. necnon Milfali Rom. ad Trad:.
Dom. i. Quadr. Item in Mediolan. & Carnut. 4 ruina.
Apud Ambrof. in Pf. 36. to. I. 809. f. Et a fagitta volante
per diem , a negot. peramb. in tenebris : ab occurju ,
cej
d.tm,
merid. Apud Hieron. ep. 18. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col.
28. e. A fagitta volante per diem ab incurftt. S. Pau-
linus epift. 28. & 40. p. 1
7
j. a. 2jo. c. leg. Et a ;aculo
volaute per diem. Gra:c. 'Att:
fieMi Zilo/^ttH iif*t>ti...x<so
QujWS!Ta/J.CtJcZ, Kj , &c.
%-.
7. Ambrof. in Pf. 36. to. 1. 809. f. Vulgata: accinic
cum Caffiod. Fidem etiam favet S. Paulinus ep. 40. 84:44.
p. 2jo. c. 267. b. Similiter ap. Auguft. in eund. Pf. pra-
ter hoc , <i$ dena millia ; quod etiam hab. S. Paulinus ep.
24. & 37. p. 160. c. 228. b. Hieron. ep. ad Euftoch. to.
4. p. 2. col. 28. e. & decent millia ad te autem non ap-
propinquabttnt, Pfalt. Rom. cum Auft. 1. de premiff.
p. z.
Ex
Mf.
Sattgerm,
LIBER PSALMORUM. Pfalm. X C I.
H E B R.
l84
Versio antiqua
Ex Mf.
Sangmn. 8. Verum autem oculis tuis Veruntamen oculis tuis videbis
,
coniiderabis : & retributionem & ultionem impiorum terms.
_
peccatorum videbis.
9.
Quoniam tn es Domine Tu enim cs Domine fpes mea :
fpes mea : altiffime pofuifti Excelfum
pofuifti
babitaculum
refugium tuum.
10. Non accedent ad te ma-
la : & flagellum non adpro-
piabit tabernaculo.
1 1
.
Quoniam angelis fuis
mandavit de te : ut cuftodiant
te in omnibus viis tuis.
12. In manibus portabunt
te : nequando offendas ad la-
pidem pedem tuum.
13. Super afpidem, & ba-
filifcum ambulabis : & concul-
cabis leonem & draconem.
14. Quoniam in me fpera-
vit , & liberabo eum : prote-
gam eum
,
quia cognovit no-
men meum.
15. Invocavit me, & ego
tuum.
Non acccdet ad te malum
, &
VuiGATA HOD.
8. Veruntamen oculis tuis confi-
derabis : & retributionem peccato-
rum videbis.
9. Quoniam tu es Domine fpes
mea : Altifllnium pofuifti refugium
tuum.
1 o. Non accedet ad te malum :
lepra non appropinquabit tabema- & flagellum non appropinquabit ta-
culo tuo. bernaculo tuo.
J^uia angelis fuis mandavit de n. Quoniam angelis fuis man- Mattb.
te
,
ut cuftodiant te in omnibus viis davit de te : ut cuftodiant te in om-
4- 6-
tuis. nibus viis tuis.
' *'
In manibus portabunt te : nefor- 1 1 . In manibus portabunt te : ne
forte offendas ad lapidem pedem
tuum.
1 3. Super afpidem & bafilifcum
ambulabis : & conculcabis leonem
& draconem.
1 4. Quoniam in me fperavit , li-
berabo eum : protegam eum
,
quo-
niam cognovit nomenmeum.
Luc.
10.
te offendat ad lapidem pes tuns.
Super afpidem & bafilifcum cal-
cabis : conculcabis leonem & dra-
conem.
Quoniam mibi adhsfit , & libe-
rabo eum : exaltabo cum
,
quoniam
cognovit nomen meum.
Invocabit me ,& exaudiam eum, 15. Clamabit ad me , & ego
exaudiam eum : cum ipfo fum cum ipfo ero in tribulatione : eruam exaudiam eum : cum ipfo fum in
in tribulatione : eripiam eum, eum
, & ghnficabo eum.
& glorificabo eum.
16. Longitudinem diernm Longitudine dierumimplebo eum,
implebo eum : & oftendam illi & ojlendam illi falutare meum.
falutatem meum.
tribulatione ; eripiam eum & glorifi-
cabo eum.
1 6. Longitudine dierumreplebo
eum : & oftendam illi falutare
meum.
NoTf
At V~E R SIONEM ANT I QUA SI.
c. 21. p. 146. tibi mttem non appropinqnabunl ; Corb. ad te
autem non adpropiabit ; Millie Rom. tibiautcm non appro-
pinquabit. Gr.
<j iu.veAa.iix. -irplc, Qi
J\?
yx. zyftiT,
tf. 8. Vulgatae fuffragatur Ambrof. in Pi". 36. col. 809.
f. ficut Aug. & Caffiod. in Pf. 90. cum vec. Plait. Millali
Rom. & Grxco.
#. 9. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. legunt Altifflmum ,
cum vet. Pfalt. Se Milfali Rom. In Gr. "Oti Qv Kv'ae
if TO T^lfOf , &C.
f. 10. Itidem in Pfalt. Moz. Corb. & Rom. excepto
uno tabernac. tuo. In Rom. non appropinquabit. Mediolan.
quoque Se Carnut. hab. No accedent ad te mala ; ficut Au-
guft. Se CafTiod. in hunc Pf. reliqua ut in Vulg. Gr. Ov
7rpj<i*svc?/a.i icfac,
(j
xa.na..
f. 11. Similiter habet Tichonius , reg. 1. p. fo. b.ut &
Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt. & Gr. Au-
guft. tamen in 1. Joh. to. 5. p. 2. col. 842. f. legit, ut
fitfeipiant te in omnibus , &c.
t. 12. Sic in Pfalt. Corb. eft. In Mozar. vero, ne nun-
quern offendas , &c. In Pfalt. & Millali Rom. ne unquam
,
&c. In Mediolan. Se Carnut. nequando
, &c. Tichonius
reg. 1. p. 50. b. legit : In manibus ferent te : ne
offen-
das ad , Sec. S. Paulinus epift. 28.
p. 175. a. ne ufijuam
offendas, Sec. Auguft. in hunc Pf. In manibus tollent te ;
neqnando jiffendas , 6cc. Caffiod. portabunt te : ne nnqnam
offendas , &c. Gr. 'Eti
X4P&
f afSo/ Qe' jKhtotj , &c.
fr. 13. Accinunt Iren. 1. 3. c. 23. p. 222. b. Ambrof.
Hexa. 6. to. 1. 126. f. & inf. col. 6";9. c.
7J6'.
d. Item
Hilar, in Matth. col. 619. c. nili quod utitur verbo cal-
care. Ap. Tichon. Auguft. & Caffiod. ut fup. in textu. Sic
etiam in vet. Pfalt. necnon Milfali Rom. & Gr. ApudTer-
tul. 1. 4. adv. Marc.
p. 718. c. Srtpe^ afpidem , J bajilifc.
incedes : ^
conculc. Sec.
f. 14. Ita in Pfalt. Corb. excepto uno fperabit. Tichoniu*
reg. I . p. Jo.
b. leg. Qjtoniam in me fperavit , eripiam eum :
protegam eum
,
quoniam , &c. Auguft. in hunc Pf. Quoniam
inmefper. eruam eum , &c. Caffiod. ut in Vulg. cui etiam
favent Pfalt. & Milfale Rom. Gr.
g,
fvec/uat uvrsv, &c.
't. if. Sic eft in Plait. Rom. ad verbum. Ita quoque leg.
Tichon. reg. 1. p. 50. b. excepto eo, pro ipfo. Brev. Moz.
Invocavit me , & ego cum ipfo ero in tribulat.
tf
eripiam
eum, &c. Hilar, in Pf. 138. & I 39.
col. <;i6. c.
5
30. d.
cum
ipfo fum in tribul. Caffiod. cum Millali Rom. Invo-
cabit me, y ego , Sec. ut in textu. Pfalt. Corb. Invocavit
i(,
g ego exaudiam : cum ipfo fum , &c. Auguft. in eund.
Pf. Invocabit me,
fj>
ego exaudiam eum : cum ipjo fum.....
& eximam eum
, ) glorificabo eum. Gr. 'S-ttixclziczIu.i -jrpoi
/as , ij jj.iT ot/T? a'fti ij ii,Xh/iiai avrar , g,
, &C In
edd. Aid. & Compl. deeft .., ante HjexSyuu.
~fr. 16. Ita legit Pfalt. Corb. Tichonius vero reg. 1.
p.
JO.
b. Longitudine diernm alimplebo eum , Sec. ut in Vulg.
Itidem Caffiod. cum Brev. Moz. necnon Pfalt. & Milfali
Rom. Ap. Aug. ut in Vulg. In Cr. MaxfOTn7( ifi-n-MQat
dvTcv, Sec.
Ex
Mf.
Sangerm.
Ver SIO ANTIQUA.
2.
Pialmus Cantici,
1 . In die fabbati. X C I.
Onum eft confiteri Do-
'mino, & pfallere no-
HE B R.
Pfalmus Cantici
In die fabbatbi. XCII.
T)
Onum efl confiteri Domino
, &
JLj pfallere nonuni tuo Altiffnne
:
B
mini tuo Altiffirne
:
3.
Ad prxdicandam mane
mifericordiam tuam , & veri-
tatem tuam per noftem ;
NoijE
tf.
1. Sic Hilar, in hunc Pf. col.
23J.
e. cum Caffiod.
Pfalt. Rom. & Corb. Apud Auguft. Pfalmus Cantici, In
diem fabbati ; fie etiam in Gr. In Breviar. Mozarab. Pfal-
mus Cantici David, Prima fabbati.
#. 2. Eodem modo legunt Hilarius , Auguft. & Caffiod.
a hunc Pf. cum vet. Pfalt. Item Nicetius c. 3. Spicil, to.
VULGATA HOD.
Pfalmus Cantici
,
i . In die fabbati. XCf
.
BOnum
eft confiteri Domino ,'
& pfallere nomini tuo Altif-
Ad annuntiandum mane miferi-
cordiam tuam
,
<jr fidem
tuam in
nocle 5
Versionem
fime
:
A D
Ad annuntiandum mane mi-
fericordiam tuam
, & veritatem
tuam per nodtem
;
A N T I
Q
U A M.
3. pag. 4.b. S. Pacianus vero epift. 3. p. 373. b. Bonitm
efl
exomologejim facere Deo. Grac. 'Ayabcr to st,o/j.oMy7Q,t
tw Kvfia , Sec.
^.3. Vulgatae refpondent Auguft. & Caffiod. in hunc
Pf. cum vet. Pfalt. In Gr. T? wciHixW Tiirfm, Sec. uc
in Lat.
LIBER
VULGATA HOD.
4.
In decachordo
,
pfalterio ;
cum cantico , in cithara.
{.
Quia dele&afti me Domine in
faclura tua : & in operibus manuum
tuarum exfultabo.
6. Quam magnificata funt opera
tua Domine ! nimis profunda: fadhe
funt cogitationes tua;.
7.
Vir infipiensnon cognofcet :
& ltultus non intelliget hac.
8. Gum exorti fuerint peccato-
res ficut foenum : &apparuerint ora-
nes
,
qui operantur iniquitatem :
Ut intereant in faeculum feculi
:
9. tu autem Altiflimus in asternum
Domine.
ia. Quoniam ecce inimici tui
Domine
,
quoniam ecce inimici tui
peribunt : & dilpergentur omnes
,
qui operantur iniquitatem.
1 1. Et exaltabitur ficut unicor-
nis cornu meum : & lene&us mea in
tnifericordia uberi.
1 1 . Et defpexit oculus meus ini-
micos meos : & in infurgentibus in
me malignantibus audiet amis mea.
13. Juftus ut palma florebit
:
ficut cedrus Libani multiplicabitur.
14.
Plantatiin domo Domini, in
amis domus Dei noftri florebunt.
PSALMORUM.
Pfalm. XCI.
H EUR.
In decachordo , &
in pfalterio 1
185
A N T I
Q U A.
in cantico , in cithara.
Quoniam Utificafi
me Domine
in opere tuo : in facturis manuum
tuarum laudato.
^Mthn magnificata funt opera
tua Domine I fitis profundafatU
funt cogitationes tun.
Vir inftpiens non cognofcet , &
flultus non intelliget iftud.
Germinaverunt imp'u quaft foe-
num
, &
floruerunt omnes qui ope-
rantur iniquitatem
,
Ut conterantur ufque
in fempi-
ternum : tu autem Excelfus in inter-
num Domine.
Ecce inimici tui Domine , ecce
inimici tui peribunt : & dijjipabun-
tur omnes
,
qui operantur iniquita-
tem.
Et exaltabitur quaft monocero-
tis cornu meum
, &feueclus mea in
oleo ubere.
Et refpiciet oculus meus inftdian-
tes mihi : de his, qui confurgunt ad-
versitm me , malignantibus audiet
amis mea.
Juflus ut palma florebit : ut ce-
drus in Libano multiplicabitur.
Tranfplantati in domo Domini
,
in atriis Dei nojlri germinabunt.
7
gnofcet
V E R S I O
4.
In decachordo , & pfal-
terio 5 cum cantico
,
& ci-
thara.
5.
Quia delcclairi me Domi-
ne in fadlura tua : &i in operibus
manuum tuarum exfultabo.
6. Quam magnificata funt
opera tua Domine ! nimis pro-
funda: fa&ae funt cogitationes
tux.
Vir infipiens non co-
ck infenfatus non in-
telliget ea.
8. Dum exuruntur pecca-
tores ficut foenum : & profcul-
tati funt eum
,
qui operantur
iniquitatem
:
Ut intereant in sternum
,
& in faeculum fxculi : 9. tu
autem Altiffimus in aeternum
Domine.
10. Quoniam ecce inimici
tui a te peribunt : & inifpar-
gentur omnes
,
qui operantur
injuftitiam.
1 1
.
Et exaltabitur ficut uni-
cornix cornu meum : & fe-
neftus mea in mifericordia
pingui.
12. Et refpexit oculus tuus
inimicos meos : & inter in-
furgentes in me malignantes
audient aures tua?.
13.
Juftus ficut palma flo-
riet : & ficut cedrus
,
qua? in
Libano eft
,
multiplicabitur.
14.
Plantati in domo Do-
mini ,
in atriis domus Dei
noftri florebunt.
Ex Mf
Sattgcrwi
Not* ad Versio
t. 4. Ita in Pfalt. Corb. eft. Sic etiam in Rom. & ap.
Caffiod. detrado uno > ,
port decachordo. Ambrof. in Pi.
40. ol. 883. Vu'gatac fa vet , cum Auguft. &Gr. In Brev.
Mozarab. fie : In decern cbordtirttm pfalterio ; cam cant.
$
cithara.
t.
J.
Ambrof. I. de Spir. S. to. 2.671. c. Quoniam de-
letiafli meDom
r
<S
in operib.r.i.m. tuarum delettabor. Au-
guft. in hunc Pf. Quia jocundafli me Dom. &c. ut in Vulg.
Caffiod. cum Pfalt. lomj eidem Vulgatae congruit ad ver-
bum. Gi'."Oti iv(pgcrcti ft?
a7MiKGo,a;.
fr. 6. Sic habent Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum
ver. Pfalt. In Corb. folo
,
Quam mttltiplicata funt ofera,
8cc. In Gr. 'CI; sfitycthurfa otplP&c itaQ-uvQitcat o\ A<a-
boyicfio! Qx.
f. 7.
Pfalt. Rom. cum Corb. Vir infipiens non cognofcit
(
Corb. cognofcet :
) 5
flultus non intelligit ea. Ambrof.
in Pf. 39.
to. 1. 863. d. Vir infipiens
non cognofcit ea :
tf
flultus non intelligith.tc. Auguft. in hunc Pf. Vtr imprudent
non cognofcet :
5
flultus non intelliget ea. Sic etiam apud
Caffiod. non intelliget ea. Apud Aucl. op.imp. in Matth.
hom. 31. p- 130. e. Vir infipiens non cognofcit : ^flultus
non intelligit. In Gr. ' Avup atpeciv yvwailai' jc, .Guviloi; a
QtiwQa ra-jTct.
-fr. 8. Pfalr. Corb. Drtm exarentur peccatoresjicut fanum :
5
profcultati funt omnes
,
qui operantur iniquit. ut inter, in
fxculum faculi , tf
ultra. Similiter hab. Audi. op. imp. in
Mauh. hom. 31. p. 130. e. Ciim exurentur peccatoresjicut
fecnitm. Pfalt. verb Rom. cum Caffiod. Ciim exorientur pec-
catores &
apparuerint omnes, See. ut in Vulg. Auguft.
in eund. Pf. Ciim exoriuntur peccatores Jicttt

profpe-
xerint omnes ,
qui, &c. ut in Vulg. Pfalt. quoque Medio-
lan. & Moz. hab.

profpexerint omnes ; Carnut.
$$
prof-
euliata funt omnes. Gr. 'Et tw dmnu^cci tk?
fy
fiotv^at
nwlic, , &c. ut in Vulg.
It. 9. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. Apud Auguft. in
eund. Pf. in atermtm es Domme. In Graeco , t/; to> etiuvx
if. 10. Mendum redolet vox ifta , inifpargentnr , legen-
Tom. II,
NEM ANTIQUAM.
dum forte difpargentur , ut haberur in Pfalt. Corb. & M02.
In utroque etiam iicutin Rom. & Carnut. non repetitur
iftud
,
quoniam ecce inimici tui ; nee addirur .1 te , cujus
loco Rom. ponit Domine. Huic Pfalt. fa vet Caffiod. in hunc
Pf. Aug. quoque legit cum Gr. Qjtoniam ecce inimici tui pe-
ribunt : ;
difpergentur omnes , qui oper. iniquitatem. Cas-
leftinus I. epift. l$. to. 1. Cone. col. 12.16. d. alludens
dicit : Jam duditm qttippe inimici Dei difperguntur ;
ft
pereunt
qui operantur iniquitatem.
Tf. 11. Pfalt. Rom. Vulgatae confonat cum CafTiodoro.
Mozar. fcribit uniccrnium. Auguft. unicornis ; uhimoque
in miferic. pingui. Item pingui ap. S. Paulinum, ep. 23.
p. 127. a. at infra epift. 24. uberi. In Gr. hwvmouIzc,
in tMU ( al. fMna )
ttiwi.
It. 12. Pfalt. Corb. Et refpexit oculus tuus inimicos meos:
fjj
infurgentes m me malignantes audiet amis mea. Rom.
vero cum Caffiod. Et refpexit oculus meus inimicos meos :
stf infurgentes in me malignantes audivit auris mea ; Rom.
Fabri , auris tua. Item in Mediolan. & Carnut. Et rafpe-
xit ; in Moz. Et refpiciet oculus meus inim. meos : $$ihfur-
gmtibiis, &c. ut in Vulg. Apud Auguft. in eund. Pf. Et
refpexit oculus meus in immicis meis : $$
in eis
,
qui infur-
gunt in me , malignantibus audiet auris mea. In Gr. Kal
f'irsUir o<p%x*/*o<; ftia/ Tot;
^X^e?^ A"*".
to!",- i-iransc-
nivau; l-ir Ifii woufpeuo/usvoij Mici"/ai to *i /j.v. In Ml. Alex.
ipj'iv j loco sVsWsf ; in Aid. & Compl. Vs"/f>.
"t . 13. Pfalt. Corb. Juflus autem ut palma fioriet : ut
cedrus ,
qua in Libano efl , multiplicabitur. Mozarab. i$
ficut
cedrus, qua in Libano efl. Auguft. in hunc Pfalm.
Juflus ut palma florebit : velut cedrus in Libano multipli-
cabitur. Ambr. i. de Spir. S. to. 2. p. 654. f.
tf
velut ce-
drus ,
qua in Libano efl , &c. Apud Tertul. de refurr. earn.
p. J7l.a. hasc leguntur : Et florebit velut Phcenix , id efl.,
de morte , de funere. Graec. Ai'xaio; cJ? tpuvfc avtuti' u<; x xe-
d\o% , i a- to AiCdva , &c. Aid. & Compl. oSrei xif&c..
t. 14. Ita legunt Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Hilarius verb in P"f. 133.
col. 466. a. cumGr.
in atriis Dei noftri fioriim.
Pfalt. Corb. in atriis Dei neflrt
A a
tU LIBER PSALMORUM. Pfalm. XCIL
E* Mf,
Saugtrm.
Versio antiqua.
i 5. Super multiplicabuntur
He n k.
Adhucfruclific abur.t infeneclute
:
VULGATA HOD.
15. Adhuc multiplicabuntur in
in fenecta uberi : & bene pa- pingues
&
ftondsntes erunt
, an- fenefta uberi : & bene patientes
16. ut adnun- numiantes tientes erunt,
tient
:
Quoniam juftus Dominus
nofter : & non eft iniquitas in
eo.
Not
erunt, 16. ut annuntient
:
J^iiia reilus Dominus :fortitudo Quoniam redus Dominus Deus
mea
, & non
eft
iniquitas in eo. nofter : & non eft iniquitas in eo.
florebttnt.
#.
If.
Pfalt. Mozarab. Adhuc multsplicitbitntttr in fenec-
iutr uberi, &c. Rom. cum Caffiod. ut in Vulg. Apud Au-
guft. in eund. Pf. Adhuc multiplicab. in /encila uberi :
tf
trcinquilli erunt : in Pf. vero 36. col.
18J.
a. in Jenefta
pingni. In Gr. To"t6 ttm&vv
ucwlcu cV j\ifnt -kiwi' *, euVa-
Ckpte; sco/lat.
AD Versionem ANTIQUAM.
"fr. 16. Pfalt. Rom. ni annuntient : Quoniam
jnflus eft
Dominus Deus ?iojler , &c. Mozarab. cum Caffiod. Quo-
niam jnflus Domains Deus nofter , &c. Auguft. in eund.
Pf. Quoniam rechts Dom. Deus :
tf
non.
eft , &c. Cr. t*
dra.ylu*.r 'Oti fv^is Kt'&ios eo; (& i. , Sec. Alex.
Aid. & Compl. a t3so; iftuf.
Versio antiqua.
Et
Mf.
Stwgerm. *
Laus Cantici ipfi David in die
fabbati
,
quando inhabita-
ta eft terra. XC1I.
He b r.
XCIII.
1. T^vOminus regnavit, de- DOminus
regnavit, gloria indu-
tus
eft
: indutus
eft
Dominus
Dominus fortitudinem
,
& fouitudine, & accmclus
eft
:
prxcinxit fe virrutem.
Etenim firmavit orbem ter- Infuper appendit orbem
,
qui non
tx
,
qua: non commovebitur. commovebitur.
Firmum folium tuum ex tunc:
a
Vulgata hod.
Laus Cantici ipfi David in die ante
fabbatum
,
quando fundata
eft terra. XCII.
kOminus regnavit, decorem
indutus eft : indutus eft Do-
minus fortitudinem , & prxcioxit fe.
D
qui
2. Parata fedes tua Domine
ex tunc : a fxculo tu es.
3.
Elevaverunt flumina Do-
mine : elevaverunt flumina vo
cem fuam
,
4. a voce aquarum
multarum.
Altitudinis jucunditas ma-
ris
,
mirabilis in eccleiiis Do-
fozcnlo tu es.
Levaverunt flumina
Domine
,
levaverunt flumina
vocem fuam :
Levaverunt flumina
gurgites
fuos , a vocibus aquarum multa-
rum.
Grandes fluclus
maris : grandis
in excelfo Dominus,
minus.
5.
Teftimonia tua credibi
Etenim firmavit orbem terra;
:
non commovebitur.
z . Parata fedes tua ex tunc : i
fixculo tu es.
3. Elevaverunt flumina Domine:
elevaverunt flumina vocem fuam.
Elevaverunt flumina flu&us fuos
,
4. a vocibus aquarum multarum.
Mirabiles elationes maris , mira-
bilis in altis Dominus.
5. Teftimonia tua credibilia fac-
diei urn.
A N
Teftimonia tua fide
Hafacia funt
lia facia funt nimis : domui tuae nimis : domum tuam decet flancl.it as ta funt nimis : domum tuam dece*
condecent fancta Domine , & Domine in longuudine dicrum. faiiLtitudo Domine in longitudinem
ut inhabitem in domo Domini
in longitudine dierum.
Not/E ad Versionem
*
Pfalt. Corb. Laus Cantici David in diefabbato ,
quando
inhabitant
eft
te-ra. Rom. quoque Martian. & Carnut. hab.
quando inhabitata
eft
terra ; Moz. quandoj'nndata
eft
, abfque
priced,
ipfi.
Auguft.
ipfi
David in diem., Sec. Ut in Vulg.
In Gr. lie : Hi -rw uftiQxv tu ifoaaCjidTV ( Alex. Qxfcpa-
Ti , ) ore HctTtSius-ai if 71", aim; 'ficfii; -nSaat/i'/.
Tt. 1. Sic eft in Pfalt. Mozarab. praeter vocem mediam
,
virtutem, qiuc deeft. Rom. Fabri hah. prxcinxit
fe
virtu-
te qui non cemmovebitnr. Rom. Martian, virtutem
e/ni non commtveb. cser. ut in textu. Item in Mediolan.
& Carnut. prxcinxit
fe
virtutem. In Corb. decore indttil :
iuduit D,im. fortitndine , J
prxcinxit
fe firtute , &c. Apud
Ambrof. 1. de Ifaac , c. 7. to. 1. 576. b. priora tantum
,
Dominus regnavit , decorem indttit : itidem infra , col.
948.
e. & to. 2. col- jo. a. lib. ve.6 de bened. Patr. c. 10. col.
J2<5.
b. Domm-is regnabit. Apud Auguft. in hunc Pf. Dom.
regtiKvit , dec. indttit : indmt Dom. fortitudinem , &
prx-
cinrtus
eft.
Etenim confrmavit orbem terrx
, qui non commo-
vebitur ; infra, orbem terrarum. Apud Ca-lfiod. ut in Vulg.
excepto duplici induit. Auftor 1. de promilf. p. 2. c. 5.
col. 127. e. fimiliter hab. induit Dominus fortitudinem ,
$$
prxcinClits efl. Grace tCitfiiriict. IvtSooxlo' wifvaciit
Kv&iii Avrxfiiir , j,
itsQAS^Maio. Kai yltf essoinee ryv oi'jiK-
/Msi'iv > icn? i , &c.
if. z. Sic in Pfalt. Corb. Item in Rom. Moz. &. apud
Caffiod. praeter vocem Deus, loco Domine; neutra adeft
in Gr. cast. vero utfupra. Apud Aug. in eund. Pf. (ic : J'a-
rata
eft
fedes tua Deus ex illo ; vel ut in plerifque Mis. Pa-
rata
eft
fedes tua ex illo , fedes tua Deus ex illo : addit inf.
Auguft. ex illo , id
eft , ex tunc : item port pauca : Parata
eft
fedes tua Dens : fed quit Deus ? a faeculo , ab atcrno
dixit i.ito a/awe.'
fie
habet Grxcus : aim alnjnando feculum
ponitnr , aliqnandoxtemumponitttr : mox infert : Ergo 6 ttt
qui tx illo videns natus , ex xterno es.
t. } Sic Ambrof, 1, j.Hoca.to. 1. 34.
f. ad yerbura:
TIQUAJf.
at infra , col. 946. c. & to. 2. col.
jitf.
b. priorem ver-
liculi partem omittit. Auguft. in hunc Pf. legit : Eleva-
verunt fium.
voces fuas : elevav.fium. vocem fuam , a z/o-
ab. &c. Caffiod. Elevaverunt
fium.
Domine : elevav.
fium.
voces fuas , a vocibus , &c. Similiter in Pfalt. Rom. & Gr.
omillc eo quod interferitur inVulg. elevaveruntfluminafiuc-
tus fuos. Idem pariter omittunt Mediol. Carnut. & Corb.
fed Moz. ejus loco habet , tollant flumina altitudines fuas,
ItemAmbr.in Pf. 39.
to. 1. 867. a. legit : Elevav.
fium.
Dom. elevav. flum.
vocem fuam. Elevabunt flumina flniltts
fuos : at 1. 3. Hexa. cit. fup. hoc ult. delet : deeft pariter
in Gr. jed. Rom. fed in Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl.
additur , 'A^oif of ito/a/Mi nrnpi-^cic. avrur.
't. 4. Pfalt. Rom. & Mozarab. concordant cum Vulg.
nifi quod hab. in excelfis ,
pro in altis. Ita quoque apud
Caffiod. in hunc Pf. Ap. Auguft. vero fie : a vocibus aqua-
rum multarum. Mirabites fitfpenfnra
maris , mirabilis in
excelfis Dominus. Ap. Ambrof. 1. 3. Hexa. to. I. 34.
f.
& in Pf.
39.
col. 867. a. a voce aquarum multarum. Mi-
rab. elationes maris , mirabilis in excelfis Dominus. In Pfalt.
Corb. a voce aquarum r.iultarnm. Mirabiles elationes ma-
ris , mirabiles in excelfis Domine. In Gr. d-xo tpatoor vAu-
tcc 'sroMcev. Jtn^ctre! of fisTsinSAO/^tii httufictsa cc trjiwoi
0'
Kt/ftio;.
fr. y. Eadem leguntur in Pfalt. Corb. exceptis his duo-
bus , decent
, pro condecent ; ultimoque , longitudinem dierum.
Rom. addit Domine, ad teftimonia tua, cum Mozar. fub-
inde fie in Rom. domum tuam decent fanda Domine in lon-
gitudinem dierum. In Mozarab. & apud Caffiod. domum
tuam decet fanilificitio
Domine in longit. dierum. Similiter
habet Auguft. in eund. Pf. ac practerea legit , aedita fail*
twit nimis : & 1. 4. de dodtr.Chr. to. 3. col. 89.8. credit
facia funt valde. In Gr. Ta /uapTu&ff-
C"
tirtrufriGar s-pi-
AC*
-
t Oijcw Qv -Kpitsi cc7i'*c, Ki><f 11'i /WKpoTtn*
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XCIII.
187
D
VUIGATA HOD.
Pfalmus ipfi David
,
Quarta fabbati. XCIII.
Eus ultionum Dominus
Deus ultionum libere egit.
Hli B R.
XCIV.
A N T I QU A.
DEus
ultionum Domine , Deus
2. Exaltare qui judicas terrain :
redde reti ibutionem fuperbis.
ultionum oftendcre.
Elevare judex terra : redde vi-
ciffitudinem fuperbis.
V E R S I O
*
Pfalmus ipfi David
,
Quard fabbati. XCIII.
DEus
ultionis Dominus
:
Deus
defenfionis libere
egit.
Exaltare qui
judicas ter-
ram : redde retributionem
fu-
perbis.
3. Ufquequo
peccatores
Domine, ufquequo peccato-
res gloriabuntur
:
Pronunciabunt
, & lo-
5
. Ufquequo peccatores Domi- Ufquequo impii Domine
, ufque-
tie , ufquequo peccatores gloriabun- quo unpii exfultabunt ?
tor
:
4.
EfFabuntur, &: loquentur ini- Fluent loqnentes antiquum :gar-
quitatem : loquentur 0111 nes
,
qui rieutomnes ,quioperanturtniquita- quentur iniquitatem : loquen-
operantur tnjuftitiam
> tern ? tur omnes
,
qui operantur in-
juftitiam J
Populum tuutn Domine conte-
5. Populum tuum Domine
rent
, & ktreditatem tiuim
affii- humiliaverunt : & hseredita-
S
ent
[
tern tuam vexaverunt.
Viduam& advenaminterficient , 6. Viduam & advenam in-
& pupillos Occident ?
y. Populum tuum Domine hu-
miliaverunt : & hsreditatem tuam
vexaverunt.
6. Viduam & advenam interfe-
cerunt : & pupillos occiderunt.
7. Et dixerunt : Non videbit
Dominus, nee intelliget Deus Jacob.
8. Intelligite infipientes in po-
pulo : & Ituki aliquando fapite.
9.
Qui plantavit aurem , nonau-
diet ? aut qui finxit oculum , non
confiderat ?
10. Qui corripit gentes , non
arguet : qui docet hominem fcien-
tiam
>
1 1
.
Dominus fcit cogitationes
hominum ,
quoniam vans funt.
12.. Beatus homo, quern tueru-
dieris Domine
.
cueris eum
, & de lege tua do-
Et dixerunt : Non videbit Do-
minus
, & non intelliget Deus
Ja-
cob.
Intelligite
fiulti in populo
, &
infipientes aliquando difcite.
JVui plantavit aurem , non au-
diet f aut qui finxit oculum , non
videbit ?
Jui eruditgentes , non arguet
:
qui docet hominem fcientiam ?
Dominus novit cogitationes bo-
minum
,
quia vantcfunt.
Beatus vir
,
quern tu erudicris
terfecerunt
: & pupillos truci-
daverunt.
7.
Et dixerunt : Non vide-
bit Dominus
,
nee intelliget
haec Deus Jacob.
8. Intelligite nunc infipien-
tes in populo : & fluid ali-
quando fipite.
9. Qui plantavit aurem
,
non audit t aut qui finxit ocu-
lum
,
non confiderat ?
1 o. Qui erudit gentes , non
arguet : qui docet hominem
fcientiam J
1 1
. Dominus fcit cogitatio-
nes hominum,
quoniam vanx
funt.
11. Beatus homo
,
quern
Domine
, &
de lege tua docueris erudieris Domine
, & de le"
eum :
ad Version NOT
* In Pfalr. Rom. deeft ipfi. In Corb. Pfalmus David
iff. ,
Qttartit fabbati. Ambrof. 1. 2. de Abr. c. 9. 342. b. alt
:
sciii. PJalmnsfcribitur , Qnartafabbati . Apud Auguft. pfal-
mus
ipfi
David., Qnarta jabbatorum ; pauloque poft , In
quarta fabbati. Apud Caffiod. ut in textu : nee aliter in
Grseco.
t. 1. Caffiod. Vulgatas accinit , cum Pfalt. Rom. Simi-
liter apud Auguft. in eund. Pf. excepto ult. fidenter cvit
;
in Gr. tTra.ffviOia.Qa.To. In Pfalt. Corb. Deus ultionis Do-
minus : Deus ultionis libere egit.
#. 2. Ita Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum vet.
Pfalt. & Gr.
f. 3. Sic Ambr. 1. 4. de interpel. Dav. c. i.to. 1. col.
661. d. iteml. de apolog. Dav. col. 707. d. &1. 1. offic.
to. 2. 15. d. Ita quoque Auguft. & Caffiod. cum vet.
Pfalt. & Gr.
t. 4.
Iddem in Pfalt. Rom. Medial. Carnut. Moz. &
ap. Caffiod. in hunc Pf. Apud Auguft. veto : Re/pondent
,
J
loquentur iniquitatem
, Sec. In Gr. <J>3"S
'/S
01f
7a(, i) *aM-
\o;i> , &c. Pfalt. Corb. Pronunciabunt
, j loq qui ope-
rantur in juflitia? vitiose : Gr. conftanter , t\iy dro/j.lar.
Tl'. y. Confentiunt Auguft. 8c Caffiod. in hunc Pf. Sic
etiam in vet. Pfalt. & Gr. Corb. tanien hab. Plebem tuam
Domine humiliaverunt , &c.
~t . 6. Auguft. in hunc Pf. Viduam
tf
pupillos interfece-
runt :
tf
pro\elpum occiderunt. Caffiod. Vulgatje refpondet
cum Pfalt. Rom. nifi quod hab. ccciderttnt , loco occide-
runt i Corb. fucciderunt. Gr. Xv^v k) optpxvlv a.tain ztva.v
Xj iT^awvlo)/ ivivsvoav. Theodot. Xv,&cv i) o'ptpxrii; itpwwecw'
g,
TrQysviM/lov ;'x.a,x.acvv.
't.'J.
Conduit Ambrof. 1. 1. offic. to. 2. ij.d.necnon
Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt. & Grajco :
fed in hotum nullo additur hxc.
V\ 8. Ita legit Ambrof. 1. 1. offic. to. 2. ij. d. at I.
de apol. Dav. to. 1. 707. d. fie : Intelligite
infipientes ,
J flulti
aliq. fapite. Pfalt. Rom, cum Moz, & Corb. Intel-
Tom. II.
tua docueris eum
:
M ANTIQUAM.
nunc qui infipientes ejli ligite nunc qui infipientes ejlis in pspuh ; Corb. in plebc i
cast, ut fup. Similiter Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum
hoc , in populo ; iterumque Aug. epift. 214. to. 2. col.
793.
a. nifiquod hie hab. ergo
, pro nunc. Gr. Xu'nh J czppa-
VH cV
J.
/4Ct!gfi , &c.
$".
9. In Pfalt. Rom. 6c Corb. non audiet? abfque feq.
aut. Similiter apud Ambrof. 1. y. de fide, to. 2. ?87. e.
at 1. de apol. Dav. to. 1. 707. d. 708. a. eft , nonaudiet?
ant quifinxit , &c. 1. autem 1. officio. 2. ij.c. Qui plan-
tavit aurem , non audit ? qui finxit oculum , 0 ztdet , non
confiderat ? & poft paulo , no audit ?
^
qui
finxit oculum
,
non confiderat? vide etiam 1. de Incarn. col.
719. b. Au-
guft. & Caffiod. in hunc Pf. concordant cum Vulg. 8c
Grseco.
t. 10. Iddem Auguft. in hunc Pf. cum Brev. Mozar.
hoc tamen Brev. habet in fine , omnemfcientiam , non homi-
nem. Ambrof. 1. de apol. Dav. to. 1.708. a. necnon Caf-
fiod. cum Pfalt. Rom. leg. Qui corripit gentes
, non arguet
,
&c. ut in Vulg. at]. 1. offic. to. 2. iy. d. Ambrof. hab.
arguiti cinPf. 118. to. I. 1078. d. hominum
fcientiam i
inf. tamen col. 1082. hominem. Gr. 'O Tratlsuut e^-fM, ivi
s;\e }$;< JVtJ~a.cx.uiy a,t(lpwaoy ytoictv
;
f. 11. Sic Ambrof. 1. 1. offic. col. iy. a. necnon Aug.
in hunc Pf. cum Brev. Moz.Tertul. vero 1.
y. adv. Marc,
p. 788. b. Dominus
fat cogitat. fapiemium
, quod
fint fuper-
vacua. Cypr. de bono patient. Cognovit cogitat. Japien-
tium, quoniam flnltx funt. Aul. epift. ad Demetriad.
p.
40. e. Dom. novit cogitationes fapiemium , &c. ut in Vul<r.
Caffiod. cum Pfalt. Rom. Dom. novit cogitat. hominum
,
&c. Gra;c. Ki;e<c; yunecx.ei ivc, Aix.Myte/iXi rr cLrip^-xxv
,
otj itol i4a.Ta.iu.
~t. 12. Vulgatse fuffragatur Ambr. in Pf.
37. & 118. to.
1. col. 822. f. ioy<!>. c. 1 100. a. 11 34. d. & 1. de exhort,
viiginit. to. 2. 300. a. Item Caffiod. in hunc Pf. Auguft.
vero in eund. leg. Beatus vir, qucm tu errtd
5 ex lege
tua , 8lq, In Pfalt. Moz. firniliter, Beatus -vir
, Qutm tu ,-
Aa ij
Ex
Mf.
Sangernti
88 LIBER PSALMORUM. Pfalm. XCIII.
&
Mf.
Sangtrm.
Versio antiqua.
i?,. Ut mitiges ei a diebus
Hebr. Vulgatahod.
Uit quiefcat a diebus affliclionis
,
i 3. Ut mitiges ei a diebus malls:
donee fodiatur impio interims. donee fodiatur peccatori fovea.
malis : donee fodiatur pecca-
tori fovea.
14.
Quia non repellet Do-
minus plebem fuam : & haere-
ditatem Mum non derelinquet.
1
5. Quoufque juftitia con-
vertatur in judicio : & qui
tenenteam, omnes redo funt omnes reili corde.
corde.
Diapsalma.
16. Quis exfurget mihi ad- jVitis ftal/it pro me adversus ma- 16. Quis confurget mihi adver
Versus malignantes ? aut quis los\ quis ftabit
pro me adversus ope- sus malignantes j> aut quis ftabit me-
ftabit mecum adversus ope- ra;ios iniquitatis
Non enim derelinquet Dominus 4. Quia non repellet Dominus
populum fuum , & bareditatein plebem fuam :& hcereditatem fuam
fuam
non defcret. non derelinquet.
Quoniam ad jufiitiam reverie- 15. Quoadufque juftitia conver-
tur judicium , & fequentur Mud tatur in judicium : & qui juxta il-
lam omnes qui re&o funt corde.
Ntfi
quia Dominus auxiliator
mens
,
pav.Vo minus babitajfettn in-
ferno anima mea.
Si dicebam : Motus efi pes mens :
mifericordia tua Domine fuftenta-
bit me.
In multitndine cogitationum mea-
rantes miquitatem
.
17. .Nili quia Dominus ad-
juvavit me : paulo minus ha-
bitaverat in inferno anima
mea.
1 S. Si dicebam : Motus eft
pes mens : mifericordia tua
Domine adjuvabit me.
1
9. Dominedecundum
mul-
titudinem dolorum meorum
in corde meo ,
exhortationes
tua: delettaverunt animam
meam.
20. Nunquid aderit tibi fe- Nunquid particeps erittuithro-
des iniquitatis
,
qui fingis do- nus tnjidiarum
, fingens dolorem in
lorem in prxcepto 5
2.\. Captabunt in animam
jufti : & fanguinem innocen-
tem condemnabunt.
2.Z. Et fadus eft mihi Do-
cum adversus operantes iniquita-
tem ?
17. Nift quia Dominus adjuvit
me : paulo minus habitaflet in infer-
no anima mea.
1 8. Si dicebam : Motus eft pes
meus : mifericordia tua Domine ad-
juvabat me.
19. Secundum multitudinemdo-
rum
,
qua funt in me intrinfectis ,
lorum meorum in corde meo , con-
ccnfolationes tU delectabunt ani- folationes tua; laetificaverunt animam
?!; meam.
mea111.
20. Nunquid adhsret tibi fedes
iniquitatis
,
qui fingis laborem in
pra;cepto ?
1 1 . Captabunt in animam jufti
:
prmcepto i
Copulabantur adversus animam
jufti , &
fanguinem innocentem & fanguinem innocentem condem
condemnabunt
:
nabunt.
Erit autem Dominus mibi in re- 22. Et factus eft mihi Dominus
minus in refugium ,
& Deus fugium, & Deus mens quaji petra inrefugium, & Deus meus in adju-
meus in auxilium fpei mece. fpei mea.
torium fpei mea?.
3. Et reddet illis iniquita- Et refiituct fuper eos iniquita- ij. Et reddet illis iniquitatem
tem ipforum , & malitiam eo- tcm fuam ,
&in malitia
fun
perdet ipforum : & in malitia eorum difper-
nim : & difperdet eos Domi- eos : perdet eos Dominus Deus nof-
det eos : difperdet illos Dominus
nus Deus nofter. ter.
Deus nofter.
NotjG ad Versionem antiquam.
fed a Rom. abed tu. Et vero Hieron. epift. ad Sun. 3c
Fret. to. 2. 654. c. ait : Dicitis in Graco non
effe
tu , 5
verum efl ; fed apud Latinos propter ci'/puviav pojitum. Va-
lentin, ep. ad Auguft. apud eur.d. 216. to. 2. col.
798.
b.
hxc hab. Emenda nos Domine
, tf
de lege tua eritdi nos :
in mitiges, Sec. Item Auct. op. imp. in Matth. horn.
3.
p. 19. c. Beams homo
,
quern Dominus arguerit fuper ter-
rain. Grasc. Metxe<os atSpec iro ; , oV av QO iraiJ sucr.i Kv-
/ , K, i*. TV ,
SCC.
if . \z. Auguft. in hunc Pf, Ut mitiges cum a diebu> m.i-
tignis : donee,, Sec. Caffiod. cum Plait. Rom. & Curb.
t7f ?nitiges etttn a diet, malis : donee , &c. Gr. T? -rrfxvtxi
uvtS (
Aid. 8c Compl. Jvtw ) a<p' HfMfoiv nonpar' tat
epvyy t<? , Sec.
t'. 14. Accinunt Ambr. in Pf. 43. col. 897. f. necnon
AuctuiI:. & Caffiod. in hunc Pf. cum vet. Flak. & Gra:co.
in Corb. tamen , Ouia non repellet Dominus plebem Juam
in fnem , &c.
f. 15.
Sic in Pfalt. Moz, exceptis his , Quoadufque
juf-
titia, couvertatur judicium. In Rom. Fabii , Quoadif
que
juflitia con-v. injudicium :
$$
qui tenent ettm , omnes qui reilo
funt corde. In Rom. Martian. & Carnut.
>
qui tenent cam ;
in Mediolan. j
continent cam. In Corb. Quoadufque
juf-
titiam couvertat in judicium :
tf
qui tenent earn , omnfs qui
retlo , Sec. Apud Auguft. in hunc Pf. Quoufque juftitia
couvertatur in judic.ty qui habent earn , omnes retlo funt cor-
de; infra, reili funt corde. Apud Caffiod. Quoadufque...
rt
qui tenent earn , omnes qui retlo funt corde. In Gr."E&;
fouuisvni rsnS^e+Jl e/'; zpiw
5 s'x1'^' .vtuc, , nrknsc, o\
tJOsT; t? y.apJla. Ibidem etiam fequitur Altera*/** , lkut
in Pfalt. Rom. & Corb. Lat.
fr. 16. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. Apud Aug. vero
in eund. Pf. lie : Quis exfurget mibi aut quis con-
flict mihi adversus op. Sec. In Pfalt. Corb. Qjti exfurget
mihi adversus malignantes me ? aut quis ftabit mecum , &c.
InGr.Ti; dmsMtltd
W
h t'?
C
v
f
i
'
S!a&STi<ie'/ct!
M" > Sec.
t. 17. Pfalt. Rom. Nfi quia Dominus adjuvajfit me :
fattli minus babitavtrat in if, &c. Coib.
Nifi
quid De-
minus adjuvat me : paulo minus inhabitaverat in inferno*
Sec. Mozarab. isiji Dominus adjuviffet me : paulo mi-
nus habitaverat , Sec. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Niji
quia Dom. adjuvit me : paulo minus habitaverat , Sec. In
Gr. Ei' /km 'on K.VCA0Z zCmJj-wse /uor ira^c^fyc/y xapdx.wrS
a Sri, &C.
T^. 18. Pfalt. Rom. Adjuvabat me. Itidem Auguft. 8c
Caffiod. in hunc Pf. Brev. veto Mozarab. fufteniabat meg
Gr. s'oM,9"f /Kci.
y. 19. Ita legit Auguft. in hunc Pf. & epift.
55.
ad
Januar. to. 2. 138. c. uno excepto jocundaverunt
, pro
delettaverunt : rurhmjocttndaveruM , epift. 248. col.
877.
b. Caffiod. vero Vulgatae favet , cum Pfalt. Rom. In Me-
diolan. exhortationes tax, ut fupia. Item in Corb. hoc ad-
dito , delctlabant animam meam. In Gr. Kfcgre , v.cClci to
ir>.v.^(,; i iragatv.MCiis Qv nyAirwetv rut
j^X"'''
/""' ^^*
Alex. wyQjBtw
', Aid. & Compl. ivtp&aav.
V. 20. Sic in Pfalt. Corb. excepto uno adbarebit , pro
aderit. In Mozarab. Nunquid adhxjit tibi fedes qui
fin-
gis dolorem, Sec. In Rom. Mediolan. & Carnut. Nunquid
adbaret qui
fingis
dolurem , Sec. Sic etiam apud Aug. 3c
Caffiod. in hunc if. In Gr. Mm Quft'sr^eis'ai Qot
fywo;...
jrMtcswc y.o'srcv , Sec. Alex. Aid. & Compl. Mm Qufiiry-
t. 21. Concinit Lactam. 1. 4.
Inftit. c. 18. p. j8i.ficut
Aug. Se Caffiod. in hunc Pf. una cum vet. Pfalt. & Gr.
Mozarab. tamen & Coib. delent in , ante animam.
fr. 22. Ita Pfalt. Rom. Moz. 8c Corb. quibus accedunc
Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. Gr. ultimo hab.
eft /SghGw
swlJ ce nv.
i~ . 23. Pfalt. Corb. Et reddet illis iniquitatem ipforum:
2)
in malitiam eontm difperdet eos Deus Deus nofter. Rom
Et reddet illis Dominus iniquitates ij'foi um :
J
in malitia
eorum difperdet illos Dominus Deus nofter. In Mcdiol. etiam
,
Carnut. & Mozar. non geminatur difperdet illos ; nee ap.
Caffiod. in hunc Pf. Ap. Auguft. vero in eund. Pf. fie : Et
reddet illis Dominus fecur.dum opera eorum :
g>
fecundhm
malitiam eorum difperdet illos Dqminus Deus nofter. In G^
LIBER PSALMORUM. Pfalm.
XCIV.
NoT.C AD VERSIONEM ANTIQUAM
Kv.\ aire JWin uvtoTi; mv ( Alex. Mf. KJ^to; </ tw ,
Aid. 5c Compl. Ki/fiic; ti^ dvo/ulctr Atuk, *, thV (Alex.
Aid. & Compl. xt tiv_) iromptett o'ww' dy.ct.via durug
KJ&(o; o t'S w/Kar. Hieron. epift. ad Sun. & Fret. to. a.
6f4.
c. ut in Vulg. g? in malitia eorum difperdet eos : turn
addit : In Grxco dicitis non ejje prxpojitionem in
, fed
legi
I89
maliiiam difperdet. Sciendum autetn quod
tf
in Hebrao
, tf
' cunclis Interprcttbus pojitnm
Jit , in malitia eorum dif-
perdet eos. Si autem voluerimus legere , malitiam eorum
difperdet ,
id quod in LXX. feauitur in
fine
verjiculi , eos
,
fupcrfiuum ent
, $ viliofnm.
V U L C A T A
Laus
H O D.
David.
He br.
XCV.
V
Cantici ipfi
XCIV.
Enite, exfultemus Domino : T~7~Enite , laudemus Dominum:
jubilemus Deo falutari nof- r jubilemus petra
Jefu
nojlro.
tro.
1. Pra.*occupemus faciem ejus
in confeffione : & in pfalnus jubile-
mus ei.
5. Quoniam Deus magnus Do-
Prtoccupcmusvnlt urn ejus in ac-
tlone gratiarum : tn c antic is jubile-
mus ei.
Quoniamfortis & magnus Do
minus : 8c rex magnus fuper omnes minus , & rex magnusfuper omnes
deos.
In cujus mam fundamenta ter-
ra
, ey excelfa montium ipjius funt.
Cujus efl mare , ipfe enim fecit
Mud :
& ficcam manus ejus
plaf-
maverunt.
Venite, adoremus
, & curvemur :
deos
4.
Quia in manu ejus funt om-
nes fines terra : & akitudines mon-
tium ipfius funt.
5. Quoniam ipfius eft mare, &
ipfe fecit illud : & ficcam manus
ejus formaverunt.
6. Venite, adoremus, & proci-
VERSIO ANTIQUA.
*
Laus Cantici ipfi David.
XCIV.
1. T7 Enite
,
exfultemus in
V Domino : jubilemus
Deo falurari noftro.
2. Frsveniamusvultumejus
in confelfionem : & in pfal-
mis jubilemus ei.
3
.
Quia Deus magnus efl:
,
& rex magnus fuper omnes
deos : quia non repellet Do-
minus populum fuum.
4.
Quia in manu ejus om-
nes fines terra; : & akitudines
montium ipfius funt.
5. Quoniam ipfius eft ma-
re
, & ipfe fecit illud : & ari-
dam manus ejus fundaverunt.
6. Venite, adoremus, & pro-
damus: Scp!oremus ante Dominum, fellamus genua antefaciem Dami-
cidamus ante eum : & plore-
]ui recit nos. nifacloris noftri
7. Quia ipfe eft Dominus Deus JQiia ipfe Deus nofter , & nos
nofter : & nos populus pafcuae ejus, populus pafciu ejus
, &
grcx ma-
Si. oves manus ejus.
Heb. 3. 8. Hodie fi vocem ejus audieri-
'
tis , nolite obdurare corda veftra
;
nus ejus.
Hodie
ft
vocem ejus audieritis
,
nolite obdurare corda veflra :
A D
9. Sicut in irritatione fecundum
diem tentationis in dei'erto : ubi ten-
N o T M
* Eundem titulum referunt Aug. Sc CafTiod. cum Plait.
Rom. & Gr. In Corb. 8c Mozarab. deeft ipji. Hie autem
Pfalmus ,
quemadmodum legitur in Vulgata
,
pluiibus va-
riar ab eo qui uiurpatur in Breviariis
, vulgoque canitur
in Ecclelia.
ir. 1. Ita Pfalt. M02. habet ad verbum. In Rom. deeft
in , ante Domino , iicut apud Auguft. &. Calliod. in hunc
Pf. Sic e;iam in Gr.
~t.7.. Auguft. ferm. 176. to. ^.%x,c).t.Prxveniamus
fa-
ciem ejus in confejftine , &c. item in hunc Pf. col. 1024.
f. iozy. a. at fupra legit , Praoccupemnsfaciem , &c. cum
Caffiod. 6c Pfalt. Rom. In Mediol. Coib. Carnut. & ap.
Greg. Tuion. p. 481. Pravtniamus. In Muzarab. Prxoccu-
ptnias ftciem Dei in, &c. In Gr. Xl^if^iifonSfi to Ttpitter
7ror aura a> sJjo/Kcaoynfffi , &c.
mus contra Dominum
,
qui
fecit nos.
7. Quia ipfe eft Dens nof-
ter : & nos plebs pafcux ejus
,
& oves manus ejus.
8. Hodie fi vocem ejus au-
dieritis
,
nolite obdurare corda
veftra
In exacerbatione , fecun-
Sicut in contr adiclione
, ficut in
die tentationis in d<frto:ubiten- dum diem tentationis in de-
VeR6IONEM ANTIQUAM.
1^. 6. Pfalt. Corb. Venite f procidamm ante eum :
>
ploremus ante Dominum
,
qui , &c. Rom. cum Moz. 8e
al. Bieviar.
IS
precidamns awe Deum : ploremus ( Moz.
5/ ptor.) coram Domino
,
qui , &c. Iren. I.
J.
c. 10. p. 187.
a. Venae , ador.
5
procidarnus ante eum :
5
ploremus in conf-
pellu Domini
, quifecit nos. Ambrof. in Luc. 7. to. 1. 1
387.
t.
&
procid. ante Deum : 5 ploremus ante Dominum
nof
trum, qui fecit nos : ita rurlum I. 2. de poenit. to. z.438.
a. 6c I. 3. de Spir. S. 683. c. & epift. ji. col.
099. a. pra-
ter eum , loco Deum. S. Paulinus epift. 23. p. 147.3. Ve-
nue , adoremus
, f ploremus ante Dominum , qui , &c. Au-
guft. in hunc Pf. Venite , ador.

procidarnus ei :
[5
plore-
mus ante Dominum
,
qui , &c. at ieim. 26. to. J.col. 136".
d.feq. Venite , adoremus eum,
2>
proftemamur ills :
5 flea-
mus ante Dominum, qui nos fecit ; poft paulo , 137. a. e.
#.
3.
Pfalt. Rom. Oiioniam Deus mag, Don.
tf
rex
ploremus coram Domino ; ferm. autem ij6. p. 839. e. tg
rjtion. non repellet Dom. plclem Juam. Similiter in Carnut
Mozarab. & Breviaiiis. In Corb. vero , & apud Auguft.
Qjiomam Dens magnus efl Dominus
, [5
rex quon.non
repellet Dom. plebem Juam. CafTiod. quoniam non repellit
Dcm. pleb. fitam. Gr. "On 'o; fith<x-$ Kf'&o;
,
'Jt<
$\ d-7tcJ<stlcci Ki'C^o; top Aaoc a'uTif.
~t. 4. Ita CafTiod. in hunc Pf. Sic etiam in Breviar.
Mozarab. addito vetbo
J
unt , ad ejus. Iren. 1. 3. c. 10.
p.
187. a. legit : In manu ejwfines terra : 2? altitudiues mon-
tium ipjius funt. Itaquoque in Grueco , & apud Auguft. in
eund. Pf. prefixo adverbio quoniam. In Pfalt. Rom. 5c
Breviariis : Qj'ia in maim ejus funt omnes
fines term::
^
altiiudines montium ipfe confpicit. Itidem in Corb. dempto
Verbo filrtt.
t. 5. Ita legit Iren. 1. 3. c. 10. p. 187. a. Ita quoque
Ambrof. 1. 3. Hexa. col. 40. a. 5c CafTiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Muz. In Rom. Sc Mediol. ac Bieviar.
^ aridamfun-
daverunt manus ejus. In Coib. Oitoniam
ipfius marc
, &
ipfe fecit illud : 1$
aridam manus ejus fundaver. Apud Au-
guft. I. 6. de Gen. ad lit. to. 3.
20C. a. ^ aridam ma-
ims ejus finxerunt : in hunc autem Pf. 5 aridam tenant
prtjlernamur ei :
5
feamits coram Djmino
, qui , 5cc. Caf-
iiod. in hunc Pf.
5
procidarnus an'e eum : ploremus ante
Dominum, qui, 5cc. Vict. Tun. l.de poenit. ap. Ambrof.
col. 603. d. adoremus
, &
procidarnus :
5
ploremus ante
Dominum
,
qui , 5cc. Gr. 1^ it^oisiisoif^j a.vrS' jt iUuwMH
$pi trcttTicv Kvfh , 5cc.
tf. 7. Skin Pfalt. Corb. fixitr unum populu t, loco plebs.
In Rom. & Breviar. Qrtia
ipfe eft
Dominus Deus nofter : not
autem populus ejus
, oves pafcux ejus. Mozarab.
j nos
populus pafcux ejus,
$
oves gregit ejus. Auguft. in hunc
Pf. Quoniam
ipfe eft
Dom. De. nofter : nos art tern populus
paf-
cux ejus, & eves manttum ejus. CafTiod. 5
of populus
ejus
, y
oves pafcux ejus. Gr. "Or; Wo's hu so"; li^aV*
Kj vij^ue, *ao; yt.fj.vc, civiS , , irpo&a/t
XV"?
'tc.
f. 8. Sic in Pfalt. Rom. Moz. 5c Gr. necnon ap. Au-
guft. & CalTiod. in hunc Pf.
Tf. 9. Ita in Pfalt. Corb. praner hoc, ficut in exacerba-
tione. Item in Mozarab. & Rom. & Breviar. addito uno
me , ad verbum tentavernnt. Mediolan. etiam, 5c Carnut.
hab. in exacerbatione. Auguft. vero in hunc 1 f. fie : Quem-
admodum in ilia amaricatione ( inf. ficut in amaricatione
)
fnatnts ejus finxerunt. In Gr*co
,
ti/c fyfZKtl XtTfti dinV fecundum diem tent, in def.
ubi tentaver, me panes:
eft-
tTswsttr, (robaverunt,
^ vid, op, mea. Caffiod. in eund, Pf, Sicut in
Ex
Mf.
Sangerrih
190
Versio
antiqua
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XCV.
Hebr. Vulgata hop.
Z*
Mf.
Sangerm. ferto : ubi tentaverunt patres taveruntmepatresveftri, probdve* taverunt me patres veftfi
,
proba-
veftri
probaverunt , & vide- runt me, & viderunt opus meam. verunt inl
,
&rviderunt opera niea.
rurtt opera mea.
.,..-.
,
. . ,
10. Quadraginta annis odio Jguadragtnta dnnts dijplicuit 10. Quadraginta annis oltenius Aw.
flu in ^enribus ,
& converfa-
mibigeneratio : & dixi : Popidus fui generationi illi ,
&dixi: Semper 14- 34-
tus fum generationi ipfi ,
& errans corde
eft
,
hi errant corde.
dixi : Semper errant corde.
11. Et ipfi non COTioverunt Et non cognofcens vias meas : n. Et ifti non cognoverunt vias
"Vias meas : donee juravi in ira &
juravi in furore meo
, ut non meas: utjuraviiniramea-: Siintroi-
mea : Si introierint in requiem introirent in requiem meam. bunt in requiem meam.
meam.
NoTjE ad Versionem antiqua m.
lleb.
4.
txacerbatione.... ubi tentav. me probaverunt me
, # ,
&c.
Plerique Mfs. Auguft. fup. ita ferurft : $
viderunt opera
mea quadraginta annii , f$ exacerbaverunt me. Gr. Clc, u/
tm Traeytirint^FV mt t\ wfte&c^TV vrix&iimi {
Alex. Aid.
& Compl. -irn&K/a) cV Tji ipiw i iirfl&ce&i fte (
Alex. del.
pt) of eftMipuMcw (Alex. Aid. & Compl. add. ^s,)
k, cJJo Ta spyx nv.
t. 10. Auguft. & Caffiod. cum Pfalt. Mozarab. Qua-
draginta annis proximus fui
generationi hnic , *$ dixi : Sepi-
per ifti
errant corde. Sic ethm in Rom. ac Breviar. praeter
hoc, hi errant. Item in Mediolan. proximus fui ; in Car-
nut. adha.fi : huic autem , hi errant corde , fubjicitur ibid.
propter quod odio babtti banc generationem ; turn fequltur ,
Et
ipfi
non cognoverunt , &c. Similiter in Corb. Quadra-
vim annis adhxfi
generationi huic , ?
dixi : Semper errant
Ex Mf.
Sangerm,
* In
Mf.
deejl port,
corde : propter quod odio habui banc generationem. Ut
ipfi,
&c. In Gr. TiGzapv.iurTcc eth ir&Co.xS'Uic- ti '/trsu i/.iar\
,
Hj iiica.' 'A;i WaacwWai t;'i xafSiu. Km ccvto'i , &c.
T^. 11. Ausuft. in hunc PI. Et
ifti
non cognoverunt vias
meas : quibus juravi in ira mea : Si introibunt in requiem
meam. similiter ap. Caffiod. iicutin Pfalt. Corb. & Moz.
excepto primo , Et tpji. In Rom. it Breviar.
Ipfi
vero non
cognoverunt quibus juravi in ira mea : Si introibunt,
&e. In Corb. Si intrabunt , &c. Item in Mediolan. Se
Carnut. quibus juravi. Apud Hilar, in Pf. 91. col. 256".
b.ficut juravi in ira mea: Si intrabtint in rcq. meam : vide
etiam in Pf. 54.
col. 107. b. Apud Ambrol. deob. Theod.
to. 2. col. I2c6\ a. /icitt juravi in Si introibunt in ,
&c. In Gr. Kai civro] ix. ( Alex. Aid. & Compl. 'Ai/to! /
in.) s'/rxUKr.,. w; ujnisct a/ th... E/ tiahsv atrial i!<; rw , &c.
Versio antiqua.
1. Cum quando ardifkata eft
domus
*
port captivitatem
,
Canticum ipli David.
XCV.
* s~*\ Antate Domino canti-
V^/ cum novum : cantate
Domino omnis terra.
2. Cantate Domino, bene-
dicite nomen ejus : bene nun-
HEBR.
XCVI
r
Iv 1
VULGATA HOD.
Canticum ipfi David
,
1 . Quando domus redificabatur port
captivitatem. ( 1. Par.
15.)
XCV.
Antate Domino canticum no-
vum : cantate Domino omnis
terra.
2. Cantate Domino , & benedi-
'Antate Domino canticum no-
vum : cantate Domino omnis
terra.
Canite Domino ,
benedicite no-
mini ejus : annunttate de die in diem cite nomini ejus : annuntiate de die
Ciate diem de die falutare ejus, faintare ejus. in diem falutare ejus.
3
.
Adnuntiate inter gentes
'
Narrate in gentibus gloriam 3 . Annuntiate inter gentes glo-
gloriam ejus ,
in omnibus po- <?;'* , in umverfls popttlts mnabilia riam ejus
,
in omnibus populis mi-
pulis mirabilla ejus. ejus.
_
rabilia ejus.
4.
Quoniam magnus Do- JjhiiamagnusDominus, & lau- *,. Quoniam magmas Dominus
,"
minus ,
& laudabilis valde : dabihs nimis : tcrribilis
eft
fupcr & laudabilis nimis : tenibilis eft fu-
terribiliseftfuper omnes deos. omncs deos. per omnes deos-.
< . Quoniam omnes dii gen- Omnes enim dii popularurn fad- 5 .
Quoniam omnes dii gentium das-
tium darmonia : Dominus au- ptilia : Dominus autem ccelos fecit, monia : Dominus autem ccelos fecit.
tern coclos fecit.
6. ConfefflO & pulchritll- Gloria &decor ante vultum ejus: 6. Confeflio & pulchritudo in
do in confpedu ejus : fandi- fortitudo & exfuhatio in fanclua- confpectu ejus
:
fancTimonia & ma-
NotjE ad Versionem antiqua m.
f. 3. Succinit Caffiod. cum Pfalt. Rom. &c. Hilarius
vero in Pf. 13. n. j. col.
59.
a. legit : Annuntiate in gen-
tibus gloriam ejus
, ^ in omnibus populis Jalutare ejus : at
in Pf. 1 34.
col.
J J9.
a. Annuntiate inter gentes gloriam ejus
,
in imni populo mirahilia ejus. Hieron. in Ifai.
J.
to.
3.45.
e. Annum, in gentibus glor. illius , in omnibus populis mi-
rab. ejus. Similiter habet Auguft. epift. 142. to. 2. 462. d.
e. & in hunc Pf. col. 1033. c. poft pau!6 tamen legit :
bene nunciate in gent:bus , &c. Optar. 1. 2. cont. Donat.
p. 27. b. Promwciate in gentibus glor. ip/ius , in omnib. pop,
mirab. ejus. In Gr. 'Ara.-/[;!ha'n a- t:7; i$net, Sec.
IP. 4. Ita I fait. Corb. hab. cum Gr. Sic etiam in Brev.
Moz. deleco uno
eft ,
poft tcrribilis. Pfalt. Rom. Vulgar*
iavet, cum Auguft. & Caffiod. in hunc Pf.
t.
J.
Ita legunt Cypr. 1. 3. Teftim. p. 321. b. & Am-
brof. 1. 2. Hexa. to. 1. 24. f. ac epift. 17. to. 2. 824. c.
Item Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt. 8c
Gr. Ap. lren. 1. 3. c. 6. p. 18 1. a. Dii gentium , idola dx.
maniorum. Apud Tertul. 1. de idol. c. 20. p. 246". a. Dei
autem nationum dtemonia.
ir. 6. Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Mozar.
Conf. tf
pulchritudo fanciitat # magnificentia in fa;;cli-
fication'e ejus. Caffiod. cum Pfalt. Corb. ConfJJio
(5 fpe-
cies in confp. ejus : fanilitas 55 magnific. in fanBific. ejus
;
Corb. in fanSimtnia ejus. Gr. Eo^o?io7H<:;; *, ^'t>'0TK5.,,
&7MSVYYI ij puyn,Klt(i^l{it *f T 7t^<T< fli/Tfr
f.
1. Ita in Gr. edit. Rom. al. 'U/m t Aai-i/ > "Ore >
&c. Apud Aug. in hunc Pf.& 1. 8. de civil. Dei ,
to. 7.
a 1
3. d. lnfaibitur
titulus Pfalnii : Quando domus adift-
cabatur poft
captivitatem. Apud Caffiod. iicutin Plait. Rom.
6c Moz. Canticum David
,
Quando domus adificalatur poft
captivit. In Corb. Canticum David, Quando adificata eft
domus poft
captivitatem. Verfic. autem ifte , Cum quando...
poft
captivit. Pfalmumanteced. claudit in Autographo San-
germ. fed errore librarii manifefto.
*
Sic Irenams 1. 4. c. 9. p. 237. d. Hilar, in Pf. 134.
col.
J J9-
a. Ambrof. 1. de Elia , c. 20. col.
5
j8. e. Oprar.
1. 2. cont. Donat. p. 27. b.necnon Auguft. & Caffiod. in
hunc Pf. cum Pfalt. Rom. & Gr.
#. 2. Ita in Gr. verbum e verbo ; ficut etiam in Pfalt.
Corb. Lat. Similiter hab. Auguft. in hunc Pf. cum Brev.
Mozarabico , ft hoc excipias , de die in diem. Similiter
in Pfalt. & Miff. Rom. & apud Caffiod. cum hoc , <$
be-
nedicite. In Mediolan. quoque & Carnut. paulo inf. bene
nunciate. Mfs.quidem Auguft. ferunt diem ex die, fed fe-
mel tantum ; aliis in locis , de die in diem : & epift. 142.
to. 2. 462. d. bene nunciate de die ex die , Sec. Quasft. au-
tem 98. in Exod. to. 3. 453-
c. bene nunciate diem ex die
,
Sec. Hieron. in Ifai.
J.
to. 3-45-
e- annuntiate diem ex die
falut. Sec. Fulf. refp. cont. Arian.
p. 61. evangeliX.ate de
die in diem falutare ejus : at fer. 2. de dupl. nat.
p.
J J
3.
bene nunciate diem de die falut, ejus.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XCVL i
9
i
H BR.
VULGATA HOD.
gnificentia in fanctificationeejus.
7.
Afferte Domino patria
1
gen-
tium , afferte Domino gloriam & ho-
norem : 8. afferte Domino gloriam forthitdinem : afferte Domino glo-
VERSIO ANTIQUA.
rio ejus. monia , & magnificentia fane- Ex
Mf.
Sanger^-,
titatis ejus.
Afferte
Dominofamilis. populo-
7. Adferte Domino patrix
afferte Domino gloriam
&
gentium, adferte Domino glo-
rum
nomini ejus.
Tollite hoftias , & introitein atria
ejus : 9.
adorate Dominum in atrio
fanfto ejus.
Commoveatur a facie ejus univer-
riam nomini epis.
Levate munera
, & introite in
atria ejus : adorate Dominum in de-
core fancluarii.
Paveat a facie ejus omnis terra :
fa terra : 1 o. dicite in gentibus quia dicite in gentibus : Dominus regna-
Dominus regnavit. vit.
Etenim correx it orbem terra; qui
non commovebitur : judicabit po-
pulos in squitate.
riam 5c honorem : b
1
. adferte
Domino gloriam nomini ejus
Tollite hoftias , & introite
in atria ejus : 9. adorate Do-
minum in atrio fanclo ejus.
Commoveatur a facie ejus
omnis terra : 1 o. dicite in genti-
bus : Dominus regnavit a ligno.
Siquidem appendet orbem immo- Etenim correxit orbem
*
bilem : judicabit populos in aquita- qux non commovebitur : ju-
tibus. . dicavit populos in aquitate
^
& gentes in ira fua.
Latamini cceli, &exfultet terra.
;
11. Lxtentur cceli , & exful=
tonet mare
, &
plenitudo ejus :gau- tet terra , commoveatur mare
,
nitudoejus: 1 2. gaudebuntcampi, deat agcr meus
,&
omnia qua tneo & plenitudo ejus : 11. gaude-
11. Lstentur cceli, 6V exfultet
terra , commoveatur mare , & ple-
& omnia qua: in eis funt.
Tunc exfultabunt omnia ligna fil-
varum 1 3 . a facie Domini
,
quia ve-
tiit : quoniam venit judicare terram.
Judicable orbem terra; in iquita-
te , & populos in veritate fua.
NoT
. 7. Concinunt Auguft. & CalTiod. in hunc Pf. una
cum vet. Plait. & Gr. Tertul. adv. Jud. c. 5. p. 1 58. c.
legit : Afferte Deo patria gentium , afferte Deo claritatcmS$
honorem.
t- 8. Tertul. adv. Jud. c.
J.
p. I 58. c. afferte Deo
fa-
erificia nominis ejus. Tollite hoftias , &c. ut fup. Auguft. &
Cafliod. ut in Vulg. Similiter in vet. Plait. & Gr.
tf. 9. Vulgatae refpondent Auguft. & Caffiod. in hunc
Pf. Pfalt. vero Rom. hab. cum Gr. adorate Dominum in aula
fanila ejt'.s, Commov. a facie ejus univerfa terra. Mozar.
fimiliter hab. in aula fanila ejus ; ut & S. Paulinus epift.
20. p. in. b. Apud Hilar, in Pf. 1 54. col.
559.
a. Com-
moveatur afac. ejus omnis terra , ut fup.
Hr. 10. Tertul. 1. 3. adv. Marc. p. 677. b. fimiliter hab.
Dominus regnavit a ligno : item 1. adv. Jud. c. 10. p. 144.
b. 146. b. Succinunt AutS. qujeft. ap. Aug. to. 3. part. 2.
q. 8. col.
145. b. Ambrofiafter , p. 160. f. &LeoM. fer.
55. p. 123. e. Apud Auguft. pariter in hunc Pf. dicite in
nationibus : Dominus regnavit a ligno. Etenim , &c. ut in
Vulg. Sic etiam hab. Vigil. Tapf. cont. Varimad.
p. 745.
h. Item AuCt. 1. ad Novat. hzr. p. 499.
f. annuntiate re-
guttm Dei in gentibus
,
quia Dominus regnavit a ligno. Ve-
rum Hilar, in Pf. 1 34. col.
J^.
a. legit limpliciter : dicite
in nationibus : Dominus regnabit ; nee lubdit ibid, a ligno,
nee etiam in Pf. 149. col.
J92.
a. b. ubi fie : in gentibus
Dominus
effe regnaturus oftenditur. Apud Calliod. autem ut
funt. bunt campi , & omnia qua; in
eis.
Tunc laudabunt univerfa ligna Tunc exfultabunt omnia li*
falttis ante faciem Domini
,
quo- gna filvarum
1
3 . ante faciem
niam venit : quoniam ventt judicare - Domini
,
quoniam venit : quo-
terram. niam venit judicare terram.
Judicabit orbem injufliti
a
,
typo- Judicavit orbem terras in
pulos in
fide fua. squitate , & populos in veri-
tate fua.
AD VERSIONEM ANTIQUA M.
fup. dicite in nationibus : Dominus regnavit a ligno. Etenim
correxit orb. terra
,
qui judicabit populos in aquitate
, j
gentes in ira fua. Cafliodoro accinunt Pfalt. Rom. Coib.
& Carnut. nili quod Rom. addit quia , puft vocem natio-
nibus. Mozarab. dicite in nationib. Dom. regnavit a ligno*
Etenimfirmavit orbem terra
,
qua , &c. ut in Vulg. Hym-
nus quoque Vexilla regis , lie hab. circa medium , Dicens in
nationibus : Regnavit a ligno Deus. In Gr. deeft a ligno, 8c
quia : in edd. tamen Aid. <Sc Compl. eft , on Ku&o; i reli-
qua ut in Vulg.
"fr. II. Auguft. in hunc Vf.Jocundentur cceli
, $exfultet
terra, commoveatur mare, Sec. CalTiod. cum Pfalt. Rom,
& Moz. Latentur cceli moveatur mare, &c. Gr. Ei'mgjt;..
n&utoou Qa^ci^Tca , &c.
t. 12. Sic etiam in Pfalt. Rom. cui favet Ambr. 1. de
parad. to. 1. col. 146. c. Item Aug. & CafTiod. in hunc Pf.
addito verbo funt , poft eis , ut in Plait. Rom. Deeft in
Gr. extremo veto legirur t? Apv/ut: , Jilva.
f. 13. Itidem in Pfalt. Corb. Rom. vero hab. ante
fa-
ciem Domini ,
quoniam venit : quoniam veniet judicare ter~
ram. Judicabit orbem terra , &c. Rom. Martian, quoniam
venit. Item in Moz. & apud Cafliod. ante faciem Domini,
quoniam venit , &c. ut in Vulg. Sic etiam ap. Auguft. in
eund. Pf. li excipiasunumoi^f! ten arum. In Grseco : ttpo
-n&<i-jm\s T& Kt/nt^, ct( ifyjia.f 'on Sf^s/tt; Hfwui tm yijr.
VUIGATA HOD.
i. Huic David
,
Quando terra ejus reftituta eft.
XCVI.
DOminns
regnavit , exfultet ter-
ra : laetentur infulce multa?.
He b r.
XCVll.
DOnitnus
regnavit , exfultet ter-
ra : Utabuntur infuU mults..
VERSIO ANTIQUA.
i . Pfalmus ipfi David
,
Cum terra ejus reftituta
eft.
XCVI.
Ominus regnavit,
ex-
lxtenrur
D
1. Nubes
, & caligo in circuitu
fultet terra
infulae multaj.
Nubes
&
caligo in circuitu ejus: 2. Nubes
, & calico
in cir
ejus: juftitia,
& judicium corredtio
jufiitia & judicium firmanienturn cuitu ejus : juftitia
,
& judi
Noi/E AD VERSIONEM ANTIQUA M.
1^.1. Pfalt. Rom. Fab. cum Cafliod. Tfalmtts ipji David,
W na^^aliti.
Cum terra ejus
tefttiurata
eft.
Item in Carnut. reftaurata
eft.
In Corb.
Pfalmus David , Quando terra ejus reftaurata
eft.
In Rom. Martian. Pfalmus David , Ottando terra ejus ref-
tituta
eft. In Mozarab. fimpliciter , Pfalmus David. Ap.
Hilar, in hunc Pf. Pfalmus David
, quern cecinit Domino
,
quando vicjis
adverfariis fuis , reddidit terra fua Judaap.ueni.
Ambrof.inPf.
36". col. 'j'jj. d. textui-refpondet. Auouft.
ait
: Infcribhm
Pfalmus: Ipfi David, Cum terra ejus
reftt-
tuta
eft i inf.
reftttueretur. In Gr. Tw &m\J- , "Ot >',
??
In edd. Aid. & Compl. ^^J; toA*.
v\S , &c.
* Prior verficulus fimiliter exftat apud Tertullian. 1.
de refurr. cam.
p. 576". b. Item apud Cypr. 1. 2.Teftim.
p. 297. b. hoc lubnexo
, jucundentur infuU multa. Simi-
liter hab. Aug. in hunc Pf. Caffiod. vero cum vet. Pfalt.
ut in Vulg. In Gr. svpejcrS-urartiav , Sec.
t. 2. Sic eft in Pfalt. Rom. Martian. & apud Caffiod.
In Rom. Fabri , correclio fedis tua ; in Carnut. & Corb. cor-
reptio. Apud Auguft, direttio fedis ejus, Tichonius teg. -1
t
Ex
Mf.
Sar.getm*
a
9:
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XCVI.
Versio antiqua.
Ex Mf.
Sangerm. cium corre&io fedis ejus.
3.
Ignis ante ipfum proce-
dit , & inflammavit in circui-
tu inimicos fuos.
4.
Adparuerunt fulgura ejus
rbi terrx : refpexit , &. com-
mota eft terra.
5.
Montes liquefadi funt ft
He b r.
folii ejus.
Ignis ante faciem ejus ibit
, &
exitret per circukum boftes
ejus.
Apparuerunt fulgura ejus orbi
:
vidit , & contrcmuit terra.
VuiGAIA HOD.
fedis ejus.
3.
Ignis ante ipfum prcecedet
,
& inflammabit in circuitu inimicos
ejus.
4. Uluxerunt fulgura ejus orbi
terra; : vidit, & commota eft terra.
5. Montes ficut cera fluxernnt Montes ficut cera tabefacli funt
cut cera & fluxerunt a facie a facie Domini : afacie
dominatoris a facie Domini ; a facie Domini om-
Domini ; a facie Domini ora- omnis terra. nis terra.
nis terra.
.
.
*
.
6. Adnuntiavernnt cceli juf- Annuntiaverunt ch jufitttdm 6. Annuntiaveruntccelijuftitiam
titiam ejus : & viderunt om- ejus , & viderunt omnes populi glo- ejus : & viderunt omnes populi glo-
idolis :
Adorate eum omnes dii. Audi-
vit
, & Utata
eft
Sion
:
Et exfultaveruntftli&Jud&,prop-
ter judicia tua Domine.
Tu cnim Dominus excelfus fuper
emnem terram : vchementer clev-atus
nes populi gloriam ejus
7.
Conftindantur omnes
,
qui adorant lculptilia; qui glo-
nantur in fimulachris fuis.
Adorate eum omnes angeli
ejus : 8. audivit, & lxtata eft
Sion.
Et exfultaverunt filix Judaeae
,
propter judicia tua Domine :
9.
Quoniam tu es Dominus
excelfus fuper omnem terram :
vehementer exaltatus es fuper es fuper
omnes deos.
omnes deos.
1 o. Quidiligitis Dominum
,
odite nequitiam : cuftodit ani-
mas fervorum fuorum, de ma-
nu peccatoris liberavit eos.
1 1
.
Lumen orietur jufto
,
& re&is corde laetitia.
12. Lartamini jufti in Do-
mino : & confitemini memo-
riae fanctitatis ejus.
N O T B
nam ejus. nam ejus.
Confundantur nniverfi
,
qui fer- 7. Confundantur omnes
,
qui
viunt fculptili
,
qui glonantur in adorant lculptilia -.
& qui gloriantur
in fimulachris fuis,
Adorate eum omnes angeli ejus :
8. audivit , & Ixtata eft Sion.
Et exfultaverunt filije Judas
,
propter judicia tua Domine
:
9.
Quoniam tu Dominus altifli-
mus fuper omnem terram : nimis
exaltatus es fuper omnes deos.
Exod.
20.4.
Lev. 16.
1.
Dent.
J.
8.
Eeb. I.
6.
Quidiligitis Dominum , odite 10. Qui diligitis Dominum, odi-
malum : cuftodit
animas functorum te malum: cuftodit Dominus animas
fuorum , de manu impiorum eruet fanftorum fuorem , demanupecca-
eos.
Lux orta
eft jufto, & redis corde
Utitia.
Latamini
jufti
in Domino
, &
confitemini memoria fanclt ejus.
toris liberabit eos,
1 1
.
Lux orta eft jufto , & re&is
corde lanitia.
12. Lactamini jufti in Domino:
& confitemini memoria; fanftifica-
tionis ejus.
ad Version em antiqua m.
Vulg. Apud CafTiod. Confnnd. omnes
, qui adorant idola :
qui glonantur , &c. In Gr. Ai%vijiiro><ie.ii navres 01 7r?c-
w*mf; to?; -/Mi-mcTi' ol eyx.avx.vAuu * to?; ;'Aw:i5 du-
ty, 8cc. ut in Vulg.
Tf. 8. Sic in Pfalt. Corb. Auguft. vero in hunc Pf. leg.
audivit, fjj jocundata
eft
Sion. Et exfultaverunt filia Ju-
daa, Sec. HieronymusinDan. 5. to. 3. 1085. a. Exfulta-
verunt,
tf
latata fnnt filta Juda , in omntbns judicits mis
Amos
5.15.
Rom*
12.9.
p. 64. d. initio lie habet
". Nimbus
, $ nubes in circuitu ejus.
Gr. Nsp/\H ,
J;
V^opo; xwa dvrS x.u]o'p$-o>oi<; t? fyttx
f. 3. Tertul. 1. 4. adv. Marc.
p. 724.
a. Ignis ante ip-
fum procedet , <$
cremabit inimicos ejus : & 1. de pudic.
p.
IOOO. b. Ignis cnim procedet ante jaciem ipjiits
, $$ exuret
inimicos ejus. Ambrof. in Luc. 1 2. to. 1. 1442. a. cum Pfalt.
Moz. Ignis ante eum ardebit. Ita quoque Audi. 1. de pio-
iTiilV. r>. 2. c. 31. p. 1 j8.d. Auguft. veto cum Pfalt. Rom. Domine. CafTiod. cum vet. Pfalt. ut in Vulg. Gr.
mx&,
Ignis ante eum prxibil , &c. ut in Vulg. Caffiod. ante ipfum j, svfpclr^-i; Stxv. KaJ ir/aMiaoarfo .! 8i/7t!j>S ti<5 'It/a/a?
,
prxibit. Gr. YlZ? Zvcut'w (
Aid. & Compl. kiicm ) durS
vdvacpivcslcu , H- (pMyiu , &c.
#.
4. Ita Auguft. in hunc Pf. praeter unum vidit , $
tommota
eft.
Tei tulian. 1. de refurr. earn.
p. 776". b. vidit ,
$ concnffa eft.
Calfod. cum Pfalt. Rom. Vulgat* favet.
Mozarab. hab. I'Unxemntfulg. ejus orbis terra , &c. Auft.
op. imp. in Matth. horn. 49. p. 209. e. Alluxeruntfulgura
ejus orbi terra. Grace. 'Epaw a/ as'C*'"'' aWfc ri\ oUxftitrr
lift , K) S0^t'fn . &c
"ft . 5. Tertul. 1. de refurr. earn. p.
tf6.
b. Monies
Ji-
cut cera liquefaili j'unt a facie Domini : & 1. cont. Hermog.
p. 420. b. Montes vero tanqnam cera liquescent a conf-
pellu Domini : & cont. Prax. p. 8fl. c. A cujus confpedn
montes liquefcunt ut cera. Hieron. in Ifai. 64. to. 3.
473
Wxa> , &c. Obfervant edirores noviffimi op. Aug. in Editt.
legi filia
]udx ; in Mfs. vero plutibus Jnda/e : fie etiam
ferunt melioris notas codices fup. in Pf.
47. V. 12.
fr. 9. Aug. & CafTiod. Vulgat refpondent , cum Pfalt.
Rom. & Moz. nifi quod hab. quoniam tu es. Sic etiam
in Gr. In Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl. deed ver-
bum es. In Pfalt. Corb. Quoniam tu es Dominus altijftmtts
fuper nimis fnperexaltatns es fuper omnes Deus.
t. 10. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 194. b. Qui
diligitis Dom. odite malum. Auguft. in hunc Pf. Qtii di-
lig. Dom. odite malignnm : cuftodit Dominus animas fervo-
rum fuorum , de manu peccatoris eruet eas. Apud Cafliod.
ut in Vulg. excepto uno plurali peccatorum. In Pfalt.
Rom. cuftodit Dom. animasfervorum fuorum , y de manu
b. Montes liqnefatli funt Jicut cera a facie Domini; a facie peccatorum liberabit eos. Item in Medlol. & Moz. animas
Dei univerfz terra. Auguft. in hunc Pf. Montes fluxerunt
Jicut ( al. velut ) cera a facie Domini; a facie Domini om-
nis terra. Cafliod. a facie Domini tremmt omnis terra. Ita
etiam in Pfalt. Carnut. Corb. & Rom. Martian. In Rom.
Fabri deed tremuit. InGracco : Ta of woe! xnpo; i-iaxvioa
v.ito n^'Srii'asV Kvplh' Vo itQ^awnks Kupiv iroLme, t^c. 7115. In
Mf. Alex. sTiviwav wcei jch/jo's.
&. 6. Concordant Aug. & CafTiod. una cum vet. Pfalt.
& Gracco.
Tf. 7. Ita legit Auguft. ad verbum. Sic etiam in Pfalt.
Moz. excepto uno adorate Dominum. In Corb. qui adorant
fculptilibus .quiglor adorate eum-,Scc. In Rom. ut in
fervorum fuorum : practerea in Moz. & Corb. liberavit eos.
In Gr. Of ccyoLTTuriss tov Ki/gw ,
/uiG'Tre irotttpov' (fv^aasi
Kv&oe. t; rav ogiW dvTt/ , z*yjifoc, a/xapTutwr fAlex.
Aid. & Compl. dju.a.flah'i) fV7a<
dviic,.
ir. 1 1. Pfalt. Rom. cum Caffiod. Vulgatac congruit. Mo-
zarab. hab. Lux orta
eft juftis.
Auguft. in eund Pf. Lux
orta
eft jufto , ) rellis corde jocunditas. Gr. <t>e, dyerta;
tw o\ix.xia , i) T01? fi/Gsoi tji eKp^oouvn.
"t. 12. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Moz. Apud
Auguft. in eund. Pt.Jocniidamini jufti
in Domino : 5 con-
fit,
mem. fanllitatis ejus. In Gr. .i>tppi.v!$\ui,..., i. ttpfnv-*
Myu&s Ty /Ampin Tifs "/iwown; durn.
LIBER PSALMORUM.
Pfalm. XCVII.
195
VULGATA HOD.
1 . Pfalmus ipli David. XCVII.
HEB R.
Canticum. XCVIII.
I Antate Domino canticum no-
vum : quia mirabilia fecit.
Salvavitfibi dextera ejus , & bra-
chium fanftum ejus.
jr
A
-
2i
1. Notum fecit Dominns faluta-
10.
re fuum : in confpeftu gentium re-
Lttc, 3. velavit juftitiam fuam.
6.
>,. Recordarus eft mifericordiae
fuse, & veritatis fu<*e domui Ifrael.
Viderunt omnes termini terra? fa-
lutare Dei noftri.
4.
Jubilate Deo omnis terra
:
cantate , & exfultate , & pfallite.
5
.
Pfallite Domino in citliara
,
in cithara 8c voce pfalmi : 6. in tu-
bis duftilibus , & voce tuba? cornea;.
r
vum : quia mirabiliafecit.
Salvavit fibi dextera ejus
, &
brachium fanctum ejus.
Notum fecit Dominus falutare
fuum
: in confpeftu gentium revela-
vit juftitiam fuam.
Recordatus
eft
mifericord'u fiu ,
cjr veriiatis fun
domui Ifrael
:
Viderunt omnes fines terrx falu-
tare Dei noftri.
Jubilate Domino omnis terra :
vociferamini , & laudate
, &
ca-
nite.
Canite Domino in cithara ; in
cithara, & voce carminis : in tu-
bis , & clangore buccinn.
Jubilate in confpeftu regis Domi- Jubilate coram rege Domino : to-
rn: 7. moveatur mare , & plenitudo net mare , &
plenitudo ejus ; orbis , Domino : 7.
moveatur mare
,
Veksio antiqua.
1. Pfalmus ipfi David.
E
*
W-
SM
S
erm'
XCVII.
Y
S~*\ Antarc Domino canti-
V_> cum novum : quia mi-
rabilia fecit Dcminus.
Et liberavit eum dextera
ejus ,
& brachium fan&um
ejus.
2. Notum fecit Dominus
falutarem fuum : ante conf-
peftum gentium revela\ it jufti-
tiam fuam.
3.
Memor fuit mifericor-
diac fuae Jacob , & veritatis fuae
domus Ifrael.
Viderunt omnes fines terrae
falutarem Dei noftri.
4.
Jubilate Domino omnis
terra : cantate
,
& exaltate
,
& pfallite.
5.
Pfallite Domino noftro
in cithara
,
& voce pfalmi
:
6. in tubis abietum, & voce
tubx corneas.
Jubilate in confpeftu regis
ejus; orbis terrarum, Sc qui habi-
tant in eo.
8. Flumina plaudent manu , fi-
mul montes exfultabunt 9. a conf-
peftu Domini : quoniam venit judi-
care terram.
Judicabit orbem terrarum in juf-
titia , & populos in ajquitate.
& habitatores ejus.
Flumina plaudent manu
,
fimul
montes laudabunt ante Dominum:
quia venit judicare terram.
Judicabit orbem in juftitia , &
populos in tuquitatibus.
& plenitudo ejus
>
orbis terra?
,
& omnes qui habitant in e.uru
8. Flumina plaudent mani-
bus fuis , montes exfultabunt :
9.
quia venit judicare terram.
Judicavit orbem terrae in
juftitia
,
& populos in azqui-
tate.
NotjG ad V e r
t. 1. Sic in Pfalt. Rom. Se apud Cafliod. & in Gr. In
Pfalt. Coib. deeft ipfi.
*
Sic Hilarius in Pf. 194.
col.
559.
d. dempto uno
? , ante liberavit. Ambr. in Pf. 15. col.
59.
a. tollit vo-
cem Dominus. Caffiod. hanc rennet , cum Pfalt. Rom.
lubditque cum ipfo
,
falvavit eum dextera ejus , &c. Mo-
zarab. poll hoc, $
brachium fanSum ejus , addit : liberet
nos Domine dextera tua , tf
brachium fanftum tuum. Au-
guft. in eund. Pf. legit : Cantate quoniam mirabilia fecit
Dominus. Sauavit ei dextera ejus , J?
brack, fantlum ejus
SIONEM ANTIQUA M.
in tubis abietum. Rom. in tubis duclilibtts in confpecltt
regis Domino. Corb. in tuba itJum
, 5
voce,}? tuba cornea ,
Sec. Caffiod. 8t Auguft. ut in Vulg. Mfs. tamen pleriquc
Auguft. ferunt : Jubilate Domino in confpellu regis Domi'
ni i nonnulli , Jubilate Deo in confp. regis Domino. Gr.
Qartriyfy* smitcui;,
j,
fuvn 'A^oaair.a/s huiricv i\s faoi-
iioic, Kvpia- Alex. Aid. & Compl. Kupla. Apud Ambrof.
1. de bened. Patr. col. jjo. a. & in Pf.
43.
col. o9J.f.
memoratur tuba cornea.
V. 7. Pfalt. Moz. cum Rom. Corb. & Caffiod, commt
Pfalt. Mediol. Saivaviteum; Carnut. Liberavit eum. Gr veatur ( Rom. & Corb. moveatur
)
mare , j orbis terra-
Kk'sS. "EisoKt aura , Sec. ut in textu.
Tf. 2. Iren. 1. 3. c. 10. p. 186. e. Notum fecit Densfalu-
tare fuum in conjpetlu gentium. Hilar, in Pf. 13. col.
59.
a. Oflendit Dominus falutare fuum : in conjpetlu gent. &c.
lit fup. at in Pf. 134. col.
559.
d. tsotum fecit Dom.
fa-
lutare
f
mm ante confpeiium gentium. Similiter hab. Auguft.
& Cafliod. in hunc Pf. cum Leone M. ferm. 32. p. 91.6c
Brev.Mozarab. Sic etiam in Pfalt. Corb. necnon in Pfalt.
& Milfali Rom. ad Crad. tenia: Miifas Nativitatis Dom.
In Gr. 'E7!
,
aie;s KvCm ivamov tuv , &c.
V. 3. Ita legunt Augufl. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Coib. & Gr. fi excipias vocem domui, pro
domus. Sic etiam in Mozarab. praeter feqq.
5
veritau fua
domui Ifr. Item in Mediolan. miferic. fua Jacob. At Hieion.
epi.t. ad Sun.. & Fret. col.
654. c. ait Jacob nomen fv.per~
finnm
ejp. Scribunt omiifi conflanter
, falutare , non
fa-
lutarem.
V. 4. Auguft. in hunc Pf. Jubilate Deo univefa terra
:
cantate
, 55
exfultate , &c. Sic etiam in Pfalt. Corb. ex-
cepto Domino
,
pro Deo. Caffiod. cum Pfalt. Rom. 8c Gr.
Vulgatse congruit.
If. 5. Pfalt. Rom. Martian. Pfallite Deo ncflro in citha-
.(
, (5 cithara
, > , &c. Rom. Fabri cum Moz. Deo nofiro
in cithara , in cithara, &, &c. Corb. Pfallite Domino nojlro
in cith. in citb. &c. Auguft. in hunc Pf. Pfallite Domino Deo
nofiro in cithara , in cub. Sec. Caffiod. ut in Vulg. cui etiam
Gr. favet.
t. 6. Sic eft in Pfalt. Mozarab. Mediolan. quoque hab.
<$ univerfi ( Corb. omnes
)
qui habitant in eo ; Caf-
fiod. in ea. Auguft. in hunc Pf. commoveatur mare
, &
orbis terra ,
tf
omnes habitantes in ea. Gic. QussuVi'tu
h 11 o!nMfj.iv , K) 01 xctloixSms kvtw. Mf. Alex, cum edd.
Aid. & Compl. -iravTtt; i KaToums! a/ utii.
f. 8. Pfalt. Rom. cum Moz. Flumina plaudent manibus
in idipfum , montes exfttltaverunt , Mozarab. exfultabunt.
Similiter in Mediolan. 8c Carnut. necnon apud Auguft. &
Caffiod. in hunc Pf. In Coib. Flumina plaudent manus in id-
ipfum , montes exfultabunt. Ap. Hilar, in hunc Pf. Flumina
plaudant manu. In Gr. X\irx/j.i\ x^ihW.
X
e;
f
T'tci/t5 ,
f. 9. Auguft. in hunc Pf. legit : afacie Domini, quo-
niam venit : quoniam venit judicare terram. Judicable orbem
terra, Sec. fubdic verb : Quare veniet
,
55' quomodo veniett
Caffiod. in eund. Pf. fit : antefaciem Domini : quoniam venit
judicare terram. Judicabit orbem terra , &c. Pfalt. Rom.
Fabri : ante faciem Domini
,
quoniam venit : quoniam ve-
niet judicare terrain. Judicabit orbem terra , &c. Itidem in
Rom. Martian. Sc Moz. excepto uno venit
,
pro veniet. In
Mediolan. etiam bis venit. In Corb. a facie Domini : quia
venit judicare terram. Judicabit orbem terra in jujl. Sec. Gr.
ed. Rom. delet to antefaciem , vel a facie Domini ; nee ge-
minat quoniam venit. Secus in Mf. Alex, ac edd. Aid. Sc
Compl. ul.i fie : aVc -TT$<iui*i* Kupk , cti
ffX
fTa'' Tl x"5'
Sec. in edit. Rom. fimpliciter , cti kh xfivxi Y.eou
TM , SCC.
Tom. II. Bb
194
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XCVIII.
JE* Mf.
Saiigerm,
/ersio antiqua,
i. Plalmus ipfi David.
XCVIII.
He s R.
XCIX.
*
T~xOminus regnavit, iraf-
JL/ cuntur populi ; qui fedet
fuper cherubim , moveatur tei-
Ta.
2. Dominus in Sion ma-
gnus : & excelfus eft liiper om-
ncs populos.
3. Confiteantur nomini tuo
DOminus
regnavit, commovean-
tar populi ; fejfor cherubim
,
coacutiatur terra.
Dominus in Sion magnus
, &
excelfus eji
fuper omncs populos.
VuiGATA HOD.
i. Pfalmus ipfi David.
XCVIII.
Ominus regnavit, irafcantur
populi ; qui fedet fuper che-
rubim
, moveatur terra.
2 . Dominus in Sion magnus : &
excelfus fuper omnes populos.
Confiteantur nomini tuo magna, 5. Confiteantur nomini tuo ma-
magno : quia terribile , & fane- &terribili
,
fancloque : &imperium gno : quoniam terribile , & fanftum
turn eft : a.. & honor regis ju- regis judicium diligit.
dicium diligit.
Tu prxparafti aequitates : Tu
fundafti aquitates : judicium
judicium & juftitiam in Jacob & juftitiam mJacob tufecifti.
tu fecifti.
eft ; 4. & honor regis judicium dili-
git-
Tu parafti directiones : judicium
& juftitiam in Jacob tu fecifti.
5.
Exaltate Dorninum
Deum noftrum
,
& adorate
fcabellum pedum ejus : quo-
niam fanclum.eft.
6. Moyfes & Aaron in fa-
cerdotibus ejus: & Samuel in-
ter eos
,
qui invocant nomen
ejus.
Invocabant Dorninum , &
ipfe exaudivit eos : 7. in co-
lumna nubisloquebatur ad eos.
Cuftodibant teftimonia ejus
,
Exaltate Dorninum Deum nof- ?. Exaltate Dorninum Deum nof-
trum
, & adorate fcabellum pedum trum
, & adorr.te fcabellum pe-
ejus : quia fancius eji.
Mofcs ejr Aaron in facerdotibus
ejus
, & Samuel in his qui invo-
cant nomen ejus.
Invocabant Dorninum
, & ipfe
exaudivit eos : in columna nubis lo-
quebatur ad eos.
Cuftodierunt teftimonia ejus
, &
dum ejus : quoniam fandbum eft.
6. Moyfes & Aaron in facerdo-
tibus ejus : & Samuel inter eos
,
qui
invocant nomen ejus.
Invocabant Dorninum , & ipfe
exaudiebat eos : 7. in columna nu-
bis loquebatur ad eos.
Cuftodiebant teftimonia ejus , &
praeceptum quod dedit illis.
8. Domine Deus nofter tu exau-
&prjecepra ejus qua: dedit illis. pr&ceptum quod dedit eis.
8. Domine Deus nofter tu Domine Deus nojler tu exaudifli
exaudifti eos : Deus tu propi- eos .- Domine propuius
fuifti
eis
, & diebas eos : Deus tu propitius fuifti
tins radius es illis , & vindi-
cans in omnia ftudia eorum.
9.
Exaltate Dorninum Deum
No T JE
"f. 1. Pfalt. Rom. delet ?/>/?, cum Moz.& Corb. In Gr.
"ict*uit;TZ-\:v'J Hunc Pf. Moyfi adferibit Hilarius prolog,
in Pf. n. 4. ficut Hieron. epift. ad Cypr. to. 2. 695. a.
Moyfes , inquit , non Jolitm nobis quinque reliquit libros , Ge-
ne/im , Exod. tfc fed
undecim quoqne Pfalmos , ab otlo-
re/xmo nono ttfqtte ad nonagejimum nonum : & infra:
Quod autem in ple'ifqne coduibus nonagejimns oilavus habet
titnltim , Pfalmus David , in Hebra'ico non habetur ; banc
habente Scriptrtra Sanila confuetudincm , tit omnes Pfalmi
,
q
li cnjnsjint titulos tun habent , his deputentur
,
quorum in
Vrieribus Pfaimis nomina continentur. Idem docet praef. in,
Malach. ficut Hilarius ipfe praef. in Pf. n. 3. col.
3. b.c.
In hoc tamen Pfalmo mentio fit Samuelis
,
qui pluribus
poft Moyfen fseculis vixit : difficultarem folvit Hilarius ubi
lup. dicens : Oud
Ji
forte aliqi'is per id intelligentia buic
fidem
detrahet ,
qubd in bis Pfalmts, qui euai P/almnm
,
CUi Moyfes auSor pralatUS eji
,
fubfequnntur ,
(criptnm
Jit
,
id eji , in nonagejimo ottavo : Moyfes 8c Aaron & Sa-
muel , &c. non pojje a Moyfe ettm propbetatnm videri , chin
Samuel nomen
,
qui tanto poftenqtinm Moyfes ncttus eji , ex-
flat
in Pjaimo : meniinerit nulli mirttm ant difficile videri
eportere , itt tantus propbeta tanti prophet e
, poftca licet
fu-
turi , nomen ediderit , ctltn in Regtiorum libris Jofi.e regis na-
me:! fit , antequam nafcatur ,
prophetatum , &c. Vide iis
plura ibid.
*
In Pfalt. Rom. & Mozarab. eft irajcanttr ; 8c inf. qui
fedes fuper , 8cc. ut fup. Item fedes , in Mediolan. &Car-
Tiut. & apud Caffiod. Apud Iren. 1. 4. c.
33. p. 274. b.
6c Au2;nft. in hunc Pf. qui fedet lup. cherub, commoveaxnr
terra. Apud Ambrof. in Pf.
43.
to. r. 91 3. e. qui fedes
moveatur , Sec. In Gr. opy,'(JSratsav vi'
-
KcSitJS^in;
#.
2. Ita legit Auguft. in hunc Pf. CafTiod. verb cum
vet. Pfalr ut in Vulg. In Gr. v-^uxis isiv , &c.
Tt. 3.
Caffiod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Carnut. Con-
fitcantnr nomini tuo mag-:o
, > tervibili : quon. fan'Sum eji.
Mozarab. Confiteantur omnes nom. tuo magna : quia terri-
bile , Sec. Apud Auguft. ut in Vulg. cui etiam Gr. favet.
Tf. 4. In Pfalc. Corb. Carnut. & Moz. Tu parnjli xqui-
tutes ; in Rom. 8c Medici, aquitatem. Similiter ap. Aug. &
Caffiod. in hunc Pf. In Gr. Xv tSroiVasa; i/6u7nTa; , 8cc.
t- 5. Vox ilia .fanSum, deeft in Pfalt, noftro Sang.
ultor fuper commutationibus eorum. eis , & ulcifcens in omnes adinven-
tiones eorum.
Exaltate Dorninum Deum nof- 9. Exaltate Dorninum Deum nof-
AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
banc fupplevimus ex Pfalt. Rom. & Vulg. In Moz. Corb.
& Carnut. legitur ,
quoniam fanilus eji ; ficut apud Aug.
in hunc Pf. juxta melioris not. Mfs. Apud Ambrof. vero
1. 2. de Abrah. c. n. to. 1.
3
ji. f. 8c I. 3. de Spir. S. to.
2. 680. d. e. ^ adoratefcab quon.fanilum eji ; fie etiam
apud Caffiod. In Gr. j. vrgyacurerre tw viroisoS'tu oti
a')"'; he Mf. Alex. 'iyta. Auguft. loco cit. col. iofJy.a.
obfervat quod dicunt Graci , viro-sra Stoy , dixiile Latinos
fcabellum , alios fuppedaneum.
If. 6. Pfalt. Rom. cum Caffiod. Vulgatae congruit. Mo-
zarab. delet ejus
,
poft \occn\ facerdotibus. Auguft. in hunc
Pf. legit in his
,
pro inter eos i cat. ut in Vulg. Hilar,
vero prolog, in Pf. n.4. col. 3. d. fie : Moyfes &
Aaron
in facerdotes ejus : ^
Samuel inter eos invocanles nom. ejus.
Ambrof. epift. 63. to. 2. 1034. d. Moyfes in Jacerdo-
tibus ejus : >
Sam. inter invocantes nom. ejus. Hieron. ep.
ad Cypr. to. 2. 69$.
c. Samuel in eis , qui invocant nom.
illius. Pfalt. Corb. add. Invocabant Deum
, g ipfe exau-
divit eos. Gr. MauWh w refc Upeuffl dvW
j,
Sa/novw\
hi to?? iirixxwiusfcic- to k, oci/to"; iiwwsr Alex, cum
Aid. & Compl. ttsiuLWa oivroiv.
t- 7- Ita legit Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb.
Sic etiam Caffiod. nifi quod hab. quia cujlodiebant. Pfalt.
Rom. addit , >
pracepta ejus
,
qua dederat illis. Mozarab.
cum Gr. 2>
prjecepta qux dedit eis. Mf. Alex, cum edd.
Aid. 8cCompi. add. ot"T?, ad irp'siynona. Apud Hilar,
in Pf. 1 34.
col. 474.
c. primus rantiim legitur verfic. in
columna nubis loqneb. ad eos. Similiter apud Ambrof. in
Luc. 20. to. 1. 1512. e.
#. 8. Itidem in Pfalt. Mozarab. exceptouno/;.';/?;, pro
fattuses. Sic etiam in Corb. demnto praeced. tu. In Rom.
pariter , >
vindicans in omnia jludia eorum ; ficut in Mediol.
8c Carnut. Ita quoque apud Caffiod. in hu;:c Pf. caer. ut
in Vulg. Apud Auguft. in eund. Pf. Domine tu exau-
difti eos : Deus tu propit. fnijli illis , tf
vindicans in omnes
affetliones eorum. In Gr... Qi sVwWfS carrsot' so? Ef.xa-
to; eylrv clv-rilc,
,
tx.A.;x.Zv eir) iti.no. roi iir^vJev/^xloi
cLvtoiv.
t. 9. Succinit Auguft. in hunc Pf. una cum Gr. Caf-
fiod. vero cum Pfalt. Rom. extremo hab. quoniamfanilus
eji Dominus , 8tc.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. XCIX. & C. roj
VULGATAHOD.
H E B R. VERSIO ANTIQUA.
trum , & adorate in monte fan&o trum
, & adorate in monte fanclo noftnim
,
& adorate in mon- Ex
Mf.
Sangerm*
ejus: quoniam fan&us Dominus Deus ejus ; quia-fundus Dominus Dcus tc fanfto ejus : quoniam fane-
nofter. tiofler. tus Dominus Dcus noller.
Vdicaia hod.
i. Pfalmus in confeffione.
J
XCIX.
Ubilate Deo oranis terra: fer-
vite Domino in fetitia.
Introite in confpedtu ejus , in
exfultatione.
5
. Scitote quoniam Dominus ip-
HE B R.
Canticum in gratiarum adione.
C.
JUbilate
Deo omnis terra
:fcr-
vite Domino in lathia :
Ingredimini coram eo in taude.
Scitote quoniam Dominus ipfe
2.
Versio antiqua.
i. Pfalmus in confeffionem.
XCIX.
Ubilate Deo omnis ter-
ra : fervite Domino in lx-
tina.
Intrate in confpeclu ejus,
in exfultatione.
3. Scitote quia Dominus
J
fe eft Deus : ipfe fecit nos, & non
eft
Deus : ipfe fecit nos
, & ipfius ipfe eft : quoniam ipfe fecit
nos , & non ipfi nos :
Plebs ejus
,
& oves pafcux
ejus : 4. intrate portas ejus in
confellionem
,
atria ejus in
hymnis confellionis.
Laudate nomen ejus :
5.
quia
fumus
Populus ejus
, & grex pafcus,
ejus. Ingredimini portas ejus ingra-
tiarum adtonc , atria ejus in laude
:
tonfitemini ei
,
Benedicite nomini ejus : quia bo-
fuavis eft Dominus , in sternum mi- nus Dominus, in femphernum mi- fuavis Dominus, in xternum
fericordia ejus , & ufque in genera- fericordia ejus ;
&ufque adgenera- mifericordia ejus,&ufque in fx-
tionem &generationem Veritas ejus, tionem
&generationem
fides
ejus, culum & ixculum Veritas ejus.
NotjE ad Versionem antiqua m.
Ttr. u Hieron. ep. ad Cypr. to. 2. 69
J.
a. legit cum Caf- In Gr. Tvare 'Iti Kuexoe, ivrii ha o so; ( Alex. Aid. 6c
ipli nos
Populus ejus , & oves pafcure
ejus: 4. introite portas ejus in con-
feilione , atria ejus in hymnis: confi-
temini illi.
Laudate nomen ejus: 5. quoniam
Jiod. 8c Pfalt. Corb. Pfalmus in confejjlone. Ita quoque Au-
.guft. prjemiflis his : Sic infcribitur , hie eji tttulusejus. Con-
cinit Pfalt. Rom. Fabri. Rom. vero Martian, hab. Pfalmus
David in eonfejjione ; Mozarab. in eonfejjione David. Grj:c.
"icn/tii it's iififxtiMi/wiv. Aid. & Compl. ifx>,uoi; ra AaviJ'.
Tfr. 2. Sic hab. Caffiod. cum Pfalt. Corb. & Rom. Mar-
tian. In Rom. Fabri, & Gr. bis Domino. In Mozarab. /-
lilate Domino fervite Deo Intrate in , &-C. Sic etiam
in edd. Aid. & Compl. Apud Auguft. in eund. Pf. Jubilate
Domino univerja terra ; poft paulo vero , Deo omnis terra ;
& poft plura , Domino emnis terra ; ftatimque : fervite Do-
mino in jocunditate. Intrate , &c. ut fup.
f. 3. Ambrof. in Luc. 20. to. 1. col.
iyof. b. Scitote
quia Dominus ipje eji Deus nofler : & 1. I. de fide , to. 2.
448'. f. 449-
a. Scitote quoniam Dominus ipfe eji Deus : ipfe
Jecit nos , g>
non
ipfi
nos. Similiter Auguft. in hunc Pf. nifi
quod hab. 'i non nos , abfque medio
ipfi ; deinde lie : Nos
jtutem populus eju< , tf
oves pafc. Sec. Caffiod. cum Pfalt.
Rom. 5c Corb. Scitote quod Dominus
ipfe eji Deus : nos
autem
fop.
&c. ut in Vulg. nulpiam geminatur quoniam.
Compl. &ioi it,uay' ) cuitos cwetueef vfiocc,,
J,
a'\ ttfiui' aaoj
i/t?,
Kf,
&c. Alex. Aid. & Compl. 'H^si; /s hais W?,
&c.
~fr. 4. Itidem apud Caffiod. prster vocem confejjionum
y
loco confejjionis. In Pfalt. Rom. & Moz. innate in con-
Jejjione , atria ejus in hym. confejjionum. Sic etiam in Corb.
excepta voce ult. confejjionis. Apud Auguft. in eund. Pf.
intrate in Jjortas ejus in eonfejjione , in atria ejus in hymnis :
confitcmini ei. Laudate nomen ejus : ita fane ferunt ibid,
pleiique & mel. notas Mfs.edd. vero Am. Er. & Mfs. 2.
in hymnis confejjionum confitemini ei ; Lovan. in hymnis con-
fejjionem confitemini ei. Gr. ii'<i;\^ar; ctf t; TrvKctc. .ut?
cV e^eftoM-yveet , t (
Mf. Alex, cum Aid. & Compl. e/j
7! ) fW{ autb cc v/^yoii. E-fyftwytTQi dura , airuri
>
&c.
t.
J.
Pfalt. Rom. Corb. & Mozar. cum Caffiod. quo-
niam fuavis eji Dom ^ ufque in fxculum ftculi Veritas
ejus. Auguft. in eund. Pf. cum Vulgata concinit. Item
& Gr. nili quod initio hab. on j^jjhj-oj , abfque feq. eji
,
ut fup. in textu.
M
Vulgata hod.
1. Pfalmus ipfi David. C.
& judicium
Hebr.
David Canticum. CI.
Ifericordiam
cantabo tibi Dominc:
Pfallam , 2. & intelligam in via
immaculata
,
quando venies ad me.
Perambulabam in innocentia cor-
dis mei, in medio domus mese.
71 /IIfericordiam
, & judicium
J. VJL cantabo : tibi Domine pfal-
lam.
Erudiar in via perfeda
,
quando
venies ad me
:
Ambulabo in Jimplicitate cordis
mei in medio domus mea.
Versio antiqua.
1. Pfalmus David. C.
*
TV/fl"
Ifericordiam
, 5c judi-
i-VX cium cantabo tibi
Do-
mine :
_
Pfallam
,
2. & intelligam in
via
_
irreprehenfibili
,
quando
venies ad me.
Perambulavi in innocentia
cordis mei , in media domu
tua.
Non proponebam ante 3-
j. Non proponebam ante ocu- Non ponam coram oculis meis
los meos rem injuftam : facientes verbum Belial : faxientem decima- oculos meos rem malam : fa
prajvaricationes odivi. tiones odivi
, cientes prxvaricationes
odivi
Not* ad Versionem antiqua m.
t. 1. Pfalt. Rom. cum Caffiod. Pfalmus ipJiDavid. Corb.
David Pfalmus. Mozarab. Pfalmus Cautia David. Apud
Auguft. tit. deeft. In Gr.
'ia.y.fioi tw AavlJ'.
Sic Ambrof. 1. de Noe , c. 3. to. 1. 230.8. 8c in Pf. .a
118. col. 1032. d. Sic etiam Auguft. S. Profper , & Caf-
iiod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt. & Gr.
~#. 2. Sic in Pfalt. Corb. exceptis his : Perambulabam
in medio domu tua : fuperaddnur tamen ibid, litterula s ,
voci domu. Cafliod. Vulgata: refpondet , cum Pfalt. Rom.
Fabri
, & Gr. Apud Auguft. & Piofp. limilia exftant , pr-
ter verbum Aeambulabam. Apud Lucif. Cal.l.de non con-
ven. cum hasret.
p. 223. c. Denmbulabam in innoc. cordis
mez
,
in medio domus tux. Sic etiam apud Ambroi. 1. 3,
Turn. //.
de Spir. S. to. 2. 690. f. Mfs. tamen ferunt ibid, domus
mea ; fed pauci : 6c in explicat. Ambr. retinet vocem tux
,-
ita enim iubdit : rlnbcmns in nobis demum Dei. Gr. coo-
ftanter hab. tv /uka t? otx.\s /n*- i-falt. Gamut. & Rom.
Martian, domus tux. Item Carnut. in via irreprebenjibili.
t- 3. Ita Caffiod. cum Pfalt. Moz. Corb. & Rom. ex-
ceptohocult. Etadhxfit ; Rom. hab. Et non adhxfit ; Corb.
Hon adhxfit. Ambrof. in Pf.
37. to. 1. 830. c. ita legic :
N cognovi verbum ncquam. Auguft. cum Piuip. in hunc
Pf. tion proponebam ante oculos meos rem malam : facientes
prxvaricationem odio habui. Ison adhefit , &c. S. Profp.
prxvaricationes
, ut in editt. Aug. Lucit. Cal. 1. de non
conv. cum h*ret. p. 123. c. ita videtur interpungere :
Bb ij
Ex
Mf,
Stfigerrfh
1
96
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CI.
Versio antiqua.
Ix
Mf.
Sangerm. Non hacfit mihi 4.
cor pi\l-
HE B R.
Nee adh&fit mihi : cor pravian
recedet a me ; malum nefciam.
Loquentem in abfcondito contra
vum : declinanre a me mali-
gno , non agnoi'cebam.
5.
Detrahentem adversiis
proximum ilium occulte
,
nunc periequebantur.
Superbo oculo
,
& infatia-
bili corde , cum hoc fimul non de : cum hoc elfe non poteram
edebam.

6. Oculi mei fuper fideles

terra* ut fedeant hi iimul me-
cum : ambulans in via irrepre-
henfibili , ifte mihi ferviebat.
7.
Non inhabitabat in me-
dio domus meat qui facit liiper-
biam : qui loquebatur iniqua
,
non direxit in confpeclu ocu-
lorum meorum.
8. In matutinis interficie-
bam omnes peccatores terra:
V U L G A T A HOP.
Non adhxfit mihi
4. cor pra-
vum : declinantem a me malicrnum
o
non cognofcebam.
5. Detrahentem fecreto proxi-
proximtim fuum , hunc interfici.vn
'>
mo fuo
, hunc perfequebar
Superbttm oculis
, & ahum cor-
Ociili mei ad fideles terra
, ut
babitent mccum : ambulans in via
Jiwpltciter , hie mini
fir
abit mihi.
Superbo oculo , & infatiabili cor-
de, cum hoc non edebam.,
6. Oculi mei ad fideles terra? ut
fedeant mecum : ambulans in viaim-
maculata , hie mihi miniftrabat.
Non habitabit in medio domus 7. Non habitabit in medio do-
me&faciens dolum : loquens menda- mus mea qui facit fuperbiam : qui
cium non placebit in confpeclu ocu- loquitur iniqua, non direxit in conf-
lorum meorum. pectu oeulorum meorum.
A-fanc perdam omnes impios ter- 8. In matutino interficiebam om-
r<c , ut interficiam de civitate Do- nes peccatores terra : ut difperde-
ut difperderem eos de civitate mini univerfos qui operautur ini- rem de civitate Domini omnes ope-
Domini, omnes operantes ini- quitatem. rantes iniquitatem.
qua.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUA.M.
Non proponebam ante oculos meos rem malumfacientes : prx- mox ita : Pro quo in Grxco inveniffe vos dicitis
, t Qvf-
ricationes odivi. Non adh.rjit , &c. InGra:cover6 fie Kakvdxi dvris fi'.r , deinde : Qnis non talem fugtat
7Tf>a.y,ua. iroLfcinfJun' -ttoj^tk; n-a<io& ifilcvQa. Ou'x. EXoMff
{In fioi , &e.
t. 4. Auguft. in hunc Pf. cum declinaret k me malignus ,
non cognofcebam. Lucif. veio Cal. 1. de non conv. cum hi-
rer, p. 223. c. decliuantes a me malignos non cognofcebam.
Itidem Ambrof. in Pf. 57.
to. 1. 850. c. lib. vero 2. de
interpel. Dav. c. 7. col. 648. d. decliuantes autem malignos
a me non agnofcebam. Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom
interpretationem , ut verbum ad verbum exprimens
, iicat : ut
confederenc ipfi mecum. Attamen hanc admittit Auguft.
in hunc Pf. cum Profpero : Oculi met fuper fideles terrx
tit conjiderent hi mecum, &c. Ut in Vulg. imo S. Profp.
at Jimul conjiderent hi mecum. Caffiod. cum Pfalt. Rom.
fuper fideles
tit fedeant hi mecum ; reliqua ut in Vulg.
item in Corb. fuper fideles terra ; deinde tarn in ipfo , quam
in Mozarab. Ut fedeant hi mecum : ambulans in via irrepre-
Corb. decliuantes a me malignos non agnofcebam. S. Profp. benjibili , hie mihi dejerviebat. In Gr. sV) t; yririfc.
&
in eund. Pf. cum Biev. Moz. declinantem a me malignum
non agnofcebam-. Gr. inuMvomi aV efUt tS Ttovypx , ax. 671-
t/ai'tni.
t.
J.
Sic in Pfalr. Moz. ad verbum , uno excepto e
,
pro hoc. Ttxtui pariter confonant Corb. & Rom. cum
'Caffiod oro , nil! quod legunt circa med. perfequebar; &
Corb. in fine ,fedebam, pro edebam. Lucif. Cal. 1. de non
conv. cum hxret. p. 225. c. Detrabentem adv. proximos
fuos
occulte , earn perfequebar , &c. ut in Vulg. Apud Aug.
& Profp. in hunc Pf. lie : Detrabentem proximo fuo occulte
,
hunc perfequebar. Superbo oculo , ^
infatiabili corde , bttic
non convefcebar i S. Profp. cum hoc Jimul non edebam. Am-
brof. in Pf. 118. to. 1. 1046. f. deleryi'wfl/. S. Paulin.
in vita Ambr. to. 2. p. Xiv. b. Sedentcm advershs fratrem
funm , C?
detrabentem occulte ,
perfequebar. Gr. To? >cac7a>ia-
riitlct lib&C t TTMtlliV CLVTtl > TSTCV i^JitllW TTO) V
t. 6. Ambrof. 1. de Spir. S. to. 2. 654. c. Oculi enim
Domini fuper fideles terra. Hieron. epift. ad Sun. & Fret.
to. 2. 654.
Oculi mei ad fideles terra ut federent mecum :
t? Qi>yx.a$vigrKt avrii /ait tfa ' no^tvo^Sfi'^ c'v oJ a dfiUfic? ,
J to; ,oi mnf/ti:
ir. 7. Lucif. Calar. 1. 1. pro S. Athan.
p. 194. c. legit i
No habitat in medio domus mex quifacit ftp. qui loquitur
iniqua, &c.utfup. Caeleftinus I. ep. 2j.Conc. to. 1. 121
J"
c. Non habitat in medio domus mexjaciensfuperbiam. Aug.
in hunc Pf. cum S. Profp. Non habitavit in medio domus
mexfaciens fuperbiam : loqnens iniqua non direxit , &c. Ita
quoque in Brev. Moz. prxter unum habitabit ; in Corb. no*
habitabat. Apud Caffiod. & in Pfalr. Rom. omnia ut in
Vulg. InGr. Ov x.ctTux.4 -xctZ* uiripypaylar >.y.?\ur.....
(ttzvTio t"'v , &c. Alex. Aid. & Compl. ituitttn w, &c.
Tf. 8. Pfalt. Corb. I matutinis interficiebam ut dif
perdam eos de civil. Dorn. omnes qui operantur iniquitatem.
Similiter in Rom. Moz. & ap. Caffiod. pr*rer voculam
eos
,
quxdeeft. Itemap. Auguft. in eund. Pf. ut difperdam
de civitate ; caet. verb ut in Vulg. In Gr. E/'s t; -n-pafus
chcircTiiw t? ti,iMifyiv sat ira.rra.% Tui spya'(,o/^iyyi
tuV, &c Apud Ambr. in Pf. 118. to. 1. 1 168. b. prior*
tantum exftant, ut in Vulg.
Versio antiqua.
He br. VULGATA HOD.
%x Mf.
Sangtrm,
1 . Oratio pauperis
,
Oratio pauperis
,
1 . Oratio pauperis
,
Cum acediaretur , & in conf-
hiandofollicitusfuerit,&coram Cum anxius fuerit , &inconfpefhi
peftu Domini eifunderet
orationem iiiam. C I.
2. T7 Xaudi Domine oratio-
Cl nem meam : & clamor
mens ad te perveniat
Dominofudertt eloquiumfuum.
CII.
Domini effuderit precem fuam.
CI.
D
Omine audi orationem meam,
& clamor meus ad te veniat. D
Ne avertas faciem tmm Ne abfeondasfaciem titam a me:
Omine exaudi orationem
meam : & clamor meus ad
te veniat.
}. Non avertas faciem tuam k
sl me : in quacunque die tribu- in die trtbulationis me& mclina ad me : in quacunque dietribulor , in-
NotjE ad Versionem antiquam.
)f. i. Hieron. epift. ad Cypr. to. 2. 695. b. titulum
prasfert Vulgar* fimilem. Auguft. veiocum S. Profp. fie:
ijratio inopis , Cum angeretttr
, & in confpeclu Domini
ef-
fudit precem fuam ; Profp. effundit. Caffiod. cum Pfalr.
Rom. Fab. Oratio pauperis , Cum anxiusfuerit , $$
coram Do-
mino effuderit precem fuam. Rom. Martian. Ciim anxiatus
fuerit , g) coram Deo effuderit , &c. Mozar. Cum anxiatus
fuerit,
g;
'" confpeclu Domini effuderit, &c. Corb. Oratio
pauperis
, Cum anxius erit
, $ ctnfpeclu, Domini effundit era-
tiouem fuam. Gr. Xlnj/cwxvi Tl
? 7r7X?
'
'
Oral- axnficcen >
g,
cvam'oy Ki/fitf f'xx^i1 T>" >
^c "
f- 2. Ita legit Aug. cum Profp. in hunc Pf. Ita quo-
que Caffiod. in eund. Pf. cum Pfalt. Rom.& Moz. pofito
Domine , ante exaudi. Similiter habet Miffale Rom. ad
Grad. Dominic. 17. poft Pent. In Gr. Ku'eie s/caxfoci'.....
icpOS Qi h^Ara , Mf. Alex, h^ara , &C
Tf. 3. Auguft. in hunc Pf. Ne avertas inclina anient
tuam ad me ; in quacunque die citi exaudi me. Simi-
Liber psalmorum. pfaim. ci.
197
V U I. G AT A HOD.
clina ad me aurem tuam.
Inquacunque die invocavero te,
velociter exaudi me.
H.EB R.
me aurem tuam.
In quaennque die invocavero
, ve-
lociter exaudi me.
4.
Quia defecerunt ficut fumus Jjhtonidm confumpti funt ficut
V F. RSIO ANTIQUA.
lor
, indina aurem tuam ad Ex
Mf.
Sangtrm,
me Domine.
In quaennque die invocave-
ro te
,
velociter exaudi me
Domine.
4. Quia defecerunt ficut fu-
dies mei : & ofla mea ficut cremium fumus dies mei
, & ojfa mea
quafi
mus dies mei : & offa mea fi-
aruerunt. frixa contabuerunt.
5. PercufTus fum ut frenum , & Percuffum
eft
quafi fcenum , &
aruit cor meum : quia oblitus fum arcfaclum
eft
cor meum : quia obli-
comedere panem meum. tus fum comedere panem meum.
A voce gemitus mei adbafit os
meum carni mea.
Affmilatus fan pellicano de-
folitudinis : faclus fum ficut nyclico- ferti : f
actus fum quafi
bubo folitu-
rax in domicilio. dinuni.
8. Vigilavi, & faclus fum ficut Vigilavi
, & fut ficut AVISfoli-
6. A voce gemitus mei adhxfit
os meum carni mea?.
7. Similis faclus fum pellicano
naffer folitarius in teclo. tariafuper tectum.
9. Tota die exprobrabant mini Tota die exprobrabant mihi ini-
cut in friciorium confricta
funt.
5.
PercuiTum eft ficut foe-
num , & aruit cor meum : quo
niam oblitus fum manducare
panem meum.
6. A voce gemitus mei ad-
hxferunt offa mea carni mex.
7.
Similis factus fum peli-
cano in folitudine : fa&us fum
ficut nyclicorax in domicilio.
8. Vigilavi
,
& faclus fum
ficut palter fingularis in xdi-
ficio.
9. Tota die exprobrabant me
inimici mei: & qui laudabant me m'ici mei : exfultantes per me jura- inimici mei : & qui laudabant
adversum me jurabant.
10. Quia cinerem tanquam pa-
nem manducabam , & potum meum
cum fletu mifcebam
,
11. A facie ira; & indignationis
tuz : quia elevans alliliiti me.
1 2. . Dies mei ficut umbra decli-
haverunt : & ego ficut fcenum arui.
cut
bant. me adversum me jurabant.
Jj)uia cinerem ficut panem come- 10. Quia cinerem ficut pa-
di , cy potum meum cum fletu mif nem manducabam , & potum
meum cum felle mifcebam,
1 1
.
A facie irx tux , & in-
dignationis tux : quia extol-
lens elififti me.
12. Dies mei ficut umbra
declinaverunt : & ego velut
fcenum arui.
A facie indignationis ttu
, &
irs. turn. : quia levaftt me , ejr alli-
Jifti me.
Dies mei quafi umbra inclinati
funt, & ego quafifcenum arui.
Not* ad Versionem antiquam
liter hab. Caffiod. cum Pfalt. & Milf. Rom. ad Tract, fer.
iv. maj. hebd. Ne avertas ,- can. verb ut in Vulg. Sic
etiam in Grco.
"fr. 4. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf.
tf offa mea ficut
in fixorio confrixa funt. Sic etiam in Brev. Moz. necnon
in Pfalt. <k MilFali Rom. ad Tract, fer. iv. maj. hebd.
In Pfalt. Medio\an.Jicttt frixorio confrixafunt. In Carnut.
Jicut frixorium confrixa funt. In Corb.Jicut friciorium con-
fricla funt. Apud Profp. in eund. Vi.Jicut infiiiloriolo con-
frixa funt. In Gr. of.u rppvyiot Qvreppuynaftn
tf. 5. Ita legunt Aug. & Prolp. in hunc Pf. cum Pfalt.
Corb. & Carnut. Caffiod. verb cum Pfalt. & Milfali Rom.
pretati funt in sedificio. Aoi/ux in Orientalibus provinces
ipjum dicitur
,
quod apud nos tectum : in Palxflina enim
& /Egypto , ubi vel fcripti funt Divini Libri , vel interprtta-
ti , non habent in teilis culmina
, fed J~a/Jtcc]a..
If. 9. Pfalt. Rom. Martian, cum Mozar. exprobrabant
me y? qui me laudabant , &C. Rom. Fabri , exprobra-
bant mihi g
1
qui me laudabant , Sec. Corb. exprobra-
bant me
5
I
11 * laudabant me adversiis me jurabant.
Caffiod. exprobraverunt me inimici , &c. ut in Vulg. Aug.
verb ab ipfa nil differt , pi excipias adversiis
,
pro ad-
versum. In Gr. uniTiZjiv [it- of j, u eVwt/;jjce , &c.
't. 10. Tertul. adv. Pfychic. p. 985. c. hschabet : Ci-
ad Tract, fer. iv. maj. hebd. l'ercuffusfumJicutfcenum nerem edens velut panem
,
potum vera fletu mifcens. Ambr
quia oblitusfum manducare , &c. Gr. 'JL-wm-/w oicsj ^o'/itoc,
5 ;i\v,f>dv:i , &c. ut fup.
X
v
. 6. Sic ell in Pfalt. Rom. Carnut. Corb. & Moz. Sic
etiam apud Auguff. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. In Gr.
Ato (tai'AZ tv SivccynS /Jt,v sxomkBh to orSff f*V
Ti~, &c. Ap,
S. Paulin. epift. 15. p. 88. a. A fame & Jiti adbxferuui
offa mea carni mex.
if. 7. Concinunt Pfalt. Rom. & Corb. Auguil. verb in
hunc Pf. ita legit : Similis faclus fern pelicano
,
qui habi-
tat in folitudine : faclus fum Jicut nyclicorax in parietinis.
Itidem ap. Profp. in parietinis. S. Paulinus ep. 49. p. z86".
b. legit : Faclus Jiimjimilis pellicanoflitudinis : Jicut nycli-
torax in domicilio. Ambrof. pariter , 1. de fuga faec c. 5. to,
J. 450. b. Jicut nyclicorax in domicilio. Unde Hieron. ep.
ad Sun. 6c Fret. to. z. col. 655. b. ait : Quod Jimtliter ha-
betur inGrxco (vXTiia&c^ 1 ) apud nojlros
tf
Graces legitur.
Apud Caffiod. ut in Vulg. dempto verba fum , ante pel-
licano. Grsce , Clfjcoiuivv irzhSKOH ipw/j.ix.>' iytvifay atii iu>c-
TDLo^ci, cV oix&TreA.o. Mf. Corb. Auguil. fcribit pelicani
;
Sc loco pelicanns , femper pelicanis.
~t. 8. Auguil. legit cum Profpero , ficut paffer fingula-
ris in teclo. Caffiod. cum Pfalt. Rom. Carnut. Corb. &
Moz. Jicut paffer unicus inadiflcio, Mediolan. ut fup. ficut
paffer fingularis in xdificio. Ambr. 1. de fut^a ic. c. y. to. 1.
450. b. Jicut paffer fingularis indomo : at in Luc. it. col.
1457. b. ego autem Jicut pafferfingularis in xdificio. S. Pau-
lin. epift. 40. p. 246. c. Vigilavi.,
tf
faclus fum Jicut paffer
fingularis fuper teilum : & infra , 248. c.
249. b. 250 b.
Jicut paffer unicus fttper teclum. Gr. , iyenftw
(
Alex. Aid.
&Compl.
s'-ysi'o'uAi/ ) q)k[ rfcBiW /jiovuFcr =Vi Aot/ialr Alex.
ficrafav; Aid. & Compl. fVi Auucctqc. Hieron. epift. ad
Sun. & Fret. to. 2. 655. a. ait : Diati< vos in Grxco in-
tieuiffe , sVl Au(j.oflt ,
quod anuqui codices Launorum inter-
de apolog. Dav. to. I.684. D> Qj'-' cinerem tanquam pa-
nem manducabat , f*j potum fuitm cum
flew
mifcebat : at in
Pf.
37. col. 819. f.
&
potum meum fletu temperabam : in
Pf. verb 118. col. 1 195. e. )
potum meum cum
fletu mif-
cebam. Hieron. epift. 18. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col.
jy.
a. Quia cinerem manducabam,
$$
potionem meant cum
fletu mifcebam. Auguft. in hunc Pf. cum Brev. Mozarab*
Quoniam cinerem ficut panem manducavi , $5
potum meum
cum fletu mifcebam. S. Profper in eund. Pf. Jicut patient
manducabam
, tf
potum meum cum lacrymis mifcebam. S.
Pacianus epift. 3. p. 3I2.d. Ouoniam cinerem Jicut panem
edebam
,
^
pot. meum cum fletu mifcebam. Chromat. Aquil.
in Matth. p. 978. d. Qjiia cinerem Jicut pattern manduca-
bam,
&
pot. meum cum fletu tempe;rabam. Itidem in Flair.
Rom. Corb. & ap. Caffiod. cirm in hunc Pf. turn in Pf.
6. p. 29. b. In Gr. *, to truna. juv fina. jaakBui sx.!firear.
#\ll. Pfalt. Rom. Fab. A facie irx indignationis tux:
quia elevans elijifli me. Rom. Martian, irx & indignationis.
Auguft. in hunc Pf. Afacie irx tux , $$
ivdignat. tux : qua-
niam levajli , elififti me. Caffiod. A facie irx
J
indignat.
tux : quia elevans elijifli me ; Mfs. 2. allijifli. P. alt. Moz.
& Corb. hab. irx tux
, >
indignat quia leiafli ,
$
alijifli me. Verum Hieron. epift. ad Sun. & Fret. col.
655.
b. ait
, pro a facie irx tux
,
quod in Graeco inveniife fe di-
xerant , in Hebneo , & ap. LXX. manifefte legi , 'At ir^p-
cdirv th; apjXt; i, t? Sk^? (\.
Attamen in edit. Rom. &
aliis nunc exftat , th? o'/ohs Qv , , tv iu/nv v deinde ,3-1
Tra($cs xotTJfox^a; jj.z.
f. 12. Ita leg. Aug. in hunc Pf. poft paulb verb , Jicut
fcenum. Hieron. in Eccleliaft. to. 2. 761. c. Dies mei
Ji-
cut umbra inclinatifunt : g
ego Jicutfcenum ami. Caffiod i
Vulgatae congruit cum Pfalt. Rom. In Mozarab. Dies mei
Jtctet umbra tranfiernnt , Sic, Gr. eJesi mix s/.Ait5r , &c*
19
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. CI.
Versio antiqua.
Ex Mj. S:ingeru 1 3- Tu afltem' Domine in
aeternum permanes : & me-
moriale tuum in laxulum &
faeculum.
1
4. Tu exfurgens miferebc-
ris Sion : quoniam venit tem-
-pus miferendi ejus.
1
5. Quoniam bene fenfe
He b r.
Tu autem Domine in internum
permanes
, & memoriale tuum in
generatione
&
generatione.
VULGATA HOD.
1 3 . Tu autem Domine in ster-
num permanes : & memoriale tuum
in generationem & generationem.
Tu fufcitans mifereberis Sion: 14. Tu exfurgens mifereberis
quia tempus ut -miferearis ejus, Sion : quia tempus miferendi ejus,
quoniam venit tempus
:
quia venit tempus.
Vuoniam piacttosfec-erunt fervi 15. Quoniam placuerunt fervis
runt fervi tui lapidis ejus : & tui Upides ejus
, & pulverem ejus tuis lapides ejus: & terra; ejus mife>
pulveri ejus miierebuntur. mtferabilem.
1 6, Et timebunt gentes no- Et timebunt gentes nomen Do-
men Domini , & omnes reges mini
, & univerji reges tens, glo-
terrae gloriam ejus.
1 7. Quoniam aedificavit Do-
minus Sion : & videbitur in
majeflate fua.
1 8. Refpexit in oratione
pauperum : &non fprevk pre-
<:es eorum.
19. Scribantur haec in pro
nam tuam.
J^uia adificavit Dominus Sion :
apparuit in gloria fua.
Refpexit ad orationem vacui , cjr
non defpexit orationem eorum.
Scribaturboc in generatione 110-
rebuntur.
16. Et timebunt gentes nomen
tuum Domine
, & omnes reges ter-
ra; gloriam tuam.
17. Quia .Tdificavit Dominus
Sion : & videbitur in gloria fua.
1 8 . Refpexit in orationem hu-
milium : & non fprevk precem eo-
rum.
19. Scribantur hrec in genera-
geniem alteram : & populus , viffima
, &
populus qui creabitur
tione altera : & pdpulus
,
qui crea-
qui creabitur , laudabunt
20. Quia profpexit de excel-
fo fanfto fuo : Dominus de cce-
lo in terra profpexit :
2. 1 . Ut audiret gemitum vin-
culatorum : ut folvat filios in-
teremptorum
:
laudabit Dominum.
JVuoniam profpexit de excclfo
fancluario fuo : Dominus de cotlo
tenant contemplatus
eft
:
Ut audiret gemitum vtneti , ut
folveret filios mortis :
bitur , laudabit Dominum :
10. Quia profpexit de excelfo
fandto (uo : Dominus de ccelo in ter-
ram afpexit:
it. Ut audiret gemitus compe-
ditorum : ut folveret iilios interemp-
rorum :
Ut annuntient in Sion no-
lem rufalem.
2 j . In conveniendo populos in
2Z, Ut adnuntietur in Sion Ut varretur in Sion notnen Do-
nomen Domini : & laus ejus mini
, & laudatio ejus in Jerufa-
men Domini : & laudem ejus in
Je
in Jerufalem.
aj. In conveniendo popu-
los in unum
,
& regna ut fer-
viant Domino.
-24. Refpondit ei in via vir-
tutis ejus : Paucitatem dierum
neorum enunciamihi.
Cum congregatifuerint populi
Ji-
mul
, & regna ut ferviant Do- unum, & reges ut ferviant Domino.
mino.
jiffiixitinviafortitudtnemmeam: 24. Refpondit ei in via virtutis
abbreviavit dies dims. fua; : Paucitatem dieium meorum
nuncia mihi.
Not ad Version E M
V. 1 3. Auguft. in hunc Pf. Tu vero Domine in xternum
wanes : & mentor, tuum in generationem
5?
generationem. S.
Profper in eund. Pf. in generatione
$
generationem. Caf-
fiod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Tu autem per-
manes :
tf
mem. tuum in fxculum fxculi. Gr. s/$ toV atSrx
fKVsii' JC)
to [initio cvvov Qv a\ yenav >L yevidv.
f. 14. Ita ferunt Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Sic etiam
-in MifTali Rom. ad Tract, fer. iv. maj. hebd. ficut apud
Cafliod. addito uno Domine , ad verbum exfurgens. Au-
guft. vero in hunc Pf. ita legit : T exfurgens mtf..... quo-
niam tempts tit mifcrearis ejus
, quoniam venit tempus. Item
ap. Prolp. in eund. Pf. quia tempus ut miferearis ejus ;
fed non plura. Apud Aug. traft. 7. in Joh. to. 5. p. i. col.
343. g. quoniam venit tempus ut miferearis ejus. In Gr.
it; ncwpo; in otT<j/ioa/ ccWw , i'n whsi Kaipoq.
tf. iy. Plait. Moz. hab. cum Cafliod. Quia ("Cartiod.
Quoniam
)
betiepiactios babuerunt fervi tui lapides ejut : $
terrx ejus mij'erebnntnr. Itidem in Rom. & Cainut. piaeter
unum beneplacttum. Mediol. cum Profp. Qtton. benepiacitum
habtterunt fervi tui lapides ejus :
^
pnlveris ejus mifereb. Ita
quoque Aug. traft. 7. in Joh. to. j.p.z. col.
545. g. fed in
hunc Pf. legit , in lapides ejus. Item in Pfalt. Corb. ^"'
? -
fiiam benepiacitum babuerunt fervi tut in lapides ejus :
tf
terra ejus mifereb. Hieron. ep. ad Sun. & Fret. col. 6
5 J.
b. ait : Pro terra, in Hebrxoz&r quod omnes yvv tranf-
lulerunt. In ed. Rom. & al. "On evfUvieoui of <ft*W
Q?
A N T I
Q
U A M.
545
1
. d. legit : Refpexit fitper filios
pauperum:
? nonfprevit
deprecationem eorum. Ambr. in Pf. 118. col. 1187. e. Quiet
rejpexit Jiiper filios
pauperum :
JJ
non defpexit pieces eorum.
Auguft. in hunc Pf. Rejpexit in orationem hitmilium : $$ no
defpexit precem eorum. S. Profper in eund. Pf. addit Do-
minus , ad vocem humilium. In Gr. 'E-irsCw^a t-rt\ tyt
TTfiyGiv^xv to* rairivm' K, i:x ii^iii'jid tc AcMSit dinar.
1?. 19. S. Proiper in hunc Pf. Vulgatjeaccinit cum Caf-
liod. & P/alt. Rom. In Curb, fie : Scribantur bxc in fxctt-
lum alterum , &c. ut in Vulg. Ap. Aug. in eund. Pf. &)/>
bantnr hxc in generationem alteram, &c.utin Vulg. In Gr.
T&ctpvTa at/TH tit ytttou E'r,*f
)
*a$ kti^o^c; antt,it
tw KuCiot.
T(r. 20. Sic eft in Pfalt. Mozar. Ita etiam in Rom. Corb.
& ap. Cafliod. praetcr hoc, in tenant. Apud Auguft. in
hunc Pf. Ouoniam profpexit ex alto fando fuo : Dominus de
cwlo in terrain profpexit. Apud Hilar, in Pf. 118. col. 345'.
d. Dominus de coelo refpexit in terrain. InGr.'OT/ ifextrfyer
c,ii-{ti<; d'/la dinS' KuC-io^ si; kCW 7ri tm 7111' s-ire&M-^i.
V. 21. Eadem prorfus leguntur in Pfalt. Corb. & apud
Cnfliod. in hunc Pf. Ita etiam in Rom. & ap. Hilar, in
Pf. 118. col.
?4J.
d. nifi quod Rom. hab. et folvat; Hilar.
^
folveret. Pfalt. Mozar. Ut audiret gemitus vincnlatorum :
&
folvat filios interemptorum ; Mediolan.^7.
;
<w morte
afflic-
torum. Apud. Auguft. in hunc Pf. lie : Ut audiret gemitum
compeditorum : nt folvat filios mortificatorum. Apud Profp.
in eund. Pf. Ut videret gemitus compeditorum : nt folveret
'if. 16. Vulgatx fuffragantur Aug. Profp. & Cafliod. in filios mortificatorum. Gr. T? x?5a< t? siva'/pS Toy intst-
hunc Pf. cum vet. Pfalt. Similiter in Gr to ovo/xd Qa
Kt'et; , i, Tcd/lse, ei /Saovw?; tdV Ai%av (\- fed in edd. Aid.
& Compl. to Bvo^a. Kvoiv , H*7rdvTtz of fictaMTi; tii; 7; rm ,
&c. item in Mf. Alex. tik 7i~i.
If-. 17. Ita legit Cafliod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz.
necnon MifTali Rom. ad Grad. Dom. 3. poft Epiph. Au-
guft. vero in eund. Pf. Quoniam xdificabit in gloria fua.
S. Profper, adificavit. In Gr. "Otj oi'icoAo^h'o^ cc rn
! oS avTX.
#".
18. Sic in Pfalt. Corb. ad verbum ; cui accinunt Rom.
& Mozar. cum Cafliod. in hunc Pf. nifi quod Rom. hab.
Et refpexit in orationes ; Moz. in orationes , abfque praeced.
i$
.' Cafliod. in orationem, Hilarius vero in Pf. 118. col.
Sv.uhan' TV hvvxi tic, vlie, toiv -Ttia.va.TulJ.eiav.
f. 22. Ita ferunt Pfalt. Rom. Corb. dc Moz. quibus ac-
cinunt Auguft. Profp. 8a Cafliod. in eund. Pf. InGr. T?
Va7j
r
??iot( cv Slav to ovofta. Kffi* jc, tmi' aiviciv , &c.
f. 23. Sic habent Auguft. Profp. & Cafliod. in hunc Pf.
cum Plait. Moz. Corb. & Rom. In Gr. 'Ev tu
n
ovaxiitvat
*ui<; i, [!>a<siM7<; , &c Duo etiam Mfs. Cafliod. ex hibent
reges , non regna.
#. 24. Ita fert Pfait. Mozar. Itaquoquein Rom. &ap.
Cafliod. excepto uno virtutisfua.
In Corb. vero vitiose,
Refpondite
in via virtutes fn.v
enuncia mihi. Apud
Auguft. & Profp. in hunc Pf. Refpondit ei in via fortitu-
di/us fua : Exignitatem dierum meorum ctnnuntia. mihi. In
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CII. t
99
V U L G A T A HOD.
25. Ne revoces me in dimidio
He b r,
Dicam : Deus mens ne rapias me
dierum meorum : in generationem in medio dierum meorttm : in gene-
Si generationem anni tui. rattune gcnerationum anni tuu
Versio antiqua.
2.
j.
Ne revoces me in di-
midio dierum meorum : gene-
rationem & generationem an-
ni tui.
26. Initioterram tufundafli
Domine : & opera manuum
tuarum funt codi.
zy. Ipfi peribunt, tuautem
manes in aternum : 6c omnes
ficut vettimentum veterefcent.
Tanquam opertorium mu-
16. Initio tn Domine terram A principio terram fundafii ,
fundafti : & opera manuum tuarum
&
opus manuum tuarum coeli.
funt coeli.
17. Ipfi peribunt, tu antem per-
Ipfi
peribunt , tu autem
ft
abis
,
manes : & omnes licut veftimentum & omnes
qv.afi veftimentum attc-
veterafcent. rentur.
Et ficut opertorium mutabis eos
,
hiafi
pallium mutabis cos , ejr
& mutabuntur: 18. tu autem idem mutabuntur : tu autem ipfe es
, & tabis ea , &mutabuntur : 2$. til
ipie es ,& anni tui non deficient. anni tui non deficient. autem idem ipfe es , & anni
tui non deficient.
29. Filii fervorum tuorum habi- Filii fervorum tuorum habita- 29. Filii fervorum tuorum
tabunt : & femen eorum in feculum bunt
,&
femen eorum ante faciem inhabitabunt tibi : & femen
dirigetur. tuam perfeverabit. eorum in aeternum dirigatur.
NoTjE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
Graec. 'AttiupIQw dura w oJa !%uog i't?' Tm oai7o'tm7 Ambr. to. z. j^. f. hab. mutabis eos. Au<5t. op. imp. in
lav dvctyfotr fici
if. 25. Plait. Rom. & Moz. cum CafTiod. Ne revoces me
in dimidio dier. meor. in feculum faculi anni tui. Auguft.
in hunc Pf. cum Profpero : Ne revoces me in dimidium
dier. meor. in generation! gcnerationum ( Profp. generatio-
nem) anni tui. Ambrof. in PI.
43.
to. I. 888. b. Ne de-
ditcas me in dimidium dierum meorum. Hieron. epift. ad
Cypr. to. 2. 70}. a. Ne anjeras me in dimidio dier. meo-
rum. Gr. Mi aW/af; /its lv vp.hu v,u.spav /*l>
-
yiKu yeviujt
TO TM
(Js
Matth. horn.
48. p. 198. Ipji peribunt, tn autem perma-
nes in aternum. Arnob. de Deo trino
, p. jsi.a.
Ipfi
pe-
ribunt , tu antem in atemum manes. Auct. 1. de promiif.
p.
202. d. omnia ficut veflimcn'nm veterajcent. Et
ficut oper-
torium mutabis ea , 5
mutab, Hieron. in Ifai. ji. to.
3. 367.
b. Et Jicut pallium involves eos
, J
mutabuntur ; Se inf.
in c. 6y cul. 490. f. Et quafi amiftum involves eos. Phi-
laftr. Brix. I. de hasref. p. 710. c.
Ipfi
peribunt , tu antem
ipfi
es in atemum. Fauilin. presb. cent. Arian. p. 64?..
h.
Ipfi
peribunt , tu antem permanebi' : 5 omnes , Sec. UC
#. 26. Accinunt Iren.l. 4. c. 3. p. 230. c. & CafTiod. in in Vulg. Calliod. in hunc Pf. cum Plait. Rom.
Ipfi
perib.
huncPf. cumPfalt. Rom. Corb. & Moz. Item Ambr. 1. I. de tu autem permanes :
tf
omnia
ficut veflim. veterajcent. Et
intetpel. Job , c. 7. to. 1.634. d. 6c 1. 3. de Spir. S. to. 2.
ficut
opertor. mrttab. e
a , tf
mutab. Muzarab. veterefcunt.
67l.^&epift. 43.
col. 972. b. at 1. I. Hexa. to. r. 1 3. b. Corb. Ipji peribunt , tu autem in atemum permanes : fj
legit : Principio terram tu fund. Domine , &c. Auguft. in omnia
ficut veftimentum veterejeit. Et Jicut opert. mutabis
hunc Pf. hi principio terram tu fund. Dom. &c. Hieron. in ea , tf
mutab. Auguft. & Profp. in eund. Pf. cum Vulg;ata
Ifai.
Ji.
Sc6$. to. 3. col. 367. b. 490. f. A principio terram tit concilium. lit Gr Qu At J'lctptvcts' , irdv-e; "Kc:
fund. Dom. Sec. vel tu Dom. terramfund. Sec. S. Profp. in
eund. I f. Principio Domine terramjund. Vigil. Tapf. cont.
Varimad. p.
7
30. d. Tu Domine in principio jundafli terram
,
Sec. Fauftinus ptesb. 1. cont. Atian.
p. 645. h. In initio tn
Domine terramfund. Sec. Ap. Hi'ar. 1. i2.deTrin. 1118.C
poftetiora tantiim : opera man. tuar.junt ca>/i.Tertul. 1. cont.
Hermog.
p. 420. b. & 413. a. delet/?<f. In Gr. Kt*
ttf'/jti Tiic 7MI' Qu Ku<e s'tyefMiaia;' , />7 rav s/fli
ir.z"j. Irenasus 1. 4. c. 3. p. 230. c. fie habet :
Ipfi
perib ait , tu autem perfiver
abis : > omnes ficut veflim.ve-
terafcent. Et
ficut
cooperimentum mutabis eos
, ?
mutab.
Tertul. cont. Hermog. p. 420. b. Et
ipfi
peribunt , nam
tf
Ji
mntabit illos velut opertorium
, gj
mutabuntur. Ambiof.
I. I. Hexa. to. 1. 1 3. b. Ipji peribunt , tu antem permanes :
f$
omnia ficut veflim. velerafient. Et tanquam amiBitm mu-
tabis ea , 5
mutab. at i. 1. de interpel. Job , c. 7. col.
634.
d. ^ omnes ficut veflim. veterafi. Et
ficut
opertorium
mutabis eos , Sec. Se l.de bened. Patr. c. 4. p.
J20.
d. ficut
amitlum mutabis eos. Item Aut. 1. de fide orthod. ap.
cQi^o^cctov tuif-ic U.VT1SC, , x. aMayoofTa/.
Tt. 28. Sic Iren. 1. 4. p. 230. c. cum CafTiod. in hunc
Pf. Sic etiam Auftor I. de fide orthod. ap. Ambr. to. z.
354.
f. cui favet Vigil. Tapf. cont. Varimad.
p. 730. e.
cum vet. Pfalt. Apud Ambtof. 1. 1. Hexa. to. 1. col.
13.
b. tu vera ipje es , $$
anni tui non
defic. Apud Au.Juir. in
hunc Pf. tu verb ( inf. autem
)
idem ipfe es , Sec. fed vox
ipfe, abed a praecipuis Mfs. Apud Profp. tn idem
ipfe es
,
Sec. Apud Fauftin. presb. cont. Arian.
p.
64
J. h. tu au-
tem idem es , Sec. Ap. Auft. 1. de promilT.
p. 202. d. ttt
antem
ipfe idem es. Pfalt. Corb. add. '
anni tui non de-
ficinnt. In Gr. Qu As d at/To; el, k, Sec. ut in Vulg.
tf\ 29. Iren. 1. 4. c. 3. p. 230. c. Filii fervorum tuorum,
inhabitabunt fal. habitabiait ;
) %j femen eorum in aternum
( a!, in facnl'tm) dirigetur. Auguft. in hunc Pf. Filii
inhabitabunt : > femen eorum in Jxculum dirigetur. Simi-
liter habet CafTiod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz. prae-
ter hoc, in faculnm f.vcnli : prsterea Rom. fcribit habita-
hunt ; Corb. habitab. ibi ; CafTiod. inhabit.ib. ibi. Gr. Karats-
y.wioovcr Kj to i'azpf.l'j. aurun si's tjv cci'uict naliv^-vr^iUiTo::,
Ex
Mf
SangerHit
B
VULGATA HOD.
1. Ipfi David. CII.
Enedic anima mea Domino : &
HE B R.
David. CUL
T) Enedic anima mea Domino
,
Versio antiqua.
1 . Pfalmus ipfi David. CII.
Enedic anima mea Do-
omnia
,
qu.e intra me funt ,
no- JD
& omnia vifcera mea nomini JU milium : & omnia oila
mini fanfto ejus. fanclo ejus.
mea
,
nomen fanctum ejus.
2. Benedic anima mea Domino: Benedic anima mea Domino
, & 2. Benedic anima Domi-
& noli oblivifci omnes retributiones noli oblivifci omnium retributionum num : & noli oblivilci
omnes
ejus. ejus.
retributiones ejus.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUA M
.
#. I. Similiter ap. CafTiod. in hunc Pf. In Pfalt. Corb. mino. S. Paulinus epift. 23. p. 123. b. habet : Benedixit
fimpliciter
, Pfalmus David. A Rom. & Gr. abefT: Pfalmus :
in edd. tamen Aid. & Compl. legitur , :/; T< , &c.
Auguft. hunc titulum lilet.
* Ambrofius lib. de lfaac, c. 3. col. 360. a. fimiliter
hab. Benedic anima mea Dominion : item 1. de apol. Da v.
col. 698. f. fed addir :
^ omnia interiora mea , nomen
famhim ejus. Ita etiam legunt Auguft. Profp. & CafTiod.
in hunc Pf. cum Fulg. ep. 7. c. 3. p. 191. necnon Pfalt.
Rom. Se Corb. Similiter apud Hieron. in Ifai. 16. 26. &
5J.
to.
3. col. 127. f. 222. a. 402. e. necnon in Dan. 10.
col. 1 120. a. & in Breyiar. Moaarab, excepta voce De.
anima mea Dominum : &
omnia interiora mea , nomen fanc-
tum ejus : Se epift. 27. p. 174. a. Benedixerunt omnia in-
teriora noflra Dominum. In Gr. EuM-y{ ii ts KCtZtor

nana tk on; pin , to ov./ax to, &c.

Tt. 2. Accinunt magno confenfu Auguft. S. Profp. &
CafTiod. in hunc Pf. cum Fulg. ep. 7. c. 3. p. 191. necnon
Pfalt. Corb. Rom. & Moz. nifi quod hab. anima mea. In
Gr. pariter , :i -{'}"
i""
ror Kf'ew
j,
/j.v sirtiaridns tzck;
t; ar.hc; ivrls' Mf. vero Alex, cum edd. Aid. ScCcmpl.
hab. a^KiroJ cist;; item S. Paulin. epift. 27. p. 172. c.
retributiones.
Ex
Mf,
Sangerm,
200 LIBER
Versio antiqua.
Mx
Mf. Sangtrm. 3.
Qui propitius fit omni-
bus iniquitatibus tuis : qui ia-
nat omnes languores tubs.
4.
Qui redimet de interitu
vitam meam : qui coronat te
in mifericordia & miferatio
ne.
5.
Qui fatiat in bonis defi-
derium tuum : renovabitur ii-
cut aquila juventus tua.
6. Fades mifericordias Do-
P SAL MO RUM
H E 3 R.
Jj>ui prqfitiatur cunclis iniqui-
tatibus tuis : qui fatiat omnes infir-
mitates tuas.
Qui reditnit de corruptione vi-
tam tuam : qui coronat te in mife-
ricordia & miferationibus.
,)ui replet lords ornamenturn
tuum : innovabiturJicut aqitiU ju-
ventus tua.
Faciens juflitias Domains
, &
mini
,
& judicium omnibus judicia cunclis qui calumniam
fuf-
injuriam patientibus. menu
7.
Notas fecit vias fuas Notasfecit vias fuas Mofi
, fi-
Moyfi , filiis Ifrael voluntates His Ifrael coghatimes fuas.
fuas.
Px
r
alm. CII.
VULGATA HOD.
3.
Qui propitiatur omnibus ini-
quitatibus tuis : qui fanat omnes in-
firmitates tuas.
4. Qui redimit de interitu vitam
tuam : qui coronat te in mifericordia
c\C miferationibus.
s . Qui replet in bonis defiderium
tuum : renovabitur ut aquila: juven-
tus tua.
6. Faciens mifericordias Domi-
fms , & judicium omnibus injuriarn
patientibus.
7
.
Notas fecit vias fuas Moyfi
,
filiis Ifrael voluntates fuas.
8. Mifericors ,
& miferator
Dominus : patiens , & multx patiens
,
mifericordiae.
9. Non in finem irafcetur;
Bee in ccternum indignabitut.
1 o. Non fecundum peccata
8. Miferator, &mifericors Do- N
minus : longar.imis, & multum mi-
I
4
,I 8-
fericors.
9.
Non in perpetuum irafcetur :
neque in a'ternum comminabitur.
10. Non fecundum peccata nof-
Aliflericors , &
Clemens Domi-
nus : patiens , & multa miferatio-
nis.
Noh in fenrpiternum jttdicabit :
neque in internum irafcetur.
Non fecundum peccata noflra
noftra fecit nobis : neque fe- fecit nobis : nequefecundum iniqui- tra fecit nobis : neque fecundum
CLindiim iniquitates noftras re- tates noflras retribuit nobis. iniquitates noftras retribuit nobis.
ttibuet nobis
Quantum enim excelfius efl ex- 1 1 . Quoniam fecundum altitu-
lum terra : tantum confortata efl
dinem cceli a terra, corroboravitmi-
mifericordia ejus fuper
timentes fericordiam fuam fuper timentes fc.
eum.
Quantum longe
efl
or'iens ab oc- u. Quantum diftat ortusab oc-
cidente : tantum longe fecit a nobis cidente : longe fecit a nobis iniquita-
fcelera noflra.
tes noftras.
Sicut miferetur pater filiornm ,
13. Quomodo miferetur pater
AD VERSIONEM ANTIQUA M
.
multx mifericordia. In Gr. OUtip/ucoy, k. fMnftuY Kv&m,
#. 9. Sic ad verbum legunt Auguft. Profp. & Caffiod.
1 i . Quia fecundum altitu
-
dinem cceli a terra
,
confir-
mavit mifericordiam fuam fu-
per timentes eum.
1 1. Quantum diftat ab ortu
ad occafum , elongavit a no-
bis iniquitates noftras.
13. Sicut miferetur pater
NoT
"f. 3.
Mire concinunt Auguft. S. Profper , & Caffiod.
in hunc Pf. necnon Fulg. ep. 7. p. 191. & Oleflimis I.
epift. 21. Cone. to. 1. col. 1195. a. cum Pfalr. Rom.Corb.
& Mozarab. Auguft. tamen 1. 2. cont. ep. Parmen. to.
9.
col. 47. a. legit propitiatur , loco propitius
ft ; at in fine
conftunter , languores titos : quaeft. vero
53.
in Levit. 10.
3.
col. 513.
propitius
fit.
In Gr. Toy vJihctrtvovlx
toy iu^av xi'ia.c, tc tiave,
Qy.
iffr. 4.
J.
Ordo verficulorum lie inverutur in Pfalt.Rom.
& ap. Caffiod. Qui redemit
( al. redimit
) de interim vi-
tam tuam : qui fatiat in bonis dejideritim tuum. Qui coro-
nat te in mijeratione
g! mifericordia : renovabiturJicut aqui'it
"juventus tua. Eadem legunrur in Pialt. Corb. eodemque
ordine
,
ptxtei animam , pro vitam. Item in Mozarab. Qiti
redimet de interim vitam tuam : qui Jatiat in bonis dejtd.
tuum. Oui coronat te in mijeratione
$$ mifericordia : reno-
vabit ficul aquila juventus tua. Itidem ap. Fulg. ep.
7
in lnmc Pf. necnon Fulg. 1. I. ad Monim. p. 17. cum
Pfalt. Rom. Mediolan. Carnut. 6c Moz. Sic etiam in Corb.
praeter unum irafcitur. InGr. limiliter : Ova. uc, TtMi;
Sf-
ttxcc'.iz xdnSETaf yAe tic t alum (WW? & vero pro in perpe-
tuum-, Hieron. epift. ad Sun. & Fret. 655. b. aitipfos*'
Grxco invenijfe in finem.
if. 10. AuTuft. in hunc Pf. leg. retribuit, non retri-
buet ; cast, ut in textu. Sic etiam S. Profp. & Ca/Tiod.
necnon Fulg. 1. i.ad Monim. p. 17. & 1. z.dercm. pecc.
p. 393.
cum Pfalt. Rom.& Moz. Hilarius in Pi. 118.
p.
2
Jo".
A. nequefecundum injujlitias noflras reddidit nobis. Am.
brof. in Pf. 118. col. 994.
a. alludens , ait : Non fecund,
pecc. noflra reddas nobis : neque fecund, iniquitates noflras
retribttas nobis. S. Paulinus epift. 19. p. 106. c. Qui non
p. 191. exceptls his, renovabitur jicut aquila , al. aquila. fecundum pecc. noflra retribuit nobis
;^
& epift. z 7. p. 172
Ap. Aug. & Profp. i:i eund.Pf. Qiti redimit ("Profp. redimet)
de corruptione vitam tuam : qui coronat te in mijeratione
tf
mifericordia. QuiJatiat in bonis dejider. tuum : renovabitur
Jicut aquila, &c. Ambrof. in Luc. 18. to. I. 1488. b. leg.
Quifatiat in bonis animam tuam : & in Luc. 17. col. 1484.
d. renovabitur Jicut aquila juventus tua : limiiirer to. 1.
coll 142. b. 360. a. 396. f. 652. b. 804. b.& to. 2. col.
176. b. 241. d. 296. b. 366. c. 418. a.
945.
f. Tichon.
regula 3. p.
J4.
a. Qui te coronat in mijeratione
ij mife-
ricordia. Hieron. in Ilai.
JJ.
to. 3. 402. e. Quiiniplet in
bonis dejid. tuum. Gr. Toy >n7p<?A:' e** <p%opxc, tiic tfim
Qv -roV szyj.wru.(\ It then *, tiKJipfia'i { Theod. tiix.1 ^p/na .
)
Toy
l
us|T^i)^TB cV..... ; ae^K m stii;
Qy.
Tfr. 6. Vulgatacrefpondent Pfalt. Rom. &Moz. cum Caf-
fiod. Sic etiam apud Lucif.Cal. 1. i.proS. Athan.
p. 194. d.
prarter fing. mifericordiam. Apud Auguft. Sc Profp. in hunc
PC Facials mifericordias Dominus
, ^
judicium eis qui su-
jtiriam accipiunt : at inf. 1 123.C. Aug. leg. omnibus injuriam
accipientibits . Gr. Yliiut iteiifisavvac, o Kv&to; , ^
xpij4cc tj~/
Toft dAiMfJ.t't::.
f. 7.
Concordant Auguft. Profp. & CafTiod. una cum
Pfalt. Rom. & Gr. In Mozavab. vitiosc //;;.
ir. 8. Sic in Pfalt. Rom. Corb. & Moz. prieter ult. pa-
tiens , tf
multum mifericors ; q'.iibus favet Caffiod. in hunc
Pf. Apud Aug. in eund. fie : Miferator , ) mifericors Dom.
ionganimus , $ multum mifericordia : at infra : Mifericors ,
if] miferator Dom. Ionganimus ,
crj
multum mifericors. Aptid
Profp. Sc Fulg. 1. I. ad Monim, p. 17. longanimis
, tf
c.tribitit nobis. InGr. Of' zt t5 a,f>TJa; vtfiur sircinae
KuiV iSi xa7c- T; wofticts Hftat dtla^eJ'ay.stv/jiii' Aid. &
Compl. Kara t.Ic am/jdnK xatrte t? //>ti's , Sec.
f. 11. Sic habet Pfalt. Rom. cum Moz. addita voce
Dominus , ad verbum cotifirmavit. Sic etiam legunt Aug.
*c Caffiod. in hunc Pf. cum Profp. & Fulg. 1. 2. de rem.
pecc. p. 393.
nifi quod Profp. ponit fe
in fine, loco eum.
Hilar, in Pf. 118. col. 256. d. omittit pofteiiorem verfi-
culum cum fequenti. In Pfalt. Corb. lie : Quia fecundum
multitudinem cali a terra , confi-mavit Dominus mif. fuam
[up. tim.eum. In Gr. e'*&illo>ee Kv&toi... tirl ri<; ipoC^eYHi
CtUTOY.
-fr. 12. Sic in Pfalt. Corb. praeter hoc , onus ab occafti.
Ambr.l. 4. Hexa. to. 1. 74. f. leg. Quantum diftat orient ab
Occidente. Hilar, in Pf. 1 13. coi. ?$6. d. Quia fecundum al-
titudinem cceli a terra ; turn proxime , Ungavit
( Mil". 2.
prolongavit) iniquitates noflras a nobis. Item Fulg. 1. 1. ad
Monim. p. 17:
Quia fecundum altitudinem cceli a terra,
elongavit iniquitates noflras a nobis : at 1. 2. de rem. pecc.
p. 393.
leg. Quoniamjicut dijlat onus ab occafti , elongavit
iniquitates noflras a nobis. Auguft. in hunc I f. cum Profp.
Quantum diftat
oriens ab occidente , longs fecit a nobis peccata
noflra. Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Moz. Quantum diftat
eriens ab occafti , elongavit a nobis iniquitates noflras. In Gr.
KaGoW ohciy^ui dra/cMi iiro S*-ua/4ur , ffuupvrtr ct<\> vuar
BO.C, , &C.
$.
13. Auguft. in hunc Pf. Sicut miferatur pater filios ,
fie
miferatus
efl
Dominus timentes eum. S. Paulinus vero ep,
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CII. 201
Vulgata hod.
Hebr,
Vers id antiqua.
ffliorum ,
mifertus eft Dominus ti- mifertus
eft
Dominus timentibus
fe
:
filiis fuis
,
mifertus eft Domi- Ex
Mf.
Sangmni
mentibus fe : 14. quoniam ipfecog- ipfe
emm novit plaftnationem
mf- mis timentibus eum : 14. quia
novit figmentum noftrum. tram
; ipfefcivitfigmentumnoftrUIJl.
Recordatus eft quoniam pulvis Recordatus ejlqu'ta pulvis fumus. Memento Domine eo quod
fumus : 15- homo, ficut foenum Homo
,
qua/i herba dies ejus :jicut terra (imus :
15. homo, ficut
dies ejus, tanquam flos agri (ic ef- flos agrific fiorebit, foenum dies ejus
,
ficut flos
fiorebit.
agri ita floriet.
16. Quoniam fpiritus pertranfi- hfta fpiritus pcrtrariftrit cum
, ;. Quiafpirituspertranfiet
bit in illo , & non fubfiltet : & non & tion
fubfiflet , & non cognofcet
eum , & non erit : & non cog-
cognofcet amplius locum fuum. eum ultra locus ejus.
nofcet amplius locum fuum.
17. Mifericordia autem Domini Afifericordia autem Domini ab \-j, Milericordia autem Do-
ictcmo
, & ufque in aternum fupcr mini a faeculo eft
,
& ufque in
timentes eum :
faeculum Hiper timentes eum.
Etjuftitia ejus in filios filiorum
,
bis qui cuftudiunt pactum ejus
,
ab arterno , & ufque in sternum fu-
per timentes eum.
Et juftitia illius in filios filiorum
,
1 8. his qui fervant tertamentum ejus
:
Et memores funt mandatorum ip-
fius , ad faciendum ea.
19. Dominus in ccelo paravit fe-
dem fuam : & regnum iplius omni-
bus dbminabitur.
to. Benedicite Domino omnes
angeli ejus : potentes virtute, fa-
cientes verbum illius , ad audien-
dam vocem fermonum ejus.
11. Benedicite Domino omnes
virtutes ejus : miniftri ejus
,
qui fa-
citis voluntatem ejus.
12.. Benedicite Domino omnia
opera ejus : in omni loco dominatio-
nis ejus, benedic anirna mea Do-
mino.
Noi
Et recordanttir prxecptorum ejus
,
adfaciendum ea.
Dominus in axlo flabilivit tbro-
Et juftitia ejus fuper filios
filiorum, 18. cuftodientibus
teftamentum ejus 5
iitmemoria tenentibus man-
data ipfius , ut faciant.
19. Dominus in ccelo pa-
A D
19. p. 106. c. Stmt miferetnr pater filii ftti , ita mijeratur
timentes nomen fuum. S. Profp. in eund. Pf. Siait mifere-
tur pater filiorum , mifertus
eft
Domains timentium
Je.
Ful-
gent. 1. 1. ad Monim. cum Caffiod. & Pfalt. Rom. Siait
mijeretur pater
film , ita mijertns
eft
Dominus timentibus
fe i Fulgent, eum. In Pfalt. Corb. Et Jicut mifiretur pater,
filiis , mifertus
eft
Dominus timentibus eitm. In Mozar. Sicitt
pater mijeretur filiis , ita mifertus
eft
Deus timentibus eum.
In Gr. Ka,9"w; ot'imipst itarvif' vim , aKTelpmi KocHos iii ,
&c.
ijr. 14. Pfalt. Corb. & Mozar. quia ipfe fcivit (
Mozar.
fit) figmentum noftrum. Memento Dom. quod terra Junius.
Hilar, in Pf. 118. col. 256. d. quia ipfe cognovit figura-
tiouem noftram ( Mfs. 2. figmentum noftrum, ) Auct. 1.
de promiif.
p.
1. c.
J.
p. 95.
d. addit : Memento Dom.
quoniam terra fumus. Pfalt. Rom. cum Cafliod. 17;. ipfe
Jcit figmentum noftrum. Memento Dom. quod pulvis fumus.
Auguft. & Profp. in liunc Pf. quoniam ipje cognovit
fig-
mentum noftrum. Deinde cum Ambrof. in Pf. 118. to. 1.
1 1 59.
f. & 1. 2. de fide refurr. to. 2. 1141. f. Memento
quia ( Profp. quod
)
pulvis fumus . Pfalt. Carnut. Memento
Dom. quia pulvis jttmus. Grace, o'ti aWos syvu to ifski-
fj.ee tt/nm. b'n^vili on ySt; idfj.iv.
t. 15. Sic in Pfalt. Corb. ad verbum. Item in Rom.
& ap. Cafliod. exceptis his , a ficutfas agri effiorebit , Caf-
liod. fioriet. In Muzar.
tf
jicut flos firni ita fiorebit. Apud
Ambrof. in Pf. 118. col. I 159. f. & 1. z. de fide ref. col.
num fuum , c~
regnum illius om- ravit fedem fuam : & regnum
nium dominatur.
ejus omnium dominatur.
Benedicite Domino angeli ejus : 2.0. Benedicite Domino om-
fortes robore
,
facientes verbmn
nes angeli ejus
,
potentes vir-
ejus
,
obedientes voci fennonis ejus, tutes
,
qui facient verbum ejus
,
audire vocem fermonum ejus.
Benedicite Domino omnes exer- z\. Benedicite Dominum
citus ejus : miniftri ejus
,
quifacitis omnes virtutes ejus : miniftri
placitum illius.
ejus, qui facitis voluntates ejus.
Benedicite Domino univerfa ope- zz. Benedicite Dominum
ra ejus in omnibus locis poteftatis omnia opera ejus : in omni
ejus
: benedic amma mea Domino, loco dominationis ejus bene-
dic anima mea.
VERSIONEM ANTIQUA M.
&. Caffiod. in hunc Pf. Quoniam fpiritus pertranfibit in
eo,
& "on erit , &c. Auguft. port paulu , pertranjiet. In Gr.
'
Oti irvtufia. A\iv.*Qsv cv a'mw , j, if'x iirkfifi , &c.
Hf. 17. Itidem in Pfalt. Corb. Sic etiam in Moz. de-
tracts uno
eft , poll: jxculo. Rom. retinet
eft , fubditque
,
5 ufque in jjtculum f.ecnli fupcr , &c. Similiter habet Caf-
liod. in hunc Pf. Auguft. autem fie , cum Profp. Miferi-
cordia verb Domini in (
Profp. a
) fiecuh , tf
in fxculum
fuper , &c. Graec. Profpero favet.
if . 18. Sic eft in Pfalt. Moz. prater ult. mandata ejus.,
ut faciant earn. In Rom. & Corb. cuftodientibus teftamen-
tum ejus : 5 memirii retinentibus ( Corb. tenentibus
) man-
data ejus , ut faciant ea. Sic etiam apud Auguft. Profp.
& Caffiod. in hunc Pf. ficut in Gr. Ap. Piofp. tamen deeft
ejus
,
poft teftamentum.
~t. 19. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Mozar.
nili quod hab. in fine , dominabitur ; Grsec. AscotocJ/. Ap.
Auguft. & Profp. in eund. Pf. Dominus paravit in coela
thronum fuum :
tf
regnum ejus omnium dominabitur.
~t. zo. Pfalt. Moz. Benedicite Dominum potentes vir-
tute
,
qui facitis verbum ejus, audire vocem, Sec. Itidem
in Rom. Corb. & apud Cafliod. prjeter hoc , ad audten-
dam vocem. Auguft. veto in eund. Pf. ita cum Gr. Be-
nedicite Dominum potentes foriititdine
, facientes verbum
ejus , ad audiendam vocem , &c. Sic etiam apud Profp. li
excipias potentes virtutes , ut in textu (up.
't. 21. Ita ferunt Pfalt. Rom. Corb. & Moz. praster ling.
1 141. f. homo , tanquam foenum dies ejus. Similiter apud
voluntatem. Ita etiam Cafliod. in hunc Pf. cum S. Profp
Alimitfr tr. Villus \i \ (iilinuvli Vile /i . .. . H n c ,.nvt V*.* rtU* A fL 1
'
T "."! TJ .1' 7^
Auguft. in hunc Pf. fubnexis his , ficut flos agri ita
effio-
rebit. S. Profp. huic ult. versus anteced. pulvis fumus,
fubdit
, y; Jicut agri
flos
ita fiorebit , pranermiflis me-
diis. In Gr. verb ut fup. apud Auguft.
if. i6\ Ita in Pfalt. Corb. hoc excepto, in eo , loco eum.
In Mozarab. Quia fpiritus pertranjiit eum , & non erit :
$$
non agnofcet amplius , &c. In Rem. Quia fpiritus pertran-
fibit ab eo
, $ non erit : ($
non cogriojcet , Sec. Ap. Aug.
Auguft. verb in eund. Pf. leg. Benedicite Dominum omnes
virtutes ejus : miniftri ejus , facientes voluntatem ipjins. Con-
cinit Gr.
nifi
quod habet rx BsMiJKa/a
-
at Mf. Alex, cum
edd. Aid. & Compl. to Umuol.
t. 22. Ita legiuu Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc Pf.
fed addunt Dominftm , in fine. Accinunt Pfalt. Rom. Corb.
& Moz. nifi quod poftrema duo hab. dominations ejus ;
Gr. tm; J ware/as, Mf. Alex, n; tdssTror/a;.
I<A
Tom. 11.
Cc
202 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CIII.
Enedic anima mea Do-
minum : Dominus Dcus
Versio anti qu a.
lx
Mf.
Sangerm.
I lpfi David. CIII.
B
meus magnificatus es valde.
Conteluonem , & decorem
induilti : 2. amiciens te lumine
ficut
veftimentum
:
Extendens coclum ficut pel-
lem : 3
. qui tegit in aquis fu-
periora ilia.
Qui ponit nubes afcenfio-
nes fuas : qui ambulat fuper
pinnas ventorum.
4.
Qui facit angelos fuos
,
fpiritus 5 & miniftros fuos
,
ignem urentem.
5.
Fundavit terrain fuper
He b k.
CIV.
Enedic anima mea Domino
:
Damine Deus meus magnifica-
tus es nimis.
Gloria & decore indutus cs :
amiilus luce quaff vcflimcnto
:
B
Extendens calos ut pellem
tegis aquis cauacula ejus.
qui
h.i ponis nubes currum tuum :
qui ambulas fuper pennas venti.
Quifacts angelos tuos fpiritus ;
minijlros tuos ignem urentem.
VULGATA HOD.
1. Ipfi David. CIII.
Enedic anima mea Domino :
1
Domine Deus meus magnifica-
tus es vehementer.
Confeffionem , & decorem in-
duifti : 1. ami&us lumine ficut vefti-
mento
:
Extendens ccelum ficut pellem :
3.
qui tegis aquis fuperiora ejus.
Qui ponis nubem afcenfum tuum:
qui ambulas fuper pennas vento-
rum.
4. Qui fads angelos tuos , fpi- Heb. r.
ritus ; & miniftros tuos ,
ignem 7
urentem.
5 . Qui fundafti terram fuper fta-
JViii fundafli
terram fuper bafes
ftabilitatem ejus : lion inclina- fuas : nan commovebttur in fuu-
bilitatem fuam : non inclinabitur in
bitur in fxculum fxculi. lum & inoculum. fseculum faeculi.
6. Abyilum, licut pallium, Abyjfo
, quafi veftimento , ope- 6. Abyflus, ficut veftimentum
,
amiclusejus : fuper montes ruijii earn : fuper montes fiabunt
ami&us ejus : fuper montes ftabunt
ftabunt aqua;.
7.
Ab increpatione tua fo-
ment : a voce tonitrui tui for-
midabunt
aqtl.
Ab increpatione tua fugient :
a voce tonitrui tui formidabunt.
aqua:.
7. Ab increpatione tua fugient
a voce tonitrui tui formidabunt.
8. Afcendlint montes, & Afcendent montes
, & defcen- 8. Afcendunt montes, & def-
defcendunt campi in locum, dent campi ad locum, quernfundaf-
cendunt campi in locum
,
quern
fundafti eis.
9.
Terminumpofuifti, quern non
tranfgredientur : neque converten-
tur operire terram.
10. Qui emittis fontes in con-
M ANTIQUAM.
facit angelos fuel , fpiritus ;
tf
miniftros fuss , ignem flagran-
tem : & 1. 15. de civir. Dei , c. 23. col. 406. f. ignem ar-
dentemiS. Profp. urentem : Vigil. Tapf.l. 3.deTiin. flam-
mantem. Anonymus apud Cypr. de rebapt. p. 366. a. Qui
facit ang. fuos , fpir. $$
min.juos , ignem ardentem. Hieron.
epift. ad Sun. & Fret. to. 2. <5jy.c. Qui facis angelos tuos

fpiritus ; rum addir : Pro quo in Grxco inveniffe vos dici-
tis , 'O Tciaf t; ayfsMS oLutV, id
eft.
Qui facit angelos
fuos. Itidemin ed. Rom. iicu: in fine, -irvp <p*sytt ; Mf. Alex.
hab. irvflc, tpM-,<t ; Aid. & Compl. irvoo; 7^07.
f.
J.
IraCaffiod. cum Pfalt. Rom. & Moz. pofito uno
qui , ante verbum fundavit i praeterea Rom.addit
g>
pod
vocem ejus. 'Mediol. quoque & Cam. hab. Fundavit terram.
Corb. Fuudabit terram ftp. flabilit. ejus , &c. Ambrof. 1.
I. Hexa. col. 11. d. Fundavit terram fuper firmameutttm
ejus: non inclinab. in fee. fxculi ; Mfs. nonnulli ferunt
fir-
mitatem ejus. Similiter Auguft. in hunc Pf. nil] quod primd
legit ftperfirmitatem ejus , & port plura , col. 1 14]. b. fit-,
per firmameutttm ejus . S. Profp. Fundavit terram fuper
fir-
mitatem ejus : non, &c. Gr.'O CqtCfMoi iwymt itri tw va-
tpahfiar cLvtms' m , &c.
t.6. Pfalt. Corb. Abyffus , Jicttt palleos , amitlus ejus
,
&c. Rom. cum Moz. Abyjftts , ficut pallium , Sec. ut in
textu. Itidem apud CalTiod. & Eucher. q.
in Pf.
p. 845.
e. Ap. Auguft. in eund. Pf. Abyfftts , ficut veftimentum ,
amiclus ipfius , &c. In Gr."Ai>8iSc; , eJ; \u.i.tm , to -prcex-
o'*a;ov *utV, &c. Apud Ambrof. 1.
J.
Hcxa. to. 1. 36".
e. pofteriora tantiim : fuper
montes ftabunt aqux , ut lup.
t. 7. Ita CafTiod. cum vet. Pfalt. & Gr. Apud Aug.
& Profp. legitur , tonitrtis tui. In Pfalt. Corb. tomtros tui.
Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. <5y
J.
c. dicit : 1 Uebrxo
habitat , tonitrui tui ; fed addit : ^
miror quomodo apud
Latinos fcriptorum errore fubtrailumfit.
f. 8. Concinunt Auguft. Profp. & CalTiod. una cum vet.
Pfalt. & Gr.
#.9. Auguft. in hunc Pf. cum Gr. Terminumpofuifti,
quern non tranfgredientur : neque revertcntur tegere terram.
Hieron. in Jeiem. 31. to. 3. 685. d. Terminumpofuifti,
quern non tranfibunt , ice. ut in Vulg. CalTiod. cum Pfalt.
Rom. Terminum pojitiftieis ,
quern non tranfgredientur , Sec.
ut in Vulg. In Corb. Terminumpofuifti eis, quern non tranf-
gredientur : $ non tranfibunt , neque convertentur operir
terram. In Mozar. neque revertentur; Gr.v'Ji (irispt^fVtl.
V. 10. Pfalt. Rom. & Corb. cum Profp. & CalTiod. Qui
tmittit fontes in convaliib. inter med. monttnm pertranfib.
quern fundafti eis. ti eis.
9.
Terminum pofuifti eis, Terminum pofuifli ,
quern non
quern non tranfgrediuntur : ne- pertranjtbunt : nee revertentur ut
que avertentur operire terram. operiant terram.
10. Qui emittit fontes in )ui emittis fontes in convalli-
NoTJE AD VERSIONE
f,
1. Ita CafTiod. cum Pfalt. Rom. In Moz. Pfalmus Da-
vid. In Corb. Pfalmus
ipfi
David. In ed. Rom. Tu Aa-
w/. In Mf. Alex. TS Aecvlf. Inedd. vero Aid. & Compl.
*a^j? tw AxvlA, virep th<; t? kco/kk Qv^etaa;.
*
Vulgace refpondent S. Profper & Caffiod. cum Pfalt.
Rom. & Moz. nili quod legunt Dominnm, cum Gr. Simi-
liter habet Auguft. Dominnm ; ac praeterea nimis
,
pro ve-
hementer ; ca?t. ut in Vulg. Gr. epo/*. Apud Ambrof. 1. de
Ifaac , c. 7. to. I. 376. b. Conjejjlonem
^
j'peciem mduifti.
Ttr. 2. Mf. Sangerm. ipfo initio hab. amittens te
,
quod
ibi nullam iignificationem habet : fubftituendum duximus
amiciens te ; magis placeret amiilus ttt , vel potius amic-
tus fimpliciter , ut in Pfalt. Rom. & Vulg. Corb. hab.
amiilus lumen ficut veftimentum : extendens calnm , &c.
Mozar. amiclus lumen ficut veftimento : extendens calos, &c.
Ambrof. 1. de Elia , c. 4.10. 1.
559.
b. circumdatus luce
ficut
veftimento : & 1. I. de interpel. Job , c.
f.
631. b.
ait : Dominus qui caelum Joins extendit. Auguft. in hunc
Pf. circumamidus lucem ficut ( inf. velut ) veftimentum :
extendit (inf. extendens )
ccelum ficut
pellem. S. Profp. cir-
tumamiilus lumine ficut veftimentum : extendens ctelnm
,
Sec. Gr. utet&xmiApite, ipa; a; IfictTiov' EXTfiW , &c.
V. 3. Auguft. in hunc Pf. qui protegit in aquis fuperiora
tjus. Oni ponit nubes afcenfum ejus : qui ambulat (inf.
afcendit )
fuper pennas ventorttm. S. Profper in eund. Pf.
aniprotegis in aquis Qiti ponis nubes afcenfum ejus : qui
ambulat ftper , dec. Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Moz. qui
tegit in aquis Qui ponit nubem afcenfum futtm : qui
ambulat , &c. Corb. qui tegit in aquis fuperiora ejus. Qui
ponet nubes afcenfumfuttm : qui ambulat, &c. Item in Me-
diolan. & Camut. qui tegit in aquis ponit anibu-
iat , &c. Apud Hilar, in Pf. 146. col. cjc). b. Pofuit nu-
bem afcenfitm
(num. In Gr. rsya^an cc bfati to. O
t/,9-e!; ttf tw itidAtumuv , Sec.
Tfr. 4.
Sic eft in Pfalt. Rom. Corb. Mediol. Camut. Moz.
& ap. Caffiod. Similiter habet Hilarius 1.
J.
de Trin. col.
860. a. at in Pf. 1 34. col.
475.
b. leg. Faciens ang. fuos
,
fpiritus.
Ambrof. 1. de Spir. S. to. 2. 613. a. Qui facit
angelos fuos ,
fpiritus. Tertul. verol. 2. adv. Marc. p. 647.
c. Qui facit angelos ,
fpiritus ; & paulo fup. Qiti facitfpi-
ritus , angelos i f^>
apparitores ,fammam ignis :8c 1. 3. adv.
Marc. p. 67
3- a. Facit angelos'', fpiritus ; $
apparitores fuos
,
ignem fiagrantem : 8c I. adv. Jud. c. 9. p. 143. a. alludens
,
dicit : Nff novum
eft
Spiritui S. angelos appellare cos
,
quos
miniftros fit* virttttis Deus prxfecit. Aug. in hunc Pf. Qui
LIBER
VUIGATA HOD.
vallibus :- inter medium montium
pertranlibunt aqua;.
i i . Potabunt omnes bert'ia? agri :
exfpe&abunt onagri in iiti fua.
PSALMORUM. Pfalm. C 1 1 1.
HE B R.
bus, ut inter medios montes ambit
lent
.
20$
A N T I
Q U A.
inter medium
E*
Mf.
Sangemt
Ut bib ant omnia anhnalia regio-
V E R S I O
convallibus :
montium pertranlibunt
1 1. I'otionabuntomnesbef-
num
,
0? reficiant onagriJitimfuam. tias filva: : exfpectabunt onagri
fitim fuam.
1 z. Super ea volucres cceli ha- Super ea volucres cceli morabun-
bitabuiit : de medio petrarum da- tur : de medio nemorum dabttnt vo-
bunt voces. cem.
Rigans montes de fuperio- Qui irrigas montes de canaculis
1 2. Super ea volucres cocli
habitabunt : de medio petra-
rum dabunt vocem fuam.
1 2. Rigas montes de fupe-
ribus fuis : de fru&u operum tuo- tuts : defruclu opcrum tuorum tm- rioribus fuis : de fruclu ope
rum fatiabitur terra
:
14. Producens foenum jumentis
,
& berbam iervituti hominum :
Ut educas panem de terra :
1 5 . &. vinum tatiheet cor hominis
:
Ut exhilaret faciem in oleo : &
panis cor hominis conrirmet.
16. Saturabuntur ligna campi
,
& cedri Libani
,
quas plantavit :
17. illic pafleres nidiricabunt.
Herodii domus dux eft eorum :
18. montes excelfi cervis: petra re-
fug ium herinaciis.
19. Fecit lunam in tempora :
fol cognovit occaium fuum.
:o. Pofuifti tenebras , & fafta
eft nox : in ipfa pertranlibunt om-
nes beftia? lilvx.
1 1 . Catuli leonum rugientes , ut
plcbitur terra >
Germinans berbam jumentis
, &
fa-numfervituti hominum
:
Ut educat panem de terra
, cjr
vinum Ixtificet cor hominis
:
Adexhilarandam faciem in oleo:
panis autem cor hominis robotat.
Saturabuntur lipna Domini
,
cedri Libani quas plantavit
aves nidificabunt.
ibi
Mtlvo abies domus ejus , mon-
tes excelfi cervis : petra refugium
hericiis.
Fecit lunam per tempora : fol
cognovit cubitumfuum.
Pofuifti
tenebras
, &
facia eft
rum tuorum iaturabitur terra.
1
4. Produces foenum jumen-
tis
,
& herbam fervituti homi-
num :
Ut educat panem de terra :
1 5. & vinum Ixtificat cor ho-
minis :
U t exhilaret faciem in oleo
:
& panis cor hominis confir-
mat.
16. Saturabuntur ligna 11
varum, & cedri Libani, quas
plantafti : 17. illic pafleres ni-
dificabunt.
Fulicx domus dux eft eo-
rum : 18. montes excelfi cer-
vis : petra refugium irinacis.
19. Fecit lunam in tem-
pora : fol cognovit occafum
fuum.
2.0. Pofuit tenebras
,& fa
c-
nox : in ipfa moventur omnes befit, ta eft nox : in ea pertranlibunt
filva.
omnes beftia? filvarum.
Leones rugientes ad pr&dam
, & zi. Sicut catuli leonum ru-
Notje ad Versionem a n t I
q u a m.
( Corb. tranjibtim
)
aqua. Brev. Moz. Qui emhtit per
medium montium, Sec. Auguft. in eund. Pf. Qui emutis
,
Sec. ut in Vulg. Ambrof. in Pf.
4
J. to. 1 . col. 930. a. add.
inter medios montes pertranjibtint aqua. Grace. 'O i,x.izostA-
kuv ata/jcicot tiJV opiaiv AtSMu'ctiVTca vialoL.
if. 11. Ambrof. in Pf.
45.
col. 930. a. Et potabnnt om-
nes beflix agri : fufcipient onagri in Jit im fuam. Sic ctiam
ap. Auguft. in hunc Pf. fed abfque
tf
, ante potabunt. Con-
cinit S. Prolper in eund. Pf. nili quod hab. Jilvx ; rolli:-
que in , ante Jitim. Aug. quoque inf. col. 1 149. f. IIJI.
e. \egix Jilv*. Cafliod. fie : Potabunt ea omnes beflix Jilza-
rum : exfpetlabunt onagriJitim jitam ; Mis. 3. in Jitimfuam.
Pfalt. Rom. Potabunt eas omnes beflix Jilvarum : exfpecta-
bunt onagri in Jiti fua. Mozatab. Potabunt omnes beflix Jil-
i>x : reficient onagri in Jiti Jua. Corb. Et potabunt omnes befi
tix Jilvx : exfpedabtiut onagri in Jitim fuam. Gr. HoTiS'ei
na.no. rx, iv.pt -ri aypv -xqjCiJ lifncu 'wa.yojt ci's Al^av
OlVTtjlV. _
't . 12. Ita CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb. Mo-
zarab. vero fcribit inhabitabunt , nee addit [nam, ad 00-
cem. Rom. hab. voces fuas ; caet. ut in textu. Apud Aug.
in eund. Pf. lie : Super illos volattlia cceli inhabitabunt :
de medio petrarum dabttnt vocem fuam. In Gr. 'Eir dura to.
irvnta ri V&uft n.ala.w.wui^ in. y.iw to -nflfw AuQxci (p'MW.
Tt. 13. Auguft. & Cafliod. cum Profp. Vulgatse fuffia-
gantur. Sic etiam in Pfalt. Rom. & Gr. Moz. veto delet
voculam fuis.
t. 14. Sic ell in Pfalt. Rom. & apud Aug. Profp. &
Calliod. excepto verbo 1. Produce/is. In Mozat. Producens
fanum pecudibus Ut educat , &c. Item in Mediol. Corb.
Sc Camut. Ut educat ; Mfs. tamen plutes Aug. & Cafliod.
ferunt , educas. Hieron. quoque ep. ad Sun. Sc Fret. to.
2. 658. a. Ut educas, pro quo, inquit, inveuiffe vos dt-
citis , Ut educat. In Gr. 'O efyatttltMm
xh
T<" fit; n-rvi-
ittt t? ii,ct.-/a.-/'.Tt , Sec.
#. iy. Ita Aug. in hunc Pf. cum Pfalt. Mediol. Corb.
& Carnut. Cafliod. vero cum Rom. Ixtificet confirmet.
In Mozarab. Ixtificat confirmet. Apud Ambrof. I. i.de
virg. to. 2. iJcT. b. vinum Ixtificat cor hominis : Sc in Luc.
9. to. 1. 1401. b. necnon 1. 3. de fide , to. 2.
J19.
b.
panis confirmat cor bominis. Apud Profp. in eund. Pf.
2) vinum Ixtificet cor bominis : ut exhilaretur fades in oleo :
Vj
panis confirmat. In Gr. na'i o'lnc, fb.p&cusi TV
iMpun'.i -zposww.v ix ihxloi' k. apre,..,,, SYpi^a,
Ism. U.
t. 16. Itidem in Pfalt. Corb. Sc ap. Cafliod. In Rom.
fie : Satiabuntur omnia ligna Jilvarum , $$ cedri Libani
, quas
plant
afli.
In Mozarab.
cedros Lib. quas plantavit. Apud
Aug. in eund. Pf. Satiabuntur ligna campi , Sec. ut in Vulg.
Apud Profp. Saturabuntur. In Gr. XtplaQtKslcci ti (/'*
t ttiJix , eti y.iJ'^t TV AtCttrV , as iqwTiuseir Alex. Aid.
& Compl. etpvTtveetf.
Tf. 17. Ita legunt Auguft. Profp. 3c Cafliod. in hunc Pf.
cum Pfalt. Rom. Carnut. & Moz. Itidem in Corb. dempto
verbo
efl.
In Mediolan. lie : Stumi domus ducatum eis
prxbet. In Gr. 7>
r
.fj>^fi
ii clruu v/iirai oivTwr. Ap. Hie-
ron. epift. ad bun. & rret. col. 6j8. a. Herodii damns dux
eft
eorum ; ftatimque : Noy ita vertimus in Latinum , nempe
ex HebriEO : ibi aves nidificabunt. Milvi abies domus
efl.
if. 18. Hieron. in Uai. 2. to. 3. col. 26. c. petra refu-
gium leporibns : at in epift. ad Sun. & Fret. col. 6j8. b.
herinaciis
, pro quo , inquit , in Hebrxopojitum
efl
lphannim
,
2? omnes ^oiojypvMiVS , voce Jimili tranflulerunt , exceptis
LXX. quilcpovcs interpretati funt. Auguft. in hunc Pf. cum
Profp. monies altiffmi cervis
:
petra refugium hericiis,
j le-
poribns. S. Profp. delct ult.
5
leporibns. Aut. vero 1. de
promilT. p. 3. col. 17$. c. & infra 206. d. addit
, g
Icpo-
ribtts. Cafliod. cum Pfalt. Rom. Vulgats congruit. In ed.
Rom. opv, t v-\ma wsT&t 7a;
J^'CW^/slS"
Mf.
Alex, cum editt. Aid. & Compl. zxyuoTs.
If-. 19. Sic Ambrof. I. 4. Hexa. to. 1.6^. a. & Cafliod.
cum Pfalt. Rom. In Mozarab. & apud Auguft. fol agno-
vit occa/nm fuum. Ambrof. vero epift.
34.
col. 923. c.
legit : luna mint occafus fuos. S. Proip. in eund. Pf. Eecit
lunam in tempore : fol cognovit. Sec. Cafliodori etiam Mf.
1 . cum editt. fert in tempore. Plait. Corb. Fecit lumen in
tempore : Jol cognovit , &c. Gr. s/5 xaipvs' we; sym Try
Au'Qit avTV.
#.
20. Pfalt. Rom. Vulgatae confonat. Similiter & Mo-
zarab. nil! quod initio hab. pojitit. Hieron. in Amos
3.
to. 3. 1390. b. cum Cafliod. Pofnifli tenebras in ipfa pcr-
tranjib. omnes beflix Jilvarum. At Hieron. 1. 3. in ep. ad
Gal. to. 4. 313. f. legi(y<7f^. Auguft. in hunc PI. cum
Profp. Pofnifli tenebras ibi pertranjibtint omnes beflix Jil-
vx : Auguft. infra , illic pertranjibtint. Gr. 'fi6sr OUT;
cV alvrn d\t'.f.!ve
r
.v7ai irdtTa tv J'pvfix.
ir.-ii. Similiter apud Cafliod. & in Pfalt. Rom. fed
abfque adverb. I. JicUt.
Auguft. in eund. Pf. legit : C.i-
tttli leonum rug. ut rapiant ,
qttxrentes * Deo tfcam Jibi :
Cc ij
204
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CIII.
Ex
Mf.
Sange,rm.
HE B R.
qutrentes a Deo efcamfibi.
Versio antiqua.
gientes, ut rapiant, & quad-
rant a Deo efcam fibi.
22. Ortus eft ibi, & con- Orientefole reccdent
, &infpe-
gregati funt : & in cubilibus luncisfuis cubabunt.
iliis fe collocabunt
Exivit homo ad opus Egredietur homo ad opus fuum
,
VULGATA HOD.
rapiant , & quadrant a Deo efcam
fibi.
1 2 . Ortus eft fol , & congregati
funt : & in cubilibus fuis collocabun-
tur.
5. Exibit homo ad opus fuum :
fuum : & operationem liiam & ad fervitutem
fitam ufjue ad & ad operationem fuam ufque ad
ufque ad veiperam. vefperum.
24.
Quam magnificata funt Jgukm mult* funt opera tua
opera tua Domine ! omnia in Domine ! omnia infapientia fecifti
:
fapientia fecifti : impleta ell impleta cjl terra
pofeffkne tua.
terra creatura tua.
25. Hoc mare magnum, & Hoc mare magnum
, & latum
vefperum.
14. Quam magnificata funt ope-
ra tua Domine ! omnia in fapientia
fecifti : impleta eft terra polleffione
tua.
2 5 . Hoc mare magnum , & fpa-
fpatiofum : ibi repentia
,
quo- mambus : ibi reptilia innumerabtlta, tiofum manibus : illic reptilia, quo
Animali a parva cumgrand'tbus
:
ibi naves pertranfeunt
:
Leviathan
iftum plafmafti , ut
illuderet ei. Omnia in te fperant
,
rum non eft numerus,
Animalia pufilla cum ma-
joribus : 26. illic naves per-
tranfeunt,
Draco ifte
,
quern formafti
ad inludendum : zy. omnia a
te exfpecftant ut des illis efcam ut des cibum eis in temporefuo
tempore.
* In
Mf
deep te. 28. Dante
*
te illis , colligent
:
aperiente te manum ,
univer-
fa implebuntur bonitate.
29. Avertente te autem fa-
ciem
,
turbabuntur : auferes
fpiritum ipforum
,
& defi-
ciunt , <5c in terram fuam re-
vertentur.
NoT ad Version em antiquam
ruin non eft numeius.
Animalia pufilla cum magnis
2 6 . illic naves pertraniibunt.
Dante te Hits , colligent : ape-
riente te manum tuam , repiebuntur
bono.
Abfcondes vultum tuum , turba-
buntur : auferes fpiritum eorum
y
deficient
, & in pulverem fuum re- rum , & deficient , & in pulvercm
vertentur. fuum revertentur.
Draco ifte, quern formafti ad il-
ludendumei : 2 7. omnia a te exfpec-
tant ut des illis efcam in tempore.
28. Dante te illis ,
colligent :
aperiente te manum tuam , omnia
implebuntur bonitate.
2
9. Avertente autem te faciem
,
turbabuntur : auferes fpiritum eo-
at infra
, $ ut quxrant i Deo , &c. S. Profp. quxrentes
.4 Domino, Sec. Plait. Corb. Catuli teon. ruentcs , ut ra-
piant,
5
quxrant a Deo , Sec. Ed. Rom. Sx-fftYot ufvofii-
m , afjrxuxi ,
*j
n7ii'<sai Trttpa t? Qtv , Sec. Mf. Alex, cum
Aid. & Compl. t? ij.'wMo.i ; Ald.que & Compl. -7:0.(0. iu
EM.
#. 21. Sic eft in Pfalt. Rom. Corb. & Moz. ut 3c ap.
Caffiod. in hunc Pf. Apud Auguft. verb , tf
in cubilib.fuis
cubabunt. Apud Hieron. I. 5. in ep. ad Gal. to. 4. 515
f. Ortus
eft Jill j 5
congregate funt :
tf
in cubilib. fuis dor
/ilia,
tf
magna, ut fup. Grxc. AiVth h* (SaWea v,fttycuM 9
ij tufuxa^yi' ixtT..... 2aa fjn^a. una (ityaian
IP. 26. Vulgata: fuffragatur Hilarius in Pf. yi. col.
J(.
d. cum Caffiod. 6c Pfalt. Rom. fed Hilar, in Pf. 64,. col.
\6j. d. ita legit, alludendo certe : Ibi requiefctt draco
,
quern
figurafti
ad illudendum ipfum. Hieron. in Naum 1.
to. 3. col. I 561. b. ibi naves ferambulant , &c. ut in Vulg.
& in Ifai. II. col. 104. e. lie : Draco
ifle ,
quern
plafmafti
ut illuderet ei. Auguft. in eund. Pi. illic naves commeabunt,
Draco bic
,
quern finxifti
ad illudendum ei. Item ap. Profp.
mierunt. In ed. Rom k, Qv>o.xbusovTa.r
j,
It rai; commeabunt ; cset. ut in Vulg. In Brev. Moz. Draco
iftt
xciTO.Qvitw'ia.t. Alex. Aid. & Compl. fup. Qy^yhMoi
.
if. 25. Auguft. cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Exiet
homo
ad operationem, &c. Hieron. 1.
J.
in ep.ad
Gal. to. 4. J I
J.
f. Egredietur homo , &C. ut fup. Caf-
liod. in eund. Pf. Exiet homo ;
a^fp
Mfs. 3.
exiit. Nice-
tius ep. Spicil. to. 3. p. I. Homo exiturus ad opus fuum :
1$
ad operat. fuam ufque ad vefperam. Gr.
'
E,imu 6ira,i
i) rsrj tyu Ifyaeiicty , Sec.
Tf. 24. Ita legunt Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc
Pf. fi id excipias , repleta
eft
terra. Ita quoque hab. Pfalt.
Rom. cum Mozarab. Item in Mediolan. Corb. & Carnut.
creatura tua; in Gr. xti'us&j';
Qy
, non xtoc, quod Vul-
gata: refpondet. Pfalt. Sangei m. fcribit ,
Qjiim magnifi-
cata funt operx tua ! fed vitiose ; velergo legendum magni-
ficats funt , vel fcribendum opera tua : hoc ultimum pra;-
tulimus , cum ita legant Aug. & al. imo Ambrof. 1. 1. Sc 6.
Hexa. to. 1. col. 9. b. 110. d. vide ctiair. col. 4. f. 90.
b. 268. e.
7
30. c. 1230. c. & to. 2. col.
J 3
3. d.& 682. a.
Item apud Novatian. de Trin. p. 1032. b. omnia in
Jap.
fecifti.
T^. 25. Hilarius in Pf.
J.i,
col.
7J.
d. ita legit : Hoc
mare magnum
, tf
fpatiofum : illic ferpentes ,
quorum non
eft
nmnerus. Animalia pufilla,
tf
magna : at in Pf.
64.
col. 167. d. Mare hoc magnum,
%j latum. Ambrol. 1.
5.
Hexa. col. 80. d. Hoc mare mag.
$
fpatiofum : illic rep-
tilia, quorum non
eft
nnmerus. S. Paulinus epifl. 24. p.
164. a. ?
illic repentia
,
quorum , Sec. Auguft. in hunc
Pf. cum Profp. Hoc mare magnum
, 5 fpatiofum : ibi (
Prolp.
illic) repentia
,
quorum pufilla , j magna. Caffiod. in
eund. Pf. Hoc mare mag.
$$
Jpatiof. mambus : illic repti-
lia ,
quorum pujilla , tf
magna. Sic eriam in Pfalt.
Corb. fed abfque manibus. Apud. Hieron. in Naum I.
to. 3. IJ61.
b. Hoc mare mag. <$ fpatiofum : ibi repti-
lia animalia parva cum magnis : item in epift. ad Sun.
& Fret. to. 2.
6J7.
c. ait : Dicitis in Grxco manibus non
baberi
,
ego novi ; fed ex Hebrieo,
'tf
Theodotione in LXX.
nddiium
eft fub aftertfeo. Abeft fane a Pfalt. Mediol. Car-
nut. Rom. & Moz. duoque poftrema legunt in fine
, pu-
quem confirmafti ad illudendum ets. AuCt. 1. de promifl.
p.
2. c. 11. col. 136. a. 191. a. Draconem, quern
finxifti ad
illudendum li. Gr. s'he? irteTia. AiccaoptvcMui. ApnAur ireSt
r foViOtCK; iy.aa.iZ,i uvru.
't . 27. Pfalt. Rom. omnia i tt exjpetlant Domine , ut...,
in tempore. Mozarab. omnia a te exfpedant ut des ejeam illis
in tempore opportuno. Corb. omnes a te exjpetlant ut in
tempore ; Mediol. addit opportuno. Ambrof. 1. 4. Hexa. to.
I. 64. f. imnia a te exjpellant ut des illis cibum in tempo-
re : limiliter 1. de Noe , c. 16. col.
2J1.
f. & in Pf.
43.
col. 924. b. hoc tamen poller, loco leg. ut tu des. Auguft.
in Pf. 103. cum Profp. omnia a te exfpeilant Domine , ut des
illis cibum in tempore opportuno. Caffiod. in eund. Pf. Vul-
gate accinit , nili quod in fine add. opportuno. Gr. -irdvlx
itfii Qs ircwJ ckuiOi oXvro-i tw tQO^y.v utsI"; ivnatfy' Mf.
Alex, dviuv lie, )lciit>w' Aid. 8c Cotnpl, ai'Twe tie, tVKKi^r.
If. 28. Ambrof. 1. 4. Hexa. to. 1. col. 64. f. Dante tt
illis , colligent jibi : aperiente te manum , univerfa implebun-
tur bonitate : at in PI.
43. p. 924. b. Dante te his , colli-
gent : aperiente manum tuam , univerfa , Sec. St. 1. de Noe
C 16. col. 2
J
I. f. apeiiente te manum tuam , omnia impleb.
bonitate : & 1. de fuga ljec. c. 6. col. 432. d. aperiente te
manum , implebuntur omnia bonitate. Auguft. in hunc Pf.
Cum dederis eis , colligent : aperiente autem te manum tuam
,
univerfa impleb. bonitate. S. Profp. in eund. Pf. Dante te
,
Hit colligent : aperiente te manum tuam , univerfa repiebun-
tur bonitate. Caffiod. Dante te tilts , colligent : aperiente
te manum tuam, univerfa repiebuntur ubeuate. Itidem in
Pfalt. Rom. pi iter omnia , pro univerfa. In Corb. aperiente
te manum tuam , univerfa impleb. bonitate. In Mozarab.
aperiente autem te manum , omnia repiebuntur ubertate. In
Gr. AcVts; Q\s dvToi$
, Qvwtfyaiv' Wjjafroe At (\ ryr
X"&c > t QC/J.isa>1ct it>Qv,(m1oj
xp"S"
0T,|7e; , Alex, ttii-
th/cs.
#.29. Ambrof. in Pf.
43.
col. 914. b. cum Vulgata
concinit , nifi quod extreme hab. convertentur : ita etiam 1.
de Noe, c. 16. col. 251. f. at 1. 2. deSpir.S. to. 2. col. 640.
c. riverunttur. Aug. in hunc Pf. addit tuam , ad faciem , Si.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CIV.
He br
Emittesfpiritum tuum, & crca
VUIGATA HOD.
50. Emittes fpiritum tuum , &
creabuntur : & renovabis faciei!)
terrx.
31. Sit gloria Domini in fscu-
lum : Iaetabitur Dominus in operibus
fuis
:
bunttir , cs injlaurabis faciem terra.
Sit gloria Domini in fempiter-
num : Utabitur Dominus in operibus
fuis.
Qui refpicit terram , & trcmct :
tangit monies
, &
fumabunt.
Cantabo Domino in vita, men
.
31. Qui refpicit terram , & fa-
cit earn tremere : qui tangit montes
,
& fumigant.
Inf. 145. 3
5. Cantabo Domino in vita
z. mea : pfallam Deo meo quandiu pfallam Deo meo quandiu fum
fum.
34.
Jucundum fit ei eloquium
meum : ego vero dele&abor in Do-
mino.
3 5 . Deficiant peccatores a terra
,
Placeat ei eloquium meum : ego
Utabor in Domino.
Deficiant peccatores de terra
,
& iniqui ita ut non lint : benedic & impu ultra non fmt : benedic ani-
anima mea Domino. ma mea Domino. Alleluia.
10%
Veksio antiqua.
30. Emirte fpiritum tuum ,
Ex
Mf.
Sangtrm,
& creabuntur : & renovabis
faciem terrx.
31. Sit gloria Domini in fx-
culum fxculi : lxtabitur Do-
minus in operibus fuis
:
32. Qui refpicit terram
, &
facit cam tremere
montes
.
33.
Cantabo Domino meo
in vita mea: pfallam Domino
meo quandiu fum.
34.
Suavis (it ei laudatio
mea : ego autem delectabor in
Domino.
35.
Deficiant peccatores a
terra , & iniqui ita ut non lint
:
benedic anima mea Domi-
nium
qui tangit
& fumigabuntur.
NotjE ad Versionem antiquam.
legit convertentur ; cast ut in Vulg. Itidem Cafllod. cum
Plait. Rom. fed hab. revertentur. S. Profper nil diflfert a
Vulg. In Pfalr. Corb. Avertente autemfaciem tttam , tur-
babuntttr : aitferes fpir. eoritm
, > deficient , $$ in terram
flam revertentur. In Mozarab. aitfers J'piritus eoritm , tf
de-
ficient. In Gr. utiavtMli to irvev/xa. jc, tie, to* '/y "fa
tiriTps-{\sCi.
f. jo. Ambrof. 1. de Noe, c. 16. to. 1. 251. f. St in
Pf. 43. col. 914. b. legit , Emittes , &c. ut in Vulg. item
I. 2. de Spir. S. to. 2. 640. c. nili quod hab.
>
innovabis
cmnem fuiem lerrx : at 1. I. & 4. Hexa. col. 17. a. 64.
f. legit initio , Emitte , cum Pfalt. Corb. fimiliter 1. de apol.
Dav. col. 730. b. & in Luc. 1. col. 1263. b. Confentiunt
Hieron. quseft. Hebr. to. 2. 508. & S. Profp. in hunc Pf.
Aug. autem in eund. hab. Emittes fpir. tuum $ innova-
bis fac. terra. CafTiod. utin Vulg. Apudlrenaeum 1. <.c. 32.
p. 333.
c. hsc pauca : Qiti renovavitfaciem terra. InGr.
'E{.o.isjcsm7<; . arax.ums'ii; to , Sec.
TP. 31. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. St Corb. In Moz.
vero lie : Sit gloria Domino in fieritlum fxculi , &c. Apud
Auguft. St Prufp. in hunc Pf. Sit gloria Domini in inter-
num : l.ttab. Sec. In Gr.'HTw n Aooc Kioi'v ;'; tov ai'wra,
&c. Alex. Aid. & Compl. t&; aiVa;.
tf. 32. Ita in Pfalt. Corb. excepto uno tremente , forte
trementem
,
pro tremere. Novatian. deTrin. p. I0 32.b.leg.
Qui afpicit terram
, tf facit earn tremere. Similiter Ambr.
1. I. Hexa. col. 11. f. at in Pf. 118. col. 1187. d. Afpicit
fiuper terram,
$
facit , &c. Hilar, in eund. Pf. col.
34J.
b. Afpicics in terram
, tf
fades earn tremere. Auguft. in hunc
Pf. Qui afpicit terram
, & facit qui tangit montes
,
fumigabunt. Item S. Profper in eund. Pf. Qui afpicit ter-
ram. CafTiod. in eund. Qui refpicit terram qui tan-
git montes
, ^
fumabunt ; Plait. Rom. cum Moz.
&
fumi-
gabunt. Philaftr. Brix. de h<jeref.
p. 71 3. g.
Qui confpicis
terram
, j earn cemmoves terra motu. InGr. O azt^Mtoar
iiri tw 7HK > i) Troiur kJHv rfe/x{t'
0'
7r7o'/^uo;
j,
yutvrrl-
Z,ona.t.
Tt". 33.
Pfalt. Rom. cum Moz. Cantabo Domino in
pfallam Deo meo quandiu ero. Sic etiam apud Caffiod. in
hunc Pf. Auguft. autem St S. Profp. cum Vulgata conci-
nunt , & Grasco.
f. 34.
Sic eft in Pfalt. Rom. Carnut. St. ap. Caffiod.
Sic etiam in Mozarab. dempto uno ei. In Corb. Suavis
ft
ei
fjj
laudatio mea : ego vero deletl. &c. In Mediolan.
Suavis
ft
ei difputatio mea. Apud Hilar, in Pf. 64. col.
160. b. Suavis ei
ft
laudatio mea. Apud Auguft. & Profp.
in hunc Pf. Suavis
ft
ei difputatio mea : ego autem jocttn-
dabor in Domino. In Gt. 'H/wSe/h ut h' Ai<wo7ji p.V rjsi
s evppa.t^Mo/xa.1 , &C
t.
IS-
Ita Aug. & Profp. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb.
Ap. Caffiod. verb eft to infufti , loco iniqui. Apud Gelaf.
PP. Cone. to. 4. 1228. d. Pereaut peccatores a terra, ita ut
non /int. Brev. Moz. ipfo initio hab. Deficient; & in fine
Dominum, ut fup. Gr.'EiasiWMf ( Aid. &Compl. 'Exaei-
KSltv) Kj W/0/J.HI 5l*o'74 W TSC Kl/'tJiOC.
Vulgata
Alleluia.
1. Tar.

t6. 8.
(i.Par.
CIV.
Onfitemini Domino , & in-
vocate nomen ejus : annun-
h o d.
Hebr.
16.8.) CV.
V"-
l1' tiate inter gentes opera ejus.
*
2. Cantate ei , & pfallite ei
:
narrate omnia mirabilia ejus.
3.
Laudanum in nomine fandto
ejus : lastetur cor quirentium Do-
minum.
4.
Quxrite Dominum , & con
C
Onfitemini Domino , invocate
nomen ejus : notasfacite populis
cogitationcs ejus.
Cantate ei
, &pfallite illi ; loqui-
mini in univerfis mirabilibus ejus.
Exfultate in nominefancio ejus:
Utetur cor qturentium Dominum.
Versio antiqua.
*
Alleluia. CIV.
1. f~*\ Onfitemini Domino
,
v^/ & invocate nomen ejus:
adnuntiate inter gentes opera
ejus.
2. Cantate
,
& pfallite ei
:
narrate omnia mirabilia ejus.
3.
Laudamini in nomine
fancto ejus : lxtetur cor qux-
rentium Dominum.
4.
Quxrite Dominum, &
Laudate Deum.
llallcluia quoque legiturap. Profp. & Caffiod. acin Pfalt.
Rom. In Gr. 'AmmM?io:.
Tf'. I. Concinunt Aug. & Caffiod. in hunc Pf. una cum
vet. Pfalt. In Corb. tamen lie : annuntiatt inter gentes mi-
rabilia ejus. Ap. Profp. annuntiatt in gentibus opera ejus ;
quam le&ionem laudat Auguft. ubi fup. col. 1178. g. Se-
quitur , inquir , annuntiate inter gentes , &c. vel potiiis
,
ut de Grxco ad verbum exprtmatitr
,
quod
yj
alii Lalini co-
dices habent , evangelizate ( Mfs. omnes annuntiate
)
in gen.
tibus opera ejus. Qutbrts hoc dicitttr , niji Evangelijlis in
propbetia ? Grarc. aisxyln^aTS cv toi; efitsei to: epyct dvTV.
V". 2. Auguft. Profp. St Caffiod. cum Gr. Cantate ei,
tf
pfallite ei , &c. ut (up. In Pfalt. Moz. Cantate illi , >
pfallite ei , &c. In Corb. Cantate , ^
pfallite nomtni ejus :
narrate , Stc.
If. 3. Mf. Sangerm. omirtitult. vocem Dominum
, quam
fupplendam duximus e vet. aliis Pfalt. & Gr. Legirur etiam
apud Aue;. Profp. St Caffiod. cum cet. qua; habenrur fup.
Tt. 4. Accinunt S. Profp. St Caffiod. una cum Pfalt,
Ex
Mf.
Sanger!*,
Quarite Dominum
, & virtu-
firmamini : quarite faciem ejus fern- tern ejus : quxritefaciem ejusjugiter. confirmamini : quxrite faciem
per. ejus femper.
Not ad Versionem antiquam.
*
Auguft. in hunc Pf. Vfalmus centefmus quttrlus
,
primus
eft
in eis
,
quibns prxnotatm Halleluia ; cnjtis verbi , vel po-
tihs duorum verborum , interpretatto
eft
206 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CIV.
Ex M/. Sangerm.
Versio antiqua.
5.
Memento mirabilium
H EB R.
Recordamini mirabilium ejus qua
ejus
,
qua: fecit : prodigia ejus
,
fecit :Jignorum , &
judiaorum oris
<Sc judicia oris ejus. ejus .
6. Semen Abraham , fervi
rilii Jacob
,
electi ejus.
I pie Dominus Deus nof-
in univerfa terra judicia
ejus
:
7-
ter :
ejus.
8 Memor fuit in fxculum
Semen Abraham
, fervi ejus :filii
Jacob , elecli ejus.
Ipfe Dominus Deus
noflcr : in
mriverfa terra judicia ejus.
Recordatus efl in aternum patli
teftamenti fui : verbi
,
quod fui : verbi quod pracepit in mille ge-
mandavit in mille genetatio- nerationes :
nes:
9.
Quae difpofuit ad Abra-
ham : & juramenti fui ad Ifaac
:
10. Et ftatuit illud Jacob in
pracceptum : & Ifrael in tefta-
mentum jeternum
:
1 1 . Dicens : Tibi dabo ter-
f^uod pepigit cum Abraham
,
&
juramenti fui cum Ifaac.
Et firmavtt illud Jacob in lege
:
Ifrael in paclumfempitemum
:
Dicens : Tibi dabo terrain Cha-
VULGATA HOD.
5
.
Mcmentote mirabilium ejus
,
qua? fecit : prodigia ejus, & judicia
oris ejus.
6. Semen Abraham
, fervi ejus
:
filii Jacob elefti ejus.
7. Ipfe Dominus Deus nofter
:
in univerfa terra judicia ejus.
8. Memor fuit in fa-culum tefta-
menti fui : verbi, quod mandavit
in mille generationes :
9 . Quod difpofuit ad Abraham :
& juramenti fui ad Ifaac
:
10. Et ftatuit illud Jacob in prac-
ceptum : & Ifrael in teftamentum
sternum
:
1 1
.
Dicens : Tibi dabo terram
Gen. 22,
16.
ram Chanaam , funiculum has- naan
,
funiculum bareditatis vejlra. Chanaan , funiculum ha:reditatis vef-
reditatis veftrae.
12. Cum efTent numero bre- Cum effent viri pauci , modici
,
ves
,
paucillimi & incolaz in
&
advent in ea:
ea:
1
3. Etpertranfieruntdegen- Et tranfierunt de gente in gen-
te in gentem ,
de regno ad po- tern
, & de regno ad populum alte-
rum. pulum alteram.
1
4. Non derclinquet homi-
nem nocere eos : & corripuit
pro eis reges.
1
5. Nolite tangere chriftos
meos : & in prophetas meos prophetas meos nolite
affligere
nolite malignari.
16. Et vocavit famem fu-
per eos : omne rlrmamentum
panis contribulavit.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
Non dhnifit hominem ut noceret
eis, & corripuit pro eis reges.
Nolite tangere chrifios meos
, &
Et vocavitfamemfuper terram
:
omnem virgam panis contrivit.
trx.
11. Cum effent numero brevi
,
paucillimi & incola? ejus
:
1 5. Et pertranfierunt de gente
in gentem , & de regno ad popu-
lum alterum.
14. Non reliquit hominem no-
cere eis : & corripuit pro eis reges.
1 5
.
Nolite tangere chriftos meos:
& in prophetis meis nolite mali-
gnari.
16. Et vocavit famem fuper ter-
ram : & omne firmamentum panis
contrivit.
2. Reg.
1. 14.
I. Par.
16. 22.
Rom. & Corb. In Mozarab. fie : Ouxrite Dom.
tf
confor-
tamini , &c. quam ledtionem admittit Auguft. in hunc Pf.
Hoc enini , inquit , de Grdco exprejjiits interpretation
efl
,
quamvis -jerbum minks Latinum videatttr ; unit
$ alii
codices habent confirmamini , alii corroboramini. Gr. x.ac-
~fr. 5. Ita in autographo Sangerm. Memento. Vulgatae
autem refpondent Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc Pf.
A Rom. Pfalt. abeft 1. ejus ; at ibid, conftanter , Mcmentote.
In Gr. Mkm'^i)7e , &c. ut in Vulg.
V. 6. Concordant Auguft. Profp. St Caffiod. una cum
vet. Pfalt. & Gr.
#.
7. Sic in Pfalt. Rom. & ap. Caffiod. Apud Auguft.
5c Profp. in omni terra judicia ejus. In Gr. iri.cn th yn,
&c.
tf. 8. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. Mozarab. vero hab.
Memor fit it in aternum ; Auguft. cum Profp. in fxculnm :
obfervat tamen Auguft. alios codices habere in xternum
;
quod , inquit , ex ambiguo Gracofiiium cj} , nempe t-k ata/x.
-#.
9. Vu'.gats fuffragantur Aug. Profp. & Caffiod. cum
vet. Pfalt. Mozar. tamen & Corb. delent ad , ante Ifaac ;
prasterea Corb. lcribit Abraba. Gr."Oe ^.isO^jo ra 'AZ^ycctfi...
t 'IcaaA..
~t. 10. Ita Auguft. Profp. & Caffiod. cum vet. Pfalt.
infra tamen Augult. 1 189. e. legit : Et flaunt illud ipjt Ja-
cob.... & ipji ljrael , &c. e Grjeco videlicet, ra 'lxai to
'loCPJHA" lequitur ibid,
tfe &ia$-wx.w a.!xvief tibi mtllits
efl
ambiguitatis locus , inquit Aug. fup. ii8i.a. uivviov qnip-
pe nufqunm nojb: niji in acternum interprttati Jitnt : vix
autem aliqui alien bi cet&tiw, seternale dixtrunt : niji forte,
quia aiarct familiariits interpretantnr fa:culum , cttamr, non
aeternum , fed l<cculare interpretari velint
,
quod neminem
attfum ftiiffe commtmini.
ir. n. Aug. Profp. & Caffiod. confentiunt. Sic etiam in
vet. Pfalt. & Gr. ni excipiatur vox Chanaan , e Gr. Xaractv.
~t. 12. In autographo noftro brevis
,
procul dubio pro
breves , quod ita correximus. In Pfalt. Rom. Cum effent in
numero brevi
fcj
tncola in ea. In Corb. Cum effet nu-
mero breves ( 1. brevis) paucijf. ^ incolx in ea. Mozarab.
pariter hab. in ea, cum Caffiod. Item Auguft. & Profp.
in eund. Pf. Cum effent numero brevi
,
paucijjimi
tf
incolx
in ea ; fubinde Auguft. col. 1 1 82. e. Cum effent numero
breves
, vtl numero brevi
,
paucijjimi
tf
incolx in ea ; Be.
poll plura , col. 11 89. g.
Cum effent ip/i numero brevi ; fupra
vero 1 182, d. ait : Nonnulii codices habent, non paucillimi
& incola:
, fed
pauciffimos & incolas. Ubt apparet eos
,
qui
ifla
ita interpretati jitnt , Grxcam fuijfe loctttionem fecutos ,
qttx transftrri non potefl
in Latinum , niji cum ea abfurditate
,
qttx ferri omnino non pojjit. Si enim totam ipjam locttticnetn
transjerre concmur , diiluri Junius In eo elle illus numero
brevi ,
pauciffimos & incolas in ea. Quod autem ait Grxcus
In eo elfe illos , hoc
efl
l.atine , Cum elfent
, quod verbttm
non potefl caj'us accujativus Jequi , Jed nommatrjus
; quis
enimdicat, Ciim elfent pauciffimos ? fed. Cum elfent paucif-
fitni. In ed. Rom. 'By ra iTvat i/tV; dctfrfto g*;s7;
,
ow/vsa i, Tra/yiMi cr cumi.
#. 15. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. addita conjunct,
y? ,
poft gentem. In Corb. de gente in gente , de regno ad
,
&c. Apud Auguft. & Profp. Tran/ierunt de gente in gen-
tem , 5
de regno in pop. alterum : infra tamen 1 189. g. Au-
guft. hab. if pertranfierunt. Gr. Kai A.ir,/.w ti; Aor
ir. 14. Pfalt. Rom. cum Moz. Now pcrmi/it hominem no-
cere eis : corripuit , &c. Moz.fed corripuit , Sec. Corb. Non
permijit hominem nocere eos : $$
corripuit , &c. Similiter
in Mediol. & Carnut. 0 permijit ; ficut ap. Caffiod. qui
etiam hab. inf.
tf
corripuit. Apud Augult. in eund. Pf.
col. 1 189. g.
N<7 reliquit; at fupra col. 1182. f. N
dimijit hominem nocere eis , id
efl , no permilit : Grx-
ca autem locum
efl , nocere illos ; Latina vero , nocere
ll lis : ftatim
, & corripuit ; infra
, tf
argnit pro eis reges.
In Gr. Oim wpJfXfc at'.pu&w dJ txiaai aWs.V i, yXffcfY , Sec.
?. 1
5. Sic habet Lucif. Ca!. 1. 1. pro S. Athan. p. 194. d.
cum Pfalt. Corb. Aug. vero & Caffiod. in hunc PI". Vulgata;
favent cum Pfalt. Rom. Item S. Profp. in eund. Pf. niii
quod legit , nolite malignare. Apud Ambrof. to. 2. 1 189. e.
prima tantum exflant : Nolite tangere chriftos meos. Ap.
Aug. 1. 17. de civit. Dei , c. 9. to. 7.
col.
472. f. tit
tctigerins chriftos meos. Apud Optat. 1. 2. cont. Donat.
p.
42. b. &
4J.
a. Nf tetigtritis unilos meos : neque in prophe-
tas meos manum miferitis : limiliter I.4. p. 71. b. fed hab.
chriftos : & 1. 2. p. 44. C lie :
fj
in prophetas meos manum
ne miferitis. In Gr. Mm K-iySli ( MI. Alex. a-anQai , Aid.
& Compl. d'tlTlSs
)
TU'V Xfi'S"
1'
H*' lj
" TC
^ 7TCfHT({
/LtV |MH TnHYfSVt&t.
t. iC. Ap. Auguft. & in Gr. omnia ut in Vulg. nili
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CIV.
207
Gen. 3".
36.
Cen.
39.
20.
Gen.
41.
*4-
VULGATA HOD.
17. Mifit ante eos virum : in
fervum venundatus eft Jofeph.
HE B R.
Mifit ante
f
idem eorum virion
.
in fervum venundatus ejljojeph.
iR. Humiliaverunt in compedi- ylffiixerunt in compede pedes ejus
,
bus pedes ejus, ferrum pertranfiit in ferrum venit anima ejus :
uf-
animam ejus, 19. donee veniret que ad tempus donee veniret fer-
verbum ejus. mo ejus.
Eloquium Domini inflammavit Eloijuium Domini probaviteum:
eum : 10. mifit rex, & folvit eum ; mifit
rex
, & folvit eum
>'
prineeps
princeps populorum , & dimilit populorum
, &
dim'tjit ilium.
eum.
6
io8 LIBER
PSALMORUM. Pfalm. CIV.
H E B R.
Commutavit aquas eorum infan-
giitnem
, & occidit pifces eorum.
Ebullivit terra eorum rants
Versio antiqua.
Ex Mf.
Sangerm.
zt). Et convertit aquas eo-
cum in languinem : & occidit
pifces eorum.
30.
Et dedit terra eorum ra-
ms ,
& in penetralibus regum cubiltbus regum eorum
ipforum.
3 1
.
Dixit , & venit cyno-
myia : & vermes in omnes
,
finibus eorum.
32.
Poluit pluvias eorum in
grandinem : ignem urentem
in terra ipforum.
33.
Et percullit vineas eo-
Di
VuLGATA II O D.
29. Convertit aquas eorum in Exod.
fanguinem : &occidit pifces eorum. 7- 10-
30. Edsdit terra eorum ranas in Exod.
penetralibus regum ipforum.
2. 6.
3 1
.
Dixit , & venit coenomyia : Exod.
& cinifes in omnibus finibus eorum.

1 ^*
Dixit
, <y- venit
mufca omnimo-
da : fcitufes in untverfis termmis eo-
rum.
Dedit pluvias eorum grandi- 32. Pofuit pluvias eorum gran- Exod.
nem : ignem flammantem in terra dinem : ignem comburentem in ter-
8. 24.
eorum. ra ipforum.
Et percuffit vineam eorum
, &
3 3 . Et percuffit vineas eorum
,
Xlim ,
& hculneas eorum : &
ficum
eorum ; & confregit lignum Sc ficulneas eorum : & contrivit li-
conteruit omnem lignum fi
nibus eorum.
34.
Dixit, & venit lucufta
,
&bruchus , cujus non erat nu-
merus
:
35.
Et manducavit omne
fcenum in terra eorum : &
comedit fructum terra: eorum.
36.
Et percullit omnem
primogenitum in terra ipfo-
rum : primitias omnis labo-
ris eorum.
37.
Et eduxiteosin argen-
to & auro : & non erat in
tribubus eorum infirmus.
38.
Et la:tata eft jEgyptus
in
profeclione eorum : quia
finium
eorum.
Dixit , & venit locufla
, & bru-
chus cujus non erat numerus:
gnum tinium eorum.
34. Dixit, & venit locufla, &
bruchus , cujus non erat numerus
:
Exod.
10. 12.
Et comedit omne foenum terra, ec-
55.
Et comedit omne foenum in
rum
, & devoravit fruclum terra terra eorum : & comedit omnem
fructum terra? eorum.
36. Et percuffit omne primoge-
nitum in terra eorum : primitias om-
nis laboris eorum.
eorum.
Et percuffit omne primogenitum
in terra eorum : primitias univerji
partus eorum.
Et eduxit eos cum argento &au-
ro
, cjr non erat in tribubus eorum-
infirmus.
Latata efl
/Egyptus cum egrede-
rcntur : quoniam innerat terror eo-
Exoi.
12. Z^.
incubuit timor eorum luper il- rumfuper eos.
los.
3
9.
Expandit nubem in pro- Expandit nubem in tentorium
,
tectionem eorum ,
& ignem
cr ignem ut luceret nocle.
ur luceat eis per noctem
37. Et eduxit eos cum argento Exei.
& auro : & non erat in tribubus
**"
JJ*
eorum infirmus.
3 8. Laitata eft /Egyptus in pro-
fe&ione eorum : quia incubuit ti-
mor eorum fuper eos.
39.
Expandit nubem in protec- Exod.
tionem eorum, & ignem ut luce-
1
1^*
1 '
4.0.
Petierunt, & venit cu-
turnix : & panem cceli fatu-
ravit eos.
4.1.
Difrupit petram
,
&
Petierunt
, & adduxit ortygo-
ret eis per noftem.
Pf-77'
Petierunt , & venit cotur- 40. retierunc , cc venit cotur-
j.Cor.
metram
, fr
pane ccelefh faturavit nix : & pane cceli faturavit eos. 10. 1.
eos.
*"*.
Aperuit petram
, o
fluxerunt 41. Dirupit petram , & fluxe-
l6
'J
5
*
fluxerunt aqua: : abierunt in aqua : cucurrerunt in aridts flumi- runt aquae : abierunt in licco flu-
ficco flumina
:
na
:
mma
:
NoTje ad Versio nem antiqua m.
f. 19. Ita Auguft. & Caffiod. cum Profp. necnon vet.
Pfalt. & Gr. dempto rantum 1.
J.
$ . 10. Pfalc. Rom. Fabri : Mi/it in terra eorum ranas,
) in cubdibus regum ipforum. Rom. Martian.
Mifit terra
eorum ranas in cubiltbus , &c. Mozarab. Mt/it terra eorum
ranas , 5 in cubiltbus , &c. Corb. Et mtjit terra eorum ra-
nas , in cubiltbus , &c. Mediolan. Mi/it terra ; Carnut. Et
mijit terra. Hieron. epift. ad Sun. & Fret. to. 2.658. b.
Dedit terra eorum ranas : pro quo , inquit , in Gr. eiup-^ir
vos legiffe dicitis ,
quod potej} ita tnterpretari : Ebullivit terra
eorum ranas. Aug. in hunc PI. Dedit terrain eorum ranas , tn
petutralibits , &c. & infra col. 1190. c. ait : Tanqnam dt-
teret,Teri am eorum convertit in ranas. CalTiod. in eutid. Pf.
Mi/it in terram eorum ranas , tf
in cubtlibiis , &c. Gr. 'Eh/i-
fyiv h 711 ccvTtoV faef.jpa.'xys cv 7C?; TX/utioi$, 6cc.
ff. J
I. Apud Auguft. in hunc Pf. cynomyta :
[5
fciniphes
in omnibus , &c. CafTiod. cum Pfalt. Rom. Vulgatj; con-
gruit. In Mediolan. & venit mufca camna. In Mozarab.
cynomyta :
yj
fciuifex in omnibus , &c. In Gr. xtco/^i/ia
-
x, 6>Cf/ir; ( Alex, nrlipn ) cV to.i , &c. nufpiam omnes , quod
erratum puto.
#.
52. Auguft. in hunc Pf. concordat cum Vulg. Sc
Gr. Caffiod. habet in grandinem , cum Pfalt. Corb. Rom.
vera addit , tf
ignem combur. Mozarab. in grandinem
, tf
ignem urentem in terra , &c.
t.
5
3-
Auguft. & Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Corb.
j
contrivit omne lignum finium eorum. Mozarab. omnem
lignum finium , &c. Gr. wav ,u>.oy iplv dvTwr. Itaquoque
Hieron. epift. ad Sun. & Fretel.p. <5j8. b. ipfos inveniffe
dicit : fed (^
boc , inquit , omne lignum , addttum
efl , &
fuperfluum.
if. 54.
Vulgar* accinunt Aug. Profp. & Caffiod. cum
Pfalt. Rom. & Gr.
ir.
5 J.
Similiter in Pfalt. Corb. ult. excepto verfic.
tf
itmedit omnem fiuclum in terra illorum. Mozarab. hab. Et
20.11.
comedit omne firnum terra eorum : 5 devoravit omnem fruc-
tum terra ipforum. Rom. Martian. Vulgat* congruit, nili
quod leg. foenum terra eorum : A Rom. verb Fabri abeft
pofterior veriiculus. Apud Auguft. & Profp. omnia ut in
Vulg. Ap. Caffiod. Et comedit omnefoenum terra eorum :
^
omnem fruilttm terra ipjorum. In Gr. Ki /.ovtiyz.-ti itxnct
tIv yj-jflw It ts 7>i tuiTUt' K, >t.xT(fo:y( top xxfas'.* { Alex.
Aid. & Compl. vat/a -riv Kccfsat ) tm; yui airuir.
tf. 7,6. S. Profp. fcribit paiiter omnem primogenitum. Caf-
fiod. vero cum Pfalt. Rom. omne primogenitum in terra
>gyp-
ti. Aug. ut in Vulg. Gr.Txv h. ri;-^; au'at' Alex. Aid.
& Compl. ii rri yjr Thcodoret. it tji yr\ Ar/v-irlot.
#.
yj. Ira legit Ambrof. 1. de Spir. S. to. 2. 650. b.
cum Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. & Gr. Et
ifla locutto
Scripturarnm
efl,
inquit Auguft. pro eo qttippe didiim
efl,
in argento & auro , ac
Ji
diceretnr , cum argento & auro.
Ita quoque exftat in Plait. Rom. & Corb. Item in Moz.
Et deduxit eos in argento
$$
auro. Apud Prolp.
5
non
efl.
in tribubus. Sec.
Tt. 38. Prima conjunct.

abeft a Pfalt. Rom. & Moz.
utrobique vero exftat ,
quia cecidtt timor , Sec. licut in Me-
diol. Corb. Carnut. & ap. Caffiod. Apud Auguft. ut in
Vulg. In Gr. i-n titiincii po'Sc$.
fr. 59.
Auguft. Profp. Sc Caffiod. cum Pfilt. Rom. le-
gunt ut in Vulgata. Mozarab. hab. in protedione eorum.
Maxim. Taurin. vero in homil. p. 30. b. ad protegendum
eos. Gr. t.'z c/.sTivy olvtuz.
fr. 40. Sic eft in Gr. Caffiod. vero hab. cum Pfalt. Rom.
Petierunt cames , $
venit commix :
{$
pane , Sec. Corb.
& Carnut. Petierunt carnem , $$ venit coturn.
tf
panem , Sec,
Carnut. pane. Auguft. & Profp. ut in Vulg.
Tf. 41. Ita legunt Auguft. Profp. & Caffiod. cum Pfalt.
Rom. Mediolan. vero & Carnut. hab. in jiccis Jiumtna
;
C*rb. in /iccitalibus flumina i Gr. w Vt>'/?i; trciufiti.
PSALMORUM.
HEB R.
Quia recordatus
eft
verbi ftncli
LIBER
VULGATA HOD.
Gett.v/. 41 Quoniam memor fuit verbi
7. fandri fui
,
quod habuic ad Abra-
ham puerum fuum.
45.
Et eduxit populam fuum
in exfulcatione , & ele&os i'uo in titia : in laude eleclosfuos
Letitia.
44.
Et dedit illis regiones gen-
tium : & labores populorum pofle-
derunt
:
45.
Ut cuftodiant juftifkationes
ejus , & legem ejus requirant.
Pfalm. CV.
fui cum Abrahamfervofuo
Et eduxit populum fuum in U
Et dedit eis terras gentium
, cjr
laborcm tribuum pojjederunt
:
Ut cuftodirent cczrcmonias ejus
,
& leges ejus fervarent. Alleluia.
NotjE ad Versionem
m. u v.
209
Vr. RSIO ANTIQUA.
42. Quia memor fuit ver- Ex
Mf.
Sanger^
bi fantti fui, quod ad Abra-
ham puerum fuum.
43.
Et eduxit populum fuum
in exfultatione, & electos fuos
in lxtitia.
44.
lit dedit illis regiones
gentium : & labores populo-
rum poiTedcrunt
:
45.
Ut cuftodiant juftifica-
tiones ejus , 6c legem ejus re-
quirant.
ANTIQUA M.
t. 41. Vulgatx refpondct Aug. in hunc Pf. cum Profp.
Caffiod. veto cum Pfalt. Rom. Coib. & Mozar. leg. quod
iocutus efl ad Abraham , &c. Hieron. ep. ad Sun. & Fret,
to. 1. 658. c. ait : In Grxco legtjfe vos dicitis , s/ jW,9-s7o
,
id efl , quod difpofuit ; ita eriim
i$ in V.ebrxo , tf
apud LXX.
babetur Interpr.i/uvH&n 7? m'-/S % dylv a.vn, t? irpoz AZ&cif*
Ttv A*My dun. P'g quod in Grxco dicttnr , Sv JUs,9-sto , in
hoc loco
5 fupeifinttm eft , tf
radendum. In Gt. hod. ru olym
Ki/Tb , tx -note, A&p.
tt. 43. 44. 45-
Ita legunt Aug. Profp. & Cafliod. Sic
etiam in Pfalr. Rom. & Moz. prxter verbum ulc. exqui-
rant ; Gr. sxmw&:<. Loco vero , (
labores popnlorum poj-
feder. Pfalt. Carnut. hab. cum Cotb.
> civitates popnlo-
rum poffed.
Grxc. conflanter , icon irine, *a>.i>v enMeytow
Qav. Caffiod. habet Alleluya in fine, cumed. Compl. Vide
Not. feq.
Judith
210
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CV.
Versio
antiqua.
Exlif.Sangerm. 6. Peccavimus cum patri-
bus noftris : injufte egimus,
iniquitatem
fecimus.
7
. Patres noftri in jEgypto
VuLGATA HOD.
6, Peccavimus cum patribusnof- Judiib
tris : injufte egimus , iniquitatem fe- 7- '9
cimus.
7. Patres noftri in jEgypto non
111
HE B R.
Peccavimus cum patribus nof-
tris : inique fecimus ,
impie tgi>
mus.
Patres noftri in sF-gypto non in
intellexerunt
mirabilia tellcxerunt mirabilia tua : non funt intellexerunt mirabilia tua :
non fue-
tua : & non ftierunt memo- recordati multitudinis mifericordu runt memores multitudinis miferi-
res multitudinis mifericordia: ttus
ejus.
Et inritaverunt afcendentes Et ad iracundiam provocave-
in rubrum mare.
runt fupcr mare
,
in mart rubra.
8. Liberavit , & fal'vos fe- Salvavit autem eos propter no-
cit eos propter nomen fuum
:
men fuum , ut oftenderet fortitudi-
ut notam faceret potentiam turn/turn.
iuam.
9. Et increpavit rubrum Et comminatus
eft
man rubra
,
mare & ficcavit : & deduxit & aruit ; & tranfduxit eos per &exficcatum eft : & deduxit eos in
x
4-
2I
eos in aquis multis ficut in de- abyjjos
quafi
in deferto. abyffrs ficut in deferto.
ferto.
10. Et liberavit eos de ma- Et falvavit eos it manu odien- 10. Et falvavit eos de manu
nu odientium : & redemit eos tis
, & redemit eos de manu ini- odientium : & redemit eos de ma-
cordias tuas.
Et irritaverunt afcendentes
mare , mare rubrum.
8. Et falvavit eos propter no-
men fuum : ut notam faceret po-
tentiam fuam.
9.
Et increpuit mare rubrum ,
Exod,
de manu lnimicorum.
1 1 . Et operuit aqua tribu-
lantes eos : unus ex eis non re
manfit.
12. Et crediderunt in ver-
bis ejits : &laudaveaint laudem cineruntque Uudem ejus
ejus.
13. Feftinaverunt , & obli-
ti funt operum ejus : non fuf-
tinuerunt confilium ejus.
14. Et concupierunt con-
tmci.
Et operuerunt aqua, hoftes eo-
rum : unus de ipfis non fuperfuit.
Et crediderunt verbis ejus
,
ce-
Cito oblitifunt operum illius , nee
exfpecJaverunt voluntatcm ejus.
nu lnimici.
11. Et operuit aqua tribulantes
eos unus ex eis non remanfit.
Exod,
14. 27.
1 1. Et crediderunt verbis ejus
:
& laudaverunt laudem ejus.
1
) . Cito fecerunt ,
obliti funt
operum ejus : & non fuftinuerunt
conlilium ejus.
14. Et concupierunt concupif-
ExoJ,
Et dejideraverunt dejlderium in
cupifcentiam in deferto : & deferto
, o~
tentaverunt Deum in centiam in deferto : & tentaverunt
l
7-
z-
tentaverunt Dominum in fie- filitudiue.
Deum in inaquofo.
citatem.
1
5. Et dedit eis petitionem Dedit ergo -eis petitionem ipfo- 1 5. Et dedit eis petitionem ip- Num.
Ipforum :& mifit faturitatem rum
, & mifit
tenuitatem in ani- forum : & miiit faturitatem in ani- S
x
in animas eorum. mam eorum. mas eorum.
16. Et inritaverunt Moyfen Et7~elati funt Aiofenincaftris: 16. Et irritaverunt Moyfen in
NOTJE AD VeRSIONEM.
t. 6. Similiter habent Auguft. Profp. & Caffiod. cum
vet. Pfalt. & Gr.
#. 7. Ira legir Caffiod. cum Ffalt. Rom. excepto uno
mifericordia tux-, loco ejus. Itidem in Mozarab. & Coib.
prarter hoc , in rubro mare. In Mediolan. & Carnur. &
apud Profper. in mare rubrum > nequaquam tepetito ma-
te , ut flip. Praeterea Carnur. & Curb. hab. Et exaccrba-
verutit afcendentes, Sec. Auguft. in eund. Pf. Et irritave-
runt afcendentes in mari , mare rubrum ; cart, ut in Vulg.
turn addit : Codex
,
quern iniuebar , Jk
habebat ; f bis qui-
dem dnobus verbis ultimis ,
quod diitum cjl mare rubrum
,
flellafuerat pranotata, qua /ignificantur qua in Hebraojunt
,
> in Interpretations LXX. non funt. Ylures autem codices
,
/juos infpiccre potui
, tf
Graci , & Latitii ,Jic habent : Et irri-
taverunt , vel quod expreffius de Gr.eco ejl , Et amaricave-
runt afcendentes in rubro mari. Ita etiam arbitrabantur
Sunnia & Fretela z-xptislx.&cvar verbum e verba debcre tra/if-
ferri amaiicaverunt , Hieronymo tefte in epiit. ad ipfos
to. 2.658. c. Item dicebant invenifle feinGrco,
^5
non
A N T I QU A M.
fiod. quoque hab. Et increpavit mare %$
deduxit eos iff
aquis multis Jitut , Sec. Graec. Ka! fvirlftnts -rr\ ifv^-oa.
ic/.\a.ajri , j. ti,yea.fW j,
uffaMit duns t* a.u'as~a ui at
tpyfiiq.
't. 10. Sic eft in Pfalt. Rom. Corb. Moz. & ap. Caf-
iiod. Auguft. vero ita leg. cum Gr. Et jalvavit eos demantc
odientium , &c. ut in Vulg. turn addit : Hutu verfttm per
circuitum quidam interpretati funt , verba minus Latitia vi-
tantes : Et lalvos fecit eos de manu eorum qui oderant eos.
t. 11. Sic habent Auguft. Profp. & Caffiod. cum Pfalt.
Rom. In Mozarab. deed 1.
j
, ficut in Gr.
ft.
12. Pfalt. Rom. & Moz. cum Cafiiod. Et credider.
in verbis ejus : $
cantaverunt laudes ejus. Corb. verb cum
Auguft. ut in textu. Addit Auguft. Minns Latina videtur
locutio ,
quia non ait verbis ejus , vel in verba ejus
, Jed in
verbis ejus ; tame in Scripturis ujitatijjima. Gr. Kai eVi'o-
Itvwt tck ?io'7c/? ai-T?' * naaji tw euvtw t/.vTt. Mf. Alex,
hab. cV Tcft M>7c/.
il .\\. Ita Caffiod. hab. cum Pfalt. Moz. excepto uno citi
fuerunt memores ; fed ait Hieron. conjunftionem
gj, effe fecerunt ,
profejhnavertint. In Cam. &Corb. Cito obliti funt
fuperfluam : nee illam etiam rerinet Auguft. fupra. Grjec
etiam hod. liab. Kcu TrafiviiK&rccr waEa/cec^s; et
t)J ipu-
Hr. 8. Pfalt. Rom. & Moz. cum Caffiod. Et liberavit eos
propter nomen Jutim , ut , Sec. Corb. Et liberavit eos propt.
fiom. fuum fanBnm. Auguft. vero cum Profp. Et Jalvavit
eos , Sec. ut in Vulg. & Gr. Apud Vigil. Tapf. 1. conr.
Varim. p. 749.
a. Ht notam faciat potentiam fuam.
f. 9.
Pfalt. Rom. Et increpavit marc rubrum
, tfficca-
tum ejl : &
ednxit eos in aquis multis ficut in deferto. Sic
etiam in Moz. & ap. Profp. ad hoc ufque
, $ eduxtt. Me-
diolan. addit , & eduxit eos in aquis multis , &c. Corb. Et
increpavit rubro mari
, tf
jiccatum ejl : 5
deduxit eos in aquis
multis ficut , &c. Vigil. Tapf. ubi fup.
749. a. fimiliter : In-
crepavit rubro mari
, &
Jiccatum eft.
Auguft. verb in hunc Pf.
Et increpavit mare rub. [$ exficcatum
eft
: $
ednxit eos in
etbyjjis Jicut in deferto ; fed addit : Abyjj'os dixit mnltitudi-
tlem aqnarum ; nam quidam volemes iftum verjiculum totum
interpretari , dixerunt : Si eduxit eos in aquis multis. Cal-
operum ejus : non , &c. Ap. Aug. & Profp. omnia ut in Vulg.
fed Aug. ait : Alii codices intelligibilius habent : Feftinave-
runr, obliti funt operum ejus : non fuftinuerunt confilium
ejus. In Gr. 'ET^vray , EVfAafiocTO rur
x'x
ir?fffisiti/
TW 1 &c.
Tf. 14. Auguft. cum Gr. Vulgatae congruit. Caffiod. au-
tem cum Pfalt. Rom. Coib. &Moz. legit : Et concupierunt
conenpifcentias in deferto : & tentaverunt Deum in Jiccitate.
S. Profper fimiliter hab. conenpifcentias ; extremo verb
,
Dominum in inaquofo ; Auit. 1. cont. Jud. apud Cypr.
p.
499.
in loco inaquofo.
*fr . \<j. Ita legit Auguft. cum Profpero. Caffiod. hab.
petitiones ipforum; fed Mis. 2. petitionem. Pfa'.t. Rom. cum
Moz. petitiones eorum : $ mifit, Sec. Moz. & immijit. Gr.
to aiVn/ua dvTur ;c, eSraes"^e si; tw vj.i^iii' , Sec. Alex.
Aid. &Compl.
4"XS*
if. 16. Ita Profp. Se Cafiiod. cum Pfalt. Rom. Corb.
& Gr. Auguftinus vero delet
& > ame Aaron , cum Ml.
Alex. & Vule.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. C V. 211
VUIGATA HOD.
caftris : Aaron fanctum Domini
HE B R.
Aaron ftnclum Domini.
Versio A N T t
Q (J A.
in caftris ; & Aaron fanclum Ex
Mf.
Sangerm,
Domini.
Nm. 17. Aperta eft terra, &deg!u- Aperta
eft
terra
, &
devoravit 17. Aperuit terra , & glu-
16. 32. tivit Dathan : & operuit fuper con- Dathan
, cr
opcruit fynagogam tiit Datham : & operuit fuper
gregationcm Abiron. Abyram. collcctioncm Abiron.
ig.Etexarlitignisin fynagoga eo- Et fuccenfus
eft
ignis in fjna- 18. Et exarlit ignis in fy-
goga eorum : flamma exujjit impios. nagoga corum : flamma com-
buuit peccatores.
Fecerunt vitulum in Horcb
, &
adoraverunt conflatile.
rum : flamma combuffit peccatores.
Excd.
J2.4.
19. Et fecerunt vitulum in Ho
reb : c< adoraverunt fculptile.
20. Etmutaveruntgloriatnfuam Et matavertint gloriam [nam in
in iimilitudinem vituli comedentis fimtlitudinem bovis comedentis fa-
fcenum. num.
11. Obliti funt Deum
,
qui fal- Obliti funt Dei falvat oris fui
,
vavit eos
,
qui fecit magnalia in qui fecit magnalia in ALgjpto : mi
/Egypto , 22. mirabilia in terra
19. Et fecerunt vitulum in
Coreb : <Sc adoraverunt fculp-
tile.
20. Et mutaverunt gloriam
fuam in fimilitudinem vituli
manducantis foenurii.
2. 1 . Obliti funt Deum
,
qui
liberavit eos
,
qui fecit magna-
Ixod,
32. 10.
Cham : terribilia in mari rubro.
23. Et dixit ut difperderet eos :
fi non Moyfes eleftus ejus fletiiiet
in confradione in confpectu ejus :
Ut averteret iram ejus ne dif-
perderet eos : 24. & pro nihilo
habuerunt terram deliderabilem : terrain dcjiderabilem
,
rabilia in terra Chain, terribilia
fu-
lia in ^Egypto
,
22. mirabilia
per mare rubrum. in terra Chanaam 5 & terribi-
lia in mari rubro.
Dixit ergo nt contercret cos : nift 2,3. Et dixit ut difperderet
A'lofcs clictiis ejus fletijfet medins eos : fi non Moyfes fervus ejus
contra faciemillius, ftetifTet in confra&ionem in
confpectu ejus
:
Ut converteretindignationem ejus, Ut averteret iram ejus ne
& non interficeret. Et defpexerunt difperderet eos : 24. & pro ni
Non crediderunt verbo ejus , 25.
& murmuraverunt in tabernaculis
Nec crediderunt fcrmoni ejus :
& murmuraverunt in tabernaculis
'Num.
14. }2.
fuis : non exaudierunt vocem Do-
fids : non audierunt vocem Do-
mini, mini.
26. Et elevavit manum fuam
fuper eos : ut prolferneret eos in de-
ferto
:
27. Et ut dejiceret femen eo-
Et elevavit manum fuam fuper
eos , ut dejiceret eos in dtferto :
Et ut dejiceret femen eorum in
hilo habuerunt terram defide-
rabilem
:
Et non crediderunt verbo
ejus, 25. & murmuraverunt
in tabernaculis fuis : & non
audierunt vocem Domini.
26. Et elevavit manum fuam
illis : ut dejiceret eos in de-
ferto :
2.7. Et ut dejiceret femen
rum in nationibus : & difpergeret gentibus
, ejr difpergeret eos in ter- eorum in nationes : & dilpar-
A D
eos in regionibus.
28. Et initiati funt Beelphegor :
& comederunt facrificia mortuo-
rum.
29. Et irritaverunt eum in ad-
NoTiE
#. 17. Auguft. in hunc Pf. cum Profp. Aperta
eft
terra,
$$
deglutiiiit Dathan : tffifperoperuitJ'tiper congregationem Abi-
ron. Cafliod. cum Vulg. concordat. Pfalt. vero Rjjm. hab.
<$ operuit fuper fynagogam Abiron. Mozarab.
C
operuit
Jy-
nagoya Abiron. Corb. 1$ operuit tahernaculum Abiron. bi-
milicer in Carnut. fed ablque hoc med. j
operuit fuper.
In Gr. "Ht-.ixS"*
1'
l
v
J)
xaTsorie Aafjw*
5,
zKawi/ev tmi
im Qwayafw 'A&ipwr. S. Hieron. 1. 2. in ep. ad Ephef.
to. 4. 164. a. legit, devoravit Dathan ; cast. Ut in Vulg.
if. 18. Sic habet Auguft. cum Profpero. Caffiod. Et
txarfit ignis
Jjj flamma , Sec. Pfalt. Rom. cum Moz. &
Corb. ponit etiam
, ante flamma , fed tollit ante exarfit.
Prasterea Mozatab. habet comtdit
, pro combuffit. Gr. Km!
tfet*xv~H (pr-li, x-f.TSfMiiv, &c.
Tfr. 19. Acciiuuit Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc Pf.
una cum vet. Pfalt. & Gr. In Plait. Corb. in Choreb : ?
adoraver. fculptilia.
t . 20. Sic in Pfalt. Rom. Corb. & apud Caffiod. Sic
etiam in Brev. Moz. excepto uno in Jimihtitdine. Itaetiam
ap. Aug. prater verbum penult, comedentis. Aug. addit :
Non ait in iimilitudinem
, fed in (imilitudine : talis
eft
lo-
cutio
,
qrtalis ilia , tibi ait : & crediderunt in verbis ejus.
S. Paulinus epift. 23. p. 124. a. Immiitavcrunt gloriam
fuam in Iimilitudinem vit. manducantis jeennm. Gt. Kct)
geret illos in gentibus.
28. Et confummati funt ve-
hementer : & manducaverunt
facrificia mortuorum.
29. Et inritaverunt eum in
Mai^acTo tvv cV ojj.oivfj.om I'cSwto; > &c.
ir. 21. Itidem ap. Profp. ficut in Plait. Rom. Corb. 8c
Moz. Ap. Auguft. vera & Cafliod. qui Jalvavit. InGr. rs
Qutfii't'oi olvTii; , rf ircivnctvTo; fj.:-~/a*a , Sec. Alex. fjsyy.MTct.
t. 22. Sic in Pfalt. Corb. Itidem in Rom. dempto
#,
poll Chanaam. Apud Auguft. Caffiod. & Profp. ut in Vulg.
In Gr. (jxv/j.y.za In y~] Xa/j.'
j,
ipospa an Ca>aorv;, &c.
Aid. & Compl. Oai/^acix X/c foCspa. Ml. 1. Caf-
fiod. hab. Chanaam , ut fup.
#\2i. Pfalt. Rom. Vulgatx confonat. Ita etiam Aug.
cum Cafliod. in hunc Pf. Profper vero cum Brev. Moz.
hab. Et dixit difperdrrt eos :
fi
non hloyfes eleiltts ejus , &C
Tom. II.
Et confecrati funt Beel- Pbeor
,
ey comederunt viclimas mortuo-
rum.
Et concitaverunt in ftudiis fuis
,
Version em antiquam.
fubinde Mozarab. Ut averteret iram fuam ne , Sec. Corb.
Et dixit difperdere eos
:fi
non Moyfes fervus ejus , &c. ut in
Vulg. Graece , Kal siVs tv itpho&fivieu aWfrV el fji Mau-
Qh$ ixmroz civrb eVn w t>i hpaucsi Ti? nimsfi^ou thro
bu/jv o'pylfi; vtS t? fj.u e%\o$-ptveou. Alex. Aid. & Compl.
T d.iro;fi-\oit roi- finfj.lv oiuri , &c. ultimoque Alex, addit
oLvTue,.
t. 24. Auguft. extremo hab. Nee crediderunt in verbis
ejus. Caffiod. Non credid. in verbo ejus. Pfalt. Rom. Et
r.on credid. in verbis ejus. Mozarab. Et non credid. verbo
ejus. Sic etiam in Gr. fed Aid. ed. & Compl. delent
,
cum Ml. Alex.
#.
2J.
Ap. Auguft. Profp. & Caffiod. ut in Vulg. &
Gr. In Pfalt. Rom. nee exaudierunt ; in Mozar. ^gon exau-
dierunt.
If. z6. Sic in Pfalt. Corb. dempta una prapof. in. Vul-
gat.e patrocinantur Auguft. Profp. & Cafliod. in hunc Pf.
cum Pfalt. Rom. In Mozarab. fie : Et elevavit man. fuam
in illis , cito profterneret eos in dejerto. In Gr. Ki s&n
t
-e.....
i<a aWis , t? Kct}a.QaM~v avnc, , &c.
~t. 27. Aug. Profp. & Cafliod. concordant cum Vulg.
& Gr. Itidem in Pfalt. Rom. In Mozar. deeft tantum 1.
Et; caet. ut in ead. Vulg. In Pfalt. Corb. Et ut dejiceret
fe-
men eorum in gentibus : & difpargertt eos in nationibus.
"t. 28. Pfalt. Rom. Corb. & Mozarab. cum Caffiod. Et
confecratifunt Beelphegor :
^5
manducaverunt
facrificia mort.
Sic etiam in Mediol. Carnut. & ap. Profp. Et confecrati
funt Beelphegor. Auguft. cum Vulg. legit : Et initiati funt
Beelphegor ; led addit , id
eft , idolo gentium confecrati :
ftatimque
,
manducaverunt facrificia , 8cc. antiquiores
Mfs. ibid. Jacrifieitim. In Gr. Kai ETSPisjJrcac t BsjAff-
~/op Kj t /payor Quotas , Sec.
Tt. 29. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Carnut.
Mozarab. vero & Mediolan. hab. in objervationibus
fuis.
Aug. cum Vulg. in adinventionibus fuis. Gr. cf Tcij i-zri-
Dd ij
212 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CV.
Versioantiqua. Hebr.
Ex Mf.
Sangerm. ftudiis fuis : & multiplicata eft &fercuffn eos plaga.
in eis ruina.
30.
Et ftetit Finees , & exo- Stetit autcm Pbinees, & diju-
ravit : & ceilavit qmliatio. dicavit : &
eft
retenta percujfio.
31. Et reputatum eft eis ad Et reputatum
eft
ei in fuftitiam ,
juftltiam in generatione & in generatione & genet ationem
uf-
titiam
, in generationem & genera-
generationem , ufque in faecu- que in aternum. tionem ufque in fempiternum.
lum & fxculum fxculi.
32. Et inritaverunt cum ad Et provocaverunt fuper aquam 3
2. . Et irritaverunt eum ad aquas Num.
aquam COlltradidionis : & contradiclionis, & afflittus
eft
Ado- contradi&ionis:&vexatuseftMoy-
10 10
VexatUS eft Moyfes propter fes
propter eos : quia provocaverunt fes propter eos : 33. quia exacerba-
Mfi
tins.
VuiGATA HOD.
inventionibus fuis : & multiplicata
eft in eis ruina.
30. Et ftetit Phinees
, & pla-
Nw.
cavit : & ceffavit qualfario.
z
5-7*
5 1. Et reputatum eft ei in juf-
verunt fpiritum ejus.
Et diftinxit in labiis fuis :
3 4. non
difperdiderunt gentes
,
quas dixit
Dominus illis.
3 5. Et commifti funt inter gen-
rum : & fa&um eft illis in fcanda-
lum.
3 7 Et immolaverunt filios fuos
,
& filias fuas dxmoniis.
3 8. Et efFuderunt fanguinem in-
m
eos :
33.
quia exacerbaverunt fpiritum ejus;
fpiritum ejus
,
Et diftinxit in labiis
*
fuis : Et pr&cepit in labiis fuis ; non
3
4.
non difperdiderunt gentes
,
exterminaverunt populos
,
quos dixit
quas dixit Dominus illis. Dominus eis.
3
5. Et commixti funt inter Et commixti funt gentibns
, &
gentes
,
& didicerunt opera didicerunt opera eorum :
&
fervie- tes
, & didicerunt opera eorum
eorum : 36. & fervierunt fculp- runtfculptilibus eorum
, &
factum 36. & fcrvierunt fculptilibus eo-
tilibus eorum : & fadum eft il-
eft
eis in
fc
andalum.
lis in fcandalum.
37.
Et immolaverunt filios Et immolaverunt filios fuos , tj>
fuos, & filias fiias dremoniis. jiiias fuas decmonibus.
38. Et efFuderunt fanguinem Et effuderunt fanguinem inno
innocentem : fanguinem fi- centem : fanguinemfiliorumfuorum
nocentem : fanguinem filiorum fuo-
liorum iliorum & filiarum
,
&filiarum fuarum ,
quas immola- rum & filiarum fuarum
,
quas fa-
quos facrificaverunt fculptili- verunt fculptilibus Chanaan
~>
criticaverunt fculptilibus Chanaan.
bus Chanaan.
Et interfeda eft terra fan- Et polluta
eft
terra finguinibus : Et infefta eft terra in fanguini-
guinibus
,
39.
& contaminata &coinquinatifunt in operibusfuis , bus,
39. & contaminata eft in ope-
eft in operibus eorum :& for-
&fornicatifunt in ftudiis fuis.
ribus eorum : & fornicati funt in
nicati funt ab inventionibus adinventionibus fuis.
fuis.
40. Et iratus eft animo Do- Iratus
eft
itaque furor Domini 40. Et iratus eft furore Domi-
minus in populum funm : & in populum fuum , & abominatus nus in populum fuum : 8c abomi-
abominatus eft hxreditatem
eft
bxreditatemfuam. natus eft hxreditatem fuam.
fuam.
41. Et tradidit eos in ma- Et dedit eos in manu gentium
, 41. Et tradidit eos in manus
nus nationum : & dominati & dominati funt eorum qui oderunt gentium : & dominati funt eorum
funt in eos qui oderant eos. eos. qui oderunt eos.
Not* ad Versionem antiquam.
~t. 30. Sic eft in Pfalt. Rom. Corb. Mozarab. & apud
Caffiod. excepto primo
tf ,
quod deeft. Item in Carnut.
& Mediolan. y> exoravit. Apud Auguft. vero & Profp. ut
in Vulg. Qnx atttem bit fojtta ejl quaifatio , inquit Aug.
hxc fuperihs confractio ; nam in Graco itnum verbum ejl
,
nempe, u' %pzuzic,.
ir . j 1. S. Auguft. concinit cum Vulg. S. Profp. vero in
eund. Pf. hab. Et reputation ejl ei ad jitjlitiam in genera-
Rom, practer hoc , infella ejl terra, abfque priced. &. In
Mediolan. & Carnut. Et interjecla ejl terra ; idem etiam
ferunt Vulgatx Mfs. z. Germ. & Carnut. Pfalt. Rom.
Martian, icribit quas, non quos. Mozarab. tollit
($ , ante
effuderunt , nee addit fuarum , port filiarum ; mox ita :
quas immolaverunt fcuiptil. Chan.
7
jatla ejl terra in jan-
guine. Apud Hieron. in Ifai.
57.
to.
J.
417. b. Eteffud.
fanguinem innoc. vet innoxium :
fang, fihornm
& filiarum,
tione , &c. ut in Vulg. Caffiod. ibid. Et reput. ejl Hit ad fuarum , >
immolaverunt jcnlpt. Chan.
%j infella ejl term
jujl. in generationem
1
^
generationem ufque ad fxculum ; nee fangninibus : at in Ezech. 16. col. 79C. e. filior. fuor. 2>
addit plura. Pfalt. Rom. Et reput. ejl illi ad jujlit. a gene-
ratione in generationem njque in fxculum. Similiter in Mo-
zarab. excepto hoc med. in generatione
tf
generationem.
In Corb. Et reputat. ejl ei a jujlitia , in generationem *$
generatimiem ufque in fecnlum. In Gr. Kai hoylSm olvra
u'i J\.ix.cuoCu n,v , e/; ycuv.v H -ytviuv scn<; t? atSyi.
f. $z. Ita legunt Auguft. & Profp. in hunc Pf. cum
Pfalt. Corb. & Gr. Caffiod. vero cum Pfalt. Rom. &c.
md aquas.
ir . 33.
Quod habet Mf. Sangerm. in labiis tuts, erra-
tum eft, ni fallor, fcribse , quod emendari debet, ex Au-
guft. Profp. & Caffiod. qui omnes ferunt fuis , cum ver.
Pfalt. & Gr. Ap. Hilar, in Pf. 6/. col. 170. a. ut fup.
exacerbaverunt fpiritum ejus.
If. 34.
Caffiod. cum Pfalt. Rom. non difperdiderunt gen-
tes ,
quas dixerat Dominus illis ; Mfs. 2. Caifiod. dixit , cum
Auguft. & Gr. In Breviar. Moz. fie :
tf
non difperdide-
runt gentes
,
quas dixerat ei Dominus.
irt. 15- l6.
37.
Ita legunt Auguft. & Caffiod. in hunc
Pf. cum Pfalt. Rom. Similiter ap. Frofp. hoc excepto
( ir.
3C. )
commixti funt cum gentibns. Apud Hieron. in Ifai.
57.
to. 3. 417.
b. Commixti funt gentibus ; ultimoque
,
f$
filias fuas dxmonibns : item in Ezech. 16. col.
T)'j.
e.
I fcribit dxmonibns ; Brev. Mozar. damoui. In Gr. Kai
iftlyyfw cV Trie, iQvsgi TOT'S (fi-aiftovloii;.
#.
38. Ita legit Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb.
praepofit voculi in, voci fangninibus. Sic etiam in Pfalt,
filiarum fuarum , quas immolaverunt Jcnlpt. Sec. Ap. Au-
guft. in hunc Pf. quas facrificaverunt ^ interjecla ejl
terra in finguinibus : deinde fie : lutaremns fcriptoris er-
rorem , eumque diceremus
,
pro eo quod eft infedta
, jeciffi
interfe(5ta ; niji haberemus beneficium Dei
,
qui Scriptural
fuas in multis Unguis
effe
voluit ; atque ita efje fenptum
,
interfefta eft terra in fanguinibus , infpedis codicibus Gra-
tis , videremns. Nunc etiam ita legimus Grsece , k. ttpsnx.-
twh6m vi 7M a> to?;, &c.
t. 39.
Hieron. in Ifai. 57. to. ;. 417. b. legit :
tf
polluta ejl in operibus fuis. Cafliod. in hunc Pi. cum Pfalt.
Rom. & Moz. 5;
contaminata ejl in operibus eorum
( Moz.
ipfornni:)
f$
forme, funt in obfervatiombns fuis ; Mediolan.
in jludiis fuis ; Auguft. cum Profp. in adinventionibus fuis.
Addit Auguft. Has dicit adinventiones
,
quas Grxci eirt-
iv,^(ifj.aia. appellant ; nam hoc verbum ejl in codicibus Gra-
tis , ) hoc loco,
tf
fuperuts. ( t< 19. )
<* to?; iarnuftC-
Tf. 40. Itidem in Pfalt. Romano. Apud Caffiod. fie :
Et iratus ejl animo Dom.in popnlo fuo , Sec. Apud Auguft.
Et iratus ejl furore Dot, in pop. funm, &c. turn addit :
Noluernnt qnidam Interpretes nojlri iram ponere in eo quod
Grxcus habet (iv/u.01;
'
fed qnidam pofuernnt ; qnidam vero
indignationem ;
qnidam animum interpretatifunt. In Pfalt.
Corb. fimpliciter , Et iratus ejl Dem. in pop. funm.
If. 41. Vulgatae fuffragantur S. Profp. & Caffiod. cum
Pfalt. Rom. Item Auguft. nili quod hab. qui oderant 10s.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CVI.
213
V U LG A T A HOD.
41. Et tribulaverunt eos inimici
eorutn , & liumiliati funt fub ma-
nibus eorum : 4}.
fx-pc liberavit
eos.
Ipfi autem exacerbaverunt eura
in confilio fuo : & liumiliati funt
in iniquitatibus fuis.
44.
Et vidit cum tribularentur :
& audivit orationcm eorum.
HEBR.
Et afflixerunt eos inimici
fai ,
& humiliati funt fub manu eorum.
A/ultis victbus liberavit eos :
Versio a n t i
q u a.
42. Et contribulaverunt eos E* Mf.
Sangcrm,
inimici eorum , 6c humiliati
iunt fub manibus eorum :
43.
& fa?pe liberavit eos.
Deut.
jo. 1.
Ipfi verb provocabant in conjdiis I pli autem exacerbavenint
fuis, & humiliatifunt propter ini- eum in confilio fuo : & humi-
quitatem fuam. liati funt in iniquitatibus fuis.
Et vidit tribiiLttionem eorum
, 44.
Et refpexit eos cum tri-
ciim audiret cos rogantes. bularentur : in eo ciim exau-
diret orationem eorum.
4f.
Et memor fuit teftamenti Et recordatus
eft
pacli fui cum
45.
Et memor fuit illis tef-
fui : & pcenituit eum fecundum eis
, &
pcenituit eum fecundum mid- tamenti fui : & pcenituit eum
fecundum multitudinem mife-
ricordix fuse.
46. Et dedit eos in fervkute
in confpeclu omnium qui ce-
perant eos.
47. Salvos fac nos Domine
Deus nofter : & congtega nos
de gentibus:
Ut confiteamur nomini tuo
multitudinem mifericordia; fua?. titudinemmifericordia fiu.
46. Et dedit cos in mifericor- Et dcdit eos miferabiles coram
dias in confpeftu omnium qui ce- omnibus qui ceperant cos.
perant eos.
47. Salvos nos fac Domine Deus
nofter : & congtega nos de na-
tion ibus :
Ut confiteamur nomini fanclo
tuo & gloriemur in laude tua.
Salva nos Domine Deus nofter ,
&congrcga nos degentibus :
Ut confiteamur nomini fanclo
tuo", & canamus I andantes te. fanclo : & gloriemur in laude
tua.
48. Benedictus Dominus
Deus Ifrael a fxculo ufque in
fxculum : & dicit omnis po-
pulus : Fiat , fiat.
NotjE ad Versionem a n t i
q u a m.
t. 45.
Ita Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. de-
tracts vocula Hits ; qute etiam abeft a Pfalt. Rom. 8c
Grarco.
tf. 46. Vulgatac patrocinantur Auguft. Profp. & Caf-
fiod. ubi fup. Pfalt. Moz. hab. Et dedit eis in mifericor-
dins , &c. Gra;c. Kal iiat.ii .vTnc, its ohrifftii tw*
a!'/_jj..^oil(vc.i/TO)V civ-tic,,
if. 47. S. Profp. & CafTtod. cum vet. Pfalt. Vulgatae
confentiunt & Grasco. Similiter hab. Auguft.
& congrega
nos de nntionibits : fed addit , veljicnt alii codices habent
,
de gentibus : (ic etiam ipfe leg. inf. col. 1203. d.
g. re-
liq. ut fup. S. Paulinus epift. 40. 251. a. ait :
Confiteamur
Domino mifericordias ejus
, ^
gloriemur in laude ejus. In
Pfalt. Corb. Salvos fac nos Dom ) congrega nos ex genti-
bus , Ut confit. nam. tuo fanclo , 2? $*** '" landem tuam.
it. 48. Vulgatae refpondet Ambrof. in Pf. 40. to. 1.
883. a. Item Aug. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. cum
vet. Pfalt. & Gr. Hieron. ep. ad Cypr. to. 2. tfoy. c. ait
:
In
fine
duplex Amen pojttum
eft ,
quod LXX. tranjlulerunt
Fiat , fiat. Auguft. in eund. Pf. col. 1191. d. Totus Pfal-
morum liber libris qninque conftanter perhibetur ; 2? ubi fcrip-
turn ejl Fiat, fiat, ibi fines librorum ejje dicunt.
, 48. Benediclus Dominus Deus Benediclus Dominus Deus Ifrael
Ifrael a fn^culo & ufque in fa?cu- ab &temo , & ufque in aternum :
lum :& dicet omnis populus : Fiat, & dicet omnis populus : Amen.
fiat. Alleluia.
In Pfalt. Moz. fie : Et tradidtt eos in mantis naiionttm :
$
deminati funt eis qui oderunt eos. In Corb. & dominatifunt
in eos qui oderunt cos. InGr. Kai wapiJ uziv aWfcS tiiXfigscS
*X$f>ol>'
i) ex.vptevG&r c.utccv 0! /JioPtrzt; dviai;.
~fr. 42. Auguft. Profp. & Caffiod. cum vet. Pfalt. Et
tribulaverunt , Sec. ut fup. Gr. Kal i^-M^ar , &c. Pfalt.
Corb. Et tribul 2j humiliaverunt eos fub manibus fuis
.
if . 43.
Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. cum Vul-
gata concinunt & Gr. Pfalt. Moz. delet eum
, poft exacer-
taverunt. Corb. habet , exacerbaverunt eum in conjiliis fuis.
Hilar, in Pf. 6$. p. 179. a. ita : frequenter liberavi eos.
Jpji
veri me exacerbaverunt.
fr. 44.
Pfalt. Rom. Corb. & Moz. cum Caffiod. Et
ref-
pexit eos cum tribularentur : cum exauiliret orationes eo-
rum ; Caffiod. cum Corb. orationem. Item in Mediol. &
Catnut. cum exaudzret. Ap. Auguft. Et vidit cum tribul.
turn audiret orationcm eorum. Hieron. veto epift. ad Sun.
& Fret. col. 659. a. his, Et vidit ^ audivit oratio-
nem eorum , fubdit : Quidquid extra hoc in Grxco inve-
nijje vos dicitis
, fupcrfiuum eft.
Ita nempe ibid. Kal ilS'e
Kvuc, at t W&i&ai u.in\s<; , w tb Uutoi iitamecci rifg Aeh'-
005 ctuTwr.
V U I G AT A
Alleluia.
(
Judith
CVI.
HOD.
13. if.
)
HE B R.
CVII.
COnfitemini
Domino quoniam bo-
nus : quonii
fericordia ejus.
Versio antiqua.
*
Alleluia. CVI.
1.
/">
Onfitemini
Domino
V^>
quoniam bonus : quo-
niam in fxculum
mifericor-
dia ejus.
Dicantrcdempti a Domino
,
quos 2. Dicant qui redimuntur
a
Domino, quos redemit de manu redemitde manu
hoftis : &de terris Domino, quos liberavit de
inimici
: & de regionibus congre- congregavit eos
, manu inimici : de regionibus
gavit eos.
congregavit eos 5
Not* ad
Versionem
* Hujus Pfalmi tirulus eft , tefte Aug. Hallelnia
, $ bis
Ualleluia : quod nobis , inquit , caniare certo tempore folem-
Ix
Mf.
Sangermt
1 . f ^Onfitemini Domino quoniam
V^bonus : quoniam in feculum
mifericordia ejus.
Dicant qui redempti funt a
ANTIQUA M.
iter maris
eft,
fecundum Ecclejut antiquam traditionem : &
poft paulo : Quod autem nan femel
, fed bis habet Ualleluia
litulus
ifte , nan hujus Pfalmi proprium
eft , fed %j alius fu-
fcriorjic habet. InGr. tamen femel 'AmW;'os, ficut in Pfalt.
Rom. & ap. Caffiod.
*". 1. Ita Caffiod. cum vet. Pfalt. & Gr. Apud Auguft.
vero & Profp. Confitemini Domino quoniam
fuavis
eft
:
quoniam infeculum, &c. Subdit Aug. inf. hi
faculum , id
eft , in aternum : hie enim ita po/itum
eft
in feculum
,
quia
&
in uotinullis Scripture lacis in lajculum , id
eft , quod Grace
tit cilava. dicitur
, in aeternum intelligitur. Vide fup Not
ad Pf. 105. t.l.
t. 2. Auguft. cum Profp. Dicant qui redempti
funt a
Dom. quos redemit de manu inimicorum : de , &c. Caffiod.
Dicant nunc qui redempti
funt quos redemit de mann
inimici : de
, &c. Gaud. Brix. fer. 2.
p. 946'. e. Nunc di-
cant omnes qui redimuntur a Domino
,
quos redemit de manu
inimicorum : ^ de , &c. Pfalt. Rom. Vulgatje refpondet
& Gr. addito uno nunc , ad dicant , quod tamen abeft a Gr.
Mf. etiam Alex, collie
j.,
poft vocem inimici : deeft pari-
ter
) in Pfalt. Moz. In Corb. lie : Dicant qui redimuntur A
Domino
,
quos redemit de man inimicorum : de reponib. Sic,
214
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CVI.
Versio antiqua.
Ix
Mf
Sangerm.
3
. A follS OrtU
,
& OCCafu j
ab aquilone , & mare.
4.
Erraverunt in folitudine
in ilccitate : viam autem civi-
tatis habitationis non invene-
runr.
5.
Efurientes , & firientes :
& anima eorum in ipfis defe-
cit.
6. Et exclamaverunt ad Do
VULGATA HOD.'
3 . A folis ortu , & occafu ; ab
Hebr.
Ab oriente
, & occidente ; ab
aquilone, &man. aquilone, 6c marl.
Erraverunt iu folitudine in de-
4.
Erraverunt in folitudine in
ferta via : civitatem qua habitare- inaquofo : viam civitatis habitaculi
tur , non repererunt. non invenerunt.
Efurientes & fttientcs : anima
eorum in ipfis
deficiebat.
5. Efurientes , 6c fitientes : ani-
ma eorum in ipfis defecit.
Et clamaverunt ad Dominum in 6. Et clamaverunt ad Dominum
minum cum tribularentur : & tribulatione fuaide afflicltone eorum cum tribularentur : & de neceflita-
de neceflitatibus eorum enpuit
eos.
7.
Et deduxit eos in viam
re5tam : ut irent in civitatem
habitationis.
8. Confiteantur Domino
enpuit eos.
Et duxit illos per viam reliant
,
ut vcnirent in civitatem babitabi-
lem.
Confiteantur Domino mifcricor-
mifericordias ejus : <5c mirabi- diam ejus, & mirabilia ejus in
f-
lia ejus filiis hominum.
9.
Quia faturavit animam
inanem : & animam efurien-
tem fatiavit bonis.
1 o. Sedentes in tenebris , 5c
in umbra mortis : vinculis li-
gatos in mendicitate
,
& in
ferro.
1 1
.
Quiaexacerbaveruntelo-
quia Dei : & consilium Altith-
mi inritaverunt.
12. Et humiliatum eft in
lios hominum.
Quia faturavit animam va-
cuam , & animam efurientem im-
plevit bonis.
Habitantes in tenebris
, &
umbra
mortis : alligatos inopia &ferro.
tibus eorum eripuit eos
7 . Et deduxit eos in viam rec-
tam : ut irent in civitatem habitatio-
nis.
8. Confiteantur Domino miferi-
cordiaj ejus : Sc mirabilia ejus filiis
hominum.
9.
Quia fatiavit animam ina-
nem : & animam efurientem fatia-
vit bonis.
1 o. Sedentes in tenebris , & um-
bra mortis : vin&os in mendicitate,
& ferro.
Jjtuia provocaverunt ferments 1 1. Quia exacerbaverunteloquia
Dei , & conjiltum Excelfi blafphe- Dei ; & confilium AltilTimi irritave-
maverunt.
Et humiliavit in labore Cor to
rum : corruerunt , cy non erat qui
runt.
11. Et humiliatum eft in labo-
ribus cor eorum : intirmati funt
,
nee fuit qui adjuvaret.
13. Et clamaverunt ad Domi-
laboribus cor eorum : & in-
firmati funt , nee fuit quis li- adjuvaret
beraret eos.
1
3. Et clamaverunt ad Do- Et clamaverunt ad Dominum in
minum cum tribularentur : 5c tribulatione fua : de angufiiis
eorum num cum tribularentur : Sc de ne-
de neceflitatibus eorum libe- falvavit eos. ceffitatibus eorum liberavit eos.
ravit eos.
14.
Et eduxit eos de tene- Et eduxit eos de tenebris, &
urn- 14. Et eduxit eos de tenebris,
bris , Sc umbra mortis : <5c vin- bra mortis
, & vinculo, eorum dif- & umbra mortis : & vincula eorum
cula eorum difrupit. rupit.
1
5. Confiteantur Domino Confiteantur Domino mifericor-
dtam ejus, &
mirabilia ejus in
fi-
lios hominum.
JOtiia contrivit portas areas , ejr
mifericordix ejus : <5c mirabi-
lia ejus filiis hominum.
16. Quia contrivit portas
sereas : 5c veftes ferreos con- veilcs ferreos confregit
fregit.
1
7. Sufcepit eos de via ini-
quitatis iplbrum : propter in-
Noif
difrupit.
1 5. Confiteantur Domino mife-
ricordia? ejus : & mirabilia ejus fi-
liis hominum.
16. Qui a contrivit portas Eereas
:
Sc veeles ferreos confregit.
17. Sufcepit eos de via iniqui-
tatis eorum : propter injuftitias enim
f. 3.
Auguft. cum Profp. Ab oriente , tf
occafu , &c. Caf-
fiod. & Gaud. Brix. fer. l. p. 946. e. cum Pfalt. Rom. ut in
Vulg. InGr.'A-sn dvaloiZr ,
J.
oXvtiiui' *. fcoppS,

6a*acns.
jf. 4. Ita in Pfalt. Rom. Corb. & Moz. detra&o uno
autem. Similiter ap. Auguft. Profp. & Cafliod. in hunc
Pf. Profp. tamen addit
? Pft
vocem folitudine. Hie-
ron. in Ecclef. to. Z.
J7$.
b. legit
". 'Erraverunt in dej'erto
tf
in initquofo : viam civitatis
i$
habitationis ejus non in-
ve/ierunt. Gec. Vulgata: confonat.
ir. 5. Auguft. Profp. & Caffiod. Vulgatae refpondentad
verbum , cum Pfalt. Rom. & Gr. In Moz. lie : EJhr. 'tfji-
tientes erant ', &c.
fr. 6. Pfalt. Rom. Corb. & Moz. in principio hab. cum
Cafliod. Et clamaverunt ; extremoque , liberavit eos. Aug.
vero cum Profp. ut in Vulg. Gr. s'fiplcaro clvm?.
fr. 7.
Ita Auguft. cum Pfalt. Moz. Caftiod. vero cum
Rom. & Corb. Et eduxit ; Grace. Kai /^csr , &c.
ir . 8. Sic eft in Pfalt. Corb. Moz. & forte in Carnut.
In Rom. miferiuirdi ejus, &c. Apud Auguft. miferationes
ejus. Apud Profp. mifericordiam ejus , &c. Apud Caffiod.
ut in Vulg. In Gr. to. we aVr?, &c. S. Paulinus epift.
jo. p. 10(5. b. ita refert : Confiteamttr Domino mifericor-
dias ejus :
tf
immolemus ei bojliam laudis.
t. 9- Itidem in Pfalt. Moz. In Rom. bis fatiavit , (icut
apud Caffiod. In Corb. Qui faturavit nnim fatiabit bo-
pis. Apud Auguft. & Profp. Quoniam fatiavit imple-
M bums. Apud S. Paulin. epift. 19. p. 106. b. <3c epift.
Stultos propter viamfceleris eo-
rum
, &
propter iniquitates afflic-
AD VERSIONEM ANTIQUA M.
1J.
p. 117. a. Qjtia faturavit animam inanem. Auct. 1. de
promirt". p. 3. col. 176. c. Satiavit animam inanem : Jjf
animam efurientem bonis replevit. Gr. 'On
ix
c
f
TCt<' 1
4'X'*'
XMl'
j)
iruyacoin uiirMttv ot/cAm' Alex, cum Aid. Sc
Compl.
if
-^v/yi/ vretrueca/ , &c.
V. 10. Ita legit Auguft. cum Profp. ft excipias ifta , com-
feditos in mendicitate ,
r

ferro. Caffiod. hab. vinculis ligatos

in mendicit.
(
ferro. Sic ctiam in Pfalt. Rom. Corb. Sc
Moz. Graecum Vulgatx favct.
~fr . 11. Caffiod. legit cum Pfalt. Rom. cloqttia Domi-
ni : cast, ut fupra. Muzarab. eloquium Domini. Auguft.
vero in eund. Pf. Quoniam inamaricaverunt eloquia Do-
mini :
tf
con/ilium AltiJJimi exacerbaverunt. Gr. "O-n ttx-
fiTrU&crar ra tojia tk j?' i. -rm vrafcui,nyetr.
t. ii. Vulgats fuccinit Caffiod. cum Pfalt. Rom. Moz.
Sc Gr. Itidem apud Auguft. & Profp. hoc excepto ult.
qui adjuvaret eos.
t. 15. Accinit Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Mozarab.
Auguft. vero legit : Et clamaverunt & de neceffitatibus
eorum falvts fecit eos. Profp. falvavit eos. Gr. i Cuter dvric..
It. 14. Sic habent Auguft. Profp. & Cafliod. in hunc Pf.
cum Pfalt. Rom. & Gr. In Mozar. Et duxit eos, Sec.
Ttr. 1
J.
Ita legit Cafliod. cum Pfalt. Rom. Auguft. vero :
Confiteantur Domino miferationes ejus. S. Profp. mifericor-
dias ejus , ut fup. #. 8. Gr. toI chm clvth.
tt. 16. 17. 18. Sic ad verbum leguntur in Pfalt. Mo.
zarab. Item in Rom. & Corb. prseter unum iniqmtatis.
>l
LIBER
VULGATA H OD.
fuas humiliati funt.
PSALMORUM.
He b r,
tos.
Pfalm. CVI.
1 8. Omnem efcam abominata
eft anima eorum : & appropinqua-
verunt ufque ad portas mortis. mortis
m. <J V 1.
215
Versio antiqua.
juftitias enim fuas humiliati
font.
Omnem cibum abominata ejl anl- 1 8. Omnem efcam abomi-
ma eorum
, & accejferunt ad portas nata eft anima eorum : & ad-
propiaverunt
ufque ad por-
19. Et clamaverunt ad Domi- Et clamaverunt ad Dominion in
num cum tribularentur : & de ne- tribulattone
fua : de angufliis eorum
falvavit eos.
Aiijit verbiim ftaim
, &fanavit
eos
, &falvavit de intcrttu eorum.
ceflitatibus eorum liberavit eos
10. Milit verbum fuum, & fa-
navit eos : & eripuit eos de inte-
ritionibus eorum.
xx. Confiteantur Domino mife-
ricordi.e ejus : & mirabilia ejus ri-
liis hominum
:
2 1. Et facrificent facrificium lau-
dis : & annuntient opera ejus in
cxfultatione.
1 3. Qui defcendunt mare in na-
vibus , facientes operationem in
aquis multis.
14. Ipli viderunt opera Domi-
tas mortis.
19.
Fide notas.
20. Mifit verbum fuum, 6c
liberavit eos : & eripuit eos de
corruptela eorum.
21. Confiteantur Domino
Confiteantur Domino mifericor-
diam ejus
, & mirabilia ejus in mifericordias ejus : & mirabi
filios hominum :
Et immolent bofiias gratiarum
,
& narrent opera ejus in laitde.
)ui defcendunt mare in navi-
bus
,
facientes opus in aquis mul-
tis.
Ipfi viderunt opera Domini
, &
ni , & mirabilia ejus in profundo. mirabilia ejus in
profundo.
lia ejus filiis hominum
22. Et facrificent facrificium
Laudis : & pronuncient opera
ejus in cxfultatione.
23. Qui defcendunt in ma-
re in navibus , facientes ope-
rationem in aquis multis.
24. Ipfi viderunt opera Do-
mini
, & mirabilia ejus in pro-
fundo.
Dixit Dominus, & fte- 25.
* 5 . Dixit , & ftetit fpiritus Et dixit
, & funexit ventus
procella: : & exaltati funt rluftus
tempeftatis , & elevavit gurgttes tit fpiritus procellam : & exal-
ejus. ejus. tati funt fludtus ejus.
26. Afcendunt ufque ad coelos
, dfcendunt in caelum
,& defcen- 2.6. Et afcendunt Llfque ad
&defcendunt ufque ad abyfl'os
:
ani- dunt in abjjfos : anima eorum in
af-
ccelos
, <5c defcendunt ufque
ma eorum in malis tabefcebat.
fliclione confumitur. ad abyflbs : animalia eorum
in malis tabefcebant.
Obfltipuerunt
, & intremuerunt
27. Turbati funt , <5c com-
quafi ebrius, & univerfa fapientia moti funt ficut ebrius : & om-
27. Turbati funt, & moti funt
ficut ebrius : & omnis fapientia eo-
rum devorata eft.
28. Et clamaverunt ad Domi-
num cum tribularentur : & de ne-
ceffitatibus eorum eduxit eos.
eorum abforpta
efl.
Clamaverunt autem ad Domi-
num in tribulationc
fua , & de an-
gufiiis eorum eduxit eos.
29. Et ftatuit procellam ejus Statuet turbinem in tranquilli-
in auram : & filuerunt fluftus ejus, tatem,
&filebunt fluclus ejus.
30. Et 1,-etati funt quia filue-
runt ; & deduxit eos in portum vo-
L&tabuntur quoniam quieve-
runt
, & deducet eos ad portum
Not^e ad Versionem
nis fapientia eorum deglutita
eft.
28. Et clamaverunt ad Do-
minum cum tribularentur :
& de necefiitatibus eorum
eduxit eos.
29. Et imperavit procella?,
& ftetit in auram : & filuerunt
fluclus ejus.
30. Et la^tati funt quoniam
filuerunt : <Sc deduxit eos aditus
eorum, loco ipfornm. Apud Auguft. Profp. & Caffiod. ut
in Vulg. Similiter apud S. Paulin. epift. 40. p. zj2. c.
& in Gr. Plait. Corb. fcrib. couterttit , non contrivit.
~#.
19. Hie verfus omittitur in autogr. Sangerm. Exftat
verb in Pfalt. Rom. & Muz. ficut ap. Profp. &. Caffiod.
iiempe ut in Vulg. Apud Auguft. Et exclamaveruut , &c.
In Gr. Kc-i i-^'x.^c^ccr itunxv ainVs.
t.XO. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 285. b. Mi/it fermonem
fuum, & curavit Hits. Ambrof. in Pf. 118. col. 1001. c.
Mifit
verbum fuum j {$ fiviavit eos : & ex omnibus infirmi-
tatibus Juts liberavit eos : vide etiam in Pf.
37. 8C43. col.
825. c. 890. d. Pfalt. Corb. omiffo primo verfic. iimpli-
citer hab.
tf
eripuit cos de corruptibilibus eorum. Mediolan.
cum Hieron. in Ezech.
34.
col.
944.
c. de cormptionibus
eorum. Rom. & Moz. de interim eorum. Auguft. cum Profp.
& S. Petro Chryfol. fer. 102. p. 926. e. de corruptela eo-
rum-, ut fup. Caffiod. in eund. Pf. cum Vulg. de mteri-
tiotubus eorum. Gr. ix. rav J^ia(p(cpaii oxjtwv.
#.
xi. Sic eft in Pfalt. Moz. cui pleiumque favet Car-
nut. In Rom. veto & apud Caffiod. ut in Vulg. Apud
Auguft. &: Profp. Confiteantur Dom. mijerationes ejus. In
Gr. TCt *SM Wfc.
~fr. xx. Ita Caffiod. cum Pfalt. Moz. In Corb. ? pro-
annuntient. Apud Auguft.
> enuncient. In Gr.
g, ^7-
J^.^5. Sic Ambrof. in Pf.
47. to. 1. 941. d. at I. i.de
interpel. Job, c. y. 651. c. legit, Qui defcendunt mare,
&c. cum Auguft. Caffiod. & vet. Pfalt. S. Profp. Qjii
dejeendum in mart in , &c. Gr. Of WaSa'wrs; tl$ 6a'^ao-
Qm cc , &c.
t. 24. In autographo Sang, ofcitanter omifTa eft vox
Domini
, quam lupplevimus ex Auguft. Profp, & Caffiod.
A N T I
Q U A M
.
qui omnes Vulgatje confentiunt , cum vet. Pfalr. & Gr.
t. x$. Apud Aug. Profp. & Caffiod. deeft vox Domi-
nus , ficut in vet. Pfalt. 8c Gr. reliqua fimiiia. Apud Vioil.
Tapf. 1. cont. Varim.
p. 742. e. vitiose,
&
ftatuit fpiritus
procella.
f. x6. Auguft. in hunc Pf. Afcendunt ufque ad calos
,
("inf. in ccelos
, )
defcendunt u/ijue in abyffbs : fubinde , ani-
ma eorum , &c. uc in Vulg. cui etiam Profp. & Caffiod.
accinunt ad verbum. In Gr. pariter 11 i^X'i , anima , nor
animalia.
t. 27. Sic eft in Pfalr. Moz. & Corb. Item in Rom,
praeter unum moti funt. Ap. Auguft. etiam moti
funt ; at
in fine , abforpta
efl.
Ap. Profp. exorta
efl
, {. pro exorpta
eft.
Ap. Caffiod. commotifnut devorata
efl.
In Gr.
'--
pir
t
<_
\\6a.v , saa*Ji/,9-nca>' /CaTsW^w.
t. 28. Pfalt. Rom. extreme hab. cum Moz. & Caffiod.
liberavit eos ; Corb. liberabit eos. Auguft. vero leg. Et ex-
clamaverunt eduxit eos. Grsec. Kai sx.sx.&ct
>
ctv
e&f-
"/7=1' cii/Tir?.
Tt. 29. Ita legit Auguft. ad verbum cum Profp. Caf-
fiod. veto cum Vulg. concordat. Item Pfalt. Rom. Corb.
& Moz. detradto uno ejus , poft procellam. Mediol. hab.
Et pereuffit procellam,
tf fletit in auram. Gr. Kxl irrirx^s
ni xxlar/lSi, k, sfM uc, avf&r if
iciyuctcv , Sec. Theodor.
Ka! eVwe tvv na/'ctiyli a. aWtoc eif ttipxr, Sec. Hieron. ep.
ad Sun. & Fret. to. 2. 659. a. ad h*c : Et flatuit pro-
cellam ejus in auram , ait : In Greece inveniffe vos dicitis
,
ij ect-it'jUm; t>i xalaiy'iJ't duth ; , k. eVh
'
fuperfiuitm
efl.
T^. 30. Plait. Corb. Ef Utati funt quod filuerunt. Rom.
j eduxit eos in portum voluntatis eorum ; deinde ut fup.
& de neceffitatibus , Sec. Moz.
tf
deduxit eos in port.volunt.
fua ; abfque feqq. Apud Auguft. in hunc Pf. Et jocundati
Ex
Mf,
Sangerm,
2l6 LIBER PSALMORUM, Pfalm. CVI.
Versio antiqua.
*
Mf.
Sangerm. voluntatis eoruin
,
6c de ne-
celTitatibus eorum liberavit
eos.
31, Confiteantur Domino
H EB R.
quern voluerunt.
Confiteantur Domino mifericor-
VULGATA HOD.
luntatis eorum.
mifericordias ejus : & mirabi- diam ejus
, &
mirabilia ejus in
fi-
lia ejus filiis hominum.
*
Mf. vitiosi cce- ?a. Et exaltent eum in
*
ec-
leftu. cleiia populi : & in cathedra
feniorum laudent eum.
3
3,
Quia pofuit flumina in
defertum , 6c exitus aquarum fontes aquarian injifun
:
in fitim :
34.
Terram fructiferam in
lios hominum.
Et exaltent eum in ecclefia popu-
li
, &in cathedra feniorum laudent plebis : & in cathedra feniorum lau-
5 1 . Confiteantur Domino mife-
ricordia? ejus : & mirabilia ejus fi-
liis hominum.
jz. Et exaltent eum in ecclefia
eum.
Eonet flumina in defertum , &
dent eum.
3 3 . Pofuit flumina in defertum
,
& exitus aquarum in litim :
Terram frucliferam in
falfu- 34. Terram fructiferam in fal-
falinas , a malitia inhabitan- ginem
,
pro, malitia habitatorum fuginem
, a malitia inhabitantium
tium in ea.
35.
Pofuit defertum in fta-
gnum aquarum.
ejus. m ea.
3 j . Pofuit defertum in ftagna
aquarum.
36. Et collocavit illic efu- Et collocavh ibi efurientes , &
rientes : 6c conftituerunt civi- fundabunturbem ad habit andmn.
tates habitationis.
Fonet defertum in paludes aqua-
rum, & terram inviam in fontes aquarum : & terram fine aqua in
exitus aquarum.
36. Et collocavit illic efurien-
tes : & conftituerunt civitatem ha-
bitationis.
Efferent agros
, & plantabunt 37. Et feminaverunt agros , &
vineas i
&facientfruges germina. plantaverunt vineas : & fecerunt
fructum nativitatis.
Et benedicet eis
, & multiplied- 38. Et benedixit eis ,& multi-
buntur minis ;
&
pecora eorum nou
plicati funt nimis : & jumenta eo-
rum non minoravit.
37.
Et feruerunt agros, &
plantaverunt vineas : & fece-
runt frudum nativitatis.
38. Et benedixit eos
,
&
multiplicati funt nimis : &
jumenta eorum non funt mi- imminuentur,
norata.
39.
Et pauci fa&i funt :5c Imminuta funt autem & afflic- 39. Et pauci fa&i funt :& vexa-
vexati funt a tribulatione ma- ta
,
propter anguftiam mali & do-
ti funt a tribulatione malorum
, &
lorum , & in dolore. loris. dolore.
40. Effufa eft contemptio Et ejfundct defpeclionem fiper 40. Effufa eft contemptio fuper
principes
, & errare eos faciei in
folitiidine devia.
Et fublevabit pauperem de ino-
ab inopia : & pofuit ficut oves pa , & fouet qua
ft
gregem fami-
patrias. lias.
42. Videbunt reti , & \x- Videbunt recti
, & Utabuntur ;
tabuntur : & omnis iniquitas & omnis iniqv.itas contrahet os buntur.: & omnis iniquitas oppila-
1
9
opturavit os fuum. fuum. bit os fuam.
NoT AD VePvSIONEM ANTIQUAH.
fuper principes : 6c feduxit eos
in via , 6c non in invio.
41. Et adjuvavit pauperem
principes : & errare fecit eos in
invio , & non in via.
41. Et adjuvit pauperem de
inopia : & pofuit ficut oves fami-
lias.
4 1 . Videbunt refti , & Ia?ta-
Job
funt
quoniam Jilutrnnt , &c. ut in Vulg. nee plura. Apud
CafTiod. Et Ixtati funt qui , &c. fubnexis his, & de ne-
eejjttatibns eorum , &c. Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. z.
659. a. leg. 5
dedttxit cos in portnm volnnt. eorum; turn
addit , pro quo invemffe vos dicitis , in portum volunta-
tis fuse. In Gr. Ki n'tppctrbv.ear o-n {.tvyanan" i* uii'iWtt
ft. 37.
CafTiod. Vulgar* confonat cum Pfalr. Rom.
Item Auguft. cum Profp. li excipias uh. JrnJumjiumenti
;
Brev. Moz. hab. Jru'Sum germinis, Gr. x,a.pisir yinvptcntrt.
ft 38. Sic eft in Pfalt. Mozar. Coib. & Rom. necnon
apud CafTiod. Auguft. vero & Profp. legunt : Et benedi-
xit eos
&
jam. eorum non funt deminuta ; Profp. di-
dvTit t-x\ M,uita BeMi/^et'/es uutuV Mf. Alex, cum Compl. minuta. In Gr. Kai evh&yws* iu-iity *,'
iisf,t\hvrfjwMi epo-
dvT?' reliqua def/unr.
Apa.' jt to. w t'cpUpuve.
f. 31. ha Pfak. Moz.&Corb. Auguft. vero Sc Profp. f. 39. In Pfalt. Moz. (ic : Pauci fitli funt :
tf affiili
leg. mtferittiones ejus. CafTiod. ut in Vulg. In Gr. t sVh funt , &c. ut in Vulg. In Rom. & ap. Profp. Pauci Jiicli
ff. 31. Auguft. cum Pfalt. Corb. Et exaltent eum in
uclejia populi , &c. ut fup. S. Profp. in ecclejiis populi. Caf-
fiod. cum Pfalt. Rom. ut in Vulg. Grsec. 'T-jaoaTwcay iv-
f. 33.
Ita CafTiod. cum Pfalt. Rom. Sic etiam apud
Ambrof. 1. 3. Hexa. to. 1. 4.0. b. necnon Auguft. in hunc
Fi". dempto piimo quia. Deeft pariter in Gr. ut & apud
S. Paulinum , ep.
44. p. 268. c. qui etiam leg. in defertum.
Pfalt. Corb. Quia pofuit flumina m deferto , &c. ut in
Vulg.
Tfr. 34.
Ita legit Aug. in hunc Pf. Profp. vero infalinis.
CafTiod. cum Pfalt. Corb. infalfdaginem. Gr. tit a*fdw. Fct-
lix , in jlerilitatem. Salfugo enim fterilitatem parit : unde
Abimelech Gedeonis filius , capta urbe Sichem , in ea fal
fparfit. Jndic. 9.
t. 35-
S. Paulinus epift.
44. p. 268. c. Pofuit aridam
in exitus aquarum. Auguft. Vulgar* fuccinit , cum Caf-
Tiod. Pfalt. Rom. & Gr. In Mozarab. Pofuit defert. in
fta-
gna ^ terra fine aqua in exit. &c. In Corb. Pofuit de-
fertum ftagna
aquarum , &c. ut in Vulg.
ft . 36. Ita CafTiod. cum Pfalt. Rom. praeter fingul. civi-
tatem. Carnut. hab. civitates. Corb. Ef babitare fecit illic
efurientes : > conftituerunt civitates perhabitationiu Aug.
in eund. Pf. cum Profp. Et habitare fecit illic efurientes :
%$ cenftituit civitatem habitationis. Gr. Ki xctT amtnv i.
Qvrtffceulo 71-QMit ( Aq. & Sym. isiuv ) ml'Mtmu
funt : & vexati funt a tribul. malorum
, tf
dolorum. In
Mediolan. 2?
dolore impropertornm. In Corb. fimpliciter , a
tribulatione malorum. In Gr. es C',v{w; xxxav , ifoJimt.
Apud Aug. ut in Vulg. Nee diffimiliter leg. Cafliod. nifi
quod tollit Et , ante vocem pauci.
ft . 40. Auguft. legit cum Profp. Ejfufus eft
contemptus
fuper principes : JJi feduxit eos in invio
, 5
17 in via. Caf-
liod. vero , Et effufa eft
contentio fuper principes eorum :
^
feduxerunt eos vana 'eorum ; 2? feduxit eos in invio
, g> non
in via. Similiter habet Pfalt. Mediolan.
i$ feduxit eos. Corb.
Et effufa eft
contemptio fuper principes :
tf
feduxerunt eos
vana ipfornm; < fedcrunt in invio,
tf
non in via. Rom.
Effufa eft
contentio fuper principes eorum :
tf
feduxerunt eog
in invio
, $ nou in via. Mozarab.
Effufa eft
contentio
fu-
per principes : 1$ ednxit tot" in invio, [$ 0 in via. Gr.
'Ei.;y^K tZvJsrccat eV apyj)v/as ainuf <j f7r^aywiy dvlit
cV aZcra
, g,
%/_ oja.
^.41. Aug. cum Profp. Et adjuvit pauperem a ("Profp.
de
)
mendicitate :
$$
pofuit Jicitt oves jamilias. CafTiod. ,t
Vulg. nil diflfert; nee etiam Pfalt. Rom. nifi quod habec
Et adjuvabit ; Rom. Martian, cum, Moz. Et adjuvavit
, ut
fup. Prxterea Moz. hab. ab inopia, additque eos , ad ver-
bum pofuit. Corb. Et adjuvavit pauperem de mendicitate :
$
pofuit , Sec. ut in Vulg. Gr. Kai s'Con'Oiioe trsniji ix. ttIw-
~/jla$'
fj
e?cto at wpc&a/cc iretlpiat.
ft. 42. Similiier in Pfalt. Corb. Item in Rom. Fa-
bri ,
prxter verburri oppilavit
i Rom, Martian, hab, cum
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CVII. 217
ViriCATA HOD.
4?.
Quis fapiens & cuftodiet
hajc? & intelliget mifericordias Do-
mini ?
N O T M
Caffiod. eppilabil. Mozarab. ebduravil. Gz.epuppo&i. Ap
Auguft. & Profp. ira : Videbunt reili
, tf
jocundabuntut
:
fj
omnis oppilabit. Sec.
tf. 43.
Sic in Plait. Corb. ad verbum. Auguft. vero
in hunc Pf. ira legi: : Quis fapiens
5
cttftndiet hac ?
$$
intelliget miferationes Domini ? S. Prufper
, 2 intelligent mi-
V E K S IO A NT IQU A.
4j.
Quis fapiens & intelli-
Tx
Mf.
Sangerm
t
git hxc : & tunc intelligent
mifericordias Domini ?
HEBR.
Jjhlis fapiens , & cuflodiet hxc
*
& intelliget mifericordias Domi-
ni?
AD V E P. S I O N E M A N T I
Q U A M.
ferationes Domini ? Caffiod. cum Vulg. concordat 8c Gr. Ita
quoque habet Plait. Rom. prauei hoc mcd. & tunc ihtelligct.
In Mozar. Qtiis fapiens cuflodiet hxel
(J
intelliget. tec. In
Mediolan. & Gamut. Qrtis fapiens 5 intelliget hxc , &c.
In autographo Sangerm. omilla eft ult. vox Domini , fed
ofcitanter uc reor, unde illam fupplevimus ex aliis.
VULGATA HOD.
1. Canticum Pfalmi ipfi David.
(Sup. j 6. 8.)
CVII.
i. TJAratum cor meum Deus
,
A palatum cor meum : canta-
bo , & pfallam in gloria mea.
He b r.
Canticum Pfalmi David.
CVIII.
VEPvSIO antiqua.
1. Canticum David.
P,tabo , ejr pfallam ; fed &glo-
ria mea.
P,
CVII.
Aratum cor meum
.
Ex Mf.
Smgtm
t
3.
Exfurge gloria mea, exfurge Confurge pfalterium, & citbara:
pfalterium , & cithara : exfurgam confurgam mane.
diluculo.
Confitebor tibi in populis Do- Confitebor tibi in pepulis Domi-
,pa-
ratum cor meum : can-
tabo
,
& pfallam tibi gloria
mea.
3. Exfurge pfalterium
, &
cithara : exfurgam diluculo.
4. Confitebor tibi in popu-
lis Domine : & pfallam tibi in
gentibus.
hteniam magnafuper ceclos mi-
5. Quia magna fuper coelos
fericordia tua
, & ufque ad athcra mifericordia tua : <5c ufque ad
ventas tua. nubes Veritas tua.
Exaltare fuper calos Deus : & 6. Exaltare fuper coelos
fuper omt'.em terrain gloria tua. Ut Deus
,
& fuper omnem ter-
liberentur dilecii tui, ram gloria tua : 7. ut eliberen-
tur dele&i tui.
Salvumfacdexteratua, &exau- Salva dextera tua
, &
exaudi Salvum me fac de dexteiM
di me : 8. Deus locutus eft in fan&o me. Deus locutus efl in fancluario tua, & exaudi me : 8. Deus lo-
mine : & pfallam tibi in nationibus. ne, & cantabo te in nationibus.
5.
Quia magna eft fuper crelos
mifericordia tua : & ufque ad nubes
Veritas tua.
6. Exaltare fuper ccelos Deus,
8c fuper omnem terrain gloria tua :
7. ut liberentur dilecii tui.
fuo : fuo
'
Exfultabo, &dividam Sichimam, Gaudebo , dividam Sicbem
, &
8c convallem tabernaculorum di- vallem Soccotb dimetiar.
metiar.
9. Meus eft Galaad , & meus Aiens
eft
GalAad , metis
efl Ma-
cft Manafies : & Ephraim fufcep- najfe J & Ephraim lureditas capi-
tio capitis mei. Us mei.
cutus eft in templo fanclo fuo
:
Exaltabor
,
& dividam Si-
cimam
, & convallem taber-
naculorum metibor.
9. Meus eft Galaad , & meus
eft Manaffe : & Ephrem for-
titudo capitis mei.
NOTS A ERSIONEM ANTIQUA M.
V. 1. Titulus cum Pfalmo toto omittitura S. Piofpero.
Caffiod. hunc praefert tit. Canticum, Pfalmus David. Eun-
dem quoque nab. Plait. Rom. cum Moz. Apud Auguft.
Canticum Pfalmi ipji David , u: in Vulg. & Gr. Pfalmus
autem apud ipfum pene integer deeft : rationem hujus pra;-
termiffionis reddit , col. IZ14. c. d. dicens : Pfalmum cvii.
exponeudumnon pntavi , quoniam jam expofui earn in Pfalmo
ltd.
5
in PJalmo lix. ex quorum poftremis partibtts
ifte conftat.
"Nam poflrema pars Ivi. prima
eft
hujus ufque ad eum i! . tibi
dtcititr : & fuper omnem terrain gloria tua. Bine autem
njqne infineai, poflrema pars
eft
lix.Jicut poftrema pars exxxiv.
eadem
eft
qua cxhi. ab eo ~t. tibi dicitttr : limulacra gentium
argent. & aurum .Jicutxiii. tflii. mutatis aliqv.ibns mediit,
eadem habent omnia a principiis ufque in
fines.
Qjixatnqne
igitur in hoc PJalmo ivii. aliquantuliim aliter pcjtta junt
tjuAni in iil:s duobus, ex quorum partibtts conftat , iicn ha-
bent intelletlum dijjicilem.
jr\2. Plait. Rom. cum Caffiod. Paratum cor meum
"Dens , faratum cor meum : cantabo
, j
pfalmum dicam Do-
mino. Auguft. vero cum Vulg. & Gr. cantabo
, 5 pfal-
lam in gloria mea. Pialt. Corb.
J5 pfallam gloria mea. In
Mozarab. integer verfus abeft.
if . 3. Sic efl in Plait. Moz. Carnut. & Corb. omilTo pa-
riter 1 . Vulg. verficulo, Exfurge gloria mea. Omittirur etiam
in Vulgatx Mfs. duobus Colbert. 8c Cam. nee in Pialt.
Gallic, legitur , nee in Gr. neque apud Auguft. Imo Au-
guft. ait hoc difcrirhen intercedere Pfalmum lvi. inter &
Pf. CVII. quod ille ferat : Cantabo,
J
pfallam : Exfurge
gloria mea; in ifto autem die. Cantabo
, gj pfallam in rloria
mea. Refertur tamen 1. ille verlic. a Caffiod. & exftat
in edd. Aid. 8c Compl. Hujus dififerentue rationem op-
time reddit Hieron. in ep. ad Sun. & Fret. to. z. col.
659. a. ita fcribens : Oitod dicitis , Exfurge gloria mea , in
Latino non
effe , relle in Pfalmo non habet ; quia nee apud
Hebr.vos , nee apud uilitn Interpretnm reperitur
; fed habe-
tur in lvi. PJalmo , de quo milt videtur a quodam in iftitm
Tom. II.
locum ejfc translatum.
it. 4. Plait. Corb. Et confitebor Domine : pfallam tibi
in nationibus. Rom. cum Caffiod.
$$ pfalmum dicam tibi in-
ter gentes ; Caffiod. delet . Mozarab. hab. pfallam tibi
inter gentcs. Gr. ^a.xu Qot ifocctv , abfque prarced. <.
Tt.
J.
Sic in Pfalt. Corb. ad \ e'rbum , & in Gr. CafTiocL
vero cum Pfalt. Rom. habet : Ouoniam
magnificat
eft uf-
que ad calos mifericordia tua : '$ ujqite ad , &c. Contra
Aug. comparando hunc if. Pfal. evir. cum i. u. Pfal.
lvi. ait in illo habeii ,
Quoniam magna
eft fuper ccelos mi-
feric. tua ; in ifto autem ,
Quoniam maguificata
eft
uj'qtte
ad coelos mijeric. tua , -vel , inquit
,
jicut alii interpretati
Junt , elevata eft.
t . 6. Vox Deus abeft in autographo Sang, negligentis
procul dubio fcribar : illam addidimus ex Pfalt. Rom. Cal-
liod. & Gr. In Pfalt. Corb. i$ fuper omnem terrain gloriam
tuam.
if.
'J.
Pfalt. Rom. ut liberentur ehili tui. Salvum mefac
dextera tua , &c. Caffiod. ut in Vulg. cui Gr. favet. In
Pfalt. Corb. & Moz. Salvum me j'ac dext.
*fr. 8. Sic in Pfalt. Corb. excepro uno Sycima. In Rom.
& ap. Caffiod. ita : Deus locutus
eft
injantlo fuo : Lxtabor
,

dividam Sichimam
,
conval. tabernac. metibor. At Au-
guft. facia comparatione hujus veificuli cum verficulo
9.
Pfalmi lix. ait in ifto fcriptum , Lxtabor,
& dividam Si-
cimam ; in illo verb , Exaltabor , & dividam Sicimam. Et
fane in Pfalt. Carnut. legitur ibid. Exaltabor ; in Mozar.
tamen, Latabor. In Gr. 'T-vj.a.-^-iioo/^a; ; & in fine , <fUa-
fliffVCui.
if. 9. Sic in Pfalt. Rom. & ap. Caffiod. prater nomen
Manaffes. In Corb. Manaffe; deinde , tf
Ephrain fcrtttudo
cap. &c. In Mozarab. Ephraimfortitude capitis , &c. Item
in Carnut. fortitudo. At Auguft. ait in Pfalmo tantum lix.
if. 9. legi, 2/ Epbrmmfertitntlo (apitis mei ; in hoc vero evil.
fj) Epbram fnfceptio capitis mei. In Gr. 'Epa^'itc ecrriMr^'S
TM{ KtfHfJ\i fit.
Ee
2l3 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CVIII.
Ex
Mf.
Sange:
Versio ANTIQUA.
Juda rex meus : 10. Moab
aula fpei mex.
Et in Idumxam immittam
HEBR.
Juda dux mens : Moab lebes pel-
vis 1IH'.
Super Idunuam projiciam cal-
VULGATA HOD.
Juda rex meus : ic, Moab lebes
fpei mea;.
In Idumxam extendam calcea-
mihi alienigenas
calciamentum menm : mihi ciamentum meum : cum Pbiliftbim mentum meum
aJienigenae fubditi funt. feederabor.
_
amici fafti funt.
ii. Quis ducet me in civi- Jgteis deducet me in civitatem n. Quis deducet me in civita-
tatem circumftantiaz : quis edu- munitam? qms deducet me ufque tem munitam? quis deducet me uf-
cet me ufque in Idumxam ? in Idunuam? que in Idumaam ?
iz. Nonnetues Deus, qui Nonne tu Deus qui projeceras iz. Nonnetu Deus, qui repnlifti
nos
, &non exieras Deus in exerci-
tibus noftris ?
Da nobis auxilium in tribulatio-
ne : vana
eft
enim falus ab bomine.
ies
repulifti nos ,
& non exi
Deus in virtutibus noftris \
13. Da nobis auxilium de
tribulatione : & vana falus ho-
minis
In Deo erimus fortes
, & ipfe
*
Iff
nihilo.
nos , & non exibis Deus in virtuti-
bus noftris ?
1 ;. Da nobis auxilium de tri-
bulatione : quia vana falus homi-
nis.
14. In Deo faciemus virtutem :
& ipfe ad nilulum deducet inimicos
noftros.
14. In Deo faciemus virtu-
tem : ex ipfe ad
*
nihilum dabit cenculcabit hoftes noftros
inimicos noftros.
NoTjE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
in civit. circumftantix. Rom. veto & Caffiod. in civitatent
munitam ? aut quit deducet , &c. Grsec. Ti's aVaSsi /u; si'c
iritiit -!T!&icX*S
'>
S
'"'
; J"m">mc' >
&c - Symm. tie, Trow zrtcU-
f. 10. Pfalt. Rom. cum Caffiod. Moab ollafpeimea. In
Idumxam extendam mibi alhfbjli fubditi funt. Sic etiam
in Mozar. hoc excepto , in ldumaa. In Corb. Moab aula
fpei meet, lit Idum.ta extendam mibi alienig. fubditi funt.
Item in Medio!. &. Carnut. fubditifunt. Hicron. autem ep. ad
Sun. 6c Fret. col. 659. b. hab. mihi alienigenx amki ftttli
funt ; fed addit
".
hi Grace inveniffe vos dicitis vTriliy-
Qctv, hoc
eft
, fubditi func : fed hoc in lix. fcriptum
eft ; in
prafenti autem ita apnd omnes invenimus Translators , ifv>\
dtoopvMi spiMttQar, id
eft , amici fa&i funt. Nunc in ed.
Rom. & a'.iis conilanter , ctM<;pf*;i vima.yv.'ia.i \ in uno
tanrum Mf. lib. ad utatTiywea adjunctum eft tfiMxeeu ,
tefte Lamberto Boz.
If. II. Pfalt. Mozar. Qrtis deducet me in civitatem cir-
tumftantix ? aut quis deducet me, &c. Corb. pariter & Carnut.
Trsfpxyfittu/ , circumfeptam , circummunttam.
if. iz. Caffiod. delet es , legitque egredierit , loco exies,
Ita quoque in Pfalt. Rom. Curb. Moz. & Gr.
fr. 1 3. Sic hab. Caffiod. cum Pfalt. Rom. Mediol. Corb.
Carnut. & Gr. Mozar. vero ita : Da nobis attxil. in tribu-
latione :
S$
vana , Sec.
Tf. 14. Pfalt. Rom. & Moz. cum Caffiod. in hunc Pf.
? ipfe ad nihilum deducet tribtdantes nos. Auguft. autem
teftatur in hoc Pfalmo legi inimicos noftros ; in Pfalmo ve-
ro lix. t- 14. tribulitntes not. Et fane in Gr. nunc legi
tur in Pf. evil, ni
*x5"r*S
/**'

a M^ tamenAlex. 6m-
&'.r"lai Hjuac.
E* Mf
Sangtrm,
*
Versio antiqua.
In finem , Pfalmus ipfi Da-
D
vid. CVIII
Eus laudem meam ne
tacueris : quia os pec-
catoris &dolofi fuper me aper-
tum eft.
3.
Locuti funt adversum
me lingua dolosa
,
& verbis
odii circumdederunt me : &
cxpugnaverunt me gratis.
4. Pro eo ut me diligerent,
detrahebant mihi : ego autem
orabam.
5.
Et pofuerunt adversum
HE BR.
yiclori David Canticurn.
CIX.
Eus laudabilis mihi , ne ta-
ceas : quia os impii
, & os do-
lofi contra me apertum
eft.
D
Locuti funt de me lingua merda-
di
, & verbis odii circumdederunt
mt i & expugnaverunt me fruftra.
Pro eo quod eos diligebam , ad-
verfabantur mibi : ego autem ora-
bam.
Et pofuerunt contra me malum
VULGATA HOD.
i. In finem, Pfalmus David.
CVIII.
1. T""XEus laudem meam ne ta-
I
3 cueris : quia os peccato-
ris , & os dolofi fuper me apertum
eft.
?. Locuti funt adversum me lin-
gua dolosa , & fermonibus odii cir-
cumdederunt me : & expugnaverunt
me gratis.
4. Pro eo ut me diligerent , de-
trabebant mibi : ego autem ora-
bam.
j. Et pofuerunt adversum me
me mala pro bonis : & odium pro bono
, & odium pro dileclione mala pro bonis : & odium pro di
pro dileclione mea.
6. Conftitue fuper eum pec-
catorem : & diabolus ftet a
dextris ejus.
7. Cum judicatur exeat
mea.
Conftitue fuper eum impium
, &
fatan
ftet
a dextris ejus.
lectione mea.
6. Conftitue fuper eum pecca-
torem : & diabolus ftet a dextris
ejus.
7.
Cum judicatur, exeat con-
Ciimfuerit judicatus , exeat con-
COndemnatus : & oratio ejus demnatus : & oratio ejus fit in pec- demnatus : & oratio ejus fiat in pec
fiat in peccato. catum.
catum.
8. Fiant dies ejus
pauci : & Fiant dies ejus pauci : epifcopa-
NoTjE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
8. Fiant dies ejus pauci : &
A D
If. 1. Caffiod. cum Pfalt. Rom. delet ipft. In Gr. t
ti.ot.vlS. Aug. titulum filet.
if l. VulgatJe accinit Ambrof. in Pf. 45. & 1 18. to. I.
oif.b. I036\ f. & 1. de obitu Valent. to. x. \\Z\. d. Iti-
dem Auguft. Profp. & Caffiod. cum Gr. Pfalt. vero Rom.
<6c Moz." rollunt os , ante vocem dolofi , ut fup.
#-.
5.
Ambrof. 1. de ob. Valent. to. 2. 1185. d. Locuti
funt fuper me linguk dolosi ,

fermonibus odii circumdede-

runt me , &c. at in Pf. 45.
to. 1. 915. c. leg. Locuti funt
adversum me, &c. & in Pf. 118. col. 1008. e. circum-
ierunt me, $
cxpugn. Sec. Auguft. Profp. & Caffiod. nil
difcrepant a Vulg. neque etiam Pfalt. Rom. Mozarab. aut
Graec. In Corb. lie : Locuti funt adversum me hnguam dolo-
fam ,
[
fermonibus odii circuierunt me , &c.
if. 4. Concinit Ambrof. in Pf. 118. ro. 1. 1008. e.
Si 50. c. & 1. deob.Val. col. iiS}. d. Item Aug. Profp.
& Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Rom. Moz. & Gr.
S. 5. Abell 1. t i Pfalt. Rom. & Moz. nee admitti-
tur a Caffiod. Habet autem Ambrof. in Pf.
43. p. 915.
b. necnon Auguft. & Profp. in hunc Pf. cum Gr.
jf-. 6. Similiter hab. Ambrof. 1. 4.
de interpel. Dav. c.
10. col. 671. c. & in Pf. 43.
col. 915. b. Item Auguft.
Profp. & Caffiod. una cum vet. Pfalt. * Gr.
t. 7. Ambrof. 1. 1. de Cain , c. 9.
col. 200. e. ultimo
leg. fiat
in peccatum : item in Pfalm. 118. col. 1249. a.
Succinunt Aug. Profp. Caffiod. 5c Nicetius
p. 6. b. cum
vet. Pfalt. &"Gr.
Tf. 8. Ordo verficulorum iflorum , necnon verba pau-
cula fie immutantur in Pfalt. Rom. Fiat habitatio ejus dc~
ferta :
tf
non
ft
qui inbabitet in ea. Fiant dies ejus pauci
j epifcopatum ejus accipiat alter ; Mozar. accipiat alius
neque in hoc ulc. Pfalt. neque apud Auguft. Profp. aut
At
LIBER PsALMORUM. Pfalm. CVIII.
215
VULGATA HOD.
cpifcopatum ejus accipiat alter.
HEB R.
turn ejus accipiat alter.
Ve
9.
Fiant filii ejus orphan] : &: uxor
ejus vidua.
10. Nutantes transferantur filii
RSIO ANTIQUA.
epifcopatum illius accipiat Ex
Mf.
Sanger.
alius.
Fiat tabernaculum ejus de-
fertum : & non fit qui habitet
in eum.
9. Fiant filii ejus orphani
:
& uxor ejus vidua.
10. Commoti amoveantur
Shitfilii ejuspupilli
,
6" uxor ejus
vidua.
Infiabiles vagentur liberi ejus
,
ejus, & mendicent : &ejicianturde &mendicent : &
qiurant in parie- filii ejus, & mendicent: ejician-
tui' de habitationibus fuis.
11. Scrutetur fcenerator
fubfiantiam ejus : & diripiant alieni habet
, & diripiant alieni Liborem
labores ejus. ejus.
ii. Non fit II 1 1 adjutor : nee NonJit qui ejus mifereatur , nee
fit qui mifereatur pupillis ejus. qui clemens
fit in pupillos ejus.
1
3 . Fiant nati ejus in interitum : Fiat noviffitnum ejus interitus :
in generatione una cleleatur nomen in generatione altera deleatur no-
habkationibus fuis. tints fuis.
11. Scrutetur foenerator omnem Scrutetur exaclor univerfa qua
ejus.
14. In memoriam redeat iniqui-
tas patrum ejus in confpeftu Do-
mini : & peccatum matris ejus non
deleatur.
Fiant contra Dominum feni-
men ejus.
Redeat in memoriam iniquitas
fubfiantiam ejus : diripiant
alieni omnes labores ejus.
12. Non fit illi adjutor : nee
fit qui mifereatur pupillis ejus.
13. Fiant filii ejus in inte-
ritum : in una generatione de-
leatur nomen ejus.
14. In memoriam redeat
M-
patrum ejus apud Dominum, & iniquitatis patrum ejus in conf-
iniquitas matris ejus non deleatur. pedu Domini : & peccatum
matris ejus non deleatur.
Sim contra Dominant
femfcr , 1 5. Fiant contra Dominum
per, & dilpereat de terra memo- &intereat de terra memoria eorum : femper, & difperiat de terra
ria eorum : 16. pro eo quod non eo quod non
eft
recordatus facere memoria eorum : 16. pro eo
eft recordatus facere mifericor- mifericordiam
>"
diam.
17. Et perfecutus eft hominem
inopem , & mendicum , & com-
punilum corde mortificare.
quod non funt recordati facere
mifericordiam.
Et perfecutus
eft
virum inopem
1
7. Et perfecuti funt homi-
er
pauperem
, & compunclum corde nem pauperem , & mendicum
,
tit interficeret.
18. Et dilexit malediiftionem ,
& veniet ei : & noluit benedi&io-
nem , & elongabitur ab eo.
Et induit malediftionem ficut vef-
& compundlum corde morti
traderent.
18. Et dilexit maledicUonem
,
& veniet ei : & noluit benedic-
tioncm , & prolongavit ab eo.
Et induit fe maledi&ionem
Et dilexit malediclionem
,
qtu
veniet ei : & noluit benediclionem
,
quaelongabitur ab eo.
Et indutus
eft
maledicTwne quafi
timentum , & intravit ficut aqua in
veftimento fuo
'<
&ingredietur quafi" ficut veftimentum , & intravit
interiora ejus, & ficut oleum in of- aquainvifcera ejus
,&quafi oleum velut aqua in interiora ejus,
libus ejus. in
of
a ejus. & ficut oleum in ollibus ejus.
19. Fiat ei ficut veftimentum, Sit ei quafi pallium quo circum- 19. Fiat ei ficut veftimen-
quo operitur ; & ficut zona, qua datur
,& quafi cingulum quo fern- turn, quod operietur ; & fi-
femper prscingitur. per acctngttur. cut zona
,
qua lemper pra:-
cingitur.
io. Hoc opus eorum
,
qui de- Hiet
eft
retributio eorum qui ad- 20. Hoc opus eorum
,
qui
Not* ad Versionem antiquam.
Caffiod. neque in ullo Grxcorum reperitur : Fiat habit centra Dominum femper, difpereat , Sec. deinde obfervat
5
non
Jit , &c. additamentum hoc petitum videtur e Pf.
ixvm. Tf. z6, vel potiiis ex Aft. 1. 20. legitur tamen in
triplici Pfalt. Sorbon. tefte Martiana;o.
ir. 9. Sic in Pfalt. Rom. ut apud Auguft. Profp. Caf-
fiod. & in Graeco. Ap.Hieron. in Ifai. 6$. to. 3. 495.
a.
Fiant filii
ejus pupilli. Ita etiam apud Aug. 1. 1. de ferm.
Dom. in mon. to. 3. 196. d.
If. 10. Ita ferunt Pfalt. Rom. & Corb. cum Caffiod.
Mozarab. vero : Commoti moveantur
, &c. Aue. ut in Vulg.
dempto tamen
tf,
ante ejiciantur. Apud Ambrof. in Pf.
61. to. I. 962. b.
96J.
d. Commoti amoveantur
filii ejus
, 1$
mendicent : ejiciantur de habitaculis fuis. Apud Hieron. in
Ifai. 65. to. 3. 495:.
a. Commoveantur
, > transferantur
filii
ejus
, tf
mendic. ejiciantur de domibnsfuis. In Gr. 2a-
>fi/o,ufyuc/ /usixvazmanSKv ei vial ccvth , *> sVcti/wsaTaiia
-
ik-
C?M
r
.\uct)totv in to( ci'xo-vij'av dvTuv.
Tf. ii. Auguft. Vulgatac favet cum Profp. & Gr. Item
CafTiodorus cum Pfalt. Rom. 8c Corb. addita voce omnes
,
pod alieni. Addit pariter Mozarab. omnes ; tollit vero 2) ,
ante diripiant. Ambrof. 1. de Tob. c. 4. col. 595-. a. delet
omnem , ante fubfiantiam ; (icut Phcebad. Agin. 1. cont.
Arian. p. 301. d.
t. il. Ita Auguft. Profp. 5c Caffiod. cum Pfalt. Rom.
Gr. Mm vTrc.p^ara curj-w tt.m'hvnrro.'p , &c.
ir. 1 3. Sic in Pfalt. Corb. Ita quoque Profp. hab. cum
Rom.&Moz. pra:ter hoc, tiaii ejus ; prxterea Moz. add.
in interim. Apud Auguft. & Caffiod. ut in Vulg. & Gr.
if. 14. Ap. Augult. Profp. & Caffiod. container legi-
tur iniquitas , non iniquitatis ; est. ut fupra. In Gr. 'Aya-
(MVoiilvi i dvo/jlx item KvpiV , &c.
#-.
I
J.
Pfalt, Rom. Fabri , ut different ; Rom. Martian.
5?
difpereat. Mozarab.
$ difperdat de terra memoriam eorum.
Profp. & Caffiod. ut in Vulg, Auguft. in eund. Pf. Fiant
Tom. II.
alios Interpretes lie tranftulille : Fiant in confpeilu Domini
femper i alios vero , Fiant coram Domino Jemper : ita etiam
Pfalt. Corb. habet. Gr. eVwr/or Kvplv.
if. 16. Vulgatac refpondent Auguft. Profp. & Caffiod.
cum vet. Plait. & Gr.
t. 17. Pfalt. Rom. & Moz. cum Caffiod. Et perfecutus
efl
hominem pauperem
, ^ mendicum , $
compunaum corde
morti tradtdit. Ita etiam Corb. habet , excepto hoc ult.
morti tradtderunt. Mediol. morti tradidit. Ambrof. in Pf.
40. col. 869. b. Et perfecutus efl horn, inopem
, <J
mendi-
cum. Profp. hominem pauperem,
tf
mendicum. Auguft. ur.
in Vulg. & Gr.
f.
18. Eadem leguntur in Pfalt. Rom. & ap. Caffiod.
hoc excepto , i$
prolongabitur ab eo ; ut & inf.Jicut aqua ;
Mfs. tamen 3. Caffiod. ferunt tlongabuur. Pfalt. Corb.
$$
prolongabit ab eo ; dein , Et induit
fe , &c. Mozar. prolon-
gabitur ab eo, detrafco pratced. > , ante noluit, ficmje-,
poft induit; poft paulo vero hab. ficut veftimento. Ambr.
1. 4. de interpel. Dav. c. 4. col. 666. a. Et induit
Je
ma-
lediclionem. Hieron. in Ecclef. to. 2. col. 766. b. lndua-
ttir malediilione Jicnt veftimentum : &. in Ezech. 44.
to.
3.
103. c. Itidtttus
eft
malediilione ficut veftimento. Auguft. &
Profp. confemiunt cum Vulg. & Grarco. Aucl. vero 1. de
promiif. p. 2. c. 33.
col. 149. b. c. leg. noluit benediclio-
nem
,
longe
fiet
ab eo.
t. 19. Ita Pfalt. Corb. habet. Moz. Fiat illi ficut vef-
tim. quod operitur. Rom. cum S. Profp. quo operietur,
&c. ut fup. Auguft. 3c Caffiod. ut in Vulg. Mf. tamen
1. Caffiod. cum edit, habet operietur. Hieron. vero : Fiat
ei
ficut veftim.
quo circumdatur ;
#
jicnt X.ona ,
qua Jemper
accingitur. Gr wse'i5w-' a<
*
S
*' Aiafljarrs; vf-
.l'(,UVWTCU .
t. 20. Ita legunt Auguft. Profp. * Caffiod. cum vet,
Ee ij
22o LIBER PSALMORUM. Pfalm. CVIII.
Versio antiqua. Hebr.
Vuigata hod.
* Mf.
Sattgtrm.
detrahlint mihi apud Domi- verfantur mihi a Domino
, &
qui trahunt mihi apud Dominum : &
num : & qui loquuntur mala loquuutur malum contra animam qui loquuntur mala adversus ani-
mam meara.
ii. Et tu Domine , Domine
,
fac mecum propter nomen tuum :
tuam
quia
meam.
Tu autem Domine Dens fac me-
cum paper nomen tuum : quoniam
bona
eft
mifericordia tua
,
adversus animam meam.
21. Et tu Domine, 1
cum mifericordiam
propter nomen tuum
iiiavis mifericordia tua.
Libera me
,
22. quia cge- Libera me : quoniam egenus
&
nns & pauper ego fum : & pauper
fum, & cor meumvulnera-
cor meum turbatum eft intra turn
eft intrinfecus.
me.
23. Sicut umbra cum de-
clinat , ablatus fum : excuffus
fum ficut locufta?.
24. Genua mea infirmata
font a jejunio : & caro mea
immutata eft propter miferi-
cordiam tuam.
25. Et ego faclus fum op-
probrium illis : viderunt me
,
& moverunt capita fua.
26. Adjuva me Domine
quia fuavis eft mifericordia tua.
Libera me , 1 1 . quia egenus &
pauper ego fum : & cor meum con-
turbatum eft intra me.
jQuaJi umbra cum inclinatur , 23. Sicut umbra cum declinat,
abduclus
fum : excuffus quafi locuf-
ablatus fum : & excuffus fum ficut
ta.
Genua mea vacillaverunt a jeju-
nio
, & caro mea mutata
eft
abfque
olio,
Et ego faclusfum opprobrium eis
:
videntes me moverunt caputfutim,
Adjuva me Domine Deus meus:
locufta?.
X4. Genua mea infirmata funt
a jejunio : & caro mea immutata
eft propter oleum.
2 5 . Et ego fa&us fum oppro-
brium illis : viderunt me, & move-
runt capita fua.
a6. Adjuva me Domine Deus
Deus meus : falvum me fac
falva me fecundiim mifericordiam meus : falvum me fac fecundum
propter mifericordiam tuam
27. Et fciant quia manus
tua haec : tu Domine fecifti
earn.
28. Maledicent illi , & tu
tuam.
Et fciant quoniam manus tua
luc i tu Domine
fecifti earn.

A4alcdicent illi , cy tu benedices :
benedices : qui infurgunt in
reftiterunt , & confundentur ; fer-
me , confundentur : fervus au- vus autem tuus Utabitur.
tern tuus la:tabitur.
29. Induantur qui detrahunt Induantur adverfarii met con-
mihi, reverentiam : & coope-
fufione , & operiantur
quafi pallio
riant fe ficut diploidem con-
confujione fua.
Confitebor Domino vebementcr in
ore meo
, &
in medio populorum lau-
dabo cum.
Jfhioniamftabit a dextris paupe-
fufionem fuam
30. Confitebor Domino ni-
mis in ore meo : 6c in medio
multorum laudabo eum.
3
1 . Qui adftitit a dextris pau-
peris
,
ut falvam faciat a per- ris
~ut falvet a judicibus animam
fequentibus animam meam. ejus.
N O T JE AD VeRSIONEM
Pfalt. & Gr.
tf. 21. Pfalt. Rom. & Corb. cum Caffiodoro : It tn
Domine , Domine
, fac mecum mifericordiam propter no-
men ititim : quia fuavis ejl , &c, Mozarab. Et ttt Domine
Deus , fac mecum propter , &c. Mediulan. & Carnut. fac
mecum mifericordiam propter , &c. Auguft. in eund. Pf. Et
tu Domine., Domine
, fac mecum ; mox ita : quidam fub-
atidiendam ptttaverunt miiericordiam
; quidam vero
tf
addi-
derunt : fed emendatiores codices
fie
habent : Et tu Domine,
Domine, fac mecum propter nom. tuum : quia fuavis eft,
&c. Similiter in Gr. nili excipiatur vox ^piis-ov , loco fua-
vis e]}. Mf. Alex, addit i\<oe., port hoc , fac mecum.
tf. 22. Itidem in Pfalt. Corb. Moz. vero hab. quia egens
$panperfum ego : $ cor meum conturbatum
eft
in me. Rom.
cum Caffiod. quoniam egenus
$ conturbatum
eft
in me.
Apud .Auguft. ut in Vulg. & Grjrco.
ft- 2?- In Pfalt. Moz. deeft cum
,
poft umbra; extremo
veto habetur locufta ; cast, ut fupra. In Rom. pariter lo-
cufta ; ficut ap. Caffiod. ca:t. ut in Vulg. Auguft. leg. h-
cufta ; tollit autem
%$ , ante excuffus fum : lie etiam in Gr.
In Pfalt. Corb. Sicut umbraculum declinat , ablatus
fum :
txcuffus fum ut locufta ; prima manu , locufta.
#.24. Auguft. Vulgatae congruit ad verbum. Ita etiam
Caffiod. cum Profp. nil] quod hab. prx jejunio. Similiter
in Pfalt. Moz. & Rom. Item Carnut. hab. in fine, propter
mifericordiam. Corb. propter mifericordiam tuam , ut fupra.
Gr. ktto niys'a; ifU'sAoc/sv fortaffe quidam legerunt
,
Tp. 25. Confentit Ambrof. in Pf.
38. & 118. col.
847.
f. 1057. a. & epift. 46. to. 2. 98?. b. nequecontradicunr
Auguft. Profp. 6c Caffiod. in hunc Pf. nee vet. Pfalt. In
Gr. deeft tantum
$ , ante moverunt : deeft pariter in Pfalt.
Corb.
"Sf"- 25. Ita legit Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb.
Sic etiam eft in Pfalt. Rom. addito uno
y? , poft vocera
melts. In Mozarab. Solvit mefecundum miferic, Apud Au-
mifericordiam tuam.
27. Et fciant quia manus tua
hax
; & tu Domine fecifti earn.
28. Maledicent illi , & tu be-
nedices : qui infurgunt in me , con-
fundantur : fervus autem tuus la:-
tabitur.
19. Induantur qui detrahunt
mihi
,
pudore : & operiantur ficut
diploide confufione fua.
30. Confitebor Domino nimls
in ore meo : & in medio multorum
laudabo eum.
31. Quia aftitit a dextris pau-
peris
, ut falvam faceret a perfe-
quentibus animam meam.
ANTIQUA M.
guft. ut in Vulg. In Gr. k, Quc'v /us xtcs to eW? Qg.
~t'. 27. Pfalt. Moz. habet : Et fciant quia manus tua hxc
eft
: (5 tu Domine fecifti
ea. Sic etiam in Rom. praster hoc
ptimum, Ut fciant. In Corb. Et fciant omnes quia manus
tua ktc
eft
: tu Dominefecifti
earn. Rom. Martian, hab. pa-
riter earn. Auguft. cum Gr. Et fciant quoniam, &c. ut in
Vulg. Caffiod. Ut fciant.
~fr . 28. Sic eft in Pfalt. Carnut. &Corb. In 'Rom. con-
fundantur , &c. ut in Vulg. Sic etiam in Gr. & apud Au-
guft. & Caffiod. Apud Ambrof. in Pf. 118. col.
1037.
b. & 1. de ob. Val. to. 2. 1 184. b. Maledicent
ipfi , $ tu
benedices : at in Pf. j8. col. 847.
f. Si inf. II JO. c. Male-
dicent illi.
If. 29. Similiter in Pfalt. Corb. excepto hoc medio, re-
verentia. :
tf
operiaut
ft.
In Rom. pariter, & ap. Caffiod.
reverentia ; cxx.. ut in Vulg. In Moz. Induantur confujio-
ne
,
qui detrahunt mihi, &c. ut in Vulg. Ap. Auguft. in
eund. Pf. ita : Induantur qui detrahunt mihi
, pudorem :
^
operiantur ficut diploidem confufionem jnam : fubinde
,
Qtti-
dam etiam , inquit , fie
interpretati funt : & operiantur iicur
pallium duplex confufionem fuam. In Gr. 'EyJvcaQcoisoLy 0!
J'/zafiaMoi'T;; /ks , ccTysfHf"
>
7rz&a.te$}u<sc<.ii 5 ifW-a-WJ^s
cti)(jjvm VTur.
if. 30. Accinunt Auguft. Profp. & Caffiod. in huncPf.
cum Pfalt. Rom. & Gr. In Mozarab. deeft
tf,
ante hoc.
in medio. In Corb. vero fie : Confitebor tibi Domine in ore
meo : in medio mult. &c. ut fup. Obfervat Auguft. ibid.
Nimis , diet folere in confuetudinefermonis Latiui
,
quod plus
eft,
inquit, quam debet; cui contrarium
eft
parum
,
quod
minus
eft
quam debet. Sed nimis , Grace ayar dicitur : ifte
autem verjits non habet ayav , fed habet cipof&c ;
quod qui-
dam noftrijic interpretati funt , ut pro eo ponerent aliquand
nimis , aliquando valde,
#. 31. Vulgatae refpondent Auguft. Profp. & Caffiod,,
cum yet. Pfalt. & Gr.
LIBER. PSALMORUM. Pfalm. C I X. 221
Mitlth.
222 LIBER PSALMORUM. Pfalm. ex.
Ex
Mf.
Simgtm.
Versio antkjua,
*
Alleluia. CX.
C
Heb r.
Alleluia, CXI.
COnfitebor
Domino in toto corde :
in confilio juflorum & congre-
Onfitebor tibi Dominc
in toto corde meo : in
concilio juftorum , &congre- gatione.
gatione.
2. Magna opera Domini : Magna opera Domini : exqui-
exquilita in omnes voluntates renda cundis volentibus eum.
ejus.
3.
Gonfeffio & magnificen- Gloria &
decor opus ejus
, &
tia opera ejus : & jultitia ejus juftitia
ejus perfeverans femper.
manet in faeculum faeculi.
4.
Memoriam fecit mirabi- Memoriamfecit rnirabiliumfuo-
lium fuorum ,
mifericors <3c rum clemens & mifericors Domi-
miferator Dominus : ^. efcam mis : efcam dedittimentibus
fe.
dedit timentibus fe.
aum.
Fidelia omnia precepta ejus
, fir
mata in fempitcrnum jugiter
in veritate & mquitate.
Redemptionem mijit populo ftio :
mandavit in Xermm pattumfuum.
Sanclum & terribile nomen ejus
:
principium fapiottia timor Domini.
Doclriua bona cunclis faciehti-
bus ea : laus ejus perfeverat jugi-
ter.
Versionem A E>
Memor erit in faeculum tef-
tamenti fiti : 6. virtutem ope-
rum fuorum adnuntiavit po-
pulo fuo
:
7.
Ut det illis haereditatem
gentium : opera manum ejus,
Veritas & judicium.
8. Fidelia omnia mandata
ejrvs : confirmata in faeculum
fxculi , fata in veritate &xqui-
tate.
9.
Redemptionem mifit po-
pulo fuo : mandavit in xter-
num teftamentum fuum.
Sanftum & terribile nomen
ejus : 1 o. initium fapientix ti-
mor Domini.
Intelle&us bonus omnibus
facientibus ea : laudatio ejus
manet in faeculum fxculi.
N T JE
*
Sic in Pfalt. Rom. eft , necnon ap. Aug. Profp. & Caf-
fiod. ac in Gr. In Brev. vero Moz. lie : Alleluia, in
fi-
nem Pfalnms David. Hilarius in Pf. 118. col. 243.
b. ait
Duos tautitm Pfalmos accepijje je per Interns Hcbraas con-
fcriptos , id
efl , centejimum decimum , atque undecimum ; ita
ut a prima ufquead vigejimltm feciindam Ihieram jecunaum
Uebraos verfuum tittmertts conveniret , verfujqueJtngnli kfin-
guhrum elementorum initiis inchoareniur. Idem nutat Am-
brof. in Pf. 118. to. 1. p. 973.
b. Centefimns'tf undecimus
Vfalmus per has litteras hebr. in Hebr.eo , < in principles ver-
fictilormn digeflits
eft.
Centejimus decimus mihi ita fcriptus
videtnr. Denique vicenos $$ bines verftts habent
, {$Jingu-
lis verfibns JingtiLe explicantur fementix : unde
tf
per metra
adferuntitr efte
dejeripti. Hieron. autem epift. ad Paulam
to. 2. 709. c. Scire debts , inquit
,
quatuor Pfalmos fecun-
dhm ordinem Hebt xorum incipere elementorum , ex. $
***
>
txviii.
$fj
cxli-j. Veriim debes Jcire in prioribns Pfalmis Jin-
gutis litterisJingnlos verjiculos ,
qui trimetro iambico conjlant
,
effe
jttbnexos ; inferiores vera tetrametro iambico con
ft
are.
"t. I. Itidem in Pfalt. Rom. Fabri. Rom. vero Mar-
tian. cumCafTiod. & Gaud. Brix. fer. 10. p. 96$. a. hab.
in coujilio. Auguft. in conjilio reilorttm. Profp. in concilio
rellorum. Grsec. cV /Swoi suO/av. Hieron. epift. ad Sun. Sc
Fret. to. 2. 659. b. leg. in toto corde , abfque meo; addk-
que voculam illam , quae in Gr. exftat , hie effe fuperfluam.
Jf'tf'. 2. 3.4. Vulgatx confentiunt Aug. Profp. 5c Caf-
fiod, in hunc Pf, cum Pfalt. Rom, & Gr,
VULGATA HOD.
Alleluia. CX.
1 .
f~\
Onfitebor tibi Domine in
V/ toto corde meo : in conlilio
juftorum , & congregatione.
2. Magna opera Domini : ex-
quifita in omnes voluntates ejus.
3
.
Confefllo &magnificentia opus
ejus : & juftitia ejus manet in faecu-
lum faeculi.
4. Memoriam fecit mirabilium
fuorum , mifericors & miferator
Dominus : 5. efcam dedit timen-
tibus fe.
Memor erit in fempitemum pac- Memor erit in fa?culum teftamen-
tifui : forth udinem opcrumfuorum ti fni : 6. virtutem operum fuorum
annuntiabit populo
fuo,
annuntiabit populo fuo:
Ut det eis Imreditatemgentium ; 7. Ut det illis lm-editatem gen-
opus manuum ejus , Veritas
o~
judi- tium : opera manuum ejus , Veritas 8c
facia
judicium.
8. Fidelia omnia mandata ejus
:
confirmata in fajculum feculi, fafta
in veritate & aquitate.
9.
Redemptionem mifit populo
fuo : mandavit in sternum tefta-
mentum fuum.
Sanftum , &terribile nomen ejus
-.
10. initium fapientia; timor Do-
mini.
Intelleitus bonus omnibus facien-
tibus eum : laudatio ejus manet in
feculum faeculi.
Prov. t;
7. tf 9.
10.
Eccli, 1
A N T I Q U A M.
"fr.
J.
Auguft. in huncPf. efcam daret timentibus fe.
Me-
mor erit in feculum, &c. S. Profp. cum Pfalt. Mozar. &
Corb. Memor erit in aternum. Cafliod. cum Rom. Sc Gr.
Vulgatac congruit. Gaud. Erix. ferm. 10. p. 961. b. Mife-
ricors & m
'J-
Dom. /emetipfrtm dedit efcam timentibus.
#".
6. Auguft. in hunc Pf. leg.foriimdinem operum
f
to-
rum adnttnttabit, &c. Cafftod. cum Pfalt. Rom. Mariian. vir-
tutem annnntiavit , &c. Rom. Fabri , annuntiabit. Gr.
/%i}k s'fi/av xvrv imiytiM > Sec.
Tft. 7. 8. Ita ferunt vet. Pfalt. cum Caffiod. Sc Gr.
Auguft. autem extremo leg. confirmata funt in feculum
fxculi , falttt in veritate
& jnftitia. Profp. in veritate
&
judicio.
t . 9. Ita legunt Auguft. Profp. & Cafliod. cum Pfalt.
Rom. 6c Gr. in Moz. folo additur Dominus , ad verbum
mifit.
fr. ro. Sic in Pfalt. Corb. Carnut. & Rom. Martian.'
Rom. vero Fabri hab. facientibus etttn. Cafliod. facientibus
earn; Mfs. 3. eum. Ambrof. 1. 1. de Jacob, c. 3. to. I.
447. b. limiliter hab. initium jap. timor Domini : item in
Pf. 118. col. 1237. f. 8c 1. 1. offic. to. 2. 31. e. at in Pf.
40. col. 886. c. 6cin Pf. 1 1 8. col. 1209. a. fubdit : Intellec-
ts bonus
eft
omnibus , qui eum faciunt. Auguft
>n hunc
Pf. Bonus
eft
intellects facientibus : laus 'jus manet in
fe-
culum fecttli. Apud Profp. ut in Vulg. In Gr. Xumeii
iJVe 7*6)1 '/Toi to?; tj-wsW VTlir ti tUtiili MTV > &c.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXI.
223
VULGATA HOD.
Alleluia ,
Reverfionis Aggxi
,
& Zachariaj. CXI.
1. TJEatus vir
,
qui timet Do-
XJ minum : in mandatis ejus
volet nimis.
2. Potens in terra erit femen
rjus : generatio reclorum benedice-
tur.
3.
Gloria, & divit'ue in domo
ejus : & juftitia ejus manet in faj-
culum feculi.
4.
Exortum eft in tenebris lu-
HEBR.
Alleluia. CXII.
Eatus vir
,
qui timet Domi-
nion : in mandatis ejus volet
minis.
Potens in terra erit femen ejus :
generatio jujlorum benedicetur.
B
Versio antiqua.
*
Alleluia
, Converfionis Ag-
ga:i,&Zaccharrx. CXI.
1. T3 Eatus vir, qui timet Do
XJminum
: in mandatis ejus
cupiet nimis.
z. Potens in terra erit fe-
men ejus : generatio reclorum
benedicetur.
Gloria, & divitix in do-
men reftis : mifericors
,
tor, & juftus.
Sitbjlantia & divitin in domo
ejus
,
6-
juftitia ejus perfeverans mo ejus : & juftitia ejus manet
femper.
Ortum
efl
in tenebris lumen juf-
& mifera- tis : clemens
, & mifericors
, &juf-
tus.
in feculum feculi.
4. Exortum eft in tenebris
7. In memoria a?tema erit juf-
tus : ab auditione mala non time-
bit.
Paratum cor ejus fperare in Do-
mino , 8. eonfirmatum eft cor ejus :
non commovebitur donee defpiciat
inimicos fuos.
9.
Difperfit, dedit pauperibus:
juftitia ejus manet in fsculum (x-
culi , cornu ejus exaltabitur in glo-
ria.
10. Peccator videbit , & iraf-
cetur ,
dentibus fuis fremet & ta-
befcet : dehderium peccatorum pe-
ribit.
Not*
In memoria fempiterna erit
juf-
tus : ab audita malo non time-
bit.
Paratum cor ejus confidens in
Domino : firmum cor ejus non time-
Difpcrjit , dedit pauperibus ;
juf-
titia ejus pennanet in aternum : cor-
nu ejus exaltabitur ingloria.
bus : juftitia ejus manet in fe-
culum feculi , cornu ejus exal-
Impius videbit
, & irafcetur >
dentibus fuis
f
1 endet , ejr tabefcet :
dejideritm impiorum peribit.
tabitur in gloria.
A D
* Sic in Pfalt. Corb.Sc ap. Cafliod. In Mozarab. deeft
Vox Converjiimis. Apud Auguft. Converjio Aggxi
,
5' Za-
ebari.c. Ap. Profp. Reverjio Aggxi
, $ Zacharix. In Pfalt.
Rom. Halleluia , Reverfionis Aggai
, j
Zacharix. In Gr.
limplicirer, 'AwWia. Hie autem Pfalmus cum antecedenti
,
per litteras Hcbrxas conferiptus erat , ex Hilar. & Ambrof.
in Pf. 118. Vide fup. Not. *
ad Pf. 110.
f. 1. Sic Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1140. d. &!. 2. offic.
to. 2. 72. a. Sic etiam Caffiod. cum Pfalt. Corb. & Moz.
Rom. vero leg. enpit nimis. Ita etiam Mfs. }. Caffiod. Aug.
cum Vulg. volet nimis. Gr. tz^cei o<plSQc.
tftf". 2. 3. Ita legunt Auguft. Profp. & Caffiod. cum vet.
Pfalt. 8c. Gr. Apud Ambr. 1. 2. offic. p. 72. b. deeft hoc ,
in domo ejus : reliqua ut fup.
#. 4. Ita legunt Profp. & Caffiod. cum Pfalt. Rom.
Corb. & Moz. Mediol. quoque & Carnut. hab. reclis corde.
Itidem apud Aug. in eund. Pfal. ac piaeterea in fine,
$
juflus Domi/ius Detts ; nempe juxta Gr. Alex, in quo <t\/-
xuo? KveAoz <P)iog. In ed. autem Rom. fimpliciter Ai-
k<o; , abfque ullo additamento hie & fupra.
V.
J.
Sic eft in Pfalt. Corb. ad verbum. Sic etiam in
Rom. Martian. & ap. Caffiod. pratter unum difponet. In
Rom. Fabti , Jocttndus homo. In Moz. Benignus vir. Ap.
Ambrof. 1. de Tob. c. 18. col. cTn. e. Beatus vir, &c.
Ut in Vulg. at 1. 2. offic. to. 2. 80. f. Jucundus vir qui mif.
$$ fonerat , Sec. & paulo fup. 72. b. Beatus vir qui
mif.
%j
commod.it. Apud Auguft. Suavis vir , &c. ut fup. Ap.
Profp. Suavis homo. Apud Chromat. Aquil. in Matth.p.
98J.
c. Jucundus vir, &c. In Gr. X/mfcj dm? cinclpuv
J)
xiXfav , otrnv./uiiii , &c.
t.6. Sic Ambrof. I. 2. offic. to. 2. 72. b. cum Pfalt.
Corb. & Caffiodoro. Auguft. vero
,
quoniam in aternum non
10. Peccator videbit, & iraf-
cetur, dentibus fuis fremebit,
& tabefcet : defiderium pecca-
torum peribit.
Versionem antiquam.
commovebitur. Gr. oti tii rev cclZvcr. , &c.
~t. 7. Ambrof. 1. 2. offic. col. 72. b. hare fola refert : In
memoria xterna erit
juftus. Sic etiam Auguft. in hunc Pf.
fed addit :
tf
ab auditu malo non timebit. Paratum efl cor
ejus , Sec. Itidem apud Caffiod. & in Plait. Rom. dempto
uno
$ , ante ab auditu. In Moz. obanditu malo non timebit.
Paratum efl , &c. In Corb. & apud Prufp. ab auditu male
,
&c. ut in Vulg. In Gr. E/'$ ftmftiovtm at ctiev Era; Aiica/es
kVo axon? psn5nGfT(. 'Ets/^o i y.a.pJix s-tti Ku*
Caw.
-tf. 8. Ita ferunt Pfalt. Rom. Corb. Mediol. Carnut. flic
Moz. cum Caffiod. Auguft. vero & Profp. ita : donee vi-
deat fuper inimicos fuos. Gr. sVvf'cX/ai t? <p&vn su(
{ S7r!jri sVi rfc
EX^P"?
fTK.
t. 9. Cypr. 1. 5. Teftim. p. Jo},
a. ita legit : Difl-ibuit
,
dedit pauperibus : juflitia ejus manebtt in Jjtcnlum faculi.
Hilarius in Pf. 1 18. col.
J
24. b. Difperjit , dedit paup. jufli.
tia ejus manet in aternum. Itidem Ambrof. 1. de Nabut. c.
7.
to. 1.
574.
f. &in Pf. 118. col. io6"4. b. Iteminfia, col.
1 51 1. e. f. 1569. d. 1 571. b. 1482. f. & to. 2. col. 52. a.
72. b. 1 1 jo. c. I20J. b. at in Pf.
57.
col. 825. e. legit
,
in fucttlum Jxcitli , cum Profp. Caffiod. & Chromat. Aquil.
in Matth. p. 985. c. Sic etiam in Pfalt. Rom. & Moz. nili
quod in hoc poftremo eft , Difpir/tt , $ dedit paup. In C irb.
Difpar/it , ut fup. Apud Aug. in hunc Pf. Spa-Jit , dedit
paup. juflitia ejus manet in faculnm feculi, cornu, &c. In
Gr. 'Eoxofawojr , ;J~cMe tii to* mi tS ctiomi , &c.
#. 10. Auguft. cum Brev. Moz.Jrtndet,
JJ
tabefcet , Sec.
S. Profp. fiendet,
C?
0 revirefet. Caffiod. cum Pfalt.
Rom. ut in Vulg. In Corb.fremebit, ut fup. In Gr. t{
oVWa; dvTn (ipvi,li ,
T**Mt}iu' sViOt'/Ki* ctficcpjuMs to-
Afirc. Mf. Alex, dunpluhur.
Ex
Mf.
Sanprmn
lumen redis corde : miferi-
cors
, & miferator , & juftus
Dominus.
5. Jucundus bomo quimiferetur Bonus vir clemens &fanerans : 5. Jucundus homo qui mi-
& commodat , difponet fermones difpenfabit verba
fua in judicio, feretur & commodat , difpo-
fuos in judicio : 6. quia in sternum quia in aternum non commovebitur. nit fermones fuos in judicio :
non commovebitur. 6. quia in feculum non com-
movebitur.
7. In memoria atterna erit
juftus : ab auditu malo non
commovebitur.
Paratum eft cor ejus fperare
in Domino , 8. eonfirmatum
bit , donee afpiciat in boftibus fuis. eft cor ejus : non commove-
bitur donee videat inimicos
fuos.
9.
Difparfit , dedit puiperi-
224
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXII. & CXIIT.
JEx Mf, Sangerm,
Versio antiqua.
*
Alleluia. CXII.
L
HEBR.
Alleluia. CXIII.
L
Audate fervi Dominion : Ian-
date notnen Domini.
Sit nonicn Domini benedittum
,
amodo & ufque in sternum.
Ab ortu foils ufque ad occafum
ejus , laudabik nomen Domini.
Excelfus fuper omnes gentes Do-
VuiCATA HOD.
Alleluia. CXII.
Audate pueri Domi-
num : laudate nomen
Domini.
2. Sit nomen Domini be-
nedi&um , ex hoc nunc , &
ufque in lxculum.
3.
A folis ortu ufque ad
occafum , laudate nomen Do-
mini.
4.
Excelfus fuper omnes
gentes Dominus : iupra ccelos minus.:fuper ccelos gloria ejus.
gloria ejus.
5.
Quis ficut Dominus Deus ghiis ut Dominus Deus noflcr
,
nofter
,
qui in altis habitat
,
qui in exceljis habitans , bumilia
6. & humilia refpicit in ccelo refpicit in ccelo & in terra?
$c in terra ?
7.
Sufcitans a terra inopem
, Sufcitans de terra inopem
, eJr
Sc de ftercoie erigens paupe- deftercore elev'at pauper em:
rem:
8. Ut collocet eum cum Ut eum federefaciat cumprin-
principibus, cum principibus xipibus, cum principibuspopulifui.
populi iui.
9. Qui habitare facit fieri- Qui collocdt flerilem in domo
,
lem in domo
,
matrem iilio- matrem filiorum Utantem. Alle-
rum lactantem. luia.
"L
Audate pueri Dominum
laudate nomen Domini.
2. Sit nomen Domini benedic-
tum , ex hoc nunc , & ufque in fa?-
culutn.
3. A folis ortu ufque ad occa-
fum , laudabile nomen Domini.
4. Excelfus fuper omnes gentes
Malae,
Dominus
, & fuper ccelos gloria 1. 11.
jus.
5. Quis ficut Dominus Deus
nofter
,
qui in altis habitat , 6. Sc
humilia refpicit in ccelo & in ter-
ra?
7.
Sufcitans a terra inopern , &
de ftercore erigens pauperem :
8. Ut collocet eum cum princi-
pibus , cum principibus populi fui.
9.
Qui habitare facit fterilem in
domo
, matrem filiorum tatantenu
NOT/E
*
Sic in Pfalt. Rom. Sc Gr.
"t. 1. Confentit Ambrof. 1. 1. de Abr. c. 5. to. T.297.
a. Sc in Luc. 17. col. 1485. d. cum Aug. Proip. & Caffiod.
in hunc Pf. necnon vet. Pfalc. & Gr.
#.
2. Ita legit Profp. cum Caffiod. Sc Pfalr. Rom. Au-
guft. verb lie , ex hoc., ^ ufque in ftcnlum. Brev. Muz.
amnio-, 1$ ufque in sternum. Gr. chro rS ivv , H lu; ry aiwtot;.
, if. 3. ita Auguft. & Caffiod. cum Pfalt. Rom. MedioL.
Corb. & Carnut. quibus favet Optat. 1. 2. com. Donat.
p.
27. a. "dicens , Laudandum nomen Domini , ab ortu folis
ufque ad occafum. Ap. S. Pacian. epifl. 5. p. 31
J.
a. Ab
vrtu folis laudabile nomen Domini. In Gr. atirpf.it t
cropx , &c.
't. 4. Sic eft in Pfalt. Corb. & Moz. In Rom. verb ut
in Vulg. ficut ap. Profp. & Cafliod. Auguftinus ait : 0
Joliim excelfus verum etiam fuper coelos , &c. Grace.
textui Sangerm. congruit.
't't.
J.
6. Sic habet Ambrof. ep. 22. to. 2. col. 76". b.
f; I. 1. (!e virgin, col. 157. c. Sic etiam Auguft. Profp.
& Caffiod. cum vet. Plait. & Gr. Tertul. verbl. 4. conr.
Marc.
J).
707. b. ita : Qnis Jicut Detts tiofler ,
qui habitat
AD VeRSIONEM ANTIQUA Iff.
in exceljis ,
f> humilia profpeclat in ccrlo
$$ in terra ? AucT.
1. de promilf. p. 3. col. 187.x. Qjtis ejl qttalis Dominus
Deus nofler ,
qui in altis habitat
, tf
humilia refpicit ?
Tfr. 7. Ita Caffiod. cum Pfalr. Rom. & Gr. Sic etiam
Ambrof. epift. 22. to. 2. 876. b. at in Luc. 10. to. 1. 1428.
e. legit : Qiii fufcitat a terra inopem
, $$ de jlercore erigit
pauperem: itidem I. 4. deinterpel. Dav. c. 2. col. 663. d.
& in Luc. 13. col. 145 1. b.& to. 2. 415. b. 1210. a. Ter-
tul. verb 1. 4. adv. Marc. p. 707. b. ita : Qui fufcitat men-
dicttm de terra , s$ de jlercore exaltat pauperem. Auguft. Sc
Profp. in hunc Pf. cum Auci. I. de promiir.
p. 3. col. 187.
C. Qui erigit a terra ( Profp. de terra
)
inopem
, $ de fter-
core exaltat pauperem. Brev. Moz. Qui fufcitat a terra mo-
pern
,
ab jlercore exaltat pauperem.
f. 8. Accinunt Auguft. Piofp. Sc Caffiod. cum ver.
Pfalt. InGr. T* x^-loai durlt , Sec. ut fupra. Aptid Ter-
tul. 1. 4. cont. Marc. p. 707. b. Uti federe eum faiiat cunt
principibus populi.
tf'.o. Ita Caffiod. cum Profp. Sc vet. Pfalt. Apud Au-
guft. deeft qui. In Gr. 'O xaTC/xi'Jcoy Si[($t.v yUTs'e sVl
Jn
Mf.
Sangerm,
Versio antiqua.
*
Alleluia. CXIII.
He br.
CX IV.
i.TN exitu Ifrael de
-<gyp-
1 to , domus Jacob de po- Cv to .
pulo barbaro
:
2, Fafta eft Judsca fanfti-
/^Urn egrederetur lfrael de ALgyp-
domusJacob de populo bar-
baro :
Faclus efl Judas in fanciificatio-
ficatio ejus
,
Ifrael poteftas ncm ejus , Ifrael poteflas illius.
Ifrael regnavit in ea.
3. Mare vidit, & fugit:Jor-
baro
ejus
Vuxgata hod.
Alleluia. CXIII.
N exitu Ifrael de ^Egypto
^"tt,
domus Jacob de populo bar-
J
5'
J*
Fafta eft Jud.-ea fanccificatio
Ifrael poteftas ejus.
ejus
;
danes converfus eft retrorsum.
4.
Montes exfultaverunt ut
anetes
,
ovium.
& colles ficut agni
Adare vidit , &fugit -.Jordanis
converfus efl retrorsum.
Montes fubjilierunt quafi arietes :
colles
quafi flu
gregis.
Jop 3. Mare vidit, & fugit :
danis converfus eft retrorsum.
.;. Montes exfultaverunt ut arie>
tes , & colles ficut agni ovium.
N O T JE AD VERSIONEM A N T I
Q
U A M.
* Sic in Pfalt. Rom. & Gr. necnon apud Aug. Profp.
& Cafliod.
#. 1. Ita legunt Aug. Profp. Sc Cafliod. in hunc Pf.
cum Gaud. Brix. ferm. 2. p. 946. e. necnon vet. Pfalt.
& Gr.
"t.
2. Eadem legunturin Pfalr. Rom. & Corb. Itaquo-
que apud Caffiod. in hunc Pf. prater fut. regnabit. Apud
Auguft. ut in Vulg. omifTo nempe ult. verfic. Ifrael re-
gnavit in ea; qui pariter deeft in Brev. Moz. & Gr. Ap.
Ambrof. in Luc. 4.
to, 1,
1354.
f. Facia
efl
Jttdxa fanlli-
fcatio ejus , ut fup.
f. 3. Sic eft in Pfalt. Corb. Item apud Ambrof. !.
j.
Hexa. to. 1. 33.
d. & 1. de fide refur. to. 2. 1154. a. fi
excipias nomen Jordanis. Concinunt Aug. Profp. & Caf-
fiod. in hunc Pf. In Brev. Moz. retro, non retrorsum. U\
Gr. 'IopAaVw; slf ti oirUoi.
#.4. Ita Caffiod. habet cum Pfalt. Rom. & Moz. ex-
cepto uno -jelut
,
pro ficut. Hilar, in Pf. 124. col. 404. d.
Montes exfultaverunt ut arietts ; Sc in Pf. 146. col.
J79.
f. Jicut arietes. Tichon. reg.
7. p. 64. d. Monies exfulta*
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXIII.
VuiGATA HOD. HeXR.
5.
Quid eft tibi mare quod fii- JVnid tibi
eft
mare quod
fulfil
,
gifti : & tu Jordanis
,
quia converfus Jordanis converfus es retrorsum ?
es retrorsum ?
6. Montes exfultaftis ficnt arie-
tcs , & colles ficut agni ovium.
7. A facie Domini mota eft ter-
ra , a facie Dei Jacob.
8. Qui convertit petram in fta-
gna aquarum
, & rupem in fontes
aquarum.
I. NON NOBIS DOMINE , NON
nobis : fed nomini tuo da glo-
riam.
1. Super mifeiicordia tua, & ve-
ritate tua : nequando dicant gentes :
Ubi eft Deus eorum i
3. Deus autem nofter in ccelo:
omnia quacunque voluit, fecit.
225
Montesfnbfaltaflis quafi arietes :
(olles qnafijilii gregis ?
Afacie Domini contremifcit ter-
ra , a facie DeiJacob.
JVui convertit petram in palttdes
aquarum : Jiliccm in fontes aqua-
rian.
CXV.
"KJOn
nobis Domine , non nobis:
x\fed
nomini tuo da gloriam.
Propter mifericordiam tuam
, &
veritatem tuam : ne dicant gentes :
Ubi efl
Deus eorum ?
Deus autem nofter in ctslo : uni-
verja qua. voluit
,
fecit.
Inf. r
34.
4.
Simulachra gentium argen-
ij. turn &aurum, opera manuum ho-
minum.
Sap.it. J.
Os habent, & non loquen-
ij. tur : oculos habent, & non vide-
bunt.
6. Aures habent , & non au-
Idola gentium , argentum & au-
rum : opus manuum bomtnum.
Os habent
, & non loquentur :
oculos habent , & non videbunt.
Versio antiqua.
5. Quid eft mare quod fu- Ex
Mf.
Sangcrim.
gifti ? & tu Jordanes
,
quare
converfus es retrorsum ?
6. Montes quare exfultati funt
ut arietes , & colles velut agni
ovium ?
7.
A facie Domini commo-
ta eft terra
,
a facie Dei Jacob.
8. Qui convertit folidam pe-
tram in ftagna aquarum , Sc
rupem in fontes aquarum.
*
fide Notas.
1. Non nobis Domine, non"
nobis : fed nomini tuo da glo-
riam.
z. Super mifericordia tua
,
& veritate tua : nequando di-
cant gentes : Ubi eft Deus eo-
rum ?
3. Deus autem nofter in cce-
lo furfum : in ccelis & in ter-
rain
,
omnia quxcunque vo-
luit, fecit. DlAPSALMA.
4. Simulacra gentium argen-
tum & aurum , opera maniim
hominum.
5'
Os habent - & non lo-
No
Aures habent
, & non audient
:
t ad Versionem antiqua si
quenmr : oculos habent , &
non videbunt.
6. Aures habent , 6c non au-
bunl velut arietes , $ eolles velut agni cviitm. AugufL Se
Profp. Montes ge
fliertint velut arietes , $
colles velut agni
ovium. Gr. Ta opn eMiprwav aiu kqxoi , j,
oi favol coi af>-
met , Sec.
Tt. y. Sic eft in Pfalt. Corb. Item in Rom. mfi exci-
pias Jordanis. Sic etiam in Moz. prxter ult. retro. Apud
Cafliod. Quid efl tibi mare 2/ tu Jordanis
,
quare con-
verfus es retrorsum? Apud Ambrof. in Luc. I. col. 1278.
f. Jordanis converjus efl retrorsitm. InGr. T/ Qpt eV! S'?iao-
Qa. oTi iipvysi'
j(
Qu lopSaw , ot; erpapus e/; t nirusa
;
tf. 6. Plait. Rom. Curb. & Moz. cum Cafliod. Montes
,
quare exfultajhs ut arietes, j eolles velut, &c. Aug. vero
& Profp. Montes
,
quia gefliiflis ( Proip. geflitis) velut arie-
tes
, [$
colics velut agni ovium? Gr. Ta ofii, on hxtprvi-
Qale acil xe/cl , Sec.
ir. 7. Accinit AugufL in hunc Pf. cum Profp. Se Caf-
fiod. Sic etiam in Plait. Corb. Se Rom. Martian, at in Rom.
Fabri , mota efl ; licut ap. Gaud. Brix. ferm. 10. p.
9J0.
h. In Gr. iiaKuQu.
tf. 8. Ita leg. Arnob. de Deo trino , p. 213. f. cum
Pfalt. Carnut. Rom. vero ,
Qtti convertit folidam petram
in flagnum aqua , Sec. S. Paulin. epill. 32. p. 210. b. Con-
vertit petram in flagnum aqute : at epift. I
J.
p. 87. c. Otii
convertit rupem in aquas. Auguft. & Profp. ut in Vulg.
Similiter apud Cafliod. praeter vocem rttpes. Apud Gaud.
Brix. ferm. 10. p.
oyo. h. Ojti convertitfolidam petram in
flagna aqua
, 5
rupem , &c. In Gr. T? sp;-\a/loc, rw Tril^iv
tt'i Mfjyou; uJ drcev , K, -rvst uxptTcftcr ft; u7a; , &C.
* Apud Hebr^os hie Pfalmus cxm. in duos fcinditur,
quorum prior rerminatur in ^. 8. fequens vero incipitab his,
lion nobis Dom. Apud Gra-cos Sc Lac. ut in Vulg. idem Pf.
conjunctim defcriptus ell. De hoc etiam Auguftinus ita
loquitur in comment, col.
I2J9.
e. Qjianquam
fortaffi om-
nium Pfalmoram Jit una contexio dihgenter intueutibus , ita
tit nullus fequatur ,
qui non fuperiori pojfit adjungi ; tamen
iflum ita cin/ideremus , tanqitam titerque units
Jit , ifle Jli-
licet
,
(Non nobis Domine , &c. )
ac fuperior.
if. 1. Ita legit Aug. ubi fup. Sic etiam Profp. & Caf-
fiod. cum Ambtoliafl. p. 15:5. a. necnon vet. Plait. &Gr.
f. 2. Ita legit AugufL in hunc Pf. cum Profp. Callio-
dorus vero cum Pfalt. Rom. & Moz. ita : Super miferi-
cordiam tuam, &
veritatem tuam : nequando dicant, Sec.
Corb. Propter mifericordiam tuam
, tf
veritatem tuam : ne
v.uquam dicant , Sec. Gr. 'Eirl tw e\U Qv , j,
tm ihv^-tia.
Qe , &c. Al. ex Chryfoft. Act to imoc, f-
1^. 3. Itidem ap. Auguft. in hunc Pf. excepto uno, in
terra. Rom. Fabri ita interpungit cum Moz. Deus autem
tioflerin ccelo : furfum in cwlo , 2? in terra , omnia quxcunnue
voluit
,
fecit. Sic etiam in Mediolan. Carnut. Corb. Sc ap.
Tom. II.
Cafliod. nili quod ibi punfta figantur poft furfum , utin
Rom. Martian. Apud Iren. I. 3. c. 8. p. 183. b. Dens au-
tem nofler in calls furfum : > in terra , omnia quacunque
voluit , fecit. Adta mart. S. Pontii , Mifcell. Baluz. to. 2.
p.
12
J. 116. Dominus Deus nofler in ccelo furfum efl : in
cwlo
%)
in terra , omnia quxcunque , Sec. Breviar. fidei cone.
Arianos, Sirm. to. 1. p. 386. b. Deus autem in ccelo fur-
fum: 2>
in terra , omnia quxcunq. &c. Itemap. Profp. Deus
autem nofler in ccelo jurjiim :
J
fuper terrain , omnia quxcun-
que , Sec. Hieron. vero epill. ad Sun. & Fret. to. 2. 650.
b. ait : In Grxco legijji vos dicitis : in ca'lo Se in terra
,
fed 2 hoc juperjlnnm efl. Ambrof. 1. 2. Hexa. col. 24. f.
ult. tantum rererr , omnia quxcunque voluit
, fecit : Se I.
4.
de fide, to. 2. 540. b. omnia qux voluit
, fecit. In Gr.
O /5 ;c; (or cv tb v&eta
j,
cv rri jy\ , -Trivia, oca , Sec.
At ibi r.on fubjicitur Diapfalma, nee ciiam in Bom. Fa-
bri , nee apud Auguft. In Rom. tamen Martian, exllat , Sc
in Corb. ut fup.
~#.
4. Succinunt Aug. Profp. & Cafliod. cum vet. Pfalt.
& Gr. Sic etiam ap. Gaud. Brix. ferm. 9. p. 95'7. h. & in
aclis mart. S. Petri Balf. Ruin.
p. 502. & S. Pontii , Mifcell.
to. 2. p. 125. Apud Tertul. 1. de corona mil. c. 10.
p.
291. c. ldola naiionum org. 2? aurum : Se I. cont. Gnoft.
p.
82f.
c. Dei nationnm org, 2? aurum ; led in utroque
loco abell feq. verliculus. Apud Cypr. 1. de exhort, mart,
p. 263.C ldola gentium arg.
tf
aurum, opera man. horn.
Bene quidem ldola , dim Hieron. epill. ad Marcel', to. 2.
711. c. dicat Septuaginta ita tranftulifle : In eo loco , in-
quit , ubi legimus , ldola gent. arg. &c. in Ihhxo habe-
tur Afabeem. In Gr. Ta s'iJco>a, tSv i^tuv , Sec.
"Sf". 5.
Ita legunt Augufl. Profp. & Cafliod. cumPfalr.
Rom. quibus accedit Gaud. Brix. ferm. 9. p. 957.
h. Sic
etiam in aclis mart. S. Pontii , Mifcell. to. 2. p. 125. & S.
Felicis Tubyf. ibid. p. 78. fed his porter, turbato ordine.
Apud Cypr.de exhort, mart.
p. 263. c. ita : Os habent
, ^
non loquuntur : oculos habent
, 5
non vident : rurfus
2?
0 vident , 1. de laud . martyr,
p. 344.
c. Sic etiam in Brev.
Moz. Ap. Tertul. vero de coron. mil. c. 10. p. 291. c. &
cont. Gnofr.
p. 825'. c. nee vident. In aclis mart. S.Petri
Balf. Ruin.
p.
J02.
lie : Os , oculos, nares , mantis, pe-
des habent : fed de bis neque loquuntur , neque vident , ne-
que odorantur , neque audiunt , neque palpant , neque am-
bulant. In Gr. 'ETojj.a e'xw< > * V akamJu'-
1,
iK
t
'""
Tat.
if. 6. Tertul. 1. cont. Gnofl. p. 825. c. Aures habent
,
non audiunt : nares habent , nee odorantur : os , nee loquun-
tur : item 1. de coron. mil. c. 10. p. 291. c. nares habent,
nee odorantur. Cypr. 1. de exhort, marc.
p. 263. c. & de
laud. mart. p. 344. c. Aures habent , >
non audiunt. Acla
Ff
226 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXIII.
Versio antiqua.
Hebr.
<.$*MSangtrm. dient : nares habent , & non nafum habent
, &
non od.ors.bunt
VuLGATA HOD.
dient
-. nares habent , & non odo-
rabunt.
7. Manus habent, & non pal-
palpabunt : pedes habent , & bunt : pedes bitbent
, & non am- pabunt : pedes habent
, & non am-
non ambulabunt : non clama- buLibunt : non fonabunt in gutture bulabunt : non clamabunt in gutture
odorabunt.
7.
Manus habent , & non Manus habent
, &
non palpa-
tio,
fuo.
8. Similes illis fiant qui faciunt
ea : & omnes qui confidunt in eis.
9.
Domus Ifrael fperavit in Do-
mino : adjutor eorum & protector
eorum eft.
10. Domus Aaron fperavit in
auxiliator &
protector eorum Domino : adjutor eorum & protec-
tor eorum eft.
. Qui timent Dominum , Timentes Dominum confidunt in 1 1. Qui timent Dominum , fpe-
fperaverunt in Domino : ad- Domino : auxiliator
&
protecior co- raverunt in Domino -. adjutor eo-
bunt in gutture fuo.
8. Similes illis fiant omnes Similes illis fiant qui faciunt ea,
<qui faciunt ea : & omnes qui
& omnes qui confidunt in eis.
confidunt in eis.
9.
Domus Ifrael fperavit Ifrael confidit in Domino : auxi-
in Domino : adjutor eorum liator cj- protecior eorum
eft.
5c protector eorum eft.
1 a. Domus Aaron fperavit Domus Aaron confidit in Domi-
m Domino : adjutor eorum & no
protecior eorum eft.
eft.
rum
eft.
Dominus recordatus neflri , bene-
dicet :
Eenedicct domui Ifrael : benedi-
cttdomui Aaron.
Eenedicet timentibus Dominum
,
parvis &
magnis.
juror eorum & protecior eo-
rum eft.
\z. Dominus memor fuit
-noftri : & benedixit nos.
Benedixit domum Aaron :
benedixit domum Ifrael.
1
3. Benedixit omnes timen-
tes Dominum
,
pulillos cum
magnis.

14. Adjiciat Dominus fuper Addat Dominusfuper vos ; fuper

WS 5 fuper vos ,
& fuper filios vos
, &fuper filios veftros.
veftros.
-
15. Benedifti vos Domino, Benedicli vos a Domino, quife-
qui fecit caelum & terram. cit calum
&
tenant.
1 6. Caelum caeli Domino : Calum calorum Domino : terrain
terram autem dedit filiis homi- autem dedtt filiis bominum.
num.
rum & protecior eorum eft.
1 1 . Dominus memor fuit noftri
:
& benedixit nobis.
Benedixit domui Ifrael : bene-
dixit domui Aaron.
13. Benedixit omnibus qui ti-
ment Dominum
,
pufillis cum ma-
joribus.
1 4. Adjiciat Dominus fuper vos
;
fuper vos , & fuper rilios veftros.
1 5
.
BenedicYi vos a Domino
,
qui fecit ccelum & terrain.
16. Ccelum cceli Domino : ter-
rain autem dedit filiis hominum.
1 7.
Non mortui laudabunt
te Domine : neque omnes
,
.qui defcendunt in infernum.
1 8. Sed nos qui vivimus
,
1 7. Non mortui laudabunt te Baruch.
1.17.
Non mortui laudabunt Domi
num , nee omnes qui defcendunt in Domine : neque omnes
,
qui defcen-
Jtlentium : dunt in infernum.
Sed nos benedicimus Domino , 18. Sed nos qui vivimus, be-
benedicamus Dominum ,
ex amtdo & ufque in internum. Alle- nedicimus Domino ,
ex hoc nunc
hoc nunc & ufque in fxculum. Una. & ufque in fa:culum.
NotjG ad Versionem antiqua.m.
'man. S. Felicis Tubyfjc. Mifcell. to. 2. p. 78. Ames ha- delet 1. eorum. In Corb. fperant in Domino : adjutor to
'hint
, & non auditnt : 61 habent , tf
non loqucntur : at in
aQis S. Pontii ibid. p.
12
J.
omnia ut in Vulg. Sic etiam
"ap. Aug. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. necnon ap. Gaud.
Biix. fcrm. 9. p. 957.
h. 8c in vet. Pfalt. & Gr.
#-.
7.
Similiter in Pfalt. Moz. hoc ult. excepto, At gut-
ture fuo. Apud Tertul. I. de coron. mil. c. lc.
p. 191. c.
'Manus , nee contretlabunt : 8c 1. adv. Gnoft.
p. 825. c.
Manus , nee contrellant : pedes , nee ingredinntur. Ap. Au-
guft. & Profp. in hunc PI. Manns bab.
tf
non contrctla-
bnnt : pedes hah.
tf
non ambulabunt : non clamabunt in
'faucibusfuis . In aftis mart. S. Pontii , Mifcell. to. 2.
p. 125.
Manus habent , >
non trailabunt : pedes bab in gutture
fuo;
neqnt enim ejl fpiritns in ore ipjorum. Similiter addit
'Caffiod. cum Pfalt. Mediol. & Rom. neque enim
eft fpiri-
tns , &c. qua: abfunt a Gr. Allata hue procul dublo lunt
ex Pf, 134. # 17. Apud Gaud. Brix. ferm.
9. p. 957.
h.
omnia ut in Vulg. & Gr.
f. 8. Ita legit Aug. in hunc Pf. Profp. vero fie : Si-
miles lint illis omnes qui , &c. Tertul. com. Gnoft. p. 825.
c.
Similes erttnt illis qui faciunt , &
qui fidunt in illis ; at
L de idol. c. 4. p. 248. c. Et tales fiant qui faciunt ea. Am-
btof. in Luc. 15. to. 1. 1465. b. Similes fiant illis qui
faciunt ea. Gaud. Brix. ferm. 9. p.
s)<y"]. h. Similes illis
fient
qui faciunt en, &c, Apud Philaftr. Brix. de ha:ref.
p. 723. a. Similes illis fiant qui adorant ea. Cafiiod.ut in
Vula;. cui etiam favent acta S. Petri Balf. Ruin. p. 502,
ScaCla S. Pontii, Mifcell. to. 2. p. 125. & S. Felicis Tu-
byfac ibid. p. 78, Sic etiam in vet. Pfalt. 8c Gr.
tf-tf. 9. 10. Ita CafTiod. habet cum Pfalt. Rom. Moz,
vero delet vocem eorum
,
poft utramque adjutor. Corb,
deler tantum primam. Auguft. bis legit in Dominum, non
in Domino. S. Profp. Domus Ifrael
f
perat in Domino. Gr,
Ooeos 'IuQeiiA iW/ffe tVJ KugjW $ov-lc, k, O1V.05 'Aa-
u't iiwiQty fVl Kvetor' /3cw,9-o
&
, &c.
Tf. 11. Pfalt. Rom. 8c Moz, cum CafTiod. Qjii timent
pom'mum fgcrmt in Domino , Sec. ui fup, Moz, tamen
turn, &c. Apud Auguft. Utrique enim timent Dominum
,
>
jperaverunt in Dominum : adjutor eorum , 8cc. In Gr.
Oi ipo&e ijj^jot 'ilr KJe^o , vihtjnia.i i<sn Kuctir' isoM^c?
Jr
&c.
tf. 12. Ita Aug. & CafTiod. cum Pfalt. Rom. nifiquod
ponunt Ifrael , loco Aaron ; & Aaron , loco Ijrael. Ita quo-
que in Mozarab. praeter hoc , benedixit nobis. In Corb.
>
benedixit nos. Benedixit domum Ifia'rl : benedixit domum
Aaron. In Gr. KJg^c; fivv&i\i v/^uir , ivhs-ywstv h/j.x;. Ei-m-
yvijt tov vlx.er 'Ic&cri\' tvho-yMe 101 sixcy hafan.
i!. 13. Sic ap. Auguft. eft in hunc Pf. lie etiam apud
Profp. & Caffiod. excepta voce ult. majoribus. Itidem in
Pfalt. Corb. Rom. veio hab. Benedixit omnes timentes
ft
Dominus ,
pujillos cum majoribus. Mozar. Benedixit omnes
timentes Dominum , pujillis cum majoribus. Gr. Ek'a&7m*
fie, (po&Vfji.ivMc. rlv Kv&it.v , rii nnpic, una. tbi ntyccMvt.
f. 14. Pfalt. Mozar. hab. adjictet , detracto uno fuper
vos : tollunt parirer Corb. & Carnut. cum Rom. Apud.
Auguft. in hunc Pf. ex Mfs. & in Pf. 117. ita : Adjiciat
Dominus fuper nos ; fuper nos , j
fuper filios noftros. Apud
Caffiod. ut in Vulg. cui favet Gr. in Mf. tamen Alex,
fern el l(p v/jH<;.
tf. 15. Itidem in Pfalt. Corb. Carnut. & apud Auguft.
In Rom. vero , & ap. Caffiod. ut in Vulg. Ita quoque in
Gr. & ap. Profp.
Tt"t. 16. 17. Confentiunt Auguft. Profp. & CafTiod. in
hunc Pf. una cum vet. Pfalt. & Gr. Ambrof. etiam in Pf.
118. to. 1. 1077. f. verfum 16. refert ; Hilarius in Pf.
62. col,
IJ4.
b. alterum 17. ut fupra.
t- 18. Hilar, in Pf. 62. col. 154. b. legit, benedicimus
Dominum , &c. ur fupra. Sic etiam Auguft. Profp. & Caf-
fiod. cum Pfalr. Rom. & Corb. Similiter in Moz. prxter
hoc, in aiernrtm, loco in fxcttlum. Apud Ambrof. in Pf.
Il8. col. 1018. c. Sed nos qui vivimus, benedicimus t*
Domine. In Gr. 'Am' ,u?5 oi 5vt$ , ivM-ytiisotSjv ( Mf
Alex, tvMytftiiSp.) ttt Kv&m *; t* alum.
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. CXIV. & CXV. 227
VULGATA HOD.
Alleluia. CXIV.
He b r.
CXVI.
D
Ilexi
,
quoniam exaudiet
Dominus vocem orationis
mex.
1. Quia inclinavit aurem fuam
mihi : & in diebus meis invocabo.
;. Circumdederunt me dolores
T^\ Ilexi
,
quoniam exaudiet Do-
minus vocem deprecattoms
mes.
Quoniam inclinavit aurem [nam
mihi
, & in diebus meis invocabo.
Circumdederunt mefunes mortis
,
Versio antiqua.
*
Alleluia. CXIV.
1. r""\ Ilexi, quoniam exau-
\-J diet Dominus vocem
orationis mex.
2. Quia inclinavit aurem
fuam mihi : 6c in diebus meis
invocabo.
i\ Circumdederunt me do-
*
Mf.
SttHgervn
mortis : & pericula inferni invene- & niunitiones infemi iavenerunt lores mortis : pencula inform
me. runt me.
Tribulationem & dolorem in-
veni : 4. & nomen Domini invo-
cavi.
O Domine libera animam meam :
r. mifericors Dominus, & juftus , meam : clemens Dominus
, &
juj-
& Deus nofler miferetur. tus , & Deus nojler mifericors.
Angtifliam &dolorem rcperi,
&
nomen Domini invocabo.
Obfecro Domine
,
falva animam
inveneriint me.
Tribulationem & dolorem
inveni : 4. 6c nomen Domini
invocavi.
O Domine libera animam
meam : 5.
mifericors Domi-
nus
, 6c juftus , 6c Deus noften
miferetur.
6. Cuftodiens parvulos : hu-
miliatus fum , 6c iibera\ it me.
7. Convertere anima mea
6. Cuftodiens parvulos Domi- CuJlod.it parvulos Dominus .- at-
xxas
: humiliatus fum , & liberavit tenuatus fum , &
falvavit me.
me.
7. Convertere anima mea in re- Revertere anima mea in requiem
quiem tuam : quia Dominus bene- tuam : quia Dominus reddet tibi: in requiem tuam : quia Domi-
fecit tibi. nus benefecit mihi.
8. Quia eripuit animam meam JVttia eraet animam meant de 8. Quia emit animam meam
de morte , oculos meos a lacrymis
,
morte , oculos meos a lacrymis
,
pe- de morte , oculos meos a la
pedes meos a lapfu.
9. Placebo Domino in regione
vivorum.
* Ita in Pfalr. Rom. & Gr.
"t. 1. Sic Ambrof. de ob. Theodof. to. 2. col. 120$. a.
feqq. cum Profpero. CafTiod. vero hab. cum Pfalt. Rom.
Dilexi
,
quoniam exaudivit Dominus -vocem orat. Sec. Mo-
zarab. Dilexi
,
quia exaudiet Deus , &c. Auguft. vocem de-
precaliotiis mea. Gr. 'Hycwiffa , on n'oaxt'ce/aj Ku'iUC5
tm<; Asn'fffoi'; /an.
TfrTf. 2.5.4. I ta f"erunt Pfalt. Corb. & Moz. cum Gra?co.
Ira etiam Rom. cum CafTiod. nili quod add. enm , ad in-
vocabo. In Mediol. exftat invocabo if . 4. loco invocavi.
Secus ap. Auguft. qui legit bis invocavi , cum Profp. Au-
guft. etiam rollit
> , ante pericula , ut fupra ; 8c fub fi-
nera hab. O Domine erne anim. Sec. Brev. Mozarab. Ob-
fecro Domine , libera , &c. & vero Mf. quidam Chryfoft.
ita leg. 'A'(im Kk'&e , <=e*?,&c. Omittit etiam conjunct,
r^ ante pericula Ambrof. 1. de ob. Theodof. to. 2. 1204.
d. 1207. c. reliqua veto ut fupra; iicut etiam col. 1204.
f. &in Pfal. 118. to. 1. 1208. a.Suunia& Fret, legebant,
fxj in diebus meis invocabo te : unde Hieron. ep. ad ipfos
,
to. 2. 659. b. ait : Dicitis quod m Graco non Jit te , tf
bene ;
e veflris quoque codicibus eradendum
eft.
Ttt.
J.
6. Ambrof.de ob. Theod. to. 2. 1204. f. & in
Luc. 10. to. 1. 1428. b. & in Pf. 1 18. col. 1097. d. 1 1 15.
e. 1
1 47. d. f. ita legit : mifericors,
$
juftus Dominus-,
ffj
Deus nofler mijeretur. Cuftodiens parvulos Dominus : hu-
miliatus
fum , $
falvnm me fecit. Sic etiam Auguft. cum
Pfalt. Moz. at in Rom. miferebitur , non miferetur ; cact.
ut in Vulg. Ita quoque ap. Profp. & CafTiod. Mfs. tamen
3. CafTiod. hab. miferetur. Gr. ease? *, 'iaaoi [it.
*$.
7. Ita legit Hilar, in Pf. <Sy. & 118. col. 181. b
des meos ab offenfa.
crymis
,
pedes meos a lapfu.
Deambulabo coram Domino in 9.
Complacebo ante Do-
ffiris viventium. minum in regione vivorum.
AD VERSIONEM ANTIQUAM.
Theod. to. 2.
120J.
e. 1206. e. leg. tibi: led 1. de bono
mort. c. 9. col. 405.
e. legit mihi. Similiter Aug. in hunc
Pf. utramque le&ionem admittit ; nempe col. 1267. b. leg.
benefecit mihi , & col. 1x66. f. tibi. Sic etiam tibi ap. Caf-
fiod. & in Pfalt. Rom. fed Mf. 1. CafTiod. cum editt. &:
Pfalt. Corb. hab. mihi. Gr. eJypytTYiae Qe , Alex. (*;. Pfalt.
Moz. initio hab. revertere; Corb. convene ; Gr. t-alzp^Wm
f. 8. Hilar, in Pf. 65. col. 181. b. Eripuit anim. meant
de morte , oculos meos de lacrymis ,
pedes meos dc lapfu : ken*
in Pf. 118. col. 166. f. & in Pf. 146. col.
577.
d. exceptis
his ,
Quia eripuit , Sc infra , a ,
pro de. Ambrof. 1. de bono
mort. c. ll. p. 412. f. Ottoniam eripuit, &c. ut in Vulg.
fupra vero, c. 9. col. 405'. e. Quia liberavit pedes meos
s
lapfu. Auguft in hunc Pf. cum Profp. Quoniam exemib
anim. meam a morte; Profp. de morte. CafTiod. cum Pfalt.
Rom. ut in Vulg. Gr. "On s'^eiWo ex ba.vi.Tti i, tz
wo'/as jM Kiel iusv,jxodoc,. Similiter in Moz.
#
pedes meos.
V. 9.
Inautographo Sangeim. habetur fimp!iciternrf
,
cui fubjunximus Dominum ; vox enim ifta aperro errore
illicdeelle videbatur. Hilar, in Pf. 65. col. 181. elegit:
Placebo Domino in regione viventium : iic etiam in Pf.
Ji.
col. 77. b. & in Pf. u8. col.
2J7.
c. infra autem , col.
505. c. Et complacebo Deo in regione vivorum : ita ruriurr
vivorum, cum in Pf. 118. col. 567. a. turn in Pf. 146. col.
577.
d. Vulgatae pariter accedi: Ambrof. 1. de bon.mort.
c. 9. & 12. col. 405. f. 412. f. & in Pf. 58. & 1 18. col.
858. f. 998. f. cum CafTiod. & Profp. Apud Aug. P/.i-
ceba in confpecli: Domini 111 regione vivorum. Ita quuque in
Graeco legiife fe dicebant Sunnia & Fretela ; at Hieron.
epift. ad ipfos , to. 2. 6$<). b. ait hoc ejfe fuperfluum. In
, ^ ,- _'._/. > ' ... 17. .!.'.. ...'.. r'.._ oi '.
367- a. at in Pf. 146. col.
577.
d. hab. tibi, in fine. Item ed. Rom. F.Jxpsnoa a/utsm Kvflv cV
x
w
V? ?
a''' al
-
; .'-<
Ambrof. 1. de bono mort. c. 12. to. 1. 412. f. & 1. deob. -xajSrsv Kv/m ,
tefte Chryfoftcmo.
VuiGATA HOD.
Alleluia. CXV.
Z. Cor,
4-IJ.
10. r^\ 1
\^/ c
ledidi
,
propter quod Io-
miliatus fum nimis.
1 1 . Ego dixi in exceffu meo :
+ Similiter Hallelttia apud Aug. Profp. & CafTiod. & in
Gr. Hie autem PT. pars eft altera pranced. Id etiam notat
Theodoretus , tefte Nobilio : Hebrxus , inquit
, &
cxteri
Jnterpretes , j ipfe etiam Syrus hunc Pfalmum pracedenti
twjniigttnt ; eidem enim inhxret Jentenii*.
Tom. II.
Hebr.
Credidi
,
propter quod locutus
fum : ego affliclus fum
nimis.
10
Versio antiqua.
*
Alleluia. CXV.
Redidi
,
propter quod
C
Ego dixi in jlupore meo : Omnis
AD VERSIONEM ANTI
locutus turn : e
L
:o au-
tem humiliatus fum nimis.
11. Dixi in exceffu men-
Q
U A M.
Tt. 10. Concinit Ambrof. in Pf. 36". col. 808. b. & inf.
to. 1. 84?.
f. 1097. b. 1305. d. & to. 2. <,6c. a. Item
Auguft. Profp. & CafTiod. cum Gr. Brev. Moz. hab. propter
quod ) locutus fum.
t. 11. Sic habet CafTiod. praecer hoc , Ego dixi. ita quo.
Ff ij
Ex
Mf.
Sanger**)
22%
LIBER PSALMORUM. Pfalm. GXVI.
Versio antiqua.
gx
Mf.
Sangerm- tis mex : Omnis homo men-
dax.
1 1. Quid retribuam Domi-
no
,
pro omnibus qux retri-
buet mihi ?
13. Calicem falutaris acci-
piam : & nomen Domini in-
vocabo.
14... Vide Notas.
He b r.
homo mcndacium.
*>ki id reddrtm Domino,
fro omni-
bus qua retribuit mihi ?
Calicem falutaris accipiam
, &
nomen Domini invocabo.
VULGATA HOD.
Omnis homo mendax.
12. Quid retribuam Domino,
pro omnibus qua; retribuit mihi i
1 3. Calicem falutaris accipiam :
& nomen Domini invocabo.
1 4. Vota mea Domino reddam
Rom.
3.
Vota mea Domino reddam co-
5. Pretiofa in ConfperTtu ram omni populo ejus
:
gloriofa in coram omni populo ejus : n.pre-
Domini mors fanitorum ejus, confpeclu Domini mors fanttorum tiofa in confpectu Domini morsfanc-
16. O Domine e^o fervus
ejus.
tuus : ego fervus tuus
,
& fi-
lius ancillce tux.
Difrupifti vincula mea
torum ejus.
16.O Domine quia ego fervus
tuus : ego fervus tuus, &filius ancil-
la: tua;.
Dirupifti vincula mea : 17. tibi
Obfecro Domine, quia ego fer-
vus tuus : ego fervus tuus
,
filius an-
CUU t!i.
Dijfolvifli vincula mea : tibi
I 7. tibi iacrificabo hoitiam immolabo hojliam laudis
, & tn no- faciiticabo hoftiam laudis , & no-
laudis. mine Domini invocabo. men Domini invocabo.
1 3. Vota mea Domino red- Vota mea Domino reddam in 18. Vota mea Domino reddam in
dam in atriis domiis Domini
:
confpeclu omnis populiejus : in atriis confpeftu omnis populi ejus : 1 9. in
19. ill confpectu omnis po- domiis Domini, in medio tuijerufa- atriis domus Domini, in medio tui
puli ejus, in medio tui Jerufa- Lm. Alleluia. Jerufalem.
lem.
No T IE AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
c. & 164. a. fed ibi legit, mors jtiftortim ejus : fie etiam
cp.
7J.
p. 160. a. fed abique praeced.
eft.
Apud Tertul.
1. 2. adv. Marc. p. 651. c. iic : Honorabilis mors in conf-
peclu Domini Jaiiilorttm ejus : at inf. 1. 4. p. 732. b. Ho-
que eft in Pfalt. Mediolan. Corb. Carnut. & Rom. Apud
Ambrof. 1. 2. de Abr.c. 9. to. 1. 359.
c. Ego dixi in ex~
eejfu meo : Omnis, &c. at in Pf. 118. col. 10 j6. b. Ego
dixi in pavore meo : Omnis , &c. vide etiam col. 1232. d.
Hieron. 1. 2. cont. Pelag. to. 4. 517. f. Ego dixi in ex-
tejf/t mentis mix, &c. Auguft.cum Profp. Ego autem dixi
an ecftaji mea , Sec. at infra Aug. Ego dixi in pavore meo.
In Gr. 'E7&I As /: cV -rn j'xra^ /Ms , Sec. Aquila , 'Eyia
tZorcc a/ tb Qafi&t&cu , &c.
tft. 12. 13. Ita legit Lucif. Calar. 1. de mor. pro Dei
fil. p. 242. g. (i excipias verbum retribuit. Ita quoque
Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1019. d. & 1. de Jofeph , c.
11. col. jo
J.
b. & inf. 822. d. 1369. f. Ita etiam Au-
guft. Profp. $c Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Gr. In Mcz.
Quid retribuam Dom. pro omnib. qua praftitit mihi ? Apud
S. Paulin. ep. 1 1, p. 49. b. Qjtid retribttemus Domino
nnftro,
prater omnia qua retribuit nobis ?
Tf. 14. Abeft paritertf. ifte a Pfalt. Rom. Mediol. Cam.
Corb. & Moz. Omittitur etiam ap. Cypr. ep.
y/. p. 160.
a. necnon ap. Auguft. & Caffiod. in hunc Pf. exftat vero
in Gr. ut in Vulg.
t. 1
J.
Ita Lucif. Cal. 1. de mor. pro Dei fil. p. 242.
a. g.
necnon Hilar, in Pf. 62. col. 153. e. & Ambrof. l.de
bon. mort. c. 3. to. 1. 392. d. & to. 2.
114J.
e. Item
Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. cum vet. Pfalt.
Concinit etiam Cypr. ep.ad Fortun. p. 272. c. nili quod
hab. pretiofa
eft
: additpariter
eft , epift. 8.& 81. pag. ifj.
norabilts mors jitftornm : & 1. cont. Gnoft. p. 828. b. ait :
Honorata
eft
apud ilium mors rtligiojcrtim ipjius. In Gr.
Tlfiici uounkv KvpiV taVa7&S tk Islam dvrS.
V. 16. Sic Ambrof. 1. <. de fide , to. 2. 570. f. & in Pf.
118. col. 1060. a. Sic etiam Auguft. & Profp. in hunc Pf.
cum Pfalt. Rom. Corb. Moz. & Gr. Hieronymus in Ifai.
14. to. 3. 160. e. Tu diffolvifli vincula mea.
Tf. 17. Deeft paritcr leq. verfic.
$$
nomen Domini in-
vocabo , rum in Pfalt. Rom. Mediolan. Carnut. Corb. Sc
Moz. turn ap. Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. Apud
Auct. 1. de promilf.
p.
2. c. 22. col. 147. d. tibi
facrifi-
cabo facrificium laudis. Textui favent Hilar, in Pf. 68.
col. 229. c. Ambrof. 1. de bon. mort. c. 3. col. 392. c.
e. &S. Pacian. ferm. de bapt. p. 319. c. apud quos om-
nes prior tantiim legitur verficulus. At in Gr. ifte fub-
nedtitur : k. It/ cti/nxli Kufi'fc zTnx.xnwna.1.
'ff. 18. 19. Ita ferunt , eodemque ordine ac ferie.
Hilar, in Pf. 60. col.
14J.
b. Auguft. & Caffiod. in hunc
Pf. cum Pfalt. Corb. & Rom. Sic etiam in Moz. pra:ter
hoc , coram omni populo ejtts. At in Gr. idem ordo ierva-
tur
,
qui fup. in Vulg. nee diffimulabo additam a me fuifie
vocem Domini
, quae deerat in autographo noftro Mf. quann
que addunt caueri omnes.
* Mf.
$angem>
\.
Versio antiqua.
*
Alleluia. CXVI.
LAudate
Dominum om-
nes gentes : & conlau-
date eum omnes populi
:
z. Quoniam connrmata eft
fuper nos mifericordia ejus :
& Veritas Domini manet in
sternum.
N OT
He br.
CXVII.
Audate Dominum omnes gen-
VULGATA HOD.
Alleluia. CXVI.
Audate Dominum omnes
Rom
*
Itidem Grsece , & apud Caffiod. deeft apud Auguft.
itr. 1. Sic eft in Milfali Rom. adTrafit. fabb. iv. Temp.
Sept. rurfufque in Pfalt. Rom. Mediolan. Carnut. & Moz.
ut & apud Caffiod. In Corb. deeft tantiim conjunct.
^.
Auguftinus Vulgatae accinit cum Profp. & Gr.
I i tes : collaudatc eum univerfi
L/ gentes : laudate eum omnes 15. 11.
populi
:
populi
:
Jduiaconfortatacflfupernosmi- 2. Quoniam confirmata eft fij-
fericordiaejus , & Veritas Domini per nos mifericordia ejus : & ve- Jtan.it.
in aternum. Alleluia. ritas Domini manet in sternum. 34
ad Versionem antiqua m.
If. 2. Concinunt Auguft. Profp. & Caffiod. In Gr."Or
>tc7aiw?H to* ae:? eu/T? sip' nVa;
-
i) , Sec. In Brev. etiam
Moz. Quoniam confirm, eft
mifericordia ejus fuper nos : w-
ritas , &c.
LIBER PSALMORUM.
Pfalm. CXVII.
229
VuLGATA HOD.
Alleluia. CXVII.
Onfitemini Domino quo-
quoniam in
1
c
V^v niam bonus
faeculum miferkordia ejus.
Heb R.
CXVIII.
C
Onfitemini Domino quoniam
bonus : quoniam in sternum mi-
fericordta ejus.
DieAt nunc Ifrael
,
quoniam in
dternum mifericordia ejus.
Dicat nunc domits Aaron, quo-
juoniam in fxculum mifericordia niam in internum mifericordia ejus.
ejus.
2. Dicat nunc Ifrael quoniam
bonus : quoniam in faxulum mife-
ricoidia ejus.
;. Dicat nunc domus Aaron :
4. Dicant nunc qui timent Do-
triinum : quoniam in fasculum mi-
fericordia ejus.
5
.
De tribulatione invocavi Do-
minum : & exaudivit me in latitu-
dine Dominus.
6. Dominus mihi adjutor : non
timebo quid faciat mihi homo.
Heir. 7. Dominus mihi adjutor : &
ij.6. ego defpiciam inimicos meos.
8. Bonum eft confideie in Do-
Dicant nunc qui timent Domi-
nion
,
quoniam in sternum miferi-
cordia ejus.
Cum tribularer invocavi Domi-
num : &exaudivit me in latitudine
Dominus.
Dominus meus
, non timebo quid
faciat mihi homo.
Dominus mihi auxiliator
, & ego
defpiciam odientes me.
Melius
eft
fperare in Domino
,
mino
,
quam confidere in homine : quamfperare in homine ,
9.
Bonum eft fperare in Domi-
no
j
quam fperare in principibus.
Melius
eft fperare in Domino
,
quam fperare in principibus.
10. Omnes gentes circuierunt
me : & in nomine Domini quia ul-
tus fum in eos.
11. Circumdantes circumdede-
V E R S I O A N T I Q
U A.
*
Alleluia. CXVII.
1.
/~>
Onfitemini Domino
V
/ quoniam bonus: quo-
niam in laxulum mifcricordia
ejus.
2. Dicat nunc Ifrael quo-
niam bonus : quoniam in ik-
culum milericordia ejus.
3.
Dicat nunc domus Aa-
ron quoniam bonus : quoniam
in fxculum milericordia ejus.
4.
Dicant nunc omnes qui
timent Dominum
,
quoniam
bonum : quoniam in Faeculum
mifericordia ejus.
5.
In tribulatione invocavi
Dominum : & exaudivit me in
dilationc.
6. Dominus mihi adjutor
eft : non timebo quid faciat
mihi homo.
7. Dominus mihi adjutor :
& ego videbo inimicos meos.
8. Bonum eft fperare in Do-
mino
,
quam fperare in ho-
mine :
9.
Bonum eft fperare in Do-
mino
,
quam fperare in prin-
cipibus.
10.
runt me : & in nomine Do-
mini ultus fum eos.
1 1 . Circumdantes circum-
Omnes gentes circuie-
Omnes gentes circumdederunt
me : in nomine Domini quia ultus
fum in eas.
Circumdederunt me
, & obfede-
runt me : & in nomine Domini quia runt me : fed in nomine Domini dederunt me : & in nomine
ultus fum in eos. quia ultus fum in eas. Domini vindicavi in eos.
11. Circumdederunt me ficut Circumdtderunt me quafi apes
, si 2. Circumdederunt me fi-
apes, & exarferunt ficut ignis in exftinUs f.nt quafi ignis fpinarum: cut apes, & exarferunt licut
NoTjE AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
* Similiter ap. Auguft. Profp. & Caffiod. & in Gr.
-frt. 8.9. Pfalt. Mozarab. ita : Melius
eft fperare in Do-
f. I. Ita legunt Profp. & Caffiod. cum vet. Pfalt. & mino, quamfperare in bomine : Melius
eft confidere in Do
Cr. Apud Auguft. Confit. Domino qneniam bonus
eft,
&c.
Apud Ambrof. 1. de fide , to. z.
47$.
e. quoniam bonus.
Tfr. 2. Auguft. cum Gr. Dicat antem domus Ifrael quc-
niam bonus , &c. S. Profp. cum Pfalt. Corb. Mediol. Car-
nut. & Moz. Dicat nunc domus Ifrael , &c. Caffiod. cum
Rom. Dicat nunc Ifrael , &c.
TF. 3. Sic habet Caffiod. cum Pfalt. Mozar. Mediol. &
Rom. Auguft. in eund. Pf. cum Gr. Dicat antem domus
Aaron quoniam bonus : quoniam, &c.
tf\ 4. Pfalt. Corb. & Rom. cum Caffiod. Dicant nunc
cmnes qui timent Dom. quoniam bonus : quoniam in
fit-
culnm , &c. Auguft. etiam habet omnes , fed omittit to
quoniam bonus, ltidem in Pfalt. Moz. at in Mediol. eft
quoniam bonus. In Gr. EiVaToicai' </ m iravrm on cLya-
6oV ot; , &c.
tf. y. Sic eft in Brev. Moz. excepta voce latitudine
,
pro dilatione. Sic etiam apud Aug. Profp. & Caffiod. in
nunc Pf. quibus accedit Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1042.
a. iojTJ. a. 1119. e. izo8. a. at in Pf.
4}.
col. 925-. c.
legit cum Pfalt. Corb. in latitudincm. Rom. veto , In tri-
bulatione invocavi in latitudine Dominus. Gr. '&k 6*1-
ij<ftoc iiriY.a.Wiv.ukji toy Kv&iW k, s'tthxMe p.V tlf ir\uj'vo/ist
:
#. 6. Ita legunt Profp. & Caffiod. in hunc Pf. cum
Sulpicio Sev. vit. S. Mart. p. 350. f. & Pfalt. Piom. Si-
militer habet Moz. mihi adjutor
eft
.- extremo veto mihi
faciet homo. Ambrof. 1. 5. de fide, to. 2.
JJ9.
a. & 1. de
Incarnat. p. 719. d. cum Vulgata concinit , ficut Auguft.
in hunc Pf. Cypr. autem ep. ad Foitunat.
p. 267. b. & 1.
5. Teftim. p. 306. c. legit : No metuam quid faciat mihi
homo : Dominus mihi auxiliator
eft.
Gr. K'v&izs i/j.0'1
ontoV
#.7. Sic habet Caffiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Carnut.
& Corb. Auguft. vero , & Profp. cum Pfalt. Moz. Dom.
mihi adjutor
eft
: %j
ego defpiciam , &c. In Rom. adjutor
*ft
'
&
e
S
videbo inimicos meos. In Mediolan. videbofuper
inimicos meos. In Gr. Ki$t>{ s/<c< /SoM^rsS" x.dyu sVo'^flU
<ri; i'/^fii i*v.
mino
,
quam confidere in principibus. Ambrof. 1. j. de fide
,
to. 1.
JJ9.
a. b. Bonum
eft
fperare in Domino,
q
nam
fpe-
rare in homine : & poft pauca : Dcnique
ftatim Jnbjecit de
pluribus : Bonum
eft confidere in Domino
, quam confidere in
principibus : & I. 2. de fide , to. 2.
47
J. e. Boi.um
eft
con-
fidere Domino. Tertul. vero 1. 2. St a. adv. Marc.
p. <Jyi.
c. ficordinem invertit cum Vulg. Bonum
eft fidere in Do-
minum , quam fidere in hominem : Et bonum
eft
fperare in
Dominum
,
quam fperare in principes ; inf. 1.
J.
p. 797. a.
quam fperare in magiftratus. Item ap. Cypr. 1. 3. Teftim.
p. 307. a. Bonum
eft
confidere in Domino, quam fidere in
homine : Bonum
eft
fperare in Dominum
, quam fpera
r
e in
principibus. Apud Auguft. Bonum
eft confidere in Domino.,
quam confidere in homine : Bonum
eft
fperare in Dominum
,
quam fperare in principes. S. Ptolp. & Caffiod. Y'ulgatse
accinunt. Gr.
'
' Kyochlv Tscci^/fai sVl Kvcaw , xsin&z-
rai lit' arQpwstr' 'A'/aCof (\fmCfii sxi kv&iv/ , n iMrl^eu
iit pxfcor Mf. Alex. eV afp^ciTCt?.
if. 10. Ita legunt Auguft. Prolp. & Caffiod. cum Pfalc.
Rom. & Moz. excepto uno circumdederunt. In Mediol.
etiam deeft quia, licut in, ante & poft ultus fum. Hie-
ron. vero epift. ad Sun. & Fret. col. 6^9. c. ait : Dicitis
quia in Gracis codicibns non inveniri ; fed in Latinis fib
afterifco legendum
eft.
In ed. Rom. & al. k- t ovofioli Kv-
p!v vi/ut.vti.uUua.vriz- Moz. hlc & inf. 11.& 12. ita Icribit,
vultus
fum illos , fed aperto mendo , pro ultus fum. In
Corb. lie : Omnes gentes circumierunt me : ego autem m fa-
mine Domini ultus fum eos.
Tfr. 11. Pfalt. Mediolan. cum Rom. Corb. ac Moz.
$
in nomine Domini ultus fum
eos , vel illos. Sic etiam apud
Aug. Ptofp. & Caffiod. in hunc Pf. Apud Ambrof. verd
in Pf.
43. & 48. to. 1. 908. c. 948. e.
S3
'" "omine Do-
mini ultus fum in eos. Grsece , ut fup. ?. 10.
#. 12. ltidem in Pfalt. Corb. Sic etiam in Rom. prz-
ter ult.
tf
in nomine Domini vindicabor in eis. In Mozar.
vultus
fum illos ; initio vero fie , Circumd. me /icttt apes
favum. Similiter hab. Aug. St Caffiod. pes favum i ex-
Ex
Mf. Sangerm,
2^0
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVII.
Versio antiqua. Hlbr.
Vulgata hop.
Ex Mf.
Satigerm. ignis in fpinis : & in nomine in nomine Domini quia ultus
fum in fpinis ; & in nomine Domini quia
eas. ultus fum in eos.
Inipnlfits pelicbar ut cadetem
,
& Dominus
fiftentavit me.
Domini ultus fum eos.
13.
Impullus verfatus fum
lit caderem : & Dominus fuf-
cepit me.
1
4. Fortitude mea , 5c lau-
1 3 . Impulfus everfus fum ut ca-
derem : & Dominus fufcepit me.
Fortitude mea
, & laits mea Do-
datio mea Dominus : & fadus minus ; &faclus
eft
nuhi in falu-
eft mihi in lalutem.
1 5. Vox kctitiae & falutis, in
tabernaculis juftorum.
16. Dextera Domini fecit
virtutcm : dextera Domini
ton.
Fox laudis
&falutis in taberna-
culis juftorum.
-Dextera Domini fecitfortitudi-
v.em , dextera Domini excelfa :
exaltavit me , dextera Domini dextera Domini fecit forthudinem.
fecit virtutem.
Non moriar
, fed vivam
, &
narrabo opera Domini.
Corripiens arguit me Dominus
,
& morti non tradidit me.
17.
Non moriar
, fed vi-
vam : & narrabo opera Do-
mini.
1 8. Caftigans caftigavit me
Dominus : & morti non tradi-
dit me.
19. Aperite mini portas juf- Aperite mihi port as juftit'u , in-
titix
, & ingreffus confitear greffus in eas confitebor Domino : ingreifus in eas confitebor Domino
:
Domino : no. hxc porta Do- hue porta Domini
, jufti
intrabunt 20. hsec porta Domini, jufti intra-
Kiini, jufti intrabunt in earn, in cam. bunt in earn.
z\. Confitebor tibi Domi- Confitebor tibi quoniam exaudifii 11. Confitebor tibi quoniam
ne quoniam exaudifti me : Sc me,
& faclus es mihi in faintem. xaudifti me : & faclus es mihi in
14. Fortitudo mea, &laus mea Exod,
Dominus : & fadus eft mihi in fa-
I
S>
*
lutem.
1?. Vox exfultationis & falu-
tis , in tabernaculis juftorum.
16. Dextera Domini fecit vir-
tutem : dextera Domini exaltavit
me , dextera Domini fecit virtu-
tem.
1 7 . Non moriar , fed vivam :
& narrabo opera Domini.
18. Caftis;ans cafticravit me
Dominus : & morti non tradidit
me.
1 9. Aperite mihi portas juftitia?^
fadus es mihi in lalutem.
22. Lapidem
,
quern repro-
baverunt ardificantes , hie fac-
tus eft in caput anguli.
23. A Domino fadus eft :
.hie eft mirabilis in oculis nof-
tris.
24. Hax dies
,
quam fecit
Dominus : exfultemus , & lx-
Lapidem quern reprobaverunt
adificantes
,
faclus
eft
in caput an-
Ztili.
A Domino factum e(l
iftud , ejr
hoc
eft
mirabile in oculis noflris.
fa'.utem.
2z. Lapidem
,
quern reprobave- Iftt.zZ.
tunt anhheantes , hie faftus eft in
"*
caput anguli
Mattb,
zi. 42.
2 3. A Domino factum eft iftud :
^'
uc 2
*
Sc eft mirabile in oculis noftris.
1
7-
jn.
4,
temur in ea.
Hxc
eft
dies
,
quam fecit Do- 24. Hxc eft dies, quam fecit
"
minus : exfultemus
, & Utemur in Dominus : exfultemus , ik lartemur
ea.
33-
l.PtU
N0T.E AD VeRSIONEM ANT I QUAM.
2.7.
tremo vero, ^ in nom. "Domini alius fum ess. Ap. Caf-
fiod. vindicavi in eis . Apud Ambrof. 1. de exhort, virgin,
to. 2. 297. e. media leguntur ut fup. exarferunt Jicm ignis
in fpinis. In Gr. 'Exuxaasa)
1
/U( dcel /ue'^orxi xv^ov
*,
t4> ovifialt Kvflv Yi,uv,y,ului> oci/tM.
fr . ii. Ira ferunt Pfalt. Rom. Corb. Mediolan. & Car-
nut, cum Caffiod. Auguft. vero cum Moz. ita : Tanquatn
cumulus arena impuljus Jam ut caderem, &c. Apud Am-
brof. in Pfalm. 36. to. 1. 800. c. Impulfus (nbverl'fis fum
nt caderem : & Dom. 8cc. Apud Profp. ut in Vulg. In Gr.
'DtSfi; diSTpinaw m /rieeir'
,
&c.
ffr. 14. 15. Ita legunt Auguft. & Caffiod. cum Pfalt.
Rom. & Moz. Item in Corb. Fortitudo men,
> laudatio
mea Dominus. Apvid Ambrof. in Pf. 32. to. I. 852. f. Ut
in Vulg. Fortitudo mea
, 5
laus mea Dominus : at in Pf.
43.
col. 897. b. Fortitudo,
tf
laudatio mea Dominus : & 1.
3. de fide, to. 2. 50;. b. faclus es nuhi in fatlitem. In
'Gr. 'l%,ui /J.V , if i//J.rnik 1" $ai dyxtoicicsui i) Qu-
T>if/a5, 6cc.
&. 16. Sic apud Auguft. & Profp. in hunc Pf. Pfalt.
Moz. hab. in fine
i
fortitudinem. In Rom. vero & Corb.
ult. verliculus , dextera Domini jecit virtutem
,
penitus tol-
litur : nee etiam refertur ab Ambrof. 1. 6. Hexa. to. 1.
140. d. nee in Pfalm.
43. & 118. col. 891. f.
12J2.
e.
fed primi tantum duo veriiculi. Tertius etiam deletur it
Cafliod. nee reperitur in Gr. Apud Hilar, in Pf.
59. coL.
I 38. b. unus tantum exftat : dextera Domini fecit virtutem.
Tfr. 17. Sic habent Profp. & Cafliod. cum vet. Pfalt.
Auguft. vero , # enarrabo , &c. Grxc.

A;ywi/uat ; Mf.
autem Alex. sKfrnyyao/MU.
t- 18. Accinit Ambrofius in Pf. 118. col. 108 1. e. &
1. 1. de pcenit. to. 2. 406. a. necnon Profp. & Calliod.
in hunc Pf. cum Gaud. Brix. prxf. ad Benev. p. 943. h.
Cypr. veto 1. j. Teftim.
p. 320. b. & Auguft. in hunc
Pf. legunt : Emendans emendavit me Dominus : ^ morti
/ion tradidit me. Gr. UaiAiuav ivralJ sic{ pi , &c. ut fup.
t. 19. Sic Ambrof. de apol. Dav. to. 1. 703. a. & in
Pf. 118. col. 1118. d. & in Luc.
9. col.
1407. d. & 1.
4. de fide , to. 2.
J24.
f. nifi quod habet
, ^ ingreffus in eas
confitebor , cum Pfalt. Rom. & Corb. Itidem Calliod. cum
Profp. Aug. veto in eund. Pf. ingreffus in eis confitebor
,
u
l%OftOMJt!ao/4Clt , &C.
If. 20. Hilar, in Pf. 126*. col. 422. e. hxc ell porta Do-
mini, jnfli intrabunt per earn. Similiter Ambr. in Luc.
9.
col. 1407. d. necnon Ambrofiaft. p. 238. d. Audt. op. imp.
in Matth. hom. 19. p. 91. a. Hieron. in Matth. 7. 10.4
24. a. S. Profp. & Cafliod. in hunc Pf. denipto verb
ejl. In Pfalt. Rom. & Mozar. introibunt per earn. Apud
Auguft. ha porta Domini , jufti
intrabunt in eas. In Gr.
uZta ii ntvMi e\l-aa.vA tiethivimcu cc avin.
fr . 2i. Sic eft in Pfalt. Rom. & Cotb. ut & ap. Am-
brof. in Pf. 36. col.
793.
e. necnon Auguft. & Caffiod. in
hunc Pf. Sic etiam in Brev. Moz. prater unum fadus ejl,
S. Profp. cum Vulgata concinit , & Grasco.
J?. 22. Similiter hab. Ambrof. 1. de Tob. c. 21. col.
618. f. 619. a. & 1. 2. de interpel. Dav. c. 4. col.
644. c. & to. 2. col. 869. c. Item Hieronym. epift. ad
Damaf. t. 4. 147. d. necnon Auguft. Profp. & Caffiod.
in hunc Pf. cum Gr. Apud Tertul. 1. 4. cont. Marc.
p.
729. b. Lapis
,
quern reprobaverunt <xdif. ijle fadus ejl in
caput anguli : & I.
J.
p. 800. a. in fummo anguli. Item
ap. Cypr. 1. de orat. Dom. p. 21 C. b. & 1. 2. Teftim.
p.
291. c. Lapis
,
quern reprob hie fallus ejl in caput an-
guli. Similiter habent Jul. Firm. I. deerrore prof, relig.
c. 21. & Aucl. 1. de Judaica incredul. ad Vigil,
p. 569.
TC. 23. Sic eft in Pfalt. Corb. & Cam. at in Rom. A
Domino failum efli f$ ejl mirabile in oculis nojlris. Cypr.
1. de orat. Dot, p. 215. b. & 1. 2. Teftim. p. 291. c.
ita legit : A Domino faclus ejl ijle :
tf
ejl admirabilis in
oculis nojlris. Julius Firm. 1. de errore prof, relig. c. 21.
An nonfaclus ejl ijle : J
ejl mirabilis in oculis nojlris ? Auft.
1. de Judaica incredul. ad Vigil, p. 569.
A Domino
fac-
tum ejl iflud :
tf
ejl admirabile in oculis noftris. Hieron.
ep. ad Damaf. to. 4. 147. d. A Domino jachim
eft:
hie
eft
mirabilis in oculis noftris. Auguft. in hunc Pf. A Do-
mino fadus
eft
ei :
tf eft
mirabilis in oculis noftris. S. Prof-
per : A Domino ftdus eft
:
tf eft
mirabilis in , &c. Caf-
liod. A Domino fadus eft
hie : g tft
mirabilis in , &c. Mfs.
3. ibid.fadnm
eft
hoc mirabile. Gr. Tlapd KvffeiyeriTO ccvth'
k, ;si Gat/,as-H It , &c. Aquila , i-ytnlo tuto.
tf. 24. Ita fert Pfalt. Rom. In Moz. fie : Hac
eft
dies
,
quern, &c. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 291. c. Ijle dies, quernfecit
Brev. Moz. ingreffus in ea. Grac. tlci^u it doTtdi Dominus : exfultemus ,
juenndemur in to : St 1. deorat.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIII.
231
VUIGATA HOD.
5. O Domine falvum me fac,
H EBR. VERSIOANTIQUA.
Obfecro Dominc
,
falva obfecro i 25. O Domine falvum me F*
Mf.
Sangerm
o Domine bene profperare : if., be- obfecro Dominc
,
profperare obfc- fac
,
6 Domine bene prof-
nediftus qui venit in nomine Do- cro : beuediclus qui venit in nomine pera : 26. benediclus qui venit
mini. Domini. in nomine Domini.
Bcnediximus vohis de domo Do- Benediximus vobis de domo Do- lienediximus VOS de domo
mini : 17. Deus Dominus, & illuxit mini : Dens Dominus
, & apparuit Domini : 27. Dominus Deus
nobis, nobis. inluxit nobis.
Conftituite diem folemnem in Frequentate folerinitatem in Conftituite diem folemnem
eondenlis, ufque ad cornu altaris. frondojis , uj'que ad cornua altaris. m confrequentantibus
,
ufque
ad cornua altaris.
Deus metis es tit , & confitebor
tibi : Deus mens es tu
, & exalta-
bo te.
Confitebor Domino quoniam bo-
& faftus'es mihi in fa- nus : quoniam in dternum miferi- exaudifti me : Scfadusesmihi
cordia ejus. in ialutem.
2.S. Deus mens es tu , & con-
fitebor tibi : Deus meus es tu , &
exaltabo te.
Confitebor tibi quoniam exau-
difti me : S
"lutem.
28. Deus meus estu, & con-
fitebor tibi : Deus meus es tu
,
& exaltabo te.
Confitebor tibi quoniam
29. Confitemini Domino quo-
niam bonus : quoniam in fasculum
tnifericbrdla ejus.
Not*
29. Confitemini Domino
quoniam bonus : quoniam in
facculum mifericordia ejus.
AD VERSIONEM ANTIQUAM.
Dom. p. 21
J.
b. Ifte eft
diss
,
quern fecit Dominus : am-
bnlemtts
, J
jticttndemtir in eo. Similiter hab. Autl. 1. de
Judaica incrcdul. ad Vigil, p. 569. f. Ambrof. vero 1. 1.
de interpel. Job, c.
J.
to. 1. 651. a. Hie
eft
dies
,
quern
fecit Dom. exfultemns
, >
latemur in eo : fie etiam infta
,
col. 850. a. 887. e. 1 in. c. 1418. f. & tu. 2. col. 88 5.
d.
977. e. hoc tamen ult. loco deeft
eft.
Auguft. in hunc
Pf. cum Profp. Hie
eft
dies
,
quern fecit Dom. exfultemns
,
1$
jocundemur in eo : ita rurfum Auguft. fer. 225. to.
5. Qjj. d. Hieron. epift. ad Damaf. to. 4. 147. d. cum
Gaud. Brix. ferm. 3. p. 948. c. Hac
eft
dies , &c. ut in
Vulg. Cafliod. Hac dies
,
quam , &c. Gr. hv-rvi v, y/xifyc >
iii dy&MiatQoj/nfia , iv^aochu^j w avr'ij.
#.
2J.
Ita legit S. Profp. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb
vum fac , exprimatur , omnium interpretatione fignatum
eft
: Sc infra , col. 148. c. Ubi nos , inquit ,
legimus in
Latino : O Domine falvum me fac , 6 Domine bene corn-
place : juxta Heir, fenfitm legere peffumus : Obfecro Do-
mine , falvum fac ; obfecro Domine
,
profperare obfecro.
t. 16. Italegunt Auguft. Profp. & Cafliod. cum Pfalt.
Corb. Moz. & Gr. In Rom. & ap. Hieron. ep. ad Damaf.
ut in Vulg. ApudCypr. 1. 2, TefHm. p. 291. c. fie : bene-
diiltts
eft,
qui venit in nam. Domini. Apud Ambrof. in Pf.
43.
to. 1. 895.
f. benediclus qui venit in nomine Domini :
deinde, Deus Dominus, & Mux. &c.omi(Tis intermediis.
t 27. Auguft. in hunc Pf. fie habet : Deus Dominus
, >
illuxit nobis. Conftituite diemfeftum
in confrcquentationibtis y
ufque ad cornua altaris. S. Profper : Conftituite diem in
Auguftinus autem , bene profpera iter -vero. In Pfalt. Me- freqnentationibns , ufque ad cornu altaris. Caffiod. Confti-
diolan. bene profpera nunc. In Rom. & ap. Cafliod. bene
profperare. Apud Cypr. I. 2. Teftim. p. 291. c. ita : O
Domine fal-ja igitnr , 6 Domine dirige igitnr. In Gr. 'CI
Kt/'e^f Qaoov JVii , cu Kvc/z tvlSaxm J. Hieron. ep. ad
Damaf. to. 4. 146. f. 147. a. ait : In cxvii. Pfalmo , nbi
nos legimus : O Domine lalvum me fac , 6 Domine bene
profperare : in Rcbrao legitur ; Anna Adonai ofianna,anna
Adonai aslianna : quod Aqni/a , Symm. & Tbeod.
tf
V,
Ed. ne quid in Latinum mntare videamur , ita exprimunt ;
*"i2 /h KvCh Quisov iA.ii, wJh K.vts svofaicv Ah. Sola VI.
Hd. cum hiterp. LXX. ita congruit , tit tibi cxteri pofuermit
ti An, illi fripjerint a. Et quia olianna , quod nos cor-
rupted propter iguorantiam dicimus ofanna , falvifica ,/ive (z\-
tnite diem folemnem in confrcquentationibns , ufque ad cornu,
altaris. Sic etiam in Pfalt. Rom. Carnut. Corb. & Moz.
In Mediolan. Conftituite folemnitatcm in confreqnentationi-
bus , &c. In Gr. 'S.vsv.Gaoie tcpiw cc tcT; nvv.aXjiw , iW, rat
X.;fC'.7M' iv , &c.
t- 28. Sic eft in Pfalt. Corb. Item in Rom. nifi quod
hab. Confitebor tibi Domine. Sic etiam legit Auguft. in
hunc Pf. Item Cafliod. praeter hoc
,
fatlns eft.
Ap. Prof-
perum ut in Vulg. nee aliter in Gr. Apud Fauftin. presb.
1. cont. Arian.
p. 648. g. adjtttor
&
protetlor jactus eftmibi
in Jalutcm.
t. 29. Concordant Aug. Profp. & Cafliod. una cum
vet. Pfalt. & Gra;co.
Vu IC4IA HOD.
B
Alleluia. CXVIII.
A L E P H.
Eati immaculati in via : qui
ambulant in lege Domini. B
He b r.
C X I X.
A LEV 11.
Eati immaculati in via : qui
ambulant in Ice Domini.
Versio ANTIQUA.
*
Alleluia. CXVIII.
A L E P H.
Eati immaculati in via :
qui ambulant in lege
Domini.
i.T>E
JLJq
NoT.C AD VERSIONEM ANTIQUAM.
* Ambrof. in hunc Pf. to. r.
973.
a. Titrtlns Pfalmi , in-
quit , Alleluia
eft.
In Pfalt. Rom. Hallduia de more. Hi-
larius etiam prulogo ineimd. Pf. huec ait, col. 243. b. Oc-
ctirrit in prafettti Pfalmo etiam ea nobis difiicriltas , quod
cum duos tantum Pfalmos acceperimus per Ittteras liebneas
conferiptos , id
eft
, centejimnm decimum , atque undecimum
,
ita ut a prima ufque ad vigejimam fecundam litteram fecun-
diitn Hebraos vcrfuutn nnmerns conveniret , verfufque Jtnguli
a fingulorum elementorum initiis inchoarentur ; in hoc nunc
Pfalmo (cxv III.) oFitinos -jerfus etementa Jingula obtinereut :
& lup. col. 241. e. Secundum Hcbraorum ittteras injingulis
e'douis verjtbiis Jingnlx Interx prxferuntnr.
Fft dittem omnis
nnmerus verfuum in centum feptuaginta fex verjibus. Nam
ci'.m ex vigimi dnabus litteris omnis Hebrcens ftrmo con-je-
niat, gj
oilonos verftts litterit Jtngnla explicent , nnmerus ifle
lerfnum otlonis farttbns multiplicatus expletur. Similiter Am-
brof. prologo in eund. Pf. col.
972. a. Litteris fingulis
eclonos verjiculos adf.ripjit : & poll plura : Prima littera
Aleph dicitur , cujus imerpretatio Doftrina
eft.
Itidem Hie-
ron. epift. ad Paulam , to. 2. 709. c. In cxviii. Pfalmo
Jingulas litteras octoni verftts feqnnnttir : de litteris ta-
men iftis non meminit Auguft. in comment, nee notamur
Ex
Mf.
Sangerm^
ibid, a Piofpero. Apud Cafliod. vero prsfiguntur fingulis
octonis , ut fupra. Imo in Pfalt. Rom. Martian, non tan-
tum fingulis oftonis , fed & fingulis verlibus prarponitur
littera Hebixa : quod ita intelligi debet , ut oclo priori-
bus verfibus , ofties praeponarur Aleph ; iequentibus ocio
vetfibus , ofties Beth ; & fie deinceps de aliis. In Rom.
vero Fabti loco Aleph , oclies pnefigitur Daarina ; pro Beth
,
ofties Damns ; pro Gimel , octies Plenititdo ; & ita de care-
ris : tales autem interpretationes iumuntur ex epift. Hieron.
ad Paulam. Martianaeus nofter, Not. in hunc Pi. to. 1. nov.
edit. Hieron. col. 917. hxc obfervat : In Canonis exem-
<c
plaribus Pfa'mus ille divifus eft ut cscteri per cola & com-
(C
mata ; ita ut fexdecim verfusfub unaquaque littera alpha- cc
beti Hebiaici politi reperiantur. Har.c quoque divilionem
(C
feciitus eft Auguft. in fuo Speculo, quia jam ufu recepta erat
<c
ante Hieron. in editione Latina Pfalmorum \'ulgata ac
;
communi : at in Hebrjcis volum. & apud Hieronymum
06I0 tantum verfus habentur fub unaquaque littera.
~t. I. Ita legit Lucif. Cal. I. 1. pro S. Atlian. p. 194.
e. ficut Hilaiius, Ambrof. Auguft. Profper, & Cafliod.
in hunc Pf. Ita rurfum Ambrol. 1. 1. offic. to. 2. 73. a.
cum vec. Pfalt. & Gr. Solu* Cyprianus epift. ad Fortunat.
fc$2
LIBER PSALMOPvUM. Pfalm; CXVIII.
VERSIO ANTIQUA. HeBR. VuiGATA HOD.
* Mf.
Sangam, 2. Beati
,
qui fd'Utantur tef- Beati, qui cuftodiunt teftimonia z. Bead, qui fcrutantur teftimo-
timonia ejus : in toto corde ex- ejus : in toto cordc requirunt turn, nia ejus : in toto corde exquirunt
quirent eum.
3
.
Non enim qui operantur
iniquitatem , in viis ejus ambu-
laverunt.
4. Tu mandafti mandata
tua cuftodiri nimis.
5-
Utinam dirigantur via:
mex
,
ad cuftodiendas juftifi-
cationes tuas.
6. Tunc non confimdar
,
cum refpicio in omnia man-
data tua.
7.
Confitebor tibi Domine
in dire&ione cordis mei , in
eo quod didici judicia juftitix tua
tux.
8. Juftificationes mas cufto- Pracepta tua cuftodiam : tie de-
diam : non me derelinquas uf- relinquas me nimis.
quequaque.
Betb.
9. In quo corriget juvenior In quo corrigit juvenis femitam
viam fuam ? in cuftodiendo
fuam ? cum cuftodierit verba tua.
iermones tuos.
10. In toto corde meo ex- In teto corde meo exquijivi te : ne
quifivi te : non repellas me a errare me
facias a mandatis tuis.
mandatis tuis.
11. In corde meo abfcondi In corde meo abfcondi eloquitim
eloquia tua : ut non peccem tuum , ut non pcccem tibi.
tibi.
Beth.
1 2. Benedictus es Domine
doce me juftificationes tuas.
eum.
3. Non enim qui operantur ini-
quitatem
,
in viis ejus ambulave-
runt.
4. Tu mandafti mandata tua
cuftodiri nimis.
5. Utinam dirigantur via; mea:
,
ad cuftodiendas juftificationes tuas.
6. Tunc non confundar, cum
perfpexero in omnibus mandatis
tuis.
7. Confitebor tibi in direftione
Non enim qui operantur iniqui-
tatem
y
in viis ejus ambulaverunt.
Tu mandafti pracepta tua cufto-
diri nimis.
Utinam dirigantur via mea
, ad
cuftodienda precepta tua.
Tunc non confundar , cum ref-
pexero ad omnia mandata tua.
Confitebor tibi in direclione cor-
dis , cum didicero judicia juftitia cordis , in eo quod didici judicia
juftitia: tua?.
8. Juftificationes tuas cuftodiam
k
non me derelinquas ufquequaque.
Beth.
9. In quo corrigit adolefcentior
viam fuam ? in cuftodiendo fermo-
nes tuos.
10. In toto corde meo exqui-
fivi te : ne repellas me a mandatis
tuis.
1 1 . In cordc meo abfcondi elo-
quia tua : ut non peccem tibi.
Benediclus tu Domine : docc me
pracepta tua.
In labns meis narravi omnesjuf-
titias oris tui.
In via teftimoniorum tuorum U-
tuorum delegatus fum
,
ficut tatus
fum ,
quaji in omnibus divi- rum delegatus fum
,
ficut in omni-
in omnibus divitiis tuis. tiis.
'
bus divitiis.
NoT. AD VERSIONEM ANTIQUA M.
p. 272. c. legit : Beati , 17/ immacnlati funt in via;$$ qui Domine. In Pf. etiam e Mf. Vatic, apud ipfum deeft D-
13. In labiis pronunciavi
omnia judicia oris tui.
14. In via teftimoniorum
11. Benediclus es Domine : do-
ce me juftificationes tuas.
1 ? . In labiis meis
,
pronunciavi
omnia judicia oris tui.
14. In via teftimoniorum tuo-
ambitlant in lege Domini. Itidem 1. 3. Teflim. p. 3 11. a
ir. 2. Sic Hiiar. Ambrof. Auguft. Profp. & Cafliod. in
hunc Pf. excepto verbo exquirunt. Lucif. Cal. ubi fup. Bea-
ti
,
qui perfcrntantnr teflim. ejus
, &c. ut in Vulg. Cypr.
ep. ad Fortun. p. 272. c. & 1. ;. Teflim.
p. 31 1. a.. Beati
,
qui perfcrntantnr martyria ejus , &c. utin Vu!g. Brev. Muz.
Beati ,
qui perfcrntantnr tejlim. ejus : in toto corde meo ex-
quirunt eum. In Gr. Maxaflci 0/ ii,?f tutuirti -to. /^apTu'cta
avT?' cV ow x.ctfJ la enQrrMevw ccvtoy. Hila-rius in enarrat.
col. 246. d. 247. d. Beati
fa mantes , &c.
f'. 3. Concilium Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 154.
e. Hiiar. Ambrof. Auguft. Profp. & Cafliod. in hunc Pf.
una cum Gr. In Pfalr. Corb. eft ambulabttnt , fed folo.
#-.
4. Confentiunt Hilar. Ambrof. Profp. & Cafliod. in
hunc Pf. Sic etiam Chromat. Aquil. in Matth.
p. 983. c.
Auguft. veio in eund. Pf. Tu prxcepifti mandata tua cuf-
fed, nimis. Hilar, in explicat.
p. 248. e. cuftodiri valde. Gr.
~2Lv tmsaoi tK <pv^ai,a^ai tstpoj e^cc. Unde Aug. in com-
ment, col. 1285. e- dick : Hk
eft
tsipif&t
,
quod eft valde
;
fed
aliquando, ut diximtts , nimis, pro eo quod
eft
valde,

diilitm invenimus
> diamus. Unde nonnulli etiam La-
tini codices non habent : Tu pratcepifti mandata tua cuftod.
nimis , fed valde.
t. 5. Sic eft in Grirco. Ita etiam apud Hilar. Ambrof.
Aug. Profp. & CafTiod. in hunc Pf.
-&. 6. Ita fert Pfalt. Corb. Ita etiam Rom. cum Moz.
fi excipias adv. dum, pro cum. Pfalm. autem e Mf. Vatic,
ap. Hilar, (>c liabet : Tunc non confundantur , cum perfpe-
xero in omnia mandata tua. Hilarius ipfe in comment, col.
245. e. 49.
d. Non confundar , chm refpicio in omnia man-
data tua. Ambrof. in eund. Pf. Tunc non confundar , cum
pevfpiciam in omnia , &c. Aug. Tunc non confundar , c'um
infpicio in omnia , &c. S. Profp. cum perfpicio , &c. Caf-
iiod. dum refpicio in omnia , &c. Tote x [a.h a!%,vrf>u\ at
71J ,U zTriZteTit eVi iroi<sa.c. rue, , &c.
t. 7. Hilar, in hunc Pf. p. 245. e. legit : Confitebor tibi
Domine in direftione cordis , in eo quid didici judicia tua :
ax iufra
249. e. 2jo. a. judicia
juftiti tug, abfque fup.
mine ; fubir.de iic : in eo quod didut juftitiam tuam. Ap.
Ambrof. in eund. Pf. Confitebor tibi Domine in direclione
cordis , in eo c'um didicero judicia jaftitia tits. Apud Aug.
& Profp. Confiteb. tibi Domine in dired. cordis , in eo quod
didicerim judicia jit
ft.
tua. Apud Cafliod. ut in Vulg. prseter
infertum ni-men Domine : fie etiam in Pfalt. Rom. & Corb.
In Gr. deeft Domine
,
pra:terquam in Mf. Alex. cact. uc
in Vulg.
ir. 8. Accinunt Ambrof. Profp. & Cafliod. in hunc Pf.
Hilarius veio leg. on me derelinquas itjqueqnaque nimis
;
& poft paulo , ufquequaque %j
valde. Auguft. in eund.
Pf. ne derelinquas me ufqiic valde; turn addit : velJicut
nonnulli codices habent , ufque nimis , pro eo quod
eft
val-
de ; nam hoc verbum Gracum
eft $ bic , id
eft , orpoJ&c.
In Brev. Moz. ut non me derelinquas ujquequaqtie. Gr.
/uii /U; s-/>LXTtt.*'nn)c, ewe, fpoit&t.
f. 0. Hie prjefigitur Hebr. littera Betb ap. Hilar. Am-
brof. & Cafliod. In Pfalt. veio Rom. Fab. pro Betb, ha-
betur Damns : fed Ambrof. loco cit. col. 981. b. ait Beth
litteram in Latino converfam .Confulionem declarari ; mox
ibid. In quo corrigit juvenior viam Jttam ? in cuftodiendo
-verba tua: & 1. I. ofHc. to. 2. 4. b.
nifi
in cuftodiendo
verba Domini ? Hilar, in eund. Pf. In quo corrigit adolefcens
viamfuam ? in cuftodiendo ferm. tuos. Pf. e Mf. Vatic, apud
ipfum cum Moz. In quo corrigit junior. Corb. & Rom.
cum Cafliod. In quo corrigit juvenior , Sec. ut fup. Apud
Auguft. in eund. Pf. In quo corrigit junior in
cuftod.
verba tua. In Gr,
'y
ti'h xitlcfi&ctxsi r;wri(yt; t^ m'-
ft. 10. 11. Sic in Pfalt. Corb. ad verbum. Vulgar*
congruunt Ambrof. Auguft. Profp. & Cafliod. in hunc
Pf. cum Gr. Item Hilar, in eund. Pf. nili quod hab. us
non peccarem tibi, Gr. oira^ an /u ccfiapTu Qct.
tflf. 12. 15.14. Sic Hilar, in hunc Pi. addtta voce me;s,
ad labiis. Itidem Ambrof. & Cafliod. in eund. Pf. rurfum
Ambrof. in Pf. 36. col. 782. c. In via teftim. tuorum de-
legatus fum , quaji in omnibus divit. at in Pf. 118. col.
J024. e. legit dtluMm. Apud Auguft. hoec variant : 1
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIIT.
VULGATA HOD.
i
f
. In mandatis tuis exercebor:
8c confiderabo vias tuas. .
1 6. In jufHficationibus tuis me-
ditabor : non oblivifcar fermones
tuos.
GlMEL.
17. Retribue fervo tuo, vivifi-
ca me : & cuftodiam fermones tuos.
18. Revela oculos meos : &
confiderabo mirabilia de lege tua.
19. Incola ego fum in terra:
non abfcondas a me mandata tua.
20. Concupivit anima mea de-
fiderare juftificationes tuas ,
in om-
ni tempore.
i 1 . Increpafti fuperbos : male-
di&i qui declinant a mandatis tuis.
z x . Aufer a me opprobrium
,
& contemptum : quia teftimonia
tua exquiiivi.
23. Etenim federunt principes,
& adversun me loquebantur : fer-
vus autem tuus exercebatur in juf-
titicationibus tuis.
24. Nam & teftimonia tua me-
ditatio mea eft : & conhlium meum
juftificationes tua;.
HE B R.
In pr&ceptis tuis meditabor
, &
Contemplabor femitas tuas.
In jufiitiis tuis delcclabor : non
blivifiar verba tua,
C I M EL.
Tribue fervo tuo : vivam
, &
cuftodiam verba tua.
Revela oculos meos
, & videbo
mirabilia de lege tua.
Advena ego fum in terra : ne abf-
condas a me mandata tua.
Dejideravit anima mea defidera-
re judicia tua in omni tempore.
Increpafti fuperbos : maledicliqui
recedunt a mandatis tuis.
Aufer a me opprobrium
, & con-
temptum : quoniam teftimonia tua
cuftodivi.
Etenim federunt principes , ad-
versiim me loquebantur : fervus au-
tem tuus meditabatur pr&cepta tua.
Sed & teftimonia tua voluntas
mea
,
quafi viri amiciffimi met.
2
35
Veksio a n T I
Q
u a.
15. In mandatis tuis excrci-
tabor : 6c confiderabo vias
tuas.
16. In tuis jufHficationibus
meditabor : non oblivifcar fer-
mones tuos..
17.
Rctribue fervo tuo , vi-
vam : & cuftodiam fermones
tuos.
1 8. Revela oculos meos :
& confiderabo mirabilia de le-
ge tua.
19. Incola ego fum in ter-
rain : ne abfcondas a me man-
data tua.
20. Concupivit anima mea
defiderare juftificationes tuas,
in omni tempore
2 1
.
Increpafti fuperbos : ma-
ledicli omnes
,
qui declinant a
mandatis tuis.
22. Aufer a me oppro-
brium
,
& conremptionem :
quia teftimonia tua exquiiivi.
23. Etenim federunt prin
Ex
Mf.
Sangtrmi
ci pes & adversus me detra-
hebant : fervus autem tuus exer-
cebatur in tuis juftificationi-
bus.
24. Etenim teftimonia me-
ditatio mea eft : 6c confolatio
mea juftificationes tua: funr.
NotjE ad Vee. sionem antiquam.
lab. meis , enunciavi omnia judicia In via teftim. tuo-
rnm jocundatus fum , quafi in omnibus divitiis. Item apud
Prolp. enunciavi. Apud Hilar, in explanat. annuntiavi. Pf.
Vatic, apud iplum, pronunciabo. Gr. ifyr/fiMz ; extremo-
que , e,i'p<phw cue, ?ti irant twtw.
"tir. 15. 16. Hilar, in hunc Pf. ita legit : In mandatis
tuis exercebor In
juftific.
tuis meditabor : non oblivifcar
fermomtm tuorum. PI. vero Vatic, ap. ipfiun , In maud.
tuis me ex'ercebo, omillb tilt, verfic. non oblivifcar, &c. Ambr.
in eund. Pf. lie : hi mand. tuis exercebor Et in tuis
jufiitiis meditabor : non oblivifcar verborutn tusrum. Au-
gufl. In mandatis tuis garriam : con/id In juftif.cat.
tuis meditabor : non oblivifcar vtrborum tuorum : rum ad-
dit : Ouod Grxcns habet ii dm^w , Latins hiterprctes qui-
'
dam garriam, quidam exercebor interprctati fitnt. Caffiod.
cum Profp. Vulgata: congruic. Item Plait. Rom. Fabri
;
Rom. vero Martian, hab. In matid. tuis meexercebo. Mozar.
exercebor; extremoque, at non oblivifcar ferm. tuos. Gr.
Tfr. 17. In aliis vet. Plait, hlc prsponitur littera Gimel
,
qua: , Ambrofio tefte , Latine Retributio dicitttr. In Pialt.
Rom. Fab. Tlenitudo. Apud Hilar. & Cafliod. Gimel-, ut
fupta ; addit Hilar. Retribue fervo tuo, vivam : 5' obfer-
vabo fermones tuos : at infra ,
2J9.
a. vivam :$$ cuftodiam
fermones trios. Pf. e Mf. Vatic, ap. ipfum , cum Caffiod.
S$ vivam : & cuftodiam jermones tuos. Ambrof. in eund.
Ff. Retribue fervo tuo , ut vivam : & cuftodiam verba tua:
& to. 2. 639. e. alludens dicit : vivifica fh-vum tuum. Au-
guft. Retribue Jervo tuo , vivam : & cuftodibo verba tua.
Item vivam, in Pfalt. Rom. Corb. Carnur. & Moz. In
Mediol. ut vivam. InGr. t,vfio/n.ar >c, pv*uu , &c. Aid. 8c
Compl. Jmoo /ur k, , &c.
ir. 18. Sic Hilar, in hunc Pf. at in Pf. 120. col.
578.
. legit :
5 cognofcam mirabilia ex lege tua. Ambrof. in
hunc Pf. Adaperi oculos meos : j confiderabo mirab. de lege
tua. Augufl. textui favet , licut Profp. St Cafliod. in hunc
Pf. cum Philaftr. Btix. I. de hsref. p. 72J.C
In Gr. 'Airo-
xaAf-J-"" tv; ii, valtttmiv, &c.
Tf. 19. Hilar, in hunc Pf. Accola ego fum in terra : ne
abfcondas , &c. Ambrol. in eund. Pf. Advena ego
fum in
terra : ne abfcondas , &c. item 1. 2. de Abr. c. 4. col.
5 19.
c. Advena. Augufi:. Incola ego
fum non (inf. ne ) abf-
condas, &c. Jive, inquit , ut nonnulli codices habent , In-
quilinu^ ego fum in terra
;
quod enim
eft
in Graco -rccpot-
K'/S,
aliqui fteftri inquilinus 1 aliqui incola, nonnunquam
Tom. II.
etiam advena , interpretati fitnt. CafTiod. Incola ego fum
apud te in terra : non abjeondas , &c. Apud Prolp. ut in
Vulg.
~f. 20. Ita legunt Augufl. Profp. & CafTiod. in hunc
Pf. cum Pfalt. Rom. Corb. veto hab. defderare jnftttias
tuas. Hilaiius in eund. Pf. 11c : Concupivit anima mea
ut de/iderem judicia tua in omni tempore : at infra in ex.
plic. col. 260. e. Concupivit. .. dejtderare juftificationes tuas
:
led addit : Muhis vtdebitur rectiiis dicinm jitijje : Deiide-
rat anima mea judicia tua in omni
, Qc, iflamque leclio-
nem in confequentibus tuetur. Pf. au.em e Ml. Vat. ap.
ipfum alteram admittit : Concupivit anima mea cupere
juf.
tificationes tuas , &c. Ambrolius in hunc Ff. cum Plait.
Mediolan. Concupivit an. mea defiderare judicia tua , &c.
& inf. col. 1004. c. Concupivi dejtderare judicia tua
, &c.
deinde : Non dixit, Concupivi judicia, fed Concupivi
deliderare. Hieron. in Ezech. 18. to. 3. 820. a. Dejide-
ravit anima mea dejidcrare judicia tua , &c. at in llai. 16.
col. 218. f. Concupivit an. mea dejidcrare judicia tua , &c.
InGr. 'EttmMjS'HSsi' tj tS sirifrv/wicu to. xpifiUTx (\ ,
&c.
tif. 21. 22. Pfalt. Corb. Corripmfti fuperbos , Sec. Hilar.
vero , Ambrof. Augufl:. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. Vul-
gata: accinunt. In Gr. fTrsTi'jKiioat;. Augufl:. ibid, obfervac
teftimonia Grxce martyria nuncupari , quo verba jam utimur,
inquit, pro Latino ; iubinde : Otioniam hoc ergo familiarius
auditis <)
dnlcins
, Jic accipiamus hxc verba , tanquam dic-
tum fit ,
quoniam martyria tua exquiiivi.
#. 25. Sic eft in Pfalt. Moz. & ap. Hilar, in hunc Pf.
Apud Ambrof. vero conftanter :
$5
advershm , vel adver-
siis me detreilabant , Sec. Apud Auguft. Profp. St Calfi-jd. uc
in Vulg. In Pialt. Corb.
5
advershm me detrahebant .
exercebatur in tuis jnftitiis. In Gr. i. x.t' s'^tv JcaTE^aAf/ ,
&c.
#". 24. Pfalt. Rom. Corb. & Mcz. fie habent cum Caf-
fiod. Nam & teftimonia tua medit. mea
eft
: [5
confolatio
mea juftificationes tux Junt. Itidem in Pf. Vatic, ap. H: ar.
Hilarius autem in enarrat. ait : Teftimomorum meditatio
wide oriatur oftendit , adjecit enim : & conlilia mea julH-
ficationes tu<e. Ambrol. in eund. Pf. Ltemm teftimoniatua
meditatio mea
eft
: $ conjilia mea juftificatio
tua. S. Profp.
5 con/ilium meum juftificationes tux /tint. Plait. Carnut.
confolatio mea , ut fup. Gr. , ccl Qvfi&HMat [i\i to, o\i-
ruuojfwrd Qv. Mf. Alex.
'
QupMtti*.
LIBER PSALMORUM. Pfalm.
E* Mf,
Sfingerm.
Versio antiqua.
D E L E C H.
2 5
. Adhaefit pavimento ani-
mamea : vivifica mefecundiim
verbum tuum.
26. Vias tuas pronunciavi
,
& exaudifti me : doce me juf-
tificationes tuas.
zj. Et viam juftificationum
tuarum erudi me : & fatiabor
in mkabilibus mis.
28. Ingemuit anima mea a
vexatione : confirma mein ver-
bis tuis.
20. Viam iniquitatis amove
a me : & in lege tua miferere
mihi.
3 o.Viamveritatis elegi : indi-
cia tua non fum oblitus.
3
r . Adhxfi teftimoniis tuis
Domine : Dcmine
,
ne me
confundas.
32. Viam mandatorum tuo-
rum cucurri , cum diiatafti cor
meum.
H ET H.
3
3
. Legem ftatue mihi Do-
mine viae juftificationum tua-
i'um : & exquiram earn Temper.
34.
Da mihi inteliectum , &
Noi
HE B R.
D A LETH.
AAbfJit pulveri annua mea : vi-
vifica mejuxta verbum tuum.
Vias meas expoftii , & exaudifti
me : doce mejuftitiam tttam.
Viamprceftorum tuorum fac
me
intelligere , & loquar in mirabili-
bus tuis.
jyijiillavit anima meapra ftulti-
tia : ferva me juxtaeloquium tuum.
Viam mendacii aufer a me
} &
legem tuamjlona mihi.
Viam fidei elegi ipidicia tua pro-
poncbam.
Adbsfi
teftimoniis tuis : Domine
ne confundas
r,ic.
Viam mandatorum tuorum cur-
ram : quoniam diiatafti cor meum.
He.
Oftcnde
mihi Domine viam prx,-
ccptorum tuorum, & cuflodiam earn
per veftigium.
Doce me , & olfervabo legem
AD V E R S I O N E M A N T I
Q
U A M.
CXVIII.
Vu L G A T A HOD.
D A L E T IT.
25. Adhsfic paviir.ep.ro anima
mea : vivifica me lecundum verbum
tuum.
16. Vias meas enunciavi
, &
exaudifti me : doce me juftilicatio-
nes tuas.
17. Viam juftificationum tuarum
inltrue me : & exercebor in mirabi-
libus tuis.
18. Dormitavit anima mea pras
txdio : confirma me in verbis tuis.
19. Viam iniquitatis amove a
me : &; dc lege tua miferere mei.
3 o. Viam veritatis elegi : judicia
tua non fum oblitus.
3
1 . Adhajii teftimoniis tuis Do-
mine : noli me confundere.
32. Viam mandatorum tuorum
cucurri , cum diiatafti cor meum.
He.
53. Legem pone mihi Domine
viam juftificationum tuarum : & ex-
quiram earn Temper.
3
4. Da mihi intelleilum , & fcru-
f.
2f. Apud Hilar. & Cafllod. hie etiam praeponitur
Daleth. In Pfalt. Rom. Tabnlarum. Ambr. verb ait : Da-
iethjigmficat
Latins Timoretn , vel ut alibi invenimus , Na-
tivitatem. Verfus autem feq. idem qui lup.cumap. iplos
,
turn in Gr. In uno Mozarab. $ vivifica me, &c.
It. 26. Pfalr. Mozar. hab. Vias meas pronunciavi , Sec.
cui favet Hilar, in eund. Pf. cum Ambrofio. Vulgatae ref-
pondent Profp. & Cafliod. cum Pf. Vatic, apud Hilar.
Auguft. quoque in hunc Pf. legit, Vias meas enunciavi ,
Sec. fed addit : Nonnulli quidem codices Latent vias tuas
;
fed
plures , $
maxim'e Graci , vias^ meas. Pfalt. Corb.
vias tuas. Ed. Rom. Ts eVfe nv iin~,[4*i ,
Sec. Ml. Alex.
ii'ic, (\.
tf. 27.
Hilar, in hunc Pf. legit cum Pfalt. Mediolan.
Viam juftificationum
tuarum fac ut intelligam :
exercebor
inmirab. tuts. Ambrof. cum Rem. Carnut. Corb. U Moz.
Viam juftific.
tuarum infinua mthi : #
exercebor in mirab.
Sec. fubinde Ambrof. ait : Gractis a'/o>is%noa> pofuit ,
quod
dtcit Latimts allucinabor : at 1. de inflit. virg. to. 2. 272.
b. conftanter leg. exercebor. Apud Auguft. & Profp. limi-
liter : Viam juftificationum tuarum infinua
mihi :
' exerce-
bor , &c. turn Au?. vel Jicut nonnulli codices babent, inftrue
me ,
quod exprejfuts de Grxco dicitur , fac me intelligere.
Edit. Rom. QvstTioov fir *, uJcm%cu , Sec. Caffibd.
Vulgar* confonat.
if. 28. Auguft. Profp. &Ca(Tlod.in hunc Pf. cum Vul-
s;ata concilium. -Hilar, quoque in eund. Pf. hab. Dormi-
tavit anima mea prx tedto , &c. fed ait , col. 2.67. a. De
'jerfit ( ifto )
comperi multos variafenjiffi , eo quod non eadem
proprietate a ceteris Ti; anslatoribus ex Hebraa demutatus ejj'et
,
tit ab his LXX. Interpret, conferiptus ejl : nonnulli enim pro
to quod ab illis ditlum
eft , hi>s,& i
4
U
X^ H\ >
/>/"'f
jtsdfott 4
y
X
1'/""' quidam autem ex illis ,
non zvuzuisy , fed
juiTssaSfi tranftulit ; <$ aliud av;cii,<.v, aliud eya^w ,
all if,
I
xxres-ah' , /igmficare
intelligittir. Sed nobis tuque tutum
eft
Xran'lationem LXX. lnterpretum tranfgredi : 2;
fane ratio
i$ feufus iliihrnm zta admonet , ut relle ac probability- ver-
fum
translatum inteltigamus. Eft
enim cum illis
, 5 nobif-
tum ita : Dormitavit anima , &c. Ambrof. verb in eund.
Pf. lie legit : Stillavit anima mea prtt tizdio , &c. fed ad-
dit : Aliqtti codices babent dormitavit ,
quia a/usa%st , &
$<*%,& dteabus Uttcris dtffonant. Potutt hiterpres , vel ami-
qtiarius fcriptor hie falli ; wztt?jiv , dormire
eft ; ra^iy ,
flitlare : & poll: pauca : Qui facilioribus laboritm utuntur
compeudiis , dormitavit accipieut : fed Origenes ,
qui mul-
torum interpretations diligenti difcujjlt indagine , llillavit
fecutus
eft.
Vid. Ambrof. 1. 2. Hexa. col. 25. d. & 1. de
jnftit. virg. col. 272. b. c.
t.
29.
"Hilar, in hunc Pf. cum Ambr. & AuguPc. ha-
bet ; Viam iniquitatis amove a me :
tf
lege tua miferere
met : at inf. Hilar. Viam injuftitix amove a me. Pf. Va-
tic, ap. ipfum , S^
in h^e tua, ut fup. S. Profp. &Ca!Tiod.
Vulgatse accinunt. Gr. 'OS or aJmixs
fy^
?
vt,
H-f C?
>
&- Q -
f. \o. Sic Ambrof. Auguft. Profp. & CafTiod. in hunc
Pf. Hilarius autem in eund. legit : Viam veritatis dite-
xi
'
tf
judicia tua non fum obi. Pf. Vatic, apud ipftm :
Viam writ, elegi : juftitiam tttam non fum
oblitus. Graic.
'OJ or ttM&slctz fifTitsx.u!uj'
g,
tii Xfifiala. , Sec. In Ml. Alex,
ac ed. Compl. deeft xai.
>?.
JI.
Ambrof. in hunc Pf. Adhxfi teftim. tuis Domi-
ne : ne confundas me. Hilar, verb , Auguft. Profp. & Caf-
llod. Vulgat* refpondent. Gr.
(\ Kv&ii' jjm
h$
x-raj%Jni;.
f. 51. Hilar, col. 269. a. In via pneceptorum tuorum
cucurri, cum diiatafti, &c. at inf. 281. f. 1'iant pr.ucpto-
rum tuorum cucurri , &c. & col. 269. b. 27 1, c. Viam
mandatorum tuorum cucurri. Itidem Ambrof. in eund. Pf.
cum CalTicd. fed add. cum dilatares cor meum. Pfalt. Rom.
dtim dilatares cr.r meum. Hieron. in Ifai. 58. to. 5.
42.6".

e. quando dila.'afti.
Auguft. 6c Profp. VulgatK confentiunt.
Gr. 'O/o'i
1
Ivloioir Qy
eJ~&t/iot, 'orca sir^d-Twac,, Sec.
t. 33.
Apud Hilar. & Cafliod. He. In Pfalt. Rom. Fab.
Ifta.
Ambrof. ait : Scquitnr quinta littera He , qux Latins
Jignificat Eft , vel ut alibi invenimus , Vivo ; fubinde idem
Ambr. 1018. c. legit : Legem mihi conftitue Domine viam
juftificationum tuarum :
r
d
quaram Mam fimper : & pell
plura, col. 1024. c. Legem mihi conftitue Dom. viam
juf-
titiarum tuarum :
Cj
quaram , &c. at infra : Bene ait , fta-
tue. Apud Hilarium ut fup. in textu : Legem ftatue mihi
Domine via juftificationum
tuarum :
(J
exquiram , Sec.
fubinde ait , col. 270. d. e. Rationem confequi verfus bit-
jus ex Latitia interpretation difficile eft
: per conditioner
enim ferments noftri
communis , run ita abfolute potuit vir-
tus verbi K Hebraici 5?
Grxci explicari : Graci namque ex
Hebrao tranftnlerunt NptofieTMCor us Kv&s tm oJov -t<Lv 1-
y.aiu/Lt*TC>, (\,
&C. Quod Grace
eft
ko/moGstmCo , ad ejuf-
dem feufus
intelligenliam I.atinitas explicare non potttit : 8c
poll pauca : non viae tantitm ait, fed juftificationum vir
poftulat legem : attamen inf. col.
27J.
c. habet ipfe : If-
gem mihi ftatue
Dnm. viam , &c. fed femel , & eb loci tan-
tiim ; in aliis conftanter via : nempe col. 271. a. ait : Le-
gem itaque banc via ftatuit ; & poft paulb , Hon enim via
legem
, Jed via juftificationum pofcit : & infra : llauc igitur
juftificationum via legem Prophet dejiderat , Sec. Auguft.
autem Profp. & Calliod. Vulgatae confentiunt, & Giaeco.
In Corb. &c Pf. Vatic, apud Hilar. Legem ftatue mihiDomitu
viam , &c.
f. 34.
Hilarius in hunc Pf. Da mihi inteliectum
, $$
fcrutabor le%em tuam :
$
fervabo earn in toto , &c. Ambr.
in eund. Pf. Da mihi intellect.
5
perfcrutabor $ cufte-
iiam sllam , 8cc. Pfalt. Moz.
tf
prafcrtttabor. Apud Aug.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIII.
VULGATA HOD.
tabor legem tuam : & cuftodiam il-
lam in toto corde meo.
5
5. Deduc me in femitam man-
datorum tuorum : quia ipfam vo-
!ui.
36. Inclina cor meum in tefH-
monia tua , & non in avaritiam.
37.
Averte oculos meos ne vi-
deant vanitatem : in via tua vivifi-
es me.
38. Statue fervo tuo eloquium
tuum , in timore tuo.
59.
Amputa opprobrium meum,
quod fufpicatus fum : quia judicia
tua jucunda.
40. Ecce concupivi mandata
tua : in a:quitate tua vivitica me.
Vat.
41. Et veniat fuper me miferi-
cordia tua Domine : falutare tuum
fecundum eloquium tuum.
2
35
HE BR.
VkrsIOA NT/QUA.
& cuftodiam earn in toto fcrutabo
legem tuam : & cuf-
todiam illam in toto corde
meo.
35.
Deduc me in legem
mandatorum tuorum : quia
volui earn.
36. inclina cor meum in
teftimonia tua, & non ad uti-
litatem.
37.
Averte oculos meos ne
videant vanitatem : & in via
tua vivifica me.
38. Statue fervo tuo elo-
quium tuum , in timore tuo.
39.
Amputa opprobrium
meum
,
quod fufpicatus fum :
judicia tua jucunda.
40. Ecce concupivi manda-
ta tua : in a:quitate tua fan&i-
fica me.
tuam .
corde.
Deduc mc
m
femita mandatorum
tuorum : quia ipfam volui.
Inclina cor meum ad teftimonia
tua
, & non ad avaritiain.
Averte oculos meos ne videant
vanitatem : in via tua vivifica me.
Sufcitafervo tuo eloquium tuum
,
in timorem tuum.
Averte opprobrium meum
,
quod
reveritus fum
: quia judicia tua bo-
na.
Ecce defideravi pr&cepta tua : in
jujiitia tua vivifica me.
Vav.
Et veniant mihi mifericordice tiu
Domine
, & falus tua juxta elo-
quium tuum.
41. Et refpondebo exprobran- Et refpondebo exprobrantibns
tibus mihi verbum : quia fperavi in mihi fermonem : quia fperavi in fer-
fermonibus tuis. mone tuo.
Et ne auferas de ore meo Et ne attferas de ore meo verbum
45-
41
.
Et veniat fuper me mife-
ricordia tua Domine : falutare
tuum , & eloquium tuum Do-
mine.
Vav.
42. Et refpondebo expro-
brantibus mihi verbum : quia
fperavi in verbis tuis.
43.
Et ne auieras de ore
NoT,E AD VerSIONEM A N T I
Q U A M.
Profp. & Caffiod. ut in Vulg. In Gr. XvKralt fit , i,
iifftvnd'js ror Kj ipv^aUfa , Sec.
f.
3
J. Ita Pfalt. habet Corb. Carnur. verb, Deduc me
in lege mandatorum, Sec. Hilar, in eiuid. Pi". Deduc me in
femita mandator. Sec. ut in Vulg. turn acidic : Et in hoc nunc
verfti fermonis virtus 71011 proprie per conditioner! translatio-
ns expreffa eft
: nam id qttod nofhi ita divert , Deduc me
in (emiia, Grxcitas jic locuta
eft,
'OJ'u-/c6v y.s a> t>j' tp<-
Co>' 2? id quod cum Mis Tpt'Co; dicititr , trita fej Jrequentata
difenrjibus femita iutelligitur. Ncbijcum autem femita diet
potcft , $ ejfe femita , $ effe
non trita. Apud Ambrof. ita :
Deduc me in femitam maud, tuorum : qnoniam volui cam.
Apud Auguft. 8c Profp. in eund. Pf. Deduc me in femi-
ta quia ipfam volui; Proip. ipfa volui. Gr. o't; mw
\9">>no. Caffiod. Vulgata; congruit. Hilar, ubi Jup. col.
374. t. ait : Non hie fecundum fermonem Gracitatis , cum
dicititr , quia ipfam volui, ad femitam mandatorum re-
Jerri potejl ; quia in Graco , ubi feminine gctiere femita
jenpta ejl , id quod vellet , mafcttlino genert proi.uuciat , di-
cens : QiwyvQav fte h/ tr\ TflCoi ti ztTOkSr (\' otj civil/
h'Dsmigk. Lex enim a nobisJeminino genere uuncupatur
,
qua
Gr.tce ropoc, dicla
eft,
quod.ab his geuerc mafcultno enuncia-
tttr. Et cum illicfeminino genere femita nnncupetnr , id qitcd
voluit , ad id rejirtur
,
quod per majculinum genus Graci-
tatis proprietaie memoratum
eft.
In ed. autem Rom. nunc
legitur, otj dvrv.t Jf^ihv.y. , non awi:. Idem quoque pro-
nomen adfemitam refcrunt Aquila Symm, & Theod. cum
V. Se VI. Edit.
"p. 36". Hi'ar. cum Pfalt. Carnut. Inclina cor meum in
teftim. tua , 5 0 in utilitatem. Corb.
fjj
non in militate.
Hilar, poft paulo addit : hi eo autem quod ita
fe habet :
Inclina cor meum in juftificationes tuas , & non in uti-
litatem
;
quidam tranftnlernnt : Inclina cor meum in tef-
timonia tua
C
Mfs. 1. in jnftificationes tuas , ) & non in
aval itiam. Exinde : Id quod in Hebmis codicibus continetar
,
ambigna in definitions ulrique intelligentix opportumtm
eft.
Sed nos , ficitt
oportet
, fequimur LXX. Interpretnm religie-
Jam ?) antiquum aufloritatem ; ex judicio tamen caterwum
TransIatorum ,
proprietatem intelligentix cujujque dejtdevio
coaptantes. Cum enim hi dixerinl in utilitatem, illidixerint
in avaritiain
;
per id ipjnm, quomodo utilitas hie nunc
fit ,
Jubjrda nojectur >'<> "'""
> n Dei teftimonia inclinari
tor fuum ,
r
<3 non in utilitatem , Propbeta orat ; inclination
in Dei teftimonia cor ab his jine dnbio refert
,
qua: bumano
judicio exiftimantur utilia. Ambrof. in eund. Pf. lee. cum
Vulg. hiclinn cor meum in teftim. tua , $$ non in avaritiam :
fed notat alios habere utilitatem : item 1. 2. offic. to.
a. 77.
a. leg. ipfe : Declina cor meum in teftim. tua , f^ non in
avaritiam; (ubditque : Aliqtti babent : Declina cor meum in
Tom. II.
teftim. tua , $
non ad utilitatem : priorem lectionem rurfum
admictit 1. de fug. fxc. c. 1. to. 1. 417. c. Similiter Aug.
prater verbum Inclina ; fubinde ait : A pins habendo appel-
lata
eft -irMoyejlJct ,
qnam Latini hiterpretes in hoc loco nonnnlli
interpretan funt emolumentum
, quidam vera utilitatem
; fed
melius qui avaritiam ; ut etiatn legunt Profp. & Cafliod.
In Brev. Moz. Inclina cor meum Dens in, Sec. ut in Vulo-.
if. 37.
Ita legit Hilar, in hunc Pf. cum Pfalt. Mozar.
fed Ambrof. Auguft. Profp. & Caffiod. tollunt med. f^,
cam Pfalt. Rom. Hilar, in eund. Pf. col.
277. a. ita le^ic,
^
in via tua vivam ; cui lectioni congruunt & quae ante-
cedunt , & quae iequuntur : Decliuandi enim , inquit , a,
vaaitate fum eculi , ut nobis zn via Dei vita
fit : & poft
paulo : In via enim Dei , referentes oculos a vanitate , vive-
mus ; at in Gr. ^moo ^;. Vide lis Ambrof. 1. de fug. fxc.
c. 1. col. 418. d.
t. 38. Similiter hab. Hi'ar. Ambrof. Profp. & Caffiod.
in hunc Pf. Auguft. verb in eund. Statue fervo tuo in
timorem tuum, Iia quoque in Gr. etc. rlv ip-Xov
?.
Tf. 39. Pfalt. Rom.Coib. & Moz. Amputa opprobrium...
judicia enim tua jocuuda. Hilar, in hunc Pf. Circumcidt
opprobrium quia judicia tua jucunda. Ambrof. ibid.
Aujer a me opprobr judicia enim tua dulcia. Auguft. &
Profp. Amputa opprob quia judicia tua fuavia. Cafliod.
ut in Vulg. Gr. riff/s^E in t n.flp.c.T a. Qa
xp^sa.
X'". 40. Pfalt. Moz. Ecce concupivi mandata tua : in tua
juftttia juftifica
me. Hilar, in hunc Pf. Ecce concupivi pr.x-
tepta tua : in equifate tua vivifica me. Ambrof. & Au<r.
in eund. Pi. Ecce concupivi mandata tua : in tua
juftttia
vivifica me. Gr. 'lAx sVt6j,ii<s:t to; lvlo?.x; (\- T>i Ai-
#".
41. Hie prsfigitur littera Hebrssa Vav ap. Hilar. &
Caffiod. Similiter ap. Ambrof. cujusimerpretatio, inquit, Hie
eft , )
non alius ; vel aijus interpretatio , Et ille. In Mfs.
quibuid. fie : cujus interpretatio
eft , Eft & ille : alius hi-
lerpres ait : Non eft alius. In Pfalt. Rom. fimpliciter Et.
Exinde Hilar, fie legit : Et veniat fuper me mi/eric
fa-
lutare tuum fecundum verbum tuum. Brev. Moz. falutare
tnur.i,
$
eloquium tuum. Ambrof. Auguft. Profp. & Caf-
fiod. Vulgatae favenr. In Gr. to QarY.^iot Qx kxtx toV
*oyov (\. Alex. xtk *i-/tiv Qv.
t~. 42. Sic Hilar. & Auguft. in hunc Pf. Ambrof. autem
Profp. & Cafliod. Vulgatae congruunt. Pf. Vatic, apud
Hilar, habet : Et refpondebo improperantibus mihi , fee. ut in
Vulg. Gr. Kb! awox&BMOo^ai t-U ori&tfyf! ftoi , &c.
#".
43
. Hilar, leg. Et ne auferas de ore meo verbum vcritatis
ufqueqnaqne nimis : quia in judiciis tuis fperavi. Pf. e Mf.
Vat. ap. ipfum delet nimis , extremoque hab.fpcro. Moz.
fperavi , ablque minis. Itidem Caffiod. cum Pfak. Corb
t
jc
Mf.
Sangerifi
Ggij
236
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIII.
VeRSIO ANT1QU HEB R. VuLGATA HOD.
Be Mf.
Sttngerm. meo Verbum Veritatis llfque veritatis ufquc
nimis : quoniam ju- verbum veritatis ufquequaque : quia
in finem : quia in judiciis tuis dicta tua exfpeclavi.
iperabo.
44.
Et cuftodiam legem Et cuftodiam legem tuam jugi-
tnam Temper , in fxculum lx- ter : in fempitcrnum
, &
ultra.
culi.
Et ambulabo in fpatiofo
pr&cepta tua-qucjivi.
quia
Et loqnar in teftimoniis tuis co-
45.
Et ambulabo in latitu-
dine : quia mandata tua exqui-
livi.
46. Et loquebar in teftimo-
niis tuis in confpcclu regum : ram regibus
, & non confundar.
&. non confundebar.
4,7.
Et meditabor in man- Et delectabor in mandatis tuis
,
dans tuis
,
qua: dilexifti valde. qiu dilexi.
48. Elevavi manus mens ad Et levabo manus mens adman-
mandata tua
,
qux dilexifti ni- data tua
,
qiu dilexi : & loquar in mandata tua
,
qiue dilexi : & exer-
mis : & exetcueram in juftifi- praceptis tuts.
carionibus tuis.
ZAl N.
49.
Memorateverbum tuum Memento femonis fcrvo tuo
,
fervo tuo , in quo ipem dedifti quern
mefptrarefieifti.
mihi.
in judiciis tuis fuperfperavf.
44.
Et cuftodiam legem mam
femper, in fjeculum & in faeculum
farculi.
45.
Et ambulabam in latitudine
:
quia mandata tua exquifivi.
46. Et loquebar in tefiimoniis
tuis in confpedu regum : & non
confundebar.
47.
Et meditabar in mandatis
tuis, qua: dilexi.
48. Et levavi manus meas ad
50. Hxc me confolata funt
in humilitate mea : quoniam
eloquium tuum vivificavit me.
51. Superbi inique agebant
valde : a lege autem tua non
declinavi.
52. Memor fui jndiciorum
Hxc
eft confolatio mea in affliclio-
ne mea : qv.i.i eloquium tuum vivi-
ficavit me.
Superbi deridebant me nhnis : a
lege tua non declinavi.
cebar in juftiticationibus tuis.
Z a 1 N.
49.
Memor efto verbi tiii fervo
tuo , in quo mihi fpem dedifti.
j o. Haec me confolata eft in hu-
militate mea : quia eloquium tuum
vivificavit me.
5 1. Superbi inique agebant uf-
quequaque : a lege autem tua non
declinavi.
51. Memor fui judiciorum tuo- Recordatns fnm judiciorum tuo
tuorum a faxulo Domine : iSc rum a faculo Domine
,
& confola- rum a f;eculo Domine : & confola-
confolatus fum. tus funt.
tus fum.
53.
Defeciio animi tenuit Horror obtinuit me ab impiis
, 53.
Defeciio tenuit me
,
pro pec
NoTjE ad Versionem antiquam.
St Rom. fed Ambrofnis Vulgatx congruir. Augufl. cum ibid. Et levavi maims men; ad pracepta via , qua dilexi
Profp. leg. Et ne ariferas de ore meo verb. vent, ujqne valde :
quia in judiciis litis Jperavi. Augufl. addit : vel Jicut de
Grace quidam diligentius cxpreffermit , fuperfperavi
;
quam
lectionetn rennet Prol p. fupra. In edit. Rom. lie : ki ptM
iripiews &; cyo'/gv*" in eVnAwsee.
^.44. Ambrof. cum Pfalr. Rom. & Moz. Et cuftodiam
legem tuam femper , in aternum
{5
in fxculum fieculi. Corb.
Et cuftodiam legem tuam per omnia , in aternum 1$ in
fa-
culnm faculi. Pf. e Mf. Vatic, apud Hilar, textui fa vet.
Hilarius vero ipfe cum CalTiod. 6c Profp. concordat cum
Vulgata. Similiter Auguft. in eund. Pf. turn fubdit : Melius
quippe ita iuterpretatnm
eft , in fxculum & in fxculum fx-
culi ,
quam
, Jicut quidam codices habent , in sternum &
in fxculum fxculi ;
quia non potnerunt ulcere , & in xter-
num xterni. Gr. tig toy awrct *. e/'c to? alcHici -rx Xiutoc,.
f.
4J.
Hilarius in hunc Pf. Ea ingrediebar in dilatattone :
quia mandata tua exquifivi. Pf. Vatic, ap. ipfum , Et ambu-
labam in dtlatatione , &c. Ambrof. in eund. Pf. Et ingre-
diebar in latitudine : quia teftimouia tua exquifivi. Brev.
Moz. quia pracepta tua, &c. Aug. Profp. & CafTiod. ut in
Vulg. Addit Aug. ISovntilli autem codices non habent manda-
ta
, fid
teftimonia : Jed mandata in pluribns invenimus
,
> maxime Grxcis ; cui linguiz tanquam frxcedenti , wide
ad no;
ifta
translata fruit , magis crcdendum ejje quis am-
bigat ? In Gr. nunc : KkI t-!rofii>v
:
uluj vt ir^vcpia' ert t;
Yr. 4.6. Sic Ambrof. legit in hunc Pf. & epift. 40. to.
a. 946. f. Item Auguft. Profp. & CalTiod. in eund. Pf.
cum Fulg. 1. 1. ad Tralim. p. 70. & Facundo Herm. 1.
iz. Sirm. to. 2. p. 817. b. At Hilar, in eund. Pf. cum
Pfalt. Rom. Et loquebar de teftimoniis tuis , &c. inf. tamen
col. 281. f. ait : Loqtti nos in teftimoniis Dei conventt. In
Gr. a/ Toi; pap1 vp!oi<;.
fr. 47.
Hilar, in hunc Pf. legit : Et meditabar in man-
datis tuis, que dilexi vehementer. Sic etiam Cafliod. cum
Pfalt. Mediol. Corb. & Moz. Ambr. vero in eund. Pf. cum
Rom. qnx dilexi nimis. S. Profp. cum Mill'ali Rom. ad
OfFert. fer. 4. IV. Temp, pofl Pent, qua dilexi valde. Au-
guft. limpliciter , qua dilexi; fed addit : Jive , quod 11011-
iinlli codices habent in utroqne verfu , dilexi valde , ant
nimis ,
ant vehementer
, Jicut inlerpretari plactttt ,
quod
Grace dicitnr , o^o'/oar. Hieron. quoque epift. ad Sun. 6c
Fret. to. 2. 659. c. ait : In Graco , vehementer additum
legifj'c vos dicitis
, fed hoc fitperfinttm eft.
IT. 48. Hilar, in hunc Pi. Et erexi manus meas ad man-
data tua
,
qua dikxi valde : ^ exercebar , &c. Ambrof.
nimis : > exerc. &c. Similiter hab. Pfalt. Moz. pracepta
tua i
ficut Carnut. & Corb. cum Cafliod. qua dilexi nimis ;
Rom. qua dilexi vehementer ; Profp. qua dilexi valde ; Aug.
fimpliciter , qua dilexi. Exercebar autem , inquit
, plures
Interpretes dtcere malneriint ,
quam lxtabar , ant garriebam
,
quod aliqui inlcrpretati funt , ex eo quod Grains habet vJo-
7i6%W. Brev. Moz. exercebar. Prxterea Hieion. ep. ad Sun.
& I ret. col. 659. c. dicit voculam tua, additam ad man-
data
,
quamque in Gr. legille fe ditebant, fuperfiuam om-
nino effe. In ed. Rom. pariter Qy , dcinde, d'i yyairuna.'
H w'/o*?%n> , &c. at in Mf. Alex, vyiirvoa. crpiJ &..
~$.
49.
Hilar. Ambrof. & Cafliod. hie praefigunt litte-
rair. Hebr. Zain y
quam Ambrof. Latine fignificare dicit
,
Due te, & alibi, Hue. In Pfalt. Rom. Hec. Hilarius feq. ver-
f.c. refert ut fup. in textu ; in explic. vero , col. 284. b. ait
:
Ut verbifui in
fe fervo Juo
memorJit , deprecatnr. Ambrof.
in eund. Pf. ita legit : Memento Domine verbi tit: , &c. Ut
in Vulg. Auguft. & Cafliod. cum Pfalt. Rom. & Mozar.
Memento verbi tin , &c. In Gr. Mwj&ht/ to hi-juv QdtS
As/a Qy.,
Sv iirfafcsieote, /uz. Mf. Alex, -ror *oyw Qx , & ,
&c. Hilarii Mf. 1. Miciac. hab. Memorare verborum tuo-
rum , fed refragantur alii cum editt.
f. Jo.
Vulgatx fuccinunt Hilar. Auguft. Profp. & Caf-
liod. in hunc Pf. cum Gr. Apud Ambrof. in eund.Pf. fie:
Hac me confolata
eft
quoniam verbum tuum vivificavit
me : at inf. leg. quan. eloquium tuum. Pfalr. Moz. quirt
eloquium tuum , vivifica me. Pf. e Mf. Vatic, apud Hilar.
vhrtficabit me.
f. 51.
Hilar, cum Vulg. Superbi inique agebant ufque-
quaque , Sec. at in explic. fubdit , valde enim inique age-
bant. Ambrof. in eund. Pf. Superbi inique agebant nimis
>
&c. ut fupta. Auguft. cum Profp. Superbi inique agebant
ufque valde, &c. Cafliod. cum Pfalt. Moz. ufquequaque.
Al. Superbi inique gerebant ufquequaque. Gr. i? Cfi^^ec.
Tfr. 52. Hilar, in hunc Pf. Memoratus jum judiciorum
tuorum afiecitlo : ($
exhortatns fum.
Augufl. veio , Profp.
8c CafTiod. cum textu concinunt , & Gr. Ambrofius in eund.
Pf. leg. Memor fui
judiciorum tuorum ,
qua a f.tctilo funt :
tfme confolatus Jum.
Augufl. ubi fup. monet alios codices
habere,
{5
exhortatns fnm
uuumqne enim , Inquit
, fe-
tuit intcrpretari de verba Grace
,
quod
eft
TraptXhvfym.
fr. 53.
Sic eft in Pfalt. Corb. Ita etiam in Rom. ex-
cepts prxp. pro , loco pra. Similiter in Pf. Vatic, ap. Hi-
lar. Hilarius vero ipfe hab. Defiiiio
animi tenuit me, a pec-
catoribus derelinq. &c. Cafliod. Dejellio animi tenuit me
,
pre , &c. fed Mfs. 2. hob. pra. Ambrof. autem in eund.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIII. 2
37
VUIGAIA 1IOD,
H B K.
citoribus ckrelintjuentibus legem qui dcreliquerunt legem tuam,
tuam.
<4. Cantabiles mihi erant juftifi-
cationes tiue , in loco peregrina-
tionis mea?.
Cartnina erant mihi prcccepta
tua, in domo peregrin attorns mea.
jj.
Memor fui no&e nominis
tui Domine : & cuftodivi legem
tuam.
5^. Msec facta eft mihi : quia
juftificationes tuas exquifivi.
H E T H.
<y. Portio mea Domine, dixi
,
cuftodire leaem tuam.
Recordatus fum in node nominis
Versio a n t I
q u a.
me
,
pr:c peccatoribus dere- Ex
Mf. Sangerntt
linquentibus legem tuam.
$4. Cantabiles mihi erant
juftiticationes tuae , in loco in-
COlatus mei.
Et h.
55.
Memor fui in node no-
tui Domine , & cuftodivi legem minis tui : & cuftodivi legem
tuam.
Hoc factum efl mil : quia pre-
cepta tun. cuftodivi.
HETH.
Pars mea, Domine , dixi ut cuf-
todiam verbtim tuutn.
5 8. Deprecatus fum faciem tuam Deprecatus fum vultum tuam in
tuam.
56. Hare mihi facta eft :
quia juftificationes tuas exqui-
fivit anima mea.
57.
Dixi , obfervavi verbtim
tuum : dixi Domine , cuftodiri
legem tuam.
5
8. Deprecatus fum vultum
in toto corde mco ! miferere mei toto corde : miferere mei fecundum tuum in toto corde meo : mi-
fecundum eloquium tuum.
59.
Cogitavi vias mens : & con-
verti pedes meos in teftimonia tua.
60. Paratus fum , & non fum
turbatus : ut cuftodiam mandata
tua.
61. Funes peccatorum circum-
plexi funt me : & legem tuam non
fum oblitus.
62.. Media nodte furgebam ad
NoTjE
eloqutum tuum.
Recogitavi vias mcas
, & con-
verti pedes meos ad teftimonia tua.
Feftinavi , & non neglexi cufto-
dire mandata tua.
Funes impiorum implicaverunt
me : legem tuam non fum oblitus.
ferere mei fecundum eloquium
tuum.
59.
Quoniam cogitavi vias
tuas : & averti pedes meos in
teftimonia tua.
60. Prxparatus fum
, &
non fum conturbatus : ut cuf-
todiam mandata tua.
61. Funes peccatorum cir-
cumplexi funt mihi : & legem
tuam non fum oblitus.
Medio noclis furgam ad
confi-
ad Versionem a n t 1
q u a m .
62. Media node furgebam
Ff. fie : Pufillanimitas detinuit me, k peccatoribus derelinij.
Sec. Auguft. cum Profp. Txdium detinuit me , a peccato-
ribus rclinquentibns , &c. Proip. derelinquentibits : ita quo-
que Auguft. epift. 93.
to. 2. 242. f. at 1. de unit. Eccl.
to. 9. 564. hab. relinqnentibus ; utrobique conftanter , Ta-
dittm detiiutit me a , &c. In Plait. Mediolan. & Mozar.
Txdium tenrtit me pro , &c. In Gr. 'Abv/j.i'a. xaT%s ya , cttri
KiAXfTuXctiv tuv tyxu/cM/XTrayof/oiy , Sec.
~t.
J4.
Concinit Hilar, una cum Pfalt. Rom. Vatic.
Corb. 8c Moz. Itidem Auguft. & Profp. cum CaHiod. fed
Auguft. fubdit alios codices habere , in loco peregrinatiouis
mex : ita quoque legit Ambrof. cum Vulg. In Gr. hi tc'to
vnt&lidccs fit.
"t.
JJ.
Similiter Ambr. in hunc Pf. col. 1072. d. Memor
fui in nolle ; fed addit Domine , ad vocem tui. Ita etiam
Auguft. Profp. & Cafliod. cum Pfalt. Corb. Moz. & Gr.
Hilarius vero cum Ambrof. in eund. Pf. col. ioy 3. d. Me-
mor fui node , &c. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar, hab. Memtr
fui in morte nominis , &c. fed aperto mendo , ut reor. Ni-
cetius epifc. c. 3. Spicil. to. 3. p. 3. c. Memoratus fum
in noile nominis tui Dam. Sec. Vide intra ad ]?. jy.
quas
notamur pro littera Hebr. lletb.
J?. JcT. Vulgatse confentiunt Ambrof. Profp. & Cafliod.
in hunc Pf. cum Gr. Item Hilatius cum Plait. Rom. nilt
quod hab. ut fup. ILec mihi facia efl.
Auguft. in eund. Pf.
lie : Hac facia
eft
mihi : quoniam juflitias fuas exquijl-ji
;
fed addir : Melius alii intcrpretati funt juftificationes
;
quia
revera, non JV./xaiccJi'a; , id
efl , juftitias
, fed c\:kcuu,ucc/x
Graats habet
,
qua funt juftificationes.
Tf . 57.
Litteram Hebraeam Heth hk prajfigunt Hilar.
Ambrol. & Cafliod. cum Vulg. Ap. Ambrof. interpretations
Latino, dicitur Pavor. In Pfalr. Rom. I .ta. In omnibus
autcm codicibus iupradiila littera n^n lemper appollta
fuit eo loci. Audiendi funt hac de re Hilarius , & Ambro-
fius : Hilar, quippe col. 286". f. feqq. ait : Plttres Pfal-
morum codices legentes
, j nos ita opinabamttr , verfum qui
cSava Intern: primus
efl , id
efl
hunc , Portio mea Dom.
&c. in Jnperioribus feptimx litterx oilo ve'fbtts contineri
,
quia ita in Latinis codicibus , atqtte etiam in uonnttllis Gra-
tis fcriptum continebatur ; tf fane abfoiutior ita fenfts vide-
batur. Sed fecundum Webrxos emendatum apud Grxcos Pfal-
mornm librum lexemes , invenimns hunc verfum , non lepti-
tnx littera novi/jimuni effe , Jed otlavx primttm. Similiter
Ambrof. col. 10 j6. d. Codices, inquit , plerique hunc <ver-
fictilitm , Portio mea , &c. qui primus
efl
littera offava
,
ultimo loco littera habent /eptima : fed fecundum llebraos
emev.datus apuilGrxcos Pfalmorum liber hunc verfum docnit
nos ouav.r. littera copultmdum. Deinde ordo ipfe , ^ numerus
verfnum ita canvenit , ut ab eo incipiat tllava littera : turn
verium ita refert : Portio mea Domain, : (upra verb , Por-
tio mea Domine , dixi , cufladire legem tuam : at 1. de ex-
hort, virgin, to. 2. 288. b. & epift. 27. & 65. col.
899.
c. 1044. f. Portio mea Dominus. Item Hilar, ex Mfs. Por-
tio mea Dominus , dixi , ut cuflodiam legem tuam ; editt.
dixi ^cuftodire. Auguft. cum Plait. Carnut. Pars mea Do-
minus , dixi, cuftodire, See. led addit nonnullos habere,
Portio , vel Pars mea Domine. In Pfalt. Corb. Pars mea
Domine. S. Profp. & Cafliod. Vulgat* fa vent cum Pfalt.
Moz. InGr. Ms/>i; fiv si Kvts , tiwa, tiT ipv*ci,xQat toV,
&c.
#.
j8. Hilar. & Cafliod. Vulgatae refpondent. Erev.
Moz. habet : Deprecatus fumfaciem tuam de toto corde meo
,
&c. Dein Corb. miferere mihi. Ambr. in eund. Pf. Depreca-
bor vultum tuum Domine in toto corde meo : mif mei fee.
eloquium tuum ; at infra , 1064.3. 1066. b. fecundum ver-
bum tuum. Auguft. cum Proip. Precatus
fum faciem tuam
in toto , &c. ut in Vulg. Gr. 'B.iiY,$vy ry neycu-Tra
Qy
w
om xara to hot/ioy Qx.
Tfr. 59.
Hilar, cum Pfalt. Moz. 8c Cafliod. Qjtia cogi-
tavi vias meas : 2) converti pedes , &c. Pf. Vatic, apud
Hilar. y averte pedes meos. Corb. Ouoniam cogitavi vias
meas : > avertifli pedes meos, &c. Ambrof. Aug. & Profp.
in hunc Pf. Cogitavi vias meas : 55
averti pedes meos in,
&c. Oblervat etiam Auguft. ibid, plures codices non ha-
bere , Quia cogitavi , Jicut in quibufdam legitnr
, fed tan-
tur.imodo Cogitavi. Oriod antem hie prjitum
efl,
inquit, &
averti pedes meos , nonnnlli baban
,
Quia cogitavi , 8c
avertifti pedes meos. Pfalt. Rom. Fabri : Quia cogitavi vias
tuas : 2> converti , &c. Rom. vero Martian. Qjtia cogi-
tavi vias meas; Mediolan. & Carnur. vias tuas. Hieron.
ad Sun. 6c Fret. to. 2. col. 659. c. ita fcribit : In Graca
vias tuas legiffe vos dicitis , fed rtHiitl vias meas legi-
tnr :Uemibid. In Gr. legiffe vos dicitis, & avertifti , fed
[
hoc fuperflnum eft.
In ed. Rom. /\tsMyioiulw ra; c'/s?;
Q*' i/ sirss-ps-^oL t;, &c. Ita quoque habet Ambrofiana
editio Mediolan. eccleliae; lie iEthiop. 8t Arab, lie etiam
Apollon.
#. 60. VulgatK fuffragantur Hilar. Ambr. Aug. Profp.

& Cafliod. cum Gr. Auguft. notat ibid, aliquos interpre-

tatos
fuiffe , ad cuftodiendum mandata tua; aliquos, ut
cuftodirem ; aliquos, cuftodire , quod Grains pofnit , t? <pu-
*<&< In Pfalt. Moz. cuftodire. In Corb. ut cuftodirem.
Tt.6i. Ita legit Hilar, in hunc Pf. prater unum me,
pro mihi. Sic etiam Ambrof. & Cafliod. in eund. Pf. S.
Paulin. vero ep. 23. p. 135. a. circnmphxi junt mihi. Au-
guft. cum Profp. circumplexiJunt me : 5
legis tux non
film
oblitus. Gr. icsSMts^a.x.Moiy fj.iv , ft vo,ui (\ s/x cirixaii-
/rfw.
t. 62. Itidem Hilar, in hunc Pf. Ambrof. vero, Aug.
& Cafliod. in eund. fuper judicia juftuix
tux. Ita quoque
'238 LIBER
Versio antiqua.
.y Mf. Snngmn. ad confitendum tibi , fuper ju-
dicia juftificationis tux.
63.
Pardeeps liim ego om-
PSALMORUM. Pfalm."
//OK,
C X V 1 1 1.
V U L G AT A H D.
tti.
mum timentium te, & cufto-
dienrium mandata tua.
64.
Mifericordia tua Domi-
ne plena eft terra
:
Thet;i.
juftificationes tuas doce me.
65. Et veritatem fecifti cum
fervo tuo Domine , iecundum mine ,fecundiun verbum tuum
verbum tuum.
66. Bonitatem , & difcipli-
nam ,
& fcientiam doce me
:
quia mandatis mis credidi.
6y.
Priufquam humiliarer
go deliqui : propterea elo-
quium tuum ego cuftodivi.
68. Bonus es tu Domine :
in bonitate tua doce me juf-
tificationes tuas.
69.
fvlultiplicata eft fuper me
iniquitas fuperborum : ego au-
tem in toto corde fcrutabor
mandata tua.
70. Coagulatum eft ficutlac-
fe cor meum : ego verd legem
tuam meditatus Turn.
71. Bonum mihi quod hu-
miliafti me : lit difcerem julti-
ikationes tuas.
IoTH,
yi. Bonum mihi lex oris
Not*
tendatn tibi
,
fuper judicia jiiftitit confitendum tibi
, fuper judicia
juftificationis tux.
65. Particeps ego fum omnium
timentium te , & cuflodientium man-
data tua.
64. Mifericordia tua Domine
plena eft terra : juftificationes tuas
doce me.
Te t h.
6f.
Bonitatem fecifti cum fervo
tuo Domine
, Iecundum verbum
tuum.
66. Bonitatem
, & difciplinam,
& fcientiam doce me; quia manda-
tis tuis credidi.
67. Priufquam humiliarer ego
Particeps ego fum omnium ti-
mentium te
, & cuftodientium pr&-
ccpta tua.
Mifericordia tua Domine com-
pleta
eft
terra : pracepta tua doce
me.
Teth.
Benefecif.i cum fervo tuo Do-
Eonum fermonem , cjr fcientiam
doce me : quia mandatis tuis cre-
didi.
Antequam audirem ego ignora-
vi : nunc autem eloquium tuum
cuf-
deliqui
: propterea eloquium tuum
cuftodivi.
68. Bonus es tu : & in bonita-
te tua doce me juftificationes tuas.
todivi.
Bonus es tu
, & beneficus : doce
mepr&cepta tua.
Applicabantmibi mtndactum fu-
perbl : ego autem in toto corde
fer-
vabam prdcepta tua.
Incraffatum
eft
velut adeps cor
meum
, & ego in lege tua deleft
a-
bar.
Bonum mihi quia affiiftus fum ,
ut difcerem prxcepta tu-a.
legit Nicetius epifc. c. 3. Spicil. to. 3.
p
Rom. & Moz. In Gr. 7; AuaiGivvw; Qt.
~t. 63. Concinit Hilar, in hunc Pf. Item Ambrof. Aug.
P10fp.Sc Caffiod. una cum Gr. nili quod habent , ego
fum.
Plait. Coib. fttm ego , ut flip.
if. 64. Mali; hie interponitur litteta btebr. Theth in Mf.
Saogerm. vide Not. feq. Hilaiius fmrili.er legit : Mije-
ricordin tax Domine plena
eft , &c. Accinunt Proip. Sc Caf-
fiod. Pf. veib e Ml. Vatic, ap. Hilar, habet : Mifericor-
dia Domini plena
eft
terra, &c. cui tavet Gr. Alex. Ambr.
autem cumGr. ed.Rora. Mifericordia tux Domine plena
eft
terra, Sec. Auguft. Mifericordia tua Domine
5 juftific.
tuas doce me.
tf. 6$. Hie reponitur littera Hebr. Theth apud Hilar.
Ambrol. 6c Caffiod. Ejus interpretatio
eft , Exclulio , li Am-
fcrof. fides; Bonnm, lecundiim Plait. Rom. Addit Hilaiius
cum Profp. & Caffiod. Bonitatem
feciftt
aimfervo tuo , &c.
Ambrof. verb col. 1080. e. cum Brev. Moz. lea;. Jucnn-
Aitatem fecifti , &c. Moz. Jocnnditatem. Auguft. in euud.
Pf. Suavitatcm fecifti Jecnndhm verbum tuum; vel po-
tius , inquit
,
pcundum eloquium tuum : turn addit : fed
quod ait Grxcus
, ^furoTH/a , aliquando fuavitatem , ali-
/jrtando bonitatem, ncftri Interpreter iniiiftulernnt. Idem ob-
iervat Ambr.ubi fup. 1082. a. & ipfe bonitatem legit, col.
108 . e. 1084. f. Pfalt. Corb. poll: vocem Domine, fub-
dit , vivifica me ficttnditm , &c.
ir. 66. Confentiunt Hilar. & CafTiod. in hunc Pf. una
cum Gr. Ambrof. verb in eund. legit : Jucunditatem,
&
difciplin quia in mandatis tuis credidi. Aug. cum Profp.
Suavitatem , j eruditionem
, tf
fcientiam qttoniam man-
datis ( Profp. in mandatis) tuis credidi. Turn Auguft. ibid.
Addidit autem & eruditionem, vel Jkut codices plures ha-
bent, difciplinam : fed difciplinam, quam Grxci appellant
xcultixt, ibi Scriptnrx noftrit ponere confueverunt , tibi in-
telligenda
eft
per moleftias eruditio
, fecundhm illud : quern
cnim diligit Dims corripit
, tfc. Hac apud Ecclefialhcas
litteras diet ajfolet dilciplina , interpretata de Graco , ubi le-
gitur itaiit'ticc.
Ttr. 6y. Sic in Pfalt. Rom. & Corb. quibus accinit S.
Profp. ad verbum. Ita quoque Hilar, habet in eund. Pf.
cum Caffiod. fed uterque tollit ego, ante cuftodivi. Am-
brof. legit : Priufquam humiliarer ego deliqui : propter hoc
verbum tuum ego cuftodivi. Turn addit, col. 1082. f. Alia
editio habet, Priufquam humiliarer ego nefcivi ; tiudepu-
tant aliqui quod hominis anima hoc dicat , Priufquam hu-
niiliaier, ut i hoc iutitm corporis iiuroirem , tua qua ?itn
Melior
eft
mihi lex oris tut , ft
ad Versions m
3. c. cum Pfalt.
69. Multiplicata eft fuper me
iniquitas fuperborum : ego autem
in toto corde meo fcrutabor man-
data tua.
70. Coagulatum eft (lent lac
cor eorum : ego vero legem tuam
meditatus fum.
71. Bonum mihi quia humiliafti
me : ut difcam juftificationes tuas.
71. Bonum milii lex oris tui,
ANTIQUA M.
legeram mandata nefcivi : fed quia LXX. Virarumfcnlctitias
magis feqnitur Ecclejia
, & hie feifus eft
plantar
, {$ nihil
offciifioms admhtit ; ideo acapiamus humiliarer ita diSum
y
eu quod peccato videatur bttmiliatns. Hieron. I. 1. in ep.
ad Eph. to. 4. 325. d. Antequam humiliarer ego peccavi.
Auguft. Priufquam hitmil. ego deliqui : propterea verbum
tuum, vel, inquit, Jicut alii exprejjiits habent , propterea
eloquium tuum cuftodivi. Gr. tlfo t ,s Tccirii^uai ijol
iitwjj.^ihwa.' JU tkto to torjm (\ itpvhaHft.
Hr. 68. Pfalt. Rom. Corb. & Moz. cum Caffiod. Bonmes
tu Domine ;
'
in bonitate tua , &c. ut fup. Itidem Pf. e Mf.
Vatic, apud Hilarium : imo Hilarius ipfe, nili quod tollic
voculam tu. Ambrof. verb cum in hunc Pf. col. 1079. c.
turn epift. 29. col. 906. f. ita legit : Suavis es Domine :
2;
in jucunditate tua doce me
juftific.
&c. at intra in eund.
Pfalm. col. 1083. e. Bonus es Domine :
tf
in bonitate tua
doce me juftitias
tuas. Auguft. cum Profp. Suavis es Do-
mine : S3
in tua fnavitate doce me
juftific.
&c. mox Auguft.
vel Jtcta plures habent : Suavis es tu Domine ; altqtti tuam
,
Suavis es tu , vel Bonuses tu. S. Profp. leg. Suavis es ttc
Domine. Gr. Xfxro; tl Qu Ki'eif
J;
cV -n? xp>iS"T7/ Q*
A-i'/a^ov fj.i to AixaiufjKTci Qx.
~t. 69. Confentiunt Hilar. Ambr. Aug. Profp. & Caf-
fiod. &c. nili quod legunt cum Vulg. & Gr. in toto corde
meo : at Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. col.
659. c.
de hoc ita fcribit : hi Gr.tco , in toto corde meo , legijje
vos dicitis ; fed meo fuperjlaum
eft
: abeft etiam meo a
Pfalt. Carnut.
tf. 70. Sic Hilar, in hunc Pf. cum Pf. ibid, praefixo:
at ipfe in Pf. 67. col. 200. a. legit : Coagulavit Jicut lac,
&c. Ambrof. in eund. Pf. Coagulatum
eft Jicut la:..:., ego
autem leg. tuam meditabar. Auguft. Coagulatum
eft
ut lac
cor, Sec. ut in textu. S. Profp. & Calfiod. Vulgata; fa vent.
In Gr. 'Ervp'^M <$ ya^a h' , See.
t- 71. Ita legit Hilarius cum CafTiod. necnon Pfalt.
Rom. & Corb. In Moz. verb fie : Eonum mihi
eft
quod
humiliafti me Domine : ut difcam, &c. Apud Ambroiium
col. 1083. a. 1085. d. Bonum mihi quid humiliafti me : ut
difcam , Sec. fed infra, col. 1 148. c. legit : Bonnm mihi
eft
quod humiliatus fum : fimiliter epift. 2. & 73.
to. 2. col.
760. e. 1079. c. Philaftt. Brix. de hacref. p. 718. h. Bo-
num mihi
eft
Domine quad humiliafti me : ut difcam , Sec.
Apud Auguft. & Profp. ut in Vulg. In Gr. 'Aya^se pa
on st? ar fAcAa , Sec.
t. 72. Hilar. Ambrof. & Caffiod. huic verfui poflpo-
nunt littetam Hebr. led : at iili ties habent verfum u;
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIII.
239
VutGATA HOD.
/uper millia auri & argenti.
I O D.
7 ;
. Manus tu.B fecernnt me , 8c
plafmaverunt me : da mihi intellec-
tum , & difcam mandata tua.
74.
Qui timent te videbunt me,
5c latabuntur : quia in verba tua
luperfperavi.
7 f
. Cognovi Domine quia requi-
tas judicia tua : & in verkate tua
hurailiafti me.
76. Fiat mifericordia tua ut
He b r.
per millia aim & argenti.
V E k s 1 o ANTIQUA.
tui
,
fuper millia auri ex ar- Ex
Mf.
Sangtm,
genti.
JoD.
Manus tuafecernnt me
, &fir- 7 3
. Manus tux fecerunt me
,
maverunt me : docc me
, & difcam & praeparaverunt me : da mihi
mandata tua. intelledum
,
& difcam man-
data tua.
J9/
timent te videbunt me
, & 74.. Qui te timent videbunt
Utabuntur : quia fermomm tuum me , & lactabuntur : quia in
exfpeclavi. verba tua fpero.
Scio Domine quia jttftum judi-
75. Ego cognovi Domine
quia xquitas judicia tua : ex in
veritate humiliafti me.
76. Fiat mifericordia tua ut
conlbletur me, fecundum eloquium confolatione mea
,
ficut locutus es exhortetur me
, fecundum clo-
tuum fervo tuo.
77. Veniant mihi miferationes
tue , & vivam : quia lex tua me-
ditatio mea eft.
7 8. Confundantur fuperbi
,
quia
injufte imquitatem fecerunt in me : inique contnverunt me : ego autem quia injufte iniquitatem fece-
ego autem exercebor in mandatis loqitar in prmceptts tuis. runt in me : ego autem per-
tuis. manebo in mandatis tuis.
79.
Convertantur mihi timentes Revertantur ad me qui timent
79. Convertantur mihi qui
te, & quinoverunt teftimonia tua. te, & qui fciunt testimonium timent te, & qui noverunt tef-
tuum. timonh tua.
Fiat cor meum perfettum in pra- 80. Fiat cor meum imma-
ceptts tuis
, ut non confundar.
cium tuum , & vere ajjlixifii me.
Sit obfecro mifericordia tua in
fervo tuo.
Ventant mihi mifericordia tii
,
& vivam : quia lex tua deleclatio
mea.
Confundantur fuperbi
,
quoniam
quium tuum iervo tuo.
77.
Veniant mihi mifera-
rioncs tux, & vivam : quia
lex tua meditatio mea eft.
78. Confundantur fuperbi,
80. Fiat cor meum immacula-
tum in juftitkationibus tuis , ut non
confundar.
C A P H.
8 1
.
Defeck in falutare tuum ani-
N O TiE A
CH A ? H.
Defecit in falutare tuum anima
d Versioneml
81
A N T I
Q U A M,
cuhtum iii juftificationibus
tuis
,
ut non confundar.
C A P II.
Defecit in falutari tuo
fupra ;
quibus accedit Profp. in hunc Pf. Auguft. fo'us
leg. Bona mibi lex oris tui , &c. e Gr. \A vetoes /j.ot i ro-
fioi , Sec. fed in Mi. Alex. *A/a
f
oV /not. Hie autem verfus
,
ut Se alii leqq. ulque ad tf". izi. abfunt a Biev. Mozarab.
it. 75. Sic Hilarius in hunc Pf. nifi quod hab. ut dif-
cam mand. tua : obferva: etiam ibid, in aliqitibus codiabns
ita fcriptttm deprehendiffe fe : Manus tus fecerunt me, &
finxerunt me, &c. Ambrof. 1. 2. de inteipel. David , c.
5. to. I.
64J.
b. & epift.
43.
to. 2. 972. d. leg. plafma-
verunt me : at in Pf. 1 18. col. 1089. b. c. Mantis tux
fe-
cerunt me , C)
paraverunt me : da mihi intellechtm ut dif-
cam, Sec. inf. $$ difcam: item col. 1090. e. addit : In ali-
qntbns tamen codicibus invenimus Se plafmaverunt
me. Auguft. Se Profp. in Imnc Pf. Manas ttia fecerunt
me
, &
finxerunt me : da mihi iniell. ut difcam , Sec. port
paulo veto ait Augufi:. Ouidam hiterpretes noluerunt dice-
re , finxerunt me
, fed plalmaverunt me ; maris dihgentes
minus Laiine declinare de Grxio
,
quint dicere , finxerunt:
fie etiam ipfe infra legit, plafmaverunt me ut difcam,
Sec. cum Profp. Cafiiod. & Pfalt. Rom. Ad hoc ve;6 , da
mibi intclletcum , idem Auguft. col. I 524. g. ait : Qjiod
interpretati flint nojlri , da mihi intellectual , brevihs dixit
Grxcus
, QwsTiGov /xs ,
quia uno verba complexus
eft...
quod
Latine uno -verba dici non poteft. PI ilaftr. Biix. de h^ref.
p. 71 3. b. legit : Manus tua Dominefecerunt , ^
plafma-
verunt me. Halt. Corb. fecerunt me,
&
paraverunt me...
$ difcam , Sec.
~fr. 74.
Pfalt. Rom. Qui timent te Ixtab. quia in ver-
ho tuo fperavi. Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar, quia in verba tua
fpero , ut fupra. Hilar, ipfe : in verba tua fperavi. Ambrof.
Vulgatse fuccinit ad verbum. Auguft. vero leg. cum Profp.
Oui timent te videbunt me
, y
jocundabiintrir : quoniam
in verba tua fperavi : fed Auguft. monet alios codices ha-
bere , Utabuntur fperavi; vel, inquit , Jicut alii dili-
gentiiis exprcjftrunt , fnperfperavi. CafTiod. quia in verba
tuo fuperfperavi. Pfalt. Corb. Qui te timent , videbunt me...
quoniam m verbis tuis fperavi. Gr. otj si'i TVS *o"/!f; Qv bVkA-
X.COL.
It. 7?. Hilar, in hunc Pf. Cognovi Domine quia aqui-
tas judicia tua : &
vere humiUajli me. Ambrof. in eund.
Pf. Agnovi Domine quoniam jujla judicia tua : & in veri-
tate tua humiliafti me. Auguft. Ccgnovi Domine quia julli-
tia judicia tua : >
veritate humiliafti me. S. Prcfp. in eund.
Pf. Cognovi Domine quoniam jtlfla judicia tua :
j in veri-
tate ma bttmilias me. Hieron. in Ezech, 18. to. 3. p. 820. b.
Dei judicia funt ipfa jnflitia. In Pfalr. Corb. Cognovi Do-
mine quia xquitas
gj
Veritas judicia tua : 5 in veritate hu-
miliafti me. Crsc' Eyta Kv&ts 'ti J kwa'm TzxftfitxTz.
en" i) aMf^ila sTxireifjoi^dc jj.i. CafTiod. Vulgar* congruit.
it. 76. Ira- legit Hilar, cum Pf. Vat. ibidem prxfixo.
Rom. verb pfalt. cum CafTiod. Hat nunc mifericordia tu.t
ut conj: letnr me , &c. Carnut. &. Corb. Fiat nunc ut ex-
hortetur me. Mediolan. Fiat vera nt exhortetur me , Sec.
Ambrof. in hunc Pf. Fiat nunc niifcric, tua nt exhortetur
me
, fecundum verbum tuum fervo tuo : turn addit : Aliqtti
habent in hoc loco , confoletur me
; fed etiam in
Apoftblo le-
gimtis exhortationem pro coufclat.oue diclam
, 2) confolatio-
ncm pro exhortatione : & infra , col. 1099. e. Plerique ha-
bent , confoletur. Auguft. in eund. Pf. Fiat mif. tua,
2>
confotetur me , Sec. ut in textu. S. Profp. ibid. Fiat attlem
mif tua ut conjoletnr me , fecundum eloquium tuum , Sec.
Hilar, in commentar. col. 302. f. fecundum verbum tuum.
Gr. r ivvhvTv An ts irctfjty.c.mai ft; , zst tj /57.1c ef ,
&c. Vid. Cote!. Not. to. 2. col. 3. a. c.
t- 77. Accinunt Hilar. Ambrof. Auguft. Profp. & Caf-
fiod. in hunc Pf. Auguft. inf. habet femel , Veniant fit-
per me; aliis in locis , Veniant mihi, ut in Gr. In Pfalt.
Corb. deeft mihi.
if . 78. Cum Vulgata concinit Hilar, nifi quod hab. fu-
per me, pro in me. Ab ipfa autem Vulg. nil dirferunt Au-
guft. Profp. & CafTiod. neque etiam Gr. In Pfalt. Mediol.
pro permanebo , legitur meditabor. Apud Ambrof. in eund.
Pf. lie : Confund. fuperbi ,
quoniam ihjufte iniqutt. geffcrunt
in me : ega autem exercebor in prxceptis tuis. In Pfalt. Corb.
exercebo.
>?.
7<). Ira legit Hilar, cum Pf. Vatic, ibid. Ambrof.
verb in eund. Pi. lie : Convertantur ad me qui timent te
,
2? qui fciunt teftimonia tua : mi x addit : Alius habet , ma-
xime jnxta Grxcum , Converrantur mihi. Auguft. cum
Profp. Convertantur ad me qui timent te , {5
qui cognofount
teftim. tua. Obfervat e:iam Auguft. ibid, in nonnultis co-
dicibus
2?
Grxcis
2>
Latinis i 1 venture) a fe Co vertantur
mihi, quod, inquir , tantumdem vaterc cxiftimo ,
quantum
Ji
dicatur ad me. CaTiod. cum Pfalt. Rom. Convertantur
ad me qui timent te
,
qui naver. Sec. Similiter in Corb.
dempto uno ad me. In Gr. 'E7ris-f.i^ira<iir fis 0/ fXiftstci
Of , k, ci -/tvucv.irTu; , &c.
Tf . 80. Accinunt ma^noconfenfu Hilar. Ambrof. Auguft.
Profp. & CafTiod. cum ver. Pfalt. & Or.
t. 81. Sic eft in Pfalt. Rom. An. Hilar, vero ita : De-
Cognovi quiajuftitiajudicia tua. Item Ambrof. ubi (up. col. fecit in falutare tuum # in verbum tuum fpero. Simi-
1097. a. ait : Qui ego
jnftns eft
examine juftiti.t fix , ere- liter ap. Ambrof. AuguT. & Ca'^io >. in eund. Pf. preter
dit quia Dei jitfta pidicia funt i velfecundum Grxcum
, quia mmmjperavi. Item fpetavi in Pfalt. Coib. iubdic Auguft.
240
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIII.
Versioantiqua. Hebr. Vulgaia hod,
E* Mf,
Sangnm. anima mea : & in verbo tuo mea : in verbum tuum exfpeclavi. ma mea : &; in verbum tuum fuper*
fperavi. fperavi.
82. Defecerunt oculi mei in Confumpti funt oculi met in ver- 82. Defecerunt oculi mci in elo-
eloquium tuum
,
dicentes : bum tuum, dicentes : Jfhiando con- quium tuum
, dicentes : Quando
Quando exhortaberis nos \ folaberis me? confolaberis me?
83,Quiafaftusiumficututet' Et cum ejfem quaji titer in prut- 83. Quia fa&us fum ficut uter
in pruina : juftificationcs tuas 11a, pr&cepta tua non fum oblitus. in pruina : juftificationes tuas non
non fum oblitus. fum oblitus.
84. Qui funt dies fervi tui : JVuot funt dies fervitui: quando 84. Quot funt dies fervi tui
:
quando facies de perfequenti- fades in perfcquentibtts me judi- quando fades de perfequentibus me
bus me judicium : ciiim ? judicium ?
85.
Narraverunt mihi ini- Foderunt mihi fuperbi foveas
,
8$. Narraverunt mihi iniqui'fa-
qui exercitationes : fed non ita qiu non erant juxta legem tuam. bulationes : fed non ut lex tua.
ut lex tua Domine.
86. Omnia praecepta tua ve- Omnia mandata tua vera: falsb 86. Omnia mandata tua veri-
ritasriniqui petfecuti funt me
,
petfecuti funt me
, auxiliare mihi. tas : inique perfecuti funt me , ad-
adjuvame.
juva me.
87. Paulo minus confum- Paulo minus confumpferunt me in 87. Paulo minus confummave-
maverunt me in terram : ego terra : ego autem non divitfi pr&- runt me in terra : ego autem non
autem non dereliqui mandata cepia tua. dereliqui mandata tua.
tua Domine.
88. Secundum mifericor- Secundum mifericordiam tuam 88. Secundum mifericordiam
diam tuam vivifica me : ut vivifica me, & cuftodiam tejiimo- tuafh vivifica me : & cuftodiam tef-
cuftodiam tefrimonia oris tui. nia oris tui. timonia oris tui.
Labd. Lamed. Lamed.
89. In xternum Domine, In ecternum Domine, verbum 89. In sternum Domine, ver-
permanet verbum tuum in tuum permanet in ccelo. bum tuum permanet in ccelo.
coelo.
90. In feculum & feculum Ingeneratione
&
generatione fi- 90. In generationem & genera-
veritas tua : fundafti terram , Sc des tua :fundaftt terram
, & fiat-
tionem Veritas tua : fundafti terram
,
permanet.
& permanet.
()\. Ordinatio tua perfeve- Judicio tuo ftant ufjue hodie : 91. Ordinatione tua perfeverat
rat dies : quoniam omnia fer- quia omniaferviunt tibi.
dies : quoniam omnia ferviunt tibi.
viunt tibi.
NoTf AD VERSIONEM A NT I QUAM.
fup. Itinm h'tc Graeus illnd verbum habet
,
quod quidam "f. ?6. Vulgatx favet Hilar, in hunc Pf. Ambrof. vero
ncjlri Interprets , fuperfperavi , travferre ntaluerunt. S. legit : Omnia prxcepta tua Veritas : injujli perfec, &c: finii-
Profp. legir femperfperavi , fed infra
, fnperjperavi ; caeteta liter I. 2. Hexa. col. 23. d. Omnia pracepta tua Veritas.
ut in Vulg. Anibr. 1. 1. de Cain. c. 2. to. 1. 185. d. ha- Auguft. cum Profp. Gnu. in mandata tua injujle pcr-
bet : Defecit anima mea in verbum trim : at I. de lapfu fee. &c. item Auguft. injujle epift. 185. to. 2. 646.
g.
virg. tu. 2. 319. b. Defecit in jalutart tuo anima mea : & 1. Cafliod. autem cum Pfalt. Rom. Corb. Medial. Cainur.
de fug. f.cc. c. 8. col.
436. e. Defecit in falutare tuum , & Vat. ap. Hilar, iniqtti perfecuti funt me, &c. Gr. Vi-
nt in Vulg. In Gr. ftuutsnra ei? to Quth&ov w e; tit; xu; -/.xtsJ ivi,av /us.
toym <ra s'-irHhirjex. Mi'. Alex. e/s tw M-yer ev, Litteia au- tt. 87. 88. Vulgar* accinunc ad verbum Hilar. Am-
tem Hebra Capb , quae ponirur fup. Latina tnterpretatio- brof. Auguil. Profp. & Cafliod. cum vet. Pfalt. & Gr.
lie Jigiuficat , Cui vati funt , Ambroiio teite : Mantis autem In Pfalt. Corb. non dereliqui pracepta tua.
juxta Plait. Rem. t- 89. Apud Hilar. Profp. & Cafliod. Lamed. In Pfalr.
t. 82. SicHiiaiius cum Pfalr. Carnut. 8c Corb. prater Rom. Fabii, Difciplina. Apud Ambrof. Lamed, at jus in-
hoc , exhaukns me. In Vatic, apud Hilar, confolaberis terpretatio , Cor, vel M alia interpretatio habet , Servo :
me. Itidem ap. Aug. Profp. & Caffiod. Apud Ambrof. in deir.de Ambrof. legit ut fup. in tcxtu , eodemque ordine
;
eund. Pf. lie : Defecerunt oculi mei in.-verbum tuum, di- ficut 1. I. de fide, to. 2. 456. d. at lupia col. 11 15. f.
centes : Qjtando confolaberis me? In Gr. e/; tj Myiov <s\s... orat aliquot codices habere , in feculum
; quiaGracus, in-
rioV? ira.<i9cv..*iciic, fit ;
quit, etc, toy 'alma, pofitit , quod diverse interpretati
funt
fir. 83. 84. Ita legunt Hilar. Profp. & Caffiod. praeter Translators ; alii in sternum ,
alii in farculum. Hilar, in
unum quot ,
pro qui. Itidem ap. Auguft. in eund. Pf. ni eund. Pf. legit : lit fxculum Domine, permanet verbum
excipias ifta, 'OiioniamfaQusJumtanqttam uter. Ambrof. tuum in ccvlo : item obfervat Latinos quofdam Jnterpretes
ibid. Quoniam fadus fum tanquam uter in gelicidio... quot ambigua id Jignificatione , $
minus propria rranftulifle : nam
funt.... quandofacies mihi de perfeq. me judicium? Item in quod Grxcttas habet, inquit, /'; tcc ai'aru KvQte , id tio-
Pfalt. Curb, quando facies mihi, &c. In Gr. di affJ60S cc bifcumefl, In aeternum Domine, translaium. Similiter ap.
ita-jQi} iroseu ttia ttIti -icuicae, jj.01 ex. tw thAib- Auguft. Profp. 8c Caffiod. In xternum Domine.
xovrciir fa,
&c. "#.90. Hilar, ubi fup. In.generatione S$ generations ve-
if.
%c. Sic eft in Pfalr. Corb. Ira quoque ap. Hilar. & ritas tua : fundafli terram , 5
perir.anebit. Pf. Vatic, ibid.
in Pf. Vatic, ibidem praefixo, dempto ult. Domine; in praefixus , In generatione
tf
generationem permanet. Am-
Vatic. etiam deeft ita. Ambrof. in eund. Pf. legit : N.ir- brof. Auguft. & Caffiod. cum Vulg. In generationem
>
raverunt mihi injujli exercitationes : fed non ficut lex tua generationem permanet. S. Profp. In generatione
g ge~
Domine : limi'iter 1. 2. Hexa. col.
23. d. Auguft. vero neratione permanet. Pfalt. Rom. Et in fkculum faculi
cum Profp. Narraverunt mihi iniqui deleclationes : fed non Veritas tua permanet. Corb. In jxculum [ej in fxculum
ficut lex tua Domine : ita rurfum Auguft. tradt. 10. in verit. &c. Gr. E/5 ytrsa g- yr/sai J'ta^m.
I. Joh. ro. 3. col. 896. b. preter vocem injujli, quam ^. 91. Ambrof. in hunc Pf. ita legit : Difpofuione tua
partter habet to. 3. col. 240. e. addit Auguft. in Pi. col. permanet dies : quoniam univerfa ferviunt tibi : itidem 1.
4.
1330. c. iif
fie
trail fcrre voltterttnt Interpretes noflri ,
qttas Hexa. to. 1.64. d. & 1. 4. &
J.
de fide, to. 2. 5-46". c.
Grxci aA.o>e%i'a? vacant , quod ufque adeo una verbo neqna- 569. c. 587. d. excepto verbo permanebit : vide etiam
quam dici Latme potejl , ut aliqui delectationes , aliqui fa- epift. 46. col. 987. a. & 1. de Spir. S. col. 60 j. c. Hie-
bu'.ationes , eas Aicerent. Item Ambrof. ubi fup. col. 1 no. ron. in Matth. 24. to. 4. 116. a. Ofdinatione tua perma-
h. Quafi fabulx cujufdam nxnias narratas
fibi
dicit dJ 0- net dies. Similiter Auguft. in huiic Pf. Hilar, vero, Profp.
*%iS, hoc
eft , fnperfluas loquacitates. In Pfalr. Carnur. & Caffiod. Vulgat* refpondent. In Pfalt. Rom. ):c :-0r-
exercitatioaet. In Rom. 8c apud Caffiod .fibulationes ; mox dmatione tua perfeverant dies , 8cc. In Corb. Difpojitione tua
in Kom. fed non ita ut lex tua Domine. in Gr. am' tr
perfeverat dies : quoniam univerfafirv.
tibi. In Gr. T /<-
u', i tiy.si <m Kucit. rcifyi n fictftivu jfii&t' t/ t Qi'fiTray'ia jw. 0.
LIBER PSALMORUM. Pfalm.
CXVIIL 241
VuiGATAHOD. HeBR.
91. Nil! quod lex tua medita- Nifi quid lex tua delectalio iilea,
tto mea eft : tunc forte periiflem in forte per
if
em in prejfura mea.
liumilit.ite mea.
95.
In sternum non ohlivifcar In fempiternum non oblivifcar
juftificntiones tuas : quia in iplis vi- precceptorum tuorum : quia per tpfa
vificafti me. vivifuafii me.
Tuus ego fum , falva me : quo-
tm preccepta tua qusfwi.
94-. Tuas film ego -, falviim me * .,., ^. Ja
,
> JMtrH
fac: quoniam juftiticationestuasex*- mam pruepta tua qusjiv
quilivi.
9 t . Meexfpectnverunt peccato-
res ut perderent me : teftimonia tua
tfitellexi.
96. Omnis confummationis vidi
latum manditum tuum ni- finem
mis.
M E M.
97.
Quomodo dilexi legem
tuam Domine ? tota die meditatio
mea eft.
Me exfpeilaverunt imp'ii ut
perderent me: teftimontum tuum con-
fiderabo.
Omnis confummationis vidi
fi-
nem : latum mandatum tuum ni-
mis.
Me m.
:hum dilexi legem tuam .'
tota
die hue meditatio mea.
98. Super inimicos meos pru- Supet inimicos Meos
itiftruxifti
dentem me fecifti mandato tuo : me mandato tuo : quia in fempiter-
quia in sternum mihi eft. num hoc
cfl
mtbi.
99.
Super oinnes docentes me in-
tellexi : quia teftimonia tua medita-
tio mea eft.
1 o j. Super fenes intellexi : quia
mandata tua quxfivi.
Super omnes qm doccbant me eru-
ditus fum : quia teftimonia tua me-
ditatio mea.
Super fenes intellexi : quia pra-
cepta tua fervavi.
1 01. Ab omni via mala prohi- Ab omni [emitA mala prohibit!
bui pedes meos : ut cuftodiam ver- pedes meos , ut ctijlodirem verba
ba tua. tua.
Vk K S I O ANIIQUA.
92. Nifi quod lex tua medi- T.x
Mf,
Sanger**
tatio mea elt : rune periiTeril
forfitam in humiliatione mea.
93.
In aeternum non obli-
vifcar juftificationes tuas : quia
in iplis vivificafti me Domi
ne.
94.
Tuus fum ego Domi-
ne
, falvum me fac : quoniam
juftificationes tuas exquifivi-.
95.
.Me exfpedtaverunt pec-
catores ut perderent me : tef-
timonia tua non intellcxerunt.
06. Omni confummation!
vidi finem : latum mandatum
tuum nimis.
97.
Quomodo dilexi legem
tuam Domine ?
Men.
tota die meditatio mea eft prat-
ceptum tuum.
98. Super inimicos meos
pfudentem me fecifti mandato
tuo : quia in arternum mihi
eft.
99.
Super omnes docentes
me intellexi : quoniam tefti-
monia tua meditatus fum.
100. Super feniores intel-
lexi : quia mandata tua exqui-
fivi.
r o 1 . Ab omni via mala pro-
hibuifti pedes meos : ut cufto-
diam verbum tuum.
NoTjG ad Versionem antiquam.
~t. 91. Sic Hilar, in hunc Pf. paulo vero port leg. in
humilitn.lt mea. Pf. e Mf. Vatic, ap. iplum : ~isiji quod lex
tua medit. mihi
eft
: tunc periiffem in exprobratione mea.
Apud Ambrof. in eund. Pf. col. 1115. c. NiJ! quia lex
tua audit, men
eft
: tnncjtrjitan periiffem in bitmilitaie mea :
6c inf. col. 1 122. f. alioquin periiffem in hitmilit. &c. &
fup. col. 1083. a. Kiji lex trta medit . mea effet : tunejir^
jitan periiffem , Sec. Auguft. cum Pfalt. Rom. Ni/i quod lex
tua tunc jarjitan periiffem in bttmtlitate mea. S. Profp.
Jv/i quia lex tua medit. mea cfl : jorjitan periiffem , &c.
Apud Cafliod. ut in Vulg. In Gr. E/ /ufi oti roh o\v
anrojhouluj hi th Tofani/'^cfi /j.'c.
Tf. 93.
Sic in Pfalt. Corb. eft ad verbum. Hilar, vero
Segit cum Gr. In fxculnmnon oblivifcar jnftificalionum tna-
rum : quia in ipjis
vivificafti me. Amhrol. In xternum non
oblivi/car jtifUficatiottnm tuaritm : quoniam inipjis vivif. me.
Ita quoque hab. Auguft. cum Profp. CaiTiodorus VulgatX
congruit.
if. 94.
Ita rurfiun in Pfalt. Corb. Apud Hilar, in hunc
Pf. iic : Thus fum ego , fiiiza mc : quia
jnjhfic. Sec. ut fup.
Pf. e Mf. Vatic, ap. ipfum, falva me Domine : quoniam
,
&c. Ita quoque Ambrol. in eund. Pf. Auguft. vero & Caf-
liod. concordant cum Vulg. S. Profp. habet ',
falvum me
fac
Domine. In Gr. limpliciter sya , cmQov jj.z' oti , &c.
"t.
9J.
Vulgatae conlentiunt Ambroi. Profp. & Cafliod.
cum Pfalt. Rom. 8c Gr. Hilarius hab. teftimonia tua Do-
mine intellexi. Auguft. teftimon. autcm tua intellexi : fubin-
de ait : fed familiariiis hie Ecclejix auribus Grxcum verbum
final , martyria tua intellexi.
If . 96. Itidem in Pfalt. Rom. Corb. & Carnur. ut & in
Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar. Hilarius quoque in comment, jux-
taplures Mfs. hab. Omni confummationi ; at in fine legit,
latum mandat. tuum vcbemeuter. Auguft. cum Profp. Om-
nis confummationis latum mandat. tuum valde : item
valde , traft.- 10. in 1. Joh. to. 3. 899. a. c Gr. tnpifgpe.
Ambrof. in eund. Pf. lie : Omnis confummationis vidi
fi-
nem : amplificum mandatum tuum valde : ait etiam col.
Il30.d. N poffumrt! in omnibus vim Gricci fermonis ex-
primerc : major in Grxco plerinnque vis [<j pompa fermonis
eft : -mo; dicitur Grxce
,
quod no; f.atine, gj finem dici-
tnns , ?5 confummatiunem. Eadem ferme ap. Hilarium col.
'314. f. Frequenter admonuimns , inquit , honpoffe jatifac-
tionem intelliyentix ex Lattnitatis translation pr.tftari : all*
Tom. II.
enim vis dicli hitjtts cfl ex Grxco enitneiati : ita enim
eft : Tlj"
evi cvVTSMictq eiJcv ittytff ill quod cum Grxcis ire^i nun-
citpatur , ultrafinem eft
rerum Jlatutarum quod autem no-
bifcttm fcribitnr in finem
,fine
eo
, quojignificatur , exifttma-
bitnr id wide agitur Contimr:.
if.^f. In fronte ponitur littera Hebr. Mem ap. Hilar.
Ambrof. Profp. & Cafiiud. in hunc Pf. Ambrof. ibid, ait
Mem fignificare in uno Interprete, Vifcera ; in alio, Ex
ipjis. Hoc ult. habetur in Plait. Rom. Ambrof. fubdit :
Oiiomodo dilexi mandatum tuum Domine ! tota die medit.
mea
eft
: at infra ait , non polfe dicere Maraoniftam : Oiio-
modo dilexi legem tuam? Hilar, in eund. Pi. cum Pf. Va-
tic, ibid. Ouonuuio dilexi legem tota die meditatio
eft
mi-
hi. Auguft. Prolp. & Cafliod. Vulgar fuffraganrur. In
Gr. own' nv u,uiz<*> iMi-ust yen ts'it. Auguft. quoque ait
Grsecum melius habere totam diem.
f'. 98. Ita Caffiod. hab. verbum e verbo. Item Hilar,
pra'ter hoc
,
quoniam in j.tculnm mihi
eft.
Ambrol. in eund.
Pf. Super inimicos meos intelligere me jecifti mandata tua :
quia tit es: ita fcilicetex potioribus Mfs. alii enim ferunt, edc-
cuifti me mandatum tmim : quia in xternum mihi
eft
: non-
nulli cum ver. ed. ad marg. prudentem me
fecifti , &c. ut
in Vulg. Auguft. cum Pfalt. Mediolan. Super inim. meos
japere fecifti me mandatum tuum : quoniam in xternum mi-
hi
eft.
S. Prolp. [ape: e fecifti me mandato tuo : quoniam in
xternum, &c. Auguft. ait eodem loco, melius intellexiffe
.
qui interpretati funt in aeternum , qttam qui in fucuJum
;
tanqttam finito ifto j.tculo , nullum jam legis pojfet effe man-
datum. In Gr. 1-xtf, tK i'/S t,v:' /"" **&ftQ<*6 H- TW
).w osc oti fft tw ctJut?. e'juu iff Ml. Alex. & Compl. ftelis'i.
*.
99. Hilar. Ambrof. Auguft. Profp. & Caffiod. in
hunc Pl.concinunt cum Vulg. & Gra'co. Al. teftimonia tux
meditatio
eft
mihi.
?. 100. Ita legunt Hilar. Auguft. & CalTiod. ubi fup.
necnon Auct. op. imp. in Matth. homil. 3. p. 23. a. cum
Pfalr. Rom. Mediol. Corb. & Carnut. Sic etiam Ambrof.
in eund. Pf. nili quod hab. prxcepta tun. S. Profp. Super
Jeue< quia mandata tua exquifivi. Gra;c. 'Tinp irpr.l: \-
ftc. 6MfKa* oti Tot? cc/o^a; w litZvTvca..
t. 101. Ita fert Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar, at Hila-
rius ipfe in comment, legit probibui i quam etiam leftio-
nem confirmar infra , dicens : Hrjiftetidttm
eft 55 obuiten-
dum, ut nofmelit/fos ab omni via mala primiim arctamu**
H h
ijlz LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIII.
x
Mf.
Sttngerm,
Versio antiqua.
i 02. A judiciis tuis non de-
Heb R.
Ajudiciis tuis non rccejfi : quia
clinavi : quia legem tuam po- tu illuminajlime.
fuifti mihi.
103. Quam dulcia faucibus JQium dulcc gutturi meo clo-
meis eloquia tua , fupra mel & quium tuum
,
fuper mel ori meo I
favum ori meo !
104. Amandatis tuis intel- Praceptatua coufiderabam: prop-
lexi : propterea odivi omncm terea odivi omnem
f
emitam menda-
viam iniquitatis ; quoniam tu cii.
legem conltituilK mihi.
Nu M.
to 5. Lucerna pedibus meis
veibum tuum , & lumen lemi-
tis meis.
106. Juravi, & ftatui cuf-
todire judicia juftitix tux.
107. Hiuniliafti me ufque-
quaque : Domine vivifica me
iecundum cor tuum.
108. Voluntaria oris mei
Nun.
Lucernapedi meo verbum tuum
,
& luxfamta men.
VUXGATA HOT.
101. A judiciis tuis non decfi-
navi : quia tu legem pofuifti mihi.
10;. Quam dulcia faucibus meis
eloquia tua , fuper mel ori meo
'
104. A mandatis tuis intellexi
:
propterea odivi omnem viam ini-
quitatis.
Nun.
105. Lucerna pedibus meis ver-
bum tuum
, & lumen iemitis meis.
Juravi , &perfeverabo , ut cuf-
todiamjudicia
jufiitia tua.
slfflictus fum ufque nimis : Do-
mine vivifica me juxta verbum
tuum.
Voluntaria oris mei complaceant
Domine proba : Si. judicia tua tibi Domtne
, &fecundum judicia placita fac Domine : & judicia tua
doce me. tua doce me. doce me.
109. Anima mea in mani- Anima mea in manu mea [em-
bus tuis Temper : & legem tuam per
, &
legis tua non
fum oblitus.
non fum oblitus.
no. Pofuerunt peccatores Fofuerunt impii laqueum mihi
>
laqueum mihi : & a mandato & a pr&ceptis tuis non aberravi.
tuo Domine non erravi.
NotjE ad Versionem
Ambrof. & Auguft. in eund. Pf. pariter leg. Abomnivia
maligna prohibui ut cuflodiam -verbatim ; Ambrof. ver-
bum tuum. Sic etiam in Pialt. Rom. Corb. Sc ap. Caf-
fiod. cum verbo prohibui. In Mediolan. prohibe. Apud
P;ofp. ut in Vu'.g. In Gr. 'Ex mime, o/f irorypaiiKuMiOK
Tt; 7r//ct; )x\' 07Tm; av ipu^a.^a fee, , Sec.
if. ici. Vulgat* fuftlagantur Hilar. Ambrof. Auguft.
106. Juravi, & ftatui cuftodire
judicia juftitia; tua;.
107. Humiliatus fum ufquequa-
quc Domine : vivifica me fecundum.
verbum tuum.
108. Voluntaria oris mei bene-
109. Anima mea in manibus
meis femper : & legem tuam non
fum oblitus.
1 10. Pofuerunt peccatores la-
queum mihi : & de mandatis tuis
non erravi.
Vulgat* fuftiagantur Hilar.
& Cafiiod. in hunc Pf. In Gr. Profp. <sc tallica, in nunc ri. in w. c-n <su eesjwoSeTtr
Qic, fit.
)T. 105. Sic eft in Pfak. Rom. Medio!. Corb. & Car-
nut, ni excipiatur vocula fuper ,
pio jupra. Itidem in Pf.
e Mf. Vatic, ap. Hilar, necnon ap. Profp. Fulg. 1. 1. de
dupl. pr^d. p.
10. & Caffiod. in hunc pf. At Hilar, ipfe
in comment, delet hoc,
1$
favum ; Sc Reg. cod. ibid, cum
Albino hab. in ore men ; quje letio confirmaiur ab Hilar,
col. 519. e. his veibis : Mel in ere, non etiam in faucibus
,
dute ejl : 6c port paulo : Eloquia in faucibus $$ in ore
,
tuille dulciora fttni. Ambrof. ineund. Pi. nun femel : Quam
dulciafaucibus meis verba tua
, fuper mel
tf
favum ori meo .'.
itidem in Luc. 9. col. 1414. f. Sc ep. 19. to. 2. 907. a.
fed in Pf. 118. col. n87. b. hab. eloquia tua; ut 6c S.
Paulin. ep. 1. cum Profp. qui ctiam addunt
tf
favum ,
Ut fup. Auguft. Quf-.m dulcia fauc. meis verba tua, ( vel
quod de Grxco efl
exprejjtus , eloquia tua
, )
fuper mel
<5 fa-
vum ori meo I ait quoque in!. TSonntilli fane codices non ha-
bent favum , fed
plures habent. Hieron. in Ezech. 3. col.
713. c. & ep. ad Algaf. qu^eft. 1. to.
4. 188. b. Qji.im dul-
cia gttttnri meo eloq. tua
, fuper mel ori meo! Itidem Da-
maf. ad Hieron. epift. 17. to. 1. col.
579.
Auft. vero 1.
de promiir. p. 2. c. 21. col.
145. c. Qjtam dulcia
fan-
tibus verba tua
, Juper mclla
tf favos ori meo ! AuCi. op.
imp. in M.uth. p. 173. b. Juper mel
&
favum ori meo.
Gr. 'Cli -yMiKtx, t ^n/'^'7^I ftv t hoyici ok, v-atp /j.iM t
50/J.xil fiu.
~t. 104. Pfalt. Rom. A mandatis tuis intellexi prop-
terea odio babui omnem viam iniquitatis ; quoniam tu legem
fojitifli mihi. Hilar, vero, Auguft. Profp. 6c Caffiod. non
addunt ult. verlkulum , quoniam tu legem pofuijli mihi.
Abeft pariter a Gr. prjeterquam a Mf. Alex, in quo fub-
nectitur : on cu amjAtAilwoie, /a. Hilar. !e;i,it cum Caffiod.
propterea odivi , 6cc. Ambrof. propter hoc odio babui , 6cc. Au-
guft. & Profp. propterea odio babui , Sec. Gr. Aia. t?7c s/u-
mQtt, Sec.
Itr. ioy. Pfalt. Sangerm. vitiose fcribit lucernam pro lu-
cerna. Litterae autem prxced. Nun , interpretatio e(l Unicus
,
-vel in alio hiterprcte , Pajcua coritm , tefte Ambrcfio. In
Pfalt. Rom. Sempitermtm ; mox ibid, licut in Corb. Lucer-
na pedibus meis verbum tuum Domine,
tf
lumen , 6cc. Sic
etiam ap. Hilar. Profp. & Ca/Iiod. in hunc PI. Itemap.
Ambrof, in eund. ut 6c in Pf. 37.
col.
833. c. 6c in Luc.
9. Sc 11. col. 14 14. f. 1433.
f fed hoc ult. loco hab.
?
/icxfemitis meis , iicut in Pf. x 1 8. col. 1
144.
f. aliis in locis
A N T I
Q U A M.
hie verficulus deeft : vide etiam 1. 2. de interpel. Dav.
c. 4. col. 643. a. Ap. Auguft. ut in Vulg. In Gr. Ai'x'
vce, roT;-zt>o[
fj.*
voltes
Qy
, Itpui tzT; t/ji'6cj; /u.ts. Ita etiam
legunt Plait. ^Ethiop. Apoll. Metaphr. ac Hieron. in Agg.
1. nempe lex tua, loco verbum tuum. Chromat. Aquil. in
Matth.
p. 981. a. Mandatnm tuum lucerna pedibus meis
,
$5
lux, 6cc. Audi. 1. de fing. cleric, p. 527.
Lucerna ejl
pedibus meis veibum tuum,
tf
lux, Sec.
Tf. 106. Accinunt Hilar. Ambrof. Aug. Profp. & Caf-
fiod. cum vet. Pfalt. & Gr.
t!~. 107. Ambrof. in hunc Pf. legit : llumiliatns fum
ufqncqtiaque ; at infra col. 1146. e. Hitntiliams fum ni-
tnis, umiffis aliis. Auguft. Sc Profp. cum Gr. Hunnlia-
tus fan ufque valde : poft paulo Auguftinus fie : Domi-
ne vivifica me fecundiim, &c. Hilar, vero Sc Caffiod. Vul-
gata: confentiunt ad verbum.
". 108. Ambrof legit : Voluntaria oris mei comproba
Domine :
5
judicia , Sec. Plait. Corb. Sc Carnut. compro-
ba nunc; Mediolan. bene profpera nunc; Hilar, fac bene-
placita Domine. Hieron. in ep. ad l'hilem. to.
4. 453.
a. complaceant tibi Domine. S. Profp. fac bencplacita Do-
mine :
in judicia tua, Sec. Aug. Sc Caffiod. nil diifc-
runt a Vulgata. In Gr. Ta s'xbW ri ssnauoe, /!< ti/So-iv,-
cot An Ki>C-' *} Ta , &c.
"t. 109. Ita ferunt Pfalt. Rom. Mediol. Carnut. Corb.
necnon Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar. Ita quoque Hilar, ipfe
in comment, ut & Profp. Sc Caffiod. in eund. Pf. Sic
etiam /.mbrof. cum in Pf. 29. col. 908. a. turn in Pf.
118. col. 1 151. a. obfervat tamen hie aliquos habere,
Anima mea in manibus meis femper : fed quia , inquit
,
ple-
rique habent , Anima mea in manibus tuis, Jg'e. hoc latins
txplananiutn arbitror : Sc ita legit ipfe 1. de bon. mort. c. 10.
col. 407. d. Auguft. etiam in eund. Pf. ait : Nontiulli
codices habent , in manibus meis
, Jed plures , in tuis
; ^
hoc quidem planum ejl ; Juftorum etiim animae in maim
Dei funr Anima vero mea in manibus meis , quomodo
intelligatur , ignoro
, ffje. In Grxco pariter legiffe ie dice-
bant Sun. 6c Fret. Anima mea in manibus tuts ; licut ctiam-
num legitur c'i'Ta?5Xf!ii' ; at Hieron. epift. ad ipfos , to.
2. col.
659. c. 662. a. legit in manibus meis , Sc conten-
dit ita elfe fcriptum apud llebrxos ,
r

apud LXX.
tf
om-
nes alios Interpretes , non vero in manibus tuis; turn ad-
dit : y omues apud Grucos Ecclejiajlici Interpretes
lftum lo-
cum Jic edijprnnt , {$ efl
breviter hie jenjus : Qjtotidie pe-
riclitor
, &
quaji in manibus meis fanguinem meum porta
,
{
tamen legem tuam non oblivijcor ; lupra : {5 legem tuam
non Jum oblitus. Auguft. e Gr.
5
legis tux non Rim obli-
tus.
ir. no. Autograph. Sangerm. fcribit a mandata tua.,
fed vitiose; correximus a mandato tuo , licet Hilar. 8c Am-
brof. habeant de mandatis tuis ; Auguft. Profp. 8c Caf-
iiod. cum Plait. Corb. a mandatis tuis ; Pf. e Mf. Vat.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIII. 24$
VULGATAHOP.
HE B R.
in. Hjereditate acquilivi tefti- Hs.reditas mea tejiimonia tua in
monia tua in sternum : quia exlul- fempiternum : quia gaudium cordis
tatio cordis mei iunt.
1 1 1. Inclinavi cor meum ad ha-
ciendas jultificationes tuas in ster-
num
,
propter retributionem.
Samech,
115. Iniquos odio habui : & le-
gem tuain dilexi.
114. Adjutor , & fufceptor
meus es tu : & in verbum tuuin fu-
perfperavi.
115. Declinate a me maligni :
& fcrutabor mandata Dei mei.
1 16. Sufcipe me fecundum elo-
quium tuum , 6c vivam : & non
conrundas me abexfpe&ationemea. fundere ab exfpccUtione mea.
117. Adjuva me , & falvus ero : Jiuxiliare mihi , tjr falvus ero :
& meditabor in jultiricationibus tuis & delectabor in prueptis tuis ju-
femper.
118. Sprevifli omnes difceden
tes a judiciis tuis : quia injutta co
gitatio eorum.
1 19.
Pnevaricantesreputaviorn
nes peccatores terra:
teltimonia tua.
VE RSI A N T I
Q
U A.
lit. Confecutus fum om-
nia teftimoni 1 tua in aeternum
:
quia exfultatio cordis mei es
tu.
112. Declinavi cor meum
ad &cienda,sjufkificationes tins
in a'tcrnum, propter retribu-
tionem.
S A S (, H.
113. Iniquos odio habui : &:
legem tuam dilexi.
1 1-1.. Adjutor , & fufceptor
meus es tu : & in verbum tuum
fperavi.
115- Declinate a me m.ili-
gni : & fcrutabor mandata Dei
mei.
Confirma vie fecundum verbum 116. Sufcipe me fecundum
tuum
, & vivam : & noli me con- eloquium tuum
, & vivam :
6c ne confundas me ab fpe
mea.
1
1
7. Adjuva me , & falvus
ero : & meditabor in tuis julti-
ricationibus temper.
1 1 8. Sprevilli omnes difce-
dentes a jultirkationibus tuis :
quia injuria cogitatio eorum.
119. Frxvaricatores arftima-
vi omnes peccatores terrx :
propterea dilexi omnia tefti-
monia tua femper.
mei jiint.
v
Inclinavi cor meum ut facet em
jtifliri.ts tuas
,
propter aternam re-
tributionem.
S A m ec n.
Tumidtnofos odivi , & legem
tuam dilexi.
Proteclio mea
,
<y- fcutum meum
tu es : verbum tuum exfpeclavi.
Recedite a me maligni
, fe
cttf-
todiam mandata Da mei.
giter.
Jbjecifii omnes qui averfantur
precepta tua : quia mendax cogita-
tio eorum.
Jfhtaji fcoriam computafli omnes
ideo dilexi impios terra : propterea dilexi
tef-
timonia tua.
Not* ad V ERSIONEM ANTIQUAM.
ap. Hilar, de mandatis wis; fed folus , & male. Pfalc
Rom. PofuerUHt peccat. laqueos mihi : [
a mandatis tuis
,
&c. fed abfque Domtne
,
quod etiam in aliis fup. non exftat.
In Gr. -iraji^-cc ftof * in. -rwV otlolaH w , &c. ut 111 Vulg.
il. III. Hilarius in hunc Pf. llxreditavi tejiimonia tua
in feculum : quia , 6tc. ucin Vulg. Similiter ap. Ambrof. in
eund. Pf. piietet hoc , in xtciuum : quantum
, poft paulo
veto hab. Hxreditate quxjivi, &c. & epift. 27.ro. 2.
899.
c. i.xres Jailus /11m tejhmoniornm tnoriim. S. Prolp. Hg-
reditatem adqni/ivi tcfltm. tita in at. &c. Ap. Aug. & Caf-
fiod. ut in Vuig. Addit tamen Auguft. Isonnulli uno ver-
ba volentes dicer e ,
quad uno verba in Grace pojitttm el} , hx-
reditavi interpretati fitnt ; quad, etji Latinum ejfe pnjfet ,
tnagit Jighificaret turn qui dedit hxreditatem
, qttkm ettm qui
accepit ; :tt Jtc ejfet hxreditavi
,
qttvmado ditavi. Melius er-
go duobiis verbis injinuatur integer
finfus , jhli dicatur hse-
reditate polfedi , Jive dicatur hietedicate adquifivi ; non
haereditatem
,
/f^ luei editate. In Gr. 'hxM>^p.cfi>tccc Tv.jj.v.f-
Tuxa. an u', TOk aijiia , Sec.
If. 112. Sic Hilar, in hunc Pf. cum Pf. ibid. pta:fxo,
&. Pfalt. Corb. Auguft. vero , Profp. & Caffiod. Vulgatae
confentiuntcum Plait. Rom. Ambrofiusiii eund. Pf. lie :
Inclinavi cor meum ad J~.iciend.Ts jujtitias tuas in xternum,
&c. Gr. E*wra tJ tLxpJ ictv fin tj -wmzcu to. S^oMivftaTx
en , Sec.
$. 1 1 5. Sanch corrupte, pro Samech, quod ult. legiuir ap.
Hilar. Ambrof. & alios, hiterpretationem habet Audi,auc-
tore Ambrolio : efl g; alia ejus interpretatio , inquit
, qnx
dicitur Firmamentum : in Pialt. Rom. Adjniorium. Qux
vero iequuntur in textu , eodem modo leguntur ap. Hilar.
Ambr. Aug. Profp.&Caffiod. in hunc Pf. Item ap. Lucif.
Cal. i. de non conven.curn lucret. p. 223. c. & in Pfalt.
Rom. Obiervat Hilarius non hiimi'cos fuos dixilfe Prophe-
tam
, fed
Iniquos , id
efl , tranfgrefforts legis. Et vero , in-
quit ,
prcpriore iftud verba Grxcitas ttumupat dice/It , nca.fa,-
tiuyc, , id
efl
, extra legem agentes. Similiter Ambrof. Grai
<
melius eos
5
preprie uuncitpavit dicens , ircfcoiiM^.. ira-
pavofm exlex vacatur. .Idem Ambrof;col; 1163. f.& 1164.
a. hab. legem autem tuam dilexi; e Gr. t J 5 vifuv styyu-
nma: (up. 5 leycm tuam , Sec.
TT. 114. Pfalt. Rom. Adjutor
, tffufc.
metis es tu : (5 in
verba tua fuperfperavi. Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar. Adjutor,
f5 ("fc meus : ^ in verbum tuum fperavi. Hilarius ipfein
-comment, cum Pfalterio Curb. Adjutor,
^ fnfe. meus es tu :
&
in verbum tuum fpera. Similiter Ambrof. in eund. Pf.
fed addit : Gracus tamen iminrtw. habet , quod
efl
fuper-
fperavi , quod de eo dicitur qui femper addit ad fperandum ,
$5
cum fperaverii altqttid , ticritm fperat : at ibid. Pulcbre
lorn. II.
autem ait, In verbum tuum fperavi ; 8c infra, col. \iC6.
c. leg. fpera , ut fupra. Auguft. cum Profp. Adjutor mens
,
($ Jnfceptor mens es tu : in verbum tuumfuperfperavi ; Profp.
j
in verbum, &c. Cafiiod. Adjutor meus
, Q
fufceptor meus
es tu:
a
in... .fperavi. Gr. B'.n6o;,t , k. .itim'tttjip /his lieu*
ei'i Tij; ^071; & iir\o.nrKa..
tt- 115. 116. 117. Eadem exftant in Pfalt. Rom. ex-
cepta voce exfpcclatione ,
ptojpe. Hilar. Auguft. Profp. 8c
Cafliodi cum Vulgataconcinunt ad verbum. Similiter ap.
Ambrof. prseter ieqq. Difcedite a me maligni Qmedita-
bor juflificationes tuas femper. In 'Gr. id umim diftert a
Vulgata , Zyaiv /e , vivifica me
,
pro
^ vivam.
~t . 118. Sic habet Caffiod. ad verbum. Sic etiam in Pfalr.
Rom. addito uno
efl
in fine. Pf. e Mf. Vat. ap. Hilat. hab.
Sprevifli omnes difedentes a jujhtiis tuis: quia
injafla cog-
nitie eorum. Hilarius vero in comment. Sprevifli cmr,es dif-
ced. a jufliflcationibns tuis : quia iniqua cogitatio eorum.
Ambrof. in eund. Pf. Sprevifli omnes qui difcedunt a
jufti-
ficationibus tuis : quia iniqua -cogitatio eorum : port paul6
'vero ita refumit : Refle autem ait : Ad nihiium deduxifii
praevaricatores : non peccatores dixit
, fed prxvaricatores ;
& poft pauca : Etiam illud pulcbre : Omnes ad nihiium
deduxifti pr3EVaricatores-:'_/4'e Hit dives Jit , nihil ill: divi-
ti.e
fit
a proftnt ; jive honor.at us , nihil d:gnitas ; Jive potens
,
nihil potentia. Sed aliud
efl
prxvaricaiortm
cfil dijeedeutem
a juflificationibus Dei, aliud pr.vvaricatcrem ejje tcrr.e
ideoque ftbiecla ne tc turberit , vide: tiamjubjcat hit : Pr.v-
vaneatores xjlimavi , &c. Auguft. in eund. Pf. liab. Sire-
viflt omnes , vet , inquit ,
quod de Grxco diligentiiis vidctur
exprejjum , Ad nihiium- deduxifti omnes difced. a juftific.
tuis, &c. Hanc etiam ult. leftionem ufuipat S. Profp. in
Pf. Gr. 'L\ciJ'tfx^a' xctnae. it; Vof.-.T-fiTa; Vo' roi J .-
xcuo'/nuTCi-v Wo-ri c'J ff.:-y to sAvfiVfta axn~v.
ir. 119. Ita legit Ambrof. in hunc Pf. cum Pfalt. Corb.
praeter vocem omnia
, quam Jele;ic .femper etiam in fine
habent Pfalt. Mediol. Camut. & Vatic, ap. Hilar. Hila-
rius vero in comment. )ic legit : l'rxvaric.tntes depatavi
omnes peccatores terr.t : ideo dilexi jrtfltti.it tuas. Au-
guft. in eund. Pf. Prxvaricautes depntavi , vel puta: ; , vcl
vxiflmiavi , omnes peccat. terr.e : Multis enim modis , ir.quit
naflri interpretati juut nnttm verbum G: cum ,
quod
efl
tMyiei/Mf inf. 1344. a. leg. xjlimavi; (icut 1. de civic.
Dei, to. 7. col. 440. item epift. 157.
to. 2. col.
549.8.
Prxvaricato
r
es xjlimavi omnes, &c. in comment, fup. addit
:
propterea dilexi tejiimonia tua femper ; & poft paulo ad vo-
cem Prxvaritatores , fubdit : vel potitis Prxvancantc ; Grx-
ens enim irapaSaiHra.4ait, nDn-TrapaQterai' & poft multa
col. 1344. s. Ouidam codices habent femper
,
quiJam no
^
Hh ij
E*
Mf.
Sangtrmk
244
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIII.
Versio antiqua.
fix Mf.
Sangtrm. j zo. Infige timore tuo car-
nes meas
:
A I N
T
.
a judiciis enim tuis timui.
121. Feci judicium <5c juf-
tithm : quoniam iniqua cogita-
tio eorum , non tradas me per-
fequentibus me.
122. Flige fervum tuum in
bonum : ut non calumnientur ne calumnientur me fuperbi
me luperbi.
125. Oculi mei defecemnt
in falutare tuum : & in elo-
quium juftitix tux.
124. Fac cum fervo tuo fe-
cundum mifericordiam tuam
:
& juftiricationes tuasdoce me.
1 2<c. Servus tuus fum e
(
j;o :
da mihi intelledum, & lciam & cognofcam teftimonia tua
teftimonia tua.
1 26. Et tempus faciendi Do- Tempus
eft
ut facias Domine :
mino : dilllpaverunt iniqui ie- pravaricatifunt legem tuam.
gem tuam.
1
27.
Ideo quia dilexi man- Proptcrea dilexi mandate tua
,
data tua , fuper aurum <3c ar- fuper aurum
& topazAum.
genmm
HESR.
Horripilavit a timore tuo caro
mea
, & judicia tua timui.
Air.
Feci judicium & juftitiam : ne
dereiinquas me bis qui calumnian-
tur me.
Sponde pro fervo tuo in bonum :
Oculi mei defecerunt in falutare
tuum , & in eloquium juftitU ttu.
Fac cum fervo tuo juxta miferi-
cordiam tuam
y &
pr&cepta tua
doce me.
Servus tuus fum ego : inftrtte me
,
VULGATA HOD.
1 10. Confige timore tuo enrnes
meas : a judiciis enim tuis timui.
A 1 N.
111. Feci judicium & juftitiam :
non tradas me calumniantibus me.
111. Snfcipe fervum tuum in
bonum : non calumnientur me fu-
perbi.
113. Oculi mei defecerunt in
falutare tuum : & in eloquium juf-
titia; tuae.
114. Fac cum fervo tuo fecun-
& jufti-
128. Propterea quia man-
data tua cuftodivi : omnem
viam iniquitatis odivi.
129. Mirabilia tertimonia
Propterea in univerfi pracepta
tua direxi : omnem femitam men-
dacii cdio habui.
Phe.
Mirabilia teftimonia tua : idcir-
NOT.C AD VeRSIONE.M
dum mifericordiam tuam ;
ficationes tuas doce me.
115. Servus tuus fum ego : da
mihi intelleftum , ut fciam teftimonia
tua.
116. Tempus faciendi Domine:
diflipaverunt legem tuam.
117. Ideo dilexi mandata tua,
fuper aurum 8c topazion.
118. Propterea ad omnia man-
data tua dirigebar : omnem viam
iniquam odio habui.
Phe.
119. Mirabilia teftimonia tua:'
Inherit : deeft etiam hodie in Gr. Ap. Hieron. in Ifai.
1
5. to.
3. p. 169. a. Pravaricatores repntavi , &c. Ap. Profp. Pra-
varicatores cxiftimavi , Sec. Ap. Cafliod. ut in Vulg.
ft.
120. Littera Hebr. Am > male hie interpolita videtur
in ITalt. Sang, pofletiori vetiiculo poftponitur ap. Hilar.
Ambrof. Piolp. & Cafliod. hiterpretatio ejus
eft
Oculus
,
jive Fons ,
juxta Ambrof. Fans
, juxta Pfalt. Rom. Ambr.
fubdit in comment. Confige clavis a timore tuo cartics meas :
a, judiciis enim tuts timui : fie etiam 1. de Spit. S. to. 2.
tfij. a. Hilaiius veto fimpliciter : Confige timore tuo , &c.
ut fup. fed addit : Mi/.ori iftttd dicli virtute Latimta-
lis translatio eiocuta
eft
: quod enim nobifcum
eft confine ,
illic xabmctiW ; id Jignificat , ut clavis je cor,figat. Ita quo-
que reddit Auguft. cum Profp. Confige clavis a timore trio
tames meas, Sec. mox Auguftinus : Sic enim exprefjuis in-
trrprctati funt quidam noflri ,
quod Grace uno verba dici po-
trtit , id
eft , xkShacocov. Hoc alii confige dicere voliterunt
,
nee addiderttnt clavis ; atque ita , dum volmit uno verba Gra-
ta tin tint Latirmm interpretando reddtre
, fententiam minus
txplicaverunt ; quoniam in eo quod
eft
confige, non fonant
clavi ; .ai^ac.i/ antemjine clavis intelligi nan pate
ft
, nee
nrfi
duobus verbis Latins dici poteft ,Jicut diditmeft, confige cla-
vis. Eodeni -modo iterum legit ipfe , epift.
jj\
to. 2.
1
38.
a. &. in Galat. to. 3. 974.
b. Sic etiam Leo M. fer. 67. p.
J47. a. & Vigil. Tapf. 1. 3. de Tiin. p. 231. a. Cypr. au-
tem 1. 2. Teftim. p. 294. a. Confige clavis de metu tuo carries
meets. Cafliod. ut in Vulg. Mfs. tamen 2. hab. ibid. Infige.
V\
121. Pfalt. Coib. Fecijttdic.
$
juflit. ne tradas me
noccntibus me. Mozatab. Feci judicium
tf
juftitiam Domi-
ne : ne tradas me perfequcntibits me. Itidem Rom. & Vaiic.
ap.
Hilar, cum Cafliod. dettacla voce Domine, Carnut.
t Mediolan. hab. nocentibns me. Ita etiam legurtt Hilar.
Ambrof. Augufl. & Profp. in hunc Pf. prseteimiHb conf-
tanter medio veilic. quoniam iniqua , Sec, Auguft. ibid, hacc
notat : Quidam codices babent perfequentibus me : quod
tnim Grace dictum
eft , inquit , to?? dmJ iwsi , quidam
interpretati funt nocentibus
, quidam perfequentibus
,
qui-
dam calumniantibus. Miror aulem omnium
, qtios in prompt
habere potui codicum , nttfquam me legiffe ad verfantibus ; cum
Jine
controverjia quod Grace dnlJ txic, , hoc Latine adverfa-
rius appelletur. In Gr. hod. toT; ctJuiZd /u;.
Tf. J2i. Sic eft Etige , in Pfalt. Rom. Mediol. Corb. &
Carnur. Item in Rom.& Mediol. ut non calumnientur mihi
fuperbi. In Mozarab. Excipe fervum tuum in bono ; ut non
taiumnientur mihi fup. In Pf. Vatic, ap. Hilar. Excipe
fer-
vum tuum in bono ; non calumnientur me [up. Similiter hab.
Hilar, in comment, practcr unum in bonum. Auguft. in
eund. Pf. Excipefervum tuum in bonum : no calumn. mihi
A N T I
Q U A M.
ftp.
turn addit : Qui interpretati funt , non calumnientur
me , Gracam locutionem fecuti /tint , Latina lingua minus
11/itatam. S. Profp. Sufcipe fervum tuum in bouum : ut non
calumn. mihi fuperbi. Cafliod. non calumn. me, &c. Gr.
"i.riii.a.1 to 11'i cc/a.$iv' jUH cux.itp wrucaTs.oaV /41 , &c.
)C". 123. Concilium Hilar. Ambr. Aug. Profp. & Cafliod.
una cum vet. Plait. & Gr. Mozarab. habet in Jalutari tuo.
Jf. 124. Sic Hilaiius , Auguft. Profp. 6c Cafliod. cum
Gr. In Mozarab. Kir cum fervo tuo Domine jecund'um
multam mijericordiam tuam :
$$
jecundiim juftificaliones tuas
doce me. Apud Ambrof. Fac cum fervo tuo Jecundiim mife-
ricordiam tuam :
tf
juftittas tuas dace me. Mf. Alex, addit
Ki/'p/= , port hoc , fervo tuo.
#\ 125. Ita Aug. cum Pfalr. Corb. Hilarius, & Caffiod.
cum Rom. ut fciam teftim. Sec. Pf. e Ml. Vaiic. ap. Hilar.
($ fciam mandata tua. Ambrol.
(5 fiibo teftimonia tua. S.
Prolp. ut di/Cant teftim. tua. Gr.jt, yruccfiicti ra nafrvpid. of.
Tf. 126. Hilarius in hunc PI. Tempus faciendi Domino:
dijjipavernnt legem tuam. Ill Pfalt. Rom. legitur Domine
,
non Domino ; fed additur dijftpaver. iniqui , ut fup. Sic
etiam ap. Cafliod. in eund. PI. In Moz. & Corb. ita : Te
m-
pus
eft
faciendi Domine ; dijjftp. iniqui leg. tuam. Apud Am-
brof. in eund. Pf. Tempus faciendi Domine: diffip. legem
tuam iniqui : itidem Domine , epift. 22. &
J
I. to. 2. 883.
c. icoo. d.Sed ap. Auguft. exftat , Tempus faciendi Domi-
no : id enim , inquit ,
plures codices habent , non ut quidam
,
Domine : fubinde legit , diffipavcrunt legem tuam. Apud
Profp. Tempus faciendi Domine : diffip. fuperbi legem tuam.
In Gr. Ka//!o; tiJ'ttc/hSc.itw Kvfia' dXitoct'J aQay ror rofioy ex.
TP. 117. Pfalt. Moz. Idea dilexi teftimonia tua. Rom.
Vulgatae congruit ad verbum ; ficut etiam Hilar. Auguft.
Profp. & Cafliod. in hunc Pi. cum Gr. nee dillimiliier
hab. Ambrof. praner iftud prinium , Propter hoc dilexi. Gr.
Aia tkto HyonrMct , Sec.
if. 128. Hilatius ubi fup. Propter hoc ad omnia manda-
ta tua dirigebar , &c. ut in Vulg. Ambrof. & Auguft. ibid.
Propterea ad omnia mand. tua corrigebar : omnem viam in-
juftam
odio habui; Aug. iniquam. S. Profp. cum Pfalt.
Moz. Propterea ad dirigebar : omnem viam iniquitatis
odio habui. Ita etiam in Milfali Rom. ad Commun. Millac
S. Mar. Magd. 22. Jul. Ap. Caffiod. ut in Vulgata. In
Gr. Aia T&To irfoc, sraGas it.cClu({inbjj' irxoat o'jloi' a'/r-
KM' tftii^HCet.
V. 119. H5c prsefigitur littera Hebr. Phe ap. Hilar. Am-
brof. Profp. & Cafliod. ut in Vulg. Latine
fignificat Erra-
vi , five Os aperui, ex Ambrof. In Pfalt. Rom. Oris
;
deinde fie : Mirabilia teftim. tua Domine : ideo fcrutata
eft
annua mea ; ita etiam in Mozarab. In hi. verct e Ml.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIII. 247
VUIGATA II OD.
kleo fcrutata eft ca anima mea.
H L B R.
co cuftodivit ea anima mea.
Ofiium fertmmm ttiorum luci-
dum , downs parvulos.
x 30.
Dectaratio fermonum tuo-
rum illuminat : & intellectual dac
parvulis.
131. Os meum aperui , &: at- Os metnn aperui
, cjr refpiravi
traxi fpiritum : quia mandata tua quia mandata tua dejiderabam.
deliderabam.
131. Afpice in me , & miferc-
re mei , Secundum judicium dili-
gentium nomen tuum.
?
. Greffus meos dirige fecun-
dum eloquium tuum : & non do-
minetur mei omnis injuftitia.
1 34.
Redime me a calumniis ho-
minum ; ut cuftudiam mandata tua.
135. Faciem tuani illumina fu-
per fervum tuum : & doce me jufti-
ricationes tuas.
136. Exitus aquarum deduxe-
Vkksio antiqua.
rui : idco fcrutata eft anima Ex M/. Sanger*,
mea.
130. Declaratio fermonum
tuorum inluminat me : & in-
teJ ledum dat parvulis.
131. Os meum aperui , &
att'raxi fpiritum : quia mandata
tua requirebam.
1 3 2. Afpice in me , & mi-
ferere mei , fecundum judicium
diiigentium nomen tuum.
133.
C j refills meos dirige fe-
Refpice ad me
, & miferere mei
,
juxta judicium diiigentium nomen
tuum.
Greftus meos firma in fcrmone
tuo
, cr 0 des potejiatem in me cundiim eloquium tuum : 8c
univerfa iniquitati. non dominetur mei omnis in-
juftitia.
134. Redime me a calum-
niis hominum : ut cuftodiam
mandata tua.
135. Faciem tuam inlumi-
na fuper fervum tuum : ec
doce me juftitias tuas.
1 36. Exitus aquarum tran-
Redime me a calumnta hominis
,
& cujiodiam prctcepta tua.
Vultum tuum ojtende fervo tuo
,
cjr doce me pracepta tua.
Rivi aquarian fluebant de ocul'is
runt oculi mei : quia non cuftodie- mets : quia non cuftodierunt legem fierunt oculi mei : quia notl
runt legem tuam.
S A D E.
137. Juftus es Domine : & rec-
tum judicium tuum.
138.
nia tua
139.
Mandafti juftitiam teftimo-
& veritatem tuam nimis.
Tabefcere me fecit zelus
Noi.
tuam
S A D E.
Juftus
es Domine
, &
rcclum
judicium tuum.
Pruepifti juftitiam teftimonii
tui
, & ventatan nimis.
cuftodierunt legem tuam.
&
Vat. ap. Hilar. Mirabilia teftim. tua Domine : ideo dile-
ait te anima mea. Hilar, ipfe in commentar. Mirabilia tef-
lim. tua Domine : ideo perfcrntata
eft
ea anima mea. In
Pfalt. Corb. parirer additur Domine. A
p.
Ambroi. verb
in eund. Pf. iic : Mirab, teflim. tua : propterea fcrutata
tftea, 8cc. Ap. Auguft. & Profp. propter hoc fcrutata
eft
ta , &c. abfque priced. Domine. Ap. CafTiod. ut in Vulg.
& Gr.
f. 1 30. Sic in Pfalt. Rom. eft, ut & in Vatic, ap. Hi-
lar, necnon apud CafTiod. at Hilatius in comment, deiet
me. Ambrof. verb legit : Mamjeftatio /ermottttm tuorum il-
luminat me : > intelleclum dat, 8cc. Auguft. & Profp. in
eund. Pf. Manifeftatio verbornm tuorum illuminat : $$ in-
telligere jacit parvulos. Brev. Moz. Declaratio fermonum
tuorum illuminet me :
5
intellcclum det parvulis. Gr. H
Jm'xmoi; tu>v *6yuv as peeTieV k, Qvvzriii wirlvs.
if. i 31. Hilar, legit cum Pf. ibidem praefixo , & Moz.
0.( meum aperui
, >
adtraxt jpir. quia maud, tua concupij-
cebam. Ambroi. Os meum aperui
, ^ duxi fpiritum : quo-
mam pracepta tua concupifcebam : itidem 1. de Ifaac , c.
3.
col.
359.
d. $
duxi fpiritum : at epift. 41. to. 2. 960.
b. hab. & adtraxi fpiritum. S. Prolp. ( abjlraxi jpiritttm.
Ap. Auguft. ut in Vulg. In Pfalt. Corb. Os meum ape-
ritif , $$
adtraxi fpiritum : quotiiam mand. tua concupifte-
ham. Gr. mcii,a, i. sim( TWevfict' qti t; i/jiheti W tif-tztiw.
it. i 31. Sic Hiiar. & Cafliud. in hunc Pf. Ambrof. vero
Auguft. & Profp. cum Pfalt. Moz. legunt , Refpice in me ,
&c. Ita quoque Hilar, non femel in explanat. hujus Pfal-
mi. Ambrof. col. 1 184. d. add. miferere mihi. In Gr. 'Eti-
fc?,y]icv hr e,e ,
J.
stevoov /e , &c. ut flip.
Tf. 13?. Ita legunt Profp. 8c Caffiod. in hunc Pf. In
Mozar. M non dominetur mihi , &c. Ap. Hilar. GreJJ'us meos
Airige fecund, eloq. tuum : ac ne dominetur mei omnis in-
juftitia. Ap. Ambroi. col. 1 1 87. e. Greffus meos dirige
fe-
cundum verbum tuum : ) non dominetur mihi omnis ini-
quitas ; fup. 1 1 84. d. meiomni: iniquitas. Auguft. in eund.
Pf. Greffus meos dirige fee. eloquium tuum : $$ non domi-
netur mei omnis iniquitas: at epift. 1^7. to. z.
J44.
g.
549.
f. legit : Itinera mea dirige fecundum verbum tuum :
$$ ne dominetur mihi omnis iniquitas : itidem 1. 2. de pec-
cat, mer. to. 10. 44. a. & 1. de nat. 6c Grat. col. 132.
f.. In Gr. Ta A/a^a7a fj.v ncntv^vvcr y.ari to hiytot W
x. /j.u naTaKv^iivQaTa /an itafitt tvc/uia.
Tf . I 34.
Pfalt. Mozarab. T.rue me a calumniis horn, ut
cuftodiam pracepta tua. Sic etiam ap. Hilarium , excepto pri-
mo Redime me. Apud Ambrof. verb, Libera me a calum-
nia hominum : ut cuftodiam mandata tua. Apud Auguft.
Profp. 8c Cailiod. Redime mea calumniis
55 cuftodiam
1 37. Juftus es Domine
juftum judicium tuum.
138. Mandafti juftitiam te
timonia tua
,
& veritatem
tuam.
139. Exquifivit me zelus do-
Versionem antiquam.
mand. tua. In Pfalt. Corb. Erne me a cal
g> cuftodiam
mand. &c. In Gr. AuTouaal /j.i aVo Quaipxvrlac. k, ttv-
Confttmpfit me z,elus mens : quia
A D
safest) ret? /e^aS IV.
t. 135. Hilatius , Auguft. Profp. 8c Caffiod. Vulgat*
confentiunt & Gr. Apud Ambrof. vero col. 1191. c. le-
gitur : Vullumtuum illumina juper fervum tuum : 2? doce
me juftitias tuas : at fup. 1184. d. Faciem tuam illumina :
ita etiam 1. de apol. Dav. col.
699. c. Pfalt. Corb. Vul-
tum tuum illumina.
t
r
. 136. Ita legunt Hilar. & CafTiod. cum Pfalt. Me-
diol. & Rom. Carnut. verb , & Corb. lie : Per exitus
aquarum tranjierunt oculi mei., &c. Mozarab. Rivos lacry-
marum dediixernnt oculi mei : quia non cuftodierunt , &c.
Hilar, paulb inf. leg. non fervavernnt legem tuam. Am-
brof. in eund. Pf. col. 1 192. e. Decurfus aquarum defcen-
derunt oculi mei : quia non cuftodivi legem tuam : item col.
1193. e. 8c in Pf. 1. col. 756. c. Decurfus aquarum
def-
cendernnt : at I. de apolog. Dav. col. 684. c. & 1. 2. de
pocnlt. to. 2. 436. c. Per exitus aquarum dejeenderunt oculi
mei : & in Pf. 118. col. 1 184. d. Exitus aquarum dedu-
xeruut oculi mei ; fed inf. col. 1 193.
f. 1194. a. Sunt ta-
men codices, inquit
,
qui habeant : A;;5cAct^ uSxrut xec/;-
fclZa^av ol iffatiui /j.v hoc
eft , Duclus aquarum direxerunc
oculi mei : Jed ego in Grxco codice meo naTi&vQav legi , hoc
eft,
defcenderunt ; in quo poteft fieri nt in utramlibet par-
tem, duartim adjetlidne aut d:mr>mtione litterarum
, fcriptor
erraverit. In Grjeco etiam Sunnia 8c Fretela legebant
,
quia
non cuftodivi le*em tuam; veriim Hieron. epift. ad ipfos
,
to. 2. 66%. a. alferit hoc fuperfinttm effe , quia, infit , in
Hebrao legitur cuftodierunt. Apud Auguft. & Profp. Exi-
tus aquarum defcenderunt oculi mei : quia non cuftodierunt
,
&c. addit Auguft. In qnibufdam ccdicibus Q hoc legitur :
Qrtia non cuftodivi legem tuam : polt paulb : Sunt codices
qui non habent defcenderunt ,fed tranfierunt. In ed. Rom.
t\tii,oJ v; v J
r
'jT Y.ctisZwcav sVflt'x spuA&&T0> , &c. Ml".
Alex. iXti&nQai, Aid. & Compl. ixrifimv.
f. 137. Apud Hilar. Ambrof. Auguft. &c. demore pr^.
mittitur littera Hebr. Sade. Latina interpretations dicitur Ce.v-
j'olatio, C\ Ambrolio fides
; Juftitia , li Pfaherio Rom. dein
ap. utrumque : Juftus es Domine :
tf
rethink j.-td. &c. Si-
militer ap. Hilar. Auguft. Profp. 8c CafTiod. In Gr. plu-
raliter , k. su^(~; a! xpittj; w.
t. 1 38. Sic Ambrof. Pmfp. & CafTiod. in hunc Pf. ad-
dita voce nimis , in fine ; ap. Hilar. & Auguft. valde. Ir
Gr. k. ebiifytixi cpiXz*. In Brev. Moz. ita : Mandafti ju-
dicium
, 5
teflimenia tua : &
verit. tuam nimis.
"#.
139. Plait. Moz. Cremav.t me zelus domus tua : quia
tblitifunt verba tua , &c. Rom. Corb. & Carnut, cum Caf-.
146
LIBER PSALMORUM. Pfalm.
CXVIII.
V E RS I O
ba tua inimici mci. met.
140. lgnitum eloquium Probatus fermo tuus nimis
, &
ANTIQUA. HEBR.
VuLGATA HOD.
$x
Mf
Saugtrm. mus tivx : quia obliti lunt ver- obliti funt verborum tuorum
boftes meus : quia obliti lunt verba tua ini-
mici mei.
140. lgnitum eloquium tuum
tuum yenemeflter : 5c tervus Jervus tuns dilexit ilium.
yehemeriter : & fervus tuus dilexit
tuns dilexit iliud.
Adoleicentior fnm Parvulusegofum, & contempti-
bilisifedprxcepta tua non
fan oblt-
tus.
141.
ego_, & coniemptus : jufti-
ficationes tuas non fum obli-
tus.
142. Juftitia tua
,
juftitia in
seternum : & lex tua Veritas.
143.
Tribulatio & anguftia:
invenerunt me : mandata au-
tem tua meditatio mea eft.
144.
/tquitas teftimonia tua
in acternum : intelleclum da
mihi , & vivifica me.
145.
Clamavi in toto corde
rneo
,
exaudi me Domine :
juftificationes tuas requiram.
14.6. Clamavi ad te
,
folva
me : ut cuftodiam teftimonia
tua.
1 47. Prxveni in maturitate
,
& clamavi : in verba tua fpe-
ravi.
illud.
141. Adolefcentulus Turn ego,
& contemptus : juftification.es tuas
non fum oblitus.
Juftitia tua
,
jujlitia fempiterna :
& lex tua Veritas.
Tribulatio & angufiia invene-
runt me : mandata tua voluntas
mea.
Jttfta teftimonia tuafemper : do-
te me
, & vtvam.
Co r n.
Clamavi in toto corde , exaudi
me Domine : pr&cepta tua
cufto-
diam.
Invocavi te
, falvum me
fac :
& cuftodiam teftimonia tua.
Surgebam adbuc in tenebris
, &
clamabam
, verbum tuum exfpec-
tans.
141. Juftitia tua
,
juftitia in ster-
num : & lex tua Veritas.
143. Tribulatio & anguftia in-
venerunt me : mandata tua medita-
tio mea eft.
144. /Equitas teftimonia tua in
sternum : intelleclum da mihi , &
vivam.
C O P H.
145. Clamavi intoto corde meo,
exaudi me Domine : juftificationes
tuas requiram.
146. Clamavi ad te , falvum
me tac : ut cuftodiam mandata tua.
147. Prajveni in maturitate, &
clamavi : quia in verba tua fuper-
fberavi.
NoT-E AD VeRSIONEM A N T I
Q U A M.
fiod. Tabefcere me fecit Helm domus tn.e , &c. Mediclan.
Tabefecit me %.elus tans , &c. Vatic, ap. Hilar, cum Profp.
Tabefecit me telus domus tux : quia, Sec. Hilar, vero in
comment. Tabefcere me fecit telus tuns : quia obliti funt
verborum tuorum, &c.-Ambvol. ineund.pl. Exqitijizit me
Z.elus domus tux : quoniam obliti funt verborum tuorum. Au-
guft. ibid. Tabefecit me telus meus, vclJicut alii codices ha-
bent , zelus tuus : b.tbenl nonnulli etiam domus tuje
; $$ no
tabefecit me , fed
comedic me. Et pell pauca : qui.t oil.
a
funt verborum tuorum iuim. mei. Similiter Auct. 1. de pro-
niiif. p. ;. col. 176. e. In Gr. 'Efyitt&p ^ hao{ w 'Hi
iT^c.^Jo,7^ to* ^oyoMf on u, Sec. Ml. Alex. tfae; rS ci/.v
s<
-
fortaife quidam lege'oanc i>
el;';~;ci /+: ,
pro iiji-.tf
fa ; Aquila , ifcuteie fnit, Symm. awf/stt -v.: ?.

(
. $".
140. lta Calfiod. legit ad verbum. Hilar, vero cum
Biev. Moz. lgnitum eloquium tuum valde , &c. Sic etiam
Auguft. cum Pruip. mox Hilar. ISoti explicat prcprietatem
uerbi bujus Latiua trauilatia, : quod entm rick/cum lgni-
tum , id Grace vctrtffufatof fcribitur : 7ir7rvf!*.<piw aulem
idJigtiificat
quod tanquam conflatum ijne purgatumjit. Am-
broi. leg. lgnitum eloquium tuumtiimis , &c. Vigil. Tapf.
cont. Vaiim.
p. 746. h. lgnitum verbum tuum nimts , &c.
Gr. !/.
f. 141. Sic habet Hilar, in hunc Pf. in explicat. ta-
men Junior, non Adolefcentior. Pi. ibidem prxfixus cum
Pialr. Cotb. & Rom. necnon Calliod. Adolejcentior , &c.
ut fup. ltidem in Mozar. fed inf. leg. quia jufltfiattiones
,
&c. Ambrof. Invents /um ego
, [^ defeedus : pijlific. &c.
ita etiam. habet col. izoi. d. 1102. d. IZ03. f. 1204.
a. b. 1. fed col. 1201. e. lie : Junior ego jum,
$ defpec-
tus. Auguft. cum Profp. Junior ego fum , & coniemptus :
juftiftc.
&c. Gr. NscaTzri$i iy ti'fj.i , j. lijtsdttwi&Ki- 1 ,
&c.
f. 141. Ita legunt Ambrof. Aug. Profp. & Cafficd.
in hunc Pi. curr Gi. Hilar, veto in comment. Juftitia. tut
in aternum : ej lex tua Veritas. Brcv. Moz. Juftitia tua
jttfta
in sternum , &c.
t. 14;.
Hilar. & CaiTiod. cum Pfalt. Rom. Corb. &
Moz. Tribulatio
tf
anguftia invenerunt me : mandata au-
tem tua medit. Sec. Ambrof. & Auguft. turn Pfalt. Me-
diolan. Tribulatio
> neceJJitas inveu. me : mandata tua me-
dit. &c. S. Profp. Tribal. $$ neceJJitas mandata autem
tua , Six. Gr. Xr$siC
j,
dix-,y.ctt cVtoak.' gx ftwrv ,uf.
V. 144.
Sic eft in Pfalt. Mediclan. ad verbum. In Moz.
vero & Corb. Aquiias
, & teftimonia ttta in atertium : in-
telleclum eorum da mihi Domine,
jf vinfca me ( Corb. da
mihi eorum Dom. ) Ap. Hilar, in hunc Pf. ALquitas tef-
tim. tua in atcrnum : intellect"um da mihi eorum
, tf
vivi-
ficer. Ap. Ambrof. Jttfta teftimonia tua in /etermtm : intel-
leclum da mihi eorum,
gf.
vivifca me. Apud Auguft. Sc
Profp. Juftitia teftimonia tua in ateraum, Sec. ut in Vulg.
Jb Gr. AiKcusu/rii t Qtnrfiitii ,ut , %
?v,o:ncu' Mf. Alex.
uTc'c /J.!.
t. I4J.
Lirteram Hebr. Koph
,
prsefigunr de more Hi-
lar. Ambrof. Profp. &c. Ejus interprctatio
eft
Conclude* , tel-
te Ambr.
2
_/>'..'.-r alibi inlsehimus, inquit, Afpice. In Plait.
Rom. I ocatio. Subdit Ambrol. Exciamavi in tola corde men
y
exaudi me Dcm. jujhuas tuas exqniram. Hilar. & CalTiud.
ut fup. in textu. Jtidem Auguft. & Ptolp. niii quod leg.
in fine exquiiam. Gra:c. 'ExixQti,oi w c>>i sxi^v.-rtica.
t. 146. Pfalt. Rom. Clamavi ad te
, fjj falvum mefac :
ut , Sec. ut in Vulg. Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar, cum Caf-
iiod. Clamavi ad te
,
filvui me fac : i$ cuftodiam maud.
tua. Hilar, in comment, limpliciter hab. {$ cuftodiam man-
data tua; paulo verb fup. ait : Sed qui clamavH ut audi-
retur , ^ inquvreret jttftificanones Dei; nunc clamat utjal-
u
fiat, 3 ciiflodiat teftimonia Dei. Ambrof. in eund. Pf.
(ic : Clamavi ad te
, falva me : 5 cuftodiam mandata tua :
item (aha me, epift. 51. to. I. 918. e. Auguft. Clama-
vi, falvum me fat
: vel Jicut nonnulli codices habent
, $
Grxci ) Laiini : Clamavi te , falvum me fac :
S cuftodianf
teftimonia tua : exinde ,
Quid
eft
Clamavi te , niji, claman-
do invocavi te
.'
S. Prolp. cum Plait. Curb. Clamavi ad
te
,
falvum me jac : $ cuftodiam teftimonia ma. Gr.
''-
x&xfytt cci (Mi. Alex, a , )
Q<nf'r /*f k, cv>.i,in rx juafjv-
Cid CM.
,
Tt. 147. Sic habet Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar. Rem. ve-
ro cum CaiTiod. Prxveni in maturit. & clam. (5 >" verba tua
fperavi. Corb. Trxveui in maturitate., exclamavi : in ver-
ba tua fperavi. Hilar, in comment. Prxveni in maturit.
($ clamavi : 5 in verba tuafemper fperavi. Ambrof. ibid.
Anticipavi in maturitate
, 5
exclamavi : in verba tua fpe-
i.izi : turn addit : Gracus cV dce-fla. dixit, quod
eft,
ante
Iteram , ante ttmpUS : Se inf. Ait : I raveni cv dafla. Au-
guft. in eund. PI. cum Profp. Prxveni intempefta nolle
, tf
clamavi : in verbis mis fperavi : mox Auguft. Ilures co-
dices non habent intempefta nocte , fed immaturitate ; vis
autem units inventus ell, qui haberet gemmatam pru-po/itio-
nem , id
eft
, 111 immaturitate Qitid ergo Grace diclutn
eft
d'xfla , noft Ulit verbo , fed
duobus , id
eft ,
prxpoji-
tione , [J
nomine : hoc btterpretes noftri quidam dixerunt
intempefta nocte; plures immaturitate, ncn duobin ver-
bis , fed una, aijus vocabuli ticminativiis
eft
immatuti:a<;
;
nonnulli verb in duobus verbis , Jicut Grxcns puftu , in im-
maturitate ; duplet quippe immatuiitas
eft , cV aa^.y in im-
maturitate ; tanquam
Ji
vellet etiam ilte ,
qui dixit intem-
.pefta nocte
,
prxpejitioue dicere geminata , in intempefta
ijrxcus in nodte intempefta dixit
,
quod idem valet,.Ji
dicatur in immaturitate , id
eft
, 1 tempore no'durno im-
mature. In ed. Rom. n5;sca cV dufl-x , j. tx?V.e*ia*
etc tie hlyxi; a\s i-n\\rxi<sx' unde Ambr. ubi iup. col. 11
14.
f. ait : Grxcus iirvf.iriccc dixit , quod
eft , adjpcrandumfern-
per crejeere
, tf
fpem
/pet adjiwgcre.
LIBER
PSALMORUM.
Pfalm. CXVIII. 247
VUIGATA HOD.
148.
Prrevenerunt oculi mei ad
te diluculo : ut medicafer eloquia
tua.
149.
Vocem meam audi fecun-
dum mifericordiam tuam Domine :
Hub r.
Pr/cvcniebant oculi mci Vtgillai
,
ut mettitarer in fermonibus tins.
Vocem meant exaudi juxta mi-
fericordiam tuam : Domine fecttn-
Sl fecundum judicium tuum vivitica dim: judicium tuum vivifica me
me.
Veksio a n t I
Q
u a .
148. Praevenerunt oculi mei E* Mf. &{,
ad tediluculo:utmeditarer elo-
quia tua.
1 y>.
Voce mea cxaudi me
Domine
,
fecundum miferi-
cordiam tuam Domine :& fe-
cundum judicium umm vivifi-
ca me.
50.
Adpropiaverunt per-
150. Appropinquaverunt perfe- Appropinquaverunt perfecutores
quentes me iniquitati : a lege autem mei fedcris , & a lege tua procul fequentesme imque : alegeail-
tua longe fadi funt. facli funt.
tern tua longe fadi funt.
151. Prope es tu Domine : & Prope cs tu Domine , & omnia 151. Prope es tu Domine :
omnes via; tua: veritas. mand.ua tua Veritas. & omnia mandata tua Veritas.
Initio cognovi de teftimo- A principle novi de teflimoniis 152. Ab initio cognovi a
quia in sternum ftmdaiti tu'is
,
quod in sternum fundaveris teftimoniis tuis : quia in a:tei>
ea.
nura fundafti earn.
Res.
Fide affliclionem meam ,& eri-
153. Vide humilitatem
pe me ; quia legis rifce non fum
obli- meam
,
& eripe me : quia le-
151.
nils tuis
ea.
Res.
153.
Vide humilitatem meam,
& eripe me : quia legem tuam non
fum oblitus.
154. Judica judicium meum , &
tus.
Judica caufam meam
, &
redi-
redime me : propter eloquium tuum me me : infermone tuo vivifica me.
vivitica me.
155. Longe a peccatoribus fa- Longe ab impiis fulus : quia prx,-
lus : quia juftiticationes tuas non ex- ccpta tua non quofkrunt.
quitierunt.
156. Mifericordia: tua: multa Aftfert cordis tus. multa Domi-
Domine : fecundum judicium tuum ne : juxtajudicia tua vivifica me.
vivitica me.
157. Multi qui perfequuntur me , Multi qui perfequuntur me
, &
gem tuam non fum oblitus.
1 54.
Judica judicium meum,
& redime me : propter elo-
quium tuum vivifica me.
155. Longe eft a peccatori-
bus falus : quoniam juftifkatio-
nes tuas non exquifierunt.
1 56. Miferationes tux mul-
ta Domine : fecundum judi-
cia tua Domine vivifica me.
1 57.
Multi qui perfequun-
& tribulant me : a teftimoniis tuis
affli.^unt
me : a teflimoniis tuis non tur me
,
& qui tribulant me : a
non declmavi. declmavi. teftimoniis tuis non declinavh
158. Vidiprrevaricantes, &ta- Vidi pmvaricatores tuos , & 1 58. Vidi nonfervantes pac-
befcebam : quia eloquia tua non cuf- marebam : quia verbum tuum non turn, & tabefcebam : quia
todierunt. cuftodierunt.
eloquia tua non cuftodierunt.
NotjE ad Versionem antiquam.
t. 148. Ita Caffiod. cum Pfalt. Rom. Hilar, verb cum tio , aliqui in initiis interpretati funt ; fed qui pluraliter hoe
Pf. ibid, pnfixo : Et prxveueruui oculi mci diluculo : ut
tneditarer eloquia ma. Ambrof. Fravenerunt oculi mei ma-
ne , meditari verba tua. Auguft. cum Piolp. Fravenerunt
oculi mei ad matiitmum : ut mcdit.ver eloquia tua. Gr.
njfp,9"a
u
Jt>' itfa\ Ifheyv, Te fj.i*na.v ra ho'r.a. Ob
-
.
it . 149.
Auguft. Profp. 6c CafTiod. legunt cum Pfalt.
Rom. Vocem meam exaudi Domine fecundum mifericordmm
tuam :
g
fecundum judic. &c. Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar.
Vocem meam exaudi Domine fecundum multam mifericor-
diam tuam : fecundum judic. Sec. Hilar, vero in comment,
cum Pfalt. Curb. Vocem meam exaudi fecundum mijericor.
tuam Domine : fecundum judic. Sec. Ita quoque Ambrof.-
addito uno
5 ,
poft Domine. In Gr. T; pa>M?s ij.\i oms-
Qov KvCtt X.UTO. to easos W Kara, to HfljJ.0: w fyo-jt /j.s.
Aquila C^wa'joi' fit.
fr. 1 jo. Ita legit Hilar, cum Pf. ibid, prxfixo , prater
vocem iniquitati, pro inique. In Pfalt.- Camur../je. In
Rom. iniqui. In Corb. Adpropiaverunt ptrfeq. me inique
.'
a lege autem tua elongaverunt. Similiter hab. Ambrof. in
hunc Pf. prarter verbum I . Appropinquaverunt : fubinde
tamen ait : Gv.tcu; jic pofttit : Appropinquaveruntperfequen-
tes me iniquitate. Ita eiiam legit Auguft. cum Frofp. in
eund. Pf. Auguftinus fubdic , vel Jicttt nonnulli codices ha-
betit , inique : mox uterque , a lege autem tua longe fatli
funt.
Cafiiod. ibid. Appropinquaverunt perfequentes me in-
jufte , &c. ut fup. Mf. I. cum editt. Adpropiaverunt.
'
Gr. fl&wyUQce ol x.ctTa.J'iaMv'iti /j.z ctiojuU- abio S<i rS vo-
fiH otf efiaxfurhneeur.
f. iji. Sic eft in Pfalt. Rom. Corb. & ap. CafTiod.
Ita quoque bab. Hiladus cum Pf. Vatic, dempto uno tu.
Ambrof. ibid. Prope es tu Domine :
tf
omnia pracepta tua
Veritas. Apud Auuft. Si Profp. ut in Vulg. In Gr. 'E7-
7'je, fl' Kyg
-
i) -7ra:a.i a! oAol m aV6f<. Mf. Alex. 'E7-
fi'S ii '111 Ku&i-' 1 toh at wto>i' ov , Sec. Item in Compl.
en Kviz.
f. IJ*.
Ambrof. Vu'gats fa vet ad verbum. Pf. e Mf.
Vat. ap. Hilar. Ab initiis cognovi, Scout in Vulg. Hilar,
ipfe in comment. In initiis cognovi de tefiim. tuis .-quia...
fundafti ea : inf. col.
^7.
c. In principio cognovi , &c. Au-
guft. cum Profp. & CafTiod. Ab initio cognovi de tefiim.
tuis, Sec. Sic eiiam in Pfalt. C Jtb. Auguft. addit : Qjtod
Cr.tcits ait, y.oct apxyt,
aliqui nojlrt ab initio , aliqui ini-
dicere maluerunt , Gr.tc.im locntionem jecuti funt : Latins
autem lingua illttd potilis ujitatitm
eft,
ut ab initio, vel
initio dicatur ,
quod Y.o.Ta.p-/jn.e, Grace
,
qua/i pluraliter ,fed
adverbialiter dicititr.
ft. 153. 154. 1
5"5- Totidem referunt Hilar. Auguft.
6c CafTiod. in hunc Pf. cum Pfalt. Coib. Profper vero de-
let
eft t.
1 J J.
port longe , cv.m Gr. Apud Ambrof. in
eund. Pf. fie : Vide humilit. meam , 5
erue me : quoniam...
Judica jnd. meum , libera me : propter verbum tuum vi-
vifica me. Longe
eft
i pecc. falus : quoniam juftitias tuas non
exquifierunt. Omnes autem prarfixam exhibent littetam
Hebr. Res; qua: Latina interpretatione Caput dicititr, vel
Primatus, telle Ambrofio. In Pfalt. Rom. Capitis.
t. 156. Sic in Pfalt. Corb. dempto altero Domine.
Hilar, vero ita legit : Miferationes tua multa funt Domi-
ne valde : fecundum jud. tunmvivif. me. Pf. ibidem pr<e-
fixus : Miferationes tua multa ni:::i; Domine : fecundum ju-
dicia tua vivifica me. Ita etiam legit Ambrof. cum Pfalt.
Rom. prxter fingul. judicium tuum. Auguft. Profp. 6c
Cafiiod. ibid. Miferationes tua multa, Domine : fecundum
judicium tuum, &c. Gr. Oi tu'wiffal ex irowot Ki/gis
1
xi
re to xp!/na iv l^MOor fte'
Aquila , x.cth y.p!<s;i; ev.
t. 157.
Anibrof. 6c Auguft. legunt cum Profp. Multi
perfeqnentes me
, / tribulantes me : a teflimoniis tuis , Sec.
ut fup. Sic etiam in Pfalt. Rom. 6c Gr. Hilarius in eund.
Pf. ita : Multi qui perfequuntur me : de teftimoniis tuis non
declmavi : turn addit: Cum multi perfequuntur , tie decli-
nat quidem. Pf. ibidem praefixus : Multi qui
perfeqututtut
f$ tribulant me : a jttdiciis tins non dcclinavi. CafTiod. ut
in Vulg.
~fr. if
8. Sic apud Hilar. Profp. 8c CafTiod. verbum e
verbo ; necnon in Pfalt. Mediol. Gamut. 6c Rom. quibus
accinit Ambrof. in eund. Pf. nil] quod hab. quoniam ver-
ba tua. Auguft. ibid. Vidi infenfatos, ? tabefcebam : vel
,
inquit, Rent alii codices habent : Vidi non fervantes pac-
tum :
tf
hoc plitres habent. Hanc etiam leflionem admit
tit Pfalt. Corb. fed in fine leg. non cuftodiebant. Ambr.
ubi fup. ait : Imprudentes nun cuftodierunt pracepta Domi-
ni : aliqui enitn codices habent a'Ji vn^/Txi , hoc
eft , inji-
pientes , non intelligentes : nunc etiam Graece : EUiv dQu->
1 :tV7?
, 5
ii,iT\;y.iulw ot( t '? *< v'k 5
f
wa^arTo.
248
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXVIIL
Versio antiqua. HE B R,
Vl'IGATA K O D.
Ev
Mf.
Sangerm.
159.
Vide quia mandata tua fide quoniam pncepta tua di- 1 59. Vide quoniam mandata tua
dilexi Domine : in tua miferi- lexi : Domine juxta mifericordiam dilcxi Domine : in mifericordia tua
cordia vivifica me. tuam vivifica me.
1 60. Principium verborum Caput iierborum tuorum
,
veri-
Uiorum
,
Veritas : & in aeter- tas : & in fempiternum omne judi-
num omnia judicia juftitix cium juftiiutm.
tux.
S* 1 x.
Principes perfecuti funt me
fine
caufa : verba autem tua timuit cor
men111.
-Gaudens egifum in eloquio tuo,
161. Principes perfecuti funt
me gratis : 6c a verbis tuis for-
midavit cor meurn.
162. Lxtabor ego fuper el o-
quia tua : ficut qui invenit ipo Jicut qui invenit
f
polio, multa
ha multa.
163.
Iniquitatem odivi , & Mendaciumodio habui, & dr-
abominatus Turn : legem autem tefiatus fum : legem tuam dilexi.
tuam dilexi.
1
64.
Septies in die laudem Septies in die laudavi te
,
fnper
dixi tibi , fuper judicia juftitix judictis juflitia, tux.
tux.
vivifica me.
160. Principium verborum tuo-
rum
, Veritas : in sternum omnia ju-
dicia juflitia: tua:.
S 1 N.
161. Principes perfecuti funt mc
gratis : & a verbis tuis formidavit
cor mcum.
161. Laetabor ego fuper eloquia
tua : ficut qui invenit fpolia multa.
*6j. Iniquitatem cdio habui,
& abominatus fum : legem autem
tuam dilexi.
164. Septies in die laudem dixi
tibi , fuper judicia juflitia; tua:.
165. Pax multa diligentibus
nomen tuum : & non eft in il-
lis lcandalum.
1 66. Exfpedabam falutarem
tuum Domine : & mandata tua
feci.
167. Cuftodivit anima mea
teftimonia tua : & dilexi ea ni-
mis.
1 6 P. Cuftodivi mandata tua
,
& teftimonia tua : quia omnes
viae mex in confpeclu tuo Do-
mine,
rax
tuam
,
multa diligentibus leqem 165. Pax multa diligentibus !e-
C non
eft
illis fcand.ilum. gem tuam : & non eft illis lcanda-
lum.
166. Exfpeclabam falutare tuum
Domine : & mandata tua dilexi.
Exfpeclavi falutare tuum Do-
mine
, & mandata tua feet.
Cuftodivit anima mea teftimonia
tua
, & dilexit ea nimis.
Cuftodivi prttcepta tua
, & tef-
timonia tua : quia omnes vu mex
in confpeclu tuo.
167. Cuftodivit anima mea tef-
timonia tua : 8c dilexit ea vehemen-
ter.
t68. Servavi mandata tua, &
teftimonh tua : quia omnes vis mea;
in confpeftu tuo.
T11 AV.
Jngrediatur Litis mea coram te
Domine : fecundiim verbtim tuum
T \ v.
id
9. f\ppropinquet deprecatir
mea in confpedtoi tuo Domine : juxta
cloquium tuum da mini intelleaum.
169. Adpropiet oratio mea
in confpeclu tuo Domine : fe-
cundiim eloquium tuum da dote me
mihi intelleclum.
170. Intret poftulatio mea feniat deprecatio mea ante vtil- 170. Intret poftnlatio mea in
in conlpeclu tuo Domine : le- turn tuum : fecundttm eloquium tuian confpeclu tuo : fecundiim eloquium
cundum eloquium tuum eripe libera me. tuum eripe me.
me.
No TjE ad Versionem antiqua m.
ffr. 159. rCo. Itidem Auguft. cum Pfalt. Corb. &Gr.
Ita etiam Hilar. Prol'p. & Calfiod. in eund. Pf. detrac-
to uno
$,
port vocem Veritas. Apud Ambrof. lie : \':de
quia pracepta tu.i dilexi Domine , &c. ut in Vulg.
f . 161. Hie prarmittitur littera Hebr. Sin apud Patres
Latinos : Latim J-.cnur Super vulnus , aucfere Ambrof. In
Pfalt. Rom. Dcntium : mox ibid. Principes perfecuti funt
we , &c. ut fup. nee diffimiliter legunt Hilar. Auguft.
Profp. & Cilliod. Apud Ambrof. He : fjj a verbis tun
trepidant cor ntetim : in Miffali Rom. formidavit ; in Gr.
iJ~si>Uo'-v , &c.
$. 161. Itidem Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. Ambrof.
vero legit : Exftlto ego in verbis tuis : Jicut qui invenit ,
&c. Auguft. ibid. Exfultabo ego friper eloquia tua, &c. S.
Profp. Exfultavi ego , &c. Gr*c. 'Atx^ix^cyM iyu iir'i t
ao-//a (-V 1 &c.
f. i6j. Hilar. & Caffiod. Vulgatac refpondent. Pf. c
Mf. Vatic, ap. Hilar, ultimo hab. ego dilexi. Ambrof. cum
Auguft. & Profp. lnjtijlitiam odio habui , &c. uc in Vulg.
Gr. 'AJmixt i/j.[Qmx , &c.
j^-.
164. Concinunt Hilar. Ambrof. Profp. & Caffiod.
in luinc Pf. item Ambrof. 1. 3. de Virgin, to. 1. 178.
f. cum Nicetio Ep. Spicil. to.
3. p. 9. c. In Pfalt. Corb.
Septies m diem laudem dixi tibi, &c. Apud Auguft. Sep-
ties in die laudavi te
, &c. In Gr. 'Etttciki; tm; in'.e^i
ritzcx 'i , &c. Alex. oc;.
t. 165. Sic habent Hilar. & Ambrof. cum Pfalt. Corb.
Auguft. verb, Profp. & Caffiod. cum Vulg. diligentibus
legem tuam : Gr. -w ri/jof en ; Mf. tamen Alex, to oVo,a
it. Apud Chromat. Aquil. in Manh.
p. 979.
d. lie : 1'ax
multa efi
diligentibus te :
f^
non ejl , &c.
t . 166. Concinit Hilarius ad verbum , nifi quod fcri-
bit falutare. Itidem in Pf. e Mf. Vatic, ap. ipium. Am-
brof. in eund. Pf. Exfpeclabam falutare
gj
pr.tcepta tua
foci.
Auguft. vero ,
Profp. & Caffiod. Vulgatse fuflragan-
tur , & Grasco.
It. 167. Pfalt. Rom.
5
dilexi eavchtmenter. Itidem di-
lexi, in Pfalt. ( art ut. Apud Ambrof.
$$
dilexit ea ntmis.
Ap. Auguft. & Profp.
gj
dilexi ea valde. Ita etiam in
Plait. Corb. AdditAug. Vel ficut nonnulli codices habent
,
dilexit , ut fubaudiatur anima mea. Hilar. & Caffiod. Vul-
gatje favent. In Gr. j. wyairwn amia. '.rr,',Spcc,
~t. 168. Ita legit Auguft. cum Profp. & Pfalt. Corb.
Itidem ap. Hilar, fed abfquc Domine. Pf. e Mf. Vat. ap.
ipfum delet prieterea,
t5
teftimonia tua. Rom. liabet cum
Caffiod. Servavi nuind. tua , y tejiim. tua m confp. tua
Domine. Ambrof. in eund. Pi. Servavi p:\zcepta tua ,
s$
tcflim. tua : qnoniam omnes vix me.t ante te Domine. Gr.
'b.pu\cez\u ts; er'cxet; W ,
r lecttTtor W Kt/<. In Mf.
Alex, deeft Kt'e<f.
t'. 169. Pneponitur de more littera Hebr. lav apud
Patres Latinos. Latvia interpretations Jigmficat Eriavit , It
Ambrofio fidei : alii Interpretes habent Cuiifummavit , eo
ipfo tefte. Pfalt. Rom.Fabri, Signa. In eodem Pfalt. f,
fequitur ut fup. in textu. Ita quoque legitur ap. Caffiod.-
in hunc Pf. cui accinit Hilar, ibid. ni!i quod repeiit vo-
cem Domine, poft eloq. tuum. Ap. Ambrof. in eund. Pf.
fie : Appropiriqiiet oratio mea in confp. tuo Domine : Jecun"
dam verbum tuum mihi. tribue intelleclum. Ap. Auguft.
& Profp. ibid. Appropinquet oralio mea in confp. tuo De-
ntine : fecundiim eloq. tuum tla mihi intell. Sic etiam in
Pfalt. Curb, addito Domine
, poft tuum. In Gi . "l -,.'t sc/'c
m Aim!; /wv <sv Qvmum f*t.
If. 170. Sic in Plalr. Rom. eft & Corb. Sic etiam ap.
Hilar. Auguft. Profp. 5c Cafliud. in hunc Pf. Ambrof.
vero legit : Intret pcjlulaiio mea coram te : fecundiim ver-
bum tuum libera f:ium addit : Gractts habet , E,'o;>'f7c*
dZjuHa y.i , hoc ejl, Intret dignitas mea; licet potuerit
&
Jcriptor errare
, tf
fecerit ot^taio/?, hoc
eft,
deprecatio. Ed.
Rom. EiWaSu t a%-j>i*x j4\> a'tntii W Kt'^i" xt to 0*
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXIX.
249
V U L K A T A HOD.
171. ErucTrabunt labia mea bym-
mira , cum docueris me juftificatio-
nes tuas.
171. Pronunciabit lingua nica
cloquiu'm tuum : quia omnia manda-
ta tua a?qnitas.
175. Fiat manus tua ut falvet
me : quoniam mandata tua elegi.
H B R.
Fnndant labia mea bymnum
docebis etlitn me precept a tua*
Loquetur lingua mea femonem
Versio
antiqua.
171 . Rucluabunt labia mea Ex
Mf. Sa*z
e
*
hymnum
,
cum docueris me
jultiiicationcs tuas.
1
7.1. Pronunciavit lingua
tuum : quia omnia mandata tua mea eloquia tita : quia omnia
mandata tua xquitas.
175. Fiat manus tua ut fal-
vum facias me : quoniam man-
data tua elegi.
174.
Concupivi falutarem
tuum Domine : & lex tua me-
ditatio mea eft.
Vivet anima mea
, &
laudabit
175.
Vivet anima mea, &
8c judicia tua adjuvabunt te : rjr judicia tua auxiliabuntur laudabit te : & judicia tua ad-
tntbi. juvabunt me.
Erravi , ficut ovis qua; pe- Erravi
quafi
ovis perdita : qutre . 176. Erravi ,
ficut ovis qil?e
1 74.
Concupivi falutare tuum
Domine : & lex tua meditatio mea
eft.
175. Vivet anima mea, & lau-
dabit te : 8
ine.
1 76.
jufta.
Sit manus tua attxiliatrix mea .
quia pr&cepta tua elegi.
DeJtderavi falutare tuum Do-
mine
, <jr lex tua voluntas mea.
: qu.xre fervum tuum
,
quia fervum tuum
,
quia mandatorum petit : vivifica fcrvum tuum
,
mandata tua non fum oblitus. tuorum non fumoblitus. quia mandata tua non fura
oblitus.
Not* ad Versionem antiqua m.
fiw w oviau ,uf.
f- 171. Hilar, in hunc Pf. Erutluaverunt labia mea,
Zee. ut fup. S. Paulinus epift. 19. p.
106. b. Rutlabunt ,
&c. Gr*c. 'E^epev^auh , &c. Ambrof. cum Profp. ut in
Vulg.
t. 171. Sic eft in Pfalt. Rom. Fabri , ut & in Vatic,
ap. Hilar, lta etiam Hilarius ipfe legit cum Piom. Mar-
tianxi , prauer hoc ,
pronunciabit. Corb. Pronunciabit ling,
mea eloquia tua : quoniam omnia mand. tua Veritas. In Car-
nut, pariter Veritas. Ambrof. vero lie habet : Loquetur lin-
gua mea verbnm tuum : quoniam omnia mandata tua juf-
titiaejl. Auguft. Pronunciabit lingua mea eloquia tua: quia
omnia mandata ttta judicia. S. Profp. Pronnriciavit lingua
mea eloquia tua : quia omnia mandata tua jujlitia. Caf-
In Corb. Fiat manus tua ut falvum facial me : quoniam
pracepta tua dilexi. Ambrof. in eund. Pf. Fiat manus tua
falvum facere me : quoniam, &c. G.acc. XiriSia n '/jt'.f (\
tS auQal fi
m
on t? unc^aq Q. riptTKotJMwt
Ttrt. 174.. 175. Concordant Hi'ar. Ambr. Aug. Profp.
& CafTiod. una cum vet. Pfalt. & Gr. nifi quod hab. oni-
nesfalutare ; & laudabit , non laudavit , ut in autographo
Sangerm. Pf. e Ml. Vatit. ap. Hilar. Vivit anima mea
,
&c. Gr. ^ii'cfTx;.
t
'.
176. Sic ap. Hilar. & in Pf. ibidem praefixo , excep-
to verbo periit. Apud Ambrof. perierats caet. ut in textu.
Ambrof. addit : Grains babet ,
quarre fervum tuum, hoc
ejl , Xjrrvmi
;
potttit falli fcriptor , utferiberet tv/.'jr ,
quod
ejl vivifica. Auguft. Erravi
, Jicut ovis perdita : quart ftr-
fiod. Pronunciavit , &c. ut in Vulg. Gr. $Be7i;oTO
'
vum tuum, &c. deinde ut Ambrof. fup. Nonnulli codices
Td loyij. (V OT/ TTCCCCCl CU CCTOACd' (\ <f\ IX.XIMIJVH. Mf. AlcX.
4>67^rai to toyu'v Qn. Ira etiam Sunnia & Fretela le-
gebant, tefte Hieron. in epift. ad ipfos, to. 2. 661. a.. In
Graco , inquic , <p%h/i,eTau vos legiffe dixiflis ;
quod verbum
,
Jive dicas pronunciabit , Jive eftabitur , Jive loquetur, idip-
fum Jignifcat : denique gj nos in Hebrao ita vertimus : Lo-
quetur lingua mea fermonem ruum.
#.
175. Ita legit CafTiod. in hunc Pf. Hilar, vero ibid,
cum Auguft. & Profp. Fiat manus tua ut falvum me
fa-
cial : quoniam , &c. Sic etiam in Pfalt. Rom. & Vatic.
non habent qure
, Jed vivifica : una quippe fyllaba in*-
terefl , qua inter
fc
in Graco diftant L^sov , ^MTKtfoc; nude
$$ ipfi
codices Graci variant. Apud Hieron. in Ifai.
53.
to. 3. 584. e. fimiliter , Erravi,Jicut ovis perdita. Sic etiam
Ambrof. ipfe leg. 1. de lapf. virgin, to. z. 319. a. Ful-
gent, vero 1. 1. ad Trafim. p. 76. & CafTiod. cum Pfalt.
Rom. Erravi , Jicut ovis qux perierat : requirefervum tuum ;
Rom. addit Domine , deinde quia , &c. ut kip. Corb. pa-
riter hab. require. S. Profp. ut in Vulg. Gr. 'i.ir*ctt$w >
aj; irpvZaTor aVoMj?ioV '(^vtuQm to , &c.
VuiGATA HOD.
i . Canticum graduum. CXIX.
D Dominum cum tribularer
clamavi : & exaudivit me.
1. Domine libera animam meam
a labiis iniquis , & a lingua doloia.
3.
Quid detur tibi , aut quid
apponatur tibi ad licguam dolo-
fam
>
4. Sagitta; potentis acuta;, cum
carbonibus defolatoriis.
He br.
Canticum graduum. CXX.
A
D Dominum in tribulat'tone
mea clamavi
, & exaudivit
me.
Domine libera animam meam a
labio mendacii , a lingua dolofa.
)uid detur tibi , aut quid ap-
ponatur tibi ad linguam dolofam ?
Sagittoz potentis acuta , cum car-
bonibus juniperorum.
Versio antiqua.
1. Canticum afcenfiirn.
CXIX.
*
A D te Domine, cum tribip.
-t\
larer , clamavi : & exau-
divit me.
x. Domine libera animam
meam a labiis iniquis, & a lin-
gua dolofa.
3. Quid detur tibi, & quid
adponatur tibi ad linguam do-
lofam ?
4.
Sagitta? potentes acuta?
,
cum carbonibus defolatoriac.
NotjE ad Versionem
f. I. Hilar. Auguft. Profp. & Cafliod. legunt, Canticum
graduum , cum Vulg. Aug. addit : Gracefiriptumejl VajSaG-
f4xv. Gradus autem,vel defendentiumJuut, vel afcendemium :
fed gradus,quomodo in bis P/almis pfiti fttnt, aj'cendentesjignt-
fcant. Item Hilarius in comment, col.
369. e.ait : Gradus
quindecimfiijji fcimus in templo ; Pfalmos quoqtte graduum
juindecim legimus.
* Hilarius , Auguft. & Profp. legunt : Ad te Domine, clim
tribularer
, ^ exaudifi me. Calliod. in eund. Pf. Vulgatx
congruit.
#. 2. Ita legit Hieron. ep. ad Damaf. to. 3.
J22.
a. ficut
Profp. ScCaffiod. in hunc Pfal. Hilar, verodeletg, poft
iniquis ; & fane Hieron. ep. ad Sun. & Fret. col. 66r. b.
monetiftam conjunct. e'Tefuperfluam. Auguft. in eund. Pf.
fie habet :
Domine erne animam meam a labiis injuflis
, $ *
Tom. 11.
F.x
Mf.
Sangermi
A N T I
Q U A M.
lingua dolofa. Pfalt. Corb. $ ad linguam dolofam. Gr, vero,
Kvfii fvsat
j,
ccTTo yhwcxyyi;, Sec.
fr. 3. Sic habet Hilar, in hunc Pf. Profp. vero & CafTiod.
ut in Vulg. Auguft. ibid, ita : Quid dahtur tibi, aut quid
apponetur tibi ad linguam dolofam ? at in Rom. 12. to. 3. col.
920. d. legit ". Quid detur tibi
, aut quid apponatur tibi ad lin-
guamfubdolam? Pfalt. Rom. & Corb. Quid detur tibi , aut
quid a lingua dolofa ?Graec. T/ /g?si'h tot, i. t/
Trfof
#. 4. Ita legit Hilar, potentes, fed in fine hab. defolatoriis
:
folx enim, iiiquit,Dm/ potentesfttnt $$
acuta /agitta : & poft
paulo, carbones nominat defolationis. Similiter in Pfalt.
Corb.
Sagitta potentes.... cum carbon, defolatoriis. Pf. vero e Mf,
Vat. ap. Hilar. Vulgata; confonat , cum Rom. & Moz. Iti-
dem Cafficd, & Gaud. Bs'u. fer, z. p, 944. f, cum Profp.
Ii
*
"2^0 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXX.
$ix
Mf.
SiWgerm.
V E R S I O
5. Heu me
ANTIQUA.
,
quod incola-
HE BR.
Heu mihi, quiapcregr'tntttio mea
tus mens prolongatus eft : ha- prolongate
eft
: habitavi cum taber-
bitavi cum habitantibus Cedar
:
naculis Cedar: multum pereptua ejl
6. multum incola fuit anima annua mea
rnea.
7. Cum his qui oderunt pa- Cum odientibus pacem : ego pa-
cem
, eram pacificus : cum lo- cifica loqucbar
, & illi bellantia.
quebat illis, impugnabant me.
Not* ad Versiomem ant
Mf. tamcn i.CafTiod*cumeditt. hab. potentes. Apud Aug.
an cund. Pf. Sagittx potentis acuta , cum carbenibus defolato-
riis , vel vajlatoribm : deinde: Sive defolatoriis dicas ,Jive
vaftatoribus dicas , ( tiara in diverjis codicibns diverse jcrip-
lum
eft,
) idemJignificat : ipfe etiam in Rom. 12. to.
3. 920.
d. legit vaftatoribus. In Gr. Ta^EMt fv <Ti/wr? MorHfisrx >
tin rote, atvpcfy to"? tpv/aiMTt;.
Tfr.
J.
Sic eft in Pfalt. Moz. Se apud'Caffiod. Ita quo-
que apud Profpeium , ficut in Pfalt. Romano, & Vatica-
no apud Hilarium , excepto uno quia, pro quod. In Coib.
lien mihi , quod. Hilar, in comment, legit ut fup. Ben me
,
quod incolatui mens prolongatus cjl : <jj habitavi cum babitan-
tibtts Cedar : a: inf. id memorat , cam habitatiotiibus Cedar.
Itidem Ambrof. Hea me ,
quod , &c. 1. de parad. to. 1. 164.
c. & 1. 2. de Abr.c.4. col. 319. c. & in Pf. 118. col. 1251.
a. at I. 2. de interpel. Dav.c. 3. col. 641. f. Heu me, quia :
item in Pf. 38. col. 849. d. 851. a. ubi addit , ) habitavi
,
Sec. rurfum Hex me, quia in Pf. 43. col. 888. f. S. Pau-
lin. epift. 29. p. 71. a. Heu me
, quad incolatui , Sec. item ep.
I 3. p. 71. a. addirque
, quod habitant cum tabernaculis Ce-
dar. Tichon. veto reg. z. p. 51. g. lie babet : Heu me
, quia
$
VuLGATA HOD.
Heu mihi
, quia incolatus
meus prolongatus eft : habitavi cum
habitantibus Cedar : 6. multum in-,
cola fuit anima mea.
feiegrinatio mea lotiginqna facia efl : habitavi cum taberuaca-
iis Cedar. Kieron. epift. ad Dardan. to. 2. 608. a. lieu me
,
tjuia peregrinatio mea prolangata
eft
: habitavi aim habitanti-
ius Ceda; : & epift. ad Paulam , to. 4. p. 2. col.
Jo",
b. Hei
mihi , quia peregr. mea prolongata
eft
a me : habitavi , Sec. Se 1.
Z. otinr. Jovin. to. 4. p. 2. col. 227. a. Hei mihi
, quia pere-
grinatio mea prolongata ejl : habitavi cum babuxtiombus Ce-
Jar : at 1. I. in epift. ad Ephef. to. 4. 32
J.
d, legit : Heu
mihi , quia incolatui meus prolongatus
eft
, Sec. Se ita vertiife
Latinuvn Interpretem dicit ipfe in epift. ad Sun. Se Fret. to.
2.627. b. Auguft. in eund. Pf. non femel : Heu me, quod
incolatus mens longinqiius facias eft
: mhabitavi cum taberna-
7. Cum his qui oderunt pacem,
eram pacificus : ciim loquebar iUis
,
impugnabant me gratis.
I
Q
U A M.
tttUs Cedar : at inf. bis , loco incolatus , Sec. hab. peregrin-
tio mea longinqttajiicla
eft.
Auc}. 1. de prumill. p. i.e. 12.
col. 100. e. Heu me , quia peregrinatio mea elongata
eft.
Gr.
Oi',o: , on m 7raf>!.ix.'.ctfivsfiei)if>vviw xarEoxworoa jj.no. tuy o/.h-
tca
4
uaray KnJ
af.
ff. 6. Ita legunt Hilar. & CalTiod. cum Pfalt. Rom. &
Vatic, ap. Hilar. In Moz. vero : mithitm peregritiata
tft
ani-
ma mea. Huic ult. alfentiunr Tichon. reg. 2. p. 51. g. &
Auguft. in hunc PI. cum Profpero. Item Hiercn. in Ezech.
48. to. 3. 1064. d. &inJerem. 2. col.
534.
f. lie etiam I.
1. in epift. ad Ephef. to. 4. 325. d. & epift. 22. ad Paulam
to. 4. p. 2. col. 56. b. at epift. ad Dardan. to. 2. 608. a.
leg. multum accolafuit anima mea. Ambr. in Luc. 2. to. 1.
1297. b. multum incola jacla
eft
anima mea. In Gr. xcMtt
imao'Mitmvi-ifvyvi /un.
t
r
. 7. Hilar, iic habet : Cum odientibas pacem , eram pari-
'
fictts : cum loquebar illis , impugnabant me gratis. Similiter
Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1240. c. & in Luc. 22. col. 1518.
b. at fup. in eund. Pf. 118. col. 1084. d. leg. Cumodioba-
bentibns pacem , Sec. Ambroiiaft. col. ctj . f. Cum Us qui ode-
runt pacem , Sec. Tichon. veto reg. 2. p. 5
1. g. Cum odien-
tibas pacem , eram pacific, cum loquerer iliis , debellabant me
gratis. Itidem Auguft. in hunc Pf. exceptis his , Cum his qui
oderunt pacem: ita rurfum ep. 88. to. 2. 21 3. c. praeter duo,
oderant , Se loquebar : item epift. 10
J.
col. 296. f. cum ver-
bo oderunt. S. Pacian. ep. 3. p. 3 ] 3. f. Vulgatae accinit cum
CalTiod. & Chromat. Aquil. in Mattli.
p. 979. c. Ita quoque
S. Prufp. nili quod hab. Cum his qui oderant ; 8e ita in Pfalt.
Moz. Corb. & Vat. ap. Hilar. In Rom. iic : Cam lis qui ode-
runt pacem dnm loquebar illt<, Sec. utinVulg. InGr.M-
to Tar fiiM/rur tm?.... itiv tbccwr avTiie, , iircMUMr (tt /'
fiat.
Ve R S I O
J" lif. Sangerm.
ANTIQUA.
Canticum giaduum.
C X X.
Evavi oculos meos ad
unde veniat
HEB R.
Canticum raduum. C X X I.
VULGATA HOD.
Canticum graduum. CXX.
L
Evavi oculos meos in montes
,
unde vcmet auxilium mihi.
Auxilium meum a Domino
,
1
T
JB_* montes
r
auxilium mihi.
2. Auxilium meum a Domi
no
,
qui fecit ccelum & ter- faclore cali
& terra.
ram.
3.
Non det in commotio-
iiem pedem tuum : neque dor-
miet qui cuftodit te.
4. Ecce non dormitavit ne-
que obdormiet
,
qui cuftodit
Jfrael.
5.
Dominus cuftodit te
,
Not*
Evavi oculos meos in mon- 2. Par.
tes , unde veniet auxilium
10, 1
7
Non det in commotionem pedem
tuum ,
nee dormitet qui cujlodit te.
Ecce non dormitabit neque dor-
miet
y
qui cujlodit Jfrael.
L
mihi.
1. Auxilium meum a Domino,
qui fecit ccelum & terram.
}. Non det in commotionem
pedem tuum : neque dormitet qui
cuftodit te.
4. Ecce non dormitabit neque
dormiet
,
qui cuftodit Ifrae'l.
Dominus cujlodit te : Dominus 5. Dominus cuftodit te , Domi-
AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
Tf\ I . Hilar, in hunc Pf. cum Vulgata concinit : Pf. autem
Ibid, prxfixus hab. unde veniet adjutorium mihi: Hi'atius
etiam ipfe ita leg. in Pf. ?i. col.
79. c. Ambrof. in Pf. 118.
to. I. col. 1209. e. Levavi oculos meos ad montes : quxjivi
ttnde mihi veniret auxilium. S. Paulin. epift. 40. p.
24J.
a.
alludens, dicit : Levavimus (
oculos
) ad montes unde no-
bis auxilium venit a Domino. Item Auguft. Qnidadhuc dor-
miioit ? Levetit oculos fuos in montes , unde veniet auxilium
illis. S. Profp. &CafTiod. cum Pfalt. Rom. & Moz. Leva-
ri ad montes, Sec. ut in Vulg. Sic etiam Vict. Tun. 1. da
pa-nit. ap. Arubr. col. 603. d. In Gr. fie, t
Sf
h , oXtv r^si i
/asu'U/a pt-V-
ir. 2. Similiter hab. Hilar, in hunc Pf. Se in Pf.
Ji. col.
79. c. Item S. Profp. & Cafliod. ibid, una cum Gt. Non
iegitur hie t. 2. ap. Auguft.
Tt. \,
Hilar, ubi fup. Nf det in commotionem pedem tuum :
tuque dormitet , Sec. Pf. ibid. pra;f. No det in commotione
,
&c, Auguft. veto isa : N det ad mtvendttm pedem meum :
neque dormitet , Sec. S. Profp. & Caffiod. Vulgata refpon-
dent. In Ffalt. Rom. lie : Non det 111 commotionem pedem
tuum : neque obdormiat qui cuftodit te. In Moz. neque ob-
dormitet qui
]
, Sec. In Gr. Mi) Jur;zfcoccMr rot juxletutj-
Tai,n <pv?,x/>sctiv <sc. Compl. M /wi|.
t. 4. Sic eft in Brev. Moz. Hilar, vero in hunc Pf. Vul-
gata: accinit ; fed in Pf. 1 18. col. z6j. e. leg. Ecce non dor-
mtt neque dormitabit, qui , Sec. S. Profp. &CafTiod. cum
Pfalt. Rom. & Corb. Ecce non dormitabit neque obdormiet
%
&c.cui ledtioni favet S. Xyft. ep. y. Cone. to. 1. 1256. b.
Similiter Aug. in eund. Pf. paulo vero port legit : Ecce non
dormiet neque dormitabit , Sec. at priorem ledlionem refumii
inf. In Gr. '\Jv rvsctfy i/e i'irrao4 , Sec.
TP.
J.
Pfalt. Rom. cum Corb. & Moi.fuper manunt dex-
teriz tua. Sic etiam Ambrof. habet in Luc. 1. to. 1.
127J.
e.
necnon S. Profp. Se CalTiod. cum Pfalt. Mediol. Se Car-
nut. Hilar, vero cum Pf. ibid, praifixo : Dominus
caftodtec
te, Dtminusprot. tua , fupra ( Pf.fuper) mxnum dsxfera tut.
LIBER
V U L G A T A HOD.
PSALMORUM.
Hedr.
Pfalm.
CXXi.
25 1:
V E R S J O ANTIQUA.
Hus protedio tua
,
fuper manum proteclio tuafuper manum dexteram Dominus
proteclio tua, fuper Ex li[. S*gtrito
dexteram tuam. tuam
6. Per diem fol non uret te : Per diem fol non percutlet te
,
ncque [una per nodfccm. tiequi Iuna per nvthm.
7. Dominus cuftodit te ab omni Dominus cujlodiet te ab omni
malo : cuftodiat animam tuam Do- malo : cuftodiat animam tuam.
minus.
8. Dominus cuftodiat introitum Dominus cufiodi at exiturn tuum
,
tuum
, & exitum tuum ; ex hoc
& introitum tuum i amodo
, & uf- troitum tuum,& exitum tuum;
nunc , & ufque in faeculum. que in sternum. ex hoc nunc
,
& ufque in fx
culumi
NoT.C AD VeRSIoNEM ANTIQUA M.
Auguft. in eund. Pf. Dominus cujlodiet te , Dominus tegu
cornum dexterx tua:.
6. Per diem fol non uret te
:
neque luna per noctcm.
7. Dominus cuftodiet te
ab omni malo : cuftodiat ani-
mam tuam Dominus.
Cuftodiat Dominus in-
tntntum tuum
, fuper manum dexterx tux; & inf. protegat te
Dominus fuper
manum dcxtertt a<c/Mfs. quidam proteget,
nonnulli prottgit. In Gr. Kvpi'.c, rpvhaii <s? , Kvfui onfsrn en ,
sVi
X^P
a Jti,"*' w- Ed. Compl. hab. Ki/'p/o; ipuhn^oi , & Mf.
Alex. Ji'ijai CM.
it. 6. Vu'gata; accedir Hilar, in hunc Pf. & in Pf. 147.
col. 584. a. Item Auguft. Profp. 6c CafTiod. In Gr. 'H/tspai
Jwo? iz 11 TUf rtMra.
Jf. 7. Ita Auguft. leg. cum Brev. Moz. Profper vero&
CafTiod. cum Rum. Vulgata: alTentiunt. Hilar, fie : Dominus
cuflodiet te ab omni main : cujlodiet , &c. ut fup. Pf. ibidem
prarfixus : Dominus cujlodiet te ab omni malo : itafuper ma-
num dexterx cuftodiat animam tuam Dominus. Gr. Kvpitz
tpv*aai a u-na TravTogx.a.x.i/- /pufiafajSCchit. Alox. Kupi^ipu-
hx,4 ; Compl. bis , cpv>i.ipi.
t. 8. Concilium Auguft. Profp. & CafTiod. una cum vet.
Pfalt. In Graeco : Kvpioc. qjvidfy Tiir mtJoy w , *, tS> , &c.
Compl. (iwajoi. Ap. Hilar. Dominus cujlodiet exitum tuum
,
$5
introitum tuum ; ex hoc
, $ ufque in fxculum. Hicautem
verborum ordo nititur Mfs. audtoritate
, quern etiam pof-
tulat fubnexa Hilarii interpretatio : Ciim pritts
fit , inquir,
ties exire de corpore
,
quam in regnnm aternum tntroduci. Pf.
tamen e Mf. Vatic, ap. ipfum hab. introitum
, & exitum ; ex
hoc nunc
, tf
itfque in
five. Moz.
tf ufque in internum.
Vulgata hod.
1. Canticum graduum. CXXL
L
Status fum in his, qua: dicta
funt mini : In domum Domini
ibimus.
2. . Stantes erant pedes noftri
,
in atriis tuis Jerufalem.
3.
Jerufalem
,
qua; ajdiflcatur ut
civitas : cujus paiticipatio ejus in
idipfum.
4. Illuc enim afcenderunt tribus
,
He b r.
Canticum graduum David.
CXXII.
I.
mihi : In domum Domini ibi-
L
/Status fum, eo quod dixerint
mm.
Stantes erant pedes noftri , in
portis tuis
Jerufalem.
Jerufalem ,
qux, oidificatur ut
civitas : cujus participate ejus
Ji-
mul.
Quia ibi afcenderunt tribus
,
VERSIO
ANTIQUA.
Canticum
graduum David.
CXXL
*
T Status fum in his
,
quaj
-L/dida funt mihi
: In do-
mum Domini ibimus.
z. Stantes erant
pedes nof-
tri
,
in atriis Jerufalem.
3. Jerufalem,
quae asdifica-
tur ut civitas
: cujus
participa-
tio ejus in idipfum.
4.
Illuc enim
afcenderunt
Ex
Uf.
Mgifl
5. Quia ilHc federunt fedes in
judicio , fedes fuper domum David.
funt
& abundantia diligenti-
tribus Domini :
teftimonium Ifrael tribus Domini
: teftimonium
1
fra'el,
tribus
, tribus
Domini

tefti-
ad conhtendum nomini Domini. ad confitendum nomini Domini.
monium Ifrael ad COnfiten-
dum nomini tuo , Domine.
5. Quia illic
federunt fedes
in judicio
, fedes fuper domum
David.
6. Rogate
quae ad pacem
funt Jerufalem
: & abundantia
diligentibus te.
7. Fiat pax in virtute tua
*
& abundantia in turribus tuis.
8. Propter fratres. meos , &
proximos meos , loquebar au*
tern pacem de te
:
9. Propter domum Do-'
QUAM.
C. Rogate qua? ad pacem
Jerufalem
bus te.
7. Fiat pax in virtute tua : &
abundantia in turribus tuis.
8. Propter fratres meos , &
proximos meos , loquebar pacem
de te :
9. Propter domum Domini Dei
NoT
hfta ibi federunt fedes in judi-
cio
,
fedes domui David.
Rogate pacem Jerufalem ; Jit be-
ne bis qui diltgunt te.
Sit pax in muris tuis ; abundan-
tia in domibus tuis.
Propter fratres meos
, & ami-
cos meos , loquar pacem tibi.
Propter domum Domini Dei
nof-
AD VerSIONEM ANTI
f. 1. Sic habet Pf. praefixusap. Hilar. Auguft. vero &
CafTiod. delent David , cum Pfalt. Rem. In Corb. Canticum
graduum ipfum David. In Gr. de more, 'fl/ij tZv dva&c&nuv.
* Concordant Hilar. Profp. & CafTiod. &c. Auguft. vero
legit : Jocundatus
fum in bis
,
qui dixerunt mihi : In domum
Domini ibimus. Gr. EtijpprGiir ;irl rcTs iipw.oci /j.01 , &c.
t. a. Ita legunr Hilar. & Auguft. in hunc Pf. cum Pfalt.
Corb. & Carnut. Ambrof. vero in Pf. 1. & 55. to. 1.
749.
a. 809. b. hab. in atriis tuis , Sec. item 1. de Virginit. to.
2. 228. a. cum Profp. & CafTiod. & Gr.
t.
J.
Hilar, cum Pf. prcefixo , cujus participate
efl in
idipfum. Auguft. Profp. & CafTiod. ut in Vulg. In Gr.
J{
f^fTC'Qf B.V7VC, tirnov.VTo
.
#.
4. Sic habent Auguft. & CafTiod. cum Pfalt. Rom.
& Carnut. Ita quoque in Moz. eft , detradla voce ult. Do-
mine. Curb. Illic enim
afiend adconfit. nomini tuo , Do-
mine. Hilar, in eund. Pf. Illuc afcenderunt tribus , tribus
Domini
: teftimonium illi Ifrael ad confitendum nomini Do-
mini. S. Profp. ad confitendum nomen Domini.
Cr.'.x.eTy.p
mn^y.iar, $tc. ut in Vulg.
t. 5. Hilar, cum Pfalt. Corb. Quia illic federunt fedes in
judicium
, &c. Auguft. Qupniam ibi federunt fedes in judi-
Tom. 11.
cium
, &c. Ita quoque in Graeco. Apud Profp. & CafTiod^
ut fup. in textu.
t. 6. Ita legunt Hilar. Profp. & CafTiod. &c. Auguft.
vero fie : Interrogate qux ad pacem funt Jerufalem : 1$ abun-
dantia his
, qui diligunt te. Hilar, etiam ubi fup. ait : Roga-
te, non orandt,
fed interrogandi,feenndum proprietatem Grxci*
tatis efl Jermo. Gr. 'EfcuTMGTS cTh TcLitSxipww Tih'lipaioi-
Mt/x , &c.
t.7. Sic Ambrof. 1. 1. deVirg. to. 2. 158. e. item 1.
3.
defide, col. joj. b. & in Pf. 118. to. 1. 1257. a. Sic
etiam Aug. Profp. Sc CafTiod. &c. Ap. Hilar, vero ita : Fiat
pax
1$
abundantia in turribus gravibus tuis : de his vi-
de Hieron. in Pf.
44. ad Principiam. In Gr. Yi,is>u / s/-
fp'
Kjiv^mla. eV TXiiirvp-i^otpst! its. Edit..Compl. tollit
i~Y.
_
ir. 8. Sic habet Pf. e Mf. Vatic, apud Hilar. Hilarius ve-
ro in comment, delet autem; collunt pariter Profp. & Caf-
fiod. ibid. Apud Auguft. fie : Propterfratres meos , g
prcpin-*
qnos meos, loquebar autem pacem de te. In Gr. "Erey.ct rat
aJ tlpuv /J.V , K) Tat ir>vcin> /j.1i , sha*\ir Jv iifwvr , &c.
t. 9. Itidem Hilarius , Auguft. & Caffiud. in hunc Pf,
Pfjlt. vero Rom. hab. Et propter domum Domini Dei mti i
liij
2J2
LIBER PSALMOR. Pfalm. GXXII. & CXXTII.
Versioantiqua. Hebr.
Vulgatahod.
f;,*
Mf.
Sangerm.
mini Dei mei
,
quarfivi bona tri
,
qiuram bona tibi. noftri
,
qujefivi bona tibi.
tibi.
Not kv> Versionem antiquam.
Mfs. 2. CafTiod. Domini Dei noflri ; Brev. Moz. Domini Dei mi. Gr. Kv/>Af t?s? v/uar , fge?MTMffa , 8cc.
$x
Mf, Sangerm
Versioantiqua. Hebr.
Vulgatahod.
,
Canticum graduum. Canticum graduum. CXX1II. Canticum eraduum. CXXII.
CXXII.
I. A D te levavi oculos AD te levavi oculos meos
,
qui 1. A
Dtelevavioculosmeos,q
UJ
-t\ meos
,
qui habitas in ^ habitas m emits. ii habitas in ccelis.
coelo.
2. Ecce ficut OCllli fervo- Ecce ficttt oculi fervorum ad 2. Ecceficutoculifervorum, in
rum, in manibus dominorum manum dominorum fuornm : manibus dominorum fuorum,
fuorum
,
Sicut oculi ancillx in ma- Sunt oculi ancilU ad manum Sicut oculi aricilla? in manibus do-
llibus domina: fux : ita oculi domitufua :fic oculi noflri ad Do- mina: fua: : ita oculi noftri ad Domi-
noflxi ad Dominum Deum minum Dcum noflrum , donee mi- num Deum noftrum
, donee mife-
nolrrum
,
donee mifereatur fercatur noflri. reatur noftri.
nobis.
3. Miferere nobis Domine, Miferere noflri Domine , wife- 3
. Miferere noftri Dominc , mi-
miierere nobis : quia multum rere noflri : quia multiim repleti
fa-
ferere noftri : quia multum repleti
repleti llimus defpeftione
:
mus defpeclione. fumus defpe&ione
:
4. In plurimum abundavit Multiim repleta
eft
anima
nof- 4. Quia multiim repleta eft ani-
anima noftra : opprobrium traopprobrioabundantium
, cjrdef- ma noftra : opprobrium abundanti-
abundantibus , malediclum eis pecltone fuperboruw. bus, & defpe&io fuperbis.
qui abundant , 6c contemptio
iuperbis.
Noi ad Versionem antiquam.
V. T. Concilium Hilar. Auguft. & CafTiod. ad verbum. t<JV dvruv\ a>"; cpita/uo'i i!q
X~?
K$ $ xffi'S i/tiis*
Itidem Hieron. in Ifai. Ji.col. 374.
e.
379.
b. cum Pfalt. u'tu; eu; i o/ht^i'och h'^k?.
Rom. Mfs. tamen 3.
CafTiod. hab. in ctviis , cum Profpe- ir. 3. Hilar, cum Pfalt. Vatic. Rom. Corb. & Moz. M*-
xo. Auguftinus femel , Ad te , Domine , levavi , Sec. at inf. ferere nobis Domine , miferere nobis : quia multum repl.
fltt-
delet Domine. In Gr. II/jo; <js ripot, ror xaTOixtPTa if t mus adfpernatione ; Vatic. Coib. & Rom. contemptione ; Mo-
ipava. zar. contempt. CafTiod. Romano congruit ad verbum ; Au-
Tfr. 2. Eadem leguntur in Miltali Rom. ad Introit. fer. 2. guft. & Profp. Vulgat*. In MilTali Rom. ad Introit. fer. 2.
poft Dom. 1. Quadr. ficut in Pfalt. Corb. Item in Rom. & Dom. 1. Quadr. & ad Tracl. Dom. 3. Miferere nobis.....
Moz. nili quod in utroque ponitur $, ante 2. ficut ; in tnif. nobis , ut fupra. In Gr. 'E'm!o> >'/<; etemir /*.<;
Moz. tamen deetlfna ,
poft domina. Ambr. Romano con- otj i-rr't tom; t tsMi;fji.a ttxStiusz&c,.
fentit ad verbum , videlicet 1. de apol. Dav. to. 1.700.C. #.4. Pfalt. Rom. cum Profp. & CafTiod. Et multiim
d. 5c inPf. 118. col. 1045.3. Itidem Hilar. Profp. &Caf- repleta ejl anima noflra , Sec. ut in Vulg. Mozarab. Mul-
fiod. in hunc Pf. fed Hilar, bis leg. in matins, pro in t- ttmiqtte repleta efl anima noflra: opprobrium abundaniinm
,
nibns ; pauloque poft hab. fie
oculi noflri : Pf. vero ibid. defpeclio fuperbis. In Corb. deeft
^5
, ante defpcclio. Hi-
prjefixus , bis in manibus , fed abfque
Cf > poft fuorum ; nee- lar. in hunc Pf. leg. $ adjpernatio fuperbis ; csctera ut in
nonfua, poft domina. Augufl. in eund. Pf. Ecce
fi
'cut octt- Vulg. Auguft. in eund. Pf. In plurimum repleta efl anima
ii in mantis dominor
{$
ficttt oculi..... in manus dom. noflra : opprobrium eis qui abundant
, $$
dcfpcBio fuperbis.
fua : fie oculi noflri ad qnoadufque mifereatur noflri. Gr. 'EroJ /jT.fTof sctmu&h to oVej/os to?; s i/6twci , j,
1! ii$li-
Viitor Tun. I. de poenit. apud Ambr. col. 603. d. Sicut vucic. T0I5 ,-&c. Nufpiam vero legitur veriic. medius , ma-
tculi fervorttm in manibus S$ ficut oculi ancilla ad ma- ledittum eis qui abundant : fcholium fatis olet , quod pri-
nus dom. fua : fie # oculi noflri ad Dom ufqtte dum mi- mo fortafTe in margine fcriptum eft , ac deinde imperidi
fereatur nobis. In Grjeco : 'Uv a; opfatyuj Ei'$
X

~t
aS
fcriptoris tranfiit in textum.
Hebr. VUIGATA

x
Mf.
Sangerm, 1. Canticum graduum.
CXXIII.
, Canticum graduum,
HOD.
CXXIII.
Versio
antiqua.
Canticum graduum David.
CXXIV.
* \T If] quod Dominus erat A Tift
Dominus fuiffet in nobis
,
~\~V Ifi quia Dominus erat in no-
iNl in nobis, dicat nunc JlV dieat nunc ifrael :
nifi
Do- J-N bis
,
dicat nunc Ifrael :
Ifrael : 2. nifi quod Dominus minusfuiffet in nobis
,
% . nili quia Dominus erat in no-
erat in nobis
,
bis
,
Cum infurgerent homines Cum exfurgerent fuper nos bo- Cum exfurgerent homines in nos,
in nos, 3.
forte vivos deglu- mines : forfitan vivos abforbuijfent 3.
forte vivos deglutiflent nos :
tillent nos : nos
,
Not* ad Versionem antiquam.
#. 1 . Itidem ap. Aug. CafTiod. &c. Pf. vero e Mf. Va- gerent horn, ftiper nos. S. Profp. "Sift quid Dom cum
T
tic. ap
imore
Hilar, hab. Canticum graduum David. Gr*c. de
*
Sic Hilar. & Profp. cum Pfait. Rom. Martian. Auguft.
vero & CafTiod. cum Rom. Fabri , Nifi
quia , &c. Gr. E/
ftii
oft > &c>
f. 2. Pfalt. Rom. Ni/i quia Dom. erat in nobis, dum
infurgerent homines in nos. Corb.
Nifi
quod Dom cum
infurgerent homines in nobis. Mozarab. citm exfurgerent ho-
fnifies fuperiios. Hilar, in eund. Pf. Niji quod citm
fur-
girtm htm. in no:. Auguft. Nifi quia Dom..... iuminfkr-
inftirgcrent horn, in nos. CafTiod. Niji quia Dom cum
infurgerent horn, in nos. Gr. E/ fm
oti cV tb ztsa.ttt.s*-
vat sp' vfia;.
p.
3. Pfalt. Mozar. forfitan vivos deglutijjent nos : dum
irafceturfuror corinn advers'us nos. Rom. & Corb. jorjitan
vivos deglut dum (Corb. citm )irafceretur animus eorttm
advers'us nos. Pf. t Mf. Vatic, apud Hilar, forte vivos dcglu~
tifpnt nos : ciim irafceretur animus eorum in nos. Hilar, ipfe
in comment, forte vivos deglut. nos: in eo cum irafceretur
animus torum advtrs'us nos. Auguft. forfitan vivos ttbfir-.
LIBER PSALMORUM.
Pfalm. CXXIV.
2^3
V U I, G A T A HOD.
HE BR.
Cum irafceretur furor eorum in Cum irafcereturfuror eorum
fu-
rios, 4. forfitan aqua abforbuiilet per nos : forfitan aqu& circumdedif
nos.
fent nos
:
5. Torrentem pertranfivit ani- Torreiis tranfiffet fuper ani-
Versio ANTIQUA.
Cam irafceretur furor eo- Ex
Mf.
Sangerm*
rum adversiis nos
,
4. forfitan
aqua abforbuiilet nos.
5, Torrentem pertranfiic
ma noftra : forfitan pertranfillet mam
noftr am:
forfitan t ratify) aitfu- anima noflra : forfitan pertran
anima noftra aquam intolerabilem. per ammam nofiram aqiu fuper- fillet anima noftra aquam im
6. Benediftus Dominus, qui non
dedit nos in captionem dentibus eo-
rum.
7. Anima noftra fieut puffer
crepta eft de laqueo venantium :
Laqueus contritus eft , & nos libe-
rati fumus.
bice.
Uenediilus Dominus
,
qui von
dedit nos in pr&dam dentibus eorum.
Anima noftra quafi avis erepta
menfam.
6. Benedidus Dominus
,
qui non dedit nos in venatio-
nc dentibus eorum.
7.
Anima noftra ficut paffer
eft
de laqueo venantium : Laqueus erepta eft de laqueo venato
contritus
eft , & nos liber an
fu-
rum : Mufcipula comminuti
eft , & nos falvati fumus.
8. Adjutorium noftrum in
nomine Domini, qui fecit cce-
lum & terram.
mus.
Auxilium noftrum in nomine Do-
8. Adjutorium noftrum in no-
mine Domini
,
qui fecit ccelum & mini
,
quifecit caelum & terram
terram.
NoTjE ad Versionem antiquam.
dicatur , Forfitan evali , videtis quia non hocfount ; fid
quod
dixi putas , nfitate dicitur , latine non ita dicitttr In
Scriptrtra autem non potuit hoc poni qucd Latinum non ejjlt
;
luijjent not: cum ( inf. dimi
)
irafceretur furor ipfortim (al.
eorrtm
)
fuper nos. S. Profp.
forfitan
vivos deglittiffent nos :
turn irafceretur furor coram in nos. Caffiod. forfitan vivos
deglittiffent nos : cum irafceretur animus eorum advershm nos.
Itidera animus eorum , in Piair. Mediol. & Carnut. In Gr.
.pa Zpfno.c, S,v Komiriw v,p.a,c; tr t<2 Qf-yi&wai toV B^ok (/-
Tar itp' Kfag.
fr. 4. Sic Hilar, in hunc Pf. cum Pf. ibidem pra:fixo.
Auguft. ibid, forfitan aqua demerjijjet nos. S. Profp.
forfi-
tan vivas aiforbuiffent nos. Caffiod. cum Plait. Rom. jor-
jitan velul aqua abforbnijjent nos. Ua etiam in Moz. piaster
verbum fing. obforbuijfet. In Mediolan. ut aquam abfor-
buijfent nos. In Gr. kpa to vJup i. y.a.TS7rovTi ;y :i/.icts,
&.
5. Ita legit Hilar, in hunc Pf. & in Pi. 68. col. 2i6\
c. cum Pfalt. Mediolan. Ambrof. vero 1. de Ifaac , c. 8.
col.
377.
d. & in Pf. 1. & 1 f 8. col.
756.
d. 1143. e. hab.
aquam intolerabilem , cum Cafifiod. Sic etiam Hilar, ubi lup.
in commentar. H.ec intolerabilis aqua, inquit , animam non
tvan(lit , in qua Deus habitat ; intolerabilis autem eft Deo va-
cttis. Aug. ibid. leg. fortaffe ( al.forfitan) psrtranfiit... aquam
/trie fubflantia. S. Profp.
forfitan pertranfivit aquam
intolerabilem , vel fine Jubflantia. S. Eucher. quaeft. in Pf.
p. 846. h. 8c 847. a. forfitan pertranfijfel aquam immen-
fam , ut fup. Gr. otpafnirflsv... to ii J up to elnnrozccTot. Sub-
dit Aug. loco cit. Qiiomodo pottteruntLatini,expreJprunt quod
Cneci dicunt kpaific enim Grxca habeut exemplana, apct : quia
dubitantis verbum eft , expreffum
efl
quidem dubitationis ver-
ba ,
quod efl fortaffe
, Jed non omnino hoc efl : fubinde : Quod
Punici dicunt iar, hocGraci dpu , hoc Latini poffitnt , vel
fo-
lent dicere, putas, cum ita loquuntur : Putas evali hoc
:fi
ergo
5
dfeiente Latinitate , pofitum efl pro eo quod non hoc J'ona~
ret. Sic tameu intelligite dici : Putas pertraniiit anima nof-
tra , C5f- quia magnitudo periculi vix facit credibile. Verbum
autem oitviticatov , tefte Hieron. in commentar. apud Gracoi
ambiguumeft, 2? pottfl fonare quod non fubliftat
> &
quod
intolerabile fit , id efl ,
qucd nemo ferre queal.
6. Hilar, in hunc Pf. cum Ambrof. in Pf. 118. col.
1185.8. Benediclus Dominus ,
qui n on dedit nos in capturam
dentibus eorum. Pfalt. quoque Mediolan. hab. in capturam ;
Mozarab. in captione. Auguft. in hunc Pf. cum Fulg. fer.
6. p. 567.
invenalionem. S. Profp. in venationem , vel in cap-
tionem. Caffiod. ut in Vulg. Gr. n'c. Lipxt.
p.
7. Hilar, cum Pf. pioifixo fimiliter hab. de laqueo ve-
tiatomm ; ct. ut in Vulg. mox Hilar. Non utiqtte venan-
tium , Jed eorum ,
quibus in venatione tenji funt laqnei : vo-
cem etiam venatorum conftanrer adhibet in Pf. 118. col.
328. a. fed Ambrof. in eund. Pf. col. n
54.
e. legit venan-
tium, &c. ut in Vulg. itidem in Luc. 4. & iz. col.
1337.
d. 1437. b. & 1. de Virgin, to. 2. 241. e. Vulgatae fuftra-
gantur Profp. & Caffiod. cum Gr. Auguft. autem leg. Ani'
ma noflra ficut paffer
ernta efl de mufcipula venantium : muj-
cipula contrita
efl ,
nos erttti Junius.
fr.%.
Concordant Innocent. 1. epift. 29. Cone. to. r.
897. c. & Ambr. in Luc. 4.
col. 1
3 37.
d. Item Hilar. Aug.
Profp. & Caffiod. in hunc Pf. una cum Gr. ex quibus omni-
bus fubnexuimus fup. vocem Domini
, quae emiifa erat li-
braiii incuiia.
VULGATA HOD.
j . Canticum graduum. CXXIV.
HEB R.
Canticum graduum. CXXV.
q:
Ui confidunt in Domino , fi-
, cut mens Sion : non comrao-
vebitur in ajternum
,
qui habitat
2. in Jernfalem.
Montes in circuitu ejus : & Do-
minus in circuitu populi fui
,
hoc nunc 8c ufque in fa:culum
QUi
v^ mo
Ui confidunt in Domino : quafi
marts Sion immobilis , in mtcr-
num habitabilis.
Versio antiqua.
1 . Canticum graduum.
CXXIV.
Ui confidunt in Domino
icut mons Sion
Ex
Mf.
Sap.gtrm
i
Q
non
commoveoitur in aeternum
qui habitat 2. in Jerufalem.
Montes in circuitu ejus : &
Dominus in circuitu populi
fui , ex hoc nunc & ufque in
fxculum.
Quia non dimifit virgam
Jerufalem montes in circuitu
ex ejus : cjr Dominus in circuitu po-
puli fui , amodo & ufque in ster-
num.
3.
Quia non relinquet Dominus
J2"
ia mn re
q
u ' efet virga im-
virgam peccatorum fuper fortem piitaus fuper fortem juftorum : ut peccatorum fuper fortem juf-
juftorum : ut non extendant jufti ad non mittant
juftiin iniquttatem ma- torum : ut non extendint jufti
iniquitatem manus fuas. mis fuas. in iniquitatem manus fuas.
Not* ad Versionem antiquam.
't'ir. I. 2. Sic Hilar. & Caffiod. ad verbum. Horum ut in Vulg. Pf. fbid. prxfixus , Quia non derelinquet virgam
etiam multa hab. Ambrof. in Pf.
47. & 118. to. 1. 938.
b.
943. c. 1035. b. & in Luc. 17. col.
1479. f. Auguft. vero
leg. Qui confidunt in Domino
, ficut mons Sion : non commo-
vebuntnr ("inf. movebtentur) in aternum
,
qui inhabitant Jeru-
falem. Montes in circuitu ejus:
5 Dominus in circuitu ple-
bis fux , ex hoc nunc , &c. inf. deefl nunc. Similiter apud
Prolp. in circ. plebisfux ; caer. vero utin Vulg. In Breviar.
Moz. pariter , non commovebnntur qui habitant in , &c.
In Gr. Oi TfcroiEoVs; eVi Kifpioi , &!; S'fo; 'Ziiv caMuhUe-
tsa.1 i'; T51' a.rj!a. v.tnonu* 'Upa<sy!iij. , &c. ut fup.
t.
J.
Hilar, legit
,
Quia non relinquet virgam pecc. &c.
peccat ut no extend,
jr.fli in iniquitatem , &c. Corb.
Quoniam non relinquet virgam ut extendant
jufli in ini-
quitatem , &c. Auguft. & Caffiod. cum Rom. Quia non de-
relinquet Dominus ad iniquitatem, &c. Aug. inf. non re-
linquet , cum Mfs. 2. Caffiod. Ap. Profp. Quia non derelin-
atutnr virga pecc. &C. fed poft pauca ,
Quia non derelinquet
Dominus, Sec. ut in Vulg. Autogr. S. Germ, fcribit 0 dimi-
fet , vitiose ;
pofuimus non dimifit , murando e in i : fortaf-
fe melius legeretur 0 dimittet. Aucl. op. imp. inMatth.
horn.
44. p.. 193. a. Qjiia non dimittit virgam ad ini-
quitatem , Sic. Gr. "Oti indftim Kt'f.c; cr wtf/c/cue jrtn
254
LIBER
PSALMORUM. Pfalm. CXXV.
Versio antiqua. He br.
V U L C, A T A HOP.
& Mf.
Sangirm.
4. Benefic Domine bonis , Benefac Domine bonis
, & rtc-
4>
Benefac Domine bonis , &
& redis corde. tis corde. reftis corde.
5. Declinantes autem ad Jfhii antem declinant ad pravi- 5. Declinantes autem in obliga-
filffocationes , adduce? Domi- tares fuas ,
deducet eos Dominus tiones, adducet Dominus cum ope-
nus cum operantibus iniqui- cum bis qui operantur iniquitatem
:
rantibus iniquitatem : pax fuper
tatem : pax fuper Ifrael. pxixftper JfraeU Ifrael.
Not^i ad Versionem antiquam.
fit; divTuir. Mf. Alex, delet voc. Kupui-, habetque cV toptlai vero ibid. Declinantes autem ad cbligationes , &c.utin Vulg
al. s<'s ctys/xiay ex Cbryfoft.
^
Tf. 4. Acciiiunc Hilar. Auguft, Profp. 6c Cafliod. cum
Grasco.
Tf'. <j. Auct. op. imp. in Manh. bom.
4J.
p. 193. a.
Declinantes autem ad fuffocationem , adducet , &c. ut fup.
Auguft. in hunc Pf. Declinantes autem in flrangulationem ,
abducet Dominus cum operantibus injuftitiam , &c. Hilarius
S. Prolp. Declinantes autem in obligationem , adducet , Sec.
Cafiiod. cum Pfalt. Rom. Declinantes autem ad obligatio-
nem , adducet , &c. Carnut. Corb. & M02. Declinantes au-
tem in pravitatibns ; Gallic, ad obligations. Sunt qui fcriben-
dum putant ad obliquationes, id eft, tortuo/itatrs. In Gr. sft
tk; spxfoxMcci; > cL-7tai,i > &c. Symmach. oicoMoTnra; , obli~
quitates.
Zx Mf,
Sangerm,
Versio antiqua.
1. Canticum graduum.
CXXV.
CUm
averteret Dominus
captivitatem Sion : fa&i
fumus ficut conlblati.
2. Tunc repletum eft gau-
dio os noftrum : & lingua nof-
HE BR.
Canticum graduum. CXXVI.
CUm
converteret Dominus cap-
tivitatem Sion
,
facli fumus
quaji fomniantes.
Tunc implebitur rifu os noftrum,
ty lingua noftra laude.
tra exfultatione.
Tunc dicent inter gentes : Tunc dicent in gentibus ; Ma-
Magnificavit Dominus facere gnifuavit Dominusfacere cum iftis.
cum illis.
3.
Magnificavit Dominus fa-
cere nobifcum : fadi fumus lae-
tantes.
4.
Converte Domine cap-
tivitatem noftram , (icut tor-
rens in auftro.
5.
Qui feminant in lacry-
mis , in gaudio metent.
6. Euntes ibant & fiebant
,
mittentes femina fua.
Magnificavit Dominus facere
nobifcum : fadi fumus Jicut tatan-
tes.
Convene Domine captivitatem
noftram , ficut rivos in auftro.
JVui feminant in lacrymis , in
exfultatione metent.
Zhti ambulans ibat & ftebat
,
portans ad feminandum fementem :
J'cniens veniet in exfultatione
,
VuLGATA HOD.
i. Canticum graduum. CXXV.
IN
convertendo Dominus cap-
tivitatem Sion : facli fumus iicut
conlblati
:
2. Tunc repletum eft gaudio os
noftrum : & lingua noftra exfulta-
tione.
Tunc dicent inter gentes : Ma-
gnificavit Dominus facere cum eis.
3
.
Magnificavit Dominus facere
nobifcum : fadi fumus la:tantes.
4. Converte Domine captivita-
tem noftram , iicut torrens in auf-
tro.
% . Qui feminant in lacrymis , in
exfultatione metent.
6. Euntes ibant & fiebant , mit-
tentes femina fua.
Venientes autem venient cum
exfultatione
,
portantes manipulos
fuos.
Venientes autem venient
in exfultationem
,
portantes portans manipulos fuos,
manipulos fuos.
NotjE ad Versionem antiquam.
diuupariterHieron. in Ok. 6. to 3. 1278. b. S. Paulin. ep.
40. p. 146. a. Cccicitin. I.epift. 14. Cone. to. 1. n
39. c.
AucL 1. de promiti". p.
i.e. 29. col. 11 1. e. 8c S. Valeria-
nus , horn. 8. Sirm. to. 1 . p. 649. e. 676. e. 684. e. Temik
#. 1. Hilar, in bunc Pf. Dum avertit Dominus fac-
li fumus tanjuam confolati. Mf. Miciac. ibid. In avtnendo
Dominant. Ambr. in Pf. 37.
col. 837. f. Dum converteret
Dominus jicut confolati. S. Paulin. epift. 27. p. 174. b.
quxji confolati. Hieron. inlfai. 30. to. 3.258. a. Cum con-
verteret Dom. 8cc. ut in Vulg. Tichon. reg. 6. p. 63. c.
cum Pfalt. Mozar. Cum converter Dominus velut cou-
folati ; inf. citm nvenerit. Auguft. Cum converteret Domi-
nus Jicm confolati , vel quaji confolati , aut velut confo-
lati. S. Profp. Cum averteret Dominus Jicut couf Caf-
fiod. In convertendo , &c. Gr. 'Hi tS tiriffrtyau , &c.
ir. 2. Ita legit Hilar, cum Pfalt. Moz. & Rom. Itaquo-
que Lucif. Calar. 1. de mor. pro Dei fil. p. 249. d. nec-
non Tichon. reg. 6. p. 63. c. cum Auguft. Profp. & Caf-
iiod. nee diuimiliter inGr. Vide eriam Ambr. in Pf. 1 18.
col. 1237. b. Pf. e Mf. Vatic, apud Hilar, non bab. ma-
gnif.
Dom. facere cum eis.
#.
3. Concordant Hilar. Profp. & CafTicd. in hunc Pf.
ltidem Tichon. reg. 6. p. 63. c. Pf. vero e Mf. Vatic, ap.
Hilar, fimpliciter hab. fumus Ixtantes , abfque ynece&..facti.
Aug. in eund. Pf. facli fumus jocundati. Gr. iynvfiv^.tv fJ-
tipcuiofum.
tf
-
. 4.
Accinunt Auguft. Profp. & Cafiiod. Apud Hilar,
deeft hoc ,
jicut torrens in auftro : non vero in Pf. ibidem
pixftxo. In Rom. & Moz. Convertere Domine , &c. ut fup.
In Gr. 'Eizlsfi-^M &c.
fi. $.
Concinunt Lucif. Cal. 1. de mor. pro Dei fil.
p.
2.49. d. & Cypr. epift. ad Fortun. p. 272. c. Item Aug.
Profp. & Cafiiod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Acce-
vero 1. 4. adv. Marc. p. 709. c. leg. Quifeminant in lacr,
in l.tt-.tia metent: at fup. 708. a. in exfultatione ; ficut Cy-
prian. 1. 3.Teftim. p. 309. c. Apud Vict. Tun. 1. de poe-
nit. p. 603. d. Qui ferunt in lacrymis , in gaudio metent.
Apud Hilarium in hunc Pf. Qui feminat in lacrymis
, in
gaudio metet : fed in Pf. ibid, prxfixo , Qui feminant
,
Sec. In Gr. Oi cvsipo'TSi; In aycoMaei Gfiwof.
If. 6. Ita legit Hilar, in bunc Pf. hoc excepto , in ex-
fultatione. Ita quoque Profp. & Cafiiod. cum Sedulio , 1. 1.
p. 47<S. h. Lucif. vero Cal. 1. de mor. pro Dei fil.
249. d.
Vulgata: congruitad verbum. Cypr. epift. ad Fortun.
p.
272. c. ita : Ambulanles ambulabant
^
fiebant , mittentes
femina fua.
Venientes autem venient in exjultatione
, portan-
tes gremia fua- : & 1. 3-Teftim. p. 309. c. Ambulames am-
bulabant c$ plorabant in exfultatione , tollentcs gremia
fua. Ambrof. 1. de Jofeph , c. 2. to. 1. 48^. c. Venientes
autem venient cum exfultatione , tollentes manipulos
fuos :
at in Luc. 17. col. 1484. b. \cg.in exjultatione , tollentes
,
&c. itideml. 3. defide, to. 2.
J
10. f. 8c ep. 70. col. ictfy.
f. Hieron. in Matth. 9. to. 4. 34.
c. Euntes ibant
& fie-
bant, portantesfeminafua. Apud Auguft. non leguntur feqq.
Venientes autem venient cum exfult. est. vero ut in textu.
In Gr. Ylopevi/iem eiropivono <c, sx^a/oc
,
iSaMsrrf? ta.avjip-
fiarx aW. 'F.^o'^eKW it >{,viir w 7Mi/ , xifavTSi t
fpiyncna. duToet.
&88H
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXXVI.
25J
VuLGATA HOD.
i. Canticum graduum Salomonis.
CXXVI.
Nlfi
Dominus aedificaverit do-
i
run: qui aedificant earn.
Heck.
Canticum graduum Salomonis.
LX XV11.
Ifi
Dominus adificaverit do-
N
runt qui&dijicant earn.
Nifi Dominus cuftodierit civi-
fruftra vigilat qui cuftodit tatem
, ftu(Ira vigilat qui cuftodit
earn.
Fruftra
vobis
eft
de mane fur-
Nifi Dominus cuftodierit civita
tem
earn.
1. Vanum eft vobis ante lucem
furgere : furgite pollquam federitis,
qui manducatis panem doloris.
VERSIO A N X I
Q
U A.
i . Canticum graduum Solo- t*
Mf
Ss.ngtrm*
morris. CXXVI.

"VT
Ifi Dominus aedificave-
i_N rir domum
,
in vanum
laboraverunt qui aedificant
earn.
Nifi Dominus cuftodierit ci-
vitatem , in vanum labora\ it
qui cuftodit.
2. In vanum eft vobis ante
gere : poftquam fedcritis
,
qui man- lucem furgere : furgite poft-
Cum dederit dilectis fuis fom-
num : 3. ecce hxreditas Domini
,
filii ; merces , fruftus ventris.
4. Sicut fagittse in manu poten-
tis : ita filii excuflbrum.
j. Beatus vir qui implevitdefide-
ducatis panem dolorurn.
Sicdabit diligentibtts
fe
fcmnum
:
ecce h&reditas Domini
, filii ;
merces ,fructus ventris.
Sicut Jagitta in manu potentis
,
ita filii
juventutis.
Beatus vir qui implevit phare-
quam federitis
,
qui manduca-
tis panem
*
doloris.
Cum dederit dilecHs fuis ut
fomnium : 3. ecce ha?reditas
Domini, fili ; mercis, fruclus
ventris.
4.
Sicut fagittx in manu po-
tentis : ita filii excuflbrum.
5.
Beatus homo qui imple-
vit defiderium Ilium ex ipfis : rium fuum ex ipfis : non confundetur tram [nam ex ipfis : tion confunden-
cum loquetur inimicis fuis in porta, tur cum loquentur immicis fuis in non confundentur cum lo-
porta. quentur inimicis fuis in porta,
NoT AD VERSIONEM ANTIQUAM.
"t. 2. Hilar, legit : In vanum
eft
vobis diluculo furgere
t
&c. ut in Vulg. Auguft. In vanum
eft
vobis ante lutein
fur-
gere : furgite fofteaquam fediftis ,
qui manduc. pan. doloris,
Cum dederit diledis ejus fcmnum. Profp. & Cafliod. cum
Pf. Vatic, ap. Hilat. In vanum
eft
vobis ante , &c. ut ia
Vulg. Similiter hab. Pradeftin. 1. 5. apud iirm. to i.
548,
O T . AD
V. I. Sic eft in Pfalt. Corb. In Rom. Fabii , Canticum
graduum Salamoni. In Rom. Martian. Cant. grad. Salome*
tits. Sic etiam legunt Hilat. Aug. 6c Cafliod. Prolper ve-
rb , Canticum afccnjionis Salomonis. Gr. iimpliciter ,
'
Cljvi
tut aVaSaGjUoiV , lolito more.
*
La&ant. 1. 4. Inftit. c. 15. p.
WJ.
ita legit: Si Do-
minus non xdificaverit domum , in vanum laboraverunt qui
illam adificaverunt. Si Dominus non cuftodierit ctvitatem
,
in vanum vigilavit qui earn cuftodtvit.
-
Mf. Cambr. hab.
fine caufa vigilabat qui earn cuftodiebat : Mf. al. Jtne caufa
vigilant qui atftodiuut earn. Hilat. in hunc Pf. Nijt Domi-
nus xdificaverit Jibi domum , in vanum laboraverunt qui
adificaut earn, Niji Dom. cuftodierit civit. in vanum vigi-
laverunt qui cuftodiunt earn. Pf. ibid, ptaefixus delety;,
hab.que , in vanum vigilavit qui cuftodiet earn. Hilar, ve-
to in progreliu explanations , col. 415. e. Ntjt Dom. xdific.
Jibi domum , incaffum laboraverunt xdificantes earn : & in
Pf. 146". coi.
576. a. "Niji Dom. xdificaverit domum , in va-
num laborant qui adificant earn. Isiji Dom. cuftod. civit. in
vanum vigilabit qui cuftodit earn. Ambrof. de parad. to. I.
JC4. d. Kiji Dominus xdific. domum , in vanum laborave-
runt Niji Dom. cuftod. civit. in vanum vigilant qui
cuftodiunt earn ; & in Luc. 2. col. I 509. b. in vanum vi-
gilaverant qui cuftodiunt earn : lib. veto de apolog. Dav.
col. 714. b. & epift. 50. to. 2. 912. f. Niji Dom. xdificave-
rit Jibi domum, &c. Hieron. in Jer. 18. 10. 3. 616. b. le-
git : Nifi Dom. xdific. domum Niji Dom. cuftod. civit.
in vanum vigilabit qui cuftodit earn: at in Ifai. 14. col.
163. a. in vanum vigilabunt qui cuftodiunt earn; & in Ifai.
2.6. col. 212.
a..fruftra vigilavit qui cuftodit earn ; & in cap.
29. col. 243. f. in vanum vigilavit qui cuftodit earn ; & 1.
4.
cont. Pelag. to 4. 533.
f. in vanum vigilat. Hormifdas
epift. 44.
Cone. ro. 4. col. 1496. e. Niji Dom. cuftod. civit.
in vanum vigilant qui cuftodi/uit earn. Auguft. in hunc. Pf.
cum Profp. Nifi Dom. xdif. domum , in vanum laboraverunt
xdificantes earn. Niji Dom. cuftod. civit. in vanum laboravit
qui cuftodit earn : ita rurfum Auguft. ep. 86. to. 2. 6j6. a.
in vanum laboraverunt xdificantes tarn: at !. 17. de civit.
Dei , to 7. 476. b. in vanum laborabunt , Sec. S. Profper
delet earn in fine , cum Gr. Cafliod. Niji Dom. xdif...., in
vanum laboraverunt xdificantes earn. N:Ji Dom. cuftod. ci-
vit. in vanum vigilabunt qui cuftodiunt cam. Fulg. ep.
3.
p.
17J.
& epift. 4. p. 178. in vanum vigilant , &c. Pfalt.
Rom. cum Moz. Nifi Dom in vanum laborant qui xdifi-
taut earn. Nifi Dom in vanum vigilant qui cuftodiunt
earn. Corb. Nifi Dom in vanum laboraverunt xdificantes
ta. Niji Dom in vanum vigilavit qui cuftodit ia. Gritc.
....
tfc no./* wirtasav ol oix.oJ'ofivrTis. 'Eccc^i) itij^arnr
nifj-irtwiv cpvMiaruv.
d. cum Pfalt. Rem. Curb. & Moz. Corb. tamen leg. jon
nittm. Apud Ambrof. in Pf. 3,6. col. 809. c. hsc pauca :
furgite poflquam federitis ,
qui maud, panem doloris ; Profp.
fofteaquam. Gi. E/$ fta.Tt& v/*iv isi to
ofiffyv eytlfiQe f^sret
ts Xcttxc&a/, 01 f&iovrsq 0.0101 oj'unfi. OTocf J a> to<5 dyKTrvTcTt
dv-i\j'visvM. Hieron. epift. ad Marcellam, to. 2. 711. c. de
fane doloris ita differ : Apud Uebrxum recurrent
, invent
fro pane doloris Jcriptum , leem aalabim
, quod Aquila in->
terpretatus
eft
aoTit Tar J'ncTrcvM/^.xrcuy , id
eft , panem elabo-
i.tionum ; Symm. af,TW yt.txwaKt/j.ivo!/
, quod exfonitnr
, pa-
riem 2&rumnofum ;
Qtiinta ediiio
, tf
Theodotion
, qui in exte-
rn cum L XX. Translatoribitsfacit , panem idolorum ; Sexta
t
7t\i.r,'.c, , id
eft , erroris.
#. 3. Vulgatae futtraganrur Hilarius , Auguft. Profp. 8c
Cafliod. in hunc Pf. ficut Ambrof. 1. de Noe , c. 10. to. r.
240. f. &inf. 522. c. 102 1. f. 1289. f. In Pfalt. Rom. lie :
hxc
eft
hxreditas Domini , filii ; merces
, fiuilus ventris
'
Corb. addit ejus. In Grjcco , !S\s m )CMpo,ui'a , &c. ut in
Vulgata.
t.4- Concordant Hilar. &Gaud. Brix.
p.944. b. una
cum Gr. Pfalt. Corb. hab. in manu potentes , ita , &c. Aug.
& Profp. fie filii excufiorum: Cafliod. cum Pfalt. Rom. ita<tf
filii , &c. Hieron. ep. ad Marcell. to. 2. p. 712. c.Jicittfilii
excujjoriim.
t. c. Ita legunt Hilar. & CafHcd. cum Pfalt. Corb. &
Rom. fi hoc excipias , beatus vir. Ambrof. 1. 3. de interpel.
Job , c. 4. col. 657.
d. Beatus bemo qui replevit dejid.fnum
ex his : non confundetnr cum loquetur , &c. ut fu,p. Auguft.
fimiliter : Beatus homo qui impl. defid.fnum ex eis ; non con-
fundetnr, &c. Profp. vero : Beams qui implebit dejid.fuum
ex ipjis : non confunditur dum loquitur inim. fuis , &c. Item
ap. Hieron. ep. ad Sun. imflebit. Ap. S. Paulin. ep.
44. p.
266. b. nee confunderis ciim loqueris inimicis tuis in porta. In
Pfalt. Carnut. non confundentur cum loquentur ,utfupra. In
Gr. M/i/>io; of irxveuci v y.oLTea%,vi'lMzvTct.i otcxv **-
01 to!; tv timou;. Mf. vero Alex. hab. Maxa'/no; kt-.pui-
tsoc v XKTai%uvbaOiv w irvw. Hieron. ep. ad Sunn.
& Fret. to. 2. 66z. b. ait : In Grxco dicitis virum 0 habe-
ri , quod manifefte in Hebrxo
, 2? * LXX. continetur : item ep.
ad Marcellam , to. 2. 712. f. Exceptis LXX. qui aluer tranf-
tuleruut
, & in Hebrxo,
& in cundis editiombus ita reptri
:
Beatus vir qui replevit pharetram fuam ex ipfis.
*
Mf, viliosi doloj
*>
2$6
LIBER PSALMOR. Pfalm. CXXVII. & CXXVIIL'
Zx Zlf.
Satigerm.
Versio
I,
A N T I Q
U A.
Canticum graduum.
CXXVII.
Eati omnes
,
qui timcnt
1
Domihum
,
qui ambulant
in viis ejus.
z. Lahores fru&uum tuorum
H E B R.
Canticumgraduum: CXXVIII.
B ttm
ejus.
is omnis
,
qui timet Do-
wn
,
qui ambtdat in viis
VUXGATA HOD.
i. Canticum graduum.
CXXVII.
Eati omnes
,
qui timentDomi-
num
,
qui ambulant in viis
ejus
Lal'crem tnanuum tuarum cum x. Labores manuum tuarum quia
manducabis :beatuses,& bene comederis , beatus tu
, & bene tibi manducabis : beatus es, & bene
tibi erit.
3. Uxor tua ficut vitis abun-
tibi erit. erit.
3.
Uxor tua ficut vitis abun- Uxor tua ficut vitis fruclifera,
dans , in lateribus domus tux. in penetralibus demus tua :
Filii tui ficut novellum oli- Filiituijicut germina olivarum
,
varum
,
in circuitu menix in circuitu menfa tu&.
tux.
4. Ecce ficut benedicitur. Ecce fie benedicetur viro
,
qui
omnis homo
,
qui timet Do- timet Dominum.
minum.
5.
Benedicat te Dominus ex
dans , in lateribus domus tux.
Filii tui iicut novella; olivarum
,
in circuitu menfa; tua;.
4. Ecce fie benedicetur homo,
qui timet Dominum.
Benedicat tibi Dominus ex Sion,
Sion : & videas qtix Hint bona & videas bona Jerusalem omnibus Sion
Jerufalem omnibus diebus vitx diebus vita tua
tux.
6. Et videas filios filiorum
tuorum : pax fuper lfrael.
NoT
j. Benedicat tibi Dominus ex
& videas bona Jerufalem
omnibus diebus vita; tua;.
A D
"5f
r
. r. Ita Lucif. Cal. 1. demor. pro Dei fil.
p. 149. d.
Item Hilar. Augufl. Profp. & Caftiod. cum Gr. In brev.
Moz.
&
qui ambulant in viis ejus. Vide lis Ambrof. in Pf.
1 18. to. 1. 1056. c.
"&. z. Acciiuuu magno confenfu Hilar. Augufl, Profp.
& Caffiod. cum Pfalt. Rom. Mediol. Camut. Corb. & Mo-
2ar. S. Paulin. etiam epifl. 1 3. p. 80. c. hab. labores fruc-
tUHtni fed erratum ell fine dubio
,
quod prodiit ex ambi-
gua voce Grarca xaf-Tror ; rutffat'emm dicuntur, Scfruilus , &
yalnix , feu mantis , telle iplo Hieronymo ; de his nempe ita
dilferit epifl. ad Marcell. to. 2. 71 3. f. 714. a. lleliodorus
tnagis quam nofter
Hi/arins erravit , 17/ tie eo loco , in quo
fcriptttm
eft
: Labores frucluum tuorum manducabis : varia
cpinatus , affcru.it ntagis flare fententiam, /i fcribatnr fruc-
tus laborum aliquem manducare
, ( non labores frudtuum
,
ttnde fpnitualem intelligentiam debere perquiri : {5
ex ljac rc~
tajione longam ingrediens difputationem , tanta cperc/state
quod volebat intelligi u(us
eft
perjnadeudi , quant&femper
faljitas indiget , tit vera videatur ; cum in hoc loco 71011 LXX.
Interpretes , fed Latini dc Graco , virbi atnbiguilate decepri
,
xap7r? fruclus , tnagis quam manus , imerpretati funt , cum
xapCT-o: manus quoque dicantur
,
quodin llebrxo poniiurcha-
pbach , & Symmachus , Ouintaqne editio tranftulerttnt ma-
nuum tuarum, </f ambiguitatem priori: fermotiis effngerent.
Lucif. Calar. 1. de mor. pro Dei fil. p. 249. d. legit : Labores
jrucltium lucrum quia manducabis , &c. ut fup.
~ft. 3. Concini: Hilar, in hunc Pf. ni(i quod hab.yfc? no-
vella. Itidem Ambrof. partim 1. 3. Hexa.col.
53.
f. partim
in Pf.
39.
col. 8<Jo. d. & in Luc. 17. col. 1480. f. Profper
vero cum Caffiod. & Plait. Rom. Vulgatxcongruit. In Mo-
Et videas filios fliorum tuorum: 6. Et videas filios filiorum tuo-
pacem fuper lfrael. rum, pacem fuper lfrael.
Versionem antiquam.
zar. ficut tuivellatio. Apud Augufl. in eund. Pf. Uxor tuafi-
tttt vinea fertilis , in lateribus domus tua. lilii tui JtCut no-
vellatio olivarum , in arc. Sic. rurfum_/iVt vinea fertilis
,
qusfl. I 31. in Exod. to. 3. 461. d. Adiniantus autemapud
Augufl. to. 8. 145. b. italeg. Mulier tuaftcttt vineafrondef-
ctns
, & filii tut t novella olivarum. S. Pacian. epill,
3.
p. 310. b. Uxor tua
fi
cut vitis fecunda , in lateribus, &c. lit
in Vulg. In Gr. 'H 71.711 n u$ '^ote^o; Ei/Cwifsa to"; n'j-
tpvra. e>\aicor , &c.
^.4. Hilar, legit: Ecce
fc
benedicetur omnis homo, &c.
Ita quoque Augufl. Profp. & Caffiod. cum Pfalt. Corb. 8c
Rom. Gr. 1J" vtw? ivwjHtticsTai ay^punroi; , &c. Adim. ap.
Augufl. to. 8. 145. b. fie : Et fcies quia hoc mtdo bene-
dicitur homo
,
qui timet Dom.
Tf. 5. Sic hab. Hilar, cum Pf. ibid, prsfixo. In progreffu
tamen exp'anat. limpliciter , tf
videas bona Jeruf. Ambrof.
epifl. 29. to 2. 905. f. cum Brev. Muz. Benedicat te
15 videas qua bona funt Jerufalem. Item in Mediol. & Car-
nut, qua bona funt Jerufalem. Augufl. in eund. Pf. Be-
nedicat te Dominus &
videas bona qua funt Jerufalem
omnes dies vita tua. Profp. & Caffiod. ibid. Benedicat te
Dom & videas qua bona Junt in Jerufalem omnibus die-
bus , &c. Sic etiam in Pfalt. Rom. & Corb. In Gr. FutoyiUat
cs Kvpioz i) ("/m; to cLyatiol 'UpaaaMf* Tritcy; tcc<; ttfa'pec; >
&c.
f.6. Accinunt Augufl. Profp. & Caffiod. cum Pfalt.
Rom. Mediol. Carnut. Corb. Moz. & Vatic, apud Hilar.
Hilarius vero in comment, lie habet : Et videas filios filio-
rum tuorum,
j videas pacem Juper lfrael. Grxcum textui
confonat.
J,v Mf.
Satigerm,
Versio antiqua.
1. Canticum graduum.
exxvm.
S^Epe
expugnaverunt me a
juventute mea , dicat nunc
lfrael.
2.. Sxpe expugnaverunt me
a juventute mea : etenim non
poterant mihi.
3.
Supra dorfom meum fa-
brica\erunt peccatores : pro-
longaverunt
jniquitatem fuam.
Not*
Tf"jf. 1. 2. Vulgatac refpondenrS. Profp. &CalTiod. in
Iiunc Pf. Item Augufl. niii quod hab. dicat vero lfrael. Hi-
lar, ibid. Sxpe impugnaverunt me a juventute mea Sxpe
impugnaverunt me ,i etenim non poterant mihi. Pfalt.
Corb. Sxpe expugn. me ab adolefcentia mea Sxpe a
fu-
tientute , &c. Gr. \~\nav.is f-sro^/inCKr /it UMomnti litt-
hsfiiliu/ /J.; i,
yif i* ii uvy/iM&r /*ti
HE B R.
Canticum graduum. CXXIX.
OJEpe expugnaverunt me ab ado-
O lefcentia mea , dicat nunc
lf-
rael :
Sape expugnaverunt me ab ado-
lefcentia mea : fed non potuerunt
mil.
Supra cervicem meam arabant
VULGATA HOD.
i, Canticum graduum.
CXXVIII.
SyEpe
expugnaverunt me a ju-
ventute mea , dicat nunc lfrael.
2. Sa;pe expugnaverunt me
juventute mea : etenim non potue-
runt mihi.
3.
Supra dorfum meum fabri-
arantes : prolongaverunt fulcum
caverunt peccatores : prolongave-
fuum.
runt iniquitatem fuam.
ad Versionem antiquam.
t- 5. Ita legit Cafiiod. ad verbum. Ambrof. 1. de bened.
Patr. c. 4. col.
J
18. e.cum Profp. Super dorfum meumfa-
bricaverunt , &c. Hilar, in hunc Pf. Supra dorfum meumfa-
bricabant , &c. ut fup. Augufl. ibid. Supra dorfum meum
fa-
bricavcrunt longe fecerunt injuftitiam fuam. S. Paulin.
epill. 32. p. lOf. C Super dorfum meum Jabricati funt pec-
futures, Pfalt. Rom. addit ,
prtltngavtrunt intrastates fuas.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXXIX.
VULGATA HOD.
4.
Dominus juftus concidit cer
57
Versio a n t i
q u a.
4. Dominus juftus concidet Ex
Mf.
Sangtrm,,
vices peccatorum
tur & convertantur retrorsum om
nes
,
qui oderunt 5iun.
6. Fiant 1'icut fccnum te&orum :
quod priuiquam evellatur
, exa-
ruit
:
7.
De quo non implevit manum
HEBR.
Dominus juflus concttlet laqtteos
5. confundan- impiurum : confund.tntur & rever- Cervices peccatorum : 5.C011-
fundantur & convertantur re-
trorsum omnes
,
qui oderunt
Sion.
Fiant jicut fccnum teclorum
,
quod ftatim ut viruent , arefcit :
tantur retrorsum omnes
,
qui ode-
runt Sion.
De quo non implebtt manum
6. Fiant ficut fccnum axiifi-
ciorum : quod priuiquam evel-
latur
,
arefcit
:
7. Dequo non implevit ma-
fuam qui metit , & iinum fuum qui fuam meffor
, &
Jinumfuuttt niani- num fuam qui metit , 6c Iinum
manipulos colligit. pulos faciens :
8. Ec non dixerunt qui prater- De quo non dixerunt tranfetin-
ibant : Benedi&io Domini fuper tes : BenedUlio Domini fuper vos :
vos : benediximus vobis in nomine benediximus vobis in nomine Do-
Domini. mini.
fuum qui manipulos colligit.
8. Et non dixerunt qui pra>
teribant : Benedidio Domini
fuper vos : benedicamus nos in
nomine Domini.
No T JE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
Gr. 'Ft! toV voitw /xv sTsiiTcufQr 01 sftctuft/rctv rw Vo-
fj.iar ctvrav.
#. 4. Sic Hilar. Auguft. Profp. & Caffiod. cum Pfalt.
R'oni. Mediol. Carnut. Corb. Sc Moz. Pf. e Mf. Vatic, ap.
Hilar, concidet cervices eoritm. Grate. nuvzKo-^er , &c. uc in
Vulg.
tf. 5.
Hilar, cum Profp. Confund.
tf
re-jertantur retror-
sum omnes , &c. Auguft. cum Plait. Moz. Cotifnnd.
$$ aver-
tantur retrorsum omnes, Sec. Cafliod. cum Rom. Confund.
i$
revereantur omnes , &c. Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar.
i reve-
rectntHr retrorsum omnes , Sec. Gr. AiyXjVv'-iruQctv h. oliro-
Z&cpiTacxy lie, th oct^w ttlL/tsc, u fj.il irrsi 2,icor" al. ex
Chryfoft. k. oUaTf^cirvfoxiar
.
ir. 6. Sic in Pfalt. Rom. eft , & Moz. Item in Mediol. &
Carnut. Jicut janum adificiornm. Similiter habent Hilar, in
hunc Pf. & Hier. in Amos z. to. 3. 1587. b. cum Pfalt.
Corb. fed Hilar, leg. aruit , Hieron. exaruit ; Pfalt. Corb.
}f. 7. Ita Cafliod. leg. ad verbum. Similiter ap. Profp.
excepto uno implebtt. In Pfalt. Moz. & Corb. implevit.....
qui metet. In Rom. implebtt qui metet , net Jinttm fuum
qui manip. colliget. Item in Carnut. & ap. Hilar, implebtt.
.
.'.
metet colliget. Apud Auguft. deeft I. de quo ; dein vera
lie : Now replevit murium Juam meffor , 5
Jmum fuum qui
manipulos colligit. Apud Hilar, quoque , de quo neque ;<j-
num fuam meffor implebit. In Gr. OS w sts^puci bi-
fi^toV , K)TW o t J pay/jctTC cvh\;y'jiv.
t. 8. Suffragatur Hilar, cum Pfalt. Moz. nifi quod hab.
benedicamus -vos. Corb. benedicimus vos. Rom. benediximus
vos. Ambrof. in Pf.
95. & 118. col. on. c. II jo. b. & i.
de fug. fee. c. 8.
4
\6. c. Et non dixerunt tranfeuntes in viam :
Beucditiio benediximus vobis in , &c. at in Pf. 61. col.
\6z. a. benedicimus vos de domo Domini ; quod ult. mem-
brum fumptum videiur ex Pf. 117. -f. z6. Apud Aug. Et
non dixerunt tranfeuntes in viam benediximus vos in nom.
& Vatic, arefcet. Aug. & Profp. Jicut fccnum teclorum &c. Apud Profp. & Cafliod. ut in Vulg. In Grxco : Kctiix.
aruit , Profp. arefcit. Gr. <uu\ X'proi Swu&tW 0; {n- cliray 01 itctpiyctm' Ejwyia eiao-ywa^vu vpx.c. , &c.
pdAn. Symmach.
ivM'/SiSfi,
VULGATA HOD.
t. Canticum graduum. CXXIX.
D
Hebr.
Canticum graduum. CXXX.
DE
profundis clamavi ad te
Domme : Domine exaudi vo-
cem meant.
Fiant aures tus. intendentes
, ad
voccm deprecationis met.
Si iniquitates obfervabis Domi-
ne , Domine qttis fuflinebit ?
Versio
1
ANTIQUA.
Canticum graduum.
CXXIX.
*
Mf,
Stmgerifii
E profundis clamavi ad te
'Domine : z. Domine exaudi
vocem meam.
Fiant aures tua: intendentes , in
vocem deprecationis meae.
3.
Si iniquitates obfervaveris
Domine : Domine quis fuflinebit?
4.
Quia apud te propitiatio eft : JVuia tecum
eft
propitiatio , cum
& propter legem tuam fuftinui te tembilis
fis , fuftinui Donunum.
Domine.
Suftinuitanimameainverboejus:
Suftinuit anima mea
, & ver-
%.
fperavit anima mea in Domino, bum ejus exfpeclavi : anima mea ad bum ipfius : 5. fperavit anima
Dominant,
mea in Domino.
6. A cuftodia matutina ufque
Avigiliamatutinaufqueadvi- 6. A cuftodia matutina uf-
ad no&em
,
fperet Ifrael in Domi- giliam matutinam. Exfpvclet Jfra'el que ad nodem
, fperet lfrael
Dominum:
in Domino.
I
Not* ad Versionem antiquam.
DE
profundis clamavi ad te
Domine : i. Domine
exaudi vocem meam.
Fiant aures tuas intendentes
,
in vocem orationis meae.
3.
Si iniquitas adliitit, quis
fuflinebit J
4.
Quia apud te propitiatio
eft : propter legem tuam fufti-
nui te.
Suftinuit anima mea in ver-
no.
tt. I. z. Ita legit Hilar, in hunc Pf. Cafliod. vero cum
Pfalt. Rom. Domine exaudi orationem meam : Fiant aures tutt
intend, in orationem fervt tui. Carnut. etiam & Moz. hab.
in orationem fervi tui. Corb. in orationefervi tui. Auguft. 8c
Profp. ut in Vulg. cui Gr. favet.
TT. 5.
Vulgats accinunt Auguft. & Cafliod. cum Pfalc.
Rom. Hilarius ita legit : Si iniquitates obfervabis Domine
,
Domine quis fujlin. Pf. vero ibid, prsefixus : Si iniquitates
ebjerves Domine, quisfuflinebit te ? Corb. Si iniquitates ob-
fervaveris Domine, qui fuflinebit? Hieron. in Ifai. 15. to.
3. I
JO. c. Si iniquitates attendas Domine
, quis
fuflinebit T
Sc epift. ad Damaf. to. 4. I 77. a. Si iniquitatem attendis Do-
mine
, quis fuflinebit ? S. Profp. Si iniquitatem
obfervabis
Dom. Domine quis fuflinebit ? Gr. '
drt>pi!ac,7r.&cTXfuQrii;
Kuptz , Kupn ilc, u-7rcsi(Q(TC(t
;
t. 4. Ita legunt Hilar. & Auguft. ufque ad verbum
fuf-
tinuit
, addito uno Domine. Profp. & Cafliod. ut in Vulg.
Plait. Mediol. hab. nomen tuum
, loco legem tuam ; ita quo-
que eft in Pfalt. cum iEthiop. turn Arab. t vero Hieron. ad
Tom. II.
Sun. Sc Frer. to. z. 661. b. ita fcribit : Dicitisvos in Grxco
invemffe propter nomen tuum ; & nos confitemur plura ex~
emplariajic reperiri : fed quia verttati
fludemus ,
quid in He-
brxo Jit Jimpliciter debemus dicere : pro nomineJive lege apud
eos legitur thira , quod Aqnila interpretattts
efl .fiCcr Sym-
mach.
g
Theod. vlfiov ,
putantes thora
, propter litterarum iod
,
($ van
, Jimtlitudinem
1$ formam. In Edit. Rom. i'tttcet t?
ovificcTos Qx , &c. extremo , 'imtftirtt m 4i'X" /"" '? toV tfaor
Qv. Similiter hab. Hilar. Suftinuit anima mea in verbum
tuum. Ita quoque Auguft. Profp. & Cafliod. cum Pfalc.
Carnut. Corb. & Moz.
#\ y. Hilar. & Auguft. Speravit anima mea in Dominum.
Profp. vero & Cafliod. in Domino ; Gr. ian -tor Ki'picr. Au-
guft. & Profp. huic verliculoadjungere videntur , a vigi-
ha matutina ufque ad noclem , cum Graeco Alex. Vide if. feq.
V. 6. Ita leg. Cafliod. ad verbum. Hilar. A cuftodia ma-
tut, ufque in noclem , &c. ut fup. Auguft. verfum anteced.
ita Conjungit cum prxf. Speravit anima mea in Dominum , 4
vigilia matutina ufque ad notlem : max ita : A vi^ili malum
Kk
-
250
LIBER PSALMOR. Pfalm. CXXX. & CXXXI.
Veesio astiqua. Hebr. Vulgatahod.
fx Mf.
Sanger,. 7. Quia apud Dominnm Qjda apud Dominum mifericor- 7.
Quia apud Dominum miferl-
mifericordia : & copioia apud dia
, & multa apud cum rcdemp- cordia & copiofa apud eum re-
eum redemptio.
tio. demptio.
R. F.t ipfe redimit Ifrael , ex Et ipfe redimet ifraeiL, ex om- 8. Et ipfe redimet Ifrael
,
ex
omnibus iniquiratibus eorum. nibus iniquitatibtts ejus. omnibus iniquitatibus ejus.
NOT/E AD VERSIONEM ANTIQUAM.
tint itfytte
nil tn.lcm ,
fperavit in Dominnm : & poft paulo : A to?" i-rro ipuxtaLuc. iroa'a: A<Sr/aT , &c.
vMtia mattu. ufqae ad neffem ,fferavit
anima mea in Domi- t. 7. Sic habent Hilar. & Cafljod. in 'nunc Pf. In Pfalt.
num : item p'du* plura , 1459. g. v* vigitia matntina fperet Rom. & Corb. Qitia apnd Dom. mijericordia
eft : "$ cop. &c
If nil in Dominnm : A vigilia matntina njqite ad nodem fpe-
ravit anima men in Dominum : & infra : Spera~.it ljracl in
Dominnm , a vsgilia matntina ufyne ad nollem. Melius apud
Profp. ibid. Sperqvil anima mea in Domino , ,i vigilia matn-
tina ufqnead nolle m . .1 vigilia m.ttrit. fperet ljracl in Domino.
Ita etiam gcrrririar Brev. Moz A-vtgilitt matntina ufque
ad noQemf a enftodia matntina fperet Ifrael in Domino. In
Pfalt. Rom. fimpliciter : A vigilia matntina fane ad nodem,
(beret Ifrael in Domino. Item in Medio!, d'vigifiai In Grat-
co parlter : A*?t> tpvhXMC, -x-paioa; fte'XJpi.toxnai^eMii^Ta
10-
&ch* lir\ r;r Ktf'piri Sed in Mf. Alex... ... 7-f-aic- * piyj^ tOXr
Apud Auguft. Oitoniam apnd Dominum mifericordia : 5 mul-
ta apud ilium redemptio. Apud Profp. Oitoniam apud Dom.
mifericordia eji : {
multa apnd cum redemptio
eft.
In Gr. "On
zxpzc tw Kypi'cJ to !X;s;' k-ttomu iraf cIot03 huTpcvCi'. In Mf.
Alcx.^an's sriKjftTrowH.Noil prstermittam in autogr. San-
germ, fcriptum /j/>.7 Domino , forte pro *i Domino ; correxi-
mus tamen apnd Dominnm , ex omnibus aliis.
Tfr. 8. Similiter apud Hilar, prseter mium redimet. Ap. Au-
gort. & Profp. Et ;^/c redimet lfr. ab omnibus iniquitatibus
ejm. Ap. Calliod. ut in Vulg. cui etiam Gr. favet.
v
3y
Sctngtrm,
D
met
.
Veesio antiqua.
1. Canticum gradnum ipii
David. CXXX.
*
T^vOmine non eft exalta-
Jr turn cor meum : neque
(lati funt oculi mei.
Neque ambulavi in magnis,
neque
mirabilibus iiiper me.
2. Si non-
humilirer: tentie-
bam : led exaltavi animam
meam
:
Sicut ablaclatum
fuper ma-
trem fuam , ita retnbues ani-
mam meam.
3
.
Speret Ifrael in Domino
,
ex hoc nunc & ufque in fxcu-
lum.
NotjG
f. 1. Hunc ritulu-m non memorant Hilar. Auguft. &
Profp. Ap. Calliod. veto limpticiter , Cuntkumgraduttm*
c Gr. 'CIS tvv uvu~'.
(
!,uZy.
*
Hilar. & Cafiiod. Vulgar* refpondenr & Grxco. Iti-
dem S. Paulin. ep. 12. p. 64. a. necnon Ambrof. in Luc.
jo. to.
i.i42<J.d.atlupra 1. 3. n. 57.
col. 1 327.
f. legit,
rteqie in altnm elatifunt ; & 1. 5. de fide to. 2.
J92.
f. neque
in vanum elati funt : & in Pf.
3
j.
col. 776. b. Si non ambu-
lai'iin magnis. Auguft. in hunc Pf. Domine non
eft
exalta-
tum cor meum: neque in altnm elati funt oculi me:. Keque
ingrtjfus f'tm
in magnis , neque in mirabilibus fuper me. Hi-
lar, quoque ubi fup. 443-
b. ait : Alia iftnd
proprietateCra-
tttas elocnta
eft
, dicens : vli ifttrcuplSmQca 01 ifvet*/j.o! ft*-,
id
eft , men ex alio in aliud elatifunt ; at. ex Chryfoft. ityar-
kvtCw. S. Profp. ibid, neque elati funt oc. mei. Neqne ingref-
fusfum
in magnis, neque in mirabilibus ; non addit/pfr
me'. Pfalt. Corb. Neque ambulavi in malignis ,
neque in mi-
rabil. &c.
fr.Z. Pfalt. Moz. Si non hum-liter ftpiebam: fed
exaltavi
mmm. meam : ficut
ablallatuS fuper matrem ptam , ita retrt-
butio in animam meam. Rom. Si non humiiiter fintitbam:
fed ftcut
ablatlattisfuper
matre fna , ita retribues in ani-
mam meam. Similiter in reg. S. Bened. c. 7.
excepto uno
Hebr.
Canticum vradimm David.
CXXXI.
VuLGATA HOD.
i . Canticum gradnum David.
CXXX.
Omine non
eft
cxaltatum cor
meum , neque elatifunt oculi D
mei.
Omine non eft exaltatum cor
meum : neque elati funt oculi
& Et non ambulavi in magnis
in mirabilibus fuper me.
Si non propofui , & filere feet
animam meam
:
Neque ambulavi in magnis , ne-
que in mirabilibus fuper me.
z. Si non humiiiter fentiebam :
fed exaltavi animam meam
:
Stent alldclatiis fuper
matrem Sicut abla&atus eft fuper matre
fuam,
ita all.xclctur fuper me ani- fua, ita retributio in anima mea.
ma mea.
Exfpecla Ifrael Dominum
, 3.
Speret Ifrael in Domino
, ex
amodo & ufque in aternum.. hoc nunc & ufque in fa-culum.
AD VERSIONEM ANTIQUAM.
ablailattts
eft.
In Pfalt. Carnur. & Corb. ficitt allittlatnm
fit-
ter matrem fnam , ita retribues , Corb. addit animti meie,
Hilatius cum S. Paulino , epift. 12. p. 64. a. Si non humi-
iiter fent. Jed fitW
ablad.ttum ji'ptr matrem fuam , Jic
retribues in animam meam. Augull. vero : Si non bumihter
fentiebam : fed
quemadmodnm qui ablatu<
eft
,i lade
fu-
per matrem fnam , Jic retributio in animam meant, t'.uct. op.
imp. in Matth. horn. 38. p. 161.Jit
txaltdvi animam meam
,
ficut abladatus fuper matrem fuam. S. Profp. ficut abladatnm
eft
fuper matron fuam , Jic retributio in animam meam. Caf-
(iod. ficut
abladatus fuper matrem fnam , i:a retribues in ani'
mam meam. Apud Ambrof. in Pf. 38. col. 846. f. priura
tantum : Si non humiiiterfent.Jed
exaltavi animam meam. In
Gr. Ei* ftS iTecKitootpStW wa si; to KT87S7aAaXTiQe--
rcy e'sri tm ymtzZH a-urS , ui ccvTxircl co^i; tin tv.r yuyjt
t. 3- Accinunt Profp. & Caffiod. in hunc Pf. Item Hi-
tar, cum Pf. ibid. prxf. nili quod add. in fccnlnm ficcttli.
Auguft. cum Gr, Speret Ifrael in Dominum , ex hoc nunc
&
ufque in fxculum : mox ita : Qjtod fcriptum eft
Gr.zce , d-r
tQnv Kj'i'ai; tv imi'o; , hoc expojitnm
eft , ex hoc nunc & uf-
que in feculum ;fed non Jenifer Ideculi nomen Ixc Jacnlumji-
gnifcal , fed
aliquando atcrnitatem.
& Mf.
Sangtm
Veesio
antiqua.
1. Canticum
graduum.
CXXXI.
MEmento
Domine Da-
vid, & omnis modeftiae
Hebr.
Vulgata hod.
Canticum graduum. CXXXII. 1 . Canticum graduum. CXXXI.
Tt/fEmento Domine David
,
J.VJ.
ejr
omnis afflictionis ejus:
MEmento
Domine David
, &
omnis manfuetudinis ejus
:
ejus :
2. Sicut
juravit Domino
,
Qui juravit Domino ,
votum 2. Sicut juravit Domino
,
votura
NoTjE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
t. T. Vulgar* accinunt Hilar. Auguft. Profp. & Caf- Tcnrivad-a
fiod. cum vet. Pfalt. Ita quoque legit Chromat.^ Aquil. in
^latth. p. 978. f. Gr. 5. irciQy' tv.i Trpxnvnoi dtnS. VI. edit.
f.
2. Autogr. Sans;erm.
exrremo hab. Dens Jacob, led
manifefto mendo ,
quu'd fuitulimus. Rom. Fabri :
Qui jura*
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXXXL
*9
Vu IGAIA HOD. HE BR.
1. K:g,
.1.
VERSIO A N T I QU A.
vovit Deo Jacob :
vovit Deo Jacob : vovit Deo Jacob :
}. Si introiero in tabernaculum Si intravcro in tabernaculum
3. Si intrabo in tabernacu-
domus mex , li afcendero in le-itum downs met
, Ji federo fuper lectum lodomusmcac, li afcendero
ftrati mei
:
Jlraminis met :
4. Sidederofomnumoculismeis, Si dedero fomntwi oettlis meis
,
& palpebris meis dormitationem
, &
palpebris meis dormitationem
:
T.x M/ Lwgtrnf
2. Par,
.6.41.
5. Et requiem temporibus meis
:
donee inveniam locum Domino , U-
bernaculum Deo Jacob,
6 . Ecce audi vimus earn in Ephra-
ta : invenimus earn in campis iilva:.
7. Introibimus in tabernaculum
ejus : adorabimus in loco , ubi ftc-
terunt pedes ejus.
8. Surge Domine in requiem
tuam , tu & area fan&iricationis tua;.
9.
Sacerdotes tui induantur jufti-
tiam : & fanfti tui exlultent.
10. Propter David fervum tuum,
non avertas faciem Chrifti tui.
Donee inveniam locum Domino
,
tabernacula Deo Jacob.
2. Reg,
7. .
Luc. 1,
55-
30.
1 1. Juravit Dominus David ve-
ritatem , & non fruftrabitur earn : de
in ledum ftratus mei
:
4.
Si dedero fomnium ocu-
lis meis
, aut palpebris meis
dormitionem
,
5.
Aut requiem temporibus
meis : donee inveniam locum
Domino , tabernaculum Deo
Jacob.
Ecce audivimus ilium in Epbra- 6. Ecce audivimus earn in
ta : invenimus ilium in regione fal- Ephrata : invenimus earn in
tus. campis filvx.
7. Intravimus in taberna-
culum ejus : adoravimus in
loco , ubi fteterunt pedes ejus.
8. Surge Domine in requiem
tuam , tu & area fanftirieatio-
nis tua?.
9. Sacerdotes tui induantur
juftitiam : & fanfti tui exful-
tent.
10. Propter David fervum
tuum
,
non avertas faciem
Chrifti tui.
11. Juravit Dominus David
Intremus in tabernacula ejus :
adorcmus fcabellum pedum ejus.
Surge Domine in requiem tuam
,
tu & Area fortttudinis tua.
Sacerdotes tui induantur
jufti-
tia
, & fancli tui Undent.
Propter David fervum tuum
,
ne aveitas faciem Chrifti tui.
veritatem , & non fruftrabitur
Juravit Dominus David veri-
tatem , v.on avertetnr ab ea : De
fru&u ventris tui ponam fuper. fedem fruclu ventris tui ponam fuper fe-
eum : de fruftu ventris tui po-
tuam. dem tuam. nam fupra fedem tuam.
N O T . AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
Mfs. plures Aug. hitravim... adoravimus. S. Paulin. ep.
3 1,
p. 196. b. adoravimus ubi fteterunt , &c. fed Mi. Vien. infe-
wl Domino , votum vovit Deo Jacob. Rom. Martianan , ficut
juravit , &c. Ita quoque Hilar, habet cum Auguft. Profp.
& Caffiod. & Gr. nee dillimiliter Hieron. in epift. ad Sun.
& Fret. to. 2. 661. b. Addit etiam : Pro eo quod nos intcr-
pretati fumus vutum vovit , in Grxco to^hto legiffe vos di-
titis
, 5?
putatis interpretc.ri debuife oravit \fed hoc male: sv-
yy
enim pro locorum qualitate
, > orationem , ^ votum _/?-
gnifcax.
Tfr. 3. Sic eft in Pf. praefixoapud Hilar. fi umim excipias
in tabernaculum. In Moz. pariter ScCoib.ftratiis mei , ut &
apud Caffiod. & Profp. In Rom. flrati. Apud Hilar, quo-
que : Si intrabo in tabernaculum
Ji
ajcendero ill leilum flra-
ti mei. Apud Auguft. .Si introiero in
Ji
ajcendero Juper
ledum firatUS mei. In Gr. E<* eiQsMvtOfACU ei's ix.wujj.ee ei
Van'c^K: iiri kmvhs 7ful
uiv.<; /an.
Ttr. 4.
Vulgata: fa vent Hilar. & Auguft. in hunc Pf. cum
Pfalt. Rom. Rurfus Hilar, in Pf. 11 3. col. 267. e. ItemNi-
cetiusepifc. c. 3. Spicil. to.
3. p. 4. a. & Ambiof. in Pf. 36.
col. 808. e. at in Pf. 118. col. lot;, f. hab. aut palpebris
meis , &c. cum Profp. Caffiod. & Pfalt. Corb. In Brev. Mo-
zar. Si dedero fomnium , ut fupra. In Gr. E/ J'aQa vTnvi
j. -rut, , &c.
%. <j. Sic in Pfalt. Rom. eft, & Corb. ficutap. Caffiod.
& Nicetium ep. c. 3. Spicil. to. 3. p. 4. a. Ap. Profp. ve-
ro ut in Vulg. Apud Hilar. Et requiem temporibus meis : do-
nee ciim inveniam , &c. fed infra , donee inveniam ; ficut in
Pf. 14. n. 3. col. 61. e. Apud Ambrof. in Pf. 36. col. 808.
c.poll vocem dormitationem
, proxime addit : donee inve-
niam locum , &c. Et vero a Pf. apud Hilar. pra?fixo abefl
rnedius verlic. Et requiem temporibus meis : apud Auguft.
vero eft : Et requiem temporibus meis : quoadttfque inve-
niam locum , &c. inf. col.
1475. e. donee inveniam. In Gr.
Kai u.vx<ssci.vsir t.T; A^Tafcii; fan' scoz e'ufu, &c.
~t.
6. Confentiunt Hilar. Profp. & Caffiod. in hunc Pf.
ficut Ambrof. in Luc. l. & 3. col. 1 304. d.
1 328. e. una
cum Gr. Apud Auguft. trail. 1. in 1. Joh. to. 3. p. 2. col.
831. f. invenimus earn in campis faltnum : lie etiam in hunc
Pf. col. 1476. b. d. fed notat quofdam codices habere in
campis Jilvx. Brev. Moz. Ecce audivimus ilium in Eufrata :
invenimus eum in campisJilvx, Tfalt. Corb. Ecce audivimus
t.% invenimus ea , &c.
>?. 7. Ita fert Pfalt. Corb. cum Rom. Fabri ,excepto ver-
bo introivimus. Mozarab. Introivimus in tabernaculo ejus
:
adoravimus in loco , &c. Pf. praefixus ap. Hilar. Intravimus
in tabernacula ejus : adorabimus in loco , &c. Hilar, in com-
ment. Introibimus in tabernacula ejus : adorabimus
, &c. &
col. 452. f. Supcrius , inquit
, fuper nno tanthm tabernaculo
juration
eft ; nunc at'tem mult tabernacula introibunt. Aug.
cum Profp. Intrabimns in tabernacula ejus : adorabimus , &c.
Tom. II,
rit in loco. Caffiod. Introivimus in tabernacula ejus : adora-
vimus in loco , Sec. Gr. vero : EiaiMvQupebx
els t oxw-
fj.ct.Ttt. cu'Ti;' t^ojci/hiW/i^v /'; n,v Ti&ov , fc", &c.
tt. 8. 0. Ita Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 195-.
g.Sic etiam in Pfalt. Corb. Moz. & Rom. Martianxi, ex-
cepto verbo 1. Exfttrge ; pranerea in Rom. Fabii , induant
juflitiam; in Corb. induantur jnflitia. Hilar. Aug. & Profp.
legunt : Exfurge Domine in req Sacerdotes tui induantur
juflitiam
( Profp. jitfiitii :
) $fanSi tui Ixtentur. S. Pau-
lin. epift. 20. p. 1 1 1 . b. Sacerdotes tui indicant falutarem : fjj
fancli tui exjnltent. Aut. 1. de promilf.
p. 2. col. 126. d.
Exfurge Domine in req. tuam , tu ($ area fdnciitatis ttt.t. Caf-
fiod. Exfurge Domine Sacerdotes tui induantur juflitii
>
Sec. ut in textu ; Mfs. z. juflitiam. Concil. Tolet. x. Concil.
Hifp. to. 2. p. j8 I. c. Sacerdotes tui Domine induantur
juf-
titia:
tf
fanili tui Letemt'.r. Gr, 'AcaViiS/ Kvpts Oi !;o;U
Qa hi uaovTctt S'lx.ui'.tsviW
j,
ci ieio! (\ d-/V.\ia.o:vrcu' ai. ex
Chryfolt. ct,mpn&HTua*y , ai. hi uQaQucav.
"t. lo. Concinit vet. Irena;i Interpres , I. 3.C. 9. p. 184.
a. ficut Profp. & Caffiod. in hunc Pf. Hilar, vero le<nr nt
avertas
, cum Auguft. In Gr. /uu a-smrpEifuj.
t. 1 1. Sic eft in Pfalt. Mediol. Carnut. & Rom. Fabri
,
ni excipias voculam fuper. In Moz. Juravit Dom. David irt
veritate
, ) nonfruflravit eum , &c. ut fup. Iren. 1.
3. 9.
p. 184. b. Juravit Dominus Dav. veritatem
, y non fpernet
eum
, &c. ut fup. omnes tamen editt. hab. difperiiet ; Mf.
i. & Voff.fruftrabitur. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 289. b. Jura-
vit Deus ipji David veritatem
, 5
non reprobavit earn : defiuc-
tu ventris tui ponam fuper thronnm mcum. Tertul. 1. 3. con-
tra Marc.
p. (S78. b. ex fuiiu ventris tui collocabo
fuper thro-
nnm tuum. Hilar, in hunc Pf. Juravit Dominus David ve-
ritatem
j 2>
non
J;
' uflrabitur eum : de fruclu ventris tui ponam
fuper fedem meant: hanc ultim. Iecl. meam , tuetur inf. col.
456. t. ciim dicat : Ojtomodo intelligitur
, ponam fuper fe-
dem meam
, j fedebunt fuper fedem tuam ? Meam quo-
que hab. Pfalt. Rom. Martianii. Ambrof. in Luc. 3. to. 1.
I 316. d. 1328. e. leg. cum Auguft. 8c Profp. Juravit De-
minus David verit. <g non panitebit eum : ex fruclu ventris
tui ponam fuper fedem tuam. Similiter Ambrof. ex fruclu ,
&c. 1. deapol. Dav. col. 716. f. at in Pf. 1. col. 740. d. dt
fruclu , &c. ficut Ambroliaft. col. ioy. d. & Profp. in hunc
Pf. Item Hieron. ep. ad Princip. to. 2. 687. b. de fmllit'
ventris tui ponam fuper tbronum tuum : & in Naum 2. to.
3. I
J69.
b. de fruclu lumbi tui ponam Juper- tbronum tuum :
fie etiam 1. 3. in epift. ad Ephef. to. 4. 403. f. Leo M. fer.
23. p.
7J.
f. textui favet cum Caffiod. In
Gr.*Q/w Ki/->
pick, tw h.v\S iwiw , *} x f*v
iJTK^ avTM>
( Alex. vurtSr
)
Kk ij
$
Mf
Sttngtm,
260 LIBER PSALMORUM.
Pfalm.
Versio antiqua.
12. Si cuftodierint filii tui
CXXXII.
HEBR.
Si cuftodierint filii
tui pattum
meum , & teftificationem meant
,
quant docuero eos
:
Et filii eorum ufque in atemum
,
teftamentum meum , & tefti-
monia mea
,
quse docebo eos
:
Et filii eorum ufque in fa>
culum, fedebunt fuper fedem fedebunt fuper thronum tuum.
tuam.
1
3. Quoniam elegit Domi- guoniam elegit Dominus Sion :
nus Sion : prjelegit earn in ha- defideruvit earn in babitaculum Sion : elegit earn in habitationem li-
VUIGATA HOD.
11. Si cuftodierint filii tui tefta-
mentum meum
, & teftimonia mea
hare
,
quae docebo eos :
Et filii eorum ufque in feodum,
fedebunt fuper fedem tuam.
1 3 . Quoniam elegit Dominus
bitationem fuam
14. Hk requies mea in fce-
culum faeculi -.Me habitabo
quoniam prselegi earn.
1 c. Viduam ejus benedicens
fuum.
Hac
eft
requies men in fempi-
ternum : hie habitabo
,
quia deft-
deravi earn.
Venutionem ejus benedicens be-
te.
14. H.-ec requies mea in frai-
lum feculi : hie habitabo quoniam
elegi earn.
1 5 . Viduam ejus benedicens bene-
benedicam : pauperes ejus fa- nedicam : pauperes ejus faturabo dicam : pauperes ejus faturabo pani-
pane.
Sacerdotes ejus induanifaltitari
,
&fancli ejus laude Liudabunt.
Ibi oriri factum cornu David:
turabo panibus
16. Sacerdotes ejus induam
falutarem : & lancti ejus exiul-
tatione exfultabunt.
17. Illic producam cornu
David, paravi lucernam Chrif- paruvi Internum Chnfto
meo
to meo.
18. Inimicos ejus induam Inimicos ejus induam confufione
confufionem : fuper ipfum au- fuper ipfum
autem ftorebit diade
tern rloriet fanttiticatio mea. ma ejus.
NotjE ad Versionem antiquam.
bus.
16. Sacerdotes ejus induam fa*
lutari : & fan&i ejus exfultatione
exfultabunt.
17.
Illuc producam cornu Da-
vid
,
paravi lucernam Chnfto meo.
1 8. Inimicos ejus induam con-
fufione : fuper ipfum autem efflore-
bit fan&irkatio mea.
A D
in rapT?T5 xy^'a; (\%ii*.fi<u iw n%;>'wv W Mf. Alex. tm>
&. ix. Hie verfus cum tribus feqq. abefl a Pfalt. Mo-
zar. In Rom. Ik : Si cuftodierint filii
tut
left
am 5 tefti-
mouia mea bxc , qua......
filii
ecrum ufque in jxculum
fx-
cnli
,
fc delntiit fuper fedem meam. Hilar, vero cum Vulgata
concinit &Grscco. Ita etiam Caffiod. cum Prolp. nili quod
Pro(p. hab. ufque in xteinum; Cafliod. ufque nt fxculum
ftcnli. Auguft. cum Gr^co Alex.
J5 filii
eorum fedebunt
afqtte in xternum fuper fedem him. Plait. Coib. fuper fe-
dem mcam.
V. 15. Pfalt. Rom. & Coib. fcribunt prxe'.egil e-atn
,
ficur Hilar, in hanc Pfalm. & in Pf. 1x1. col.
585. b. ha
quoque Lucif. CaL I. 1. pro S. Athan. p. 195. h. uecnon
Auguft. Profp. & Caffiod. cum Plait. Mediolan. & Car-
nut. cet. ut in Vulg. In Gr. pfpnrotTO ccviw tic, izvTU.
f. 14. Ita Lucif. Cal.ubi fup. cuiaccinunt Piol'p. 8c Caf-
fiod. cum Pfalt. Rom. Mediol. Corb. Carnut. & Vatic, ap.
Hilar. Sic etiam Hilar, in Pf. lit. col. 385. b. nili quod
Mfs. x. hab. ibid, in fiuidct fitculorum ; ut & ipfe in Pf.
1x6. col. 416. f. fed cum verbo elegi: at in Pf. iji. col.
4JJ.
a. utrumque exftat , in fxcula ftculortim , 8c pr.tele-
gi earn: inf. autem col.
457.
a.
459.
b. in ftcnlum J.au-
ii. Similiter apud Auguft. in fxcula fxcnlorum quoniam
prxelegi , &c. In Gxaeco , it's cuHtva. alum art ^it.^cIluw
>
&c.
~fr. if.
'Concinunt Hilar. Auguft. Profp. & Cafliod. in
iiunc Pf. Auguft. tamen addit
tf ,
poft benedicam. Am-
brof. etiam 1. de vid. to. x. 189. d. legit : Viduam ejus
lenedkens benedicam. At Hilar, ubi fup. col.
4J7.
d. ait
:
QuidamTrnnslatoruminterpretatus ejfe ita repertus eji : Cap-
tionem ejus benedicens benedicam fed iiobu \eqnenda
eft
prima ilia , $$ fub Judxorum temporibus ante Domini ad-
vtntum ad Ecclefix dotlrinam conjignata Translations auilo-
ritas , Viduam ejus benedicens benedicam. Similiter Hie-
*on.qujeft.Keb. to. 2. col. 545. a. UbtnoftriJegunt, inquit,
nem , niji confuetudo cantantium.
ai%,u'nt ifyuiv tirai &.C.
In Gr. TifS itiuC
Ex
Mf.
Stngerm.
Versio antiqua.
1. Canticum graduum ipfi
David. CXXXII.
*
Tf7
Cce quam bonum
, &
Jti quam jucundum
,
habi-
tare
fratres in unum
:
HEBR.
Canticum graduum David.
CXXXIII.
77 Cce quam bonum
, &
quam de-
Hi eorum ,
habitarc fratres in
unum.
NoTiE ad Versionem antiquam.
tf. 1. CafTIod. cum Pfalt. Rom. Moz. & Vatic, apud
Hilar, fimpliciter hab. Canticum graduum ; Hilar, vero
,
Auguft. & Profp. nullum referunt titulum. In Gr. de mo-
re , 'fl/ TV* dyx&ctbfiur.
*
Ita legunt Cypr. 1. 3.
Teflim.
p. 3x6. a. Optat. 1. x.
eont. Donat. p. 36. b. 8cCceIeftin. I. epift. 2
J.
Cone. to.
(.col. 1209. Item Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. Auguft.
Malae,
j. 1.
Luc. 1.
69.
Viduam ejus benedicens benedicam , licet in pltrifque ccdici-
btti pro vidua , hoc cji
, proyf&c, nonnulli le/ant \\^y , in
Hebrxo hab. feda , id
eft , cibaria Porro Mejcv venatio-
nem magis potefl fenare , qujm fruges ; tametji morisJit M-
gyptmrum Hqip etiam far vocare
, quod nunc corrupte athe-
ran nuncupant. Item Audi, comment, in Pf. apud Hieron.
to. 2. 467. f. dicit :Pro vidua , id
eft , p^vfot , & Hebr,
lamina
, 55
ipj'i LXX. Cii^*;' babent ; Jed
propter novitatem ver-
bi 1 ?
tttnui litterx dennttationem
,
paulatim obtinuit ut pre
{>'& > legeretur
X"?S*
maxime quia in fequenti vtrjicuh
pauperes fequebantnr : 6n' , Symm.
$$
Aquila , cibaria in-
terpreiait funt. Ed. Rom. hab. thV fcn'ci' i Mf. Alex.
yv^S'
ir. 16. Sic in Pfalt. Corb. ad verbum. Vulgata; favenc
Hilar. Auguft. Profp. & Cafliod. in hunc Pf. Pfalt. Rom.
hab. induam jalutare. Gr. itJ'vQa tunvflau.
ft. 17. Similiter habent Hilarius 8c Profp. cum Pfalr.
Rom. 8c Carnut. Illic producam, 8cc. Caffiod. Illuc produ-
cam , &c. Pfalt. Corb. 8c Moz. Illic producam cornua Da-
vid , Sec. Auguft. in eund. Pf. Ibi fujcitabo ccrnn David
,
8cc. ut fup. Grarc. 'F.jtn i^caaTiiu, yjpae, tS Acvtf , &c.
Item ap. Ambrof. in Pf. n8. col. 1150. b. paravi lucer-
nam , 8cc. ur fup.
#. 18. Hilar, habet cum Pfalt. Corb. induam
confufio-
ne , 8c f/oriet ut fupra. Pf. vero e Mf. Vatic, apud iplum
,
induam confufionem fit/real, 8cc. Mozarab. floret ; Rom.
confufione florebit. Ita etiam leg. Caffiod. cum Profp.
Auguft. quoque in eund. Pi. hab. florebit ; idque non fe-
tnel ; fed omittit priorem verfic. Inimicos ejus induam con-
ftjionem. Non prauermittendum quod ait 1. x. de doftr.
Chlift. to. 3. p. I. col. X7. a. lllud etiam quod jam au-
ft
re non poffiimus de ore cantantium populorum , fuper ip-
fum autem floriet fanftificatio mea , nihil projtctb fententitt
detrabit : auditor tamen peritior mallet hoc corrigi , irt non fio-
riet ,fed Horebit diceretur ; nee quidquam impedit corredio-
Vulgata hod.
1. Canticum graduum David.
CXXXII.
ECce
quam bonum , & quam
jucundum >
habitare fratres in
unum :
vero 8c Profp. ibid, cum Pfalt. Rom. 8c Moz.
#
quam /0-
cundum. Tertul. adv. Pfych. p. 987.
c. Quam bonum
, ^
quam jucundum , &c. ut fup. 8c 1. x. adv. Marc.
p. 6ji.
c. Vide quam bonum, 1$
quam jucundum , Sec. Firmil. ap.
Cypr. epift.
75. p.
14X.C Ecce quam bonum
tf
voluptabilt
eft,
ut habitentfratres in unum. Gr. 'I J i Jit ri xAer, it{
Ttfirrir > m' jj t mtoimu > &c.
LIBER PSALMOR. Pf. CXXXIII. & CXXXIV. 261
VuLGATA HOD.
HE B R. Versio a n t I q u a.
s. Sicut unguentum in capite, Sicut ungucntum optimum in ca- 2. Sicut unguentum in Ci E*
Mf. SaSgertB
quod defcendit in barbam, barbam pite
,
quod defiindit burbam
,
pite
,
quod defcendit in bar-
Aaron ;
Qaod defcendit in oram veili-
tnenti ejus : 3 . iicut ros Hermon
,
qui defcendit in montem Sion.
Quoniam illic mandavitDominus
barbam Aaron > bam, in barbam Aaron;
Quod defcendit fupcr oram
vef- Quod defcendit in oram vcf-
timentorum ejus : ficut ros Hermon
,
timenti ejus : 3. ficut ros Her-
qui defcendit fit
per montana Sion : mon
,
qui defcendit in monte
Sion.
Quoniam ibi mandavit Domi- Quoniam illic mandavit
benediclionem , & vitani ufque in mis benediclionem ,
vitam ufque in Dominus benediclionem
, Sc
fsculum. atcrnum. vitam ufque in laeculum.
Not* ad Versionem antiquam.
ywa. tov Axpai' to xocra&aTm ;tt] tm oiar tv , Sec.
#.
3. Pfalt. Rom. cum Cafliod. Vulgatsconfonat. Item
Moz. nifi quod hah. fnper montem Sion. Quia, &c. Hilar.
& Profp. Jkut ros Hermon
,
qui defcendit in montem Sinn.
Quoniam illic muni
J
vitam ufque in fuula ; Profp.
ufque in aternrtm. Apud Augu(l.y'ctro.f Herman, qui def-
cendit fitter monies Sion. Quoniam ibi mandavit Dominus
benediclionem , inf. benediiiionem fuam ; fubiude, vitam in fx-
tiilum. In Gr. cue, /fooo; 'Aipt uar , vi A.aTci&crJviax i'<aji to.
of*
Sittc. Oti egi tintt}icno KvQxm; ty.v ithayleu , Z,oiw ictS vt
aiatoi. Mf. Alex. euMylw acorS
, Z,mv , &C.
A D
f. 2. Similiter habent Hilar, in hunc Pf. & Ambrof. 1.
de Myft. to. 2. 332. d. detracH unS pispof. in, ante 2.
barbam. Ita quoque Auguft. ScCafliod. in eund. Pf. I mo
Ambrof. 1. de El. & jejun. c. 10. to. 1. 546. d. tollit 2.
barbam , ficut Optat. 1. 2. cont. Donat. p. 42. b. cum Pf.
prjefixo ap. Hilar. Mf. autem Turon. ejuld. Hilar, hab./'-
cat unguentum de capite. Audi. 1. de promlff. p. 2. c. 6. col.
150. c. in barba , in barba Aaron. Profp. Auguftino fuffra-
gatur , nifi quod fcribit , in ora veflimenti ejus. Pfalr. Corb.
in barbam , in barbam Aaron ;
quod dele, in ora , &c. Gr.
'O.C, juv(y/ i'srl /tfyaAH? , to y.ctTaSc.ivof oti inoi'/uiva, rot %to-
V U L G A T A HOD.
i. Canticum graduum.
CXXXIII.
E
Cce nunc benedicite Dominum
,
omnes fervi Domini
:
Qui ftatis in domo Domini , in
atriis domus Dei noftri.
z. In noclibus extollite manus
veftras in faniba , & benedicite Do-
minum.
3 . Benedicat te Dominus ex Sion
,
qui fecit ccelum & terram.
Hebr.
Canticum graduum. CXXXIV.
T?Cce benedicite Domino , o?nnes
J2j fervi Domini
:
Jjhd ftatis in domo Domini in
noclibus.
Levate manus veftras ad fane
-
turn
, cjr
benedicite Dominion.
Benedicat tibi Dominus ex Sion
,
faclor colli & terra.
Versio antiqua.
j . Canticum graduum.
CXXXIII.
Cce nunc benedicite Do-
minum omnes fervi
:
_
Qui ftatis in domo Domi-
ni
,
in atriis domus Dei noi-
tri.
z. In nodtibus extollite ma-
nus veftras in fan&a
,
& bene-
dicite Dominum.
3.
Benedicat te Dominus ex
Sion
,
qui fecit ccelum & ter-
ram.
Not* ad Versionem antiquam.
mini , Hilar, col. 466. b. c. ait
fir. I. Z. 3. Accinunt magno confenfu Hilar. Auguft.
Profp. & Cafiiod. cum vet. Plait. 8c Gr. addito uno Do-
mini ad fervi , cujus loco Hilar, cum Pfalmo ibid, prcefixo
,
ponit ejus. Ambrof. in Pf. 118. col. 1
1
59. b. & 1. de vir\
10. 2. 235'. c. & epift. 63. col. io?2. f. priores verliculos
refert ut fupra. ltidem Hieron. epift. ad Damaf. to. 4. col.
IJ4.
c.licut Nicetius epifc. Spicil. to. 3. p. 3. c. fecundum
f. Ad hxc autem primi verficuli verba , in atriis domus Dc-
VULGATA HOD.
i. Alleluia. CXXXIV.
LAudatenomen Domini, laudate
fervi Dominum.
z. Qui ftatis in domo Domini,
in atriis domus Dei noftri.
3.
Laudate Dominum
,
quia bo-
nus Dominus : pfallite nomini ejus
,
quoniam fuave.
4. Quoniam Jacob elegit libi Do-
minus ,
Ifrael in pofleffionem libi.
5. Quia ego cognovi quod ma-
He B R.
'Alleluia. CXXXV.
Audate nomen Domini : lau-
date feivi Dominum.
J>hti ftatis in domo Domini , in
atriis domus Dei
noftri.
L
Laudate Dominum
,
quoniam
Not* ad Versionem antiquam.
tt. I. a. Nondifferunt Hilar. Auguft. Profp. Cafliod.
&c. neque Gr. Vide fis Ambrof. epift.
77.
to. z. 1090. a.
if. 3. Pfalt. Rom. cumCafliud. Laudate Dominum
,
quo-
niam benignns ejl Dominus : pfallite nomini ejus
, quoniam
fuavis ejl. Mozarab. Laudate Dam. quia benignns Dominus :
pfallite nam. ejus quoniam fuave
efl.
Corb. Laudate Dom.
quoniam fuavis Dom. pftllite quon. jucttndum. Simili-
ter hab. Carnut. Laudate Dom. quoniam fuavis Dominus.
Addit Mediolan. pjallite nom. ejus
,
quoniam bonus. Hilar,
cum Pf. ibid, praefixo
,
quia btmgaus ejl Dominus quo-
niamfuave efl.
Aug. cum Profp. quoniam btnnsDom... qtton.
fuavis ejl : Aug. inf. quoniam bonus ejl... quon. juavis
eft ;
al. quon. bonus
eft
Dominus : & col.
1497. e. pjallite Dcmino
quon. fuavis
eft.
InGr oti dya'.lc, Ku'e? n xaxiV.
~$.
4. Similiter Hilar. Auguft. Profp. & Catfiod. cum
Gr. addita voce Dominus , ad i.Jibi; quae vox a librario
non nifi ofcitantia forte praetermilla eft. Gaud. Brix. fer.
18.
p. 972. b. legit : Quoniam elegit Jibt Dom. Jacob
,
tf
Ij-
rael in pojjlj]'. Jibi.
S.
J.
Hilar, cum Pf. praefixo : Quia ego novi qnkm m.u
Ex
Mf. Sange.m'i
Reperi quofdam ambiguo!
circa hoc , in atriis domus Domini
, fuijje ; dicentes idcirc
hoc a Translatoribus primis adjccium ejje
, quia
fub iijdem
verjibns j'equenti Pfttlmo continelm ; opwanttbus tpjisfcripto-
mmvitio in libris Hebr. fuijje pr.Ueritum. Sed novi Interpre-
ts qux volunt , tratlent ; nobis vera obfeque/idum
eft g auclo-
ritati Translationum
$ velafta'.i.
Versio antiqua.
1. Alleluia. CXXXIV.
L
Audate nomen Domini
,
laudate fervi Dominum.
2. Qui ftatis in domo Do-
mini
,
in atriis domus Dei nof-
tri.
3. Laudate Dominum
,
bonus Dominus : cantate nomini quia benignus : pfallite nomi-
ejus
,
quoniam decern. ni ejus
,
quoniam fuavis eft.
JguiaJacob elegitfibi Dominus
, 4.
Quoniam J acob elegit li-
Jfrad in pecidtum fuum. bi , Ifrael in pofteftionem li-
bi.
hiia ego fcio quodmagnus Do-
5. Quia ego cognovi quo-
.v
Mf. Sangersrit
262 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXXXIV.
Versio antiqua. H B R.
Ex
Mf.
Sangerm. niam magnus
, & Dominus
minus
, & Dominus
uoftcr prx om-
nibus dtis.
Omnia qua voluit, Dominus
fe-
cit in coclo
, cs
tn terra : in mart
,
& in cunclis abyffis.
Levans nubcs tie fummitatibus
VuiGATA HOD.
gnus eft Dominus , & Deus nofter
prce omnibus diis.
6. Omnia qua;cunque voluit
,
Dominus fecit in ccelo , in terra
,
in mari , & in omnibus abyffis.
7.
Educens nubes ab extremo
terra : fulgura in pluviam Fecit.
Qui producit ventos de thefauris
nofter prae omnibus diis
6. Omnia quae voluit , Do-
minus fecit in coclo , & in ter-
ra ,
in mate , 6c hi abyfiis.
7. Educens nubes ab extre-
mo tetra; : fulgura in pluviam terra : fulgura in pluviamfecit :
fecit.
Qui producit ventos de the- Educens ventos de thefaurisfuk
:
fauris iuis : 8. qui percuilit pri- qui percujjit pnmitiva /Egypti ab fuis : 8. qui percuffit primogenita
mogenita yEgvpti ab homine homine ufque ad pecus. -<Egypti ab homine ufque ad pecus.
ufque ad pecus.
9.
jMint figna & prodigia Miftfigna. &portent a in medio 9. Et mifit figna & prodigia in
in medio tui .Egypte : in Pha- tui /Egypte : in L'harao , cjr tn cunc- medio tui ^Egypte : in Pharaonem
,
& in omnes fervos ejus.
1 o. Qui percuffit gentes multas :
& occidit reges fortes:
lent.
10. Ij.
T.xid.
12. 29.
raonem , 6c in omnes fervos tosjervos ejus
ejus.
1 o . Qui percuffit gentes mul-
tas
les^
1 1 . Seon rea;em Amor-
6c occidit reges mirabi-
fthi percujft gentes multas
, &
occidit reges fonts
:
Inf. 12,
1. 7.
Seon regem Amorrdorum
, & Og 11. Sehon regem Amonh.TO- Kttm.
lhxorum
,
6c Og regem Ba- regem Bafan, & omnia regnaCba- rum , & Og regem Bafan ,
Scorn-
21
- 2
4
5J
fan j omnia regna Chanaan
1 z. Et dedit terram eorum
fmeditatem , hiereditatem K-
rael populo fuo,
13. Domine nomen tuum
in aeternum : Domine memo-
rial tuum in fecula facculo-
rum.
1 4. Quiajudicavit Dominus
naan.
Et dedit terram eorum baredita-
tcm : hareditatem Ifrael populofuo.
Domine nomen tuum in aternum
:
Domine memoriale tuum in genera-
tione
&
generations.
Jpuia judicabit Dominus popu-
populum fuum : 6c in fervis fuis turnfuum , o~
fervosfuoseritpla-
deprecabitur. cubit is.
15. Simulachra gentium ar- Idola gentium, argentum&au-
gentum 6c aurum , opera ma- rum : opera manuum hominum.
nuum hominum.
1 6. Os habent
.
quentur : oculos habent
O.- babent, & non loquentur : ocu-
los habent
, & non videbunt.
Aurcs babent
, & non audient
:
&z non lo-
6c
non videbunt.
1
7. Atires habent , 6c non
audient : nares habent, &z non fed nee
eft
fpiritus in ore eorum.
odorabunt,
Notje ad Versionem
gnus
eft
Dominus
, tf
Deus nofter prx omnibus dii' ; inf. f?a
nia regna Chanaan.
1 z. Et dedit terram eorum bse-
reditatem
, hau'editatem Ifrael po-
pulo fuo.
1 5. Domine nomen tuum in a;-
ternum : Domine memoriale tuum
in generationem & generationem.
1 4. Quia judicabit Dominus po-
pulum fuum : & in fervis fuis de-
precabitur.
15. Simulachra gentium argen- Supi
turn & aurum , opera manuum ho-
rl
3- 4
minum.
16. Os habent, & non loquentur: Sap.
if*
oculos habent , 8c non videbunt.
J
$
tognovi. Auguft. & Proip. Qrtoniamego cegnovi quod
{ Prof-
per quia )
magnus
eft
Dominus
, tf
Deus nofter fuper omnes
deos : Auguft. inf. rex magnus , inquit , fuper omnes deos.
Ap. Caffiod. ut in Vulg, In Gr... 'tm niyx; , o Ki/'e/s;
Tfr. 6. Sic Hilar, in hunc Pf. nifi quod delct Dominus , &
fcribi: in mari : inf. in mari
, tf abyffo. CalTiod. ibid. & Vi-
gil. Tapf. com. Varimad. p. 750. b. cum Plait. Rom.O-
tiia quacunqne voluit, Dotn $$in Terra, in mari,
tf
in
nbfBis. Item in Corb. (5 in abyjjis. Auguft. & Profp. cum
Moz. Vulgatae confentiunt , addita conjunct,
tf Pft terra.
S. Paulin. epift. \6. p. 214. c. ait : Out facit omnium ccc-
lo , $ in terra, $$ in mari
, tf
in abyjjis : & ep.
2J
1
. p. 167.
b. Et in terns
, 5 in mari
, >
in
abyffis , omnia qux vult
,
facit. Maxim. Taurin. in homil. Omnia Dominus qn.vcuti-
/jue -jolmt
, fecit m carlo
, ^ in terra. Gr. liatret i'ea. m'6/jAmf
c Kv&tc$ K, <j/ Ti, ',rt , In tT; ^a?iaara(s k, Iv ira.ca.iq txTs
ft^ATtit. Hilar, fup. I'luralt genere maria gracitas elocuta
eft.
tt. 7. 8. Eadem legunt Hilar. & CalDod. in hunc Pf.
In Rom. Et educens nubes, &c. ut fupra. Aug. & Profp.
ibid. Sufcitans nubes ab extremo terrx... Ouieducit -jentos de
thefauris ft:
is , &c. Profp. Quiproducit ventos ; Pfalt. Moz.
T.ditcens ventos; cat. utintextu. Corb. Qtii edncit ventos.
Gr. 'Anayuv >eps*ae, O t^ayac A)jl%c, ix. bnQctupur *v-
iv , &c. V. &VI. ed.aW&V.
if. 9. Sic in Pfalt. Rom.^ft , &ap. Caffiod. In Pf. prsef.
apud Hilar. Emif.t/igna , &c. Hilarius ipfe , Et mifit , cum
rcliquis ut fupra. Auguft. & Profp. cum Pfalt. Corb. 1m-
tnifit figna ; fubinde Auguft. in Vharaone
, tf
in omnibus
fervis ejus. Graec. 'i.t
>
a.-nt?tih% mji.ua. Iv <J>aeo? 5"* ok-
tl Tcft Absi( Civ IH.
#. 10. Vulgatae confentiunt Hilar. Aug. Profp. & Caf-
fiod. cum vet. Pfalteiiis. Grsec. quoque hab. jSctoixcr; k&c-
aaiic,.
1l.li. Hilar. & Caffiod. legunx,
tf
omnia regna Cba-
17. Aures habent , 8c non au-
dient : neque enim eft fpiritus in ore
ipforum.
A N T !
Q
U A M.
ticuvi occ'niit , cum Pfalt. Rom. & Corb. Auguft. vero &
Profp. tollunt occidit , cum Gr.eco ; c;rt. ut in Vulg.
tf'. 12. lta feiunt Hilar. Profp. & CalTiod. cum Graeco.
Pf. autem Vatic, apud Hilar. & Mozar. dclent 1. bxredi-
ta:ei. Aug. leg. Et dedit terram eorum bur-edit, hxreditatem
Ifiael ferve fuo. Sic etiam in Plait. Mediolan. Gamut. Sc
Corb.
#
r
. 15. Hilar, cum Pf. prsef. Domint nomen tuum in
fx-
cnlnm : 1$ memor. tuum in generatione
5
generationem. Au-
^.ift. Domine 110m. tuum in facuium : Domine memor. tuum
in generationem Tjj generationem. Profper : Dominus nomen
tuum in aternum : Domine in generatione
&
generatio-
nem. Caffiod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Domine no-
men tuum in xtern. Domine memor. tuum in fxculum facu-
li. Gr. Ki/'tVE to" Wfjca. Qn tie, rli uiuvx" k, to si's 71rta.11
i; Tireoir.
t. 14. Hilar, cum Pf. ibid, prsefixo : Quiajudicabit Do-
minus populum fuum: >
in fervis fins
confolabitur. Ita
etiam Caffiod. cum Pfalt. Corb. Mediol. Carnut. Rom. &
Moz. Auguft. veru cum Profp. Otioniam judicavit Domi-
nus plebem fitam : !$ in fervis fins
advocabitttr ; Profp. di~
precabitur. Gr. "Oil x.ttiT.....
Jj
sVi tn; Ai'MJi; auTd -ira&c-
tt. 15. 16. Sic Hilar. Profp. & Caffiod. in hunc Pf.
Cypr. vero 1. 3. Teftim. p. 321. b. cum Jul. Firm. 1. dc
erro. prof, relig. c. 29. Idola gentium argentum 2? aurum
,
opus manuum hominum. Os habent , $
non loquuntnr : ocu-
los habent
,
tf
non vident : lie iterum Cypr. 1. de exhorr.
mart. p. 263. prseter plur. opera. Apud Auguft. in hunc
Pf. Idola gentium argent. %j
aurum ; deinde ex Mfs. codd.
oculos habent
, tf
non vident. In Gr. 1 tlJ aha, -roir , &c.
ut in textu.
t. 17. Totidem verliculi exftant in Pfalt. Rom. una
tantum voce excepta , fpiritus , fub finem ,
loco Domi-
nus. Itidem in Corb. Mediol. & Carnut. licut apud Hila-
rium , Profp. Sc Caffiod. in huuc Pf. Profper umen initia
LIBER PSALMORUM. Pfalm.
CXXXV. 26*3
VUIGATA HOD. HEBR.
18. Similes ill Is fiant qui faciunt
ea : & omnes
,
qui confidunt in eis.
1 9. Domus Ifrael benedicite Do-
mino : domus Aaron benedicite Do-
Similes illis fiant qui
fadmit ea
,
O--
omms qui confidit in eis.
A D
mmo.
jo, Domus Levi benedicite Do-
mino : qui timetis Dominum , bene-
dicite Domino.
2 1 . Benedictus Dominus ex Sion
,
qui .habitat in Jerufalem.
Not*
legit , 0 audinnt
,
pro non andient ; & Hilar, fub finem
colli t enim , ante vocem Jpiritusi Pf. ibid, prsfixus duos
pofteriores verficulos lie invert : Neque enim
eft
fpirittts in
ere eorrim: non clamabnnt in gutture Juo.
Apud Auguft. ira
ex Mfs. codd. Ames habent
, j
non audinnt : nares habent
,
f$ non odorant. Os habent , ^ non loqnuntur : manus ha-
bent ,
non operantur : pedes habent , ^
non ambulant ; ce-
tera prjetermittuntur. Apud Cypr. 1. $. Tellim.
p. 521. b.
ic I. de exhort, marr.
p. 265. hsc tantum leguncur : A11-
res habent
, 5
1? aitdinnt : neque enim
eft
fpiritas in ore eo-
rum, vel
ifforum. Similiter apud Jul. Firm, de erro. prof,
relig. c. 29. cum ulr. voce ipforam i
quae vox eriam habe-
turin P'falt. Curb. & apud Cafliod. In Gikco parirer hxc
pauca : 'Qlxtyxct , k, vz svuTtSn'oovTuf yJ~e ynp-tfi tsnu.ucx
hi , &.C at in Mf. Alex, omnia exftant qua: fup. in Pfak.
Rom. & aliis.
tf. 18. C/pr. 1. 5. Teftim. p. 321. b. Similes
fiant illis
quifaciunt ea : $ omnes
,
qui confidant in tllis. Itidem Prol-
Domus Ifrael benedicite Domi-
no : domus Aaron benedicite Do-
mino.
Domus Levi benedicite Domi-
Versio antiqua.
Manus
habent. & non palpa- *
Mf.
Sanger^
bunt : pedes
habent, & non
ambulabunt.
Non clamabnnt
in gutture
fuo
: nequeenimeft
Dominut
in ore eorum.
i
8. Similes illis fiantomnes,
qui faciunt ea : & omnes
,
qui
fperant in eis.
1
9. Domus Ifrael benedicite
Dominum : domus Aaron be-
nedicite Dominum.
20. Domus Levi benedicite
no : timentes Dominum benedicite
Dominum : qui timetis Domi
Domino.
num
, benedicite Dominum.
Beneditlus Dominus ex Sion, qui zv. Eenediclus Dominus ex
habitat in Jerusalem. Alleluia.
Sion
,
quihabitat in Jerufalem.
VERSIONEM ANTIQUA M.
per & Cafliod. cum Pfalt. Rom. nee diftimiliter Hilar, nil!
quod Mfs. duo Reg. & Turon. ferunt ibid, quifperant in
his. Julius Firmicus , 1. de erro. pn,fan. relig. cap. 29.
Similes Junt tllis qui faciunt ea. Auguilinus : Similes tl-
lt< jmt omnes
,
qui faciunt ea :
5
omi.es
, qui confidant in
illis. Gr. OfiOKi wrote, jsroit/o 01 nau'evrts c< wejc/
<S
-
*TS
{&' durui;' Ml. Alex, 'iroarr'et oi jreivWss. Theod. >. iroitni
Qi tXGrt%otT!S sot' avra.. V. edir. ivl.c, afn-rlfyi VI. Ihiri?-^.
$.
19. Accinunt Hilar. Auguft. Profp. & CafTiod. cum
Pfalt. Rom. Corb. & Graeco.
t. 20. Ira legunt Auguft. Profp. ScCafTiod. cum Pfalr.
Corb. Rom. & Gr. Sic etiam Hilar, cum Pf. praefixo , ni-
li quod habet earn extremo , loco Dominum : abfunt tota
a Brev. Moz.
t. 21. Similiter Auguft. Profp. & CafTiod. cumPfalt.
Rom. & Moz. Hilar, legit : Beneditlus Dens ex Sion
, qui ha-
bitat JeruJ. Sed Jijec abfunt a Pf. ibid, praefixo. In Gr. Ev>o-
yuroi Kvfios a/ Siui, x.alotx.uiv'lsph<s. Mf. Alex. Tiab. s'x Xtciv,
VULGATA HOD.
i. Alleluia. CXXXV.
COnfitemini Domino quoniam
bonus : quoniam in sternum
mifericordia ejus.
2. ConfiteminiDeo deorum : quo-
niam in sternum mifericordia ejus.
H E B R.
CXXXVI.
/^Onfitonini Domino
,
quoniam
O bonus : quoniam m sternum mi-
fericordia ejus.
Confitemini Deo deorum : quo-
niam in sternum mifericordia ejus.
3. Confitemini Domino domino- Confitemini Domino dominorum
:
VERSIO ANTIQUA.
i
.
Alleluia
, Plalmus
ipfi
David. CXXXV.
*
/^ Onfitemini
Domino
^>quoniam bonum
: quo-
niam in fasculum
mifericordia
ejus.
2. Confitemini Deo deo-
rum : quoniam in feculum mi-
fericordia ejus.
Confitemini Domino do-
A D
cordia ejus.
4. Qui facit mirabilia magna fo-
lus : quoniam in sternum mifericor-
dia ejus.
Not*
I?. I. Hilarius 8e CafTiod. (impliciter habent Alleluia
,
cum Pfalt. Curb. Rom. & Grseco. Apud Auguft. 6c Profp.
nil omnino legitur.
* In Pfalr. Rom. quoniam bonus : deinde , quoniaminfa-
culum mif.
ejus ; & ita deinceps ad fingulos verfus , ficut
in Corb. Moz. & apud CafTiod. In Mediolan, quoque 8c
Carnut. hie habetur infieculum ; fed inf. in Mediolan. loco
totius claufuls , ad lingulos verfus repetitur limpliciter
,
quoniam bonus. Apud Hilar, ibid. Confitemini Domino quo-
niam bonus: quoniam in facnla mifericordia ejus ; inf. in
faculum. Sic etiam apud Aug. & Prufp. In Gr. oV/ dyx$-ic.
,
deinde , oV; etc, to ai'Sva , &c. & fie deinceps. Subdit Au-
guft. eodem loco : Memini autem me in i'falmo cv. qui
Jimiliter incipit ; quoifiam codex quern intuebar , non habet in
ternum
, Jed in feculum miferic. ejus
; qaxfiffe quid porius
intelligere deberemns : in Grace enim fermone firiptum ell n't;
toy u'taiiia.
, quod
eft
in feculum
, # in xternum interpret.tri
foteft In
ifto autem Vfahno etiam idem
ipfi
codex non habet
in feculum
, quod pteriqtte habent
; Jed in sternum miferi-
cordia ejus Quod autem habet quoniam bonus , Cracus
habet arjmei ; non Jiculin
I'f.
cv. quod ibi
eft quoniam bo-
nus
,
Crocus habet
Xf'S"'?-
Jdeo nonnulli illiid interpretati
funt quoniam fuavis eft : iyt&ii autem , no utcunqnebo-
ejus.
Ji>ui fecit mirabilia magna
fo
lus : quoniam in sternum mifericor
dia ejus.
Versionem
lum mifericordia ejus.
4. Qui facit mirabilia folus :
quoniam in feculum miferi-
cordia ejus.
A N T I Q U A M.
nus , fid
excellenttffime bonus
eft.
#. 2. Hilar. Confit. Deo deorum : qaon. in fitcula miferic,
ejus ; inf. in fxculum : & ita Cafliod. cum Plait. Rom. Au-
guft. vero cum Profp. quoniam in aternum , &c.
t. 5.
Sic in Plait. Rom. eft & apud CafTiod. deeft in Va-
tic, non vero apud Hilar, qui habet de more
, quoniam in
fiecula , &c. Auguft. cum Profp. Confit. Dom quoniam
in aternum , &c.
V. 4. Hilar, cum Auguft. Qui fecit mirabilia magna
fo-
lus ; nee addit Hilar, quoniam , &c. contra Pf. Vatic, ap.
ipfum delet magna , fubditque ut in confeq. quoniam inJ'.t-
cula , &c. CafTiod. Quifecit mirabilia magnaJoins : qucniam
in fxculum , &c. Pfalt. Corb. Qjn fecit mirabilia folus :
quoniam in faculum , &c. Profper Vulgatac accinit cum
Pfalt. Rom. nifi quod Rom. hab. quoniam in feculum , &c.
Gr. T&) ironu^am QavficcGioi /us'/a^ct fJ.lvt>>' on ;fc rsr atZvx ,
&c. Aug. ubi fup. Ijio. d. ait Sicut in omnium zeij num
novijjimis partitas po/itum
eft ,
quoniam in sternum , Jic in
omnium capitibus
,
quamvis nonJit
po/itum
,
(ubaudiendum
eft
confitemini
; quod in Grace cideutiits apparet : nppareret
autem
(^ in Latino
,Ji
eamicm locr.ticnem transjerre potuiJTent
Inttrpretes
noftri , quod quidein in tfto verfu pojjent
, Ji
dice-
rent : Facienti mirabilia : quod enim tios babemus : Qui fecit
E*
Mf. SattprtH
rum : quoniam in sternum miferi- quoniam in aternum mifericordia minorum : qjoniam in faxu-
26*4 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXXXV.
Versio antiqua.
$x
Mf.
SiHgtrtr..
5
. Qui fecit coclos in intellec-
tti : quoniam in fxculum mife-
ricordia ejus.
6. Qui firmavit terram fii-
// B R. VutGATA HOD.
hfi fecit ccelos in fapientia : <. Qui fecit ccelos in intelle&u : Gen. 1.
quoniam in aternum mifericordi.t quoniam in sternum mifericordia U
ejus. ejus.
Jguifimavit terramfuperAquas: 6. Qui firmavit terram fuper
per aquas : quoniam in fxcu- quoniam in aternum mifericordia aquas : quoniam in sternum miferi-
lum mifericordia ejus. ejus. cordia ejus.
7.
Qui fecit luminaria ma- jQiti fecit
luminaria magna : 7. Qui fecit luminaria magna :
gnafolus : quoniam in fxculum quoniam in Aternum mifericordia quoniam in sternum mifericordi3
mifericordia ejus.
8. Solem in poteftatem diei
quondam in ixculum miferi-
cordia ejus.
9.
Lunam & ftellas in po-
teftatem noclis : quoniam in
fxculum mifericordia ejus.
10. Qui pcrcuffit iEgyptum
cum primiti\ is eortim : quo
ejus.
Solem in poteftatem diet
:
quoniam
in internum mifericordia ejus.
Lunam & fellas in poteftatem
noclis : quoniam in xternum miferi-
cordia ejus.
JQiitperctiffit
JEpptum cum pri-
mitivis fuis : quoniam in aternum
niam in Ixculum mifericordia mifericordia ejus.
ejus
ejus.
8. Solem in poteftatem diei :
quoniam in sternum mifericordia
ejus.
9.
Lunam & ftellas in poteftatem
nodtis : quoniam in sternum miferi-
cordia ejus.
10. Qui percuffit iEgyptum cum Exod.
primogenitis eorum : quoniam in s-
12.
19.
ternum mifericordia ejus.
1 1
.
Et eduxit Ifrael de me-
dio eorum :
quoniam in fxcu-
lum mitericordia ejus.
12. In manuforti, & bra-
chio excelfo : quoniam in ix-
culum mifericordia ejus.
i}. Qui divifit mare rubrum
in divilione : quoniam in Ixcu-
lum mifericordia ejus.
1.1. Ettranfduxit Ifrael per
medium ejus : quoniam in Ix-
culum mifericordia ejus.
1
5 . Et excuffit Pharaonem
,
Et eduxit Ifrael de medio eorum : n. Qui eduxit Ifrael de medio
Exod,
quoniam in utemum mifericordia eorum : quoniam in sternum mife-
I
5
iI
7
ejus.
In manu valida , & In brachio
txtento : quoniam in aternum mife-
ricordia ejus.
fjhii divifit mare rubrum in di-
vifiones : quoniam in internum mi-
fericordia ejus.
Et eduxit Ifrael e medio ejus :
ricordia ejus.
11. In manu potenti , & bra-
chio excelfo : quoniam in sternum
mifericordia ejus.
1 $ . Qui divifit mare rubrum
in divifiones : quoniam in sternum
mifericordia ejus.
1
4. Et eduxit Ifrael per medium
quoniam in aternum mifericordia ejus : quoniam in sternum miferkor-
dia ejus.
1 k. Et excuffit Pharsonem , &
ejus.
Et convotvh Pbarao
, .&
exer-
citum ejus in mart rubra : quoniam
ExtiJ,
St exercitum ejus in man ru-
bro : quoniam in fxculum mi- in aternum mifericordia ejus.
fericordia ejus.
16. Qui tranfduxit p.opu- fjhiiperduxitpopulum fuumper
luitl funm in deferto : quo- deferturn : quoniam in aternum mi- per defertum : quoniam in sternum
virtutem ejus in mari ru'bro : quo-
J
4-
2
niam in sternum mifericordia ejus.
16. Qui traduxit populum fuum
niam in fxculum mifericordia fericordia ejus
ejus.
Qui eduxit aquam de petra
mpis : quoniam in fxculum
mifericordia ejus.
NoT.1 AD
mifericordia ejus.
V
mirabilia , Grxcus babet : Facienti mirabilia , nbi neceJJ'arib
corrfiremini fitbctu'ilitur . Atqite utinam vel pronomen adde-
rent , ttt dicerent , Ei qui facie , vel ei qui fecit , vel ei qui fir-
mavil ;
quia etiamfic facile intelligeretur confitemini ejfefnb-
aiidienditm. Nunc verb ita obfenrumfailnm
eft , at qui codi-
cem Grecian , five nejcierit tnfptcere , five neglexerit , poffil fu-
ture-, Qui fecit ccelos , Qui firmavit terram, $c. quoniam
In sternum , &c. ideo ditlnm
, qnafi propterca
ifta fecerit
,
quoniam in uterinum mijericerdia ejus cur autem confitea-
mur, in omnium verfuumfinibus ponit
,
quoniam in atcrnum ,
&c. Hie autem veriiculus non Temper repetitur abHiiario
,
Auguft. & Profp. in commentariis.
tt. 5. 6. 7. Sic habent Hilar. Auguft. Profp. tCafliod.
rum Pfalt. Rom. & Corb. hoc ulrimum tamen habet ccelos
inintclletlum. Rurfus Hilar, in Pf. i. col.
45.
Quifirmavit
terram j'uper aquas. Auguft. vero 1. 2. de Gen. ad lit. to.
3. 152. e. Qui fecit ctclosin intelligentia fundavit terram
fuper aquam. Item fundavit in Brev.Moz. Apud Philaftr.
Brix. de banef. p. 712. f. h. Qjri fundafli terram fuper
nquam. Subditur eiiam Joins in Pfalt. Mediolan. Gamut. &
Moz. At Hieron. epift. ad Sun. & Fret. to. 2. 66%. c. ait
:
Dicitis quia in Grxco itiveneritis magna folus
\ fed bocdeju-
feriori verjiculo
eft , nbi legimus : Qui fecit mirabilia magna
iblus. lbi ergo legendnm
eft ,
e
],\c qnaji fuper(In urn nonferi-
bendum. In edit. Rom. Tw iroivi^ctTi ri$ i^acvie, a/ cureQi-..
T5 stf.;uiQwili s-iri t'jip i/S'a.Tior Ta ttoihQxvti fara
ftsydba. nova.
tt. 8.9. Hi &tres verfus fubfeqq. proctermittunrur ab
Hilar, in comment, adfunt tamen oranes in Pf. ibid, pis-
fixo ,
prxter nonum. Ambrof. 1. 4. Hexa. to. 1. 6j. a.
75.
(. similiter hab. Solem in poteftatem diei Lunam
^ ftel-
las, &c. Item Auguft. Profp. & Caffiod. cum Graeco. Plait,
vero Rom. & Moz. Solem in poteftate diei Lunam
$$
fiellas in poteftate noflis.
S". 10. Ita Lucif. Calac 1. 1. proS. Achan.
p. 195. h.ut
EKSIONU ANTIQUA M.
& Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Corb. fubnexo li'c 5c inf.
quoniam in fxculum , &c. Auguft. vero & Profp. leg. cum
primogenitis eorum. Eiev. Mozar. cum prinutibus fuis. Gr.
Qui TOT? 11fcJ]oTjMl',.
t. II. Sic iterum Lucif. ubi fup. p. 195. h. cum Pfalt.
Corb. 8c Vatic, ap. Hilar. Rom. vero hab. Et eduxit IJrael
de medio ejus , &c. Mozar. Et eduxit IJrael de medio /Hgyp-
ti. Auguft. & Profp. Qui eduxit Ifrael de medio eorum. Caf-
fiod. per medium eorum. Grxc. Kai ii,ayci-javri to sic
j4i Jjn
V.VTUr , &c.
^. 12. Sic in Pfalt. Rom. Vatic. Corb. & Moz. Item
apud Lucif. Calar. 1. 1. pro S. Athan.
p. 195. h. & Caf-
fiod. in hunc Pf. Apud Auguft. vero & Profp. In manu,
potenti, Sec. InGrSco , 'Er yj,p\ xcstrona.
t. 1?. Itidem in Pfalt. Corb. Lucif. vero ubi fup. leg.
Qui divifit mare rubrum in divifionem. Hilar, cum Vulg.x
divifiones. Similiter Auguft. Profp. & Caffiod. cum Gr.
~fr. 14. Sic in Pfalt. Corb. ScVaric. apud Hilar, nee dif-
f.militer apud Lucif. 1. 1. pro S. Athan. p. 195. h. Auguft.
vero, Profp. & Caffiod.Vulgatx congruunt. In Grsco, Keel
1\jttja.iivTt , &c. Apud Hilar, omitritur hie veriiculus cum
novem fubfequentibus.
#. 1
J.
Ita ferunt Pfalt. Corb. & Moz. ad verbum. Iti
etiam Lucif. 1. I. pro S. Athan. p. lyj. h. cum Rom.fi
excipias ts in mare rubrum. Gamut, quoque habet exer-
citum ; Mediol. vero , omnem potentiam. Auguft. ut in Vub
gata. Itidem S. Profp. nil! quod hab. in mare rubrum. Caf-
fiod. Oui excuffit Pharaonem , $
exercitum ejus in mare ru-
brum. Apud Ambrof. in Pf. I2cT. col. 422. a. Pbarao in
mari rubro excuffns eft.
In Gr. Kal eyjivcti,a>Tt ^ccejxta , if
tir Auvaifiiv (cut? tit Q-oitxajuv sfiftpav.
V. 16. Toridem verliculi exftant in Pfalt. Corb. & iif-
dem verbis. Item in Rom. 8c Vatic, apud Hilar, nifi quod
Rom. habet per defertum ; Vane, in defertum perduxit
aquam..... quo. in Jkcula. InCarnut. quoque fubne&uur:
LIBER
V U L G A T A
N>.
ai. 24.
h o D.
1 7. Qui percuffit reges magnos
:
quoniam in sternum mifericordia
ejus.
1 8. Et occidit reges fortes : quo-
niam in sternum mifericordia ejus.
PSALMORUM. Pfalm.
HEB R.
Jgui percuffit rcges magnos :
quoniam in sternum mifericordia
ejus
CXXXVI.
26$
V
Et occidit reges potentcs : quo
-
'
niam in Merman mifericordia ejus.
21.33.
J/.IJ.
19. Sehon regem Anforrhsorum : Seon regent Amorr&orum : quo-
quoniam in sternum mifericordia niam in Merman mifericordia ejus.
ejus.
Et Og regent Bafan : quoniam
in internum mifericordia ejus.
20. Et Og regem Bafan : quo-
niam in sternum mifericordia ejus.
1 1 . Et dedit terram eorum ha>-
reditatem : quoniam in sternum mi-
fericordia ejus.
12. Hsreditatem Ifrael fcrvo
fuo : quoniam in sternum mifericor-
dia ejus.
2
5 . Quia in humilitate noftra mc-
mor fuit noftri : quoniam in sternum
mifericordia ejus.
24. Et redemit nos ab inimicis
noftris : quoniam in sternum mife-
ricordia ejus.
y. Qui dat efcam omni carni
Et dedit terram eorum h&redi-
tatem : quoniam in Merman miferi-
cordia ejus.
Hsreditatem Ifrael fervo fuo :
quoniam in internum mifericordia
ejus.
>ttia in humilitate
noftra me-
ntor fuit noftri : quoniam in ster-
num mifericordia ejus.
Et eripuit nos dc tribulationibus
ERSIO ANTIQUA.
17. Qui peijcuflit reges, ma-
Ex
Mf, Sanz<rt$
t
gnc)s
: quoniam
in fxculum mi-
fericordia ejus.
18. Et occidit reges mirabi-
les: quoniam in fcculum mife-
ricordia ejus.
1
9. Seon regem Amorrhxo-
rum : quoniam in faeculum mi-
fericordia ejus.
20. Et Og regem Bafan :
quoniam in fxculum miferi-
cordia ejus.
21. Et dedit, terram eorum
in haereditatem : quoniam in
fxculum mifericordia ejus.
2.1. Hxreditatcm Ifrael fer-
vo fuo : quoniam in fxculum
mifericordia ejus.
23. Quia in humilitate nof-
tra memor fuit noftri : quo-
niam in fxculum mifericordia
ejus.
24. Et redemit nos de manu
quoniam in sternum mifericordia quoniam in sternum mifericordia
noftris :
quoniam in aternum mife- inimicorum noftrorum : quo-
ricordia ejus.
niam in fxculum mifericordia
ejus.
j9 dat panem omni carni:
25. Qui dat efcam omni car-
ad Versionem
ejus.
26. Confitemini Deo cceli : quo-
niam in sternum mifericordia ejus.
Confitemini Domino dominorum
:
quoniam in sternum mifericordia
ejus.
Not*
Oui editxit aqttam , Sec. ut fup. Apud Aug. vero & Profp.
fimpliciter : Qjii traduxit populum jutim in dejerto : quon.
Sec. nee plura in Gr.
'tit'. 17. 18. 19. 20. Sic in Pfalt. Rom. funt &Carnut.
& Corb. ad verbum. A Pf. vero Vatic, ap. Hilar, abed ver-
fic. Et occidit reges mirabiles. Apud Auguft. Se Cafliod. om-
nes ut in Vulg. & Gr. nee diflimihter apud Profp. praeter
iftud , Q Og coacervantem Bafan. Auguft. etiam ad regem
Bajan , add it coacervantem ,
quod , inquit , interpretatur
Og , ? regem confulionis
,
quod interpretatur Bafan.
tt. 21. 22. Ita legunt Auguft. & Cafliod. detrafta
prsepof. in , ante biereditatern, ha quoque S. Profp. excep-
to popnlo, pro fcr -jo ; in Gr. &i*a. Pf. e Ml. Vatic, apud
Hilar, omiuit verficulum 22.
ejus.
Confitemini Deo cceli : quoniam
in internum mifericordia ejus.
ni : quoniam in fxculum mife-
ricordia ejus.
26. Confitemini Deo coeli
:
quoniam in fxculum miferi-
cordia ejus.
Confitemini Domino do-
minorum : quoniam in ixcu-
lum mifericordia ejus.
A N T I
Q U A M.
tt. 2;. 24. Itidem in Pfalter. Corb. Ita ferunt etiam
Hilar. 6c Cafliod. cum Pfalt. Rom. addita voce Dominus
,
ad hanc , noftri. Sic etiam in Mozarab. praeter hoc , in humi-
litatem nofiram. Auguft. vero & Profp. Vulgats accinunt;
nee aliter Graece , nifi quod fubditur
Klerc ubi fup.
tt. 25. 26. Sic apud Auguft. & Cafliod. ad verbum.
In Plalr. M02. loco dominorum , legitur quoniam bonus. In
Rom. utrumque eft : Confitemini Domino dominorum
,
q<-c-
niam bonus : quoniam , Sec. In Pf. Vatic, ap. Hilar, hie ulti-
mus verlic. deeft : nee ab Hilario ipfo admittitur in com-
ment, licet duo verliculi pra?ced. ibid, habeannir. Non le-
gitur etiam in Gr. Apud Profp. vero fie : Qi dat
efttun
Cor.fit.
Domino cwlorum
Confit. Domino dominorum ; inf.
Domino dcorum , &c.
Vulg ata hod.
Pfalmus David
,
Jeremis.
CXXXVI.
s
Uper flumina Babylonis, i!lic
fedimus & flevimus : cum re-
cordaremur Sion :
2. In falicibus in medio ejus
,
fufpendimus organa noftra.
5. Quia illic interrogaveruntnos,
Not
HEB R.
CXXXVII.
Caliper flumina Babylonis , ibi
O fedimus & flevimus : cum re-
cordaremur Sion.
Super falices in medio ejus
, fuf-
pendimus citbaras nojlras.
Versio antiqua.
*
Pfalmus David.
CXXXVI.
"S
Uper flumina Babvlo-
nis , illic fedimus & fle-
ciim recordaremur
vimus
Sion
:
2. In falicibus in medio
ejus, fufpendimus organa nof-
tra.
3.
Quia illic interrogaverunt
A D
*
Sic in Pfalt. Rom. & apud Cafliod. In Pf. vero prasf.
ap. Hilar. nuUus habetur titulus : nullum etiam refert Hi-
lar, in comment, neque Auguft. neque Profp. Hilarius ta-
mencol. 490. c. air quibufdam placuilfe hunc Pf. tanquam
Jcremix titulo inferibi , quia ab ipfo Jit , autequam accidit,
detmnciata captivitas. Sed apud Hebraros , inquit
, feenn-
diim cognitioncm qnam ab bir adepti fnmus , 1 falmus bicji-
tie inferiptionis iftitts titulo eji. In Pfalt. Corb. fie : Pfalmus
ipji David, Jcremix. In Gr. T AavlJ , 'isff^fe.
t. i. Concinit Hilarius ad verbum. Pf. vero ibid, prar-
fixus habet cum Profp. tui Sion. Ambrof. 1. 2. de pecnit.
Tom. II.
Quoniam ibi interrogaverunt
VeRSIONEM ANTIQUA M.
to. 2. 438. b. cum Pfalr. Corb. Super flumina Babyl llic
fedimus
J fiev.
dum recordaremur Sion ; inf. col. 1 190. a.
ibi fedimus
&
flevimus. Item Auguft. ibi fedimus
5 fievi-
tnus : cum recordaremur Sion. Prolp. illic fedimus aim
recordaremur tui Sion. Cafliod. cum Plalr. Rom. & Mozar.
dum record, tui Sion. Gr. x.<1 txct$-!^a,J>p < e>c>.xi'ca^3i/j
,
cc tw [j.niSvvo'.t na; t; Sim/.
. "t. 2. Accinunt Hilar. Auguft. Profp. & Cafliod. una
cum Gr. Item Ambrof. 1. 3. Hexa. to. 1. 54. d. & in Luc.
2. col. 1304. b. &1. 2. depoenit. to. 2. 438. d.
t. 3. Cum Vulgaia concilium Hilar. & Cafliod. ad ver-,
u
Is
Mf,
Satigtrrfi
i66 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXXXVI.
Versio anti qu a. He b r.
fx Mf.
Satigtrm. nos
,
qui captivos duxertint nos
,
qui captivos duxerunt nos
,
verba carminis :
Et qui affligebant nos Uti : Ca-
nite nobis de canticis Sion.
nos , verba cantionum :
Et qui abduxerant nos :
Hymnum cantate nobis de
canticis Sion.
4.
Quomodo cantabimns
canticum Domini in terra alie-
na ?
5. Si oblitus fuero Jerufa-
lem , obliviicatur me dextera in oblivione Jit dextera mea.
mea.
6. Adhaereat lingua meagut- Adh&nat lingua mea gutturi
turi meo
,
fi non meminero meo
, Ji
non recordatus fuero tui : bus meis , n* non meminero tui
Jpuomodo cantabimns canticum
Domini in terra aliena ?
Si oblitus fuero tui Jerusalem
,
VCLGATA CD.
qui captivos duxerunt no , verba
cantionum :
Etqui abduxeruntnos : Hymnum
cantate nobis de canticis Sion.
4.
Quomodo cantabimus canti-
cum Domini'in terra aliena
>
5
.
Si oblitus fuero tui Jerufalem
(
oblivioni detur dextera mea.
6. Adhxreat lingua mea fauci-
Si non propofucroJerufalem , in
principio latitia men.
Memento Dominefiliorum Edom
in die Jerufalem
,
Dtcentium : Evacuate
, eva-
cuate ufque adfundamenturn ejus.
tui:
Si non prarpofuero Jerufa-
lem, in principio lxtitixmea:.
7.
Memento Domine filio-
xum /E.dcn
,
diem Jerufalem :
Qui dicunt : Exinanite , exi-
nanite quoadufque fundamen-
tum in ea.
8. Filia Babylonis mifera : Filia Babylonis vaflata ; bca-
beatus
,
qui retribuet tibi retri- tus
,
qui retribuet tibi viciffitudi-
butionem tuam
,
quam retri- nem tuam
,
quam retribuifli no- tuam
,
quam retribuilti nobis.
builti nobis. bis.
9.
Beatus, qui tenebit, & Beatus, qui tenebit
, & allidet 9. Beams, qui tenebit, & alii-
adlidet parvulos tuos ad pe- parvulos tuos ad petram. det parvulos tuos ad petram.
tram.
NoTiE AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
Si non propofucro Jerufalem , in
principio leetitias mea;.
7. Memor efto Domine filiorum
Edom , in die Jerufalem :
Qui dicunt : Exinanite , exinanite
ufque ad fundamentum in ea.
8. Filia Babylonis mifera : bea-
tus, qui retribuet tibi retributionem
fcurn. Itidem in Brev. Moz. praeter hoc , ttdduxerunt tins.
In Pf. praefixo apud Hilar, deeft
, pad: interrogaverunt.
Apud Auguft. lie : Ouoniam ibi interrogaverunt nos
, qui
taptivos duxerunt nos , -verba canticorum :
[
qui abduxerunt
110s , hymnum ; turn addit : Subartdis , interrogaverunt nos ;
ftatimque : Verba canticorum , )
hymnum interrogaverunt
110s ,
qui captivos duxerunt nos : & poll plura : Cantate no-
ils verba canticorum : cantate nobis hymnum : cantate nobis
de canticis Sion : port paulo : Cantate nobis verba cantico-
rum : dicite nobis hymnum; cant. &c. Profp. vero ut fup.
<2jf;.j illic interrogaverunt nos
,
qui captivos duxerunt nos
,
verba canticorum : "^ qui adduxerunt nos : Hymnum canta-
te nobis , &c. ut fup. Au6tor 1. contra Judsos apud Cy-
prian, p. 499.
Cantate nobis cantica de canticis Sion. Gr.
autem fie inrerpungit cum Auguft. 'Otj inuS sitvpuimQw
yfj.ee; , 01 /'x,a*u7s:'
u
arrss n,5 , w/tc, tiSZv' Xj 0] aTrayct-
-701T;; r>fj.x<; , vfitcv dein ,'AQc.ti vifii ix. rw aJ a' StoK.
ir. 4. Similiter Hilar. Auguft. Profp. &Caffiod. in hunc
Pf. Item Ambrof. in Pf. ;6\ & 118. col. 796. a. izji. d.
1155. f. & I. a. de pcenit. to. 1. 438. e. nee aliter in
Crseco.
f. 5. Sic efl in Pfalt. Rom. Mediol. Carnur. Corb. &
Moz. addito uno tui
,
pod fuero. Sic eriam apud Hilar.
Auguft. Profp. & Caffiod. nifi quod Auguft. & Profp. le-
gunt , oblitus tui fuero. Ambrof. 1. de ob. Val. to. z. 1194.
c. Si oblitus fuero te /ancla Jerufalem , oblivifcatur me dextera
mea. Grace. En* 'ai*do>fj.c'.[ Qv liptscat.H/4 , ztziMtQein
'
J^i'^icc iJtv. Subdic Hilar, loco cit. Id quod ait , oblivifca-
tur me dextera mea , obfeurum
eft
per conditioner. Latini-
tatis : am fecundum Gracitatis proprietatem , qua ita Jiilum
eft , EatMHi&fAi vt Asijx /lw , non ut ipja obltvijcatur ,Jed ne
oblivio ejus fat , oftenditttr.
#. 6. Ita legit Hilar, cum Pfalt. Corb. hoc tamen Pfalt.
liab. Adbareat linguam me.im;(ed male. Ambr. de ob. Val.
to. 2. 1194. c. ita legit: Adhxreat ling faucibus meis
,
yi 110:1 memin. tui :
Ji
non meminero jerufalem , in principio
mee Utitix. Auguft. in hunc Pf. Adbareat ling, meaj'aucibus
meis , niji tui meminero :ji non prapofuero Jerufalem , in prin-
sijiio jactmditatis mea. Profp. ibid. Adbareat faucibus
meis,
J! non meminero tui ;
0 prapfuero Jcruf. in prin-
cipio Ixtttix mex. Item Cafliod. cum Plait. Moz. & Carnut.
Ji
non prxpofttero Jernf. Graec. KcMnfisi h 7>.-xOSa,W to *-
fv\-/l fJ.\i , lav ,un Qu fdnrja' p fj.ii wf,oavaJa%>j.juxi riit'tfpi-
ir. 7.
Itidem Hilar, in lmnc Pf. nifi quod fcribit Edom
,
fubditque in diem ; Pf. ibid, prjef. in die ; caet. ut fup. Rom.
pariter cum Cafliod. Memento in die
;
at in fine ,quonf-
que adfundamentum in ea. Mozarab. Memorare Domine
in dicbtts Jerujalem : qui dixerunt : Exinanite
ufque ad
Jundamentum in ea. Corb. Memento Domine in diemJe-
rujalem : diccntium : Exinanite , exilian, quoadufquefundam.
in earn. Carnut. quoadufquefundam. in ea. Ambrof. 1. z. de
pcenit. to. I.
439.
b. Exinanite , exin. ufque adJundamen-
tum in ea. Auguft. in hunc Pf. Memento Domine filiorum
Edom , in diem Jernf. dicentium : Evacuate , evacuate nfque-
dum Jundamentum in ea. Profp. ibid. Memento Dom...,.
in die Jcruf. qui dixerunt : Exinanite , exin. ufque ad
J'un-
Aamentum in ea. Gr. Mi<&hti Kufie tv viav E/a/t , rii>
Hy.eQxit'lifiQxMfJ.' rur teyorrW 'Eitx&VTS , ty.'.fvZr; jco? 7V
%ifj.t*la>r Kuril;. Mf. Alex, ea; S tjiiiiMi; cV 0:117%.
tt. 8. 9. Eadem refert Hilar, in huncPf. nee diffimi-
Iiter hab. Pf. ibid, prsfixus , nifi quod delet tuam
, port re-
tributionem. Delet pariter Brev. Moz. fed addit, quantum
retribuifli nobis; ultimoque
,
parvulosfuos ad petram. Pfalt.
Rom. hab. quam tttretribnifli nobis ;c*t. ut in V'ulg. Ambr.
1. 2. de pcenit. to. 2.439. b. 440. a. Filia Baby), mifera:
beatus
, qui tenebit , *$ allidet parvulos tuos ad petram. Pau-
lin. de vita Ambrof.
p. XI. d. gj allidet parvulos ejus ad
petram. Tichon. vero reg. 4. p. 60. a. Felix
eft,
qui cbti-
nelnt , rjj collide! parvulos fuos ad petram. Auguft. Filia Bab.
infelix : beatus , qui retribuet tibi retributionem tuam
, quant
retrib. nobis. Beatus, qui tenebit
, 5
elidet infantes tuos ad
petram. Profp. & Caffiod. textui Sang, confentiunt una
cum Gr. Profp. tamen leg. retribuit tibi , ut & Mf. 1. Caf-
fiod. cum edd. Eucherius , qusft. in Pf. p. 847. c. Beams
,
quireftuuet tibi quod tu reftitutfti nobis. Chromat. Aquil. ia
Matth.
p. 983. e. Beatus, qui tenebit ,$
allidet parvuhe
fuos ad petram.
LIBER PSALMORUM. Pfalm.
CXXXVII.
267
HE B R.
David. CX XXV111.
COnfitebor
tibi Domine in toto
corde meo
:
In confpeclu deortim cantabo ti-
bi : adorabo in templo fanclo tuo
,
ej- confitebor nomini tuo
,
Super mifericordia tua
, & ve-
Versio antiqua.
1. Pfalmus David.
CXXXVJ I.
)nfitebor tibi I
in toto corde meo
COnfitebor tibi Domine
:
VULGATA HOD.
Ipfi David. CXXXVII.
lOnfitebor tibi Domine in toto
' corde meo : quoniam audifti
verba oris mei.
In confpeclu angelorum pfallain
tibi : r. adorabo ad teinplum fanc-
tum tuum , & confitebor nomini
tuo
,
Super mifericordia tua , & veri-
tate tua : quoniam magnificafti fu-
per omne, nomen fanclum tuum.
3.
In quacunque die in vocavero
te , exaudi me : mulciplicabis in ani-
ma mea virtutem.
4. Confiteantur tibi Domine om-
nes reges terra; : quia audierunt om-
nia verba oris tui
:
5. Et cantent in viis Domini :
quoniani magna eft gloria Domini.
6. Quoniam excelfus Dominus
,
JgUoniam excelfus Dominus
, &
& humilia refpicit
: & alta a longi humilia refpicit i & excelfa de Ion- minus , & humilia refpicit
cognofcit. ge cognofcit.
alta de longe cognofcit.
7.
Si ambulavero in medio tri- Si ambulavcro in medio tribu-
7. Si ambulavero in medio
bulationis
,
vivificabis me : & fuper lationis
, vivificabis me ; fttper fu- tribulationis
, vivificabis me :
rorem inimicorum meorum mittes & fuper
manum tuam
, &falvabit me dex*
tera tua.
Ex Mf, Sangtmn
In confpeclu angelorum
pfallam tibi : 2. adorabo ad
tern plum fanclum tuum, 6c
conttabor nomini tub
,
Super mifericordia tua , &
mate tua: quia
magnificafti fuper fuper pietate tua : quoniam
magniheafti fuper omnia , no-
men tuum fancUim.
3.
In quacunque die invo-
cavero te
,
exaudi me : multi-
plicafti me in anima mea in
virtute tua.
4.
Confiteantur tibi Domi-
ne omnes reges terra: : quia
audierunt omnia verba oris
tui:
5.
Et cantent in canticis :
quoniam magna eft gloria no-
minis tui.
6. Quoniam excelfus Do-
&
omne nomen eloquium tuum.
In die invocabo
, & exaudies
me : dtlatabis anima mea fortitudi-
nem.
Confiteantur tibi Domine omnes
reges terra : quoniam audierunt elo-
quia oris tui.
Et cantent in viis Domini : quo-
niam magna gloria Domini
:
irarn inimicorum meorum extendifti
manum tuam , & falvum me fecit
dextera tua.
iram
8. Dominus retribuet pro me :
Notve ad Vers:
V
-
. 1. Auguft. Toms titulus
eft
: Ip/i David. Similiter
apud CafTiod. In Gr. vero ita : "fra^o; t Aawi/ > 'Ay-
Tfarj , i) 'Z.a.ya.pM .
* Hilar, legit cum Pfalt. Corb. Confitebor tibi Dom. in
toto corde meo : quoniam andifti verba oris mei. Et in confpec-
tn ang. pfallam tibi. Moz. quoniam exaudifti verba oris met.
Rom. quon. exaudifti omnia verba oris mei. Et in confpeftu
,
&c. Auguft. Confitcbor quoniam andifti verba oris mei.
It coram angelis pfallam tibi. Profp. quoniam andifti omnia
verba oris mei. In confpettn , &c. Cafliod. quoniam exaudifti
verba oris mei. Et in confpetlu , &c. Gr. ordinem verficu-
lorum lie invertit : 'Ety/MMyitaoiiai coi Kvas cV oa y.aeS'ta
ftis" XjtvatlUf dfyi\ay ^abce cor on HHK^a; tt&ytcc t
f
'sjj.ar
ta Ttr" ro'iaT^ /"" Obfervat Hieron. in comment, hunc
verficulum
,
quoniam andifti , &c. abelfe ab Hebraio ; abift
ctiam a Mf. Grsco Alex, ficut a textu Theodoreti , licet
ipfe in explanat. videatur eum indicare , tefte Nobilio.
#. 2. Hilar, in comment, ita legit cum Pf. ibid, praefi-
Dominus operabitur pro me: Do-
lnimicorum
meorumextendifti manus tuas,
& falvum me fecit dextera
tua.
8. Domine retribues prop-
NEM ANTIQUAM.
anima mea virtutem tuam. Hilar, ipfe in comment, cum
Hieron. in Ifai.
J2.
to.
5. 579. e. multipl:cabi< me in anima
mea in virtute tua : fubdit Hieron. Pro multipiicabis me , in
Gr.vco dicitur iroMufn'cii /n; ,
quod
eft , mult* cura
> foli-
citudine dignum habebis. Auguft. in hunc Pf. cite exaudi me :
multipiicabis me in anima mea virtute. Profp. ibid. In quo-
cunque die velociter exaudi me; multipiicabis me in ani-
ma mea in virtute mnlta. CafTiod. in eundem Pf. multipii-
cabis in animam meam virtutem multam. Gr. TayJ s-jcxam-
cat fits mwupiiGti jj.i It/
4"X~
/<* J vl/tz.
l
u.iv!s Mf. Aiex.

'
Svv-
toi/ui , abfque g.
fr. 4.
Similiter habent Hilar. Auguft. Profp. & CafTicd.
cum Gr. In Pf. e Mf. Vat. apud Hilar. deeliu/ijH.-.i. InMo-
zar. qui audierunt omnia , &c.
t.
J.
Pfalt. Corb. Carnut. & Rom. Et cantent in canti-
cis Domino : quoniam magna
eft
gloria Domini. Caffiod. Et
cantent in canticis Domini': quoniam , Sec. Profp. vero cum
Pfalt. Moz. & Gr. Et cantent in viis Dom. quon. magnet
xo , necnon Pfalt. Corb. & Moz. adorabo ad templum gloria Domini. Apud Hilar, quoque & Auguft. Et cantent in
C?
confitebor nomini tuo
, fuper mtjericordiam tuam
, C>
veri
totem tuam : quon. magnif. fuper omnia
, ( Vatic. & Mozar.
fuper omnes , )
nomen
J.
tuum ( Corb. tuum fancium. ) Si-
militer hab. CafTiod. cum Pfalt. Rom. nifi quod Rom. tb
nomini tuo addit Domine , legitque cum Cafliod. fuper nos
,
non /Iff. omnia, vel omnes ; in Mediol. tamen Sc Carnut.
fuper omnia. Apud Auguft. in eund. Pf. adorabo
fj
con-
fit,
nom. tuo , in mifericordia tua,
tf
quon: magnif. fu
viis , &c. ut in Vulg. Commutatio autem t canticis, cum
viis , orta eft a fimilitudine vocum Grascarum cijii , &
o/c;
;
quidam videlicet legere o/oi
-
? , viis , ficut hab. etiam-
num edit. Rom. alii wVais, canticis , ut in editt. Aid. <S
Compl.
fr. 6. Addidimus vocem Dominus
, qua; deerat in Mf.
etenim locus vacuus ibid, reliclus eft. Addit etiam Hilar.
in hunc Pf. ut & alia quae fupra. Similiter CafTiod. cum
per omne , &c. Apud Profp. fuper mifericordia tua , $ Profp. nifi quod Cafliod. hab. a longe cognofcit , Profp.
quon magnif. Juper nos, &c. inf. in explanat. fuper om-
; de quo ult. Hieron. epift. ad Sun. & Frer. to. z. col.
662.. c. ita fcribit : hi Grxco reper:JJi vos dicilis , fuper om-
ues ; fed in LXX. legitur , in SfisyetMH&e, emi ira.v to oVo
;
a
to iyiot cv ,/icnt ) nor in Latinum vertimus. Ceeterum apui
Hebrxos ita efj'e cognofcite : quia magnificafti fuper omne
omen verbum tuum. Juxta editionem autem Latinam hie
feufus eft
: quoniam magnificafti fuper omne nomen , hoc
eft ,
quod in cwlo
tf
in terra dici poteftjaiitlnm , filium tuum.
T('. 5. Sic eft in Pfalt. Carnut. pofito uno velociter , ante
exaudi me; Mediol. hab. cito exaudi me. Corb. velociter ex-
audi me : mnltiplicafti me in animam meam virtute tua. Mo-
zar. velociter exaudi me : multipiicabis animam meam in vir-
tute tua. Rom. cum Pf. Vatic, apud Hilar, multipiicabis itt
Tom. il.
longe agnsfcit. Brev. Moz. de longe agnofcit. Pfalt. Rom.
Quoniam excelfus Dominus humilia refpicit :
55
alta .i longe
agnofcit. Corb.
tf
excelfa a longe cognofcit. Auguft. in hunc
Pf. Quoniam excel us Dominus
, & humilia refpicit : excelfa
autem ,i longe cognofcit. Gr. "On i>'ifMo Kt/gic; , i. t
*, too u-!f\\y>a. ccao/itcucfxi Qiv yttuCKi.
f. 7. Sic in Pfalt. Corb. dempto 1. g.
Hilar, qucquc,
Auguft. & Profp. delent
;,
ante fuper iram, fed le^unr.
manum tuam: Mfs. tamen Hilar, duo, Reg. & Turon. omif.
fa voce meorum , fubjitiunt matins tuas. CafTiod. ut in,
Vulg. Gr. tollit
2? * fubdirque inf. lij'vx; -j'fy'i
c* , k.
,
&c. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar, hab. inimicorum tuorum
;
Gr. vero /xS.
f. 8. Pfalt. Rom. cum Moz. Domine retribue pro me :
Llij
i6% LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXXXVIII.
Versio antiqua.
Hebr.
x
Mf.
Satigerm.
ter me : Domine mifericordia
mine mifericordia tua in dterntim
Mf,
ibi.
tua in fecula : opera rrianu'um
opera nunuum tuarum ne dimit-
tuarum non omittas.
t-as.
NotjE ad Versionem ant
'Domini mif. tun in ttternum ; Rom. infantum , &c. tit in
Vulg. Corb. Domimts retribnet propter me : Domine mif.
tua
in jluula : opera... ne defpiciat. Anibrof. in Pf. li3. to. I.
1089. b. cum Pf. pra-f. ap. Hilar. Domine retnbites pro me:
Domme... in f.tcnlum : op. man. tuarum non omittas. Simi-
liter hab. Hilar, ipfe in comment, praeter hoc 1. Domimts
VULGATA HOD.
Domine mifericordia tua in frecu-
lum : opera manuum tuarum ne def-
picias.
I
Q
U A M.
retribnet: rurfufque non omittas, 1. 12. deTrin. col. 11?.
d. Auguft. & Cafliod. Domine retribues pro me : Dom. mif.
tua in aternum : opera... ne tlefpicias. Sic etiam ap. Profp. ex-
cepto uno retribue. In Gr. K vQtt dircnroJ uaie,... tic, toV ai'Sra*
to. spyx
fit* mtflJ'ni. Mi. Alex, cum edd. Ald.&Compl.
Ex Mf.
Sxngtrm. 1
Hebr.
Viciori David Canticum.
CX XX IX.
DOmine
inveftigafti me
, & cog-
novifii : tu cognovifti fejjio-
nem meant
, & refurrecltonem memi.
VULGATA HOD.
i. In finem , Pfalmus David.
CXXXVIII.
DOmine
probafti me , & cog-
novifti me : z. tu cognovifti
& relurre&ionem
Intellexifti malum meum dc lon-
ge : femitam meam
, & accubatio- de longe : femitam niearr
nem meant eventilajii. niculum meum inveftigafti
felTionem meam
.
meam.
5.
Intellexifti cogitationes mea9
& fu-
VERSIO ANTIQUA.
In finem ,
Pfalmus David.
CXXXVIII.
*
y^
Omine probafti me , &
JLJ' cognovifti me : z. tu
cognovifti pafiionem meam
,
& refurre&icnem meam.
3.
Intellexifti omnes cogi-
tationes meas de longe : femi-
tam meam ,
& dire&ionem
meam inveftigafti.
4. Et omnes vias meas prx- Et omnes vias meas intellexifti : 4. Et omnes vias meas pravi-
vidifti : quoniam non eft dolus quia non
eft
eioquium in lingua difti
: quia non eft fermo in lingua
In lingua mea. mea. mea.
5.
Ecce Domine tu cogno- Ecce Domine
nofti omnia : re- 5. Ecce Domine tu cognovifti
Vifti omnia, noviilima & anti- trorsum &
ante
formafti me, & omnia , noviffima & antiqua : tu
qua : tu firmafti me , & pofuifti pofuifti fuper me murium tuam. formafti me
, & pofuifti fuper me
fuper me manum tuam.
6. Mirabilis facta eft fcien- Mirfbilior
eft
fcientia a me :
tia tua ex me : confirmata eft , excclfm
eft ,
non potero ad earn.
& non potero ad earn.
,01(0 ilo a fpiritu tuo ?
&
quo a
facie tuafugiam ?
Si afct-ndero in ccelttm
, ibi es
tu :
Ji
jacuero in inferno, ades.
7. Quo
*
ibo a fpiritu tuo 5
& quo a facie tua fugiam :
8. Si afcendero in ccelum
,
tu illic es : fi defcendero in in-
fernum , ades,
NoTjE
manum tuam.
6. Mirabilis facia eft fcientia tua
ex me : confortata eft , & non po-
tero ad earn.
7
.
Quo ibo a fpiritu tuo ? & qut>
a facie tua fugiam ?
8. Si afcendero in ccelum, tu Atnosej
illic es : fi defcendero in internum , *
ades.
ad Versionem antiqua m.
t. 1. Ita Cafl'od. in hunc Pf. Pfalt. Rom. fie invertit
:
1 finem , David Pfalmus. Ambr. 1. de fuga faec. c.
J.
col.
429. e. ait : Titnlns Pfalmi , In finem
eft.
Gr. Eft to t/m;
,
ja^M^; to? Aav.J
.
*
yp. 2. Lectio infignis , in cognovifti pajftonem meam
,
fed unius Manuicr. Sangeim.alia quippe vetera Pfalteria
{cxibmu fejjionem , &c. de Vulg. quibus accinunt PP. Lati-
ni, Hi!ar. Auguft. Profp. & Cadiod. in hunc Pf. necnon
Ambiof. cum 1. de fuga fare. c.
J.
col. 429. e. turn in Pf.
39.
col. 363. a. folus Hilar, tollit tu , ante cognovifti. Grae-
ce conftaiuer : ou iivuc, tm x^JsAe*/^ , &c. ut flip. Hanc
autem vocem , xa^-s J&tv , leu Jeffionem , de pajjlone ChriiH
icribl potuiife interpretatur Auguft. ubi fup. ciim fubdat
:
Corb. & Moz. Sic etiam apud Hilar. Aug. Profp. 8c Caf-
liod. in hunc Pf. In Gr. on sr'x I'si ^o>o? aAiy.ci; w , &c. Hie-
ron. vero epift. ad Sun. & Fret. to. 2. 665. a. cum Vulg.
quia non
eft
fermo in lingua mea : turn addit : Pro quo in Grx-
co legijfte vos dicitis : quia non eft dolus in lingua mea , quod
Joliim VI. Editio interpretata eft. Cxteriim & apud LXX.

apud omnes hiterpretes , $$ ipfum Hebra'icnm ,vel tottlar ,vel
^o7ck , id
eft , eioquium , ^
verbum
, fcriptttm babet.
t.
J.
Hilar. & Caftiod. leg. cum Plait. Moz. & Rom.
Ecce tu Domine cognovifti tu
formafti me, &c. Auguft.
cum Profp. Ecce Domine tu cognovifti tn
finxifti me , f^>
pofuifti, &c. Item Ambrof. in Pf. 118. col. 1092. A. tn
fin-
xifti me , 1$ pofuifti , &c. Pfalt. Corb. Ecce Dcmine cognovif-
Qiiid hie feffio ? quid hie refurreclio ? Qui fedct bumiliat ti tu formafti
me
, 5 impofuiflifuper me , &c. Gr. 'IJ i
Kv&te ou k-)Vut, (v (tiIkQci.i; /K , &C.
"f.6. Hilar, in hunc PI. nil diftert a Vulg. Ambrof. ve-
ro 1. 6. Hexa. col. I 32. f. legit : Mirabilisfacia
eft
cognitia
tua ex me. Auguft. cum Profp. Mirificata
eft
fcientia tua cm
me : invalttit , non potero ad illam. Cafliod. cum Pfalterio
Rom. nee potero ad earn. Corb. Mirificata
eft
fcientia tua i
me , &c. ut in Vulg. Gr. 'E^-ai fiasufa
'
ytadi Q* t'z&c-
Taioi^v , fc /an J vva/nott Trout; civtm.
tt. 7. 8. Hilar, in hunc Pf. ita legit cum Pfalt. Corb.
Quo ibo ab fpiritu tuo ?
^
quo <i facie tuafugiam ? Si /J
defcendero ad injernum, ades : & inf. col. 515. c.
J
14. d.
Qui/ abibo , vel quo ibo ab fpiritu tuo ? ant a facie ttta quo
fu-
giam ?...
Ji
defcendero in infirnum, Sec. 8c 1. 1. de Trin.
769. d. ex Mis. Quo ibo ant a facie tua quo
fug Ji
defcendero in infirnum , & ibi ades : & 1. 4. col. 83 I . b. Quo
abibo ab fpiritu tuo? & a facie tua quo
fug /i defcendero
ad injernum , ades. Ambrof. in Pf. 118. to. I. 1219. d. Q110
ibo afpiritu tuo?
$
quo a facie tua
fug.
Si tu ibi es :
Ji
defend, in infernum, ades : & in Luc. 2. col. 1313. c. Si
af-
cend /;< ibi es
:fi
defcend. ad infernum , ades : at in Luc.
17. col.
1479. e. Si afcend ibi
eft
: Ji defcend. in infern.
adeft : &1. 3. de fide, to. 2.
J17.
a. Si afcend tu illic
es : ji defend, ad infern. ades: &1. 1. de Spir.S. to. 2. 612.
a. 617. d. Quo ibo a ant quo a facie , &c. Victor Tun.
ap. Ambrof. col. 592. c. jQ ibo a & a facie tua quo
fug.
Si afcendero in tu tli es : Ji defend, tn inferos , tH)
fe.
Sedit cr^i, Dominns in paffione
,
furrcxit in refurrellione :
& infia : Si ex perfona capitis noflri accepts , jic intellige tu
cognovifti feffionem meam , & refuirect. meam ; pajfto-
ncm meam
, 2? reftrrcclionem meam. Hanc etiam interpre-
tationem admittunt S. Profp. & Cafliod. in comment.
~t. 3. Sic Hilar, ad verbum. Pf. vero praefixus apudip-
fum : Intellexifti co'rit. meas de longe :femitas meas
, {$
direc-
tiones meas
inveftigafti. Pfalt. Moz. Intellexifti cogit. meas de
longe : fetnitam meam
, J
limitcm meum tn inveftigafti. Car-
nut. Corb. & Rom. cum CafTiod. Intellexifti cogitat. meas a
longe : femitam meam
, 5 direSionem meam inveft, Medio-
lan. <Q funem meum inveftigafti. Auguft. cum Profp. Intel-
lexifti
cogitationes meas de longinquo ( Profp. de longe :
)
femi-
tam meam , {$
iimitem meum inveftigafti. Vict. Tun. apud
Ambrof. col.' 592. d. Cojif. meas a longe vidifti. Gr. Xu
avmixe, rie, AiaM)<u!?; /ay Vo Tf/fiop pv , 5,
Tijf %,?T-
to'v /an ehx'ixsxt Mf. Alex. 01} tfyyilawLC. Non omitten-
dum quod Hilarius loco cit. ait, col.
J09.
c. Qjiod nobif-
cum femita
eft , alia virtute atqtte iutelligenti.i cum Gratis
eft
: Tpi&cr tttim nuacilpaat , id
eft , frequent! ingrejfn difinr-
Juque
contritam fhiod autem noftri direftionem tranftn-
lerttnt , id illi ex Hebrao ^cr.lm interpretatt fnnt : %zir!w
anient
,
quarnmdam gentium confuetndinc , cerium
tf confti-
tmum nudum itinera /ignificat ; ut quod nos millia , id tlli
%tiv!cv nnncupent.
tf.4. Sic in Pfalt. Rom. eft, necnon in Me diol. Carnut.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXXXVIII. 269
VULG ATAIIOD. ,
HE B R,
9. Si fumpfero pennas mcas di- Sifumpfero pennas dil'tario, ha-
luculo , & habitavcro in extremis bitavero in mvijjimo maris :
maris :
1,0. Etenim illuc manus tua de- Etiam ibi mantis tua dcducet
ducet me : & tenebit me dextera
tua.
11. Et dixi : Forfitan tenebra;
conculcabunt me : & nox illumiua-
tio mea in deliciis meis.
i!, Quia tenebra; non obfcura-
buntur a te , & nox ficut dies illu-
minabitur : iicut tenebra: ejus , ita les funt tenebra
& lux.
& lumen ejus.
me
, & tenebit mc dextera. tua.
Si dixero : Forte tenebra opcrient
me : nox quoque lux exit circa mc
;
Versio anttqtja.
9. Si fumpfero pennas meas Ex
Mf.
Sangerm,
ante lucem in directum
, &
habitavcro in poftremismaris
:
10. Etenim illie manus tua
deducet me : & tenebit medex-
tera tua.
1 1
.
Et dixi : Forfitan tenc-
brx conculcabunt me.
r
; . Quia tu pofTedifti renes meos
:
fufcepifti me de utero matris niea%
14. Confitebor tibi quia terribi-
liter magnificatus es : mirabilia ope
Nee tcnebrababent tenebras apud 12. Quia tenebra: non ob-
te
, & nox quaji dies lucet : Jimi- fcurabuntur a te , & nox inlu-
minatio mea in deliciis meis
,
& nox fiait dies inluminabi-
tur : ficut tenebra: ejus , ita Sc
lumen ejus.
1
3. Quiatu poiTedifti renes
meos Domine : fuicepifti me
de utero matris mea?.
1
4. Confitebor tibi quoniam
terribiliter mirificatus fum :
jQuia tu po.lfedifti renes meos
>
orfufque es me in utero matris mea.
Confitebor tibi
,
quoniam terri-
biliter magnificafti me : mirabilia
NoT/E AD VERSIONEM ANTIQUAM.
ibi venies. Audi. 1. ad Virg. devot. ap. eund. col. 367. c.
Quo ibo a 55 a facie tua quo jug. St... tnillices
:Jt def-
cend. ad inf. ades. Novatianus deTrin. p. 1034. a. Si
af-
cendero in tu ibi es :
Ji
defend, ad injeros , ades. Victor
Vit. 1. 3. de perfec. Afuc.
p. 34. c. Vulgar* congruit. Hie-
ron. limilicer epift. ad Marcell. to. 4. col. 166. f. niliquod
hab. ad infernam. Itidem Auguft. cum Profp. in hunc Pf.
Profper tamen hab. ant qno afacte , &c. & Auguft. epift.
187. ad Dardan. to. 2. C&z. c. Quo abibo a...
5
a facte tua
qui)
fug
tit ibi es : ji defend, ad infernum, ades ; item
in Job, to. 3. 646. d. tu ibi e< ; iicut 1. i.defeim. Dom. in
mon. to. 3. 178. f. Vide etiam in Pf. 143.
col.
iJ97.
e. ubi
legic quo ibo. Philaftr. Brix. de hoeref. p. 715. c. Quo
fugiam .i fptritu tuo ? ^ a facie tua quo vadam? Similiter
hab. Gaud. Biix. ferm. 14. p.
96J.
h. fubditque : Si
af-
cend. in cxlum , tu illic es : ji defend, in infern. ades. Vigil.
Tapf. cont. Varimad. p. 744.
h. Q/iu ibo a > afacie
tua qno
fug.
Si tu ibi es :
5 Ji
defend, in injern. ades :
Sc inf.
p. 748. h. tu illic es :
Ji
descend, in abyfjnm , ades
:
& 1. 5. de Trin. Qito ibo a aut quo afacie tua
fug.
St af-
cend tu illic es :
5
ji defend, in inf.
tuades illic. Fulg.
1. 2. ad Monim.
p. 33. & Cafliod. non dififerunta Vulg.ni-
ii quod hab. ) a facie tua quo fugiam ? Brev. Moz. ibi es :
?
ji defcendero in inf. Sec. Sic etiam apud Fulg. 1. deTrin.
c. 6. p. 334. & 1. 2. ad Tralim. p. ioy. at fiagm. 8. cont.
Fab. ibi tu es : Ji
defcend. &c. Gr. n? iroptubS oitso n
X) ccsri Ti ici tpuyji ; 'Ear ou f'xu si* icut kktccZu
tfc tov aSvv , irapi.
If. 9. Novatianus deTrin.
p. 1034. a. b. Etfiajjump-
ftro alas meas , 5
abiero trans mare. Hilar, turn in hunc
Pf. cum Pf. ibid, pr.efixo , turn 1. 1. & 4. deTrin. col.
769. d. 831. b. Si fumpfero pennas meas ante lucem
, <^ ha-
bitavero in poftremis maris. Ambrof. in Ff. Il8.to. I. I219.
d. Si fumpfero pennas meas ante lucem
, (j? habiiem in novif-
Jimo maris : rurlum ante lucem , 1. de fuga fee. c. y. col.
429. d. & in Luc. 24. col. 1
J
38. c. ubi addit : ? habitem
in extreme maris. Victor Tun. ap. ipfum, col. 592. c. Si
vecepero pennas meas direilas , ut inhabitem in noviJF.mo ma-
ris. Auftor 1. ad Virg. devot. apud eund. col. 367. c. Si
fumpjero pennas meas ante lucem
, tf
habjtavero in extremo
marts. Victor Vit. 1. 3. de perfec. Afric.
p. 44. c. Si
ftmp-
fero pennas meas in directum
, 5
habitavcro in extremis ma-
ris. Auguft. in hunc Pf. Si recipiam pennas mcas in diretlum
,
} b.tbitabo in extrema maris ; inf. in noviffima maris : item
in Job , to. 3. 667. f. Si recipiam pennas meas in directum ;
iicut 1. 1. de ferm. Dom, in mon. to. 3. 178. f. ubi ad-
dit
, ) habitabo in novijjima maris : at in Pf. 103. col.
1 1 39. f. Si accepero pennas mcasjicnt colnmba , ^ volabo in
extrema maris : & in Pf. 143. col.
1 597. e. Si affitmp/ero
pennas mcas ut colnmba
, <$ volabo in extrema maris. S.
Profper, 6c Cafliod. Si fumpfero pennas meas in diretlum,
gj
babnavero in poftremis maris. Vigil. Tapf. 1. y. deTrin.
Si afftmpfero pennas meas ante lucem , &c. ut in Vulgata.
Itidem Fulg. 1. 2. ad Monim. prxter hoc, & babitavero in
noviffimo maris : at 1. deTrin. c. 6. p. 334. Si fumpfero
pennas mca< in diretlum
, 5
habit, in novijjimo maris : Sc 1.
2. adTrafim. c. I
f.
p. 105. Si affumpfero pennas meat in
diretlhne
, ( Jive Jicnt alia translatio habet , ante lucem
, )
5"
habitavcro in noviffimo maris. Pfalt. Rom. Si fumpfero pennas
meas ante lucem,
g> habitavcro in poftremo maris. Carnur.
cjuuque hab. ante lucem , cumCorb. 6c Moz. Mediolan. <t
mattttino. Ed. Rom. 'E\> o.vx\i,'ji rets vrripvycU /av /.t' If*-
Got' , i) r.a.Tcttsv.wjiQu s;c, to. t%,o.-r. rtis , &c. Mf. verb Alex
cum edd. Aid. & Compl. xt'
'ofipev.
ir. 10. Ita fert Hilar, in hunc Pf. ut & 1. 1. 6c 4. de
Trin. col. 769. d. 831. b. Ita etiam Vigil. Tapf. contra
Vaiim. p. 744.
h. & Auct. 1. ad Virg. devot. apud Am-
brof. col. 367. c. Item Caffiod. cum Pfalt. Moz. 6c Rom.
Vatic, autem ap. Hilar, addit Domine in fine. Novatian.
de Trin. ap. Tertul. p. 1034. b. ita legit : Ibi manus tua
ctpprebendet me : txj dextera tua detinebit me. Ambrof. in Pf.
118. col. 1219. d. Etenim tbi manus tuadeducet me , &c. ut
inVulg. 6c in Luc. 24. col. 1C38.C. Etenim illico manus tua
deducet me. Victor Tun. apud Ambrof. col. 592. c. Etenim
illuc manus tua Domine deducet me : & continebit me dexte-
ra tua. Concinit Victor Vit. 1. 3. de perf. Afric.
p. 44. c.
ficut Fulg. 1. deTrin. c. 6. p. 334.
dempto uno Domine:
Fulg. tamen 1.2. ad Monim. c. 6. p. 33.
hab. tenebit
, pro
continebit; 1. veto 2. ad Tralim. c. ij\ p. ioy. leg. con-
tinebit. Hieron. epift. ad Marcell. to 4. icTo". f. Etenim ibi
manus tua deducet me ; 5 continebit me dextera tua. Auguft.
in hunc Pf, cum Profp. Etenim illuc manus tua deducet
me ; ^addncet me dextera tua : at Auguft. in Pf. 103.&I43.
col. 1 1 39. f. 1597.
f.
t
perducet me dextera tua : Sc 1. r.
de ferm. Dom. in mon. to. 3. 178. f. gl continebit me dex-
tera tua. Gaud. Brix. ferm. 14. p. 966. a. Etenim illic
manus tua tenebit me : [
deducet me dextera tua. Vigil. Tapf.
1.
J.
de Trin. Etenim inde manus tua deducet me , 6cc. ut in
Vulg. Gr. Kat "ja.pt:ii~i n "xjlp w o/m7w(i /<*'
$
x.U%4 fit
o\ijcc W.
fi
r
. 11. 12. Ordo verficulorum pevturbatus videtur in
autogr. noftro. Hilar, vero ita legit : Et dixi : Forfitan te-
nebrx conculcabunt me : & "ox illnminatio in deliciis meis.
Quia tenebrx non obfenrabnntur a te , $5
nox Jicttt dies illtt-
minabitm , 6cc. ut in Vulg. at inf. tlluminabitur a te. Am-
brof. iimiliter 1. 1. de interpell. Job,c.
J.
col. 631. a.
$$
nox ficut dies tlluminabitur. Hieron. epift. ad Cypr. to. 2.
700. a. tenebra non abfcondentttr .1 te : Sc in I fai. 29. col. 248.
d. ficut
tenebra ejus , ita 5" lux ejus. Auguft. in hunc Pf. Et
dixi : FortaJJe tenebra conculcabunt me :
tJ
nox illnminatio in
deliciis meis. Quon. tenebra non obtenebrabunlur a te
, [5
nox
tanqnam dies tlluminabitur : ficut
tenebra ejus
, fie 5
lumen
ejus. Profp. quoque hab. Et dixi; Fortaffe tenebra
nox
illnminatio in deliciis meis ; caet. vero ut in Vulg. Caffiod.
in eund. Pf. ab ipfa nil difcrepat : prxfat. tamen in Pf. 2.
legit : Quoniam tenebra non tencbrabnntnr abs te Domine. In
Pfalt. Moz. vitiose
, & vex illnminatio mea. Exinde in
Corb. > nox Jicnt dies in lamina ejus : Jicnt tencb. ejus
ita %$ lux ei. Grce : Kai sIth' 'A,fac <s/o; Ket7airet}iie4
yU" if
vvi, ipaiTiQ/nos cv t>T Tpvjn |U!<.
'
Ot; oxsto; </ CX5Tlt&H-
ciTut ctizo n , < 1; , 6:c. ut lup.
jf". 13. Sic habent Auguft. Profp. Sc Caffiod. cum Gr.
Hilarius cum Plait. Rom. Quia tu Domine pojjhdifti , Sec.
ut in Vulg. Ambtof. epift. 82. col. 1103.8. 6c l.de exhort,
virg. to. 2. 288. b. Poffidifti
renes meos : & 1. 2. de inter-
peLDav. c.
f.
to.
1.64J.
e. ac in Ff. 40. col. 881. c. nec-
non epift. 81. to. 2. col. 1 100. a.fufepifti
me ex utero ma-
tris mea. Auguft. etiam Sc Profp. hab. lup. ex utero.
t. 14. Hilarius in hunc Pf. limi'iter legit : Confitebor tibi
quia terribiliter mirificatus fum : rrara opera tua
, gj
anima
mea nov.t val.le. Pf. vero ibid, prxfixus hab. mirabilia ope-
ra , Sc no-Jit mmis. At Auguft. in eund. Pf. Confitebtn ids
t
7
o LIBER
PSALMORUM. Pfalm.
CXXXVIIL
Versio antiqua. Hebr.
$* Mf.
Sxngtrm. mira opera tiu, & anima mea apcra tua
, & anima mea novit
novit nimis. nimis.
15. Non occultum oflfum Non funt operta
oft
a mea a te
,
meum ad ea
,
qua; fecifti in quibus /actus
fum
in abfcondito .
occulto : & fubftantia mea in imaginatus fum in novi/Jimis terra.
inferioribus terra?.
16. Imperfe&um tuum vi-
demnt oculi mei , & in libro
tuo omnes fcribentur : dies fir-
mabuntur
,
& nemo in eis.
17. Mihi autem nimis ho-
Vu LGATA HOD.
ra tua , & anima mea cognofcit ni-
niis.
1 5 . Non eft occultatum os meum
a te
,
quod fecilli in occulto : &
fubftantia mea in inferioribus terra?.
16. Imperfedtum meum vide-
runt oculi tui , & in libro tuo om-
Informem adhuc me viderunt
oculi tui , & in libro tuo omnes
fcribentur: diesformatifintycy non nes fcribentur : dies formabuntur,
eft
una in eis.
& nemo in eis.
Mihi autem quant honor,ibiles 17. Mihi autem nimis honorifi-
norificati fruit amid tui , Do- facli funt amid tui , Deus ; quant cati funt amici tui , Deus : nimis con-
mine : nimis conlirmati funt fortes pauper es eorum ! fortatus eft principatus eorum.
principatus eorum
Dinumerabo cos
, & arena, pin- 18. Dinumerabo eos , & fuper
res crunt : evigilavi , ey adbucfum
arenam multiplicabuntur : exfurrexi,
tecum. & adhuc fum tecum.
1 a. Dinumerabo eos , & fu
per arenam multiplicabuntur
&. furrexi
,
6c adhuc tecum
fum.
19. Si occidas Deus pecca- Si occidcris Deus impium, viri
tores : virum ianguinum decli- fingmnum decimate a me.
na a te
;
19. Si occideris Deus pecca-
tores : viri fanguinum decimate a
me:
NoXjE AD V E RSIONEM ANTIQUAM.
Domine quoniam ttrrib. mirificatus es : mirabilia op. tun
, &
anima mea cognofcit valde. Concinit Profp. ibid, niii quod
delet vocem Domine , & leg. cognojcet. Cafficd. cum I- fait.
Rom. & Moz, Confitebor tibi Domine quoniam terrib. mirifi-
tatns es : mira ( Muz. mirafunt ) opera tua
, tf
anima mea
novit nimis. Irem in Mediol. & Corb. mirificatus es , & in
Corb. novitnimis. Ap. Maxim. Taurin. in hum. p. c. d. mi-
rabilia opera tua Domine
, y anima mea novit valde. Grace :
'Efyptrtoyytoptal cm on
f.Qif-a; iS-*VfMsutots
m
ka.vfj.zMat......
#. 15. Vulgatae fuccinit Hilar, ad verbum. Pf. vero
ibidem praeiixus tullic quod, ante
fecifti. Ffalt. Corb. hab.
Hon
eft abfconfum os meum a tc
,
qnx
fecifti in occulto , &c.
ut (up. Ambrof. 1. 3. d-e_.de. to. 2. 5 i(S. e. Noneftoccul-
tatum or meum
,
quad fecifli in abfcondito:
tf
fubftantia
,
*cc. ut fup. at 1. de apol. Dav. col. 697. c. & in Pf.
37.
col. 826. f. No
eft
abfconditum os meum
,
quod
fecifti in
abf-
tondito. Similiter hab. Auguft. turn in huns Pf. cum Profp.
turn 1. 3. de do&r. Chrift. to. 3. 46. f. fubnexo uno a te,
port abfconditum. Auguft. eciaml. cic. de doctr. Chr. ait
:
Non elucet iegenti utrum , correpta littera , os pronunciet , an
produchi. Si enim corripiat
, abeo quod funt ofla ;/;' autem pro-
ducat , ab eo quodfum ora , tntelligitur nnmerusJingnlaris :
fed talia lingu* pracedentis infpcilion: dijudicantur ; nam in
Crxco non so'ftct , fed ostov pofitnm
eft
Mallem qntppe cum
barbarifmo dici , Non eftabfeond. a re oifum meum
,
qn.im
at ideo
ejftt minus apertnm
, quia magis Latinum
eft
: & infra
I.,4. col.
73.
f. Sienit)} , inquit , non pignit dicere lntcrpretes
noftros , Noncongregabo conventicula eorum de fanguini-
bus ;
qtioniam fenjetutit ad rem pertintre , tit eo loco plurali-
ter enunciaretur hoc nomen
, quod in Latina lingua tantummo-
dofingitlariter dicitur ; cur pietatis doflorem pigeat imperitis lo-
qnentem , oifum p otitis
, qitam os dicere , tie iftafyllaba , non ab
to quodfunt olfa , fe
d ab eo quodfunt ora , intelligatnr. Idem
obfervat in hunc Pf. to.
4. col.
1 545. c.Osfunm dicit : quod
vulgo dicitur oifum , I atiue os dicitur: hoc in Grxco inveni-
tur ; nam pojjemus hie putare os
eJJ'e , ab eo quodfunt ora ; non
OS correpte
, ab eo quod funt offa : & poft paulo : Habeo in abf-
condito quoddam oifum :Jic enim potitts toquamur : melius
eft
teprehendant nos Grammatici
, qukm non intelltgant populi.
Item Hilarius in eund. Pf. col. 519. e. Oft ejus qua occulta
erant
,
non occuhatafnnt. CalTiod. Vulgatae accinit cum Phce-
bad. Agin. 1. com. Arian.
p. 301. d. & Viitotino Afro, 1. 2.
conr.^ Arium
, p. 272.
g.
In Gr. Ov'x. hpiZ* to ten /ux
'
t. 16. Apud Hilar, in hunc Pf. legitur : ImperfeBum
meum viderunt oculi tui : fed erratum eft , ut reor , vel edi-
toris , vel librarii ; nam infra habetur : Imperjeclum tuum vi-
derunt oculi & in explanatione Hilar, hanc leftionem
aperte confirmat , dicens : Quod Latini translators imper-
fectum interpretation , id in Grxcis libris
axterifyasmfcri-
titnr ; nee querimur de translatoribus , vereor enim ne non
aliterJignificari ab his potucrit. Id autem qitodGrxce
eft
za-
aternus
eft , manet , neque
f
actus
eft.
Hoc ergo imperfehim
,
5 > ttt ad intelligentix profedum dicere audeamns , inopcratnm
Dei , oculi ejus viderunt : unde reiSte fubdit : lmpe'fclunt
enim tuum viderunt oculi mei, Ira etiam refert Pf. e Ml. Va-
tic, apud ipfum : fubinde Hilar, cum eodem Pf. addit : &
;'
libro tuo omnes fcribentur : die replebnntnr , > nemo in bis ;
& int. Hilar. Oculi ejus hoc qttod imperfcdttm Dei
eft
viderunt.
Cypr. vero 1. de lapf.
p. 190. b. legit : Quod
eft
imperfec-
lum meum viderunt oculi tui ,
5' in libro tuo omnes fcribentur.
Item Ambrof. 1. 3. de fide , c. 14. to. 2. col. 517. Inopera-
tum meum viderunt oculi tui : melius fortalfe fcripfilfet : Ino-
peratnm tuum viderunt oculi mei ; cum proxime addat : eo
quod non operisfiilurafitFilius , fed Verbum genitum potefta-
tis xternx : olf.y.-tkfja.r'.i enim dixit , hoc
eft , inopcratnm , at~
que increatum Verbum : attamen inopcratnm meum , non
tuum , conftanter habetl. de inftit. virg. to. 2. 271. a. cum
Pfalt. Mediolan. Hieron. 1. 2. in ep. ad Galat. to. 4. 277.
c. Iucompofitum meum viderunt oculi tui. Pfalt. Corb. Im-
perjeclum meum viderunt oculi mei. Victor Tun. apud Am-
brof. col.
J92.
d. cum Vulg. hnperfellum meum viderunt oc.
tui. Ita etiam Augrift. Prufp. & Calfiod. cum Pfalt. Rom.
fubinde Auguft. & Profp. addunt : 55? in libro tuo omnesfcri-
bentur : per diem errabunt
, [5 nemo in eis : turn Profp. Jive ,
tit in quibufdam codicibns invenitur , dieformabuntur
, J
ne-
mo in eis. Idem obfervat Hilar, ubi fup. col.
J2I.
e. In qui-
bufdam codicibus ita legimus : die formabuntur ; nee multum
diffcrt , repleri
, &formari. Caftiod. cum Pfalt. Rom. & Mo-
zar. dies firmabuntur , 2? nemo in eis. Mediol. Corb. & Car-
nut, per diem formab. Graec. Vat. 'A>ixT?pya^oy fiM 6?JVcc c
Ip5"'/<'W ) * SWI TO flSjMOf W TTOLfTtC '/paiTy^cri cj' i/^e&ti
magiHQot't'eu , &c. Compl. i/Ji&ti. Mf. vero Alex. hab. To
ccKcc/epya^o'y Qn iti'cQav 01 o'pSaT^oi'/ib'. Quidam etiam legilfe
videntur ir^aSfirt,;', eti ,
quali lit a irta^ofiai , quod eft erra
,
non autem ^.^^o.tIoho.i ,
quodformor , Scfingor.
Tt. 17. Hilar. & CalTiod. legunt: Mihi autem nimis ho-
norifiiali funt amici tui , Dens : nimis confortatifunt princi-
patns eorum : fubdit Hilar. Grxci , id qttod iioftri nimis tranf-
tnlerunt , mW interpretati funt ; in quo magis valde, qnam
nimis continetur. Et vero Pfalt. Moz. hab. valde confortatus
eft
principatus eorum. Corb. valde confirmati funt principatns
eorum. Carnut. nimis confirmatifunt principatus. Auguft. Sc
Profp. in eund. Pf. Mihi autem valde honorificatifunt amici
tui , DenS : valde confortati Junt principatns eorum. Au<5t. 1.
de ling, cleric, ap. Cypr. p.
5?
2 - c - Mihi autem vehementer
honorificati funt amici tui , Deus. Pfalt. Mediol. nimis bono-
raudi junt amici , &c. Gr. 'B/Ucl it May z7ipt.ifiviQay 01'....,
liar sx.&CTCtiutiw(\r at d.fx_on uu/uy.
tf". 18. Pfalt. Rom. Diuttmerabt eos,
tf
multiplica-
buntur: rejitrrexi, eg adbuc tecum fum. Corb.
^
fnper are-
na multiplicabuntur : exfurrexi , 5
adbuc tecum fum. Mo-
zar.
&
furrexi , adhuc jam tecum. Pf. pra'fixus ap. Hilar.
exfurrexi, f_^ adhuc tecum fum. Sic etiam Ambrof. leg. in
Pf. 39. &
4J.
col. 8^3. b. 931. d. Hilar, in comment.
ispyajoy ,f!gnificat id quodfine operatione maneat , utJit idip- furrexi,
tf
adhuc tecum fum; cxt. ut in Vulg. Auguft. ve
/** it tf-f4L /.-*.-f**i* * .-t'lm it 'i/m /. * * -*-* r^ , . . ...!. . . , , ......... ___/'/* . t_I_ /*_ _____ _1 _ /Tf\.___. __ _.__.___. Tl , /^_. __. M__... _ /~*_- _T_ _. _I
film, chmjaclumtamen non Jit : imperfectum autem nobif-
cum id demouflrat, quod cccptum , nee conjummatum fit . Sed
fi
interiiis verbi hnjtts virlntem perttademus
,
pole
ft
non fane a
Grxcitatis proprietatc
effe diverfum. Deo autem joli propritim
poteft effe utJit , tf.inferfus Jit i quia quod
eft
, non
eft
i/etejji-
tatis ut
fiat i quod autem
fit , non
eft
anteqitam
fiat : fed qui
ro ab ipfa non differt , neque Profp. neque CalTiod. neque
Gra.cum.
f. 19. Autogr. Sangerm. fcribit , declinante ate , aper-
to mendo
,
quod fuftulimus , ponendo ieclina it te. Apud
Hilar, tamen : Si occidas Deus peccatorcm : virifanguinum
decimate a me. Item ap. Calfiod, Si. in Pfalt, Corb, ac Rom,,
LIBER PSALMORUM. Pfalm.
CXXXIX. 2;r
V U I G A T A HOD.
HE B R.
VnRSJO ANTIQUA.
:o, Quia dicitis in cogitntione : jQu'i contradicent tibi federate : 20. Quia dicis in cogitatio- Ex
Mf.
San^rm,
Accipient in vanitate civitates tuas. clan funt frujba adverfaru tui. ne :
*
Accipient in vanitate ci-
+
Mf. vitiui Ac*
viratcs fuas.
cipieus.
Nonne qui oderunt te Do- Nonne odientes tc Domine
, odi- z\ . Nonnc qui oderant te,
& fuper inimicos vi ; & contra adverfarios tuos
dif- odcram ilios : & liiper inimi-
2.
1
mine , oderam
tuos tabefcebam ? tabm I cos tuos diftabefcebam ?
ii. Perfcifto odio oderam illos
:
& inimici fa&i funt mihi.
Perficlo odio oderam illos ,
mici faclifunt mihi.
im-
2
5 . Proba me Deus , & fcito cor Scrutare me Deus
, & cognofce
meum : interroga me , & cognofee cor meum : proba me
, &fctto cogi-
femitas meas.
24. t vide , fi via iniquitatis in
me eft : & deduc me in via aKerna.
tat tones meas.
Et vide
ft
via doli in me
efl ,
& deduc me in via aterna.
NOIJE AD VeRSIONEM ANTI
22. Perfect* um odium ode-
ram illos : inimici fucti funt
mihi.
23. Proba me Deus
,
& fci-
to cor meum : interroga me
,
& fcito femitas meas.
24. Et vide , fi via iniquira-
tis in me eft : & deduc me in
via xterna.
M.
Si occidas ; reliqua ut in Vulg. Apud Frofp. Si occideris
Domine peccatores : viri jangnm. &c. In Gr. Ear d'aoc/n-
r; ttftxpTioWC, o @!oS
m
yJ'pei cuftajojt tn.x.>t>cc7 otta' s^f. Al.
exChryicft. habet Tra&cCdlw , loco afittfl&*<;.
~fr. 20. Pfalt. Rom. Quia dicitis in cogitationibns veftris :
Accipiant in vanitate civitates fuas. Mozar. Qrij diatis in
cogitationibns veftris: Accipient in vanitate civit. fuas. Car-
nut. Dices in cogitatione. Mediolan. Contentioji eftis in cogi-
tatianibns civit. Jhas. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar. Qjiia
ccntentior.es in cogitation* , accipient in vanitate civitates tuas.
Hilar, verb in comment, col. 524. b. Quoniam dices in co-
gitations : Accipient in vanitatem civitates fuas : at inf. col.
Jiy.
a. Onia contentions in cogitations, accipient in vanum
civit. fuas. Hujus vaiietatu lationem aftert ibid. col.
524.
b. c. dicens : Latina translatio , dum virtatem dicii ignorat ,
tnagnam intulit obfeuritatem , non difcernens ambigui jer-
tnonis p'oprieta'cm: quod inim nobifcum Jcribitur ,
quoniam
dices in cogitatione, cum Grxcis hoc modo
eft , on spiTe, i!$
ftoMyiQpitv ! iUndipzTs
,
pronunciations non diftingititur ,
ut ant dicis intelligatur , ant contentio ; ittrttmque enim
fnb iifdcm verbis Jignificatnr hoc ditto. Sed hi qui Hebraici
jermonis fcientiam confecuti funt , non dicis , fed contentio-
nes , in eo quod spiif translatum
eft ,
prodidernnt. Et fane id
ita ejje ratio
%j
intelligent! monftrabit. Auguft. ita legit
:
Qnoniam dices in cogitatione : Accipient in vanitate civitates
fuas. Profp. Qn id dicitis in cogitatione : Accipient... civ. fuas.
Caffiod. Qnia dicitis in cogitationibns : Accipient... civ. fuas.
Pfalt. Curb. Qttia dicens in cogitations: Accipient in vanita-
tes civitates
J
nas. Gr. Vatic. On e'ps~z si; tKtctwyiQjuoii' Ai:-
ij.GfTaj iU, /j.a.Tcu'rMTtt. T; iro^sn; an. Obfervat tamen No-
bilius in Notis , cum Lamberto B02 in edit, fua LXX. vo-
cem epev; in cod. Vatic, fine accentu fcriptam fuilfe, & poft-
ea mutatam in j<;,
contentio; quae ledio reperitur etiam
in commentariis Gr. in quibus eft : ypdpzTar "Ot/ i&K cii
Jict?.ey.c,ut;. Apollin. hab. ipim. Edd. Aid. icCompl/Ori
s'tKrai sVs 1
Qjtia litigioji eftis. Aquila , "Ot/ clvTite%ite! <M
/'; iw&mwi , Quia contradicent tibi in prava cogitatione.
Theodot. "On eflQvst cot tic, fiayo-yiQ/uo'
,
Quoniam con-
certabttnt tecum in cogitatione. Symm. Ot tike; cZrTfictMKxv 101
QUA
AtaMy.Qy.w ,
Qui quidem locnti funt connate cogitatione. V.
Edido 1 "On xu.pen.-A.&c.ur a hi aux.o&i^a
,
Quoniam exacer-
baverttnt te in malo conjilio.
~t. 21. Hilar, cum in hunc Pf. turn in Pf. 1 18. col.
249.
e. legit : Honne odientes te Domine , odivi :
JJ
taper inimi-
cos tuos tabejeebam ? ltidem Hieron. in Ecdef. to. 2. col.
764. c. Ambrof. quoque in Pf. 1 18. col. 1 1 52. a. & 1200.
a.
^5
fnper inimicos tuos talefcebam. Auguft. vero : Konne
eos qui oderant te Domine , odio habui :
[5
,'uper inimicis litis
tabejeebam ? Profp. Honne qui oderunt te Domine , odio ha-
lui , &c. ut in Vulg. Caffiod. Nonne odientes te odio habui
,
&c. Pfalt. Mcz. Nonne qui oderunt Domine , odcram illos
>
&c. Rem. cum Vatic, ap. Hilar. Nonne qui oderunt te Dens ,
oderam iilos , &c. ltidem in Coib. pister unum odcram. In
Gr. Oi'x'i TVS HtQutToii ' Ki^g.e , i/uicy.ca.' , f'-arl Tt; tyj-
&/>&'? ot- tfervtoiyam ; Mf. Alex. ia\ isTc, iyjt?~c
, w > &c.
Tfr . 22. ltidem in Pfalt. Corb. cui accinunt Hilar. Au-
gufl. & Profp. cum Pfalt. Rom. 8c Moz. ni;i quod fciibunt
perfetlo odio. Ambrof. verb in Pf. 118. col. II 32. a. 12CO.
a. Et
juflo
odio oderam illos : & col. 1 198. d. in hoftesfacli
funt mihi. Cafficd. ut in Vulg. Gr. Tthit
p'C,s
eplw iv-
7b-;* etc, i~x$pii iym7i h-u.
~t.
2J.
Concinit Hilar, ad verbum , una cum Pf. ibid,
prsefixo. Brev. Moz. habet : Proba me Domine , & fcito cor
meum: interroga me
, ^ cognofce femitam meam. Pfalt. Me-
diolan.
affige
me
,
^
fcito vias meas. Auguft. ibid, cum Vi-
gil. Tapl. I. cont. Vaiimad.p.
749.
d. Proba me Deus
( Vi-
gil. Domine-,
) &
fcito cor meum: fcrnt.ire me ,
Cognofce
femitas meas. Profp. Proba me Domine , &c. ut in Vulg. Caf-
1
Proba me Deus , &c. Gr. Aox.!/aaQov y.% so? ( Alex. fiod.
Kv'cts ,) k, yyafii ilaQov pes >
J
7?oi?i t /p[Cb; pa.
~t. 14.. Ita legit S. Profp. in hunc Pf. Hilar, verb & Caf-
fiod. cum Pfalt. Rom.
tf
deduc me in viam aternam. Am-
brof. 1. 5. de fide , to. 2. 506. e. Et vide,/!
eft
via iniquita-
tis in me : at in Pf. 1. to. 1. 748. b./i via imquit. in me
eft.
Auguft. Et vide
,Ji
via iniquitous Jit in me : j
deAuc me in
via aterua. Graec... ei oJos Vc^ti'a; crqtnt'g... cc ojaatu-
via.
VULGATA HOD.
i. In finem , Pfalmus David.
CXXXIX.
E
Ripe me Domine ab homine
malo : a viro iniquo eiipe
HEBR.
Viclori Cdnticnm David.
CXL.
77 Rue vie Domine ab homine
J-J malo : a vins iniquis ferva
VERS JO ANTIQUA.
i . In finem
,
Pfalmus
David.
CXXXIX.
2. T7 Ripe me Domine
ex ho-
Ex
Mf
Sjngtrm
t
me.
Sup.
y.
1.
Rom,
j.
3. Qni cogitaverunt iniquitates
in corde ; tota die conftituebant pra;-
lia.
4.
Acuerunt linguas fuas ficut
No
Tf". 1. ltidem ap. Caffiod. Auguft. verb & Profp. cum
Brev. Moz. habent ipji David. Gr t AauiJ' ia^ic;
feu cum Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl. 'ia^o; t
Aav'iS'
.
ft. z. Sic eft in Pfalt. Rom. Moz. Corb. & Vatic, ap.
Hilar, prater prsepof. ab , pro ex. ltidem in Miflali Rom.
ad Tract, fer. 6. Parafceves ; quo cum faciunt Hilaiius
Profp. & Caffiod. in hunc Pf. Hilarius 'tamen infra fcri-
bit ex homine. Apud Auguft. fie : Exime me Domine ab ho-
mine maligno : a viro injnfto crue me. la Gr. 'E^j^f pii Kv-
mine malo : a viro ini-
me. quo libera me.
Qui cogitaverunt malitias in
3. Qui cogitaverunt malitias
corde: toia die verfati funt in pr&- in corde : tota die conftitue-
liis. bant prxlia.
Exacueruntlinguamfuamquaji
4. Acuerunt linguas ficut
T.E AD VERSIONEM ANTIQUA M.
t aJ'i/.y puia! /u;. Cxi ;', d&puTTV ircvvpa' tfnro urlp'.
tt. 3.4.
Ita legunt Hilar. & Caffiod. cum Pfalt. Rom.
& Moz. Sic etiam in Pf. prf. ap. Hilar, prjeter malitiam
in corde ; Millale verb Rom. ad Tract, fer. 6. Parafc. hab.
malitias; & inf. ficut
ferpentis. Plait. Mediol. & Carnut.
funt ferpentes. Auguft. in eund. Pf. ita : Qui cogitaverunt
injnflitias in corde : lota die conftituebant bella. Acuerunt
Ungual pitas Jicut ferpentes , Sec. ut fup. Prolp. ibid, cum
Pfalt. Corb. Qjii cogit. injnflitias in corde : tota die confti.
Wtrum bella
(
Corb. prxlia.) Acuerunt linguamfuam ( Corb,
272 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXXXIX.
Veksio antiqua. Hebr.
Vulgata hod.
Jtx
Mf.
S.vigtrm. ferpentes : venerium afpidum
firpeni : venerium afpidis fub
labiis ferpentis: venenum afpidum fubla-
corum. Semfer. biis eorum.
Cujlodi me Domine de manu im- 5. Cuftodi me Doraine de manu
pit : a viro iniquitatum ferva me. peccatoris : & ab hominibus iniquis
eripe me.
Jjhti cogitaverunt fnppl.intarc Qui cogitaverunt fupplantare
re greffllS meos : 6. abicondc- greffus meos : abfconderunt fuperbi greffus meos : 6. abfconderunt fu-
runt liiperbi laqueum mihi : laqueum mibi
:
perbi laqueum mihi
:
Et funes extenderunt laquea Et funibus extenderunt rete : Et funes extenderunt in laqueum :
pedibus meis : femitx proxima juxta [emitam offendiculum pofuc- juxta iter fcandalum pofuerunt mihi.
llandala pofuerunt mihi. Dia- runt mibi. Semper.
fub labiis eorum. Diapsalma.
5. Libera me Domine, &
cuftodi de manu peccatoris :
ab hominibus iniquis eripe me.
Qui cogitaverunt fupplanta-
Dixi Domino : Dens metis es tu
:
audi Domine vocem deprecationis
me<t.
Domine Dens fortitudo falutis
PSALM A.
7. Dixi Domino : Deus mens
es tu : exaudi Domine vocem
orationis mex.
8. Domine virtus falutis
mex : obumbrafti fuper caput
meum in die belli.
9. Non tradas Domine de-
fiderium meum peccatori : co- fcelera ejus ne effundantur
, & ele
gitaverunt, non tradas me, ne ventur. Semver.
unquam exaltentur. Diapsal-
7. Dixi Domino : Deus metises
tu : exaudi Domine vocem depre-
cationis mes.
8. Domine , Domine virtus falutis
mem
,
protexijn caput meum m die mea; : obumbrafti fuper caput meum
belli.
Ne des Domine dejtderia impii
:
in die belli
:
9. Ne tradas me Domine a defi-
meo peccatori : cogitaverunt
MA.
1 o. Caput circuitns eorum
:
labor labiorum ipforum ope-
riet eos.
11. Cadent fuper eos carbo-
nes
,
ignis & dejiciet eos : in
miferiis non fubfiftent.
1 2. Vir linguofus non diri-
NoTf
lingrtas fuas
)
Jicttt ferpentes , &c. Cr. OiVif?; Vy/Wro olli-
Xi'a; o\m tkv v/M^zr -TtapsTanrivTo iro7,ly.*c,. 'HxcVucaf
7>u>ar<M dvix' aeei opeoti' ioc, aoir^ar uVo to. yjiM du-
ra*. Diapfalnut quoque fubjicitur in Pfolc. Rom. Corb.
Vatic. & Gr. memoratur etiam ab Hilaiiu ; non vero ab
Auguft. Profp. & CafTiod. fup.
fr. 5. Vulgar fuccinic Hilar, ad verbum. Sic etiam bah.
Pf. ibid, pricfixus , dempto tantum
y , port vocem pec-
catoris. In Brev. etiam Moz. hoc deletur
&
'
fed loco eri-
pe me, habetur libera me; cact. ut in Vula;. Idem libera
trie eft in Milfali Rom. ad Tract, for. 6. Parafc. fed cum
praeced.
tf.
Sic etiam in Pfalt. Rom. 6c ap. Caffiod. Apnd
Auguft. vero & Profp. ita : Conferva me Domine de maim
peccatoris ; ab (
Profp. i^ ab) hominibus injuftis erne me ,
&c. ut fup. In Pfalt. Corb. Cuftodi me Dom. dc manu
peccat. ab homiue imquo libera me, &c. In Gr. Ju'^aihV ue
K0C11 s'*
X
l
'f"">
ttn&proiw a-iro dripwitat d.J Ixar ti,t>x fie ,
&c.
fi.6.
Pfalt. Corb. Abfconderunt
ftp tf
fines exten-
derunt in laqv.eo pedibus meis , &c. ut in Vulgata. Rom. cum
Caffiod. Abfconderunt fuperbi laqneos mihi :
&
funes ex-
tenderunt in laqueum pedibus mas, &c. Mediolan. & Cr.r-
nut. iimiliter adduiu pedibus meis , cum Milfali Rom. ad
Tract, fer. 6. Parafc. At Hieron. ep. ad Sun. Sc Ftete!.
to. 2. 66 J,, a. ait Jioc efTe fuperflnnrn. Brev. Moz. Abf-
conderunt fuperbi laqucos mihi : <$ Junes tetendernut mufci-
pulam pedibus meis : inxta iter fcandali pofuerunt mihi. Pf.
e Mf. Vatic, ap. Hilar. Abfcond. fup. laqueum mihi :
#
funes extenderunt mufcipula pedibus meis : continuata femi-
tifftatiHalapefuerttM mihi. Itidem Hilar, in comment, prje-
ter hoc , in mufcipulam : & inf. ait : continuantes femitx
fcandala pofuerunt ei i (Mf. Miciac. coininnantis
:
) & poll
paulo : bxc ei ubique continuantium
femitx. Au^uft. vero
leg. cum Profp. in hunc Pf. Abfconderuntfuperbi mufcipu-
lam mihi : sg
reftes- extenderunt mufcipulas (Profp. in la-
queum
)
pedibus meis : juxtafemitasfcandalum pofuerunt mi-
bi; inf. Augult. fcandala. Hieron. 1. 4. in Jerem. col.
614'. e. & in Ezech. n. col. 846. d. & in Amos 3. col.
I 390.
d. juxta femttam fcandalum pofuerunt mihi. Auft.
op. imp. in Matt. horn. 1 3. p. 72. c. juxta femitam fcan-
dala pofuerunt mibi. Gr. ' Eupv^av icocy't^a. /mi' - %c<-
yix fisTtivav -jrayiJ a; iii^ irou /an- sx.i^iy.rplQvc-/.deJahov
i$r,To ycu. Aid. & Compl. non TrayJac. hab. fed ir-.r,'.-
fa - item Ai^a^a prajponunt his vocibus , ;-,
%emx ,
&c. In Gr. vero Vat. poftponitur ut fup. ficut in Plait.
Rom. Corb. & ap. Hilar, ubi fup. deeft autem in Gr.
Alex, nee hujus meminit Aug. in comment, neque Profp.
Amantudo convivarum meorutn
,
labor labiorum eorum operiet eos.
derio
contra me, ne derelinquas me, ne
forte exaltentur.
10. Caput circuitns eorum : la-
bor labiorum ipforum operiet eos.
Cadent fuper eos carbones tin, 11. Cadent fuper eos carbones
,
ignem dejicies eos > in foveas , ut in ignem dejicieseos : in miferiis non
non confur^ant. fubliflent.
Vir linguofus non dirigetur in 12.
ad Version em aniiquam.
Vir linguofus non dirigetur
&c
t. 7- Sic eft in Pfalt. & Miflali Rom. ad Traft. fer.
6. Parafc. Ita quoque in Corb. & Vatic, ap. Hilar. Item
in Moz. fed abfque Domine. Hilar, veto in comment, ita
legit : Dixi Domino : Dens mens es tu : inaurire Domine
vocem orationis men : fed inf. exandiendx , inquit, oraiisnis
precatio conjequitnr. Auguft. & Profp. hab. Dixi Domi-
no percipe auribus Domine vocem deprecationis mex. Gr.
srcoTiQat Ku/s tw tpainiv tus Jtiicsuc, /nv.
't. 8. ltidem Hilar, in hunc Pf. cum Profp. Doming
virtus , &c. Pf. vero ibid, praef. hoc ult. delet , m die belli.
Pfalt. Moz. Domine Deusfalutis mex : obumbrafti fuper , ckc.
ut in textu. Rom. & Corb. Domine, Domine virtus Jalu-
ti< met : obumbrafti caput , &c. Milfale Rom. ad Trad.
fer. 6. Parafc. Domine, Domine virtus obumbra ca-
prtt , &c. Auguft. & Caffiod. cum Gr. ut in Vulg.
f. 9. Hilar, in comment. Tie tradas Domine a defideria
meo peccatori : cogitaverunt advershm me , non tradas me
Domine , tie unquam exaltentur : at inf. non derelinquas me ,
neqnando exaltentur. Pf. ibid, prsef. Hon tradas me a deji-
derio meo peccatori : cogitaverunt , non tradas me Domine
,
tie unquam exaltentur. Auguft. & Profp. Vulgatje fuftrag.
cum Pfalt. Corb. & Moz. nili quod hab. advershm me. Caf-
fiod. cumPfalr. & Milfali Rom. ad Trad. fer. 6. Parafc.
Ne tradas me a dfidcrio meopecc. cogitav. advershm me , ne
derelinquas me, ne unquam exaltentur . Caffiod. initio ad-
dit Domine ; Sc ejufd. Mfs. 3. legunt contra me. In Gr.
y.x.r ifii
';
caet. ut in Vulg. In Pfalt. Carnut. Non tradas
Domine dejiderio men peccatori. Diapfalma pariter fubditur
in Rom. Corb. & Vatic, ap. Hilar. ut& in Gr. Apud Au-
guft. verb , Profp. &c. deeft.
f. 10. Autogr. Sanijerm. prafert laborum , non labio-
rum; fed lapfu calami ; Hilar. enim& Caffiod. cum Pfalt.
& Miffali Rom. fcribunt labiorum, &c. ut fup. Item Au-
guft. & Profp. labor labiorum ipforum tegct eos. Gr. pa-
riter : xotto; Tar y^ir-iwr kith Hctwifi ut;.
t. n. Sic habet Pf. prxfixus ap. Hilar. Hilarius vero
in comment, legit , carbones ignis , ?
dejicies eos : & inf.
fuper terrain dejicies eos. Item Auguft. Decidcnt
fufra
eos carbones ignis in terra, fj) dejicies eos; inf. f_ deficient
eos : in miferiis non fubfiftent.
Profp. ibid. Cadent fuper
eos carbones ignis , in terra dejicies eos : in mif. Sec. Caf-
fiod. Cadent fuper eos carbones ignis , in ignem ejicies eos :
in miferiis , &c. Pfalt. Rom. & Corb. Cadent carbo-
nes ignis , in igne dejicies eos : in miferiis, &c. Mozar.
tf
igue dejicies eos. Gr. U^Q^rrai iVVebrfc? f'(Jit; -Triple,
sir) Tusytic,, H) xaTa&a*c-U wrri? w reuiemrupiottt
n
fwviro-
r~
#
Mf. Alex. Aid. & Compl. aV'e*>ts<; , a- icvp\ xaT-
>=7c
citric.. jEthiop. rt&x.
c
.i
irvpk-t < xTK?ir5 aWb'4
fV( T.'i 7m;.
t. 12. Ita Caffiod. cum Pfalt. Corb. & Pf. pr*f.
LIBER
V
27$
in
Pfalin.
CXL.
CICATAHOO. tlEBR.
V E R S I O A N T I
Q
U A
.
terra : virum injuftum mala ca- terra: virum iniquum mala capient gemr fuper terrain : virum in-
*
Mf.Satrgtmi
PSALMORUM.
HE B R.
pient jii mtencu. jh intention.
A D
1 5. Cognovi quia faciet Donii- Scio qued Domhmsfaciet cau
nus judicium inopis , & vindiftam fam inopis
,
judicia pauperum.
pauperum.
14. Veruntamen jufti confite-
buntur nomini tuo : ck: habitabunt
refti cum vultu tuo.
No T jE
ap. Hilar. Ira quoque Hilarius leg. in comm. cum Pfalr.
Rom. hoc excepro ult. in interim. Contra Moz. hab. in ter-
ra in internum. Auguft. cum Profp. Vir ling, non di-
rig. fuper terram : virum
injuftum mala venabnutur in in-
teritum. Mfs. 3. Cafliod. in interim. Item S. Bened. reg.
c. 7. Vir linguofus nan dirigetur juper tcrram. Gr. sVi -n~;
7'fT;' VcTgoc ttS-iiuv xajca Qviftuttt si\ xaTaaiO'opaV Mf. Alex.
ir . 13. Hilar, in comment, non difcrepat a Vulg. Pf.
vero prajfixus ap. ipfum hab. Cognovi qttoniam fecit Do-
minus , &c. ut in Vulg. Auguft. in eund. Pf. Cognovi quia
faciet Dominits judicium egcntis ,
2? can(am pauperum. Profp.
ibid. Cognovi quia faciet Domains judicium inopis,
{$ in
ca
fam pauperum oftcndit iniquis. Cafliod. cum Pfalr. Rom.
Cognovi qttoniam faciet Dom. jud. inopttm
, [ vinditlam
pauperum. Gr. Eycai' ot; toiii<j?i Ku&tS tmv xpttsiv t? tttoi-
juftum mala capicnt in interi-
tum.
1 j. Cognovi quia faciet Do-
minus judicium in ipfos
,
&
vindiclam pauperum.
Attamen
jufti confitebuntur no-
14. Et tamcn jufti confire-
mint tuo
: habitabunt recti cumvul- buntur nomini tuo : & habita*
tu '"<>
bunt re&i cum facie tua.
Versionem antiquam.
X* (
Aid. & Compl. tuv -TTtmyZi
, ) tn\ J\.iW ruv iri-
mruy.
t. 14. Sic habet Hilar, cum Pf. ibid, praefixo
, prar-
ter unum attamen, pro & tamen. In Pfalt. Corb. pariter
attamen ; reliq. vero ut in Vulg. Auguft. eidem Vul
-
tas congruit , nili quod fcribit mhabitabitnt , abfque pra>
{$.
Itidem S. Profper ; fup. tamen hab. habitabunt
,
ced.
infra , inhabitab. Cafliod. non differt a Vulgata , nee enr.m
Pfalt. Rom. nee Miflale ad Tract, fer. 6. Parafc. A Gr.
abeft tantiim
tf,
ante habitabftnt ; fed in Jvlf. Alex, ac
edd. Aid. & Compl. eft, k. xa.TaiwnQ*w. Unde Hieron.
epift. ad Sun. & Fret. to. 2. 665. a. ait : In Grxco re-
periffe vos dicitis
, & habitabunt
, fed /Ac & conjundio
fu-
per'fina eft.
Chromat. Aquil. in Matth. p. 979. b. ita le-
git : Attamen
jufti confitebuntur tibi : g habitabunt reili
cum facie tua.
Vulgata hod.
1. Pfalmus David. CXL.
He b r.
Canticum David. CXL I.
d:
Omine clamavi ad te, exau-
di me : intende voci mea; , cum
clamavero ad te
Versio antiqua.
1. Pfalmus
David. CXL.
D
Omine clamavi ad te
, feflina Tp\
Omine ad te clamavi
i
mihi
: exaudi vocem meam XJ exaudi me : intende voci
orationis mex, cum clamo ad
clamantis ad te.
2. Dirigatur oratio mea ficut in- Dirigatur oratib mea ficut \n*
cenfum in confpedlu tuo : elevatio cenfum in confpeclu tuo : elevatio
manuum tnearum facririeium vefper- manuum mearum facrificium vef-
tinum. perUnum.
3. Pone Domirte cuftodiam ori Pone Domine cuflodiam orimeo:
te.
2.. Dirigatur oratio mea fi-
cut incenfum in confpedu
tuo : elevatio manuum mea-
rum facrificium
vefpertinum.
3 .
Pone Domine
cuftodia m
meis.
4. Non declines cor meum in
Hieo : & offium circumftantia; labiis ferva paupertatem labiorum meo-
ori meo : & oftium cir um
ftantia: labiis meis.
4.
Non declines cor meum
in verba mala , ad excufandas
excufationes in peccatis.
Cum hominibus operanti-
bus iniquitatem , & non con-
binabo cum eletvis eorum.
y
Corripiet me juftus
, &
mifericordias increpabit me :
verba malitia? , ad excufandas excu-
fationes in peccatis.
Cum hominibus operantibus irti-
rum.
Ne declines cor meum in verlttm
malum , volvere ccgitationes tm-
pias
Cum viris operantibus iniquita-
juitatem, & noncommunicabocum tern > neque comedere in dcluiis eo-
eleftis eprum. rum.
5. Corripiet me jufhis in miferi- Corr'tpiat me jvflus in mifer'uor-
cordia , & increpabit me : oleum dia
, & arguet me : oleum aniari-
N o t j a d Versionem antiquam
#.
1. Hilar, in hunc Pf. Domine clamavi ad te , exau-
di me : intende voci orationis mex , duni clamabo ad te. Si-
militer hab. Pf. ibid, praef. praeter hoc , cum clamavero.
Ita etiam leg. Cafliod. cum Plait. Corb. Rom. & Gr. nil!
quod Rom. & Corb. habent dum clamavero ; Mozar. in-
tende voci orationis mex, dum oro ad te. Ambrof. 1. 3. de
Spir. S. to. 2. 687. d. Domine Detts mens clamabo ad te,
exaudi mc ; Mfs. nonnulli , clamabo ad te
, ^ exaudifti me.
Auguft. cum Profp. Domine clamavi ad te , exaudi me :
intende voci deprecationis mex , dum clamavero ad te.
Tfr.z. Ita legit Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1248. f. 1258.
e. & ep. 64. col. 1050. d. Item Auguft. -Profp. & Caf-
liod. in hunc Pi. cum Gr. nifi quod Auguft. hab. tan-
quam incenfum. Hilar, in Pf. 65. col. 182. d. Ttat oratio
mea tatiqttam incenfum in con/p. tuo : & in Pf. 64. & 1
3 3.
col. 169. b. 466. e. elevatio manuum tnearum , &c. ut fup.
at in Pf. 140. col.
535.
d. Domine, dirigatur oratio mea
Jtcut allevatia manuum, &c. Itidem Cypr. ep.
63. p.
109. b. & 1. 2. Teftim. p. 294. a. allevatio manuum mea-
rum , &c. In Gr. strafSii , &c.
t. 3. Accinunt Hilar. Profp. & Cafliod. in hunc Pf.
Item Chromat. Aquil. in Matth.
p. 982. a. Philaftr. Brix.
de hjeref.
p. 709. g. & S. Valerian, horn.
5. apud Sir-
mond. to. 1. p. 633. b. quibus favetZozim. ep. 2. Cone,
to. 1. col.
948. c. Ambrof. vero 1. 1. deCain, c. 9. to.
I. 200. c. & in Pf. 118. col. 1068. c. (ic : Pone Domi-
ne cttftod f oftium circuitus lab. meis : itidem I. 2.
de Sacram. to. 2.
383. a. & epift, 2
j, col.
887, e, His-.
Tm. II.
ron. in Ifai. 26. &
37.
to. 3. 225. f. 287. e.
# oftium
mnnitum lab. meis. Auguft. in hunc Pf. & 1. de contin.
to. 6. 297. c.
S5 oftium continentix circum labia mea. Auct.
1. de XLli.manf. ap. Ambr.col. 17. e. > cftmm circum-
ftantix circum labia mea. Gr.
j, b'ejec TtsQu>XK vef] to)
jei>n /J.V.
t. 4. Sic eft in Pfalt. Corb. & in Pf. e Mf. Vat. ap*
Hilar. Sic etiam in Brev. Moz. excepto uno conb;nabcr,
Hilar, in commenr. leg. verba malitix
< non conbina-
bo
, &c. at inf. ait conbinari cum ektlis iniquorum non
velle Prophetam. In Pfalt. Rom. fie : Ut non declines cor
meum in verbum malum, ad excufandas..... f_^ non corn^-
mtinicabe cum, &c. Ap. Auguft. 1. de contin. ro; 6.
297.
c. Ne declines cor meum in verba maligna : & in Pf. Ut
noii declines cor meum in verba maligna
, ad excufandas
ij
non conbinabo cum, &C Cafliod. ibid. Non declines cot
meum in verba malitix
55
non conbinabor cum , &c. Hie-
ron. in Ifai.
37. to. 3. 287. e. Ne declines cor meum in
verba malitix. S. Vateiian. hom.
J.
ap. Sirmond. to. u
p. 633* b. Ut non declines cor meum in verba mala : hom.
vero 17. p. 626. c. Ut non dedinet cr-- meum in verba ;;;j/.j.
S. Profp. Vulgatx accinir ad veibum. Gr. Ma xxaiV?
tup y.e(pAUv jK fj'; >37'-c wornplctc ptu QirJ r.t.-i<su> pis-
tcc TavsKhtxItet duruv. Ml. Alex. /tu QveAucuu. Lit. al
commicabor ; al. comminabor.
V. 5. Hilar, in hunc Pf. non differt a Vulg. neque etiam
Pf. praef. ap. ipfum , r.ec S. Profp. fi collatur
fjj , ante ora-
rio, In Pfalt, Rom. licut ap. Cafliod. Oueutam adbuc eji
Mm
Ex
Mf. Sf*;
a
74
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXLI.
Versio antiqua.
Hebr.
tx llf-
S*ngnm. rnifericoi-dia peccatoris non tudinis non impinguet caput meum
impinguet caput meum.
Quoniam adhnc & oratio
mca in beneplacitis eoium :
6. abforpti funt continuati pe-
trae judices eorum.
Audiant verba meaquoniam
Quia adbuc oratio mea pro ma-
litiis eorum : fubiati funt
juxta pe-
tram judices eorum
,
Et audient verba mea
,
quoniam
potueiunt : 7. ficut craUitudo- decora funt. Sicut agricola cum
terra eruptum eft fuper ter- fcindit terram
,
VULGATA HOD.
autem peccatoris non impinguet ca-
put meum.
Quoniam adhuc & oratio mea in
beneplacitis eorum : 6. abforpti
funt juncti petra? judices eorum.
Audient verba mea quoniam po-
tuerunt : 7. ficut crafTuudo terra;
erupta eft Riper terram.
vam.
Diffipata funt offa noftra fe-
cus infernum : 8. quia ad te Do-
mine oculi mei : in te fperavi
,
. ; auferas animam meam.
q. Cuiiodi me a laqueo
,
Sic diffipata funt offa noflra in DifTipata funt offa noftra fecus in-
ore inferni.
c
Quia ad te Donline fernum: 8. quia ad te Domine, Do-
Deus oculi mei : in te fperavi , ne mine oculi mei : in te fperavi , non
evacues animam meam. auferas animam meam.
Cuftodi me de manibus laquei
, 9. Cutlodi me a laqueo
,
quem
quod ftatuerunt mihi : & ab quem pofuerunt mibi : de offendicu- ftatuerunt mihi : & a fcandalis ope-
fcandalis operantium miquita
tern.
10. Cadent in retibus ejus
peccatores : fingulariter ego
fum donee tranfeam.
lis operannum imquitatcm.
Incident in rcte ejus impii
:Jt-
mul autem ego tranjibo.
rantium miquitatem.
1 o. Cadent in retiaculo ejus pec-
catores : fingulariter fum ego donee
tranfeam.
Noi AD VeRSIONEM A N T I
Q
U A M.
emtio ;<aet.ut in Vulgata. Rom. fup. fcribit increpavit, ut&
autogr. Sangerm. fed veterum Mfs. more
,
pro increpabit.
Cypr. ep. jc. p. 115. leg. oleum peccatoris non ungat ca-
put meum. Hilar, vero in Pf.
J4.
col. no. f. conltanter
iio;t impinguet , ut fupra. Auguft. ep. 108. to. 2. 308. a.
ita : Lmendabit me jufitts in mifcricordia
, tf
arguet me :
: autem peccatoris non impingttabit caput meum i lup.
307. f. non impinguet. Similiter hab. epift. 28. & 53.
col.
48. c. 6a. ruriufque in hunc Pf. col. 1570. b. d. ubi
non impingttabit ; & inf. 1572. c. e. ubi non impinguet :
itidem 1. 2. cont. ep. Farmen. to. 9. col. 37. b. 40. a.
58. c. vide etiam ep. 140. col. 451. a. Apud S. Pau-
lin. pariter, ep. 23. & 41. p. 143. a. 254. f. oleum pecc.
nan impinguet cap. meum. Concinunt Ambroliaft. ccl. 125.
f. & Oprat. 1. 4. cont. Donat. p. 74.
c. Optat. tamea
inf. p. 75. a. legit non ungat , fubnexis his : Pieces Junt ,
non juJRones nam
ft
jujjio effet , diceret : Oleum pecc. non
ttnget cap. meum : item poll paulo : Hoc
efl
qttod ledum
~.
7. Sic in Pfalt. Corb. & Carnut. eruptum efl; in Me-
diolan. 8c Rom. erudttat ; in Mozar. dijrupta eji ; caet. ut
in Vulg. Hilarius hab. in comm. Tanquam craff.tudo ter-
).? eruptum efl , &c. ut fup. Auguft. incut crajfitudo terra)
dijrupta efl Diffipata fitnt juxta infernum offa noflra;
Mfs. plerumque dijperfa funt. Item S. Prolp. Sicut craffi-
tudo terrx dtjrupta efl Dijperfa funt offa noflra fecus in-
fernum. Caffiod. Sicut crajjititdo terra erttc'titata efl jit per
terram , 8cc. ut in texru. Gr. 'Qotl tc^i; 7S? itpcc-/n...
AifOjcopTri'dJw to. cs" WjUae itscfa. to uAvv. Ml. Alex, cum
edd. Aid. & Compl. hab. t era dvravi unde Hieron.
ep. ad Sun. 6c Fret. to. 2. 66$. a. ait : In Grxco legiffe
vos dicitis offa eorum
, fed
5' hoc fuperfluitm eft.
Tfr. 8. Sic hab. Aug. & Profp. ad verbum. Sic etiam Caf-
fiod. cum Plait. Rom. & Gr. fed geminata voce Domi-
ne , ut in Vulg. In Brev. Moz. lie : quia ad te Domine
Deus oculi mei , &c. ut in Vulgata. Itidem Hilar, in eund.
Pf. fublata voce Deus. In Corb. quoniam a te Domine,
efl:0!eum pecc. non ungat cap. meum. In Gr. TleuS'eveii Domine ne auferas , &c.
s'm'<(, i) Ir&iifi fits' t*tucr At pai hnretrIa> tw OTi t. 9.
Ita legit Hilarius cum Pf. ibid, pra-f. nifi quod
s't/ Kj vi trgyesvxw /x\/, &c.
j^. 6. Sic Hilar, legit cum Pf. ibid, prasf. necnon Pfalr.
Corb. & Rom. excepto uno audient, pro audiant; Pf.
ramen ap. Hilar, hab. aitdientur. Pfalt. Mediol. & Car-
nut, pariter : Abforpti fum
continuati petra. Mozar. Ab-
forpti funt juxta petram judices eorum. Audicrunt verba mea
quoniam pravalitertint. Similiter legunt Auguft. & Profp.
in hunc Pf. li excipias verbum audient. CafTlod. ibid. Ab-
forpti funt juxta petram judices eorum. Audient quoniam
fotuerunt. Item juxta petram hab. Hieron. in Ifai.4?. to.
3. 327. c. Grace. Kaliiro^rv^eu s'xc.uW mr&tS i xpot/aioi
nv-rav. 'Axmii'/./... on hAi^ww dnlcueritnt ;
nonnulll
libb. ferunt iS'vr^itQctr
,
potiterunt ; editionelque Aid. 8c
Compl. of xZtTou , loco zeyclxnL
hie Pi. tollit ab , ante fcandalis. Caftiod. cum Pfalt. Moz.
Corb. 8c Rom. hab. Quflodi me a laqueo
, quem flatueruilt
mihi: 2> a fcandalis operantibtts iniqmtatem. Auguft. ve-
ro : Cuflodi me a mnjcipula
,
qttam ftatuerunt mihi :
^
ab fcandalis eorum qui operantur iniquitatem. Prolp. quo-
que hab. a mufcipttla ; fed inf. leg. operantium iniqui-
tatem. Gr. ditto na.-ylS'oe, , Sec. ut in textu.
it . 10. Hilarius nil dirT'ert a Vulgata; nee etiam Profp.
in eund. Pf. Auguft. vero ita legit cum Pfalt. Moz. Ca-
dent in retia ejus peccatores : Jingularis ego fun: donee tran-
feam. Hieron. in Jer. ic. to. 3. 603. c. folitarins fum
ego donee pertranfeam. Caffiod. cum Pfalt. Rom. Cadent
in retiacultim ejus pecc. &c. utin Vulg.Gr. risoi'v'ix.i w ct/x-
ifii&MZfU dvTV /.ZTX/uaac, etpti jya sw; i civ irxpi^x.
x
Mf.
Sangerm.
Versio antiqua.
1. Intelleclus David
,
Cumeflet in ipelunca , oratio,
Pialmus. CXLI.
Oce mea ad Dominum
clamavi : voce mea ad
Dominumdeprecatus fum
:
3.
r,tilindo in conlpeftu ejus
orationem meam : tribulatio-
nem meam ante ipfum pro-
nuncio
,
NotjE
Hebr.
Eruditio David
y
Cum ejfet in fpelunca ,
oratio.
CXLII.
TTOce mea ad Dominum cla-
V mavi : voce mea ad Dominum
deprecatus fum.
Effundam in confpetfu ejus elo-
quium meum : tribuUtionem meant
coram Mo anv.untiabo
,
Vulgata hod.
1. Intelleclus David
,
Cum eflet in fpelunca , oratio.
(1. Reg. 24. )
CXLI.
Oce mea ad Dominum cla-
mavi : voce mea ad Domi-
num deprecatus fum :
} . ErTiindo in conlpecru ejus ora-
tionem meam , & tribulationem
meam ante ipfum pronuncio
,
v;
Sup. 76";
z.
ad Versionem antiqua m.
t. 1. In Brev. Moz. deeft oratio , Pfihntts , est. vero
Ut lupra. Apud Hilar, in comment, fimpliciter, Intel
ratio; fed infra ait : David in fpelunca loquitur Da-
vidfugit, Auguft. ibid. Titultts Pfaimi hujns ita
fe
babc^ :
Intelledus
ipfi
David, cum effet in fpelunca , oratio. lea
quoque in Gr.
1. 1. Sic Hilar. Auguft. & Profp. in hunc Pf. uua
cum Gr. Caffiod. cum Pfalt. Rom. ad Dettm deprecatuf
fum.
t. 3- Sic eft in Pfalt. Rom. Corb. 8c ap. Ambrof. in
Pf. 118. col. 1 104. f. Itidem Hilar, in Pf. 141. nifi quod
ponit & ante tribulationem. Ambrof. vero I. deinterpel.
Dav. c. 2. col. 641. c. leg. effundam, cum Pfalt. Medio-
lan, & Moz. In Carnut, Effaudo amiitiitiabo. Pf. ve.ro
LIBER. PSALMORUM. Pfalm.
CXLI.
75
VUIGATA HOD.
HEB R.
Vni'SJO A N T I Q U A
.
4. In deticiendo ex me fpiritum Cum anxius fuerit in me
fpiri- 4,
In deficiendo CX me fpi- Ex
Mf.
Sangtrmj,
&. tu cognovifti femitas ttts incus ; tu enim
nofli f
emitam ritummeum, & tu cognovifti meum
nieas.
In via hac
,
qua ambulabam
,
abfconderunt laqueum mihi.
j. Confiderabam ad dexteram
,
& videbam : & non erat qui cog-
nofeeret me.
Periit fuga i me , & non eft qui
requirat animam meam.
6. Clamavi ad te Domine, dixi :
Tu es fpes mea
,
portio mea in ter-
ra viventium.
7. Intende ad deprecationem
meam : quia humiliatus fum nimis.
Libera me a perfequentibus me
:
quia conrbitati funt fuper me.
8. Educ de cuftodia animam
meam ad confitendum nomini tuo :
meum.
In via hac
,
qua ambvLibo
, abf-
conderunt laqueum mihi.
Refpicc ad dexteram , & vide
quia non Jtt qui cognofcat me.
Periit fuga a me
, & non
eft
qui
qiurat animam meam.
Clamavi ad te Domine , dixi
:
femitas meas.
In via
,
qua ambulabam
,
abfconderunt laqueum mihi.
5,
Confiderabam ad dex-
tram : & videbam quia non
erat qui cognofceret me.
Periit fuga a me.
6. Clamavi ad te Domine
,
Tu es fpes mea
,
pars mea in terra 6c dixi : Tu es fpes mea
,
por-
viventium. tio mea in terra viventium : &
non ell qui requirat animam
meam.
7. Intendeorarionemmeam:
quia humiliatus fum.
Libera me a perfequentibus
jJnfculta deprecationem meam ;
quoniam infirmatus fum nimis.
Libera me aperfecutoribus meis
.
quoniam confortaii funt fuper me. me : quia confortati funt fupet
me.
Educ de carcere animam meam
,
tit confiteatur nomini tuo : in me
me exfpeclantjufti , donee retribuas coronabuntur
jufii , cum retribue
mihi. '(is mihi.
NotjE ad Versionem antiquam
8. Educ de carcere animam.
meam ad confitendum nomini
tuo
,
Domine : me exfpectant
jufti, donee retribuas mihi.
A D
prsef. ap. Hilar, fie habet : Effundo in confp. ejus tribula-
tioncm meat : ante ipjitm pronuncio. Auguft. in eund. Pf.
Effundam ante turn prcc-em meam : tribulationem meam in
confpelln ejus annuntiabo. Profp. ibid.
Iff
undo in confp.
ejus precem meam : tribulationem meam ante ipjtttn pronun-
cio. Caffiod. Effundam , &c. lit in Vulg. Gr. '.Ex^em >"
tio/ dori tw oXtiiciv pat' iw r
9"*i4"
/
H-*
oiwiof .titM .wxy-
t. 4. Ita legit Hilar, in hunc Pf. nifi quod tollit [5
,
yoft meam , additque hac , pofl via. Plait. Corb. Carnut.
& Moz. habent : In deficiendo in me fpiritum meum , &c.
ut in Vulg. Similiter in Rom. prater plurale laqueos. In
Mediolan. In deficiendo in me fpiritum abfconderunt ju-
ferbi laqueos mihi. Item laqueos babet Caffiod. cum caet.
ut in Vulg. Ambrof. quoque 1. de bono mort. c. 6. to.
J. 400. c. fc.ibit laqueos ; fed in Pf. 1. 8c 118. col.
747.
d. 1039. c. laqueum., ut fupra. A pud Auguft. ita : Dnm
defecit a me fpiritus mens,
J
tu cognovifti /emit. meas. I
via hac , qua iugrediebar , abfconderunt mihi mnfcipulam ;
inf. mufcip. mihi. Apud Profp. verb : In deficiendo in me
fpiritus mens,
j
tu cognovifti In via hac ,
qua ambul.
abfe. laqueos mihi. In Gr. Br TCf $x,)ieiiriiv ti, s/ni/fo irnli-
(j.d JJ.M , ii QO 'Kf o/a Tw'n; tra.yiJ'a fat.
Tt.
J.
Valde fufpicor mendum irrepfilfe in autogr. San-
germ, in quo verficulus ult.

non
eft
qui requirat , &c.
transfemir in
#".
feq. cum tamen eo loci turn in Gr. turn
in Lat. aliis reperiatur, ficut in Vulg. Hilarius quippe le-
git : Confiderabam ad dexteram :
tf
videbam quia non
eft
qui cognofiat me, &c. ut in Vulgara. Auguft. in eund.
Pf. cum Breviario Mozarab. Confiderabam in dexteram
,
&c. ut in Vulgata : pod paulo tamen Auguftinus le-
gir, (
non efl qui exqnirat , &c. at inf. qui requirat. Item
Ambr. 1. de lapf. virg. to. 1. Ji3.
a. Periit fuga a me ,
^ non
eft
qui requirat , Sec. vide etiam 1. de fuga fee. c.
5. col. 419. c. Pfalt. Rom. habet : Confiderabam a dex-
tris , gj videb. $$
non erat qui agnofceret me. Periit , &c.
ut in Vulg. Profp. nee erat qui cognofceret me &
non
eft
qui requirat , &c. Caffiod. ut in Vulg. ad verbum.
Graece : Kcm.oMy uc, to. a\ei,iu.' g.
Ciri&Mirer on an i- '
iTCnitM-f.-M Hi
J,
KJ( lf(f o' tlXjITU* TUf , &C.
f. 6. Hilar, in hunc Pf. nil omnino diftert a Vulg.
nee etiam Auguft. Profp. aut Caffiod. In Brev. Moz. fie :
tf
dixi : Tu fpes mea es
,
portio mea, Sec. In Gr. Flfi; ee
Kvci; exsHSgcta , *, cl-ax' 2u u 11 , &c. fed in Mf. Alex.
ac edd. Aid. & Compl. 'Exexe^a irpo\ be Kutt, Sec.
If. 7. Pfalt. Corb. Rom. & Vatic, ap. Hilar, cum Caf-
fiod. Intende in orationcm meam : quia humiliatus fum
niiiiis , &c. lit in textu. Brev. Moz. Intende ad orationem
meam, &c. Hilar, in comment. Intende orationem meam:
quia humiliatus fum nimis , Sec. Aug. ibid. Intende ad ora-
tionem meam : quia humiliatus fum
nimis. Erue me a petfe-
quemibus me : quoniam corroborati funt fuper me. Profp.
Intende ad deprecationem meam : quia humiliatus film ni-
mis. Erue me a perf. me : qnomodo corroborati funt fuper
me. Gr. rjpo'%s; irpo\ ( Mf. Alex, tic, ) th AfV.iV ,* in
i-nfXt\to%to aipif&t' 'Fi/W /*t ex. tuv iVi ixf^ratui^cnt
t. 8. Eadem prorfus refert Hilar, cum Pfalt. Rom. &
Corb. Item Profp. & Caffiod. cum Brev. Moz. deletouno
Domine. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar, hab. me exfpeciaverunt i
cxt. ut in textu. Augult. vero in eund. Pf. Educ de car-
cere animam meam , ut confiteatur nomini tuo : me fnftine-
bunt ftfjli, qnoadnfqtte retribuas mihi. Ap. Hieron. quo-
que in Ifai. 38. to. 3. 294. c. Educ de carcere. Grace .
'
Bix-yay? tx <pu*xy.u; r* ii,cuowvQacti tS ovopwrl 6V
9
Ku&f ips inrcidftitii w; 5 > &c
Tom. 11/
Mm ij
27
6 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXLII.
Vehsio antiqua.
J,x Mf.
Sangerm. i. Pfalmus David. CXLII.
, Omine exaudi oratio-
nem meam : auribus
percipe obfecrationem meam
in veritate tua : exaudi me in
tuajiutitia.
-. Et non intres in judicio
cum fervo tuo : quia non jufti-
ficatur in confpedu tuo omnis
vivens.
3
. Quia perfecutus eft inimi-
cus animam meam : humiliavi
in terra vitam meam.
Collocavit me in obfcuris
ficut mortuos fxculi : 4. &
anxiatus eft fuper me fpiritus
metis , in me turbatum eft cor
meum.
5.
Memor ftii dierum anti-
quorum
,
meditatus fum in
omnibus operibus tuis : in fac-
tis manuum tuarum medita-
tor.
6. Expandi mantis meas ad
te : anima mea ficut terra line
aqua tibi : Diapsalma.
7. Velociter exaudi me Do-
mine : defecit fpiritus metis.
Non avertas faciem tuam a
me : & (imilis ero deicendenti-
bus in lacum.
HE B R.
Canticum David. CXLII/.
D
Omine exaudi orationem
meant : aufculta deprecatio-
nem meam in veritate tua : exaudi
me in jujhtia tua.
Et non venias ad judicandum
cum fervo tuo : quia non
juftifica-
bilur in confpedu tuo omnis vi-
vens.
Perfecutus
eft
enim inimicus
animam meam : confregit in terra
vitam meam.
Pofuit me in tenebris qua/7 mor-
tuos antiquos : & anxiatus fuit in
me fpiritus mens , in medio mcifol-
licitumfuit cor meum.
V U L G A T A II O D.
Pfalmus David
,
1 .Quandoperfequebatureum Abfa-
lorn filius ejus.(i. if
ff. 17OCXLII.
D
Omine exaudi orationem
meam : auribus percipe obfe-
crationem meam in veritate tua :
exaudi me in tua juftitia.
2
.
Et non intres in judicium cum
fervo tuo : quia non juftiheabitur in
confpedu tuo omnis vivens.
3.
Quia perfecutus eft inimicua
animam meam : humiliavit in terra
vitam meam.
Collocavit me in obfcuris ficut
mortuos fxculi : 4. & anxiatus eil
fuper me fpiritus meus , in me tur-
batum eft cor meum.
Rccordabar dierum antiquorum
,
5. Memor fui dierum antiquo-
mediubar omnia opera tua : facta rum, meditatus fum in omnibus ope-
manuum tuarum loquebar. ribus tuis : in fa&is manuum tuarum
meditabar.
Expandi mantis meas adte: ant- 6. Expandi manus meas ad te :
ma mea quafi terra fittens ad te. anima mea ficut terra line aqua tibi
:
Semfer.
Cito exaudi me Domine : defecit 7 . Velociter exaudi me Domine
:
fpiritus mens. defecit fpiritus meus.
Ne abfeondas faciem tuam a Non avertas faciem tuam a me :
me
, o~
comparabor defcendcntibus & (imilis ero defcendentibus in la-.
in lacum. cum.
NoTiE AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
t. I. Sic eft in Pfalt. Moz. Rom. veio & Corb. fub-
dunt cum Caffiod. Ouando turn films Jims perjeqnebatter.
Apud Auguft. ita : Titulus Pfialmi eft
:
lpfii
David
,
Qj
!a>>-
Jo earn films firms perfiequebatur. Accinit S. Profp. dicens:
litulus Pfnlmi paffionem indicat Cbrijli i ipje
eft
enim vents
David
,
qui g in
fie , > in finis perjecntionem
, 1$
jaljorum
fratrttm, f falfiorttm fiuftmet filiorum. Pf. e Mf. Vatic, ap.
Hilar, habet : Jf/ius David, Quando ptrfiequebatnr turn
Abej/alon, Gr. ,\W3; tb &auiJ , "Ots eunoto i/toe, x.c.t:-
Jtaiiu. Aid. & Compl. 'Ottote xct.7sA.lant.er dvriv 'Asflj-K-
KitSfA J/05 avry. Hilarius quoque in comment, air : Pfialmi
Jsiperfcriptio nulla effe
jecunditm Hebraos videtur ; id enim
ab bis ,
qui ntrOqne lingua ernditi funt , traditur : Traus-
latorefqnc cxteri nihil omnitio de rebus geftis , id
eft, Abefi-
falon in David patris Jui infieclatione , fcripfierunt. Sed hi
LXX. Seniores ,
qrtibns Legis ac Propbetarum fcientia ul-
tra pneficriptnm &
ambiguitatem littera fait , addendum hoc
Pfialmo jndicaverunt Appo/it.t ergo nunc Pfialmo
j'uper-
fcriptio eft , qnx non e::ftat in libra ; ut nbi expat, id
eft , fi-
cut in Pfialmo tertio , in quo a facie ejus , qui nunc perfie-
qn: ficribitnr , f.:g:ril , ad ficienti.xm prophetictc intelligcntix
vocaremur. Prcphetat ergo nunc David pajjiomhtts fuis Do-
tninicas paffteaes ; non de Abeffitlon conqtterens
, fied
de his ,
qui Abeffitlon ad impietatis crimen ignirent.
* Hilar, in comment, loco Domine , fcribitDf/M. Profp.
& CafTiod. deprecationem , loco ob(ecf*ftio)icm. Auguft. per-
cipe auribus prccem meam , &c. ut fup. Gr. Kt/'eis siWxfc-
tcr ths itc$ttvyy,i jM' ZtaTitot -r;v Jsmlv ftv,8<.c.
jf". z. Pfalt. Rom. cum Moz. Et tie intres in judicio cum
fervo tuo : quia non jtiftificalitur , &c. Corb. Ef non intres
in judicio , &c. Pf. e Mf. Vat. ap. Hilar. Et non intres in
indicia cum, &c. Hilar, vero Vulgawe accinit ad verbum
cum Profp. & CafTiod. in hunc Pf. Apud Auguft. ibid.
Et ne intres in judicium quoniam non jttfttficabititr co-
ram te omnis vivens : inf. in confipeQu tin. Similiter Am-
brof. in Pf. %C. col. 811. c. rurfufque in Pf. ;3. & n2.
col. 850. f. 1179. c. 1 180. a. nili quod leg. omnis ho-
mo vivens: vide etiam to. i. 1250. a. & to. 2.
495. a*t-
Ap. Hieron. ep. ad Damaf. to. '4. 159. d. ut in Vulg.
Ita quoque ap. S. Paulin. ep. 29. p. 181. b. & Gelaf. I.
Cone. to. 4. 1 241. e. fi id excipias, N<r intres. Ap. Ti-
chon. reg.
}. p.
JJ.
h. A'o introeas in judicium , &c. ut
in Vulg. In Gr.
KfUfni e/fsAfljts ei{ *pltn 57< k J k:ux-
&.
j. Vulgatac confentiunt Hilar. & CafTiod. in hunc
Pf. Roin. hab. Collocavit me in obficttro , &c. Corb. Col-
locavit me in lenebricojis. Auguft. Collocaverunt me in te-
ncbrojisJicttt mortuos fixcttli ; inf. velttt mortuos. Profp. Col-
locaverunt me in obfienris ficut , &c. at omnes conftanter
humiliavit in terra, non humiliavi, quod forte lapfus eft.
Grsece : erairdiutst e/s rm JM t.;i \<*wi &* *6/W
/s f
CKilsmTc. , &c.
#.
4. Sic Hilar, in hunc Pf. unus tamen Mf. Miciac.
bah. ibid, anxiatus
eft
in me. Ita quoque Caffiod. cum
Biev. Mozar. Item S. Profper ; fed inf. legit in me contttr-
batumeft, cum Pfalt. Corb. Auguft. vero lie:
& tadium
paffiis eft
in me fpiritus mens , in me turbatum
eft
cor meum.
Gr. i) h'm/kM;!* sV S/HS to tiuv/xo: fty , cV s'^o! tTccpcc^Sry >
&c.
X". $. Sic habet Hilar, ad verbum. Pf. vero e Mf. Vat.
ap. ipfum , meditabar , ut in Vulg. & Gr. prxterea Pf. Va-
tic, prxponit
JJi , verbo meditatus
fium , cum eodem Gr.
in edd. tamen Aid. & Compl. deeftxai'. Apud CafTiod.
lie : & meditatus
fium tf
in fatlis man. tuarum medi-
tabar. Apud Auguft. verb : Memoratns
fium
dierum anti-
-
quorum , meditatus
fium
in omnib. op. tuis : in failuris ma-
nuum tuarum meditatus jinn. Itidem ap. Profp. nifi quod
poft vocem antiquorum , fubnectuntur ifta ,
annos ater-
nos in tnente habtti : deinde , 2
meditatus fum , &c. at hxc
verba,

annos aterhos , 8cc. hue translata videntur k
Profp. e Pf. 76. V. 6. quje aliubi non reperies.
f. 6. Concinit Caffiod. in hunc Pf. nee differt Hilar.
ibid, nifi quod delet ult. tibi , cum Pfalt. Corb. In Brev.
Moz. fine aqua ad te. Apud Auguft. & Profp. Extendi
( Profp. Et extendi
)
manus meas ad te : anima mea velub
terra Jine aqua tibi. Gzx.cz: A(Taca x/jo; 0; tk; , eke.
ut in Vulg. Diapfialma quoque fubjicitur in Pfalt. Rom.
Corb. & apud Hilar, non vero apud Aug. Profp. & alios
:
exftat quoque-in ed. Rom. LXX. at deeft in Mf. Alex, ac
edd. Aid. & Compl. de more.
#. 7. Aug. loco velociter , legit cito ; ut & inf. ne aver-
tas. Hilar, delet vocem tuam
,
poft faciem. Ambrof. in
Pf. 16. col. 811. d. lie : Cito exaudi me Domine : quia de-
fecit fpir. mens. Profp. & Caffiod. cum Pfalt. Corb. & Moz.
textui noftro accinunt , nifi quod hab. ne avertas i
Gr,
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXLIII. lyy
VUIGATA HOD'
8. Audicam fac mihi mane mi-
fericordiam tuam : quia in te fpe-
ravi.
Notam fac mihi viam , in qua am
H EBR.
Fac me audire mane mifericor-
diam tuam : quoniam in te con-
fide.
Notam fac
mihi viam , in qua
bulem : quia ad te levavi animam ambulem : quoniam ad te levavi qium ambulcm : quia
meam.
animam meam. levavi animam mcam.
9.
Eripe me de inimicis meis Do- Libera me de inimicis meis Do-
9.
Tripe me deinimicis
meis
mine , ad te confugi : 1 o. doce me mine , ad te proteclusfum : doce me Domine, adte confugi : 1 o. do
V E K S I O A N T I
Q
U A
.
8. Auditam mihi fac mane
E*
Mf-
Sangem,
milericordiam
mam : quia in
te fperavi Domine.
Notam mihi fac viam
, in
ad te
facere voluntatem tuam, quia Ueus
meus es tu.
Spiritus tuus bonus deducet me in
terram reclam : n. propter nomen
tuum Domine vivificabis me, in a.'qui-
tate tua.
Educes de tribulatione animam
meam : 1 1. &in mifericordia tua dil-
perdes inimicos meos.
Et perdes omnes
,
qui tribulant
ut faciam voluntatem tuam
,
quia
tu Dens meus.
Spiritus tuns bonus deducet me
in terram rctlam : propter nomen
tuum Domine vivificabis me.
ce me facere voluntatem tuam
,
quia tu Deus meus es.
Spiritus tuus bonus deducet
me in terra recla : n. propter
nomen tuum Domine vi\ iti-
cabis me , in xquitate tua.
In jufiitia tua educes de anrufiia Educes de tribulatione ani-
animam meam , & in mifericordia mam meam : 1 2. <5c in miferi-
tua dijjipabis inimicos meos. cordia tua difperdes inimicos
meos.
Et perdes omnes tribulantcs ani- Et perdes omnes
,
qui tribu-
animam meam : quoniam ego fervus mam meam : ego enim fum fervus lant animam meam : quoniam
tuus fum.
tuus
NoT.E AD VE
fervus tuus ego fum.
AD VERSIONEM
St. 8. Sic in Pfalt. Rom. eft Se Corb. hoc excepto , in
qua ambulem ; Rom. addit , quia ad te Domine levavi , Sec.
Erev. Moz. lie : Auditam fac mihi mane nitf. tuam : inte
fperavi. Demotijira mihi viam , in quam ambulem : quia ad
te Domine levavi , &c. Pf. c Mf. Vatic, ap. Hilar, leg. in
te fperavi Domine , &c. ut in Vu!g. Hilar, vero eidem Vulg.
fuSragarur ad verbum. CafTiod. prxponit tantum Domi-
ne , verbo levavi. Auguft. ita fcribit cum Profp. Audi-
tam fac mihi mane quoniam in te fperavi. Notam fac
mihi Domine viam , in qua ingrediar : quoniam ad te leva-
vi, Sec. nee abfimile Gnecum ell, nili excipias verbum
570psW5,a/ , loco ingrediar.
Tfr. 9. Ita legunt Hilarius & CafTiod. in hunc Pf. Au-
guft. vero Se Profp. cum Gr. Exime me de inimicis meis
Domine, quia ad te confugi. In Pfalt. Moz. Se Corb. ii-
iniliter ,
quoniam ad te conjugi.
if. 10. Hilarius concordat cum Vulgata. Pf. veroeMf.
Vat. ap. ipfum hab. ut flip, quia ttt Deus mens es. Pfalt.
Rom. cum Moz. quia tu es Dens mens; deinde : Spiritus
tints bonus deducet me in viam reclam : Moz. autem ini-
tio hab. doce me ut faciam volnnt. tuam. Similiter Auguft.
in hunc Pf. cum Fulg. 1. 2. de verit. praed. p. 462. doce
me ut faciam quoniam tu es Deus mens ; at in fine Au-
guft. hab. in terram reclam i Fulgent, in viam reclam. Iti-
A N T I
Q U A M.
dem Ambrof. in Luc. 18. to. 1. 1487. f. rurfufque I. 1.
Se 5. de Spir. S. to. 2. fjlj. c. 685. e. cum S. Paulino
ep. 28. p. 17c. c. & CafTiod. in hunc Pf. Profp. ibid.
Doce me facere voluntatem tuam, quia tries Deus mens. Spi-
ritus deducat me in terram reclam. Pfalterium Corb.
quia tu es Dens mens deducet me in terra recla. Gr. Ai-
^-Hoi' , TK -TT'AUI OTI 0^ fiiV | CV . To TTyiVfiCt. if.....
ijv.yv.'.ei fit at t>: subnet' al. cc
V
ivhslx.
#.
11. Sic Hilar. & CafTiod. in hunc Pf. Pfalt. vero
Rom. Se Moz. hab. Et educes. Corb. cum Auguft. & Profp.
Propter nomen vivificabis me , in tua jufiitia. Educes de
tribal. &c. Grxc. ita jungit : cV r7, .iy.a,iQum (\ i^a^t.Zt
Sec.
f. 12. Similiter habet Pfalt. Rom. cum Profp. Corb.
vero ira : Et mifericordia tua difperdet inimicos meos. Et
perdes omnes , Sec. ut in textu. Hilar, in eund. Pf. fie : Et
in mifericordia tua difperdes inimicos meos. Et perdes omnes
inimicos
,
qui perfequuMur animam meam : quoniam fervus
tuns fum ego. Auguft. ibid. Et in tua mifericordia ad in-
teritttm deduces inimicos meos. Et perdes omnes tnbulantes
animam meam : quoniam jervus tuus fum ego. CafTiod. ut
in Vulg. Gr. Kai a/ tb im4 m s'JjoacSpsi'ss;; Kal a
c-
hil; Tratrxe, t; falZonac, t in J Smc, sy ilul iyd' Mf.
Alex, cum edd. Aid. 6c Compl. iya <fl?Aos * eifu.
VULGATA HOD.
Pfalmus David,
1 . Adversus Goliath. CXLIII.
BEnediftus
Dominus Deus meus
,
qui docet manus meas ad pr.e-
lium , & digitos meos ad bellum.
He b r.
David. CXLIV.
T) Enediclus Dominus fortis
J~J mens
,
qui docet manus meas ad
frdium , digitos meos ad bellum.
1.
*
2. Mifericordia mea
, &: refu-
Mifericordia mea.
, &fortitudo
glum meum : fufceptor meus, 6c li- r,ic a : auxiliator meus
, & falva-
berator meus
:
tor meus
:
N O T iE AD VeRSIONEM
$. I. A Pfalt. Rom. abeft Pfalmus. In Moz. fie : Da-
vid adversus Goliat Philijlxum
, quern inthfecit. In Corb.
Jpjt David adGohath. Apud Auguft. Ipfi David ad Gcliam.
Apud CafTiod. David ad Goliam. In Gr. Vatic. T CxotmS
1
mfls to I wdJ . In edd. Aid. & Compl. "^a^o; t , Sec.
Apud Hilar, hare leguntur : r huic quoqne Pfalmo adden-
ilam banc LXX. fiperfcriptioncm putaverunt , Pfalmus David
in Goliam , cum neque in Hebraicis librit reperiattir , neque
Translatores alii quidqnam aliud quint Jtmplicem titttlum
prafcripferint , id
eft , David Nihil hie I'falmns propnum
Versio antiqua.
Pfalmus David
,
AdGolian. CXLIII.
BEnedidus Dominus
Deus meus
,
qui docet
manus meas ad bellum
, &; di-
gitos meos in praelium.
z . Mifericordia mea , & refu-
gium meum : fufceptor
meus
,
& liberator meus es tu
:
A N T I
Q U A M.
lum , ambiguitm facit nominisfolapr,tfcriptio. Grxcitas vero
,
citm per David Pfalmum jcriptrsm effejignifcat, ita titttlum
injeribit : i'c.^s; t A>'J at vero, citm de David vv.lt Pfal-
mum
,
quijit /criptus , intelligi , itafuperfiribit : Tu ^cctiJ
'
difcernens per utiinfque pronominis propriamJignifcationcm ,
utritm DavidJcripti Pfalmiautlor , an cattfajit ; ut fuptrfcrip.
no Pfalmi iftius continet , TcS Ai/
-
ita enim habet , id
eft ,
quod propter eum , vel illi poti'us
, qttam ab eo fcripttts Jit.
* Similiter Hilar... qui docet manus meas in helium ( inf.
ad helium
) ^ dig. meos in prcclium. Erev. Moz. ad helium, .j
habet, quod ad gratulationem perempti Golt.v poffit referri adprxlium. Pfalt. Corb. cum Auguft. & Profp. inprxHitm
,
Sed cum nee in Hebr.eis libris ita Jit , neque Translatores cxte-
ri hornm aliquid addiderint , intelligimtts LXX. hos Seniores
fin
fum nobis fpiritalis fcienti.z feliquijfe. Affert autem ple-
rttmqtte nobis dijjicultatem intelligenti.t ratio Latinitatis
,
qua
jiommibus pronomina non
eft
folita praponere , ut in David
nomine accidit : ceffante enim pronomi/.e , incertum
eft
utritm
in ilium
,
am per ilium Pfalmus cxftnerit : dim enim fcribi-
tur
, Pfalmus Dayid , utrum ab illo diilusjit , ant propter sl-
digi'os meos ad bellum : Auguft. inf. 1605. b. 5 digitos.
CafTiod. ut in Vulg. Gr. u'; Trufala^tt , ?; Xa/.'iuMi n%si$
iro^U'.v.
t. 2. Eadem pra-fert Hilar, ad verbum. CafTiod. cum
Pfalt. Rom. extremo leg. fubjiciens populos fib
me ; cat.
ut in Vulg. Mozarab. qui fubdidit populum jub me. Curb.
qui fnbjecit pop. meum , Sec. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar, qui
[ubjiciet populum meum fub
me. Apud Auguft. in eundera
Ex
Mf. &rngertfn
7
8 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXLIII.
f.x Mf.
Satigerm.
Versio antiqua.
Prote&or mens , & in ipfo
HEB R.
Scutum mcum , & in ipfo fpe-
VULGATA HOD.
Protector meus , & in ipfo fpe-
ravi : qui fubdit populum meum Tub
me.
5. Domine quid eft homo
,
quia
innotuifti ei ? aut filius hominis
,
quia
reputas eum ?
4. Homo vanitati fimilis faftus
eft : dies ejus licut umbra prxter-
eunt.
9-
5. Domine inclina ccelos tuos ,
a"
vanitatem : & dextera eorum
,
dextera iniquitatis.
9. Deus cantionera novam
cantabo tibi : in pfalterio deca-
chordo pfillarn tibi.
1 o. Qui das falutem regibus
8. Quorum os locutum eft vani-
tatem : & dextera eorum , dextera
iniquitatis.
9.
Deus canticum novum can-
ra iniquitatis :
11. Quorum filii , ficut novella:
plantationes in juventute fua.
fperavi : fubjiciens populum ravi : qui fttbjeiit
populos miln.
meum fub me.
3
.
Domine quid eft homo ,
Domine quid
eft
homo
,
quia cog-
quod innotuifti ei : aut filius nofcis eum : films
bomints
,
quia
hominis
,
quod deputas eum J computus cum ?
4. Homo vanitati fimilis Homo vanitati affimilatus
eft
:
fofiiis : dies ejus ficut umbra dies ejus quaji umbra pertranjiens.
prxtereunt.
5. Domine inclina coelos, Domine inclina ccelos tuos,
&
& defcende : tange montes, & defcende : tange montes
, &fumiga- & defcende : tange montes , & fu-
fumigabuntur. bunt. migabimt.
6. Coruica corufcationes ,
Adica fulmine , & diffipa cos : 6. Fulgura corufcationem , &
Sc diilipabis eos : emitte fa- mitte figittam tuam
, & interfice diffipabis eos : emitte fagittas tuas
,
gittas tuas
,
& conturbabis ttlos. & conturbabis eos.
eos.
7.
Emitte manum tuam de Extcnde mmum tuam de excel- 7. Emitte manum tuam dealto,
alto, eripe
,
& libera me de fol libera me, & erne me de aquis eripe me, & libera me de aquis mul-
aquis multis 5 demanu filiorum mu'tis ; de manu filiorum alieno- tis ; de manu filiorum alienorum.
alienorum. rum
:
8. Quorum OS locutum eft Quorum os locutum
eft
vanita-
tem
, & dextera eorum
, dextera
mendacii.
Deus canticum novum cantabo
tibi : in pfalterio decacbordo pfal- tabo tibi : in pfalterio decachordo
lam tibi. pfallam tibi.
J9z
dat falutem regibus : qui 1 o. Qui das falutem regibus : qui
qui liberas David fervum tuum emit David]"ervumfuum de gladio redemifti David fervum tuum de gla-
de gladio maligno ; 11. erue pcjjimo. diomaligno: 1 1. eripe me.
me.
Lripe me de manu filii alie- Libera me
, & erue me de manu Et erue me de manu filiorum alie-
ni
,
quorum OS locutum eft filiorum alienorum
,
quorum os lo- norum
,
quorum os locutum eft va-
vanitatem : &dextera illorum , cutum
eft
vamtatcm ; & dextera nitatem : & dextera eorum , dexte-
dextera iniquitatis
:
eorum , dextera mendacii.
*
Mf.
novella;.
*- Quorum filii,
*
novella
'
Ut fint filii noftri , quafi plan-
plantationis ftabilita a juventu- tatio crefcens in adolefccntia fua
:
te fua.
Not ad Version em
Pf. Sufceplor mens ,
c$
trutor mens : protcRor mini qui
fubdit pop. &c. Mfs. nonnulli ibid,fubdidit i plures ,fubdis.
Gr. I v'm'ihosm. Ap. Profp. ut in Vulg,
~f
'.
5. Sic Hilar, hab. cum Pf. ibid, praef. except,! con-
junct, quia
,
pro quad , ante innotuifti. Ambrof. in Luc.
3. to. I.I 328. a. Qjud eji homo quod innit. ei? aut
fit.
ho-
minis ,
quia computus eum ? Auguft. cum Profp. quoniam
innotuifti ei ? aut
fit.
horn, quoniam xfttmas eum .
?
Calfiod.
cum Plait. Rom. & Corb. quod innotuifti ei quoniam
reputas eum ? Mozar. quoniam extimas eum ? Mediol. -u:Ji-
tas eum? Gr. oil iyi/taQ\% a.v1 ; ii oil M.yl^n ctvlov ;
fr. 4.
Vulgata: fufFtagantur Hilar, in hunc Pf. & Am-
brof. 1. 2. de fide refurr. to. 2. 1141. f. item epift.
34.
col. 929. a. & 1. de Ifaac, c. 2. to. 1. 3j'8. a. & in Pf.
$(5. col. 792. f. Accinunt Profp. & Caffiod. in hunc Pf.
necnon Auguft. ibid. col. i6"oy. f. fed infra 1606. d. le-
git , dies illius tnnquam umbra tranfcunt ; Pfalt. Moz. tratt-
jierunt ; Corb. tia.ifertnt. Idem Auguft. ferm. 32. to.
y.
IJ9. g. l6z.c. fie habet : Homo vanitati affimilatus tji :
dies ejus velut umbra prxtereunt. Itidem Hieron. 1. 2. con-
cra Pelag. to. 4. Jn.
f. excepto veibo pertraufeunt. Gr.-j-a-
pa7foi.
^.
$. Sic in Pfalt. Corb. eft. Vulgata; fa vent Hilar. Au-
guft. Profp. & Caffiod. una cum vet. Pfalt. InGr ii^/cu
rut ofioiv , ij noiimStwa/Jeu. Hilar, infra
, fnmabunt.
ir. 6. Autogr. Sangerm. prscfeit tantiim corafiationes ,
abfque verbo cornfea ; fedaperto mendo : praemilimus au-
lem corujea ex Pfalt. Moz. & aliis. In Rom. Corttfca cortif-
eationes tuas^ &c. ut in textu. lta quoque Calfiod. legit;
licut Hilar, detracla vocula tuas. Pf. auteme Mf. Vatic,
apud ipfum , Corufca comfames. Corb. Cornfa cortifa-
tiones
, ? difpargis eos : emitte , Sec. Auguft. & Profp. Co-
rttfca corufcationem , $ difpergeseos : emittefagitt. &c. Prof-
per hab. corufcMiones , ut & Auguft. infra. Gr. "As&c^or
efj*01" ' *< WfwS dv%i , &c. Mf. Alex. a,'6?i'i cv.
ff. 7. Hilar. col.J j5. b.
J
y8. c. ita : Emittes manum tuam
de alto , eripe me de aqni< mnltis
, tf
de manu iniqua
filio-
rum alienorum. Pf. vero ibid, praefixus Vulgatse favet, ad-
dita conjunct.
? , poft vocem mnltis. Sic etiam in Pfalt.
Rom. & Moz. Hilar, quoque col.
J
52. f. fup. legit : eripe
tie, 5 libera me
tf
de manu filiorum alienorum. Aug.
Job?.
A N T I QU A M.
non femel : Emitte manutn tuam ex alto
, ? exime me , tf
erne me de aquis mnltis ; de maun filiorum alienorum. Prof-
per & Caffiod. Vulgata fuft'ragantur ad verbum. In Gr.
'ii'i,xarZ?4Mr s v-yi; , iZfihV /xe , j,
fuQa.1 fj.i ii, vSoi'wt
tccK;uv' ex.
X4f
ol>
"'"" awc/^iuy.
p. 2. Ita legunt Hilar. Auguft. Profp. & Caffiod. cum
Pfalt. Rom. &c. In Cam. & Curb, dixtera eorum , dextera
mendacii. In Gr. Aeiju. dJ tx.ia$.
t. 9. Itidem Hilar, in hunc Pf. col. Joo. b. at fup.
J J9.
a. hab. canticum novum , ablque feq. in. Pf. vero ibidem
priEfixus cum Pfalt. Rom. Curb. & Moz. in pjalterio de-
cern chordamm. Ita etiam Auguft. Profp. tc Caffiod. in hunc
Pf. Ambrof. in decachordo pjalterio. Gr. ct -^ax/nploi Asxa-
yjjpl 0.
Hr.'io. Sic in Pfalr. Rom. Mediol. Carnut. Corb. 3c
Moz. necnon apud Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. Apud
Auguft. ita : Qjii dat falutem regibus : qui redimit David
fervumfuum de , &c. S. Profp. ibid. Qjti das qui redi-
mit David j'ervnm tuum de , &c. Pf. veto c Mf. Vatic, ap.
Hilar, cum Auguft. Qjti dat qui liberal fervum funm
de , &c. Gr.TaiiSo'tli rw tw Mnft[j.{ta Ayi/ toy Sx-
MV .u'lV EX , &C
if. 11. Ita legit Hilar, in comment, detraftis his me-
diis , Eripe me de manu filii
alieni. Pf. vero ibid, pracfixus
habet ". eripe me. Et eripe me demanu filii alieni , quorum os
locutum
eft,
&c. ut fupra. Corb. eripe me. Et libera me de
maun filior. alienorum ,
quorum , &c. Mozar. eripe me. Et li-
bera me de aquis mnltis
, j de manufiliorum alienorum
, quo-
rum , &c. Ita etiam in Rom. & apud Caffiod. in hunc Pf.
Apud Auguft. vero ciim in eund. Pf. turn 1. com. Adim.
to. 8. 141. d. & epift.
JJ.
to. 2. 538.
e. ita : erne me. Et
exime me de manu filiorum alienorum ,
quorum os,8cc. Ap.
Prof
Gracco
:
&c.
1?. 12. Pfalt. Corb. & Carnut. Quorumfilii ,fiintnovcllx
plantations ftabilita in fCarn. a
)
juventute fua , &c. Rom.
vero ,
Quorum filii , Jicut novelUplantationes , ftabititi a ju-
ventute fua , &c. Mediol. & Moz. cum Caffiod. Jicut novel-
l.t plantationes ftabilita a juventute fua. Pf. c Ml. Vatic, ap.
Hilar./;V novella plantationes ftabtlitx in juventHtefia. ft*
afp. eripe me. Et eripe me de maun filiorum alien. &c. In
xco: pu'Qa! /ne. Kal eif.rS fa ex. '/Ji?'^
vla" aMi
'f
"' > &*
LIBER PSALMORUM. Pfalm.
CXLIV.
279
VlIIGATA HOD.
Filiai eorum compofits : circum-
ornatn: ut iimilitudo templi.
1 3 . Promptuaria eorum plena
,
eru:tantia ex hoc in illud.
Oves eorum fetof:e, abundances
HE B R.
Fills, noftra
tjuaji anguit
, ornati
$%d Jimilitudinem templi :
Promptuaria nofira plena,
&fu-
pereffundentia ex hoc in illud
;
Vehsio ANTIQUA.
Filiae eorum compofitae :
circumornatx ut iimilitudo
templi.
1 3 , Et promontoria carum
plena
,
cructuantia ex hoc in
illud.
Pecora noftra in millibus
, & in- Oves eorum fetofsE , abun-
in egreffibus fuis : 1 4. boves eorum numerabiiia in compiiis nofiris : tau- dantes in itineribus luis :
1
4. bo-
craffc. ri noftri pingues. ves eorum pingues.
Non eft ruina maceria, neque Non
eft
interrupts,
& non
eft Non eft ruina maceria: , ne*
tranfitus, neque clamor in placeis egrejfus : & non
eft
tdulatus in pla- que tranfitus, neque clamor in
plateis eorum. eorum. teis noftris.
15. Beatum dixerunt populum , Beamspopulus, cujus talia funt : 15. Beatum dixerunt popu-
cui ha;c funt : beatus populus , cujus beatus populus
, cujus Doimnus lum
,
Ctli llXC ftUlt : beatUS po-
Dominus Deus ejus. Deus funs, pulus
,
cujus Dominus Deus
ejus.
N o t jE ad Versionem A D
lijt eorum decoratx , & circumornatx ut , Sec. Hilarius autem
in comment. Otto'-ttm
filii , Jicut novella plantatio ftabilita in
jttventute fua.
Filix eorum compojitx : circumornatx qnomodo
Jimilitudo templi. Similiter Ambrof. 1. de exhort, virg. to.
2. 199. a. Tilia eorum compofitx: circumorn. quomodojimi-
lit. templi. Auguft. in Pf. Quorum
filii ip
forum , tielut no-
vella conftabilitx in ( inf. *
)
juventute fua. Tilia eorum
compojitx, 2)
ornatxJicutJimilit . templi. Sic iterum ep.
1 55.
to. 2.
y
58. e. & 1. cont. Adim. to. 8. 141. d. nil! quod 1.
loco tollit vocem ipforum. Item Profp. in Pf. Quorum filii
,
Jicttt novell.z conftabilitx a jttv.
fita.
Filix 55 ornatxJicut
,
&c. Giv^U ei via} ("Mf. Alex, cum .edd. Aid. & Compl.
add. ctvlav , ) co$ viopvia tJ'pvftsya t vso7mti cLvioi'. Ai hu-
7/a.lipts ttblw x.^xaMo'a^(^
/
!'a/ wjfiiicfxo^f^^a; a;. Sec.
~fr. 1 5. Hilar, leg. Etpromptuaria eorum , &c. utin Vul-
gata. Ita quoque Caffiod. cum Pfalt. Moz. dempto 1. Et.
Pf. e Mf. Vatic, apud Hilar, hab. inf. abuudantes in itine-
ribus eorum. Rom. Medial. Corb. & Carnut. in itineribus
Juts , ut fup. Auguft. vero in hunc Pf. ita : Cellaria eorum
plena , eructuantia ex hoc in hoc. Oves etrum fecund* , multi-
pluautes in egreffibus Juts: itidem ep. 1
jj.
to. 2.
5
38. e. 6c 1.
A N T I
Q U A M.
conr. Adim. to. 8. 141 . d. praiter ult. in exitibtts fuis : iter
ferm. 32. to. y. 160. a. multiplicands in exitibttsfuis. Profp
in nunc Pf. Cellaria eorum plena , erutlantia ex hoc in hoc.
Oves eorum fetofx , abund. in egreffibus fuis. Gr. T t^.jj.u%
Ciu'joiv txrMpH , eCsaevyofitVtx. i* nlv etc, iy1o. Tot.tupiQciict.ciu-
Tfflf TTOMTo/.a , TMitiy'ccv/a e'e Tr? tfcoS'-cie. dvloiv.
t. 14. Hilar. Vulgatae refpondet ad verbum , cum Bre-
viar. Moz. Itidem Piofp. 6c Caffiod. cum Pfalt. R.cm. 6c
Corb. (i hoc excipias , boves eorum craffi. Similiter ap. Au-
guft. cum in hunc If. turn 1. contra Adim. to. 8. 141. d.
crajji , deinde , Nii
eft
ruina ftpis , nee exitns , neque clamor
,
&c. at epift.
155. to. 2. 538. e. fcribit
eraffa. In Gr. xn-
Xuc,' turn, Oua. i'$-i
xuTovs/lafta (ptxyw * &V'e cfie^c/s; , v-
J 1 x&cv-jh cc raiieixxvteQiv olvlSv in edd. Aid. 6c Compl.
Ta'ic, sw.Ihxic, , ficut ap. Symm.
t\ 1
J.
Sic Hilar, in hunc Pf. una cum Gr. In Pfatr. Mo-
zar. cujus Dominus Deus eorum. In Rem. & ap. Caffiod.
cujus
eft
Dam. Deus ejus. Apud Auguft. 6c Profp. in hunc
Pf. cujus Dom. Deus ipfiris : itidem Auguft. epift.
IJJ.
to.
1. md.e.ck. 1. contra Adim. to. 8. 141. d.
Ex
Mf.
Sauge;
(Hi
VULGATA HOD.
i. Laudatio ipfi David.
CXLIV.
HEBR.
Laudatio David. CXLV.
VERSIO ANTIQUA.
1
.
Laudatio David , Pialmus. Ix Mf.
Santerm,
CXLIV.
E:1 1 benedicam nomini tuo in fscu-
lum , & in fa:culum fa;culi.
Xaltabo te Deus mens rex
, &
benedicam nomini tuo m <tter- E
mini & ultra
E
Xaltabo te Domine r
1
i. Per fingulos dies benedicam Inomni die benedicam tibi
,
^r
tibi : & laudabo nomen tuum in fa> laudabo nomen tuum in fempiter-
culum , & in fsculum faiculi. numjugiter.
mens : & benedicam no-
men tuum in faeculum
, & in
ixculum faxuli.
2. Per fingulos dies benedi-
cam te : & laudabo nomen
tuum in Ixcula , & in faxulum
faeculi.
3.
Magnus Dominus & laudabi- Magnus Dominus ,& land'abi- 3. Magnus Dominus &: lau-
lis nimis : & magnkudinis ejus non lis nimis : & magnificentu ejus non dabilis nimis : & magllitudinis
eft finis.
eft
inveftigatio. ejus non erit finis.
4. Generatio & generatio lau- Generatio ad gencrationem lau- 4. SatCtllum &feculum lau>
dabit opera tua : & potentiam tuam dabit opera tua
, &
fortitudines dabunt opera tua : 6c potent
pronunciabunt. tuas annuntiabunt. tiam tuam pronunciabunt.
Not* ad Versionem antiquam.
f. 1. In Pfalt. Corb. & Moz. fimpliciter
,
Laudatio Da- V. 2. Sic Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. nifi quod hab.
vid. Sic etiam apud Profp. in hunc Pf. Apud Auguft. ibid. faculv.m , \ocofecula. Sic etiam Auguft; ibid, adjecto unci
Laus ipji David. Apud Caffiod. utin Vulg. Graece, Al'nct; Dentine
,
poft benedicam te. In Fialt. Corb. Rom. Moz. St
tS AaiiJ
Mis. Aiex. 7 Aauif. Hilarius ait : Titulus
ipfi
jolam continen in Pjalmo pradicationem Dei edocet : adjetlo
autem ,Jecnudiim Gracitatis confuetudinem , ntrnc qttoque utin
ceteris aliis
,
pronomine , oftendit ilium David
ifto laudanti
lauddri.
* Hilar, legit cum Pf. ibid, praef. Exaltabo te Deus mens
,
^
rex ineus : 55? bened. nomen tuum in J.ec. &c. ut fup. Sic
etiam ap. Auguft. in hunc Pf. fed abfque conjunct.
> , an-
te rexmeus. Apud Profp. 6c Caffiod. Dens metis rex :
g'
be-
nedicam nomen tuum in
file.
&c. Itidem in Pfalt. Corb. de-
traclo uno
$ , ante benedicam. In Moz. verb ita : Exaltabo
te Domine Deus mens
, > rex mens : ^ bened. nomen tuum in
aternum
, $ in fitculttm fieculi. In Rom. Exaltabo te Deus
rex metis:
& benedicam nomen tuum in xtemum
, tfiufitc.
&c. In Gr. T-^wcw oe GlHo's fin J /Sas/Ato's ,uic

tvMfqeu t
trtfu Qv tli tcv cclutcc , i.
fiiTM ii'Sreni', &c,
'
apud Profp. benedicam te :g laudabo ftom. tuum in xternum,
^ in fiec. fieculi. In Gr. Kid' ikolsw i/*sQa fJf.oyiiQa

<,
K<'rit}& to oYv/xd w ei'i to/ aiurx
, <; ror atxra t? kiu*
n$.
t.
J.
Vulgata? refpondent Hilar. & Caffiod. in hunc
Pf. ficut Ambrof. in Luc. 2. to. 1. 118
J.
b. 1302. e. Ai
vero & Profp. leg. &
laudabi'.is valde : i$ inagnitu'dinis ijHs\
&'c. Hilar, in Pf. 1 34. col.
471 . b. cuius mdghificentix non eft
finis, Gr
if eunfliittfiS^eC 5
tv; (Jtfyeehtafjjtit dul? wc
t'm r.'tzst.e,.
if'. 4. Pfalt. Rom. cum Caffiod. Generatio ? gen:;a:io
laudab.tnt opera tua , &c. ut flip. Corb. Prcgtn::, ,;. 1
tio laudavit opera tua: f^virtutem tuitmpronunciabunt. Mo-
zar. Ratio 55' progenies conlaudabunt opera tua :
"tf
potentiam
tuam pronunciabunt. Auguft. 6c Profp. cum Gr. Generatio
C?
generatio laudabit opera tua: $ viitutemtuatn annunti**
l8o LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXLIV.
$x
Mf
Sa/igcrm,
Versio antiqua.
5.
Magnificentiammajefta-
tis tux , & honorem tuum lo-
quentur : & fancHtaterh tuam
dicent, & mirabilia euaenarra*
bunt.
6. Et virmtem metuendo-
rum tuorum dicent : & magni-
tudinem tuam dicent.
7. Memoriam abundantix
fuavitatis tux eru&uabunt : juf-
ritiam tuam exfultabunt.
8. Miferator, & mifericors
:
patiens, & multx mifericor-
diae ; & Dominus in omnibus
operibus fuis.
9.
Suavis Dominus univer-
fis : & miferationes ejus fuper
omnia opera ejus.
1 o. Confiteantur tibi omnia
opera ma : & fan&i tui bene-
dicant te.
11. Gloriam regni tui di-
cent : & potentiam tuam lo-
quentur :
12. Ut notam faciant filiis
hominum potentiam tuam : &
regni gloriam
tui.
magnmcentix
Hebr.
Decorcm gloria magnitudinis
tux
, & verba mirabilium tuorum
loquar.
Stfortitudinem horribilium tuo-
rum loquentm , & magnitudines
tuas narrabunt.
Memoriam multa, bonitatis tus.
loquentm , & juftitias
tuas lauda-
bunt.
Clemens
, & mifericors Domi-
nus : pattens
, & mulct, miferatio-
ms*
Bonus Dominus omnibus
, & m'i-
fcricordix ejus in untverfa opera
ejus.
Confiteantur tibi Domine omnia
opera tua
, &
fancli tui benedicant
tibi.
Gloriam regni tui dicent , &forti-
tudines tuas loquentur :
Ut ofiendant filiis hominum for-
titudines ejus
, cy gloriam decoris
regni ejus.
VULGATA HOD.
5. Magnificentiam gloria: fanc-
titatis tua; loquentur : & mirabilia
tua narrabunt.
6. Et virtutem terribilium tuo-
rum dicent : & magnitudinem tuam
narrabunt.
7. Memoriam abundantia; fua-
vitatis tuse eruitabunt : & juftitia tua
exfultabunt.
8. Miferator & mifericors Do-
minus : patiens , & multum miferi-
cors.
9.
Suavis Dominus univerfis : 8C
miferationes ejus fuper omnia ope
ra ejus.
1 o. Confiteantur tibi Domine om-
nia opera tua : & fan&i tui benedi-
cant tibi.
1 1
.
Gloriam regni tui dicent : &
potentiam tuam loquentur :
12. Ut notam faciant filiis ho-
minum potentiam tuam : & gloriam
magnificentia; regni tui.
Regnumtuum , regnum omnium 13. Regnum tuum regnum om-
omnium fx-:ulorum : & domi- Jkculorum ;
&
poteftas tua in omni nium fjeculorum : & dominatio tua
3. Regnum tuum regnum
natio tua in omni generatione generatione
, &
generatiomm
& prosenie.
Fidelis Dominus in verbis
fuis : & fanftus in omnibus
operibus fuis.
14. Sublevat Dominus om-
nes
,
qui ruunt : & confirmat
omnes elifos.
1
5. Oculi omnium in te fpe- Oculi omnium in te [perant
, &
rant : & tu das efcam illorum in ttt das as tfcam fuam in tempore
Domine : & tu das efcam illorum in
tempore opportlino. . fuo.
tempore opportuno.
NotjE ad Versionem antiquam.
Suflentat Dominus omnes cor-
ruentes
, & digit omnes jacentes.
in omni generatione & generation
nem.
Fidelis Dominus in omnibus ver-
bis fuis : & fan&us in omnibus ope-
ribus fuis.
14. Allevat Dominus omnes
,
qui corruunt : & erigit omnes elifos
1 5. Oculi omnium in te fperant
hunt. Hilarius Vulgar congruit.
Or.
J.
In aucogr. Sangerm. eft Magnificent:* ; fed aperto
errore
,
quern correximus. Pf. e Mf. Vatic, apud Hilar, ha-
bet , Et magnificentiam ; deinde cum Hilar, ipfo , majeftatis
tux
,*o
fanclisatem tuam loquentur:
tf
mirab. tua narrabunt,
Ita quoque legit Caffiod. cum Pfalt. Carnut. Rom. 3c Corb.
Aug. vero cum Gr. Et magnificentiam gloria jauiiitatis tux,
&c. ut in Vulg. S. Profp. Magnificentiam glorix fantiitatis
tua cnarrabuiU.
#. 6. Ita legit Auguft. in hunc Pf. nifi quod pro ult. di-
cent , hab. enarrabunt earn. S. Prolp. iimpWcv.et e>:arrabttnt ;
cast, ut in Vulg. Plait. Moz. loquentur. Hilar. 8c Caffiod.
Vulgatae accinunt cum Pfalt. Rom. & Gr. a Rom. tamen
abrft
g> * ante virtutem. In Corb. Et virtutem dicent terri-
bilium tuorum.
f. 7- Ita legunt Profp. & Caffiod. cum Pf. e Mf. Vatic.
apud Hilar, nifi quod ponunt
> . ante memoriam. Sed Hi-
lar, in comment, non differta Vulg. neque etiam Auguft.
iieque Grarc. Breviar. Moz. extremo hab.
tf
in tua
jufti-
tia exahahmitnr.
ff. 8. Hilar, in hunc Pf. Miferator , ^ mifericors Domi-
nus
eft
: patiens
, 5
multa mifiricordia > nee addit plura. Pf.
ibidem prsf. loco
eft , ponit &. Corb. neutrum ; cxt. lit
ap. Hilar. Apud Aug. & Profp. Mifericors , & mijeratorDo-
piinus : longanimis
, $$
multum mifericors. Apud Caffiod.
~Mifericors , [5
miferator Dom. patiens , &c. Sic etiam in Pfal-
terio Rom. In Gr. 0!%il(nwv , gsXentta
0'
KJfiio?* fj.a.-i.p$iv-
tto; , &c. nufquam autem lubditur:
$$
Dominus in omnibus
eperibus fuis.
. 9.
Concinunt Hilar. Profp. & Caffiod. in hunc loc.
In Pfalt. Rom. Suavis
eft
Dominus , &c. In Corb. Suavis
Dom. uviverf.
mifericordia ejus fuper , &c. Apud Auguft.
Suavis Dominus omnibus :
tf
miferationes ejus in omnia ope-
ra ejus. In Gr. Xfwro? Ku&igc t"S vwoftivM
J,
hi, 8cc. In
Ji\d. & Compl. rcZ; Qvnisaei.
"ff. 10. Hilar, in hunc Pf. Confiteantur tibi Domine om-
nia opera tua : (^
fanili tui confiteantur tibi. Pf. e Mf. Va-
tic, ibid. 2? fantli tui benedicant te , confiteantur tibi. Rom.
tf
fantti tui benedicent tibi, Auguft. & Piofp. cum Corb. 8c
Moz. & Gr. ftfanth
tui benedicant te , ut flip. Iridem Fulg.
fragm. 54.
cont. Fab. p. 644.
Calfiod. u: in Vulg.
Kip. 11. iz. Eadem ferunt Hilar. Profp. & Caffiod. in
hunc Pf. Eadem etiam Auguft. ibid, prater gloriam ma-
gnitudinis decoris regni tui. Fulg. ubi fup. Gloriam regni
tui die.
$$
pot. t. pronunaabttnt : ut notam , &c. ut in Vul-
gata. Gr ivv fo&v th<; fnyaMTrpetzsius ths CxQizelai;
Q\/.
ir. 13. Sic habent Hilar. & Profp. cum Pfalt. Corb. Hi-
larius tamen , col.
J6"3.
f. tollit 2. regnum ; at fup. col.
563.
reponit Regnum tuum regnum , &c. Similiter in Pfalt. Ro-
mano , & Moz. addito uno Domine ,
poft tuum. Textui pa-
riter favet Auguft. una cum Gr. nifi quod urrobique eft,
generatione
&
generatione. Apud Caffiod. Regnum tuum
Domine, regnum in omni generatione
&
progenie. Fi-
delis Dom. in omnibus verbis fuis , &c. In edd. quoque
Aid. & Compl. In T!u.<ji tC\c, 7,0701; dv%.
#. 14. Pfalt. Cotb. Allevat Dominus omnes, qui ruunt :
tf
erigit, &c. Moz. Snftentat Dominus omnes, qui ruunt :
tf
cor-
rigit omnes elifos. Pf. e Mf. Vatic, apud Hilar. Suffulciet Do-
minus omnes
,
qui corruunt : ^
corrigit omnes elifos. Hilar,
ipfe in comment. Snjfulcit Dominus omnes ,
qui ruunt:
$$
erigit omnes elifos ; Mfs. verb corrigit : & fane Hilar, paulo
inf. 570. a. ait: Cur cadentes fuffulciat , # allifos corrigat
,
confequenter docet : at fup. 569. e. dicir : eriguntur alli/i.
Ambrof. in Pf. 16. to. I. 800. b. Snjfulcit Dom. omnes
,
qui ruunt : ^
corrigit omnes elifos. Auguft. vero in Pf. ita :
Confirmat Dom. omnes decidentes : >
erigit omnes elifos. Prof-
per ibid. Confirmat Dom. omnes ,
qui decidunt :
55
erigit
,
&c. Leo M. fer.
35. p.
<)"J.
e. 8c Caffiod. ut in Vulg. Gr.
'Tornpi'4 ICu'i(o; -tc a/lam TW
x.aia&MwToii' i, dropfoT xat-
Ixe. ts! Kaltfpayftzns.
#. iy. Sic in Pfalt. Corb. ad verbum. Hilarius auteir
Vulgacs congruit , Sc addit Domine. A Pf. veto ibid. pr*
3
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXLV. 22 i
Sup.
Itf.
z.
VUIGATA HOD.
1 6. Aperis tu manum tuatn
:
& imples omne animal benedictio-
ne.
17. Juftus Dominus in omnibus
viis fuis : & fan&us in omnibus ope-
ribus fuis.
18. Prope eft Domiinn omnibus
invocantibus eum : omnibus invo-
cantibuseum in veritate.
1 9. Voluntatem timentium fe fa-
ciet , & deprecationem euruni exau-
diet : & falvos faciet eos.
zo. Cuftodit Dominus onanes di-
ligentes le : oc omnes peccatoies dif- tes
fe , & univerfos impios contc-
perdet. ret.
1 1. Laudationem Domini Ioque- Laudem Domini loquetur os
tur os meum : oc benedicat omnis meum :. cr benedicet omnis euro no-
caro nominifandroejusin Lcculum
,
mini [unci ejus in sternum
, &
& in fisculum foculi. jugiter.
NotjE ad Versionem ant
V E R S I O A N T I
Q u A
.
i C<.
Aperis tu manum tuam :
&: imples omne animal bene*
dictionem.
Julius Dominus in om-
He b r.
Aperis mauus tuas
, & imples
omne animal refecttone.
Juflits Dominus in omnibus viis
fuis ,&fanttus in omnibus opertbus nibus viis ill i s : & functus in
fuis.
Juxta
eft
Dominus omnibus qui
invocant eum : omnibus qui invo-
Cant ilium in veritate.
Placitum timentium
fe
faciet
,
& clamorem eorum exaudiet ; cy
falvabit eos.
Cuftodit Dominus omncs diligen-
fixo abeft Domine , lit & fcq. tie. In Rom. licut apud Caf-
iiod. Oculi omnium in ufperant Domine : $$ tu das efcam
illis in , &c. In Moz. Ocitli hominum in te fperant :
tf
tu das
efcam Mis, &c. Apud Ambrof. 1. deSpir. S. to. 2.651. f.
Ocitli omnium in te fperant. Itidem ap. Auguft. & Profp.
in hunc Pf. ftatimque : fj tu das efcam Hits in opportunita-
te ; Profp. in tempore opportune. In Gr. 01 o'^tatytoi ira/lut
ft'i (\ s^Gnfaoi' Kj oi/ avloir a/ tvx.-j.ipia.
V\ l6\ Hilarius cum Profp. Aperis tu
tf
imples om-
nem animam benediclione. Pf. ibid, prsfixus , omneni animam
beneplacito. Pfalt. Curb. & Moz. omneni animam beuediclio-
nem. Ambr. 1. de Spir. S. col. 651. f. Aperis man. tuam :
^
imples omncm animam bona voluniate. Auguft. vero & Caf-
fiod. ut in Vulg. Gr. 'Amyeii; Qu rot;
X

'i
oa's
C*' h
*H'
C"~
Tr^Si ttZj/ Z,diw cufioxU;. Aid. StCumpl. fenbunt lingulari-
ter Tf
X
! ~&'
$". 17. Ita legunt Hilar. Auguft. Profp. & Caffiod. una
cum Gr. In Pfalt. Rom. deed omnibus , ante viis.
if. 18. Ita legit Caffiod. ad verbum. Eadem etiam , nee
pluia exftant in Plait. Rom.Carnut. Corb. & Moz. Grajc.
vero Vulgatx confonat. Hilar, quuque in comment, legit
:
Prope
eft
Dominus invocantibus eum : pauloque poft , om-
mbits invocantibus eum in veritate : rurfus in Pf. 148. col.
J90.
a. Prope ejl Dom. omnibus invocantibus eum. Auguft.
omnibus operibus fuis.
18. I'ropeeft Dominusom-
nibus invocantibus eum in ve-
ritate.
19. Voluntatcm timentium
fe faciet
, orationem eorum
exaudiet : falvos faciet eos.
2.0. Cuftodit Dominus dili-
gentes ipfum : & omncs pec-
catores difperdet.
21. Laudaticnem Domini
loquetur os meum : & benedi-
cat omnis caro nomen fano
tum ejus in faxulum , & fxcu-
lum fxculi.
1
q
u A M.
& Profp. Trope ejl Dom. omnibus invoc. eum: omnibus qui
invocant earn in veritate.
t. 19. Sic habet Hilar, cum Pfalt. Corb. addito dupli-
ci
%j ,
poll faciet , & poll exaudiet ; Mfs. tamen Hilar, fe-
runt exandivit ; Pf.que ibid. ptxf.Jhcit, noafanet. Pfalt.
Rom. & Moz. cum Cafliod.
orationes eorum exaudiet
;
cast, ut in Vulg. Auguft. & Profp.
55 prices eorum exaudiet
,
&C. Gr. , tmS i ev.ciai dulav iiactniQ^cu'
g, Qali au%q.
V. 20. Vulgatae accinunt & Graxo Auguft. Profper Si.
Caffiod. in hunc Pf. Plait, verb Corb. hab.
Cuftodit Do~
minus omues qui ddigtint eum , &c. Pf. e Mf. Vatic, apud
Hilar. Cuftodiet Dominus omnes diligentes ipfum: ?, &c
Hi!ar. ipfe in comment. Cuftodit Dens dJigctites
ipfnm ,
&c ut in textu.
y-. 21. Ita legic Hilar, cum Pf. ibid, prseflxo , repetira
prsep. in , ante ult. fxculum. Pfalt. Rom. & Moz. cum
Prolp. Landem Domini loquetur os meum : & benedicat om-
nis caro nomen jantlitm ejus in sternum
, j
in fxculum /,c-
culi. Similiter in Corb. ut & apud Auguft. & Caffiod. ii
excipias unum in fxculum , loco in xtemum. Leo M. fer.
I. p. 49. d. Laudcm Domini loquatur os meum. Grajc. A"-
ffdlf Kvp'i* *UMl(^4 ij fJf.-.^Al'jl TO 6C0,M TO 7JCf V
7 e!i tw .luva. , i) cii rot , Sec.
VULGATA HOD.
i. Alleluia, Aggan, & Zacharix.
CXLV.
2. T Auda anima mea Dominum
,
JJL/ laudabo Dominum in vita
mea pLllam Deo meo quandiu fue-
10.
Nolite conf.dere in piincipibus :
Hebr.
Alleluia. CXLVL
LAuda
anima mea Dominum
:
laudabo Dominum in vita mea,
cantabo Deo meo quandiu
fum.
Nolite confdere in principibus
:
3 . in filiis hominum ,
in quibus non in
fitio bommis
, cut non
eft falus.
eft falus.
4. Exibit fpiiitus ejus , & re- Egredietur fpiritus ejus , cyre-
vertetur in terrain fuam : in ilia die vertetur in humum fuam : in die ilia die peribunt omnes COi
peribunt omnes cogitationes eorum. ilia peribunt cogitatioues ejus.
tationes eorum
NotjE ad Versionem
Versio antiqua.
1. Alleluia, Plalmus David.
CXLV.
1. T Auda anima mea Domi-
-L/ num
,
laudabo Domi-
num in vita mea : pfallam Do-
mino meo quandiu ero.
Nolite confidere in princi-
pibus : 3. neque in filiis homi-
num
,
quibus non eft falus.
4. Exibit fpiritus eorum : in
f. I. Pfalt. Rom. fimpliciter hab. Alleluia , cum Caf-
fiod. Pf. vero e Mf. Vatic, apud Hilar, lie : Pfalmus Da-
vid, Alleluia , Aggxi ,
Zacharix. Hilar, quoque in com-
ment, dicit : Etiam huic Pfalmo addere aliquid Translatori-
bus vifum eft
: nam cum Hebrxis fola Alleluia_//> prxlata con-
feffio , illis placuit Aggxum
, ) Zachariam in tnulo auteferre.
Auguft. & Profp. nullum praferunt titulum. Theodore-
rus ait : In quibafdam exemplaribns additnm
eft
'A 770:1V , i.
'Za.yj/.ol'i
', id vero neque apud Hebr. ncque apud alios Inter-
pretes inveni , neque apud LXX. in Hexaplo : id etiam de
feqq.
titulis intelligendum. Gr. hod. Vulgatas confonat.
if. 2. Sic in Pfalt. Rom. eft & Moz. uno excepto Deo
,
pro Domino. Ita quoque Hilar. 6c Caffiod. legunt in hunc
Pf. Auguft. vero in eund. pfallam Deo meo quandiu
fum.
Holtte confidere in priucipes : nee diffimiliter in Pfalt. Corb.
& apud Profp. excepto ult. in principibus, Gr*ce :
-\.^u tw
Tom. II.
A N T I
Q
U A M.
Qsoiy.il sco; vmafcw. Mm "irivio&xiz /a' dpyareti;.
>?.
5. S. Profp. & Calliod. legunt currTpfalt. Moz. 5e
Pf. praefixo apud Hilar, neque in filiis bom. in quibus no
eft falus. Hilar, vero in comment. Vulgatse accinit ad vei-
bum. Lucif. Calar. 1. 1. pro S. Athan. p. 196. b. tintite con-
fidere in principibus : 5 in filiis bom. in quibus , &c. Ap. Au-
guft. bis
, 5 in filios hominum
,
quibus , &c. inf. a qudus,
fed femel. In Pfalt. Ccrb. nee infilus bom. quibus , &c. In
Gr. jc,
if>'
iitic; dv^pootsooi , oi? fix , &c.
1^. 4. Hilar, in comment. Exibitfpiritus arum, < rever-
tentur in terrain fuam : in ilia die , &c. ut in textu. Brev.
Moz. Exiet fpimns eorum , revertetur in t.rram fuam , &c.
Plait, vero Corb. Exiet fpiritus ejus , 5
revertetur in terra
fua : in ilia die , Sec. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 196.
b. cum Vulg. conduit ad verbum. Ita quoque Profp. Sc
Caffiod. in hunc Pf. nili quod Caffiod. leg. Exiet. Auguft,
Nn
E*
Mf. Sangernt,
Ix
Mf.
Sxr.gtrnn
282 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXLVI.
VERSIO ANT1QUA, HE B R. VuiGAIA HOD.
JE* Mf.
Siwjerm. 5-. Beams, cujus Deus Ja-
Bedtus , cujus DeusJacob auxi- 5. Beams, cujus Deus Jacob ad-
cob adjutor ejus , & fpes ejus Viator ejus
, fpes ejus in Domino jutor ejus , fpes ejus in Domino Deo
in Domino Deo ipfius : 6. qui Deofuo : qui fecit ctslos &tenam, ipfius: 6. qui fecit cerium &terram,
All.
14.
fecit coelum & terrain ,
mate,
mare , & omnia qua in cis funt , mare, & omnia qua; in eis funt. 14.
& omnia quae in eis.
^
c<r
*
7. Qui CUltodit veritatem in Et cujiodit veritatem in fempi- 7. Qui cufiodit veritatem in fx-
l ^'7'
fxculum ,
facit judicium injlt- ternum : qui facit judicium calutn- culum
, facit judicium injuriam pa-
riam patientibus : dat elcam
niam fujtittentibus , & dat panem tientibus : dat efcam efurientibus.
efurientibus.
efuripntibus.
Dominus erigit allifos : Daminus folvit vinftos : Domi-
ni. Dominus folvet compedi- nus illuminat cacos.
tos.
Dominus erigit allifos : Domi-
nus diligit jttfios.
Dominus cujiodit advenas
,
pu-
Dominus folvit compeditos :
8. Dominus illuminat carcos.
imporwm conterct.
Regnabit Dominus in sternum
,
Deus tuns Sion'in generationem
&
generationem. Alleluia.
o
AD VERSIONEM
Dominus inluminat ca'cos
,
Dominus diligit juftos.
9.
Dominus cuftoclit adve-
nas
,
pupillum & viduam fuf-
cipiet : & viam peccatotum ex-
terminabit.
10. Regnabit Dominus in
faecula
,
Deus tuus Sion in fae-
culum & ixculum.
Not*
ibid. Exietfpiritus ejus , >
revertetur in ilia die perib.
emnts cegitationes ejus. In Gr. 'EfetevQtlui to >nvv/j.a dv-
7\s , j, imspe-fyi ft
tw d&owtxt iriilsc, di\oytQfio\
tivlav' Aid. & Compl. av}7.
f-
f.
Ita legic Lucif. Cal. I. 1. pro S. Athan. p. 196. b.
cum PI", e Mf. Vatic, apud Hilar. Sic etiam Hilar, ipfe in
comment, fed abfque medio
5,
quod paiiter omittuntS.
Profp. & Cafiiod. ibid. Apud Aug. quater :Beatns, cujus
Deus Jacob adjutor ej} ejus , fpes Hints ( vel ipjins) in Domi-
Hum Dearn ipji'ts ; lemel/p.t ipjius in Domino Deo ipjitts. Ill
Gr. h e'xotJs avis' eVi Ki/&<ov iov so ati/v.
Or. 6. "Concinit Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p.
io6\ b.
tina cum Gr. Hilar, vero, Auguft. Profp. & Caffiod. ad-
dunt in fine, funt. Apud Iren. 1. i.e. 9. p. 48. a. Quifecit
eovlnm 5' terrain
, >
maria , $
omnia qnx in eis funt.
tir. 7. 8. Tutidcm verba in Pfalt. Rom. & eodem ordi-
ne , nil! excipias unum folvit ,
pro folvet. In Moz. Qnicnf-
todit veritatem in sternum , quifacitjudicium &
dat
ef-
cam efurientibus. Dominus folvet compeditos : Don), erigit cli-
fos.
Dom. illuminat excos , Dam, diligit jufios. In Coib./fl-
ciens judicium , non facit ; fubinde poft efurientibus , ira :
Dominus elicit adlifos : Dom. folvit compeditos. Drm. inlumi-
nat excos , Dam. diligit jufios. Pf. prasfixus apud Hilar,
fa-
cit judicium injuria patientibus : dat efcam efttr. Dominus
folvit comped. Dom. fapientificat execs. Dom. erigit allifos ,
Dom. diligit jufios. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 196.
b. priora tantum refert : Qjii cujiodit verit. in fitculitm
,
fa-
cit judic. injuriam patientibus. Hilar, in comment. Qui enf-
todit verit. in fxatlrm , facit judicium bis
,
qui paiinmnr in-
juriam: dat efcam efur. Dominus folvit comped. Dom.fapien-
tificat cacos. Dom. erigit elifos ( inf. allifos ,)
Dom. diligit jit
f-
tos. Ambr. in Luc. 7. to. 1. col. 1 379. c. 1462. c. Dominus
dat efcam efur. Dom. erigit allifos: Dom. folvit comped. Dom.
illuminat cacos , Dom. diligit jttfios. Aug. in hunc Pf. Qui
tuflodit verit. in aternnm ,facicntem judicium injuriam ac-
<ipieutibtts , dantem efcam efurientibus. Dominusflvit corn-
fed. Dom. erigit elifos. Dom. fapicntes facit cttos , Dominus
diligit jufios : fupra 1633. g.
legit, qui judicium, facitt.
S. Pacian. fer. de-pcenit. p. 319. c. Dominus erigit elifos:
Dom. folvit comped. Dom. illumin. cacos. Profp. in hunc Pi.
Donjinus erigit elifos , Dominus
diligit jufios.
9. Dominus cuftodit advenas
,
pillian cy viduamfufcipitt :
cr
vias pupillum & viduam fufcipiet : & vias
peccatorum difperdet.
10. Regnabir. Dominus in facula,
Deus tuus Sion in generationem &
generationem.
ANT1QUAM.
Dominus fapientesfacit cacos : Dom. erigit elifos , Dom. dili-
git jufios ; caet. ut in Vulgata. Caffioduius ab ipia non dif-
fer! , nil! quod poll
jufios , lubdit : Dominus erigit elifos.
Hieron. verb in Ifai. 14. to. 3. 399.
c. legit cum Auguft.
8c Profp. Dominus fapientesjatit excos ; fed addit : Jive ut in
Latinis codicibus legitnr : Dominus illuminat exctis , Dom.
diligit advenas. Grc. Toe fpv*u.ojoi,x d*vi$iar iroiSrlcc
;tf,^a Toi; dfrtMftsrzi" A:J ctlaTpqtzwrb'c, Kv&tog^vitst'
rorJiijUsW KvctiS i.cy^
Tvtpwc,. Kie;:; ctrofQu jca/sfpa"/-
ftirVi , Kv&toc, d-/ai?a <fWxaiV;. Ml. Alex. Kv&i-.t; itafioT
Kxliffay. Ki'C; QopcT tvqmic,' al. ^c/li'Ci-, tcfte Chryfoft.
T?. 9. Hilarius legit: Dominus cujiodit profelytnm ,
pupil-
lum 5 v*d 2? viam peccatorum extermiuabit : & infra :
Advenx , inquit ,feu profelyti , cufiodiuntitr t*j via pecca-
torum difperditur. Ambrof. in Luc. 7. to. 1. 1
379.
c. Do-
minus cuflodit advenas , orphanum
i$
vid
5
viampecc.
exterminabit .-fed 1. de vid. to. z. 189. d. leg. pupillum
&
viduamfufcipiet. Auguft. Dom. cufiodit profelytos , orphanum
( inf. pupillum
) & viduam Jitfcipiet :
tf
viam pecc. extermi-
nabit. Profper ut in Vulg. praeter hoc , ? viam pecc. ex-
terminabit. Caffiod. cum Pfalr. Rom. Dom. cufiodit adve-
nam , pup 2? viam pecc. exterminabit. Pf. e Mf. Vatic.
ap. Hilar, advenas
,
pup...
tf
vias peccat. exterminavit. Bre-
viar. Moz. orphanum
{5
vid.
Jufc.
<$ viam pecc. extermi-
nabit : Gmilitei in Corb. & viam pecc. exterminabit. In Gr.....
TilirsfiQvM/lw; , ifpaia K,y_wa<v araMcje^ar x,oJcv a<pa-
ne~. Autogr. Sang, fcribit exterminavit, ut & lai.regnavit,
fed antiquor. Mfs. more
,
qui v in b , & b in v , fxpiilime
convertunt.
~t' . 10. Pfalt. Rom. cum Caffiod. Regnabit Dominus in
xteinnm , Deus tuus Sion in feculum fxculi. Similiter ha-
bet Pfak. Corb. in fxculttm f.tculi. Mozar. Regnabit Dom.
in sternum in generatione
&
generatione. Sic etiam apud
Hilar. & Auguft. exceptis his , in generationem gj
generatio-
nem. Pf. e Ml". Vatic, apud Hilar. Regnabit Dom. infxeu-
lum in generatione
55
generationem. Apud Profp. Re-
gnabit Dom. in xternum in generatione
gj
generatione , in
feculum fxculi. In Gr. Baffii/ffe/ Kicis; si? -tli alxia , a
QiU (\ 2,iolr tt'i -/itiiv K) ytvedy.
Versio ANTIQUA.
frW.Sa*s*rm.
i.
Alleluia ,
Aggxi,& Za-
chanx. CXLVI.
*
T Audate Dominum
,
quo-
Lniam bonum eft pfalmis
:
Not*
Hebr.
CXLVII.
VUIGATA HOD.
i. Alleluia. CXLVI.
L
Audate Dominum
,
quoniam
bonum
eft
cantkum Dei nojlri:
ff.
1. Hie Pf. ita inferibitur in Pfalt. Corb. Carnut. Mo-
sar.
&Gr. Sic etiam habet Pf. praef. apud Hilar. Caffiod.
verb cum Vulg. limpliciter Alleluia. Apud Aug. & Profp.
nullus
memoratur titulus. Apud Hilar, autem hsec leguntur
,
col.
J76.
e. Poft
primam Jerufalcm fubverjionem ,
traduclo-
qtie in Eabyhniam populo captivo , xdifica'.am rurfitm candem
tivitatem fuiffe , # hiftoria
Regnorum # Ubri EJdrx lo
J
nun-
fur. Sed bodie eandem nullum
ejft , reritmfides edocet. Hoc id-
firco prxdiximtts , ne, quia TransJatortbHS vijum
eft
buic
2?
L
Audate Dominum
, quoniam
bonus eft pfalmus : Deo noftro
AD VERSIONEM ANTIQUA M.
anterioriPfalmo,'\n Aggacum, &Zachariam, titulumprxfri-
bere , exiflimemtis in illius temporis homines prophetia bnjus
prxfeientiam convenire. Ediit. Aid. & Compl. delent 'Af-
7iV , <i
Xa'/apiV.
* Itidem in Pfalt. Corb. dempto uno
efi , ante pfalmis.
Rom. vero cum Hilar. & Caffiod. leg. Laudato Dom. quon.
bonus
efi pfalmus : Deo noftro jncunda Jit laudatio: item Hi-
lar, poft paulo: Qitia bonus pfalmus eft,
Deo noftro fiat jucun-
da laudatio. Profp. ibid, jocutula laudatio, Auguft. Laudato
LIBER
VuiGATA HOD.
fit jucunda , decoraque laudatio.
z. ^dificans Jerufalem Domi-
nus : difperliones Ifraelis congrega-
bit.
3.
Qui fanat contritos corde : &
alligat contritiones eorum.
PSALMORUM.
HED R.
quoniam decorum
eft ,
pulcbra lau-
datio.
Md'ficabitJerufalem Dominus :
ejeclos Ifrael congregabit.
Pfalm. CXLVL
Versio
283-
A N
4. Qui
ftellarum
numerat multitudinem
& omnibus eis nomina
vocat.
5.
Magnus Dominus nofter , &
magna virtus ejus : & fapiehtiae ejus
non eft numerus.
6. Sufcipiens manfuetos Domi-
nus : humilians autem peccatoresuf-
<]ue ad terrain.
7. Pntcinite Domino in ccnfef-
fione : pfallite Deo noftro in ci-
thara.
8. Qui operit coelum nubibus :
6c parat terra; pluviam.
Qui producit in montibus foe-
num , & herbam fervituti hominum.
9.
Qui dat jumentis elcam ipfo-
rum , & pullis corvorum invocanti-
fcus eum.
10. Non in fortitudine equi vo-
luntatem habebit : nee in tibiis viri
beneplacitum erit ei.
11. Beneplacitum eft Domino
Not*
Qui fanat contritos corde
, &
alligat plagus eorum.
J>>ui numerat multitudinem
ftel-
larum
, & omnes nomine
fuo vocat.
Magnus Dominus nojler
, &
multus fortitudine :
& prudentix.
ejus non
eft
numerus.
Sufcipiens manfuetos Dominus :
humilians impios nfqnc ad terram.
Canite Domino in confeffione :
canite Deo noftro in cithara.
JQui operit ccelos nubibus
, &
prxbet terra pluviam :
Et oriri facit in montibus ger-
men.
t
ha dat jumentis panem futtm
,
filiis corvi clamantibus.
Non
eft
in fortitudine equi vo-
luntas ejus : neqae in tibiis viri
placctur ei.
Placetur Domino in bis qui ti-
AD VeRSIONEM ANTI
T I
Q
U A.
Domino noftro fit jucunda lau- *
Mf. Sangim
datio.
2. yEdificans Jerufalem Do-
minus : & difparfiones Ifrael
congregans.
3
.
Qui fanat contritos cor-
de : & alligat contritiones eo-
rum.
4.
Qui numerat multitudi-
nes ftellarum : 6c omnibus eis
nomina vocans.
5. Magnus Dominus
, &
magna virtus ejus : & fapien-
tia: ejus non eft numerus.
6. Sufcipiens manfuetos :
humiliat autem peccatores uf-
que ad terram.
7. Incipire Domino in con-
fellionem : pfallite Deo noftro
in cithara.
8. Qui operit ccelum nubi-
bus : & parat terra pluviam.
Qui producit in montibus
fcenum
:
9.
Dat jumentis efcam ipfo-
rum
, & pullis corvorum in-
vocantibus enm.
1 o. Non in viribus equi vo-
luntatem habebit : nee in ta-
berriaculis viri beneplacitum
eftei.
1 1 . Beneplacitum eft fuper
Dom. quon. bonus pfalmns : Deo noftro jocunda Jit laus : uno
in loco fubditur
eft , port bonus ; fed in al. conftanter de-
eft. In Plait. Moz. Deo noftro jocundaJit laudatio : abeftau-
icm tam'ab ipfo , quam a Mediol. Carnut. & aliis , decora-
que : id vero turn Ambrof. in Pf. I. col. 740. e. turn Ni-
eetius ,Spicil. to. 3. p. 9. adduntcum ca;t. quoe habentur in
Vulg. In Gr. A!iei% ilv Ku&t
r
.r , o'h ccyctfj-iv J'OWijtttfs" ra ;m
yftxv uJvy^sin ctiresK. In ed. Compl. ayxfroe, , non or/
a-
Air.
f.
2. Ita legunt Hilar. Profp. & Caffiod. cum Pfalt. Car-
nut. & Rom. Sic etiam Ambrof. in Pf.
45. to. 1. 905. b.
uno excepto lfraehs. Auguft. f$ difperjiones lfra'el colligens.
Vigil. Tapf. cont. Varimad. p. 749.
b. 15 difperfos Ifrael
congregans. Pfalt. Mozar.
tf
difpojitisnem Ifrael congregans.
Corb. /Edificans Jeruf. ^ difperjiones Ifrael congregans. Gr.
x, tb'; Jia.G7rcf.z rv 'Lc&aih i<srtQudt%ii, Aid. & Compl. de-
lent Ki.
f. 5. Accinunt Hilar. Auguft. & Profp. cum vet. Pfalt.
Apud Caffiod. qui alligat. In Gra:co , 'O iw/xmc, *, Jic-
fteuav , &c.
If. 4. Sic apud Auguft. & in Pfalt. Corb. prseter fing.
multitudinem. Hilar, ibid, legit : Kumerans multitudinem
pell. $ omnibus bis nomina vocans. Ambrof. vero 1. $. de
fide, to. 2. 587. a. Vulgata: confentit cum Profp. & Phi-
Jaftr. Brix. 1. de href. p. 714. a. Apud Hieron. in lfai.40.
to. j. 308. c. fie : Qrii numerat multitudinem ftell. ^5 omnes
eas ex nomine -vocal. Ap. Calliod.
tf
omnes nomine jno -vo-
cat. In Gr. O a.SjB'i-'-^'' ^^h6 ^
fMiv dv'/oT; Ivojj.u.lct
f.
J.
Itidem in Pfalt. Corb. Ambrof. quoque 1. 2. de
interpel. Dav. c. 4. col. 644. a. delet vocem nofter. Vul-
gatje veto fuffragantur Hilar. Profp. & Caffiod. cum vet.
al. Pfalt. Apud Auguft. fie : Magnus Dom. nofter
>
inttlligentix ejus non
eft
numerus. Grace : M=7s Kvcui
yfioiv k. th; (j/titeaie,, ozc.
~fr.6. Sic in Pfalt. Rom. eft, addita voce Dominus-,
ad manfuetos. Hilar. Auguft. Profp. & CaK'od. Vulgat*
accinunc & Gr. Pfalt. Corb. hab. humiliat autem peccato-
rem.
"t. 7. Similiter in Pfalt. Corb. Hilar, vero hab. Inchoate
Domino in cenfeffione , &c. Auguft. & Caffiod. cum Pfalt.
Mediol. & Carnut. Iucipite Domino in ctinjejjione
, &c. ita
rurfum Auguft. tract. 4. in 1. Joh. to. 3. 8ji.d. Profp.
autem ut in Vulg. ftrev. Moz. Canite Dom. in confeffione ,
&c. Gr. 'Ea.rii<- t$ Ki'pia Iv ii,cjj.t,n;\'\H , &c. Al. ex Chry-
fioft. Kx'c.Ai'ia'is T , &c.
f. 8- Sic apud Hilar, in hunc Pf. nee plura : Pf. vero
Tom. U,
QUAM.
ibid, praef. fubdit , ^ herbam fervituti hominum : imo Hi-
lar, ipfe inf. leg. Ottt frodrn.it... fcenum : dat jum. efcam ip~
forum : ?
herbam fervituti horn,
tf
pullis , &c. Hunc etiain
verficulorum ordinem confirmat mf. col.
jg. a. dicens : In
fluribns autem codicibus infertum hunc verfum deprehendi-
n mus
, & herbam fervituti hominum
; ut ea
quafuperilis dic-
Z tafnnt , de homine diila ep per nuucupatioucm
ipfius homt- tpfiu
nis iutelligereutur ; fed nos non egemus hoc fenfit : nam licet
non impediat adjetlus
, non tamen enm , tanquam non aliis ad
bnjus intelligent!.* confirmationcm wi pojjimus
, ampledimnr.
H:c enim ordo didcrum eft : Oiu operit
IS parat Qui
producit dat jumentis
& herbam fervituti bom. &c.
Apud Auguft. ibid. Qui cooperit cerium nubibus : qui parat
terra pluviam. Qjii exoriri facit in montibus
foenum
, 5 her-
bam fervituti hominum. Apud Profp. Qui operit ccelum nu-
bibus : dejeendit in terram Jitientem pluvia gratiarum. Qui
producit in ? herbam fervit. &c. Caftiod. ut in Vulg.
In Gr. Tw rosSiGaMof/i rovvQcror ra Uoijj.xCj.rii.... -tea
s,cctctizh\ovit K) x/'o'hc t Jihcla. ray, Sic. Hie ulr. verfic.
non habetur in Mf. Alex, fed in al. edd. reperitur.
#. 9. Concinunt Hilar. Sc Profp. in hunc Pf. Auguft-.
vero legit : Et dat
(
inf. Qjii dat
)
pccoribns
efcam
ipforum
,
&
pullis corvorum qui invocant enm. Caffiod. ut in Vulg.
Item apud Ambrol. epift. 63. col. 1041. d. pullis corvo-
rum invocantibns eum. Graece : Keel aXJcvli tu;
k7wc , Sec.
ut fup. In edd. Aid. & Compl. deeft *,'.
t. 10. Ita legunt Hilar. Sc Caffiod. cum Pfalt. Corb. 8c
Rom. necnon Pf. e Mf. Vatic, apud Hilar, hie tamen Pf.
fcribit habnit , non habebit ; Corb. que extremo , erit ei. Mo-
zar. No in viribus equi volnptatem habebit
, &c. ut in tex-
tu. Auguft. in eundem Pf. No in potentattt equriel-.tr.ta-
tem habebit: nee in tabernaculis viri bene fentiet. Profp. ibi-
dem : No in fortitudine equi volunt. habebit : nee m taber-
naculis viri beneplacitum
eft ei. Hieron. epift. ad Sun. Sc
Fret. to. 2. 66->. b. Pro ei , inquit , Domino
legiffe vos
dicitis ,
quod non habetur. Apud S. Paulin. epift.
49. p.
290. a. lie : No in viribus equi , neque in tabernaculis vi-
ri ; fed
in humilibns
$$
timeutibus enm beneplacitum
eft.
Ru-
ric. etiam 1. 2. epift. 14. p. 568. h. dicit: Non in tnanu-
faclis habitat Dens ; nee in tabernaculis viri beneplacitum ei.
Grace : Ov'x. cv -ni Ai;rct?;ia tS iirmH 6sahc<j- tf/s rr; x,-'-
ftcuc, t? v/fs; ivJ o-/.s~.
f. 11. Pfalt. Rom. cum Moz. Beneplacitum
eft Domini
fuper timentcs eum :
5
in eos , qui fperant in mifericordia ejus.
Pf. e Mf. Vatic, apud Hilar, cum Profp. # in eos
, qui
fpe-
rant in mifericordtam ejus. Hilar, vero in comment.
2? in
omnes
,
qui fperant fuper mifericordia ejus. Auguft, ibid. Bf
Nn ij
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXLVIT.
He b r. VULGATA HOD.
Versio ANTIQUA.
Ex Mf.
Sangerm.
timentibus eum : & in eos
,
qui ment eum , & exfpeclant miferi- fuper timentes eum : & in eis
,
qui
"
^rant in mifericordia ejus.
cordiam ejus. fperant fuper mifericordia ejus.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
fper
mfintitt
Deminus in timentibus eum :
tf
in his
,
qui fperant ut in^Vulg. Gr. Ei/VsmT Ku'e? In rtft poGtywfMS ivlif

in mifericordia ejus. Ruric. ubi fup. Sed betieplacitum

eft
ei It ttmi tsTj tMn^WH so to saw? i/7?.
/tt/ier timentes
ft
: >
*'
fo
,
quifperat in mifericordia. Caffiod.
He br.
JLx Mf.
Sangerm.
Laudit Jerufalem Dominion
cane Deum tuim Ston.
VlIIGATA HOD.
Alleluia. C XL VI I.
LAuda
Jerufalem Dominum
:
lauda Deum tuum Sion.
JVuia confortavit vecles porta- 13. Quoniam confortavit feras
rum tuarum : benedixit filiis tuts portarum tuarum -.benedixitiiliistuis
in medio tut.
Jfhd pofuit terminum tuum pa-
cem : adipe frumentifaturavit te.
m te.
Jjhii emittit eloquium fuum ter-
Versio ANTIQUA.
*
Alleluia. CXLVIL
12. T Auda Jerufalem Do-
1_> minum : lauda Deum
tuum Sion.
1
3. Quoniam confortavit
ferras portarum tuarum : be-
nedixit filios tuos in te.
1
4. Qui pofuit tines tuos in
pacem : 3c adipes frumenti fa-
tians te.
1
5. Qui emittit eloquium
terra: : velociter currit fermo r& : velociter currit verbum ejus,
ejus.
1 6. Qui dat nivem ficut la- Jj)ui dat nivem quafi lanam ,
nam : nebulam ficut cinerem pruinam
quafi
cinerem fpargit.
fpargit.
17. Mittit cryftallum fuum Projicit glaciemfuam quafi buc-
ficut frufta panis : ante faciem cellos : ante faciem frigoris ejus buccellas : ante faciem frigoris ejus
frigoris ejus quis fubfiftet
>
quis ftabit ? quis fuftinebit ?
18. Emittit verbum fuum, Mtttet verbum fuum , & fol-
18. Emittet verbum fuum, &
& liquefaciet ea : flavit fpiritus vet ilia : fpirabit fpintu fuo , &
liquefaciet ea : flabit fpirims ejus
,
ejus , & fluent aqux. fluent
aqiu. & fluent aqua:.
19. Pronuncians verbum Jgui
annuntiat verbum fuumja- 19. Qui annuntiat verbum fuum
fuum Jacob : juftitias, &judicia cob : pracepta fua , &
judicia fua
Jacob : juftitias , &judicia fua Hi ael.
ilia lfrael.
m
lfrael.
2.0. Non fecit taliter omni- Non fecit funiliter omni genti
,
10. Non fecit talker omni natio-
bus nationibus : 6c judicia fua & judicia ejus non cognofcent. Al- ni : & judicia fua non manifeftavit
non manifeftavit eis. leluia. eis. Alleluia.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
*
Pfalt. Carnnt. cum Pf. e Mf. Vatic, apud Hilar, fub- Rom. nebulam velut cinerem afpergit. Mozar. velut cinerem
14. Qui pofuit fines tuos pacem:
& adipe frumenti fatiat te.
15. Qui emittit eloquium fuum
terrx : velociter currit fermo ejus.
1 6. Qui dat nivem ficut lanam :
nebulam ficut cinerem fpargit.
17. Mittit cryftallum fuam ficuC
lit , Aggxi $
Zacharix. Sic etiam in Gr. Hilaiius panter
in comment, dicit : Et huic Pfalmo , ut ei qui ante Jupe-
rioremf/tit , Aggxi & Zacharise , cum in Hebra'icts non ex-
fiet
, nomen adjenbitur. Item apud Auguft. Aggxi
, (#
Za-
charix Vfalmus dicitur. Hie autem Hebrasi diftinCtionem
Pfalmi non faciunt , fed prcsccdemis pofteriorem partem
eiTe volunt.
ft. u. Accinunt Hilar. Profp. & Caffiod. in hunc Pf.
cum Ambrof. in Pf. 1 18. to. i. 1 1 18. d. Brev. Moz. hab.
Lauda Jeruf..... collauda Deum tuum Sion. Auguft. vero:
Collauda Jeruf.....
lauda Deum tuum Sion. Gr. 'E<aatri "If-
pve tthri TOP 0.'-, &c.
ft. 15. Sic Hi'aiius, Profp. & Caffiod. cum Ffalteiiis
Pvom. Corb. & Moz. Optat. veto 1.
J.
coin. Donat.
p.
<o. c. Vulgata; congruit ad verbum. Ambrof. quoque in
Pf. 118. to. i. 1 1 18. d.& 1. de inftit. virg. to. 2. 265. c.
Jegit : Quoniam confortavit feras portarum tuarum : vide
etiam 1. 2. de inierpel. Dav. c. 7.
col. 649. b. Auguft. vero
in Pf. Ottomans confirmavit vecles portarum tuarum : benedi-
xit filios tuo! in te: at inf. col. 1656. g.
ait : Tlerique codices
babent : Confirmavit feras portarum tuarum. Gr.' Oln'vi%,ii-
tt ti?5 fio'/hir; l<'ao7wss tv; 016s Qtt cV co/.
~fr. 14. Pfalt. Rom. cum Corb. & Moz. Qui pofuit fines
1uo< pacem : $ adipefrumentifatians te. Ita etiam legunt Au-
guft. & Caffiod. in hunc Pf. Hilar, vero & Profp. ut in
Vul"-. fed Hilar. Mfs. fie ferunt : Qui pofuit filios tuos in
pacem: >
adipe frumenti fatiam te. Gr. 'O Ti&tls to. qao.
V<s fi'pii'w K) S'tap irvpv e ^initsMav <I.
ft.
it. Ita legunt Hilar. & Caffiod. fi addatury/(j , ad
eloquium. Auguft. veroita : Qui emittit verbum fuum terrx:
ttfqtit in velocitatem currit verbum ejus. Profp. ibidem: Qui
emittit verbumfuum terrx : velociter currit fermo ejus. In Bre-
viar. Moz. cueurrit. InGr.'O aToreMay to Ao'7/ci' eLv'ils t*[
yy
i'ai txx*S
Aea/JtTlai Ao'70; avlv.
ft. 16. Confentiunt Hilar. Profp. & Caffiod. in hunc
Pf. Item Aug. ni(i quod fcribit bis velut
, pro Jicttt. Pfalt.
afpargit. Gr. Ti JiSCvioi
X''
a UMH&W oy.ix.Mi <Mi\ <s<jso-
<J\.oV imiayovlos.
ft. 17. Sic in Pfalt. Rom. Martian, necnon Medio!. 3c
Carnur. ad verbum. Ita quoque in Moz. & Corb. fi exci-
pias duo, 7 emittit; Sc in fine
, jnb/iftit. Itidem in Pf.
praef. ap. Hilar, dempto piimo qui. In Corb.
fubjtftet. Hi.
lar. in comm. cum Vulg.concinit : fi tamen Mfs. cunfulan-
tur, non hab. buccellas , fed
frufta
panis , ut fup. hanc etiam
ipfe leCHonem firmat inf. dicens cryftallum ultra confuetu-
dinem grandinis duratum effe , ^ in
frufta folidatum. Apud
Auguft. & Profp. Qui mittit cryftallum fuum velut
( Profp.
Jicut
) frufta
panis : in ( Profp. ante)faciemfrigoris ejus quit
Jnb/iftet?
Caffiod. fubjiftit ; cast, ut in textu. Eucher.
q. in
Pf. p. 847. d. fubjtftet. S. Paulin. ep. 9. p. 44. fuflinebit. In
Gr. BaMof7c; ttovs/ecKitr au/ts coo"si
,
T
'
tt
VW
Jta/a iaf.icwnw ij/J-.
yyz ivlv ti's vtEosMzla.! ;
ft. 18. Sic in Plait. Corb. praster fut. flabit. Rom. &
Mozar. hab. Mittit verbum fuum... fiat fpiritus ejus,
f
fluent , &c. Rom.flavit. Pf. e Mf. Vatic, ap. Hilar. Emit-
tet flavit.
Hilar, autem in comment. & Profp. Vulgaus
congruunt. Caffiod. ibid. Mittit
tf
flavit , &c. Auguft.
ita : Emittet verbum fuum , tabefaciet ea : fpirabitfpiritus
ejus
, ) fiuent aqua. Gr. 'A^ojeajIto)'...
j, tm'^ avid' tsni'
H
to <aveuti. , &c.
ft. 19. Accinit Caffiod. cum Pfalt. Rom. Corb. & Moz.
Sic etiam in Pf. Vatic, apud Hilar, fi legas juftitiam , non
juftitias. At Hilar, in comment, a Vulg. non differt. Apud
Auguft. & Profp. Annuntians verbum fuum Jacob .-juftitias ,
&c. InGr. ' Ainctf-yitbut -rovKoytiv /1xa.1ufj.al'a k. , Sec.
ft.zo. Vulgata: refpondent Hilar. Profp. & Caffiod. in
hunc Pf. Auguft. vero legit : Non fecit Jic univcrfx genti:
judicia fua non manifeftavit eis : & 1. de fpir. & lite. to.
10. 91. f. No fecit Jic ulli genti. In Pfalt. Corb. & Vatic,
apud Hilar. 0 manifeftabit eis. In Gr. Od'x Vci'ussr i78
ajoyri t$lf
J
t..... tr'x s'A&kftrt titfiTf,
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXLVIII. 2
S
L
VULGATA HOD.
i. Alleluia. CXLVIII.
Audate Dominum de coelis
laudate cum in excelfis. L
HE B R.
JlleluU. CXLVIII.
Audate Dominum de calis
laudate turn in excelfis. L
i. Laudate eum omnes angeli Laudate eum omnes angeli ejus
:
ejus : laudate eum omnes virtutes laudate eum omnes exercuus ejus.
ejus.
}
. Laudate eum fol & luna : lau-
date eum omnes ftella: , & lumen.
Laudate eum fol & luna : lau-
date eum omnes JklU lumtnis.
Dan. 3.
J9-
60.
4. Laudate eum coeli ccelorum : Laudate eum coeli coelorum
, &
V E R S I O A N T I
Q U A
.
1. Alleluia. CXLVIII. Ix
Mf. Sangtmi
Audate Dominum de
cojlis : laudate eum in
excelfis.
z. Laudate eum omnes an- Ix Pfalt. Rtmi
geli ejus : laudate eum omnes
virtutes ejus.
3.
Laudate eum fol & lu-
na : laudate eum omnes itellx
,
& lumen.
4.
Laudate eum coeli ccelo
-
iunt,
5
-.
laadent noraen Domini. omen Domini
& aquae omnes
,
qua; fuper ccelos aqua qiu fuper ccelosjunt : laudent rum : & aquce
,
qua? fuper coe-
los iunt
,
5. laudent nomen
Domini.
Quia ipfe dixit, & facta funt
:
ipfe mandavit, & creata funt.
6. Statuit ea in aeternum , &
Quia ipfe dixit , & facia funt : ipfe
mandavit , & creata funt.
6. Statuit ea in ajternum , & in
Jjhioniam
ipfe
mandavit
, &
creata funt.
Statuit ex in faculum , & in
feculum feculi : prazceptum pofuit, aternum : precepturn dedit
, & "on in fxculum fxculi : prxceptum
& non pneteribit.
7. Laudate Dominum de terra
,
dracones , & omnes abyfli.
prccteribit.
Laudate Dominum de terra,
dracones , rjr omnes abjffi.
8. Ignis, grando , nix, glacies , Ignis
, &
grando , nix
, & gla-
pofuit , & non prxteribit.
7.
Laudate Dominum de
terra
,
dracones , & omnes
abyfli.
8. Ignis
,
grando , nix
,
gla-
fpiritus procellaium : qua: faciunt tits , ventus , turbo : qua facitis cies
,
fpiritus procellarum :
verbum ejus.
9.
Montes , & omnes colles :
ligna fructifera , & omnes cedri.
10. Befti.-e , & univerfa pecora :
ferpentes , & volucres pennata::
lieges terra; , & omnes po-
principes , & omnes judices
1
1
puli :
terra;.
ii. Juvenes, & virgines : fenes
cum junioribus laudent nomen Do-
mini : 1 3. quia exaltatumell: nomen
ejus folius.
NoT
fermonem ejus.
Montes
, & omnes colles : li-
gnumfrucliferum , O" univerfa ce-
dri.
Bcfl'ht , & univerfa jumenta :
rcptilia
, & aves volantes.
Reges tens. , & omnes populi
quae faciunt verbum ejus.
9.
Montes , &: omnes colles
:
ligna fruclifera , & omnes ce-
dri.
10. Beftix, & univerfa pe^
cora : ferpentes , & volucres
pennatx.
1 1. Reges terra? , & omnes
principes
, & univerfi judices ter- populi : principes
,
& omnes
r*. judices terra:.
Juvenes , & virgines ; fenes 1 z. Juvenes
, & virgines :
cum pueris laudent nomen Domi- fenes cum junioribus laudent Ex
Mf,
Sangermi
ni : quomam ftiblime nomen ejus nomen Domini :
1
3. quia exal-
folius. tatum eft nomen ejus folius.
ad Versionem antiquam.
f. 1. Itidem apud Caffiod. In Pfak. Rom. &Corb. ge-
minatur Alleluia. Hilar. & Profp. nullum indicant thulium
Auguft. vero ait: I'falmus efl Aggaei,& Zacharia; ;_//(: ha-
bet titulum. In Grcecu pariter : 'Amto'i'k > 'Afaa/s* , ,
Za-
*
Accinunt magno confenfu Hilar. Auguft. Profp. Sc
Caffiod. in huncPf. cum Gr. His pariter accedit Ambroi".
1. de Jof. c. 2. to.
1.48J.
e. & in Luc. 2. 1298. e.
~fr. 2. Mutilus eft eo loci Pfalmus in Mf. Sangerm. Pa-
ginam videlicet claudunt duo verliculi fuprafcripti ; alte-
rius vero pagina: initium ducitur ab his , laudent nomen Do-
mini , qu.e ultima verba iunt verfus 1 2. inferioris. Ne ta-
men imperfectus Se mancus remaneret hie facer contextus,
deficientes verficulos fupplendos duximus e Pfalt. Roma-
no , quod fape & fepius concordare vifum eft cum Pfalt.
noftro Sangerm. Ad prsef. igitur ir. z. quod attinet, iimi-
fiter habetur apud Hilar. Ambr. Aug. Profp. & Caffiod.
#".
J.
Itidem Hilar. Ambrof. & alii qui fupra.
if. 4. Sic eft in Pfalt. Corb. Carnut. & Pf. prsef. apud
Hilar. Sic etiam apud Auguft. Profp. Caffiod. & Philaftr.
Brix. 1. de hsref. p. 7 1 i.e. Hilarius veto ita legit cum in
iunc Pf. turn in Pf. 123. col.
599.
e. (^
aqua
, quxfiper cce-
los efl. Ambrof. 1.2. Hex. col. 26. f. &1. 3. deSpir. S. to. 2.
f>97 b- & aqttx , qn& fuper cmlos flint , ut fup. Grsc. *, to
v&cap , to Vurspa/w tuv X&CIuiv.
if.
f.
Hilar, in Pf. 123. col.
399.
e.landel Dominum:
at in Pf. 148. col. j86\ e. laudet nomen Domini ; deinde lie :
Qrit.t ipfe mandavit , C?
creata funt : ipfe dixit ,
^folia funt.
Auguft. vero Profp. & Caffiod. in eund. Pf. textui Rom.
fuftragantur una cum Gr. imo & Hilar, ipfe in explan. col.
587. d. nifi quod hab. prxcepit
,
pro mandavit; fed inf. ut
& 1. 4. deTrin. col. 837. b. ipfe dixit ipfe mandavit
,
&c. Itidem Irena:us , 1. 2. c.
34. p. 168. c. at inf. 1. 4. c.
41. p. 288. b. Quomam ipfe dixit ipfe prxcepit
, $crea-
ta funt. Novatian. 1. deTrin. p. 1032. b. Dixit,
tf
facia
funt omnia : prxcepit
,
^
procejjerunl univerfa. Ambrof. au-
tem ut in textu Rom. turn 1. 1. & 1. Hex. col.
j. a, 19, f.
z6. f. turn in Pf. 36. & 1 18. col,
ffj.
b. 1089. a. item I. de
Myfter. to. 2.
339.
c. ficut inf. col. 369. a.
459.
b.
465. a.
512. b. 1151. d.
if . 6. Ita legit S. Profper cum Caffiod. ibid. Hilarius
vero & Auguft. Et flatuit ea injaculum,
?
in fxculttm
f'x-
cnli : prxceptum
pof.
Sec. Auguft. tamen delet Et , in prin-
cipio , ficut Hilar, inf. cum Gr. Ambr. 1. 2. Hex. col. 26. f.
Statuit ea in fxculum faculi : praceptum , &c. Gr. ei's tm
aioivct , ii ilc, Tof a.'aifot , &C.
j^.
7. Concinunt Hilar. Aug. Profp. & Caffiod. una cum
Gr. Vide etiam Ambrof. I. 2. Hex. col. 5 1. c.
i~. 8. Ita Caffiod. in hunc Pf. at Hilar, legit: Ignis, gran-
do , nix , cryflallum , fpiritus procellx : qnxfaciunt verba ejus i
inf. verbum ejus : Pf. ibid, prarf. fpiritus procellarum : qui
fa-
ciunt -verbum ejus. S. Profp. fpiritus procellx: qui faciunt*
&c. Auguft. in eund. Pf. fpiritus tempeflatis : qnxfaciunt,
Sec. item I. 7. ConfefT. to. 1. 140. f. & 1. 3. de Gen. ad lit.
to. 5. 148. e. & 1. 1. de ferm. Dom. in monte, col. 166.
d. Brev. Moz. fpiritus tempeflatis : quifaciunt , &c. Vigil.
Tapf. cont. Varimad. p. 742. e. fpiritus procellx: qnx
fa-
aunt , Sec. Grxc. itifvjj.a. xci/atyiJoi;- rot so/JV/a toc ao/Oif
avfy.
ir. 9. Sic Hilar. Auguft. Profp. & Caffiod. cum Gr. rur-
fum Aug. I. 7. Conf. to. 1. 140. f.
T^. 10. Ita legit Hilar, cum Caffiodoro. Profp. vero cum
Pf. Vatic, apud Hilar. Beflix , ^ omnia pecora , &c. urfup.
Aug. aim in hunc Pf. turn 1. 7. ConfefT. to. 1. 140. f. ita :
Beflix
, $$
omnia pecora : reptilia ,
volatilia pennata. Ita
etiam in Gr.
#.11. Accinunt Hilar. Auguft. Profp. & Caffiod. cum
vet. Pfalt. & Gr.
If. 12. Hilarius leg. cum Aug. Profp. & Caffiod. Juvc
net
, 5?
virgines : (einores cum junioribus , See. Sic lterum
Auguft. 1. 7.Confeft. to. 1. 140. f. cum Pfalt. Corb. & Mo-
2ar. In Gr. <ai>Gv}cafie}ts<i>Ispar.
t. 13. Similiter habent Hilar. Aug. Profp. fcCafliod,
cum Gr,
2%6 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CXLIX.
He bk.
Gloria ejus in ccclo & in terra,
& ex.iltavit cornti populi
fui.
Vu 1 G A T A HOD.
14. Confeflio ejus fuper ccelum
& terrain : & exaltavit cornn po-
puli fui.
Hymnus omnibus fanctis ejus : fi-
Versio antiqua.
* Mf.
Sangtrm. 14. Confeflio ejus fuper ter-
rain & coelum : exaltavit cor-
nu populi fui.
Hymnus omnibus fanttis
Laus omnibus fanctis ejus
; filiis
ejus : filiis Ifrael
,
'populo ad- Ifrael, populo appropinquanftfibi. liis Ifrael, populo appropinqunnti
propianti libi. Alleluia.
fibi. Alleluia.
NoTiE AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
t. 14. Hilar. Profp. & Caffiod. Vulgata: accinunt. Au- ap. Hilar, exfuhavit comtt , &c. Moz.
$
exaltavit. Subinde
S;uft. vero legit : Confeffio ejus in terra
tf
coslo : $
exahabit in Corb. bymnum omnihtsjanttis
,^
&c. In Gr. "H i'v,m>o-
xornu , &c. ut in Vulg. Ambrof. I. 1. de Abr. c. 8. col.
507. -/no;; wIS i<a\ 75 j v&^' *, tydti xs'oci ,
&c. ut in tex-
d. &. in Pf.
45.
col. 895.
c. exaltavit , &c. Pf. e Mf. Vatic. tu.
Ex
Mf.
Sangtrm,
Vers 10 antiqua.
t . Alleluia , Pfalmus David.
HK B R.
Alleluia. CXLIX.
CXLIX.
*
s~*\ Amate Domino canti-
V_^/ cum novum : laudatio
ejus in ecclelia fanctorum.
2.. Lxtetur Ifrael in eo
,
qui
fecit ipfum : & filii Sion exful-
tent fuper regem fnum.
3.
Laudent nomen ejus in
choro -: in tympano & plalte-
rio pfaliant ei.
4.
Quia beneplacitum eft
r
L> 1
f
Antate Domino canticum no-
vum : laus ejus in congregatio-
ne fanilorum.
Ldtetur Ifrael in faclore fuo
:
filii Sion exfultent in rege fuo.
c
Laudent nomen ejus in choro :
in tympano & citbara cantent ei.
VuiGATA HOD.
i. Alleluia. CXLIX. '
. Antate Domino canticum no-
'
vum : laus ejus in ecclelia fanc-
torum.
2. LaMretur Ifrael in eo
,
qui fecit
eum : & filii Sion exfultent in rege
fuo.
5
. Laudent nomen ejus in choro :
in tympano & pfalterio pfaliant ei
:
Pairf complacet Jtbi Dominus 4. Quia beneplacitum eft Domi-
Do'mino in populo fuo : exal- in populo fuo : exaltabit manfuetos no in populo fuo : &exaltabit man-
tavit manfuetos in falute.
5.
Et exfultabunt fan&i in
gloria :
6. Exaltationes Dei in gut-
ture eorum
:
injefu.
Exfultabunt fmcti in gloria :
laudabunt in cnbilibus fuis.
Exfultationes Dei in gutture
eorum
, & gladii ancipites in ma-
nibus eorum :
Adfaciendam vindiclam in gen-
7. Ad faciendam vindictam
in nationibus
,
increpationes tibus , increpationes in populis
in populis.
8. Ad alligandos reges eo-
rum in compedibus : <3c nobi-
les eorum in vinculis ferfeis.
9.
Ut faciat in eis judicium
Ut alligent reges eorum catenis
,
& inclytos eorum compedibus fer-
rets :
Ut faciant in eis judicium con-
conferiptum : gloria ha:c eft fcripam : decor
eft
omnium fanilo-
omnibus fanclisejus.
rum ejus. Alleluia.
fuetos in falutem.
% . Exfultabunt fancti in gloria :
la?tabuntur in cubilibus fuis.
6. Exaltationes Dei in gutture
eorum : & gladii ancipites in mani-
bus eorum :
7. Ad faciendam vindiclam in
nationibus , increpationes in populis.
8. Ad alligandos reges eorum
in compedibus : & nobiles eorum in
manicis ferreis.
9.
Ut faciant in eis judicium con-
fcriptum : gloria hec eft omnibus
fanclisejus. Alleluia.
NoTiE AD VERSIONEM ANT.I QUA M.
fr. I In Pfalt. Rom. fimpliciter , Alleluia , alleluia. Ap.
Caffiod. femel tanu'im ; nee plus in Gr.
*
Ita legunt Hilar. Profp. & CalTiod. cum Pfalt. Rom.
& Corb. Auguft. vero Vulgatae favet. In Gr. ii euntn au-
1S , &c.
-#.x. Ita legit S. Profp. cum Pfalc. Corb. Item Hilar. &
Caffiod. ibid, nifi quod hab. eum , loco ipfum. Pfalt. Rom.
hab. ipfum ; at in fine , fuper regefuo. Moz. pariter ipfum ;
extremo vero , fuper
gregem fuitm ; fed vitiose , ni fiallor
,
nam in Gr. conftanter .sV) tS fcaciMi civ/ar,
W. j. Ita Hilar. Aug. Profp. & Caffiod. cum vet. Pfalt.
Si. Gr. Ab uno Corb. abeft to in choro.
#.4. Hilar, in comment. Quia beneplac in pop. fuo:
exahabit manf. in falmem. Pf. ibid, praef. exaltavit ; at Hi-
lar, in Pf. 145. col.
ftf.
f. conftanter exahabit. Pfalter.
Moz. $$ exfaltabit manfuetos infatute. Rom. $$ exfultabunt
manfueti in falutem ; Carnut. in falute. Auguft. ibid. Qno-
tiiam benefecit Dominus in populo fuo : %>
exahabit manfue-
tos in falute ; Mfs. exaltavit. Profp. & Caffiod. ut in Vulg.
Cr."0?/ suJ~ox.iT Kupwi;..... K) u-^wci ispttiis a eco/vpia,
#.
J.
Hilar. Vulgatae accinit ciim in huuc Pf. turn in Pf.
14$.
col. 55-9. f. Item Auguft. Profp. & Caffiod. cum vet.
pfalt. In Gr. K<xr>x>W7'
Jj
oiyKMta.aw'iai , &c.
fr. 6. Hilaiius in hunc Pf. ita legit : Exfultationes Dei
en gutture eorum : 2?
gladii bis acuti in manibus ipforutn ." fie
euaminPf. X43. col.
/59.
f. Auguft. vero ibid. Exfultatio-
nes Dei infattdhtts eorum :
tf
frames bis acuta in manibus
eorum. S. Profp. Exaltationes Dei infaucibus eorum:
&
gla-
dii ancipites, &c. Similiter apud Caffiod. & in Pfalt. Rom.
pranervocem 1. Exfultationes. In Mozar. Exfultationes Dei
in faucibus eorum :
tf
giaditts bis acutus in , &c. Pf. e Mf.
Vatic, apud Hilar, hab. Exfultationes Dei infaucibus eorum :
f^ gladtus ancipitis in , &c. Gr. AT u-^uoit; t? e? cV *a-
fulyt du'iuV >L pofupaTai Alz-opiot cV,5cc. al.exChryfoft.ini-
tio hab. A/ ufivoM'/tat ii' &cv , &c.
#~t. 7. 8. Ita ferunt Pfalt. Rom. Corb. & Moz. ad ver-
bum , cum Caffiodoro. Apud Hilar, vero fie in commentar.
Ad faciendam vind. in nationibus , objurgationes in populis.
Ad allig. Sccutin Vulg. Pf. ibid, prjefixus hab. increpatio-
nes in populis. Ad alligandos reges in manicis
tf
comp'edibus :
tf
nobiles eorum in vinculis ferreis. Auguft. in eund. Pf. Ad
faciendam vindiclam in gentibtts , objurgationes in populis. Ut
alligent reges eorum in comped.
tf
nob. eorum in vinculisfer-
reis. Similiter ap. Profp. praner unum ad alligandos , loco
ut alligent. In Gr. T? aromoow ixJUmiv cV Tofte Qvsat , hiy-
ftii a Toi$ *aoi?. T? Axacci ris cV 'orsJaii' , rii IvJo-
fyc, Zulu hi xiCSizsJ
a'? "fv&us-
~t. 9. Pfalt. Rom. Ut faciant , Sec. ut fup. Mozar. Ut
facient , &c. Hilar, cum in hunc Pf. turn in Pf.
143. col.
$60. Ut faciant in his , &c. Auguft. Profp. & Caffiod. Ut
in Vulg. Gr, T swljow wloTi ,
&c.
LIBER PSALMORUM. Pfalm. CL. 1%
VULCATA HOD.
i. Alleluia. CL.
HK B R.
Alleluia. CL.
L
T Audate Damnum in fauflo
laudate euin in firmamento vir- JLj ejus : laudate eum in fortitu
Audate Dominum in fandYiS ejus:
tutis ejus. dmepotentu ejus,
2. Laudate eum in virtutibus ejus: Laudate cum in fortitttdinibns
laudate eumfecundummukitudinem ejus : laudate emu juxta muliitu-
magnitudiuis ejus.
5 . Laudate eum in fono tubx :
laudate eum in pfalterio, & citha-
ra.
4. Laudate eum in tympano , &
choro : laudate eum in chordis , &
organo.
<
. Laudate eum in cymbalis be-
nefonantibus : laudate eum in cym-
balis jubilationis : 6. omnis fpiritus
laudet Dominum. Alleluia.
NoTf
V E R S I O ANTIQUA.
r. Alleluia. CL.
L
Audate Dominum fanc-
tis ejus : laudate cum in
firmamentovirtutis ejus.
2. Laudate eum in potenta-
tibus ejus : laudate eum fecun-
dum multitudinem majmitudi- dinem magnificeutu fu&.
nis ejus.
Laudate eum in clangore buc-
3. Laudate eum fono tuba:
:
tins, : laudate eum in pfalterio , & laudate eum in pfalterio
,
&
citbara. cithara.
4.
Laudate eum in tympa-
no
,
& choro : laudate eum in
chordis , & organo.
5. Laudate eum in cymba-
lis benefonantibus : 6. omnis
fpiritus laudet.
~fr. I. Pfalt. Rom. cum Gr. Laudate Deum in Janftis ,
&c. Auguft. Profp. & CafTiod. ut in Vulg. Vide eciam Am-
brof. 1. 2. Hex. col. 31. a.
fr . 2. Ita legunt Profp. & CafTiod. cum Pfalt. Mediol.
Corb. Carnut. & Rom. Augult. ibid, in virtntibus ejus , vel
tit alii interpreiatifont , inquit , in potentatibus ejus. Grasc.
0) TaT; /warsiais aviv.
g-Tt. 5. 4. Auguft. & CafTiod. nil dififerunt a Vulg. cui
etiam Gr. conform. Apud Profp. ita : Laudenl eum in
fo-
Laudate eum in tympano
, &
choro : laudate eum in chordis
, &
gano.
Laudate eum in cymbalis
fo~
nantibus : laudate eum in cymbalis
tinnientibus : omne quod fpirat
,
laudet Dominum. Alleluia.
AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
tt. $.6. Pfalt. Cam. Corb. & Rom. cum CafTiod. Latt~
date eum in cymb. bene fort, laudate eum i cymbalis bene tin-
nientibus-, &c. ut in Vulg. Hilar, quoquein comm. ait : Lou-
damns in cymbalis bene fonantibns : in cymbalis exjultattonis
larts
ifta pcrficitur ; qnx laus omnis in fantlis iji. Profp. ibid.
Landent eum in cymbalis bene fonantibtts : laudate eirm, &c.
ut in Vulg. Auguft. verb ab ipfa nil omnino difleir. Ult.
etiam veific. 6. legitur ap. Ambrof. in PL 40. cot. 88 3. a.
& Niceiium ep. Spicil. to. 3. p. 9.
. c. In Gr. Atnifc aiTlw
no tnb.c : landent cumin pjalt Landau earn in tymp cv x.uftQ>.ois iv\\yo,c-' a.h$~ilii.:'ioi e'e xi/^tGaMie a.Mtha.yjj.V
*
laudate eum in chordis
, 5
orr. Apud Ambrof. 1. de fi.de ok won atnioHui toy Kufiiv.
Ref. col. I it>2. b. Laudate eum in fono tuba.
Lx
Mf.
SangertHf
V E R !5 I O ANTIQUA.
CLI.
**
Hie Pfalmus fibi proprie fcriptus eft David
,
extra numerum C L. cum pugnavit I*
Mf.
Sangtrnn
cum Golia.
i. "pUfillnseram inter fratres meos, &ado- 3. Et quis adnuntiavit Domino meo i ipfe
X lefcentior in domo patris mei
,
pafce- Dominus , ipfe omnium exaudit.
bam oves patris mei. 4.
Ipfe mifit angelum fuum
, & tulit me
2. Manus mex fecerunt organum : digiti de ovibus patris mei : &: unxit me mifericor-
mei paraverunt plalterium. diam unctionis lux.
Noii ad Version em antiquam.
*
Hie Pfalmus non folum reperimr in Pfalterio noltro
Sangerm. fed etiam in aliis tribus vet. Mfs. videlicet uno
itidem S. Germ. n. 8. annor. dicker 700. altero Colbert.
n. 727. annor. 900. tertio denique Biblioth. Sorbonic*.
Latine etiam habetur ad calcem Pfalterii Brunonis epifc.
Herbipol. Scriptoris xt. face, cum interpretatione Johan-
nis Cochlaei. De hoc Pf. pariter meminit Euthymius Ziga-
benus ,
praefat. in Pfal. qui quidem auctor adhuc florebat
initio xii. faeculi. Graece quoque & Latine legitur ap. Six-
turn Senenfem, 1. 1. Biblioth. Sancia:,
p. 36. Editus pari-
ter eft Grsece , cum verfione Lat. & Notis Flaminii Nobi-
lii , to. 2. Vet. Teftamenti fecundum LXX. de exemplar!
Rom. fideliter exprelTi ; Audio & cura Joh. Morini Orar.
Jefu Presb. fol. Parif. 1628. Demum vulgatus eft Grsece
& Latine a Johanne Alberto Fabricio, to. xiv. Bibliothecae
Gr. p. 1 6 1. anno 1728. Alia , inquit , antiqua verlioLati-
na hujus Pfalmipridem edita fuitaB. Elia Ehingero ex Mf.
d) Bi'ol. Auguflanas, Auguft* Vindel. itf26.atqueinde inDia-
>>
rio eruditorum Theologico , anno 1722. Illam hoc loco da-
)> bo & ipfe , additis quibuld. obfervationibus. Veriim non
tantum Grce &Lat. editus eft hie Pfalm. fed 3c Syriace ,
Arabice,ac ./Ethiopice, adjuncts eregione totidem verfio-
nibus Latinis. Hujus tamen Pfaimi ne verbum quidem ex-
ftat in Hexaplis recens editis a Montfalconio noftro : non
invenitur etiam in veterib. Pfaltei iis Lat. a nobis ffpe & foe-
piiis laudatis fupra : imo nece Patrum antiquiorum , faltem
Latinorum , lcriptis quidquara nobis eruere licuit , quod
eundem Pfalmum vel indicaret, vel tantillmn redoleret.
Hunc tamen Pf. agnovilfe nonnullos , ciim Grxcos , turn
Latinos , dodtillimus Fabricius afieverat : Latina , inquit,
verfione antiqua hujus Pfaimi ufus pridemfuit ante Auc-
torem confiictus Arnobii & Serapionis , Vigilium Tapfen-
)> fern , Gaudentius Brixieniis , fer. xi. 8c infra , Not. b. ad
M
^.
I . c( H.ec verba , inquit , refpiciunt
, prater Mariam Caf- cc
fobolenfem ad Ignatium , Athanaiius , epift. ad Marcelli- it
num , Chryfoftomus , homil. xvn.ad populum Antioch. Sc cc
Gaudentius Brix. homil. XI. m
**
Grace. Ou%s ifa^l; I'Aioypxipiq t'q AavlJ~ , *, tfytftst
tv aptQftii ,0% i/noycjua.X'"^ tu Io^ikA. Edit. Aid... T?Aa-
S/cf bV/ > ji e i,o>ter t? tt.f.i$-/j.x iuv ex.ce.Tm mev%x.or7a , Ytt tfa-
fc/icxx>i*t "Kf'% tc roMaj. Mf. Auguit. Latir.e : Hie Pfalmus
proprie fcriptus David , extra numerum , ijuando monoma-
cbiam initt cum Goliath.
~t. 1. Sic in Mf. Colb. ut etiam in Grasco. In Auguftano
Lat. Minimus eram interfratres meos
, 5 adolej'cens in domo
,
&c. ut fup. Vide Not. Fabric, in hunc tf. laudatam fupra.
Tf. 2. Grace, additg,, poft organum ;"fcribitque
H/vxoeor*
loco paraverunt. Hunc tf". citat tuthymius pr<tfat. in PL Sc
legit concinnavernnt ; Bruno Herbipol. aptazerunt. Sic
etiam in Mf. S. Germ. n. 8. Item in Colb. & Sorbon.
$j di-
giti mei aptavernnt. In Auguft. 5 digiti mei compojuernnt.
ir. 3. Bruno epifc. Herbipol. pro ult. exaudit, leg. exau-
ditor, cum Mf. Sangerm. n. 8. In Culb. & Sorb, ipfe omnium
exaudivit. Graece : Kai tie, VapJ-^TW Kvpla (tt ; a'f/o;Kt)'-
eio? > a'f/o; tleami' Itidem in Mf. Auguft. Gr. Latine ve-
ro fie : Quis ifle ejl qui docuit ? herns mens ipfe
Dominus
, ^
exauditor enjitfvis clamantis ad eum.
tf.4. Bruno epilc. Herbipol. cum tribus Mfs. Sangerm.
n. 8. Colb. & Sorbon. extremo legit , unxit me in mijencor-
dia undieiiis jux ; Gr. s^piof'^s cV t&> i*a!a t; yp'sso? dviS'
Mf. vero Alex, w jb ijj{ tvc'^fM^'i kv}u. Mf. Auguft. fie
habet Latine : Jpjemet mijit angelumfuum , 5 extraxit me
ex ovibus patris met :
5
unxit me unguento unclicnis fux. Fa-
bricius addit inf. apud Vigilium legi , unclione m:Jericordi.s
fua ; quafi , inquit , in Grasco efl'et , t
Xt**i
"** **** Kt
'"
ao8 LIBER PSALMORUM. Pfalm. CLI.
V E R S I O
Es Mf.
Sangerm.
f.
Fratres mei boni , & magni : & non
fuit beneplacitum in illis.
6. Exivi obviam alienigenae : <Sc devotavit
me in iimulacris luis.
NoT.S AD V E R S I
.
y. Mfs, Sangerm. n. 3. & Colb. extremo ferunt , 2?
non fiat beneplacitum in eis Domino : Gr. k'x ivSottwn cV
V?<h; Kufijo;, Mf. verb Auguft. lie Latine habet : Fratres mei
'fulcbrifunt
, tf
magni : 5
tamcu non ejl obleilatus eis Domi-
nies.
t'. 6. Totidem verba refert Euthytn. prasfat. in Pfalm.
praeter hoc , maletiixit mibi . pro devoutvit me. Itaetiam le-
git Bruno epifc. Herbipoi. cum Ml. S. Germ. n. 8. In Colb.
& Sorbon. maledixit me. In Grseco , ;aix.ccivpaQai^ /us , i. e.
exfecratns
eft
me , devovit me. Mf. vero Augull. fie habet
Latine : EgreJJ'tts jum in occu-.imn extranet natione.: gnu-
ledixit mibi per Jimulaclirajita :Grx-c. cV Til; a'SaMi; do'/?,
ut fupra.
If'. 7. Sic in Mf. S. Germ. n. 8. In Colb. Ego antem,
'evt.ginato gladio ipjius ab eo , amputavi , &c. ut fupra. Eu-
thym. verb legit : Ego autem , exerto ab eo ipjius gladio , de-
collavi earn , &c. Bruno epilc. Herbipoi. amputavi caput
tjus , &c. ut fupra. Gnece ita : 'EyaS Js svewintnf thc cap'
anJit (itt.ya.tgen , atiriX.itpa.MQa avloV K r\Pjt , &c.ut in Lat.
Icidem Graece in Mf. Augull. nee plura : Latine verb prae-
mittuntur ifla in eodem Mf. Etjaculatusfttm in earn tret la-
fides infronton ipfitts , in viwtte Domini
; $$
projlravi enm :
turn fequuntur : Et ego evagmavi gladinm ejus
,
quern \v.a ma-
ntt tenebat
, $ amputavi caput ejus : ftj abflnli opprobrium a
Jlliis Ifrael ; qua; tola Graeco laterali refpondent. Fabricius
1 N T I Q U A.
7. Ego autem , evaginato ab eo ipfius gla-
dio
,
amputavi caput ejus :
&'
abftuli oppro-
brium ex filiis Ifrael.
ONEM ANTIQUAM.
de additamento prarvio ita difieritinf. Not. g. Qui hoe
c
loco in adjuncla verfione
( antecedit
) verficulus , in Gr*-'
tc
co , & verlione altera Larina vereri , male defideratur , (C
cum & fenfus eum videatur poftulare , & exflet eriam in
u
Codice Latino Bibl. Guelpheibytanae , & in verfione Ara-
,c
bka , an. 1619. vulgata ; & in Syriaca > cujus editionem
(c
Maronitis debemus ; necnon in jEthiopica
,
quam Jobus
, c
Ludolfus publicavit : & lectum ab Elia Cretenfi ad Na-
<c
zianzeni Oration. 4. & a Perro Comeftore , notat laudatus
,c
Hillcherus , p. 57.
Ita Fabricius , nee male ; moleflum
tamen nonnihil & durum videbitur hunc veriiculum Grae-
ce in Mf. nullo inveniri : prsterea , fi liceat hie lufpica-
ri aliquid mali , addam , verfionem Latinam hujus Plalmi
in Ml. Auguftano , non fapere omnino antiquitatem : prae-
terquamquod enim faepe non conveniat cum aliis veteri-
bus Mfs. a nobis laudatis , Graecum etiam textum paulo
folutiiis & ornatius reddit ; v. g. hoc tituli , J7s ipom/act
X"**
, quod Mis. noilri vertunt , cum pugnavit , Auguftan.
folus ita reddit , quando monomachiam miii : item ^.
3.
Grasca ifla : Kai tU drafyfsu to Kipia (in \ dvTci KvCm->
d\fi'o% si'mwJ' quje Mfs. noftri codd. pene ad verbum inter-
pretantur, Mf. Augultan. multo liberius exprimit : Quit
ijle ejl qui docuit ? herns mens ipfe Dominns
, ^ exanditor
cujujliis clamamis ad eum : & ita de nonnullis aliis.
ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT. VULGATAM DELECTUS,
Auftore Francisco Luca Brugenfi.
LIBER PSALldbRVM.
>SAL. \.ir,
J.
Ideo non refurgent impii in judicio. Ser-
vandum
efl Juturum refurgent-, mm Jttbjluuendnm prx-
Jens refurgunt.
Sequitur ; Neque peccatores in concilio juflorum. Conci-
Jio h'tc acceptam pro catu
,
per c potiits
efl fcribeudum quam
per f.
PsAt. II. #". 6. Praedicans pr3?ceptum ejus. Konejimn-
tandum pronomen ejus, cum nomine Domini.
Psal. IV. t. 5. Qus dicitis incoidibus veftris , in cu-
bilibus veftris compungimini. iSoji tnterponas conjuadionem
St.
Psal.VII. ^.13. Nil! converfi fueritis, gladium fuum
vibrabit. Kon mttus fitiitriim vibiabit , cum pr.tterito vi-
bravit.
Tfr. iy. F.cce partuiiit injuftitiam. Hie mm mutes pr.aeri-
tum parturiit, in prsfens parrurit.
Psal. IX. #. zz. Deljicis in opportunitatibus. Xfr bit
frxfens defpicis , infuturnm delpicies.
Tt. 10. In laqueo fuo humiliabit eum. Hoc loco fervan-
dttm efl futttrum , non fubflitueudum prxttritum humilia-
vit.
"t. ii. Exfurge Domine Deus , exaltetur manus tua.
J$on tnterponas conjnnclioisem &.
Psal. X. f. 1. Tranfmigra in montem ficut pafier.
Alii legutit plurali r.umero montes.
Psal. XII. if . y. Ne unquam obdorrniamin morte. Alii
frofixto legMitt quartum calnm mortem.
Psal. XIV. t. y. Et nrunerafuperinnocentemnon ac-
cepit. Tlurale innocentes quod aliijcribunt , expo/itio ejljin-
gularis innocentem.
Psal. XV. f. }. Sanclis qui fum in terra ejus , mirifi-
cavit omnes voluntates meas in eis. In primis non ej) bic
cmittendum pronomen ejus : delude non efl fubflituendnmfu-
turnm mirificabit pro prsterito : ad h.ec prxteriti fervanda efl
tenia ptrfotia mirificavit , 0 fupponenda prima mirificavi
:
infuper pronomen prima perfona meas , non ejl vari.vidum :it
fuas tenia : denique non ejl commrttandum in eis cum inter il-
los. Hxc enim futit varia codtcnm errata.
Psal. XVI. t. 3. Et non ell invents in me iniquitas.
Non omitt.rs medium illud in me.
S. 14. Saturati funt filiis. No mutes filiis
cafit fexto , in
filii cafu prima : mnltoqne minus pro filiis fubjhtuas porcina
,
5,j de re lege
, Ji
placet , TSotationes noflras.
Psal.XVII. ^.18. Eripuir medeinimicismeis fortiffi-
piis. Quidam librifcribuntfutttrum eripiet
; fed rcunendnm
videtur prateritton , tit ab Interprete datum
,
qui fitturiitn
prxteriti loco acceptrtt.
>?. 20. Salvum me fecit , quoniam voluit me. Idem jtt-
dico defuture faciet
,
quod qutdam lite fubflituunt pro prxte-
rito fecit.
t-
3
3. Deus qui prxcinxit me virture. Non efl mntandus
cafus fexttts in quartum virtutem , Jive hoc verfn , Jiiie infr*
verfu 40. Ft pra:cinxifti me virtutead bellum.
Psal. XVIII. &. 14. Si mei non fuerint dominati.
Maf
culino genere fcribendum efl dominati : nam dominata netttro
genere efl
Iteritts editionis.
Psal. XXI. if. 1. In finem , pro fufceptione matutina.
Pro fufceptione alii legunt allumptione.
f. z. Deus Deus meus refpice in me. Complines libri
omit!tint prapojitionem in.
Tf. 17. Concilium malignantium obfedit me. No ma~
gis bic fcribas confilium^fr f, quam fupra I. f. y.
Psal. XXIV. $. 12. Legem flatuir ei in via quam ele-
git. Trxterito ftatuit Interpret expojnitfuturnm ilatuet.
Psal. XXVI. tf. 4. Ut videam voluptatem Domini.
Caveiidtim efl ne recidatur in fetus mendttm eorttm
, qui bac-
tentts fcripferunt voluntatem
,
quod ejl beneplacitum
, mntata
una litter.i
,
pro voluptatem , quod efl , detectationcm
, five
jucnndttattm
,
quo modo Romaui Falres correxerunt.
Psal. XXVII. t. 1. Pfalmus ipfl David, l'raferendum
efl pronomen ipli pronomini huic.
t~. 3. Ne limul trahas me cum peccatoribus. Egregic
Correllores Romani , fublato veteri errato fcribentium tradas
,
quarto, alphabet! littera media
,
quod efl txa.fjj Zc, , rcflitucrunt
trahas, media afpirationis nota
,
quod
efl e*K['i<;.
~t. 7. In ipfo fperavit cor meum, & adjutus fum. No
prxponas bis verbis & conjnniliottem.
Psal. XXX. #\ 12. Super omnes inimicos meos factus
fum opprobrium , & vicinis meis valde. No bic omittas Sc
conjnndionem , prapojitam nomini vicinis.
Psal. XXXII. t. 1. Pfalmus David. Non addas in fi-
nem , quod quidam libri.
Psal. XXXIV. 1r. 1. Ipfi David. No addas Pfalmus
,
quod alii.
Ibidem. Expugna impugnantes me. Nod mutes impu-
gnantes cum expugnantes.
f. 8. Et in laqueum cadat in ipfum. Cave legas in idip-
fum ,pro in ipfum.
&. 11. Surgentes tefles iniqui
, qua; ignorabam interro.
gabant me. No
eft
mtttanda puma perfonaJtngtilaris in ttr*.
Romanarum Correctionum delectus.
tiam pluralem ignorabant.
tf. 14. Quaii proximum , & quafi fratrem noflrum lie
complacebam. No omittas coiijnndionem 8c ante pofterius
quaii.
#. zj. Nee dicant : Devoravimus cum. Cave ne prxteri-
tttttt devoravimus ,pro inolito feribentium vitio , cum future
devorabimus commutes.
it. 2(5. Induantur confufione & rcvereniia qui magua
loquiuuur fuper me. Et h'tc cavendum efl , ne to magna
,
quad
efl grandia , iterum corrumpatur , addit* una ffllaba , mali-
gna , quod
eft perverfa.
Psal. XXXVI. it. 6. Et judicium nuim tanquam me-
ridiem. Prxferendtts
efl
quartus cafus Jixto meridie.
"fr. 14. Ut dejiciant pauperem & inopem. Romanx cor-
reclionis
efl
dejiciant , compojttum it jaciu
,
pro eo quod vulgb
minus telle legitur decipiant , quod
efl fallant , compojito ex
capio.
it. XI. Mutuabitur peccator, & non folvet : jliftus au-
tem miieretur , 8c tribuet. No mutes futura in prafentia ,
mutuatur , fol vit , tribuit : nulla veto mode
, proJimplici tri-
buet
, fcribas compojitum retribuet , ant retribuit.
if. 25. Apud Dominum grelfus hominis dirigentur. Ser-
vandum
efl
plurale dirigentur
,
prafingulari dirigetur.
Psal. XXXVII. if. 1. In rememorationem de fabbato.
Ut
efl
praferendus quartus cafus fexte rememoratione ; ita
non
efl
commutauda prapojitie de cum nomine die , vel ablati-
ons fabbato cum genitive.
f. 11. Cor meum conturbatum eft. No addas in me.
Psal. XXXVIII. 't. 1. Ipfi Idithun. Alii pro pronomine
ip(i , legunt prxpojitionem pro.
Psal. XXXIX. t. 6. 'Multiplicati funt fuper numerum.
Nouuulli libri genere feminine , habent multiplicatje ; non-
nulli ueutro multiplicata :Jed mafculinum multiplicati , nof-
tra edilionis efj'e videtur.
i~. 9. Et legem tuam in medio cordis mei. Hac Vulgate
naftra
editionis
efl
Ictlio : altera
, qua pro cordis
,
quidamfcri-
lunt veneris , alterius
eft
translations.
ir. 15. Multiplicatae funt fuper capillos capitis mei.
Hon mutes femininum multiplicatae, in mafculinum mul-
tiplicati.
Psal. XL. f. 2. Beatus qui iritelligit fuper egenum 8c
pauperem. No appoints adjedivo beatus fiibftahtivum vir
,
hoc quidem loco.
Tfr. 7. Et fi ingrediebarur ut videret , vana loquebauir
,
cor ejus congregaYit iniquiratem libi : egrediebatur foras,
& loquebatur in idipfum. Numerijingulares nequaquam nut-
tandi hie funt in plurales , ingrediebantur , viderent , eo-
rum , congregaverunt, egrediebantur , loquebantur ; quod
quidam faciunt. Pro nomine vana , nonnnlli fcribunt adver-
bium vane ; tametji ntrumque eodem redcat. Alii ita diftin-
gnuut , ut cor ejus jungatur verbo praccdenti loquebatur. Alii
denique
,
prxteritum congregavit, mutant in futurum con-
gregabit. Sed prima turn lectio turn diftiiiclio, merito probata
efl
Romatiis Patribus.
Psal. XLI. -p. 2. Sitivit anima mea ad Deum fortem
vivum. Gonflanter retinenda
efl
vox fortem , qua
efl
robuf-
tum , pro ca qua in plerifqtie haitenns vitiose inoleverat li-
bris fontem ,
quarto cafu a nominativo fons : in quam eofa-
cilior lapfus fuit ,
quod
%)
prxcedat fitiendi vcrbum , "<$ jub-
fequatur epitheton vivi.
't. 6. Salutare vultus mei , 8c Deus meus. Non tenure
tmitlenda
efl
& conjundio.
Psal. XLIII. t. 1. In finem, filiis Core. Non prxponas
prxpojitionem pro , nomiui filiis.
~fr. 6. Et in nomine tuo fpernemus infurgentes in no-
bis. Pro in nobis
,
quidam librifcribunt in nos ; alii nobis
,
cmiffa prxpofttone.
Psal. XLIV. #. 1. Canticum pro dilecto. Cave legas
delicto
,
quod
efl
ptaahi
,
pro di'ecto , quod
efl
amato.
t.
f.
liuende^profpere precede ,& regna. Cave ne ita
iiflinguas , ut adverbium profpere jungatur verbo prxceden-
ti intende , cum cohxrere debeat verbo fubfequenti procede.
if. 13. Et filias Tyri in muneribus. No omittas primum
& ; nee mutes plurale filias , cum Jingnlari filia.
it. 14. Omnis gloria ejus filiae regis ab intus. Ut non
eft
emittendum pronomen ejus , ita non fcribeudum filia nomina-
tivo cafu , nee regum numera plurali.
f. 18. Memores erunt nominis tui. Non
efl
addendum
,
quod quidam libri fubdunt , Domine.
Psal. XLVI. &.
J.
Speciem Jacob , quam dilexit. Fe-
mininum quam , 5
efl
mutandum in mafculinum quem.
Psal. XLVII. it'. 1. Filiis Core fecunda fabbati. Non
eft
emittendum illud fecunda fabbati.
it.
J.
Fundatur exfultatione univerfa terrae mons Sion.
Pro nominativo fingulari mons , 0
efl
fcribendus aut geni-
tivus montis , ant pluralis numerus montes.
Psal.XLVIII. ir. 8. Non dabitDeo placationem fuam.
His verbis non
efl
prxponendum 8c.
t- 9- Et laborabit in asternum. Non mutes futurum la-
Tom. 11.
289
borabit, in pratentnm laboravit , mnltoqtie minus in libe-
ravit.
t. 10. Et vivet adhuc in finem. No omittas adver-
bium ad hue. .

t. 13. Et homo dim in honorc effet , non intellexir.

Non
efl hie omittenda cotijnnclio 8c , ut nee infra t. 2 1 .
efl
ad-
denda : Homo , cum in honore elfet, non intellexir.
Pi.L. XI.IX. Yr. 4. Advocabit ccclum defurfum. Reti-
nendum
eflfuturum advocabit , non /ul-jlttuendum prxteri-
tum advocavit.
if. 15. Eruam :e , 6c honorificabis me. Non prxponas
vet bo eruam alterum &.
Psal. L. t<\ 1. Quando inrravitad Bethfabee. Cavefcri-
bas Berfabee , litteta 1 , quod
efl
nomen loci Genef. 2 1 . # .
J
1.
pre Bethfabee litteta th
,
quod feminx nomen
eft , uxons
Uria.
t . 9. Afpergesme hylfopo , & mundabor. Noninterpo-
nas Domine.
if. 19. Cor contritum 8c humiliatum Deus non defpi-
Cles. N<;
eft
commutaudafecunda perj'ona cumtertia defpiciet.
jj".
20. Benigne fac Domine in bona voluntaie tua bion.
Non
eft
emittendum Domine.
Psal. LI. ir. 1. Et nunciavit Sauli : Venit David in do-
mum Achimelech. Fruflra addnnt quidam: Et annuntiavic
Sauli , 6c dixit : erronee autem Achimelech
,
quod
efl , fater
meus rex , mutant alii cum Abimelcch
,
quod
efl , paler mens
rex ; qua de re late Notaliones noflrx.
Psal. LII. if. 1. Pro Maeleth1 intelligentiae David. Cave
ne pro Maeleth
, fcribas , tranfpojitis primis litteris Ameleth
,
ant quod pejus efl , Amalech. Denique non mutes genitivum
intelligentix cum nominativo intelligentia , aut intellects.
Psal. LIII.t^. 7. Et in veritate tua difperdeillos. Qtii-
dam virtute
,
quod efljortitudine , legunt pro veritate , qua op-
poniturfalfitati ; male : nee minus male alii difperge
,
quod
eft
dijjipa
,
pro dilperde
,
quod
efl
perde.
Psal. LIV.

. 10. Prcipita Domine , divide linguas
eorum. Non interjicias cenjttuclionem 8c.
Psal. LV. tf. 1. In tituli inferiptionem. No mutes
quartum cafum in fextnm inferiptione. Simile infra Jet. Tt.
1. 57. 1. 1. j8. ir. 1.
59. t. 1.
if. 4. Ab altitudine diei timebo. Cave interponas non
ncgationem ante timebo.
if. 12. In me funt Deus vota tua, qua; reddam , lau-
dationes tibi. Ut non
efl
emittendum pronomen tua , ita non
eflfacile mutandus uominalivus pluralis laudationes , in ge-
nitivumJiugularem laudationis.
Psal. LVI. #. 8. Cantabo &pfaimum dicam. Nonfub-
jicias/ive Domino, five tibi ,
quod quidam libri, multuque
minus in gloria mea , quod
eft
Pfalmt 107. ~t. 2.
Psal. LVII. ir . 2. Si vere utique juftitiam loquimini
,
recta judicate filii hominum. Retineudiim
eft
nomen rela
,
non fupponendnm adverbium re6te.
T^. 10. Sicut viventes , lie in ira abforbet eos. Pro fie
alii repetunt iicut.
Psal. LVI1I. $. 12. Deus oftendet mihi fuper inimi-
cos meos. Futurum ofrendet mutandum non
efl
in prxfens
vel prxterimm oftendit.
f. 17. Ego autem cantabo fortitudinem tuam, & ex-
ultabo mane mifericordiam tuam. Legendum
efl exultabo
vocali quintet , non exaltabo vocali prima : quod
Jifcribere-
tur exfultabo addita litteta f , ccjfaret erroris anfa.
Psal. LXI. ir. 9. Deus adjutor nofler in asternum. Non
omittas
poflremum in asternum.
~t. 13. Quia tu reddes unicuique juxta opera fua. Cave
legas tua fecunda perfonx pronomen , pro fua tertia.
Psal. LXII. it. 7. Si memorfui tui fuper flratum meum.
Pro fie adverbio fimilitndinis , Romani Panes correxerunt li
,
qux
efl
cenditionalis conjuuilie.
Ibidem. In matutinis meditabor in te. Nonfubflituas prx-
teritnm imperfeilum meditabar ,
pro futuro meditabor.
Psal. LXIII. it. 7. Defecerunt fcrutantes fcrutinio. No
eft
opus fextnm cafum numeri fmgularts fcrutinio
, vertere in
quartum pluralis fcrutinia.
't. 8. Accedet homo ad cor altum. Nonjudicarunt Re-
main Corrctiores prxpojitionem ad commutandam cum conjunc-
lione &
,
quod alii multi judicant.
Psal. LXIV. it. 1. Canticum Jeremia; 6c Ezechielis.
Ut non oportet addere Agga;i , Zachariaj , aut Ezechi* ; ita
non
ofortet emittere Jeremiaa 6c Ezechielis
,
quiduopropbeta
,
incipientis tranfmigrationis tempore vixerunt.
Ibidem. Populo tranfmigrationis , cum inciperent exire.
Non prxponas ablative populo prxpojitionem de ; necjeribas
,
mutatis cafibns , depopuli tranfmigratione : multoque minus
vel
fubftituas vel addas de verbo peregrinationis ,
qua altera
trauslatio
eft.
Ad hac exire melius
eft
quam proficifci. Deni-
que non
eft
pars
ifta
tituli , Jeremia: 5c Ezechielis populo tranf-
migrationis , cum inciperent exire , facile omitteuda
, quant-
vis Hebra'ice non exflet.
t. 11, Riyot ejus inebria. Noli mutare verbum inebrii
Oo
Romanarum Corredtionum delectus. 290
in participium inebrians.
Ps al. LXV. yf. 1 7. Ad ipfum ore meo clamavi , & ex-
altavi fub lingua mea. Hie contra quam fuperiits Pjal.
58.
Tt . 17.
legtndum
eft
exaltavi vocali prima , verbum fcilicet de-
ditclum a nomine alcus , 0 exultavi vocali quinta , ver-
bum dednclum a (alio.
Psal. LXVI. if. y. Quoniam judicas populos in aequi-
tate , & gentes in terra dirigis. Quidam leguntfuture tem-
pore diriges
; fed verijimile
eft , luterpretem duplici prajenti
ufum vertiffe judicas , dirigis.
Psal. LXVII. yf. y. Turbabuntur a facie ejus. Nequa-
quam omittendafunt
hsc verba.
if. 23. Convertam in profundum maris. Qtiidam pro
quarto cafu legunt fextum profundo , -ue I profundis.
Psal. LXIX. ir. 1. In rememorationcm, quod falvum
fecerit eum Dominus. Retinendus
eft
cajus qttartus reme-
morationem, nee jacile mutandum pronomen tcrtix perfona
eum , cum prim* me ,
quanquam hoc Grace legatur.
Psal. LXX. if. 16. lntroibo in potentias Domini. Alii
fcribttnt nitmero Jingulari porentiam.
ir . 20. Quantas oftendifii mihi tribulationes multas 8c
malas. Non fcribas neutrum quanta
,
pro jeminino quantas.
Psal. LXXI. if. iy. Et adorabunt de iplo femper. Qui-
Aam libri ,
pro compo/ito adorabunt
, fcribunt fimplex ora-
bunt : compojitum euim
eft
loco Jimplicis ,
quemadmodum de
eft
loco pro.
yf. \6. Et erit firmamentum in terra in fummis mon-
tium. No
eft
fcribendum frumentum
,
quod
eft
triticum
,
pro
firmamentum : quanquam frumentum fortajfe firmamenti
nomine Jit
intelligendum.
Sequitur : Superextoltetur fuper Libanum fruclus ejus.
Cave legas fluclus ,
pro fruclus , id
eft
I pro r , liquidam pr:^
mam pro qttarta.
Psal. LXXIII. if. 19. Ne tradas beftiis animas confi-
tentes tibi. No mutes accnfativum confitentes in geniti-
vum confitentium.
Psal. LXXIV. if. r. Infinem,ne corrumpas. Quidam
libri pro corrumpas , habent dilperdas ,
quod idem unum
eft.
Psal. LXXV. yf. 4. Ibi confregit potentias arcuum,
fcutum ,
gladium , & bellum. Rettnendus
eft
genitivus plu-
ralis arcuum , non furrogandus accufativusJingularis arcum.
if.
12. Omnes qui in circuhu ejus aftertis munera. Lt-
gendum
eft
affertis prima vocali
,
potiiis quam quarto, offer-
tis.
Psal. LXXVI. if. 11. Et dixi : Nunc crepi. No wi-
tes primam perfonam ccepi in tertiam ccepit.
Psal. LXXVII. yf. 16. Et eduxit aquam de petra , &
deduxit tanquam flumina aquas. Non
eft pofleriori loco ut
priori legendum eduxit.
#. 38. Et abundavit ut averterer iram fuam. Proabun-
davit , alit verterunt multiplicavit
,
quod proinde non
eft nof-
tra Editionis.
yf. es.<. Mifit in eos coenomyiam , & comedit eos. Scri-
bendttm
eft
, etiam D. llieronymo dottore , coenomyiam , quod
ittte-preteris mujeam commu-ncm , non cynomyiam ,
quod
mnfeam caninam ; id
eft , confonanti prima danda
eft
diphton-
gus ce , non
y
Gracttm
,
quod ypiilon dicitur.
ft. yo. Non peperciti morte animabus eorum. Nonpva-
pouas & conjunclionem.
yf.
<i.
Et deduxit eos in fpe , & non timuerunt. No
fcribas pro deduxit, ablat.t d Iintra , eduxit.
if. 60. Et acdificavit ficut unicornium fanclificiumfuum,
in terra. Quidam libri genitivum pluralem unicornium
,
mutant cum %enitivo Jingulari unicornis.
Psal. LXXX. t. I. Pfalmus ipli Afaph. Nan addas
quod fequitur in qnibufdam libris
,
quinta fabbati.
Psal. LXXXVIII. tt. 2. & y.
In generationem &ge-
nefationem. Servandns
eft
duplex accufativus , non mutandus
prior in ablativum.
ir.VJ.
Ipfe invocabit me : Pater menses ru. No mu-
tes faturum invocabit in prateritnm invocavit ,
qnod libri
mnlti.
$.
34.
Neque nocebo in veritate mea. Non fcribas de-
cipiam pro nocebo.
#.
40. Evertifti teflamentum fervi tui. Vulgare bailenus
vitium notariorumfuit , ut prima vocali Jcriberent averrifli
,
quod Jit , in aliam partem tranflnlifti ,
pro evertifti , fecun-
da vocali ,
quod
eft , fubvertifti , abolevifti.
5^.43. ExaltafH dexteram deprimentium eum. Non le-
gits inimicorum ejus, pro deprimentium eum.
if.
4J.
Deftruxifti eum abemundatione, & fedem ejus
in terram colliilfri. Quidam pro ab emundatione legunt a
mundatione , id
eft ,
/implex pro compo/ito : porro omnino ac-
cufativus terram praferendus
eft
ablativo terra
,
quern niulti
habent.
Psal. LXXXIX. t. 1. Domine refugium faftus es no-
bis a cjeneratione in generationem. Non
eft
jcribenditm du-
plici ablativo , hoc modo , in generatione & generatior.e
,
quod lnterpres clarius vertit cum duplici prxpojhiont a gene-
ratione in generationem.
ir. 14. Et deleftati fumus omnibus diebus noftris. Non
addas in pripojitionem.
Psal. XC. t. 15. Clamabit ad me , & ego exaudiam
eum. Futurnm clamabit pntfertndum
eft
pritteruo clamavit.
Psal. XCI. if. 4. In decachordo
,
pfalterio. Credide-
rim , comma medium
, pojitttm a Correiloribus loco conjunc-
tionis & , qua Hebraice inferititr.
if. 12. Et in infurgentibus in me malignantibus audiet
auris mea. Non omittas alteram pr.xppjitionem in
,
pntpojitam
participio infurgentibus.
#. 13. Sicut cedrus Libani multiplicabitur. Noneftprx-
ponenda conjuntlio 8c.
Psal. XCII. t. j. Domum mam decet faniitudo Do-
mine in longitudinem dierum. Non mutes quartum cafum
in fextum longitudine.
Psal. XCIII. it. iy. Quoadufque juflitia convertatur
in judicium. Non legas , tranfpojita in prxpojitione : Quoad-
ufque in juftitiam convertatur judicium.
Sequitur : Et qui juxta illam , cmnes qui reclo funtcor-
de. Non mutesJi'ngularc illam cum plurali ilia.
"t. 20. Qui fingis laboreminpr*cepto. lnterpres nofter ,
ex Graco atque Hebrao ambiguo , tranftulit perfonam , non ter-
tiam fingit
, Jed feenndam fingis : pro qua depravate alicubi
legitur
, omijsa media litter a n , figis. I'orro an laborem , an
vero dolorem , tranftulerit lnterpres, non fatis liquet , cum

Hebrja c$
Graca Jimiliter ambiguajint
, & Latina exem-
plaria admedum varient. Cateritm laborem
,
quod vulgatius
eft , tetinuerunt Romani CorreBores.
Psal. XCIV. .
9. Probavqrunt me , 8c viderunt ope-
ra mea. Non omittas protiomen me , additum verba proba-
verunt.
Psal. XCVI. ir. \. Huic David
,
quando terra ejus ref-
tituta eft. Non jubjiaas , vel pronomen ei , vel nomen pfal-
mus.
it. 4. Illuxerum fulgura ejus orbi terrae. Prima diclio-
nis imtiali' littera
, Jit vocalis tenia , 0 prima.
Psal. XCVII. if. 1. SaU-avit fibi dextera ejus. Non ejl
mutaiidnm prxtentum falvavit in futurnm falvabit.
Psal. XCVIII. ir . 1. Qui fedet fuper cherubim, mo-
veatur terra. Cave ne pro tenia perfona fedet , fcribas fecun-
dam fedes , ut multi bailenus vitiose.
Psal. CI. t- 10. Et potum meum cum fletu mifcebam.
Alii libri poculum habent , eodemfenfu.
if. 11. A facie irae & indignationis tua?. No omittas me-
dium conjunclionem 8c.
#.
13. Et memoriale tuum in generationem & genera-
tionem. Ni7 mutes priorem accufativnm generationem in
ablativum
, ut multi. Idem infra t. 25.
r
d Pfal. 10
J.
t. 31.
atque alibi.
mine.
Psal. CII. ^. 22. In omni loco dominationis ejus. No
mutes genitivum Jingularem dominationis , in nominativwn
pluralem dominationes.
Psal. CIII. if. 12. Rigansmontes de fuperioribus fuis.
Corrupte quidam legunt fecunda perfona pronomen tuis
,
pit
tenia fuis.
#\ iy. Ut educas panem de terra. Non
eft
fecunda per-
fona vertenda in tertiam educat.
i'. 25. Hoc mate magnum & fpatiofum manibus. No
eft
omittenda vox manibus , multoque minus mutanda cum
navibus.
Psal. CIV. ir. 30. Edidit terra eorum ranas in pene-
tralibus regum ipforum. Unatn vocem edidit
,
qua
eft
pro-
duxit , non diftraha; in duas & dedit , multoque minus legas
terrain quarto caj'u.
ir. 31. Dixit, & venit coenomyia^Aora.t; Patres , ex
D. llieronymo , correxerunt co:ivjmyiafci'o eo quod plerique
libri habent cynomyia , quemadmoduin^Sfupra Pjal.
Jf.
if
**
Psal. CV. if. 12. Et crediderunt verbis ejus. No ad-
das in prapojitinncm.
't. iy. Et dedit eis petitionem ipforum. Non omittas
conjunclionem 8c.
#.
38. Et infefta efl terra in fanguinibus. Romani Pa-
tres prxtulerunt infecla , quod
eft
pollttta , voci imerfe&a

quam alii legunt cum D. Augnftino.
Psal. CVI. ir . 2. Et de regionibus congregavit eos.
Non omittenda
eft
& conjunclio.
tf #". 3. iy. 21.31. ConfiteantuT Domino mifericordia:
ejus. Non facile mutandus
eft
Humeri pluralis nominativus
mifericordis , in nominativum vel ablativum Jingularem
mifericordia.
Ibidem. Et mirabilia ejus filiis hominum. Cave ne pr
dativo filiis
, fcribas nominativum filii.
t. 40. Effufa eft contemptio fuper principes. In/ignis
correilio
,
qua contemptio, quod
eft
defpetlio Jive contemptus ,
reftitutum eft ,
pro to quod vulgo legitur contentio
,
quod ctl
14. Tu exfurgens mifereberis Sion. No addas Do-
Romanarum Corre&ionum deleclus.
litigfttio. Erroris ocenfio fitit ex Jimilitudine litterarum m
i$ n, id ejl
, fecundx liquid &
tenia: nam comemciu a
detlis fcribititr abfqite
p.
Psal. CVW.it. i. 3. Cantabo & pfallam in gloria mea.
Exfurge gloria mea, exfurge pfakeiium & cithara. Cor-
relates addiderunt exiurge gloria mea
,
pront Grace legi'
turi licet Hebraic? gloria mea (j? exfurge non tiiji femelfcri-
btuitttr
,
guemadmodutn
<
in plcrijque Latints libris.
Psal. CVIIl. #.19. Fiat eijicut veftimentum quo ope-
ritur , & licut zona qua Temper prxcingitur. Hon fttnt mtt-
tanda pr.c/entia in ftitttra , operietur, prarcingerur.
Tf. 27. Et fciant quia manus tua h;ec , 8c tu Domine
fecifti earn. Ojiidam, pro feminino earn, legunt neutritm
ca, expojttionis forjitan causa.
~tf.
J
I. Quia adftkit a dextris pauperis. No mutts con-
junSionem quia cum relative qui.
Psal. C1X. jf. 7. De torrente in via bibet, propterea
exaltabit caput. Non mutes futura in praterita , bibit ,
exaltavit.
Psal. CX. t.x. Alleluia. Non addas Reverfio , velRz-
reriionis Aggxi & Zacharia: , ut :nitio proximi Pfalmi.
j?
-
. 9. Redemptionem milk populo fuo. Non addas Do-
minus ex Officio Ecclefiajltco.
Psal. CXVII. i~. 3. Dicat nunc domus Aaron, quo-
niam in fxculum mifericordia ejus. No;; interponas quoniam
bonus ,
quod ejl duorum verfuum prxcedentium , non bujus
,
$5
jubfequentis.
if. 4. Dicant nunc qui timent Dominum
,
quoniam in
feculum mifericordia ejus. Non addas omnes ante relati-
ijtim qui, nee quoniam bonus ante quoniam in ficulum.
iff. 10. 11. 12. Et in nomine Domini quia ultus fum
in eos. Non ejl omiitenda conjuticlio quia, nee fubfequens
prxpojitio in.
if. 23. A Domino faftum eft iftud , & eft mirabile in
oculis noftris. Alii mutant conjun'dionem &c cum pronomi-
ae hoc.
i! . if.
Benedichis qui venit in nomine Domini. No
fcribas venturus es pro venit, id ejl, personam Jecttndam
pro tenia.
Psal. CXVIII. #. 28. Dormiravit anima mea prae ra-
dio. Nojler lnterpres -jertit dormitavk, non ftiilavit, tit
alii.
it.
3 J.
Deduc me in femitam mandatorum tuorum.
Non mutes quartum cafnm in fextttm femita.
tf. 41. Et veniat fuper me mifericordia tua Domine.
Now mutes prxfens imperativi veniat cum futuro indicativi
veniet.
i~. a.6. Et loquebar in teftimoniis tuis in confpe&u re-
gum. Non fcribas de loco prioris in.
#.48. Et levavi manus meas ad mandata tua quaedi-
lexi, & exercebar in juftificationibus tuis. Corretlores prx-
tulerttnt prxteritttm imperfetlum exercebar
, Jttturo exerce-
bor.
f.
JJ.
Pro peccatoribus derelinquentibus legem tuam.
Now mutes pro ,
quod efl propter , cum pr<s vel a.
if. 59.
Cogitavi vias meas , & converti pedes meos in
teftimonia tua. Videtur converti
effe noflrx Editionis
,
po-
tiits qtiam averti : fed error ejl
,
quod qnidam pro prima,
perfona , legant fecundam convertifti -vel avertifti.
#.73. Da mini intellectum , & difcam mandata tua.
Non mutes conjunclionem copulativam & in caufativam ut.
if. 81 . Defecit in falutare tuum anima mea. Nee hit mu-
tes prxteritttm defecit in prxfens deficit.
if. 86. Omnia mandata tua Veritas : inique perfecuti
funt me, adjuva me. llctinendum ejl adverbium inique,
0 furrogandum nomen iniqui.
Jf. 90. In generationem & generationem Veritas tua.
Non ejl mutttndus prior accufativus in ablativum genera-
done.
If. 9$.
Teftimonia tua intellexi. Cormpte in quibnfdam
libris fcribititr dilexi
,
quod ejl amavi , pro intellexi.
Psal. CXX. if.
J.
Dominus cuftodit te, Dominus pro-
teftio tua. No mutes verbnm prxfens cuftodit , in jntu-
rtttn cuftodiet.
$".8. Dominus cuftodiat introitum tuum, & exitum
tuum. Prxfens imperativi cuftodiat fervandttm /Ac ejl , nee
fupponendum ftttttrtim iudicativi cuftodiet.
Psal. CXXlV. if. 5. Declinantes autem in obligatio-
nes. Ut non efl mw.andus numertts pluralis in Jiugulnrem
obligationem ; ita pro obligationes non ejl fcribendum ob-
liquationes
,
pojhum pro obliquitates
,
quod qnidam conji-
ciunt.
Psal. CXXVIII. if. 4. Dominus juftus conctdit cer-
vices peccarorum. Corretlores fcripferunt prxteritum conci-
dit
, pro fntnro concidet.
if. 7. De quo non implevit manum fuam qui metit.
Idem obfervarunt hoc loco , dum impleyit Jmrogarunt pro
implebit.
1<)\
Psal. CXXX. if. z. Sicut ablaclatus eft fuper matte
fua, ita recributio in anima mea. Quidam libri pro maf-
culino abladatus , fcribnnt neutrum ulibvLtatum
;
pro quo
vitinie nnnnulli fupponunt ablatus
feu ablatum. Cumplures
libri omittunt verbnm Jubjlantivitm eft. Demque alii lefttnt
qkarto cafn matrcm fuam , animam meam
, pro fexto , ma-
tre fua , anima mea.
Psal. CXXXI. t. 9. Sacerdotes tui induantur jufti-
tiam. (htamts cajns prxjerendus ejl fexto juftiiia.
if. 11. Juravit Dominus David veiitatem , & non fruf-
trabitur cam. Servandum ejl pronomen femiuinum earn
,
quod rejert veritatem , nopfubflitUcndum mafculinum eum
,
quod referat David.
if. 16. Sacerdotes ejus induam falutari : & fancti ejut
exfultatione exfultabunt. Pronomen tcrtix perfona ejus ,
quod
efl in pofleriori bujus ver/icnli membro , mttllt mutant
cum pronomine feettnda perfona tui
; fed male.
Psal. CXXXIV. if. 9. Etmilitligna cprodigia in me-
dio tui jEgypte. Alii libri
,
pro duabns voculis & mifit ,
ttnicam babent emifit.
Psal. CXXXVI. t.i. Pfalmus David , Jeremia:. Lee
dativi Jeremia: , 0 fcribas propter Jeremiam ; multoque
minus interponas & conjunclionem inter David
^ Jeremiae.
Ibidem. Super flumina Babylonis illic fedimus & flevi-
mus j cum recordaremur Sion. No addas pronomen tui ante
Sion.
ir. 9, Reams
, qui tenebit , & allidet parvulos tuos ad
petram. Cave tie relabaris in vetus mendum eorttm
, qui no-
mini parvulos addiderunt pronomen tertix perfona fuos
,
pro
Jecundx tuoj.
Psal. CXXXVII. tf. x. In confpedtu angelorum pfai-
!am tibi. No prxponas conjunclionem &.
Psal. CXXXVIII. if. 14. Mirabiiia opera tua, & ani-
ma mea cognofcit nimis. No mutes verbnm prxfens cog-
nofcit in futurum cognofcet.
ft. 16. Dies formabuntur. Qjtidam libri, pro dies, cla-
ri/ts legunt fextt cafu die : fed vitiose fcrtbunt
, qui babent
dii , ut
tf
illi qui dicunt firmabuntur
, quod ejl flabilitn-
titr
, pro formabuntur, quod efl fingentttr.
Tf. 20. Quia dicitis in cogitatione : Accipient in va-
nitate civitates tuas. Egregie correltus efl locus , repofito pro-
nomine fecundx perfona tuas , pro to quod irrepferat tenia
fuas.
Psal. CXXXIX.
i". 4. Acuerunt linguas fuas ficut fer-
pentis. Gemtivus fingnlaris ferpentis , merito pralatus efl
ttominativo plitrali ferpentes.
Psal. CXLII. tf. 12. Et in mifericordia tua difperdes
inimicos meos. No addas omnes.
Psal. CXLIil.
t. 2. Qui fubdit populum meum fub
me. Prajerenda efl tenia perfona fubdit
,'
fecundx fubdis.
t. 10. Qui das falutem regibus, qui rcdemifti David
fervum tuum. Hie contra prxferendx videnturfecundx per-
fona tertiis , dat, redemit , fuum.
Psal. CXLIV. t. 7. Memoriamabundantije fuavitatis
tuas eru&abunt , & juftitia tua exfultabunt. Legendum
efl
juftitia tua fexto cafu, fubaudita prxpofitione in
, potiiis
qunm juftitiam tuam quarto cafu. Certe mendum ejl quod
qnidam babent judicia tua; ut
tf
illud
, quod pro exulta-
bunt , nonnulli Jcribant exaltabunt prima vocali ; tionnttlli
erudlabunt , repetito vcrbo proxime antecedent!.
Psal. CXLV. -f. 8. Dominus erigit elifos , Dominus
diligit juftos. Cave pro diligit, quod ejl amat , legas diri
git , quod ejl gnbernat.
-#. 10. Regnabit Dominus in fscula , Deus tuus Sion
in generationem & generationem. No mutes priorem ac-
cufativum generationem , in ablativum generatione
, ut
multi.
Psal. CXLVI. if. 4. Qui numerat multitudinem ftel-
larum , & omnibus eis nomina vocat. Non ejl mutandunt
verbnm vocat in participium vocans.
Psal. CXLV1II. t. 14. Et exaltavit cornu populi fui.
Alii legunt futurum exaltabit
, fed merito prxfertur prxte-
ritum.
Psal. CXLIX. . 2. Laetetur Ifrael in eo qui fecit eum
,
& filii Sion exfultent in rege fuo. Retle Romani Patrei
femiuinum fili
,
quod vulgo legitur , emendarunt repofito
majculino filii.
if. 4. Et exaltabit manfuetos in falutem. Et hie reSi
pratenttim exaltavit, correxeruntfubjiituiofuturo exaltabit.
~t. 6. Exaltationes Dei in gutture eorum. H:c det.ique
infigniter rejlituerunt vocem exaltationes , dedudam ab al-
tus
,
pro ea qua vitiate legi confueverat exultatior.es , de-
duila a falto : ilia , cujus tenia littera ejl vocalis prima
,
Jigmficat laudes ; hxc , cujus tenia littera ejl vocalis quin-
ta , fignifcat exultantias , animi pra Ixtitia faltus.
if. 9. Ut faciant in eis judicium conferiptum. Quidam
commutant numerum plttralem faciant , citmjingulari fa-
ciat ; minus rtfte.
Tom. II.
Oo ij
\
292 I
Varix Lectiones Vuigats, rurfum ab eodem Francisco L u c a obfervatx.
LIBER PS.ALMORUM.
SAL. II. #. 12. Nequando irafcatur Dominus , &
pereatis de via jufta. Cum exarferit in brevi ira ejus
,
beau
, tfc.
Alii Jic dijhnguunt : Nequando irafcatur Do-
minus , 5c pereatis de via jufta, cum exarferit in brevi
Jra ejus. Bead
, tfc.
Psal. IV. if. 6. Quis oftendit nobis bona? Alii legunt
futiirum oftendet , Grxco
tf
Hebrxo confentanee.
Psal. V. if. 9. Dirige in confpeftu tuo viam meam.
Alia letlio
eft,
Diiige in confpedtu meo viam tuam , tranf-
mutatis pronominibus. Dijieptatio
eft
, una prxferenda ; de
que noftrx Notationes.
t. 1 5. Ut fcuto bona voluntatis tuae coronafti nos.
Compiler* -Vetera MS. omittunt tii pronomen fccundx per-
fonx Hebrxo
tf
Grxco confentanee.
Psai. IX. if. 7. Et civitates eorum deftruxifti. Mnlti
Latwi libri cmiitatit pronomen eorum , fnffvaganttbui Grx-
tii
tf
hebra'icil : fubaudiunt enim genitivum inimici , ex
membra prxcedente.
If. 14. Orphano tu eris adjutor. Loco fitturi eris , in
mini libris
eft
prxteritum eras , confjuanlibus Hebrxo
tf
Grace.
Psal. X. f. 8. Juftus Dominus , & juftitias dilexit.
Malta Latina exeniplaria omittunt cenjitnihonein 8c , confen-
tanee Hebrao.
Psal. XI. tf.d.. Univerfa labia dolofa, Stlinguam ma-
gniloquam. Multi Latini libri transfodiunt conjuniliouemSc,
liebrxo conformiter.
Psal. XVI. t. 13. Frameam tuam. Alii probati libri
legunt tramea tua
, fexto cafit.
Psal. XVII, t. 49. Et ab infurgentibus in me, exal-
ibis me. ConjiiniUa videtur merito pefte
omttti.
Psal. XXI. 7!-. 20. Tu autem Domine ne elongaveris
auxilium tuum a me. Multi libri tranfodiunt tllnd a me;
tantumniuda fcribunt tuum, quod tameu hebrao mutant in
jneum.
If. 31. Etannunriabunt coeli juftitiam ejus. Voxccclime-
rito juperfuere judicari poffit , ut hue addita ex alio Pfalmo :
lege Notation?!.
Psal. XXIV. #.4. Et femitas tuas edoce me. Anti-
qui jere legunt Jimplex doce.
Psal. XXVI. i'.B. Exquiiivi: te faciesmea. Sunt M{1.
qux omittunt pronomen te, Hieronymo ad Suuuiamjujfagante.
Psal. XXVIII. ^.9. Etrevelabit condenla. Sunt au-
liqtti libri, qui pro fitturo revelabit, quod Grxco conforme
eft,
legunt prxteritum revelavit , liebrxo confentaneum.
Psal. XXX. if. 6. In manus tuas commendo fpiritum
meum. in a!ti< libris eftfttturum commendabo ,fuffragame
liebrxo
, tf
Grxco.
If . 21. Proteges eos in tabernaculo tuo. Pronomen tuo
trail fgitur a plerifque , latini, Grxce, Hebraice.
if. 24. Quoniam veritatem requiret Dominus. Plarale
veritates in aliis legitur , adftipttlautibtts ttxtibus Grxco
tf
liebrxo.
Psal. XXXII. V. i2. Et in eis qui Iperant fuper mi-
fericordia ejus. Optimi libri tollunt tres illas -joculas & in
eis , Grxco confititanee tf
liebrxo.
Psau XXXVII. ir. 16. Tu exaudies me Domine Deus
sneus. Bout libri Latini auferunt pronomen me sjicut Hebrai
S
Grxci.
lf.Z$. Domine Dais falutis meac. Idem hie judicium
de nomine Deus.
Psal. XLIII. if. 2. In diebus eorum , & in diebus an-
tiquis. Multi libri merito omittunt & coi/jnnclionem mediam.
Psal. XLIV. if. 6. In corda inimicorum regis. Alii
libri legunt cnftim jextitm numeri Jingularis in corde , con-
formiter Grxco : lege Notationes
.
#. 12. Quoniam ipfe eft Dominus Deus tuus. Videtur
merito ab aliis ontitti nomen Deus
; Ji
expendanttir Notatio-
nes in hunc locum.
Tf. 13. Omnes divites plebis. Boni libri auferunt om-
nes , hebrxo
tf
Grxco confentanee.
if. 18. Memores erunt nominis tui. Alii libri fcribunt
Jtvgulare memor ero , liebrxo
tf
Grxco confemientibus : le-
gantur Notationes nofira. Numeral pluralii putatur accepttts
ex Officio Ecclejiaflico de Apoflolii.
Psal. XLVI. t. 9. Regnabit Deus fuper gentes. in an-
tiquii MjL pro fitturo regnabit , legitur prxteritum regna-
vit
, ficut hebraice
tf
Grxce.
if. 10. Quoniam dii fortes terrae. Quoniam multi con-
jiciunt
, pro nominative plurali dii , fcrtbendum Dei , quod
eft,
iiel nominativui pluralii, vcl (qui
eft
Grxce
)
geniti-
vus Jingularis , non caret jimilitndine veri : qua de re leg/
paffunt noftrx Notationes.
Psal. XLV1I. if. 6. Quoniam ecce reges terras con-
gregate lunt. Optimi qitique libri Latini
tf
Grxci , cotijor-
miter Hebraicis , omittunt illud terras : quod
tf
hieronymus
a
fe fublatum jatelur.
Psal. XLVI1I.
t. 3. Simul in unum dives & pauper.
Mttlta z/etera Mji. omittunt limul
,
quia idem unum eftium
eo quod
fe
quitnr in unum ,/w in idipfum.
Psal. LI. If. 6. Verba praecipitationis , lingua dolofa.
In altis libris
eft , ut Grxce
, quarto cafu linguam dolofam.
Psal. L1II. if. 7. Averte mala inimicis meis. Qjtod ht
aliis libris
eft futurum tertix perjonx avertet ,
prxferendum
videatur
, Ji
expendanttir Notationes.
Psal. LIV. if. 4.
Quoniam declinaverunt in me iniqui-
tates. Alii legunt numero Jingulari iniquitatem.
if. 17. Ego autem ad Deum clamavi , &c Dominus fal-
vabit me. In aliis
eft
prxteritum falvavir.
Psal. LVII. if. 7. Molas leonum confiinget Dominus.
In aliis libris
eft
prxteritum confregit, ut Grxce.
Psal. LIX. $\ 13. Quia vana falus hominis. Loco quia
,
alii legunt & , hebrxo
tf
Grxco conjormiter : illud bujus ex-
pojttto
eft.
Psal. LXI. if. 10. Ut decipiant ipfi de vanitate in
idipium. Pronomen ipli non ejji jnrigeudum cum verba de-
cipiant , Grxca
tf
hebrxa oftendunt.
'if.\t
>
. Quia poteftas Dei eft. Aniiqui Latini libri omit-
tunt eft , non minus quam Grxci
tf
hebrxi.
Psal. LXII. if. 12. Laudabuntur omnes qui jurant in
eo. Antiqui libri, etiam Epanortbotx , legunt numero Jingu-
lari, Laudabitur omnis qui jurat in eo, confentanee lie-
brxo
tf
Grxco.
Psal. LXIII. if. 8. Accedet homo ad cor ahum. Mul-
ti libri
, pro ad prxpojitione , habent conjitnttiunem & ,
quemadmodam Grxca
tf
hebrxa : qua de re noftrx
Notationes.
Psal. LXIV. If. 9. Exitus matutini & vefpere delec-
tabis. Velperae Jcribitur a quibufdam ut nomen genitivi ca-
fus , 0 minus qitAin matutini ; non abfque cauja.
Psal. LXXI. if. 11. Et adorabunt eum omnes reges
terrx. Qmdam libri omittunt terra: ; confentanee hebrxo
tf
(
quod Sixti i'apx jujfu cditum
eft ) Grxco. hierenymo que-
que fuperfiuum eft.
Psal. LXXV. if. 9. Terra tremuit & quievit. 1 aliis
libris
eft
rimuit, pro tremuit.
Psal. LXXXV1. t. 4. Memor ero Rahab & Babylonis
fcientium me. in aliis libris
eft
dativus fcientibus , confar-
miter Grxco.
if. 6. Dominus narrabit in fcripturis populorum. In
antiquis libris exflat fcriptura , numero Jingulari , hebrxo
tf
Grxco Jimiliter.
if. 7. Sicut lxtantium omnium habitatio eft in te. A
b/nil librii omittitur verbum fubjlantivum eft , confentanee
Grxco.
Psal. LXXXVIII. t. 7. Similis erit Deo in filiis Dei.
Meliorei libri e noflrii ,
pro Deo fcribunt Domino , He-
brxo
tf
Grxco confentanee.
Psal. LXXXIX. if. 2. Aut formaretur terra & orbis.
Complurel libri legunt conjuiiilivam & , loco diijunflivx aut
,
cum Hebraicil
tf
Grxcii.
if. 9. Anni noftri licut aranea meditabuntur. Pro
fu-
ture meditabuntur , legunt prxteritum imperfellum medita-
banrur, Grxci nan folhm libri, Jed tf
multi Latini.
Psal. XC. if. 11. Quoniam angelis fuis mandavit de
te. Futurum mandabit prxferendum videtur prxtcrito.
Psal. CI. if. 7.
Similis faclus fum pellicano. Videtur
fcrtbendum pelicano , unica 1 , front qttidam Latini cunt
Grxcii fcribunt.
if. 16. Et timebunt gentes nomen tuum Domine. Pro
nomen tuum Domine , alii libri legunt nomen Domini
,
Grxco
tf
hebrxo confentanee.
If. 19. Scribantur haec in generatione altera. Oiiidam
cbfcuriiti fcribunt nnmerum Jtngularem fcribatur , hasc pro
hoc accepto , more liebrxo : qttidam clariitl legunt accufa-
tivoi genetationem alteram.
if. 22. Ut annuntient in Sion nomen Domini, & lau-
dem ejus in Jerufalem. Antiqui libri Epanortbotx , aliiqtte
legunt numero Jingulari annuntiet , tf
pronomen reciprocum
fuam loco ejus.
Psal. CII. if. 22. Eenedicite Domino omnia opera
ejus , in omni loco dominationis ejus : benedic anima
mea Domino. Sic videtur diflinguetidtti hie verjiculus , ita
lit terminet Pfalmum David
,
per idem illud breve
, fed ma-
xim* emphafeos epipbonema , Beuedic anima mea Domino ,
Variarum Lectionum dele&us."
A quo ctcperitt : quod
f?
facit Pfalmo fequenti 103.
Psal. CHI. ir. ii. De medio petrarum dabunt voces.
Notat Epanorthotcs : Hebreus , & antiqui , & Graecus , &
Hieronymus , habent vocem in (iiigulari : quod
gj nos it*
ejji comperitnus.
Tf. I
J.
Et vinum lauificet cor hominis. In alii! bonis
libris efl
indicativi prsfens ljetificat.
#. jy.
Deficiant peccatores a terra. Alii libri fcribunt
futurum deficient.
Psal. CIV. ir. 18. Ferrum pertranfiit animam ejus.
Pro quarto cafu , in optimis libra
eft primus anima
,
qua
de re lege Notationes.
Psal. CXUI.
t. ij. Benedict vos a Domino. Prxpo-
Jitio \\ , ,i plerifque omittitur.
Psal. CXVll. tf\ 20. Jufti intrabunt in earn. Loco ac-
tttfativi noil fcribcts ablativum ea.
V.
2J.
O Domine falvum me fac. Multi dotli judicant
fronomen me fuperfluere : lege Notationes.
Ibidem, O Domine bene profperare. Multi libri omittttnt
tld-jerbittm bene.
Psal. CXVIII. #.9. Inquocorrigit adolefcentior viam
fuam ? Alii libri fcribunt futurum corriget
, pro prxfenti
orrigit.
ir. 29. Et de lege tua miferere mei. Ab aliis omittitur
prapojitio de.
"t.
7J.
Et in veritate tua humiliafti me. Antiqui Epct-
northota , aliique
,
prater conjuntlionem & , omittunt etictm
fronomen tua , cum fimilitudine veri.
Ttr. 118. Sprevifti omnes difcedentes a judiciis tuis. In
aliis libris
,
pro judiciis , melius cjje videtur juftitiis : lege
Notationes.
Tf. il<5. Tempus faciendi Domine. Hebra:us , & an-
tiqui , & Grascus , ait Epanorthotes > Domino ; non habent
Domine , vocandi cafu.
293
t. 147. Prxveni in maturime
, & clamavi. Quidam
libri habent immaturitate
, quidamin immaiuritate : legem-
tur Notationes.
Ibidem. Quia in verba tua fuperfperavi. Multi libri
omittunt quia , Hebrao
J
Graco
confentanee.
Psal. CXXIV.
t?. 5. Adducet Dominus cum operan-
tttftis iniquitatem. Quidam fcribunt abducet, ex Graco
Psal. CXXV. #. 6. Mittentesfeminafua. Alii pro mh-
tcntes dicunt portantes, quanquam
fenfu parum divtrfo.
Psal. CXXVI. Tfr. 2. Vanum eft vobis antelucem fur-
geie : furgite poftquam fedeiitis. Multi antiqui lihi,pro
imperative furgite , repetunt infinitivum furgere : qua de re
Notationes
noftra in liiblia.
t".
J.
Non confundetur aim loquetur inimicis fuis in
porta. Epanorthotes annotat : Item G. Hebraus , & Hie-
ronymus
, & antiqui , & Graecus , Non confundentur cum
loquentur. Non eft ibi in lingular!.
Psal. CXXXI. $\ 7. Introibimusintabernaculumejus.
Alii libri fcribunt pluralc tabernacula , Graco # Hebrao
confentanee.
T?. 17. Illuc producam cornu David. Vidctur praferen-
aum adverbinm quo fignetur matus in loco-, illic.
Psal. CXXXVIII. f. n. Et nox illuminatio mea in
deliciis meis. Antiqna exemplaria Mji. omittunt pronomm
mea , conformiter Graco
tf
Hebrao.
't. 17. Nimis confortatus eft principatus eorum. Anti-
qui Epanorthota , al.ique libri fcribunt numero plurali , con-
fortati funt , confentanee Graco
tf
Hebrao.
Psal. CXLV. #. 3. In filiis hominum , in quibus non
eft falus. Poflerins in prateritur ab aliis libris Latmis , non
minus quam a Gratis & Hebrais.
Tt. 9. Et vias peccatorum difperdet. Lectio Jingularis
Humeri viam , non parva ej} auttoritatis.
294
x* sn ms .^ >u s< Si >;: ,v< .v. ffi ^ .v: S< .V..V; .v. > .NX .^ ;< .^ >^ v* >fc >K -o- Mi M* e ^: M* ^.w\y\y wv^v/w * wv, * w ^-, *- C, v.J > , ;.. .V.T.. ^. ,r. ... " .. .*
*3;
IN LIBRUM PROVERBIORUM
ADMONITIO PREVIA.
PRoverbiorum
liber, qui nunc pr'odit in lucem fecundum Vcrfwnem antiquum, mu-
tilus
eft
non minima, fui
parte,
ejr
impcrfefius
;
qucmadmodum
&
alii nonnulli, quos
fupra ex
Mft.
Codicibus depromere non licuit
, fed ex laciniofts Teftimoniis , in antique-
rum Patrum operibus
fparfts , reftarftmus confechnufque. Utinam verb horum Teftimonio-
rum loco
,
ft
non pura puta Italica Verfto , faitcm ea
ipfa praftb nobis
effct ,
quam Hie-
ronymus fecundum LXX. Interpretes Latjne edidit cum
afterifcis & obelis. Illam ipfam
manifefte
indicat S. Doffor in prafat. non multis ab hinc annis edita k Martians noftro
,
to. i. oper. Hieron. ubi
ftc
ait : Tres libros Salomonis, id eft, Proverbia , Ecclefiaften
,
Canticum Canticorum, veteri LXX. Interpretum audoritati reddidi, vel antepofitis lineis
fuperflua quxque delignans , vel ftellis titulo prxnotatis
, ea qua: minus habebantur interferens ;
quo plenius cognofcatur
,
quid in libris ndftris minus lit
,
quid redundet : necnon etiam ilia,
qua? imperiti Translators male in linguam noftram de Grxco fermone verterant , oblite-
rans & antiquans , curioliliima veritate correxi ; & ubi prxpoftero ordine atque perverfo
fententiarum fuerat lumen ereptum , iuis locis reftituens , feci intelligi quod latebat. Idem
memorat Hieronymus , lib. contra
Rufinum , dicens : Salomonis etiam libros
,
quos olim juxta
LXX. additis obelis & afterifcis in Latinum verteram , ex Hebraico transferens
,
&c. At
verb intercidere volumma ilia , de Graco
fummo labore translata , vel potiiis emendata
ab Hieronymo ; neque horum ullum hailenus doclis recuperare licuit, prater Jobi Iibrum,
fjr
Pftlmos Davidis , vulgatos k Martianao
noftro tomo pradicfo nov. edit. S. Hieronymi.
Proverbiorum tamen partes plurima de antiqua
Verftone
Latina etiamnum fuperfunt
,
dim in Vulgata hodierna , turn in antiquis ejufdem Vulgata
Mft.
partim ad marginem
addita, partim intra tcxtum inferta. Hujufcemodi additamentorum rationem reddit Li-
brarius in appendice ad prafationcm fupradif/am ; vel potiiis ille qui
,
ft
Martianao
fides
,
in Hebraicam S. Docforis Translationem ilia
ipfa
induxit ex editione LXX. Ideo , inquit
,
& de Grxco, & de Hebrxo prxfatiuncula utraque in hoc libro prxmiffa eft, quia non-
nulla de Grxco, obilluminationem fensus, & legends xdificationem , vel inferta Hebraicse
Translationi , vel extrinfecus junda fuht.
'
Porro iftiufmodi fentcntia , a LXX. derivata , abfunt k prhnigeniis
Mft.
codicibus Hie-
ronymiana Translationis ex Hebrao
; nee etiam edita
fttnt
k Martianao noftro in libro
Proverbiorum to. i. nov. edit. S. Micron, cum
ipfic
neque exftiterint
unquam in Hebraico
fonte,
neque fuperaddita fuerint ab Hieronymo in Latina
ipftus
de Hebrao translatione.
Ne tamen inmrid Editoris pratermiffas
fuijfe
id genus fententias autumaret incautus lec-
tor , virgulas e rcgionc locorum quorunique apponendas curavit rcligiofus Editor
,
quorum
ftgnorum ipfc
ita rationem reddit , not. a. ad
-ft.
z. cap. 5.
Proverb, ubi fcilicet obfervat ver-
ftculum iftum , Ne attendas fallacix mulieris, prudentcr omiffum fuijfe
k Librario in
Mf.
codice. Indicat , inquit , marginalis
ifte
obelus additamentum quoddam , e LXX. Inter-
pretibus translatum in Vulgatam Latinam editionem , ubi nunc legimus : Ne attendas fal-
> lacix mulieris : qua verba abfunt ab Hcbrao , in exemplaribus Canonis Hebraica veritatis
,

&
in omnibus antiquis
Mft.
codicibus : neque hujus additamenti meminit Speculum S.
>
Auguftini , ad Hierony?nianam ex Hcbrao Lranslationem concinnatum. At in id genus
additamentorum
,
qua obelis indicantur , curioftiis attendentes , veram eorum deprehendi-
n mus originem in antiquo anonymo Scriptore
,
qui fequcntem adtexuit admonitionem ad
fi-
nem prafationis in libros Salomonis editx ab Hieronymo , dim hac volumina primiim re-
cenfuit ad Gracos codices LXX. Translatorum , obelis
ejr afterifcis
opus omne dtftinguens :
Nonnulla, inquit Anonymus , de Grxco ob illuminationem fensus, & legentis xdificatio-
nem , vel inferta Hebraicx Translationi , vel extrinfecus junda funt. Et idcirco qui legis
,
Temper peregrini memento. Hac quidem ille quifquis fuerit , five ftcholiaftes
Canonis He-
braica veritatis
, five alius ejufdem atatis Scriptor. Quacunque igitur leclorem admo-
j> nuit
, pofita
reperiuntur in Canone Memmiafzo , ante ocJingentos annos
defer;
pto : nam am-
j> ba Hieronymi prafatiuncula , hoc
eft, &
prima, quam pramiferat ad fuam Lcrftonem ex
LXX.
&
pofterior edita cum Translatione Hcbraica , initio librorum Salomonis in co co-
r> dice leguntur cum admonitione ejufdem Anonymi , adtextd ad calcem prioris prafationis.
Deinde nonnullam partem additarum fententiarum , in corpore pofttam
retinct ;
catcra e
regione ad marginem reprafentat , ita ut diceres Memmianum codicem eum ejfe
in quo pri-
29
*
mum Autfor hanc c Gr&co admiftionem inferuit in Translationem Hebra'icam. Non
ftc

Canon Carcafjonenfts , cujus Exfcriptor omnia additamenta , uno vel duobus exceptis , tranf-
tnlit in facrum contextum. Qtteri
Mft.
codices omittunt
ifthxc adfcilitta , vet extrinfe-
cus reponunt ad margines , ut etiam "vid.eri
poteft
in
Mft.
codd. duobus Sangermanenftbus
n. 14. rjr
M-
L
J
nde idem accidiffc in libro Proverbiorum man
ifeft
um
eft ,
quod in librts Re-
gum fupra
monuimus. Scilicet tria diftingui poffunt genera librorum
Mft.
Latinorum :
Primum , illorum
,
qui propriam ac genuinam leclionem Hieronymi fine additamcntis rcpr&- a
fentant.
Secundum genus, eorum , in quibus equidem purus
ftuit
Bibliorum contcxtus
; fed

integra retinent ad margmes fuas aliena
& mfttitia verba , cum fignis quibufdam intra
textum , ut hmc , tanquam omifft fint
a Librariis , ejr
ad facrum contextum pertineant
,
ft-

gnificent.
Tcrtium denique genus
eft
, reccntiorum prxftertim
Mft.
codicum , in quorum con- <c
textum varia ilia Scripturarum additamenta, errore
rjr imperitid Librariorum , induf/a
confpiciuntur , ut nullo deinceps adhibito difcrimine
,
quxnam Hieronymo , aut qu& ceteris
Latinis Interpret/bus propria fuerint , in illis minim}
poffit agnofci. Idem quoqucobfervat
fup.
proleg. 2 . dicens : Konnullas etiam deprehendtmus fententias ac verfus integros e
vcteri Editione in libros prxcipue Regum , inque Proverbia Salomonis derivatas. Haffe-
nus Martianxus. Porro ilia omnia additamenta fummd curd excerpftmus , turn ex Vulgata
hodiema , turn maximc ex antiquioribus
ejufdem
Mft.
codicibus , eaquc fuis qu&que locis in~
fcruimus.
jw-j^r jfc A* j*
SUMMA CAPITA LIBRI PROVERBIORUM,
c Vulgaris Bibliis deprompta, deficientibus aliis quae Verfioni antiquse
refpondeant.
PArabolarum
ut'ditas : auditus fapientia
Cap. I.
commendat ur : films admonetur ne pec-
CAtomm fequatur blanditias : fapientia ad fui
amplexum invitat
, & contemptoribus minatur
exitium.
Cap. II. Sapientia acquifitio quanta bona c.onferat,
ejr quanta mala avertat 1 cum qua Dei dona ve-
niunt , & fine
qua ubique erratur.
Cap. III. Sapientia vitam prolongat : mifericordia
& Veritas non deferenda : fiducia in Deum : ti-
mor Dei : honorandus Deus : corretlio Dei cum
Utitia ferenda : fapientia laus : fapientiam
fe-
quentibus omnia profpera : amico flatim dandum
y
nee ei m.ilefaciendum : non contendendum : ini-
qui non imitandi : impiorum perditio
, & piorum
benediclio.
Cap. IV. Sapiens fuo
exemplo bortatur quaere
fa-
pientiam , cujus explicat militates : via impio-
rum declinanda , & jujiorum amplectenda : de
cuflodia cordis , oris
, &
grejfuum.
Cap. V. Vitare jubct meretrtcem : & ne labores
&
ami perdantur : propria uxor diligatur
, &fu-
giatur aliena
.
Cap. VI. Sponfori ut
fidem
datam liberet laboran-
dum : pigrum formica exemplo excitat ad labo-
rem : apoftatam defcribit : fex qiu Dominus odit
:
exhortatur ad legis cuflodiam , utque mulieris pul-
cbritudinem non concupifcas
, fed confortium vi-
tes adulter*.
Cap. VII. Hortatur adolefcentem ad fapientis. am-
plexum , & mandatorum cuflodiam ; utque
fcor
-
torum blanditias
,
quas late defcribit , evitet.
Cap.
VIII. Sapientia ad fui amplexum invitat
, fe
quoque multis modis commendat
,
qaodque
fit Deo
.coaterna, cum ipfo cuncla componens ; quam qut-
rentes , beati 1 fpementes verb
, miferi tandem
evadent.
Cap. IX. Sapientia domojibi tdificata omnes ad
fe
allicit , vitam prorogat
, & a muliere
flulta ac
vaga liberat : porro erudttionem & correptionem
von fufcipiet impins ac derifor
,
fed juflus cjr fa-
ptens.
Cap. X. Alternat fermonem defilio fapiente &flul-
to
,
juflo & impio ,
operante & otiofo
,
Jimplici &
pravo : de cbaritate & odio : de bono lingutc
, ejuf~
que malo.
Cap. XI. Mquitatis & jufiit'u c&terarumque vir-
tutum commoda , & vitiorum ac vanarum dtvi-
tiarum incommoda.
Cap. XII. Vicijfnn loquitur de dtligente difciplinam
cjr earn odiente > de impio
& juflo , operante r
otiofo
,
Jlulto & fapiente i & de bonis ac malts
lingua.
Cap. XIII. De filio
fapiente : de oris cuflodia,
&
inconjiderato ad loquendum : de paupere divtte
,
& divite paupere ,
lucema impiorum
, fubflantia.
feflinata & dilatiune fpei : omnia cum conjilto
agenda
, & cum fapientibus gradiendum : de par-
cente virga
, & infaturabili ventre impti.
Cap. XIV. Sapientia & flultitu varis. conditiones:
prudentia quivis flatus debite regulatur
,
qua quis
ad mifericordiam movetur
, & affccliones modera-
tur : vitia autem perduut homines.
Cap. XV. Refponfo
mollis : linguafapientis,&
im-
modcrata : fortitudo domus
jufti ; viclims. impio-
rum ingrata : omnia Deo nota : cor gaudens : dies
pauperis mali : fecura mens : vocari ad olera : vir
iracundus & rixofus : laus patientis : iter pigro-
rum : domus fuperborurn
:fide & mifericordia pur-
gantur peccata : de abjtciente difciplinam : laus
timoris Domini & humilitatis.
Cap. XVI. Homo animam prsparat
, Deus fpiri-
tttum ponderator , Itnguam viafque hominum di-
rigit , omnia propter feipfum operans , cut abomi-
natio efl omnis arrogans : mifericordia redimuntur
peccata : pondus & fiatera Dei judicia : indigna-
tio & dementia regis ; laus fapientia
,
pruden-
tia , eruditi , ac dulcis in verba
, & patientis
;
vituperatur inftpiens ejr perverfus : fortes a Do-
mino temperantur.
Cap. XVII. Buccella ficca cum gaudio : fervus
fa-
piens : Dominus corda probat : defpiciens paupe-
296
rem:gaudens de altcrius ruina : corona fenum :
celans deliilum : fatuus inftultitia confident :
ftul-
to inutilet divitis : altam facient domum fuam :
omni tempore diligit Amicus : animus gaudcus
, cjr
fpiritus triftis : ftultus tacens.
Cai\ XVIII. De receffu ab amico , de incorrigibili
:
non deviandum a ventate : os jiulti :
juftus fe
ac-
cufant : frater juvant fratrem :fruilus oris : mu-
lier bona & mala : locutio divitit
cjr pauperis : vir
amicabilit.
Cap. XIX. Pauper ambulant in [implicit ate : divi-
tis addunt amicos : verba feclant : falfus tejlis :
non decent ftultum
delicts. : doclrina per patientiam
probatur : ira
cjr
bilaritat regis ; mulier litigiofa
:
uxor prudcns datur a Deo : pigritia :
prscepti cuf-
todia : mifericordia in pauperem ; erudttto filii
.
acceptto conjilti : vir mendax ; timor Domini ; pi-
gritia
: peftilens : inobediens parentibut : teftis ini-
quus : derifores.
Cap. XX. Luxuriofa res vinum ; de peccante in re-
gent
, cjr relinquendit contcntionibut ; piger prop-
ter frigus non laborans .- rex in folio : nemo po-
teft duere mundum
fe
habere cor : pondus ejr pon-
dus : fomnus non diligendus. Malum
eft
, dicit
emptor : panis mendacii : revelans mjfteria : non
reddendum malum pro male : devorarefiuctos
:fef-
tinata bareditas ; mifericordia , Veritas , cjr de-
mentia roborant thronum regis.
Cap. XXI. Cor regis in manu Domini , cut mife-
ricordia cjr judicium magis placcnt quam victi-
ms : inique thefaur'v~ant ; melius
eft
federe in
angulo domatis quam , cjrc. obturans aurem pau-
peri , ejyc. diligent epulas : pro
jufio
dabitur im-
pius : qui cuftodit os [mini : dejideria occidunt pi-
grum ; non eft fapientia contra Dominum ; equus
paratur ad helium
,
&c.
Cap.
XXII. Laus boni nominis ; callidus videns ma-
lum : adolefcens juxta viam fuam ; feminans ini-
quitatem : deriforem ejice : diligens cordis mundi-
tiam : dicit piger , Leo
, &c. os aliens : fluliitia
in corde pueri : calumnians pauperem : audienda
eft
fapientia : vitandi fponfores : termini antiqui
fervandi : velox in opere fuo , eye.
Cap. XXIII. Jjhiomodo Jit edendum cum principe :
non appetends divitis , nee cibi invidorum : non
epprimendi pupilli : caftigandus puer : qusrenda
fapientia : fugiendi peccatores cjr gals dediti : ho-
noraudi parentes : fugienda meretrix
cjr
ebrietas.
Cap. XXIV. JEmulatio malorum : fapientia & eru-
ditio : cogitatio ftulti : eruendi opprejfi : doclrina
ut melle iitendum : non injidiandum
jufto
: caftts
inimici : detratlores :
jufte
jttdicandum : nullus
verbis taclandus , nee malum malo reddendum
;
ager pigri ; dormitanti pigro venit egeftas.
Cap. XXV. Gloria Dei & regum : cor regis : rtt-
bigo qus, & impietas
eft
: ne te exaltes : ne detra-
bas : fecreta tua ferva : m.da aurea , & inauris
aurea : frigus in meffe : nubes fine pluvia : lingua
mollis : mel inventum : fagitta acuta : dens putn-
dus : acetitm : tinea : benefac inimico : angulus do-
matis : aqua frigida :fons turbatus : multurn mel-
lis comeftum : urbs abfque muro.
Cap. XXVI. Gloria in ftulto : avis votans .-
flagel-
lum equo : refpondere ftulto : nuncius ftultus : pa-
rabola
ftulti : honor injipientis : imponens
ftulto fi-
lentium : canis ad vomitum : fapiens proprio judi-
cio : commifceri rixs : nocens atmco
:
fufurro : ira-
cundus : labia tumentia : inimicus : openens odium
:
fodiens foveam : linguafallax.
Cap. XXVII. Non gloriandum in craftinum : ne te-
ipfum laudaveris : ira ftulti quam
fit
gravis : nu-
tiifefta correclio : vainera diligentis : anima fattt-
rata : vicinus juxta : fpondens pro extraneo : liti-
giofa mulier : infemus infatiabilis : probatur homo
ore laudantis : ftultus contufus : vultum pecoris ag-
nofce : lac caprarum in cibum.
Cap. XXVIII. De fuga impii
cjr fecuritate jufti
:
propter peccata terrs multi principes ejus : pauper
pauperem calumnians : pauper fupplex , rjr dives
pravus : nolens audire legem : exfultatio juftormn :
abfeondens feelera fua : beatus femper pavidus
:
princeps hnpius ut leo : dux indigens prudentia :
terrain fuam operans : a patre fubtrahens.
Cap. XXIX. Non audiens corripientem : multipli-
catio juftorum : amor fapientis : rex
juftus
: blan-
dus amicus : peftilentes : contendere cum ftulto
:
viri fanguinttm : toturn proferens fpiritum : verba
mendacti : pauper & creditor : rex
juftus
: correc-
tio : multiplicatio impiorum : erudi filium : prophe-
ti.i : velox ad loquendum : delicate fervum nu-
triens : iracundus : fuperbus : cum fure partici-
pant : timens bominem:
jufti
abominantur impium,
cjr e diverfo.
Cap. XXX.' Homo Deo vicinus judicat
fe
infipien-
tem, & opera Dei incomprebenfibilta: fermo Dei
Ignitus , cut nihil addendum : deprecatur vanita-
teitt , verba mendacti , mendicuatem
cjr
divitias
:
non accufandu's fervus apud dominum [turn : ali-
quot gev.erationes exfecrabtles : dus fangutfugs :
tria infatur abilia : oculus patrem fubfannans : trix
difficilta : per tria movetur terra : quatuor minims
tens : tria bene gradientia , vehementer emunger.s.
Cap. XXXI. Exhortatur tie mulieribus clederis fub-
ftantiam tuam , nee regibus vinum
, fed mxrenti-
bus : aperi os tuum muto : vindica inopem : laus
& rarttas mulieris fort'ts : pulcbritudo fallax
gratia.
Pf.uo,
10.
Eccli,
I.i5.
LIBER
PROVER
UM.
#*********************************#**^^
CAPUT PRIMUM.
.
VuiGATA NOVA.
ARABOLij Salomonis
,
filii David
, regis Ifrae'l.
i. Ad fciendam fapien-
tiam, & difciplinam
:
j. ad intelligenda verba
prudential , & fufcipien-
l
dameruditionemdodrina;,
i o A N T I
Q U A.
.... Vide Not.
juftitiam , & judicium
, & asquitatem :
4. ut detur parvulis aftutia, adolefcenti fcien-
tia , & intelle&us.
5
.
Audiens fapiens , faprentior erit : & intel-
ligens, gubernacula poflidebit.
6. Animadvertet parabolam , & interpreta-
tionem , verba fapientum , & amigmata eorum.
7. Timor Domini ,
principium fapientiaj. Sa-
pientiam , atque doctrinam fluid defpiciunt.
8. Audi, fili mi, difciplinam patris tui , &
ne dimittas legem matris tua?
:
9. ut addatur gratia capiti tuo , & torques
N O T JE AD VeRSIONEM
C 1 r e fapientiam
, & difci-
plinam
,
3. & intelligere verba pru-
dential : fufcipere verfutias fer-
_
monum
,
& nolTe juftitiam
veram , & corrigere judicium :
4.
& det innocentibus verfutiam; puero au-
tem juniori lenfum , & intelligentiam.
5.
Ha:c audiens fapiens
,
iapientior erit : &
prudens
,
gubernationem polfidebit.
6. Et intelliget parabolam
,
& tenebrcfum
fermonem , difta fapientium , & cenigmata.
7.
Timor Domini , initium fensus : fapientiam
autem , & difciplinam impii fpernunt.
8. Audi , fili , difciplinam patris tui , & ne ab-
jeceris inftituta matris tua:
:
9.
coronam enim gratiarum accipies tuo ver-
ANIIQUAM.
VJeron. in Txjch.
16. , . 814..
Idem in Zach. 8.
p. 1745. *
Idem in Ija.
29.
p. 149.
f.
V. I. Grxc. Uapoi/^'ai 'Exta/uavjcs , urn ActvlJ' , i'z tEat-
eUtuQ&r ai 'U&im*. Proverbia Salomonis
, filii David, qui
ttgnavit in IJra'el. Hieron. praef. in lib. Salom. Maslotb
,
inquit ,
quas Hebrai Parabolas , Vulgata editio Proverbia vo-
cat. Sic etiam vocant Cypr. & alii paffim. Hilarius vero
in Pf. 117. col. 425. e. ait: Per Salomonem in Proccmiis dic-
tum efl , vel Parwmiis. Ita etiam Cypr. 1. \. Teftim. fcri-
foit : Salomon in Parwmiis. Item Tettul. I. de pudic. num.
1 8. In Proverbiis Salomon, qua Parosmias dicimus. Cypr.
& Ladcant. fcribunt aliquando Salomonis , non Salomonis.
Tt. z. Haec praemittit Hieronym. loco cit. In Proverbio-
rum exordio
pofl
multa pracepta , correftio infertur judicii
,
Scire, inquit
, fap. & difciplinam , &c. In Gr. Yvurai 00-
fiw/, *j TrcuAticcv. Caeleftinus PP. epift.
2J.
to. 1.
p.
1 116. a. Quid
efl
aliud , inquit , intelletlus
&
judicium
,
tti/i fcire fapientiam , &difciplinam ; /
intelligere verba pru-
dentix ?
Ifr. 3. Graec. nmeat te liyve, pymT^ac , //2c&ai' te rty-
tpiz toyur , rnicot! te jc, xp!/xx xctjivtvyti,- judicium diri-
gere.
~t. 4. Grafc.iVot 1 dx.oix.01s vampyteur ti/! At v'a i'e-
,J)W te , *, tmiou. Apud Symm. pro Wxoi? , exftat m-
ttIoic. , parvulis.
&.
y. Grarcum initio hab. Tarft yap , Hxc enim; Mf.
Alex, Twf te ; item loco
&
prudens
, i ft mm, , intelli-
gens autem; ca;r. ad verbum. Idem Hieronymus in Dan.
2. to.
5. 1070. a. Andiet , inquit , fapiens , 5 apponetfapien-
tiam.
if. 6. Ad verbum e Gra:co , addita particula te , ad /j'h-
6e/; , ditla.
ir. 7. Ita Lucifer uno tenore : at in Grarco
, pofl hse
,
'Apx*
CP
X^ > <p&K K.vp!v , interponuntur ifta : tCncii /s
ct>Gn wctei to*; nroivav ttvjw' tvf^i^cin /5 tic, slv , dp'/ii
aiSrvciui;' intelli^entia autem bona omnibus facientibus earn:
pittas autem in Deum
,
principium fenstis : deinde ut fupra
,
tvplw/ Si , &c. fed ultimo exftat i'{,t%svv,Qi6t , fpement. Ap.
Ambrof. 1. 1. Hex. p. 6. f. Initium fapientin
efl
timor Do-
mini : & in Pf. 118. col. 1208. c. pietas autem in Deo , ini-
tium intellelltis : & in Pf.
45. p.
88
J. e. Dilige fapientiam
,
$ difciplinam.
It. 8. Fulg. epift. II. p. 224. c. fie : Audi
,fili
, leges
patris tui
, j
ne repellas itiflituta matris tux. In Mf. Alex.
ac edd. Aid. & Compl. "Awe , vti, vo^tis , Sec. at in edir.
Rom. TTxi/tiav , ut fup. in textu. Apud Auguft. I. de Grat.
6c lib. arb. to. IO. 719. f. noli repelltre coiijilia matris tun,
InGr.
fj.i Vwcji ^5,^; nvipoi Qs , ut fup. Apud Feirand.
Diac. epift. ad Anatol. p. 257.
Audi
, fit , legem patris tui,
fj> nefpernas conjilium matris tux.
t.t). Ita Graece ad verbum. Gregor. M.l. ^1. in Job,
C. 24, p. J017. b. Coronam gratiarum accipies capiti tuo,
tf
lucif. Cal. I. r.
pro S. Atban.
p.
102. c.
Facund. Herm. I.
2. pro dej.
J.
Ufttm
1-455-
d-
20O* LIBER PROVERB. Cap. I.
Facund. ubifttp.
Lucif. Chi, I. 1.
fro S. Allan,
f.
Aug. I, XJ.de civ,
Dei* c. to. p. 484.
a.
Versio antiqua.
tici , & torquem aureum circa tuum collum.
10. Fili, non te feducant viri impii , neque
acquiefcas.
u. Si te rogaverint, dicenres : Veni, com-
mnnica nobifcum fanguinem , abfcondamus au-
tem in terra virum juftum injufte
:
12. abforbeamus vero eiim tanquam infer-
nus viventem , & auferamus ejus memoriam de
terra.
1
3
.
Pofleflionem ejus pretiofam apprehenda-
mus.
Lucif. Citl. I. I,
fro S. Athan.
p,
191, c.
Vigil. Tapf. 1. I 2.
de Trin,
f>.
323. a.
1 5. Nec abieris vias cum illis, ne declinaveris
pedem tuum ad femitas eorum.
16 Vide Not.
ly. Non enim inique tenduntur retia avibus.
18. Ipfi enim, qui homicidii participes funt,
thefaurizant iibimetipfis mala.
19. Hx funt vise omnium confummaritium
iniqua : fua enim impietate fuam animam aufe-
runt.
zo. Sapientia in exitu canitur , in plateis vero
fiducialiter agit
:
21. In portis autem potentior adfiftit, in mu-
ris quoque civitatis confidenter ait
:
iz. Quanto tempore iimplices obtinent jufti-
tiam, non erubefcent : imprudentes autem
, con- ftulti ea
,
qua; fifei funt noxia, cupient , & im
tumelix cum lint cupidi
,
impii effecti , odio ha- prudentes odibunt fcientiam
>
buerunt fenfum,
2%. & obnoxii fa&i funt increpationibus. Ecce
proferam vobis mex fpirationis profeilionem
,
docebo vos meum fermonem.
24. Nam quoniam vocabam
,
nec obedieba-
tis : & extendebam verba , nec attendebatis
:
VUXGATA NOVA.
collo tuo.
10. Fili mi , fi te la&averint peccatores , nc
acquiefcas eis.
1 1
.
Si dixerint : Veni nobifcum , infidiemur
fanguini , abfcondamus tendiculas contra infon-
tem fruftra
:
12. deglutiamus eum ficut infernus viventem
,
& integrum quail defcendentem in lacum.
1 5. Omnem pretiofam fubftantiam reperie-
mus , implebimus domos noftras fpoliis.
14. Sortem mitte nobifcum , marfupium unu'm
fit omnium noftrum.
15. Fili mi, ne ambules cum eis, prohibe
pedem tuum a femitis eorum.
16. Pedes enim illorum ad malum currunt, lfa.
Jp,
& feftinant ut effundant fanguinem. * 7*
17. Fruftra autem jacitur rete ante oculos
pennatorum.
18. Ipfi quoque contra fanguinem fuum infi-
diantur, &moliuntur fraudes contra animas fuas.
19. Sic femitx omnis avari, animas pofli-
dentium rapiunt.
20. Sapientia foris pradicat , in plateis dat
vocem fuam :
1 1 . In C3pite turbarum clamitat , in foribus
portarum urbis profert verba fua , dicens
:
22. Ufquequo parvuli diligitis infantiam , 6c
2
3 . Convertimini ad correptionem meam :
en proferam vobis fpiritum meum , & oftendam
vobis verba mea.
24. Quia vocavi , & renuiftis : extendi ma-
nual meam , Sc non fuit qui afpiceret.
Not.e . ad Versionem antiqua m.
torquem auream collo tuo.
Tt
'.
10. Sic eftinGr. niil quod pro ultimo iflo, neque ac-
quiefcas , habetur , fiiffi &wkK , ad verbum , neque velis.
~ir. 11. Similiter in Gr. praeter hoc pritnum , 'Eav~apa-
K.un'ji<il Qt > Si advocaverint te ; jungitur etiam ibi nobif-
cum, cum verbo veni , non cum feq. commnuica ; fubinde
fie , ('; 7JV 1 in tenant , &c. At Aug. 1. 17. de civit. Dei
,
c. 20. to. 7. 484. a. legit : abfcondamus in terra virnmjuj-
tum injnfle , ut flip.
#.
12. Ad verbum eGr. Apud Lucif. Calar. 1. i.proS.
Athan. p. 192. c. fie: deglutiamus autem ilium velnt inje-
ri vivum.
#. 13. Sic eft in Graeco.
V. 1
J.
In Gr. Mti iroptvCyris , abfque hoc praec. de Vulg.
fili mi , deinde , it A pt-' aulav , ex>&iw ft tov wo fa
Qg
in tZv -rplZxr dulur' i.e. Ne ambules in via cum eis , declitia
mtitem pedem tuum a femitis eorum. In Mf. Alex, ac editt.
Aid. & Compl. M11 TTopiu
6>k o'A/c.
"#". 16. Hie verfus non legiturapud Lucif. nec etiam ex-
ftat in Gr. editionis Rom. fecus in Mf. Alex, ac editt. Aid.
& Compl. ubi fie : Oi yap tto/; dvlui ;'; zaxixv rpi%_i:<s:
,
jfTa^/wi' ei'oi (
Alex. del. ilex ) T?:Wsin:;/t. Origenes in
cpift. ad Rom. c. 3. ait : Veloces pedes eorum ad effnnden-
dam fanguinem ; vel in Ifaia invenies , vel in Proverbiis.
$. 17. Hilar, in Pf. 123. col. 400. e. Non enim injitf-
te in terra prxtenduntur retia avibus. Item Hieronymus in
Amos 3. to. 3. I 390. c. Non injnfle tenduntur retia avibus.
S. Paulin. epift. 40. p. 249. b. Nonfine can/a tenduntur avi-
bus retia. Grace. Ou yap a/i'naj injilmou (Aid. &. Compl.
iiLltlnnzi ) iiyClva. <altpuTtn<;.
t. 18. Ita Grsec. habet; fed addit : 'H ft tularcst
tivfpw> jratZ-">Ha" W
Everjio autem virornm iniqitomm
mala : quae prastermittuntur a Lucifero ; abfunt pariter ab
edit. Compl. (\ Nobilio fides.
j?'. 19. A Graeco abeft pronom. fua; cser. quadrant ad
\
-
erbum : melius vertiffet Lucif. fuam ipforum animam , e
Grico
a
tmc sav/uv -iv/yiv.
f. 20. Sic Iren. 1.
J.
c. 20. p. 317. c. ni excipias unum
nutem
,
pro vero. In Gr. Sofia cv li,oAoi$ vftYfflcii , a/ fi
maltwe, aappmlw ayi. Bene Hilar, in Pf. 118. col. 2c"9.
C. Sapientia in exitibtts canitur , in plateis cum libci late agit
:
turn addit : Verbi tttriufque hnjtts Latinitas noflra , vel obfett- n
ritatem nobis affert , vel alterius intelligentix opimonem prx-
bet. Nam quod nos in exitibus dicimns, Gracitas ex Hebraa
cttiofoii; tranfltilit ; $ exodus proprie efl , ubi ex multis an-
giitis viit in unam patentem viam coitur : quod veri) nos pla-
teas nunenpamus , eodem nomine Gracilas nuncupavit ; Jed
plateas lalitudines
effe
Gracus fermo dejignat.
Tf". 21. Grtecum in principio habet : 'E<a' ax.pav At tsi~
yiw XHfiosi-TU.1 , Et fitptrfitmmos muros clamitat , deinde,
ita\ ft itviaii fviazZi iraptfptvi, , $
in portis dynajlarum
ajjidet : unde fufpicor aliquod mendum in textu Vig. Tapf.
nempe to potentior , loco potentiorum : fequitur in Gr. iirl
ft ttvixii; wsMui Eap/n?ca htyi , $ in portis , &c. ut fupra.
Apud lren. 1. y. c. 20. p. 317. c. Infummis minis pradi-
catur , in portis autem civitatis conjlanter loquitur ; nec plu-
ra : & vero ab edir. Compl. abfunt ifta : eVJ fi irviais fv-
vazav TrufsJ ptvi, tefte Nobilio.
"fr. 22. Similiter in Grseco. Apud Lucif. Cal. 1. 1. pro
S. Athan.
p. 192. d. ira : Qttanto tempore innocentes tenite-
rint juflitiam , non erubefcent : injipientes autem , dum contit-
melix cupidi fnnt , impii falli , tderuut intelleclum. Hieron.
1, 3. cont. Rufin. to. 4. p. 2. col. 472.
injipientes , dum
injuriis cupidi funt , impii faili , oderunt fenjitm.
f- 23. Lucif. Cal.l. 1. pro S. Athan. p. 192. d.
tf ftib-
jeSi faili funt opprobriis. Grace, i. instu^vrot iyimlo eity-
X?tZ' mox ita : 'Un ir^Qo/uai vfXiv tfi:ii ^rous pcir , JiAat-
ifii
fi vfieti; rev tfiov 71070V quae non male textum reddunr.
tf. 24. Grsecum , 'ETTifii ix-amv , iy^ uTrwnxQ^cnt'
^
tifrtyov liyn; , ^
i vsQKly/it- In Mf. Alex. v<awr.itlt....,
ir-ycsixsls- Hilarius in Pf. 63. col. I 9. a. dim vocarem
,
non exaudiflis : <^ cum extenderem verba , non intendijlis.
Au6t. 1. de ling, cleric, apud Cypr. p. 520. f. Quoniam
quidem vocabam
, ^ non obaudiebatis : ^
extendebam verba
mea, <$ non intendebatis. Auguft. in Pf.
Ji.
to.
4.483. a.
Increpabam
, ^
non exaudiebatis : loquebar
, & meis fermo-
nibus nan intendebatis : quae poftrema pertinere videntur
ad if. feq. ciim fubdat Auguft. * ego veflrx ptrditiom
, &c.
Au6l. op. imp. in Matth. honii!.
4J.
p. 186. a.
tf
extende-
bam fermones meos , tf
non audiebatis. Prxdeftin. 1. 3, ap,
Sirm. to. 1. p. J2I.
c. Quoniam vocavi , comemjjijlti
;
dein , ego quoque , &c. ut inf. ^. 26. omifiis intermediis.
Ifa. 6$.
12.
tf
66. 4.
Jerem.
LIBER PROVERB. Cap. II.
VULGATA NOVA.
1 5. Defpexiftis omne confilium mcum , & in-
crepationes meas neglexiftis.
16, Ego quoque in interim veftro ridebo
,
Sc fubfannabo , ciim vobis id
,
quod timebatis
,
advenerit.
27. Cum irruerit repentina calamitas , & in-
terims quad tempeftas ingruerit : quando venerit
fuper vos tribulatio , & anguftia:
28. Tunc invocabunt me , & non exaudiam :
man contingent , & non invenient me :
299
Versio antiqua.
25. fed irrita feciebatis mea confilia, meisau- ludf.Cai. 1. r.
tern increpationibus non intendebatis
:
P
r s
- Atb*"-
t-
26. Itaque & ego vcftra perditione ridebo ;
l
9
i '/
gratulabor autem adversus vos
, cum venerit vo-
bis fubito tumultus
,
zj. everfio autem fimilis procellx 3 cum ad-
venerit autem vobis interims
:
29. eo quod exofam habuerintdifciplinam
, &
timorem Domini non fufceperint
,
30. nee acquieverint conlilio meo , & de-
traxerint univerfx correptioni mea;.
3 1
.
Comedent igitur fruftus via; fua; , fuifque
confiliis faturabuntur.
32.
Averfio parvulorum interficiet eos , &
profperitas ftultorum perdet illos.
33.
Qui autem me audierit, abfque terrore
requiefcet , &c abundantia perfruetur , timore ma-
lorum fublato.
Not.c ad Versionem a n t i
q
u a m.
28. Erit cnim cum me invocabitis , ego autem
non exaudiam : qiment me mali , & non inve-
nient :
29. oderunt enim fapientiam , verbum autem
Domini non aflumpfernnt
,
30. neque voluerunt meis confiliis intendere,
fpreverunt enim meas increpationes.
3
1
.
Ideoque edent vix fuae fru&us , & fua im-
pietate faturabunt animas.
;^. Nam quia decipiebant parvulos, interfi-
cientur
3
3 . Qui autem me audit , inhabitabit in fpe
,
&: requiefcet fine timore ab omni malignitate.
Aug. in
Pf. 67.
to, 4.
f.
67$.
C.
t.
2J.
Eadem refert Auctor 1. de ling, cleric, ap. Cypr.
p. 52 1. a. Sicetiam in Gr. eft, prater ulr. non intendebatis',
pro quo yTTi$t!Qcc1s , rebellesfuijlis ; ac in Mf. Alex. a itqoc-
ilxprou
'> mel. in editt. Aid. & Compl. irQ/si'iyers. Hi-
lar, in Pfal. 63. col. 1 59. a. iic habet : Std inania fecijlis
tonfilia mea , 2? confiliis meis non intend:jits ; Gr. i^iyyjn^.
Schol. initio hab. dx.vpi<; sVoihts , non iirtiieire , ut in
edit. Rom. Caffiod. in Pf. j8. p. 196. b. fententiarum ordi-
nem fie invertit : Meis autem increpationibus non intendeba-
tis , fed irrita faciebatis conjilia mea.
if. 26. Hilar, in Pf. 63. col. 159. a. Et ego perditionem
veftramirridebo. Auguft. in Pf.
Ji.
col. 483. a. Et ego vejlra
ferditioni fuperridebo : ita rurfum in Job , to. }. col. 6 JO.
e.
& ep. 140. to. 2.
459.
e. & trad. 24. in Joh. to. 3. 533.
f. Similiter Auct. I. deling, cleric, apud Cypr. p. 521. a.
Itaque $$ ego vejlra perditioni fuperridebo ; gratulabor ergo ad-
vers/im vos , cum advenerit vobis interitus , ifj ciim advenerit
vobis fubitii tumultus. Pradeftin. 1. 3. apud Sirm. to. I.
p.
521. C. Ego quoque in vejlra perditione ridebo ,
tf
gratulabor,
dum venerit fuper vos repentina calamitas. Au6t. op. imp. in
Matth. p. l8(S. d. ldeo > ego :n vejlra perditione ridebo. Item
Caffiod. in Pf. j8. p. 196. b. Ideoque > ego in vejli a per-
ditione ridebo ; gratulabor
,
quando Juperveuerit vobis interi-
tus. Grac. Toi7KfJV xayu rn vftiTtpa cnr&teia siuiyef.aiio/nai'
y-x-rayaft^ou J; , wlxx ipy^dai CjXir om9j; , j5 V aipi-
XMrai u'fjXv aipioi fiopufcoc,.
if. 7.7. Au6l.l. de (ing.cler. ap. Cypr. p. 521. a. everfio
autemJimnl
gj
procella ; 5
ciim advenerit vobis preffura
tf
ex-
fugnalio. Gr. h Ji koltolsoyipvi i/joicot; xccrouyiJ 1
r
n
,
a.py\' ^oTav
i'pX
,,Tal
vfi~" htytS i iroMopx/ta , M otccy spiral vp.1v 'a^^oi. I.
e. everfio autemfimilis procellx affuerit ; tf
quando venerit vo-
bis tribulatio
$ obfeffio , vel chm venerit vobis imerittt's. Hoc
ult. membrum abeft ab editt. Aid. & Compl.
f. 28. Ita Grace , addito uno vos, ad verbum exaudiam.
Hilar, in Pf. 63. col.
159. a. Erit ergo turn invocabitis me
,
y
ego non exaudiam. Ambrof. 1. de Nab. c. 12. col.
J79.
e.
addit : quarent me mali
, ^ non invenient : limiliter 1. 1 . de
interpel. Job, c. 9. col. 638. a. & in Pf. 118. col. 973-d.
1 164. f. 1207. a. Cypr. 1. 1. Teftim.
p. 277. b. quxrunt
me mali , $ non invenient. Auguft. in Pf. 1 18. to. 4. 1279.
f. quarunt me mali
, tf
non inveniunt. Auct. 1. de iing. cle-
ric, p. 521. a. Erit enim chm me invocaveritis , ego autem non
exaudiam vos : quarent me mali
, & non invenient.
if. 29. Sic habet Aucl. 1. de ling, clerk,
p.
J21.
a. una
cum Gr. Cypr. 1. 1. Teftim.
p. 277. b. odu enim habite-
runtfapientiam ,fermonem autem Domini non receperunt ; Gr.
tt?iW7o , ad verbum
, non praoptaverunt. Apud Aug. in
Pf. 118. to. 4. 1279. f. oderunt enim fapientiam ; nee plura.
If. 30. Similiter ap. Audi. 1. deling, cleric,
p. J2l.a.
prater vocem ult. correptiones. In Gr. /e SUtoi ijuux.-
Ti'e<<> <fe sVi^ hi'/yyc; neque volebant...
fed fubfinnabant
meas, &c. Theodot. ix. jfeiSftpurn irapwivrav /; , &c.
t. JI.
Sic Jterum legit Auclorl. deling, cleric,
p. 521.
a. prater unum fatjabunlur , loco faturabunt animas. Gr.-
- TnstccuTwv aoss/a; ir>~ySr^avrcci
, 1^ fua ipforum impietate
faturabuntur ; ca:t. ut fupra.
#. 32. Ita Lucifer. Grace : 'AkS' &v 7/ mVj'xw wmvz,
ipovsv^Qoyloct , Sec. Pro eo enim quod injuriam injerebant
parvults , Sec.
t. 33.
Idem Aug. 1. ;. cont. epift. Parmen. to. 9. 75-.
a. Qtii autem me audit , habitabit in
fpe , 5 filebit fine ti-
more ab omni malignitate. Grac. 'O Si s/^5 axiuv , x.a'ict-
Hieron. in Ifai. 66. to. 3. 497.
e. Qtii audit Deum , ha-
bitabit confidens , tf
quiefcet abfque timore
tf
omni malo.
Schol. cuaitaudiTai a> tipwn imrctios.
CAPUT I I.
VUXGATA NOVA.
1 . T^* Hi ml , fi fufceperis fermones meos , & man-
J?
,data mea abfeonderis penes te
,
VULGATA NOVA.
3.
Si enim fapientiam invocaveris , & incli-
naveris cor tuum prudentia; :
4. fi quajfieris earn quafi pecuniam , & ficut
thefauros eHbderis lllam :
j. tunc intelliges timorem Domini , & fcien-
2. ut audiat fapientiam auris tua : inclina cor tuum
ad cognofcendam prudentiam.
Versio antiqua.
j.
Si enim fapientiam invoces , & intelledui
Hilar
des vocem tuam j
4. & exquiras earn tanquam argentum
,
Sc
tanquam thefauros inveftiges earn : ,
5.
tunc intelliges timorem Domini, & fcien-
inPf.izj.
col. 42 3. e.
Notje ad Versionem antiqua m.
Hieron. in Ifai,
So.
to.
3. 3$3.
(.
V". 3. Ad verbum e Gracco , nil! quod hab. EraxaAi'o
,
51
J Si. Ambrof. in Pf. 118. col. 1030. f. Ciim fapien-
tiam invocaveris
, tf
prudentia dederis vocem tuam. Hieron.
in Ifai.
Jo.
to.
3. 363. e. Si invocaveris fapientiam
, & in-
telligentia dederis vocem tuam. Grac. ts~ ovviai.
t. 4.
Grac.
j,
sat ^K/ifdjii |epn)S))5 . &c. Reclc
Tom. II.
Ambrof. in Pf. 118. col. 1030. f.
&fi
quxfieris illam ut
pecuniam,
$$ ut thefauros fcrutatus fueris earn. Hieron. in
Ifai. jo. to. 3. 363. e.
J fi
quxfiiris earn
quafi
pecuniam
,
^ quafi thejauros invejligaveris earn,
it.
J.
Ita in Graco. Ambroiius in Pf. 118. & Hilar, in
Pf. 117. limiliter habent : tunc intelliges timorem Domini,
Ppij
300
LIBER PROVERB. Cap. III.
Hierott.nbi fiip.
Ait11. I. de voc,
Cent. I. I.e. 24./.
IC. '.
^Aug.l. l.cont,
adverf. Leg. to. 2
f.$6S.e.
Versio antiqua.
tiam Dei reperies
:
6. quoniam Dominus dat ftpientiam : & a fa-
cie ejus fcientia, & intellectus.
7.
a
Deiis thefaurizat diligentibus fe falutem
V u 1 G A T A
VOIGAIA NOV A.
tiam Dei invenies :
6. quia Dominus dat fapientiam : & ex ore
ejus prudentia , & fcientia.
7. Cuftodiet rectorum falutem , & protegee
gradientes fimpliciter
,
NOVA.
Aug. it)
Pf. 16.
f. z*S.
e.
8. fervans femitas juftitia ,
& vias fanftorum cufto-
diens.
9. Tunc intelliges juftitiam , & judicium , & a;qui-
Versio antiqua.
11 cogitatio fan&a fervabit te :
Amir, in
Pf.
$6",
to. 1.
799.
.
"
Tulg. I. ?. ad
Menim. p. 49.
a.
13.O qui dereliquiftis femitas rettas , abeundo
in vias tenebrarum :
14. & qui lcetamini in malis
,
& gaudetis in
everfione mala
:
15. quorum femitx pravae', & flexuofi curfus
eorum :
16. Cur odiffe coepiftis viam reftam , & juftum
confilium deferuiftis :
a
rili , non te comprehendat
cogitatio mala
:
j 7. quae derelinquit doctrinam adolefcentiae
,
1 8. & teftamenti divini oblita eft. Pofuit enim
apud mortem domum fuam ,
<5c apud inferos
cum terrigenis axes fuos.
tatem, & omnem femitam bonam.
10. Si intraverit fapientia cor tuum , & fcientia
anima; tuae placuerit
:
VULGATA NOVA.
1 1 . confilium cuftodiet te , & prudentia fer-
vabit te
,
1
z
. ut eruaris a via mala , & ab homine
,
qui
perverfa loquitur
:
1
j . qui relinquunt iter rectum , & ambulant
per vias tenebrofas
:
14. qui laetantur cum malefecerint , &exful-
tant in rebus pefllmis
:
1 5
.
quorum via; perverfa: funt , & infames
grefliis eorum.
16. Ut eruaris a muliere aliena , & ab ex-
tranea
,
qua; mollit fermones fuos
,
Aug. I. de nat.
tf
Grat. c. 69. to. 10.
Chromat. Aquil.
tnMmtb.p.$7$.f,
inveni
20. Si ambularent femitas bonas
,
utique femitas juftitiae leves.
2 1
.
Quoniam re&i habitabunt in terra , & fancti
habitabunt in ea.
NoT
l
AD
17. & relinquit ducem pubertatis fua;
,
18. & pacti Dei fui oblita eft : inclinata eft
enim ad mortem domus ejus , & ad inferos fe-
mitce ipfius
:
1 9. omnes
,
qui ingrediuntur ad earn , non
revertentur , nee apprehendent femitas vita;.
20. Ut ambules in via bona : & calles jufto-
rum cuftodias.
2 1 . Qui enim refti funt , habitabunt in terra,
& fimplices permanebunt in ea.
2 2 . Impii vero de terra perdentur : & qui ini- Job 18.
queagunt, auferentur ex ea.
I
7
Versionem antiqua m.
iTent
tf. 6. Itidem Auguft. 1.
J.
de dodtr. Chr. to. 3. 64. e.
tc Autt. epift. ad Demetriad. apud S. Leon. p. 44.
t. cjui
bus 'fa vet Gr*c. Rurfus Auguft. 1. de Gr. & lib. arb. to.
10.
759.
c. legit : a facie ejus fcientia, j
intellects pre-
ledit. Item Fulg. I. de vetit. praed. p. 464. 465.
praemif-
lis his, quia Dominus dat fapientiam , ut fup. fie etiam 1.
I. de dupl. prsd. ad Monim. c. 3. p. 4.
Tt. 7. In Gr. Koci Gnoafp/i^ toT; xttTofaci twivpictv , Sec.
Et tbefauritat rede agentibus falutem , &c.
if. 11. Ita Grseefc ad verbum.
V. 13. Graec.
'
Q. c/ tyxxlaxeiTrmTte, tv ircf>?iietxi or
o/or< Mil;. Ambrof. epiil. l8. col. 904.3. O qui dercli-
quernnt femitas reclas: & in Pf. 118. col. 981. f. O qui
reliquerunt fern, reclas. Caffiod. in Pf. II. p. 46. a. dere-
liquertint vias reclas , nt ambularent in vias pravas.
>?". 14. Grxc. 01 ivipQcito^m Kj
X"-'SS^
11
^ z'' '
&c#
T?. 15. Itidem Grsece. j
t. 16. Alludit forte Ambr. dicendo : Cur odiffe coepiflis t
&c. nam in Gr. fie : tv jj.ay.piy 0 Trcrifcaj enro cj~x tt6fi;
if aMOTe/" t!)'; iiy.a^ yruf*K >
&-c - "^ ^"nge tefaciendum
a via refta , ($ alienum a jufla fententia : quae autem fe-
quuntur ex Fulg. Graeco refpondent : vie , /jm oe jtaT^a'S
'f. 17. Grasc. h" aVowrafca A// aojca^/a vtolnTOU
jj'. 18. Ad verbum e Grsco.
j^. zo. Cadian. coll. 14. c. 24. Nam
fi
ambularent
fe-
mitas reftas , &c. ut in textu. Ita quoque in Grxco. Anon.
apud S. Paulin. epift. adCelenc. to. z. p. 11. c. hare ha-
bet : Invenietur femita juflitix levis.
T0\li. Graec.'O?/ su 6=?; KolcttuwaQuct yuv > 5. 0510/ Vo
ityHQtvlai ZiruVi*. Ca;leilius apud Mar. Merc. Gam.
p.
386.
Qui funt boni , ertiut habitatores terra.
CAPUT
I I I.
VULGATA NOVA.
1. X} Hi mi, neoblivifcarislegismea;, & prajcepta 3.
Mifericordia & Veritas te non deferant, cif-
jT mea cor tuum cuftodiat
:
cumda eas gutturi tuo
, &: defcribe in tabulis cordis
2. longitudinem enim dierum , & annosvita;, & tui:
pacem apponent tibi.
Versio antiqua.
. , . - . a provide bona femper coram Deo ,&
co-
Ambr. in Luc. I. ~r"'" r. ..
r '
p. 1z7z.fi
ram hominibus.
. , c. Efto confidens in Dominnm in toto corde
Ytieron.l. I. tout. )'
^'^
. . . .
3>eiag.to.
4
.uZ.c.
tuo, in tua autem fipientia ne exaltens.
6. In omnibus viis tuis cognofce eum , ut rec-
tas faciat vias tuas.
Vuxgata nova.
4. & invenies grariam , & difciplinam bo-
nam ,
coram Deo & hominibus.
5. Habe fiduciam in Domino ex toto Corde
tuo , & ne innitaris prudentia; tua;.
6. In omnibus viis tuis cogita ilium
, & ipfe
diriget grefliis tuos.
NoTjE ad Versionem antiqua m.
V. 4. Graec i, trojvw xMx zvai&w Kupin
j,
ay$ou7rn<v. &c. ut fup.
V.
J.
Gr*c."l,&i tacTcofiui cv wn r mpSU em ew,
t. 6. naoai; 0.'fTi
(j
yvu&k wiry, kc. utiniat.
Rem.
II. i6\
Job.
4
7*
Luc. 14
11-
Heir,
11.
S-
Jpoc.
3.
19.
LIBER
VlIIGATA NOVA.
Ne fis fapiens apud temetipfum
PROVERB. Cap. III. 301
Versio antiqua.
: time 7. Noli cffe fapiens apud tc ipfum :
a
time Do-
Deum , & recede a malo :
8. fanitas quippe erit umbilico tuo , & ii'ri-
gatio oflium tuorum.
9.
Honora Dominum de tua fubftantia
,
&
de primitiis omnium frugum tuarum da ei :
10. & implebuntur horrea tua laturitate , &
vino torcularia tua redundabunt.
1 1. Difciplinam Domini , till mi , ne abjicias :
nee deficias cum ab eo corriperis
:
i 2. quern enim diligit Dominus
,
corripit : &
quail pater in filio complacet libi.
1 3
.
Beams homo
,
qui invenit fapientiam ,
&
qui affluit prudentia :
14. melior eft acquifitio ejus negotiatione ar-
genti , & ami primi & puriiiimi truclais ejus :
1 5. pretiofior eft cundtis opibus : & omnia
,
qua: defiderantur , huic non valent comparari.
i6". Longitudo dierum in dextera ejus , & in
finiftra illius divitiaj , & gloria.
1 7 . Vis ejus via; pulchrn*. , & omnes femita;
illius pacifica;.
1 8 . Lignum vita eft his
,
qui apprehenderint
earn : & qui tenuerit earn ,
beatus.
fta-
19. Dominus fapientia fundavit terram
bilivit coelos prudentia.
NotjG ad Versi
Jf". 7. In Graeco , Mh "St (fpmifj.oe, i*;ok /s top 0;ov,
&c. ut fup. Aq. Symm. Sc Theod. legunt copo; , non
fpi-
"t. 8. Grace. To'7e 'talis Isau t cajuali ex , -L eai^Ha
Tits oVs'&.S oif tunc fanitas erit corpori tuo
, J
cv.ra ojfibus
tuts.
ir. 9. Apte ad Graec. nifi quod hab. i, ol-sripx aura
kVo oi>V -/.Xftrwv AinaioouKi?. Mi. Flonac.n. 10. IIonoraDo-
minum de tuts jujlis laborib. $$
deliba illi de jujlitia tuafritc-
tibus. CafJian. fimiliter, coll. 21. c. 22. p. 796. c. Honora
Deum de tuis jujlis laboribus
, J>
deliba ei dejruclibus jujli-
tix tua. Item Avit. Vien. epift. 6. apud Sirm. to. 2. p. 40.
d. Honora Dominum de tuis jujlis laboribus : Sc ita rurlum
Hieron. in Ifai. 58. Sc Amos 5. to. 3. 430. a. 14 19. d.
l!r. 10. Ita in Graeco , addita voce ctawSiUohTs , faturita-
te
,
port cellaria tua. Mf. Alex, cum edd. Aid. & Compl.
hab. siMc/uoeui; /7k* edit. Rom. rawtf^o?; e/7. Mf.
N
Flo-
riac. ut impleantur horrea tua abundantia tritici , vino au-
tern & oleo torcularia tua redundent. Item Ambrof. in Pf.
4J.
col. 927. b. vino torcularia tua redundent.
tfr. 11. Sic iterum Auguft. 1. de pat. to. 6.
5
58. e. cum
Fulg. epift. 7. p. 19
5". at Auguft. 1. deGrat. 6c lib. arb. to.
10. 719. f. legit : Noli deficere a difciplina Domini. S. Va-
lerianus, hom. 1. ap. Sirm. to. 1.
p. 613. b. Fili , ne
defi-
cias a difciplina Domini : neque fatigeris ciim ab eo increpa-
ris. Cypr. cum 1. de hab. virg.
p. 173. b. turn 1. 3.Tef-
tim.
p. 324. a. Fili , ne neglexeris difciplinam Dei (al. Do-
mini : ) nee defeceris ab eo correptus. Similiter Ambrof. in
Pf. 43. col. 885. b. necnon Vigil. Tapf. 1. cont. Varim.
p.
7 JO.
e. nifi quod hie hab. neque deficias ab eo corr. Hie-
ron. vero in Ezech. 20. to. 3. 8
3
y. b. fie : Fili , ne contrijle-
ris~ad difciplinam Domini : neque deficias quando ab eo argue-
ris. S. Paulus , Hebr. 12.
J.
ex Vulg. Fili mi , o/i negligere
difciplinam Domini : neque fatigeris dnm ab eo nrgiteris : Sc in
antiq. Verf. Fili , ne negligas difcipl. Domini : neque fatige-
ris ciim ab eoargueris. Graec. 'T/f, ftii OMjapi ('Symm. dira-
tni ) CT//flai Kueiv fJwSz inhvn ( Theodot. eyKoexiion; ) vit'
Ws myyafAitni,.
Tfr. 12. Ita rurfum Auguft. epift. 3. to. 2. 322. e. & 1.
I. deferm. Dom. in mon. to. 3. 193. e. & 1. de pat. to. 6.
538. e. Sic etiam Caflian. coll. 6. c. 6. p. 417. c. cum Fulg.
epift.
7. p. 195. Sc fer. 3. p. $f7.quibus furrragarur Hie-
ron. in Ezech. 20. to. 3. 83c. b. at epift. 18. ad Euftoch.
to. 4. p. 2. col. 48. b. leg. cajligat , non flagellat. Concinit
Ruricius , epift. 22. p. 571.
f. ut & S. Paulus , Hebr. 12.
6. ex Vulg. at in antiqua Verf. ita : quern enim diligit Deus,
verberat : cajligat autem omnem filium quern recipit. Cypr.
1. de hab. virg.
p. 171. b. & 1. j.Teftim.
p. 524. a. cum
minum , & declina ab omni malo
:
8. & erit pax corpori tuo, 6c diligentia olTi-
bus tuis.
9.
b
Honora Dominum de tuis juftis laboribus
,
& da ei de fru&ibus juftitix tux :
10. ut impleantur cellaria tua frumento
, &
vino torcularia tua redundent.
1 1
.
Fili , ne deficias in difciplina Domini : ne-
que fatigeris cum ab illo increparis
:
1 2. quern enim diligit Dominus
,
corripit : fla-
gellat autem omnem filium quern recipit.
1
3. Beatus vir
,
qui invenit fapientiam 5 5c im-
mortalis
,
qui videt prudentiam :
1
4. melius eft enim illam mercari
,
quam auri
& argenti thefauros
:
1
5. pretiofior eft autem lapidibus optimis : non
refiftit illi ullum malum : bene nota eft omnibus
appropinquantibus ei , & eis qui confiderant earn
dihgenter : orane autem pretiofum non eft illi
dignum.
16. Longitudo dierum & anni vita: in dexte-
ra ejus
,
in finiftra autem ejus divitix , & glo-
ria legem & mifericordiam in lingua portat.
1 7.
*
Vise ejus viae bonae
,
& omnes femitx
ejus in pace.
18. Lignum vitse eft omnibus
,
quicomplec-
tuntur earn : & qui incumbunt in earn , licut in
Domino.
19. Deus fapientia fundavit terram
,
paravit
autem caelum prudentia
Aug. I. de Crat.
& lib. arb. to. 10.
p.
719.fi.
a
Fulg. I. 1. dere-
mif. peu. c. 2(5.
p.
I'iO.c.
"
Hieron. in Etecb.
4
J. to. 3. 1040./.
Aug. in
Pf. 37.
col.
305..
Idem cont. Adim.
to. 8. 142. c.
Aug. in Pf. 120.
to. 4. 1 379. a.
r
<$
deGrat. y lib. Arb.
I. IO.737./
a
Ambr. in
Pf
nS.p. 1023./;
Hi'Ur. in
Pf,
I
.
n.
9. p. 21. a.
hen. I. 4. c. 20.
{. 253.
r.
ONEM ANTIQUA M.
Ambrof. in Pf.
43. p. 886. b. quern enim diligit Dew. , cor-
ripit. S. Valerian, hom. 1. Siimond. to. 1. p. 61 3. b: quern
enim diligit Dom. iucrepat : flagellat autem omnem , &c. uc
fup. Item S. Paulin. epilL 29. p. 184. e. hab.flagellat , Sec.
Anonym, epift. ad Marcell. apudeund. to. 2. p. 4. Domi-
nus quern diligit , corripit
55
flagellat : cajligat autem om-
nem
fil.
quern recipit. S. Pacian. para:n. ad pcenit.
p. 31
J.
d. Ego quos diligo , redargue $$ cajligo. Grace, or yao ayenr-r
KJcw fteJXA (
Mf. Alex. -Tratftui"
)
^.afiyol Ji tsixlx
viov or tsxa&J s)(jnai.
f. 13. In Gr. Mtexe; ac6/)wyo; , Beatus homo ; Sc in fi-
ne , K) ^ralo; > o's uJ~e fpomeir mortalis
,
qui vidit pruden-
tiam.
-fr. 14. Ita Grace , verbum e vetbo.
Tf. ic. Grasc. hab. irowltiur , pro optimis ; ad litr. ope-
rojis , exquijitit ; deinde k'ic dt'lna^rai , non rc/ijlet ; at in
Mf. Alex. JvliToiossTar, reliqua concordant , nili quod de-
funt ifta , ^ eis qui confiderant earn diligenter.
Or. 16. Ita Caftiod. in Pf. 120. p. 432. b. 486. c. ufque
ad legem. Sic etiam in Graeco , nifi id excipiatur , Longitu-
do dierum
,
pro quo M^o; yap 6/k , Longitudo enim atatts.
Apud Ambrof. in Pf. 1 18. col. 1023. f. Longitudo enim vi-
tx in dextera ejus , injintjlra autem ejuS divitix
, 5
gloria^
Apud Auguft. in Pf. 143.
col. 1610. c. In dextera ejus atr-
ni vita
, 5
in Jinijlra ejus divitix , & honor; & 1. 4. cont.
ep. 2. Pelag. to, 10.475. a* rurfum addit ut fup. legem
&
mifericordiam in lingua portat; quae pariter exftant in Grae-
co , praepofitis tamen his : m tk s"0/a/c5 dv%; iinropsveToii
JiKaioQJrn , de ore ejus procedit jujlitia ; deinde , la'put J e >
&c.
t. 17. Sic eft in Graeco.
Tf. 18. Ambrof.inPf. l.col.7JJ.b. lignum vita ejl om-
nibus percipientibus cum (Chrijlum). Auguft. 1. 20. de civic.
Dei , c. 27. to. 7. 61 1 . b. Lignum vita ejl omnibus ampleilen-
tibus earn : & in Pf. 31. to. 4. p. 20 3. f. pojfidenttbus earn.
Hieron. in Ifai. 6
J.
to. 3.494.^
Lignum vita ejl omnibus,
qui accednnt ad earn
, >
qui innitttntur fnper illam qiutji fu-
per Dominum
, firmitas : at in Zach. 14. col. 1802. e. i;C :
Lignum vita ejl omnibus
,
qui apprcipinqnant ei ,
qu: -recii-
nantur
fiuper turn ,
quaji ["per domum firmitatis. In Grae-
co : Kvmv Z,om; s'r< cmo/ tok af/e^o^frei; au/HC, *. rcT; ;t:-
p<$J oniruc, sV oxi'vi 0*, w Kv&tw , dmpaMt;.
J?. 19. Graecum habet tj*vis , coelos i caetera fimilia. Sic
etiam legit Hieron. in Ifai. 40. to. 3. 30?.
d. at in Ifai.
II. col.
99. f. ita : Deus in fapientia fii-t
f:::
davit terram
,
5
paravit coelos in prudentia : & in llai. 48. col.
348. e.
Deus fapientia fui fundavit terram , 55
dextera illius men-
fa
ejl
, five firmavit calos , vel cxlttm ,
ut LXX. tranjlult-
302
LIBER PROVERB. Cap. IV.
lien, ubi fnp.
Amir, in
Pf.
1 1 8,
p. 1014. c.
Versio antiqua.
20. Senfu ejus abyfli eruperunt , nubes autem
manaverunt ros.
21. Fili, ne dcfluas
Amir, in
Pf. 36.
p. 809./.
24. fi enim fedeas , fine timore fedebis : fi dor-
mias , fuaviter requiefces
:
25. & non timebis pavorem qui fuperyeniet
tibi , neque impetus impiorum i'upervenientes
tibi.
Aug. de Grnl.
#
Hi. ari. p. 719. /.
a
Ambrojiajl. p.
95-f-
b
Cypr. I. 3.
Tf/?.
f
. 302. f.
Liicif.Cal. I. I.
pcu S. Athan, p.
J92.
<.
jy: 5. *
27. Noli abftinere benefacere egenti :
a
dum
habes occafionem , benefac.
28.
b
Ne dixeris : Abi ,&
revertere : eras ego
dabo : cum poflis continue benefacere : non enim
fcis quid contingat lequenti die.
29.
Noli fabricare in amicum tuum mala ,
in
incolam , & confidentem.
30.
Noli inimicitias exercere adversus homi-
nem fine caufa , ne quid tibi operetur malum.
V U L G AT
A
V U X G AT A NOVA.
20. Sapientia illius eruperunt abyfli , & nubes
rore concrefcunt.
2 1 . Fili mi , ne effluant \vzz ab oculis tuis
:
Cuftodi legem atque confilium :
22. &erit vita anima; tua: , & gratia fauci-
bus tuis :
23. tunc ambulabis fiducialiter in via tua, &
pes tuus non impinget :
24. fi dormieris, non timebis : quiefces , &
fuavis erit fomnus tuus
:
2
1
. ne paveas repentino terrore , & irruentes
tibi potentias impiorum.
26. Dominus enim erit in latere tuo , 6c cuf-
todiet pedem tuum ne capiaris.
27. Noli prohibere benefacere eum qui po-
teft : fi vales , & ipfe benefac.
28. Ne dicas amico tuo : Vade , & rever-
tere : eras dabo tibi : cum ftatim poflls dare.
29. Ne moliaris amico tuo malum , cum illc
in te habeat fiduciam.
30. Ne contendas adversus hominem fruftra
,
cum ipfe tibi nihil mali fecerit.
NOVA.
) 1. Ne ajmuleris hominem injuftum , nee imiteris cum fimplicibus fermocinatio ejus.
vias ejus
:
3
3- Egeltas a Domino in domo impii , habitacula
32. quia abominatio Domini eft omnis illufor , & autem juftorum benedicentur.
VULGATA NOVA.
Ambrijiafi. p.
Hieron. I. 3. com.
"Rufin, to, 4. 471.
J.
Versio
antiqua.
34.
Superbis Deus refiftit , humilibus autem
>m.
impii exaltant contumeliam.
dat gratiam
35
34.
Ipfe deludet illufores, & manfuetis dabit
gratiam.
3 5 . Gloriam fapientes poflldebunt : ftultorum
exaltatio , ignominia.
NoTjE ad Versionem antiqua m.
runt. Ambrof. 1.
J.
de fide, to. 2. p. 556.
c. Deus,,,
fa-
pientia fundavit tenant ,
parcKiit autem ccelos t intelledu ;
Gr*c. quoque Alex, cum Aid. & Compl. hab. p&wi.
Eadem rurlum leg. Ambrof. in Pf. 118. col. 1120. a. de-
trafta praepof. in , ante fapientia. Arnob. de Tun. to. 8.
p ill. f. Ego fapientix fundavi terram , farm
calos pru-
d'entii. Vigil. Tapf. 1. I. deTrin. Deus JlipiemU fuijun-
iavit terram ,
paravit aittem calos prndentia.
t.
20. Sic eft in Gr. hoc excepto primo ,
aiSswi ,
abfqiie feq. ejus ,
quod tamen fubnectunt edd. Aid. &
Compl. Item extremo pluraliter Sflns ,
rores ,
at in Schol.
fpiQv.
Vigil. Tapf. 1. I. cone Arium , Sab. Sec. hab. Sen-
fu
ejus abyffi
dijjiluerunt.
f.
ii. Grsecum , /uH Ttxpappurii;.
t. 14. Hieron. in Ezech. 44.
10.
J.
102,5. f. & in Zacrl -
4. I7ZJ.A.
Jlfederis, abfque timore eris : Ji
dormieris ,jua-
v'iter dermics i in Zach./*' antem dormieris ,
dulciter dormies.
Grxcum , ia tip (
Alex, delet tip ) xaBji ,
a'peSos
*W
ilM
t. 2
J.
Hieron. in Ezech. &in Zach. ubi fup.K "me
-
tis pavorem
{
in Zach. terrorem) fuperzenieiitan ubi
,
neque
impetus impiorum /itper-jenientes ( in Zach. ingruentes.
)
Sic
etiam in Gr. deleto pronom. tiii. .
Tf. 27.
Graec. Mm aifi%^ w ^otsTv hJ~w ,
ijuV.a & ex
t|
x
e
'P
0'H8siV. Nf abjhneas benefacere egeno ,
quandocun-
que baiticrit mantis tua attxiliari : at in Mf. Alex, tj Ws/ >
benefac , ut fup. loco ult. fcwSfiV.
Of. 28. Ita S. Valerianic hab. horn. 9. Sirm. to. 1.
p.
cijz. a. ad hoc ufque, 0 enim Jcis : excipiendum tamen ad-
verb, p.ttim
, pro contimti
,
quod idem fonat. Apud Am-
brof. in Luc. 7. p. I 390. d. Ne dixeris pauperi : Cras da-
bo : item 1. de Nab. c. 12. col. j8o. c. In Gr. M ewrys'
1
'E&mit&xr ;Wmy.e' a.utcr Aw^cu' JVvtcna an oy/o; so weuTi/'
Sf tip clAat ti rei.slcti vi s'-suwea' non enim fcis quid pariet
jeqnens dies.
if. 29. Ita Grxce, hoc fubnexo in fine , i'o! co! , Jiiper
te. Item apud Auguft. 1. de Grat. & lib. arbir. to. 10.
719.
f. Noli fabricare in amicum tuum mala. Nobilius male red-
dit in mum inimicum ; nam in Graeco conftanter , i<al <sor
fiMt. Apud Hieron. 1. 3. cont. Rufin. to. 4. p. 2. col.
472.
Ne jabriceris in amicum tuum mala.
jf. ;o. Similiter in Gracco. Hieron. 1. 3. conr. Rufin.
472.
Ne inimiceris adversiim hominem Jine caufa. Grax. Mi
ip ifxfywMS , &c.
t. 34.
Similiter Ambrof. in Pf. 118. col. 1046. d.Do-
minus fnperbis rejijht. S. Petrus , epift. I.e.
J. J.
& Jaco-
bus , 4. 6. Deus fuperbis refjlit. In Gr. Ku&iii u&ipnftimt
i/jniojncu , &c. ut fup.
-$.
3J.
Graec. I e\l iaeCeTs u-^uctti/ Hifilav.
CAPUT
IV.
Versio antiqua.
Vulgata nova.
Hieron. in Zach.
^
a
udite pueri difciplinam patris , & atten- r. A Udite filii difciplinam patris, & attcn-
8. p. 1745
f
"
XX dite ut cognofcatis intelligentiam.
XX dite ut fciatis prudentiam.
Vulgata nova.
2. Donum
bonum tribuam " vobis , legem meam unigenitus coram matre mea :
ne
derelinquatis.
4- & docebatme
,
atque dicebat :
Sufcipiat verba
Nam & ego filius fui patris mei, tenellus, & mea cor tuum, cuftodi prcecepta mea, 6c vives.
Not/e ad Versionem antiqua m.
t. 1 . Grace, extremo hab. ywcu mom ,
Aquil. tfcw
?
Symm. tppiwu.
LIBER PROVERB. Cap. IV.
5*
V E R S I O ANTIQUA.
5.
Poffide fapientiam
,
poffide intelligentiam : tketm. >p. 34. a
nc oblivifcaris , & ne declinavcris a verbis oris
Nqw***. te,
4,
mei.
l
*
2
*
"
6. Neque derelinquas illam , & apprehendet te
:
ama illam
,
& fervabit te.
7.
Principium fipientix
,
poffide fapientiam
,
& in omni poffeilione tua poffide lnteiligen-
tiam
:
8. circumda illam
,
& exaltabit te : honora
illam , & amplexabitur te :
9.
ut det capiti tuo coronam gratiarum, co
rona quoque deliciarum protegat te.
NOVA.
1 1 . quas cum ingreflus fueris , non ar&abuntur
greflus tui , 6c currens non habebis offendiculum.
1 3. Tene dilciplinam
, ne dimittai eani : cuftodi
illam
,
quia ipfa eft vita tua.
Versio antiqua.
14. Vias impiorum noli fequi , neque aemule-
tncif. Cat. 1. d
ris viam iniquorum. non conven. cum
15. In quocunque loco exercitum conftitue-
b*m.g.ui.a.
rint
, ne fupervenias illuc : declina autem ab ea
,
& devita
:
16. non enim dormient , nifi malefecerint
:
ablatus eft enim fomnus ab eis
,
& non dor-
miunt
:
17. hi enim cibantnr cibis impietatis
,
vino
autem iniquo inebriantur.
18. Nam vise juftorum fimilirer ut lux iiilge-
procedit & crefcit ufque ad perfedtam bunt : procedunt, & iiluminant , donee corrigat
Vuigata nova.
5.
Poffide fapientiam, poffide prudentiam :
hc oblivifcaris , neque declines a verbis oris mei.
6. Ne dimittaseam, & cuftodiet te : dilige
cam ,
& confervabit te.
7.
Principium fapientia?
,
poffide fapientiam,
& in omni pofleflione tua , acquire pruden-
tiam :
8. arripe illam, & exaltabit te : glorificabe-
ris ab ea , cum earn fueris amplexatus
:
9.
dabit capiti tuo augmenta gratiarum , &
corona inclyta proteget te.
Vu I. G ATA
10. Audi fili mi, & fufcipe verba mea, ut mul-
tiplicentur tibi anni vita:.
1 1
.
Viam fapientia? monftrabo tibi , ducam te
per femitas a^quitatis
:
VULGATA N OVA.
14. Ne delecteris in femitis impioram , nee
tibi placeat malorum via.
1 j. Fuge ab ea , nee tranfeas per illam : de-
clina ,
& defere earn
:
16. Tion enim dormiunt nifi malefecerint : &
rapitur fomnus ab eis nili fupplantaverint :
17. comedunt panem impietatis, & vinum
iniquitatis bibunt.
1 8. Juftorum autem femita
,
quafi lux fplen-
dens
diem. dies.
19. Via impiorum tenebrofa : nefciunt ubi 19. Viae autem impiorum tenebrofae : nefciurit
conuant. quomodo offendunt.
VULGATA NOVA.
zo. Fili mi, aufculta fermones meos , & ad elo- dio cordis tui
:
quia mea inclina aurem tuam :
. ne recedant ab oculis tuis , cuftodi ea in me-
VULGATA NOVA.
13.
Omni cuftodia ferva cor tuum
,
quia ex
jpfo vita procedit.
24. Remove a te os pravum , & detrahen-
tia labia lint procul a te.
2 $. Oculi tui refta videant , & palpebral tuse
precedant grefiiis tnos.
16. Dirige femitam pedibus tuis , Sc omnes
via; tua: ftabilientur.
2 1. vita enim funt invenientibus ea , & univerfa:
carni fanitas.
Versio antiqua.
23. Omni cuftodia ferva cor tuum, ex hoc
**te- ^
* **
enim exitus vita?.
24, Aufer igitur tibi pravum os , & injufta la
bia longe a te propelle.
2). Oculi tui re&a videant
rit. prad. c. 16. />.
471.
Amir. I. I. dt
Cain , c.
y. p. 191.
a.
26. Rectos curfus fac pedibus tuis , & vias tuas
Aug. tf . 21 j. to.
dirige.
X.
79i
. b.Jeq.
NotjE ad Versionem
antiqua m.
Tf.
J.
In Gra;co editionis Rom. hacc verba funt : <t>i/>,aars
ef7oAotC, /U csiiMx&n' fmAs actpiAns pwt /4$ sificclo^ Cufto-
di mandata , non oblivifcaris : neque dejpexeris eloquinm oris
met. At in Ml. Alex. JWnoai ocplet , ti/yoai tsuvtcif
fj.w i>ai-
>aG>i , /hwA iiutlvns d-ao pM/tHar sojj.afiic, fib' qu* ipdllima
funt ex Hieion. iup.
Tf. 6. Gi*c. Mn^e h/*.<fl.>~vawi dvliiv ,
dvU^elttl cv,
&c. ut fup.
Tf. 7. Hie verfus deed in Gracco editionis Rom. at legi-
tur ad veibum in edd. Aid. 5c Compl.
#. 8. Concinit Gr. nifi quod extremo hab. "vx ce nte<-
7a*i' & vero idem Hieron. in Ezech.
44. to. 5. io^z. b.
legit : circumda illam honora earn , ut te amplexetur : at
in Ezech. 18. col. 821. a; ama illam
, j amplexabitur te : di-
lige illam ,
tf
cuftodiet te : & in Ecclef. to. 2. 767. z.ample-
xare ilium
, tf
circumdabit te. Ambrof. in Pf. H8. col. 1 1 88.
f. honora earn
, tf
amplclletur te.
f- 9. Apte ad Gr. Apud Ambrof. in Luc. 4. col.
1 545-.
d. corona, deliciarum obumbrabit te. Gr. ffpai'W A; rcwpvis
vars&ccix!<sn an.
eft : habetur quidem dvlav , eorttni
,
pro ab eis S at in Mf.
Alex. V dili:. Nicetius epifc. Spkil. to.
5. p. 6. c. ita
legit
:
quia ablatus
eft fomnus ab oculis eorum : non enim dor
miltnt , nifi malefecerint.
if. 17. Hieron. in Ifai. j8. to. 3. 427. b. hi enim alun-
tur cibis impietatis
, tf
vino iniquitatis inebriantur. Gr. o'i-
Aj yxp G.7SvTct.i cija , &c. ut fup. in textu.
Tf. 18. GrjECum ipfo initio hab. Ai A5 dd\oJ , Via autem
;
fubinde idnzjia , fulgent, non fulgibunt ; extremo
, i ag
y.a]ofi'Jori m' yfttQx , donee dirigatfe dies ; czt. ut fup. Chro-
mat. Aquil. in Matth.
p. 981. c. legit patiter : Vis
juftorum
Jimilher ut lux ftt/gebunt.
Tf. 19. Itidem Gia:ce.
t. 23. Sic Ambrof. 1. t. Ofric. col.
4. e. necnon Run'-
cius
, epift. 12. p. j68. c. & Caffian. coll. 1 3. c. 10. p. 6"oy.
Omni cuftodia ferva cor tuum. S. Paulin. vero epift. 40. p.
251. c.Omni vigilia ferva cor tuum. Severus Presb. Mif-
cell. Baluz. to. 1. p. 346. Omni cuftodia cuftodi cor tuum.
Gr. nao>! <p vtaKri r\if < , &c
Tt. 24. Similiter inGiaeco , fublata voce igitur. Hieron.
^
1. 14. Grac. 'OAii doeZuv
ft* eW/8*B , ^kmAs ^kacoCji; 1. 3. cont. Rufin. to. 4. p. 2. col. 472. b. Circumctde* te os
eJ\.S<; icoi^otv'jftci'j.
Tf. 15. ii/i> ay rotsa f&CTcaftivQust "xxtovw As *&
Z^y... J '.,_z... 'a c t-u
-
_ ' _.n. r
cut, i,
na.fa.^a.ifiy . Aq. Symm. Th! vaptrte. hi quocun-
que loco caftrametati fuerint... declina autem ab eis
, tf abf-
cede.
it. 16. Ita Grace, dempto tantum enim, port ablatus
pravum
, tf
iuiqua labia longe repelle abs te. itidem Chicmat.
Aquil. in Matth. p. 982. c. excepto verbo expelle
,
pro re-
pelle.
Tf.
2
J. Ita rurfum Ambrof. 1. de bono morr. c. 5. col,
400. f. 406. a. una cum Gr.
Tf. 26. Ita e Gr*co , ad verbum.
Aug. nil
ftp.
LIBER PROVERB.
Versio antiqua.
Ne declines in dexteram , neque in finif-
averte autem pedem tuum a via mala :
vias enim
,
quae a dextris Hint , novit Dominus :
perverfae vero funt quae a fmiftris funt. Ipfe autem
rectos faciet curfus tuos ,
itinera autem tua in
pace producet.
304
27
tram
Cap. V.
VciCATA NOVA.
27. Ne declines ad dexteram, neque ad fl-
niitram : averte pedem tuum a malo : vias enim
,
qua; a dextris funt , novit Dominus : perverfx
ver6 funt qua; a fmiftris funt. Ipfe autem rec-
tos faciet curfus tuos , itinera autem tua in pace
producet.
NotjE ad Versionem antiquam.
t. 27. Mire concordant tora ifta cum Graeco , nifi exci-
piatur vox Dominus , pro qua , Oso's , Detts. Eadera repe-
tit Auguft. q. 48. in Deut. to. 3. 574.
b. paucis mutatis
:
Non declines in dextra , aut in Jiniftra : vias enim
,
qux k
dextris funt , novit Dominus : perverfx autem funt qua
afi-
tiiflris. Ipfe enim rcllosfaciet curfus tuos , *$ omnia itinera tua
in pace producet. Audt. I. de fing. cleric, apud Cypr. p.
J26.
Non declinabis in dexteram, neque injiniflram. Hieron. in
Ecclef. to. 2. 771. a. Ne declines in dexteram , neque in
Ji-
wftram: 8c fup. col. 770. c. dextras vias novit Dominus :
qux autem perverfxfunt , a
fmiftris funt. Chromat. Aquil.
in Matth.
p. 986. a. partes dexteriores novit Dominus : per-
verja autem
funt qux funt a Jiniftris. Fulg. vero 1. 1. ad
Monim.
p. 23. ut fup. vias enim, qua a "dextris
funt
,'
no-
vit Dominus : perverfx vera funt qux a
Jiniftris funt. Item
Petrus Chryfol. fer. 82. & 87. p. 910. e. 914. c. vias
, quit
a dextris funt , novit Dominus. Obfervat autem Martian,
nofter , to. 1. nuv. ed. Hieron. hanc fententiam in Hebrseo
non legi
;
8c vero ilia ipla caret Mf. Corb. n. 1. ut tk. al. fe-
quentibus.
CAPUT V.
lltcif. Cal. I. dt
tton conven. cunt
haret. p. 123. b.
Versio antiqua.
z Noli te intendere falhci mulieri
:
VtltGATA NOVA.
1 . TT
Hi mi , attende ad fapientiam meam , &
X. prudentia* mea; inclina aurem tuam
,
2. ut cuftodias cogitationes , & difciplinam
labia tua confervent. Ne attendas fallacia mu-
lieris
:
3.
favus enim diftillans labia meretricis, &
nitidius oleo guttur ejus :
4.
noviffima autem illius amara quafi abfyn-
thium , & acuta quafi gladius biceps.
3.
mel enim diftillat a labiis mulieris meretri-
cis
,
quae ad tempus impinguat fauces tuas
:
4.
noviffime autem amarius felle invenies , &
acutius magis quam gladius ex utraque parte acu-
tus.
5.
Infipientes autem pedes deducunt UtenteS 5. Pedes ejus defcendunt in mortem, & ad
ca cum morte ad inferos. inferos greflus illius penetrant.
VULGATA NOVA.
6. Per femitam vita; non ambulant , vagi funt labores tui fint in domo aliens,
Ambr.l. l.dejac.
grefius ejus , & inveftigabiles
7.
Nunc ergo fili mi audi me , & ne recedas a
verbis oris mei.
8. Longe fac ab ea viam tuam , & ne appropin-
ques foribus domus ejus.
9.
Ne des alienis honorem tuum , & annos tuos
crudeli
:
10. ne forte impleantur extranei viribus tuis, &
Versio antiqua.
1
5. Bibe aquam de tuis vafis, & de puteorum
tuorum fontibus
:
1 6. Superfluant tibi aqua: de tuo fonte , in tuas
autem plateas difcurrant.
*#. 2. Sichabet Ambrof. 1. 1, de Cain, c. 5. col. 191.3.
&1.2.deAbr. c. II. col. 349.
d. necnon Auguft. 1. deGrat.
& 1. arb. to. 10. 719. f. derracto uno te. H*c autem fen-
tentia non legitur in textu Hebraico, ut notat Martianacus
nofter ibid. to. 1. divin. Bibl. translataque eft, ut & alia;
plurimae e Verf. LXX. in Vulgatam noftram : quinimo , in
ejufdem Vulgar* Mfs. antiquioribus eadem fententia non
reperitur ; v. g. in noftro Sangerm. n. 1 y.
annorum circiter
900. nee etiam legitur in S. Auguftini Speculo. Apud Hie-
ron. vero in Ifai. 23. to. 3. 206. e. ita:Ne attendas
peffi-
mam mulierem. Apud Ambrof. 1. de bono mort. c. 6. to. 1.
400. f. Noli intendere in verba meretricis. InMf. S. Germ.
Vulg. n. 4. Nc attenderis fallacix mulieris. In Graeco, Mti
vrpociX* fiMM
yuvx.iY.t. Ne intendas fallaci mulieri.
#. 3.
Sic Hieron. in Ifai. 23. to. 3. 206. e. nifi quod
fcribit Je labiis ; pauloque poft ,
qux ad breve impinguat
fauces tuas : at in Ezech. 6. col.
734.
d. qux ad tempus im-
pinguat vefcentium fauces : & epift. ad Fabiol. to. 2.
590.
b. qua ad tempus pmguefacit fauces tuas. Ambrof. 1. 1. de
Cain, c. f.
col. 191. a. nulla enim diftillabum a labiis
mulieris for?iicarix ,
qux ad tempus impinguat jauces tuas.
Gaud. Brix. de Machab. p. 967.
b. mel diftillat a labiis
mulieris meretricis ,
qux ad tempus impinguat fauces fuas.
Ruric. epift. 12. to. 8. j68. c. Lingua meretricis mel ftillat
;
ftatimque, in noviJRmis autem , 8cc. Graec. textui fa vet.
t. 4- Ambr. 1. 1, dc Cain c. 5.
col. 191. a. poftea veri
11. & gemas in novifiimis
,
quando confumple-
ris carnes tuas & corpus tuum , & dicas :
iz. Cur deteftatus fum difciplinam, & increpa-
tionibus non acquievit cor meum
,
1
i
. nee audivi vocem docentium me , & magifc
tris non inclinavi aurem meam ?
14. Pene fui in omni malo, in medio ecclefia;
& fynagogae.
Vulg ata nova.
1
<
. Bibe aquam de cifterna tua , & fluenra
putei tui
:
16. Deriventur fontes tui foras, & in platcis
aquas tuas divide.
NoiiE ad Versionem antiquam.
amariorem felle invenies. Hieron. epift. ad Fabiol. td. 2.
J90.
b. ut fup. novijjime vero amarius jelle invenies : & in
Ifai. 23. to. 3. 206. e.
& poftea
amariusfelle reperies : & in
Ezech. 6. col.
734.
d.
&poftea
amarius jelle reperitur. Gaud.
Brix. de Machab. p. 967. b. novijfimum autem amarius
fel-
le invenies,
$$
acutius gladio utraque parte acuto. Graecum :
v;iZ?> pitTd zrn.firi^jt ^cam5 iffH^ii >
Ji
HMix/xtyov /xcctoor
"ft.
J.
In Gr. TiT; yap apy^Vni? ei Tro/s; , Imprndentix
enim pedes , &c. ut fup. exrremo tamen hoc additur : t
J 1
i'x*
aftvis ix. tftlS'ilttt , & veftigia ejus non firmantnr.
-fr. iy. Sic irerum Ambrof. 1. 3. Hex. to. 1. 52. a. ut &
inf. 1 jo. a. 363. d. 364.
e.
597.
c. 927. b. 8c lib. 3. Off.
to. 2. 107. b. &col. 633. a. 934.
f. Similiter Auguft. I. de
unit. Eccl. to. 9. 381. f. & inPf. 31. p. 181. e. Ita quo-
que Hieron. in Ezech. 32. to.
3. 932. b. at in Amos 4. col.
I 398. c. legit : Elbe aquas de vajis tuis , &
de puteorum
fon-
tibus aquas tuas : & in Dan. 2. col. 1079. b. Bibe aquam de
vafis tuis, ) de puteorum tuorum fonte. Item CafTian. coll.
13. c. 13. p. 64.6. Bibe aquas de tuis vafis , $$
de puteorum
tuorumfonte. Ita etiam in Gr. Junilius Afr. 1. 1. depart, div.
leg. c.
J. p. 341. e. Bibe aquam de tuis vajis
, # de cifterna
tua , tf
detuis puteis. Textui vero accinit Audt. op. imp.
in Matth.
p. 17. a.
Tt~. 16. RurfumAmbr. 1. de Ifaac , to. 1. 36*4. e. Et
fu-
fcrflnam nil aqu.t dt tuofonte ; 8t in Luc. 13. col. 1460. c.
LIBER PROVERB. Cap. VI.
35
VULGATA NOVA.
17. Habeto eas folus , nee lint alieni partici-
pes tui.
18. Sit vena tua benedi&a , & Io:tare cum
niuliere adolefcentise tua;:
1 9. cerva chariffima , & gratiffimushinnulus
;
ubera ejus inebrient te in omni tempore , in aino-
re ejus deleftare jugiter.
20. Quare feduceris fili mi abaliena, & fbve-
ris in finu alterius
>
Job 14. 21. Refpicit Dominus vias hominis , & om-
J
1,
nes greflus ejus confiderat.
22. Iniquitates fua; capiunt impium, & fu-
nibus peccatorum fuorum conflringitur.
Versio antiqua.
1 7. Sint tibi foli conftituta: , &. nemo alienus Ambr.
nbifap
particeps fit tibi.
1 8. Fons aqua: tua: fit tibi proprius
, & jucun-
darc cum uxore
,
qua: eft tibi a juventute : t
19. cervus amicitia: , & pullus gratiaium con-
fabulentur tecum
Ambr.l.
l-offic,
icy. c.
_
10. Ne multus fueris ad alienam , neque con-
tinueris amplexibus non tuam.
Ambr. I. Z. it
16
4- tf 54
21.
22, Iniquitates fux capient impium , funiculis Tulg. 1. de rem.
autem peccatotum fuorum unufquifque conftrin- P
ecc - c
- *$
t-
j2o.
nam
. Ipfe morietur
,
quia non habuit difcipli-
& in multitudine ftultitia; fua; decipietur
gitur.
C
Hie moritur cum indifciplinatis , de mul-
titudine autem vita; fux projeclus eft
, 6c perk
pro infipientia.
NoTjE ad Version em antiquam.
e. & 1. 2. de interpel. Dav. c. r. col. 6 37. f. ult. excepto
,
confabtthtur tibi. Hieron. inlfai.
35. to. 3. 279. f. cervus
amicitia,
tf
pullns gratiarttm tiiarttm loquantur tibi. Auc.
dediv. quaeft.
q. 71. to. 6. col. 61. d. cervus amicitia
, #
pullns grittittrum tuarnm colloqnantur tecum. Euchcr. quaeft.
in Prov.
p. 847. e. cervus amicitia
, &
pullus gratiaium
fa-
in plateis t/tis dijfundanutr aqua tux : fimiliter 1. de virginir.
to. 2. 235. d. nil! quod collie
> , ante fuperfiuant ; repoiiic-
que pod
fame
.-item 1. 2.& 3. deSpir. S. col. 633. a. 690. f.
legit : inque plateis tuts fnperfnam aq'ta tux. Auguft. in Pf.
103. col. 1
1
35. f. &
in plateis tuis difcurrant aqua tux: fi-
militer 1. de unit. Eccl. to. 9. 381 . f. nifi quod iifdem ptae-
ponit feqq.
tf
non fuperfiuant tibi aqtix foras : imo & his
omnibus iila : Etfons aqtix tux
fit
tibi proprius
, > nemo alie-
nus communicet tibi ; qu* pertinent ad ^. feq. Caffian. au-
tem coll. 1 3. c. 1
3. p. 646. c. textui furTragatur : enimvero
port haec
, tf
depttteor. tuorumfonte , fubdit : Snperefjliiam ti-
bi aqux de tun
fame , in tuas autem plateas pertraiijeaut aqua
tua. Sic etiam in Gr. hoc excepto , /avi vmpev.xtfooi ; at in
Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl. negatio tollitur , legitur-
que forum v^iftv.-^lSius , fupereffundantur. Ita quoque Ori-
genes, homil. 12. in Num. legilfe fe teftaturin quibufdam
exemplaribus ; in aliis vero ,
tf
non fupereffundantur.
TP. 17, Ambrsf. 1. 3. offic. col. 107. c. rurfus legit: ne-
mo alienus particeps
fat
tibi. Aug. in Pf. 103. to. 4. 1135'.
f. nemo alienus communicet tibi : & tracl. 7. in Joh. I. to.
3.
874. c. Fons aqux tux jit tibi proprius
, tf
nemo alienus com-
municet tibi: (iciterum 1. 2. cont. Crefcon. to. 9. 418. c. &
1. de unit. Eccl. col. 381. f. Grace. 'Erw eo< /40'ra vnupwlx. >
tf". 18. Iterum Ambrof. 1. 1. de Jac. c. 7. p.
4J4.
e. an-
teced. his , particeps
fa
tibi , haec fubdit : Fons aqux tux
fa
tibi proprius : fimiliter 1. de Ifaac , c. 4. p. 364. c. fubne-
*is his,
$
jnenndare cum uxore. Sic etiam in Gr^eco , hoc
infuper adjunclo , tm; in iiotvIos ott , qua a juventute tua
,
ut fup. in textu. Vide Aug. fup. Tftf. 16. 17.
t. 19. Ita rurfum Ambr. 1. 1. de Jacob , c. 7. col.
454.
bulentnr tecum. Gra:c. "hat. i; fiMus , j,
7T'j>m; ear %etpi/ay
o/4ikiI-j> oci , Sec. In cd. Compl. of, loco oar.
t. 20. Prior fententia rurfus legitur apud Ambrof. 1. de
bono mort. c. 6. col. 400. f. & ita in Gr. eft ; altera vero
fie : puis ovviyy t7XaA(; ris
fat
ij /; neque continearis uU
nis non propria,
Jf. 22. GrJec. Tla^yofiUi arA&c dyf.vnoi , cj&tf; o\i 7av
ext/lv dpctpTtav s'xas-o? vpifytlaf Aquila , i, lv %cm'o/; , &c.
Iren.l.
3. c. 9. p.
i8y. a. reflibus autem peccatorumfuorum
unufquifque conflringitur. Hilar, in Pf. 2. 11.
9. col. 31. d.
faftis peccatorum fuorum ctmjlritlus efl peccator : & in Pf.
118. col. 292. a. fafciis peccatorum fuorum unufq. conflrin-
gitur. Ambrof. 1. 1. de prxnit. to. 2.
409. e. vinculis pecc.
fuor. &c. ut fup. ita rurfum in Pf. 118. n. 42. col. 1071.
b. cui fufifragatur Auft, 1. de promiir. ap. Profp. c. 17.
p.
140. d. Hieron. inEzech.
27. col. 889. e. &inOfe.
5. col.
1272. d.fambus peccator. fuorum unufquifque conflringitur.
Auguft. in Pf.
34. & 57.
to. 4. 2 34. f.
544. a. crimculis pec-
catorum-, &c. ut fup. atl. cont. Adini. to. 8. 1 18. b.funiculis
peccat. fuorum , &c. Similiter Caffian. coll.
23. c. 9. p. 840.
& coll. 24. c. 24. p. 879. b. cuifavetGildas Sap. caltig. in
ecclef. ord. to. 8. p. 720. hi.
tf. 2 3.
Sic ell in Gra:co , hoc ultimo excepto , i. ohrahtTt
Ji o.rpfysvtw , )
pernt propter imprudentiam.
CAPUT VI.
VuLGATA NOVA.
i.
J'
Hi mi, fi fpoponderis pro amico tuo
,
J- defixifti apud extraneum nianum tuam
,
2. illaqueatus es verbis oris tui , 8c captus pro-
priis fermonibus.
5. Fac ergo quod dicofilimi, & temetipfum
libera : quia incidilti in manum proximi tui. Dil-
Curre
, feftina , fufcita amicum tuum :
4.
ne dederis fomnum oculis tuis , nee dor-
mitent palpebral tua\
5. Eruere quafi damula de tnanu
, Sc quafi
avis de manu aucupis.
6. Vade ad formicam 6 piger, & confidera
vias ejus , & difce fapientiam :
NotjE ad Versionem
Versio antiqua.
2. laqueus fortis eft viro propria labia....: Chroma*. AquS.
inMatth.p.
987. d.
3
.
Fac fili qux ego mando tibi , & falvus eris : Uj.Timac. . 10.
\-enifti enim in manus malorum propter amicum
tuum. Efto infdtigabilis , attende autem amicum
tuum
,
quern fpondifti
:
4.
ne dederis fomnum oculis tuis , neque dor-
mites palpebris tuis.
5.
Cito vadas ficut damula ex retibus , ficut
avis ex laqueo.
6. Confer te ad formicam 6 piger, & smu- Ambr. i.e. Hex,
lare vias ejus , & efto ilia lapientior :
? "8./.
#. 1. Grxc. irctyk "/ip l%opi urApl re, &c. ut fup.
Tt~. 3. Similia Gra:c. habet, pi Jeter feqq. oa^v , falvare
,
pro falvus eris ; exinde ptu tuw'^/i; , non remiffus , loco
infatigabilis ; ftatimque tzap'oivve iAs k,
,
fthnnla autem
2?
,
pro attende autem. Ambrof. I. de Tob. c. 23. col. 620. d.
flimula civem tuum
,
quern fpopondifli. Item Schol. hab. -riv
ttomtyv , non verb toV ipMv , ut in edit. Rom.
Ttr. 4. Gr*c. [in Aa; utzvw osfj i'^cni , ^Af imtwsa,-
fyi , &c. ut fup.
Tom. II.
ANTIQUAM.
If".
J.
Graec.'Ii'a oa'^ii ucisip tTcpxa; s'x fcfoyjxi , x. uQ-stlf
epviov sx isa~/iA
r.c.
Tf. 6. Similiter in Graeco , niii quod pro confer te , ha-
betur i'^j , vade ; fubditurque :'Aay , vtdens
,
poll xmnlare.
Nicetiut Epifc. de vigil, fervor. Dei , c. 2. Spicil. to.
3. p.
2. b. lea;it : I ade ad formicam 6 piger , 2?
amulare vias ejus.
Auguft. I. cont. Adim. to. 8. 145.
d. his alludere videtur
,
dicens : Imitateformicam , ?
intuere diUgentiam ejus : & in
Pf.
48. to.
4. 4
32, f, Imitatefarm/cam ,
reconde xflate , tie efu-
Qq
Amir, ubifup.
Ambr. I.
J.
Hex.
f.lOJ.e.f.
Idem in
Vf.
1 1 8.
f.
1 149.
b.
tiicetitts Trtvir,
Spirit, to, 3. p. l. b.
* Ex LXX. trans!,
iu Vulg.
lacif. Cat. I. I,
pro S. Atban.
p.
Jj. t.
Tacund. Hcrm. I.
%. Sirm, to, 2. p.
45J.
J,
8. parat in xftate cibum fibi , & congregat
in mefle quod comedat.
306
LIBER PROVERB. Cap. VI.
Versio antiqua.
Vulgata nova.
7.
ilia enim nullam culturam poffidet , neque
-. qua: cum non habeat ducem
>
nee pra;
eum qui fe cogat habens ,
neque fub domino
ceptorem, nee principem
,
agens
,
8. quemadmodum praeparat efcam
,
qua: de
tuis laboribus fibi mefiem recondit.
*
Vade ad apem , & vide quomodo operaria
eft, operationem quoque quam venerabilem mer-
catur ; cujus laborem reges , & mediocres ad fa-
lutem fumunt : appetibilis enim eft omnibus , &
clara : cum fit robore infirma , fapientix prxdi-
catione fubftantiae fuae producit actatem.
9.
O piger quoufque dormis 5 quando autem
de fomno lurgis ?
10. Modicum quidem dormis
,
modicum fe-
des , modicum autem dormitas
,
pufilliim autem
manibus amplecteris pe&us
:
ii. deinde fuperveniet tibi tanquam viator,
paupertas ; inopia autem ficut bonus curfor.
a
Si
vero impiger fueris, veniet ut fons meflis tua, &
egeftas longe fugiet a te.
Vulgata
9.
Ufquequo piger dormies ? quando confur-
ges e fomno tuo ?
io. Paululum dormies, paululum dormita- lf. 14*
bis
,
paululum conferes manus, ut dormias : 35*
1 1 . & veniet tibi quaii viator , egeftas , &
pauperies quaii vir armatus. Si vero impiger fue-
ris ,
veniet ut fons meflis tua , & egeftas long&
fugiet a te.
12. Homo apoftata , vir inutilis
,
graditur ore
perverfo
,
1 3. annuit oculis , terit pede , digito loquitur
,
14. pravo corde machinatur malum, & omni
tempore jurgia feminat:
Versio antiqua.
17. Oculus contumeliofus,
lingua iniqua , ma-
nus effundentes fanguinem jufti,
18. & cor fabricans
cogitationes malas
,
&
pedes feftinantes ad malefaciendum.
20. Fili cuftodi legem patris tui , & ne repu-
leris inftituta matris tux.
2.1. Allisa autem ilia circa tuam animam fem-
NOVA.
1 5
.
huic extemplo veniet perditio fua , & fubito
conteretur , nee habebit ultra medicinam.
16. Sex funt, qua; odit Dominus , & feptimum
deteftatur anima ejus
:
per. & circumda collo tuo.
Vulgata nova.
17. Oculos fublimes , linguam mendacem
,
manus effundentes innoxium fanguinem
,
18. cor machinans cogitationes peffimas, pe-
des veloces ad currendum in malum
,
19. proferentem mendacia teftem fallacem
,
& eum qui feminat inter fratres difcordias.
20. Conferva fili mi pra;cepta patris tui, &
ne dimittas legem matris tua?.
2 1 . Liga ea in corde tuo jugiter
, & circum-
da gutturi tuo.
NOVA. Vulgata
2.1. Cum ambulaveris
,
gradiantur tecum : cum via vita; increpatio difciplina;
:
dormieris, cuftodiant te , & evigilans loquere cum 24. ut cuftodiant te a muliere mala
, & a blanda
cjs
. lingua extranet.
2 } . quia mandatum lucerna eft , & lex lux
, &
NotjE ad Versionem antiqua m.
quando autem e fomno excitaberis ? Apud Aquil. Symmach. Sc
Theod. mi{u&SQ$ dtotswy.
~t. 10. Sic eft in Grxco , repetito Ji , autem
, poll 2.
modicum : extremo etiam s-hGm ,
petlora , non peflus.
~t. 1 1. Graece habetur xax:; , mains , ante viator ; fubin-
rixs in hiemt.
_
ftt. 7. 8. Hunc contextum interpretari videtur Am-
brofius , feu mct&p(tZ,iv , non verbum e verbo reddere ;
ita
enim in Grueco eft : iiultt yap ytupylx fm
varctpxitros , im~
$Ci tou dvayxdlovia iX
av
'
/mAs L
'
7r frteirolvr wy^deinde
:
t]ajj.xL,irxi Wj>; tw -reSP^
> Totof.r ts w to d^ma 7roisi //
Til wapaQeW nam cum ei nonjit agellus ,
neque habeat qui
togat , neque fub
domino/it ;
parat aftate
alimemum , g
mtd-
tam in mejfe
facit acervationem. Eo pariter recurrunt quae ait
Auguft. 1. contra Adim. to. 8. 145.
d. ab xflatis tempore
uf-
qtie ad hiemem colligit Jtbi alimonias.
*
Ambrof. 1. 5.
Hex. pofteriora verba fie refert : dimJit
infirma
robore apis , -oalida efl vigorefapientix , tf
amore vir-
tutis. In Gr. Kcdtsip icu.-ry flifJin agnvv<; , rvy nopai riftvujt^
ex inpyM*' et'am eitm Jit' robore infirma ,
fapientiam bono- ityjuscu alpx fuLetlr Mf. Alex, cum Aid. &Compl.hab. Ai-
de pro inopia autem , 10 n ttj tix ', ultimoque, wQiaip xaxs;
J~g$ftsv<; disrxvliftiwoi tjicut mains curfor atifngiet , pro lon-
gefugiet a te ; caet. ad verbum ut fup. Pofteriorem fenten-
tiam , Si vero impiger fueris , &c. muruati fumus a Vulg.
in quam tranliir ex edir. LXX. abeftenim a texru Hebraico,
rec etiam legitur in Mfs. codd. S. Germ. n. 14. & 1
J.
Ca-
non autem Carcallbn. illam tantum exhibet in ora inferio-
ri , tefte Martianio.
Tf. 17. In Gr. 'Oip9a^o; v e<f? > yioioyx ifwoe.
, %f~/ie{
rans eveSa
efl
; cxt. Grasca a textu Lat. non valde difcre
pant. Editores noftri BB. ad hunc Ambrof. loc. notant in
Mfs. codd. 4. legi cara, in aliis autem ac editt. clara ; to-
tum vero locum in Mf. Caen, fie haberi : Vade ad apem , #
ejus imitare operationem; operationem namqtte quam venera-
bilem mercatur apes, cujus , &c. edit. Rom. ejufd. Ambr.
fert
venerabilem facit ; aliae vero cum omnibus Mfs. merca-
tur ; in Veneto etiam cod. & Schol. ifi-n-opevnea ; in Vatic.
a; es/mr -jouTtxi. Hieron. in Ezech. 5. to. 2.
71 5. d. ait
:
Ft in Proverbiis de ape dicitur
,
quanquam hoc Hebrtta non
habeant exemplaria : Vade ad apem
, tf
dtfee quomodo opera
XteiW. Aquila etiam & Symm. loco JS/j/j-?, fcribunt v-^mse.,
fublimis. Non prastermittendum quoque inutraqueeditione
Eucif. turn Colon, turn Lugdun. ita legi : lingua , in qua ma-
nus funt effmid. fang, fed aperto mendo
,
pro iniqua , manus
effundentes fang.
Illiteratus nempe editor., qui male legerar
in qua , loco iniqua , de fuo forte addidit funt , poft manus*
ut planiorem fenfum redderet : errata fimilia nitnium fpe
occurrunt in Bibliotheca vet. Patrum. Hieron. etiam in
Naum 2. to. 5. 1 569. c. eandem fententiam ita refert : Of-
/;'
contitmelioji , lingua iniqua : & 1. 5. cont. Rufin. to. 4. p.
2. col.
472.
Oculos contumelioji , linguam iniqui , manus
ef-
trix fit, tf
opus fnumcajhtm faciat ; cujus laboribus reges,
f
underlies fanguinem jnjli.
$
imperiti pro fanitate abntunmr. f.
id. Ita in Graeco. Eadem pariter habet Hieron. 1.
3.
t.a.
Eademleguntur in margineMf. S.Germ. n.4. fed contra Rufin. col. 472.
pollV.
J*,
capitis 24. nempe : Ufquequo piger dormis ? ttf- rft. 20. 21. Apte ad Graccum
,
fcribendo leges
,
num.
quequo de fomno confurgis ? InGraeco :"; riroi oWps /.x- plurali. Vide fup.C. I. X
r
.
ItUiQcu i
-nils Siiiuw* ty-V-'i'? Uj'J>"'l'
f
>
piger jaces ?
8.
57
tuum
26
LIBER PROVERB. Cap. VII.
VerSIO ANTIGUA.
2<j. Non te vincat concupifcentia forms: , ne-
que capiaris oculis
,
neque abripiaris palpcbris :
2.G. pretium mererricis tantum eft unius panis :
mulier autem pretiofas animas capir.
VUIGATA NOVA.
Non concupifcat pulchritudinem ejus cor
nee capiaris nutibus illius :
pretium enim fcorti vix eft unius panis
:
mulicr autem viri pretiofam animam capit.
17. Nunquid poteft homo abfcondeie ignem
in finu fuo , ut veftimenta illius non ardeant ?
28. aut ambulare fuper prunas , utnon com-
burantur planta; ejus ?
29. fie qui ingreditur ad mulierem proximi
fui
,
non erit mundus cum tetigcrit earn.
Ambr. I. de apol.
Dav. p.-jn. a.
Aucl. I. de
fing.
cleric, ap. O/pr.
p.
27.
a
Ligabit quis ignem in finu , veftimenta au-
J
!
Z
J\ ,
u.. .. s
Amir. I.
Daz
de apol.
p. 711. *.
tern non comburet ?
28. vel ambulabit quis fuper carbones ignis,
pedes autem non comburet ?
_
29. fie qui introierit ad uxorem proximi Aucl. 1. dejivg,
fui
, non ent immunis , neque omnis qui tangit
<ler> c -
B> J*7-
<
earn.
VUIGATA NOVA.
30. Non grandis eft culpa , cum quis furatus fue-
rit : ruratur enim uc efurientem impleat animam :
VULGATA NOVA.
32. Qui autem adulter eft
,
propter cordis
inopiam perdet animam fuam :
55.
turpitudinem & ignominiam congregat
fibi , & opprobrium illius non delebitur :
34.
quia zelus & furor viri non parcet in
die vindifta;
,
3
j. nee acquiefcet cujufquam precibus , nee
fufcipiet pro redemptione dona plurima.
Notje ad Version" em
31. deprehenfus quoque reddet feptuplum , &
omnem fubftantiam domus fua; tradet.
Versio antiqua.
32. Mcechus autem per indigentiam fenfuum
Fermi. 1. de p.
perditionem animac fua: acquirit
:
itc
-i-
*
yv
dolores& dehoneftationes fuftinet, igno-
minia autem ejus non abolebitur in aevum :
34.
plena enim zeli indignatio viri non parcet
in die judicii.
"t.
2J.
Eadem citat Ambr. 1. 1. deCain.c. y. col. 191.
b. No te -vincat forma concupifcentia ; pauloque poft neque
capiaris oculis , circumfufa enim retiafltnt , See. & 1. 2. de
Abr. c. 1 1 . col.
349.
d. neque capiaris oculis , neque abripia-
ris palpebris , ut fupra : hue etiam redeunt qiue dicit 1. 1. de
poenit. to. 2. 408. f. Nolo intendas informant mulierisforni-
caria : 6c inf. 409. d. Non te vincatfornix concupijeentia
,
neque capiaris oculis tuis : item 1. de bono mort. c. 6. to. 1.
400. f. Noli intendere in octtlos juvencnls : 8c infra c. 9. col.
405. c. ne capiaris oculis tuis : 8c 1. de apol. Dav. col.
7
10. f.
Non intendas in mulieris fpeciem , C
non conctipifcas mulie-
rem. Hieron. in Ezech. 27. to. 3. 883. f. Non te decipiatpul-
ehritudinis dejiderium , ne capiaris oculis tuis. Chromat. Aq.
in Matth. p. 983-d. No te vincatforms dejiderium , neque
capiaris oculis tuis , neque rapiaris palpebris tuts. Grace, rex-
tui fa vet , niii quod hab. oo7q o<pOaa/uor? , tuis oculis ; 8c in fi-
ne , aVo Tat olvISs Zteipapoor , ab ejus palpebris.
~t.i6. Ambrof. deapol. Dav. col. 711. a. & 1. debono
mort. c. 9. col. 406. c. mulier enim virorum pretiofas animas
capit : 8c I. I . de Cain , c. 4. to. 1. 189. c. Ilia igitur nn-
tantibus oculis
, )
ludemibtts jaculans palpebris retia
, qui-
bus pretiofas juvenum animas capit ; oculus enim meretricis
,
laqueus peccatoris : vide etiam 1. 1. de poenit. c. 14. to. 2,
409. c.d. Hieron. 1. 1. cont. Jovin. to. 4. p. 2. col.
149. d.
virorum pretiojas animas rapit. Auguft. 1. 2. de civ. Dei,
c.
J.
to. 7.
3 J.
d. mulier autem virorum pretiofas animas cap-
tat. Ita quoque in Gr. eft , ficut 6c fententia quae huic pro-
A N T I
Q U A M.
piiis antecedit , nifi quod podpretium , additur yip, enim ;
& pro tantum
eft , habetur o'ch
, quantum
? ; in edit, no-
vitf. Baluz. quantum
eft ; in al. 3. vet. tantum
eft,
ut fup.
"#.
27. Ad verbum eGraeco : idem vero Ambr. 1. 1. de
poenit. to . 2 . 4 1 o. b. legit : Qui alligat ignem injinu , vefti-
menta comburit. Hieron. ep. ad Euftoch. to.
4. p. 2. col.
33.
b. Alligabit quis in jinn ignem
, $ veftimenta ejus non
combttrentur ? & 1. 1. cont. Jovin. to. 4. p. 2. col. 149. d.
Alligabit quis in finu ignem
, $ non comburetur ? Audi. 1.
de fing. cleric, apud Cypr.
p. C17. c. Quis alligabit in
Jin
fuo ignem, veftimenta autem
fua non comburet ?
tf. 28. Sic eft in Gr. Ita etiam rurfum legit Ambrof. 1. r.
de pcenit. to. 2. 410. b. dempta conjunct, vel. Hieron. ep.
ad Euftoch. to. 4. p. 33.
b. ant ambulabit
fuper carbones
ignis impedes illius non ardebunt ? & 1. 1. cont. Jovin. to.
4.
p. 2. col.
149. d. aut ambulabit fuper carbones ignis
, g non
ardebit ? Audi, verol.de fing. cleric, ap. Cypr.
p. 517. cue
fup. aut quis ambulabit fuper carbones ignis
, pedes vero non
comburet ?
*.
29. Similiter in Graeco , praeter hoc , r/>o? yvntTux
vva.vtXgf) , ad mulierem nuptam. Symm. ut fup. -rrpai -/vtaT-
xarv mMier. Aq. 8c Theod. '/Wpf , fodalis.
if. 32. Graece , At' trAtictr (ppsruv , propter inopiam cor-
dis
, ad litt. inediam prxcordiorttm , loco per indigentiam
fenfuum ; cset. ad verbum.
"t. 33.
Vix melius e Grxco.
#. 34.
Ita Graece , addito uno ejus , ad vocem viri.
CAPUT VII.
VUIGATA NOVA.
VERSIO ANTIQUA.
t. TTIlimi, cuftodifermonesmeosj&pracep-
1 pili.
lucif.Cal I 1
JP ta mea reconde tibi. Fili
p
5,
^
{
\
z. ferva mandata mea, & vives
: & legem
2. honora Dominum
, & valebis : pmer
'S
12 - e-
meam quafi pupillam oculi tui
:
eum ne timeas alterum
3
.
liga earn in digitis tuis
,
fcribe illam in ta-
3 defcribe haec in latitudine cordis tui. Hilar, in
pf.
ng.
bulis cordis tui.
^
# 344.y.
4.
Die fapientis, foror mea es
: & pruden-
4 prudentiam autem notam adfume tibi, Ambr. i. devir.
tiam voca amicam tuam
,
turn, to. 2. 225. c.
5. ut cuftodiat te a muliere extranea
, 8c ab
5. ut Cuflodiat te a muliere aliena, & mala
aliena
,
qua; verba fua dulcia facit.
NOT^ AD VERSIONEM ANTIQUA M.
fr^-.I^.EademanteceduntinMf.S.Theod.adRemos,
t. 3. Ambrof. inPf.43.col.
925. b. in latitudine cer-
necnon in aliistribusSangerm.n. 4. 14. & if.Inprimoqui- dis tui defcribe earn. Gr. tVo^-jc/ At im to jak'/o; t
dem & ult. ad margin, cod. fed eadem manu ; in aliis duo- xccpj la; ev.
bus
,
intra textum : abfunt vero ifta a textu Hebra'ico , & ^.4. Idem Ambrof. de apol. Dav. col. 711. c. legit
:
Vulg. prater vocem Fili. In Mfs. fuprad . ita fequitur : prxter prudentiam difcipulam adquire tibi. Gr. tV At tywMii ytu.
eum vero ne timueris alium ; fie etiam in Gr. Mfs. duo habent ci/uiv tstCj7r6Mat etxiilu.
eltenum. Apud Hieron. 1. 3. in epift. ad Ephef. to.
4. 397. a. *-.
J.
Sic eft in Gr. ' Idem Ambrof. 1. de apol. Dav. c.
Fili bonora Dominum
,i$ confortaberis : prater ilium autem nt 3. col. 711, c. ut te cuftodiat ab uxore aliena
,5 fornicana
;
timeas ahum.
turn addit ; ne te laqutis labiorum fuorum ttneat
ebiiratumi
Tom. II,
Qq
ij
308
LIBER PROVERB. Cap. VII.
JLmbr.uhi
fup.
Versio antiqua.
6. Per feneftram enim de domo fua in plateas
profpicit.
)'
Fide Not.
VULGATA NOVA.
6. De feneftra enim domus mea: per cancel
-
los profpexi
,
7. & video parvulos
,
confidero vecordem
juvenem,
Vu L G AT A
8. qui tranfit per plateam juxta angulum
, & pro-
pe viam domus illius
,
graditur
9. in obfcuro ,
advefperafcente die
,
in noftis te-
nebris , & caligine.
10. Et ecceoccurrit illi mulierornatu meretricio,
praparata ad capiendas animas : garrula & vaga
,
Versio antiqua.
Amir. i. 1. it 14. Sacrificium pacis eft mihi , hodie reddo
Cain
$ Ab. c 4.
f.
vota mea
:
NOVA.
nec valens in domo con-
*2y.d.
Ibid. t.
y 190. a,
1 5. hac ex caufa progreffa fum obviam tibi
,
defiderans faciem tuam , inveni te.
1 6. Inftitis texui lectum meum , & tapetis ab
jEgypto ftravi
:
1 7. afperfi lefrum meum croco , domum au-
tem meam cinnamomo.
1 8. Veni , fruamur amicitia ufque in diluculum 5
veni , & colluclemur cupidine :
19. non enim adeft vir meus in domo
,
abiit
autem viam longitlimam
,
2.0. involucro pecuniae accepto in manu.....
Seducens eum multo blandimento fermo-
do-
21
num , & laqueis labiorum fuorum alligans
,
mum adufque adtraxit.
22. At ille fecutus earn , circumvenitur....
lad./,
tf
ipr./i. 23. velut cervus fagittatus in jecore hoeret fau-
cius
2\. Nunc igitur fili , audi me , intende verbis
oris mei.
.25. Non declinet in vias ejus cor tuum :
26. multos enim vulnerando dejecit , & funt
innumerabiles quos trucidavit.
27. Via* inferorum domus ejus , deducentes in
feceftum mortis.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUAM
11. quietis impatiens
,
fiftere pedibus fuis
,
12. nunc foris, nunc in plateis, nunc juxta an-
gulos inlidians.
1 j. Apprehenfumque deofculatur juvenem
, Sc
procaci vuku blanditur , dicens
:
VuiGATA NOVA.
14. Victimas pro falute vovi , hodie reddidi
vota mea
:
1 5 . idcirco egreffa fum in occurfum tuum
,
defiderans te videre , & reperi.
16. Intexui funibus le&ulum meum, ftravi
tapetibus pidfcis ex ^Egypto :
1 7. afperfi cubile meum myrrha
, & aloe
,
& cinnamomo.
1 8. Veni , inebriemuruberibus , &fruamur cu-
pitis amplexibus , donee illucefcat dies :
19. non eft enim vir in domo fua , abiit via
longiflima
:
20. facculum pecuniae fecum tulit : in die
plena; lunar reverfurus eft in domum fuam.
2 1 . Irretivit eum multis fermonibus , & blan-
diciia labiorum protraxit ilium.
% z . Statim earn fequitur quafi bos dufbus ad
viftimam , & quafi agnus lafciviens , & igno-
rans quod ad vincula ftultus trahatur
,
2 3. donee transfigat fagitta jecur ejus : velut
fi avis feftinet ad laqueum , & nefcit quod de
periculo anims illius agitur.
24. Nunc ergo fili mi , audi me , & attende
verbis oris mei.
25. Ne abftraliatur in viis illius mens tua :
neque decipiaris femitis ejus :
1.6. multos enim vulneratos dejecit, & for-
tiflimi quique interfefti funt ab ea.
2 7. Via: inferi domus ejus
,
penetrantes in in-
teriora mortis.
A D
qux fubfeqq. Graccis refpondent , idv ce loyoic, , taz Tp$
X
K
"
&v , !^(mh76* >
J>
te Jermcnibus
,
qui ad gratiam ,
adorta
juerit.
#. 6. Graece fimiliter : d-ao yap Oi/p//o; ex. t? o"xm awni
f'^ t5 oat'e/as irct^xv-ajvca. E6 etiam fpedtat quod Am-
brof. addit loco fup. cit. de apol. Dav. col. 711. c. kfe-
nejlra caveas bujus ingreffus i afenejlra enim domus fua in-
trat.
fir. 7 15. Hc pariter refpiciens Ambrof. 1. 1. de
Cain , c. 4. col. 189. c. dicit : Quemcunque viderit dubio
Jenfit pratereuntem in angulo tranjitiis domus fua ,
fermoni-
bus adoritnr gratiojis
, faciem juvenum volare corda , domi
inquieta , in plateis vaga , ofcttlis prodiga , pudore vilis
,
amiiiu dives
,
genas pitta talibus verbornm machinis ntu-
nun mentis aggreditur hnmana: item de apolog. Dav. c.
J.
col. 71 1. C. Cave ergo , inquit , hiijufcemodi multercm , qux
pedibus non quiifcit , foris errat , injidiatur per angulos ,ocu-
lis ligat , verbis illicit., &c. vide etiam 1. 1. de pcenit. c.
14. to. z. 409. c. d. His autem omnibus fatis relpondent
Gr*ca : 'Or ur 1J1) ruy cif-pta/ar iii.to>t rectrlctr , jVAfW <ppt-
rur , <mapcnropevo
4
mvt>v aapct ya/lccy tv AioSois o'Uoiy ivlvc, , j,
*K?.?)7a >!' Eoisr rzwv i'^rnlciSiai xcipAias' u.ti'alipuy.im /s
f st >
J;
a"a7s; 1 "/ oi%a Ae vx vsv^aXvai/ ol woAss w/Jc
Xf
IOrc' ,
yap Ttvx, iifii
psp.!TCti y_povcv Ae cV inxaliiaii 'srapa arojscti'
yuviav eveS^pivi. Eila s'cH^aCo^tKH , sipiM'Qsv dvlw , drctiJ u
Ae 'Sfo_qCuT[a> 7ryesii2iv dvla. i. e. Quemcunque viderit in-
fipiemium fliorum adolefccntem , inopcm cordis
,
prxtereun-
tem juxta angulum in tranjitibtts domorum fuaritm , $$
lo-
quentem qua facit jnvenum volare corda: vaga autem
e
ft
' luxuriofa > f?
in domo non quiefcunt pedes ejus : inter-
dnm enimforas circnmvertitttr > interduin vera in platei< apttd
inmem angulum injidiatur. Deinde apprcbendens , ojculata ejl
eum , ^
impudentifacie alloquitnr eum.
$. 14. Concinit Graecum , niii quod hab. tipvmti
,
paci~
ficum , loco pacts.
f. IJ.
Ita Graece. Plures quidem Mfs. Ambrof. habenc
in fine , invenire , cum editt. at Mfs. 2. Vatic. &Laud. fe-
runt inveni te , e Gr. svpMx a.
If. 16. Eadem memorat idem Ambrofius , 1. de apolog.
Dav. col. 71 I.e. Inflitis , inquit , ledum mtexit futtm , tf
tapetis ab jEgypto ftratis.
Gr. textui confonat.
If-. 17. Sic eft in Grseco.
p. 18. Concordat Gr. addita conjunct.
#,
poft 1. ve-
ni. Duo tamen Mfs. Ambr. Vat. & Laud, habent collatt-
mur , non colluclemur ; Gr. iy%u>.iSiuiJ^i t petit.
if. 19. Graec. habet piaxpav , longam
y
non longijjimam

cact. ad verbum. Eadem pariter citat Ambr. de apol. Dav.
c.
J.
col. 711. c.
&. zo. In Grarco , srA;Q/w dpyvpl* aaav cc
^4p' m-
7?, &c.
r
V. 21. Graec.
,
Avct'ss>.o[t\Ke Jt cwtw trow o/j.imz, $pt-
yoit) re , to?5 wo
x^
ea"' ' t^5 "" cturor. i. e. Seduxit au-
tem eum mttlta collocittione
, >
laqueis
,
qui ex labiis , attra.
xit eum. Vide rurfum Ambrof. 1. de poenit. c. 14. col.
409.
c.
#. 22. Non verbum e verbo id referre videtur Ambrof.
ita nimirum in Gr. eft : 'O A= eVmicom/Smcei' d.uj7\ , xe-irtpatisii*
]pfe autem obfequutus ejl ei , infatuatrts.
$".
23. Grascum, if 5 eMtpa; Tc%ev'pitt]i tjxm-vw; eli to
iitsap.
Ttr. 24. Ita Grxce, polito uno^, ante verbum intende.
#$.
2J.
26. Concordant ifta cum Graeco.
#.
27. Iu Gr*CO,'0(A.:l o'Alf ti'i t rajxiiiet, t? -
LIBER PROVERB. Cap. VIII.
309
CAPUT VIII.
VULGATA NOVA.
dicens
Ve R S I O A N T I
i. T^T
Unquid non fapientia clamitat , & pruden- in mediis femitis flans,
.IN tia dat vocem fuam
>
3. juxta portas civitatis in ipfij foribus loquitur,
a. In fummis excelfifque verticibus fupra viam,
VUXGATA NOVA.
4. O viri , ad vos clamito , & vox mea ad
filios hominnm.
5.
Intelligite parvuli afhitiam
,
& infipientes
animadvertite.
6. Audite, quoniam de rebus magnislocutura
fum : 8c aperientur labia mea , ut re&a prcedi-
cent.
7. Veritatem mcditabitur guttur mcum , &
labia mea deceftabuntur impium.
VU L G ATA
Jufti funt omnes fermones mei , non eft in eis
QUA.
4.
Vos , 6 homines , obfecro , & emitto vo-
cem meam filiis hominum.
5.
Intelligite fimplices aftutiam , indocti au-
tem cor apponite.
Hilar. I. \t.dt
Trin, p. II
3J.
t.
8.
pravum quid , neque perverfum
VULGATA NOVA.
10. Accipite difciplinatn meam , & non pe-
cuniam ; do&rinam magis
,
quam aurum eligite.
1 1
.
Melior eft enim fapientia cunfti? pretiofifli-
tnis : &omne defiderabile ei non poteft comparari.
1 1. Ego fapientia habito in conlilio , & eru-
ditis interfum cogitationibus.
1 3. Timor Domini odit malum : arrogantiam
,
& fuperbiam , & viam pravam , & os bilinguc
deteftor.
14. Meum eft confilium ,
&quitas, mea eft
prudentia , mea eft fortitudo.
1 j. Per me reges regnant, & legum con-
ditores jufta deceinunt
:
1 6 . Per me principes imperant , & potentes
deceinunt juftitiam.
Vuic
7.
Quoniam veritatem meditabuntur fauces
meae , abominata vero ante me labia mendacia. ni
NOVA.
9.
refti funt Intel 1 igentibus , & rcqui invenienti-
F/j. ep.
218. *.
12.
p.
bus fcientiam.
Versio A N T I
Q U A.
10. Tu autem accipe potius difciplinam
,
quam
Ambr. 1. 1.
pecuniam 5 & fcientiam
, fuper aurum proba- Cain, c. j! u.
it
1.
turn.
11. Melior eft enim lapidibus pretiofis
1
3 . Timor Domini odit malitiam. Caflian. cellat,
ti.c.6.f.
J59.
14. Meum confilium , & mea tutela ; ego pru
dentia , mea autem virtus.
15. 'Per me reges regnant , &poten<es fcri-^
bunt juftitiam
:
1 6. Per me principes
magnirkantur
, & ty
ranni per me tenent terram.
ATA
Au3.
Gent. c.
I. de vie.
24. p. iy.
Hilar. I. u.dt
Trin.p.
11}^. b.
17. Ego diligentes me diligo : & qui mane vigi-
lant ad me , invenient me.
18. Mecum funt divitia: , & gloria, opes fuper-
VULGATA NOVA.
10. In viis juftitise ambulo , in medio femi-
tarum judicii
,
1 1 . ut ditem diligentes me , & thefauros eo-
tum repleam.
it. Dominus poffedit me in initio viarum
fuarum , antequam quidquam faceret a principio.
Noi ad Version
NOVA.
ba; , & juftitia.
19. Melior eft enim fru&us meus auro , & lapide
pretiofo
, & genimina mea argento ele&o.
Versio anti qu a.
20. In viis xquitatis ambulo , & inter medias Hilar.
uHfat.
femitas juftitia? converfor
,
2.\. ut dividam diligentibus me fubftantiam,
& thefauros eorum impleam bonis. Si enuncia- nu. t.
vero vobis qua; quotidie fiunt , memorabor
ea
quae a fxculo funt enumerare.
22. Dominus condidit me in initio viarum Cypr.i.i.Trtim.
fuarum in opera fua : p. 284. t.
t.
EM ANTIQUAM.
Wt. 4.5 7. Similiter in Grarco.
"ft. 10. Grace. AafTE <B-a.'J\.si'ar , jc, (/. apyuQiov'
*, yycu-
ftv vizi? /jtVtl'j/ &.sAoia/j.K<ifMvm.
"ft. 11 15. Sic eft inGraeco.
~$.
14. Grscce non habetur mea , ante tutela ; fed repo-
nitur ante prudentia , loco ego ; cart, ad verbum ut fup. Fer-
rand. Diac. adRegin. p. 158. limiliter leg. Meum
eft
conji-
lium
, ^ mea tutela.
Hr. iy. Ad verbum e Graeco. Sicetiam legit Iren.l. ;.c.
23. p. 31 1. c. excepto uno tenent, ipro Jcribunt ; at in Gr.
7/fa<pxci. AuL op. imp. in Matth. horn.
y. p. 48. d. Per me
reges regnant
, [$
per me tyrannifcribunt juftitiam. Vide ver-
fum feq.
if.
16". Optime e Graico , nifi excipias vocem principes
,
pro qua y.i~jisai\ic, , magnates ; ap. Aquil. & Symm. aiyttlei.
Iren. 1. J.c. 23. p. 321. c. legit : Per me principes exaltabun-
tur
, & tyranni per me regnant terram. Auguft. vero de nat.
bo. to. 8.
509. d. Per me reges regnant
, j tyranni per me te-
nent terram. Succinit AucT;. I. 1. de voc. gent. c. 14. p. if.
d. nifi quod fcribit obtinent terram.
1. 10. Ita in Grjeco , nili excipias voces duas , Aatwou-
rwe, , loco xquitatis , & Af/.ia/j.ecic; , loco jttftitix : in Schol.
AiKaia/tciJoe, , loco prima: vocis
i & in Mf. Alex.
Ajkcumu
,
loco fecundac. Fulg. ep. 14. p. 266. ita legit : In itiueribus
juftitia inceda
, ) inter medias femitas aquitatis converfor.
~t.2i. Vix meliiis e Graeco. Fulg. ep. 14. p. 266. limili-
ter hab. ut dividam , &c. ufque ad vocem bonis incluf. &
refponf. cont. Arian.
p. 5-4. addit : Si nunciazero vobis qua
quotidie
fiunt , commemorabc qua ijkculefunt enunciare : iti-
dem I. cont. ferm. Faftid. c. 8. p. 348. fed abfque ult. enun-
ciare. Ambrof. 1. 3. de fide , to. 2. 508. d. ait : Diilurtts
,
Dominus creavit me
, pramifit : Commemorabo qua; a
farculo funt.
$. 22. Ita Laftant. 1. 4. Inftitut. c. y. p. y73
# Irenreus
vero I.4. c. 20.
p. 2y3. d. Dominus creavit me principiutn
viarumfuarum in opera
fua; quibus Grarcum fa vet. Tertul.
contra Hermog.
p. 416. a. Dcminus condidit me milium
viarum fuarum in openx fua : limiliter cent. Prax.
p. B46.
a. b. 848. b. item ibid. Dcminus creavit me inttium viarum
in opera fua. Hilarius 1. I. 4. & 12. de Trin. col.
784. f.
78y. a. 8 32. e. 11 30. a. b. c. 1 1 36. a. Dominus creavit mi
in inttium viarumfuarttm in operafua, Ambr. 1, 2. de interp.
^io LIBER PROVER
Versio antiqua.
Cypr.
uhfuf. 2}- ante foeculum fundavit me : in principio,
antequam terram faceret
,
24. & antequam abyiros conftitueret, priuf-
quam procederent fontes aquarum
,
25. antequam montes collocarentur; anteom-
nes colles genuit me Dominus.
26. Fecit regiones , <Sc inhabitabilia , & fines
inhabitabiles fub ccelo.
27. Cum pararet ccelum , adetam illi ; & cum
fecerneret fuam fedem :
.28. cum fuper ventos validas faceret defuper
nubes , &. cum confirmatos ponebat fontes fub
ccclo
:
B. Cap. VIII.
Vulgata nova.
*
2 5 . Ab ajterno ordinata fum
, & ex antlquis
antequam terra fieret.
14. Nondum erant abyffi , & ego jam con-
cepts eram : necdum fontes aquarum eruperant
:
2 s .
necdum montes gravi mole confticerant
:
ante colles ego parturiebar :
2.6. adhuc terram non fecerat, & flumina,
& cardines orbis terra.
27. Quando praparabat ccelos
, aderam :
quando certa lege , & gyro vallabat abyllbs :
28. quando athera hrmabat iurfum, &c li-
brabat fontes aquarum
:
NoTiE adVersionem
antiqua m.
Dav. c. 7.8c 1. j. col. 6*47. e. 6$$.
d. & in Pf.
43.
col. 887. f.
Dominus creavit me principium viarumjuarum in opera Jua:
vide etiam in Pf. 118. col. 102c. d. necnon 1. Ldc3.de
fide , to. 2.463.C. Jo
J.
e. 645. f. Hieron.in Ifai. 26. to.
3.
ill. c. Deus pojjedit me initium viarum fitarum ; turn ad-
dle : licet quxdam exemplaria malt pro pofftjjione , habcant crec-
turam; veruntamen in Mich. 4. col. 1527. a. legit : Domi-
nus creavit me in principio viarum fuarttm in opera fita ; fub-
dit aurem , five ut in llebr-aofcrtbttnr , Dominus pojjedit me :
item 1. 1 . in ep. ad Ephef. to. 4. 542. e. f. Licet , inquit , in
Hebrais codicibus non habeatur , Dominus creavit me initium
viaritm fuarttm , fed , Dominus pojjedit me : intra tamen I.
2. col. 572. b. hah. Dominus creavit me initium viarumfua-
rttm : & epifl. ad Cypr. to. 2. p. 697. a. Dominus creavit me
initio viarum fiiarum in opera jua : lurfumque ait : Nullum
debet verbitm creationis movere , cum in llebrao nonJit creatio,
fed pojfejBo. Auguft. 1. 1. dedodtr. Chr. to. 3. 17. a. Do-
minus creavit me in principio viarumfuarttm. Fulgent, con-
tra Arian.
p. 54. a. Dominus creavit me initium viarum fua-
rttm in opera jua : & 1. contra ferm. Faftid. c. 8. p. 348.
Dominus creavit me initio viarumfuarttm in opere fuo. F'auf-
tin. Presb. cont. Arian. to.
J.
p. 637. g. 649. c. Dominus
creavit me initio viarum fuarttm in opera Jua. Itidem Ar-
nob. jun. de Trin. to. 8. p. 210. b. air. f. detiafta ult.
voce
fit
a ; at inf. ai 1. g.
addit in operajua : hab. etiam ibid.
initium, pro initio. Facund. Hermian. 1. it. Sirm. to. 2.
p.
J $J.
d. Dominus creavit me principium viarum fuarttm
in opera ejus. Ap. Marten. Anecdot. to. 5. p. 6. e. 7. a. Dc-
tnintts condidit me in imtto viarum fuarttm in principle in ope-
ra ftta. Item ap. Fhosbad. Agin. cont. Arian.
p. 303. e.
Dom. condidit me.
tf. 23. Ad verbum e Grxco. Concinunt Ladt. 1. 4. Infti-
tut. c. 6. p.
57
5. & Hieron.ep. ad Cypr. to. 2. 697. a. ni-
fi quod fcribunt ante j'acula. Iren. 1. 4. c. ao. p.
2J3.
d.
itnte jxcula ( al. fecnlum
)
fundavit me : in initio , antequam
terram faceret. Tertul. cont. Hermog. p. 416. b. ante fiecu-
lafundavit me : priufquam faceret terram : item 1. contra
Prax. p. 846. a. cum Hilar. 1. t2. de Trin. col. I r 30. d.
priufquam terramfaceret. Ambrof. I. 3. de fide , to. 2.
J08.
a. d. in principio , antequam terram faceret. Arnob. jun. de
Trin. p. 210. b. ante fxcula creavit me : at inf. ail. g. an-
te fxculum fundavit me : priufquam terram faceret. Fulg.
!. cont. Aiian. p. 54.
a. $t 1. cont. fer. Faftid. c. 8. p. 348.
& 1. de fide ad Petr. p. 24. ante fxcula fundavit me : & 1.
contra Arian. p.
J$.
b. necnon fragm. 24. contra Fab. ad-
dit , priufquam
terram faceret. Phoebad. Agin. 1. cont. Aria-
nos , p. 303. e. > ante fxculum fundavit me. Vigil. Tapf.
1. 1. contra Arium , Sabell. &c. p. 1 31. b. ante fvcula fun-
davit me. Anecdot. to. c. Marten,
p. 6. e, antequam terram
faceret.
#.24. Concordat textusLat. cum Gr. Iren.quoque 1. 4.
C. ao. p.
2J3.
d. legit : priufquam abyjfos conftitueret , >
priufquam procederentfontes aquarum. Itidem Fulg. 1. con-
tra Arian. p. 55.
b. & fragm. 24. cont. Fab. p. 608. Ter-
tul. vero cont. Hermoe;. p. 41 1>. b. 420. a. prior autem
itbyjjo genita fum. Sic etiam Phoebad. Agin. I. cont. Arian.
p.
303. e. Ladt. verol. 4. Inftit. c. 6. p. $7$. tf
antequam
abyjfos confliiueret , priufquam prodirentfontes aquarum. Am-
brof. 1. 3. de fide, to. a.
J08.
a. antequam abyjfos faceret ,
f$
antequam produceret fontes aquarum. Hieron. epift. ad
Cypr. to. a. 697. a. antequam terramfaceret
tf
abyjfos , priuf-
quam procederent fontes aquarum. Arnob. jun.de Trin. to.
8. p. 21 1, g.
priufquam poneret abyjfos ,
priufquam produce-
retfontes aquarum. In Grzco
, j,
iaf -r\t t5 >vos\sc, iromecct
,
&c. ut in textu.
#. 2?. Iren. I.4. C. ao. p. aJ3.
d. antequam montes con-
firmarentur ; ante omnes autem colles genuit me. Tertul. con-
tra Hermog. p. 416. b. priufquam montes collocarentur ; an-
te omnes autem colles generavit me : iimiliter 1. contra Prax.
.84$. a. b. &84S. b. La&ant. 1. 4. Inftitut. c. (J. p.
C73.
fimpliciter hab. ante omnes colles genuit me Dominus , omif-
fis illis qux antecedunt. Hilarius vero 1. 12. deTrin. col.
1 1 30. d. ita legit : priufquam montes flabiliret ; ante omnes col-
les genuit me. Itidem Arnob. jun. deTiin.
p. 211. g. at inf.
230. b. ante omnes colles generavit me. Ambrof. 1. 3.defide,
col. fo8. a. ante omnes colles genuit me. Hieion. ep. ad Cy-
prian, to. 2. f597- a. priufquam montes jirmarentur ; ants
omnes colles generavit me : Si in Ifai. 26. to. 3. 221. c. anti
omnes autem colles generavit me. Fulg. contra Arian.
p.
c y.
b. priufquam montes flabilircntur ; ante omnes autem colles
genuit me : & fup.
J4.
a. necnon 1. de fide ad Petr. p.
J24.
&
ante omnes colles genuit me : fed frag. 24. cont. Fab.
p.
608. ante omnes autem colles , ut fup. Concinunt Fauftin.
Presb. cont. Arian. p. 64c. d. CT49. c. d. Vigil. Tapf. 1. 1.
cont. Arium , Sabel. &c. p. 1 3 1. b. & Anon. ap. Marten.
Anecdot. to. c.
p. 6. e. In Gr. irfo t afvi tAoxQuvctr irfo
cTs iriMo.1 jlttvur yina jj.t' vox autem Kv&ze, jungitur cum
t.
feq.
"t. 2(5. Lacl. 1. 4. Inftitut. c. 6. p.
J73.
Fecit regiones
, >
terras inhabitabiles
fub
ccclo. Hilar. 1. 12. de Trin. col. 1
1
31.
b. Deusfecit regiones
, j
inhabitabilia
, ? cacttmina
,
qua
habitantttr jub ccelo. Grace. Kv&us innlwt Xwpctc, ,
a'oiXK-
7b; , Kj Mftt oh\! jj\jcl tws inr \1pxv01v.
#.
27. Concinit Lact. 1. 4. Inftkut. c. 6. p. 373. Iren.
vero I.4. c. 20. p. 253. d. ita legit: Cum pararet ccelum
>
tram cum Hit 1 deinde pergit adfontes , omiflis intermediis.
Tertul. 1. contra Prax. p. 846. a. Ciim pararet caelum, ade-
ram illijimul : & inf. 851. c. Cum pararet ccelos , ego aderam
illi fimul : at I. cont. Hermog.
p. 41
J.
c. Ciim pararet cte-
litm , aderam illi , ut fup. fequentia autem verba conftan-
ter iilet, quamvis alia proxime fubjungat. Hilar. 1. r2. de
Trin. p. 11 31. b. Cm; pararet ccelum, eram cum illo ; (<f
cum fegregabat fuam jedem : Mf. tamen 1. Martin, textui
favet : at in Pf. 91. col. 239. d. legit Hilar. Cum pararet
cerium, aderam illic. Ambrof. 1. I. Hex. col. 6. e. Chmpa-
raret calum , cum illoeram : & in Pf. 118. col. 1089. d. Cum
pararet ccelos , &c. & inf. 12 30. f. Chmfaceret ccelos , cum il-
lo eram : & 1. C. de fide , to. 2. C56. b. Quando parabat cce-
lum, cum ipj'o aderam: & 1. defi.de Relurr. col. 1
1
57. b.
Cum pararet ccelum , cum ipjo eram. Phccbad. Agin, contra
Arian. p. 304. f. Cum pararet ccelum , ego aderam illi. Fulg.
I. 2. ad Trafim. c. 4. p. 91. c. Cum pararet cerium , aderam
illi ; $ cumfegregabat fedem fuam fuper ventos. Arnob. jun.
deTrinit. p. ail. g.
Cum parabat ccelum
, Jimitl cum illo
eram; j cum fegregabat fedem jitam. Vigil. Tapf. 1. I. con-
tra Arium , Sabell. &c. p. I 31. b. Chm pararet coelos , ade-
ram illi : iimiliter 1. contra Varim. p. 730. h. nili quod le-
git ccelum : turn fubdlt :
tf
cumfegregaret fuamfedem. Ano-
nym, ap. Marten. Anecd. to. c.
p. 6. e. Cum patraret cce-
los , aderam cum illo; & chm fecerneret fedem Jitam. In Gr.
'HvUct ilo'/uafc ror ipxroy , Qvffirttpuftlw du/u' ij oil dfupi-
s Tor 1 au/K fyivcf its u>sf4<av.
fr. a8. Iren. I.4. c. 20. p.
2J3.
d. verbis his tf. pri-
ced, eram cum illo
,
proxime fubjungit ifta : & chm firmos
faceret fontes abyjft , omilfis intermediis. Tertul. vero 1.
contra Hermog. p. 415. c. ita legit : ?
cum fortiafaciebat
fuper ventos qua furjum nubila
, tf
chm firmos ponebat
fon-
tes ejus qua fub carlo
eft
: eadem repetit I. contra Prax.
p.
846. a. nili quod ponit totos , pro firmos , deletque
eft
in
fine : at 1. contra Hermog. p. 402. a. rurfus habet : ^ chm
firmos ponebat fontes qux fub ccelo
eft.
Laftant. 1.
4. Infti-
tut. c. 6.
p. 573.
chm Juper ventos faceret validas nubes
, ^
cum confirmatos poneret montes fub
ccelo. Hilar. 1. 11. de
Trin. col. 1131. b. quando fuper ventos validas faciebat in
fummo nubes
, & chm certos ponebat fontes Jub ccelo ; Mfs.
ibid, montes
fub
ccclo : at fup. 1. 4. col. 840. a. fontes. Am-
brof. 1. de Spir. S. to. 2. 682. d. chm faceret fontes aqua-
rum. Fulg. 1. 2. ad Trafim. c. 4. p. 91. c. quando fortes
faciebat furfum nubes, &
dim ftabiles ponebat fontes fub cce-
lo. Arnob, jun. deTrin. p. 211. h. & Vigil. Tapf. 1. con-
LIBER PROVERB. Cap. IX.
3
1
1
VULGATA NOVA.
29.
quando circumdabat niari terminum fuum
,
& legem ponebat aquis , ne tranfirent tines fuos
:
quando appendebat fuiidamenta terrae.
30. Cum eo eram cun&a componens : & de-
leftabar per (ingulos dies , ludens coram eo
omni tempore :
3 r. ludens in orbe terrarum : & delicis mex,
effe cum filiis hominum.
Versio antiqua.
9. quando fortia faciebat fundamenta tcrrx.
30. Eram penes ilium difponens : ego eram cui
adgaudebat ; quotidie autem jucundabar ante fa-
cicm ejus in omni tempore
,
3
1
.
cum laetaretur orbe perfe&o ,
-1
&jocunda-
Cypr. I. 2. Teflim.
p.zZq.t,
31. Nunc ergo filii audite me : Beati, qui cuf-
todiunt vias meas.
VuLGATA NOVA.
54.
Beams homo qui audit me, & qui vi-
gilat ad fores meas quotidie , & obfervat ad
poltes oftii mei.
35.
Qui me invenerit , inveniet vitam , &
hauriet falutem a Domino :
36. qui autem in me peccaverit , lxdet ani-
1
hen. /.4. f. to,
batur in filiis hominum. p.z^.d.
VULGATA NOVA.
33. Audite difciplinam , & eftote fapientes, &
nolite abjicere earn.
Versio antiqua.
;
34.
Beams vir qui audierit me, &: homo qui Ambr.i.deapoi.
vias meas cuftodierit,
advigilans meis oftiisquo- D. p. 724./.
tidie
, cuftodiens poftes mei introitus.
3 5.
Exitus mei
, exitus funt vita? :
-1
preparatur
a
Aug. fp. 217. to.
voluntas a Domino. 2.800.^.807.*.
_
36.
Qui autem in me peccant , impie faciunt Fulg. 1. 2. ad Mo.
mam ('nam. Omnes
,
qui me oderunt
,
dihgunt in animas fuas : & qui me oderunt, dili^unt mor- im- { 28.
mortem. tem.
NotjE ad Versionem antiqua
m.
tra Varim. p. 750.
d. quando fuper ventos fortes fiuiebat in Monim. c. 6. Eram apud ilium componens : & 1. 2. ad Tra-
fitn. c.
4. p. 91. c. Eram apud eum difponens. Amob. inn.
de Tnmt.
p. 211.
g. Cum
ipfi
eram cunila componens
; ad
qnamgaudebat
(
f. adgaudebat
) in faciem meam ; vide etiam
inf.
p. 230. b. Vigil. Tapf. 1. contra Ari. & Sabel. Ego eram
penes Mum
: & 1. com. Varimad.
p. 730. d. Ego eram cum
illo cunila componens
:
ego eram cut adgaudebat.
Anonym
ap. Marten. Anecdot. to.
y. p. 7. a . Eramjtmul cum illo
difponens
: ego eram cui adgaudebat
; quotidie autem Utabar
in faciem ejus.
t. 31. Concordat Graicum : nee diffentit Iren. loco cit.
qui etiam habet cum Cypr. cum Utaretur orbe perfeclo Ac-
count Lad. 1. 4. Inflit. c. 6. p.
J73.
Ambrof. 1. i.offic to
fummo nitbcs
, tf
cum certos ponebat jontes
fib ca-lo. Grace
K) 01c, !%,vpci e7roi4 t Va vtrpn , k. tat, acrpaMli tlfiti Ttviyxi
ivii vw a'pc.vor.
"#. 20. Accinunt magno confenfu Iren. 1. 4. c. 20.
p.
153. d.Lacl. I.4. Inftitut. c. 6. p. 573.
Hilar. I. 4.6c 12.
deTrin. col. 840. b. 11 31. b. Ambrof. 1. 1. Hex. col. 6\f.
Fulg. 1. 2. ad Trafim. c. 4. p. 91. c. Amob. jun. deTrin.
p. 2ii. g.
Vigil. Tapf. 1. contra Varimad.
p. 730. d. &
1. 2. cont. Ari. &c Sabell. 8c Anonym, ap. Marten. Anec-
dot. to. 5. p. 6. e. quibus omnibus fuffragatur Grace, nili
quod initio ipfo ponit k.
,
quod etiam nonnulli praemit-
tunt PP. Latini. Veritm Tertul. hunc verficulum conftanter
omittit , licet antecedentia cum fubfequeruibus duobus in
locis referat; ut fupra videre ell , & infra : lib. tamen de
Bapt. c. 3. p. 388. b. habet:
^ m terrain avtdamfttfpen-
deret.
&. 30. Ad verbum eGraeco. Ita quoque legit Lac. 1.
4.
Inftitut. c. 6. p.
J73.
detradto tamen hoc ult. in omni tem-
pore. Iren. 1. 4. c. 20. p. 253. d. fie habet : Eram apud eum
apt.vis : ego eram cui adgaudebat ; quotidie autem Ixtabar an-
te faciem ejus in omni tempore. Tertul. vero 1. contra Her-
mog. p. 402. a. Ego eram modulans cum ipfo : & inf. 41 f. c.
Ego eram compingens cum ipfo : ego eram ad quam gaudebat
;
quotidie autem obletlabar in perfona ejus : ita rurfum 1. con-
tra Prax. p. 84^. a. b. exceptis his , cum illo compingens...
in perfona tpfius.
Hilarius in Pf.
135. col.
487. e. Ego eram
apud eum difponens : lie etiam in Pf.
9 1. col. 2
39. d. fed ad-
dit , mihi adgaudebat : & in Pf. 148. col.
J87.
d. Ego eram
apud ilium componens : mihi adgaudebat : & 1.
4. de Trinir.
col. 840. b. Eram apud ilium componens : ego eram ad quam
gandebat ; quotidie autem latabar in confpeilu ejus in omni
tempore. Ambrof. 1 . I . Hexa.
p. 6. f. Eram penes ilium cuntla
componens ; Mis. 6. penes ilium difponens : & in Pf. 1 1 8. col.
2. 6c. b. Amob. jun. de Trin.
p. 21 1. g. & Vigil. Tapf. 1.
cont. Varimad.
p. 730. d. Tertul. vero 1. contra Hermo-
gen.
p. 41
J.
c. legit : quando obleclabatttr
, cum
perfeciffet
orbem,
O
inobledabatur m
filiis hominum. Hilar, in Pf 91
& 148. col.
239. d. 5-87. A. cum Utaretur orbe perfeBo,^
fup. uideml.
4. deTrin.
p. 840. b. fubditque,
^ Utare-
tur tn filiis hominum
: irem inf. quando Utabatur orbe per-
jedo
, g
Utabatur in
filiis hominum : & in Pf.
jy. col. 116
C alludens dicit
:fuperfiltos hominum
adntudebat pater Ano-
nymus ap Marten. Anecdot. to.
j. p. 7. a . cum Utaretur
orbi perjeao.
t. 34.
Confonat Gra-c. nifi quod hab.
ihetxiQ/lal
pai
Sc
<pv*i4i ultimoque, th^
ra^s ^olvuQo^m
, fervans
limtna meorum introituum
; Theodot. rpuic,
ivparfti.
t.
l$.
Grace, addit yap , enim , ad 1. exitus
, prxpo-
nuque
g,
verbo praparatur. Fulgent, etiam de Incarn. ad
Petr.
p. 30
J.
& 1. 1. de verit. pr*d.cum Auft. 1. de voc
gent. 1. 1. c. 24. & 1. 2. c. 10.
p. 15. e. 23. f. hanc fen-
tentiammemorat,
prxparatur voluntas a Domino.
Citatur
panter a Zozimo PP. cujus tcftimonium refert Carlelliniu
epilt. 21. to. 1. col.
1191. c. citatur quoque ab Auguf-
J230. f. addit: ego eram cui adplaudebat
: fimiliter 1. i.of- tino non femel , epiih 107. & alibi paffim. Item in Com
fie. to. 2. t5o.b. atl. de fide Refurr. col. 1
157. b. legit : Et 2. Arauf. cap. 4. Cone. to'.
4. col. 1667. c Item a Bonif
eram cum eo componens : ego eram cui adgaudebat ; Mfs. plu- II. epift. 2. ibid. col. 1680. c.
res
,
cui adplaudebat. Phrebad. Agin. 1. cont. Arian.
p. 304. t. 36. Ita rurfum legit Fulg. 1. de Incarn.
p. 42 f nee
f. Ego cram cum illo ;
5' mihi adgaudebat. Fulgent. 1. 3. ad aliter exftat Graece.
'
CAPUT IX.
Vulgata nova.
i.QApientia aedificavit fibi domum
, excidit 1.
C3 columnas feptem.
2. Immolavit vidimas fuas , mifcuit vinum
,
NotjE ad Versi
y. 1. Sic habet Carfar. Arelat. horn. 8. p. 826. b. Sic
etiam Ambrof. in Pf. 118. to.
1.974.^ & 1. i.defide, to.
2. 463. e. una cum Gr. at I. de Spir. S. col.
64$. d. &-
pientiafecitJibi domum .- & 1. 1. de Cain , c.
J.
col.
19 3. d.
tf
ft/fit column, feptem. Hilar, in Pf. 138. col. jn. d. Sapien-
ti.i
ipfa J,bi adificavit domum. Auguft. 1. 17. decivit. Dei,
c.
4. & 20. to.
7. 461. a.
484. b. Sapientia
xdifi J,bi dom.
<3 fajjvtfit
col. feptem. Auct.. 1. de promiir. ap. Profp.
p.
J2<. c.
187. c. Sapientiafabricavit Jibi domum
y^fubdtdit
Versio
antiqua.
SApientia xdificavit fibi domum
dit columnas feptem.
z. iMaclavit fuas hoitias , mifcuit in cratera vi
j & fllbdi- Cipr.l.l.Teflim.
p. 285. a.
^ ,p.
63. p. lOf.C.
O N E M A N T I
Q U A AI
.
col. feptem. Graec.
W
P
^. ^u
'
m sV7a. Gaud. Brix. ferm.
1 3. p. 963. h. cum Auct. qujelK N. Teft. apud Ausjuft. to.
3. 63.3. Sapientia xdificavit
J,bi domum. Iiidem Auct. op.
imp. in Matth. hum.
50. p. 213. c. led addit :
ftiffuljit
colnmnis feptem : fup. vero hom. 30. p. 127. d.
& fn'bdidit
columnas feptem ; iicut Fulgent. 1. contra ferm. Faltid c
8. p. 348.
If. 2. Concordat Graccum. Tertul. cont. Gnof.
p. 828.
a. leg. Sophia jugulavtt
filios fuos. Ambrof. in Pf. 1 18, to.
$12
LIBER PROVERB. Cap. IX.
Cypr. ulifup.
Versio antiqua.
num fuum , & paravit fuam menfam.
3.
Et mifit fervos fuos convocans cum excelfa
prardicatione ad craterem , dicens :
4.
Qui eft infipiens , declinet ad me. Et egen-
tibus fenfu dixit:
>
5. Venite , edite de meis panibus , & bibite
vinum quod inifcui vobis.
6. Derelinquite ftultitiam, & quxrite pruden-
tiam
,
& corrigite fcientiam in intellettu.
9. Noli arguere malos , ne oderint te.
a
Corripe
fapientem
,
& amabit te : corripe ftultum, & ad-
jiciet ut oderit te.
9. Da fapienti occafionem, & fapientior erit.
Notum fac jufto , & adjiciet percipere.
Hieron. in Amos
J. to. 3. 1436".^.
a
Aug. ep. 200. /.
781. c.
Ex
Mf.
Tloriac.
u. 10.
Hieron. in Ifai.
>9;?'
1
8 5- ' b
fcire legem I lenlus eft optimi.
b
Ambrofiaft. p.
D
>
r
IJ6".
b.
VULGATA NOVA.
Sc propofuit menfam fuam.
3.
Mifit ancillas fuas ut vocarent ad arcem
,
& ad mcenia civitatis :
4. Si quis eft parvulus, veniat ad me. Etin-
fipientibus locuta eft :
5. Venite, comedite panem meum , & bi-
bite vinum quod mifcui vobis.
6. Relinquite infantiam , & vivite , Sc ambu-
late per vias prudential.
7. Qui erudit deriforem , ipfe injuriam fibi
facit : & qui arguit impium , fibi maculam ge-
nerat.
8. Noli arguere deriforem , ne oderit te. Ar-
gue fapientem
, & diliget te.
9.
Da fapienti occafionem , & addetur ei fa-
pientia. Doce juftum , & feftinabit accipere.
10. Principilim fapientix, timor Domini 10. Principium fapientia;
,
timor Domini
Ambr.inPf.
3 J.
p. 768. e.
Cypr. I. 3. leftim.
Hieron. 1. 1 . com.
Jovin, to, 4. 170.
m.
i
1 2. Fili , fi fapiens eris , tibi fapiens eris , &
proximis : ft autem mains evaferis
,
folus hau-
ries mala.
*
Qui fidens eft in falfis
,
hie pafcit ventos :
idem autem ipfe fequitur aves volantes : deferit
enim vias vineae fuse , a femitis veto agelli fui er-
ravit : ingreditur autem per avia loca atque ari-
da, & terram deftinatamin litim; contrahit au-
tem manibus infructuofa.
1 3. Mulier infipiens & audax inops panis effi-
Noi AD VeRSIONEM
Sc fcientia fanftorum
,
prudentia.
1 1 . Per me enim multiplicabuntur dies tui
,
& addentur tibi anni vita;.
11. Si fapiens fueris , tibimetipfi eris : fi au-
tem illufor
,
folus portabis malum.
Pf. 1 10.
10.
Slip. I.
7-
Eccli.
1.16.
I. 974.
b. biterfecit fuas hoftias : Sc 1. I. de fide , to. a.
463. e. Et interfeat fuas hoftias , tnifciiit in cratera , Sec. ut
in textu : & epift. 6<$. col. 10 53. f. mifcuit in cratere vi-
num j'uum. Similiter Auguft. 1. 17. de civic. Dei , c. 20.
p. 484. b. Immolavitfuas vidimas , mijettit in cratere , &c.
ut fup. Audi. 1. de promifl*. ap. Profp.
p. 3. pag. 187.
c. Maitavit fuas (
Mf. I. Rem. fnis ) boftias , mifcnit in
cratere , &c. ut fup. Itidem Caefar. Arelat. horn. 8.
p.
B2.6.
jf. 3. Ira Graece, nifi quod omittitur
j , ante mifit. Am-
brof. I. 1. de fide , to. 2. 463. e, legit : 1 mifitfuosfervos
convocans cum aitiff.ma predicatione , dicens. Auguft. 1. 17.
de civit. Dei , c. 20. col. 484. b. Mifit Jervos fuos convo-
cans cut excellent! prxdicatione ad craterem , dicens. Auct.
1. de promilf. ap. Profp.
p. 187. d. Mifit fervos fuos con-
vocans ,
tf
dicens.
t. 4.
Itidem Graece. Sic etiam apud Ambrof. 1. de fu-
ga fsec. c. 8. col. 438. b. uno excepto divertat ad me: at
1. I. de fide , to. 2. 463. elegit declinet ad me /Mfs. nonnul-
li initio ferunt, Quis
eft infipiens ? Auguft. 1. 17. de civit.
Dei 1 c. 20. col. 484- b. Qjtts ejl infipiens ? divcrtat ad me.
Et inopibus fenfu
dixit. Gaud. Brix. fer. 19. p. 975.
f.
Quifquis ejl infipiens , divertat ad me. Vide inf. ad tf. 16.
t. 5.
Accinunt Gaud. Brix. fer. 19. p. 975.
f. &Auft.
I. depromiif. apud Profp. p. 113.C 187. c. una cumGr.
Ita quoque legit Ambrof. epift. 32. col. 918. f. 919.
a.
necnou 1. de parad. to. 1. 150. d. addito uno
tf
, poft
venite ; ficut 1. de fuga fsec. c. 8. col. 438.
b. lib. vero 1.
de Cain , c.
J.
col. 192. f. hab. Venite
, tf
edite panes meos,
Sec. item inf. to. 1.498. f. 1 398. c. & to. 2. 1192". a. at
L de virginit. col. 227. e. Venite , mandncate panes meos ,
tf
bibite vinum meum. Hieion. in Ecclef. to. 2. 766. b.
Venite , comedite panes meos
, tf
bibite vinum meum. Aug.
1. 17. de civit. Dei, c. 20. to. 7. 484. b. Venite , man-
ducate de meis panibus , $$ bibite vinum quod mifcui vobis.
Jul. Firmic. de errore prof, relig. Venite
, $
manducate de
meis panibus ,
bibite vinum quod mifcui. Cjelar. Arelac.
hom. 8. Venite , ^edite de meis panibus , &c. Ut fup.
f. 6. Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1212. b. Relinquite
infipientiam , ^
qu.trite Japientiam. Auguft. vero 1. 17. de
civit. Dei , col. 484.
c. Derelinquite infipientiam , ut viva-
tis ;
r
A
qttxrite pritdentiam , ut habeatis vitam. Gr.cc. 'Aoto-
7; (pfimctv , K) xTG/i6oB3aTs Iv -yyuioi Qw/smr. Mfs. Alex, cum
edd. Aid. & Compl. 'Ivct (stuQinf */ xaTO^OaoaTS , &c.
jf. 8. Gra:c. Mi3;"^jfx,- xan^; , "ta. /UHfiiow^oxil s. f^ffx5
ttiph , i) ttyefmeet cr nee addit plura. Cyprian, quoque I.
3. Teftim. p. 327. c. h*c tantiim refert : Qui cemptt im~
13. Mulier ftulta 5c clamofa
,
plenaque ille-
A N T I Q U A M.
pittm , odietur ab eo. Corripe fapientem , > diliget te. Hieron.
in Ecclef. to. 2.
7JO.
a. Argue fapientem
, (fj
diliget te.
Caffiod. in Pf.
37. p. 128. b. Argue fapientem , 5
amabit
te. Ita quoque S. Pacianus legit pararn. ad pocnit.
31
5. d.
fed addit : atque ftultum ,
tf
odio te babebit : addit pariter
Mf. Alex. aeopG ,

/n.tQyiai . Similiter Aucl. op. imp. in

Matth. hom.
45. p. 189. C. Argue fapientem , tf
amab.t te :
infipientem vero
, tf
odiet te. Item Mf. Floriac. n. 10. Argue
jap.
tf
amavit te ; infipientem , tf
adjiciet odijje te.
"ft. 9. Itidem Graxe , ni excipias ult. rv J'ixeSivt , ad re-
cipiendum , loco percipere. Similiter habet Auguft. epift.
93.
col. 238. a. ufque ad verbum erit incluf.
it. 10. Senteniia prima ex Hieron. concordat cum Gr.
pofterior ex Ambroliaft. ita legitur ibid, to -yap yt&eu vi-
/iot , J~ia*ota<; sViV dyaQuc.. Priorem fententiam rurfum citat
Hieron. in Ifai. 50. col.
363. c. ficut Auch 1. 2. de vocat.
gent. c. 27. p. 31. a.
#. 12. Eadem iterum refert Ambrof. 1. 3. offic. to. 2.
in. b. praeter unum fueris ,
pro 1. eris. Ita quoque Aug.
epift. 264. to. 2.
89
J. c. & fer.
3?.
to. 5. 173. g. 174. b.
I7J.
c. addita ramen voce tuis , ad hanc
, proximis. fafti-
diof. Arian. ap. Fulgent, p. 211. Fili
,fi
bonus fueris , ti-
bi
, tf
proximis tuis :
fi
autem mains evaferis , folus hauries
mala. Graece interpunclio diffimilis, ita nempe:'T;s, ea/
aoipiz 'iitn etavla, wqjo$ e'en
5,
to?; tt^mo/ov ( Aid. addit Qi'
)
reliqua ut fup.
* Graece duo tantiim diffknilia , nempe d\toiiflai... a.-nl-
Xitse , fequelur defernit , profequitur deferit. Eadem
quoque citantur in Concil. Carthag. 3. to. 1. Labb.
787. e.
paucis mutatis : Qtti jidens
eft
in falfis , hie pafcit ventos :
idem autem ipfe fequitur aves volantes : derelinquit
( a!, de-
fernit ) autem vias vine* fua , tf
a femitis agri fui erravit
:
ingreditur autem per avia loca atque arida , tf
terram
difti-
net a mejfe ; colligit autem manibus
ft
erHitatem. Graec. Qu~
vocyi /s x.ffC' dxafsriur. Hieron. 1. 3. cont. Rufin. to.
4.
p. 2. col. 472. eadem fie memorat : Qui nititur mendacio
,
pafcit ventos
, tf
fequitur aves volantes : dereliqnit enim vias
vine.e fix , tf
axes cnittira (ux fecit errore : perambulat ari-
dtim ac defertnm,
tf
colligit manibus fnis fterilitatem.Caf-
fian. coll. ij. c. 7. p. 661. Qui enim innititur menddciis
,
hie pafcet ventos : idem autem ipfe fequitur aves volantes. H.vc
etiam verba leguntur inf. in Vulg. c. 10.
#.
4. invectaque
eo funt ex edit. LXX. ut probant Mfs. duo Sangerm. n.
4.
Ss I
J.
qui eadem exhibent in mai gine , his tantiim mutatis
,
nititur, & pafcit: abfunt autem a textu Hebrai'co. Apud
Auguft. 1. 3. cont. Crefcon. c. 9. Qui fidit in
falfis , hie
pafcit ventos.
fr. 13. In Gr. -i(ujjti ,\oco panis i apud Nobil. bttccell*;
LIBER
VULGATA NOVA.
cebris , & nihil omnino fciens
,
14. fedit in toribus domus fua? fuper fellam
in excelfo urbis loco
,
15. ut vocaiet tranfeuntes per viam , & per-
gentes itinere fuo :
16. Qui eft parvuhis, declinet ad me. Et
vecordi locuta eft :
1 7. Aqua; furtiva? dulciores funt , & panis
abfconditus fuavior.
iS. Et ignoravit quod ibi fmt gigantes
, &
ki prorundis inferni conviva? ejus.
3*5
PROVERB. Cap. X.
Versio a n t r
q u a.
citur : qux non novit pudorem
,
Ambr. 1. 1.
. 14. fedet in foribus domus in felh palam in
Ca'"> *
J.
.
plateis
,
1.
191. a.
advocans prxtereuntes.
Ibid, c.
190. c. d*
4. ctl.
Ilieran. in OJc*
1.6, Qui eft infipientior
,
divertat ad me. Et
indigentibus fapientia praecipio , dicens :
17. Panibus abfconditis fuaviter utimini, &
aquam furtim dulciorem bibite.
1 8. Et nefcit infipiens quoniam terrigenx apud
earn pereunt
, & in profundum inferni incur-
&'' ./*.
runt.
a
Exili
, noli demorari in loco ejus, neque
t
"i
l
J''
t '
intendas oculo tuo in earn.
b
Ab aqua aliena abf-
tm
pTf-*/'
i0,
tine te
, & de fonte extraneo ne biberis ; ut Ion-
^C^r./.j.Vwttw,
gum vivas tempus , adjiciantur etiam tibi anni/>- jjo.
<.
vita;.
NotjE ad Versionem antiquam.
c*t. ad verbum , ut fup.
ft. 14- I
J-
Graece, itu&itor iis\ 6i/'s;$ t* eu7iis o'Un
its) S!<ppi, &c. ut fup.
t. 16. Grsc.'O? isn ufiuv a.<p(yv=;ciloc, , tx.x.t.tya.1a , &c.
ut in Lat. fupra. Auguft. 1. 2. de Gen.'col. 682. e. Qiti jlul-
tus efl, divertat ad me, Et inopes fenfu exbortatur , dicens.
Vide fup. ad t. 4.
t. 17. Hieron. in Ofee , tefte Nobilio -.Panes occultos
libenler altingite
, ? aqua furtivam dulcedinem. Auguft. 1.
2. de Gen. col. 682. e. Panes occultos edite libenter
, $
aquam dnlcem furtivam bibite : ita rurfum 1. j.conf. to. 1.
col. 92. d. & in Rom. 7. to. 5. 909. c. traft. ver6
97. in
Joh. col. 737.
e. 758. c. utfup. Panes occultos libenter ad-
tingite
, & aqux fttrtiva dulcedinem. Gxxc."Aplcnv xpvq>!c*>v
hAe'&S a-\a.Siz , *, v Actios Xtoirtis y*vMj>S. Edd. Aid. &
Compl. fubdunt tsUle.
t. 18. Horum omnium vix diflimile quoddam habetur
in Graeco. Verba etiam ifla : Ab aqua aliena abjline te
,
tf
Afonte alieno ne biberis , citantur a Firmiliano , ep. 73:. ad
Cyprian, p. 1 Jo.
a. Rurfumque a Cypriano ipfo epift. 70.
p.
12J.
exceptis his, $
a fonte aqux aliena ne biberis. Item
apud Ambrof. in Pi". 118. to. 1. noi. e. Ab aliena aqua.
abjliue te. Sic etiam apud Auguft. epift. 108. to. 2.
305. b.
& trad. 6. in 1. Joh. to. j. 869. e. & 1. de unit. Ecclef. to.
9. 381. b. fubnexis his
, tf
de
fonte alieno ne biberis. Refe-
runtur pariter in cone. Carthag.
3. Labb. to. 1. col.
787. e.
cum his quae fequuntur
, ut hngum vivas tempus , &c. At
horum omnium loco , fententiam prorfus difparem exhi-
bent Mfs. quinque antiqui Vulgar*
, quorum tres bibliothe-
c* noftras Sangerm. n. 4. 14. & 15. unus Regi*, ni(l me
fallir memoria
;
quintus denique Monaft. noftriS.Theode-
rici ad Remos
: en verba , ultimis nempe his Vulg.
tf
in prof,
inform conviva ejus , fuperaddita : Qui applicabitur illi
,
defcendet ad inferos ; nam qui difcejjirit ab ea, falvabitur. al.
Qui applicatur illi nam qui abfcelprit , &c. H au-
tem fententia neque in Hebr. fonte , neque ap. LXX. neque
in Vulgata hod. reperitur , faltem eo loci; citatur tamen
in veteribus quibufdam concordantiis Bibliorum : e fupra-
di(5tis autem Mfs. unus illam praefert intra textum, nempe
Sangerm. n. 14. alter vero n. ij. optima: norje, in ora
inferiori
; tertius denique n. 4. ad marginemlateralem
: om-
nes eadem manu.
PARABOLA
SALOMONIS.
CAPUT X.
VuiSATA NOVA. Versio
antiqua.
1. TH* llius fapiens lsetificat patrem : filius verb
XT ftulrus mceftitia eft matiis fuse.
Inf. 11.
* Nil proderunt thefauri iinpietatis : juftitia
$. verb liberabic a morte.
3.
Non affliget Dominus fame animam jufti,
& infidias impiorum fubvertet.
4.
Egeftatem operata eft manus remiffa : ma-
nus autem fortium divitias parat.
Qui nititur mendaciis , hie pafcit ventos : idem
autem ipfe fequitur aves volantes.
Vulgata
2. Non proderunt thefauri iniquis : juftitia au-
s Pauii
tern enpit a morte.
ft
\
6?, a.
Cypr. de ep
tleein.
p. 240.
tarn
4.
Non occidet fame Dominus
animam juf-
Filius eruditus fapiens erit : imprudente autem
miniftro utetur.
NOVA.
Aug. I. 16. d*
civ, Dei , (. X.
p
t
4iJ.<*.
5 . Qui congregat in mefie , filius fapiens eft : qui
autem ftertit xftate , filius confulionis.
Vulgata nova.
7.
Memoria jufti cum laudibus : & nomen im-
piorum putrefcet.
8. Sapiens coidepraceptafufcipit : ftultus ca?-
ditur labiis.
9.
Qui ambulat fimpliciter
, ambulat confi-
denter : qui autem depravat vias fuas , manifef- ter.
tus erit.
NotjE ad Versionem
6. Benedicftio Domini fuper caput jufti : os autem
impiorum operit iniquitas.
Versio
antiqua.
7.
Memoria jufti cum laudibus
9. Qui ambulat fimpliciter
, ambulat fiden-
Terrand. Diac.
adPelag.p.
253,
C)pr. I. 3. ad
Quirin.
p. 319. b.
t. 2. Sic eft in Graeco
,
praeter unum puatreu, liber abit
,
pro eripit. Apud Ambrof. 1. de Nab. c. 6. col.
572. d. Nihil
profunt thefauri injujlis : jujlitia autem liberal a morte.
tf. 3. Sic iterum Cypr. de orat. Dom.
p. 210. c. In
Gr. OJ ^iftcz/cnisEi Kt/'sio; , &c. Hieron. in Ifai.
6j. tefte
Nobilio : Now interficiet fame Dominus.
t, 4.
Ad verbum e Gr*co. Qusc vero in Vulgata fub-
Tm. II.
A N T I
Q
U A M.
jungitur fententia
, Qui nititur mendaciis , Sec. haberur
fupra port #. 12. cap. 9. Verlionis antique.
Tf. 7. ItidemGrsce, excepto uno plur. Aixai'a?
, jujlo-
rum ; at in ed. Compl. /ocaiK , ut fup.
Tf. 9. In aliquo cod. Cypr. fidens eSl , tefte Nobilio,
quamvis , inquit , in aliis lit fidenter i in Gr.
ttsctmSc; ; c-
lera uc fup.
Rc
Aug.fer. 2l. to.
J.445-*-
514
LIBER PROVERB. Cap. X.
Versio antiqua.
10. Annuens oculis cum dolo
,
congerit ho-
minibus mceftitiam : qui autem arguit palam
,
pacem facit.
A,iafi,xf.u.tf.t. iz. Odium fufcitat contentio : omnes autem
Com. to. 4. 1279.
qui non contendunt protegit amicitia.
VULGATA NOVA.
10. Qui annuit oculo , dabit dolorcm : &
Eccli.
ftultus labiis verberabitur.
'
'
*'"
?'
Vide Not.
literon. I. 3.
coiit.
Hufin.
to. 4.471.
Ambr. ep, fij. />.
IO44. e.
14
os procacis appropiat contntioni.
1
5. PoiTefllo divitum , civitas firmifiima.
Hierett. I. l.tcttt.
"Rufiu.
to. 4.471.
Cypr. I. i.Teftmi.
p. 327. c
Anon. ap. Amir.
f.
4. d.
Ennod. pro Sy-
nod. Sirtuoud. to. I.
p. 1614. d.
AmJtrofiafl. p.
146. a, 1
J9
f
.
VULGATA
16. Opus jufti ad vitam : fru&us autem impii ad
peccatum.
VERSIO ANTIQUA.
1
8
& qui profert maledi&a
,
ftultiilimus
eft.
19. Ex multiloquenria non effugics peccatum :
parcens autem labiis , fenfatus eris.
1 1 . Vena vita; , os jufti : & os impiorum
operit iniquitatem.
1 2. Odium fufcitat rixas : & univerfa deli&a 1. Cor.
operit charitas. 'J* 4-
1 3. In labiis fapientis invenitur fapientia : & "
virga in dorfo ejus qui indiget corde.
14. Sapientes abfcondunt fcientiam : os au-
tem ftulti confufioni proximum eft.
1 5
.
Subftantia divitis , urbs fortitudinis ejus :
pavor pauperum
, egeftas eorum.
NOVA.
1 7. Via vita; , cuftodienti difciplinam : qui autem
20. Argentum igne examinatum
,
lingua juf-
ti.
zi impends enim obviat mors.
zy
Stultns per rifum agit mala.
Aug. in Pf. 48.
to. 4. 441. d.
Atttl.
quxfl.
Vet.
Ttft. ap. Aug. to,
J,
V U L G ATA
14. Quod timet impius , veniet fuper eum : de-
fiderium fuum juftis dabitur.
VERSIO ANTIQUA.
26. Sicut uva acerba dentibus vexatio eft , &
fumus oculis 5 fie iniquitas utentibus ea.
2j
anni impiorum minuentur.
VuiCATA
increpationes relinquit , errat.
VULGATA N OVA.
18. Abfcondunt odium labia mendacia : qui
profert contumeliam , inlipiens eft.
19. In multiloquio non deerit peccatum :
qui autem moderatur labia fua prudentiifimus
eft.
20. Argentum elecftum , lingua jufti : cor au-
tem impiorum pro nihilo.
2 1 . Labia jufti erudiunt plurimos : qui autem
indotti funt , in cordis egeftate morientur.
2 2 . Benedidtio Domini divites facit , nee fo-
ciabitur eis affliftio.
2
5 . Quafi per rifum ftultus operatur fcelus ;
fapientia autem eft viro prudentia.
NOVA.
1
f
. Quafi tempeftas tranfiens non erit impius : juf*
tus autem quafi fundamentum fempiteinum.
VuiCATA NOVA,
26. Sicut acetum dentibus , & fumus oculis
,
lie piger his qui miferunt eum.
2 7. Timor Domini apponet dies : 8c anni im-
piorum breviabuntur.
NOVA.
lhlar.inPf.fi,
p.Jl.e.
28. Exfpeftatio juftorum lxtitia : fpes autem im-
piorum peribit.
29.
Kortirudo limplicis via Domini :& pavor his,
V E R S I O ANTIQUA.
Lingua intelligentis
meditabitur fapien-
tiam
qui operanmr malum.
30. Julius in seternum non comniovcbitur : im-
pii autem non habitabunt fuper terram.
VULGATA NOVA.
3 1 . Os jufti parturiet fapientiam : lingua pra-
voium peribit.
3
2. Labia jufti conhderant placita : & os im-
piorum perverfa.
Not* ad Versionem antiquam.
f.
10. Concinit Grsec. nifi quud in principio hab. 'O
insu'uv ,
Qui innnit ;
pauloque poll num. plurali , Mwit! ,
triftitias. Mfs. autem duo S. Germ. 11. 4. & 14. pofterio-
rem fententiam ita prseferunt in margine : at qui palam ar-
gttit
, pacificat. Eadem quoque legitur in Mf. S. Theoder.
fed intra textum. Abeft vero a textu Hebraico.
#-. 12. Graec. MlQoi h'.ifi vt~W jrtiiia.c, s\s tb; fin ipiM-
Hwvioit; Y.ttxu<n% p*lcc. Neutrum autem utrumque ^frc;, &
vtixo? ,
pro nominativo cafu , vel pro accufati vo promifcue
accipi poteft. Nobilius vertit : Odium fufcitat contentionem.
"ft. 13. Graec. paE/w ruisli avJ&c 0lx.sr.pA1W i. e. -virga.
peraitit virttm excordem. E6 fpedtat quod ait Auct. op. imp.
in Matth. p. I T, f
. c. Cor durum baculo percule.
Tt. 14.
Apte ad Gr,ec.
"fr. 15. Sic eft in Graeco , excepta voce ult.
lx"pd>
Apud
Phsebad.
Agin, contra Arian.
p. 301. d. Subflarnia divitis
,
civitas munita,
ir.
18. Graece pluraliter : cf &l tmpizfvlis todoplai; ,
j^. 19.
AuCTuft.difputanscont. Crefcon. 1. I. to. 9. col.
590. b. ait : Adhtbens teftimtwium de Scnp'iiris Sat/His ubi dic-
tum pittas : Ex multa eloquentia non effugies peccatum icitm
didum non
fit
, ex multa eloqueir.ia,
fid , ex multiloquio
Hilar, quoque in Pf. 139. col, J32.C
non effttgies peccatum. Ambrof. 1. I. de Cain , c. 9.
col. 200.
d. In multiloquio non effugtes
peccatum : 6c 1. de Noe , c. 10.
& z6. col. 240. d. 268. b. Ex multiloquio, feu de multilo-
quio , &c. rimiliter in Pf. 36. col.
791. a. Coneinunt S.
Paulin. epift. 42. p. 258. a. & Zozimus PP.epift. 2. to. i.
p. 948. b. S. Benedidi regula , c. 7. p. 28. In multilo-
quio non effugies
peccatum. In Gr.
'*
vohvtoyieii , &c. ut
in textu.
#\ 20. Ita in Grxco.
"ft. 21. In Gr. of iff aftoiic, It IrJeU rO-tt/'aW iJi-
pientes autem in egcjlate moriuntur.
f. 13. Grafc. 'Eir fiht/li Kffxt vrpias-i xxa" Inrifuin-
fipiens facit mala.
ir. 16. Ita Grajce , nifi quod habetur fimpliciter /5,\-
65/10K , noxia , loco vexatio
efl.
Apud Ambrof. in Pf.
3J.
col. 769. f. 770. a. Stent uva acerba dentibus , $
fumus ocu-
lis , ita iniquitas omnibus utentibus ea. Apud Hieron. in
Ezecb. l3. to. 3. 817. d. Sicut uva acerba dentibus noxia
efl > ? fumus oculis i fie
iniquitas his qui utuntur ea : & in
Joel 2. col. 1 360. a. Sicutfumus noxius
efl
oculis
, 5
immata-
ra uva deimbns ;/ic iniquitas utentibus ea.
tf. 27. Gr*c. sVjwh'C*?*'
k" cum e~*' t- Ald
'
0A'/"
egit : De multiloqm
iiQ
^.31. Mf. Miciac. ibid. Lingua fapientis , Sic Quo CX
LIBER PROVERB. Cap. XI.
***
NotjE ad Versionem antiquam.
loroprodeat hoc teirimonium, an ex Proverb, cap. 10. an verb 36. Os
jufti
mcduabitur fapicnt&im. Hoc ult. magis
ex Pf. $6. ft. jo. non liquet : Grace ita legitur eb loci : 27o- quadrat , nam Hilar, conciuuo addit : Et rtirfum : Lingua
fix Aikx'iv d.>nosuZ,i copxy , Os jujii deftillat
fapieutiam : in Pf. mea calamus Jcriba.
CAPUT XL
Vu 1 C ATA NOVA.
i, O Tatera dolofa , abominatio eft apud Do-
Ominum : & pondus a:quum , voluntas ejus.
2. Ubi fuerit fuperbia , ibi erit & contume-
lia : ubi autem eft humilitas , ibi & fapien-
tia.
Versio antiqua.
i. QTatera doli
,
abominatio eft coram Do-
Ludf.Cai.i.i,
Omino : pondus autcm acquum , acceptum eft p s. Aba*, p.
ei. iji. t.
3
. Simplicitas juftorum diriget eos : & fup-
plantatio perverforum vaftabit illos.
Sup. 10
3.
Defun&us juftus relinquet poenitentiam : ExMf.s.Germ,
promptus autem fit & infultabilis impiorum in-
l
S>
teritus.
VuLGATA NOVA.
4. Non proderunt divitia: ill die ultionis : juftitia
9. Simulator ore decipit amicum fuum : jufti au-
autem liberabit a morte. tern liberabuntur fcientia.
j. Juftitia fimplicis diriget viam ejus : & in impie-
tate fua cornier, impius.
6. Juftitia redtorum liberabit eos : & in infidiis fuis
capientur iniqui.
7. Mortuo homine linpio , nulla erit ultra fpes :
&exfpectatio follicitorum peribit.
8. Juftus de anguftia liberatus eft : & tradetur im-
pius pro eo.
VUEGATA NOVA.
14. Ubi non eft gubernator
,
populus corruet
:
falus autem , ubi multa coniilia.
1 o, In bonis juftorum exfultabit civitas : & in per-
ditione impiorum erit laudatio.
1 1
.
Benediftione juftorum exaltabitur civitas : &
ore impiorum fubvertetur.
11. Qui defpicit amicum fuum, indigens corde
eft : vir autem prudens tacebit.
13. Qui ambulat fraudulenter , revelat arcana:
qui autem fidelis eft animi , celat amici commiffum.
Versio antiqua.
14,
folia
falus.
*?
x 5 . Affligetur malo
,
qui fidem facit pro ex-
traneo : qui autem cavet laqueos , fecurus erit.
16. Mulier gratiofa inveniet gloriam : & ro-
bufti habebunt divitias.
17. Benefacit anima? fus vir mifericors : qui
autem crudelis eft , etiam propinquos abjicit.
V u L g A T A
18. Impius facit opus inftabile : feminanti autem
juftitiam merces fidelis.
VuiGATA NOVA.
z o. Abominabile Domino cor pravum : & vo-
luntas ejus in iis
,
qui fimpliciter ambulant.
2 i . Manus in manu non erit innocens malus :
femen autem juftorum falvabitur.
22. Circulus aureus in naribus fuis, mulier
pulchra & fatua.
N0T.1E
Quibus non eft gubernatio
, cadent quafi Hieron. in Euch,
ubi plurima funt confilia
, maxima eft
27- 3- 882. *.
^Profund. Agaun.
b
Mjdigrms nocet
^
chm fe mifcuerit
j ufto
.
m^c^-
odit autem fonum tutelar.
1 6.
c
Mulier grata fufcitat viro gloriam
17.
d
Animas fuae benefacit vir mifericors..
NOVA.
19. Clementia
praparat vitam
, & fectatio malo-
rum mortem.
Versio
b
Caffian. coll. I.
c. 20. p. 520.
c
S. Paulin. ep,
13. p. 70. a.
d
S. Lto ,/er, II,
p. 6}.c.
"ft. 1. Grate, habet num. pluralist! /o'msi ,ftaterx dolo
fa;
reliqua ut in Lat. fup. dempto utroque
eft.
In Mf.
Jloriac. n. 10. ita : Menfura iniqua, abominatio
eft , &c.
lit in textu. Apud Ambr. 1. 3. offic. to. 2. 124. a. Statera
adultera , abominatio
eft
Domino : pondus autem aqnttm
,
acceptabile
eft
illi : & lib. de vid< col. 207. d. Staterafal-
iax , abominatio
eft
apud Deum : & epift. 2, col.
7J7.
f.
Statera ftllax , improbabilis apud Deum.
ft. 3. H<ec addita reperi in margine inferiori Mf. San-
germ, n. jy. abfuntaurema Vulgata. In Giaeco lie : 'Avm-
Cafj.'/ /;x.ai5? iMtts fiitTct/utboy' 7T
r 4x
!
'C9$
f* ylverai i. eifl-
yjtfmc, uos&oor u-xcvmicc. Mortens
juftus reliquitpmnitentiam :
jacilis autem
fit {^
jucundns impiorum interims.
t. 14. Caffian. coll. 2. c. 4. Quibtts non
eft
guberna-
tio , cadunt m folia. Gr. OH; fi inrafyji x.uspvMt<; tti'tt-
iwin uG&sp jioMit' owTiifia 1A.5 V7ra.f>yji o/ 7roM)~ /SkaxT.
"ft. 1
J.
Eodem redeunt qu* in Greeco , niii qubd loco
tutelx , habetur ccorpaMias , fecuritatis.
t. 16. Gracce conftanter, -yurii ivx.*tsos , &c. fed Hie-
ron. in Ephef.
J.
to. 4. p. 1. col. 381. b. legendum efle
putat, 7tni tvynems' " Mf. Cluniac. tv'xa&twoi;, quaii
a ^ajjTTc; , Ixtus , vultit ferenus : en S. Do&oris verba:
hi Proverbiis puto ita fctiptum : Ivy ivx.a-&no<; tyslpst V-
Jfl io\a.i , Mulier grata fufcitat viro gloriam
, pro eo quod
eft
gratiofa : videremur vim facers Scriptm*
, fj gratias
2-;.
IU
antiqua.
20. Diligit Dominus
munda corda : accepti A,H.a
f
.s.tau.
autem lunt ei omnes immaculati. /. ep. ad CeUc.
2.1
:
a
Manus inferens injuftc non erit impuni-
***'
?
tUS
r a
Hieron. adv. Ru-
22, Sicut inauris in naribus porca.' , fie mulieri
fi
"'idem in ixecb.
male moratae pulchritudo.
27. 28.
p. 883. *
y
ad Versionem
antiquam.
896"./.
agentem mulierem
, pro gratiofa audacler accipere
, nifi
#
cxterx editiones
noftrx opinioni co/igruerent. AquiU enim

tf
Iheodotio
, g
Symmacbus ita pofuerttnt
, yum
X<>-&iZ .
id
eft,
mulier gradofa
; tf
non
tv'xa'^og, quod ad a^io-
nem pertinet gratiarum.
t. 17. Similiter in Gra-co , nil! hoc excipias
, ^J/
z-otu, bonumfacit, pro benefacit.
TC. 20. Eadem refert Csleftius ap. Marium Merc. Gam.
p.
386". pra-ter vocem fwcla , pro munda. In Gr. hJe-
Myficc Kuplct J'KSpe/Jtfiitou oVor
Tejs/fXToi Je dvra irim%
apoi/xct w rctis ilok Cray. Abominatio Domino
perverfx
via
; accepti autem ei omnes immaculati in viisfuis.
estu. Mann manus injiciens
injufte non impunitus erit.
t. 22. Concordant ifta cum Grxco Vat. at in editr.
Aid. & Compl. eft,
'Qmp Umtta xpt-nv unde Hieron.
in Ezech. 16.
p. 790. c. legit, Stent inanris aurea, cum
rehquis ut fupra : & in Ok. 2. col. 1249.3. Sicut mav.ris
aurea in naribus fuis , ita mulieri
peffima pulchritudo. Apud
Caffian. collar.
14. c. i<S.
p. 648. b. Sicut inauris an.
rea in naribus fuis , ita mnlten male moraJx /pedes. Ap,
Au6t. op. imp. in Matth. hom.
4J.
p. 190. b. Sicut in-
aures aurea in naribus porci , ita mnheris male mori*erattt
fpecies.
Rr ij
s
516
LIBER PROVERB. Cap. XII.
VuiGATA NOVA.
2 5. Defiderium juftorum omne bcnum eft : prsf- 24. Alii dividunt propria , & ditiores rfflrit : alii
tolatb impiorum filter, rapiunt non fua
, & Temper in egeftate funt.
Versio antiqua. Vulgata nova.
Bieron.t.i.cont. 2.%. Anima beneditta
,
omnis (implex : vir ani- 25. Anima, qua: benedick , impinguabkur
:
Rufn.p.471.
mofllS inhoneftllS eft.

& qui inebriat , ipfe quoque inebriabitur.
Ambr.l.i.tffic. 26. Qui continet frumentum, relinquet illud 26. Qui abfcondk frumenta ,
maledicetur in
f.
119. <*.*.
nationibus : captans annonam
,
maledictus in populis : benedi&io autem fuper caput venden-
plebe eft 5 benediclio autem ejus qui participat. tium.
Vulgata nova.
27. Bene confurgit diluculo qui qusrit bona : qui 28. Qui confidit in divitiis fuis , corruet : jufti au
autem inveftigator raalorum eft , opprimetur ab eis. tem quafi virens folium germinabunt.
Vuigata nova.
i.
9.
Qui conturbat domum fuam
,
poffidebit Amir. I. 1. de
Jac.c. 5. p. 462.
f.
Versio antiqua.
29
fervit enim imprudens prudenti.
ventos : & qui ftultus eft , ferviet fapienti.
30. Fru&us jufti lignum vita; : & qui fufcipit
animas , fapiens eft.
51. Si juftus in terra recipit, quanto magis 1. Tnig.i.i.Jercm. 3
1. Si juftus vix falvabitur
,
peccatx>r & im-
ftcc. c 1 j. pius ubi parebunt J impius & peccator
NotjE ad Versionem antiqua m.
"fr. 2
J.
ItainGrjeco eft ,przter unum Vh/> ft,virau- pite ejus qui participat; fed antiquiflimi codd. cum pa-
ttm. Apud Ambrof. l.delfaac, c. 2. col.
557.
c. prior tan- raphr. Chald. tollunt hoc , in capite. In Gr. hod. iimpli-
tiim fententia exitac : Annua benedula
,
omnis Jimplex. citer
:
'O
Qynx<i *iw , v-mit-irono aurov t; e'CnW /-
Apud Caffian. J. 8. c. 1. p. 187. c. pofterior : vir ira- w>-//a <hi eif tupxiir t? /USTa/i/oVro;. In nonnullis tamer
cttndus inboneftus eft.
Vide Cotel. not. in 1. 2. Conftitut. libris , tefte Nobilio
,
poft hoc , trmhiontlt , fubditur -n-
Apoft. p. 165. d. (itVZKur uth , Ai',u5)totTe><To;. Ambrof. quoque fup. 119.
t. 26. Ambr. fup. col. 117. d. legit : captans pretix a. relata priori fententia, Otii comintt , &c. paucis in-
Jrumenti, malediclus pt plebe
eft
: & 1. de Nab. c. 8. to. terjectis verbis, ait : Et addidtt : Captans annonam , &c
i.
tf6.
b. captans pretia frumenti , malediclus erit. Cypr. ^.29. In Gr. AtKv'au
,
ferviet , 8cc.
vero 1. 2. Teftim. captans annonam, malediclus in plebe X\ 31. Grac. Ei
f*h
o\mi<,<; /tins Qutyjou, acAr,i
eft ; beneditlio autem in ejus capite
eft ,
qui communicat : Mfs. *, dpccfTUhl*; -ni <p<aiha.\\ Audi. 1. de ling, cleric, apud
etiam nonnulli Ambrof. cum omnibus editt. ferunt , bene- Cypr.
p.
J28.
b. Si juftus vix fahtts Jit, injuftus ubi
diAio autem ejus in capite; edit. Erafm. cum fcq. in ca- parebit i
Pel.
4. ic
lif. Tloriac. n. 10.
CAPUT
Versio antiqua.
Ui diligit difciplinam
,
diligit fenfum :
nam qui odit arguentem fe , ftultus eft.
X I I.
Vuigata nova.
1. /~\ Ui diligit difciplinam
, diligit fcientiam :
V, qui autem odit increpationes , infipiens
Vulgata
Qui bonus eft , hauriet gramm a Domino
eft.
NOVA.
5 . Non roborabitur homo ex impietate : & radix
qui autem confidit in cogitationibus fuis
,
impie agit. juftorum non commovebitur.
S. Paulin. f^.44.
p. 166. c.
Ambr. in
Pf. 1 12.
f.
1146. d.
Versio antiqua.
4.
Mulier bona , corona eft viro fuo.....
5.
Cogitationes juftorum femitx....
CnSRttti. coll. 14.
e. I
J.
p. 869. e.
Idem coll. 1 I . c.
10. p. 5C4. c.
Ex
Mf.
Sangirm.
Vulgata nova.
4.
Mulier diligens , corona eft viro fuo : &
putredo in ofiibus ejus
,
qua confufione res di-
gnas gerit.
5
.
Cogitationes juftorum judicia : & confilia
impiorum fraudulenta.
Vulgata nova.
6. Verba impiorum infidiantur fanguini : os juf- torum permanebit.
forum liberabit eos. 8. Doctrina fua nofcetur vir : qui autem vanus cjC
7.
Verte impios, &non erunt : domus autem juf- excors eft, patebit contemptur.
Versio antiqua. Vulgata nova.
9.
Melior eft vir in ignobilitate ferviens fibi
, 9.
Melior eft pauper & fufficiens fibi
,
quim Icciu
quam qui dignitatem iibi acquirit
, &c indiget gloriofus & indigens pane. 10. jo.
pane.
1 o. Juftus miferetur animas pecorum fuorum
:
vifcera autem impiorum line milericordia.
11
10. Novit juftus jumentorum fuorum animas
:
vifcera autem impiorum crudelia.
11. Qui operatur terram fuam, fatiabitur Tccli.
panibus : qui autem ledlatur otium , ftultiflimus 20. jo.
eft.
Qui fuavis eft in vini demorationibus , in fuii
Qui fuavis eft in vini demorationibus
,
in
NoTiE ad Versionem antiquam.
f.
1. Sic eft in Graeco
,
practer ultima, A.J (ueuyeM-f. ^. 9. Concinit Gr. nifi quod extrem6 hab. '*
riftw tew-
%*$> cUfpfuf q">
"'"em odit increpationes
, ittfipiens. tS -!ti&tr^k ,
J>
tt&cJ to/jSpoi afT*' ad litt. qnjmiJiono-
tf. 4. Idem Paulin. epift. IJ. p. 70. a. erit in perpe- rem Jtbimet circumponens , ^ egens pane,
tuitm corona viro fuo. Gr. wi v.rifilxy siyans tw
dtjfi tf. iq. Ita Graece ad verbum.
J^tm;. If. 11. Eadem exhibent extra textum alii duo Mfs. S.
t. $. In Grseco non femita , fed itf^circi ,
judicia. Germ. a. 4. & 14. exceptis his duobus , tnodcratiombus
,
LIBER PROVERB. Cap. XIII.
317
VlIIGAIA NOVA. VeRSIOANTIQUA.
munitionibas relinquit contumeliam. fuis monitionibus rclinquet contumeliam.
11. Defiderium impii munimentum eft pef-
fimorum : radix autem juftorum proficiet.
13. Propter peccata labiorum ruina proxi- I 3.
Per deli&a labiorum incidit in laqucum
Hkreti. I. 3. cont,
mat malo : effugiet autem juftus de anguftia. peccator
R
"fi"- h 47
1 -
14.
De frudfcu oris fui unufquifque replebitur
bonis , & juxta opera manuum fuarum retribue-
tur ei.
1 j. Via ftulti refta in oculis ejus : qui autem
>
1 5. Vise infipjentium teCtx coram ipfis : exau- tntif. Cai. !. r.
fapiens eft, audit confilia. dit autem confilia fapiens.
frtM.Atban.19z.fi
16. Fatuus .ftatim indicat iram fuam : qui au- 16. Imprudens eadem die enunciat iram fuam : Cypr. 1. 3. Teftim,
tern diflimulat injuriam, callidus eft. abfeondit autem inhonorationem fuam aftutus. t- l
o6>
VULGATA NOVA.
7. Qui quod novit loquitur , index juftitia: eft: qui autem teftis eft repentinus, concinnatlinguammen-
iqui autem mentitur , teftis eft fraudulentus. dacii.
18. Eft qui promittit , & quali gladio pungitur zo. Dolus in corde cogitantium mala : qui autem
confeientia; : lingua autem fapientium fanitas eft. pads ineunt confilia , fequitur eos gaudium.
19. Labium veritatis rirmum erit in perpetuum :
VuiGATA NOVA. VERSIO ANTIQUA.
ii. Non contriftabit juftum quidquid ei ac- 21, Jufto nihil placet iniquum Aug. I. z. com.
ciderit : impii autem replebuntur malo. .
ep. barmen, to,
9.
ii. Abominatio eft Domino labia mendacia : 22.
a
Abominatio eft Domino labia menda-
"}'^'
d
,'
qui autem fidehter agunt, placent ei. Cia
j*7.r,
VULGATA NOVA.
23. Homo verfutus celat fcientiam : & cor infi- z$. Mceror in corde viri humiliabit ilium
, &
pientium provocat ftultitiam. fermone bono lanificabitur.
24. Manus fortium dominabitur : qua; autem re- 26. Qui negligit damnum propter amicum
,
juf-
mifla eft ,
tributis ferviet. tus eft : iter autem impiorum decipiet eos.
VuiGATANOVA. V E R S I O A N T I
Q
U A.
17. Non inveniet fraudulentus lucrum : & 27.,, poiTeffio pretiofa VU' mundus,
Amhr.inVf.6t.
fubftantia hominis erit auri pretium. />. 363 ^
28. In femita juftitiae, vita : iter autem de-.
vium duck ad mortem.
Not* ad Versionem ant 1 qua m.
pro demwat. & relinquit. In Gr. "Oe, is'ir m/w w ttrter f. 16. Graecum ultimo hab. ivip vrctnpyor, , vir afltttus 1
ft.ionex&Xt , a/ to?; iavri oxupciptau ko.txhettyi dn/^lat' cast, ut in Lat. fup. a Mf. tamen Alex, abeft amp. Ap. Hie-
quae abfunt a textu Hebraico. ion. 1. 3. contra Rufin.
p. 471. Stultns eadem die cjlendit
&. 13. Gr. Vatic, initio hab. At' a/naprlccv , Propter fee-
iram fuam.
catum ; Mf. vero Alex. A<" dpictp]!ois ; item inf. num. plur. Tr~. II. Gr. Out a.pi(ji IS S~ntt!\ ilh i~mv.
ti'i <aay!(Tai , in laqueos. "fr. 22. Eodem modo legit Hieron. 1. 3. cont. Rufin. to.
f. if.
Ad verbum e Gr. Apud Hieron. 1. 3. cont. Ru- 4. 472. A Grarco abeft medium
efl.
fin. col. 471. Itinera flaltorum reila in coufpeUuftto.
'$.2.']. Itidem Grsece.
I
CAPUT
XIII.
VulGAlA NOVA.
. TH* Ilius fapiens , do&rina patris : qui autem illu- 2. De fruftu oris fui homo fatiabitur bonis : ani-
X. for eft, non audit cum arguitur. ma autem prasvaricatorum iniqua.
VULGATA NOVA. VERSIO ANT1QUA.
j.
Qui cuftodit 03 fuum
,
cuftodit animam
3.
Qui cuftodit os fiium , fervat animam fuam : H/-. /. 3.
<*
fuam : qui autem inconfideratus eft ad loquen- & qui temerarius eft labiis , terrebit fe ipfum. Hufin.
to.
4. 2. *.
dum ,
fentiet mala, /.471.
VuiGATA nova;
4. Vult & non vult piger : anima autem operan- tem confundit , & confundetur.
tium impinguabitur. 6. Juftitia cuftodit innocentis viam : impietas au-
j. Verbum mendax juftus deteftabitur : impius au- tem peccatorem fupplantat.
VULGATA NOVA. VeRSIO ANTIQUA.
7. Eft quafi dives, cum nihil habeat : & eft
7. Sunt qui fe divites ferunt, nihil habentes : C1jjian.coii.t4.
quafi pauper
, cum in multis divitiis fit. & funt qui fe humiliant in multis divitiis.
c- *$ ? 869./;
8. Redemptio anima; viri , divitix fus : qui 8. Redemptio animoe viri
,
propria? divitia: : Hieron.
ep,ft.
ad
autem pauper eft , increpationem non fuftinet. pauper autem non fuftinet comminationem.
Eujlocb. to.
4. p. z.
N\r
cl-
4?- C i)
i
OTJE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
Amesz. t. 3.
1
~j8j,
t. 3.
Vix melius e Grxco.
429. f.4jo. a. &1. 3. cont. Pela^. to.4. y^L f. Itaquogue
tf. 7.
Similiter in Graeco. Item apud Auguft. ferm.
36. refertCaflian. coll. 3. c. 9. p. 361. Item in Capitular. Ba-
to.
y.
17J.
d. Sunt qui
fe
divites affeilaiit , nihil habentes: luz. to. z. p. 586. Redemptio anima viri, propria dtvitix
&
funt quife humiliant
, chm Jint divites.
ejus. In Gr. Avl&v dySipo; i|<BX?S

"'*'*
ttmIk-
<v1ax>t
t. 8. Priorem fententiam rurfum citat Hieron. in Ec- As x\ vtplscileu tLmiMr" Act. Symm. & Theod. sW.^:::.:-.
^ef, to. 2. 767.
c. & in Ifai. io.
j
8. Sc 60. to.
3. 90, e. Apud Ambrof. 1. de Elia , c. 20. col.
559.
c. Redemptio v>,
5*8
LIBER PROVERB. Cap. XIV.
Ambr. in Vfal.
ll8./>. 1115..
x LXX.
Lticif. Cat. I. r.
fro S. Atban, p.
IM./.
V E R S I O ANTiqUA.
9.
Lux femper eft juftis
Aninwe dolofae errant in peccatis : jufti autem
mifericordes funt , & miferantur.
10. Makis cum contumelia agit mala
VULGATA NOVA.
9. Lux juftorum kxtiricat : lucerna autem im-
piorum exftinguetur.
. VuiGAiA
1 1 . Subftantia feftinata minuetur : qua? autem pau-
latim colligitur manu ,
multiplicabitur.
Versio antio.ua.
Ix Mj?. s.Genn.
Filio dolofo nihil erit boni : fervo autem fa-
n. 4. 14.
1 j.
pienti proiperi erunt actus , & dirigentur viae ejus.
Lncif.i.i.proS. 14. Lex fapienti fons eft vitx : ftultus autem
laqueo morietur,
1
5. Intellectus autem bonus da't gratiam
Athan. p. 192.
f.
Ambr. in
P
J. 118.
/>. 1180.^.
Hieroti. I. \.coHt,
Tkwf.f.VJi.
Lucif.L. l.proS,
Atban. p. 191.
f.
Ami. quaft. V.
Teji.ap.Aug.ii).
3. ciplina
55
16 & infipiens expandit malitiam fuam.
17. Rex audax incidet in mala
1 8. Paupertatem , 6c ignobilitatem aufert dif-
io. Inter fuperbos femper jurgia funt : qui
autem agunt omnia cum conlilio , reguntur fa-
pientia.
NOVA.
1 2.
. Spes
,
quae differtur , affligk animam : lignum
vita: defiderium veniens.
Vuxgata NOVA.
1 3. Qui detrahit alicui rei , ipfe fe in rutu-
rum obligat : qui autem timet prarceptum , in
pace verfabitur.
Animas dolofx errant in peccatis : jufti autem
mifericordes funt , & miferantur.
14. Lex fapientis fons vita;, ut declinet h
ruina mortis.
1 5. Dodrina bona dabit gratiam : in itinere
contemptorum vorago.
1 6. Aftutus omnia agit cum conlilio : qui au-
tem fatuus eft , aperit ftultitiam.
17. Nuncius impii cadet in malum : legatus
autem fidelis , fanitas.
18. Egeftas, & ignominia ei
,
qui deferit dif-
ciplinam : qui autem acquiefcit arguenti
,
glo-
riticabitur.
VulgATA nova.
19.
Defiderium fi compleatur , deleftat animam: amicus ftultorum fimilis efficietur.
Jug.ep. 185".
deteftantur ftulti eos
,
qui fugiunt mala.
jo, Qui cum fapientibus graditur , fapiens'erit
Versio antiqua.
, 2.2. thefaurizantur autem juftis divitiae im-
piorum.
z 1 . Peccatores perfequitur malum : & juftis ie-
tribuentur bona.
Hieron.inZacb. 14. Qui parcit baculo fno
,
odit filium fuum
:
8. to.
3- 1745- *
qui autem diligenter corripit, diligit.
idem in Amos %. 2.
5.
Juftus comedens , faturat animam fuam :
tt. 3.
1444.
1.
'animx autem impiorum efutient.
VULSATA NOVA.
12. Bonus relinquit hxredes filios , & nepr>
tes : & cuftoditur jufto fubftantia peccatoris.
z
v.
Multi cibi in novalibus patrum : & aliis
congregantur abfque judicio.
24. Qui parcit virga? , odit filium fuum : qui
autem diligit ilium , inftanter erudit.
2 5. Juftus comedit, & replet animam fuam :
venter autem impiorum infaturabilis.
NOT.1 AD
divitia ejus : & in Pf. 37.
col. 8a
J.
e. Divttix viri , redemp-
tio animx ejus : at in Pf. 36. col. 788. f. & epift. 3. to. 2.
1044. d. Redemptio animxviri , divitixejus. Similiter hab.
Auguft. fer. 36. to.
J.
178. c. fed addit : pauper autem non
fnffcrt
minas. Schol. i tpipa cnriw.
if. 9.
Confonat Graec. ad verbum. Pofteriores vero fen-
tenti* 2. allatae fup. nempe , Animx dolojx , &c. Jufti au-
tem-, &c. illae ipfae leguntur inf. in Vulg. ad tf. 1 3. quo ad-
vene funt ex Edit. LXX. imo etiamnum in iplis LXX. non
ad &. 1 3. fed ad ptaefentem if. 9. pertinent ;
quo etiam il-
las referre non dubitamus. Harum autem fententiarum ne-
verbum quidem exftat in texra Hebraico.
if. 10. Similiter habet Hieron. 1. 3.
contra Rutin, col.
471. una cum Graeco.
if. 13. Mfs. tres fupradicti verba fubtiexa exhibent in
ora inferiori. Mf. vero S. Theod. ad Remos eadem refert
intra textum , his tanruvn mutatis , filio doUJi , ultimpque
dirigetur ot ejus. Hjec autem omnia non legunrur hie in
Vulgata ; fed eotum loco pofita funt ilia : Animx dolojx er-
rant , &c. qua: retulimus fupra ad V. 9. Ifta autem , Filio
dolofo , &c. leguntur infra in ead. Vulg. cap. 14. t. iy.
At eorumdemquidquam in fonte Hebrai'co fruftraqul-ive-
Versionem antiqua m.
ris. In Gra:co habentur ut fupra , exceptis his ult. num.
ling. Ktt.TsvtivAMi~ii 11 0A0; ixiTi > ut in Vulg.^
t. 14- Ita Gr. habet, practer genitiv. sop? , fafitmis ,
abfque feq. eji ; voci autem laqueo , id prxpuniiur , utso %
fuk
~#. iy. Grace deeft autem.
yir. 16. 17. 18. Totidem pene verba in Graeco.
#. 12. Ad verbum e Grseco.
if. 24. A Graeco abeft pronomen fuo : verbum autem
diligit
,
ponitur poft hoc , qui autem ; c*t. quadrant. Cy-
prian. 1. 3. Teftim. p. 327. c. legit : Qui parcit baculo
,
odit jilium. Ambrof. vero epift. 37.
to. 2. 940. b. Qui par-
cit baculo fno , odit filiumfuum , ut fup. & in Pf. 118. col.
1 195. b. Oui parcit baculo , odit filium Jtium : cajiigat au-
tem Dominus quern diligit : rurfus in Luc. 10. col. 1425.4.
Qui parcit baculo , odit filium fuum. Similiter Auguft. epift.
18
J.
ad Bonif. to. 2. 652. b.cum Aul. op. imp. in Matth.
horn.
Ji. p. 216. b. In Mf. Floriac. n. 10. ita : Qui parcit
baculo , odit filium fuum : nam qui diligit , diligenter eru-
dit ; non Ixtatnr in filio
non trudtto.
if.
2J.
Concordant omnia cum Graeco ,
prter ult.'
ejuritnt , pro quo cio\uTi ,
egenx.
CAPUT
Versio antiqua.
Anon.ap.S.Pau-i. "\lf
Ulieres lapientes aedificaverunt fibi do
lin. ep. 1. to. 2.
p,
J.
mos.
1}-, 1,
Graecum delety^;'.
X I V.
Vulgata nova.
1. OApiens mulier rediricat domumfuam : infi-
OpiensexftrucLamquoque manibus deftruet.
- No t ie ad Versionem antiqua m.
Job 12
LIBER PROVERB.
VuiGATA NOVA.
i. Ambulans re&o itinere , & timens Deum
,
defpicitur ab eo
,
qui infami graditur via.
3. In ore ftulti virga fuperbia? : labia autem
fapientium cuftodiunt eos.
4.
Ubi non funt boves
,
prafepe vacuum eft :
ubi autem plurimae fegetes , ibi manifefta eft for-
titudo bovis.
5
.
Teftis fidelis non mentitur : profert autem
mendacium dolofus teftis.
6. Quaint derifor fapientiam , & non inve-
nit : doftrina prudentium facilis.
7. Vade qontra virum ftultum
, &nefcit labia
prudentia.
Cap. XIV.
Versio
antiqua.
3
J
9
3.
Ex ore ftultorum baculum
contumelix Ambr.l.
\.offic>
p. 115. f.
4.
Ubi boves non funt
,
prxfepia
munda funt : fi SauUtt. ,
P
. 10.
a
ubi plena funt prxfepia
, manifefta eft fortitudo t-
*.<*.#'/>. ji.
bovis. p.zi^.b.
a
Hieron. in Abac,
I. p. 1640. b.
6. Quxres fapientiam apud malos , & non in- GtfJA. //. 7.
venies at.
p.
44J
.
7 arma intelledus, labia fapientis. Ambr.
tf. 2.
p.
75c. a.
Vuxgata nova.
8. Sapientia callidi eft intelligere viam fuam : & bitur gratia.
imprudentia ftultorum errans. 1 o. Cor quod novit amaritudinem anima: fua: , in
9.
Stultus illudet peccatum
, & inter juftos mora- gaudio ejus non mifcebitur extraneus.
VuICAIA NOVA.
1 1 . Domus impiorum delebitur : tabernacula
vero juftorum germinabunt.
12. Eft via, qua; videtur homini jufta : no-
vilfima autem ejus deducunt ad mortem.
& extrema
14.
1 5 . Rifus dolore mifcebitur
,
gaudii luftus occupat.
14. Viis fuis replebitur ftultus , & fuper eum
erit vir bonus.
1 5 . Innocens credit omni verbo : aftutus con-
fiderat greffus fuos.
Filio dolofo nihil erit boni : fervo autem fa-
pienti profperi erunt a&us , & dirigetur via ejus.
16. Sapiens timet , & declinata malo: ftul-
tus tranlilit , & confidit.
17. Impatiens operabitur ftultitiam : & vir
verfutus odiofus eft.
Vuxgata
Versio antiqua.
11. Domus juftorum permanent : & taberna- Shrm, inZach.
cula eorum
,
qui recle agunt , ftabunt. 14- " 5- 1802 *.
12. Eft via,
_
quae videtur recta effe apud ho- idem 1. 1. adv.
mines
: & noviftima ejus veniunt in profundum
p,u
&- t0- 4- ? *
inferni. /. yoo, t ,
Suis itineribus faturabitur
tcmerarius
Innocens credit omni verbo
Hieron. I. l.conl,
"Rufin. p. 471.
Ambr.i.
l.ojfic,
p. i ay. /,
>
1 6. Sapiens timendo declinabit a malo
piens autem mifcetur confidens ir.iquo.
17. Vir iracundus agit fine conlilio
ihfi- Lucif. Cat. 1. 1;
proS.Atkan.iyx.f,
Caffian. I. Z, c,
I. p. 187.
NOVA.
1 8. Poiiidebunt parvuli ftultitiam , & exfpe&a-
bunt aftuti fcientiam.
1 9. Jacebunt mali ante bonos : & impii ante por-
tas juftorum.
10. Etiam proximo fuo pauper odiofus erit : ami-
ci vero divitum multi.
ii. Qui defpicit proximum fuum
, peccat:qui
autem miferetur pauperis , beatus erit.
Qui credit in Domino , mifericordiam diligit.
22. Errant qui operantur malum : mifericordia &
Veritas pra?parant bona.
Ver S I o VuiGATA NOVA.
1 ) . In omni opere erit abundantia : ubi au-
tem verba funt plurima , ibi frequenter egeftas.
24. Corona fapientium , divitia: eorum : fa-
tuitas ftultorum , imprudentia.
2 5 . Liberal animas teftis fidelis : & profert
mendacia verlipellis.
NotjE ad Versionem ANTIQUAM
ANTIQUA.
23.
In omni follicito ineft amplius : nam qui
fuavis , & fine dolore eft , in egeftate erit.
25. Liberat de malis animam martyr fidelis
Cafjian. coll,
6. p. 454.
*
Cypr. L
l9-
1>.
j.
iy.
T0-. $.
Hieron. contra Rufin. In ere
flu
hi bacillus contu-
melix. Graece vero ut fup. in textu , excepco plurali pkh.%-
p!a , baculi ; Theodot. paj\!e>.
V: 4. Prima fententia ex S. Paulino , fimiliter habetur
Grxce , detracto ult. funt : poflerior vero ex Hieron. pau-
lum difVert ; ira nempe fequitur in Gr. { As ttcmk ymi/ux-
7k, q>w spot, /5co? /'%!/? i. e.ubi autem mnlta ginimina ,ma-
titfefla bovis virtus. Multo plura hue referre videtur Hie-
ron. loco fup. cit. ira enim fcribit : Pecora
tf
boves , de qiii-
bus
J
Salomon loquitur in Proverbiis : Adhibe airam his qua
in campo funt regionibus : < attonde bcrbas , $ congrega
fenutn , ut habeas ores ad vefcendiim. Boves qttoque non erunt
in prafepibits
,
quia ubi plena fiat prxfepia , manifefla
eflfor-
titudo bovis. A quo vero Interprets haec tota mutuatus me-
rit Hieron. me fugit.
f. 6. Ita legit Hieron. 1. j. adv. Rufin. col.
471. una
cum Graeco.
f.J.
IdemAmbrof. epift.
\J.
col. 940. f. leg. labia
fa-
pientix , non fapientis : Grdecum
, yt'm Qo<pot, labia fapien-
tia.
iT. II. Graecum initio fie habet : OkUt actQSt upayidii-
Qovlai , Domus impiorum delebuntur
, non veto , Domnsjufl,
ftmumtni : fequentia quadrant.
t. it. Similiter habet Aucl. 1. de fing. cleric, ap. Cypr.
p. 19. a.
Ffl
via
,
qua videtur apud homines refla
effe : no-
viffima autem ejus veniunt in prof, inftrorum. Ita quoque in
Gr. Eadetn repetuntur inf. c.
\6.~f. ij. quern vide.
Tt. 14. In Gr. Tut icufl* o'fur tmi^h'oe^i
^^cuncifS'ioi
,
&c.
f. l$. Ita rurfum Ambrof. 1. j.defide, to. 2.
J^.e. In
Gr. KKctMC
,
pro innocens : non adduntur autem ibi verba fe->-
quentia
, Filio dolofo , &c. quae leguntur in Vulg. fed fup.
c. 15. #. 1
j.
t. 16. In Gr. $gx)iH , declinavit ; ultimoque
, iavl^v;-
taci^iac filytulai dvt>,ua> , /ibi fidens mifcetur iniqtto. Hieron,
1. 3.
cont. Rufin. col.
472. ita legit : Sapiens timendo decli*
nat malum : flultus confidens mifcetur ei. Auci. I, de fing.
cleric, apud Cypr.
p. J2I. b. Sapiens timendo declinabit ab
omni malo : injipiens autem confidens fui mifcetur impio.
t. 17. Hanc feiuentiam nonnihil haeiitans hue retuli.
Gr*ce enim ita fequitur : 'Oi^'Gf^o; <srpctari .urra aSw/aj
j
Impatiens agit cum temeritate : vide inf. ad verfum 18. cap.
1;.
1^. 2$.
Pofterior fententia rurfus habetur apud Cadian.
coll. 24. c. 26. p. 882. utrique autem Graecum favet.
t.
zj. Ad verbum e Gr*co , pr*ter unum libera
, pro
LIBER PROVERB. Cap. XV.
Vigil.Tapf. I. com.
I'arim. p. 746.
f.
Aug. I. l.conl.ep,
Tarm.to. 9. zj. a.
Hieron. I.
J.
cant,
THufin, /0.4.472.
Amir. ep. C%.p,
a
Hieron. in ljai,
JO. p. 36?.*.
*>LucfcCal.l. 1,
/> S.Atb. lyz.f,
520
Versio antiqua:
26. In timore Dei fpiritus fortitudinis ; & in
viis ejus pax , & vita aeterna.
28. In lata gente gloria regis : in diminutione
autem populi contritio principis.
29. Longanimus vir, multus in prudentia eft :
pufillanimus , valde imprudens eft.
30. Manfuetus homo
,
cordis medicus eft :
a
tinea odium , cor intelligens.
.
3
1
.
b
Qui contumeliam facit pauperi , irritat
eum qui fecit ilium
Cafftan. coll. 14.
t, 16. />. 648. c.
}
>' In corde enim bono requiefcet fapien-
tia.
V U L G A T A
miferos autem facit
VuLGATANOVA.
26. In timore Domini fiducia fortitudinis, &
filiis ejus erit fpes.
27. Timor Domini fons vita; , ut declinent a
ruina mortis.
z8. In multitudine populi dignitas regis-: &
in paucitate plebis ignominia principis.
29. Qui patiens eft, multa gubernatur pru-
dentia : qui autem impatiens eft , exaltat ftulti-
tiam fuam.
50. Vita carnium , fanitas cordis : putredo of-
fium , invidia.
31. Qui calumniatur egentem ,
exprobrat Inf. 17,
faftori ejus : honorat autem eum
,
qui miferetur J*
pauperis.
3
2 . In malitia fua expelletur impius : fperat
autem juftus in morte fua.
33. In corde prudentis requiefcit fapientia
,
& indodtos quofque erudiet.
NOVA.
34.
Juftitia elevat gentem
populos peccatum.
NoTjE ad Versionem a n t i
q
u a m
3 5 . Acceptus eft regi minifter intelligens : iracun-
diam ejus inutilis fuftinebit.
quo picirut > liberal/it.
Tfr.
26". GrKc. 'By ipoZa Kup'v eWic l^jnc,' to!"; As t/x-
i-oi; ivrS xma^il'SKi epetefter i.e. hi timore Dominifpesforti-
tudinis : filiis
autem jitis relinquetfirmameiitum ; edit. Aid.
addit n'prws ,
pads.
Tf. 28. Sic iterum legit Aug. 1. 2. col.
J2.
prater hoc 1.
In latitndine gtntic
,
pro In lata gente. Tichon. reg. 7. p.
<>J.
c. pofteriora tantiim citat : in diminutione populi, com-
minutio principis. Gr. 'Er 7roMi tfatt Stitpi fcaiiMcut;' cV S~l
V". 29. Prior fententia rurfus legitur apud Hieron. in ep.
adGalat. to. 4. 304. d. Cuncta Grsco quadrant, detratto
tamen duplici
eft.
it. 30. Apte ad Gr. prater u\\. intelligent
, pro quo atQv-
rui, quod Nubil. vernt fenjitivum. Primam fententiam
iterum refert Ambrof. in Pf. 1. p. 740. c.
y. 31. S. Paulin. epift. 34. p. 217.8. Quifpernit pan-
perem , exacerbat eum qui fecit ilium. Hieron. 1. 3. contra
Rufin.col.472. Otii calumniatur ppupercm ,lacej]it fatjorem
ejus. Grsec. 'O Qt-wpavrur tmvvloi, irctgytyvsi to , &c. ut
iupra.
#. 33. Gr. 'Ei xa/>Ai'a cLyc.&i avfpof Q^fla.
In editio-
nibus Aid. 5c Cumpl. dtccvrcwriflti Qopct.
CAPUT XV.
Versio Antiqua.
Ca$an. i. 8. c i . T Ra perdit etiam prudentes
1. p. 187. A p. 127.
Hieron. 1. i-cont. 2. Lingua fapientium bona novit, & os ftul-
B.ufin.t.4.p.47z. torum pronunciat malum.
3.
In omni loco fpeculantur oculi Dei bonos
& malos.
Cypr. I. i.Tejlim
(. 320. a.
E*
Mf.
S, Germ,
v. 1
J.
In abundant! juftitia: virtus maxima eft : cogi-
tationes impiorum eradicabuntur.
Amir, in
Pf.
36".
p. 8l0. a.
Inf. 21. 27.
F.ali. 34.21.
Cypr. ep. 62, p,
103. c.
7. Labia fapientium alligara' funt fenfu.
V u l g a t a
8. Viftimae impiorum abominabiles Domino : vota
VuLGATA NOVA.
i. "I3 Efponfio mollis frangit iram : fermo ^u- Inf.
2
J.
AVrus fufcitat furorem.
I
J
2
.
Lingua fapientium ornat fcientiam : os fa-
tuorum ebullit ftultitiam.
3. In omni loco oculi Domini contemplantur
bonos & malos.
4. Lingua placabilis , lignum vita? : qua; au-
tem immoderata eft, conteret fpiritum.
5. Stultus irridet difciplinam patris fui : qui
autem cuftodit increpationes , aftutior fiet.
In abundanti juftitia virtus maxima eft : cogl-
tationes autem impiorum eradicabuntur.
6. Domus jufti plurima fortitudo : & in fruc-
tibus impii conturbatio.
7.
Labia fapientium dilleminabunt fcientiam :
cor ftultorum diflimile erit.
NOVA.
9. Abominatio eft Domino via impii : qui fequitur
juftorum placabilia. juftitiam
, diligitur ab eo.
Versio antiqua. Vulgata nova.
10. Non diligit indifciplinatus caftigantem fe : 10. Doftrina mala deferenti viam vita: : qui
qui autem oderunt correptiones
, confumentur increpationes odit , morietur.
.turpiter.
Not & AD V E R S I
f.i.
ItidemGregor. M.l.
y. moral, c.
45. p. 175. c. cum
Gr. Ambrof. in Pf. 36. col. 785. c. 7B6. a. & 1. de Sacram.
383.
f. necnon Hieron. 1. 2. coht. Pelag. to. 4. ji 3. f. ha
j/erdit ettath fapieutes.
#. 2. CoHcinit Gr. nifi qu6dextremohab.i'r>'/w4*-
xd , annuntial mala.
#.
3. Ita rurfum Cypr. 1. deorat. Dom.
p. 20
J.
a. cum
Fulg. refp. contra Arian. p. 64. & 1. 2. ad Trafim. c.
7. p.
97. nee diffimileGraecum eft.
ONEMANTIQUAM.
inferiori : exftat etiam in Germ. n. 4. & 14. fed intra rex-
turn : abeft vero a textu Hebraico ; nee traniiit in Vulga-
tam , nil! ex Edit. LXX. ubi lie : 'Er a^aiaX^van Ai*..tiiti>ti
''%K 3-omm* 01 cA.s dQstofTi ohipfiiZpi < 7! itaaxSrlou' In abun-
danti
juftitia fortitudo multa : impii autem raduitus de terra
ptribunt.
"t. 7. Idem Ambrof. in Pf. 38. col.
844. b. Labiafapien-
97
tis alligata junt tntelleclu : at epift. 2. col.
7 J6\
a. ait : La-
bia tua alligata J?nt fenfu.
Gr. textui fa vet.
t.
J.
Hoc additament. exhibet Mf, S. Germ, ij.inora
t. 10. Prior fententia pertinere vidsiut ad yerf,
jj.
LIBER PROVERB. Cap. XV.
321
Inf. 16,
4- tf
17. 21.
VUIGATA NOVA.
Jr. Infernus , & perditio coram Domino :
quanto magis corda filiorum hominum ?
1 1. Non amat peftilens eum
,
qui fe corripit:
nee ad fapientes graditur.
Vdig
1 5 . Cor gaudens exhilarat faciem : in mcerore ani-
mi dejicitur fpiritus.
14. Cor fapientis quxrit dodlrinam : & os ftulto-
V U I G A T A NOVA.
1 5. Melius eft parum cum timore Domini,
quam thefauri magni & infatiabiles.
17. Melius eft vocari ad olera cum charita-
te
,
quam ad vitulum faginatum cum odio.
Ve RSIO ANTIQUA.
\z. Non diligit indifciplinatus arguentes fe : Mf.Fieriac.n.io.
cum fapientibus autem non loquitur.
ATA NOVA.
rum pafcitur imperitia.
1 5. Omnes dies pauperis, mali : fecura mens quafi
juge convivium.
VeRSIO ANTIQUA.
1 8. Vir iracundus provocat rixas : qui patiens
eft, mitigat fufcitatas.
19. Iter pigrorum quafi fepes fpinarum : via
juftorum abftjue oftendiculo.
1 6. Melius eft exiguum cum Dei timore
,
quam
thefauri magni fine timore.
17. Melior eft hofpitalitas cum oleribus ad
amicitiam & gratiam
,
quam 11 vitulos occidas
ad prxfepia cum inimicitiis.
1 8. Homo animofus parat lites : & vir iracun-
dus exaggerat peccata.
io. Vise enim nihil operantium ftratae funt fpi-
nis : fortium vero tritae funt.
Inf. 16.
io. Filius fapiens lajtificat patrem : & ftultus ho-
mo defpicit matrem fuam.
1 1. Stultitia gaudium ftulto : & vir prudens diri-
git greflus fuos.
22. Difllpantur cogitationes ubi non eft confilium :
ubi vero funt plures confiliarii , contirmantur.
2
j . La;tatur homo in fententia oris fui : & fermo
VULGATA NOVA.
4 7. Conturbat domum fuam qui fe&atur ava-
ritiam : qui autem odit munera , vivet.
Per mifericordiam Sc fidem purgantur pec-
VULGATA NOVA.
opportunus eft optimus.
4.
Semita vita fuper eruditum , ut declinet de
Ambr. ep. 1.
f,
757-
"
Idem I. l.de Abr.
2. offic. p. $6. b.
Firmil. ep. ad Cypr.
ap.ipjum,p. 1 jo. J.
Caffian. coll. 24.
c. 24. p. 879. /.
880. <*.
inferno noviffimo.
2 ,. Domum fuperborum demolietur Dominus :
&"
firmos faciet terminos vidua?.
26. Abominatio Domini cogitationes mala;
purus fermo pulcherrimus firmabitur ab eo.
V E r s 1 o
&
ANTIQUA.
27.
Per mifericordias & fidem purgantur peccata
:
cata : per timorem autem Domini declinac omnis timor autem Domini declinat omnes a malo.
a malo.
^8 Accepts apud Dominumviae
juftorum:
& per ipfos etiam inimici amici hunt.
.29. Longe eft Dominus ab impiis
28. Mens jufti meditatur obedientiam : os im-
piorum redundat malis.
29. Longe eft Dominus ab impiis : & oratio-
nes juftorum exaudiet.
j
o . Lux oculorum Letificat animam : fama bo-
na impinguat offa.
31. Auris, qua; audit increpationes vita; , in
medio fapientium commorabitur.
32. Qui abjicit difciplinam , defpicit animam
fuam : qui autem acquiefcit increpationibus
,
pof- nam qui fervat objurgationem
, acquirer,
feflor eft cordis.
30.
a
Cor viri cogitet jufta, uta Domino di-
rigantur greflus ejus
b
impinguant ofla fermo-
nes boni.
Ix
Mf. S. Gtrm,
n,
ijf.
Hieron. I. l.inep.
ad Epbef. to.
4. col.
144-
*
a
Cypr. de ulo
&
liv.p. 2.61. b.
"
S. Pattlin.ep. 1,
p. I.
Qui repellit difciplinam , odit femetipfum : Mf. Timte. n. io.
NoTjC ad Versionem
inf. ita enim in Grxco eft : UaiAti'v. dxds.it y>vp[f;1ai viri
fuvraCio'Ttot' 01 As /JtQtrlts fteyjQlS , Ttbev/uGHt ui'%,pZ<;. i.
e. Difcipltna innocentis cognofcitnr a pratereunttbus : qui au-
tem oderunt correptiotie! , moriuntur turp'tter.
~t. 14. Icidem Graece , exceptis his fuc. duobus , Ovx.
Kyofawii fc'x i/-ti>.tt(jii.
f. 16. Conlonat Grsec. nifi id excipiatur ,^/n/ia^s/)';
,
parva pars , loco exiguum ; ut & Kvpln , loco Dei. Cacfar.
Aielat. hom. 29. Melior efl exiguaportio cum timore Domi-
ni >
quam thefauri magni Jine timore ejus.
fp. 17. Ita in Gr. piseter ult. quam
Ji
i/itulos , &c. pro
quihus (impliciter : 11 trapdU^i /*o%oiv y.trd ly^&ct ,
qnkm
tippofitio vituhrum cum inimicitia. Theodot. vTrsp /5jVei7su-
Tof
,
fuper bovem faginatum , &c. Vide etiam Ambrof. 1,
de Tob. c.
J.
col.
597.
c.
"if. 18. Caffian. 1. 8. c. I. p. 187. C Vir animofns parit
rixas : vir autem iracundus effodit peccata. Ciaconius tatnen
cenfetCaffianum ex duobus Proverbioium locis unum hoc
Teftirnonium conflalle , & priorem partem ex capite 15.
pofteiiorem vero ex cap. 29. T&. 22. fLimpfiile : videndus
ipfe in fuis notis. Ita Gazxus in hunc locum. Idem quoque
dicendum de Firmiliano. In Gr. multo plura : 'Aci!p Quy.u-
A? Trapxcx.;vu.L,;i y.a.yj3.t,' /ueotpoGi/.uo; c\e
g)
ryy (iswQar
y.cny.Trpctur:t. Maxpotv/Mi; atwp HctTaoCiQa zpiicie,' Se dce-
Ch? syeipti nahM/. Vir animojus parat rixas : longanimis au-
tem
2? futuram mitigat. Longanimis vir exflingaet judicia :
fmpius autem fufcitat magis. Similiter apud Hieron. 1. 3.
contra R.ufin.
p. 472. Vir animojus parat rixas.
ft. 19. Similiter in Gr. eft. Apud Paulin. vero epi/r. 28.
Tom. JI.
A N T I
Q
U A M.
a. Via pigrorum fpinis flrata. p. 17C.
t. 47. H*c fententia duplex legitur in Mf. prsed. intra
textum
, non in marg. de more ; in altero vero S. Germ. n.
14. exhibetur in ora inferiori , non tamen eo loci , fed in-
fra pofttf-. j. capitis lfj. his tantum mutatis : Per mifericar<-
diam per timorem autem Domini declinat omnis a malo:
nee male ; nam in Gr. ire : E*;i\umvvxi$ j. itissim ajois6a/-
pw/ai aftxpTiar to As tpoXa Kvpi* ixxhltei tJ; aWo xzk.
Item apud Cypr. 1. 3. Teftim.
p. 302. c. Eleemofynis
tf fi-
de peccata pwgantur. Apud Casfar. Arelat. horn.
40. Ulee-
mofynn
^fide peccata purgantur. Nihil horum autem ha-
betur in textu Hebrai'co.
_*. 28. Ita fert Mf. praedictus intra textum : in altero
etiam Sangerm. n.
4.
eadem leguntur , fed numero Angu-
lar i : Accepta apud Dom. via, Sec. Gr*c. priori favetad ver-
bum , addito uno eApiiirtai , ad vocem
j
forum.
t
'.
29. Gra?cum : Maxpoli anyji so; diro dec$ar.
*V v
?0
X
Gr
5
c
^
firn ' 1 '
i
ter : K
f-
J
' atApii loykfiSa fituua ,
"vec JttqtS P.=? friopbtoin t AiaCviUotTX kvth' & infra :
fi-
IM Ai dyxf.i inalrii oVa. Item apud Hieron. in Ifai. 58.
to. 3. 433.
e. & Cafliod. in Pf. 101.
p. 338. z.fama bona
impinguat ojfa , ut fup. in Vulg. >
IT. 32. Gtaec. 'O; d&ziQeiTau iraiAslwt , /nicsT txvr'v ft
Tvpciiv tteyjQiSi ctyxitu
4''X"
,' dvix. S. Valerian, hom, 1.
apud Sirm. to. 1. p. 616. c. Qmjpermt difciplinam , edit
animam fuam. Ennod. pro Synodo ibid. to. I. p. 1624. d.
fie habet : Odit
fe qui negligit flttdia ; quod etiam Sirmon-i
dus huic loco refpondere putat. Vide fis ibid. nor. c,
Ss
CaJJiau. cell.
14.
c. 16.^.648. c.
322
LIBER PROVERB. Cap. XVI.
Versioantiqua. Vulgatanova.
33.
Timor Domini, difciplina & fapientia,
33.
Timor Domini , difciplina fapientia; : &
eft gloriam prajcedit humilitas.
NoTjE AD VeRSIONEM A N T 1
Q U A M.
t. 33.
Ita Graece, detra&o verbo ejl.
CAPUT XVI.
Inf. f. 9.
Hiere, I. 3. com.
Pelag.t.4.
J
38. e.
Cajfian.coll. II.
Hieron. /.3. cont.
"Rufin. t.q.p.
4Ji.
Lucif. Cat. I. 1
proS.Atb.p.iyz.g.
Caffian. coll. 14.
t. 16. ^.648. f.
tuum ponderator eft Dominus,
V U L G ATA NOVA.
3.
Revela Domino opera tua , & dirigentur
cogitationes tux.
4. Univerfa propter femetipfum operatus eft
Dominus ; impium quoque ad diem malum.
5. Abominatio Domini eft omnis arrogans :
etiam fi manus ad manum fuerit , non eft inno-
cens.
Initium via; bona; , facere juftitiam : accepts
*4- tf
21.2.
VUIGATA NOVA.
i
. T T
Ominis eft animam prgparare : & Domini gu- z. Omnes via; hominis patent oculis ejus : fpiri-
Inf. 20.
JL JL bernare linguam.
Versio antiqua.
3.
Devolve fuper Dominum opera tua , & fiir-
mabuntur cogitationes tuae.
4.
Omnia operatus eft Dominus propter fe-
metipfum
5.
Immundus eft apud Deum omnis qui exal-
tat cor fuum : manus manui inferens injufte
,
Suj>. I jf. 27.
Hieron. I. l.inep
ad Tit. t.
4.^.417
a.
Sup. 1. 1.
non ent impunitus.
Initium viae bonse , facere jufta : accepta autem
funt apud Dominum magis
,
quam immolare eft autem apud Deum magis
,
quam immolare
hoftias. Qui timet Deum
,
inveniet fcientiam hoftias.
cum juftitia
V U L G A T A NOVA.
6. Mifericordia & veritate redimitur iniquitas : & 7. Cum placuerint Domino via; hominis , inimicos
in timore Domini declinatur a malo. quoque ejus convertet ad pacem.
Versio antiqua. Vulgata nova.
8. Melior eft modica acceptio cum juftitia, 8. Melius eft parum cum juftitia
,
quammulti
quam multa genimina cum iniquitate. frudhis cum iniquitate.
Vulgata nova.
9. Cor hominis difponit viam fuam : fed Domini
eft dirigere greflus ejus.
10. Divinatio in labiis regis , in judicio non erra-
bit os ejus.
11. Pondus & ftatera judicia Domini funt : &
opera ejus omnes lapides faccuii.
1
2
. Abominabiles regi qui agunt impie ; quoniam
juftitia firmatur folium.
Versio antiqua.
1 3. Voluntas regum labia jufta : qui reta loqui-
tur
, diligetur.
1 4. Indignatio regis, nuncii mortis : & vir fapiens
placabit earn.
1 j . In hilaritate vultus regis , vita : & dementia
ejus quali imber ferotinus.
16. Poffide fapientiam
,
quia auro melior eft : &
acquire prudentiam
,
quia pretiofior eft argento.
VULGATA NOVA.
Tx
Mf.
S. Genu.
it. 1
J.
CaJJian.cotl. 6. c.
17. p. 427./.
Aug. trail, in I
Job. to.
J.
869./.
17
Qui excipit difciplinam
,
in bonis erit: 17. Semita juftorum declinat mala : cuftos
qui autem cuftodit increpationes
,
fapiens fiet. anima; fua; fervat viam fuam.
Qui cuftodit vias fiias , cuftodit animam fuam :
diligens autem vitam
,
parcel ori fuo.
1 8. Ante contritionem pra:cedit ruina : & ante 1 8. Contritionem pra;cedit fuperbia : & ante
ruinam mala cogitatio. ruinam exaltatur fpiritus.
Vulgata nova.
19. Melius eft humiliari cum mitibus, quam divi- in Domino, beatus eft.
dere fpolia cum fuperbis. 21. Qui fapiens eft corde , appellabitur prudens :
io. Eruditus in verbo reperiet bona : & qui fperat & qui dulcis eloquio , majora percipiet.
Versio antiqua. Vulgata nova.
22.. Fons vit3E, COnfilium poftidentibus etim 2 1. Fons vita; , eruditio poffidentis : do&rina
NotjE ad Versionem antiqua m.
Tfy. 3. 4. Nihil horutn reperitur in Ed. Rom. LXX. etiam apud Gregorium Magnum , 1. 34.
in Job , c. 23.
p.
nee in aliis editt. Gratcis : attamen Nobilius Not. in hunc 1140. d.
locum, monet inunocodice fub afterifco aliqua fuperaddi tf. 8. Eadem rurfus habetHieron. in Ecclef. to.
2.739.
hoc loco , quorum ultima hxc funt : x.J*iGcr s'<sr] Kuacy t a. excepta vece parva, pro modica. Ac in Graeco tota ifta
i'pyx ve , K) i^-padwoorrxi o< M>yi*3/itci cw iravra Tccep-ycc lip- fruftra quaelieris , faltem eo loci.
ycr.1Ja.T0 Kv&toc,Ai' ecwrw , &c. quae ipliffima funt quae citan- 'f. 17. Hsec omnia addita reperiuntur in ora inferior!
tur fupra ex Hieron. & Cafliano. praedicTti Mf. Ita quoque le'guntur in Graeco , verbum pro
Or. j.
Mire concordant haec omnia cum Graeco, nifi quod verbo. In Mf. etiam Floriac. haec habentur : Qui accipit
dif-
fub finem , loco Qui timet Deum , habetur , 'O hto>V to ciplinam , in bonis erit : nam qui cuftodit increpationem
, fa~
Y.VQIW ,
Qui quxnt Dominum. Sententia vero intermedia, piens
fiet. Item Hieron. 1. 3. adversus Rufin. col.
473.
le-
Initium via bonx , &c. ufque ad bojlias incl. addita pariter git : qui diligit vitam
,
parcit ori fuo. Graecum addit dvn ,
exhibetur in Mfs. S. Germ. n. 14. & 1 5. in pofteriori qui- fuam , ad vitam : abfunt autem pene omnia a Vulgata Sc
dem eo loci in marg. in altero vero , port verfum 27. ca- Hebraico textu.
pitis
1
5. in ora inferiori , abfque verbo funt , quod etiam
-f. 1 8. Eodem modo legit Hieron. 1. 3. contra Rufin.
abeft a Gr. Sententia autem ifta cum feq. non legitur in col. 473. excepta tamen voce contumclia , pro ruina ; Grje-
textu Hebraico. Apud Caffian. 1. 12. c. 21.
p.
261. utfup. ce v'Ca ; caet. ut in Lat. fup.
Immundus ejl apud eum omnis qui exaltat cor fuum. Sic #.22. Grxcum : n-.r/ti ui~; . smm tu? xsx.tmjk/ks/s* Font
Sup. I
J.
I?-
Inf. 17,
11.
Iccli.
10. 18.
31.
LIBER PROVERB.
V U I. G AT A NOVA.
ftukorum , fatukas.
23. Cor fapientis erudiet OS ejus : & labiis
ejus addet gratiam.
14. Favus mellis , compofita verba : dulcedo
animx , fanitas offium.
2?. Eft via qua; videtur homini re&a : &
noviffima ejus ducunt ad mortem.
Cap.
XVII.
Versio
antiqua.
3
2
3
43. Sapiens intelligit quae profert de ore fuo :
& in labiis fuis portabit fcientiam.
24. Favi mellis , fermones boni
25,
Sunt viae quae videntur viro re&a; efTe :
ultima autem earum adfpiciunt in profundum
inferni.
Hieron.
prxf. 13
Ifai. to.
1. p. 4.
Ambr. in
Pf. n3.
p. 11 ;3. a.
Ibid.
p.
106
J. e.
26. Anima laborantis laborat fibi
,
quia com-
pulit eum os fuum :
2 7. Vir impius fodit malum
, & in labiis
ejus ignis ardefcit.
V U L G AT A
a 8. Homo perverfus fufcitat lites : & verbofus fe-
2.6. Vir in doloribus laborat fibi , & vim facit c*jfan.aa.9. t.
perditioni fuse
:
6. p. 454.
27. Perverfus in ore fuo portat perditionem
, & cw. ,p. <$.
p.
in labiis fuis ignem condit. 89. t.
NOVA.
19. Vir inirjuus laftat amicum fuum : & duck eum
parat principes.
Vulgata nova.
jo. Qui attonitis oculis cogitat prava , mor-
dens labia fua perficit malum.
3 1 . Corona dignitatis feneftus
,
qua; in viis
juftitia; reperietur.
j 1. Melior eft patiens viro forti : & qui do-
minatur animo fuo , expugnatore urbium.
33. Sorfes mktuntur in finum , fed a Domino
temperantur.
NoijE ad Ver
per viam non bonam.
Versio antiqua.
30. Qui obfirmatoculosfuos,
cogitat perverfa, mne.l.t;tmt.
& provocat labus fuis omnia mala Rufi. t.+.p.
473,
32. Melior eft vir patiens forti : qui enim ira- c
yF
.i. j.Tr/Jim.
cundiam contmet
, melior eft quam qui urbem p. 106. *,
capit.
vita , cogitatio pofjidentibus.
~t . 23. Grscum : KapAix eoipv twa'st ta o vn "AiV rs'-
/UaTo;* c'-al At
x*
1
'**
01 fpt'iei e^iyyoi/uasvyw. Cor fapientis co-
gitabit qua ab ore propria : in labiis autem portabit dotlri-
nam.
t. 24. Sic iterum Ambrof. 1. de bon. mort. c.
J.
col.
398. f. & epift. 64. col. 1049. d. Item S. Paulin. ep. 11.
p. 49. a. necnon Audi. 1. de promill'. apud Profp. p. 2. c.
41. col.
14J.
c. una cum Gr.
tf. 25. ItainGrseco. Hieron. in Ifai. 16. to. 3. 220. c.
Sunt via vtri , qua videntur retla : noviflima autem earum
refpicittnt in profundum inferni : 6c 1. 2. adversiis Pelas;. c.
"l. to. 4. 511. f. Sunt via qua. videntur viro
jufta , &c. ut
fup. S. Paulin. epift. 34. p. 221. b. Sunt via qua viden-
tur hominibus plana : novijjima autem earum tendunt in in-
fernnm. Caffian. coll. 1 . c. 20. p. 320. c. Sunt via qua viden-
tur retla effe
viro : novijjima autem earum venient in profund.
inferni : iimiliter coll. 20. c. 9. p. 776. c. niii quod habet
,
qua videntur hominibus retJa ; pauloque pod , veniunt in pro-
fund. &c. S. Bened. regula , c. 7. Sunt via qua videntur ho-
minibus recla
,
quarum finis ufque ad profundum inferni de-
mergit. Capitul. Baluz. to. 2. p. uy. a. Sunt via qua vi-
dentur hominibus bona , ducunt ad interitum. Vide fupra
c. 14. ir. 12.
ir. 26. Sic iterum Caffian. coll, 1 2. c.
J.
p. 475.
b. c. ff-
SIONEM ANTIQUA M.
cut Hieron. 1 2. contra Pelag. to. 4.
p
3. a. nifi quod ha-
bet dolore
,
pro dolonbus : atl. 2. contra Jovin. col. 210 a.
legit: Vir in tabmhp laborat
fibi , # vim
facit in 'interitum
fuum. Gra?c.
'Amp Iv >Vo<; mnl taula
, ikufcTU th
t. 27. Ita Gtxch
,
nifi quod poft perditionem
, hoc in-
terpofitum habetur
, atrip dyput opu'artt iavrZ Kaxa , vir
imprudent fodit
fibi mala ; deinde quae fupra ,7roi Ae Tat
iuvTX ^i>m faQuvpilji
ojf
Mf. Alex, opvarei <avp.
ir. 30. Similiter in Gr.praetef unum
iptfyt , loco provo-
cat
; Nobil. jlatuit
, vel perficit ; ad litt.
definit , conjhtuit :
legifTe videtur Hieron. eVw.id eft, conatat , commovet.
*.
32. Ad verbum e Gr. prxter conjundlionem
enim
,
pro qua Je , autem. Ambrof. 1. a. de Abr. c. 6. col.
325.
b. legit
:
Melior
eft
fapiens
( erratum forte, pro patiens
) for-
ti : qui autem iracundiam continet
, &C ut fup. & 1. I.
offic. col.
27. b. melior
eft qui iracundiam continet
, quam
qui urbem capit. Auguft. 1. de mor. Ecclef. to. 1.
703.
d. Melior vir patiens fortijjimo : & in Pf.
7. to.
4. 31.
a. melior
eft
qui vincit iram
,
quam qui capit civitatem :
ita rurfum hab. in Pf. in. col.
1249. e. & ferm.
315.
to.
y. 1267. f. & 1. 19. contra Fauft. to. 8. 330. a*.
& 1. 1. contra epift. Parmen. to. 9. col. 16. a. Caffianuj
verocoll. 12. c. 6. p. 577. c. Melior patiens viro forti:
y
qui continet iram , capicnte urbem.
CAPUT
XVII.
VuiGATA NOVA.
*'
TV^"
k'ir e^ buexd'a ficca cum gaudio
,
JLYJL quam domus plena viftimis cum jurgio.
2. Servus fapiens dominabitur filiis ftultis
, &
Inter fratres hsreditatem dividet.
3.
Sicut igne probatur argentum , & aurum
camino : ita corda probat Dominus.
4.
Malus obedit lingua: iniqua; , & fallax ob-
temperat labiis mendacibus.
5. Qui defpicit pauperem , exprobrat faftori
ejus : & qui ruina lstatur alterius
, non erit im-
punitus.
6. Corona fenum filii filiorum : & gloria fi-
N o T JE AD
tf. I. Gratcum : Kpeloxut -^cuftoi /^.ei' h'Aoch;
thiirri.
Nobil. Melior buccella cum voluptate in pace.
#. 2. Idem Ambrof. I. 2. de Jac. to. 1.
463. b. Famu-
lus prudent regit dommos ftuitos. Gr. O/xet; nyi/tar xcctrw'-
Qel dXf.TVbTtoV ocppztwt.
Versio antiqua.
r
"
TVT
Elior eft panis in fuavitate cum pace Amk
2. Eft fervus intelligens qui regat
dominos idem tp
ltultos
953.
<.
3.
Sicut probatur in camino
argentum
& au- A*a. i. de m.
rum
: lie electa corda apud Domintim. *anf. ap. Ambr.
t
.
4.
a
Malus obaudit lingua;
iniquorum:juftusau-
iy'^
tern non intendit labiis mendacibus.
.1.1.
off,:
17- P
Cyp
69.
'p.
.ep.
8
9
.
55- tf
b. [$
t. J.
Ita Grasce, verbum e verbo, Apud Caffian. coll,
Tom. II,
6 Ejus qui fidelis eft, totusmundus divitia- ffi*f.&
&*.
ERSIONEM
ANTIQUA M.
*5
'"'
1
' 10i9
'f*
J.
C.
2f.
p. 4^2. c. Sicut probatur argentum
($ aurum in
camino
: ita eltgit corda Dominus.
if. 4. Ad verbum e Grasco.
y. 6. Optime e Graco. Similiter habet Ambrof. 1. i
de Abr. c. 26. col. 328. d. Ejus qui fidelis fit , totus mun-
dus diviliarnm: at epift. 38. col, 942. a. lideli totus mm-
Ss ij
324
LIBER PROVERB.
Versio antiqua.
Bitrttt. bifup. rum : illius autem qui infidelis eft , neque obo
lus.
Cap. XVIII.
VULGATA NOVA.
liorum patres eorum.
nee
Ambr. I. I. tffic.
f.
34. c.
CaJJic1n.coU.x4.
. 16. p. 648. c.
Ex
Mf
Sangerm.
n. I
J.
Ambr. I. de Tob,
p. 611. a.
7.
Non decent ftultum verba compofita
prmcipem labium mentiens.
8. Gemma gratiffima ,
exfpetatio prxftolantis :
quocunque fe vertit
,
prudenter intelligit.
9.
.Qui celat delictum
,
qua:rit amicitias : qui' al-
tera fermone repetit , feparat foederatos.
1 0. Plus proficit correptio apud prudentem
,
quam
centum plaga: apud ftultum.
11. Semper jurgia quajrit malus : angelus autem
Versio antiqua.
1
5. Qui 'juftum judicat injuftum
,
injuftum ve-
rd juftum , exfecrabilis apud Dcum.
1 6. Ut quid fuerint'divitix iivfipicnti ) pofTidc-
re enim iapienti.iHi excors uou potetit.
Qui altam faqt domum Hum
,
jjiiasrjtt ruinam :
& qui devitat difcere ,
incidet in mala.
VuiGAIA NOVA.
crudelis mittetur contra etim.
u. Expedit magis urfe occurrere raptis fetlbus,
quam fatuo confidenti in ftultitia fua.
1 5. Qui reddit mala pro bonis , non recedet ma-
lum de domo ejus.
14. Qui dimittit aquam
, caput, eft jurgiorum :
& antequam patiatur contumeliam
,
judicium defe-
at.
Rom.
12. 17.
1. Theff.
y.ij.
1. Fet,
3.9.
I
VuiGATA NOVA.
1 5 . Qui juftificat impium
, & qui condem- Jfi.
nat juftum
, abominabilis eft uterqueapudDeum.
2
5*
16. Quid prodeft ftulto habere divitias , cum
fapientiam emere non poilit ?
Qui altam facit domum fuam
,
quanit ruinam
;
& qjui evitat difcere , incidet in mala.
1 7. Omni tempore diligit qui amicus eft : &
frater in anguftiis comprobatur.
1 8, Stultus homo plaudcc manibus
, cum if! Spondens fponde amico tuo, quemad-
modum qui obiigat fe fponforem amicorum fuo- fpoponderit pro smico fuo.
rum.
VuLGATA NOVA.
Sup.
if.
1 j. #
16. 24.
Hilar, in Ffal.
l\Z.p, XJl.b.
19. Qui meditatur difcordias, diligit rixas : &
qui exaltat oftium
,
quxrit ruinam.
20. Qui perverfi cordis eft , non inveniet bonum :
& qui vertit linguam , incidet in malum.
2 1 . Natus eft ftultus in ignominiam fuam : fed
nee pater in fatuo l&>tabitur.
- u. Animus gaudens setatem floridam facit : fpi-
ritus triftis exficcat ofla.
2
3 . Munera de finu impius accipit , ut pervertat
Versio antiqua.
2S. Inintelligendo fapientiam interroganti
pientia deputatur
NoT^ AD V E R S I
1
Jut pofjejfto eft.
Auguft. in Pf. 48.
to.
4. 426. e. Fideli ho-
mins mnndtts tettts divitiarnm eft
: Ik etiain 1. cant. Adim.
io. 8. 141. b. Hieron. ep. ad Paulin. Credenti totus nmn-
tlni di-vttiarum
eft.
Caffian. coll. 24. c. 26. p. 882. Fidelis
viri touts muudtts divitiarnm. Auct. 1. de promilf. apud
Piofp. p. 2. col. 124. b. Fideli homini touts mundus divi-
tiarnm ejl : injidcli aittem nee oboltts,
Tt. iy. Ita Graeca, nili id excipiatur ult. axaOaf-ro; *,
/5A5W'iiTc; ircf.f a. QiS, immnndns 5
abominabilis apud Deion.
Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 192. g.
legit : Quijuftum
vocat injuftum', injuftum autem ut juftum , abominabilis
eft
apud Denm. Hieion. in Ifai. 5. to. 3. 54.
f. Qrii judical
juf-
tum injuftum , 2) injuftum juftum , abominabilis
eft
uterqne
(tpttdDeum: fimiliter in ep. ad Philem. to. 4. 448. c. pra-
ter unum dicit; pro judicat. Parmen. apud Auguft. 1. 2.
contra ipfum , to. 9. 27. b. Qui judicat
juftum injuftum ,
in'piftum-jero juftum , exfecrabilis
eft
apudDeum. CslefHnus
PP. epift. 14. to. 1. p. 1 142. c. Abominationi
eft
Deo
t/mfiiuis vel
juftum pro injufto , vel pro jnfto
dncit injuftum.
fr. 16. (Sonveniunt hax totacumGr. nifi id excipias,
$$
qui devitat difcere ,
pro quo Ae GMMcL^m tx /iccrfjslr No-
bil. lie vertit
, qui autem tortuose accedit ad difcendum. Am-
femitas judicii.
24. In facie prudentis lucet fapientia : oculi ftul-
torum in finibus terra:.
*
25. Ira patris, filius ftultus : & dolor matris qua; ge-
nuit eum.
26. Non eft bonum, damnum inferre juftomec
percutere principem
,
qui redira judicat.
27. Qui moderatur fermones fuos , dodlus & pru-
dens eft : & pretioli fpiritus vir eruditus.
*?
VuiGATA NOVA.
fa- 28. Stultus quoque fi tacuerit , faplens repu
tabitur : & fi comprederit labia fua , intelligens.
ONEM ANTIQUA M.
brof. 1. i.offic.col. 24. c. priora fie memorat : Ut quid abun-
dant juftitix imprudenti ? Mfs. nonnulli
, pecunix tmpruden
ti 1 fed in potioribus antiquitate Sc numero
, juflitia. Sea-
tentia poflerior
, quam ex Mf. Sangerm. iy. eruimus , in
altero itidem Germ. 11. 14. fimiliter exftat ; apud utrumq.
in ora inferiori de more. In Vulgatam autem hod. tranliic
e Verlione LXX. cuin a fume Hebraico prorfu? ablit , ficuc
& oMs plurimae id genus. In Cod. 14. legitur incidtt , fi-
cuc in alio n. 4. intra textum ; in Gtarco , tfiTnunctt., ut
fupra.
#. 18. Hie Ambrof. citat Proverbia Salomonis. InGr.
fie : Avyp utpfOM iiai%QOTii
, t'nir/a.lfu (avrS , s j, llyva-
/xevot; ifyvy rcur iavn rptMvr. Vir imprudent plaudit
2? con-
gaudet Jibi , cum etiam fpondens fpoponderit fuos ipjitts ami-
cot.
#. 28. Mfs. plures Hilarii ferunt intelltgendo , fed
mendose ; melius Miciac. inintelligendo
,
quo
fenfu, inquic
Hilar, id oftendi videtur , quid qui non intelligat
, (j fapienter
interroget
, fapere credatnr. Caffian. coll. 4. c. 9. p. 377.
In-
Jipienti interrogautijapitntia repmabitur : quibus Gr. favet ,
nifi quod addit Qorplav verbo mterroganti : at in Mf. Alex,
ac edit. Compl. deeft.
Icclef.
14.
tf
I.
lac. I.
CAPUT XVIII.
Versio antiqua. VuiGATA NOVA.
1. /^VCcafiones qua;rit qui vult recedere ab
V^/ amico : omni tempore erit exprobra-
bili
CaJJian.coll.14. 2. Non opus eft fapientia, ubi deeft fenfus : 2. Non recipit ftultus verba prudentia? : nili
.17. p. 649.
magis enim ducitur infipientia. ea dixeris qua; verfantur in corde ejus.
Non ad Version em antiqua m.
-
V. 2. Graxum : Ou'/^sm 'ix.ii WfUs wAsa? fpeiut, &c. ut in Lat. i. e. Nu opus baltt fapienti* it jui indigtt corde.
LIBER PROVERB. Cap. XVIIT.
3
2
S
NOVA.
Inf. 10
Sup. II
z.
Eccli.
io. ij.
Eccli.
ii. 8.
VuiGAIA
j. Impius , cum in profundnm venerit pec-
catorum, contemnic : fed fequitur eum ignoniinia
& opprobrium.
4.
Aqua profunda verba ex ore viri : & tor-
rens redundans fons fapientise.
<. Accipere perfonam impii non eft bonum
,
ut declines a veritate judicii.
6. Labia ftulti mifcent fe rixis : & os ejus
jurgia provocat.
7. Os ftulti contritio ejus : & labia ipfius
,
ruina animx ejus.
8. Verba bilinguis
,
quafi fimplicia : & ipfa
perveniunt ufque ad interiora ventris.
Pigruin dejicit timor : anima: autem effemina-
torum efurient.
VUIGAIA
Versio ANTIQUA.
-.Cum venerit impius in profimdum malo-
rum, contemnit
4.
Aqua aka vcrbum in corde viri.
5. Mirari perfonam impii non eft bonum , ne-
que fanctum declinare juftum in judicio.
6. Labia ftulti ducunt eum. in mala : & os au-
dax mortem invocat.
S. Verba adulatomm
, mollia : noviffima au-
tem eorum perveniunt in intima ventris.
Pigrum dejicit timor : animx autem effemi-
natorum efurient.
Aucl. op. imp. in
Matth. bom. 41. p.
171. d.
Ambr. in
Pf,
4J- P-
9*7- *'
Lueif.Cal. I. I.
pro S. Ath. 191. g.
Hieron. I. 3. cent,
Fttfin. p. 473.
CaJTtod. in
Pf. 40.
p. 477.*.
Ex
Mf. Saugtrm,
n.
IJ.
NOVA.
9. Qui mollis & diffolutus eft in opere fuo ,
fra- currit juftus , & exaltabitur.
ter eft fua opera diflipantis. 1 1 Subftantia divitis urbs roboris ejus , & quail
10. Tunis fortiilima , nomen Domini : ad ipfum murus validus circumdans eum.
Versio
NOVA.
VuiGATA NOVA.
VERSIO ANTIQUA.
12. Antequam conteratur , exaltatur cor ho- 12. Ante contritionem elevatut cor viri
minis : & antequam glorificetur , humiliatur. ante gloriam humiliatur.
V U L G A T A
1 5. Qui prius refpondet quam audiat , ftultum fe
efle demonftrat , & confuiione dignum.
1
4. Spiritus viri fuftentat imbecillitatem fuam : fpi-
ritum vero ad irafcendum facilem quis poterit fuftinere ?
VULGATA NOVA.
1 7. Juftus
,
prior eft accufator fui : venit ami-
cus ejus , & inveftigabit eum.
18. Contradidtiones comprimit fors, & inter
potentes quoque dijudicat.
19.
Frater, qui adjuvatur a fratre
,
quafi
civitas firma : & judicia quafi vedtes urbium.
io, De frudfcu oris viri replebitur venter ejus :
& genimina labiorum iplius faturabunt eum.
& Hieron. in Ifai,
11. to. 3. i;z. a.
1 5. Cor prudens poflidebit fcientiam : & auris fa-
pientium qua:rit dodtrinam.
16. Donum hominis dilatat viam ejus, & ante
principes fpatium ei facit.
Versio a n t i
q u a.
17. Juftus in principio fermonis fui ipfe fibi
accufator eft
1 8. Contradictiones fedat fortitio , & inter
po-
tentes definit.
Frater fratrem adjuvans , exaltabinir
ficut
11. Mors, & vita in manu lingua: : qui di-
ligunt earn , comedent frudlus ejus.
11. Qui invenit mulierem bonam , invenit
bonum : & hauriet jucunditatem a Domino.
Qui expellit mulierem bonam
,
expellit bo-
num : qui autem tenet adulteram , ftultus eft &im-
pius.
.
\9-
civitas magna.
2.0.
fuum
bitur.
z\.
Ex fruttu oris fui vir implevit ventrem
: frudtibus autem labiorum fuorum fatia-
Mors, & vita in manibus lingua
Qui expellit mulierem bonam,
expellit bo-
num : qui autem continet adulteram , ftultus eft
& impius.
NoTjE AD VeRSIONEM ANTIQUA M
.
V. 3. ItidemGraece. Hieron. in Ezech. 18. to. 3. 817. f. nis accufator
eft fui : fimilirer in Pf. 1 18. col. 1012. e. iofo
Hilar.inPf.iif.
P.411.C
Attg.ep.zi2.to,
2.8JJ.*.
S. Paulin. ep. 12.
Ambr. in Luc,
10. p. IJIO.f.
Lucif. Cal. I. r.
pro S. Athan.
p.
102. b.
Ex
Mf.
Sitngtrm,
.15.
Impius , cum in projuudum malorttm venerit , contemnit : &
fup. in cap. 16. col.
797.
d. Peccator, cum venerit in pro-
fundnm iniquitatis , contemnit. Auguft. in Job, to. 3. 662.
c. loquens de profando malorttm , fubdit : quo cum venerit
peccator , contcmnet : Be in Pf. 1 1 3. to. 4. 1 164. f. Peccator
,
dmn venerit inprofundum malorttm , contemnit. Fulg. epift.
7. p. 190. Peccator, dim in profundnm malorttm venerit
,
contemttit.
~t. 4. Similiter in Gr. Vide infra , c. zo. if.
J.
ir . 5. Concordat Grax. ad verbum.
"f. 6. Similiter in Grxco , addita vocula dun, ad os.
#. 8. Prior fententia ex Cafliodoro prolata , non legi-
tur in Gr. Poftetior exftat in Vulg. hod. fed e LXX. in
ipfam traniiiife manifeftum eft , cum abfit a textu Hebraico.
In Grxco hodie legitur ad verbum
, praeter 1. owupis ,pi-
f.ros , num. plurali. Porro hxc fententia addita reperitur
in margine Mfs. S.Germ. n.4. & I
J.
& in alio Germ. 11. 14.
fed intra texmm.
~t. 12. Ita Gixce ad verbum. Idem Hieron. in Ezech.
20. to. 3. 840. d. legit : Ante contritionem exaltabitur cor
viri :
tf
ante aliitttdincm bttmiliatnr. Augu/1. 1. 14. de ci-
vitate Hei , c. 1 3. to. 7. \6$. g. Ante ruinam exaltatur cor :
gj
ante gloriam humiliatur. Ita qnoqne habet Audi. op. imp.
in Matth. horn. 5. col.
49. a. addita voce hominis , ad car.
t' . 17. Idem Hilariusin Pf. 1 3y.col.483. c.Jaflits
ipfe
fibi accufator efl in primo fermone ftto : & in Pf. 1 1 8. col. z66.
c. Juftus in exordia fermonisfui ipfefibi accufator
eft. Ambrof.
1. 2. deCain , c.
7. to. I, 217. e. Juftus in exordio
fermo-
e. 108 3. c. & 1. 2. de pcenit. to. z. 4Z8. c. & epift.
f
1. col.
1000. f. at 1. deapol. Dav. to. 1. 691. e. legit in primordia
fermonis : ita quoque in Luc. I
J.
col. 146^. d. fed infra in c.
zz. col. ijzz.f. &inPf.
3
j. & 37.
col.
769. d.8zo. a. ha-
bet in principio fermonis , &c. cui ledtioni fa vet Hieronymus
in Ezech. \6. to. 3. 807. d. & 1. z. contra Pelag. to.
4. j
ji.
c. ut & Paulin. vit. Ambr. apud Ambr. to. z. xi. a. Audlor
etiam quxft. Vet. Tefl. apud Auguft. to. 3. jj. g. legit:
Juftus accufator
eft fui in primordio fermonis. Grcum : A,-
f. 18. CalTiod. in Pf. zi.
p. 76. a. Contraditliones cohi-
bet fors , $ inter potentes definit. In Gr. nonfors , veljortitio,
fed etywpii, Nobil. tacitf.rntts ; in edit, vero Aid. xak?;.
1^. 19. Cypf. epift. '52. p. 71. b. Fritterffairem adjuvant
exaltabitur. ItarurftimS. Paulin. epift. 1. p. 6. b. & S. Pa-
rian, epift. 3. p. 313. g.
Petrus vero Chryfol. ferm. 170.
p.
974.
e. Frater
,
qui adjuvatur afratre , quafi civitas munita.
Graecum : AJ c^poi; vtro aJ~if.pn iSenG&ju^o; , a'; gfoms
ox^f*
ij C^mu,$cc. Hormifdas PP. epift. 67. Cone. to. 4. ijzy.
a. Frater enim a fratre adjuvarifpiritualiter , murus
eft
inex-
pngnabtlis
, ^ civitas munita.
f. zo. Sic eft in Grseco , exceptis his prioribus , 'Air?
ncfsruv s-ifj.ci.TOC, dtip alfitn^wi , De frnctibus oris vir implel
:
fed in Mf. Alex. 'Asro ycocf-nv , ut fupra ;
repetitur etiarn
Vo , ante z.frullibas.
*. zi. Graecum habet It
x-'P'-
Item Hieron. ep. adDa-
maf. to. 3. JZ4-
e. In manu hngu.z mors
, tf
vita.
t. 22. Hare legunuir in ora inferior! Mf. cod. fupra ci-
3
26
LIBER PROVERB. Cap. XIX.
VUIGATA NOVA.
i j. Cum obfecrationibus loquetur pauper : & di- 24. Vir amabilis ad focietatem
,
magis arnica
ves eifabitur rigide.
eric
,
quam frater.
NoT/E AD VERSIONEM A N T I
Q
U A M.
Bid. Ita quonue in altero Sangerm. n. 14. fed intra textum , ym'w , *&h
csecera ut in Lat fup. Invert tint
,
autem
exceptifque his tribus , bona... tenet... & infipims , loco bo- haec tota in Vulgatam ex Edit. LXX. cum de his nihil pror-
vum... conttnet... $
impius. In Graeco , t .ycAi... mm- fus exftet m textu Hebiaico.
CAPUT X I X.
Aug. tp. T94. to.
2. 724.
c.
""rV/fl"
El ' or e^
P
au
P
er
>
c
l
u
"
1 ambu' at in fimplici-
'
JVl tare fua
,
quam dives torquens labia fua
,
& infipiens.
Versio antiqua.
5.
Infipientu
viri violat vias ejus :
Deum au-
tem caufatur in corde fuo.
Vulgata nova.
2. Ubi non eft fcientia anima , non eft bonnm
& qui feftinus eft pedibus, ofFendet.
Inf. z
1}
16.
lucif. Cd. i. r. 5. Teftis falfus non impunitus erit
: &
qui ac-
pra s. Athtm. p.
aifat inique , non effugiet.
l 9*' *
VULGATA
VULGATA NOVA.
3.
Stultitia hominis fupplantat grcfliis ejus :
& contra Deum rervet animo fuo.
4. Divitix addunt amicos plurimos : a pau-
pere autem & hi
,
quos habuit , feparantur.
5.
Teftis falfus non erit impunitus : & qui Ban.
11,
mendacia loquitur , non effugiet. 61.
Tirmil. tp. ad
Cjpr.p. 1 jo. a.
Caffian. coll. 14.
e. 17. p. 649.
6. Multi colunt perfonam potentis , & amicifunt
dona tribuentis.
7.
Fratres hominis pauperis oderunt eum : infu-
per Sc amici procul receflerunt ab eo.
Versio antiqua.
9.
Falfus teftis non erit impunitus
10. Non expediunt ftulto delicia:
Amlr.de ob.lbeod.
p. lZOl.e.
12. Iniqui regis minitatio
fimilis rugitui leo-
nis : ficut autem ros in herba ,
lie &
hilaritas
ejus.
NOVA.
Qui tantum verba fe&atur , nihil habebit : 8. qui
autem pofleffor eft mentis , diligit animam fuam , <3c
cuftos prudential inveniet bona.
VULGATA NOVA.
9.
Falfus teftis non erit impunitus : & qui lo-
quitur mendacia
,
peribit.
10. Non decent ftultum delicia?, nee fervum
dominari principibus.
1 1
.
Do&rina viri per patientiam nofcitur : &
gloria ejus eft iniqua pra;tergredi.
1 2. Sicut fremitus leonis, ita & regis ira : &
ficut ros fuper herbam , ita & hilaritas ejus.
Ambr. in Luc
16. p. 1470.
f.
14.
Domum, & fubftanttam
patres partiun-
tur filiis : a Deo autem
prxparabitur viro uxor.
Vu L G ATA
i 3. Dolor patris , filius ftultus : & teta ju-
giter perftillantia , litigiofa mulier.
14. Domus , & divitia; dantur a parentibus :
a Domino autem proprie uxor prudens.
NOVA.
1 5
.
Piffredo immittit foporem , & anima diffoluta fuam : qui autem negligit viam fuam
,
mortificabi-
cfurie't.

.
tur-
16. Qui cuftodit mandatum ,
cuftodit animam
Versio antiqua.
Vulgatanova.
Amb>: l. de lob.
17.
Foenerat
Domino qui miferetur pauperi : 17.
Fceneratur Domino qui miferetur paupe-
(. iC.p.6io. a.
fecuridum datum autem ejus retribuet ei.
ris
: & viciffitudinem fuam reddet ei.
18. Erudi filium tuum , ne defperes : ad in-
terfeftionem autem ejus ne ponas animam tuam.
NoTJE ad Versionem antiqua m.
t. ?. Eadem conftanter legit Auguft. 1. de Gratia Sc li-
bero arbitvio , to. 10. 719.
c. 74a. d. Ita etiam Caflianus ,
toll. 12. c 8. p. 581. b. excepto verbo corrnmpit-, fwvie-
lat. In Graeco : 'Apyeum inApot MifuttveTCti rai oVfc; oeutS"
top As &UV .iriarai tvi napAia aun.
$ir.
J.
&9. Itidem Graece.
f.
10. Ita rurfum Graece , nifi hoc excipias , itvfnptpny
non conferunt , loco non expedient ; Symmach. a 'apinsti ,
non decent.
f.
12. Vix melius e GtKco ,
dempta I . voce iniqui. Apud
Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 195. a. Regis minx fi
miles
Cum qemitibtts leonis : & infra ait : Dei dameflici ridemus ru-
gitus titos leoni Jimihs. In Graeco,
fyvfyu ; in Scholio
, rs-
fr. 14. Ita ferunt Mfs. plure> Ambrofii cum omnibus
edd. alii tamenbene mulii, nee infimae notae habent:D-
miim , f$ fubftanttam
patris partiumnr filii. Grxcum prio-
ri leclioni favet : loco vero feqq. a Deo autem prtparabi-
<r, &c. fic habet : ^rapa Js Kvplv dp/.io?uat -yvn aV/p/,
i. e. a Domino autem aptatur mulier viro. Ambrof. loco cit.
fubdit : Bene dixit Gractim , apuUirxi ; barmonia enint con-
veniens
, tf
apta ritrum
omnium diciltir commiffa etntltxu : at
in Graeco hod. conftanter ap/utfuTtti : nee etiam prae fe aliud
ferunt veteres Ambrofii editt. veruntamen cum eaedem
editiones , necnon Mfs. omnes hk & inf. col. 1472. c. ha-
beant prsparabitur , facile crediderim Ambrofium legiffe
K^o'osTa; , pro ap^oGx'ofTa; ; futurum quippe medium paf-
fiva fignificatione facile accipi potuit a Lat. antiquis, Grae-
C33 linguae non ita peritis. Ut ut eft, non tantum praediclis
duobus loeis , fed etiam 1. 1. de Abr. c 9. col. $09. d. Am-
brofius legit : a Deo praparabitur viro uxor. Conciuit Innoc.
I. epift. 2. to. t. col. 751. b. at epifl. 17. col. 852. a.
legit : a Deo prteparatur viro uxor. Phaebad. Agin. 1. contra
Arianos,p. 501. d. priora tantum refert : Domum
, &fub-
ftanttam dividnnt patres filiis.
'f. 17. Ita Graece ad verbum , excepto uno Qiu
, pro
Domino. Similiter apud Iren. 1. 4. c. 18. p. 2JI. c. Qj<i mi-
feretur pauperi , fxnerat Deo. Cypr. 1. 1. Teftim.
p. 502. c.
Qui pauperi miferetur , Deo fewerat. lea quoque S. Valeria-
nus, horn. 4. & 9.
apud Sirm. to. 1. 651. a. 6"jr. e. Am-
brof. epift. ii. to. 2. 873. a. &1. de excef. Sat. col. 11 30.
b. Qui largitur pauperi , Deo ftenerat. S. l'auliu. epift.
34.
p. 217. b. Qui miferetur pauperi , Deumfxnerat. Auguft. in
Pf. 16. to. 4. p. z2C. b. Iteiierat Dommnm qui miftretur
LIBER
Vn L G AT A
PROVERB.
327
Inf. 1(5
Inf. II,
II.
NOVA.
t<;. Qui impatiens eft, fuftinebit damnum :
& cum rapuerit , aliud apponet.
10. Audi confilium , & fufcipe difciplinam
,
tit fis fapiens in nOvuTimis tuis.
11. Multa; cogitationes in corde viri : volun-
tas autem Domini permanebit.
11. Homo indigens mifericors eft : & melior
eft pauper
,
quam vir mendax.
23. Timor Domini ad vitam : & in pleni-
tudine commorabitur , abfque vifitatione peffi-
ma.
14. Abfcondit piger manum fuam fub afcel-
la , nee ad os fuum applicat earn.
2 j . Peftilente flagellato ftultus fapientior erit
:
fi autem corripueris fapientem
,
intelliget difci-
plinam.
V U L G A T A
Cap. XX.
Versio antiqua.
1 9. Malignus vir multa detrimenta patietur Hitrm. / l.ctrnt,
Rrfn.p.tfl.
21. Multa: cogitationes in corde viri : confi- Aug. 1. ij. d,
Hum autem Domini manet in arternum. Trin. to. z. 993.
g
.
2-2. melior pauper juftus
,
quam dives men- Ambr. in Luc. c.
dax. p. IJ63.C
.23. Timor Domini ad vitam : nam qui fine Ex
Mf. Sangerm.
timore eft
,
habitat in locis
,
qua; non vifitat JExqz-
. 1
J.
nus.
25. Peftifero caftigato infipiens aftutior fiet
:
fi autem arguas virum prudentem
, intellexit fen-
fum.
NOVA.
26. Qui affligit patrem ,
& fugat matrem , ig-
nominiofus eft & infelix.
27. Non ceffes fili audire do&rinam , nee igno-
res fermones fcientiae.
& os Im-
Not* ad
28. Teftis iniquus deridet judicium
piorum devorat iniquitatem.
29. Parata funt deriforibus judicia : & mallei per-
cutientes ftultorum corporibus.
Versionem
pauperis. Chromar. Aquil. in Matth.
p. 988. g. Qui dat
pattperi , Deo frnerat. Gaudentius Brix. fer. 13. p. $6$. e.
Qui mijeretnr panperibus , Deo fceneratur. Caefar. Arelat.
horn. 40. Qui miferetur pauperi , Deo fwnerat , > nutiquam
indigebit.
Hr. 19. Graecum , KctKofpoov a.np -ttomo. 'C,w/nic^viiS!Tcti' Ma-
le cogitaus vir , &c.
jf. 11. Ita rurfum Auguft. 1. de'eatechif. rud. to. 6.
278. a. una cum Graeco. Au&or 1. de voc. Gent. 1. 1. c.
14. p. if.
e. Multa cogit. in corde viri : conjilium autem
Domini obtinet. Gr. sA; rlv a.!uvct nivi.
f. 21. Itidem Graece. Apud Hieron. 1. 3. contra Rufin.
col. 473.
melior
eft
pauper jnftus , quam mendax dives.
f. 23.
Sic habet Mf. Sangerm. in ora inferiori extra
A N T I
Q
U A M.
textum. In Graeco fie : ^o&oi; Kvp[v t!$ w x>i\p'r Ae
foGo; aviiQwcTai cV tqizoi; , $ f'jt evnaKovuTcti -yioisic,. \.
e. Timor Domini ad vitam viro : qui autem Jine timore, mo-
rabitur in locis , ubi non conjideratur fcientia.
#.
25. Graecum : Aifjs/ fj.x.siyvjJt.hv arppxv iremp-ycTentii
) HrJi
Ezech. 6.
& 31. col.
731. f.
923. e. Peftilente flagellato ftultus
aftu-
tior
fiet : & inf. inc.
47.
col.
10J9.
a. ftultus fapientior erit.
Leo M. epift. 101. n.
3. Caftigato peftilente fapiens
aftutior
erit: at in Graeco conftanter
affuv , ftultus , cujus loco vet.
Interpres Lat. legilTe videtur tu<ppa>t ; niii forte citetur a
Leone t. 1 1
. capitis 21. ubi non dtppuv , fed 15 legitur
;
quam vocem idem Interpres verbo fapiens exprelferit.
y'r'TXi ("Mf. Alex, cum editt. Aid. &Compl.fs-r
e*;7X>i; avJ &c tpponpov , yomn a'tm<Siv. Hieron. in E
CAPUT XX.
VULGATA N OVA.
iTIUxuriofa res , vinum , & tumultuofa ebrie-
1 tas : quicunque his deleftatur , non erit
fapiens.
2. Sicut rugitus leonis , ita & terror regis :
qui provocat eum
,
peccat in animam fuam.
3
.
Honor eft homini
,
qui feparat fe a con-
tentionibus : omnes autem ftulti mifcentur con-
tumeliis.
4.
Propter frigus piger arare noluit : mendi-
cabit ergo aeftate , & non dabitur illi.
Sup. 18. f
Sicut aqua profunda
,
fie confilium in cor-
4.
de viri : fed homo fapiens exhauriet illud.
6. Multi homines mifericordes vocantur : vi-
rum autem fidelem quis inveniet ?
7. Juftus
,
qui ambulat in fimplicitate fua
,
beatos poft fe hlios derelinquet.
8
.
Ilex
,
qui fedet in folio judicii , diilipat om-
ne "malum intuitu fuo.
Not* a
Versio antiqua.
1
. T) Rodigum eft vinum , & contumeliofa
ebrie-
JL tas
2. Non diftat ira regis ab ira leonis : fed qui
ftimulat ilium & admifcetur
,
peccat in animam
fuam.
3.
Gloria eft viro
,
qui avertit fe a maledidis :
qui autem ftultus eft , talibus fe obligat.
Ambr. I. 2. efftc,
p. 96. c.
Idemapol. 2. Dtrvi
c 3. />. 710. c.
Hieron. I.
3. cont,
Rufiu.p.
47i
.
5.
Aqua alta, confilium in corde viri.
<
6. Grande, homo
; pretiofum, vir mifericors
:
virum verb fidelem opus eft invenire.
. 7.
Qui converlatur fine vituperatione
in juf-
titia , beatos poft fe filios relinquet.
8. Cum rex juftus federit in throno
Versionem
antiqua m.
t. 1. In Graeco 'Anohct^r foj, i. e. intemperans
, feu /SaGy
, /St* , &c. Bene Audi, dexlii manf. apud Ambr co!
Inxuriofa res
,
vinum
,6. c. Aqua profunda , confilium in corde viri. Vide fticr
Ambr.inTf.liZ.
p. 1 102. e.
Hilar, in
Pf. u2.
col. 298. b.
C\pr. de op.
&
eleem.
p. 243.0
Aug. I. 3. cont,
Crejcon. to, 9. p.
481.0
"t' . 2. Graecum : Oi/ fitvpspei koteoh fcaetteac. QvjjS mov-
to?
-
iA-e irapo^i'vuy d.vror ( edd. Aid. &. Compl. add. isVi-
/4iywi3tJCi$ , ) dfiapTum ih tb euwk -i/v^w. Lucif. Calar. 1.
1. pro S. Athan. p. 193. a. & Auguft. ep. 140. to. 2.
437.
f.
Nihil inte;
eft
inter minas regis
g
tram leonis. Ambr. ep.
63.
to. 2. 1039. b. Ira regis-, ira leonis.
Tfr. 3. Graecum : Ao'a wii'pi liircspityt&ui ^oiAop/a;' z-a;
J( aypai ratmn; Qv/firteMTcu. Gloiia viro , averfari contu-
meliam 1 omnis autem imprudent talibus complicatur.
IP.
J.
Ita rurfum Ambrof. in Pf.
45.
col.
917. e. item 1.
J.offic.col. 107. b. 5cl.de virginit. col. 243. d. Gr."r/w/>
pra
cap. 18. t. 4.
t. 6. Itidem Graece. Concinit pariter Ambr. in Pf. n8.
col. 1088. e. 1089. e. nili quod addit opus, ad pretiofum;
fed hoc abeft a Graeco. At 1. de ob. Theod. to. 2. p. 1201. d.
ita legit
:
Magnum
# honorabile
eft
homo mifericors: inveni-
re autem virum fidelem difficile
eft.
t. 7. Sic iterum legit Cypr. 1. 3. Teftim. p. 302. c. hoc
tamen omilfo
-,poftfe
; extremo etiam hab. relinquit. Grae-
cum pariter deletro
poft fe , fed additayT? ,ad filios, fcri-
bltque y.a.raMi-^4 ; caet. ut in Lar. fup.
1^. 8. Ita Graece , fubnexis his: ^'x eVcti?t/ lv
of
c
.a?,-
328
LIBER PROVERB. Cap. XX.
Aug. ubi
ftp.
Ex Mj. Floriac.
n. 10.
Cypr. I. 3. TV/?.
f.
518.
a
Hieron. in
If
it.
yj./>.
4
o<5..j.
Versio antiqua.
9. Quis gloriabitur caftum fe habere cor? aut
quis gloriabitur mundum fe efie a peccato ?
1 o. Pondus magnum & minimum
,
& men-
furx duplices : immunda ante Dominum utraque
,
& qui tacit ea.
11. In ftudiis fuis impedietur juvenis : qui cum
fanfto eft , dire&a eft via ejus.
1 2. Auris audit , & oculus videt , opera Do-
mini utraque.
13. Noli diligere detrahere
,
ne extollaris :
a
aperi oculos tuos
,
& implere panibus.
Vuigata
V U I G A T A NOVA.
9.
Quis poteft dicere : Mundum eft cor meum
,
purus rum a peccato ?
10. Pondus & pondus, menfura & menfu-
ra : utrumque abominabile eft apud Deum.
Cafftan. call. 17,
1. 19. p. 706. a.
14. Malum eft , malum eft , dicit omnis emptor :
& cum receflerit , tunc gloriabitur.
1 5
.
Eft aurum , & multitudo gemmarum : & vas
Versio antiqua.
17.
Suavis eft homini panis mendacii :
poftea replebitur os ejus calculo.
11. Ex ftudiis fuis intelligitur puer , fi mun-
da & refta fint opera ejus.
1 2
.
Aurem audientem , & oculum videntem
,
Dominus fecit utrumque.
1 5 . Noli diligere fomnum , ne te egeftas op-
primat : aperi oculos tuos , & faturare panibus.
nova.
pretiofum labia fcientia;.
16. Tolle veftimentum ejus, qui fidejuflbr exfti-
tit alieni , & pro extraneis aufer pignus ab eo.
Vuigata nova.
& 17. Suavis eft homini panis mendacii :& poft-
ea implebitur os ejus calculo.
l.Keg.
8.46.
2. Par.
6. 36.
Eccl.
7.
XI.
1 . Jean.
1.8.
Sup. ir.
23.
Inf. VJ.
I
J.
Vuigata nova.
18. Cogitationes confiliis roborantur : & guber- 20. Qui maledicit patri fuo , & matri , exftin-
naculis traftanda funt bella. guetur lucerna ejus in mediis tenebris.
19. Ei
,
qui revelat myfteria , & ambulat frau- 21. Hajreditas, ad quam feftinatur in principio, in
dulenter , & diktat labia fua , ne commifcearis. noviffimo benedi&ione carebit.
Vuigata nova.
Cypr. ep. ad De-
mur, p. 222. a.
Cafftan. coll. 21.
c. 22. p. 797.
c.
Aug. de prxdejl,
SS.t.lO.BlZ.c.
Versio antiqua.
2.2. Ne dixeris : Ulcifcar me de inimico meo :
fed exfpefta Dominum , ut tibi auxilio fit.
23. Abominatio eft Domino pondus duplex:
& ftatera dolofa non eft bona in confpeclu ejus.
24. A Domino diriguntur grefflis viri : mor-
talis autem quomodo intelligit vias fuas 1
NoT
22. Ne dicas : Reddam malum : exfpefta Do-
minum , & liberabit te.
25. Abominatio eft apud Dominum pondus
& pondus : ftatera dolofa non eft bona.
24. A Domino diriguntur greflus viri : quis
autem horainum intelligere poteft viam fuam i
ad Versionem A N T I
Q
U A M.
Ha; dun -jsom mvv.plv. i. e. non adverj'atnr in oculis ejus om-
rie malum.
ft. 9. Ita conftanter Auguft. in Pf. t>c). to. 4. 1075. b. 8c
1. de virginit. to. 6.
J65.
e. & 1. decorr. &Gra. to. 10.
773.
b. at 1.2. contra ep. Parmen. to. 9. 47. d. Quis enim cajlum
glerietur
fi
habere cor ? ant quis glorietur , See. Grjicum de'.et
duplex je ; & loco akerius gloriabitur , habet wiCpfKetdisfiai,
tmdacter dicet ; extremo , d-nl djuxpriar, a peccatis ; caen ut
in textu. Cyprian. 1. de op. & eleem. p. 258. a. ilnnliter
habet cum Fulgent, epift. 5. p. 17. Quis gloriabitur cajlum
je habere cor ? aut quis gloriab. mundum
fe effe
a peccatis ?
Item Ambrof. de apol. Dav. col. 681. b. 698. e. Qjtis glo-
riabitur cajlum fe
habere cor ? Ita quoque Hieron. in Ezech.
18. to. 3. 817. f. & 1. 1. & 2. contra Pelag. to. 4. 509. f.
J13.
c. at hisduob.poftiemis locis addit laut(a\.
5_)
quis
coiifidet mundum
fe ejfe a peccato ? & 1. 3. in epift. ad Ephef.
to. 4. 406. a. ant quis jlabit , dicens mundum je e(fe a pecca-
tis : deraum inlfai. 38. to. 3. 293. d. lie habet: Quis glo-
riabitur pnrtim habere je cor ? 1. vero 2. contra Jovin. to.
4.
p. 2. col. 194. b. Quis enim gloriabitur cajlum
fe
habere cor?
aut quis confdet mundumje ejfe a peccatis ? Leo M. ferm. 36.
42. 43. & 49. p. 98. b. 107. a. 108. b. 118. b. Quis gloria-
bitur cajlumft
habere cor , aut mundum
fe ejfe a peccato ? Item
Cadeftius ap. Mar. Merc. Garneiii, p. 386". Onis gloriabitur
cajlum fe habere cor ? Author qua;ft. ex utroque Teft. app.
Ausjuft. to.
3 . 95. f. ~Kemo gloriabitur mundum
fe habere cor :
8c inf. col. 114. e. Quis gloriabitur mundum
fe
habere cor , ant
immunem effe
.1 peccatis ? Caflian. coll. 23. c. 17. p. 849.
c.
Qitis gloriabitur cajlum habere cor ? aut quis fiducial babebit
fe
mundum effe
a peccato? Auftor op. imp. in Match, hom.
38. p. 160. c. Quit enim gloriabitur cajlum je habere cor,
mundum a peccato ?
it. 10. Ambrof. 1. de vid. to. 2. 207. d. Pondus majns
j
minimum , tf
menfura duplices : immunda in confpeclu Do-
mini utraque : & I. 3. offic. col. 124. a. Pondus magnum
tf
exiguum , & menfura duplices immunda funt coram Domi-
no. Cadian. coll. 21. c. 22. p. 797. b. Pondus magnum&pn-
Jillitm , 2;
menfura duplices : immunda funt apud Dominum
utraque : $ quifacitea , &c. ut inf. Grjecum : Zro\ui'.v
nh
if
/uw.poi' ,
J,
ftsTfji: tttayx' uncc^aprct evonrtoy Kvpiv i. dy.po-
TEfa, Hi -a'Aa-i dvrx' a multis codd. abed k- , ante ufj.<pi-
Tf.t , li Nobilio fides. In uno autem veteri codice , tefte
eodem , ita iequiuir : x.xi , u oto/vcte; dura. , ci duTo7$ guju-
cj/iSiiCMTai , deinde , xai7 re?; stziTUtTiuiuxoiv uvtx ,
&c. i. e. etiam quifaciunt ea , in ipjis impedientnr :
tf
qtti-
itm in fuis rJinventionibus , &c. ut inf. Hieron. in Ezech.
4J.
to. 3. col. 1039. f. legit : Statera grandis & minor , abo-
minabile ejl utrumqne in confpeiln Dei.
"f. 11. Caflian. coll. 21. c. 22. p. 797.
b. poft hoc,
$
qnifacit ea , fubdit , in adinventionibus fuis compedietur.
Graece : 'Br iCa, iisn^S^iu fj.a.6iv dvr% cvfiiroj i&mitou vscc-
vi'oxe; fiira WiV, i, svfota n 0V0? ou>t. In vet. codice citato
fup. a Nobilio ad verbum tvjj.irofigiYtitTa.i , adneclitur dmp
%
vir , turn fequitur reari'etui /urd, &c. Mf. Sang. n. iy. hare
addit in margine inferiori :
5 Ji
cum jantlo fuerit , direcla
efl via ejus ; quae abfunt a Vuigata hod. ficut ab Hebraico
textu.
it. 12. Similiter in Grxco , nifi quod ultimo habetur.
Kuf/t spyce k. d/ups-rc-pa.
it. 13. Tota ifta concordant cum G.aeco. At Hieron. I.
3. contra Rufin. col.
473.
habet : No/; amare detrahere , ne
eradiceris : & in Ifai. 3. to. 3. 32. e. aperi oculos tuos
, $ re-
plere panibus ; & in Ifai. 6$. col. 488. d. faturare panibus.
Paulinus vit. Ambrof. to. 2. col. xiv. c. No/i diligere de-
trahere , ne eradicemini. Anon, apud S. Paulin. epift. ad Ce-
lanc. to. 2. p. 14. a. Noli diligere detrahere , ne eradiceris. Iti-
dem in Mf. Flotiac. n. 10. fubnexis his : adaperi oculos tuos
,
tf
jnfla videbis.
It. 17. Similiter habet Hieron. 1. 3. adversus Rufin. to.
4. 473.
ubi plures adhibet fententias ex edit. LXX. de-
cerptas. Itidem 1. 1. contra Pelag. to. 4. 509. f. praeter
unum dulcis , \oao fnavis . Attamen hare fententia non re-
peritur in Graeco edit. Rom. nee in aliis edd. prasterquara
inCompl. ubi refertur cum aliis pluribus ante verfum
23.
teftibus Nobilio & Lamberto Eozio. Praeterea Nobilius no-
tat eandem fententiam legi in pervetufto codice Grasco,
cum aliis veriibus 14. iy. 16. 18. 19. qui omnes abfunt ab
edit. Rom. In Hebrxo etiam legitur ut in Vtilg.
S. 22. Grajcum , loco XJhijcar me de inimico meo , fim-
pliciter habet , TiQcftcu tit
iyfp r > Ulcifcar inimicnm ; cast,
utin Lat. fupra. Cypr. eadem repetit 1. 3. Teftim.
p. 328.
a. uno excefto fujline , pro exfpefla; Gr. viso/navov.
Tt. 23. Ad verbum e Grarco , detraclo duplici ejl. Am-
brof. in Pf. 6r. col. 966. d. legit : Exj'ecrabile Domino duple
pondus : s
fiatera fallax , non bona : 8c in Pf. 48. col.
947.
c.
jlatera fallax , non bontim.
it. 24. Ita Grxce ad verbum , excepto uno dv&p} , virc >
loco viri ; Mfs. tamen Auguft. omnes habent corrignntnr
,
non diriguntur ; quibus fuffragatur Auclor 1. de voc. Gent.
1. 1. c. 24. p. 15. d. caetera quoque habet ut fupra : Grarce
conftanter eutlv'rtrcu. Item apud Hieron. 1. 1. cont. Pelag.
to. 4.
J09,
f, A Domino greffus hominis diriguntur : mutatis
Exoi.
21.17.
Lev. 20,
9-
Mattb.
15.4.
Rom.
12.
17.
l.Pheff.
J.
IJ.
i. Pa
3-9-
Sup.
tf,
10.
Sup. i$,
X.
LIBER PROVERB.
VULGATA NOVA.
2f.
Ruina eft homini devorare fanctos, &
port vota retra&are.
16. Diflfipat impios rex fapiens , & incurvat
fupcr eos fornicem.
27. Lucerna Domini fpiraculum hominis
,
qux
inveftigat omnia fecreta ventris.
28. Mifericordia & Veritas cuftodiunt re-
gem , & roboratur dementia thronus ejus.
29. Exfultatio juvenum , fortitudo eorum : &
dignitas fenum , canities.
20. Livor vulneris abfterget mala:&plags
in fecretioribus ventris.
Cap. XXI.
329
Versio antiqua.
25.
Laqueus eft viri cito quid de fuis fan&ifi- Eitrm.inluth.
care : cum enim votum fecerit , furrepit pccni- 44- ? wji.*.
tentia.
z6. Ventilator enim eft impiorum rex fapiens , Aug. in
Pf. it.
5c immittit illis rotam malorum.
p.66.d.
zy. Lux Domini infpiratio eft hominum VigH.Tapf.l.iz,
de Trin.
p. 324. a.
28. Mifericordia, & Veritas tutela eftregi;& L*y: i.i.pn
circumeunt jufti fedem ejus.
29
gloria fenum, canities
, Ath.
p. 193.
a.
Hieron. in Jj.it.
.p. 11,'.
NOT* ad
tltltem quemodofcire potef} via! fuas ?
#.
2J.
Grarce , Trayk i*A(\ , laqueus viro ; pauloque
pod , fisra. yap to ev^aSmi , fitTcivouv ytvercu' quae idem
valent.
If. 25. A Graeco abeft to enim ejl , ut & vox ulr. ma-
lorum ; legitur etiam E<no%jf, immittet i csetera ut in Lat.
Versionem
fupra.
A N T I QU A M.
t. 27. Sic eft in Graeco.
Or. 28. Ita in Graeco , prarter hoc , ititKto>**)im
&.f/.oMtim , circuibunt in juftitia ,
pro circumeunt
jufti.
#.
29. Gr. Ao'^a Ae Bpt&in'tpui , iim.'f Aq. Symm.
& Theod. legunt mni.
CAPUT XXI.
VOIGATA NOVA.
i . OIcut divifiones aquarum , ita cor regis in
Omanu Domini : quocunque voluerit , in-
clinabit illud.
Sup. 16.
z - Omnis via viri recta fibi videtur : appen-
^. S3 2c*. dit autem corda Dominus.
Versio anti qua.
1
.
CJ
Icut impetus aqua: , fie cor regis in manu Aug. it Grai.
g
ODei : quocunque voluerit, declinabit illud.
'**'10*74*.*.
z. Omnis vir videtur fibimetipfi juftus : dirigit
JJem de pr*dejt.
4.
autem corda Dominus.
SS
-P-
8l8-
d-
. Facere juftitiam & veracem efle
,
placet Deo
L
"f
cl - > *
pro S. Atban.
p
%
19 3-
*
)
. Facere mifericordiam & judicium ,
magis
placet Domino
,
quam victims. magis
,
quam hoftiarum fanguis.
Vui-GATA NOVA.
4.
Exaltatio oculorum eft dilatatio cordis : lucer-
j. Cogitationes robufti Temper in abundantla : om-
na impiorum peccatum. nis autem piger Temper in egeftate eft.
VuiGATA NOVA. VERSIO ANTIQUA.
6. Qui congregat thefauros lingua mendacii
,
6. Qui operatur thefauros lingua
mendacii
,
Hieron. I. 3. cent.
ranus & excors eft, & impingetur ad laqueos
vana fe&atur, & veniet in laqueos mortis.
/.>.
4. 47 3,
mortis.
VUIG ATA NOV A.
'7.
Raping Impiorum detrahent eos, quianolue
runt facere judicium.
V U L G at A
H-
1.
19.
Inf. ZJ.
*4-
'
53o
LIBER PROVERB. Cap. XXII.
Versio antiqua.
Voigata nova.
14. Munus abfconditum exftinguit iras , &
donum in finu indignationem maximam.
Ltuif.Cal. I. 1. IS
fanftus autem immundus eft apild ma-
i$. Gaudium jufto eft facere judicium
,
&
t
ro S. Atban. p. los. P
avor operantibus iniquitatem.
*91'
''
VUIGATA
NOVA.
16. Vir, qui erraverit a via do&rinaj, in ccetu vinum
, & pinguia,non ditabitur.
gigantum commorabitur.
8. Pro jufto datur impius : & pro reftis iniquus.
1 7. Qui diligit epulas , in egeftate erit : qui amat
Versio antiqua.
Vulgata nova.
menu. I. 1. com. 1
9. Melius eft habitare in terra deferta
,
quam 1 9- Melius eft habitare in terra deferta
,
quam
Sup, r.
levin, t. 4. 170. c.
cum UXOre litigiofa & iracunda.
cum muliere rixofa & iracunda.
9.
Aug. in
Pf. 16.
20. Thefaurus defiderabilis requiefcit in ore fa- 20. Thefaurus defiderabilis
, & oleum in ha- */ if.
p.
i8j.'rf.
'
pientis : vir autem ftultus glutit ilium.
bitaculo jufti
: & imprudens homo diflipabit il-
x*'
Ecclu
lud.
15.13/
2 1 . Qui fequitur juftitiam & mifericordiam
,
inveniet vitam, juftitiam, & gloriam.
Keren, in Ex.ecb. 2.2. CivitateS firmas afcendit juftus
,
& def- 12. Civitatem fortium afcendit fapiens, Si
33.
n. 3. 940.
f.
truxi t mmiitiones earum , in quibus confidebant
deftmxic robur iiducia; ejus.
impii.
2 3 . Qui cuftodit os fuum , & linguam fuam
i
cuftodit ab anguftiis animam fuam.
Lucif.Cal. 1. 1. 24. Temerarius & fuperbus peftilentia vocabi- 24.
Superbus & arrogans vocatur indoftus,
fro S. Atban.
f. tur
qui in ira operatur fuperbiam.
*9l
,f*
Vulgata NOVA.
25. Defideria occidunt pigrum : noluerunt enim pifcit & defiderat : qui autem juftus eft, tribuet, &
quidquam manus ejus opcrari : 26. tota die concu- non ceflabit.
Versio antiqua. Vuigaia nova.
Tarmen.ap.Aug. 27.
Sacrificia impiorum exfecratio eft Domi- 27. Hoftix impiorum abominabiles
,
quia of-
Sup.t^
1. 2. com. ipfum , no , etenim inique offerunt ilia.
feruntur ex fcelere. 8.
'??>*.
Vulgata nova.
^u
28. Teftis mendax peribit : vir obediens loquetur 29. Vir impius procaciter obfirmat vultum fuum :
vi&oriam.
qui autem reftus eft
,
corrigit viam fuam.
Versio antiqua. Vulgata nova.
Cafum. coll. 7. c
50.
Non eft fapientia ,
non eft fortitudo , non 30. Non eft fapientia, non eft prudential
18. p. 44
J.
eft confilium apud impios.
non eft coniilium contra Dominum.
idem coll.
i.e. 31. Equus paratur in diem belli : it Domino 3
Equus paratur ad diem belli
:
Dominus
I
J. p. 36
J.
c
autem eft adjutorium.
autem falutem tribuit.
Not* ad Versionem antiqua m.
& Leo M. reliqua ad verbum quadrant. CafTianus refte in qua confideb. impii : & in Ifai. 1$. to.
J. p. zoj. c
coll. II. C. 10. Old obturat nitres fuas ne audiat infir-
CivitateS firmas afcenditfapiens , > deflruxit mmiitiones en.
mum , {$ ipfe
invocabit , tf
non erit qui exaudictt emu. *._ Gr. TloMti o'xfpaS sVe'Eit 00905 , g,
GeTm to oXvfvftK >
ff.
ij. ltidem Graece. if
& etnvoftuiXfV ittttli.
fr'. 19. Gr. vocibus duabus litigiosi , Sc iracunda, ter- t. 24.
Gr. Q&ceui , *, ai/'OaJUfS , 5,
aMtZ,w , Mftl; xa-
tiam' ad'dit ac interponit x, 7*W/* > 55
linguosa i ><.
Audax , tf
arrogans
, tf
oftemator , peftilens voca-
caetera quadrant.
tHr-
t.
20. Eadem rurfus habet Ausjuft. fer. 149. to.
J.
t- 27. Ad verbum e Graeco.
70j.'d. & 1. 1. cont. adverfar. leg. to. 8. 56*. e. Ita
>
t.^ 30. Sic eft in Gr. praeter ult. num. fingulari
, to/
quoque in Gr. praner hac ult. num. plurali , a<p&es ^s oe&T >
impium.
&J-1*; xTaT.W< *t/w.
^- 3
' A
P
ad Graecum. Ennod. pro Synod, ap. Sirm.
t. 22. Idem Hieron. in Amos
J.
col. 1412. f. Civi- to. 1. p. 1629. b. Equus paratur vt die belli: apud De~
tates robuftas ingreJJ'us eft
fapiens , tf
deftruxit nutnitionem ,
minum
eft
autem omne prajidium.
CAPUT XXII.
Versio antiqua. Vulgata nova.
Amir, de exhort,
i.
T) Otitis eft nomen bonum
,
quam divitix i."XTElius eft nomen bonum
,
quam divltia?
/,7,
virg. p. 298. e.
X multx :
a
& fuper omnes argenti acervos
,
i-VJL multa; : fuper argentum & aurum
,
gra-
1.
' Uem e
t'
z
- *-
bona eft gratia.
tia bona.
7
bAuii usti Vet
2.
b
Dives & pauper obviaveruntfibi : fecit au- 2. Dives & pauper obviaverunt fibi: utriuf-
if x
^,
Teft.ap'.Mg.'to. 3! tem ambos Dominus.
que operator eft Dominus.
a j,
t'i
1
"*'
Vulgata
nova.
3.
Callidus vidit malum, & abfeondit fe : in- 4. Finis modeftis timor Domini, divitiae & glo-i
nocens
pertranfiit , & affli&us eft damno. ria & vita.
NoTiE ad Versionem antiqua m.
V. 1. Idem Ambrof. ep.
5 J.
col. 100 y. c. legit : Po- tJff
Cir;p Ae dpyietev k,
xP
vi'<"
> X/"S
7*W. Eligililius
tin;
eft
nomen bonum, fuper multas divitiarum copiat : at
nomen bonum, quam divitix nutlttt : fuper argentum viri,
epifb. 2. col. 757- c. iic : Praclarior
eft
bona exiftimatio
,
f$ aurum, gratia bona,
qu.im pecitma. Gr. Alpimns^ oko^oj KctAS , h ^Vto? tsv "$> 1. Ad verbum e Grxco,
PROVERB.
LIBER
VULGATA NOVA.
5.
Arma & gladii in via perverfi : cuftos au-
tem animas i'ux longe recedit ab eis.
6. Proverbium ell : Adolefcens juxta viam
fuam , etiam cum fenuerit , non recedet ab ea.
7.
Dives pauperibus imperat : & qui accipit
mutuum , fervus eft foenerantis.
8. Qui feminat iniquitatem , nietet mala ,
&
virga icse fua; confummabitur.
Eccli. 9- Q
u' pronus eft ad mifericordiam
,
benedi-
51. 18. cetur : de panibus enitn fuis dedit pauperi.
Vidoriam & honorem acquiret qui dat mu-
nera : animam autem aufert accipientium.
10. Ejice deriforem , & exibit cum eo jur-
gium , ceffabuntque caufx & contumelia?.
1 1
.
Qui diligit cordis munditiam
,
propter
gratiam labiorum fuorum habebit araicum re-
gem.
11. Oculi Domini cuftodiunt fcientiam : &
fupplantantur verba iniqui.
1 3 . Dicit piger : Leo eft foris ,
in medio pla-
tearum occidendus fum.
VuiGAIA
Cap
Versio
XXII.
33
1
A N T I
Q
U A.
5.
Tribuli & laquei in viis pravis : qui autem
timet Dominum , abftinebit fe ab eis.
7.
Divitum pauperes pra-pofiti erunt : & pro-
prii fervi ciominis fccnerabunt.
9.
Qui miferetut pauperis, ipfe pafcetur
Cajp.an. coll.
24.
24.;. 870. c.
Ambr. I. de Kab.
e. 14.^.581./.
Ambr. I. de Tob.
16. p.Cio.t.
Victoriam & honorem acquiret qui dat mu-
nera : animam autem aufert accipientium.
10. Ejice de concilio peftilentem
,
& exiet Lueif.de >.- <**.
cum illo contentio
cumber.
f
. 223. r.
1 1 . Diligit Dominus munda corda
autem funt ei omnes immaculati.
aCCCptl Hieron.
lantiam.
'P
ad Ce-
13
Leo eft in viis, in plateis autem homi-
cide.
?
S. Fault, ep. 8.
4 J.
t.
NOVA.
14. Fovea profunda os aliens : cui iratus eft Do-
minus , incidet in earn.
1 5. Stuhitia colligata eft in corde pueri , & virga
difciplinre fugabit earn.
16. Qui calumniarur pauperem , ut augeat divi-
tias fuas
, dabit ipfe ditiori , & egebit.
Vu L g a T A
17. Inclina aurem tuam , & audi verba fapien-
tium : appone autem cor ad do<5trinam meam: 1 8. qua;
pulchra erit tibi , cum fervaveris earn in ventre tuo,
& redundabit in labiis tuis
:
19. Ut fit in Domino riducia tua , unde & often-
di earn tibi hodie.
NOVA.
20. Ecce defcripfi earn tibi tripliciter , in co-
gitationibus & fcientia : 1 1 . ut oftenderem tibi
firmitatem , & eloquia veritatis refpondere ex
hisillis, quimiferunt te.
VuXGATA NOVA
Versio antiqua.
20. Tu autem defcribe ea tripliciter , in confilio
Hieron. ad V.edi-
& fcientia : 21. ut refpondeas verbum veritatis biam, 0.4. 186.*.
his
,
qui proponunt tibi.
22. Non facias violentiam pauperi
,
quia pauper 24.
Noli efie amicus homini iracundo
, neque am-
eft : neque conteras egenum in porta : 2 ;.
quia ju- bules cum viro furiofo : 25. ne forte difcas femitas
dicabit Dominus caul'am ejus, & configet eos
,
qut 'ejus, & lumas fcandalum anima; Muse.
confixerunt animam ejus.
Versio antiqua.
26. Noli te dare In fponfionem
, erubefcens Ambr. 1. de Tob.
perfonam : 27. li enim non habueris unde folvas,
c
-
*1-P-
&2- 1 - *
auferent ftramentum de iub lateribus tuis.
VULGATA N OVA.
26. Noli efie cum his, qui defigunt manus
fuas , 8c qui vades fe offerunt pro debitis :
'27. fi enim non habes unde reftituas, quid cau-
fx eft ut tollat operimentum de cubili tuo?
28. Ne tranfgrediaris terminos antiquos
,
28. Non transferas terminos fempiternos
,
Hieron. mStpbon.
NoTJE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
2. to.
J.
1664.^.
ft. 5.
Similiter in Gr. praeter hoc, i Si ipv*4aruv rw
sai/T? -\vxm ,
qui autem citjlodit animam fuam , loco qui
autem timet Dominum.
Tf. 7. Idem Ambrof. 1. 2. de Jac. col. 465.
b.
> pe-
ri!! fervi dominis jceiierabunt. Gr. VlwQioi irtuyjati i.fi)s-
or i) o/Wtoh ISioic, oXec-Trorccii Scmrest.
f. 9. Apte conveniunt haec tota cum Gr. nili quod pro
acquiret, legitur irt^ironTrcu , & in fine, tw f^itroi -\v-
yjiv d<p.ifHTcu tuv x.;y.T.;uevur , > animam quidem anjert pojp,-
Jcntium. Porro haec fententia , ViSoriam &
honorem , fcc.
non in Hebraeo reperkur ; fed in Vulgatam tranfiit e Gr.
1XX. ut & plures alias. Mf. Sangerm. n. 4. illam exhi-
bet intra texrum , eadem manu ; in altero verb Sangerm.
n. iy. neque intra textum , neque ad marg. invenitur
,
rametli plurimae id genus fententiae in ora inferiori ibi-
dem fubjickntur.
tf. 10. Similiter in Graeco. Item apud Hieron. in Ofe.
>7. to. 5. 1281. c. Ejice pefiilentem de concilio,
$$ egredie-
tur cum eo contentio. ClefHn. PP. epift. 25. to. 1.
col. 12
1
5. a. Ejice de concilia conteutio/um
, C
exiet cum
illo difcordia. Maximus Taurin. in homil. p.
4J.
h. Ejice
de concilio pefiilentem , <$
exibit cum eo omnis contentio.
Gr. hab. conJianter *oi,ulv ,
quali peflilemiam ; exttemoque
vf.x::, jurgium ; Symm. & Theod.
^a.xv,
rixa.
J}'. 11. ita in Gr. eft, prscter hoc, oc/a? x/>//a?
,
Jancla corda; fed Aq. & Theod. legunt >caOa:/>;, Symm.
'ar,ii.c,, cafla ,
pura.
jf. 13. Itidem Gracce, dempto verbo eft.
Tern. II.
tftf. 20. 21. Idem Hieron. in Ezech. 16. to.
3. col.
800. e. legit : Tu autem jcribe ea tripliciter; turn proxi-
me : -ut rejpondeas Jermcties veritatis
, qui proponuatur tibi:
& in Ezech. 42. col. 1008. c. Dejcribe ea tripliciter , con-
j/ilio
CJ Jcientia : ut refpondeas /ermontbtts veritatis bis
,
qua
froponuntur tibi. Grx'ce vero interponuntur multa quae
Hieron. non admittit fupra , nee etiam Origenes , (i No-
bilio fides
;
en verba : Kai tv A= aVs7e:4' avri <szav-
t Tjnocui; , eti piMy k, jvoioir , i~\ to -mi^as th;
xxfJUz
(\. Aifdcxoj it cs aiiXS ksyey , k, puot'r ar/atiy vtraU&ttt*
t? aVoKf>iVj(&ai 0= 7107 d^fhUi f5 -^oCaMCju/fcj;
Q
f i.
e. Et tu zero dejcribe ea tibi tripliciter
, in conjilio <$ fcien-
tia , fuper latitudinem cordis tui. Doceo igitur te verum
fermonem , & icientiam praeftantem obaudire : ut refpon-
deas fermones veritatis his
, qui proponunt tibi. Nonnulla ex
his legiffe videtur Caffianus, coll.
14. c. 8. p. 634. b.
cum dicat : Ta autem dejcribe tibi ea tripliciter
, fuper la-
titudinem cordis tui. Item Rufin. 1. de bened. Patr.
p.
6. b. Defcribe tibih.ee dnpliciter
$ tripliciter, in corde tUO.
Ambrof. autem 1. de Noe, c. iy. col.
249. d. h*c ha-
bet pauca : Scribe tibi tripliciter : & in Pf. 1 18. col. 1177.
f. Et tu fcribe hac tibi tripliciter , in conjilio
5
in cogni-
tione : item ait : Triplicem pr.emijit fenptionem ; 5 duo
fubdidit , conjiliumtf cognitionem. Vide lis Nobil. in hunc
loc.
"tt. T.6. 27. Vix melius e Graeco.
ir. 28. Similiter in Giasco. Siricius PP. epift.
6.
to. J. 660. a. legit : Ne tran feres ''editt. nontranjibis)
Tt ij
332
LIBER PROVERB. Cap. XXIII.
VERSIO ANTIQUA. VflGAIA SOVA.
Eiirm.ubifup.
quos pofuerunt patres tui.
quos pofuerunt patres tui.
2.9. Vidifti virum velocem in opere fuo >
co-
ram regibus ftabit , nee erit ante ignobiles.
NotjE ad Versionem antiquam.
terminos
,
quos ctmjlituerunt fanes tui. Auct. 1. de pro- Memos
,
quos pofuerunt patres tui.
miff. p. 2. c. 16. p. 140. a. No tranfgredieris terminos
CAPUT XXIII.
Amir, I. I .
nffic.
to.
2, 41./. 43.
a.
Versio antiqua.
i.qI federis coenare ad menfam potentis , fa-
Q
lltlar.inPf.llZ,
Vuigata nova.
Uando federis ut comedas cum princi-
pienter intellige ea qux apponuntur tibi :
V^ pe
, diligenter attende qua? appofita font
z. & emitte manum tuam, fciens quod oportet ante faciem tuam : 2. & ftatue cultrum ingut-
te talia prxparare :
3
. li autem infatiabilis es
,
ture tuo
,
fi tanien habes in potettate animam
noli concupifcere efcas ejus : hxc enim obtinent tuam
, 3 . ne defideres de cibis ejus , in quo eft
Vltam fallacem.
panis mendacii.
4.
Ne extendas te , cum fis pauper , diviti
-
feniii autem tuo abitine.
Aug. I. 5. Incut,
to. 3. $6$.
d.
6. Non ccenabis cum viro invido.
Cypr. ip. ad De-
metr. p. 2 1
6".
b. fj
I.
l.Teftim.p. JI?.
tt.
Amir, in
Pf. 43.
f.
885. e.
Ex
Mf,
Iloriac,
. 10.
4.
Noli laborare ut diteris : fed piudentias tuar
pone modum.
5. Ne erigas oculos tuos ad opes
,
quas non
potes habere : quia facient fibi pennas quaii aqui-
la; , & volabunt in ccelutn.
6. Ne comedas cum homine invido
, & ne
defideres cibos ejus : 7. quoniam in fimilitudi-
nem arioli & conjeetoris , ceftimat quod igncrat.
Comede & bibe , dicet tibi : & mens ejus non
eft tecum.
8. Cibos
,
quos comederas, evomes : & per-
des pulchros fermones tuos.
9.
In aures imprudentis noli quidquam dicere: 9.
In auribus infipientium ne loquaris : quia
ne quando audierit , irrideat fenfatos fermones defpicient dodrinam eloquii tui.
tuos.
Vuigata nova.
10. Ne attingas parvulorum terminos : Sc agrum 11. Propinquus enim illorum fortis eft : & ipfe
pupillorum ne inrxoeas :
judicabit contra te caufam illorum.
Versio antiqua. Vuigata nova.
\Z. Da in difciplinam cor tuum : aures autem 12, Ingrediatur ad doftrinam cor tuum , &
tuas praepara fermonibus inte'lletlus.
13.
Noli ceffare parvulum emendare : quia fi
perculFeris eum virga
,
non morietur.
. 14. Tu quidem percuties eum virga : animam
If. 24.
V. 1
607. e,
cula ea
autem ejus liberabis a morre
Vuigata
1 5. Fili mi, fi fapiens fuerit animus tuus
,
gau-
debit tecumcor meum : 16. & exfultabunt renesmei,
cum locuta fuerint rectum labia tua.
17. Non xmuletur cor tuum peccatores : fed in
Not* ad Versionem
Ita legunt AugufL tract. 47.
in Johan. to.
3.
& Cailian. coll. 2. c. 1. p. 328. b. detracts ya-
poft intellige : ita rurfum inf. Aug. col. 700. b.
niii quod loco /apieuter , legit conflderans : item ferm.
304.
to.
J.
1234. f. Si federis ccenare ad menfam potentis , cognof-
cens intellige qua apponuntur tibi : atfer. 329.
col. 1286".
e. ita : Ad menfam magnam fedijli , diligenter cpnfidi 1 a
qua apponuntur tibi. Gregor. M. in I. Reg. 3. & 4. cot.
81. a. 224. c. Si federis ad menfam potentis , ftpienter at-
tende qua apponuntur tibi. Graecum textui Ambrof. favet
,
niii quod hab. kohtw; ,
pro fapienter.
t. 2. Auguft. tradt. 47.
in Joh. col. 607. e. $
mine
;
inf. col. 709. b.
f> fie mitte manum tuam
,
jciens quia
talia te oportet praparare : at ferm.
304. to. 5. 1234. f.
s$ fie extende manum tuam., fciens quoniam Jimilia te opor-
tet praparare : & ferm. 329. col. 1286. e. quoniam talia
te oportet praparare. Caffian. coll. 2. c. I. 5 immitte ma-
num tuam , Jciens quia talia oportet te praparare. Gregor.
M. ubi fup. ilmpliciter hab. quia Jimilia oportet te pra-
Gr. <, sV/Sa.ViE 7Vi>'...
aures tua? ad verba fcientia?.
1 3. Noli fubtrabere a puero difciplinam : fi Sup.
13.
enim percufieris eum virga , non mrrietur.
24-
14. Tu virga percuties eum : 6c animam ejus
"*'
2
^"
de inferno liberabis.
Eccli
30.1.
NOVA.
timore Domini efto tota die : 18. quia habebis fpetn
in noviifimo
, & praftolatio tua non aufefeturl
19. Audi fili mi, & efto fapiens : & dirige in
via animum tuum.
M.
parare , omiffis his quae antecedunt. v,,.
^
f//u$ OTi TCtavra c= A;( na$co%iva.sa.i.
f. 3. Nonnulli Mfs. Ambrof. cum omnib. editt. ulti-
mo leg. vitam falfam ; at multo plures , fallacem ; Gr<ec.
"^ivSSi ; caet. ut in Lat. fup.
'
it. 4. Ad verbum e Graeco.
t. 6. Grsce , M Qurftforii
&c. Nt canes , &c. Sub
ANTIQUA
dit Augufl. ibid. In Proverbiis
,
quod latini codices ha-
bent : Non cocnabis cum viro invido , Gracus bab.
dtJ fl
^Wiccaci.
y. 9. Ita legit ad verbum Lucif. Cal. I. de mor. pro
Dei 1. p. 242. vel 244. a. Ambrof. vero in Pf. 118.
col. 1 138. e. ita : In attrem injipientis nihil dicas , nequan-
do irrideat prudentes fermones tuos. Hierun. 1. 3. adv. Ru-
fin. to.
4.473.
In nitre flttlti noli quidquam dicere , neforli
irrideant fapientes fermones tuos. CafTian. coll. 14. c.
17.
p. 549. In aures imprudentis noli quidquam dicere, nefor-
te irrideatfapientes fermones tuos. Sic etiam in Gra:co , prse-
ter vocem fapientes , pro qua Qcv-nii, mel. prudentes.
# 12. Vix melius e Gra:co. In Mf. Floiiac. n. 10.
ita : Da in difciplina cor mum
, 5
aures tuas paia zerbis
prudentia ; Gr. alQntcai.
>?. 13. Cypr. 1. 3. Teftim. p. 327. c. Ne defliteris par-
vulum emendando. Giaec. MiJ reVs%,ii tmrtu no.il iviiy
,
Sec. ut in textu. Mf. Alex, habet nxiAeiuy , non wtu-
SiVilV.
*$'.
14. Ita legit Ambrof. ad verbum 1. 1. de poenit.
col. 40CI. c. Sic etiam AugufL epift.
18J.
to. 2. 652.
b. praeter unum percutis : item epift. 173.
col. 61 3. e. leg.
percutis , at in fine, liberas. S. Bened. regula , c. 2. lie :
Percute filittm
tuum virga , f liberabis animam ejus a mor-
te. Gr. Xu i"4v yap 7tt;;; > utm */ tw J's "{tifcit
Vt? in [war* pv'cx.
LIBER PROVERB. Cap. XXIV.
335
VuLG ATA NOVA. VeRSIO
ANTIQUA.
zo. Noli efle in conviviis potatorum , nee
in comeflattonibus eorum
,
qui carnes ad vef-
cendum conferunt
: n. quia vacantes potibus
,
z\. omnis ebl'iofus pannis veftietur.... S. Valerian. bom.
& dantes fymbola confumenrur
, & veftietur 19. Sirm.to.
i.f%
pannis dormitatio. ^S*-
.
VuLGATA NOVA.
22. Audi patrem tuum
,
qui genuit te : & ne con- & doctrinam , & intelligentiam.
temnas cum fenuerit rnater tua. 24. Exfultat gaudio pater jufti : quifapientem
ge-
2 3 . Veritatem eme , & noli vendere fapientiam ,
nuit , laetabitur in eo.
VULGATA NOVA. VeRSIO ANTIQUA.
25. Gaudeat pater tuus, & mater tua, & 5. Jucundetur pater, & mater in te Amy. I. dt exhort
t
cxfultet qua; genuit te. tirg. p. iZi.d.
VUXGATA NOVA.
2.6. Prarbe fili mi cor tuum mihi : & oculi tui vias anguftus , aliena.
tneas cuftodiant. 28. Infidiatur in via quafi latro , & quos incau
2 7. Fovea enim profunda eft meretrix : & puteus tos viderit , interficiet.
VULGATA NOVA. VeRSIO ANTIQUA.
29. Cui va:? cujus patri va: ? cui rixje ? cui -9. Clli VX >
CLUJudida? Clli tumilltUS >
Amir. 1. deT.ii*,
fovea:? cui line caufa vulnera ? cui fuffuiio ocu-
f< it, p.
<cj, a,
lorum ?
VuiGATANOVA.
30. Nonnehis, qui commorantur in vino
, & ftu- fplenduerit in vitro color ejus : ingreditur blande,
dent calicibus epotandis ? 32. fed in novifilmo mordebit ut coluber, & ficut
31. Ne intuearis vinum quando flavefcit , cum regulus venena ditrundet.
VULGATANOVA. VeRSIO ANTIQUA.
3 ? . Oculi tui videbunt extraneas
, & cor tuum
3 3 . Oculi tui cum viderint alienam , OS tuum Caffian. coll. zo.
loquetur perverfa. tunc loquetur prava. c . 9. p. 776".
34.
Et eris iicut dormiens in medio mari
,
&
34.
Et jacebis tanquam in corde maris & fi-
quali fopitus gubernator ,
amiilb clavo : 55. & cut gubernator in magna tempeftate : 35. dices
dices : Verberaverunt me
,
fed non dolui
:
traxe- autem : Ferierunt me^ fed non dolui : & deill-
runt me, & ego non fenfi : quando evigilabo
,
ferunt me, ego autem nefcivi
& rurfu3 vina reperiam ?
NoT AD VERSIONEM ANTIQUA M.
Or. 21. Id memoriter citatum videtur a S. Valeriano ;
loquitur perverfa.
nam in Gr. iic : Trot; -yap ^/6t/; , jc, 7ropvo>co-7rt>; Tnuyjuosi'
g,
$".
34. Ita de Gr. nifi excipias vocem magna
, pro qua
IvSiQilaa A/f/pn7/ca k, /5a>tcJ/n 7r; vm
016
Vw;' omnis enim t woj\a> , multa. lildem alludere videtur Ambrof. in Pf.
ebrins , f_J
fcortator mendicabit
; tf
indttetur difruptis &
la- 118. col. 1070. b. dicens : fed gubernator ille meltor ell
sais omnis jomnolentus. qui in Wnpeftate navim gubernat.
f.
2J.
Itidem Gra;ce.
_
t- I J-
Gr. Tv'vrrvtl /te ,
g
, Veriunt me,
#
; reliqua ut
f. 29. In Gr. ponitur tumuhus , ante judicia. in Lat. fup. In edd. Aid. & Compl. rriarroi , firiebant
i
Tf. 33.
Apte ad Grscum. Similiter Ambrof. 1.
J.
He- fed Caffian. coll. 2;. c. 7. & 24. c. 11. p. 837. 867.
Xa. col. 87. e. Oculi tui cum viderint alienam, os tuum conftanter leg. ferierunt me
, fed non dolui, Sec. ut iupra.
9 1
C A P U T X X I V.
VULGATA NOVA. VERSIO ANTIQUA.
Sup.
ii.
1.
^J"
E ajmuleris viros malos
,
nee defideres 1. ^T E imitatUS flieris malos viros
, neque de- Lucif.Cal.de no
l
7' -lM efle cum eis : a. quia rapinas medita- JJN fideres effe cum iljis : 2. falfa enim medi-
oonven. cum baret,
tur mens eorum
, & fraudes labia eorum loquun- tatur cor eorum , & dolores labia eorum loquun-
1-
22
5*
c-
tur. tur.
3.
Sapientia adificabitur domus
, & pruden-
3. Cum fapientia a?dificatur domuS, & Clim
Ca/han.coll.z t
tia roborabitur. intelieftu iterum erigitur.
4./.
331'.^.
'
4.
In doih-ina replebuntur cellaria , univer- 4. Cum fenfu implentur cellaria , omnibus di-
fa fubftantia pretiofa & pulcherrima. V'itiis pretiofis & bonis.
VULGATA NOVA.
%.
Virfapiens, fortiseft:& vir doftus , robuftus 6. Quia cum difpofitione initur bellum : & eric
& validus. falus ubi multa confilia funt.
VULGATANOVA. VERSIO ANTIQUA.
7. Excelfa ftulto fapientia
,
in porta non ape-
7 Sapientes non declinant de ore Domini , Amy. 1. 1. e
ffi
e .
riet os fuum.
fed tractant in confeilionibus fuis. p- ji-/. 32..
8. Qui cogitat malafacere, ftultus vocabirur.
8. Indifciplinatis obviat mors : Ex
Mf.Bmae,
9. Cogitatio ftulti peccatum eft : tk abomina-
9. Moritur infipiens in peccatis.....
"- io.
Not* ad Versionem antiquam.
t. 1. Grace. 'Tis,
pi fa/Hoys , Fili ,
tie amulaveris
, pro qua ws/p/ci; , confejfibus ; forte Ambrof. fcripferat
cc. ur fupra.
_ confeffionibus.
tt. i.
3.4. Similiter in Grarco.
tt. 8.9. Itidem Gr*ce, pofito /5, autem, poll mo
y. 7.
Vix melius e Gr. excepta voce lilt; confejjionibus
, ritttr.
334
LIBER PROVERB.
ERSIO ANTIQUA.
lucif. Cal. 1. r,
pro S. Atban.
193
c.
Cap. XXIV.
V U L G AT A N O V A.
tto hominum detractor.
10. Si defperaveris laffus in die anguftia? : im-
rainuetur fortitudo tua.
1 r. Libera eos
,
qui
ditcuntur ad mortem : & n. Erne eos, qui ducuntur ad mortem : &
redimere eos qui interfkiuntur , ne ceffes.
qui trahunmr ad interitum liberare ne cedes.
4
1 2. Si aufem dixeris : Nefcio hunc : fcito quo-
1 2.
.
Si dixeris :
Vires non fuppetunt
:
qui in-
nianv Dominus corda omnium novit ; & qui fi-
fpeftor eft cordis , ipfe intelligit
, & fervatorem
guravit fpiritum omnibus illis , fcit omnia
,
qui anima: tu nihil fallit ,
reddetque homini juxta
reddit unicuique fecundum opera ejus.
opera fua.
VULGATA NOVA.
Tf.%1.
Inf. Z$. t. 16.
#
27.
lucif. Cal. I. de
non conven. cum
h&ret. p. 223. c.
CaJJtan. coll.
J.
1 3
.
Comede ,
fili mi , mel
,
quia bonum eft
,
&
favum dulciflimum gutturi tuo.
14. Sic & doftrina fapientke anima: tua: : quam
V E 11 S I O ANTIQUA.
1
5. Noli applicare impium ad pafcua jufti
,
rieque
feducaris feturitate ventris.
1 6. Septies enim cadir juftus , & refurget : im-
pii autem
infirmabuntur in malis.
17.
Si cecider.it inimicus tuus, noli gratulari;
in iiipplantatione autem ejus noli extol li
: 1 8. ne
videat Dominus, & non placeat ei, & avertat
iram luam ab eg.
cum inveneris , habebis in noviflimis fpem , & fpes
tua non peribit.
VULGATA NOVA.
15. Ne infidieris , & quseras impietatem in
domo jufli, neque vaftes requiem ejus.
16. Septies enim cadet juftus, & refurget:
impii autem corruent in malum.
17. Cum ceciderit inimicus tuus, ne gaudeas,
& in ruina ejus ne exfultet cor tuum : 1 8 . ne forte
videat Dominus, & difplkeat ei, & auferat ab
eo iram fuam.
Hieron. in E-Lech,
16. to. 3. 790.1/.
Lucif. Cal. I. 1
pro S, Athan.
193
i.
VULGATA NOVA.
19. Ne contendas cum peflimis , nee smuleris mali , & lucerna impiorum exftinguetur
impios : 10. quoniam non habent futurorum fpem
VERSIO
ANTIQUA.
cum
detracioribus ne commifcearis :
VULGATA NOVA.
2.1. ...
2.2. quoniam repente veniet intentus eorum : oc
ruinam utriufque
quis novit?
2
, Erubefcere perfonam injudicio non eft
bonum. ..
24.
Et qui dicit impium juftum efle ,
maledic-
tus erit in populis , & odibilis gentibus.
25.
Nam
qui arguunt , meliora fperabunt : in
iplbs autem
veniet~benedictio optima.
V U L G A T A
16.
det.
27.
agrum
Labia deofculabitur
,
qui re&a verba refpon-
11. Time Dominum, fili mi, & regem : &
cum detractoribus non commifcearis : 22. quo-
niam repente confurget perditio eorum : & rui-
nam utriufque quis novit ?
2 5. Ha?c quoque fapientibus : Cognofcere per-
fonam in judicio non eft bonum.
24. Qui dicunt impio : Juftus es : maledicent
eis populi , & deteftabuntur eos tribus.
25. Qui arguunt eum, laudabuntur : & fuper
ipfos veniet benediitio.
NOVA.
28. Ne fis teftis fruftra contra proximum tuum
:
Lev. 19;
Dent.
1. 17. &
16. 19.
Eccli.
41. (
Prxpara foris opus tuum , & diligenter exerce
tuum : ut poftea ajdirices domum tuam.
NoTiE AD VeRSIONEM
nee lades quemquam labiis tuis.
29. Ne dicas : Quomodo fecit mini, fie faciam
Sup. zo,
ei : reddam unicuique fecundum opus fuum. 22.
ANTIQUA M.
#. 11. Ambrof. 1. I. de Jac. c. 3. col.
447.
f. & 1. 1.
effic. col. 47.
f. Eripe eum, qui ducttnr ad mortem : ita
quoque in Pf. 118. fer. 8. 11.41. col. 1071. b. Caffian.
vero coll. i.e. 13. p. 341. b. Eruere cos
,
qui ducuntur
ad mortem i #
redimere eos qui interficiiintiir , ne parcas :
fimiliter hab. coll. 17. c. 19. p. 706. f. prater piimum
true. Autt. 1. de promill". p. 2. ap. Profp. p. 167. b. li-
bera eos, qui ducuntur ad -mortem:
tf
redime eos qui oc-
cidumnr. Gr. 'Poi iyofiirVi *j s'mrfi* XTEics^/fiJ? , pn
foM'
Mf. Alex. hab. t/.ivfla; al. Zxtioxy.
f.
12. Concordant rota ilta Cum Grasco , nifi quod de-
leta vocu!a;7//s, ita fequitur, dvroi o!Ss irv.irc. ,
&c. for-
talfe mendum eft typographicum in edir. Lucif. legen-
dumque Me, non illis": errata iimilia frequenter occur-
runr in edit. PP. Lugd. Auguft. 1. de quart, to. 6. 20.
g.
rede : fcito
quoniam Dominus corda hominum novit ;
^
qui
finxit fpiritum omnibus , ipfe fcit omnia.
f.
1 j.
Ita legic Caffianus , coll. 14. c. 17. p. 649. f.
ad verbum. Cypr. vero 1. 3. Teftim.
p. 326. c. Ne ad-
duxeris impium tnbabkaculum jujlornm. Hieron. in Mich,
j. ;o. 3.
Ij20.a. Hcinducas impium in tabernaculum jrtf-
torum. Gr. Mvi itfdW."ia.l^i ceSh npat o\ix.a'uv , &c. utin
lextu.
t.
16. Auguft. in Pf. 55.
to. 4. 523. f. Juftus enim
fepties cadet , 5
refurget : impii vero infirmabuntur in ma-
lis : rurfum 1. rK'de civit. Dei, c. jr. to. 7. 297. a.
Septies cadet juftus , #
refurget. Sic etiam leg. Hieron. 1.
2. cont. Pelag. to. 4.
J
12. c. Fulg. vero 1. de Incarn.
p. 427.
& Caffian. coll. 20. c. 11. & coll. 22. c. 13.
p. 777.
c. 824. f. Septies juftus
cadit
, tf
refnrgit. Grace.
*W(a<5
-/f
vttiMu Aia/ii
1
reliqua ut in Latino text.
?. 17. Grace adnectitur dura , ei , ad verbum gratu
lari, pro quo l-7Tiyjx.p\c, ; caet. ut in Lat. fup. In at.
vero mart. S. Pionii
p. 141. ira : Inimico cadente , non
exjnltes , nee aliena infelicitate te jades. Apud Casfar. Are-
lat. hom. 11. Cum cecidetit inimicus tuus, ne gaudeas.
Tt. 18. Gr. ot( o-Tflxt Kvtlioe, , i, yx. dpstei oCvra
,
jt, ooto-.
spirit to/ 6t//Ksy Vt? a.-7r cIvt\s' quoniam videbit Domi-
nus
, & non placebit ei , & convert indignationem Juan
ab eo. Cxfar. Arelar. hom. 11. ne forte videat Dens,
$$
difplkeat Mi, $$
avertat iram fuam ab eo.
3^.21. In Grarco vix quidquam reperitur quod huic
verliculo refpondeat ;
quare facile crediderim hoc in loco
Hieronymum non citaife fecund, verlionem LXX. ubi
iic : <J>c? Toi' 05sc, vis, K) j5ao/>/a
-
deinde , i. pivb' s'ts-
pa avrSiv aVsitacj];
-
i. e. Time Deum,
fili, & regem : f$
nentri eorum Jis inobediens ; Schol. iiriptr/yvco , commilcea-
ris.
f. 22. Hare magis quadrant Vulgatae, quam Graeco :
ita nempe iequitur Grace : i'tul-pvyi; yap rlso/lat -ri<; ao
G,ui' t5 At Ttuooplac, apt/peri par t/; 'iviasTai ; fnbito enim
ulafentur impios : fttpplicia autem utrorttmque quis cognof-
cet? ed. Aid. ti; oUsr; quis novit? ut fup. Vide Nobil.
Not. x.
jf. 23. Itidem Graece.
Tf. 24. Grace, ipfo initio deeft
J5
' exinde fie, Ai-
xst.'c? eVrt , Juftus eft,
loco juftitm ejfe ; exrremo prasponi-
tur tie, , in , voci gentibus , deletur vero fup. ante populis ;
caet. quadrant.
~t.
2J.
In Graco fie : O* Ae e\'yX'>
,T! $> fetorlm <ptt~
tjirreu' Nobil. Otti autem arguunt, meliores pare bunt i re~
liqua ut fup. deleta umen ultima voce optim.i.
LIBER PROVERB. Cap.
XXV.
335
VuLGATANOVA. VbkSIO
ANT1QOA.
50.
Per agrum hominis pigri tranfivi
, & per
30. Tanquam agricultura,
homo imprudens : Amlr.tp
V7 p
vineam viri ftulti : 5 1. & ecce totum repleve-
& tanquam vinea, homo egens fenfu : 21. fi re-
94- *
rant urticre
, & operuerant fuperrkiem ejus fpi-
liqueris eum
, defertUS erit
na; , & maceria lapidum deftructa erat.
3 2 . Quod cum vidinem
,
pofui in corde meo
,
8c exemplo didici difciplinam.
5
3. Parum , inquam , dormies, modicum dor-
mitabis, pauxillum manus conferes , ut quiefcas
:
34.
& veniet tibi quafi curfor egeftas, & men-
dicitas quafi vir armatus.
NoTjE ad Versionem
antiqua m.
V. jo. Idem Ambr. 1. 1. offic. col.
42. e. Sicut agri- f. 33. Ita Mf. S. Theod. habet ibid, intra texrum
-
tultura
eft
homo injipiens, &c. ut fup. at 1. 2. de Abr. in Graeco veto fie :
'0>iVwr5, o\[yor Ai kMttw
V
col.
323. f. conftanter legit : Tanquam agricultura
,
homo 7W Ae
way*ct*lbftcu
xf/>ei st&y. i. e. Paululum
dormito
imprudens. Gr. "Cle-rep ysupyw , am? atppw
,
Sec. ut fup. paululum autem
fomnum capio : paululum vera amplexor
tf. 31. Idem Ambr. 1. I. offic. col.
42. e. Jirelique- manzbus pellora
; Schol.
nsiXtic xo&v-nroic, , dormitas
ris eum, defilabitur. Gr. iiv vprp Vm, ^aMesTa/.
_
jomnnmjapis.
Aq. Symm. & Theod. loco
siU* hab. t?
ir. 32. Ita Graece ad verbum , detracta tamen media xo/juh^hYk/ > ad
dormiendum.
conjunct,
tf.
32.
Noviffime
ego egi
pocnitentiam
, & rcf- Smon.inTuth.
pexi ut eligerem
difciplinam. 43. p. loij. d.
3
3
.
Ufquequo
piger
dormis >
ufquequo de fom- **
W. s. The,4,
no confurgis?
/*, ..
CAPUT
XX
VULGATA NOVA.
V.
I.
HAL
quoque parabola Salomonis
,
quas tranf- gum infcrutabile.
tulerunt viri Ezechise regis Juda.
4. Aufer rubiginem de argento
, & egredietur
Versio
antiqua.
6. Noli fuperbire coram rege
8. Qua: viderint oculi tui , loquere
10.....
lucif.l. x.proS,
Athan.p, l<j\.e.
ZoZJm.
ep,i, toi
2. Gloria Dei eft celare verbum
, & gloria regum vas puriflimum.
inveftigare fermonem.
5. Aufer impietatem de vultu regis,
& firmabi-
3.
Goelum furfum , & terra deorfum
, & cor re- tur juftitia thronus ejus.
Vulgata nova.
6. Ne gloriofus appareas coram rege , & in
loco magnorum ne fteteris.
7.
Melius eft enim ut dicatur tibi : Afcende
hue ; quam ut humilieris coram principe.
8. Qua; viderunt oculi tui , ne proferas in
jurgio cito : ne poftea emendare non poffis , cum
dehoneftaveris amicum tuum.
9.
Caufam tuam tracta cum amico tuo , &
fecretum extraneo ne reveles : 1 o. ne forte infultet
tibi cum audierit , & exprobrare non ceffet.
Gratia
&
amicitia liberant : quas tibi ferva
, Gratia & amicitia liberant
: qiias tibi ferva ne
Z*
Mf Sangtrml
ne exprobrabihs fias.
exprobrabilis fias . 14.
Vulgata nova.
11. Mala aurea in le&is argenteis
,
qui loquitur
13. Sicut frigus nivis in die meffis
, ita legatus fi- M>
*6. 6.
verbum in tempore fuo. delis ei
,
qui milk eum , animam ipfius requiefcere
12. Inauris aurea, & margaritum fulgens
,
qui facit,
arguit fapientem , & aurem obedientem.
Vulgata nova.
Versio antiqua.
i
4.
Nubes, & venms, &
pluvia: non fe-
14. Sicut venti , & nubes , & pluviae
manifef- Caffi n i<
quentes
,
vir gloriofus
,
& promifla non com- tifllmae funt; ita qui gloriatur in dato falfo. C7.p.66i.c!
plens.
Sup.jf. 1?. Patientia lenietur princeps , & lingua
1. mollis confringet duritiam
i6. Mel invenifti , comede quod fufficittibi,
ne forte fatiatus evomas illud.
17. Subtrahe pedem tuum de domo proxi-
mi tui , nequando fatiatus oderit te.
18. Jaculum , & gladius, & fagitta acuta,
i6\ Mel invenifti, comede quantum
fatis eft: ff*. ***.
h enim plus comederis, evomes illud. 27.'".
}-p.S%6.f.
17. Raro inferes pedem ad amicum
tuum , ne Ambrofiaft. /.
laturatus tin oderit te. 288. c
1 8. Clava
,
& gladius
, & fagitta
femta ; fie Ambr. 1. 5. offic.
homo qui loquitur contra proximum fuum fal- homoeft , teftimonium dans falfum
adversus ami-
" *
e
38./.
fum teftimonium.
Clim fuum.
NoTjE ad Versionem
antiquam.
W. 6. Gr. Mm V?cki/ itiitnv frcteiteai;' Nobil. JNip glo-
rioie te
oft
ernes coram rege.
tf. 8. Graec. "A eUo, *&.
Tf. 10. Gr. Xd&ti,
J,
<j>i*ict imvQi&T, &c. ut fup. fub-
neftitur tamen iftud : aW tpvha.i,^ t5 o/k"; Q\s iviuva?,-
7:u./Jcj>c, , fed cuftodi vias mas compofite. Haec autem om-
nia abfunt a textu Hebr. traniieruntque e Verf. LXX. in
Vulgatam hod. ileut ali* plures id genus.
f. 14. Sic eft in Graeco , detra&o verbo funt , port ma-
tiifefttjftma , pro quo ult. firKpttrisvra , clariffima ; Mf.
Alex, ac cdd. Aid. c Compl.
eV<pwiV7M , ut fup.
*"'
**, "** Mi ivpvr, <piys to ixaroV, /uyi ircrt
inai&eii e|sSK68js. Mel mveniens
, comede quad
fufficit , n*
forti repletus evomas.
ir. 17. Graec. ^.-nimn mays or tvoJ'x [im iron , Sec.
ut fup. Rarum introduc pedem tuum ad ne forte , Sec.
ut fup.
t. 18. Hieron. 1. 3. cont. Rufin. to. 4. 473. Clava
,
^
gladius
, > fagitta , pernicioft funt :
fie tf
vir , qui con-
tra amicum fuum falfum
dicit teftimonium : ita etiam in
Graco , nifi quod loco perniciofa funt , exftat dxiSancr
,
vel ut in Mf. Alex, ac ed. Aid. dtumJuTir , al.
xniu-
33
6
LIBER PROVERB.
Versio antiqua.
Cap. XXVI.
VULGATA NOVA.
S.O.
mem, in Jfai.
Sicut tinea veftimento , & vermis ligno : fie
6. to. 3.
J14.
t.
mceror excruciat cor viri.
s.c*f*r.Areiat.
21. Si efufierit inimicus tuus, ciba ilium : fi
hom'.u.c'. fitit, potum da illi : 21. hoc enim faciens, car-
bones ignis congeres fuper caput ejus
Kertn.i. i. emit. 2.4. Melius eft habitare in angulo te&i, quam
fovtn. to. 4. 170. c.
ciun uxore maledica in domo communi.
S. Paulin.
p. 49.
a.
ep. 11
Caffittn. coll, l. c,
<*? J J.
19. Dens putridus , & pes laflus
,
qui fperat
fuper infideli in die anguftias , 20. & amittit
pallium in die frigoris.
Acetum in nitro
,
qui cantat carmina cordi
peffimo.
Sicut tinea veftimento
, & vermis ligno : ita
triftitia viri nocet cordi.
1 1. Si efurierit inimicus tuus , ciba ilium : fi Kw. 11.
fitierk, da ei aquam bibere : ji. prunas enim
20*
congregabis fuper caput ejus , & Dominus red-
det tibi.
2
3
. Ventus aquilo difllpat pluvias > & facies
triftis linguam detrahentem.
24. Melius eft federe in angulo domatis ,
Sup. 21.
quam cum muliere litigiofa , & in domo com-
9-
muni.
2 5 . Aqua frigida animae fitienti , & nuncius
bonus de terra longinqua.
25. Ut aqua frigida fitientibus, ita nuncius
bonus a terra longinqua.
VULGATA NOVA.
26. Fons turbarus pede , & vena corrupta, juftus bonum : fie qui fcrutator eft majeftatis , opprimetur Fccli.
cadens coram impio. gloria. J
M"
27. Sicut qui mel multum comedit ,
non eft ei
Versio antiqua. Vulgata nova.
2%. Sicut civitas muris diruta & non circum- 28. Sicut urbs patens & abfque murorum
data , fie eft vir
,
qui non cum coniilio aliquid ambitu , ita vir
,
qui non poteft in loquendo co-
agit.
hibere fpiritum fuum.
Notje adVersionem antiqua m.
turn
', ap- Nobil. figitta acuta, quad cufpidata , feu in fert inrra textum ut in Vulg. Abeft autem a textu He-
cufpidem defnens.
braico , invedtaque eft in Vulg. hod. e Verf. LXX. ubi
if.
20. Hieron. ibid, monet hanc fententiam inveniflTe fie : "Clc-irtp oi}; cV iftctrlo, *, cowinl; %m' iV^; moth
fe obelo fubjedtam. In Proverbiis , inquit , Tinea offium, ac/po; /W-zTte; xx.pj'ta.v. Mf. Alex, delet If , ante i/nariu.
tor intelligcns : dein , > iterumfub obelo : Sicut tinea vef- ifif. 21. 22. Concinit Grace, ad verbum. Eadem quo-
timento , &c. quae (up. at 1. 1. adv. Jovin. to. 4. p. 2. col.
170. b. legit : Sicut in ligno vermis , ita perdit virumjitum
uxor malefica. Auguft. 1. 21. de civit. Dei , c. 9. to.
7.
630. c. Sicut tinea veftimentum , #
vermis lignum : fie mce-
ror excruciat cor viri. CalTiod. in Pf. 4. p. 185. b. Quern-
ttdmodum vermis ligno , Vi
tinea veftimento : ita triftitia viri
nocet cordi. Mf. S. Germ. n. 14. eandem fententiam prae-
que refert Audi. op. imp. in Matth.
p. 64. c.
if. 24. Graecum quadrat, niii quod hab. Tw^aTc; , lo-
co tetli, ad litt. domiis.
$". 2
J.
Grace. "Qwtp C'fap -^vxpw
4"X?
o\r^uo Tgj-
Ws, vtw; ccyyifi'm , &c. Sicut aqua
ft
tgtda animtc jitienti
blanda
, fie , &c.
if. 28. Vix melius e Grajco.
CAPUT XXVI.
Versio antiqua.
Hieron. 1. i.emt.
2. Sicut aves avolant& pafferes :
ita maledic-
rJfin.to. 4.475. turn vanum non fuperveniet ulli.
"Ambr. in Pf. 118. 3
. Flagellum equo , 5c ftimulus afino imperat
:
p
. 1
19
j. b. virga autem nationi imprudenti.
hieron. i. 3. com. 4. Noli refpondere imprudenti ad impruden-
R/. 0.4.473. tiam ejus, ne fimilis illi nas :
5. Sed refponde ftulto ad ftultitiam ejus, ne
fibi fapiens efie videatur.
q:
VUXGATA NOVA.
Uomodo nix in aeftate , & pluvia; in
. mefle : fie indecens eft ftulto gloria.
2. Sicut avis ad alia tranfvolans , & pafler
quo libet vadens : fie maledictum fruftra prola-
tum in quempiam fuperveniet.
3.
Flagellum equo, & camus afino, & vir-
Sup.tt,
ga in dorfo imprudentium.
13,
4. Ne refpondeas ftulto juxta ftultitiam fuam,
ne erficiaris ei fimilis.
5
.
Refponde ftulto juxta ftultitiam fuam , nsj
fibi fapiens efle videatur.
VUXGATA NOVA.
Sup. 25. 13.
6. Claudus pedibus , & iniquitatem bibens
,
qui fie indecens eft in ore ftultorum parabola.
mittit verba per nuncium ftultum. 8. Sicut qui mittit lapidem in accrvum Mercurii
7.
Quomodo pulchras fruftra habet claudus tibias : ita qui tribuic infipienti honorem.
Noi AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
fr. 2. Ad verbum e Grasco : Hieron. tamen extremo
hab. in editt. illi, non ulli; fed mendum eft, ut reor
3
nam in Gr. conftanter, iS'.vl. Leo PP. epift. I. c. II.
p. 179.
ait : Maleditlum frufti
a prolatnm revertitur tn atic-
torem fuum.
if. 3.
Lucif. Cal. 1. I. pro S. Athan. p. 193.
e. Ila-
gtllum equo , $$
ftimulum afino ; virgam autem genu infi-
piemi. Graece , "Dcaep /uafiZ, "ran ,
J.
r.svT&v oVu
-
kja?
fa/c; font Tra.fa.yona- genti iniqua i Theodot. qu^o-ti drii-
IX , corpori dementis.
t- 4. Aecinunt magno confenfu Lucif. Cal. 1. de oo
pare, in De. del.
p. 241. vel 243. h. Cypr. ad Demetr.
p. 216. b. & Ambrof. 1. i.offic. col. 10. f. Ennod. etiam
pro Synod, ap. Sirmond. to. 1. p. 1629. b. lee;it : Ne
refpondeas imprudenti ad imprudentiam ejus.
Suffraeatur
Cxleftin. PP. ep. 14. to. 1. p. 11 38. c. cum Gracco.
Aucl. I. de fing. cleric, ap. Cypr. p.
J29.
d. habet :
Noli refpondere infipienti ad ipfius infipientiam , ne fimilis
fas illi.
if.
J.
Concinit Graec. Auct. etiam 1. de fing. cleric,
p.
$29.
d. legit : Sed refponde infipienti contra ipjitts infipien*
tiam , non videatur Jibi fapiens
effi.
LIBER PROVERB. Cap. XXVI.
557
VULGATA NOVA.
9.
Quomodo fi fpina nafcatur in manu te-
tnulenci : fie parabola in ore ftultorum.
10. Judicium determinat caufas : & qui im-
ponit ftulto filentium , iras mitigat.
x. Pet. 1 1 . Sicut canis
,
qui revertitur ad vomitum
* **
fuum , fie impcudens
,
qui iterat ftultitiam fuam.
11. Vidifti hominem fapientem fibi videri ?
magis illo fpem habebit infipiens.
1 3 . Dicit piger : Leo eft in via , & leama in
itineribus : 14. ficut oftium vertitur in cardine
fuo , ita piger in le&ulo fuo.
Versio antiqua.
9.
Spina? nafcuntur in manu ebriofi : fervitus >>>.?/>.
37. j,
autem in manu imprudentis. 95?-/.
1 1 . Sicut canis
,
qui convcrtitur ad vomitum lucif. Cat. t. r.
fuum , & odibilis efhcitur j ita flultus
, fua ma- P
r> S. Athan.
p.
litia converfus ad fuum peccatum
l
9l-
'
13 Leo eft in viis , in plateis autem homi- s. Pauiin. tp, t;
cida?. P-4J
f
.
VULGATA NOVA.
Sup.
19.
*4-
Sup.
if
18.
if. Abfcondit piger manum fub afcella fua, &
laborat fi ad os fuum earn converterit.
16. Sapientior fibi piger videtur feptem viris lo-
VULGATA NOVA.
18. Sicut nosius eft qui mittit fagittas , &
lanceas in mortem : 1 9. ita vir
, qui fraudulen-
ter nocet amico fuo : 8c cum fuerit deprehenfus
,
dicit : Ludens feci.
2 o . Cum defecerint ligna , exftinguetur ignis
:
& fufurrone fubtraclo
,
jurgia conquiefcent.
:i. Sicut carbones ad prunas , & ligna ad
Ignem , fie homo iracundus fufcitat rixas.
21. Verba fufurronis quafi fimplicia, & ipfa
perveniunt ad intima ventris.
2
j . Quomodo fi argento fordido ornare velis
vas fiftile, fie labia tumentia cum peflimo corde
fociata.
24. Labiis fuis intelligitur inimicus , cum in
corde tra&averit doJos.
2 5 . Quando fubmiferit vocem fuam , ne cre-
dideris ei : quoniam feptem nequitias funt in cor-
de illius.
26. Qui operit odium fraudulenter, revelabi-
tur malitia ejus in concilio.
2 7. Qui fodit foveam , incidet in earn : & qui
volvit lapidem , revertetur ad eum.
28. Lingua fallax non amat veritatem : & os
lubricum operatur ruinas.
N O T & AD V E R S I
Tf". 9. Ita in Graeco , excepto plur. ult. tat dpoovut
,
imprudentum. Vide rurlum Ambr. 1. de Elia , c. 9. col.
J43.
f. & in Pf. 55.
col. 768. d. Hoc autem pofteriori
loco ad hunc ~fr. Dixit injujlus ut delinquat Jibi , fubdit :
Sicut fpina nafcuntur in manu ebriofi, ut Scripiura adjerit
,
ita
5 injuftt jermone nafcuntur
,
qua compungant loqtien-
tem : quae ult. verba ipiius Ambrolii additamentum efle
videntur , non Scripturae ; faltem eo loci nil tale reperies
in Proverb. Hieron. in Malach. 1. to. 4. 1807. c. pari-
ter habet ; Spina nafcuntur in manu ebriofi.
~f 11. Ad verbum e Gr. nili hoc excipias, quiconver-
litur, pro quo orat VwCj , quando redierit. Caelar. Arel.
horn. 10. legit : Sicut odtbtlis fit canis, quando revertitur
ttd vomitum fuum ; ita peccator
,
quando revertitur ad pec-
catum fuum. Eadem repetit horn. 16. nili quod habet:
Sicut canis odibilis eft fie peccator. Aut. 1. de promill*.
apud Profp. p. 155. d. Canis reverfus ad vomitum.
Hr. 1 5. ltidem Graece , detradfco verbo eft.
Tf. 19. Graec. yrui Ka.vrtc, oi atfpevoms tH<; ixvrZv tpl-
7&? otoui /e o&fioici-, hiywtv' Oti iral^uv 'fw$Li,: fie om-
nes infidiantes amicis fuis : quando autem vifi juerint , di-
cunt : Quia ludens feci.
t. JO. Gr. hab. limu ,
pro viget ; Nobilius
,
germinat :
quentibus fententias.
17. Sicut qui apprehendit auribus canem , fie qui
tranfit impatiens , He commifcetur rixaj alterius.
Versio antiqua.
19. qui infidiatur amicis fuis , cumvifusfiierit,
dicit : Ludens feci.
2.0. In multis lignis viget ignis
21. Craticula carbonibus , & ligna igni, &vir
maledicus ad tumultum rixae.
zz. Vetba callidorum mollia : hax autem fe-
riunt in penetralia ventris.
2.3. Pecunia quae datur cum dolo, quafi tefta
reputabitur
Hieron. I. 3. com,
Rufin. 17.4.473.
Idem in Ifai. 66.
to. 3.
J04./.
Idem I. 3. cont.
Rufin. to. 4. 473.
Caffian. coll. 16.
c.i%.p.6Zi.f.
Hieron. in Ifai.
54.
to. 3.401.*.
2. 5. Si te rogaverit inimicus tuusvoce magna,
ne confenferis ei : feptem enim nequitis funt in
anima ejus.
Caffian. coll.
J,
I.
IS- p. 49.
zy. Qui fodit foveam proximo fuo ,
ipfe in-
cidet in earn
Cypr.l. l.TeJIim,
p. 328. *.
ONEM ANTIQUA M.
forte Hieron. legit viret : utrumque idem valet , five vi.
get , live viret.
Tf. zi. Ita Graece ad verbum , nili quod hab. Vh/j fi ,
vir autem
,
pro ^ vir.
V. zz. Similiter in Gr. nili excipias ult. cT?^iyxvu'
>
vifcerum , loco ventris ; at in Schol. xciw'a;. Anon. ap. S.
Paulin. ep. ad Celanc. to. z. p. 14. c. legit : Verba adu-
latorum mollia : feriunt autem interiora ventris : vox Gr.
KifKu7rar utrumque fignificare poteft , live adulatorum
,
live callidorum i Nobil. vertit ajjeutatoritm
, quali cauda-
torum, & cauda blandientium , a y./txo; , cauda.
~t. Z3. Graec. 'Ap-/ucw i\iSo^finv /airci Ji\v, uetrep
eroexov n^XTESf.
f. z$. Vix melius e Grsco , detracts z. voculis, tints
,
6c. ei. Hieron. 1. 3. adv. Rufin. to.
4. 473.
Si te roga-
verit inimicus tuus parcens voce magna , ne confentias ei :
feptem enim , &c. ut lupra. Graece , 7iuini
pro confentias ,
Nobil. credideris.
t.T.'j. Ita quoque Caflian. hab. coll. \6. c. 18. p.
683. a. A Graeco abfuntyo, & ipfe ; cast, vero ut fup.
Ap. Augufh epift.
93.
to. z. Z39. b. Out parat proximt
fuo foveam , ipfe jufiiiis cadet in earn.
Tom. U. Vv
33*
LIBER PROVERB. Cap. XXVII.
CAPUT XXVII.
literon. in Execl.
16.(0. 3. 795-^.
Ambr.ep.
f].
p.
IO92. A.
Hiiron. I. 3. cant.
Hufirt. .4.475.
Versio antiqua.
1 . "T^T E glorieris in craftinum : nefcis enim quid
JlN ventiira pariat dies.
2.. Laudet te proximus tuns
,
& non os
tuum
3.
Gravis eft lapis
,
& vix portabilis arena :
fed ira ftulti gravior utroque.
4.
Crudelisert indignatio , & acuta ira ; & ze-
lus impatiens eft.
Ambr. in
Pf.
118.
Cajp.an. cell. 14,
e. 1
J.
p. 646. b.
quam voluntaria 6. Utiliora vulnera amici
,
ofcula inimici.
7.
Anima quae in fatietate eft
,
favis illudit
animal autem egenti etiam amara dulcia viden
tur.
Vu LG ATA
8. Sicut avis tranfmigrans de nido fuo, fie vir qui
derelinquit locum fuum.
Versio astiqua,
10
VuiGATA NOVA.
1.
"T^T
E glorieris in craftinum , ignorans quid
i_^l fuperventura pariat dies.
i. Laudet te alienus , & non os tuum ; extra-
neus , & non labia tua.
5 . Grave eft faxum , & onerofa arena : fed ira Etttt
ftulti utroque gravior. M. 18.
4. Ira non habet mifericordiam , nee erum-
pens furor : & impetum concitati ferre quis po-
terit ?
5
.
Melior eft manifefta correptio
,
quam amor
abfeonditus.
6. Meliora funt vulnera diligentis
,
quam
fraudulenta ofcula odientis.
7.
Anima faturata calcabit favum : & anima
efuriens etiam amarum pro dulci fumet. 7
Job 6.
NOVA.
&
Amir. 1. 1 . offic
.
p. 46. c
Ambr. I. de Job.
1. 20. p. 617.
a
Idem I. 3.
deitt-
terpel. Job , c. 1. /.
6^.b.
&Ana. I. defing.
cleric, p. 511. f.
c
Ambr. I. de Tob.
c. 20. col. 617. b.
&
Ambr. I. de in-
terpel. Job , c. X. p.
65$..
e
Hieron. in Ifai.
I
p. 39.
b.
f
Idem I. I . com.
Jovin. to. 4. 170. f.
& Idem in Jer. 1.
p.Sll.b.
Ambr. I. deparad.
Melior vicinus in proximo
,
quam frater lon-
ge habitans.
1 1
.
Sapiens efto fili
,
ut lactetur cor tuum :
a
averte dedecoris fermonem.
1 2.
b
Aftutus videns malum puniri , vehementer
erudiemr :
c
imprudentes autem fupervenientes
damnum pendent.
13.
d
Aufer veftimentum tuum : prxterit enim
injuriofus
14.
e
Qui benedicit amico mane grandi voce
,
a maledicente nihil differt.
1
5.
f
Stillicidia ejiciunthominemindiehiemali
de domo fua : fimiliter & mulier maledica de
propria domo. 16.
s
Aquilo durus ventus
9. Unguento & variis odoribus deledtatur cor
bonis amici conliliis anima dulcoratur.
VULGATA NOVA.
10. Amicum tuum, & amicum patris tui na
dimiferis : & domum fratris tui ne ingrediaris in
die affli&ionis tus.
Melior eft vicinus juxta
,
quam frater procul.
1 8. Quis plantat ficum
,
& de fructu ejus non
Notje ad Versionem
1 1
.
Stude fapientias fili mi , & lsetifica cos
meum , ut poffis exprobranti refpondere fermo-
nem.
12. Aftutus videns malum, abfeonditus eft}
parvuli tranfeuntes fuftinuerunt difpendia.
13. Tolle veftimentum ejus, qui fpopondlt Sup. to.
pro extraneo : & pro alienis , aufer ei pignus.
*<S
14. Qui benedicit proximo fuo voce grandi,
de nodte confurgens maledicenti fimilis erit.
15. Tefta perftillantia in die frigoris, & liti-
Sup.
19.
giofa mnlier comparantur : 16. qui retinet earn , ij.
quafi qui ventum teneat, & oleum dextera? fuai
vocabit.
1 7. Ferrum ferro exacuitur, & homo exacuit
faciem amici fui.
18. Qui fervat ficum, comedet fruftus ejus
:
V.
1. Ita rurfum hab. Hieron. !. 2. conr. Pelag. to.
4.
515.
f. excepto uno adveniens , loco ventura ; at in Ezech.
7. col.
7
37. e. fie : neque enim fcitis quid ventura pariat
dies. In Gr. Mm Jtai/x *" ' <*vplW if 1"-? 7n'ex.e; t/te-
iprtu ti 1-xK'itt.. Aqiiila , Sym. &. Theod. loco i-nm& , le-
gunt ry.;^c.
ir. 2. Auguft. tradt. 36. in Joh. to. 3.
J44.
g.
legit
:
"Ken te laudet os tuum , fed laudet te os proximi tui. Ara-
broliaft. col. 198. a. No te landent labia tua, fed
proxi-
tni tui. Gr. 'i.-p.tofuaXfiru ce irhac. , x, /Kh to ch so/xx ,
&c.
ir. 3. Ita in Grsco , verbum pro verbo.
Tfr. 4. Similiter in Gr. prater ult. m' h uip's-arcci [-
7,t,itfed
nihil fiipinet Zelus ; qu idem fonant.
ir. 6. Idem Ambrof. in Pf.
39. col. 863. f. Utiliafum
wilt/, amici ,
quam voluntaria , &c. ut fup. ita quoque in
Pf. 118. to. 1. 1013. a. & in Luc. 22. col. 1518. b.
& 1. de exhort, virginit. to. 2. 221. d. 235. e. Lib.
vero 2. offic. col. 82. d. XJtilia enim iiuln. amici, quam
ahovum ofcula : & 1. 3. offic. col.
139. b. Tolerabilia funt
amici -juln. quam adulantium ofcula ; Mfs. nonnulli , Pro-
babiliora funt , &c. at 1. de exhort, virgin, c. 9. col. 294.
a. Meliora vuln. amici
,
quam voluntaria , &c. Itidem
Hieron. in Ecclef. to. 2.
7J0f
a. necnon Auguft. 1. 2.
cont. ep. Parmen. to. 9. col. 40. b. & CafTiod. in Pf.
40. p. 477.
b. addito uno fit nt , ad meliora. S. Paulin.
cp. 24. p. 161. Meliora amici vuln. quam volnnrar. ini-
mici ofcula: at epift. 18. p. 104. c. Suaviora funt vuln.
amici, quam ofcula inimici, iiimilifer hab. Gslai. I, p, 8.
A N T I
Q
U A M.
Cone. to. 4. 1 183. c. prster r. meliora, loco fua-jiora.
Gr.'AZniris'OTSpx sV/ h Ezt'oiet ipiMftctTa , &c.
"t. 7. Poflerior fententia iterum legitur apud CafTIan.
coll. 12. c. 5. p. ^y.
utraque concordat cum Gr. En-
nod, vero ep. 3. 1. 6. ap. Sirm. to. 1. p. 1496. d. fie
habet : Anima qua in faturitate ejl
, favis includit ; fed
manifefto errore
,
pro illudit ; Graece enim conftanter t/t-
V. 10. Graece, Xpuoxav <p'm$ s'j[uc., &c. ut fupra ; al.
vero Interp. refte Nobil. turat iylSf, &c.
T^. 11. Similiter in Gr. exceptis his pofier.
g,
onrsspt-
^cv ohco c? i-TTzruSUiS laws'
tf
avertt a te exprobrabilef
fermones.
V". 12. Grxce paulo diffimiliiis : Uanpyoc, v.axZi l-ntf-
X/.,usttn>, a.-7Tiiipvovi
m
aip^v;^ Js eVf^Gorr;? tyfiiar TUMI. 1
e. Ajlutus , malts fupervenientibus , abfeondit fe
: impru-
dentes autem fupervenientes damnum patientur.
#.
13. Ita Graece, his duobus exceptis, dvrv , ejus
,
pro tuum ; proximeque , na.pvr&s ,
praterivit ; forte loco
Wfi primo fcriptum eratsai/rS, per craiin, pro <ssy-
t?, ex cu , tu , & wo;, ipfe.
it. 14. Gr. initio hab. "Os a su^ofri ,
Qjti benedixerit ,
extremoque , 3 iv friuppv.v Aot,u , nihil differre videbitur
cset. ut in Lat. fup.
"t. 1
J.
Ita Grxce ad verbum. Piiorem fententiam eo-
dem modo referunt Ambrof. in Pf. 118. col. 1014. b.
& CafTian. coll. 6. c. 17. p. 428. a.
ft. 16. Sic eft in Graeco.
J?". 18. Grsece, "0; f>-rsvu tvxw , fitysTHi lii xapTrit
LIBER PROVERB. Cap. XXVIII.
339
Eccli.
14.9.
Sup.
if
3-
T. Tim.
6.2.
VULGATA NOVA.
& qui cuftos eft domini fui
,
glorificabitur.
19.
Quomodo in aquis refplendent vultus
profpicientium , fie corda homiimm manifefta funt
prutlentil)us.
20. Interims & perditio nunquam implentur :
fimiliter & oculi hominum infatiabiles.
2. 1. Quomodo probatur in conflatorio argen-
tum , & in furnace aurum : fie probatur homo
ore laudantis.
Cor iniqui inquirit mala , cor autem reftum
inquirit fcientiam.
11. Si contuderis ftultum in pila quafi pti-
fanas feriente defuper pilo, non auferetur ab eo
ftultitia ejus.
Vu is A T A
2 5 . Diligenter agnofce vultum pecoris tui , tuof-
que greges confidera :
VULGATA NOVA.
2 5 . Aperta funt prata , & apparuerunt her-
bs virentes , & collecta funt fena de montibus.
26. Agni ad veftimentum tuum : & hcedi
,
ad agri pretium.
ERSIO ANTIQUA.
manducat ?.
7.0. Infernus 5c interims non fatiantuir : fimi-
Auil. I. de
fing.
liter oculi hominum infatiabiles funt.
eltrk.f.f^.b.
Abominatio eft Domino defigens oculum Aug. ep. 211. t.
2.1
.
a
Probatio argenti & auri , ignis : vir autem
z
- 7%$-
"
probatur per os laudantium eum.
*
u"" !
"
p
f-
69-?'
Cor iniqui exquiret mala , cor autem rectum E* M/ Sangnm.
exquiret fcientiam.
" '4-
22. Si flagellaveris ftultum in medio conciiio
f*
Mf.
Fhriac.
contumeliam faciendo
, non auferes ftultitiam
" I0"
ejus.
NOVA.
24. Non enim habebis jugiter poteftatem : fed
corona tribuetur in generationem & generationem.
Versio antiqua.
25.
Adhibe curam his qua? in campo funt re- Vitrtn. in Abac.
gionibus, & attonde herbam
, & congrega fe- l-
t0
- 3- *<>4- <
num
,
a
Amir, in Pfal.
Il8. />. IC41 . ).
17. Sufficiat tibi lac caprarum in cibostuos,
& in neceiTaria domus tua.' ,
& ad viftum an-
cillis tuis.
NotjE ad Versions m
26. ut habeas oves ad vefcendnm.
a
Excole di-
ligenter quafi bonus agricola campum tuum, ut
paicantur agni tui , 6c lata tua floreant.
kvth;. Qtti plantat fenm , comedet fruftus ejus.
t. zo. Sic iterum Auguft.' 1. de reg. ad fervos Dei
,
to. I. 791. e. Abominatio eft
Domino , &c. In Graeco
, m-
pi?uv iyfyctiftiv , obfirmans oculum i caetera quadrant.
ir. 21. Grsec. initio hab. Aoxlptuv <tpyup!a>
5, Xf
" > 7r"'
cceW ad lite. Probatio argento ( attro , ignitio ; lequen-
tia quadrant pene ad verbum. Pofterior lenrentia ex Mf.
Sangerm. abeft ab Hebraso , invectaque eft in Vulgatam
ex Veriione LXX. ubi hXynC fynT-,
exquirit qiix-
rit , non exquiret exquiret.
A N T I
Q U A M.
22. Graxe fimiliter : 'Ed ^aj-^oT; oiip^va. I/ jjlU
t.
QunJpla cLTijUaZav
t. z$. Ita Graec.habet, praeter
kqq.'x*apuv , viridibus,
pro regionibus
;
legic proculdubio Hieron.
xP
1'' m*
ita
, Kj x.ipt'ii; Ttoav
, ) tondebis herbam ; fublnde addit opu-
m , xftivum , ad fennm ; extremoque &. 26. 15 ,-
Trtfiov , in veftimentum , loco ad vefcendnm.
It. 26. n.p<xipi>a(tiv hie videtur Ambrof. non verba ip-
fa ftrictim referre
; Cixch enim fimpliciter :
Tlftenrtficr
,
"va uqI Qqi cepvti. Cole campum, ut
fin
tibi agni.
CAPUT XXVIII.
VULGATA NOVA.
VeRSTO ANTIQUA.
(. T7 Ugit impius , nemine perfequente : juftus 1 . th* Ugit impius , nemine perfequente fe.
X7 autem quafi leo contidens , abfque ter- Ju
Ambrof. de
lapf,
i'l'g.p.
1 16. h.
Sup.
19
rore erit.
2 . Propter peccata terra; multi principes ejus
:
& propter hominis fapientiam , & horum fcien-
tiam qua: dicuntur , vita ducis longior erit.
3. Vir pauper calumnians pauperes , fimilis
eft imbri vehement! , in quo paratur fames.
4.
Qui derelinquunt legem , laudant impium
:
qui cuftodiunt , fuccenduntur contra eum.
V v L G A T A
5. Viri mali non cogitant judicium : qui autem in-
quiiunt Dominum
, animadvertunt omnia.
6. Melior eft pauper ambulans in fimplicitate fua,
quam dives in pravis itineribus.
7.
Qui cuftodit legem, rilius fapiens eft : qui au-
tem comeffatores pafcit , confundit patrem fuum.
8. Qui coacervat divitias ufuris & foenore, libe-
rali in pauperes congregat eas.
9. Qui declinat aures fuas ne audiat legem
, ora-
tio ejus erit exfecrabilis.
VuiGAIA
3
.
Impius calumniatur pauperes.
a
Sicut pluvia Bieron. i.
?
. com.
vehemens & inutilis
,
Rufi,,. p. 475.
4.
fie qui derelinquunt fapientiam , & impie-
a
Ue
'"
"' Lale
f'
tatem laudant
" 2
- 779-
b'
NOVA.
10. Qui decipit juftos in via mala
, in interim
fuo corruet
: & (implices poifidebunt bona ejus.
1 1
.
Sapiens fibi videtur vir dives : pauper autem
prudensfcrutabitur eum.
11. In exfultatione juftorum multa gloria eft : re-
gnantibus impiis ruina; hominum.
1 5.
Qui abfeondit fcelera fua , non dirigetur : qui
autem confeflus fuerit , & reliqueric ea , mifericor-
diam confequetur.
v
NOVA.
14. Beatus homo, qui femper eft pavidus :
AD VERSIONE
N0I1E
p. \ll.c.
Versio antiqua.
14. Beatus homo eft, qui veretur omnia per
Cypr.i. $.T*jfca
M A N T I
Q U A M.
y. I. A Oraeco abeft /*.
; iyn.aTaMnriVTi<; tok vofior, tyytupuitfieir acsdtat
, Jic qui
Ttr^.l.tt. Graece, non fimpliciter Impius, fed 'Ac- dereltnquentes legem., laudant imptetatem ;ca:t. ut in Lat. fup.
Affis; In acffcleui, fortis in imptetmbus
i ultimoque
, ?twJ V. 14. Similiter in Grxco, detraclo uno
eft.
Tom. II.
Yv ij
340
LIBER PROVERB. Cap. XXIX.
Versio antiqua. Vulgatanova.
metum qui verd mentis eft dura:, corruet in malum.
V U L G A T A NOVA.
i j. Leo rugiens , & urfus efuriens
,
princeps im- 17. Hominem, qui calumniator animE fanguinem,
pius fuper populum paupereni. fi ufque ad lacum fugerit , nemo fuftinet.
1 6. Dux indigens prudentia ,
multos opprimet per 18. Qui ambulat fimpliciter
, falvus erit : qui per-
calumniam : qui autem odit avaritiam , long rient verfis graditur viis , concidet femel.
dies ejus.
Versio antiqua. Vulgata nova.
Ctfian.tolLf.c.
I0. Qui colit terram fuam
,
fatiabitur panibus : 19. Qui operatur terram fuam , fatiabitur
Sup.ix.
panibus
egeftate.
6'/>-454
qui autem feftatur Otium, replebitur egeilate. panibus : qui autem fe&atur otium , replebitur
"
20. jo.
Vulgata nova.
Sup. 13. 11. tf jo. vir fidelis multum laudabitur : qui autem fef- facit : ifte & pro buccella panis deferit veritatem.
xo. 11.
#
mj. t.
tj nat (jjtal j
s
non er; t i nnocens. 22.. Vir, qui feftinat ditari , & aliis invidet , ig-
2 1 . Qui cognofcit in judicio faciem , non bene- norat quod egeftas fuperveniet ei.
Versio antiqua. Vulgata nova.
Hiertm. inAmos
: ,. Qui ar&uit hominis vias
,
gratiam habebit , 13. Qui corripit hominem, gratiam poftea
7.
to.
3.
1436". d.
magj
s quam is
,
qui loquitui' qua: deleclent. inveniet apud eum , magis quam ille, qui per lin-
gua: blandimenta decipit.
Vulgata nova.
24. Qui fubtrahit aliquid a patre fuo , &amatre, 25. Qui fe ja&at , & dilatat, jurgia conckat :
& dicit hoc non efle peccatum
,
particeps homicida? qui vero fperat in Domino , fanabitur.
eft.
Versio antiqua. Vulgata nova.
merm.l.%. com.
2 6. Qui confidit in cordis audacia , ftultiffimus 26. Qui confidit in corde fuo, ftultus eft*.
Rafift. p. 473.
eft.
qui autem graditur fapienter , ipfe falvabitur.
Cjpr. I. 3. Ttflim.
2.J.
Qui dat pauperibus ,
nunquam indigebit : 2 7. Qui dat pauperi , non indigebit : qui def-
p
. 301. c
qyj autem avertit oculum limm
,
in multa penu- pick deprecantem
, fuftinebit penuriam.
na erit.
Ambr. iti
Pf.
.28. In locis impiorum ingemifcent jufti 28. Ciim furrexerint impii
,
abfeondentue
47. p. 940. . homines : cum illi perierint
,
mukiplicabuntur
jufti.
NotjE adVersionem antiqua m.
ty. 10. Vix melius e Giaco.
moque , in magna petunia erit. Caefar. Arelaf. hom. 40.
ir. 2?. Similiter in Graeco , legendo gr alias , num. pill- qui autem avertit oculum Jitttm a paupere , in penuria vi-
rali; Grxcc enim ica : yi?n0LC- '<-'>
ft* T* 7>wa
- ""'* Ambrofiaft. col. oy. e. Qui intuit pauperibus, non
ynurim;. Nobil. gratias reportabit , magis e ,
qui lingua indigebit. S. Valerian, horn. 9. ap. Sirm. to. 1. p. 651.
vratificatur.
Cm 8j*' ^at pauperibus ,
nunquam egebit : qui verb avertit
t.
26. Grxcum : "0? vrtmfe 6f/* *-?-pJi> to/S7o faciem fuam, in maxima penuria erit.
>'
v#
If. 28. Itidem Grsece, excepto uno stvvei , gemunt
;
t. 27. Sic iterum in Grseco. Eadem legit Cypr. 1. de Symm. Aq. & Theod. leg. nputrnvrat ,
ab/condentur
, ut
op. &eleem. p. 240.8. pratter feqq. nunquam egebit , uUi- in Vulg.
,.y
CAPUT
XXI X.
Vulgata nova.
Iro, qui corripientem dura cervice contem- 3.
Vir
,
qui amat fapientiam
, lastificat pattern
nit , repentinus ei fuperveniet interitus : & fuum : qui autem nutrit fcorta
,
perdic fubftantiam. Lue.
ijf;
eum fanitas non fequetur. 4.
Rex juftus erigit terram
,
vir avarus deftruet *3
2. In multiplicatione juftorum Ixtabitur vulgus
:
earn.
eum impii fumpferint principatum
,
gemet populus.
Versio antiqua. Vulgata nova.
CaJHan.coll.i6.
5-
Q
LU PXBEparat ante faciem amki fui rete, J.
Homo, qui blandis fi&ifque fermonibus h>'
c. 18. p. 683. *. circumdat llllld pedibus fuis. quitur amico fuo, rete expandit grefltbus ejus.
Vulgata nova.
6. Peccantem virum iniquum involve: laqueus : tes vero avertunt furorem.
& juftus laudabit atque gaudebit. 9.
Vir fapiens , fi cum ftulto contenderit , five iraf-
7.
Novit juftus caufam pauperum : impiue igno- catur , fiverideat, non inveniet requiem.
rat fcientiam.
10. Viri fanguinum oderunt fimplicem : jufti au-
8. Homines peftilentes diflipant civitatem : fapien- tern qusrunt animara ejus.
Versio antiqua. Vulgata nova.
Ca&an. ail. \6. 11. Totam iram fuam profert ftultus : fapiens 1 1. Totum fpiritum fuum profert ftultus: fa-
(. iy.p.627-f. autem difpenfat per partes, piens differt, & refervat in pofterum.
NoTjE ad Versionem antiqua m.
V.
J.
Sic etiam in Graeco eft. Auct. comment, in Pro- qua Editio manifejle pofuit : Retia circumdat pedibus fuis.
verb. ap. Hieron. dick: CUufulam priori; verfculi ami- fill. Ita in Gr. prarter hoc fingul, xt ttie>i*p
lt
LIBER PROVERB. Cap. XXX.
Versjo antiqua.
34*
Sup. 22,
Job 22,
*9-
VlItCATA NOVA.
1 1. Princeps
,
qui libenter audit verba men-
dacii , omnes miniftros habet impios.
1 5
.
Pauper & creditor obviaverunt fibi : utiiuf-
que illuminator eft Dominus.
14.
Rex qui judicat in veritate pauperes,
thronus ejus in sternum firmabitur.
1
<
. Virga atque correptio tribuit fapientiam :
puer autem
,
qui dimittitur voluntati fua; , con-
rundit matrem fuam.
16. In multiplicatione impiorum multiplica-
buntur fcelera : & jufti ruinas eorum videbunt.
17. Erudi filium tuum , & refrigerabit te,&
dabit delicias animas tucc.
18. Cum prophetia defecerit , difllpabitur po-
pulus : qui vero cuftodit legem , beatus eft.
1 9. Servus verbis non poteft erudiri : quia quod
dicis intelligit , & refpondeie contemnit.
10. Vidifti hominem velocem ad loquendum?
ftultitia magis fperanda eft
,
quam illius correp-
tio.
u. Qui delicate a pueritia nutrit fervum
fuum
,
poftea fentiet eum contumacem.
u, Vir iracundus provocat rixas : & qui ad
indignandum facilis eft , erit ad peccandum pro- cundus effodit peccata
clivior.
VULGATA NOVA.
z 5. Qui timet hominem
, cito corruet : qui fperat
in Domino , fublevabitur.
13. Focneratoris & debitoris fibi occurren-
tium, profpechim amborum fack Dominus.
1 4. Regis in veritate judicantis de pauperibus
,
fedes ejus in teftimonium refurget.
15.
Plagae 6c correptiones dant fapientiam
1 7. Erudi filium tuum , & exhilarabit te , &
dabit decorem animae tua:.
19. Verbis non emendabitur fervus durus : fi
enim & intellexerit , non obediet.
20.
a
Si videris virum velocem in verbis, fcito
quia fpem habet infipiens magis
,
quam ille.
2.x. Qui in deliciis converfatura pueritia
,
fer-
vus erit : in noviflimo dolebit in fe
22. Vir animofus parit rixas : vir autem ira-
Ambr. de Tab. C.
7.
p. jsr8.rf.
I.ucif, I. I. preS.
Allan, p. 193. h.
And. I. de xlti.
man/, ap. Ambr.
p,
I
4
.
/
Ex
Mfi
Flori.tc.
n. 10.
Aug.ep.yx,. i2;.
tf 194. to. l. 258.
b. 6<;i.a.
7lz.fi
a
Caffian. coll. 14.
c. 9. p. 617. a.
Vigil. T.tp/. 1. 12.
delrm.p. $2(5. b.
Caffian. I. 2. di
ira, c.l.p. 187.
2 }.
Superbum fequitur humilitas : & humilem fpi-
ritu fufcipiet gloria.
z 4 . Qui cum fine participat , odit animam fuam :
adjurantem audit , & non indicat.
VuiGATA NOVA.
2 7. Abominantur jufti virum impium : & abo-
minantur impii eos
,
qui in refta funt via.
Verbum cuftodiens tilius , extra perditionem
erit.
26. Multi requirunt faciem principis : 8c judicium
a Domino egreditur fingulorum.
VERSIO ANTIQUA.
27. Abominatio eft juftus viro iniquo
*
Verbum fufcipiens filius , a perdirione longe
aberit
: excipiens autem excepit illud fibi , 6c ni-
hil falfi ex ejus ore procedit.
NotjE ad Versionem antiquam.
Lttcif. I. I. pre S,
Aihan. p. 194. a.
Aug. I. coin, men'
dac.to. 6.46%. e.
partem. Item sp. Hieron. 1. 5. cont. Rufin. col.
47?.
Tofam ir amfuam profert injipzens : fapiens difpen/at in par-
tes. Auft. etiam comment, in Proveib. apud Hieron. ait
:
Uunc locum antiqua Translatio
Jic
habet: Totam tram jnam
profert impitis : faptens autem difpenfat per partes.
#.
15. Concinit Giasc. ad veibum. Nobil. melius red-
dit : Fccneratore
$
debitors invicem cancurrentibus , &c.
~t . 14. Gr. hab. -rrruix^ >
pauperes , loco de pauperibus
;
ultimoque y.:t7a:raO>iijETaj , conflititetur
,
pro refurget ; est.
Umilia : mel. vetteretur fup. Rege in veritate judicante
,
quam Regis jndicanti'.
#.
if. Ad verbum e Grsco.
Tf. 17. Grace. Wa&ivs viir Qto ,
drenrauau tie , J~a-
Qei KOlftW t)T, &C
't. 19. Ita rurfum Auguft. !. de Gra. & 1. arb. to. 10.
721. b. nifi quod ultimo fcribit obaudiet. Gracce , m'
toX
vtruwrraii cast, ad verbum. Fulgent. 1. 1. de verit.
praed.
p.
4JJ.
Verbis non emendab. fervus durus : Jed $$
Ji
intellexerit , non obediet. Caffian. coll. 14. c. 17. p. 649.
f. Servus durus non emendabitur verbis :
Ji
enim intellexe-
rit, non obediet.
f. 20. Itidem Gra;ce.
V. 21. Similiter in Gracco , fubjunfto cf\., autem , voci
tioviffimo.
V". 22. Ita legit Gregor. M. 1. y. moral, c.
45. p. 17?.
d. praeter unum
5 vir, pro vir autem; Grace, amp Ji.
Fiimil. ep. ad Cypr.
p. ijo. b. Homo animofus parat li-
tes : &
vir iracundus exagge^at peccata. Ambn.f. vero ep.
65. col. 1056. d. ur (up. vir iracundus
effodit peccavtm.
Sic etiam in Giatfo Vat. Ml", tamen Alex, extremo . ab.
d/^xprlai , num. plurali : initio vero ira in Va-. 'Ani/>
%/j.j.J n? (-)'ipn vrfxoc. ,
Vir indignabnndus jufcttat contentio-
nem. Ciaconius exillimat Ca^anum ex duubus Proverb,
locis hunc unum conflallV
;
ptiutemque ejus partem ex cap.
rj. 18. pofteriorem veio ex prsf.
t. 22. fumpiille : con-
fulendse iplius Nota;.
~t. 27. Itidem ( raece , detraclo verbo
eft,
fubjunclo-
que drr.fi vir, voci
juftus.
* Sic irerum legit Auguft. ibid. col. 441.8. his taitum
mutatis : Verbum cnfl"dien< films
excipst UU'd Jibi....,
de ore ipfins procedit. Hacc aiuem non legunturapud LXX.
eo loci
i fed poft ^. 22. capitis 24. cum feqq. al. plu-
ribus : defunt in ed. Compl. Romana vero lie habet :
Ao~)'.v %v>.uo?Q.ityiti$ vioc., .weay&luc,
hf-ttfi Era/' As^oVWs
i\e /eoto avrir' /un<tir ^iv,'t; d^ri jhwOTvi; t-aaitu ?,!-
7?(&co , K, tsJir -{zvfoc, aVo 7^aJa^n; duTK to ftv s^e\Pji. i.e.
Verbum cuftodiens filius , extra perditionem ertt ; excipiens
autem excepit illud : nihil jalji de ore regi dicatur
, j( ni-
hil falji ex lingua ipjitts exeat. Hsee tota abfunt a textu
Hebraico ; quae vero nibne&untur in Vulgata , in ipfam ir-
repfere ex Verf. LXX.
CAPUT XXX.
VuiGATA NOVA.
. TTErba Congregantis filii Vomentis. Deus, & qui Deo fecum morante confortatus, ait:
V Vilio
,
quam locutus eft vir, cum quo eft
Vulgata nova. Versioantiqua.
2. Stultiffimus fum virorum
, & fapientia ho- 2. Infipientilfimus enim omnium hominum "Ritrtn.l.i.cmt.
Not ad Versionem. antiquam.
P'lag. t. 4. 514.
a.
V. 2. Similiter in Grxco
, praeter plur. drfyiiruv , ante prudemia.
Aug. de 6. quxfl.
to. 2. 2S4. a.
VuiGATA
Pf.11.7. 5. Omnis fermo Dei ignitus
,
clypeus eft fperanti- guaris
Dent. 4. 2.
tf
12.
bus in fe : 6. ne actdas quidquam verbis illius , & ar-
3
J -
V
LIBER PROVERB. Cap. XXX.
VULGATA NOVA.
milium non eft mecum.
}. Non didici fapientiam , & non novi fcien-
tiam fanirorum.
4. Quis afcendit in coelum atque defcendit ?
quis continuit fpiritum in manibus fuis ? quis col-
ligavic aquas quafi in veftimento ? quis fufcitavit
omnes terminos terra; ? quod nomen eft ejus , &
quod nomen filii ejus , fi nofti ?
NOVA.
inveniarifque mendax.
342
Versio antiqua.
fum , & non eft hominis pnidentia in me.
3
.
Deus docuit me fapientiam
,
& fcientiam
fandtorum cognovi.
4.
Quis afcendit in coelum & defcendit
>
quis
collegit ventos in finum ? quis convertit aquam
in veftimento >
quis tenuit fines terrae ? quod no-
men eft ei , aut quod nomen eft filii ejus ?
ERSIO ANTIQUA.
Aml.op.imp.i/i 7. Duo poftuloate; ne auferas gratiam tuam
l.lauh.hom. ii. f. a me, priufquam moriar.
6
i-
c-
b'.
a
Ft vanum verbum non exeat de ore meo.
a
Aug. ep. 1 jo. t,-
X. 3S7. b.
Divitias
,
& paupertatem ne dederis mihi :
conftitue autem mini qux neceftaria funt furfi-
cienter : 9. ut ne fatiatus mendax efticiar, & di-
cam : Quis me videt ~i aut pauper fa&us furer , eft Dominus ? aut egeftate compulfus furer
,"
&
& perjurem nomen Dei mei. perjurem nomen Dei mei.
Vulgata nova.
VuiGATA NOVA.
7. Duo rogavi te , ne deneges mihi antequam
moriar.
8
.
Vanitatem , & verba mendacia longe fac
a me.
Mendicitatem
, & divitias ne dederis mihi
:
tribue tantum vidui meo neceffaria : 9. ne forte
fatiatus illiciar ad negandum
,
& dicam : Quis
10. Ne accufes fervum ad dominum fuum , ne
forte maledicat tibi , & corruas.
1 1 . Generatio
,
qux patri fuo maledicit , & qua;
matri fuse non benedick.
Hieron. I. I. emit.
Pelag. t. 4.
p
Idem I.
J.
cont
~Rttfi;i.to.4. 473.
Idem I. I. COM.
Versio antiqua.
1 2. Filius mains juftum fe facit , & non lavat
509. exitum fuum.
1
3. Filius malus excelfos habet oculos , (5c pal-
pebris fuis elevatur.
1
4. Filius malus gladios dentes habet , & cul-
tros molas , ut confumat infirmos de terra , &
pauperes ex hominibus.
1
5.
Sanguifugae tres fllix erant dilectione di-
frvin.u.q. ijo.t.
lectce :
Sed ifbe non faturaverunt earn , & quarta: non
fufficit dicere : Satis eft. -
1 6. Infernus , & amor mulieris , & terra
,
quae
non fetiatur aqua , & ignis non dicit : Satis eft.
1
7. Oculum
,
qui irridet pattern , & defpicit
fenectutem matris , effodiant eum corvi de con-
vallibus , & comedant ilium pulli aquilarum.
18. Tria funt impofhbilia mihi intelligere , &
quartum quod non agnofco :
Idem in Ifai
to. 3. 195. b.
22.
Amh.inVf.wZ
to. 1.987. f.
Vulgata nova.
12. Generatio, qua; fibi munda videtur, &
tamen non eft lota a fordibus fuis.
13. Generatio, cujus excelfi funt oculi, &
palpebral ejus in alta furrecbe.
14. Generatio
,
qua; pro dentibus gladios ha-
bet , & commandit molaribus fuis , ut comedat
inopes de terra , & pauperes ex hominibus.
15. Sanguifuga; dux funt filire ,
dicentes
:
Affer , after.
Tria funt infaturabilia , & quartum
,
quod
nunquam dicit : Sufficit.
16. Infernus, &os vulva;, & terra, qua; non
fatiatur aqua : ignis vert) nunquam dicit : Sufficit.
17. Oculum, qui fubfannat patrem , & qui
defpicit partum matris fua; , effodiant eum corvi
de torrentibus , & comedant eum filii aquila;.
18. Tria funt difficilia mihi, & quartum pe-
nitus ignoro :
NotjE ad Versionem antiqua m.
men Domini : & in Ezech. 16. col. 806. f. ne faturatm
mendax
fiat , & dicam : Qjiis me videbit ? aut pauper
ef-
jeilus finer , >
pejerem nomen Dei mei.
t. 12. Auguft. epift. 93.
& 108. to. 2. 246. d.
247.
e. 310. e. filius mains ipfe fe juftum
dicit ; exitum autem
fuum non abluit : (imiliter 1. 2. com. Crefcon. to.
9.
431. g. nee aliter in Graeco eft, prster xpini ,
judical
,
pro dicit.
t- 13. Ita rurfum Graece, nifi quod habetur , To~s Jli
^ipa^piq
,
palpebrts autem.
If-. 14. Graec. Var. poft confumat , proxime addit ,

xarsSiW ni rccsieitk a-tro , cc.

tf
comedat bnmiles de ,,
&c. fed Mf. Alex, tollit *, nocreStlav , cum edit. Compl.
qux infuper loco Tairiiyii ,
ponit d^en'i, ut in Lar. fup.
"#. 3. Ita Grxcc ad verbum.
#.
4. Hxc tota e Gr. pene ad verbum : extremo ta-
men pro filii
ejus, legitur toTi; rUt; nVrS, num. plura-
li; at Sym. Theod. 8c. Aq. ferunt tb via oIvtv.
t. 7. Itidem Graece , fi tollas tuam
,
port gratiam.
"f. 8. Graec. MaTaJw ^o7c^ >c,
4
; "^ /"wp*
11
ftv iroi'iicev
i. e. Vanum verbum &
mendax hugefac a me : deinde
n*? oV.e , 8cc. ut in Lat. fup. nifi hoc excipias ult. *,
tk dura.px.-n , $$
fujfiiientia , loco fijjicienter. Ambrof. 1. 6.
Hex. col. 134. e. priorem fententix partem, divitias
,
&c. refert ut fup. Item Hieron. in Ecclef. to. 2. 723. b.
& in Ifai.
f J.
to. 3. 402. d. fed hoc pofteriori loco ad-
dit : conftitue autem mihi qux funt viilni meo neceffaria , tf
fufficientia : &c in Ezech. 16. p. 806. f. tribue mihi ne-
ceffaria,
tf
qua fufficiant.
Ambrof. vero in Pf. 118. col.
1069. d. legit : Divitias autem,
(
paupertatem ne des
tmhi : fed ordina mihi qux opus funt , >
qua abundent.
Jf. 9. Ad verbum e Graeco , detracla voce ult. mei.
Similiter hab. Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1069. d. ne re-
f
Ictus mendax fiam , $$
dicam : Qiiis me videt? aut pau-
per rapiam , t$
perjurem nomen Dei : ita quoque 1. 6. He-
xa. col. 134.
f. prseter feqq. aut faclus pauper jurtum
fitciam , f$ jnrem nomine Domini; fed Mf. Cam. hab.
?
jttrem nomen Domini ; al. Caen.
^
perjurem nomen Do-
mini ; vet. edit. & Mfs. bene mufti
, 5
jnrem in nomine
Domini ; omnium antiquifTimi non agnofcunt praepofuio-
nem. Ap. Hieron. in Ecclef. to. 2. 723. b. ne fatiatus
mendax fiam, ? dicam : Qtiis me confpictt? & in Ifai.
JJ.
to. 3. 402. d. ne jaturatus mendax efficiar , (J
di-
tam : Quis me videt ? aut egens furer , > perjurtpt m-
exinde in Vat. & al. adnecfitur ainav eorum , ad paupe-
res ; cast, ut fup.
}{-. 15. Ita ex Grseco, praeter to , fed ift.t ,
pro quo ,

; ifiic, al~Tctt , $ tres

iftx , vel ipfa ; item poft paulo
, in
wpyJSu, non fiffecit. Hsc autem & feqq. ap. LXX. legun-
tur ad calc. capitis 24.
t. 16. Eadem refert Auft. 1. defing. cleric, ap. Cypr.
p. $1%. c. excepto ult. Sufficit, pro Satis
eft.
Gr
, yn
i/. t/UTima/jsry i;Ato; , i ufafijirvp t f*u snruaiv 'Af>xu.
fr. 17. Mire concinunr haec tota cum Grasco. S. Pau-
lin. epift. 23. p. 140. a. hab. fimpliciter : Oculum, qui
irriferit patrem # matrem , effodiant
eum corvi de conval-
libus.
t. 18. Ita rurfum Ambrof. in Pf. 38. col. 843.
c. d.
& 1. 2. de fide , col. 558. e. & de ob. Valent. col. 1 178.
a. pofter. tamen loco duplici non agnofco fcribit ,
fed -
LIBER PROVERB. Cap.
XXXI.
VULGATA NOVA.
19. Viam aquila; in coelo , viam colubri fu-
343
Versio a n t i
q u a.
1 9. Veftigia aquilx yolantis , viam ferpentis in
per petram
,
viam navis in medio mari , & viain
viri in adolefcentia.
2.0. Talis eft & via mulieris adulters, qua;
comedit , & tergens os fuum dick : Non fum
operata malum.
2 1 . Per tria movetur terra
, & quartum non
poteft fuftinere :
22. Per fervum cum regnaverit : per ftultum
cum faturatus fuerit cibo : 2 5 . per odiofam mu-
lierem cum in matrimonio fuerit affumpta : &
per ancillam cum fuerit litres domina* ftue.
VuXGATA NOVA.
qui collocat in petra cubile fuum : 27. regem locuf-
petra
, & femitas navis navigantis
, & vias viri
in
j
uventine.
2.0. Talis via mulieris adulters,
c\ux
poftquam
egir, abluta, nihil egifle fe dick iniquum.
2 1
.
Per tria movetur terra, quartum autem non
poteft ferre
:
m
22. Si fervus regnet : & ftultus fi faturetur pa-
nibus : 23. & odiofa uxor fi habeat bonum vU
rum : & ancilla fi ejiciat dominam fuam.
Ambr, ubi
fup.
Ambr. in
Vf. jg.
Hieron. I. r. cent,
hvm.to.q.
IJO.f.
24. Quatuor funt minlnia terra; , & ipfa funt fa-
ta non habet
, & egreditur univerfa per turmas fuas
:
28. ftellio manibus nititur , & moratur in ajdibus
regis.
Versio antiqua.
29.
Tria funt
,
qux fecuriter
ambulant
30. Catulusleonis fortior jumentis
5 1
.
a
gal-
|>ientiora fapientibus :
2 j . Formica:
,
populus infirmus
,
qui praparat in
mefle cibum fibi : 26. lepufculus, plebs invalida,
VuiGATA NOVA.
29. Tria funt
,
qua; bene gradiuntur , & quar-
tum
,
quod incedit feliciter :
30. Leo fortiffimus beftiarum , ad nullius pa-
vebit occurfum : ji. gallus fuccinftus lumbos
: lus inter gallinas : & hircus
praxedens capras...
& aries : nee eft rex
,
qui reliftat ei.
VULGATA NOVA.
3
2. Eft qui ftultus apparuit poftquam elevatus eft dum lac , exprimit butyrum
: & qui vehementer emutv
in fublime : fi enim intellexiffet
,
ori fuo impofuiflet git , elicit fanguinem : & qui provocat iras produ-
manum. cit difcordias.
33.
Qui autem fortiter premit ubera ad elicien-
NoT AD VERSIONEM ANTIQUA M.
gnofco; Gr. i, to -relttprw vx. tirr/irasKte' cxt. ut fupra. Si famulus regnaverit
, & imprudens
faturatus
fuerit cilis
#.19. Eadem iterum refert Ambrof. 1. de ob. Val.col.
' " *^-~-
/: '-
Anil. ep. imp. in
Matt.
p. zz6. a.
Aug. I. 11. cent.
Tavfl. to. 3. 24.7. a.
a
Aucl. op. imp. in
Mattb. p. zz6. a.
J 178. a. praster unum j
wf, loco viam : fie etiam
. de fide col.
Jj8.
e. cum hoc infuper, fuper petram
,
Gr. eV! tt:'t&c<;' at in Pf. 58. col. 845. d. lie : Veftiginm
aquila volantis ,
viam ferpentis in petra , 5
jemitas na-
vis in pelago navigantis , &c. ut fup. Aquila , Symm. &
Theod. hab. i, 0/01* otptaii;.
1r. 20. Similiter in Graeco. Maxim. Taurin. in homil.
p. 46. g. ita legit : Ejujtnodi
eft
iniqua via mulieris me-
retricis , qua cum fe
abluerit , nihil fe dicit fcijfe pravum >
Gr. a /Woe , i. e. infolens , inconvenieus ; Mobil, abfur-
ditm.
f. 21. Itidem Gf#ce.
Jf. 22. Gr. 'Ear oms'tm; /oac/Asi/'cii , , fppuv TTM&ri Qnluf
,
f;
^J-^Graec.jerliculos duos lie invertit :
g
''5^
ExGa* tw WW Kvplar
H
, wri ?t)^ &
Ti,
x
^.^
tnc&V

famula
ft ejecent
Juam ipjius dominam
':
g odi-
bilis mutter
fi forth fuerit virion bonum,
.,
t
\
Z9
'
T

U
,
*** eJijai
*<>/>'-*,*
rir^o,
,
.wwAicitw!, Tria autem
funt, qua profpere vaditnt
,
^
quartum
, quod bene incedit.
t.jo. Similiter in Gr.
fubnexis his,
ft & ^/^
to, \10\e K./a.Ttn,0Ju x/nw;, qui non avertitur , neque hor-
ret be
ft
1am.
i
if. JI. GrSBC.
J,
untfeep
tfinripmctfS, fonta,,. (
S^y

A
Tpttycs
wiSfint a/Vow*-
e?
gal/us
coufcendens
feminas a!a-
cer:
p
hircus ducens gregem : deinde :
5, /5ei^
s /Hm
..
puv it e im
, )
rf.v jk< concionatur
in gente.
CAPUT XXXI.
VULGATA NOVA.
t.TT Erba Lamuelis regis. Vifio
,
qua erudi-
V vit eum mater fua.
2. Quid dileite mi, quid dile&e uteri mei,
quid dilecTre votorum meorum
>
j. Ne dederis mulieribus fubftantiam tuam
,
& divitias tuas ad delendos reges.
4. Noli regibus , o Lamuel , noli regibus dare
vinum : quia nullum fecretum eft ubi regnat ebrie-
tas : 5 . & ne forte bibant , & oblivifcantur judicio-
rum , & mutent caufam filiorum pauperis.
6. Date ficeram moerentibus , & vinum his
qui amaro funt animo : 7. bibant , & oblivif-
cantur egeftatis fua; , & doloris fui non recor-
fua.
Versio antiqua.
regis admonitio
,
quern erudivit
mater
N O T JE AD VERSIONEM
2..... primogenite tibi dico fili
:
a
quid filius mei
ventris
,
quid natus mearum orationum
>
3. Ne dederis mulieri tuam
honeftatem
b
Cum confilio omnia tac : cum confilio
vinum
bibe.
4.
Potentes qui iracundi funt , vinum non bi-
bant
: 5.
ne cum biberint,
oblivifcantur
fapien-
tix
,
c
& recta judicare non pollint.
6. Date ebrietatem his
,
qui in triftitia funt 5
&
vinum bibere his
,
qui in doloribus funt : 7. ut
oblivifcantur paupertatis
, & dolorum fuorum
Ambr. de exhort,
virg.p.z%i.d.
Ang.quxft. zi.in
Deut.t.i.p.$6$.e.
a
Ambr. de exbtrt.
vi'g.p. 281.
b
Caffian. coll. 2.
c.
4
.p. 351.
Hieron. in Ifai.
5. to. 3.
JJ.
a.
c
Idem in Ofe. 7.
p.
12R1.
Cajjian. coll.
14.
c. 17. p. 6$0. a.
t. I. Similiter habetur in Gracco. Haec autem & feqq.
ufque ad f. 10. leguntur ap. LXX. ad calc. cap.
24.
W. 2. Ita rurfttm in Graeco. Nobil. reddit : quid
fi-
ll quid
fili ; e Gr. t/ Tix.y^y t/ Tinny.
"t. 3. Graecum initio habet : M11 /S; yvrctty tly tt^?-
toy ,
Ne dederis mulieribus tuas divitias : poftrema ut in
Lat. fup. leguntur pariter apud Hieron. in Ecclef. to. 2.
36G. a.
ff. 4. A Grco abeft qui, additur verg t\t , autem
,
A N T I
Q U A M.
port vinum. Auft. 1. de xlii. manf. ap. Ambrof. col.
9.
e. habet : Principes qui iracundi funt , vinum non bibant.
Hieron. in Ofe. .7. col. 1281. Prtncipes vinum non bibant.
#.
J.
Prior fententiae pars (Tmiliter habetur apud Auct.
1. de xlii. manf. col. 9. e. Apud Hieron. verb in Ofe.
fimpliciter
, ne oblivifcantur [apientix , &c. Gsece, tota
ut in Lat. fup. hoc tamen fuperaddito in fine , Tt; dQi~
n7i , imbecillos.
tt. 6. 7.
Vix melius e Gr*co , duabus tamen detrac-
LIBER PROVERB. Cap. XXXI.
Ittcif. Cat. I. I
pro S.Atb. 195.
e
'Aug. firm,
yj-to.
5.
181. e. 182. e.
Ibid. iZl.t.f.
Ibid. iZq.et.d.e.
Ibid. lZf.b.d.e.
Ibid. l2C. a. c. i.
Ibid. 187. b.
d.f.
Ibid.lZZ.b.e.g
344
VERSIO AN1IQUA.
non meminerint amplius.
8. Aperi os mum verbo Dei
, & judica om-
nibus integre : 9. aperi os tuum, & judica juf-
ta
1 o. Mulierem fortem quis inveniet ? pretiofior
eft lapidibus pretiofis
,
qua: ejus modi eft.
1
1*.
Confidit fuper earn cor viri ejus : qux ta-
lis eft , fpoliis non indigebit.
iz. Operatur enimviro fuo bona, & non ma-
la
,
in omni tempore.
13.
Inveniens lanam & linum , fecit utile ma-
nibus fuis.
1
4. Fada eft quafi navis
,
qua negotiator a lon-
ge congerit libi divitias.
1
5. Exfurgit de nodibus
,
& dedit efcas do-
mui , & opera ancillis.
1 6. Prolpiciens agrum , mercata eft : de fruc-
tibus manuum fuarum plantavit pofleihonem.
17. Succinda fortiter lumbos fuos, firmavit
brachia ilia.
1 8. Guftavit quia bonum eft operari : non ex-
ftinguetur lucerna ejus tota node.
1
9. Manus fins extendit ad utilia : brachia quo-
que fua firmavit in fufum.
20. Manus autem fuas aperuit pauperi , frudum
autem porrexit inopi.
21. Non eft folhcitus de his qux in domo
funt vir ejus , cum alicubi demoratur : omnes enim
apud earn veftiti funt.
22. Duplicia pallia fecit viro fuo : de byflb &
purpura veftimenta fibi fecit.
NOVA.
Ibid. 189. a. c
Ibid. J 90. b. d.
t.f.
d. 23. Erit confpicuusin portis vir ejus, cumfe-
derit in concilio cum fenioribus terrce.
24.
Sindones fecit , & vendidit , cindoria au-
tem
Chananaus.
25.
Fortitudine & decore induta eft, & laeta-
ta eft in diebus noviftimis.
Ibid, xoi.b.
d.f.
26. Os fuum aperuit attente
, & ordinem
*
po-
* /".
difpofuic. fuit lingux lux.
Not* ad Versionem
V U L G ATA
dentur amplius.
8. Aperi os tuum muto , & caufis omnium
filiorum qui pertranfeunt : 9. aperi os tuum, de-
cerne quod juftum eft , & judica inopem & pau-
perem.
10. Mulierem fortem quis inveniet ? procul
,
& de ultimis tinibus pretium ejus.
1 1
.
Confidit in ea cor viri fui , & fpoliis non
indigebit.
1 2. Reddet ei bonum ,
& non malum
, om-
nibus diebus vitae fua?.
1 3. Quajfivit lanam & linum , & operata eft
coniilio manuum fuarum.
14. Facta eft quafi navis inftitoris , de longe
portans panem fuum.
15. Et de node furrexit, deditque prasdam
domefticis fuis , & cibaria ancillis fuis.
16. Confideravit agrum , & emit cum : de
fruftu manuum fuarum plantavit vineam.
1 7. Accinxit fortitudine lumbos fuos , & ro-
boravit brachium fuum.
1 8. Guftavit & vidit quia bona eft negotia-'
tio ejus : non exftinguetur in nofte lucerna ejus.
19. Manum fuam mifit ad fortia
,
& digit!
ejus apprehenderunt fufum.
10. Manum fuam aperuit inopi, & palmas
fuas extendit ad pauperem.
2 1 . Non timebit domui fuae a frigoribus ni-
vis : omnes enim domeftici ejus veftiti funt du-
plicibus.
u. Stragulatam veftem fecit fibi : byflus &
purpura indumentum ejus.
23. Nobilis in portis vir ejus, quando fe-
derit cum fenatoribus terra?.
24. Sindonem fecit , & vendidit, & ungu-
ium tradidit Chanana?o.
25. Fortitudo & decor indumentum ejus, &
ridebit in die noviffimo.
26. Os fuuin aperuit fapientise
,
& lex de-
mentia? in lingua ejus.
A D
lis vocibus , nempe duplici funt , & fuorttm.
t.%.
Itidem Graece, niii excipias voculam unam iti.t-
7-a; , omnes, pro omnibus.
#. 9. Ica rurfum Gr*ce ,
prster ult. foualx; , jufte ,
pro jnfta.
f.
10. Hilar, in Pf. 127. col. 417. d. Uxorem viri-
lem /litis inveniet? pretiojior
eft
antem lapidibus miilti pe-
tit , iftiiis modi. Ita quoque in Gr. verbum pro verbo.
Ambrof. in Luc. 16. col. 1472. e. Mulieremfortem quis
inveniet ? Haec autem cum feqq. aliis leguntur hodie ap.
LXX. ad calc. cap. 29.
ir. 11. Grace, hab. xca&T mv^m ,
pulcbris fpoliis ; caet.
utinLat. fup. S. Paulin. ep. 44. p. 2.66. b. Fidit in en cor
mariti ejus.
#. 12. Gr. Vat. fimpliciter hab. 'Enpye7 yap tw a'//>i
tic, 7^-, irarra TorjoiV Mf. vero Alex, cum ed. Compl.
cya9o\ , j)
i yi.aM.lv , traiTO, to /3/ov. S. Paulin. epift.
44.
p. 266. b. Operatur enim viro fuo
bona tota vita fua , tf
non mala.
$". 1 3.
Gr. initio hab. Mvpue/j'wH 't'pia , Filans lanas ; re-
liqua ut in Lat. fupra. Aq. Sym. & Theod. legunt h'7h-
e ; al. Interp. ev&c^sm. Vide Cotel. Not. in 1. i.conf-
tit. Apoft. p. 152. b.
IP. 14. Gr. Vat. 'E7f'fT0 cJoei vave, {'^aopevofii n /xatpo-
As' Clivals foe avtvi to tot. Facia
eft
tanquam navis mer-
taturam
exercens de longe ; congregat autem hxc vitam : Mf.
vero Alex. hab. Qvtaya a s'ai/THC to tavto , ed. Compl.
utk? to ithvlot. S. Paulin. epift.
44. p. 166. a. Facia
eft
tanquam navis qua mercatur a longinquo. Audt. op.
imp. in Matth. horn. 2 j. p. 104. e. Facia
eft
tanquam na-
vis mercatura longinqua.
f. 15. Ita in Grxco, praeter 1. Kal wkctrai , Etfur-
rtxit.
tf.
16. Ad verbum e Grasco , addito uno autem
, poll
frutlibus.
Tt. 17. Gr. fcribit fingulariter , tm ivpvv axn^i , lum-
iimfuumi ultimoqu addit f/j i'py t
"tlopHs, S, Paa*
A N T I Q U A M.
lin. epift.
44. p. z66. a. Firmavit manus fuas in eperai
6c inf. accintla fortiter lumbos fuos.
~ti, 18. Gr. initio ipfo ponit
j, ,
quod tamen abeft ab
edd. Aid. & Compl. fubinde fie, *, &'x aVcc&WTa/
, g{
non exftinguitur ; est. quadrant.
~t. 19. Graec. Vat. liiirvr/eiz ccvtk eY.Telvu ex! raQvft-
ip'iQyira. ,'t; foe X^&c^
"t?; epellei tie, t^xto' i. e. C-
bitos fuos extendit ad utilia, #
manus fuas firmat ad
fu-
fum.
Mf. vero Alex, primo loco hab. 7
x
e ^*? '
P^
u'-
que poft, tw A; tX"5'
Schol. quoque pro I'petiu, hab.
ixf&nse.
S. Paulin. epift. 44. p. 266. a. Brachia fua ex-
tendit ad utilia : & epift. I}, p. 70. a. Extendit brachia
fua
ad opera utilia.
t. 20. Ita in Graeco ad verbum : Nobil. non f-uilum
reddit , fed palmam , Gr. y.a.piri'v : xa/>7ro<; quoque ei\ pars
manus, ubi pulfum explorant , tefte Schrevelio.
if. XI. Grajc. textui favet niii quod hab. 0/ irap' ku-
Ti?
1
;, loco apud earn. Caffian. coll. 14. c. 8. p. 654.
le-
git : omnes enim qui apud earn funt , veftiti funt dupli-
citer ; at Graece deeft dupliciter.
ir. 22. Confonat Grasc. dempto ult. fecit. Ambrof. I.
de Jofeph, c. I}, col.
J08.
c. legit : Binas veftes fecit
viro fuo. S. Paulin. epift. 44. p. 266. b. Et duplicia pal-
lia fecit viro fuo
: at epift. I 5. p. 70. a. Operata
eft
vi-
ro Juo bona.
t. 2J.
Gr. rifp/^fOTo; As ylrelcu
0'
eoip duTy; u> wv~
MIS, who. av y.a&iw us<J>'> ftnajoir yepwra Kxrcl-
xa tm; yyfc,- Mf. Alex. TrpiiZuTspuv tuS 71?-
V. 24. Gr. Vat. adneclit ciniloria , ad vendidit , detrac-
to feq. autem ; Mf. vero Alex, cum ed. Compl. textui
Lat. favet.
#.
2J.
Gr. 'l%vv k, ev-irpe-iruav atfvaaro, &c. utftip.
f. 26. In Gr. haec fententia paulo fuperiiis habetur ,
nempe in fine -f. 24.
adverbio autem attente ,
fuperad-
ditur ibid,
j,
atoftoti,
^legitime. S. Paulin. epift. I
J.
p.
70, a, Os faitm
aperuit prr.dtnttr. Vid. If",
feq.
LIBER PROVERB.
VfflGATA NOVA.
Cap. XXXI.
Versio
345
17. Confideravit femitas domus fua: , & pa-
ncm otiofa non comedit.
28. Surrexerunt tilii ejus, & beatifliinam pra:-
dicaverunt ; vir ejus , & laudavit earn.
2. 9. Multx hlit: congregavenmtdivitias ; tu fu-
pergrefTa es univerfas.
^o. Fallax gratia , & vana eft pulchritudo :
mulier timens Dominum ipfa laudabitur.
}
1 . Date ei de fructu manuum fuarum : & Iau-
dent earn in portis opera ejus.
A N T I O V A.
27. Severs converfationes domorum ejus , ci-
bos autem pigros non comedit.
28. Surrexerunt filii ejus, & ditatifunt; & vir
ejus laudavit e:.m.
zg. Mulrae filiae fecerunt potentiam : tu autem
fuperafti , & fuperpofuifti omnes.
30. Falfe grathe , & vana fpecies mulieris :
mulier enim fapiens benedicitur ; timorem autem
Domini ipfa collaudat.
3
1
.
Date illi de ftuctibus manuum fuarum : 5c
laudetur in portis vir ejus.
NoTjE ad Versionem
Tf. 27. Gr. ^Ttyva.) /la-r^iScd t'txav dvrvi' Nobil. Con-
flrillx manfienes domorum ejus , i. e. inquit , diligenter ob-
feptx , $ cujioditx. Auguft. verb 1. dc fide & op. to. 6.
191. f. ut fup. Severa flint converfationes domus ejus : ad-
dit S. Paulin. epift. 44. p. z66. a. efcas figritix non edens.
Gr. c?t /; oyuwfi hx. iipxyi' Schol. aplov oxyopias, panem
fecordix ; Jequitur in Gr. To ro',a J~t elrolyti cspa;
g
voftt-
tti/tuc' Os autem aperit fapienter $$
congruenter legibiis.
Vide fup. f. x6.
Tf". 28. Graece , 'H Je htu/MGvm dvT~n dvssMt tcL iuuk
writs , i) tvxfnQctr , &c. i. e. Elcemofyna autem ejus
fuf-
citavit jilios ejus, $ ditatifunt , Sec. ut fupra. S. Paulin.
epift.
44. p. 267. b. his alludens , dicit : Mifericoriia
fnf-
citabit filios eorum
, ^
Itcupletabtintur in bonis Domini. In
edit. Compl. 'H JVe eMw/uocuvu ea'Tit; cV vn ytwosn awns
TJeemofjna autem ejus in lingua ejus. Apud Auguft. in
Pf. 26. to. 4. 128. a
lingua portat.
A N T I
Q
U A M.
J Ut: *ai siroiwsctr JtJva/ntV <sv Je v'ir;pxc:eoj
, virefrt&tc, xi.Ca.c; Mf,
Alex, cum ed. Compl.
, vvtpn&K. In Aid. hoc omitti-
tur
, m'/uQccvTo tt^Stov , tomi'; iequicur vero , ivrelma J u-
vecTci-, ficut in Mf. Alex. Auguft. loco cit. fcribit poten-
tial, fed feme!.
tf". 50. Gratce, loco fpecies , habetur kmo? , mel. pul-
chritudo, decor : exinde QvvstH, intelligent , loco fapiens i
extremoque
, Ii'th ainlra ; cast, quadranr. Apud Ambrof.
bene : mulier enim prudens benedicitur; timorem autem
Domini tjlalattdet : Mf. tamen Pveg. n. 2263. hab. copw,
non Qurern. In Mf. S. Theoder. ad Remos ita legitur :
fallax imago
, $
vana ejl pulchritude : mulier timens Dom.
ipfa falvabitur ; timorem autem Domini
ipfa collaudat. Vide
Coteler. in I. 2. Conftit. Apoft. c. 8. p. 133. b. 142. b.
t. 31. Ita in Grxco, praster hoc,
x*'
u* ctvrm, la-
bicrum ejus
, loco manuum fuarum ; fed apud Aq. Symm.
Legem autem
tf
mifericordiam in & Theod. ysip -2v , non
x
il^'^- ApudS. Paulin. ep.
44.
p. 267. a. lie : Dabitur
ilUfruilus a manibus ftas :
Jg
law
Tf. 20. Gr. Vat. ricMoci hvy.T=ptc, inTv.Qeu/rt ttmtw , ttq>- dabitur in portis flia Sien,
ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT.
VULGATAM
DELECTUS
Audore Francisco Luca Brugenfi.
LIBER
PROVERBIORUM.
AP. III. $.
9. Et de primitiis omnium frugum tua-
j rum da ei. 2son mutes pronomen ei cum nomine paupe- c
rib us.
#. 13. Beams homo qui invenit fapientiam, &quiaf-
fluit piudentia. Non facile mutandum ejl affluit in effluit
,
vocalis prima in fecundam ; nee prudentia fextus caftts , in
quartttm prudentiam.
Kr. 14. Melior eft acquifitio ejus negotiatione argenti
,
& auri primi & puriftimi , fructus ejus. Male plerique au-
ri ponunt ante argenti
; f$
epitbeta primi & puriftimi jun-
gunt cum frulus
,
qua ad auri pertinent. Leganlur Nota-
tiones noflrx in varias Bibliotum letliones.
ifr. 18. Et qui tenuerit earn, beatus. Non mutes Jingu-
la ia in pluralia , Ec qui tenuerint earn , beati.
~f.
2J.
Ne paveas repentino terro're , & irruentes tibi
potentias impiorum. No fcribas timore pro terrore , nee
mutes ablatives in accufattvos repentinum terrorem , vel re-
pentinos terrores. Similiter in pojleriori fententix membra
,
retine irruentes , nee corrigas irrumpentes , multoque mi-
nus intuentes : denique pro potentias non fubjlituas rui-
nas ,
quod ejl alterius verjionis.
~fr. 28. Ne dicas amico tuo : Vade, & revertere, crat
dabo tibi. Melius ejl ne in initio fententix
, quktn nee :
>
cmijp.o conjuntlionis & ante eras , cum gratia conjuntla ejl.
#".
35.
Gloriam fapientes poffidebunt : ftultorum exal-
tatio , ignominia. Legeudum ejl hie exaltatio vocali prima,
non exultatio vocali quint, quemadmodum
Pfalm. 149.
tf. 6. fxpi'us enim varietatem parit ajfiuitas vecularum ijlarum
duarum.
Cap. IV. it. 11. Viam fapienti* monftrabo tibi, du-
cam te per femiras arquitatis. Non mutes futura cum pra-
teritis , monftravi , duxi.
#.
13. Tene difciplinam , ne dimittas earn : cuftodi il-
lam, quia ipfa eft vita tua. Erronee plerique baSenus , in
pofteriori bujus praverbii memlro
, fcripferunt via, quod ejl,
femita ,
pro vita
,
pojito pro vita cauj'a.
#. 16. Et rapitur fomnus ab eis , nil! fupplantaverint.
No ejl prxponenda negatio verbo rapitur , prout legunt codices
alii
,
quidam 8c non rapitur
,
quidam nee rapitur : multoque
minus rapitur , cujus littera initialis ejl r ultima liquidarnm
,
mutandum ejl in capitur, cujus littera initialis ejl c tenia
alpbabeti,
t. 17.
Vias enim qua: a dextris funt , novk Domi-
Tem. II.
nus : perverfae vero funt, qua; a finiftris funt. Ipfe au-
tem reclos faciet curfus tuos , itinera autem tua in pace
producer. No funt bstc emittenda , tametfi Hebraic! non
exjlent.
Cap. V. t. 22. Iniquirates fuaccapiunt impium
, & fu-
nibus peccatorum fuorum conftringitur. No mutes verba
prxfentia in futura , capient , conftringetur.
Cap. VI. t.
J.
Et quad avis de manu aucupis. Quod
quidam libri pro manu fcribunt infidiis , aut laqueo , tx-
pojitio ejl.
fr. 11. Si vero impiger fueris
, veniet ut fons meftis
tua
, & egeftas longe fugiet a te. Latini libri
mannferipti
fententiam banc mittime omittunt , tametji Hebraice non
legatur.
t. 31. Et omnem fubftantiam domus fuse tradet. Non
fubjicias , quod quidam , & liberabit fe , quippe
juperfiuum.
Cap. VII. t. 2. Fili ferva mandata mea , 8c vives. In-
ter nomen fili
, ? verbum ferva , multi libri interjiciunt
bxc : Honora Dominum
, & valebis : practer eum vero
ne timueris alienum : qux nt fitperfiua a CtrreSoribusfunt
prxtermijja.
t. 8. Qui tranfit per plateam juxta angulum. Nen mu-
tes numerum Jingularem plateam in pluralem plateas.
t. 10. Prasparata ad capiendas animas. No commutes
Jimplex capiendas , cum compojito decipiendas.
t. 14. Viclimas pro falute vovi. Neque hie fcribas cem-
pofitum devovi loco Jimplicis vovi.
f.ZJ. Penetrantes in interiora mortis. Non omittas prx-
pofttiontm in ,
nee fubjlituas inferiora per f digamma
,
pro
interiora per t mutam.
Cap. VIII. t. 11. Melior eft enim fapientia cunclia
pretiofiftimis.
Snperfluit quod quidam addunt opibus.
t. 20. In viis juftiriaeainbulo. Nenfcribas fiiturumam-
bulabo , loco prxftntis ambulo.
if. Z'j. Ante colles ego parturiebar. Nen addas omnes.
Cap. IX. ir. iy. Qui eft parvulus, declinet ad me.
Alii pro relativo qui legunt interregativum quis.
"t. 18. Et in profundis inferni con viva; ejus. Quod
Je-
quitur in multis libris
, Qui enim applicabitur illi , defcen-
det ad inferos : nam qui abfcelferic ab ea , falvabitur, mi-
rito a Correlloribus
eft
fnblatum.
Cap. X. tf. 4. Qui nititur mendaciis, hie pafcit ven-
tos : idem autem ipfe fequitur aves volantes. Nen ejl fcri-
Xx
Aug.
ubifuf,
Uid. 192. a.
Ibid, ljl.c.d.t.
B4
6
Romanarum Corredrionum deledus.
btninm fpargit ,
quod
efl difpergit , fed pafcit ; nee id eft ,
fed idem autem ipfe ,
fi
verjiculus non ejl omittendus.
fi. 8. Sapiens corde praecepta fufcipit. Non mutes prx-
fens fufcipit in futuram fufcipiet.
fi.
10. Et ftultus labiis verberabitur. Quod fequitur in
quibufdam exemplaribus
, qui palam arguit ,
pacificat
,fu-
eerfuum efl ,
quippe ex Grxca Latin* edition! ajfutum.
fi. 26. Sic piger his qui miferunt eum. No addas in
via.
Cap. XI. fi. 10. In bonis juftorum exultabic civitas.
Prt tuutro exultabit dedullo a ialto , male quidam fcribunt
paffvum exaltabicur, deduilum ab altus.
f
fi. i\. Qui autem fidelis eft animi , celat amici com-
mifTum. Latinorum librorum qnidam legunt animi
, quiiam
amici, qnidam jungunt utrunique : quod paftremnm Roma-
ni Patres confultb fecuti funt.
Cap. XII . fi. i. Qui bonus eft , hauriet gratiam a Do-
mino. Verba hauiiet non addas pronomen iibi.
fi. 8. Doclrina fua nofcetur vir. Futurum nofcetur prx-
ferendttm efl prxfeuti nofcitur.
fi. n. Qui fuavis eft in vini demorationibus , in fuis
munitionibus relinquit contumeliam. llanc fententiamCor-
reitores jtidicarunt ejje ita emendandam , ut nos annotavera-
mus in Notationibus nojlris ; in vini pro vivit in; demo-
rationibus pro moderationibus ; munitionibus pro mcr.itio-
ziibus.
fi. 12. Defiderium impii munimentum eft peffimorum.
Cave legas monimentum vel monumentum a monendo de-
dtiilum ,
pro munimentum a mumendo
,
quo modo Romani
dalle correxerunt.
fi. i?. Effugiet autem juftus de anguftia. Hon com-
mutes futurum effugiet cum prafenti effugit.
fi. 17. Qui quod novit loquitur, index juftiti eft.
Cave ne recidas in inolitum vitium , covum qui jiripjerant
judex pro index, vocalem inqnam u,pro confonante n.
Cap. XIV. fi. 16. Stultus traniilit& confidit. Nonmu-
tes tranfilit , compojitttm ex falio , cum tranlit , traniivit ,aut
tranfibit, compojitis ex eo.
fi. 17. Et vir verfutus , odiofus eft. Viticse qnidam le-
gunt vetbofus pro verfutus.
fi. 20. Etiam proximo fuo pauper odiofus erit. No
eft
mtltandtim futurum erit in prxfens eft.
if. 23. In omni opere erit abundantia. No addas ad-
jetlivum bono ad fubftantivum opere.
if. 27. Timor Domini forts vitae, ut declinent a ruina
mortis. Pro Jingulari declinet
,
quod
eft
in plenfque librts
,
Corretlores fcripferunt pluraie declinent,
f.
homines.
fi. 33,
Et indocTros quofque erudiet. Nomen quofque
non eft
mutandum in conjunllionem quoque.
Cap. XV. fi.
10. Do&rina mala deferenti viam vitx.
Vativus Jingularis deferenti , non
eft
mutandus in geniti-
l/ttm pluralem deferentium.
fi. 17. Melius eft vocari ad olera cum charitate. Ne-
eue hie facile mutandus
eft
infinitivus paffxvus vocari in ac-
tivum vocare.
fi. 19. Iter pigrorumquafi fepes fpinarum. Non
eft fcri-
bendum impiorum , quod
eft , imquorum , loco pigrorum
,
quod
eft , dejidiofirnm.
fi. 28. Mens jufti meditatur obedientiam. Retinendam
ift
prxfens meditatur , non fnbftituendum futurum medita-
bitur
'.
ut ?
vox obedientiam fervanda
eft , nunimeque
tnutanda cum fapientiam , aut juftitiam.
Cap. XVI. fi. 2. Omnes vise hominis patent oculis
ejus. Hon fcribas pluraie hominum pro Jingulari hominis.
it. 11. Et opera ejus omnes lapidesfacculi. Egregie hie
reftitutus
eft
locus , repojita voce facculi ,
quit
eft
diminuti-
vum a faccus , loco faeculi.
jf
-
.
1 3. Qui redla loquitur , diligetur. Ef bxc egregia emen.
iatio
eft ,
quit diligetur fcribit ,
quod
eft , amabitur
,
pro di-
ligetur , quad
eft ,
gubernabitur.
fi.z\. Et qui dulcis eloquio , majora percipiet. Alii
pro percipiet legunt reperiet , minus relle.
if. 24. Dulcedo animse , fanitas ofTium. Non prxpanas
(c conjunllionem voci dulcedo , nee verbum eft voci fanitas.
fi. 27. Vir impius fodit malum. Pro impius non fcribas
infipiens.
it. 30. Mordens labia fua perflcit malum. Prxfens per-
ficit non
eft
mutandum in futurum perficiet.
Cap. XVII. fi. 12. Quam faruo confidenti in ftultitia
fua. No addas pronomen Iibi participio confidenti.
fi.
16. Et qui evitat difcere, incidet in mala. Pro ver-
ba difcere , cave fubftitttas , aut nomen ducem , aut verbum
difcedere.
ir. 19. Et qui exaltat oftium , quaerit ruinam. Spurittm
tft ,
quad multi libri
,
pro una voce oftium , qux januam
Jignificat , legunt duas os fuum.
Cap. XVIII. fi.
J.
Accipere perfonam impii non eft
bonum. Non fubdas in judicio
, poft
vocem impii.
if. 10. Ad ipfum currit juftus. Correihres prttuhrwit
mafculinum ipfum feminino iplam.
it. ii. Mors & vita in manu linguae. Non fcribas plu-
raie manibus proJingulari.
fi. 22. Qui autem tenet adukeram, ftultus eft & im-
pius. Legendum
eft
potiiis impius, quod
eft
iniquus
, quam
inlipiens ,
quod idem
eft
cum eo quod prxecdit , ftultus.
fi. 23. Cum obfecrationibusloquetur pauper. Prxferen-
dum
eft
futurum loquetur prafenti loquitur.
fi. 24. Vir amabilis ad focietatem. Non augeas vocem
amabilis una fyllaba , ita ut Jit amicabilis.
Cap. XIX. fi. 19. Qui impatiens eft, fuftinebit dam-
num. Non efl addenda conjunitio enim.
fi.zi. Voluntas autem Domini permanebir. Nee bk ad-
dendum
eft
in sternum.
fi. 22. Et melior eft pauper quam vir mendax. Deniqttt
neqtte hie addenda
eft
vox juftus
poft
vocem pauper.
fi. 23. Abfque vifitatiune pelTima. Prxferendus eft
ca-
fus fextus generisfeminini peffima
, fecunda cafui generis
fi-
ve mafenlini five neutri peffimi.
fi. 26. Qui affligit pattern & fugat matrem , ignomi-
niofus eft & infelix. Relle Romani 1 atres , fugit tertix con-
jugationis , quod a plerifqne legitur , correxerunt , data fugat
primx conjugations
,
quad
eft , in fugrnn vertit.
Cap. XX. fi. 15. Et vas pretiuium labia fcienti*. Qjii-
dam pro & vas fcribunt vas autem.
fi. 22. Ne dicas : Reddam malum. Non fubjicias quod
quidam ,
pro malo
, fed jubaudias.
fi.zf.
Ruina eft homini devorare fandtos. Nequaqrtam
legendum
eft , ant devocare , aut denotare , ant devotare
,
vel devovere ,fed devorare, quod
eft , deglutirefeu abforbere ,
quod in Notationibus nojlris oftendimus . I oftremo mafculi-
num fancos dedit Interpret nofter,non neutrum fanfta.
Seqnitur : Et poft vota retraftare. Alii pro compojito re-
tradtare legunt Jimplex tractare.
Cap. XXI. fi. 18. Pro jufto datur impius. Quidam li-
bri ,
pro prxfenti datur , habent futurum dabitur.
fi. 22. Et deftruxit robur fiduci* ejus. Non facile fcri-
bas detraxitque, pro deftruxitque , vel & deftruxit.
#.
27. Hoftiae impiorum abominabiles , quia offeruntur
ex fcelere. Nan mutes canjunctionem quia in relativttm quae.
Cap. XXII. fi. 1. Super argentum & aurum gratia bo-
na. No addas conjttnclionem caufalem enim.
fi.
I.
Callidus vidit malum &abfcondit fe. Servandum
eft
prxteritum vidit , 0 commutandum cum prafenti videt.
fi. 5. Arma & gladii in via perverfi. Non fcribas fu-
perbi pro. perverfi.
,
fi. 17. Inclina aurem tuam. Superfiuum
eft
quod quidam
prxponunt , fili mi.
Cap. XXIII. fi.16. Cum locuta fuerint re&um labia
tua. Singulare redlum non
eft
mutandum cum plurali refla.
fi. 29. Cui fuffufio oculorum ? Germanam banc ejje lec-
tionem , ut legatur fuffufio , nomen derivatum a verba
fuf-
fundo, non fuffoffio a fuffodio , aut confufio a canfnndo,
multoque minus confeffio , a confiteor , jam dim docuimus.
fi. 11.
Oculi tui videbunt extraneas. Prxferendum
eft
femimnum genus extraneas , nentro exttanea : nam mafcu-
linum extraneos
, fpurium
eft
prorfus.
Cap. XXIV. fi. 10. Si defperaveris laffus in die an-
guftiae , imminuecur fortitudo tua. Jnfignis corretlia
, qua
reftitutum
eft
lall'us
,
quad
eft , fatigatus ,
pro laplus a labi
,
cadere.
fi. 16. Septies enim cadet juftus & refurget. Non ad-
das in die.
fi. 27. Ut poftea aedifices domum tuam. No mutes ut
caufativum cum & copulativo,
fifi. 32. 33.
Et exemplo didici difciplinam. Parum
,
inquam , dormies. Quod interpanunt alii : Ufquequo piger
dormies , ufquequo de fomno confurges ? redundat.
TP. 34. Et veniet tibi quafi curfor egeftas. Non temere
addendum
eft
pronomen tua.
Cap. XXV. fi. 20. Acetum in nitro , qui cantat car-
minacordipeffimo. Nee hie temere interjicienda
eft
canjunc-
tio & , ut minimi mutandus dativus cordi in ablativum.
Sequitur : Sicut tinea veftimento , & vermis ligno : ita
triftitia viri nocet cordi. Verjsculum httnc non facile ejfe
omittendum , tametfi a multis omittatur ,
docent
noftrx Ne
tationes.
Cap. XXVI. fi. z. Sicut avis ad alia tranfvolans. No
prxponas conjunclianem nam : nee mutes vocem alia triffylla-
bam , cum dijfyllaba aha ,
qux excelfa Jignificat : nam ad
alia , idem
eft
quod quolibet
,
quod mox fcquhur : & paf-
fer quolibet volans.
fi. 15. Abfcondit piger manum fub afcella fua ,& la-
borat fi ad os fuum earn converterit. Retinendus
eft
nume-
tus Jingularis manum , earn.
fi. 20. Et fufurrone fubtraclo, jurgia conquiefcent.
Prxferendum
eft
futurum prxfenti conquiefcunt.
fi. 26. Revelabitur malitia ejus in concilio. Vox conoi-
Uo , aeeepta pro eettn ,
per c potiiis fcribitur quim per f.
Romanarum Corredtionum delectus.
Caf. XXVII. tf". 4. Et impetumconcitati ferrequis po-
rerit ? Supet /hut ,
quod quidam endues addnut
, Jubjlanti-
Wlitt fpiriats ,
p.irticipio concicati.
V. 11. UtpolTisexprobranti refpondcrefermonem. Alii
libri., pre fecunda perjona poffis
, fcribiwt prfmttm pofTim :
hxc Hebrxo cenfonat , ilia Grxca.
ir. I
J.
Tecla peiftillantia. Cavt peiftillantia , id ejl, per-
fluentia , mines in peftilentia , id ejl
, peflem adfercntia.
Tf. 16. Et oleum dextera: fua: vocabit. fro future in-
dicativi vocabit, quidctm libri fcribunt conjnnclivnm vocel
ant evocet : fed nulla modo ferendum ejl
,
quod ejl in non-
nullis , evacuee , id ejl , exhauriat.
Tf. 24. Sed corona tribuetur in generationem & gene-
rationem. Ko;> addas prouemen tibi verba rribuetur , nee mu-
tes priorem accufativum in ablativum generatione.
"t. 26. Agni ad veftimentum tuum , & hcedi ad agri
pretium. Ut priori membro nan ejl addendum verbum funt,
ita pojleriori nan ejl auferenda prxpofitio ad.
Cap. XXVIII. if. 8. Qui coatervat divirias ufuris &
foenore , liberali in pauperes congregat eas. Cave ne , tranf
pofita
commate , conjungas vacem liberali , cum eo quod prx-
eedit j'ubjlantrjo foenore.
Tfr. 10. Et fimplices ppffidebunt bona ejus. Nan temeri
emittendum ejl pronomen ejus.
347
Tf..lf. Virga atque correptio tribuit fapientiam. Pra-
fertur vox coneptio derivata a corripio , voci correclio i
corjigo.
t. 20. Stuhitia magis fperanda eft , quam illius correp-
tio. Idem hoc loco obfervatur.
Cap. XXX. t. }. Non didici fapientiam
, & nonnovi
fcientiam lanclorum. Quidam libri pojlerius membrum le-
gunt abfqne negationt
, Jicut Hebrxa
tf
Grata : Corre&eres
maluerunt negationem ex aliis Itbris repetere.
}f. 19. Viam colubri fuper petranr. Servanda eji vox pe-
tram , qua rupem ; non fubjlituenda terram
,
qua bumum
figmficat.
Ibidem. Et viam viri in adolefcentia. Ken facile prt
adolefcentia
,
quodjuvmtutem
, fcribas adolefcentula
,
quel
juvenculam declarat.
t. ji. Nee eft rex qui refiftat ei. Cave omittas aliquci
trium primorum verborum nee eft rex : aut rex
,
quod ejl , i
fcatinvc, , corrigas res , id ejl wooiyfiit. aut deniqtte prono-
men juigulare ei fcrzbas pluraliter eis : hxc enim futit codi-
cum quormndam titia. Lege
,Jt
placet , nojlras in varias Bi-
bliofilm leiliones Notationts.
#.
J2.
Eft qui ftukus apparuit, poftquam elevatus eft
in fublime. Egregie emendatus ejl locus , rcjlituto verbo fub-
jlantivo eft , pro ea qua in plerifque ejl iibris conjunllione
t. z6. Qui aucem graditur fapienter, ipfe falvabitur. . copulativa &. Perr
five
legas apparuit, Jive apparuetit,
Male alii
,
pro falvabitur ,
quod ejl
, fiet falvus , fcribant five elevatus
, five
elatus , nihil refert.
laudabitur , laudibns celebrabitur. Cap. XXXI. tf\ 9. Et judica inopem Stpauperem. No'
Cap. XXIX. Tlr. y.
Rete expandit greflibus ejus. Prx- mutes judica in vindica , quanquam hoc illius expofitia
fit,
ferendum ejl ejus, ei quod alii libri habent reciproca fuis.
Varix Ledliones Vulgate, rurfum ab eodem Francisco Luca obfervatx.
LIBER P ROTE RB 10 RUM.
CAP.
V. ir. 5. Ne intenderis fallaciac mulieris. Veins
Epanorthotes : Nee Hebra?us , nee antiqui habent , ait :
id quod $ nos ita invenimus.
Cap. X. tf.4. Qui nititur mendaciis, hicpafcit ventos :
idem autem ipfe fequitur aves volantes. Plurimi libri an-
ttqui , etiam Epanorthota , omittunt hunt verfum , cum He-
brxo , Chald.to , $ Grxco.
Cap. XII. ir . 11. Qui fuavis eft in vini demorationi-
bus , in fuis munitionibus relinquit contumeliam. Hancfen-
tentiam meliores nojlri Mjf. Latini libri tonfodiunt
, fuffra-
gante Hebrao
,
quanquam Grxci addatur : legantur nojlrx
Notationes.
Cap. XIII. Tfr. 15. Anims dolofae errant in peccatis :
jufti autem mifericordes funt , & miferantur. Plerique om-
ties Latini codices
Mfi.
omittunt hunc verficulum , conjen-
tance Hebrxo ; ntfi quod quidam collocent pojl verfum hit-
jus capitis nonum , cum quibnfdam Gracis.
#".
23. Et aliis congregantur abfque judicio. Nan panci
libri fcribunt nominativum alii , loco dativi aliis.
Cap. XIV. ir. 7. Vade contra virum ftultum , & nefcit
labia prudentis. Quxdam Mfl.proindicativo nefcit, legunt
imperativum nefcito , confentanee Ilebrxo.
ir. 15. Filio dolofo nihil eiit boni : Servo autem fa-
pienti profperi erunt attus , & dirigetur via ejus. Hunc
verficulum plerique omnes Latini libri omittunt
, quemadmo-
dttm Hebr.ta,
5
Grxca
, 2?
Chaldxa. Sed quia quidam La-
tini libri , cum quibnfdam Grxcis , eum legunt proximo pojl
13. fiiperiorcm capitis verjum ; idcirco
( arbitror
) Romani
Panes noliterunt omittere
,
quanquam nee illic eum Latini
antiqui libri aguofcam
,
quod not.it Epanorthotes nojler.
ir. 2i. Qui credit in Domino , mifericordiam diligit.
Quxdam Latina
Mf.
prxtereunt banc pericopen
, ficut He-
brxa ; fed Patres prxtereundam non judicarunt ( ni filler
)
prafertim cum apud Grxcos fimile quid jequatur pojl verjum
proximnm : Non fciunt mifericordiam & fidem fabricato-
rs- malorum : mifericordia: autem 6c fides apud fabrica-
tors bonorum.
Cap. XV. &
J.
In abundanti juftitia virtus maxima
eft : cogitationes autem impiorum eradicabuntur. Veins
Epanorthotes annotat in hxc verba : Quod interponitur fie :
In abundanti juftitia virtus maxima eft : cogitationes au-
tem impiorum eradicabuntur : nee Hebra:i , nee antiqui
habent : habetur tamen in Gra:co
, puto de LXX. Inter-
pretibus.
tf. 10. Dodlrina mala deferenti viam vita:. Vox vita:
abejl a multis libns , conformiter Hebrxis y> Grxcis : undo
vents Epanorthotes annotat : Deferenti viam , non eft fub-
jungendum quod dicitur , vita;.
#. 27. Per mifericordiam & fidem purgantur peccata :
per timorem autem Domini declinat omnis a malo. Hie
vsrficulus , a Grxcis quidem iibris hie legitur
, fed ab opti-
mis quibufque , Latinis , Hebrxis
, $ Chaldxis , demtlm in-
fra 16. if. 6. quod etiam Epanorthotes annotat.
Cap. XVI. yp.
J.
Initium via: bona: , facere juftitiam:
accepta eft autem apud Deum magis
, quam immolare hof-
tias. Plurima Latitat
Mf.
etiam antiqua Epanorthotx , omit-
tunt banc fententiam , confentanee Hebrxe
, quanquam Grxci
legatur.
Cap. XVII. &. 16. Qui altam facit domumfuam ,qua:-
rk ruinain. Hanc fententiam , ut complurcs Latini libri hie
omittunt , confentanee Hebrxe ; ita legunt mox
infia J?. 19.
Sequitur : Et qui evitat difcere , incidetin mala. Ethxe
pojlerior Jnperioris fentemix pars , a pluribus Latinis Iibris
jugulatur conformiter Hebrxo
& Chaldxo : cxteriim teta
fen-
tentia ex Grxcis antigraphis fumpta ejl
, quod habent nojlra
Notationes.
Cap. XVIII. if. 8. Pigrum dejicit timor : animae au-
tem effeminatorum efurient. Hxc
&
plures hujnfmodi fen-
tentix
, quia Grxce leguntur , relicta funt a Romanis Cor-
reSoribns ; quanquam ex copia veterum codicum Latinorum
,
fatis conjlet Interpretcm non dedtjje
, quas in Hebrxo non in-
tienit. Simile judicium ejl de ea qua mox fequitur ~#.
22.
Qui expellit mulierem bonam , expellit bonum : qui au
tern tenet adulteram , ftukus eft & impius : cujus pojle-
rior pars citatur a D. Hierenyme , enarrante cap.
19. Mat-
thxi ; ex Grxca editione , baud dubium.
Cap. XXI. ~t. 4. Exakatio oculorum eft dilatatio cor
dis. Multi antiqui libri Latini., loco verbi fubjlantivi , le-
gunt conjunciionem copulativam & , Hebrxo confentanee.
#".
12. Ut detrahat impios a malo. Quidam antiqui co-
dices legunt in malum.
Cap. XXII. t. 9. Viiloriam 8c honorem acquiret qui
dat munera : animam autem aufert accipientium. Simiiis
ejl hxc fententia fuperioribus : de qua
fie
annotat vetus Epa-
noithotes : Quod de LXX. ante Ejiceiic ponitur : Viftoriam
8c honorem acquiret qui dat munera , animam autem au-
fert accipientium : nee Hebrams habet , nee antiqui.
Cap. XXV. #". 10. Gratia & amickia liberant, quas
tibi ferva , ne exprobrabilis fias. Etiam hxcfententia ex Grxca
adjella ejl : nee enim Interpies earn dedit
,
fi
cenfulas La-
tinos libros ; ficut nee fequentem mox infa ir . 20. Sicut ti-
nea veftimento , & vermis ligno : ita triftitia viri nocet
cordi : quanquam hanc non facile omittendam doceanl nej-
trx Notationes. .
Cap. XXVII. Tf. 21. Cor iniqui inquiritmala : cor au-
tem retlum inquirit fcientiam. Nee Hebracus , nee anti-
qui habent, inquit Epanorthotes, fed LXX.
Cap. XXIX. yf. 27. Verbum cuftodiens filius , extra
perditionem erit. Nee in antiquis plerifque Latinis , nee in
Hebrxis aut Gracis Iibris legitur : invenitur tamen in qui-
bufdam Grxcis fib finem
capitis 24.
Tom. II.
Xx ij
34*
<*H rftw % * ^ ^" * ** * * U9 ^H *Q* 4K <4w .4t*
rw
IN LIBRUM ECCLESIASTJE
ADMONITIO PREVIA.
A Nt i Q.U a verfio
Latino, libri Ecclefiaftt, quam hie fubjichmus , excerpta a nobis
eft
JOi ex Commentario S. Hieronymi in eundem librum
,
qualis h Martian&o noftro editus
eft
tomo i. nov. edit, operum S. Docloris. Quo ex capite
, feu fonte proxime manarit ilia
Interpretatio Latina; an ex Hebraico, an ex LXX. Interpretibus
; an
ipfiffma
ilia fuerit
Verfto
vetus Italica
,
qua? veftigamus ;
an alia recens
& confulto ab Hieronymo
ipfo
ador-
nata ; de hoc ambigitur , nee omnino con
ft
at inter eruditos. Pofieriorem opinionem fequi-
tur D. nofter
Martianxus : pro veteri Italica
ft
are videntur Flaminius Nobilius , ejr
Ri-
chardus Simonitis : Ille nimirum in Notis ad Ecclef. cap. i. hac habet : Sic S. Hierony-
mus in tralatione
,
quam ipfe Vulgatam nominat
,
nos Vulgatam antiquam dicemus
:
tumaddit : Ab ipfo nos, ilium imitati, raro difcederemus , nifi effet admifta cum aliis In-
terpretationibus : ex quibus poffunt probabiliter
confici tria : i. Hanc
e/fe
Nobilii opinio-
nem , Verfionem
illam ab Hieronymo ufurpatam in Commentario , antiquam ejje
Verfio-
nem, ex LXX. Interpret.it -one derivatam, quam
ipfe
Hieronymus Vulgatam appellat.
i
'.
Vulgatam illam verfionem difparem e(fe , ey plane diftintlam ab ilia nova, quam
Nobilius ipfe
inffruxit , ey edidit.
3
. Nobilium ejufdem antique Verfonis ufurpanda
confilium abjeciffi
, idea quod alias Interpretaiiones , videlicet Symmachi, Theodotionis
,
ey
AquiU,
ipfi
intermi(las animadverterit.
. Ad Simonium quod attinet ,
ipfe
fententiam fuam aperit lib. z. Hiftor. crit. Vet.
Teft.
cap. 13.
ciim dicit : II eft aife de reconnoitre que la Vulgate Latine, de la maniere que
nous l'avons pre'feritement , n'eft pas entitlement de S. Jerome; bien que, parlant en ge-
neral ,
il en foit l'auteur. Comme il
y
a d'autres livres dans la meme Vulgate
,
qui font
abfolument de lui , & dont perfonne ne peut douter
,
j'ai cru qu'il feroit a propos d'exa-
miner encore cette Vernon dans quelques endroits, qui font allurement de S. Jerome.
J'ai done choifi le livre de l'Ecclefiafte, dont nous avons les deux verfions Vulgates, ran-
gees fur deux differentes colomnes dans les ouvrages de ce Pere : & ainfi il n'y a pas lieu
de douter, qu'une de ces colomnes, qui reprcfente la Vulgate d'aujourd'hui, ne foit la nou-
velle traduction de S. Jerome, qu'il a jointe avec l'ancienne Vulgate, qui avoit e'te faite
fur le Grec des LXX, & ou il
y
a aufll quelque melange de la verfion de The'odotion.
In his duo potiffmium
oecurrunt excutienda
ey
examinanda : primum , an Ecclefiafia con-
lextus , bifariam nunc partilus in quibufdam Hieronymi editionibus
,
pro duplici nimirum
hujus context/is Verfione Latina, ita primitus ab Hieronymo difiributus fuerit ; ey ab
ipfi,
fub
duplici columna , cuique operis capiti prxfixus.
Alterum , ulriim Interpretatio Latina e
regione Vulgata nova in prxdiclis editionibus pofita , fit
vera germanaque ilia
Verfio
anti-
qux , e Graco primum exprejft
, feu Verfio
vetus Italica ; an non magis interpretatio nova
,
confulto r}r
data opera , ab Hieronymo
ipfe
elaborata.
Quod ad primum fpetlat : indubitatum nunc
eft , ey omnibus exploratum ,
totum Ec~
tlefia(l& contextum non primitus ita ab Hieronymo
fuiffe difpofitum , ut fingula ipfius ca-
pita totidem commentarii partibus fuerint prxfixa. Errandi occafionem prxbuiffe viden-
tur Simonio novi editores operum S. Hieronymi , Erafmus , tjr
Marianus Viclorius : hie
jcilicet in editione
fua
anni I 6 24. volumine
ficundo
complexus
eft
varios S. Docioris com-
mentarios in Vetus Teftamentum, inter quos
exftat
in Ecclefiaften
opus ; ut autem in hac
editione nova leclorum commodo plus confuleret
,
quod etiam prxftitum fuerat in editione
Erafmiana anni 1 534. ejufdem libri contextum fecemendum duxit a commentationibus
>
tmo diver
fas ejufdem context/is translationes , cam ex Hebr.eo , turn e Graco LXX. petitas
,
diftinftis columnis rjr charalleribus edidit
; deinde S. Patris verba , ejr
animadverfio-
nes , minutioribus typis excufas , ita commode adnexuit , ut in una eademque pagina tex-
ttti utrique prxfixo fubjeclus commentarius apie refponderet , ejr
alter alterum non fupera-
ret. Tali ordini ac difpofitioni
non parum utilitatis
eft
atque commoditatis : utinam
cuncla ex primigenio Hieronymi commentario deprompfijfet , nihil de
fuo adjecijftt Maria-
nus ! Quod Textum Sacrum a commentariis
&
explicationibus difiinxerit ,
quod eundem
fparfum ac di(feminatum in unum collegerit , hac in re nihil peccavit Marianus
,
quini-
?no commode fecit
, &
omnibus gratum
; fed
in hoc peccaffe videtur i.quod Vulgatd hodier-
nii Uteri Antique adjuncld, utramque fimul ita ab Hieronymo difpofitam fuiffe , vel pu-
taverit, vel alios faitem induxerit ad credendum ; nulla tamen fretus
Mfi.
codicum
tefi
timonio,
nullave, nequidem jejuna, admonitione
prxmifiL z. Quod Vulgat* nova hunt
549
pr,tfixerit titulum , Verfio LXX. Alteri vero I erfwni commentario
adm/fa tftum , Verfio
Hebr.
quaft
vero Vulgatam novum e Graco deductam
fu/f/c
crcdiderit , alteram commen-
tary propriam , ex Hebra'ico. Primum quidem fcopulum ojfcnd.it Richardus
Simonius
, ut
fuprx diximus
, fed
non impune ; dc hoc enim , nee immeritb , reprehenfus ejl k Martia-
K.to noflro in Notis prolixionbus ad hunc librum , to. i. op. S. Hieron. col.
790.

Falfa
eft,

inquit
, ejr
imperita prorfus opinio
,
qua deceptus Simonius
affirmare volmt , S. Hierony-

mum antique Vulgate copulajje novam Vulgatam Latmam
, uti confpiciuntur
diftincla

columnis in edito
Eccleftaft* commentario. Hoc fane perfuaftjp.mum erit omnibus
,
qui ex

antiquis monumentis , aut c veteribus Hieronymi editionibus judicium babebunt de
ejuf-

dem commentario in Eccleftaflen. Nam in cunflis illis libris unicus legitur S. Scripture

contextus
; ejr
quidem in manic exaratis exemplaribus , eodem prorjus tenore defertptus ,

quo nunc a nobis editus habetur. Nee ante Marianum ViBorium *
quifquam
Eccleftaftx
*
Nonadver-
duplicem verftonem Latinam columnis diflinffam conjunclim typis evulgare
fibi permife-

nt Martianaeus
rat. Dentque cum Hieronymus Eccleftaften expofuit fuo commentario
,
prater
ifiud nul-

nonernexhfb r"
lum aliud, volume Scripture in Latinum verterat ex Hebrao : fiquidem commentarium in edit. Erafm,
fuum abfolvit quinquennia ferme pofiquam
Roma redierat Jerofolymam , id
eft,
anno dra

annlI
JH
Chriftianx 389. vel circiter ; libros autem quatuor Regum de Hebrxo Latine convertit ante
c&tcra voluminalnftrumenti Veteris , anno 391. vel
391.
e quibus notis chronologicis
fatis

liquet verfiojiem Vulgatam hodiemam Eccleftaftne. non
potuiffe copulari cum alia
tranf-

latio?ie in commentario Hieronymi
,
quandoquidem commentarius tribus annis pracedit
novam Vulz^tam editionem librorum Salomonis.
Jam vero quo ex fonte prodierit ilia Verfio
adhibita in eodem commentario
, ejr
quam Simo-
nius cum Flaminio Nobilio antiquam vocat , an
ipftffima
illafueritVulgata vetus
, feu , ut va-
cant , Italica; de hoc non ita facile
eft
decidere : difficultas maximepetitur ex Hieronymi ver-
his
,
profit, in
Ecclcftaft.
quibus paucis negotiant confeclum Martianxus putat. Ita vero Hie-
ronymus, fcribens ad Eaidam
& Euftochium ,
przfatur : Nunc in Bethleem pofitus, vobis
reddo quod debeo , hoc breviter admonens quod nullius auttoritatem fecutus fum , fed de He-
brxo transferens , magis me LXX. Interpretum confuetudini coaptavi , in his duntaxat qux
non multum ab Hebraicisdifcrepabant. Turn addit : Interdum Aquite quoque, & Symmachi,
& Theodotionis recordatus fum , ut nee novitate nimia leftoris ftudium deterrerem 5 nee rur.
fum contra confeientiam meam , fonte veritatis omiffo , opinionum rivulos confeftarer.
Ad hxc Martianxus : Qui ergo
fieri poteft , ut Latina translatio libri
Eccleftaft* pcftta
in prima columna editi commentarii S. Hieronymi,
fit
antiqua Vulgata e Gratis
expreffa
voluminibus , cum Hieronymus teftetur in'prxfatione hujus operis
fe,
nullius Interpretis

aucJoritatem fecutum , tranftuliffe

de Hebrxo in Latinum ? Accedit etiam quod Hiero
nymus
pajfim
in hoc commentario Hebrxi cujufdam
, fid
olim prxceptoris , aucloritatem pro-
ferat , cujus
ejr
teftimonium citat,
ejr
laudat animadverftones : v.
g.
col. jiz. Dicebat,
inquit , mihi Hebrxus, quo Scripturas Sanftas intuente perlegi, quod, cjre. item col.
733.
Mihi vero ab Hebraro, qui me in Scripturis erudivit, ita expofitum eft^ ejj-c- iterum
infra.
p. 740. Hebrajus metis, cujus fsepe facio mentionem, cum Ecclefiaften mecum legeret,
teftatus eft
f
ejr
c- Qjtorfus
ifta ,
inquies ,
nifi
ex Hebrxo fonte fluxcrit Verfto ,
qua de
azitur ?
Ut vero fuper re fatis ambigua dicam quod fentio ; obfervabo primum , tx Hebra'ico
fonte
two duci non
potuiffe Verftonem illam , cum Hieronymus in prafatione fua aperte dicat
,
de Hebrxo transferentem
fe
, magis
ft
LXX. Interpretum confuetudini coaptajfe. i. No
etiam ex LXX. Translatione fola prodiiffe illam Verftonem ;
fiquidem Hieronymus
addit
,
fefe
magis accommodate LXX. hiterpretihus , in his duntaxat qux non multum ab He-
braicis difcrepabant.
3
. Non pariter ex Aquila, vel Symmacho , vel Theodotione , illam
ipfam emanare potuiffe , cum ibidem Hieronymus admoneat
fe
nullius aucloritatem
effe fe-
cutum ; AquiLtque , ejr
Symmachi,
ejr
Theodotionis interdum folummodo recordatum
ef/e,
Ut, inquit, nee novitate nimia ledoris ftudium deterrerem, nee rurfum contra confeien-
tiam meam , fonte veritatis omiffo , opinionum rivulos confeciarer.
Nee addere juvat ex pluribus
forfttan fupradiflis Interpretationibus illam
noftr.im con-
ftari potuiffe Verftonem. Sane contrarium liquet ex variis commentarii locis , in quibus Hie-
ronymus Symmachum
ejr
alis memorat : horum enim Interpretum lecliones tantummodo
citat , adjuntfis (imilibus , vel de Hebrxo fonte , vel de LXX. lnterpretibus. Exempli
gratia, cap. 1. col.
7 17. ait: In Hefcrax), pro vanitate vanitatum ,
abal abalim fcrip-
tum eft, quod, exceptis LXX. lnterpretibus, omnesfimilitertranftulerunt, drf^c d-vix'iSav
,
five ctr/uav
,
quod nos poffumus vaporem fumi , & auram tenuem appellare ;
LXX. au-
tem ferunt
, /cre^-m.iciy\c M^gnoi^Tuv , vanitas vanitatum; quam leclionem fervat Hieron.
in textu. hem infra col.
720. ad
f.
10. ejufdem capitis : Eftne verbum de quo dicatur:
Vide hoc novum eft , ejrc. addit : Apertius hoc Symmachus
tranftulit : Putaihe eft qui
35
poftit dicere : Vide hoc novum eft, &c Item
poft
pauca, col 711. ad hoc
,
prxfumptio
fpiritus , obfervat verbum Hebraicum
routh
,
Aquilam
ejr
Theodotionem , vopiiv ;
Sym-
machum ,
(&<TwnmvtranftuH(fe ; Septuaginta autem Interpretes, inquit, non Hebraeum fer-
monem expreffere, fed Syrum, dicentes mpoqpioiv. Sive ergo vofxi ,
five $q<jm.oic, a
pafi
tione vocabulum eft ; tgpoajfitm? autem melius voluntatem
,
quam prafumptionem fonat
:
attamen in textti Lat. ab
ipfi
relato ,
0 habetur voluntas
, fed praefumptio ; qua -vox
trocul dubio legebatur in antiqua Verfione
Vulgata. Similiter ad
f.
2. capitis 2. Hiero-
nymus texturn profert
hoc modo : Rifui dixi amentiam ; & jocunditati : Quid hoc facis?
turn addit : Ubi nos amentiam legimus, (non dixit
,
pofuimus,
j in Hebraco habet molal,
quod Aquila 7ih*vwny, id eft , errorem ;
Symmachus Svpvov, hoc eft, tumultum
, inter-
pretati Hint : Septuaginta vero, ScTheodotio, ficut in pluribus locis, ita & in hoc quo-
que concordant , & tranftulerunt TnetQopav, quam nos verbum de verbo exprimentes , cir-
cumlationem poflumus dicere. \Jnum addam
,
quod non parum ad rem noftram facit :
nempe ad cap. 8.
f.
7-
Hieronymus textum Latine ita refert : Quia nefcit quod futurum
eft : ficut enim erit quis annuntiabit ei ? at infra in commentario
fie
habet : Illud quoque
quod
fcriptum eft : Quia nefcit quod fadum fit : & quid futurum fit poll eum
,
quis an-
nuntiabit ei? turn addit : De verbo ad verbum nunc ex fermone Hebraeo tranftulimus, ut
efle fenfum alterum noverimus : quod fcilicet nee ea quae praeterierint fcire poflumus > nee
ea qua: futura fint , ita ut funt futura, cognofcere. Ad hunc Hieronymi locum
, ita Mar'
tian&us
: Nulla
eft,
inquit, in LXX. interpretibus mentio rerum prMeritarum :
fed

neque in Hebr.eo hodicrno , ubi legimus , ki enennu jodea ma fchejihje, hoc

eft,
quia non
j>
ipfe fciens quid quod futurum eft. Cogit nos itaque Hieronymi prxfens obfervatio , ut dica-
j>
mus ipfum legiffe
in praterit quod nunc in futuro legitur ,
id
eft
, legiffe
fchehaja
,
quod

fuit
, five
quod fadnm eft
,
pro hodierno Hebrxo
, fchejihje, quod erit,
five
quod futu-
}>
rum eft Ex his porro liquet Hieronymum in contextu facro coaptaffe
fie
confuetudini
j> LXX. Interprelum ; in commentario autem de verbo ad verbum ex Hebrao fermone tranfi
tulijp auod Ic^ebat in fuis
exemplaribus , aut in Hexaplis Origenis. Neque vero aliter
3> legebat qukm Vulgatam noftram poftea
nobis edidit e purijfimis Hcbr&i fermonis fonti-
r> bus.
>>
Ex his autem
ejr
dds fimilibus id nos faltem colligi
poffe
credimus , Verfionem
Latinam libri Ecclefiaft*
in commentario Hieronymi adhibitam, no7i ex variis Symmachi,
&
aliorum Interpretationibus ab
ipfe
conftatam fuiffe ejr effect
am. Unde igitur prodiit
,
inquies
;
quo ex fonte manavit ? Hebr.to
,
b
an Gr.uo? Urges? Ingenue dicam : ex utroque
fimul , feclufis
aliis ; imo hoc addam : Ex Hebr.to fonte pauca, ex LXX. pene omnia de-
rivata
effe
videntur. Si autem mihi obtrudatur quod ait Hieronymus pr&fat. cit. De He-
bra; transferens ; ftatim
reponam verba qua fubdit : Magis me LXX. Interpretum con-
fuetudini coaptavi. Nee re[pondere juvat hoc etiam fuperaddi : in his duntaxat, quae non
multum ab Hebraicis difcrepabant. Contentione enim faffa fontis Hebraici cum
Verfione
LXX. vix pauca in utroque textu illo deprehendimus qu<s differant : dijjimilitudines
autem ill* plerumque non funt nifi
vocttm ,
raro fententiarum ac verfuum integrorum,
Itaque cam Hieronymus in pr.tfatione admone.it
fife
magis coaptaffe LXX. Interpretibus
,
nee aliorum Interpretum aucioritatem
fuiffe
ficutum ,
inde fequitur Interpretationem illam
leviter tanthm a Grxco difcrepare. Porro cum Vulgata Latina vetus
, feu Verfio Italicx
ex eodem Gr&co proxime jluxcrit , illaque prz c&teris id genus,
tefte Auguftino, magis
GrMum reddat , nil ohftat
quo-minus concludatur Textum ilium ufurpatum ab Hierony-
mo in commentario
,
paucis differre a Verfione
Italica ;
eamque
,
fi
non puram
&
germa-
nam , ob nonnulla e fonte
Hebrao
ipfi
intermifta ,
faltem magna
fui
parte
fubfiftere in
hoc commentario. Nee plurimiim officere
debet opinioni nofirx ,
quod ait Hieronymus
fiupra.
in pr.tfat.
fe
de Hebrto tranfiulijfe
: ea, enim dementia poffunt
accipi ilia verba
,
qua ac-
cepta funt fupra, ubi actum e[l de correciione ab
ipfe
adhibita,
feu
de emendatione libro-
rum fecundhm verfionem LXX. cum afterifcis ey
obelis
,
quos tamen alicubipariter
tranfiuliffe
fc
dicit. Hoc igitur dato
&conceffo ,
quid impedimento erit quominusfentiamus Hieronymum
,
Vulgata antiqua ad fontem primigenium exacla
,
fife
tamen Graco LXX. puro
fcilicet
&
Hexaplari , magis coaptaffe ; uno verbo in hoc opere perficiendo vix aliud
egiffe , quam
quod ipfe pr.tflitiffe fe
ait in edendis libris Salomonis fecundum verfionem LXX. de his
enim ita di/ftrit pr.efat. edita a Martianxo noftro , to. I. op. S. Hieron. col.
1415?. Tres
libros Salomonis, inquit, id eft, Proverbia, Ecclefiaften, Canticum Canticorum, veteri
LXX. Interpretum audoritati reddidi. Et
poft
pauca : Ilia etiam
,
quae imperiti Transla-
tors male in linguam noftram de Graeco fermone verterant, obliterans & antiquans, cu-
tiofiffima veritate correxi. At vero quos libros ibi fimpliciter corrcxiffe fe
dicit
, alio in
loco , eofdem Latine
fe tranftuliffe
ait , videlicet lib. contra Rufin.
ubi
fie
: Salomonis etiam
libros, quosolim juxta LXX. additis obelis & afterifcis, in Latinum verteram
,
ex Hebrai-
co transferens .... haec in pracfatiunculae mess fine fubjeci. Si cui LXX. Interpretum nu
3J*
gis editio placet, habet earn a nobis olim emendatam;
neque enim fie nova cudimus ut
Vetera deftruamus.
Ex quibus conjunttis argumentum ita duci
poteft & confici : Si Hieronymus
, cum age-
bat de emendatione
fola librorum Salomonis fecundum LXX. Interprctes, illam modo cor-
retlionem, modo tranflationem vocat
;
de
Verfione Latina libri
Ecclefiaflx adhibitx ab
ipf
(jr
emendatx in commentario
,
idem [entire
rjr affirmare quid vetat ? unum
quippe ex alia
inferri pot
eft' ,
cum par
fit
utrobique ratio. Non negaverim tamen , hoc in opere
, ft inter-
dum contingat ut LXX. vel Interpres Latinus * fonte Hebrdico longiits
abfeefferint
, quod
tamen minus
fiepe
eyenit
;
non dubitaverim, inquam
, quin Hieronymus tunc vociGrtcx
,
aut fententU
,
Hchraicam lectionem preferat. Nee tamen nos Hebraicas illas dictiones
omnes
admifimus in textu
;
quimmo ipfas, quantum licuit , de medio
fufiulimus ; videli-
cet quotiefcunque Hieronymus ibidem Grxcas Hebraicis
fuppofuit. Verbi gratia ubi Hiero-
nymus (cap. i.
f.
1
1 J
ita primum texturn refert : Non eft memoria primis : 5c quidem
noviffimis, qux futura funt, non erit eis memoria apud eos
,
qui futuri funt in noviflimo i
infra, fubdit : Juxta autem LXX. Interpretes, qui dixerunt : Non eft memoria primis ^qui-
dem noviffimis
,
qui futuri funt , non erit eis memoria cum his
,
qui futuri funt in noviflimo.
Hanc ultimam lectionem c LXX. nos in textu
fubftituimus pro altera. Eorro vel ex hoc
verficulo apparet
,
quam levix fuerint
, ejr pauca qux immutavit Hieronymus in hac Ver-
fione Latina. Idem etiam liquet ex verfu i . ejufdem capitis
,
quern Hieronymus
fie
profert
ex Hebr&o : Verba Ecclefiaftz
, filii David , regis Jerufalem. Apud LXX.
fie
: '?;'{&&
'Exx.Amo-ia.s-S, if 5 Aay/cT, BacnAs&jf 'itrpatjA. oi 'lipxoTzAtj/u- qua non
differunt inter
Je
nifi
una voce Ifrael ,
addita fcilicet in Grxco
, pr&termiffa vero in Hebrxo. Nos autem
, qui
Vulgatam veterem Latinam e Gr&co proxime derivatam aucupamur
, adjunximus vocem
Ifrael, qu procul dubio legebatur in antiqua
Verfione Latina, cum Hieronymus ibidem
fubjiciat : Superfl'uum quippe eft, hie Ifrael
,
quod male in Graxis, & Latinis codicibus
invenitur. Item
poft
paulo ad hxc versus
5. Oritur fol, & occidit fol, <5c ad locum fuum
duck > xddit : Pro eo autem quod , Vulgatam editionem fequentes
,
pofuimus
,
ad locum
fuum ducit ;
in Hebraeo hab.
fieph ,
quod Aquila interpretatur eiauvei , id eft , afpirat
,
Symmachus vero & Theodotion , recurrit. Hue pariter redeunt qu* notavimus
fupra de
verfu 7.
capitis 8. qu&quefententis quam tenemus , accommoda valde funt &
apta. Sed ut an-
tique illius Interpretationis Latinx magis magifque conftet autloritas , comparanda
eft ipfi
cum variis Ec
cleftaft.t locis a veteribus Patribus njurpatis. Exempli gratia
, Auvuflinus
I. 11. de Civit. Dei, verftculum 9. capitis 1. hoc modo legit : Quid eft quod fuit ? ipfum
quod erit. Et quid eft quod factum eft > ipfum quod fiet : qua
ipfifjnna funt antique
nofi
trs Translationis verba. Similiter habet Ambrof. I. de Lob. c. 13. Omne quod fuit
ipfum eft quod erit. Videndus etiam Ambrofius infra ad
f.
6. ejufdem cap.ficut &
Viclo-
rinus Africanus
,
quorum teftimonU leviter tanthm difcrepant a, Verfione noftra Latina :
item Ambrofius ad
i/t- 1.
&
5-
capitis
4.
pene ad verbum concordat. At h&c
&
horum
fimilia fuis locis diligenter infertx funt in Notis, quas vide. Interim hac panea
fujficiant.
r
Jft _
55*
7*VS cl*''vs CT^^VS C/*'\3 CJ^ta SJ^Hs 5>*JV5
SUMMA
CAPITA LIBRI ECCLESIASTiE,
h Vulgatis Bibliis deprompta, deficientibus aliis quae Verfioni antiquas
refpondeant.
vcndus: ne plus quam oportet fapiens aut juflusjis;
quam
fit
mulieris confortium amarum & periculo-
fum : quodque homo
fit
a Deo creams reclus.
Cap. VIII. In vultu lucet fapientia : a Dei manda-
tis non recedendum : homo novit tantum pr&fentia
,
neque mortem poteft evadcre : impii ob Dei indul-
gentum liberius peccant : vaniffimum videtur quod
juflis & impiis fnnilia hie eveniunt ; & operutn
Dei ratio non tfl tnveftiganda.
Cap. IX. Nemopit an Dei odtovel amorefit dignus
:
quodeadem cunclis hie eveniunt : & ciimpoft banc
brevem & incertam vitam non reflet
tempus ope-
randi , monet nunc operibus inftamer incumbendum
:
& licet fapientia pr&ftet fortituditii , in paupers
tamen non tftimatur.
Cap. X. Sapientts a ftulto differentia : tentationibus
potentis fpirttus refiftendum : de flulto ac fervo ele-
vatis , & divite ac principe humiliatis : occultus
detractor ferpenti comparatur : de rege puero
, &
principibus mane comedentibus ; neque regi , neque
diviti detrahendum.
Cap. XI. Monet
noflra
aliis impertiri
, & femper
bene effe operandurn : quid hominis judicium
pofi
obitumfit immutabtle : futuri quoque judicii memo-
riam rettnendam , in quo de omnibus judicandi
fu-
mus : tram cjr malitiam a corde auferendam.
Cap. XII. Deum prm. oculis habeto in juventute
,"
priufquam fuccedat molefta feneclus , tandenque
vovijjima mors : cumque omnia ftnt vanitas , Dei
pracepta obfervai nam df omnibus ejl reddenda ra->
tio%
Cap. I.
f\
Mnia vana, & nihil fub fole novum:
\J cunllarum quoque rerum difficilem effe
inquifitionem ,
eamque vanam,
&
fpintus affile-
tionem.
Cap. II. Inaffluentiadeliciarum,
divitiartan, &di-
ficiorum, &
in horum labore
eft
vanitas &afflic-
tio fpiritus : dicit etiam quanta
fit
vanitatis con-
gregare futuro
haredi, qui qualis futurus
fit
igno-
ratur.
Cap. III. >uod omnia fuo
proveniant tempore
&
tranfeant
,
quodque in nullis hie fluxts fit
mentis
quies ; unus quoque
fit
hominis ac jumentorum in-
terims.
Cap. IV. Vanitatcm hujus vita Arguitfapiens ex in-
nocentum opprefiione, &
quod induftrta humanafit
invidia obnoxia : item quod ftultus fecure in olio
Agit, alio qui haredem non habet tbefauriz-ante
:
explicat commoda focietatis , regum regnorumque
vanitatemi & obedientiam prafert jlultorum vic-
timis.
Cap. V. Nil temere de Deo &
ejus procidentia lo-
quendum : vota reddenda : non mirandttm de ege-
ttorum opprejfone , cum iniqui judicem habeant
:
item quam Jit mifera conditio avari nunquam im-
pleti, & divitis coacervantis divitias, mproprium
nonnunquani malum.
Cap. VI. Mifera
efl
avari vanitas
,
qui ne in necef-
fartts quidem audet partis uti.
Cap. VII. Vanum
eft
altiora
fe
qturerc; &
inter
multa qua, qmbus magis fint
eligenda
, fie & fa-
pientia utilior
eft
cum divhiis : dies mains pr&cA-
ASTES.
6OCfiOOO0tiOC<iCCCCCiOCCCiOCOCOtCOCCC0Cl5<iOCO<5O0C!0G0OCiC!Cf00OC(00<3aCCC:O0C0CO
CAPUT P R I M U M.
VulGATA NOVA.
E r b a Ecclefiafce , filii
David , regis Jerufalem.
i. Vanitas vanitatum
,
dixit Ecclefiaftes : vanitas
vanitatum, & omnia va-
nitas.
3 . Quid habet amplius
homo de univerio labore fuo
,
quo laborat fub
fole ?
4. Generatio preterit , & generatio advenit
:
terra autem in sternum flat.
5. Oritur fol , & occidit, & ad locum fuum
I.
354
LIBER ECCLESIASTES. Cap. I.
Versio antiqua.
Is Comment, s. ducit : & oritur ipfe ibi
,
Hieron.inEceUj.p. 6. vadit ad auftrum, & gyrat ad aquilonem
:
718.
VULGATA NOVA.
revertitur : ibique renafcens
,
6. gyrat per meridiem , & fle&itur ad aqui-
71?.
<jZO.
7x1.
gyrans gyrando Vadit fpil'itUS ,
& in circulos fllOS lonem : luftrans univerfa in circuitu pergit ipi
revertitur fpiritus.
7.
Omnes torrentes vadunt in mare , & mare
non impletur : ad locum , de quo torrentes exeunt,
illic ipu revertuntur ut abeant.
8. Omnes fermones graves : non poterit vir
loqui. Non fatiabitur oculus videndo
,
5c non
implebitur auris auditu.
9.
Quid eft quod fait3 ipfum quod erit : & quid
eft quod fa&um eft \ ipfum quod fiet.
ritus , & in circulos fuos revertitur.
7. Omnia flumina intrant in mare, & mare
non redundat : ad locum , unde exeunt flumina,
revertuntur ut iterum fluant.
8. Cun&a; res difKciles : non poteft eas ho-
mo explicate fermone. Non faturatur oculus
vifu , nee auris auditu impletur.
9.
Quid eft quod fuit ? ipfum quod futurum
eft : quid eft quod fadum eft > ipfum quod facien-
dum eft.
10. Et non eft omne recens fub folequod lo- 10. Nihil fub fole novum
,
nee valet quif-
quatur, & dicat : Ecce hoc novum eft : jam fuit in quam dicere : Ecce hoc recens eft : jam enim
pra;ceffit in fa;culis
,
qua; fuerunt ante nos.
1 1 . Non eft priorum memoria : fed nee er>
rum quidem
,
qua; poftea futura funt , erit re-
cordatio apud eos
,
qui futuri funt in novifli-
mo.
12. Ego Ecclefiaftes fui rex Ifrael in Jerufa-
lem,
1 5 . & propofui in animo meo ousrere & in-
veftigare fapienter de omnibus
,
qua? fiunt fub
fole. Hanc occupationem peffimam dedit Deus
filiis hominum , ut occupaientur in ea.
14. Vidicunfta, qua; fiunt fub fole, & ec-]
fsculis
,
quae fuerunt ante nos._
1 1 . Non eft memoria primis : & quidem no-
viffimis
,
qui futuri funt , non erit eis memoria
cum his, qui futuri funt innoviffimo.
1 2.. Ego Ecclefiaftes fui rex fuper Ifrael in Je-
rufalem
,
1
3. & dedi cor meum ad inquirendum & con-
fiderandum in fapientia de omnibus
,
qua; fiunt fub
fole. Hanc diftentionem malam dedit Deus filiis .
hominum , ut diftendantur in ea.
14. Vidi univerfa opera
,
qua: facia funt fub fo-
NoIjE ad Versione M
brao babel , foeph
,
quod Aquila interpretatnr , ettsirvsT, id
eft,
afpirat. In Gr. hod. Keel kt=M< HW05 1 5,
Aw:i
wo; , ij eii toy tittsv xutj tws:' i-ts? a.ra.Tt\\av .-/.;?. Am-
brof. in Pf. u3. col. 1120. e. 1111, a. Et oritur
fit ,
$ occidit , & in locum fuum trabit : ipfe
oriens , illuc va-
dit , &c. Auguft. 1. r. de Gen. ad lit. to. 3. 123. f. Et
oritur fol , & occidit fol , # in locum fuum ducitnr. : ipfe
eriens i Mf. Colb. cum tribus aliis optim. not. hab. ducit
,
ut fup. non ducitur. Victorin. Afric. 1. de princip. diei
,
p. 293. f. Oritur fol, tf
occidit , ?
ad locum fuum rever-
titur : ipfe oriens. Hebr. Et orieutr fol , 5
mgrcdietur
fol
,
( ad locum fuum
anhelus oriens ipfe ibi.
Tf. 6. Ad verbum e Gr. prater unurn
,
gyrans gyrando
,
pro quo xojoio" uun.T&l ,
gyrat gyrans : at Hieron. In Ezech.
I. to. 3. 707. a. conftanter legit : gyrans gyrando vajlii
fpiritus , & in circulos fuos revertitur. Hebr. vadens ad
auftrum , J?
circuiens ad aquilonem : circuiens , circuiens
,
vadens fpiritus , &
fuper
circuit us fuos revertitur fpiritus.
Ambrof. in Pf. 11 2. col. 1120. e. vadit ad auftrum , $
gyrat ad aquilonem : gyrando gyrat fpiritus,
tf
in gyros
ejus convertitur fpiritus. Victoria. Afric. 1. de prinoipio
diei, p. 293. f. vadit ad auftrum , &
gyrans circumtt
uf-
qne ad aquilonem : gyrans gyrando peragrat fpiritus , $
in
tirc'uitum fartm convcriimr fpiritus
.
$.
7.
Similiter in Gr. praeter hoc medium , 1
x*'~
fMffox
-TTc^uarcti, quo torrentes emit, pro^e quo torrentes
exeunt ; fed ap. Symm. in Schol. dip S ot voTa/tot tto-
fivwra;. Hebr. O'mnmflumina
tuntnt ad mare
,p
mare non
ipfum plenum tad locum, quo flumina euntia , illuc ipfa re-
ptrttntiand eunduni ; Gr. t iropuiQwcti. Hieron. in Ezech.
I. to. 3. 707. a. necnon Ambrof. 1. de Tob. c. 13. col.
605. d. Omnes torrentes vadunt in mare,
(
mare non ad-
i?ttpletiir : rurfum Ambrof. 1. 3. Hex. col.
37.
b. Omnes
torrentes emit in mare, {$
mare non adimpletttr. Gr. sass-i
f/LnrifiiBMti*4M , non
eft
impletum ; Symm. -J irMptptupiT, ut
in Vulg.
*fr.
2. Apte ad Grsecum : pro graves tamen , fie, =7-
xo7tg( , i. e. Idboricji ; exinde, Kal 'J TTMt&uanxt o>6n^s;'
ultimoque , aVo d-tgydnai; , ex auditu ; Hebr. ab atidien-
Jo. Ambrof. 1. debono mort. c. 7. col. 402. a. Non
fa-
tiabitur oculus vifu , nee auris auditu : at 1. de Tob. c.
"13. col. 605. d. Non fatiabitur oculus videndo,
^
0
fatiabitur amis auditu. Similiter AuCt. I. de ling, cleric,
ap. Cypr. p.
J
33-
Non fitiatur oculus videndo. Gr. tS
BfSv
,
f. 9.
Eodem modo legit Auguft. 1. 12. de civit. Dei,
c. 13. to. 7. 311. f. Apud Ambrof. 1. de Tob. c. 13. p.
605. e. Omne quod flit , ipfum eft
quod erit. Ap. Victc-
A N T I
Q
U A M.
bum, de quo dicatrtr : Vide hoc novum
eft,
Sec. turn ad-
dit : Apertihs hoc Symmachits tranftulit : putafne eft qui
puilit dicere- : Vide , &t. LXX. Kal va i'si -nxv ttpivpotlai)
l/Vo T3f \\MW O^KMlOei, , Spit' Ij'; , TfTO , &C. i.e. Et 110
eft
omne recens fub fole : quis loquetur ac dicet : Vide , boc
,
cc. ut fupra. Hebr. Et non ovine novum
fubfole :
eft
ver-
bum quod dicat : Vide, boc novum: ipfum jam fuit in
fa-
culis
,
quod fuit ante nos. Apud Auguft. 1. 12. de civit.
Dei, c. 13. to. 7. 311. f, Et ucn
eft
omne recens fub fo-
le : quis loquatur , $ dicat : Ecce hoc novum
eft
? jamjuit
in fcculis ,
qux fuerunt ante nos. Apud Orof. cont. Pe-
lag. p. 4J J.
a. Nihil fub fole novum , &c. ut in Vulg.
If. 11. Hieron. hunc primo textum refert : Non
eft
me*
moria primis :
J5
quidem novijjimis , qua futura funt , non
erit eis memoria apud eos
,
qui juturijunt m noviffimo : qux
tali interpretatione explicat : Oitomodo prxterita apud nos
abfeondit oblivio ; fee
ea , qux vel nunc funt, vel qux.
fu-
tura funt , hi qui nafci habent
, fcire non poterunt. At in-
fra ait : Jttxta aittem Septuaginta lnterfretes , qui dixerunl
:
Non
eft
memoria primis :
%$
quidem novifiimis
,
qui futuri
funt , non erit eis memoria cum his , quifuturi funt in no-
viffimo : qua; non dirferunt a textu luperiori , nil! his pau-
culis , qui futuri funt cum his , loco qua futura funt..,
apud eos,- priorem leftionem ( LXX. ) retinuimus quifutu-
ri funt , &c. Grace, tamen hod. alterutro modo perseque
reddi poteft : ita enim fe habet : Ova in ^h'i/<m tc"; <sod-
tg<s* Keel 7? tcT; %a7o<? yttfftemic( ed. Aid. yerwo/lteme, , )
S/'n ss"ai dura ( Aid . & Conipl. ccijtu; /'.>vfm /una rw yetyoc-
/jiiav ih tw e%octhi'. Hebr. Non
eft
memo; :a priorum : ac
etiam pofteriorttm ,
qui vel qua enim , non erit eis memoria
cum bis
,
qui erunt in pofterum.
f. 12. Ita in Grarco.
"t. 13. Ita Grxce ad verbum , excepto uno on , quia
i
loco banc, ante diftentionem. Hieron. quidem ita 1. tex-
tum refert ex Hebr. Hanc occupationem ut occuparen-
tur i fed nctat proxime verbum anjan , Aquilam , LXX.
& Theodotionem , irsCfJTaouo-' Jimiliter tranf.uliffe ,
quod
in diftentionem , inquit , Latmus Interpret exprefjtt Sym-
machits vera , d%o*iuv , id
eft , occupationem tranftulit ; turn
addit : Quia igitur fepiiis in hoc volumine nominatur
; Ji-
ve occupationem, Jive diftentionem , Jive quid aliud di-
xerimus , ad fuperiorem fenfilm cttncla referantur. Porro nos
qui Vulgatam antiq. inquirimus & perfequimur , retinen-
dam duximus hanc vocem, diftentionem, Hieronymi fide
& auftoritate ; imo & infra cum Nobilio hue fubftituimus
,
tit diftendantur , cum in Gr. eadem utrobique habeatur die-
tio , nempe itec^tnaof^lr , 3c th TrifZAi'aaiiai. In Hebr.
fic : $dedi cor meum ad qu.trenditm
, {J
ad inveftigandum iff
rin^ Afr. 1. de princip. diei , p. 29 3. d. omnia ut in Vul- fapientia fuper omne
,
quod factum eft fub crnlo. Hanc negotia-
ata ; cui etiam Gr. congruit. tionem m.il.:m dedit Deus filiis Adam , ad aff.igendum
fe
in
if. 10. Duplici modo hie textum refert Hieronymus : ea.
primo quidem ut fup. Et non
eft fub fole quod loqua- t- *4- Itidem GrKce ; nee aliter Hebrai'ci, fi excipia-
tur, $ dtiat : Ecce, &c, infra autem ita tftne ver- tut vox ifta
,
prafumptm. Hiercnymus nocat vocem Hebr,
LIBER ECCLES TASTES. Cap. II.
355
VULGATA NOVA.
G univerfa vanitas , & affli&io fpiritus.
i<. Perverfi difficile corriguntur , & ftulto-
rutil infinitus eft numerus.
16. Locutus fum in corde meo , dicens : Ec-
ce magnus effe&us (jam , & pr.-eccfli omnes fa-
Versio a X t I
q u a.
le , & ecce omnia vanitas , & prxfumptio fpiritus. Ex Comnum. s.
i 5. Perverfus non potcrit adbrnan , 6c immi-
iHero.'.,nk<citj.p.
initio non potent numerari.
7"-
16. Locutus fum ego cum corde meo , dicens
:
Ecce ego mignificatus fum, & adjcri fipientiam
piencia, qui fuerunt ante me in Jerufalem : & fupet omnes, qui fuerunt ante me in Jerufalem :
mens mea contemplata eft multa fapienter , & & cor meum vidit mukam fapientiam , & fcien-
didici.

tiam.
1 7 Dedique cor meum ut fcirem prudentiam
atquc dodlrinam , errorefque & ftulcitiam : &
agnovi quod in his quoque efiet labor , & af-
flidtio fpiritus :
18. eo quod in multa fapientia ,
multa fit i g. Quia iii multitudine iapientia? , multitudo 7*3
1
7. Et dedi cor meum ut noiTcm fipientiam
& fcientiam, errores & ftultitiam : cognovi quia
& hoc elr prxfumptio fpiritus
:
1 3. Quia in multitudine fapientia: , multitudo
indignatio : & qui addit fcientiam ,
addit & la- furoris : & qui apponit fcientiam , apponit dolo-
borem. rem.
N o t je ad Versionem antiquam.
rottth , Aquilam &Theodot. vofiw, Symmach. fcoexueiv tranf-
tulilTe. Septuaginta autem Interpreter , inquit , non Hebrxttm
fermonem exprejpre
, fed Symm , dicentes 7igyctlfsQni
'
Jive
ergo toy.ii , Jive plo/MCV-,, a pajlione vocabul'im ejl; ir^aipi-
Q.i
autem , melius voluntatem ,
quam r>rxiumf\\ontmfonat
.
Cypr. 1. 3. Teftim. p. 307. b. legit pariter : Vidi univer-
fa
opera ,qux faila funtfubfie ,5 ecce omnia vanitas. Item
Aug. 1. 1. de ferm. Dom. in mun. to. 3. 166. c. omnia
tanitas
,
prxfumptio fpiritus.
i!'. ic. Edit:, omnes Hieron. ferunt perverfum , non per-
Tt. 17. Grjcc. piaster ea quae notata funt $. priced,
hie hab. Trajetfo*aq iu fTnsV^H , parabolas fcientiam , loco
errores $ jiultitiam , ftatimque syra s'yco, &c. ut in Lat.
iup. Aquilalea,ic 7r>aV? , errores , cum Hieronymo ; Thec-
dut. ira^eepipm , prolapjiones ; extrerr.6 ita in Schol. In
wph 7??o igi topm a5,b
-
quam lectLnem etiam tefert Hie-
ron. ibid dicens : quia
tf
hoc ejl pajlio ventt
, Jive prxjnmp'it
fpiritus : polleiiorem hanc pisetulimu
, qua; etiam LXX.
leftio eft, ut notatur lup.
t. 14. In Hebr. fie : Et dedi
cor meum ad fciendttm fapientiam
5
fcientiam , infanias
$$
vcrjtts ; at Martianxus noiler adv. Simunium probat legen- jiultitiam : agnovi quod etiam hoc ipfitm ccnfrailio fpiritus
dum elfe perverfus , nee male ; hanc enim explicationem
proxime addit Hieronymus ibid. Qui perverfus ejl, niji
ante comgatur , non poterit adornari : 8c poll paulo : Fer-
verfis non dicitur , niji qui depravattts a retlo ejl. Attamen
Guceconflanter, S\.nr&cftf*enr\ veliqua verb ut in Lat. Tup.
Parmen. apud Aug. 1. 1. cont. eju!> epift. to.
9. col. 40.
e. legit : Perverfum non potes adomare.
Tt. 16. Eadem funt in Graeco
,
praeter hoc, xctpfla
ftv , loco cum corde meo; fed Aquila & Symm. legunt /jt-
ia\ -rv.c, Jiar'Aas fji"
non diffimulabo tamen voci Jerufalem
fubjungi ifta,
^
sJ'ax.x xapj lav /u.)t if ytutxt aotptcty , Kj
yvuicivi turn fequi , j;, napJ let [*% tils ttomk, wplar >i yvu-
tiv, a quibus exorditur verfus fequens; fed mera eft in-
verfio fententiarum Hebrsi contextils. Attamen in Mf.
Alex, legitur ordine quo fup. i, iiapJta hm siJe to, oo-
^i'ki' X) 7kmS;>' deinde
, ^
iJanx xapJiar /j.\i t? yrurxi ,
ice. Abed. Compl. abeft posterior fentemia
,g, 'ii'w>. , &c.
In Hebtaeo lie : Locutus fum ego cum corde meo, dicendo ;
Hgo ecce magnificarefeci ,
Q' addidi fapientiam fuper amnem ,
qui
I
'nil ad fades meat fuper Jerufalem : & cor meum vidit
tnultum fapientia
tf
fcientia.
unde liquet Hieronymum de Hebrai'co expreffiiie has vo
ces , errores
>
jiultitiam
, quas e textu noiho decerpere
,
alias duas e LXX. lubftituendo , nobis religio fuit; ma-
xime cum Hieron. in explanat. nullam ibi vaiietacem ar.
guat.
t- 18. Icidem Gia;ce, excepta voce una yvu^u;, to-
gnitionis , loco furoris. Kieron. verb 1. 2. cont. Pelas^. to*
4. 514. a. ita legit : In multitudine
ftp. multitudo Jcien-
tix
:$$
qui addit fcientiam , addit dolorem. Hebr. -Quia in
multititd. fapientiie , multa ira : $ qui addet fcientiam , ad-
det dolorem : unde patet vocemjuroris , adhibitam fup. ab
Hieron. in comment, fumptam ab eo fuiffe e textu Hebr.
cinn tamen ab ipfo nullius ibid, mentio at varietatis : al-
teram de Gr. videlicet cagnitionis , vel fuentix , baud fub-
fliruendam duximus , ne quid auclotitate propiia textui
Hieronymiano admifcete videremur. Hilar, in Tf. 125.
coi. 410. b. legit ut fup. qui apponit fcientiam , app:nit do-
lorem. Similiter Auguft. in PI. 38. to. 4. 323. d. &. 1. de
fpir. & litt. to. 10. col. 100. b. necnon Gregor. M. 1. 18.
in Job, to. 1.
J87.
a. & I. 1. in Ezech. homii. 10.
p.
1279. e.
CAPUT II.
VULGATA NOVA. VerSIO ANTIOUA.
1 . T~V Txi ego in corde meo : Vadam , & af-
_L/ fluam deliciis , & fruar bonis. Et vidi
quod hoc quoque efiet vanitas.
z. Ri.uui reputavi eirorem : Sc gaudio dixi
:
Quid fruftra deciperis ?
3. Cogitavi in corde meo abftrahere a vino
car-iem meam
ad fipientiam
1. Ixi ego in corde meo : Veni nunc,
tenta-
bo te in laEtitia , & videbo in bono. Et ec-
ce etiam hoc vanitas.
2. Rifiii dixi amentiam : & jocunditati
: Quid
hoc facis ?

3.
Confideravi in corde meo ut traherem
in
ut animum meum transferrem vino carnem meam , & coc meum deduxit me in
devitaremque ftultitiam
,
donee fipientiam; & ut obrinerem in ftultitiam
, donee
viderem quid efiet utile hhis hominum : quo fafto viderem quid effet bonum filiis hominum
quod
opus eft fub fole numero dierum vita; fuse. facerent fub fole numero dierum vitx fux.
NotjE ad Versionem antiquam.
V.
1. Ad verbum c Gr. przter unum videbo, pro quo
iVw , vide. Cum Grco pai iter concordat Hebr.
Tt. 2. SuHdit Hieronymus : Ubt nas amentiam legimus
,
in Ilebrxo habet molal
,
quod Aq. it^a'v.tiv , id ejl , erroiem
;
Symm. ta'fuCcc, hoc ejl , tumultum , interpretati funt. Septua-
ginta verb,

Thcodotio , Jicut in plunbus locis
, ita
^J
in tantem Lttitiam. Hieronymus Iegifle videtur daeecunr i fed
boc quoque concordant, <$ vanjlulerunt vreetip-.par , quam nos in qttibufdam codicibus fcriptum dicit, vltineri Ixtitiam,
verbum de verba cxprimentes , circumlationem poffumns di
cere : cast, congruunt unique textui, & Hebr. & Grxco.
#.
3. Gr. Kai >cetTf'H'ituZ' t! m xapj la.
fjy e>,y.ifci ti; oj-
rox Tnii Quptct ftn , Kj xctpj t'et ft u^w/ygiv ( Aid. & Compl.
add. pt.i
)
cV Gop.'a" k. -rv nejcTvoai tV twpoyoumi, 'to>c f
,J
n
wT ft ayvioy t.'c, vicT; lat a^poiTTU't, iro^cnQtv virl ror limr,
a&Apt-or v/j.tpZv l\o)*c di/tZt. El conytdiravi
Ji
cor meum tra-
Tom. J/.
Hebr. hod. habet : JttveJHgavi in corde meo ad traher.dum
in vinum carnem meam ; fjf cor meum ducens it: fapientia
,
%j
ad apprebendendum in jiultitiam , donee viderem ubi hoc
bonum filiorum Adam, quodfaciantfttb ctriis numero die-
rum vitx forum. Porro vel utriufque textus
comraraticna
facia , facile eft judicarc, quid deantiqua
Verfione refer-
va vent Hieronymus
,
qvudve iinmutaverit.
y
yiJ
I.v Comment. S,
Hieron. m EccUj .
f.
7*1'
714.
bet tanquam vinum carnem meam
, ^ (or meum deduxit (me
)
in fapientia;
^
ut cbtinerem Ixtitiam, donee viderem quid
Jit bonum
filiis hominum, quod facicnt fub fole numero die-
rum vita
fit : hoc autem, ut cbtinerem Ixtitiam, ita No-
bil. explicat
,
id eft , regerem imperio
, $ dominarer in exful-
55
LIBER ECCLESIASTES. Cap. II.
Versio ANTIQUA.
E*
Comment, s.
4.
Magnifkavi opera mea
,
dificavi mihi dor
Siiron. in EccUj.p,
inOS
?
plantavi mihi vineas,
7M- 7*5
5
. feci mihi hortos, &
pomaria, plantavi in
illis lignum omne frudiferum
,
6. feci mihi pifcinas aquarum, ad irrigandum
ex eis ialtum germinantem lignum
,
7. mercatus Turn fervos & ancillas, & vernacu-
li fucmnt mihi, & quidem poffeflio armenti &
VlILGATA NOVA.
4.
Magnifkavi opera mea , Eedificavi mihi
domos , & plantavi vineas
,
5. feci hortos , & pomaria, & cohfevl ea
cunibi generis arboribus
,
6. 3c exftruxi mihi pifcinas aqunrum , ut ir-
rigarem filvam lignorum germinantium
,
7. pofledi fervos & ancillas, multamque fa-
miliam habui , armenta quoque , & magnos
72(5.
737.
728.
ovilim multa fltit mihi, fuper omnes quituei'lint ovium greges, ultra omnes qui fueiunt ante me
ante me in Jerusalem :
8. con^resiavi
mihi argentum , & aurum, &
fubftantias regum , & provinciarum : feci mihi
canrores, & cant'atrices , & delicias filiorum ho-
minum , miniltros vini & miniftras :
meo.
1 1. Et refpexi ego ad omnia opera mea, qua:
fecerant manus mea:, & in Lahore, quo laborave-
rarri ficiens : & ecce omnia vanitas & voluntas
fpiritus, & non eft abundantia tub ible.
in Jerufalem
8. coacervavi mihi argentum , & aurum, &:
fubftantias regum, ac provinciarum : feci mihi
cantores , & cantatrices , & delicias filiorum ho-
niinum
, fcyphos & urceos in minifterio ad vina
fundenda :
9. & magnificatUS fum
,
& adjeci fuper om- 9. & fupergreflus fum opibus omnes
,
qui
nes
,
qui fuerunt ante me in Jerufalem : <3c qui- ante me fuerunt in Jerufalem : fapieatia quoquc
dem fapieatia mea ftetit mihi.
perfeveravit mecum.
10. Kt omne, quod poftulaverunt oculi mei
,
10. Et omnia
,
qua? defideraverunt oculi
non tu'li ab eis : nee prohibni cor meum ab omni mei , non negivi eis : nee prohibui cc r meum
lauitia, quia cor meum bxtatum eft in omni labo- quin omni voluptate fn.ere.ur , & obleibaret fe
re meo : Sclisc fijit portio mea ex omni labore in his, quae praeparaveram : & h?nc ratus fum
partem meam . li uterer labore meo.
1 1 Cumque me convertillem ad univerfa ope-
ra
,
qua; fecerant manus mea; , & ad labores
,
in quibus fruftra fudaveram , vidi in on.ni us
vanitatem & afHicbiOnem animi , & nihil per-
manere fub fole.
12. Et refpexi ego Ut viderem fipientiam
, & 12. Traniivi ad contemplnndam frpientiam,
CrroreS , & ftultitiam
(
quia qilis eft hominum
,
qui errorefque & ftultitiap.
(
quid eft
,
iriquam
,
homo,
poffit ire poll: regem atque Falorem fuum r
)
ut fcqui pofTit regem Factorem fuuhi
?
)
f. &i vidi ego quia ell abundantia fapientiae fu- 13. tk vidi qi ocl tantum prascederet fap'en-
per ftultitiam, ficut abundantia lucis fuper tene- tia ftultitiam, quantum diflert lux a tenetus.
bras.
14.
Sapientis oculi in capite ejus, ex ftultus in
tenebris ambulat : & cognovi ego quia eventus
unus eveniet omnibus eis.
1
5. Et dixi ego in corde meo : .Sicut eventus
ftulri, ita <x mihi eveniet ; & ut quid fapiens Ric-
tus fum ego; Tunc abundanter locmus fum in
corde meo, quoniim inlipiens ex abundantia lo-
quitur ; quoniam hoc quoque vanitas.
NoTiE ad Version em antiquam.
fubinde fie : c-n ti'; cufyunrai* o; t-irntiQiTcu iirku 7?.; /3f-
>m; , tk oca s'Whc
- . V i. e. quia quis ejl Lome, qui in-
gredient;
p.jfl
cenjilium ? ea, qua /ecerunt
iffum. Hebr.
n.i.m quid homo
,
qui venturus ejl pcjl regem ? quod jam
fe~
cerunt ipfum. Hieron. ibid. Mitititn: a LXX. interpretatio-
.
t. 4.
Sic Hebraice ad verbum ; nee aliter Gr.tce
,
pra-
ter hue iingu'. Tzlxy.a. <V, epns meum, loco oper.i mea.
f.
c. Ira rui fum in Grseco, pr.tter unum nxf-? ,_/>.':--
ttis , loco fruftiferum i fed in antiqua Veilione Iciiptum
fuilfe fru&iferumc,
aotac ibidem Hieron. diceiis : Vlantan-
tur arbores , non omnes Jrutlijera, v.t in. Latinis codicibus
habrmut , fed
opiiis frufius , hoc ejl , diverj.irum frugum.
Ir Hebr. lignum omnis fruHits,
t. 6. Sic Arnbrof. legit , 1. de Ifaac , c. 4. col.
564. d.
liiii quod vocem ult. lignum prjeie;mit:it : in Gr. '* ,
iigna ; cxt. ut in Lat. fup. Textui Gr. confonat Hebiai-
cum.
f. 7. Eadem prorfus leguntur ciim in Hebraico textu
,
rjm in Graeco.
fr. 8. Vix melius e Gixco, nifi quod anteponitur ibid.
%7.l 75, ctiam , vocibus argentum, & aurum; extremoque
legirur oivoyj.v num. fin^.
j
oho%ox% ; at in Mf. Alex. <.!-
i/:~X_iy<;.
In Hebr. captivam
tf
captivas ; caet. ut in Grsco :
Hieron. in explanat. appellat vini fttfores , %j vinifufitri-
ces ; fed hoc , lnquk , Latiuus fermo non recipil.
TC. 9.
Concinunt Hebr. & Giaecum.
jf.
10. Eadem leguntur Gtaice : pro tnli tamen habe-
tur KtiiM , alflttli ; pauloque poll additur /jm ad vocem
Ixtitia; & pro lic , legitur tsto. A Gra;co etiam vix dif-
fer t Hebr.
ir. 11. Similiter in Graecb. Non crediderim tamen in an-
tiqua Verfione Lat. exftnilfe hanc vocem , vtluntat ; imo
potiiis iftam , prafnmptiei
qujeult. adhibita eft ab Hieron.
fup. c. I. "frit. 14. 17-
Quia vero ibidem monet S. Doc-
tor vocem Grcam Trjyai/iseiv , meliits voluntatcm
,
quant
profit mptionem (oMite ; idcirco hie pofuit , voluntatcm , non
prxfttmptiotiem : in Hebr. de more, paflio fpiritus ; & pro
abundantia, habetur reliqttum ; caetera textui Latino fa-
vent.
ir. 12. Graec. habet zaSftrcfxr , tnerem , non erroris ;
14. Snpientis oculi in capite ejus : ftultus in
tenebris ambulat : &c didici qutd unus utriufque
eftet interitus.
1 5. Et dixi in corde meo : Si unus & ftulti
& meus occafus erit
,
quid mihi prodeft qucd
majorem fapientia; dedi operam ? Locutufque
cum mente mea, animadverti qucd hoc quoque
effet vanitas.
In/. 2.
1.
Prov.
17. 24.
tit in hoc loco diver/us ejl fenfits : dicit autemfe
pefl
delicias
voltiptatefqtie damnatas reverttffe ad fipientiam perquiren-
d.im , in qua plus erroris flttltit:j:qiie reperei it , qnam vera
tertaque prudtntta non enim pojje honunem tarn liquids
[^
pure fcirc fipientiam Creatoris )
regis ftti ,
qtt.tm fcit ille
qui conditor efl. Videlis Nobil. in hunc lecum.
t. I 5. Ad verbum e Gracco , nee etiam longe diftat
Hebr.
f. 14. ItaGrxce, adnexa voculaVT?ad hanc,or/*',
lit & y.a! 75 , etiam , ad cognovi. Hebr. Grjeco relpondet ad
verbum. Ambrcf. 1. 6. Hex. col. 135. d. fimiliter hab.
Ocult Japientis in capite ejus : item inf. 1. de Noe, c.
7.
col. 234. f. & iii Pf. 118. col. 1161. d.
1450. c. & 1.
de Myli. & de fide Ref. col. 532. e. 1176. a. at in Pf.
118. col. 1221. f. legit : Senfits fapientis in capite ejus.
if. 1
J.
Hiercn. i. hunc textum adhibet : Et dixi ega
in cerde meo : Stent eventus flitlti , ita
5
mihi eveniet ;
%>
ut quid ftpiens fadtts fum ? ) locutus fum in corde meo
,
quoniam hoc quoque vanitas; quae lefpuiident Hcbraeo :
veium poft paulo ait : Apertihs in hoc loco fenfum l.ebrdi-
cttm Septuaginta Interprets tranjlulerunt , licit veriernm or-
dinem non
Jmt fequttf. ; videlicet :
[5
ut quid
fapiens , &c.
qua* pofuimus fupia. Et fane huic textui appiine quadianc
verba Grxca , nili quod pofleiiorum 2. lenteiuiarum fie
invertitur ordo is ed. Rom. oti xoti' yi tVtc na.-a,i"/v$ , ftflt
aiffur li. Trteiosiu'/uaTc; ^a^ET. Ita etiam leguntur apud
Gregor. M. telle Kobilio : at in Mf. A'ex. necnon edd.
Aid. & Compl. referuntur oidine quo fup ra. Edi:io etiam
Rom. cum Aid. &. Compl. lollit tunc, ante abundanter
i
fed Mf. Alex, addit to'tc irsetoFoi.
LIBER ECCLESIASTES. Cap. II.
357
limiliter ut indoctus.
17. Et idcirco treduit me vita: msx , viden-
tem mala oniverfa elle Tub fole , 6c cuncta va-
ij-itatem & affliibionem fpiritus.
18. Rurfus deteftatus fum omnenn induftriam
futurus lit , & dominabitur in laboribus meis
,
quibus defudavi & lollicitus fui : & eft quidquam
tarn vanum ?
10. Undeceflavi, renuntiavitque cor meum
ultra laborare fub fole.
21. Nam ciim alius laboret in fapientia , &
VtTLG ATA NOVA. V E R S I O A N T I
Q U A
.
16. Non enim erit memoria fapientis fimili- 16. Quia non eft memoria fapientis cum ftulto tx Comment. &,
ter ur ftulti in perpetuum , cV futura tempora in sternum, co quod ecce dicbus qui fupervenient
Hieron. i tcdef.p.
oblivione curafifcs
p
inter opericnt : moritur ductus univeria oblivio cooperier : & quomodo moric-
7
28,
tur iapiens cum ftulto ?
1
7. Et odivi vitam, quia malum fuper me opus
quod fadum eft fub fole, quia omnia vanitas &
prarfumptio fpiritus.
1 8. I.t odivi ego omncm laborcm meum
,
quern
meam
,
qua fub fole ftudiofiflime laboravi , ha- ego laboro fub iole
,
quia dimitto ilium homini
bituius hisredem poft me
,
qui futlil'US eft poll me :
19. quern ignore
,
utrum fapiens an ftultus
19. & quis flit utrum fipiens fit ,
an fti'ltUS ? 719.
<Sc dominabitur in omni labore meo
,
quo labora-
vi, & in quo fapiens fictus fum fub fole : fed &
hoc vanitas.
ao. Et converfus fum ego ut renumiarem cordi
meo in omni labore meo, quo laboravi fub fole,.

2. 1 . Quia eft homo , cui labor ejus eft in fapien-
dodrina , & follicitudine, homini otiofb quaefita tia , & fcientia , & virtute 5 & homini qui non la-
dimittit : & hoc ergo vanitas, & magnum ma- boravit , illi dabit partem fuam : & quidem hoc
lum. vanitas
,
& nequitia multa.
". Quid enim proderit homini de univerfo zi. Quid enim fir homini in omni laborefuo,
labore fuo , & atfhclione fpiritus, qua fub fole & in voluntate cordis fui
,
quia ipfe laborat fub
foJe
>
23. Quia omnes dies ejus dolorum
,
& iracun-
diaz , curarumque ; & quidem in nocie non dormit
cor ejus : fed & hoc vanitas.
24; Non eft bonum homini, nifi quod come-
dat & bibat , & oftendat animac fiue bonum in
labore fuo : & quidem hoc vidi ego
,
quia de ma-
nu Dei eft.
; 15. Quis ita devorabit , & deliciis affluet ut 25. Quis enim comedet, & quis parcet fine
ego ? illo ?
2. 6, Homini bono in confp&ftu fuo dedit Dens
fapientiam , & fcientiam , & la?titiam : pecca-
tori autem dedit affli&ionem , & curam fuper-
fluam , ut addat, & congieget , Sc trad at ci
qui placuit Deo : fed & hoc vanitas eft , & caila
follicitudo mentis.
j
Notje ad Ver sionem
cruciatus eft ?
15. Cunili dies ejus doloribus & xrumnis
plcni fant , nee per noccem mente requiefcit :
<k hoc nonne vanitas eft
>
24. Nonne melius eft comedere & bibere
,
& oftendere anima; iua: bona de laboribus fuis t
$C hoc de manu Dei eft.
26- Quia homini bono coram fe dedit fapien-
tiim
,
& fcientiam
, & laetitiam 5 & peccanti de-
dit folliritudinem , ut augeat , <5c congreget quae
danrur bono ante faiem Dei : fed & hoc vanitas,
Sc prxfumptiq fpiritus.
"'
"ft. 16. Sic eft iu GrEco praeter hscc intermedia , Kxioli
li'/w uiM/us&cispX^-fyit1 to. ira.na.(tri>i&n' to qttud jam dies
fupervenientes univqrftt oblivio operuit ; fed in Mi. Alex, ac
ed. Compl. legitur ut fup. reds ij^egsws tcii; ifXppKttuc,
,
Alex. iirsfxensreOf.
T. 17. ltidem Graece : apud Hieron. tamen extremo
legkur paftio venti , non prsjumptiofpiritus ; at (upia monuit
fc. 1. it. 14. ) LXX. tianfluliife jrvya.lpiw ; & ipfe , c. 1.
#".
17. fcribit ,
pajtio venti, Jive prjjumptio jpiritus : item
1. 2. cont. Pela^. to. 4.
J14.
b. legit : Et odio babui vi-
tam , quoniam malum rjl opus quod cperor Jriper terram ;
omnia enim vanitas

prafumptio fpiritus. Ambtof. 1. de

bono mort. c. 7. col. 401. b. haec hab. paucula : Totani
vitam odio babui , dixit Ecilejiaflet.
f. i3. Ita in G.sco, nifi hoc excipias, tiJ ym/ueva
,
qui
fit > pro quifuturus ejl ; at in ML Alex, ac ed. Compl.
7/svvt ofMra.
if. 19. Ita Grace : loco tamen verbi dominabitur , ha-
betur , (! ii^cjia.LfTS.1 , an poteflatem habeat ; in ed. Compl.
ifycti u>1m ; ap. Aquil. -.w^iv^u
~t . zo. Ita e Grjeco Vat. nifi excipias ifta , ut renumia-
rem cordi meo, pro quibus , -i* iir^txi.a.^txi rw KccpJ .x>
ftv Mf. autem Alex, cum edd. Aid. & Compl. hab. rr\
xa/>A/ /At. Hebr. ut facetem defperare cor meum jtiper om-
nem laborem , quo , &c.
"fr. 11. Pauca vaiiant Graece : videlicet initio, pro cui
,
exftat an, quia, repetiturque prsepofitio , ante vo-
ces faentii , &. virtute ; mox ita
,
oivfipairo; , m i^'/j-
A N T I
Q
U A M
.
^-iiOi' Iv dura , Am'sj/ oLv-tu'
%j homo , cui non laboravit
tii eo , dabit ei i excremo ,>>, magna, pro multa,
quud idem for.at. Hebr. pro virtute , hab. reditudtue.
ir. 22. Ad verbum e Graco
,
prater hoc 1. Quid enim
fit
homini
,
pro quo , 'Oti yivslou in to a'tt^arw
,
Quoniam
fit
in humiue ; in ed. Compl. deeft ci . In Hebr. lie : Qjna
quid
eft
homini in univerfo labore
fuo , 5
contritione cordis
lui, quo ipfe , Sic. Grate, pro contritione hab. ir^pa.f-i.it,
quatn vocem Hieron. c. 1. if. 17.8c c. 2. f. 26. verthpra-
Jumptionem i mpra tamen r. 14. melius voluntatem fonare
dicit
,
quam pri'Tumptionem ; ir^aipiQi^ ad litt. propofitum.
^.25. Sic in Gtaco eft, hoc excepto , curarumque.,
pro quo Trse.GTrac^,; dvrb , dijlentio ejus. In Hebr. Ouia
omnes dies ejus dolores
, > ira negotium cj:is , &c. ut lup.
"ft. 24. Ita rurfum in Graco, exceptis his , payzr-xi,
i, irUlou , K) fs/^si, detradla vocula praeced. nifi : at in
edd. Aid. & Compl. et /*)&'
pxyt-xi *. Atl^st, ut iupra. In
Hebrai'co : Non bonum in homine
,
quod comedat
, 55 bibat
,

oftendat , &c
Tf.
2J.
Grasc. ' On t; tpayirai , j,
ti; itUiai iraf-H, dv-
th ; Aquila pro vrU/xt , hab. ipsiQflcu. Hebr. Outs fintiet
extra pr.t me ?
Tfr. 2t>. Cum his concordat Gra:c. r.iii quod hab. rrff/f-
iTXinlv , loco jollicititdinem ; ad verbum , diftentionem , dif-
trallionem , occupntianem. Hieron. etiam in exp'anat. di-
cit propterea datum ei efje follicitudinem ,jive diftentionem ,
quia ptccatorfuerit. Item Graece inf. t? Avtxt ,ad dandum ,
loco qua dantur.
55
LIBER ECCLESIASTES. Cap. III.
E.v Comment. S.
Hieron, tn Lcclef.p.
7lo.
7l
l -
7jz.
73J-
?34-
CAPUT III.
Versio antiqua.
Vulgata nova.
u
y^v
Mnibus tempus eft, & tempus omni rei . /^VMnia tempus habent
, & fui s fpatii
V_xiub COelo.
V_-/ tranfeunt univerfa fub coelo.
2. Tempn.S pariendi, & tempus moriendi. i. Tempus nafcendi, & tempus moriendi.
Tempus plantandi ,
& tempus evellendi quod Tempus plantandi
, & tempus evellendi quod
plantatum eft. .
pUntatum eft.
2. TempilS OCcidendi, & tempUS fanandi. 3.
Tempus occidendi, & tempus fanandi.
Tempus deftruendi ,
& tempus xdificandi. Tempus deftruendi
, & tempus a?dificandi.
4.
Temous flendi, & tempus ridendi. 4.
Tempus flendi, & tempus ridendi.
Tempts
plangendi ,
& tempus faltandi. Tempus plangendi, & tempus faltandi.
5.
Tempus
mittendi lapides, & tempus Colli- 5-
Tempus fpargendi lapides ,& tempus col-'
gendi. ,
.
h

endu
Tempus amplexandi , 5c tempus longe fieri ab Tempus amplexandi , & tempus longe fieri
amplexu. .
ab amplexibus.
6. Tempus aisquirendi , & tempus perdendi. 6. Tempus acquirendi, & tempus perdendi.
Tempus cuftodiendi , & tempus projiciendi. Tempus cuftodiendi
, & tempus abjiciendi.
7.
Tempus fcindendi, & tempus confuendi. 7- Tempus fcindendi, & tempus confuendi.
Tempus tacendi , & tempus loquendi.
Tempus tacendi
, & tempus Icquendi.
8. Tempus amandi, & tempus odiendi;
8. Tempus dileftionis
, & tempus odii.
Tempus belli, & tempus pads.
Tempus belli
, & tempus pads.
9.
Qux abundantia eft facienti in quibus ipfe la- <?
Q
llicl nabet amplius homo de labore fuo
borat J
10. Vidi OCClipationem
,
quam dedit DeilS filiis 10. Vidi affliclionem
,
quam dedit Deus filii
hominum ,
ut occupentur in ea.
hominum
,
ut diftendantur in ea.
11. Univerfa fecit bona in tempore fuo; & qui- n. Cunfta fecit bona in tempore fuo
, &
dem fxeulum dedit in corda eorum, ut non inve-
mundum tradidit difputationi eorum , ut non
niat homo opus
,
quod fedt Deus ab initio ufque
inveniat homo opus
,
quod operatus eft Deus ab
ill finem.
initio ufque ad tinem.
12. Cognovi quia non eft bonum nifi lxtari, i*. Et coonovi quod non eflet melius nifi
& facere bonum in vita fill.
l*ta'
> & facere bene in vita fua.
r'j: Et quidem omnis homo
,
qui comedit & 15. Omnis enim homo
,
qui comeditSc bibit,
bibit , <5c oftendit bonum in omni labore fuo , & videt bonum de labore fuo
,
hoc donum Del
ex dono Dei eft.
eft-
14.
Cognovi quia omnia, qux fecit Deus, ipfa 14.
Didici qucd omnia opera
,
qux- fecit
erunt in xternum : fuper ilia non poteft addi , & Deus
,
peileverent in perpetuum : non pofliirr.u
ab illis non poreft auferris & Deus fecit, ut ti- eis quidquam addere, nee auferre, qua; fecit
meant a facie ejus.

Deus ut timeatur.
j 5.
Quid eft quod fuit? ipfum quod eft : & qux 1 j.
Quod faftum eft
,
ipfum permanet : qua
NoiiE ad Version em antiquam.
tf. 1. Ita nnfum legit Hieron. 1. I. cont. Jovin. to. 4. tf . 7.
Itidem G xce. Similiter ap. Ambr. in Pf.
1 iS.
I7i.'a.'unacum
Gr*co: Ambrof.in Pf. 118. to. r. 1115. col. 1180. c.
Eft
tempus tacendi,
tf
tempus loquendi.
t. Tempus omnibus , % tempus emnireijub coeloeft. S. Paii- *. 8. Sic ite.um legit Hieron. 1. 1. cont. Jovin. to.
tin. ep! 40. p. 145. a. U'Jit omnibus rebus tempus. Hebr. 4. 171. a. una cum Hebr. & Giarco. Item ap. Ambr. in
Omnibus tempus deter mt'nutum,
tf
tempus omni voluntau fub Pf. 118. col. 1162. f. 1 16 5.
e. Tempus amandi,
y
tern-
i: t
pus odio habehdi. It tempus belli,
ty
tempus pads.
t'.Z.
Eaclem pene refert Hieron. 1. 1. cont. Jovin. V. 9- Ita rurfum in Gr. nifi hoc excipiatur
,
tS tto/JV-
to. 4. 171. a. Ambrof. quoque 1. de Tob. c. 1 5. col.
60J.
ice. ,
facientit. In Hebr. Qua praftantia facientis
,
tn qut
c. le^it : Tempus pariendi , gj
tempus moriendi. Tempus ipfe laborans ?
plantandi
,
temp'ts evellendi plantatum. Ita etiam in t. 10. Gr. Ei/e Qvv itiilet. to irietcaaefih wtc
(jraE
- c^-^ccStxi. Nobil. Vidi omnem diftentionem Ut diftrn-
tt'. 5. 4.
Concordant Hebr. & Graccum. Item apud dantur , &c. Mf. Alex, delet vocem trivia., cum ed.
Ambrof. \. de Tob. c. 15'. col. 60
J.
c. Tempus occidendi , Compl. In Hebr. lie : Vidi negotium quod dedit ad
af-
> tempus fanandi. Similiter hab. S. Paulin. epift. 40. p.
fligendum fe
in ea. Audi, op. imp. in Maith. horn.
29.
145. a. proxime vero addit : Tempus ridendi, # tempus p. II?. a. Qnoniam Deus diftentionem magnam dedit ko-
plorandi. Temptts xd.ficandi, tf
tempus deftruendi.
minibus , ut diftendantnr in ea.
_ _
t. $.
Hieron. ita piimo textum refert : Tempus [par- t. II. Hjcc tota concordant cum Gr. fubnexis his pau-
aend'i lapides,
tf
tempus colligendi lapides : fed infra ait culis , videlicet relativo qua, port univerfa, ut & omne
,
Septuaginta lnteipretes dixilfe , Tempus mittendi , &c. port quidem ,
necnon g ,
poll initio
i
praeterea pro in cor~
quam leftionem retinuimus fup. Ita etiam legit Audi. 1. da , Gr. hab. u nxpJ-la , in corde. In Hebr. verb fie : Om-
de promifT. ap. Profp. c. ZJ. p. T08. d. fed addit lapi- ne fecit
pulcbrnm in temport'fuo; etiam faculum dedit in
des in fine. Similiter in Gr. Kayo? nji Jufitrs , 4 ie- corde eorum :
propter quod non invtniret homo opus
,
quod
; tt.Wf#yct.-)iir m'G?. In Hebr. Tempus projiciendi lapi- fecit Deus k capite , ( ufque ad finem. Vox autem Gr.
des,
CS
tempus acervandi lapides. Auct. 1. promilf. pofle- xa^S . & pnlchrum
, & bonum fonar.
riorem
fententiam fie refert : Tempus ampletlendi ,%
tempus t. 12. Ad verbum e Gr. adnexo ifto in eis, ad bo-
continendi ab amplexu. At Hieron. 1. 1. cont. Jovin. to. 4.
num.
^
171.
a.cotiflanierle2,itutfup.intextu. Sic etiam in Hebr. t. 1%. In Gr. i'/i ,
viderit
,
loco oftendit
;
exrremoqne
,
C in Gr. Hieron. tamen epift. i3. ad Eufloch. to. 4. p. 2. i\o/n* sSeVi. donnm Dei
eft;
c*r. fimilia. His quoque
col.
5 J."
c. oidinem fententiarum fie mutat : Tempus am- refpondent quje habet Audi. 1. de voc. Gent. c. 24. p.
ij.
plexandj ,$j
tempus abftinendi a comptexibus. Tempus mitten- e. Nun
eft
bonum homini , nifi
quod manducavit
g
bibit ,
dt lapides , &
tempus celligcndi. Audi. op. imp. in Matth. & oftendit animtt fux. bonum in labore Juo : $
quidem hac
horn 49
'p
208. b. Tempus congregandi lapides, tern- vidi ego
,
quia a manu Dei
eft
.
pu< 'difpergendi.
* '4- Concordat Grxc. nifi quod pro fuper ilia, Scab
t.6.
Gsce, pro arquirendi , t? tVrHca; ,
quxrendi
;
illis, hab. eV una, &
.*' eiyrS
'; fea
t
>n M
/-
Alex
- ac
reliqiia quadrant.
Apud Ambrof. 1. de Tub. c. 13. p.
edd. Aid. & Compl. sV aVruV, & V wtw.
60 < c Tempus acquirendi, "J
tempus reddendi. Tempus t. 1$. G xc. in principio habet : To" yfo^ov, m/ij
cuftodiendi , tf
tempus sxpellendi. IfI' & IM , &C i. C. Quodfuit ,
jam
eft : fj
qutennque
,
LIBER ECCLESIASTES. Cap. IV.
359
VUIGATA NOVA.
futura funt
,
jam fuerunt : & Deus inftaurat quod
abiit.
1 6. Vidi fub fole in loco judicii impietatem
,
& in loco juftitiaj iniquitatem.
i 7. Et dixi in corde meo : Juflum & impium
judicable Deus , & tempus omnis rei tunc eric.
18. Dixi in corde meo de filiis hominum
,
ut probaret eos Deus , & oftenderet fimiles efle
berths.
19. Idcirco unus interitus eft hominis & ju-
inentorum , & ajqua utriufque conditio : ficut
moritur homo , fie & ilia moriuntur : fimiliter
fpirant omnia , & nihil habet homo jumento
amplius : cuncta fubjacent vanitati
,
20. & omnia pergunt ad unum locum : de
terra fada funt ,
& in terrain pariter revertun-
tur.
21. Quis novit fi fpuitus filiorum Adam af-
cendat furfum , & fi fpiritus jumentorum defcen-
dat deorfum ?
22. Et deprehendi nihil effe melius quam \x-
tari hominem in opere luo , & hanc efle par-
tem illius. Quis enim eum adducet ,
ut poft fe
futura cognolcat ?
Not ad Version
Versio antiqua.
futura funt, jam fuerunt : & Deus quxret cum qui
E c mtnt s
perfecutionem patitur.
.,
. 4.25/./
16. Et adhuc vidi tub lole locum judicii ; ibi
735.
impietas : 6c locum juftitix ; ibi iniquitas. ,
1 7. Dixi ego in corde meo : Juftum 6c impium
judicabit Deus
,
quia tempus cmni voluntati fu-
per omne factum ibi.
1 8. Dixi ego in corde meo de loquela filiorum
hominis
,
quia feparat illos Deus , 6c ut oftende-
ret
,
quia ipli jumenta funt (ibi.
19.
Quia eventus filiorum hominum, & even-
tus pecoris , eventus unus eis : ficut mors hujus
,
ita 6c mors illius; 6c fpiritus unus omnibus, 6c am-
plius homini a pecore nihil eft : quia omnia va-
nitas ;
20. omnia vadunt ad locum unum : omnia fac-
ta funt de humo , 6c omnia revertentur ad humum.
21. Quis fcit fpiritus filiorum hominis fi afcen-
dat ipfe furfum, & fpiritus pecoris fi defcendat ip-
fe deorfum in terram ?
22. Et vidi quia non eft bonum, nifi quod lae-
tetur homo in opere fuo ; quia hxc eft pars ejus.
Quis enim adducet eum , ut videat id quod futu-
rum eft poft ipfum :
EM ANTIQUAM.
7\7-
Sec. at in Lat. fup. Hieron fubdit : Qui perfecutionem pa-
titur : Grace melius dicitur , top BioKo'iiStiw , id
eft ,
quod
prateriit ,
quod expitljitm
eft ,
quod
effe ceffavit. Lucif. Cal.
1. I. pro S. Athan. p.
106. b. conftanter leg. qui perfe-
cutionem patitur.
If. 16. Ap;e ad Grsecum, praeter ult. ibi impietas , &c.
quorum loco lie habetur : ineT osEi'is
-
, tottoi' i\s Stv.aiv'
tv.u iv'siCvf unde Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p.
196".
b. legit : Vidi Jub
pie locum judicii ; iilic impiits : [$
locum
jufti ; illic puts. Et Hieron. ipfe , explicaro fup. textu , ad-
dir : Sive ahter : Arbitratus
fum
aliqitid juftitix in prafenti
fxculo geri ; %$ vel pium pro fuo nunc merito recipere , vel
impium pro f'tojcelere pttniri. Hebr. vero priori textui fa vet.
if. 17. Gr. ipfo initio hab. Ki, ut & poft vocem
voluntati, pro qua irpiyfian, reiicxt. fimilia. Item ap.
Tertul. 1. de vel. virg. c. 1. p. 509. b. & 1. 5.
adv.
Marc. p. 7?6\ b. & de Monog. p.
9J2.
b. tempus omni
rei. Apud Ambrof. ep. 23. col. 882. c. cmni rei tempus.
Ap. S. Paulin. epift.
jy. p. 223. a. omtii rei tempus
eft
:
& epift. 40. p. 242. c. tempus omni rei. Hebr. textui Lat.
refpondet.
#. 18. Ad verbum e Graeco
,
praeter unum feparat,
pro quo A\tux.ptrtT , difcernet , vel dijudicabit ; dec-ft autem
Jibi , in fine. In Hebr. Dixi ego in corde meo
, Juper ver-
bum filiorum Adam , ad purgnndos eos Deus
, f5
ad viden-
4-um quod tpji animal ipji Jibi.
it. 19. Nonnulla variant Grxce , videlicet ipfo initio,
Kctlys aVrcT; Qvvar7vf*a via t? dvfytwttfi , extremoque ,
*
t/
i'srectonveev ai'Opwnro? 7rotf to xtiuo; ; f Jtv , on , &c. i. e.
Et quidem eis eventus filiorum hominis
5 quid abttn-
da-uit homo a pecore ? nihil ,
quia , &c.
J5". 20. Gr. Vat. delet verbum vadunt ; Mf. vero Ales.
hab. TtoptrUlai ; irem loco de humo , & ad humum , ita
conllanter, aitl t?
x
o ?
''
5 ^"
X**'
* pulvere in
pulverem. Symm. Vo th; 7>i?.
If. 21. Eadem leguntur apud Auguft. 1. 12. de Gen.
ad litt. to. 3. 302. c. prauer hoc. 1. Et quis fcit : at 1.
13. decivit. Dei, c. 24. to. 7. 346. f. babet : Quis fcit
Ji
fpiritus hominis afendat furfum in caelum , 5
fpiritus peco-
ris defcendat deorfum in terrain? fed epifr. 238. to. 2. 858.
b. Outs fcit fpiritus filior.
hominis
fi
afendat ipfe furfum ,
2>
fpiritus pecoris defcendat ipfe deorfum in terram ? Hieron.
in explanat. legit, Quis cognofcit ; pauloque poft
, fpiritus
jumenti. Gr. Ki ifc iiJ~i to imufut i\s xtiIW;. Mf.
Alex. T15 olfsv, &c. ut fup.
TF. 22. In Grarco hxc variant : w Trcn'f*a.iy anx, it*
operibtts fnis ; dein , oti outo fiipk i>tv ,
quia hoc pars
ejus ; ftatimque , "On ti's a-iu affcv t? ifsw a/ a &
7'-
yyiTUi, &c. Symm. Ti 7"p
afToi' a^f fcaQaSrai to: eoj'-
jjV
/weto: TOUT ; Hieron. quoqi'e air fup. Fro eo quod
tios pofuimus : ut videat id quod futurum efl poft ipfum,
apertiits interpretatus
eft
SymmacbttS , dtcens : ut videat ea
quae futura funt poft hsc.
CAPUT IV.
VULGATA NOVA.
i.TT Erti me ad alia
, & vidi calumnias
,
qua?
V fub fole geruntur , & lacrymas innocen-
tium , & neminem conlblatorem : nee poife re-
fiftere eotum violentLe
, cundtorum auxilio def-
titutos.
2. Et laudavi magis mortuos, quam viven-
tes :
3
. & feliciorem utroque judicavi
,
qui nec-
NotjE ad Versionem
Tt. 1. Vix melius e Graco , nifi quod habetur ibid. <T-
Kpvov , lacryma , non lacrymn i pauloque poft , obro'
X-'f
' >
de manu , pro in manibus. Symm. legit Jxupvc.
"fr. 2. Ita in Graeco , addita voce omr.es
, poft ego. Mf.
Alex, loco Qu/j.-iroula.'; rig , habet Qvv Ti'?. Hieron. I.
3.
in epift. ad Eph. to. 4.
39J.
e. legit : Laudavi ego om-
ties mortuos qui ilim mortui funt , fuper viventes qui vi-
vimt ujqtte in prafeus. Hilar, in Pf. 119. col.
37J.
a. Et
laudavi omnes qui mortui funt , fuper omnes qui vivunt uj-
que nunc. Ambrof. in Pf. Il3. col.
H9J.
C. Et laudavi
ego mortuos , magis quam t/iviMti : & 1. de bouo molt.
Versio antiqua.
1
T7
T converfus ego , & vidi univerfas calum-
Ex Comment, s.
JL-nias, quae fiunt fub lole; 6c ecce lacrymce Hieron. in
kakf.t*
eorum qui calumniam fuftinent, 6c non eft qui 737.
confolerur eos ; 6c in manibus calumniantium ecs
fortitudo, 6c non eft eis conlblator.
2. Et laudavi ego mortuos qui jam mortui funt,
fuper viventes
,
quicunque ipfi vivunt ufque nunc
:
3
.
6c melior fuper hos duos
,
qui nondum natus
ANTIQUAM.
c. 2. col. 390. d. Eaud.it Eccleji.ift.es defit alios , magrt
quam viventes : & I. 2. de fide Keiiir. col. 1142. b. Et
laudavi ego omnes dejunclos qui jam mortui Jitnt , magis
qtthm viventes, quicunque vivunt njque adhuc. Sedul. Scot.
in ep. ad Rom. p.
J04.
h. Et laudavi omnes iefunilos qui
mortui Jitnt , magis quam vivos qui adbnc vivunt.
>*. 3. Rurfum Hieron. 1. 3. in ep. ad Eph. to.
4. 395*.
e. & melior
eft
fuper hos duos, qui nccdum natus
eft ;
%}
non vidit omne opus malum ,
quod, &c. Graete,
bonus , non meliir ; & pro natus eft ,
if
tjo ( Symm. [7.
rnfo j )
mox ita , ti *'x tUi *ur -tit ^i m'typx , &c Mf.
Ex Comment. S.
Hieron. in Ecclef. p.
758.
560
LIBER
Versio antiqua.
eft ; qui nondum vidit opus malum
,
quod facmm
eft fub fole.
4.
Et vidi ego univerfum laborem , & fimul om
ECCLESIASTES. Cap. IV.
719-
740.
nem virtutem operis
,
quia xmulatio viro a fodali
ejus : & quidem hoc vanitas , & prxfumptio fpiri-
tus.
5.
Stultus complexus eft manus fuas , & come-
dit carnes fuas. .
6. Melior eft plenus pugillus cum requie, quam
plenitudo manuum laboris, & prxfumptionisfpi-
rirus.
7.
Et converfus fum ego , & vidi vanitatem fub
fole :
8. eft unus , & non eft fecundus , & quidem fi-
lius , & frater non eft ei , & non eft finis omni
labori ejus , & quidem oculus ejus non fatiatur
divitiis :& cui ego laboro, & fraudo animam
meam a bonitate r fed & hoc vanitas , & diften-
tio peffima eft.
9.
Meliotes duo
,
quam unus ;
quibus eft merces
bona in labore fuo :
1 o. quia fi ceciderit , unus eriget participem
fuum : & vx uni ciim ceciderit, & non eft fecun-
dus qui erigat eum.
11. Et quidem fi dormiant duo , etiam calor
erit illis : & unus quomodo calefiet ?
1 2. Et fi invaluerit fuper eum unus , duo fta-
bunt adversus eum : 6c funiculus triplex non cito
rumpitur.
1
3. Melior eft puer pauper & ftpiens, quam rex
fenex & ftultus
,
qui nefcit providere in pofterum.
14. Quoniam de domo vinftorum egreditur in
regem : quia etiam in regno ejus natus eft pauper.
1
5. Vidi univerfos viventes
,
qui ambulant fub
fole cum adolefcente fecundo
,
qui coniurget pro
illo.
NOT.E AD VERSI
Alex, delet irxv , cum ed. Compl. Ambrof. in Pf. 118.
col. HQJ.
c. legit : j
optimus fupra bos ,
qui nondum na-
tus
eft;
qui non vidit hoc opus mali : & 1. de bono mort.
c. a. col. 390. d.
r
<$ optimus fupra bos duos
,
qui non-
dum natus
eft;
qui non vidit hoc malum : fimiliter 1. 2.
de fide Refur. col. 1142. b. exceptis his,
tf
qui non vi-
dit hoc opus malum, quodfaltum eft fub fole. Sedul. Scot.
in ep. ad Rom. p.
J04.
h. Sed melior fuper utrofquc
,
qui
nondum natus
eft.
*-.
4. Ita de Grscco ad verbum , (i id excipiatur unum
,
nmulatio viro
,
pro quo , dv-ra ?mao? dtfpk , ipfum amnio-
tic viri ; in ed. Aid. tJ , non dv'/o. Hebr. hab. omnem retli-
V U 1 G A T A NOVA.
dum natus eft ,
nee vidit mala qurc fub fole
hunt.
4. Rurfum contemplatus fum omnes labores
hominum , & induftrias animadverti patere in-
vidiam proximi : & in hoc ergo vanitas , & cura
fuperflua ell.
5. Stultus complicat manus fuas , & comedit
carnes fuas , dicens :
6. Melior eft pugillus cum requie
,
quam
plena utraque manus cum labore
5
& afflidione
animi.
7.
Confiderans reperi & aliam vanitatem fub
fole:
8. unus eft , & fecundum non habet , non
filium , non fratrem , & tamen laborare non cef-
fat , nee fatiantur oculi ejus divitiis : nee reco-
gitat , dicens : Cui laboro, & fraudo animam
meam bonis ? in hoc quoque vanitas eft , & af-
fliftio peffima.
9.
Melius eft ergo duos efle fimul
,
quam
unum : habent enim emolumentum focietatis fuse :
10. fi unus ceciderit , ab altero fulcietur
:
vx foli : quia cum ceciderit , non habet fuble-
vantem fe.
11. t fi dormierint duo, fovebuntur mutuo:
unus quomodo calefiet ?
12. Et fi quifpiam pra:valuerit contra unum
,
duo refiftunt ei : funiculus triplex difficile rum-
pitur.
1 3
.
Melior eft puer pauper & fapiens , rege
fene & ftulto
,
qui nefcit prsvidere in pof-
terum.
14. Qu6d de carcere catenifque interdum qulj
egrediatur ad regnum : & alius natus in regno
,
inopia confumatur.
1 5. Vidi cunftos viventes, qui ambulant fub
fole cum adolefcente fecundo
,
qui confurget
pro eo.
ONEM ANTIQUA M.
Ambrof. ep. 81. to. 2. 1099. b. ita legit : Optimi du*
,
quam unus : & fup. 1098. b. Optimi duo fuper unum i
quibus
eft
merces bona in labore ipforum. Chromat. Aquil.
in Matth. p. 983. b. Optimi funt duo, quam unus ; qui-
bus
eft
merces bona labor ipforum. S. Pacian. epift. 3. p.
314. h. Meliores duo, quam unus.
#. 10. Sic eft in Grsco, piaster hoc plur. iav irltmi-,
fi
ceciderim ; fubinde prponitur_auTi , ipfi
, voculx tint
i
pauloque port pro
eft
, habetur ji ,
futrit ; at in Schol.
tsi. Apud Ambrof. epift. 81. col. 1098. b. fie : quonianz
fi
ceciderit , unus erigit factum fuum : & infia : quoniam
qui ceciderit , erigit focium fuum : ftatimque , va illi uni
tuiinem , feu congruentiam operis
,
quod ipfa invidia viri ciim ceciderit , tf
non
eft fecundus qui eum erigat
: at 1. de
inftir. virg. col. z66. a. quia
fi
ceciderit unus, alter eri-
get focium fuum : in edit, quoque Aid. ot< idv t/m i eU
sTsg?; syelpet , Sec. addit Ambr. va illi uni ciim cecide-
rit , 5 non
eft
fecundus ut eum erigat. Chromat. Aquil.
in Matth. p. 983. b. Qjtia
fi
ceciderit unus, alter erigit
focium fuum : vie illi uni ciim ceciderit, quia non habet
qui erigat ilium. Petr. veto Chryfol. ferm. 170. to.
7.
p. 974.
ut fup. in textu : va uni ciim ceciderit
, tf
non
eft
fecundus qui erigat eum.
Tf. 11. Ambrof. ep. 81. col. 1098. e. Qttia
%j fi
dor-
mierint duo ,
eft
calor illis : & 1. de inftitut. virg. col.
2.66. a. Et quidem
fi
dormiant duo , eft
calor illis :
tf
unus
quomodo calcfeet ? Gr. Ka/ 7 iccv xoi^ntaoi Jvo,
j, bipfw
ciuToti , &c. ut fup.
Tf. 12. Grarcum delet to fuper
eum ; & in fine habet
imppayfctTcu ; cetera quadrant. Ambr. epift. 81. p. 1099.
b. legit
, 2> fpartnm triplex non corrumpetur. S. Pacian. ep.
3. p. 3 14. h. tffpartum
triplex non rumpitur. Philaflr. Blix.
de haeref.
p. 724.
h. funiculus triplex non difrumpetur.
"f.
I 3. Gr*c. 'A7a6o; 7ra7; -mn% < eoipoc , w&lo $a.sntai
irpso&ifrtiyv
5,
u/p(H>tu , o;m 'iytu t atyteX^ i7 '- Its quo-
que in HebrT praster hoc ult. qui non novit moneri adhuc.
t- 14. Ita in Grxcu ,
prster hoc, ^MMiTctt t (Saci-
MuQai , egredietur ut regntt. Hebr. egreffus eft
ad regnandum;
cxi. fimilia.
t. 1
J.
Ad vsrbmn i Ctxco , nifi excipias iftud,Cc/j-
tf paftio fpiritus
.~
Ambrof. 1. 2. de fide Refur. col. 1142
b. Et vidi ego univerfum laborem , tf
omnem virtutem ope-
ris hnjus
,
quia amulatio viro ab altero ejus (
Gr. ilaipv
dvrv : ) {$
quidem hoc vanitas
, $
prxfumptio fpiritus.
ir. 5. Sic iterum Graece. Apud Ambrof. epift.
37.
&
58.
col. 938. c. 1014. e. Stultus complexus
eft
manusfuas,
$
voravit, feu devoravit vifcera fua.
t.
6. LXX. 'Ayado'i- ( ed. Aid. add. hi )
irxipa/M /&t-
jto; dvairavQiaq, virlp ifhwpmfxala. Avo A^enojv ftc'/ty* >
$
n&iupiteax; -^tiv/itajoi;' i. e. Bona plenitudo pugilli requie-
tis
,
fuper
plenitudines- duorum pugillorum laboris,
ft
priz-
fumptionis fpiritus. Symm. vero hab. ^et ancnrciucsou;
,
virip itmpdjJ.a.Ta dnyoiepuv
x
f
'f"
v > &c* Hebr. Bona pleni-
tudo vela , requie
,
quam plenitudo pugillorum , labore , i
paftione fpiritus.
#. 7. Ita Graece ad verbum.
#. 8. Mire concinunt hxc tota cum Graeco : extremo
tamen habetur tokm/>os, mala, non pejjima. Ap. Ambrof.
etiam 1. de inftir. virg. col. 264. d.
eft
unus , *$ non
eft
fecundus; Sc inf. 26$. d. non
eft finis
labori ejus. Item
ap.
Chromat. Aquil. in Matth. p. 983. b. eft
unus,
&
non
eft
fecundus , tf
quidem nee films , nee j'rater
eft
ei
,
{^
0?/
eft
finis
omni labori fuo.
#. 9.
Grace, initio hab. 'AvaOoioi fua uixlp toy I vet , Boni
duo fuper unum ; fubditque dvrati , eis , verbo
eft ; est. ut
fup. Confonat Hebr. nifi quod habet quia ,
pro quibus.
LIBER ECCLESIASTES. Cap. V. 361
Versio antiqua.
16. Non eft finis omni populo, univcrfis qui Ix Comment. S.
VULGATA NOVA.
lfi. Infinitus numerus eft populi omnium, qui
fuerunt ante eum : & qui poftea futuri funt,non fucrunt ante illos : & quidem noviiiimi lion beta- V**r*n,inEf(ltjf.ft
hecabuntur in eo : fed & hoc vanitas & afflicTrio buntur in eo : Ted 6c hoc vanitas
, 6c pra'fumptio
74

fpiritus. fpiritus.
17. Cuftodi pedem tuum ingrediens domum 17. Cuftodi pedem tuum ciim vadis in domum
742,
1. 'Reg.
Dei , & appropinqua ut audias. Multo enim me- De": , & appropinqua ut audias : donum enim in-
*or%
lior eft obedientia
'
<i
uim ftultorum vidtimcE, fipientium facrificium
,
quia nefciunt quod fadunt
''' '
qui nefciunt quid faciunt mali. malum.
NoTJE AD VeRSIONEM A N T I
Q U A M.
fmget , pro quo suQtTUt , ftabit i fed in Mf. Alex, ac editio- circa medium habetur, *, <[yuc, tZ %ii' "ftf J ipu. tui k'^o-
ne Cornpl. dvas'uQenu. Apud Ambrof. 1. de inftit. virgin. vuv 6u7 w i.e. s$ propinqtttts adaudiendum : fuper donum
col. z66. d, Vidi titiiverjos qui vivunt
,
qui ambulant
fab fo- injip. facrificium turn. Graeco refpondet Hebr. a quo ta-
ie cum juvene fecundo ; qua refurget pro eo ? men abeft pronom. tuum. Obfer vat Marrianaeus nofler hoc
't. 16. Sic ell in Gr. prseter voculam ot< ,
quia , pro fed. etiam
, $ appropinqua ut audias , deelfe in Hebr. nee legi
Apud Ambr. 1. de inftitut. virg. col. z66. e. No
eft finis in Speculo S. Auguft. additum vero fuiffe in Vulg. ex edir.
omni populo ejus. LXX. Nobilius tamen ad hanc vocem
,
propinquus , fub-
f. 17. Hxx non longe a Graeco diftant , nifi quod ibi dit in Not. Sic Hebr. Aquila , *, 'h\i\t r* elms, n
6.
CAPUT V.
V U 1 G AT A NOVA.
1 . VT E temcre quid loquaris , neque cor tuum
_L!N lit velox ad proferendum fermonem co-
ram Deo. Deus enim in ccelo , & tu fuper ter-
ram : idcirco fint pauci fermones tui.
z. Multas curas fequuntur fomnia
, & in mul-
tis fernionibus invenietur ftultitia.
3
.
Si quid vovifti Deo , ne moreris reddere :
difplicet enim ei infidelis &"ftulta promiflio :
fed quodcunque voveris , redde :
4. mukoque melius eft non vovere, quim poft
votum promifla non reddere.
5. Ne dederis os tuum ut peccare facias car-
"N
74
3*
Versio antiqua.
Oli feftinare in ore tuo, & cor tuum non E* Comment. S.
feftinet ad perferendum verbum in conf-
Uieron.mEncicf.f.
peftu Dei
:
quia Deus in coclo, Sc tu fuper ter-
7*
z -
ram : propter hoc fint verba tua pauca.
2. Quia veniet fomnium in multitudine follici-
tudinis
, & vox infipientis in multiplicatione fer-
monum.
3
.
Cum votum feceris Deo , ne moreris reddere
illud
:
quia non eft voluntas in infipientibus : qua>
cunque voveris, redde.
4. Melius eft non vovere
,
quam vovere , &non
reddere.
5.
Non des os tuum ut peccare facias carriem
nem tuam
:
neque dicas coram angelo
:
Non tuam:
&nedixerisinconfpecluangeli:Quiaigno-
eft providentia : ne forte iratus Deus contra fer- rantia eft : ne irafcatur Deus funer
vocem tuam
mones tuos , diffipet cun&a opera nianuum tua- & difperdat opera inanuum
tuarum.
rum.
6. Ubi multa funt fomnia
,
plurimrc funt va-
ritates , & fermones innumeri : tu vero Deum
time.
7. Si videris calumnias egenorum , & violenta
judicia , & fubverti juftitiam in provincia
,
non mireris fuper hoc negotio : quia excelfo
excellior eft alius , Sc fuper hos quoque emi-
nentiores funt alii
,
8. 8c infuper univerfa; terra; rex imperatfer-
vienti.
9. Avarus non implebitur pecunia : & qui
amat divitias , fructum non capiet ex eis : & hoc
ergo vanitas.
Notje ad Versionem
6. Quia in multitudine
fomniorum
, & vanita- 744.
tes
, & verba plurima : fed Deum time.
7.
Si calumniam pauperis, & rapinam judicii,
1 ihjuftkias videris in regione, ne mireris funer
&
n
c: excellior e.1 fuoer illos
luper
otio : quia excelfus fuper excelfum cuftodit
8. & amplius terra: in omnibus eft rex in a^ro
culto.
p
9.
Qui diligit argentum , non implebitur
argen-
to : & qui dteg'.t divitias, non fruetur eis : 1'id 5c
hoc vanitas.
?45
T#". I. Ita Grasce : loco tamen ad perferenfoim, exftat
ibid, t? iierifnai , ad proferendum , adnexo Uvea ,furfum-, ad
hoc , in calo ; in Mf. Alex, deed i'ra.
t. 2. Ita rurfum Graece , prster unum Ko.zsr/miau , ad-
venzt , pro veniet.
t. j. Cypr. 1. 3. Teftim. p. 31
J.
b. legit : Front voveris
votum Deo , ne moramficeris reddere illud. Ita quoque in Gr.
Ambrof. 1. 1. de Cain , c. 7. col.
195. f. Si voveris votum
,
non facias moram reddere illud. Cailian. coll. 9. c. 12.
p.
507.
.*>;'
voveris votum Deo , ne moram feceris reddere ilhtr! ;
turn addit : In Gijco jimpliciterfcribitur : 'c svi^c, tSym
Kvfioi. In ed. Rum. Kta>? tufyt ivyvv raQsa, Sec. extre-
m6 , on iv Sua H.v eiihi , &c. tu ergo qttscunqite voveris , &c.
Fulg. epift. I. p. 147.
Statim ut voveris votum Domino , non
ta'dabis reddere illud : tu it.ique qu.c voveris , redde. Hebr.
rexrui confonac.
#.
4. Graecurri :
,
&-)c&h to /jm sii^aStal ie
, to iv^ctSral
->%, /iH arod\.?ra/. Symm. initio habet jS/^tioi'. Ambrof. 1.
I. deCain, c. 7. col. 195.!. Melius
eft
enim non vovere vo-
tum
,
quam vovere , *$ non reddere : & in Luc. 20. col.
1503.
.1. Melius
eft
non vovere te
,
quam vovere
, $ non reddere. Auc-
tor 1. ad virg. devot. apud eund. Ambrof. col. 365. f. Me-
lius juerat te non vovijje
, tffacere ,
quam vovere,
nonf.i-
Tom. U.
qttam 06-
ANTIQUAM,
ten. Fulg. epift. I. p. 147. Bon*;:
eft Mm vovere , ,
viffe , ^ non folvere.
t. y.
Eadem ieguntut in Hebr. nee diill.riile quidquam
Grace, prater unum t e?, Dei , loco angel:.
t. 6. Sic in tieSraico eft^ In Gr. hsec tantiici diilimilia
,
5. fiKTato-nrray , g,
toyai mt/iur ot cv to Qso\ <pcCS-
gj
va-
nitatum
, &
vtrhorum multorum: quart tu Deum time. Ed.
Aid. loco oTi, habet Qot Tjy Qso'y.
t. 7.
Grsecum non habet
inp-.ftitias , fed
eXnuuteuyiii
,
juftsiu: ;
fubir.de pro cuftodit , ita
, yt/x^c; , ad cv.ftodiendur.t
(
Mf. Alex. <poM>.aTiii ) deinde, i J^j),ieV Vtc?;, tfexcelfi
fuper illos. Symm. vero,

^Wre^ eV<w iutSt. Gtx-

co LXX. refpondet Hebr. nifi quod pro negotio
, habet vo-
luntate.
Jt-
8. Gr*cum : j. wsplarsia 7m; rl mm sV(, lixetHrs
Td ypts tiffKtlKtM' 2) prxftantia terrx in omni
eft , rex agii
cttlti. Hebr. rex agio
fit
fervits , feu propter utilitmem agio-
rum
eft.
if. 9. Sic eft in Gr.-eco
,
prseter ha?c media
, t<V -/a'ari:-
Cf> a -5)An6<i aura 7 mtfiict ; quis dilexu in multitudine eo-
rum fruilum ? loco
^
qui diligit divitias
, non fruetur eis.
Hebr.
g
qui diligent in multitudine, non fiticlns. Ambrof.
1. I. de Cuin , c,
J,
c^l. i<?4. a. & 1. de Nab. c. 6. col.
fz
362
LIBER ECCLESIASTES. Cap. VI.
VULGATA NOVA.
10. Ubi multa; funt opes , multi & qui come-
VERSIO ANTKJUA.
Ix Comment, $. 10. In multitudine enim bonorum, multi funt
IMeron.uiEcclef.p.
qui comedlint ea. Et qux eft fortitudo habenti dunt eas. Et quid prodeft pofleflbri , nifi quud
74S' ilia , nifi ut videat oculis fuis ?
1 1
.
Dulcis fomnus operanti , five paululum
,
five plus comederit : & laturitas divitis non finit
eum dormire.
1 2. Eft languor peflimus
,
quem vidi fub fole :
divitias cuftodiri a domino in malum ejus.
cernit divitias oculis fuis ?
1 1 . Dulcis eft fomnus operanti , five paium
,
five multum comedat : faturitas autem divitis
non finit eum dormire.
ii. Eft & alia infirmitas peflima
,
quarn vidi Wn
fub fole : divitia; confervatte in malum domini
20*
fui.
1 5. Pereunt enim in afflictione peflima : ge-
14. Sicut egreflus eft nudus de utero matris J'h
fua; , fie revertetur , & nihil auferet fecum de
2I
labore fuo.
15. Miferabilis prorfus infirmitas : quomodo
laboravit in ventum ?
16. Cunctis diebus vita; fua; comedit in te-
nebris & in curis multis
, & in anumna atque
triftitia.
17. Hoc itaque vifum eft mihi bonum , ut
comedat quis , &: bibat
, & fruatur laftitia ex
labore fuo
,
quo laboravit ipfe fub fole , nu-
mero dierum vita; fua;
,
quos dedit ei Deus : &
hxc eft pars illius.
Et omnihomini , cui dedit Deus divitias,
1
3. Et perierunt divitiae illx indiftentionepef-
fima : & genuit filium , & non eft in manibus ejus neravit filium
,
qui in fumma egeftate erit
quidquam.
1
4. Sicut exivit de utero matris ftue nudus
,
revertetur ut venit ; & nihil toilet laboris fui , ut
vadat in manibus ejus.
1
5. Sed & hoc languor peffimus ; quia ficut ve-
nit
,
flC & vadit. Quid ergo habebit amplius quia venit , fie revertetur. Quid ergo prodeft ei quoJ
laboravit in ventum ?
1 6. Et omnibus diebus fuis in tenebris come-
det, & in indignatione plurima, 5c in infirmi-
tate ,
& in iracundia.
746. 17. Ecce quod vidi ego bonum, quod eft op-
timum; comedere, & bibere, & cernere jocundi-
tatem in omni labore fuo
,
quo laboravit fub fo-
le ,
numero dierum vitx lux
,
quos dedit ei Deus
:
hxc quippe eft pars ejus.
18. Sed& omnis homo, cui dedit Deus divi-
tias, & fubftantiam, conceilitque ei ut vefceretur atque fubftantiam
,
poteftatemque ei tribuit ut
ex eis
,
& tolleret partem fuam
,
6c laetaretlir de comedat ex eis , & fruatur parte fua , & la;te-
labore fuo : hoc Dei doniim eft. tur de labore fuo : hoc eft donum Dei.
1
9. Non enim multum recordabitur dierum vi- 1 9. Non enim fatis recordabitur dierum vita?
tae fux
,
quia Deus occupat in lxtitia cor ejus. fua; , e6 quod Deus occupet deliciis cor ejus.
NoIjE ad Versionem antiquam.
f. I 3. Gracum initio habet SiaohtiTtu ,
peribunt ; & pro
pejjima, wot*f. , mala ; & pro manibus,
X-'F'
manu >' csetera
ad verbum. Ambrof. 1. j.deinterpel. Job , c. 4. col. 657. c.
Pereunt
( divitiae
) i
fumma diftndiouc acfollicitudine i fed
alludendo dicit.
't. 14. Ita Gisece, paucis mutatis; nempe ibid, ad-
neftitur t? iroftvfareu , ut eat , ad verbum revertetur ; mm
fequitur a>'s yy.fi , ut fup. dein
, j
vAcv y
?>'} st; ci n'.yia*
OLVit j 'irx ircpeii cc yje-p\ ki/t?' i. e. c nihil occiput i>. la-
tere fuo , ut eat in manu Jua. Hebr. quod ducat in man
Tt~. 15. Eodem redeunt Graeca : Ka! 7? two irorvftt dp-
/>wS"<" tump yap 'irapiysnro , ifiwc, , ocwsmuostou. Kai T15 n*
7TSp!aj-iia ai/Ti/ ii nsjfiel a; avijuov ; Sed
1$ hoc languor mains
;
Jicut enim advenil , ita
j
abibit. Et qua abttndantia ejus qua
laborat in ventum ?Symmacli. Ti * ^<ar:>' Vr /u.ox'^Qat-
ri ; Ambrof. 1. de Nabut. c. 6. col.
J72.
f. Et quidem hoc
pef-
fimus languor
;
ficut enimfuit , ita
5
abiit. Et abundantia ejus
laborat in ventum.
Tf. 16. Ambrof. in Pf. I. col. 750. c. Et quidem omnei
dies ejus in tenebris
, (J
IttSu , < iracundia multi , $$langtto*
re
, tfira : lie etiainl. de Nabut. c. 6. col. 571. f. necaliter
inGrsecoeft. Hebr. textuifavet.
if. 17. Vix melius e Gr. initio tamen deeft quod , ante
vidi ; fed habetur in ed. Compl. fubinde xa*cr , loco opti~
mum ; pauloque poft, dyxtiuQvtm , bonitatem, loco jocun'
ditatem ; extremo ita , ot( avro ftfpk dv-r\i
t
quia hoc pars
ejus.
f. 18. Itidem Grjece, fubnexo uno ptw, poft dedit;
extremo etiam cv ju.iyj,a, in labore
, pro de labore.
Tf'. 19. Grsecum adneftit dure y,eum, ad verbum occu-
pat; ultimoque hub. x/jJi'5 dura > cordis ejus , non cor ;
est. quadrant.
I.
1. Tim,
A D
f. Qiti diligit argmtum , non fatiabitur argenta. Gaud.Brix.
in fertn. p. 965. b. Qui amnt pecuniam ,
non fatiabitur pe-
tuniii : & vero Hieron. loco cit. fubdit : Ubicunque argen-
tum ponimtts ,fecttnditm Greci fermonis ambiguitateni
,
potejl
(J
pecunia transferri: dpyu&M qtupp? utrumqut
fignificat
:
idem etiam in llai. 1. to. 3. 18. f. legit: Qui diligit pecu-
niam , 0 implebitur pecunia.
jf. 10. Non valde diifonant Grxca : 'By v*$i dyaiea-
tvwi ,
gTnit&Mmm toimti dvTwr. Ka! t{ (
ed. Compl. ri;
)
ctrAeci'a tw
'f
dt-'ivi i
iti apX" 7lr Q
W
'^*^c7? .vtv. I.
e. In multitudine bonitalis , multiplicati funt comsdentes cam.
Et quidfortitudo ci ,
qui ab ea 7 quia principium videre ocu-
lis fui:.
Hebr. In multiplicando bonum, multiplicati funt
(omedentes lilud. Et quid retlum dominis Juts ? quinimo vidt-
re oculis ejus.
Ttr. 11. Gisec. habet t? Am , ferv: ,
pro operanti ; ex-
tremoque , >L t iptTcvSirrt Ti icM-rMat, vx. istt a.oj'wv dv-
tlr t? uTTtoxiar i. e. & ei qui fatttratus efi ditefcendo , non
eft
dimittens eum dormire. Symmach. 11 /e vjweftmi tv 7rxi>-
:V V. fxx.xP.tvfiir' quae textui lefpondent : ipii quoquefa-
vet Hebr. Apud Ambrof. in Pf. 1. col.
7J0.
c.
tf Ji
quis
fatiatus ftterit divitiis , non
eft
quifinal eum dormire.
It. iz. A Grxco abeft vox ifta , peffimus ; addit vero
Symmach. y.am. Subinde pro cuftodiri a domino, Sec. le-
gunt LXX. if*cu)So$tnr t imp uvrx , e.; y.ax.>an uvtos , citf-
toditas ei qui ab eis-, in malum ei ; Aquila legit , tie,mrvplr
dv-ra' Mf. Alex, cum edd. Aid. 8c Compl. tic, >txx.!xr d.vr'i.
In Hebr. fie :
Eft
mala infirmitas , vidi fubfole : opulentia
'
cuftodtta dominis fuis in malum fuum. Apud Ambrof. 1. 1.
de Cain , c.
J.
col. 1 04. a.
Eft
languor mains , quem vidi fub
fole : divitias cuftodiri in malum pojjidentis eas : fimiliter 1. de
Nab. c. 5. col. 571. f. & in Pf. i.col.
750.
b. iteml. j.de
interpel. Job , c. 4. col.
657. c. alludens dicit : Vidit Eccle-
Jiaftes
divitias cuftodiri in malum pej/tdenti eas.
CAPUT
Versio antiqua.
V I.
74*
VULGATA NOVA.
llum, quod vidi fub fole, & fveqnens k. T7 St & aliud malum
,
quod vidi fub fole
clef. p. b / apud homines : JLL& quidem frequens apud homines
:
NotjE ad Versionem
antiquam.
ft. 1. Ita Grsece, nifi excipiatur uk. i, ttsmh' trw iwi rlr eul(u~cy
, & multum
eft fub
bemint
i Hebr.
fuper hminem.
LIBER ECCLESIASTES. Cap. VII.
3
6
5
VULGATA NOVA.
i. Vir , cui dedit Deus divitias , & fubftan-
Versio A N T I
Q u A
.
2.. Vir, cui dedit Deus divitias , <5c fubftantiam , ix Comment. S.
tiam , & honorem , & nihil deeft animas fua: ex &c gloriam , & nihil deeft anima: ejus ex omnibus , ftitn.in iccicf.
p.
omnibus
,
qua; defiderat : nee tribuit ei potefta-
tem Deus ut comedat ex eo , fed homo extra-
neus vorabit illud: hoc vanitas, & miferia ma-
gna eft.
3. Si genuerit quifpiam centum liberos
, &
qua? defideravi't: & non dedit ei Deus poteftatem
74<5- 747
ut manducaret ex eo , fed vir alienus comedit il-
lud : haac vanitas eft , languor pellimus.
v
Si genuerit vir centum , <5c annis multis vi-
vixerit multos annos , & plures dies Ktatis ha- xerit, <Sc plures fuerint dies annorum ejus, & ani-
buerit , & anima illius non utatur bonis fub-
ftantia? fuse , fepulturaque careat : de hoc ego
pronuncio quod melior illo fit abortivus.
4. Fruftra enim venit , & pergit ad tenebras
,
& oblivione delebitur nomen ejus.
5
.
Non vidit folem , neque cognovit diftan-
tiam boni & mali
:
6. etiam fi duobus millibus annis vixerit , &
non fuerit perfruitus bonis : nonne ad unum lo-
cum properant omnia ?
7. Omnis labor hominis in ore ejus : fed ani-
ma ejus non implebitur.
8. Quid habet amplius fapiens a ftulto? &
quid pauper, nifi ut pergat illuc , ubi eft vita ?
9.
Melius eft videre quod cupias
,
quam de-
ma ejus non repleatur bonis, nee fepulcrum fue-
rit illi : dixi melius ab eo efie abortivum.
4.
In vanitate quippe venit, & in tenebris va-
dit , & in tenebris nomen ejus abfeondetur.
5.
Et quidem folem non vidit, nee cognovit
requies huic magis quam illi
:
6. & fi vixerit mille annos duplices , & bonita-
tem non vidit : nonne ad locum unum omnia
properant?
7.
Omnis labor hominis in ore ipfius : & qui-
dem anima non implebitur.
8. Quid enim eft amplius fapienti a ftulto 5 quid
pauperi , nifi fcire ut vadat contra vitam ?
9.
Melior eft afpe&us oculorum fuper ambu-
J.Keg.
ij. 14.
13.2.
fiderare quod nefcias : fed & hoc vanitas eft , lantern in anima : led <Sc hoc vanitas , & prxlum-
& prrefumptio fpiritus.
10. Qui futurus eft
,
jam vocatum eft nomen
ejus : & fcitur quod homo fit , & non poffit con-
tra fortiorem fe in judicio contendere.
1 1. Verba funt plurima
,
multamque indif-
putando habentia vanitatem.
NotjE ad Versionem
ptio lpintus.
10. Quid eft quod futurum eft? jam vocatum
eft nomen ejus , & cognitum quia homo eft , &
non poterit judicari cum fortiore fe.
1 1
.
Quia funt verba multa multiplicantia vani-
tatem.
#.
2. Ita in Giseco , nifi quod pro I. dedit , exflat , Aa-
Qti cLvtS , dabit ci ; & inf. iixAiftucti , , nx. t\\misti , dejide-
rabit
, &non dabit , &c. pauloque port , on dtvp
,
quia vir ;
extremo , t?to juartcinm ,
Troiitpx esV hoc vanitas
, <$
langu-or mains e
ft-
-fr. 3. Grasce, loco plures , habetur 7t^ocoti , multitude
qu.ccunque ; fubinde , dial th; diaSaQuvvq, ex bouitate , pro
bonis ; ulrimoque, a^c.^-ov v&sp dvrov to ix.Tpu/j.0. , bonum
fuper turn abortivum ; est. fimilia. Hieron. 1. 3. in epift. ad
Ephel. to. 4. 395.
f. rurfum legit : Si genuerit vir centum
,
$
annos plures vixerit
, tf
niultifuerint dies annorum ejus
,
5 anima illius repleatur bonis
, J
fenultura non Jit ei : dixi:
Melius
ef} fuper eum abortivum. Similiter apud Ambrof. in
Luc. 23.ro. 1. 1534.
f.
&
fepttltitra non
eft
illi: item 1.
3.
de interpei. Job , c. 4. col. 6"j8. c. alludens dicit : De bomi-
fie
, 17; in hoc facnlnm venit
, > vanitatem mundi bujus
, $
tenebras pertulit longxvitate diuturna , Ecclejiaftes pronuticiii-
uit : Quia melior illo abortivus.
Tf. 4. Grscum initio habet : "On Iv /uutuiothti ifaGe , Sec.
ut in Lat. fup. & Hieron. 1. 3. in epift. ad Ephef.
39
j. f.
Quia in vanitate venit
, tf
in tenebris nomen ejus operictnr.
#.
5. Extremo ita Greece : >c, k'x "yvw dronruvtzis tk't
vsrep tStW Nobil.
2?
""* cognovit requietes huic Jupcr h unc ;
A N T I
Q
U A M.
priora fimilia. Hebr. textui magis accedit.
T(r. 6. Apte ad Gr;ecum , exceptis his , yf ft
vixerit
duplices, pro quibus ita:
j,
I'^iios yjMw iruv x.a':oAvs,
$
vixit mille annorum reditus ; at in Ml. Alex, ac ed. Cumpl.
kj si slmcv , ut fupra. Hebr.
&Ji
vixerit mille annos duabus
vicibus , > bonnm non , &c.
#.
7. Iridem Graece , nifi hoc excipias , e<s sopa , pro in
ore; Hebr. ob os.
T?. 8. Grxc.
'
Oti 7r;pi'oTj;a tb Ct-fS ikz\o rli nifcya ,
r ' ' ".'ft c^ ' ' ~ 4 ~ /n
J ion irim$ ctJ^; TroptubMiu xkt;c(.vtiti\<; t,w:t<;. 1. e. (Jnontam
abuudantia fapienti jnper injipientem , eo quod pauper novit
ire adjaciem vit.e. Hebr. Quia quid praftantius fapienti qiiatn
ftulto ? quid ajj/iiilci fcienti pergere ante vitam T
~fr. 9. Gra;c. initio habet >acoi', de more , loco melior,
ablque feq.
eft
; deeft etiam in , ante anima ; reliqua concor-
dant. Symm. in piincipio legit : B/^T/ok -rr^^J.-muv , &c.
t- 10. Eadem funt in Grseco , prater leqq. Ei't; eytrtr
To , Si quidJit it , loco Ouid
eft
quodfuturum
eft
? ( Ml . Alex,
habet H ri ; ) fubinde pro quia , exftat ,
quod ; in editio-
ne Compl. t/; extremo conflanter, Jsr;/> duror , fuper fe ,
non fimplicitery?.
t. 11. Itidem Graece.
74
8.
CAPUT VII.
Ql
Trov,
11. I.
VuiGATA NOVA.
Uid necefle eft homini majora fe qua-
ere , ciim ignoret quid conducat fibi
in vita fua
, numero dierum peregrinationis fux
,
& tempore
,
quod velut umbra preterit ? Aut
quis ei poterit indicare quid poft eum futurum fub lit poft eum fub fole ?
fole fit ?
1. Melius eft nomen bonum
,
quam unguenta
Versio antiqua.
1.
/~\
Uid eft amplius homini? quis enim cog
VJ^ novit quid lit bonum homini in vita
, nu- Bit
mero dierum vita; vanitatis ejus ? & faciet eos 74
8
quali umbram : quia quis annuntiabit homini quid
E.v Comment. 5.
ton. in EccleJ.p.
2. Bonum eft nomen , fuper oleum bonum 5 &
dies mortis fuper diem nativitatis ejus. .
3
.
Melius eft ire ad domum luctus
,
quam ad
domum convivii ; in quo finis eft omnis hominis
,
&qui vivit , dabit ad cor fuum.
sionem antiqua m.
-fr. 1. Graccum delet tc quid fit ,
ponitque fti/niv , nu- ~t. 2. Ad verbum c Grjeco , detracto ult. ejus; imo ad-
tncrnm
, pro numero ; item loco Jaciet eos quaji umbram , ha- ditur in Mf. Alex, ac ed. Compl. Au&oi 1. de dupl. martyr,
bet reroufter mi-ra. cV oxik , fecit eain umbra; Vet. autemlib. apud Cypr.
p. 587. legit : Melius
eft
nomen bonum
, Jttper
unus , tefle Nubiiio
, iitomtti i/t; w; Midf csetera qua- unguenta preiiofa.
drant. it-
J.
Ua Giaecc, paucis exceptis; nempe initio habe-
2";. II. . Zz ij
pretiofa ; & dies mortis die nativitatis.
3
. Melius eft ire ad domum luftus, quam ad do-
mum convivii : in ilia enim finis cuntftorum admo-
netur hominum, & vivens cogitat quid futurum fit.
NotjE ad Ver
74?
3
6
4
LIBER
ECCLESIASTES.
Cap. VII.
VERSIO ANTIQUA.
Ix Comment. S. 4. Melior eft ira quam rifus : quia in mcerore
jiieran.inEcckf.f.
vultus emendabitur cor.
742*
__
5. Cor fapientium in domo lu&us , & cor in-
fipientium in domo laetitiae.
6. Melius eft audire correptionem fapientis, fu-
per virum audientem carmen ftukorum :
7. quia ficut vox fpinarum fub olla , fie rifus
ftulti : led & hoc vanitas.
yjo. 8. Calumnia conturbat fapientem , & perdet
cor fortirudinis ejus.
9
. Melius eft noviflimum fermonis
,
quam prin-
eipium ejus. Melior eft patiens fuper excelfum
fpiritu.
1 o. Ne feftines in fpiritu tuo ut irafcaris : quia
ira in finu ftultorum requiefcit.
7jfi. 1 1 . Ne dixeris : Quid fa&um eft
,
quia dies prio-
res erant meliores quam ifti J non enim fapienter
interrogafti de hoc.
1 2. Bona eft fapientia cum hoereditate , & am-
plius videnribus folem.
1 3
.
Quia quomodo umbra fapienticc , fie umbra
argenti 5 & quod plus eft , fcientia fapiehtiae vivi-
ficabit habentem fe.
7J2.
14- Vide opera Dei : quoniam quis poterit ad-
ornare quern Deus perverterit ?
15. In die boniratis efto in bono
,
& in die
malo vide : & quidem iftud congruum huic fecit
Deus ad loquendum , ut non inveniat homo poft

eum quidquam.
55. 16. Omnia vidi in diebus vanitatis mex : Eft
juftus periens in juftitia fua , & eft impius longae-
vus in malitia fua.
1
7. Noli effe juftus multum : & ne quarras am-
ap.
VULGATA NOVA.
4.
Melior eft ira rifu : quia per triftitiam
vul-
tus ,
corrigitur animus delinquents.
5. Cor fapientium ubi triftitia eft
, & cor ftul-
torum ubi lsetitia.
6. Melius eft a fapiente corripi
,
quam ftul-
torum adulatione decipi
:
7. quia ficut fonitus fpinarum ardentium fu'o
olla , fie rifus ftulti : fed & hoc vanitas.
8. Calumnia conturbat fapientem
, & perdet
robur cordis illius.
9.
Melior eft finis orationis
,
quam princl-
pium. Melior eft patiens arrogante.
quia ira in
tur 7a0op , lonum , loco melius ; repetiturque ire
,
port:
conjunct, quam ; exinde ita , xa.6;T< t?to t;m$ , &c. eo quod
hie cjl finis , &c. extremo additur ttycSor , verbo Habit. In
Hebr. deeft to bonum ; caetera ut in Gr. Ambrof. epill.
6$.
col. 1047. f. & 1. de fug. fsec. c. 1. col. 418. c. legit : Melius
eft
enim ire in domum lutliis ,
quam in domum gaitdii. Au-
guir. 1. 17. de civic. Dei , c. 20. to. 7. 484. f. Melius efl
ne in domum lutliis
, quam ire in domum pottis ; Gr. vtoto.
Jf. 4.
Giarcum : 'Aya^oy Qvfiic, imtp yehanct,' or/ cV y.a-
KiV- -zQ^QtiirV dyotkw/kuotTcu v.a.o6\la. Bonum efl ira fuper ri-
ff.m : quia in malo vultus
fiet
bonum cor. Hebr. quia in
triftitia vultus jucundnm corerit.
Ttr.
J.
Itidem Graece.Apud Ambrof. 1. deTob. c. r. col.
J02.
b. Cor ftpientnm in domo litilits , cor autemftultorum in
domo epulantium : at in Pf. 1. col.
748. e. & 1. 2. de poenit.
col.
427. e. legit epularum. Similiter Auguft. 1. 17. deciv.
Dei , c. 20. col. 484. f. Cor fapientium in domo Incuts
,
$$
cor injip. in domo epnlarnm.
"if. 6. Grsece conftanter ayctSov , loco melius ; reliqua
concordant ad verbum. Ambrof. inPf. 1. col. 748. e. leg.
Melius
eft
audire increpationem Japientis , magis quam virion
audientem canticum ftultorum.
"t. 7. Ambrof. 1. de exhort, virginit. col. 297. e. Sicut
vox fpinarum fub olla , ita rifus ftultorum ; quae Graico tex-
cui refpondent ad verbtun. Hebr. vero textui Lat. confo-
nat : unde concludi polfet Hieronymum addidiife voculam
quia de Hebrgeo , & pofuilfc /?/(?' , num. ling, juxta idem
Hebr. led inMf.JAlex. pariter habetur initio', oTt,^uia.
~t. 8. Grjecum habec ijr;i<p< pet , circunifcrt ,
pro contur-
bat ; dein , dtfiMuot,^ perdit : undeHieron. ibid. Pro eo
vero quod LXX.
tf
Aquila, & Tbeod. interpretaii fitut, peidic
cor fvftviixs dvrx , 'deft, fortitudinis
, Jive vigoris ejus
,
Symmachus ait, 6c perdit cor matthana, id
eft,
donuni
;
tarn verbum Hebr. quam interpretationem ejus copttlatts , &fa-
aens ilium Jftifttm , qui alibi fcriptus
eft
; Excscant munera
eriam fapientium oculos.
f. 9. In Grxco fimiliter : 'AvaOi) i'%:ctv *oja>y visip dp-
yytv dvTb. 'A7a?sv /^ay.fm^rvua ii&lp v-Iiimy ny.u/^c/.Ti. Ap.
Symmacb, BtVno t/>o? *?}*, th$ dpyji; dun > Sec. A pud
Hieron.l. 1. contra Jovin. to. 4. 171. a. Meliora funt no-
-.ijfima fermonis ,
quam initium ejus.
Tfr. 10. Ita rurfum in Graeco , excepto ult. djec7rav'eiTxi
,
requiefcet : ita quoque in Hebr. Apud Ambrof. veio 1. de
exhort, virginit. col. 298. a. No//jefttnare infpiritu tuo iraf-
li : quia ira inJinu ftultorum requiefcit,
t . 11. tacluiii rurfus habec Hieton. 1. 1, contra Joyin.
No TjE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
10. Ne fis velox ad irafcendum
finu ftulti requiefcit.
1 1 . Ne dicas : Quid putas caufa? eft quod
priora tempora meliora fuere quam nunc funt?
ftulta enim eft hujulcemodi interrogatio.
1 z. Utilior eft fapientia cum divitiis , & ma-
gis prodeft videntibus folem.
1 3 . Sicut enim protegit fapientia , fie prote-
git pecunia : hoc autem plus habet eruditio &
lapientia
,
quod vitam tribuunt pofleflbri fuo.
14. Conlidera opera Dei, quod nemo poflit
corrigere quern ille defpexerit.
15. In die bona fruere bonis , & malam diem
prajcave : ficut enim hanc, fie & illam fecit Deus,
ut non inveniat homo contra eum juftas queri-
monias.
1 6. Hsc quoque vidi in diebus vanitatis mea?
:
Juftus perit in juftitia fua , & impius multo vi-
vit tempore in malitia fua.
17. Noli effe juftus multum : neque plus fa-
985.
to. 4. 171. a. prater unum quia non , pro 0 enim. Gra-
ce , loco meliores quam
ifti , legitur dyabul u&lf> TauTcu; ,
deinde fie ,'o-n uter ocpla. ; cset. utin Lat. fup. Hieron. quo-
que 1. 1. in ep. ad Gal. to. 4. 226. e. leg. Ne dixeris : Qui*
dies met priores erant boni fuper iftos : & in Amos 6. to.
5.
142
J.
d. Ne dixeris : Dies priores meliores erant mihi quam
if-
ti : quoniam non in fapientia interrogas fuper hoc. Symmach.
vertit , iydp
<f>
or!f*a; , non enim prudenter.
"t. 12. Sic in Graeco eft. Item apud Ambrof. ep.
45.
col.
a. Bona
eft
fapientia cum baredilate.
fp. 15. In Graxo
:'
On cV ma dvrvi w Qctpia , a'; w.id
df
'/vpih' Kj 7tipiOF\P. '/vu.t'jii; tv.e, ezipleti ZfiiOTinmm lit irap' dv-
ryg' i. e. Quia in umbra ejus fapientia , ficut umbra argenti ;
2? abundantia fcientia fapientia vivificabit eum
,
qui ab ea.
Symmach. Suswl Qctplcc , cJ; oxf7r(J to dpyv&tot. Schol. 11 cc-
tptx i\i.<s<ii<jci Ti?; iyjivlas dvrw. Hierun. quoque in explanar.
ait : Symmachus more fuo etiam in hoc loco manifeftths inter-
pretatus
eft
, dicens : Quomodo protegit fapientia , fimiliter
protect pecunia : & paulo fup. $$
amplilts
, fcientiafapien-
tia vivificabit habentem
fe.
Hebr. Quia in umbra fapientia, in
umbra argenti i j
praftantia fcientia fapientia vivificabit pa-
tronos fnos , leu babentes earn.
y. 14. Edit. nov. Hieron. ultimo fert percnterit, fed ma-
le ; Grace conftancer, Suxspi'^n du-rov
,
perverterit eum: 8c
Hieron. ipfe inf.
755.
a. aic : quis poterit adomare quodper-
verterit Dens ? In Hebr. pariter
,
quis poterit dirigere quern
depravaverit ipfe?
TSf. 15. Nonnulla variant Giasce ; nempe pro
efto , habe-
tur ?y'.i , vive ; fed apud Symmachum s'oi ; fubinde iteruin
ponitur iA? , vide , ante to in die , minime fub'.ato eo poll
vocem malo
,
pro qua ult. xa>ci'; , mali ; deinde fie : xcc! y$
Qvv Tirtp Qvfi.(puvo><; t?tc iisomar I foe oje/si x>ia; , $5 1"'
m
dem huic congrnenter iftud feat Deus de laqnela : fed in al.
cud. vet. tefle Nobilio, x/ >e tHo rtfa evfitputm' in Mf.
Alex. t?to Qi'/j.(puvovT$TC' in edd. Aid. & Compl. Qur tStj-g
Qu/41<'j>vofTitTO>. In Hebr. etiam hoc contra hocfecit Deusfuper
verbum
, quod non inveniret , &c.
"t. 16. Sic eft in Hebr. textu. Grsecum habet JV/xa'a
,
jitfto ,
pro juftitia ; Symmachus vero, in Aikolkcvh) ; rurfum
LXX. ultair , manens ,
pro longavus ; Aquila , /nxxprvair
i
cxtera quadrant. Idem Hieron. 1. I. & 2. contra Pelag.
to. 4. 509. f. ju. a. legit :
Eft
enim juftus
qui perit in
juf-
titia fua. Ambroliaft. col. 98. b. Noli juftus effe
multum:
eft
enim qui peril in fua juftitia : at inf. 244. a. quia
eft
qui
perit in fuo jufto.
t. 17. Idem Hieron. infra : noli qusrtr ampli'us , ne
LIBER ECCLESIASTES. Cap. VII.
VULGATA NOVA.
pias quam necefle eft , nc obftupefcas.
1 8. Ne impie agas multiim : & noli efle ftul-
Veksi
55
z. Par.
6.16.
Prov.
20. 9.
J. Jonn.
1.8.
tus , ne monans in tempore non tuo.
1
9. Bonum ell te fuftentnre juftum , fed &
ab illo ne fubtrahas nianum tuam : quia qui ti-
met Deum , nihil negligit.
10, Sapientia confortavit fapientem fuper de-
cern principes civitatis.
2 1 . Non eft enim homo juftus in terra
,
qui
faciat bonum , & non peccet.
Sed 8c cundtis fermonibus
,
qui dicun-
ne forte audias tur , ne accommodes cor tuum
fervum tuum maledicentem tibi:
2
} . fcit enim confcientia tua
,
quia & tu cre-
brt) maledixifti aliis.
24. Cunfta tentavi in fapientia : Dixi : Sa-
piens efficiar : & ipfa longius receffit a me
15. multo magis quam erat : & alta profun-
ditas
,
quis inveniet earn ?
16. Luftravi univerfa animomeo,ut fcirem,
& conllderarem , & quxrerem fapientiam , &
rationem : & ut cognofcerem impietatem ftulti,
& errorem imprudentium :
27. & inveni amariorem morte mulierem
,
qua: laqueus venatorum eft , & fagena cor ejus
,
vincula funt manus illius : qui placet Deo , effu-
giet illam : qui autem peccator eft , capietur ab
ilia.
28. Ecce hoc inveni , dixit Ecclefiaftes , unum
& alteram
, ut invenirem rationem
,
NoTjE AD VERSIONEM
tontnrbtris ,fve,ne obftupefcas : at 1. I. contra Pelag. to. 4.
JIO. a. ita legit : Ne jis juftus multiim : nee quajiperfapien-
tiam qnxras jnperflua, ne forte obftupefcas. Cypr.l. 3. Tef-
tim. p. 319. c. Noli
effe
multiim
juftus:
s noli argumeutari
plufquam opertct. Facund. Herm. 1. 8. Sirmond. to. 2.
p.
66 1 . b. Noli
efjftci juftus multiim : 2? noli argumentari abun
-
danter , ne forte obftupefcas. Grsec. Mvi yltv Aikccici; ssot.u' pw-
JVe ccpi'^y Tcz&aya. , /uti 7tot ix.ir*a.yr!<;. Ambrof. 1. 1 . de pce-
nit. col. 389. c. Noli juftus effe nimiiim : &1. deob.Theod.
col. 1205. a. Noli effe
nimiiim
juftus : 6c epift. 7. col.
778.
A N T I
Q
U A.
pliuS
,
nc obftupefcas.
Ex Comment. S.
1 8. Ne impie agas multiim : & noli effe ftultus,
^^on.mLcdej.f,
ne moriaris in tempore non tuo. 7J4
19. Bonum eft retinere te iftud, & quidem ab
hoc ne dimittas manum tuam : quoniam qui ti-
met Deum , egredietur ad omnia.
zo. Sapientia confortabit fapientem fliper
de-
cern poteftatem habentes, qui hint in civuate :
2. 1
.
quia non eft homo juftus in terra
,
qui faciat
bonum , & non peccet.
zz. Et quidem in omnes fermones, quos lo- 7;j.
quentur
, ne dederis cor tuum : quia non audies fer-
vum tuum maledicentem tibi
:
23. etenim frequenter fcit cor tuum, quia &
tu maledixifti aliis.
24. Omnia hxc tentavi in fapientia 5 & dixi
:
Sapiens efficiar : & ipfa longius facia eft a me
25. magis quam erat : 6c alta profunditas
,
quis
inveniet earn ?
z6. Circuivi ego , & cor meum , ut fcirem , & 755.
confiderarem
, & quaererem fapientiam , & ratio-
nem : & ut cognofcerem
impietatem ftulti , 6c
imprudentium errorem
:
zy. & invenio ego amariorem morte mulie-
rem
,
quae eft laqueus, 6c fagenae cor ejus , vincula
manus ejus : bonus coram Deo, eruetur ab ea j 6c
peccator capietur in ilia.
28. Ecce hoc inveni, dixit Ecclefiaftes,
imam
ad imam , ut invenirem numerum
,
A N
e. Noli effe multiimfapiens. Hebr. NeJis juftus multiim:
$$
tieJis fapiens abundanter 1 ut quid dejotaberis ?
f. 18. Sic habet Facund. Hermian. ubi fup. p. 661. b.
excepta voce durus , loco ftultus ; & fane in Gr. euMpit; ;
cxt. ut in Lat. fupra. Hebr. Nejis improbus multiim :
$$
ne
Jis ftultus ; ut quid morieris in non tempore tuo ? Quidam
Mfs. Hieron. fimiliter habent fup. ut quid morieris ? fed alii
cum editt. vet. ne moriaris , utinGraeco. Hieron. etiam in
comment, legit , ne moriaris i quod ita explicat : Nolipecca-
lis adjicere peccata , ne provoces Deum etiam hie tibi inferre
fupplicium.
Ttr , 19. Pro retinere te iftud , Graecum habet , to Wxfff-
&ai ffs Iv TXTOt , inb.trere te in hoc ; fubinde
, pii pudrrii; , ne
(ontamines , loco ne dimittas ; extremo , or; ipoQitpiitoig toV
5f iifhivttta.1 ta.ira.rra., quia timentibus Deum egrcdien-
tttr omnia. At in M(. Alex. S po^a^o; ; apud Symmach.
yxp j)oa/^jo? tov ssV
i J is^iMvcirxi t< -xuvTa. In Hebr.
fie : Bonum quod apprehendas in hoc
, f^
etiam ab hoc ne quief-
1 ere facias manum tuam : quia timens Deum , egredietur om-
nia hxc. Facund. Hermian. 1. 8. Sirm. to. i. p. >c>i. ele-
git : Bonum eftparcere te in hoc , eqnidem ab hoc noli contami-
nare manum tuam : quia is qui timet Deum , evadit omnia.
if. 20. Eadem funt in Gracco
,
praeter unum /ScuSiiW , ad-
jnvabit, pro confortabit ; fed ap. Aquil. au%viir, in Hebr.
roborabit. Hieron. tamen in comment. Ieclioni LXX. favet
,
dicens : Decern
,
qui poteftatem habent
, {$ in tirbe conjiftunt ,
angeli funt ,
qui anxiliantur humano generi : fed Ji
quis
(onjideret omnia anxilia , majus
eft
auxilium fapientia.
If. 21. Eadem rurfus legit Hieron. 1. 1. in Gal. 3.10.4.
col.
257. f. Gra;c. "On aV9pco7ro; $*. en /i)tioc w rr! 7, 0;
ironies! dyaUy , ij iy__ dfta.fmiQTa.f quae Latino refpondent
fup.
ir. 22. Grscum adneclit vocem aeeGsTs , impii , ad ver-
bum loqnentttr i habetque ,kh %r\c, , ne pofueris , loco n: dede-
ris ; fubinde , oVw; H*
uxicne, > ut non audias ; caitera ut in
Lat. fupra. Hebr. Etiam omnibus verbis ,qu& loqisentur , ne
des cor tuum : ut non audias
, &c.
f. 23. Hsec Hebraro refpondent. At in Grarco fie : cV;
VMIiXMS 7WI1l>ll!c!TCtl CE , *, XaSo'jKS 7TMS XKXWCEI X.1(>JiA
T I
Q
U A M.
!< , OTi oiq xai 7 oO x.et,TnpajSu> Irepve,' quia frequenter maligna.
bitur in te , > mnltis modis male ajficiet cor tuum , nempe
quia g? tu maledixifti aliis.
t. 24. Ad verbum e Gra*co , detrado uno tj , ante di-
xi. Apud Ambrof. in Pf.
43. col. 906. d.Dixi: Sapientiam
requiram : 3 ipfa longsfacia
eft
a me.
tf\ 25. Ita in Graeco, prxter hoc 1. fttwpw (nstp V,
longe fuper id quod eram , loco magis quam erat. Ap. Am-
brof. in Pf.
43.
col. 906. d. longe magis quam erat :
^5
in pro-
funda , altitndinem quis inveniet ejus ? Hebraeum textui fa-
vet.
f
t. i6. Simiiia in Grxco
, prseter feqq. ult. olct&i d<py.
tvmt , K) iyxnpUv , i, iriet>popa.v , impii ftultitiam
, 5 tnrbu-
lentiam,
tf
circumlationem, loco impietatem
ftulti, &c. Hebr.
habet impietatem ftultnu-,^ fatuitatcm infaniarum. Nota n'-
tionem fup. fumi pro computations LXX. enim hab. \j.)~acr ;
Aquila
, toyiefi.it ; Hebr.fupputationem. Ambrof. 1. de bono
tnort. c. 7. p. 402. b. ita legit : Circuivit cor meum , ut
fci-
rem impii Utitiam
, tf
confiderarem
, ^
quareremfapientiam
,
5? numerum : $
utfcirem per imperium Utitiam,
j moltftiam,
? jaclationem :ed. Ald.hab. (MMptcty, non SyMfiau. Aug.
1. 2. de lib. arb. col.
59 J.
e. Circuivi ego
, 5 cor meum , ut
fcirem
, %j confiderarem , j
qnxrerem fapientiam , tf
nume-
rum; quae textum Hieronymianum pene ad verbum refe-
runt. Hieron. quoque in comment, ait LXX. pofuili'e : Cir-
cuivi ego
, & cor meum , ut cognofcerem , &c.
~t. 27. Simiiia Gr. habet Vat. nil? quod initio port ego
,
addit avTw , earn , fhuimque , ?p^ >
C>
dicam ; at in Ml",
Alex, deell
5,
ipa , licut in edd. Aid. & Compl. Subinde.
in Vatic. a\e<s/K.c$ tie, yj'rzsce, tarric; item apud Hieron. epill.
ad Fabiol. de xlii. manf. to. 2. 598. b. vinculum in mani-
bus ejus : fed apud Symmach. non e?s %!iai<; , fed ;
.
Apud Ambrof. 1. de bonomort.c. 7. col. 402. b. lie : Etin-
veni ego earn amariorem
,
quam mortem. Gra;c. itin.piiip<)r
virsp QavUTor Qvr tw yvvxlux , &c. De praep. autem Ciiy an:e
yvts.ln.ee., vide Coteler. not. in 1. 2. Conftitut. Apod,
p. 133. e. Hue redeunt qua: citat Hilar, in Pf. 123. col.
401. a. 527. c. Oculus meretricis , laqueus peccuoris. Itidem
Hieron. in Ezech. 29. ccl. 901. d.
if. 28. Suffragatur Grcum , nil! quod extremo habet
,
fact t>i /MX , ft ivpiit toyupn.it , una ad unam , at invenirem
rationem : in edit. Compl. /jiS tji /uiu. Obfervat Hieron.
fup. Efebo/i , quod omnes , voce confena , toyn/ifc tranftuU-
runt
, fecundhm llebnei fermonis ambiguitatem
, 5
numerum
,
%j
fummam
, <J
rationem, ^ cogitationem poffe did : &.
infra : Pro eo autem quod , inquit ,fermoncm Hebr.tum intcr-
pretantes , diximus unam ad unam , ut iuveniatur numerus
,
five fumma , five ratio , ant cogitatio , apcrtius interpreta-
tm
eft
Syntmacbus : unum ad unum invenire rationem : quod
$66
LIBER ECCLESIASTES.
Versio antiqua.
29. quern adhuc quzefivit anima mea, & non
Cap. VIII.
VuiGATA NOVA.
1.x Comment. S,
Iiieron.mEccief.p.
inveni. Hominem unum de mille inveni, & mu-
7S$.
7J7. 7J8.
29. quam adhuc quaerit anima mea , & non
inveni. Virum de mille unum reperi , mulierem
ex omnibus non inveni.
jo. Solummodo hoc inveni, quod fecerit
lierem in omnibus his non inveni
30. Solummodo hoc inveni, quia fecit Deus
hominem rectum , & ipfi quaefierunt COgitationes Deus hominem rectum
, & ipfe fe infinitis mif-
multas. Quis novit fapientes 1 & quis novit folu- cuerit qusftionibus. Quis talis ut fapiens eft ? &
tionem verbi ? <l
u's cognovit folutionem verbi ?
Noli AD VERSIONEM A N T I Q U A M.
enim ties folemtts abfolute ?
neutraliter appellare Hebrai th , &c. ut in Lat. Symmachus initio habet, p&m iTt. Hie-
feminino genere pronttuciaiit , Jicut in Vfalmo : Unam petii a ron. infra non pofuit quidem to Quis novit fapientes ? fed
,
Qjtis itct ntfapiens , ut in Hebr. verum poft paulo ait : LXX.
pro eo quod nos pofuimus , Quis ita ut fapiens ? tranftulerunt
,
Quis novitfapientes ? quam le&ionem prastulimus , pro mo.
re noftro. Idem Hieron. 1. I. contra Jovin. to. 4. 171. b.
ita legit : Veruntamen reperi ,
quod fecit Deus hominem rec-
tum, <$ ipji quxjierunt cogitationes malas. Auguft. vero fer.
284. to.
J.
1141. e. Fecit Deus hominem rellum
, ^
ipji ex*
qttijierunt cogit. multas.
Domino , hanc requiram ;
pro eo quod
eft
unum
fr. 19. Itidem Gra?ce, pofito uno ? , ante hominem.
Hieron. quoque in Mich. 7. to. 3. 1549.
e. legit : Et homi-
nem unum de mille inveni, Sec. ut fup. fimiliter 1. 1. con-
tra Jovin. to. 4. 171. b. Auftor vero op. imp. in Matth.
horn. 31. p. 155. d. In mille -virum bonuminvenies ; in om-
nibus autem his mulierem non invenits.
'f, jo. Grace. iWv IS't t?to tScg* , e&omctv to; sut
CAPUT VIII.
Versio antiqua.
F-x Comment. S. 1.
Q
Apientia hominis illuminabit vultum ejus,
Hieron. inEcekf.p.
o& impudens vultu luo odietur.
7S7- 7S%>
z. Os regis cuftodi , & de juramento , & de ver-
bo Dei
3
.
ne feftines a facie ejus ambulare , & ne ftes
in verbo malo :quoniam omne, quod voluerit,
faciet
:
4.
ficut dixerit rex, poteftatem habens : 6c quis
dicet ei : Quid facis ?
7S9-
>
Quicuftoditmandatum,noncognofcetver-
bum malum. Et tempus , & judicium cognofcit
cor fapientis.
6
.
Quia omni negotio eft tempus , 5c judicium
:
quia fcientia hominis multa fuper eum :
7.
quia nefcit quod futurum eft ; ficutenim erit,
quis annuntiabit ei ?
VUICATA NOVA.
i. OApientia hominis lucet in vultu ejus, & Sup. 2,
Opotentiflimus faciem illius commutabit. 14
z. Ego os regis obfervo, & pra;cepta jura-
menti Dei.
3
.
Ne feftines recedere a facie ejus , neque
permaneas in opere malo : quia omne
,
quod vo-
luerit , faciet
:
4. & fermo illius poteftate plenus eft : nee
dicere ei quifquam poteft : Quare ita facis ?
j. Qui cuftodit pra:ceptum , non experietur
quidquam mali. Tempus & refponfionem cor
fapientis intelligit.
6. Omni negotio tempus eft , & opportunitas
,
& multa hominis afflictio :
7.
quia ignorat pra;terita , & fatura nullo
fcire poteft nuncio.
NflT AD VERSIONEM ANTIQUA M.
?. 1. Ita Grsecc : pofteriorem autem verficulum ita re-
fert Hieron. ex Hebr. tffirtisfaciemfutm commutabit :fed
inf. dicit , horum loco LXX. pofuifle :
#
impudens vultu (do
odietur ; vel imp; obus facie Jua odietur ; quam leclioneni
?
impudens , &c. prarferendam duximus : nunc etiam in Gr.
k, caciJ ; Ti r&Qi &c. Priorem fententiam rurfum citat
Hieron. in Ifai.
Jo",
to. 5. 412. f. Sapieutia hominis illuuti-
nat faciem ejus.
Tt
-
. 2. Hunc verfic. primodum ita refert Hieron. ibid.
Ego os regis etiftodio , [3
hquelam juramenti Dei : fed poft
paulo ait LXX. imperative wo^dixille : Os regis cuftodi ; &
infra : LXX. inquit , alner iranftulerunt , dicentes : Et de ju-
ramento
,
tf
de verbo Dei ne feftines , Sec. Non tamen ita fe-
runt veteres editt. ibid, fed hoc modo :
tf
de verbo jura-
menti Dei ne feftines i qua: Grarco hodierno refpondent
ad verbum. Verum hanc ult. antea editorum lectionem im-
probat ac refpuit Martianaeus nofter : ita enim duTeric No-
tat, in hunc loc. Hoc item loco praster verficulum Gra:-
cum fuperflue adjetlum, mutant etiam ("editt. )
contex-
turn Sacrum LXX. Interpretum , legentes : de verbo jura-
menti Dei ne feftines , &c. cum manifeftiirime comprobetur
j) ex comment. Hieron. aliter quam apud LXX. conferiptum
fuifie in divinis Voluminibus , fcilicet , de juramento Dei ,
j) five de verbo jitramenti Dei , non de juramento , tf
de verbo
>, Dei, quemadmodum legebatur in LXX. Translatorum ed.
j,
Quifquis igitur hie animum attenderit , veram elfe lectio-
j) nem omnium Mfs. codicumnobifcumagnofcet. 5) Non ideo
tamen primiim in mente fuit iftam adhibere lectionem,
^
de juramento , ; de verbo Dei ; imo vero Lat. aliam ad-
mittere , de verbo juramenti Dei , maxime cum hodie in ed.
LXX. conitanter ita legatur : ~S.iiy.a, fcauKui qjvMiUpv, k,
3-ff
1 toy* ifW 0 ,>i c-w\si\a.c-i\e,. At pondere victi fumus
8c auCtoritate Mfs. omnium codicum , a quibus difcedere,
ficut Martianaeo , ita nobis religio fuit. Ut utell dehac vo-
cum mutatione , ilia lectio quam praeferimus , cum Mfs.
omnibus codd. congruit , ut etiam impvobabile non fit,
vel ita in Mf. fuo Grsco legifle Hieronymum , vel etiam
hoc modo fcriptum fuilfe in antiqua Verfione Latina , cu-
ju* verba retuleritS. Doclor. In Hebr. fie: Ego os regis ob-
fervo , i$ fuper verbum juramenti Dei. Vide fis plura apud
Nobilium.
tf\ 3. Ita let'itur Grxce, nifi quod pro ambulare, ha-
betur -TTcciuCA , ambttlabis ,
polita virgula poi\jeftine
s
, de-
tracts vero conjunct. ^ ,
port ambulare, leu aitre
, quem-
admodum legit Hieronymus iupra. In Hebr. fie: ne /it
jeftinus , a faciebtts ejus abibis ; ne
ftes , &c. ut fupra. Ap.
Ambrof. in Pf. r. col. 748. f. hox pauca : noli flare in
Jermone malo.
W. 4. Ita rurfum Gracce, fublato uno dixerit. In Mf.
tamen Alex, eft : wkic, fitzeiMot; tipeiifay , jvaMr t, r!g
y
Sec. In Hebr. fie : in quo verbum regis imperium : i$
quis
duet ei : Ot-id f.icies 1 In Mf. etiam Alex. Xi irotiQea; , al.
noiiii;.
TC. $. Ad verbum e Graeco ,
praeter hoc
, &
judicium,
pro quo fimpliciter , ytfhtat ,
judicii. In Hebr.
5
judicium
cognojeet , &c.
T?. 6. Sic iterum in Gratco. Hieron. verficulum pofrer.
ita refert primo : afficlio quippe hominis multafuper eum : fed
paulo poft monet apud LXX. legi fcientiam , non affiJio-
r.cm , feu malitiam. Pro eo autem quod , inquit , LXX. Inter-
pretes dixernnt : quia fcientia hominis multa iuper eum : i
Hebrao malitiam habet, non fcientiam : fed quia res ,y daleth
litter* Hebra'ica , excepto parvo apice ,Jimiles funt ; pro raath,
legerunt dath, id
eft,
pro malitia , fcientiam. In Hebr. prae-
terea ell voluntati
,
pro negotio.
if. 7. Grsce, pro nefcit, yx.i's'iyivucK'jiy , non
eft
qui co-
gnofcat ; & inf. on xaEJ; ,
quiaJicut ,
pro ficut enim ; cset.
limilia : apud Symmachum , ti's -jif
rol , &c. Exinde Hie-
ron. ait: lllud qnoqrte quod in
fine
horum verfuum fcriptum
efl; quia nefcit quod factum fit ; & quid futurum lit port
eum
,
quis annuntiabit ei ? de verbo ad verbum nunc ex Jer-
mone Hebr.to tranflulimus , Ht ejje fenjum alteram noveri-
mus ,
quod filicet nee ea qua prxtericrint fcire pojjiimtts , nee
ea qua futura tint , ita ut funt fatura , cognofcere. Ex his
porro liquet , inquit noiter Marrianasus , Hieronymum in
contextu Sacro coaptade fe confuetudini LXX. Interpre-
tum ; in commentario autem de verbo ad verbum ex He-
brso fermone cranftuliffe. Vide fis plura ibid, Not.c, Idem
LIBER
ECCLESIASTES. Cap. VIII.
367
VULGATA
NOVA.
8. Non eft in hominis poteftate prohibere
fpiritum , nee habet poteftatem in die morris,
nee finitur quiefcere ingruente bello , neque fal-
vabit impietas impium.
9.
Omnia h;ec confideravi , & dedi cor meum
in cunicis operibus
,
qus fiunt Tub lole. Inter-
num dominatur homo homini in malum fuum.
10. Vidi impios fepultos : qui etiam cum ad-
huc viverent , in loco fan&o erant , & lauda-
bantur in civirate quafi juftorum operum : fed &
hoc vanitas eft.
1 1
.
Etenim quia non profertur cito contra
malos fententia , abfque timore ullo filii homi-
num perpetrant mala.
1 z . Attamen peccator ex eo quod centies
facit malum , & per patientiam fuftentatur , ego
cognovi quod erit bonum timentibus Deum
,
qui
verentur faciem ejus.
1 3
.
Non fit bonum impio ,
nee prolongen-
tur dies ejus , fed quafi umbra tranfeant qui non
eiment faciem Domini.
14.
Eft & alia vanitas
,
qua? fit fuper ter-
rain : funtjufti, quibus mala proveniunt
,
quafi
opera egerint impiorum : & lunt impii
,
qui ita
lecuri funt
,
quafi juftorum fadba habeant : fed &
hoc vaniftimum judico.
15. Laudavi igitur laHitlam
,
quod non efiet
homini bonum fub fole , nifi quod comederet,
& biberet , atque gauderet : & hoc folum fecum
auferret de labore liio , in diebus vita; fua;
,
quos
dedit ei Deus fub fole.
16. Et appofui cor meum ut fcirem fapien-
tiam , & inteiligerem diftentionem qua; verfatur
in terra : eft homo
,
qui diebus & noctibus fom-
num non capit oculis.
17. Et intellexi
,
quod omnium operum Dei
nulla m poflit homo invenire rationem eorum
,
qua; riunt fub fole : & quanto plus laboraverit
ad qua;rendum , tanto minus inveniat : etiam fi
dixerit fapiens fe none, non poterit' reperire.
NOT* AD VERSIONEM
V e r s 1 o antioua.
8. Non eft homo poteftatem habens in fpiri- Ex Comment. S,
turn, ut prohibeat fpiritum : & non eft potens in
JUeron.mEcdef.p.
die morris, & non eft emiino in bello, & non
759
falvabit impietas habentem fe.
9.
Omnia haec vidi, & dedi cor meum in omne jCo.
opus, quod ficium eft fub fole. Et dominatus eft
homo homini ur affligeret enm.
1 o. Et tunc vidi impios fepultos : & venerunt,
& de loco fando egreiii funt, & laudati funt in ci-
vitate, quia lie fecerunt : fed & hoc vanitas.
1 1
.
Quia enim non eft contradiftio facientibus
malum cito, ideo repletum eft cor filiorum homi-
nis in eis, ut faciant malum.
1 2. Quia peccator facit malum ex tunc , & elon- 76x,
gat ei, & ego recognofco quia erit bonum timen-
tibus Deum , ut timeant a facie ejus.
1
3
. Et bonum non erit impio , & non prolon-
gabit dies in umbra
,
quia non eft timens a facie Dei.
1
4. Eft vanitas
,
quae fit fuper terram : quia funt 762,
jufti , ad quos perveniunt quafi facia impiorum : &
funt impii , ad quos perveniunt quafi facta jufto-
rum : dixi : Quia & hoc vanitas eft.
1
5. Et laudavi ego lxtitiam, quia non eft bonum
homini fub fole, nifi comedere,& bibere,&: laita-
ri : & ipfum egredietur cum eo de labore mo , die-
bus vitas fux, quos dedit ei Deus fub fole.
1 6. Quapropter dedi cor meum ut cognofce-
rem fapientiam , & viderem occupationem quae
facia eft fuper terram : quia & in die & in node
fomnum in oculis fuis non eft videns.
17. Et vidi omnia opera Dei, quia non poterit
homo invenire opus
,
quod fa&um eft fub lo!e : in
quo laboravit homo ut qurreret, Sc non invenier j
fiquidem , & fi dixerit fapiens Fe cognofcere , non
poterit invenire.
A N T I Q U A M.
Hieron. I. 2. cont. Pelag. to. 4.514. a. legit: Nemo fi it
quidfuturum Jit ; quid Jicnti
eft,
qnis annuntidbit til
tf. 8. Similiter in Graeco Vatic, fi excipiatur vox ffyttlce,
poteftas circa med. loco potens ; fed in Mi". Alex, ac editr.
Aid. & Compl. eft
tfcwiafa ; item poft paulo in Vatic. &
al. cv v/A'.pa Troxe/rt , in die belli
,
pro ir, hello ; ultimoque ,
tvv irap .uTvli , enm qui ah ea , loco habentem
fe ; fed ap.
Symm. lyona. dviw.
fr. 9. Grsecum in principio habet , Ka! Qu/XTrav t?to e?-
J~ov , Et omne hoc vidi ; & iub finem , ra oQu ifyeicttxro
<iV9f>o7ro^ cc aV6^a)7r ,
qux pro poteftatefecit horn} in bominem
,
loco (^
dominattts efl homo homini ;c.et. ut in Lat. fupra. A
p.
Aquil. xai/)o? w; ixuplevQev xAprntoc, , Sec. In Hebr. Omne
hoc vidi ,
r
J
dare cor meum ad omnefailum
,
quod
fit
fnbjole,
tempore quo dominatus
efl
homo in hominem in malumJibi.
Tfr . 10. Grxcum loco fepultos , habet , etc, Twp\iqikpt)c\-
tzvrxc. , in fepttlcra introduBos ; dein
, j, in t? 71V h
;
sVopst/'-
ts/, 1$ defantlo :
iverttnt, loco
JfJ
venerunt-,
tf
de locofanc-
lo egreffi fiint ; ct. ut fupra. Aquila , j,
h^E^e'hto-s!; 71V.
Hebr. Et tunc vidi impios fepultos : &
venerunt
, 55
< lco
fan'clo ambulabunt , gj oblivioni tradentur in civit.ue
, quaf.c
j'ecerant : etiam hoc vanitas.
#. II. Grarcum : "Or/ ^V. tsi "ytto/t$m isurrip/meis tttao ypir
Ttcii/rav to , &c. Quia non ejlfaila contradiilio afacientibus ,
&c. ut fupra. Hebr. Quia non
fit
fententiafad: malt cito, ideo
plenum
efl
cor , Sec.
if. 12. Gra:cum : "'O? ufJtttfntf , sVs/n to irentpo oliro
Tore, K) a-ico /Ky.fo'TMTo; a.viav' oti jc, "/ircocxu eya ot; srif
76oc , &c. Qui peccavit , fecit malum ex tunc
, tf
ex lou-
gitudine eorum : qtiare ^ cognofco ego quia
efl
bonum , Sec. ut
/tip. Mf. Alex.rrj !'jr< eLyttfto. Textum paulum didimilem
adhibuerat Hieronymus fupra , videlicet : Qttia peccator
facit malum centies
, C>
elongat ei, ex hoc cognofco ego quod
erit bonum timentibus Deum
,
qui timebunt ,1 facie ejus : fed
obfervat infra verbum Hebr. maath , LXX. ttanftulilfe ex
tunc , fe vero pofuifTe centies : & poft pauca : ILec, inquit
,
jttxtafenfus Hebraiciveritattm : LXX. vcro lnterpretes... qua-
fi
ab alio
fen
fu incipientes , dixentnt : Et ego recognofco, Sec.
qua: admilimus lupra.
^.
15. Hkc promit Hieron. ex edit. LXX. Sic etiam ho-
die legimus Grazce.
ir. 14. Rurfum Hieron. 1.2. contra Pelag. ro. 4..
f'14.
b. Sunt jttfli , ad quos perver.it quafi opus impiorum :
> funt
impii , ad quos pervenit quafi opus jtiflorum. Item Au^uft. 1.
20. de civit. Dei , c. 5. to. 7. 575.
e.
Eft
vanitas
, q-:.e facia
eft
fuper terram : quia funt jnfti , jnper quos venit Jicutfactum
impiorum :
^
funt impii
, fuper quos venitJicut faitit.-n
juf-
torum : dixi
Qiioniam hoc quoque vanitas. Ita pariter in
Giarco, his exceptis , oTtpiocnuir' dvric, or/ ;
r
. -r,:.;
dv-TKC ,quia venitfuper cos quia venit adeos , loco utriuf-
que fuper quos venit ; al. utrobique t/;c; u.ots , fi Nobi-
lio fides.
f. 1
J.
Ad verbum e Grxco
,
prseter hoc , egredietur cum
eo de ,
pro quo Qvij.icp$thoti o.uto> lc
, fimul aderit ei in ; in
ed. Aid. legitur Qu/j.-ircpiv^Tai , in Hebr. coinitabitur ett n
in, Sec. Apud Auguft. 1. 17. de civit. Dei,c. 20. to.
7.
484. d. non
eft
bourn homini , nifi
quod manducabit
, \j
bibct.
ir. 16. Vix melius e Gra?co , excepta voce I. qu,.
ter
,
pro qua cV of; > in qv.tbus ; apild Symmach. 10 Hebr
.
quem'admodum.
t. 17. Eadem funt in Grjcco , nifi quod pro in quo la-'
boravit , exftat , ma. ca (u^im , quxcunque laborabit ; Se
infra , um' 7E oca av , etiam qu.eeunqne
,
pri tn
5 Ji.
Idem Hieron. 1. 1. cont. Pelag. to. 4. yro. a. ita legit: qux-
cunque enim laboraverit homo utrequirat, non invenietzfi
dixerit fapiens
fe
intelligere , reperire non poterit ; & !. 2. col.
J
14. c. quantumcuhque laboraverit homo ut inqnirat , non rc-
perict : ^Ji
dixerit fapiens noffe fe , invenire non poterit. Item
Audi. 1. de voc. gent. c. 24. p. IC. e. quanmmcunque la-
boraverit homo ut quxrat , non mver.iet :
(5
qttodcunque di-
xerit fapiens tit fciat , nen poterit invenire. Similiter hahec
Aucl. epift. ad Demerr. p. 44.
f. pr*ter penult, nen
potefl ,
loco non poterit.
3
68 LIBER ECCLESIASTES. Cap. IX.
CAPUT IX.
Ex Comment. S.
Hieron. inEcclef.p.
?6l.
7fh
7M-
766.
767.
Versio antiqua.
r .
/^\
Mne hoc dedi in corde meo , ut confidera-
V-/ rem univerfa : Quia jufti & fapientes
, <3c
opera eorum in manu Domini : & quidem chari-
tatem, & quidem odium non eft cognofcens ho-
mo : omnia in facie eorum.
2. In omnibus eventus unus jufto & impio, bo-
no &z malo , mundo & polluto , facrificanti & non
facrificanti : fie bonus, ut peccator; fie jurans,
ficut
jiuamentum timens.
VULGATA NOVA.
1.
/""\
Mnia hxc traftavi in corde meo
, ut
V^/ curiose intelligeiem : Sunt jufti at([ue
fapientes , & opera eorum in manu Dei : & ta-
men nefcit homo , utrum amore an odio dignus
fit :
2. fed omnia in futurum fervantur incert?
,
eo quid univerfa squ6 eveniant jufto & impio,
bono & malo, mundo & immundo , immolanti
viclimas , & facrificia contemnenti : ficut bonus
,
fie & peccator : utperjurus , ita & ille qui vcrum
dejerat.
j.
Hoc eft peflimum inter omnia, qua; fub
fole Hunt
,
quia eadem cundtis eveniunt : undc
& corda filiorum hominum implentur malitia
,
& contemptu in vita fua , & poft h;sc ad infe-
ros deducentur.
4. Nemo eft qui femper vivat , &qui hujus rei
habeat fiduciam : melior eft canis vivus leono
mortuo.
5.
Viventcs enim fciunt fe efie morituros
,
3.
Hoc eft pefiimum in omni, quod ifti;m
eft fub fole, quiaeventus unus omnibus : fed & cor
filiorum hominum repletum eft malitia , & erro-
res in corde eorum in vita fua , & poft hxc ad
mortuos :
4.
quia quis eft qui communicet in omnes vi-
ventes2 Eft confidentia
,
quoniam canis vivens me-
lior eft a leone mortuo :
5. quia viventes fciunt quod moriantur , & mor-
tlli nefciunt quidquam, & non eft eis ampliiis mortui vero nihil noverunt amplius, nee habenc
merces : in obhvione enim venit memoria eorum. ultra mercedem : quia oblivioni tradita eft me-
moria eorum.
6. Sed ck diledtio eorum ,
& odium eorum, & 6. Amor quoque , & odium , & invidiam funul
2elus eorum jam periit, & pars non eft eis adhllC perierunt, nee habent partem in hoc fasculo
,
in facculo , in omni quod fit fub fole. & in opere quod fub fole geritur.
7. Vade 6c comede in lxtitia panem tuum, 6c 7. Vade ergo & comede in Istitia panem
bibe in corde bono vinum tuum : quoniam jam
placuerunt Deo opera tua.
8. In omni tempore lint veftimenta tua Candi-
da , & oleum de capite tuo non deficiat.
9.
Vide vitam cum muliere
,
quam dilexifti
,
omnibus diebus yitae vanitatis tux
,
qui dati funt
tibi fub fole: quia ha:c eft pars tua in vita, & in tibi fub fole omni tempore vanitatis tua; : hare
labore, quo m laboras fub fole. eft enim pars in vita, & in labore tuo
,
quo
laboras fub fole.
10. Omnia qiue invenit mantis tua ut facias , in 10. Quodcunque facerc poteft manus tua,
NotjE ad Versionem antiqua m.
V. ! Graecum initio habet : "On Qvfttrto tSto s'/W sft xorrs; , non funt cognofentes
,
pro nefciunt ,
quod idem fo-
tuum , & bibc cum gaudio vinum tuum : quia
Deo placent opera tua.
8. Omni tempore fint veftimenta tua Candi-
da , 8c oleum de capite tuo non deficiat.
9.
Peifruere vita cum uxoie
,
quam diligis
,
cunftis diebus vita; inftabilitatis tua;
,
qui dati funt
KHf&'iXV /U!> , Kj XOLpAia ,UV dilX-KO-i i[S'i Tt'TO" 'Clc, 0! Suaioi
*j
.'
0:901 , , at spyanlai durav Iv
xty ' r* ci(
&c - ' e - Q'"'"
{ Nobil. Quitre )
omne hoc dedi in corde meo , & cor meum om-
fie vidit hoc ; Quomodo
jufti &
fapientes , ^
operations eorum
in manu Dei; reliq. ut in Lat. fupra. Hebi . tcxtui priori ref-
pondet. Aut. vero 1. de voc. gent. 1. I. c. 24. p. 1
J.
f. ita
Grecian reddit ad verbuni : Quia univerfum hoc dedit
(
1.
dedi
) in cor meum , ^ cor meum univerfum hoc vidit : Ojii.it
5? jufti , fj> fapientes , >
operations eorum in manu Dei.
Item Au&or epift. ad Demetriad. p. 44.
f. Quia univerfum
hoc vidit cor meum : Quia
tf
jufti , 5
fapientes , (
opera-
tiencs eorum in manu Dei.
$. i. Grasce, hoc praemittitur : MaTct/o-rw; a/ tm; raac/
-
Vanitas in omnibus : turn fequitur : 'S.vvatiYfj.a. eV tos Ai-
Kai'ffl, Sec. utinLat. fup. fubnexa tamen duplici conjunct.
xa/> & port mah , & poft polluto , feu immundo , nam Grse-
ce axa6aj3TW.
if. 5. ItidemGrxce, prsterpauca Sclevia; videlicet,
wofupoi' , malum , loco peffimam , ut 8c -irmvp\i , malo
,
pro ma-
litia; item Kftyfufn , bominis , loco hominum; 8c jri&upt-
p$a. , circumlai.o , loco errores ; fed ap. Aqnilam mam ; in
Hebr. infania. Idem Hieron. 1. 2. contra Pelag. to. 4. 514.
c. lea.it : omnium enim unus occurfus
eft
; cordaque filiorum
hominum replcta funt malitia
, 5
i.-nerto ftatu ,
qua Grace
<ni'.(f ;pia
dicitur.
&. 4. In Grseco \cAs,fves
,
pro confidentia ; extremo-
que , clvrci; d'ycA.iwanp-Toi movto. ret vix.p ov , ipfe bonusfu-
per leonem monnttm ; caetera quadrant. Idem Hieron. in
comment, legit : melior
eft
enim canis vivens
, faper leone
mortuo. GrCECO favet Hebr. nili quod habet , quifquis eli-
filur , loco quis
eft
qui communicet. Auftor quart. Veter.
Teft. apud Auguft. to.
5. 54.
c. Spes
eft
in tenebris : dein-
de , melior
eft
canis i/ivas leone mortuo.
TP. y.
ItaGixce, nifiexcipias iutura duo ,yYcZewTeu ore
%z$Mtneu , fsitnt quia nmismur i item inf. tint yirut-
f. 6. Eadem leguntur in Gratco , excepto quadruplici
y.ai ye , etiam , loco
tf
; item inf. tie, iS , in fxculnm ,
pro in feculo ; & -in<n<>iutiuo> ,
pro quod
fit : Hieronymus in
comment.
i$
par: non eriteis adbuc infkeulo, in omni quod
failnm eft
jnb fole.
t. 7. Similiter inGrxco, dempto uno 2? ,
poft vade,
pro quo Jiupo : Hieron. etiam tollit illud ^
inf. in com-
ment. & poft plura , col. 766. b. ait : In LXX. hiterpretibtts
dicitur: Veni , comede in lxtitia panem tuum : item fup. leg.
quia complacuerunt Deo. Grace, o'tj m'Am wAoxhmt ' &ioq rd .
Sec. Mf. Alex, delet ii An. Apud Ambrof. 1. de exhort, virg.
col. 297. e. lie : Veni , manduca in lxtitia panem tuum :
quoniam jam placuerunt Deo vola tua : at 1. de inftit. virg.
col. 273. e. quoniam placuerunt Deo facia tua; Grwcum .
7ro;n,M7a.
V. 3. Ita e Gracco ,
prater ult. de capite tuo , &c. pro
quibus sV! titpxMi w /jm vsiiMaTU->fuper caput tuum non de-
fit.
Hieron. in comment, de capite tuo non dejit ; Symmac.
t/ fi
Aiau-ntra. Apud Ambr. 1. de exhort, virg. col.
294.
d. In omni tempore fint veftimenta tua Candida , 2 oleum in
capite tuo. Vide etiam Hieron. 1. 1. cent. Jovin. to. 4. 171.
e.
Tf . 9. Gr. initio ipfo hab. Ki T/e , Et vide ; fubinde , 0
at/To fiifk K a tn ^>T ov , K. cf tw fioX.(o m ,
quia hoc par;
tua in vita tua ,
'#
in labore tuo ; cxtera quadiant ad ver-
bum. Idem Hieronymus in Malach. 2. to. 3. 1822. f. legit
:
Et vive vitam cum muliere , Sec. at mendose , ni fallor
,
pro Et vide ; nam in Greco conftanter , K! i'/e (ar ap.
Symmach. tamen , dti'o^avtot luvc. ,
fruere vita. In Hebr.
Vide vitas cum uxore ,
quam dilexifti omnibus dieb. vitarum
vanitatis tux ,
quos dedit tibi fv.b fole ,
omnibus diebus va-
nitatis tax ; quia hoc pars tua in vit:s,tf in labore o, &c.
f.
10. Vix melius c Graeco , nili quod pro invenit , ha-
betur ibid, fiipn
t
invensrit; &pro in 'jirtuti tua , ui 11 4<i'
Vu
LIBER ECCLESIASTES.
Cap. X.
369
GATANOVA.
VeRSIOANTJQUA.
inftanter operare :
quia nee opus, nee ratio, virtute tua fac : quia non eft opus, &COgitatio, Ex Comment. S.
nee fapientia
,
nee fcientia erunt apud inferos
, & fcientia
, & fapientia in inferno, quo tu vadis
Uiemt.inEtclej.f.
quo tu properas. illuc. 767.
11. Verti me ad aliud
, & vidi Tub fo!e, nee it. Converti me, & vidi fub fole, quoniam
velocium effe curfum
,
nee fortium bellum , nee non eft velocium curfus, nee fortium prxlium
fapientium panem , nee doctorum
J
artificum gratiam ; fed tempus
omnibus.
a divitias
,
nee nee fapientium panis , nee prudentium divitke
,
,
cafumque in nee fcientium gratia ; quoniam tempus , &even-
tus occurret omnibus illis.
12. Et quidem nefcit homo tempus funm : qua-
fipiicesqui
retinentur in eaptione peftima , ficut
volucres qux colligantur laqueo, fimiliter corruent
filii hominum in tempore malo, cum ceciderit
fuper ipfos extemplo.
13. Sed & hanc vidi fapientiam fub fole, &
magna eft apud me :
1
4. Civitas parva , & viri in ea pauci : & ve-
nit ad earn rex magnus , & circumdedit earn
,
exftiuxitque munitioner per gyrum
, & perfe&a & xdificavit
adversus earn machinam magnam.
eft obfidio.
1 j. Inventufque eft in ea vir pauper & fa- 1 5. Et invenit in ea virum pauperem & fapien-
piens
, & liberavit urbem per fapientiam fuam
,
rem
, & falvavit hie civitatem in fapientia fua , &
& nullus deinceps recordatus eft hominis illius homo non recordatus eft hominis pauperis illius.
pauperis.
1 6. Et dixi ego : Melior eft fapientia fuper for-
titudinem
, & fapientia pauperis quae defpe&a eft,
& verba ejus qua: non funt audita.
12. Nefcit homo finem fuum : fed ficut pif-
ces capiuntur hamo , & ficut aves laqueo com-
prehenduntur , fie capiuntur homines in tempore
malo , cum eis extemplo fupervenerit.
1 j.
Hanc quoque fub fole vidi fapientiam,
& probavi maximam :
14. Civitas parva, & pauci in ea viri : ve-
nit contra earn rex magnus , & vallavit earn
,
7GI.
Sup.
7
.
20.
16. Et dicebam ego, meliorem effe fapien-
tiam fortitudine : quomodo ergo fapientia pau-
peris contempta eft , & verba ejus non funt au-
dita
>
17. Verba fapientium audiuntur in filentio
,
plus quam clamor principis inter ftultos.
18. Melior eft fapientia, quam arma belli-
ca : & qui in uno peccaverit , multa bona perdet.
NotjG ad Versionem
769.
1 7. Verba fapientium in quiere audiuntur,
plus
quam clamor poteftatem habentis in ftultis.
1 8. Melior eft fapientia fuper vafa belli : & pec-
cans onus perdet bonitatem multam.
ANTIQUAM.
w,u!$ w ,
prout virtus tua. Textui favet Hebr.
#.11. Haec tota conveniunt cum Graeco , nill quod le-
E;itur ibid, toT; w}<pve, i, sr tcTc, fvtarois Keel ~/i j? t
eoipa , 8c feqq. in dandi cafu ; Mf. Alex, cum Cumpl. i? to?;
c-.ipoii. Et veto Hieron. in comment, legit : non
eft Japien-
tibtt! pants , non
eft
jcientibus gratia. Tichon. reg. 7. p. 6$.
h. no levibus curfus , non fortibus prxlium , neque japiaiti
panis. Textui refpondet Hebr.
"t. 12. Graece ita :"Oti kcci ye
g,
tt'x eyva ( Mf. Alex. 8c
Compl. delent 'oti , cum 2. *. ) rlv xuipov o.utv' as 0! ix^vts of
^upevofyoi hi i^<piCM\}pO> y.axa, k, as opvta to 6n/>fUo,ufyua a>
xarilS C as dvrci, ntyiS'twrrtu of vioi rn avdpx7rn us naipiv
-xompov , &c. ut in Lat. Hieronymus fcripferat fup.
764. c.
Sicut pifces qui tenentur in eaptione pejjima
,
^
ficut volucres
qua capiuntur in laqueo , fimiliter capicntnr
filii hominum in
tempore pejjimo , cum ceciderit fitper eos fubito : item inf. in
comment, p. 768. b. ait : Qiiomodo pifces & volucres cito
capiuntur a tali fagena , ? ab iftius modi laqueo. Praeterea ob-
fervat ibid, per totum librum itbicunque dicitur filii homi-
num , in Hebrao hab. filii hominis , hoc
eft , filii Adam.
f. I 5. Sic eft in Gr. praeter unum tVo , hoc , loco hanc.
ir. 14. Similia prorfus in Gr. praeter feqq.
yd&MZ-S
M'~
yaws ,
aggeres magnos , loco machinam magnam ; Symmach.
hab. .TTOTelxusfia , quod fortafle
, ait Nobil. apud Hieron.
eft machina
,
qua; nimitum apta ilt ad mania diruenda. No-
ta pro vena circumdedit
adificavit , Graece fcribi
i\-
6>1 JOHWCoffJI ciM^c/uvicn.
t. IJ.
Ad vetbum e Graeco
, nifi excipiantur ifta
, in-
venit
, falvavit , pro quibus conftanter
, ivp....
J-iecQam
,
in Mf. Alex. J-iaQuoi ; deeft etiam fup.
5 st'ntefapientem
*
fed habetur in Mf. Alex. In Hebr. fie : Et inventus
eft
in ea
vir pauper fapieus , ^ emit ipfe urbem in fapientia, &c. ut
fupta.
ir. 1 (J. Graece , .jcthi, bona, loco melior
eft ; fubinde
fimpliciter
, i^s^ira/uivK ,
pro nibilo babita , loco qua defpeila
eft;
extremoque, s?>c tfcout.\si)8fioi , non exaudita.
f. 17. Ultima tantiim verba plus quam clamor, Sec. fie
variant Graece , v-ntp *&cvi/v,v eJc,muorra>t lv dip^rj
yaii 5 y}r _
per clamorem poteftatem habentium in ftultitiis. Hebr. textui
favet.
#. 18. Graece conftanter dye.Qi] , l/ma
t loco melior
eft;
reliqua ut in Lat. fup.
CAPUT X.
VutGATA NOVA.
"%
yT Ufca? morientes perdunt fuavitatem un-
guenti. Pretiofior eft fapientia & glo
ria
,
parva & ad tempus ftultitia.
2. Cor fapientis in dexteraejus , & cor ftul-
ti in finiftra illius.
3
.
Sed 8c in via ftultus ambulans , cum ipfe
infipiens fit , omnes ftultos aftimat.
NotjC ad Versionem antiquam.
Tf. I. Diverfa Grarcum exhibet, nempe : MuTcti ttavenx-
Ki GcfrrtMto snevaolctr iMtlv \U I'cfixros. Ti'^ioc ouyw Qoipias
VTrep J'oi.at cLpeyivtvii fivyiwit. i. e. Mttfca morientes putre-
faciunt compofttionem olei /uavitatis. Pretio/um paululum
fa-
pientia fuper gloriam infipientut magnam. Hebr. Mujc.t mor-
tis fieterefaciet , vaporarefaciet unguentum pigment0rii. I're-
tiofum a fapientia a gloria
, ftultitia partem ; quae magis ad
textum accedunt. Hieron. 1. z. contra Pelag. to.
4. j 14. c.
legit : Mufca moriturte
, five ut in Hebraii habetur
, mor-
tua , demoliuntur atque corrumpunt fuavitaltm lei. Aug.
Tent. II.
Versio antiqua.
r
'
\f
Ufca: morientes polluunt
oleum
compo-
ex Comment
lTXfitionis. Pretiola eft fuper
fapientiam & &>.,/*/.
gloriam ftultitia parva.
2. Cor fapientis in dcxtera ejus , & cor ftulti in
finiftra illius.
3.
Sed & in via cum ftultus ambulat
, cor ejus
minuitur, & dicit : Omnis infipiens
eft.
tract. 1. in Joh. to.
5. 2oy. d. & 1. 2. contra ep. Parmen.
to.
9.
col.
57. b. 40. b. Mufca moritunt exterminant
claim
fuavitatis. Itidem Fulg. I. de Incarn.
p. 430. Oprat. 1.
7.
contra Donat.
p. 106. a. Mufca moritura exterminant
ole:
fuavitatem. Gelaf. epift. 7. Cone. to.
4. 11 80. d.
Mufca
moritunt exterminant oleum /uavitatis.
T?. 2. Itidem Graece, nifi haec duoexcipias,
c '$
fihi,
6c tic, oi<t<stp<>r , in dexlro , & in
Jimftro.
if. 3. In Gr. vsipitit deficiet, pro minuitur,
proxime-
que , at Myiurtu -xi.no. .pzsQ^Lm t Sh ,
$
qu* cogitakt
,
Aaa
37
LIBER ECCLESIASTES. Cap. X.
Ex Ctmmtnt.
Hit) on. inEccleJ.
771.
77*
77 i
77+
Versio a n t I
q u a.
S.
4.
Si fpiritus habentis poteftatem afcenderit fu-
{ per te, locum ruum ne curniferis : quia fanitas re-
quiefcere tacit peccata magna.
5.
Eft malum quod vidi fub fole, quafi non
fpontaneum egrediens a facie porcntis
:
6. dari ftultum in fublimitatibus magnis
,
& di-
vites in humili fedentes.
7.
Vidi fervos in equis, & principes ambulan-
tes quaii fervos fuper terram.
8. Qui fodit foveam, in ipfam incidet: & qui
diffipat fepem , mordebit eum Terpens.
9.
Qui fubtrahit lapides, dolebitineis : &qui
fcindit ligna
,
periclitabitur in eis.
10. Si retufum fuerit fermm, & faciem ejus
turbaveritj & fortitudine confortabitur, & reli-
quum fortitudinis fapientia eft.
1 1
.
Si momorderit Terpens in filentio , non eft
amplius habenti linguam.
12. Verba oris fapientis gratia : & labia infi-
pientis praecipitabunt eum
:
13.
Initium verborum ejus infipientia , &: no-
viQimum oris ejus error peffimus.
14.
Etftultusmultiplicat verba. Ignorathomo,
77$-
776.
VULGATA NOVA.
4. Si fpiritus poteftatem habentis afcenderit
fuper te , locum tuum ne dimiferis : quia cura-
tio faciet ceflare peccata maxima.
5
.
Eft malum quod vidi fub fole
,
quafi per
errorem egrediens a facie principis :
6. poiitum ftultum in dignitate fublimi , &
divites federe deorfum.
7. Vidi fervos in equis, & principes ambu-
lantes fuper terram quail fervos.
8
.
Qui fodit foveam , incidet in earn : 65c qui Provi
diffipat fepem , mordebit eum coluber.
2^- 27-
9.
Qui transfert lapides , affligetur in eis : &
"
''
qui fcindit ligna
, vulnerabitur ab eis.
10. Si retufum fuerit ferrum , & hoc non ut
prius , fed hebetatum fuerit , multo labore exa-
cuetur , & poft induftriam fequetur fapientia.
1 1 . Si mordeat ferpens in filentio , nihil eo
minus habet qui occuke detrahit.
11. Verba oris fapientis gratia : & labia in-
fipientis pnxcipitabunt eum :
1 3 . Initium verborum ejus ftultitia , & no-
viffimum oris illius error peffimus.
1 4. Stultus verba multiplicat. Ignorat homo
,
quid fit quod factum eft : & quod futurum eft poft quid ante fe fuerit : & quid poft fe futurum fit
,
eum
,
quis annuntiabit ei ?
15. Labor ftiutomm affliget eos
,
quinefciunt
ire in civitatem.
1 6. Vx tibi terra , cujus rex adolefcens , & prin-
cipes tui mane comedunt.
17.
Beata terra-, cujus rex tuus fiiius ingenuo-
rum ,
& principes tui in tempore comedunt , in
fortitudine , <3c non in confufione.
1 S. In pigritiis humiliabitur contignatio , & in
quis ei poterit indicare ?
1 5
.
Labor ftultorum afHiget eos
,
qui nef-
ciunt in urbem pergere.
1 6
.
Vx tibi terra , cujus rex puer eft , & cu^
jus principes mane comedunt.
17. Beata terra, cujus rex nobilis eft, 6c
cujus principes vefcuntur in tempore fuo
, ad
reficiendum , & non ad luxuriant.
18. In pigritiis humiliabitur contignatio, &
NOT/E AD VERSION EM ANTIQUAM.
t>mnia infipientia fttnt ; car. ut in Lat. fup. Idem Hieron,
fuerirjerrum , < hoc non ut priits
, fed
conturbatum fuerit j.
In comment, iegit : Sed &
in via cor ejus mdiget
,
dicit : Omnis infipientia efl , Jive injipieus : turn verficne
Symmachi prolata , addit : Septnaginta vero aiiumjhceri fin
htm ,
quo dkerent omnia
, qu.i injipieus cogital , effe vanif-
Jinta.
Hebr. & dicit : Omnibus ftultus ipje.
f. 4. Tota concordant cum Gr. prater unum pnef.
requiefcerefacit
,
pro tut. %ccra.ircn.voti , requiefc.faciet. Apud
Ambr. 1. 2. de interpel. Dav. c. 7. col. 648. f. Et
Ji
fpi-
ritus poteftatem habentis in te afcendat , locum tuum non
ierelinquas : St epift. 81. col. IC99. f. locum tuum noli
relinquere. Apud Hieron. in Ezech. 58. to. 3. 967. e. Si
JbiritUS poteftatem habentis ajcenderc volnerit fuper te , lo-
cum tuum ne derclinquas : & 1. 2. in ep. ad Eph. to.
4. 574.
b. Si fpiritus pot. hab. afcenderit fuper te , locum
tuum ne dederis ei /at in Ifai. 58. col. 435'. e. textui prio-
ri confonat; ficut epift. 18. ad Euftoch.to. 4. p. 2. col.
39. d. & inf. in comment, fuo , col. 772. c. Philaftr. Brix.
1. de haeref. p. 720. b. legit : Si afcenderit fpiritus ini-
mici deminantis in te , ne des ei locum , ut in te habitet.
V.
f.
Loco non j'pontaueum , Hieron. pofuerat in textu ,
ignorantia; at infra ait : Pro eo quod nos pofuimus : qua-
ii ignorantia egrediens a facie potentis , Aquila , Tbeodo-
tio
, tf
Septuaginta interpret
atifun! : quati non fpontaneum ,
id efl , we, cbtSjSiw , a facie principis. Symmach. cV dyrola
*%e)j&ov ii, ifj^dnQtv t? etym,ov%i. In ed. Rom. &';
aW-
(jov tiy^iv dira irayainni ffyneidXpflae,, In Hebr. Jicut error
egrediens a facie dominantis.
t.6.
Ita Grace, piaster hoc primum, eVc6h alypav,
2atus efl flnltns ; & in fine, kc.^'iQovtci:
, fhdebunt ; ap. Symm.
vero hkOh^eis-; ; unde Hieronymus ait fubjici a Symmacho :
fqfitum
ftultum in f'.blunilate magna , divites antem federe
humiles. In Hebr. data efl ftultitia in excellentiis multis
,
C/
divites in bumilitate fedebunt.
fr. 7. Ad verbum e Graeco.
fr. 8. Ita rurfurn Grxce. Apud Ambrof. I. de inftitut.
virg. col. 264. a. & epift. 46. col.
984. e. deflruentem
fepem
mordebit ferpens.
f. 9. Concordat Grsecum. Item apud Cypr. 1. 3. Tef-
tim. p. 32
J.
C fcindens ligna, periclitabitur in eis, fta-
tiinque , Ji
exciderit fermm ; nee plura de feqq.
~t. 10. Hieron. primo habet : Si retufum fuerit ferritin
,
i$ faciem ejus turbaverit ; exinde ait : Hoc enim efl quod
I.XX. Uiterpretts tranfluierunt, & fortitudine confortabit'jr
:
fault) vero puft eundem tcxtum ita refert : Si mufurn
virtlttibus corroborabitur , {5
reliquuinjorlitudinis Japientia
cjl : & infra notat in Hebrxo Jignificantihs dici , J5
forti-
tudinibus corroborabitur. Graece nunc ita legimus : 'Et en-
/Ti'c to Qi Am"' , ft. iuicc, 7rpZau7roY ird{!$c,s' kj oXi/vanus
dXvvcfXam , i) -TTtplaysiu ru drJfl V cttpia. i.-C. Si excide-
rit ferritin , C? ipfe faciem turbnvit ; Q? fortitudines cotifor-
tabit , & abundantia viro non fapientia. In Mf. Alex, noit
t dvi'fl, fed -rfc dvJpiH , al. dfo\psi\s toipia. Ined. Ald.r?
daS'fii ocplx. In Hebr. Si hebetatum fuerit fermm , $$ ipfe
non fades terferiti ^ vires roiorabit,
^
praflantia redifi-
candi
,
fapientia.
~t.ll. Graece, pro filentio , habetur i -^Avqic/^v, non
fnjnrro ; deinde fie :
g, ix s>i Tnploxuct -ra i-vafi.vli
, i$
non eft amplius incantanti } in Hebr. habenti linguam; fit;
fup. hoc etiam , in non fufurro.
f. 12. Ad verbum e Grseco, nifi excipiaturunumfnt-
cipitabunt , pro quo y.c.TaTovTiVGi , Nobil. deglutient ; Hie-
ron. in comment, in profundo gurgite pereunt.
i!'. 13. Sic iterum Grace, praeter hoc initio, toycav si>-
/Uc.to; dun , verborum oris ejus ; & in fine , ns&tpipua. iro-
mpd , circumlatio mala; in Hebr. infanta mala.
Tfr . 14. Gr Oi/'jc eyiw LAponro^ t/ to' -/E^o/Jl^JC^ <, t/
to ttoijSpior oit oirioca avrti , ti? , Sec. ad litt. Hon not/it ho-
mo ,
quid quod factum efl :
g
quid quod futurum efl, quod
poft
eum
,
quis , &c. ut fup. Nonnulla diffimilia in Hebr.
Tf. I
J.
Itidem Grace, praeter hoc , Si vx. iyvji , qui non
novit
,
pro nefciunt ; ap. Symmach. v yip eirtsajcu , neflit
enim. In Hebr. eum
,
qui non novit , &c.
il . 16. Ita legit Auguft. I. 17. decivit. Dei, c. 20. to.
7. 484. f. nee aliter Grace, nifi quod pro terra, hubi-
luriroMe., civitas ; ilatimque,
jf; fccociMus Qx vsooTSgfe, m
cujus rex tuus junior. Hieron. in Ifai. 3. & j. to. 3. col.
36. b.
Jo,
f. Vx tibi civitas , cujus rex juvenis
, $$
princi-
pes , &c. Apud Symm. habetur -/i}
1
, non ttows. Ita etiam
in Hebr.
$. 17. Totidem verba refert Aug. 1. 17. decivit. Dei
,
c. 20. p. 484. f. addito uno tu , ad 1. Beata. Gr. ad-
dit pariter cu , &c. quae fup. loco tamen in tempore , ha-
bet , Trpoi icuplv , ad tempus ; 8c pro ult. in confufione ,
fie , ci!%u*$MovTai , confnndcniur. In edit. Aid. deeft vo-
cula ou. la Hebr.. ita : Beatitudines tux terra, quod rex
tuus fiiius
hcroum,
&
principes tui in tempore comedent
,
in fortitudine , ^
non in potatione.
t. 18. Ita e Grseco, excepts voce una infirmiute
,
pro
LIBER ECCLESIASTES. Cap.
XI.
*7*
VULGATA NOVA.
in infirmitate manuum perftillabit domus.
19. In rifum faciunt panem
,
& vinum ut
epulentur viventes : & pecuniae obediunt om-
nia.
io. In cogitatione ma regi ne detrahas, & 20. In mente tua regi ne maledixeris , & in fe-
in fecreto cubiculi tui ne maledixeris diviti : quia creto cubilis tui ne maledixeris diviti : quia avis cce-
& aves cceli portabunt vocem tuam , & qui ha- li auferet vocem , & habens pennas annuntiabit
bet pennas, annuntiabit fententiam.
vei'bum.
NotjE ad Versionem
Versio ANTIQUA.
infirmitate manuum ftillabit domus. Ex Comment. S.
19. In rifu faciunt panem , & vinum ut epu-
rliertn.inEcchf.p.
lentur viventes : & argento obediunt omnia.
776.
777'
qua dpy'a , fegnitie ; Hebr. dejellione.
Jf. 19. Grsec. habec, elf yi^ura, ad rifum , additque
j,
i'huiev , ($ oleum, poft vinum; deinde , ts tvyZjirfmvau
?ui'T;' k, t? dpyvpin Tcnrtiroxisi eitovajQrrcu ret ircarcc No-
bil. nd lutificandum viventes :
&
argento humiliatione obe-
dient omnia. Editio Aid. hab. tw dpyvplai, abfque feq.
Tcnrtivcicu ; deeft etiam in Compl. & in Mf. Alex. In
Hebr. fie : Ad rifum facientes panem
, & vinum Ixtifcu-
bit vivos : <
orgentian refpondebtt omnibus.
ANTIQUAM.
"$. 20. Ambrof. 1. de inftitut. virg. to. z. col. 251. b.
legit : Et quidem in confeiontia tua regi ne maledixeris
,&
in penetralibus cubiculorttm ne malediilo devoveris divitem.
Gr. K/ ys In QuvnJ wet otf /3<*/ ^uvj xxrapden , cV t-
fueiotc, Miratuv w yKM xenapuen TrnQtor reliqua ut fup. ad-
dito uno (js,tnam, ad vocem, Hebr. Etiam in fcientia tua
regem ne vilipendas
, ^ in penetralibus cubilis tui ne vili-
pendas dtz'item : quia avis cwlorum ire faciet vocem
, ?
pra-
ditus alls annuntiabit verbum.
CAPUT
VulGATA NOVA.
Itte panem tuum fuper tranfeuntes
aquas : quia port tempora multa in
venies ilium.
M
X I.
Versio anti qua.
2. Da partem feptem ,
necnon & ofto : quia
ignoras quid futurum fit mali fuper terrain.
j.
Si repleta: ruerint nubes , imbrem fuper
terram effundent. Si ceciderit lignum ad auf-
:S *
'
\f

"C
P
an
.
Cm tUum fu
P
er faciem a
.q
ll3e : quia
Ex Comment. S.
---* in multitudine dierum invenies ilium. Hieron. in Ecdef. p.
777-
Da pattern feptem, & quidem ofto : quia
non fcis quid futurum lit malum fuper terram.
3 .
Si repleta: fuerint nubes , imbrem fuper ter-
ram effundent
: & II ceciderit lignum ad auftrum
trum ,
aut ad aquilonem
,
in quocunque loco aut ad aquilonem , in locum ubi ceciderit li"-num
ceciderit , ibi erit. ibi erit.
4.
Qui obfervat ventum
,
non feminat
: &
4. Qui obfervat venttim , non feminabit : &
qui conlideiat nubes
,
nunquam metet. qui afpicit nubes
, non metet.
5.
Quomodo ignoras qua; fit via fpiritus
,
&
5. Quomodo non COgnofcis tu qua? fit via fpi-
qua ratione compingantur ofTa in ventre pras- ritus
,
& licut offa in utcro prxgnantis
5 fie nel'cis
gnantis ; fie nefcis opera Dei
,
qui fabricator eft opera Dei
,
qui facit omnia.
omnium.
6. In matutino femina femen tuum , & ad vef-
perum ne dimittas manum tuam : quoniam nefcis
quid placeat, hoc an Mud; & li utrumque
,
quafi
unum bonum eft.
7. Et duke lumen,
& bonum oculis videre fo-
lem.
8. Quia fi annis multis vixerit homo, in omni-
bus his lxtetur,
& meminerit dies tenebrarum,
broii tempons
,
& dierum multorum : qui ciim quia plurimae erunt : omne quod venturum eft
venerint , vanitatis arguentur prffiterita. vanitas.
9.
Laetare ergo juvenis in adolefcentia tua,
9. Laetare adolefcens in juventute tua , & in bo-
& in bono fit cor tuum in diebus juventutis tua?, no fit cor tuum in diebus juventutis tuce , & am-
& ambula in viis cordis tui
, & in intuitu ocu- bula in viis cordis tui , & in intuitu oculorum tuo-
NoTiE ad Versionem
antiquam.
t. 1. ItidemGraece. Rurfum Hieron. in Ifai.
jy.
to.
?
. admedum
)
non
eft cognofcens qua
fit
via fpiritus ficut
406. b. legit
:
Mute panem tuumfuper aquam : quia in mul-
offa in utero pragnantis ; fie
non cornofces opera Dei , aua-
titudine dierum tuorum invenies turn. Ambrof. vero 1. 2.
r-
77?
779-
6. Mane femina femen tuum , & vefpere ne
ceifet manus tua : quia nefcis quid magis oriatur
,
hoc aut illud ; & fi utrumque fimul
, melius
erit.
7.
Dulce lumen , & deleftabile eft oculis vi-
dere folem.
8. Si annis multis vixerit homo , & in his
omnibus lretatus fuerit , meminifle debet tene-
780.
de interpel. Dav. c. 2. col. 641. a. Mitte panem tuum ante
faciem aqua , ut fup. in textu.
t. 2. Idem Hieron. epift. ad Cypr. to. 2. 701. b. le-
git : Da partem feptem , J
da partem olio. Ambrof. vero
epifl.
44.
col.
977.
e. Da pattern illis feptem , 5 illis qui-
dem 0B0 ; nee male, aim in Graeco fit, to?; [Vro, xai ys
to~ic, o'x/w
-
cast, ut fup. Sic iterum Ambrof. epift. 26. col.
895. e. dempto uno quidem; at 1. 2. de Jac. c. n. col.
478. c. fervat quidem, fed hab. initio, Date partem illis
feptem , &c.
t.
J.
Ambrof. epift. 2. eol. 755-. f. 5 implettefuerint
nubes
, pluviam in terram effundent. Gr. hab. tJerS', imbre
,
lion imbrem, vd pluviam ; jungitque cum priced, mi-
les ; fubinde loco effundent , fcribit hyf^ti , effundnnt ;
(
Aquila fxxt>wai>; ) item loco aut , exfht i, saV
, tf fi
;
& pro in locum , fimpliciter ToVa , loco ; ex:, quadrant.
Textui favet Hebr.
If. 4. Apte ad Grsec. praerer rut. feminabit
, pro quo
srsi'fsj , feminat ; at in edd. Aid. & Compl. CTrepsT.
~t. 5.
Grsec. 'Ev 01; vx i'st yivo'jQxuv
rli ii 0A0; t^" vrtev-
ftecTtj , 6)? os-a e'e yctzpl xv^opiwc; xtwc, jr yy&6ri rd iromjua-
?K TV 0 , i'tee voflffly t cvfi-Trarla. In ambus
( vel Quem-
Tm. II.
cunqne faciet omnia.
*".
6. Eadem funt in Grxco
, prajter Jevia nonnulla
;
fcilicet
, fin dpsTu m
x
i
'
l
P & ' ue remtttat manus tua , loco
ne dimittas man. tuam ; fubinde
, rwjoiea , m t?7o , rell? pro-
cedet,^ aut hoc, loco placeat, hoc; extremoque, k. f'et tcc
A.vo fViTootDTo , dyedd,
($ fi
duo in idipfum , bona. In
Mf. Alex. et76oV.
if. 7. Ita in Grseco , verbum pro verbo.
tf. 8. Sic iterum Gr*ce , niii quod initio legitur, '07;
j,
(r , Quia
& fi;
pauloque poll: in fut. euy&AiQe-
t(, i, ftni&iQsTeu , Utabitur
, tf
recordabitur ; ac in
fine
, ipxji^ov , veniens
, loco venturum. Apud Aquil. ,-
junt^i) tZv \\,w.f,u , ut in textu Lat. & in Hebr.
t. 9. Eadem rurfum in Grseco Vat. pratter pauca ; nera-
pe pro in bono
fit,
exftat
y&w&ree 05, bonum f.uiat tt 1
ap. Symmach. vero, hi dya.{a;su , Ut fup. exinde in Va-
tic, huic , cordis tui , iubjicitur d/iuftoi , immaculatus ; turn
fequimr
, j,
,ii cV opdsei , tf
non in intuitu ; fed a Ml. Alex.
ac ed. Compl. abed /j ; extremo pariter Mf. Alex. hab.
/'; KpUiv , in judicium , non cV tflatt , quod eft in Vatic.
Eadem repetit Hieron. in comment, col. 781. c. his tan-
turn mutatis : Latarc juvenis in adolefcentia tua
$5 iit
ajpcllu oculorum tuorum :
$$
fito jitper omnibus bis, qui*
Aaa ij
372
LIBER ECCLESIASTES. Cap. XII.
Versio antiqua.
Vuigata nova.
Ix Comment. S. rum : & fcito hoc, quia fuper omnibus his addu- lorum tuorum : & fcito quod pro omnibus h
Vieron.inEcclcfp.
cet te Deus in judicium.
adducet te Deus in judicium.
73c
i o. Et repelle iram a corde tuo , & atlfer mail- i o. Aufer iram k corde tuo , & amove ma-
tiam a carne tua : quia adolefcentia , & ftultitia litiam a came tua. Adolefcentia enim & vo
vanitas eft.
luptas vana funt.
NoTiE AD
VERSIONEM ANTIQUA M.
rum tuorum
, $
mn in audacia eculorttm tuorum :
tf
fcit*
quod fuper hac omnia adducet te Deus in judicium.
t. io. Ita Grsece ad verbum. In Hebr. non jlttltitia
,
fed pnbertas ; in Gr. Wee. Apud Ambrof. 1. de exhort,
virg. col. 296. c. Et repelle iram a corde tuo , $
amove ne~
quitiam a carne tua.
adducet, &c. infra,
&
fcito quoniam fuper , &c. In Hebr.
fie : $$
bonum Jit
tibi cor mum in diebus eleilionum tna-
rum
, 5
ambula $ in afpecln oculorum
&
fcito quod
propter omnia adducet te , &c. Apud Ambrof. 1. de exhor-
tat. virg. col. 296. b. c. Lxtare adokfens in juventute
tua
, $
obleBet te cor tttum in diebus adolefcentia tua
, $$
ambula in viis cordis tut fine macula , ^ in afpeilu octtlo-
CAPUT XII.
Versio antiqua.
S. 1 .
T7
T memento Creatoris tui in diebus juyentu-
Hiiron. in Ecdef. /. $l2j tis tux , antequam
yeniant dies malitix
,
&
Ex Comment
'iere
78o.
-M
Vuigata NOVA.
Emento Creatoris tui in diebus juven-
tutis tua? , antequam veniat tempus af-
782. 78 j.
784.
7S|.
appropinquent anni , in quibus dices : Non eft mi- fliftionis , & appropinquent anni
, de quibus di
hi in illis voluntas :
2. antequam
obtencbrefcat fol , & lumen
,
&
luna , &ftellx , &revertantur nubes poft pluviam
:
3.
indie, quo motifuerint cuftodes domus, &
perierint viri fortitudinis, & ceffabunt molentes
,
quoniam imminutx funt , &contenebrefcent qux
vident in foraminibus
:
4.
& claudent oftia in platea, in humihtate vo-
cis molentis : & confurget ad vocem volucns
,
&
obmutefcent omnes filix carminis.
5.
Sed & ab excelfis timebunt , & formidabunt
in via , & florebit amygdalum , &
impinguabitur
locufta ,
& diffipabitur capparis : quoniam ibit
homo in domum
xternitatis lux , & circumibunt
in platea plangentes.
6. Antequam
rumpatur funiculus argenti, &
recurrat vitta aurea, & conteratur hydria fuper
fontem, 5c confringatur rota fuper lacum
,
7.
&revertatur pulvis in terram fuam ficut erat
,
NotjE ad Version em a D
W.
1. Concinit Grsc. nifi quodhab.su; 5't (lit * ufgue-
euo non, -pro antequam; ap. Symm. irpu e*8ei>, &c. Idem
Hieron. epifb. ad Cypr. to. 2. 700. f. legit :
Venientdies ma-
lit:* , # in quibus dicemus : Nam
eft
nobis voluntas.
#. 2. Graece conftanter, es i fit,
ufqtteqtto non, pro
antequam ;
pauloque poll , lietso
H*C'
'
revertentnr
,
pro
revertantur ; est. tfmilia. Apud Hieron. epift. ad Cypr.
to. 2.
700. f. (ic : quando ohfeurabitur fol , &
luna
, tf ftel-
lx, f$ convertentur nubes poft
pluviam.
f. 3. Tota conveniunt cum Gr. exceptis his duobus,
perierint, & ceffabunt;
pro quibus, JViarexpSoj , perverfi
fuerint, & i'p ywsav , ceffaverunt ; ap. Symmach. i\iaq>%apa-
cn k, dfy^aM.
Hieron. in epift. ad Cypr.
p. 700. f.ita
legit : in die, qua movebumur cuftodes domi'ts ,
<g
fubvev-
tentnr viri virtutis , cejjabuntqttc molentes ,
quia paucafac-
ta funt , ) obfeurabttntur qua vident in foraminibus.
t. 4. Eadem leguntur Grace , ii excipiantur verba duo,
dQ&elt? , & TXTreivaiMQmTat ,
pro humilitate , & obmutef-
cent: Hebr. hab. in humilitate , Scincurvabuntur. Hieron.
tamen in comment, ad verbum obmutefcere , hxc addit :
five ut melius hcibet in Hebr. furdefcere filias
carminis : at
epift. ad Cypr. to. 2. 701. a. legit : &
claudentur jam-.a
in foro , in infirmitate vocis molentis : $
exfurget ad vo-
cem avis, &
humiliabuntur omnes filix
cantici. In eodem
etiam comment, promifcue habetur volucris , five pafferis.
tf.
J.
Hieron. epift. ad Cypr. col. 701. a. fie habet
:
Et quidem ab alto itfpicient , $
pavores in via , tf
fiorebit
amygdalum , & incraffabitur locufta , tf
fcindetur capparis :
quoniam abibit homo in domum aternitatis fix , tf
gpabunt
in foro
qui plangant. Ita quoque in Grxco Vat. nifi quod
initio legitur :\a.\ e/sroiJ'^os
o-\ara.t ,
Et in fublime
af-
fluent; at in Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl. Kal ye
d-iro u'4 o-lcvrai. Suntautem valde fimilia
,
inquit No-
bil. in Hebraeo verba , quorum alterum fignificat time-
re alterum videre /in Hebr*o qaidem eft timebunt; Be
cas : Non mihi placent
:
i. antequam tenebrefcat fol, & lumen, &
luna , & ftellse , & revertantur nubes poft plu-
viam :
3
.
quando coramovebuntur cuftodes domus
,
8c nutabunt viri fortiflimi , & otiofa; erunt mo-
lentes in minuto numero , & tenebrefcent viden-
tes per foramina :
4. & claudent oftia in platea , in humilitate
vocis molentis , & confurgent ad vocem volu-
cris, & obfurdefcent omnes filia: carminis.
5.
Excelfa quoque timebunt , & formidabunt
in via , florebit amygdalus , impinguabitur lo-
cufta , & diffipabitur capparis : quoniam ibit bo-
mo in domum a?ternitatis fua? , & circuibunt 1 >.
platea plangentes.
6. Antequam rumpatur funiculus argenteu
& recurrat vitta aurea , & conteratur hydria fu-
per fontem , & confringatur rota fuper cifter-
nam
,
7. & revertatur pulvis in terram fuam unds
antiqua m.
videri poteft S. Hieron. ex LXX. agnofcere ; ex Symtn.
autem videbunt : fequitur in Gr. Vat. i. kcl/*Coi a t>i L-
'
ap. Aquil. vero , i) rfoftv -refM"C*
w " >
&c* ^
tremore
trement in , &c. item infra in Vatic, pro ibit ^ cir-
cumibunt, E7roft/'6n )
EXi/ja&xw , ivit # circumie-
rttnt; est. fimilia. Ad hoc autem, impinguabitur locufta
,
Hieron. ait in eodem comment. Sciendum , nbi in noftris
codicibus /f^'tar locufta, in Hebrxo fcriptnm f/T? aagab, quod
verbum apud eos ambiguum
eft; poteft
enim
tf
talus
, ^ lo-
cufta transferri : & poft paulo : In eo vera , lib: nos habe-
tnus capparim , in Hebrxo habet abiona ,
quod
tf
ipfum am-
biguum
eft,
interpretaturque amor, defiderium , concupif-
centia, vel capparis Sciendum quoque
,
quod ubi nunc
LXX. interpofuerunt amygdalum , ipfum verbum
fit
foced
,
quod in Jeremix priucipio
eft ; fed
ibi in nucem verfum
eft ,
hie in amygdalum.
f. 6. Gr. initio hab. "Ec ot /km cbovrQCTry) , ad litr.
Ufqtteqtto non evertatur , vel fubvertatur ; forralfe etiamV
amr&nr id fonat interrumpatur ; namap. Xenoph. aVa-
Tfhrtii o'Ao/, eft interrumpere iter. Ap. Symm. vero ita :
Kal -TTCtn Mtvmt rai %omV , Sec. Et antequam fuccidalur
a fnnictth, &c. Exinde in Gr. Vatic,
j,
Qvvlet&n to......
rS Xfi'CiV, tf
conteratur vitta attri ; extremo ,
k, Qvtr&xd-
pi\, 1$ convolvatur, pro confringatur; cast, quadrant. Sub-
dit Hieron. in comment. Rota, per quam de Licit
#
pu-
tcts levantur aqnx,
ft
confraila ftterit , vel ut LXX. Inter-
pretes voluerunt , in fuo funiculi
convoluta , aqua ufus in-
tercipitur : item epift. ad Cypr. col. 701. b. legit :
Quo-
adufque non pulfetur funiculus argenti , &
conteratur orna-
tnentum ami
, tf
confringatur hydria ad fontem , >
impe-
diatttr rota in Lien. In Hebr. Donee elongeturfunis argen-
tetts , & confringatur lenticula aurea $?>
confringatur
rota ad cifternam.
Tf. 7. Ad verbum e Grxco , detraila vocula fuam.
Idem Hieron. in comment, legit : uvirtetur pulvis it
LIBER ECCLESIASTES.
VUIGATA NOVA.
erat , & fpiritus redeat ad Dcum
,
qui dedit il-
ium.
8. Vanitas vanitatum
, dixit Ecclefiaftes , &
omnia vanitas.
9.
Cumque efTet fapientifllmus Eccleiiaftes
,
docuit populum , & enarravit qua: fecerat : &
inveftigans compofuit parabolas multas.
10. Quafivit verba utilia, & confcripfit fer-
tnones re&iflimos , ac veritate plenos.
1 1. Verba fapientium ficut ftimuli, & quafi
Cap. XII.
Versio
antiqua.
& fpiritus redeat ad Deum
,
qui dedit ilium
373
Ex Comment. S,
hieron, in EccliJ.
f,
8. Vanitas vanitatum, dixit Eccleiiaftes, uni-?
8
**
verfa vanitas.
9.
Et amplius quia fatus eft Ecclefiaftes fa-
piens, adhuc docuit fcientiam populum, &audi-
re eos fecit, & fcrutans compofuit proverbia.
10. Multum quxfivit Ecclefiaftes, ut inveniret
verba voluntatis, & fcriberet rette verba veritatis.
1 1 . Verba Cipientum ut ftimuli , & quafi clavi
clavi in altum defixi
,
qua? per magiftrorum con- in altum defixi , habentibus ccctus data funt a paf-
filium data funt a paftore uno. tore uno.
iz. His amplius fili mi ne requiras. Faciendi 12. Etampliusabhisfili mi cave. Faciendimul-
plures libros nullus eft finis : frequenfque medi- tos libros non eft finis : & meditatio plurima, la
tatio , carnis affli&io eft
1 3 . Finem loquendi pariter omnes audiamus.
Deum time , & mandata ejus obferva : hoc eft
enim omnis homo :
& cunfta qua: fiunt , adducet Deus in
bor eft carnis.
1
3 . Finis fermonis verbi univerfi auditu perfa-
judicium pro omni errato
malum illud lit.
cilis eft. Deum time
,
& mandata ejus cuftodi
:
hoc eft enim omnis homo
:
14. quia omne factum Deus adducet in judi-
cium de omni contemptu , fivebonum, five ma-
lum fit.
Not* ad Versionem
five bonum , fivs
tenant[nam , itnde fumptus eft , f$ fpiritus revertetnr ad Do-
minion
,
qui dedit ilium. Auguft. epift. 166. ad Hieron.
to. 2. col. 595.
e. tunc convertetnr in terrain pnlvis
fi-
cut fnit , $
fpiritus revertetnr ad Doinimtm
,
qui dedit il-
ium : item epift. 190. col.
70J.
b.
> revertetnr pnlvis in
terrain Jicut erat , tf
fpiritus revertetnr ad Deum , qui de-
dit eum : fimiliter quaeft. 24. in Jof. to. 3. 591. g. at
epift. 145. legit : >
convertatur pnlvis in terrain Jicut
fuit, g>
fpiritus revertatur ad Deum, Sec. Similiter hab.
Hieron. epift. ad Cypr. to. 2. 701. b. praeter unum , ad
Dominum. In Hebr. $
revertetnr, Sec.
&. 8. Ita rurfum habet Hieron. epift. ad Cypr. to. 2.
701. b. nee aliter in Gr<eco.
Tt. 9. Pofteriora verbaJic variant Graece : on i<T'Aa%e
ytoiQiv Qvr to aV6fi7rcc , jc, v$ tttyyt&Klou y.o<Sfj.iov ira^c^chuv
,
quia docuitfcientiam hominem
, fj
amis fcrntabilitr ornatum
parabola; am. Edit, vero Compl. hab. toV ^aoi' , loco ho-
minem > Se Aquiia fubdit , nvutleeero , Kj vipzvvvoi. Hebr. ad-
huc docuit fcientiam populum
, tf
aujcultare fecit , J iuvefti-
gavit , direxit parabolas multum,
if. 10. Ad verbum e Graeco
, prarter to fcriberet rec-
ti
,
pro quo 77#/
u
1
u/i'oi' siQufaroc, , fcriplum retlitndinis ;
ap. Aquil. Qvny&c\iv o'/>6w; , confcripfit rette. Textui Gr.
favet Hebr.
#". n. Similiter in Grxco , nifi quod pro habentibus
coitus , legitur, o'i wapa. ton Qv^cy-ccTav e/o'Snw in Hebr.
auclores colletliomtm dati funt. Apud Hieron. in Ifai. 29.
to.
J.
249. e. bene : Sermones fapientium tanquam ftimu-
A N T I
Q U A M.
li
1
r
d Q'tafi clavi in altum
confixi ( Gr. TTipvnufifvoi > )
qui a conciliit dati funt a paftcre uno : eandem iectionem
confirmat fup. in comment, dicens : Verba fapientium ut
ftimuli, qux
$ fnmafunt, g a concilia fanHerum da-
ta , atque ab uno pafiore concejja
, $ folida radice fundatct
funt. Apud Ambrof. pariter epift. 2.
7J
$. f. Sermones
fa-
pientium tanquam ftimuli.
f. 12. Eadem leguntur Graece : non autem ita limile
Hebr. eft.
Tfr. 13. A Gra?co abeft to verbi univerfi; loco vero
feq. auditu perfacilis
eft , exftat to vruv em , omne au-
di ; reliqua ut in Lat. In Hebr. fie : Finis verbi omnis
auditus
eft : Deum time , Sec. Similiter apud Auguft. 1. 20.
de civit. Dei , c. 3. to. 7. 575. g. Deum time,
# man-
data ejus atflodi : quia hoc
eft
omnis homo ; item Graxe
oct Ttla wag, &c. in Sciiol. vero, t?to -yap o?,o; , &c.
If. 14. Ita eGr-cfico, nifi hoc excipias , de omni contemp-
tu
,
pro quo w irowTi wkfeu^cfiem' additur eriam ibid, k,
poft bonum i tolliturque nit.
fit.
Hieion. ex Hebr. pri-
iTi'.'im fcripferat, de omni abjeoudito ; at in expianat. mo-
net LXX. interpietatos efle, de omni contemptu
, vel certe
inquit, de omni ignorato. Symm. iuepl -jrctnic, Tret"'
tos, saf Tf tat re, Sec. Apud Ambrof. 1. 3. de
col. yoo. f. haEc fola leguntur : quoniam omne
epusfuum
Deus adducet in judicium. Ap. Auguft. vero 1. 20. de ci-
vit. Dei, c. 3. to. 7. 576. a. quia, omne hoc opus Deus
adducet in judicium in omni defpeilo
, five bonum
, five ma-
lum.
735.
788=
eae##eo$@@e$0OQ
ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT. VULGATAM DELECTUS,
Aucl:ore Francisco Luca Brugenfi.
ECCLESIASTES.
CAP.
I. "t. 18. Qui addit fcientiam , addit & labo-
rem. Alii legnnt dolorem pro laborem '.fed quamvis
doloris fignificatio magis Hebrteo & Grace conveniat , canji-
cit tamen Epanorthotes ex antiquis libris fuis , Interpretem de
indnftria pofuijji laborem
,
qui dolor quidam
eft.
Cap. II. If. 1. Dixi egoincorde meo. Non mutes pro-
nomen ego in conjunclionem ergo.
Cap. VII. f. 22. Ne forte audias fervum tuum male-
dicentem tibi. Non omittas pronomen pojfeffivum tuum.
Cap. VIII. tf. 14. Sunt jufti , quibusmala proveniunt.
Pro mala , multi bor.i libri jcribunt rnulta
,
quod
eft
plurima.
TP. 16. Et intelligerem diltentionem. Cave ne fcribas
diiTentionem , quod
eft
dtfeerdiam , a dijjentio
, pro diften-
tionem
,
quod
eft
occupationem , a diftendo.
Cap. X. Tfr. 1. Pretiofior eft fapientia & gloria , parva
& ad tempus llultitia. hie locus
,
quia obfeurus , multis mo-
dis fnit adulter attts
,
quod decent noftra Notationes. Ouidam
addiderunt auro
poft
pretiofior eft ; quidam vocem gloria
(oftpofueruin veci parva ;
quidam fubftantivo gloria adjun-
xeruut adjeilivtim parva
, quid
eft fubftantivi ftultitia
; qui-
dam omiferunt & medium inter parva > ad tempus
(
quod
tamen non vitiat
fenfum , cumncn
fit nifiexegeticum
pofitum
loco id eft
)
deniqne quidam
fcripfruntfeenndum cafnm ftulri
-
tiaj pro primo ftultitia.
t. 19. In rifutn faciunt panem , & vinum ut epulen-
tur viventes. Vulgii legitur bibentes
, quod
eft
potantes : cor-
retlio
eft
viventes, quod
eft
vivi
, five mortalcs.
Cap. XI. fr. 2. Da partem feprem, necnon & odo.
Non
eft
mittaiidum ftngnlare partem in plurale partes.
tf. 8. Vanitatis arguentur prasterita. hapotihs fcrilen-
dum
eft ,
quitm vanitas arguuntur.
Cap. XII. if . 2. Antequam tenebrefcat fol , & lumen ,
& luna
, & fiella?. Alii Jcribunt plurale tenebrefcant
; fed
jingulare genuinum
eft.
Ttr. 14. Pro omni errato. Ouidam antinni libri legnnt er-
ratu : fed fpurium
eft ,
quod nonuulli , tranfpofitis primis lit-
teris
, fcribunt ream. Porro abfeondito
,
quod babsnt alii
,
altera interpretatio
eft.
c
IN CANTICUM CANTICORUM
ADMONITIO PREVIA.
jT/'E rsiok^m
antiquum hujus libri pene totam excepimus ex variis S. Ambrofii ope-
r ribus
;
paucos tanturn vcrficulos ex Hieronymo , Augujlino , aut aliis ; ut fatis indi-
cant loca diver
fa
infra ad marginem citata. Id folentes
noflro more facimus, quotiefcunque
non fuppetunt nobis
Mfi.
codices, qui I'erfonis hujus antiqua partem aliquam contineant.
Unum tamen invenimus codicem in Bibliotheca
Monafterii S. Theoderici ad Remos , num.
14. annorum circitcr 600. qui Verfionem pcrpctuam Cantici Canticorum de Graco LXX.
exprejfam exhibet. Qiiominus autem banc Interpretationem ad textum
noftrum complendum
adhibercmus , id maxime prohibuit quod deprehendimus , nimirum hunc
Mf
cod. vix aliud
referre prater Verfionem
Latinam ex variis Ambrofii Tractatibus decerptam. Enimverb
ita.
fe
habet
Mf.
Me codex : primb commentarium continet in Canticum Canticorum
, fub hoc ti~
tulo : Incipiunt Cantica Canticorum , excerpta de libris Beati Ambrofii : turn fequitur
Prologus de apologia David
;
&
Jic de ceteris aliis : qua aperte
jignificant commentarium
fequens nihil aliud ejfe
prater catenam locorum diverforum , in quibus
Ambrofus quiddam
de hoc facro Cantico attingit
&
tractat , non quidem cb id
fofum , vcl eo nomi?ie
,
g dati
opera, cum id genus opus inter varios S. Ambrofii Tractatus
nufpiam reperiatur
; fed obi-
ter , ejr ex occajione tantitm; quemadmodum
fape contingit Aufieri , ut in unam rem ani-
mum pracipue intendat , alia autem nonnulla data, occajione
edifjirat
& exponat. Hunt
autem commentarium excipit textus Latinus duplex Cantici Canticorum , columna, duplici
diftintlus : unus quippe Vulgata hodierna
, abfque ulla inferiptione
prafixa ; alter vera
Verfionis auliqua
, fub
hoc titulo
,
LXX. Hanc autem
pofteriorem Interpretationem Lati-
nam vix aliud
effe
prater textum continuum c variis hujus Cantici
verficulis in commentario
pravio recitatis
, deinfmul junftis
&
connexis confectum , duo potiffimhm commonfirant :
primb
,
qubd Verfio ilia plerumque fatis conveniat cum illis verjiculis
ejufdem Cantici
,
qui
exponuntur in commentario : fecundb
,
qubd
fi
contingat (ut etiam aliquoties evenit ) ut
Ambrofus aliquos hujus Cantici verfus aut verba quadam non
referat , tunc Scriptor ano-
nymus , vel verfus penitus omittat , vel verba nonnulla fubneclat , vel etiam , idque
fa-
pius , a Vulgata noftra repctat
,
quo facer Contextus expleatur , hifque in locis mutilus non
remajzeat. Idipfum fane agnofcetur facile
, ft
confulantur Nota
noftra ad loca ilia varia
%
qua a nobis vel vacua relicta funt infra in textu
, vel ex Hieronymo , Auguftino
, & aliis
completa funt , deficiente nimirum Ambrofo ; v.
g.
cap. II. %%.
13. 16. 17. item cap. HI.
7.
8. 10. cap. IV. 1. 3. 5. 6. 14.
cap. V. 8. 9. 17. cap. VI. 4. 5. 11.
&
cap. VII.
3. 5. 8.
9.
Quia tamen
Mf.
Mecod. S. Theodericipluribus in locis nonnihil
diffcrt a textu Ambrofiano
,
qualis faltem e noviffima ejus operum Editione k nobis excerptus
eft
; ne , inquam , idem
Mf.
penitus abjici videretur , utque
ipft
fua conftaret aucJoritas, variantes ejus lefiiones,
foiito more
,
Notts infer
ioribits interferendas duximus.
V^ jTIl. ICUM
CANTICORUM
S A L O O N I S.
CAPUT P R I M U M.
Hoc Canticum totnm
eft
mjfticum ,
plenijjhnum incomtrehenfibilis amoris Cbrifti crga
fponfum fuam ,
ac
vuijjim fponfa
erga, Cbriftum ffonfum.
VULGATA NOVA.
S c u l e t u r me ofculo
oris fui : quia meliora funt
ubera tua vino
,
z . rragrantia unguentis
optimis. Oleum effufum
nomen tuum : ideo ado-
lelcentulae dilexerunt te.
tulae dilexerunt te.
2. Attrahe nos
Versio antiqua.
Sculetur me ab ofculis
orisfui : quohiam bona ubera
tua iiiper vinum
,
2. & odor unguentorum mo-
ram iiiper omnia aromata.
Unguenmm exinanitum eft
nomen tuum : ideo adolefcen-
Amh
_fi.lt, to.
Idem
to. I.
97
Idem
of. I. 2. de
2. 476. b.
inPf.TlS.
4.C
/. de :.
vire. to. 2. 267. e.
3.
Trahe me : poft te curremus in odorem
unp;uentorum tuorum. Introduxit me rex in cel-
laria fua : exfultabimus & la;tabimur in te, me-
N o t jE ad Versionem
*
In Gf, Vat. pro titulo fimpiiciter' Asft;'. ; at in Mf.
A!x. "Ae/mna adftdraf praeterea utrobique ita liber in-
cipit : ~A<s/j.x oywtTw 1 sY< S,xMi/uar , in Mf. Alex, t
^.dMvUay , in Compl. ta Sojio/kmVtC i. e. Canticum can-
ficorum ,
quod
eft
Salomon , vel Salomon:. Ambrof. etiam
prxf. in Pf. 1. n. 6. col.
759.
e. ah : Salomon ipfe , Da-
vid films , licet innnmera citntica ceciniffe dicatur ; untim
tamen ,
quod Ecclejia receperit , Canticorum canticum dere-
liquit.
if. 1. Itidem in Mf. S. Theoderici n. 24. nil! exci-
pias quoniam ,
pro quia. Ita quoque in Gr. Ambrof. ve-
rb in Pf. 118. to. 1. 974.
c e.
975.
a. legit : Ofcule-
tur me ab ofculo..., quon. optima ubera tua
fup. vinum:
&. 1. 2. de virgin, to. 2. 17?. b. Ofculetur me ab ofcu-
lo quia ubera tua fuper vinum : item 1. 2. de pcenit.
col. 431. c. ab ofculo; at 1. 5. de Sacram. to. 2.
374.
c.
J7J.
a. fcribit ab ofculis quia meliora ubera tuafup.
&c. & 1. de Ifaac , c. 3. to. 1.
3^9.
e. quia bona ubera
tua fuper , &c. rurfum ibid.
359.
a. b. c. Ofctiletur me
ab ofculis ; ficut trad, in Luc. 22. col. iyig. b. &epift.
41. to. 2. 960. a. Huicult. leitioni fuccinit S. Paulin.
epift. 13. & 23. pp. 78. a. 146. a. Hieron. verb in
liai. 63. to. 3. 462. e. leg. Ofculetur me ofculis orisfui:
at in EcclcJ". to, z. 71
J.
b. Ofculetur me ab ofculo oris
poft te in odorem unguento-
rum tuorum nos curremus. Introduxit me rex in
cubiculum fiium : exiultemus &: lxtemur in te
,
Idem
P- 979-
975-
<
mPf. 118.
d.
991./.
ANTIQUA M.
fui : & epift. ad Damaf. to. 4. 154. f. Ofculetur me e(~-
tiilo , &c. cui lecticni favet Caliiod. in Pf.
4. &
44.
pp.
21. c. 152. c. fed Mfs. quidam 1. loco ferunt ab
cjcttlo.
t. 2. Horum multa rurfus habet Ambr. 1. de Ifaac
,
c. ;. col.
359.
e. & 1. de Elia , c. 10. col.
J46.
c. & in
Pf. 40. col. 872. e. & in Pf. 118. col.
974.
c. e.
975.
a. c. & in Luc. 7. col. 1392.3. item 1. 2. de vire;. to.
2. 173. b. 174. a. & 1. 2. de virginit. col. 223-d. 6c
1. de Myft. col. 332. d. & 1. 4. de Sacram. col.
374.
c.
375.
b. 620. d. Eadem quoque leguntur in Mf. S.
Theod. detraclo uno efl , poft exinanitum ; poiitoque inf.
propterea , pro ideo. Similiter ap. Hilar, in Pf. 132. coi.
463. a. Unguentum exinanitum nomen tuum ;t\cut ap. S,
Paulin. epift. 40. & 41. pp. 2Jo.
b. 253. a. Apud Vi-
gil. Tapf. verb 1. 12. de Trin. Unguentum tffujum no-
men tuum: propterea , &c. Gr. Mi*i' sxxertiQsr on/a
Tia t?to , Sec. ut in Lat.
Tt. 3. Mf. S. Theod. Attrahe nos : poft
te curremus in
odorem unguent, tuorum ; deinde , Introduxit me , Sec. quae
fupra , hoc fuperaddito in fine , xquitas dilexit te ; dc
quo ult. nullibi Ambr. meminit. Graec. EiW'/=
gV/cu Qv
tit 00/aw fivpcuv ta s\f>au?$/j. EAsnf7/. fits n't to t-
fiihv dori' 7M/ow/<? >o Kiiftr},tt(i}fi , &c. extre-
57
6 CANTICUM CANTICORUM. Cap. I.
Versio antiqua.
Ambr. ubi
fup. diligamus libera tua fuper vinum
idem de dpi.
4. Fufca fum , & decora, filia Jerufalem, ut
Dav.
722. c. d.
tabemacula Cedar , ut pelles Salomonis.
5.
Nolite afpicere me quia offufcata fum
,
quia
idem in
Pf, 118.
non eft intuitus me fol : filii matris mea; pugnave-
5184.7. 98;.
b. c.j.
runt adversus me
,
pofuerunt me cuftodem in vi-
neis : vineam meam non cuftodivi.
6. Annunria mihi, quern dilexit anima mea
,
ubi pafcis, ubi manes in meridie, ne forte nam
circumami&a fuper greges fodalium tuorum.
idem 1. de ifaac, 7. Nifi cognofcas te , decora inter mulieres , exi
e.
4. $6i.f. i6z. b.
tu in calcaneis gregum , & pafcehoedos tuos in ta-
bernaculis paftorum.
idem in
Pf.
118. 8. Equ mea: in curribus Pharaonis aflimilavi
991-

te proxima mea.
994./. 9 . Quam fpeciofx- falac funt genae tux ! ficut tur-
turis ; cervix tua iicut redimicula.
1 o. Similitudines auri faciemus tibi , ex diftinc-
tionibus argenti.
995-
<- d'
11. Quoadufque rex eft in declinatione fua , nar-
dus mea dedit odorem fuum.
1 2. Colligatio gutta: confobrinus metis ; botryo
VUIGATA NOVA.
mores uberum tuorum fuper vinum : refbi dili-
gunt te.
4. Nigra fum, fed formofa , filia Jerufalem,
ficut tabemacula Cedar , ficut pelles Salomonis.
5. Nolite me confiderare quod fufca fim
,
quia decoloravit me fol : filii matris meae pugna-
verunt contra me, pofuerunt me cuftodem in
vineis : vineam meam non cuftodivi.
6. Indica mihi
,
quern diligit anima mea, ubi
pafcas , ubi cubes in meridie , ne vagari inci-
piam poft greges fodalium tuorum.
7. Si ignoras te , 6 pulcherrima inter mulie-
res , egredere
, & abi poft veftigia gregum , &
pafce hcedos tuos juxta tabemacula paftorum.
8. Equitatui meo in curribus Pharaonis afli-
milavi te arnica mea.
9. Pulchra funt gena tua; ficut turturis: col-
lum tuum ficut monilia.
1 o . Murenulas aureas faciemus tibi , vermicu-
latas argento.
1 1. Dum effet rex in accubitu fuo , nardus
mea dedit odorem fuum.
1 2 . Fafciculus myrrhs diledtus meus mihi
,
NoTiE AD VERSIONEM A N T I
Q
U A M.
moque, tubilvs m7txss se. Aquila initio leg. "BNUttor fa'
Symm."wce /us , Jrabe me , non B'tMivcciv fit , Traxerunt me.
Ambr.tamenl. 2. de virg. col. 174. a. hab. dilexerunt
,>
attraxerunt te : deinde fie : retro odorem unguent, tuorum
curramus. hiduxit me rex in tabemacnlrtm fuum : item 1.
de Myft. to. 2. col. 332. d. propterea adolefcent. dile-
xerunt te , & attraxerunt te ; dein vero , Attrabe nos :
poft
te
in odorem veftimentorum tuorum currimus : Se 1. de Ilaac,
c. 3. col. 359.
f. Attrabe nos , ut
poft
odorem itnguentorum
tuorum curramus : Sc in Pf. 43. col. 899. b. Attrabe nos:
poft
odorem unguent, tuorum curramus : limiliter 1.
J.
de
Sacram. to. 2. col.
375.
b. Se infra addit : lnduxit me
rex in cubiculum fuum ; ftatimque : Gracus in promptua-
rium fuum , <i3 llx cellarium fuum habet : at ipfe 1. de
Ifaac, c. 4. to. 1. 360. f. 361. b. & 1. de inftit. virg.
to. 2. 2? 1. a. legit : Introduxit me rex in cubiculum fuum ;
dein 1. de Ifa. exfultemus ) latemur in te
, >
diligamus
ubera tua fuper vinum; nee plura. Hieron. pariter epift.
de Seraph, to. 3. 519. c. necnon Caffiod. in Pf.
44. p.
If 3. c. Introduxit me rex in cubiculum fuum. Ap. Auguft.
in Pf. 44.
to. 4. 393.
e. hacc pauca :
poft
odorem un-
guent, tuorum curremus : rurfumque fer. 273.
to.
J.
1 107. a. Sc 1. de op. mon. to. 6. 498.
f.
f. 4.
Itidem in Mf. S. Theod. exceptis his levibus,
ficut tab ficut pellis , f. pro pelles , vet. more. Grxce :
MiW u/M ha, i, (Mf.^Alex. Se Compl. tifM *, )
xa*w\
buyziipts 'ispxe. w;... ; J~eppw; Xziuftuv. Hilar, in Pf. 119.
col. 376. c Nigra fum, tf
formofa , filia JeruJ. ficut ta-
bernaculum Cedar. Ambrof. vero in Pf. 118. col.
984.
c. conftanter : Fufca fum , ^
decora., filia Jeruf. at. de
apol. Dav.col. 696. d. Nigra fum, tf
decora, filia Jeruf.
item to. I. col. 1 176. e. 1204. f. & to. 2. 286. d.
334. a. (Syj. e. ApudTichon. reg. 2. p. Jr.
f. Fufca
fum , $$ decora ; deinde , ut tabemacula Cedar
, $
pelles
Salom. Ap. Auguft. 1. 3. de doctr. Chrift. to. 3. 59.
a. Fufca fum, > fpeciofa, ut tabemacula Cedar , ut pel-
les Salom. Ap. Hieron. in Ezech. 27. to. 3. 890. c. &
ep. ad Damaf. to. 4. iff.
a. Nigra fum , fed formofa :
Sc in Sophon. 1. col. 1643. e Nigra fum , Jed fpecio-
fa , filia Jeruf. itidem ep. 18. ad Euftoch. to. 4. p. 2.
col. 27. e. praeter vocem filia. Apud Cafllod. auteni in
Pf. 44. p. 151. a. ut fup. Fufca fum , tf
decora. Simili-
ter hab. Audt. 1. de promilf. p. 2. c. 9. p. 1 33. b. fub-
ditque , filia Jeruf. Eucher. quseft. in Cant. p. 847. g.
Fufca fim ,
p'fpeciofa , filia Jeruf.
$.
j.
Totidem verba in Mf. S. Theod. Ambr. vero
in Pf. 118. col. 1 122. a. fie legit : Nolite afpicere me
quoniam fufca fum ,
quia non refpexit me fol : at fup.
984.
d. conftanter ,
quoniam
offufcata fum : Sc 1. de
Ilaac, c. 4. col. 361.
quod offufcata fum; dein, quo-
niamnon
eft
intuitus mefol, Sec. Hieron. in Ezech. 27. to.
3. col. 890. c. quia defpexit me fol ; item in Ifai. 27. col.
228. b. filii
matris mea pugnav. adverfus me. Au6t. op.
imp. in Matth. horn.
33. p. IJ7-
b. Ne afpexeritis me
quoniam ego fum denigrata ,
quoniam defpexit me fol : Sc
fup. hom. I. p. 36. b. filii
tnei dimicarunt in me. Auft.
1. cont. Jud. ap. Cypr. p. 499.
pofuerunt me velut cuf-
tidiam pomarii ; at iuf.
JO
I. pofuerunt mc cuftodem in
vinea. Grac. Mil jS*e4"T
'
/k6ot lyui tlfu f/.;/^ih,YCi>f/.(r , 'o7i
/4apt,w]< /ui w/e;" viol i/j.a.'xisa/io w iftol , fisi'7o /j.f
tpvt-ay.ioTa.il tV ujj.-7ri*u>ijiv , Sec. ut fup.
Tfr. 6. Media tantumfic variant in Mf. S. Theoder. ubi
pafcas, ubi cubes in meridie, ne
fiam ficut operta
poft
gre-
ges. Graece : 7r? Troi/nalvsif , -wi mCIoXjm; hi fiv.n/u&pia , /jm-
Trolt yivcufiat &j; irt&t&aMo/idm tic a7S>.a<; , &c. lit iup.
Ambrof. 1. 4. Hex. col. 72. e. eadem repent quae fu-
pra , excepto uno in meridiano : limiliter 1. de ex-
hort, virg. col. 292. e. f. 293. a. 295. d. Vide etiam 1.
de Ifaac, c. 4. col. 361. d. 5c de apolog. Dav. 722.
c. Tichon. quoque reg. 7. p. 64. e. legit : ubi pafcis*
ubi manes in meridiano. Hieron. ep. 18. ad Euftoch. to.
4. p. 2. col. 39. a. Annunlia mihi, quern dilexit anima
mea , ubi pafcis , ubi cubas in meridie , nequando cjjiciar
Jicttt operta fuper greges fodalium tuorum. Sic etiam legit
Auguft. 1. de unit. Eccl. to. 9.
36
J. f. g. 366. a. prae-
ter hoc , ne forte fiam ,
pro nequando cjjiciar : /imiliter
habet epift. 93.
to. 2. 241. b. f. 242. f. & ferm.
138.
to. 5. 674. d. feqq.
Tt. 7. Idem Ambrof. I. 1. Hex. col. 127. b. legit :
Nifi fcias te
, formofa
in mulieribus : Sc 1. de exhort,
virg. to. 2. 295. d. Nifi fcias te , decora in mulieribus :
fed in Pf. 118. to. I. 986. a. Nifi nofcas te decoram in-
ter mulieres : vel Nifi fcias te decoram inter mul. fubinde
,
$ pafce hados tuos in tab. Sec. item col. 1089. d. Ni-
fi
cognoveris te formofam in mulieribus. In Mf. S. Theo-
der. limiliter : Nifi cognofcas te decoram inter mulieres*
deinde , exi
, > abi in calcaneis , Sec. ut fupia. Apud Hie-
ron. ep. 18. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col. 39. a. Si non
cognoveris te ipjam , 6 pulchra inter mulieres , egredere tit
in veftigiis gregum
, ($ pafce hados tuos in tabernaculis
paf-
torum. Apud Auguft. 1. de unit. Eccl. to. 9. 366. c.
Nifi_ cognoveris temetipfam, decora inter mulieres ; Sc
epift. 93. to. 2. 243. a. Nifi cognoveris temetipfam , 6
pulclna inter mulieres , exi tu in veftigiis gregum
, $$ paf-
ce hados tuos in tabernaculis paftorum : fie iterum ferm.
285. to. y. 1
147.
d. 1 148. b. 6e in Pf. 66. to. 4. 6j8.
g. nee aliter in Gracco.
#. 8. Itidem in Mf. S. Theoder. nifi quod hab. Pha-
rao , non Pharaonis; ita quoque in Gr. Vide etiam Am-
brof. 1. de Ifaac, c. 4. col. 362. c.
tf. 9. Mf. S. Theoder. Quam fpeciofa facia gen
tua !... cervix tua ficut rediuncula. Hieron. in Ifai.
-J2.
to. 3. 376. d. Ouam pulchra funt gena tua! ficut tur-
turis ; collum tuum ficut monilia. Gr. T/ u^etioo^ww/.....
rpxfc.\>.ii i\s wC op/uicx.01.
&. 10. Ita legunt Hieron. 1. i.eont. Jovin.to.4. 171.
f. Se Auguft. 1. 1. de Trin. to. 8. 759.
e. una cum
Grxco , nifi quod habent cum diftintlionibus , e Gr.
/una, ziy/uciToir. Mf. S. Theoder. ex diftintlionibus , ut
Se alia quae fupra.
tf. n. Similiter in Mf. S. Theoder. excepto uno erit
pro
eft.
Ap. Hieron. 1. 1. cont. Jovin. col. 171. f. Quo'
adnfque rex in accubitu fuo eft.
Ap. Auguft, 1. 1. de
Trin. to. 8.
7S9'
e-
Ql
l adufque rex in recubitu fuo eft.
Gr.... ayouMti dvrv, vdpic;, Sec. ut in Lat.
t. ii. Idem Ambr. fup.
979.
f. iimpliciter legit
:
CANTICUM
CANTICORUM. Cap. II.
377
VULGATA NOVA.
inter ubcra mea commorabitur.
1 5
.
Botrus cypri diledhis meus mihi , in vincis
Engaddi.
14. Ecce tu pulchra es arnica mea, ecce tu
pulchra es , oculi tui columbarum.
1 j. Ecce tu pulcher es dile&e mi , & deco-
*us. Le&ulus nofter floridus
:
16. tigna domorum noftrarum cedrina , la-
juearia noftra cypreflina.
Versio antiqua.
cypri frater meus mihi , inter media ubera mea re- Amtrtf.
UJufi
quiefcit.
1
3. Nardus cypri confobrinus meus, in vineis
Engaddi.
14.
Ecce es bona proxima mea, ecce es bona... 995.*.
ic. Ecce es formofus confobrinus meus, &
quidem pulcher. Adclinatio noftra opaca
:
16. trabes domorum noftrarum cedri , lacuna- 1014. *. xoij. i,
ria noftra cuprefli.
f
NotjE ad Versionem antiquam.
Colligatio gutt/t frater metis mihi , inter media ubera re- xa* > o'<f,8aty!ei Qv 7ric/Zif"ii.
qttiefcet. Mf. S. Theoder. Colligatio gutt/t confobrinus ir. I
J.
Concinit Grarcum, nifi quod loco adclinatio,
meus mihi, in medio uberum meontm commorabitur. Hie- hab. Trpic, xmVh >
quod Nobilius vertit ad cubile ; Ambrof.
ron. quoque 1. I. cont. Jovin. to. 4. 172. f. hab. in legifle videtur conjunctim, tt^cxxiVh ; & vero in ed. Aid.
medio uberum meorum commorabitur. Graec. 'Airo/to/toi; th; fimpliciter xaiVh ;arin Compl. tt^cc *toW. Idem Ambrof. inf.
yajt??? dfe*<pie\{e, fix s',u ' , drct/aiot ruv ^as-* /*V J- 1 010. f. habet : Ecce bonus fraternus meus, ecce es bonus:
*tStias1a.r ab ed. Aid. abeft i^o/. & 1. de Ifaac , c. 4.
col.
36J.
b. Ecce es fponfns confobri-
"t. 13. Mf. S. Theoder. Botrio Cypri dileflns metis mi- tuts meus, equidem pulcher. Acclinatio
noftra opaca : M(j.
ii, in vineis Engaddi. Auct. 1. de xlii. manf. ap. Ambr. nonnulli ferunc ibid, cum vet. edit. Ecce fponfus eft
confo-
col. II. e. Botrus Cypri fraternus meus mihi, in , &c. ut brinus metis i &
idea pulchra acclinatio : at ofto proba-
lup. Auft. 1. de promiir. ap. Profp. p. 2. c. 9. p. 133.
tiores priori left, favent. In Mf. S. Theoder. Ecce, in-
b. Botrus Cypri fratruelis metis. Gt.hilpvirtti nvtsfV VfA- quit
, formofus confobrinus, &c. ut in textu. In Gr. 'li\i
fij\.cifi\t s'/uol , cv , &c. ut in Lat. tt kxms eieXttpfis >tf > xa' yi wdstioc, , 8cc.
~fi. 14. Ambrof. port paulo habet : Et ipfa bona es
, t. 16. Sic iterum Ambrof. legit I. de Ifaac, c. 4.
%$
decora :8c inf. 1010. f. Ecce proxima mea bona. In Mf. S. col. JcTy. b. cum Mf. S. Theoder. at 1. 3. Hexa. col.
Theod. omnia ut in textu priori , hoc a'djuntto in fi-
J4.
a. ita : trabes domorum noftrarum cedrina , lacuna-
lie , oculi tui columba. Item Graece : 'iifWffxocMi ISi (1 ria noftra cuprejjtna. Grace, priori lecrjoni fa vet.
CAPUT II.
Versio antiqua.
i.
T^
Go flos campi, & lilium convallium.
Ambrof. in
Pf
2* 2.
a
Sicut lilium in medio fpinarum , ita
u8. 1020. c
proxima mea in medio filiarum.
a
A
H-
"'
F
f 99>
3
.
b
Tanquam malus in lignis nemoris, ita frater- \
4
'
VULGATA NOVA.
1. TT* Go flos campi, & lilium convallium.
1/ 2 . Sicut lilium inter fpinas , fie arnica
iriea inter filias.
3
. Sicut malus inter ligna fil varum , fie dileclrus
meus inter rilios. Sub umbra illius, quem defidera- nus meus in medio filiorum. In umbra ejus con-
vi
n
to'i. if?" f.
veram , fedi : & fruclus ejus dulcis gutturi meo. cupivi , & fedi : & fructus ejus dulcis in faucibus
meis.
4.
Introducite me in domum vini , conftituite idem in Pf. 1
\->
in me dile&ionem. 1. 1. iozi./ -
5
.
Confirmate me in unguentis , ftipate me in
** e
malis : quia vulnerata dile&ionis ego fum.
6
.
Laeva ejus fub capite meo , & dextera ejus am-
plexabitur me.
4. Introduxit me in cellam vinariam
, ordina-
.vit in me charitatem.
f
. Fulcite me floribus , ftipate me malis : quia
amore langueo.
6. Lsva ejus fub capite meo, & dextera illius
amplexabitur me.
NotjE ad Versions M
W. i. Eadem profert Ambrof. 1. de Ifaac, c. 4. col.
36J.
d. cum Mf.S. Theoder. item de apolog. Dav. col.
723. b. & in Luc. 12. col. 1441. a. & 1. 1. de virg.
to. 2. 157. a. rurfum inf. 226. c. 269. c. o^fi. d. Con-
cinit Hieron. epift. ad Princip. to. 2.682. b. Ita quoque
in Graeco , deled conjunct.
^.
"t. 2. Ita Auguft. conftanter, & in Pf.
47.
col. 420. f.
& 1. de unit. Eccl. to. 9. 362. b. cui fuffragatur Hie-
ron. epift. ad Princip. to. 2. 682. b. & in Ofe. 14.ro.
3.
1334. a. Ita quoque in Graeco. Similiter ap. Ambrof. in
Pf. 118. col. 1020. c. Stent lilium in medio fpinarum;
item 1. 1. de virg. to. 2.
1J7.
a. & 1. de virginit. col.
226. d.Sc 1. de inftit. virg. col. 269. c. legit aliquando
tanquam, pro Jicut. In Mf. S. Theoder. Sicut lilium in
medio
fpin.
ecce proxima mea bona.
if. 3.
Concordant haec tota cum Graeco, nifi excipias
uk. faucibus ,
pro quo *puy[i, gutturi, quod idem fo-
nat. Eadem repetit Ambrof. in Pf. 118. col. 1020. f.
1021. a. c. e. 6c 1022. d. f. paucis mutatis , ita fcilicet
:
Tanquam malum in lignis jilva , ita confobrinus meus in
medio filiorum : at in Luc. 13. col.
1453. f.
1454.8. Si-
cut arbor mali inter ligna Jilva , ita frater meus inter me-
dium filiorum : fimiliter 1. de virginit. to. 2. 226. e.
praster unum fraternus ; fubdit etiam : In umbra ejus con-
tupivi , &c. ut fup. item 1. de Ifaac, c. 4. col.
36J.
c.
c in Luc. 13. & iy. col.
14CJ. b. 1463. a. & I.
3.
Hexa.col. 61. c. Apud Hieron. in Joel. 1. to.
3. 134c.
AN T I
Q U A M.
lignis filvx , ita confobrinus metis in medio
filiorum. Iff
umbra ejus concupivt , &c. ut in textu Ambr.
t. 4.
Idem Ambr. 1. de virginit. to. 2. 225. f. In->
ducite me in domum vini
, ^ ordinate in me charitatem :
item in Luc. 6. to. 1. 1369.C& 1373. a. cum Gelaf. I. ep.
9. c.
9. Cone. to.
4. 1 190. d. ordinate in me charitatem :
at 1. de Ifaac, c.
4. col.
365. c. Ambr. legit : Introduc
me in domum vini , conftitne in me charit. Mf. S. Theo-
der. Introduc me in cellam vini , conftitne in me dilec-
tionem. Hieron. in Zach. 9. to. 3. 1754. a. Introducite
me in cellulam vini ; ftatimque , confortate me in unguen-
tis
, ut inf. t.
J.
at in Zach. 14. col. 1798. b. Inducite me
in cellam vini
, pontte ftpcr me charitatem. Auguft. in Pf.
7.
to.
4. 36. f. Inducite me in domnm vini : & in Speculo
,
to.
3. 715. c. ordinate in me charitatem. Graece pariter :
Elcayayill /j.t tic, auur t? am , TKi,a1e gV ifie aydisw.
tf.5. Itidem in Mf. S. Theoder. ficut in Grseco:Mf.
tamen S. Theod. hab. vulnerata , non vulnerata ; Grarc.
vero conftanter , rtrpu^im dyi-WHe. ly-Jy Ambrof. quoque
inf. 1023. a. legit , vulnerata charitatis ego fum: item I.
de virginit. to. 2. 221. e.
2
3 J.
e. & I. de exhort, virg.
col.
293. f. cuiaccinit S. Paulin. epift. 23. p. 146. c.
Similiter ap. Hilar, in Pf. 119. col.
374.
b. vulnerata
dileclienis ego fum. Apud Hieron. in Zach. 9. to.
3.
1764. a. Confortate me in unguentis. Ap. Auguft. in Pf.
7- to.
4. 36. f. Conftituite me inter unguenta , conftipate
me inter mella ( f. mala :
)
quoniam vulnerata charitate ego
a. Sicut malum in medio lignorum
, ita fratruelis meus m fum. Item apud Gregor. M. 1. 6. & 34. in Job , to. 1.
medio filiorum : & in Ofe. 14. col.
1334. c. Sub umbra col. 200. d. 1 124. d. vulnerata charitate ego fum.
ejus requievi,
tf
fedi : $ fiu&us ejus dulcis
eft
in ore meo.
t.6. Hieron. ep. ad Fabiol. to. 2. 598. b. una cum
In Mf. verb S. Theoder. anteccdunt ifta : Ecce tonus Gr. Siniftra ejus fub
capite meo,
tf
dextera ejus cemplede-
jrattr meus
,
ecce es bonus : deinde : tanquam malus in tnr mc. Concinit Auguft. tract. ^9. in Joh. to.
3. p. 2.
7";. Jl.
Bbb
378
CANTICUM CANTICORUM. Cap. II.
Ambrof. ubi
ftp.
Idem in Luc. %.to,
I. XJlJ.f./-
VULGATA NOVA.
7.
Adjuro vos fili;B Jerufalem, per capreas
cervofque camporum , ne fufcitetis , neque evigila-
re faciatis dile&am
,
quoadufque ipfa velit.
8. Vox dilefti mei , ecce ifte venit faliens in
montibus , tranfiliens colles
:
9.
fimilis eft diledtus meus caprea? , hinnuloque/
cervorum : en ipfe flat poft parietem noftrum
,
Idem I. de lfaac,
e. 4. 366. e.
Versio ANTIQUA.
7.
Adjuravi vos filix Jerufalem in virtutibus
& fortitudinibus agri , fi fufcitaveritis , Sc refufcita-
veritis dileftionem , ufquequo voluerir.
8. Vox fratris mei, ecce hie venit faliens fuper
montes , & tranfiliens fuper colles :
9. fimilis frater meus caprex , vel hinnulo cer-
vorum in montibus Bethel : ecce hie retro poft pa-
rietem noftrum profpiciens per feneftras, prof- refpiciens per feneftras
,
profpiciens per cancellos.
piciens per retia.
10. Refpondit frater mens , & dixit mihi : Sur- 10. En dilectus meus loquitur mihi : Surge
,
ge, veni proxima mea
,
fpeciofa mea ,
columba propera arnica mea, columba mea, formofa
mea.
mea, & veni.
11. Quoniameccehiemstranfivit,pluviaabiit, u. Jam enim hiems tranfiit, imber abiit,
difcelTit fibi. & receflit.
1 2. Flores vifi funt in terra , tempus fecandi ad-
venit : vox turturis audita eft in terra noftra
:

lUeron. i. r. tent. 1 3 . ficus protulit groffbs fuos

a
Surge ,
veni
fain. .4. 172. b.
proxima mea , fponfa mea , & veni
:
Amir
of.
in
Pf.
llZ.to. I. 1042. e.
Ibid. 1 I 14.
p..
14. tu columba mea in tegumento petrx
,
juxta
prxmunhionem , oftende mihi faciem tuam , &
infinua vocem tuam : quia vox tuafuavis eft, &
facies tua pulchra.
1
5
.
Prendite nobis vulpes pufillas , exterminan-
tes vineas,ut vinex noftrx floreant.
NoTJE AD V E R S I O N E M A N T I
Q U A M.
12. Flores apparuerunt in terra noftra , tem-
pus putationis advenit : vox turturis audita eft
in terra noftra :
ij. ficus protulit groflbsfuos : vinea: floren-
tes dederunt odorem fuum. Surge , arnica mea
,
fpeciofa mea , & veni
:
14. columba mea in foraminibus petra: , in
caverna macerias , oftende mihi faciem tuam
,
fonet vox tua in auribus meis : vox enim tua
dulcis, & facies tua decora.
15. Capite nobis vulpes parvulas
,
qua: de-
moliuntur vineas : nam vinea noftra floruit.
col.
74J.
c. & in Pf. 120. to. 4. 1378. f. 1609. f. Am-
brof. etiara loco cit. col. 1023. d. 5c 1 1
JI.
d. legit completle-
tur me, cum Mf. S. Theuder. At Hieron. inZach.4.
col. 1726. f. amplexatur me : & epift. ad Euftoch. to.
4, p.
2. col.
3 J.
f. amplexabitur me; Gr. 7ripiMr\tTai fts.
tf.7.
Ita Greece verbum pro verbo. Idem Ambrof. 1. de
exhort, virg. to. 2. 293. f. Ji
fufcitaveritis , #
excitave-
ritis charitatem: & in Pf. 40. col. 88o. e. Ji
fufcitaveritis ,
<$ refnfiitaveritis charitatem : Sc in Pf. 118. col. 1024. a.
mut refufcitaveriti's charitatem : vkle etiam 1. 2. de Jacob,
C. I. col. 460. a. In Mf. S. Theoder. g
reftifcitaveritis chari-
tatem
,
quoufque vdueriti cast.ut i'upra. Gr.

f%tytt?n7e
tw... e'S $ , Sec.
jf-. 8. Idem Ambrof. in Pf. 118. col. 1034. b. Vox
tonfobrini mei, ecce hie advenit f.-Jiens fuper monies, tranji-
liens fuper colles : item 1. 2. de interpel. Dav. c. I. col.
639. a. ecce hie advenit fattens fuper montes, tranfiliens ,
eke. at 1. de lfaac, c. 4. col.
36J.
e. $
tranfiliens , Sec.
iimiliter 1. de Cain, c.
J.
col. 191. b. Apud Hieron. in
Ifai. 2. to. 3. p. 22. b. Vox fratruelis mei, ecce hie ve-
nit faliens fuper montes , tranfiliens colles. Ita quoque iri
Graeco, nifi quod habetur VI, fuper , ante colles. In Mf.
5. Theoder. Vox confibrini mei , ecce ijle venit fat. ftp.
monies , tranjil.
fitp. colles.
#.9. Rurfus Ambrof. 1. I. de interpel. Job , c. 1.
col. 639. a. Jimilis eft
confobrinus meus capreola , ant hin-
nulo cervorum fuper montes Bethel : ecce hie
pofl
parietem
noftrum profpiciens per feneflras , eminent per retia : item 1.
i.deCain, c. 5. col. 191. b. ac in Pf. 118. col. 1034.
b. eminens fuper retia. Hieron. in Ifai. 2. to. 3. 22. b.
Jimilis ejl fratruelis meus caprex , vel hinnulo cervorum in
montibus Bethel : fie etiam in Habac. 3. col. 1640. e. at
in Ifai.
3J.
col.
279. f. legit : Jimilis eji fratruelis mens
caprex , vel.... fuper montes arcmatum : deindein Ezech. 12.
col. 767. c.ecce ifte pofl
parietem noflrum profpiciens per
fe-
neflras , apparens per retia. In Mf. vero S. Theoder. Ji-
milis eft dileilus meus capreola , ant hinnulo.... fuper mon-
tes Bethel : en ipfe flat pofl parietem damns noftra refpi-
ciens ,
profpiciens per feneflras , eminens per retia. Graec.
mcjo; isiv <A-s*f>:JV; u.v t? f ti to. o'pw BaiGiiV is\\i -
',, ~/ ~

/
'
r
^ ' n
TO? 0-7TKJO) TV TOIX* WH^*
TCtl(^C1Vn Tat J la MW/Til W
fioi Toiv , &c.
#. 10. Idem Ambrof. 1. 1. de interpel. Job , c. 1. col.
639. a. legit: Refpondit confobrinus mens, ^ dixit mihi:
Exfurge , veni proxima mea , Jormofa mea , columba mea :
item 1. de lfaac , c. 4. col. 366. c. d. Exfurge, veni
proxima mea : Sc 1. de apolog. Dav. col. 722. f. addit
:
formofa
mea , columba mea
, perficla mea : 1. vero de
iriftit. virg. to. 2. 250. a. delet to perficla mea; quod
eiiamabefl a Grsco : rurfum in Pf. 118. col. 1034. b. fie
hab. Kefpoiidet confobrinus meus
, tf
dicit mihi : Surge
,
veni proxima mea, formofa mea , columba mea. Ita quo-
que in Grjeco eft. Apud Hieron. 1. 1. cont. Jovin. to. 4.
171. f. Surge, veni proxima mea
, fponfa
mea, columba
mea: & epift. 18. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col.
49. a.
fpeciofa mea , columba mea : & epift. ad Damaf. to.
3.
525. b. Surge, veni proxima mea
, fpeciofa mea, columba
mea. In Mf. S. Theoder. ita : En dileilus meus loquitur
mihi : Exfurge , veni proxima mea
, perfetla mea
, formof
mea , columba mea.
tf. 11. Ita Grsece ad verbum. Idem Ambrof. 1. 1,
Hexa. c. 4. col. 72. f. Hiems abiit ; Sc 1. de lfaac , c.
4. col. 366. e. Jam prateriit biems : Sc 1. 1. de interpel.
Job, c. I. col. 639. a. Quia ecce hiems prxteriit , imber
ai::t , difcejjit Jibi : Iimiliter de apol. Dav. col. 722.' F.
& in Pf. 118. col. 1034. b. 1039. e. Apud Hieron. 1. 1.
cont. Jovin. to. 4. 171. f. Qitoniam ecce hiems tranfiit*
pluvia abiit Jibi : ita quoque epift. 18. ad Euftoch. to.
4.
p. 2. col.
49.
a. & epift. ad Damaf. to. 3.
J2J.
b. Hi-'
lar. in Pf. 95.
Qitoniam hiems pertranjiit
,
pluvia abiit. In
Mf. S. Theoder. Ecce hiems prateriit , imber difcejjit Jibi.
t. 12. Itidem in Mf. S. Theoder. Ambrof. vero 1. de
interpel. Job, c. I. col. 6"
39. a. legit : mejjis incijionis
advenit, &c. & 1. 4. Hexa. col.
73. a. tempus mejjis ad-
venit ; mei. 1. de exhort, virg. to, 2.
279. e. tempus
incijionis , e Gr. xaipis th; tojm^. Hieron. 1. 1. conr.
Jovin. to. 4. 172. a. bene: Flores vifi funt in terra, tem-
pus fellionis advenit. Sed Ambr. in Pf. 118. col. 1040. e.
& in Luc. 3. & 20. col. icii. c. 1323. e. f. conftan-
ter hab. tempns fecandi ; caet. Gra:co congruunt.
^.13. Mf. S. Theoder.ficus
prot. grojjbs Juos :vtnexflo-
rentes odorem dederunt. Surge
,
propera arnica mea
, fponfit
mea, y veni. Graec. n avm 1 oifi/riMi KV7tf>'*ic;v ,sJ artcu
Ufivn. 'Ktisx , s',\6s v Trmator y.v , xkm ftn, ireSAStpx /U!f ,
^
*{!/' i. e.ficus
vites fiorent , dederunt odorem. Surge , veni
proxima mea
, formofa mea , columba mea , See. Idem Ambr.
in Luc. 6. col. 1374.
fleg. ficus
dederunt grojfos fuos : Sc
in Luc. 13. col. 1449.
d. ficus
producit groffbs fuos : Sc in
Luc. 18. col. 1493.
f. arbor
fici
produxit groffbs fuos. Hi-
larius quoque in Matth. col. 71
J.
e. ait : Groffa enim
,
^i communis ujits
, ^
Prophetica aulloritas tiuncttpavit ;
Gr. o'^wG;.
1. 14. Sic iterum Ambrof. 1. de lfaac, c. 4. col.
367.
a. ufque ad vocem quia ; item paulo fup. furge feeura
in tegumento petrx : Sc inf. I2J I . c. infinua mihi vocem tuam
,
&c. fie etiam epift. 31. col.
91J.
e. Hieron. 1. 1. cont.
Jovin. to. 4. 172. b. ita legit : tn columba mea in vela-
mento petra ,
juxta promurale
, ) eflende mihifaciem tuam
,
>
audita! fae
mihi vocem tuam : quoniam vox tua
fita-
vis , f*) Jacies tua fpeciofa. Arnob. de Deo trino, to. 8.
2
1
3. g.
veni ad me proxtma mea , fponfa mea
, formofa mea ,
<$ in velamento pet; a continuatx muro. In Mf. S. Theo-
der. omnia ut in textu, exceptis his paucis
, > infinua
mihi quia vox tua fuavis , &
facies tua decora. Gr.
ei/ Ttifi^cpa /Ms hi msTt rti; TSTg*; , f'xo^a tv Tt^Ttiyli-
fialoc,, J' ii'i,a i*oi Kj a.rJiTitoy fii tuk oil..... ii/;?,
t. ij. Ita rurfum Ambrof. in Luc. 9. to. 1. 1413. T,
CANTICUM CANTICORUM. Cap. III.
379
VuiGAIA
NOVA.
it. Diledus meus mihi, & ego illi
,
qui paf-
citur inter lilia,
17. donee afpiret dies, & inclinentur um-
bra, Revertere : fimilis efto ,
dilecle mi , ca-
prea; , hinnuloque cervorum fuper montes Be-
ther.
Not* ad Versionem antiqdam
Versio a n t i
q
u a.
7 6. Prater meus mihi
, & ego ei
,
qui pafcit in Ambr. 1. de
ifyui
liliis, t.d.p.
379.
t.
1 7. ufque dum afpiret dies , & amoveantur um-
bra:
& I. 2. de Spir. S. to. 2. nifi quod initio leg. tafia
,
non prendite. Ita quoque in Mf. S. Theodcr. ficut in
Gracco ; Mf. tamen extremo hab. ut vinea noftra
fi
treat
num. fing. Gr. vero , >l a! cc^nrt^oi m.mo xuTtfityoat , $$ vi-
nea noftrafiorentes ; at in Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl.
xuTf/^KOi , ut fupra. Rufin. 1. 2. de bened. Patr. p. 13. a.
Prendite mihi vulpes pufillas , exterminantes vineas mens.
Auguft. in Pf. So. to. 4.864. c.Capite nobis vulpes pti-
(illas , exterminantes vineat , late tires tit cavernis tortuofis.
Caffiod. in Pf. <?z. p. 207. b, Captte nobis vulpes , exter-
tninautes vineam. AuiSt. 1. de promilT. ap. Profp.
p. 2.
C. 21. col. 146.3.0^2 nobis vulpes pujillus , exterminan-
tes vineas. Philaftr. Brix. de hseref.
p. 707. h. Prenditt
nobis vulpes minimus , exterminantes vineani Domini,
#. 16. Hieron. 1. 1. cont. Jovin. to. 4. 172. b. Fm-
truelis meus mihi,
tf
eg ffii% qui pafcit inter lilia. Sic
etiam in Graeco , excepto ult. a/ -rut; zplvoie. , quod idem
valet. Mf. S. Theoder. Vulgatae confonat , nili quod hab.
pafcit , non pafcitttr.
f. 17. Ita Graece. Apud Auguft. 1. cont. Jud. to. 8.
33. f. adfpiravit dies, removeantur umbra ; Gr. k. ranthuut
a.\, &c. In Mf. S. Theoder. t, totus ut in Vulg. excepto
ult. Bethel
, pro Bether.
CAPUT III.
VlJLGATA NOVA.
j. T N leftulo meo per noites qua;fivi quem
J. diligit anima mea : quaifivi ilium , & noa
inveni.
z. Surgam, & circuibo civitatem : per vicos
& plateas quxram quem diligit anima mea :
qua?fivi ilium , &z non inveni.
5 . Invenerunt me vigiles
,
qui cuflodiunt civi-
tatem : Num. quem diligit anima mea, vidiftis?
4. Paululiim cum pertraniiflem eos , inveni
quem diligit anima mea : tenui eum ; nee dimit-
tam , donee introducam ilium in domum matris
mea:, & in cubiculum genitricis mea;.
Versio antiquA.
dile-
lnveni
1 . T N cubili meo in no&ibus quxfivi quem d
J. xir anima mea : quxfivi eum , & non im
eum ; vocavi eum , & non obaudivit me.
z. Exfui-gam , ibo , & circumibo civitatem :
in foro, & in plateis, & quxram quem dilexit
anima mea : quxfivi eum , & non inveni eum.
3
Nunquid quem dilexit anima mea, vi-
diftis ?
4.
Quam modicum fuit cum tranfivi ab ipfis
,
donee inveni quem dilexit anima mea : tenui eum ;
Sc non relinquam eum , donee introducam eum
in domum matris mex, & in cubiculum ejus qua:
me concepit.
<. Adjuro vos filise Jerufalem, per capreas
_
j_.
Adjuravi VOS filix Jerufalem in virtUtibus&
cervofque camporum , ne fufcitetis , neque evi- fortitudinibus agri, ne fuicitaveritis , 6c excitaveri-
gilare faciatis diledam ,
donee ipfa velit. tis charitatem , ufquequo voluerit.
6. Que eft ifta, qua; afcendit per defertum
,
6. Quxefthxc, qux afcendit a defertO ficut vi-
Hcut virgula fumi ex aromatibus myrrha; , cc tispropago, fiimo incenfa, odorificata myrrha
,
thuris, & univerli pulveris pigmentarii ? & thure
,
ab omnibus pulveribus unguenti ?
NotjE ad Versionem an ti quam.
Ambrof. I. de vir-
ginit. to.z.
224./.
225..
Idem in
Pf. 11%.
p. 1055. </.
Idem I. de virgin.
to. 2. X\i..b.d.
Idem I. 2. de itt-
terpel. Dav. c. 1 .
p.
658./
Idem ep.
64. to.
2. IOtO. c.
Or. 1. Eadem fuiu in Grzco. Nonnulla etiam de his re-
fert idem Ambr. 1. de Ifaac , c. 5. col. 367. d. 368. d. 6c
in Pf. 118. col. 1054. d. 1215. d.
I2.J5.
b. item de apol.
Dav. 723. d. habet : In cubili, in noBibns.... quxfivi
turn 1 $$ non invent : vocavi eum , ; non exaudivit me. Si-
militer Hieron. ep. 18. ad Euftoch. to.
4. p. 2. col.
34.
f. In noilibtts quxjivi quem dilexit anima mea. Rufin. in
Symb. p. 185. c. In cubili meo quxjivi eum
, [^ non in-
'veni. Caffian. coll. I 3. c. 12. p. 6"lo. hi cubili meo in nciltbns
euafivi quem dilexit anima mea : quafivi eum
,
5' non inve-
nt i vocavi eum
, ( 0 rejpondit mihi. In Mf. S. Theo-
der. fimpliciter : In cubiculo meo in ntliibus quxjivi quem
dilexit anima mea : quafivi ilium
, ^ non inveni.
Tf . 2. Graece pro ibo , exilat J it , nunc ; mox ita , *.
xtot^fccoi cp tvi -ttgjej , vi lode, ayyogjiiTs , Sec. ut in Lat. Am-
brofius 1. de Ifaac , c.
J.
col. 367. d. recle : Exfurgam ita-
que
, ) quorum in civitate , in foro-, in plateis : at 1. de
apol. Dav. col.
723. d. Exfurgam itaque
, ^ introibo in
domum, in forum, c$ plateas, c$ quxram , &c. ut fup.
'
38. f. Sur-
# in plauis
quaram quem dilexit anima mea: & in Zachar. 8. to.
3.
1745. b. Confnrgam
, & circuibo civitatem; in
foro, $$
in plauis ejus, donee inveniam eum, quem dilexit anima
mea. In Mf. S. Theoder. Exjurgam
, %j
introibo civita-
tem : quaram in fori , in plateis
,
quem diligit anima mea
:
quxjivi
, & non inveni.
V. 3. Sic Hieron. ep. 18. ad Euftoch. to.
4. p. 2.
col. 38. f. In Mf. vero S. Theoder. ita: Inveni cujlodes
,
qui cuflodiunt civitatem: Hum quem diligit , Sic. ut fup.
Grasc. Et/^cac ue o'nvcwltc,, i A.vx.xSr'/ti cV t? iro^tt' Mil
cv W/cnrvctY , &c.
tf.4. Vix melius e Graeco
, praeter fut. duo , relinquam
,
Be introducam
, pro quibus prseterita oltpvy.. , 8c ticvytiyor
;
Mf. amen Alex, habet
fu'ea. Eadem rurfum legic Arn-
Tom. II.
Hieron. ep. 18. ad Euftoch. to.
4. p. 2. col.
gam , 1$ circumibo civitatem : <$
in foro
brof. diverfis in locis : nempe 1. de Ifaac , c.
J.
cot.
368.
b. c. Qtt.im modicum citm tranfivi ab eis , inveni eum :
tenui eum,
%j
non dtmijt eum : & lib. 1. de virginit. to.
2. 157. f. Inveni quem dilexit anima mea: tenn: eum , eg
non relinquam: limiliter in Pf. 118. to. 1.
985. b. & in.
Luc. \6. col.
1473. a. lib. vero de Ifaac,
368. f.
#
71011 dimittam; ficut in Pf. 36. 6^47. col.
814. b.
943.
f. at inPf. 118. col.
lOJf.
d. tenui eum,
tf
non dimtji
eum : & inf. 1 1 87. b. ) introduxi eum in domum matris
mea,
$ iiifecreiitmcjtts qua me concepit : demum epift.
31.
to. 2. 917. b. adfumam te
, tf
inducam te in domum ma-
tris mea, $ in factum ejus qua me concepit. Ap. Hieron.
epift. ad Rufin. to. 2. 617. c. ita:r quidem non
fper-
nam te : afl'nmens introducam te in domum matris mea , cK
in cubiculum ejus qua concepit me : & epift. 18. ad Euf-
toch. to.
4. p. 2. col. 38. e. Invent eum quem quarcbat
anima mea : umbo eum
, $ on dimittam. Rufin. in Symb.
p. 18
j". c. ttnebo earn,
tf
non dimittam eum, quem di-
lexit anima mea. Mf. S. Theoder. Vulgatae congruit , ni-
fi quod hab. circa med. inveni, pro tenui ; & in fine
,
in jecretum ejus qua concepit me.
t. y.
Mf. S. Theoder. Adjuro vos
filia Jerttf. in tnr-
tutibtts
O
fortitnd. agri , ft fufcitav. j reftfitaveritis cha-
ritatem
, qttoadufque ipfa velit. Grc. "Qpueet vfexe, tr
Tcji o\u:upcCi k. cv ra~; i%vQeci t?
dyfi , ear, Sec. ut in
Lat. Ambr. etiam in Pf. 36. col. 809. a. legit :Ji fufci-
tav.
J
rijufcitav. charitatem.
~t.6. Quidam Mfs. Ambrofiani ferunt , fttmo inctnfi
edorificata. Ambr. etiam 1. de Ifaac , c. 5. col.
369. a.
repetit ifta : Qita hac
eft ,
qua afcendit a deferto ; nee dif-
limiliter Graece : at proxime fequentia fie variant : <; s--
?isX.M "wi? Tt%v/j.io:f4'nt a/uvprxr,
j,
T.iEacoi', dirt irarrmr
xcnofTuf ftupc^v , i. e. tai,quam trunens fumi incenfus
myrrham,
tf
thus,', ex omnibus pulveribus ungnentarii? In
Mf. S. Theoder. ita : Qua
eft
hac
,
qua nfc. 4 deferto Jictit
Bbb ij
380
CANTICUM
Versio antiqua.
Uiertit. epip. i 7. Ecce le&ulus Salomonis : fexaginta poteates
Vnncip. to. 2. 68<s.
in circuitu ejus de potentibus Ifrael
:
8. omnes tenentes gladios, dodi ad bellum :
vir, & gladius fuper femur ejus
CANTICORUM. Cap. IV.
VuiGATA
K.
Amhrof. I. 5. aV
virgin, c.
f,
to. z.
179. e.
Idem I. de
inftn.
virg.
270. t
.
9. Fecit fibi ledum Salomon ex lignis Libani
:
1 o. columns: ejus crant argentex , adclinato-
rium ejus aureum , dorfum ejus gemmatum ftra-
tum : fecit fibi charitatem a fiiiabus Ifrael
:
1 1 . Egredimini & videte regem Salomonem in
corona
,
qua coronavit eum mater ejus in die fpon-
falium ejus , & in die jucunditatis cordis ejus.
NOVA.
7. En leftulum Salomonis fexaginta fortes
ambiunt ex fortiffimis Ifrael
:
8. onines tenentes gladios , & ad bella doftif-
fimi : uniufcujafque eniis fuper femur fuum prop-
ter timores no&urnos.
9. Ferculum fecit fibi rex Salomon de lignis
Libani
:
10. columnas ejus fecit argenteas, reclina-
torimn aureum, afcenfum purpureum : media
charitate conftravit propter filias Jerufalem
:
1 1
.
Egredimini & videte filix Sion regem Sa-
lomonem in diademate
,
quo coronavit ilium
mater fua hi die defponfotionis illius , & in die
la:titiae cordis ejus.
NoTjE ad Versionem antiquam.
ut fup. Graec. Qcf&v i<auwa ittuiw. jlsssiMJ; 'S.x^ai/j.ut d~o ,
&c.
ir. 10. Totidem verba prscfett Mf. S. Theoder. ex-
ceptis his ult. media charitate conjlr'avit propter filias Jeru-
falem. Alludere tamen videtiir Ambrof. fup. nam in
Grxco fie legimus : som$ au-n smttisci/ dpyuQtov
[
Compl.
dpyupin ,
3 J)
tt.ta.yLmw dvrb x.Pvaot , sV/Gasi; xutv -rnpipu-
pa , wtoS dun hftasponw , d'txirvit cto bc/ajtpuiv Itpvsa.-
jJi/j.' . i. e. columnas ejus fecit argentum
, J
acclinato-
riitm ejus aureum , afcetijus ejus purpura , intimum ejus
lapidibus conftratv.rr. , charitatem a fiiiabus Jerufalem. Ultima
autem verba
,
fecit fibi charitatem , Scc.non eo loci fubdic
Ambrof. fed in fine verfus feq. hoc modo : Quia fecit fi-
bi , inquit, charitatem , Sec. qua: fignificant ea ab ipfo
revocata eiTe ex prascedentibus ; at nos ipfa fuo loco
repofuimui,
T?. 11. Eadem conftanter legit Ambrof. 1. de Ifaac,
c.
J.
col. 169. e. & inPf. 118. col. 1160. f. Nee difii-
milia Grsec. habet, praner ifta priora :
6rff!( 2i&
e's*07e , *, i'A7s cV tS fiouHMT, Sec. In Mf. etiam S.
Theod. fie legitur : Egredimini $
videte filia
Sion regem
Salom. in corona , qua , &c. ut fup. Apud Rufin. in Symb.
p.
182. a. Exile # videte
fi(ix Jerufalem coronam
,
qua
coronavit eum mater fua.
vitis pritpago in fuperiora fe fubrigens , vtlut fumus nattts
ex igni , atque aha petens ex aromatibus myrrhx , tf
thu-
rfi , gj
ttniverfi generis pigmentarii.
Tp. 7. Hxc iterum legit Hieron. 1. 1. cont. Jovin. to.
4. 172. c. nee aliter Hi Graco , nifi excipiatur vox tj
x.*! , leclus
,
yroietlulns; imo apud Hle'ron. hoc ult. lo-
co , leBus. Apud Ambrof. 1. I. de virgin, to. 2. iy8.
f. fexaginta potentcs in circttmitti propaginis ejus. In Mf.
S; Theoder. pariter : En fexag. potentes in circuitu propag.
ejus i omiffis his quaantecedunt.
f. 2. Idem Hieron. 1. 1. cont. Jovin. 171. c. omnes
tenentes frameam, t$ docli bello : uniufcujufque viri gla-
'dius in
f
more ipfiiis. Ambrof. 1. 1. de virgin, to.z. 158.
f. hos pariter me.rnorat
,
jlriclis armatos enfibus , &
eru-
i-.tos praliaribas difciplims. Graecum textui 1. congruit
,
iriii quod iingulariter hab. fLjurpc'iay ,
gladium ; fubinde
,
iinpi pofitpzta. ut?, Sec. vir
,
gladius ejus , &c. uliimo-
que , d<ao 6i^tf;
w^i'i a pavore in noflibus. Apud Caf-
fiod. in Pf. 44. p. 151. b. gladius ejus in
fe
more ipfius.
In Mf. S. Theoder. ita; partim videlicet ex Ambr. par-
tini ex Vu\g.ftritlis armati enfibus ,
eruditi praiiaribus
difciplinis : uniufaijufque enjis
fup.femur fuum propter tim.
Sec.
tf'.o. Mf. S. Theoder. Vetlumfibifecit rex Salomon, Sec.
CAPUT IV.
Ambrof. I. de
myfi.
te.z.
5H-
f -
* Idem I. de ifrflit.
Virg. 2 Jo.
b.
b
Idem I. 2. de
Spir. S. 6 57. a.
Idem in
Pf. 118.
to. I. 1177.(1.
Ibid. 1201..
a
Caffiod. in
Pf
44.
I5I- "
b
Ambrof. I.
5.
Ilexa.
J J.
e.
c
Cbrom. Aquil.
in Mtitth. 986. a.
d
Ambrof. in
Pf.
Il8. I0IO. e.
Versio antiqua.
1 . T^ Cce formofa es proxima mea , ecce es for-
i_/mola. 'Oculituicolumbx, extra taciturni-
tatem .urn.
b
Capillatnra tua ut greges capra-
rum
2. Dentes tui ficut grex tonfarum, qux afecn-
derunt a lavacro , qux omnes gemellos creant , 5c
infeennda non eft in eis.
3.
Sicut refticula coccinea
,
labia tua :
a
& lo-
quela tua , fpeciofa.
b
Ut cortex mali punici
,
genas
tua:
,
c
praeter taciturnitatem tuam.
Vuxgata nova.
1. f~\ Uam pulchra es arnica mea, quam pul-
V^clna cs! Oculi tui columbarum, rbf-
que eo quod intrinfecus latet. Capilli tui ficut
greges caprarum
,
qux afcenderunt de monte
Galaad.
2. Dentes tui ficut greges tonfarum
,
quat
afcenderunt de lavacro , omnes gemellis feti-
bu's , & fterilis non eiT inter eas.
j. Sicut vitta coccinea, labia tua : & elo-
quium tuum , dulce. Sicut fragmen mali puni-
ci , rta gena: tua; , abfque eo quod intrinfecus
latet.
4.
Sicut turris David collum tuum
,
qua; aedi-
4.
d
Sicut turris David cervix tua
,
qux a:dificata
eft in Thalpioth : mille oftia pendent in ea ,
om- ficata eft cum propugnaculis : mille clypei pen-
nia jaeula potentium.
lent ex ea , omnis armatura fortium
Notje ad Versionem antiq_uam.
'jf'. 1. Haec tota refpondent Greecoi Ambr. ibid, legit,
Oculi tui ficut colutnbtt i ficut in Pi. 1 18. col. 1176. c. fed
hie addit , extra taciturnitatem tuam , ut fup. ita ruifum
1. deob. Valent.col. 1176.3. Ap.S. Paulin. ep.
2J.
p. 1 58.
c. fimiliter : Capillatnra ejus tit greges caprarum : Gr. fub-
dit , at c<.t!s>icnv<p%Mtt.v ktto t? 1 cnactS . Mf. S. Theoder.
Quam pulchra es arnica mea
, quam pulchra es ! Oculi tui
ficut columba , extra taciturnitatem. Capillameotuni tuum
ut grex tonfarum ,
qux revelata fit/it a monte Galaad.
Tf. 2. Eadem leguntur Graecc , pr;eter unum ccywstf,
greges , num. p'.ur. Apud Auguft. in Pf. 3. to. 4. 9. g.
Den-
ies tui ficut
grex detonfarum, afcendens de lavacro, qux
tmnes geminos parittnt
, tf
fterilis non
eft
in eis : itidem
in Pf.
77.
col. 858. c. excepto verbo creant, pro parittnt.
Succinit Caffiod. in Pf. 77. p. 271. c. Mf. S. Theod. nil
clifTert a textu Ambrof. nil! his lcvibus , de lavacro
,
qux...
.
geminos crea::t.
#.3. Concordant h*c tota cum Grisco
, prscter plu-
rale gewt tux ,
pro finguki i /unMt 0? ,
genu tua ; ap. Symm.
ai -irapuoii w. Chromat. Aquil. hab. fup. fpeciojx funt ge-
na tna , prater taciturnitatem tuam : veriim nonnifi poftre-
ma verba prater tacit, tuam , adiiiifimus , demtis fcilieet
prioribus
, fpeciofx funtgenx tux ,
qu*ap. Ambrof. exitant
ut pofuimus fup. quxque magis Grseco congriumt. In Mf.
S. Theoder. uc in Vulg. exceptis his , Ut refticula
, pro
Sicut vitta ; Be in fine , cxrra taciturnitatem , loco abfque
ea quod , Sec.
V.4. Vix melius e Grasco , ubi Qvpso! > loco
oftia-; %vpta(
auteni ,
j'cutum efl , a fimilitudine^?** , cujus forma
oblona,a eft , ut & olim fcuta erant. In Mi. S. Theoder.
Sicut turris David collum tuum, quxxdificata
eft
in Tal-
pio , Sec. ut in textu. Apud Hieron. in Zach. 14. col.
1798. a. Sicut turris David cervix tua , qux xdificata
eft
in Thalpioth : mille fxttta pendent fuper illam , omnis jacil-'
la potentium.
CANTICUM CANTICORUM. Cap. IV. 381
VUIGATA NOVA.
S
. Duo ubera tua , ficut duo liinnuli capie
g'emelli, <jui pafcuntur in liliis.
f>. Donee afpiret dies , & inclinentur umbra
,
vadam ad montem myrrhre , & ad collem thu-
ris.
7.
Tota pulchra cs arnica mea , & macula
non eft in te.
8. Veni de Libano fponfa mea , veni dc Li-
bano , veni : coronaberis de capite Amana , de
vert-ice Sanir & Hermon , de cubilibus leonum
,
de montibus pardorum.
9.
Vulnerafti cor meum foror mea fponfa
,
vulnerafti cor meum in uno oculorum tuorum
,
& in uno crine colli tui.
10. Quam pulchra; funt mamma; tua foror
mea fponfa ! pulchriora funt ubera tua vino , &
odor unguentorum tuorum fuper omnia aromata.
1 1. Favus riiftillans labia tua fponfa ,
mel &
lac fub lingua tua : & odor veffimentorurn tuo-
rum ficut odor thuris.
11. Hortus conclufus foror mea fponfa, hor-
tus conclufus, fons fignatus.
1 5 . Emiffiones tua; paradifus malorum puni-
corum cum pomorum frudtibus. Cypri cum nar-
do:
14. nardus & crocus, fiftula & cinnamomum
NOT^ AD VerSI
jf. j.
Mf. S. Theoder. concordat ad verbum cum Vulg.
nee aliter in Grjeco eft.
if. 6. Mi. S. Theod. Donee afpiret dies
, tf
inclinentur
umbra , iba mihi ad montem myrrba
, i$
ad colles thai is.
Gr. "i* i-; S^M-nnvsn vps??.,
fy
xim$rwQtr a! uua.\, iropiu-
cc.fj.c.1 if&tvTS irp^i 70 -upas roy favor Ti Aicitu. Aquila
non Mn&wm legit , fed kwt&js/, ut in Lat. fup.
if.
'J.
Sic irerum Ambrof. 1. de Myft. to. 2. 335". a.
& 1. de fide refur. col. 1166. d. cum Mf. S. Theoder.
at 1. de apol. Dav. to. 1 . 722. c. legit : Tota es formofa arnica
mea
,
proxima mea ; &
reprehen/io non
eft
in te. Hieron.
in Ezech. 27. to. 3. 880. b. Tota pulchra es proxima mea
,
$$
macula non
eft
'in te. Ita quoque in Grsco eft ; fed
Hieron. 1. 1. com. Jovin. to. 4. 172. c. legit : Totct
fpe-
ciofa es arnica mea , J^
mn e
fl
macula in te. Tichon. reg.
a. p. Jr.
f. Tota fpeciofa es proxima mea, & reprebcii/ia
nulla
eft
in te. Collar. Carthag. p. 48
J.
c. Tota fpeciofa
ts foror mea
, >
reprehenjio non
eft
in te.
ir. 8. Idem Ambrof. 1. de Ifaac , c.
J.
col.
370. b. cum
Mf. S. Theoder. Ades bite a Libano fponfa , ades bite a Li-
bano : tranjibis
$$
pertranjibis a principle
fidei , a capi-
te Sanir
3
Hermonnm ( Mf. S. Theoder. Hermon
, ) dfpc-
luncis leonum-, a montibus pardorum : (im\\\x.tr 1. deNoe,
c. 1
J.
col. 249. b. nil! quod poft vocem fidei , proxi-
me addit , a cubilibus leonum , omillis intermediis : rur-
fum ifta , Ades hue a Libano
fponfa , ades hue a Lib.
tranftbis , &c. habet cum 1. de Ifaac , c. 6. col.
372. c.
& in Pf. 36. & 118. col. 812. f.
1IJ9.
e. turn 1. de
inftir. virg. to. 2. 273. a. & 1. de exhort, virg.
28J.
a. & 1. de Myft.
335.
a. & de apol. Dav. 722. e. &
1. 3. de fide
, Jio. f. Jll. a. & 1. de fide refur. 1166.
d. at in Luc. 7. to. 1. 1386. d. & 1. 2. de virgin,
ro. 2. 173. b. legit ut fupra , Veni hue a Libano
fponfa , veni bite tranftbis , &c. & 1. de virginit. col.
230. b. Veni a Libanofponja , veni a Lib. tranftbis , &c.
Tertullianus 1. 4. cont. Marc.
p. 705. a. Veni
fponfa
dc Libano. Fiimil. ep.
7J.
adCypr. p. 147. d. Veni
fponfa
de Libano : advenics 'Q pertranjibis a principio
fidei. Hie-
ron. 1. I. cont. Jovin. to. 4. 172. e. Veni a Libano
fpon-
fa , veni a Libano : venies
$
pertranfibis ab initio fidei ,
..- capite Sanir ^ Hermon , a cubilibus leonum , a monti-
bus leopardorum. Ita etiam in Graeco eft. Apud Auguft.
in Pf.
33. to. 4. p. 2T4. c. &Fulg.l. i.de verit. prs:d.
p.
4J
I. vemes
$
pertranjies ab initio
fidei. Apud Optat.
1. 3. cont. Donat. p. 52. a. Veni fponfa mea , inventa
de Libano. Apud Gaud. Brix. fer. 8. p.
95
J. b. Veni a
Libano
fponfa , veni a Libano ,- deinde, acubili leonum , a
montibus leopardorum.
Tf. 9. Ita Grxce ad verbum , nifi hoc ult. excipias
,
f&tX"*"" '" ' cervicum tuorum , loco colli tui, quod idem
valet. Ambrof. in Pf. n8. col.
110J.
b. hab. cor-
de nos cepifti ; itemquebi'. epift. 29. col. 909.^ cum feqq.
Gr. ix.afi'laoa.1; n'u>. In Mf. S. Theoder. omnia ut in Vulsj.
Sic etiam ap. Hieron, 1. 1. cont. .lovin. ro.4. lya.f.cx-
Versio
Vide Not.
A N T I
Q
U A
ibo ad montem myrrhx.
7. Tota es formofa proxima mea , & reprehen-
fio non eft in te.
8. Sponfa , veni hue a Libano , veni hue a Li-
bano : tranfibis &c pertranfibis a principio fidei , a
capite Sanir & Hermon , a latibulis leonum , a
montibus pardorum.
9. Cor noftrum cepifti foror mea fponfa , cor
noftrum cepifti uno ab oculis tuis
,
a
in uno orna-
mento colli tui.
b
Quamdecora facta funt ubera tua foror mea
Hieron. I. 1 . cont,
Jovin. to.
4. Ijz.c*
' Ambrof. I. de viV~
gm.tt.i.ltf.a.b.
10.
fponfa
,
quam decora fada funt a vino ! & odor vef-
timentorum tuorum fuper omnia aromata.
1 1 . Favum diftillant labia tua , 6 fponfa ; mei
& lac fub lingua tua : &odor veftimentorum tuo-
rum ficut odor Libani.
iz. Hortus concluius foror mea fponfa, hor-
tus conclufus, fons fignatus.
1
3 . Emifiiones tux paradifus malorum granato*
rum cum fructu pomorum cypri
:
14 myrrha &aloe cum omnibus unguentis
O N E M A N T I Q U A M.
cepto uno ornamento
,
pro crine ;Gr. G/,a7(.
t. 10. Eademfuntin Grseco, repcihhhis, ubera tua, poft
alteram /iifla funt. Apud "Hieron. 1. i, cont. Jovin. ro.
4. 17. f. Quam fpeciofa funt libera tua a vino I Gr. Ti
ix.KK>.tu
l
mectr. Apud Gaud. Brix. ferm.
9. p. 95-7. h. odor
unguentorum tuorum fuper omnia aromata ; fed in Gr.oc/ny]
i/4.7!cov (\ ; & apud Ambrof. 1. de viigin. ro. 2. ijo*.
c. cor.ftamer , odor veftinteritofum tuorum , Sec. In Mf. S.
Theoder. omnia ut in Vulg. praeter vocem mea , additam
ad
fponfa,
t. 1 1. Ad verbum eGr.dempta una interjeflioneo; Mfs
tamen Ambr. iique phues & poiiores , cum vet. edict, hab.
initio
, favus diftillaus ; at reliqui una cum Gr.favum dtft.l-
latit
;
lie etiam Ambrolins legir in Pf. 118. ro. 1. 1138.
d. & 1251. c. ApudHieron. epift. ad Fabiol. to. 2.
J97.
f. Mel diftillant labia tua foror mea
fponfa. In Mf. S. Theo-
der. Favus diftillans lab. tua fponfa , &c ut in rexcu.
$". 12. Ita in Grsco , cui rurfum favet Ambrof. 1. de
Ifaac
, c. 1. col.
357.
a. & 1. de bono mort. c. y. col.
398. b. & 1. 1. de virgin, to. 2. 157. d. & l.de virgi-
nit.
233. a. at inLuc. 4. & 12. to. 1. col.
1 338. b.
1440.
f. habet: Hortus claufus foror mea..... bortus claufus , &c.
itidem 1. de exhort, virgin, to. 2. 285. b. & epift.
63.
col. 1031. c. epift. vero
4J.
ad Sabin. col. 981. f. 982.
a. fie : Paradifus claufus foror mea fponfa , paradifus clau-
fus , fons fignatus; turn addit: Paradifus Grace, Latin*
hortus dicitur : deniqtte Snfanna in paradifo erat
, $Jtc le-
gitttr Laline ; $
Adam in paradifo erat
, %j Jic legimns.
Ergo non te moveat quod alii codices Latini hortum habent
,
alii paradifum. In Gr. joit?. Cypr. epift.
74. & 76. p.
142. a.
IJ2.
d. Hortus conclufus foror mea
fponfa , fons
fignatus
,
putetts aqua viva. Auguft. 1. 2. cont. Crekon.
to.
9. 418. d. Hortus conclufus , fonsfignatus ,puteus aqua
viv.v. Hieron. 1. 1. cont. Jovin. to. 4. 173. c. & epift.
18. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col.
38. f. rextui fuffraga-
tur
, ficut Cafliod. in Pf.
p. 2. a. Audor vero op. impTin
Matth. horn. 20. p. 93. c. Hortus conclufus
, fons figna-
tus fror mea
+ paradifus cum frit[In pomorum. In Mf. S.
Theoder. deeft paiiter fponfaicxt. ut in textu Ambr.
?. 13. Rurfus Ambrof. in Luc.
4. col. 1338. b. Emif-
fiones tua paradifus ;.& ita in Grtfco ; ftatimque, o\St
fttjot Kaprrv dy.nfjpuav. Kvir(jn ftnei tifiW i. e. malorum
pKi.'icorum cum frultu nucum. Cypri cum nardzs. In Mf. S.
Theoder. deeft vox paradifus ; CEt. ut in Lat. Ambrofiano.
Apud Cypr. epift.
74. p. 142.3. paradifus cum fritclu po-
morum. Ap. Hieron. 1. 1. cont. Jovin. to. 4. 171.cF.mif-
fiones tua paradifus mahgranatorum cum frutlu pomorum :
8c in Ecclef. to. 2. 760. a. Emiffiones tux paradifus cum
jrittlu pomorum. Ap. Caffiod. piacf. in Pf. p. 2. a.. para-
difus plants omnium pomorum.
if. 14. Gra:c. pene cum Vulg. vapito; k, xpoteg, y.oz-
jjloc, Kj xtrri/juf/ov /aerol Tra.^ur lp*u>r tk AiCarV, ofivprit,
>i&.'0 jUtTa ircoluv irpuruy w pojr Mf. S. Theoder. eidem
Vulgat* refpondet ad vetbum.
Idem in Pf. 118.
p. 11/6. b.
a
Hiercn. I. 1. cont,
Jovin. to. 4. 172. e.
b
Ambrof. I. de
myfter. 1. 2. 340.*.
Idem I. de Ifaac*
t.i.df.f. 370.
d.
Hieron.
epift.
act
Vrintip. to. z. CZ'i,
c.
382
pnmis.
CANTICUM CANTICORUM.
Vers 10 antiqua.
Mmh-. J. >ic ifaac,
1
5, Fons hortornm : puteus aqua: yivae , & im-
. 4. p. 364.
<
petu defcendens a Libano.
idem do virginit. 6 Exfurge aquilo , & veni aufter ,
adfpira hot-
to. z. 227. b. turn meum , & profluant aromata mea.
Cao. V.
X
VULGATA NOVA.
cum univerils lignis Libani, myrrha & aloe cum
omnibus primis unguentis.
1 5 . Fons hortorum : puteus aquarum viven-
tium
,
qure fluunt impetu de Libano.
16. Surge aquilo, & veni aufter
,
pcrrla
hortum meum, & fluant aromata illius.
NoT/E AD VERSIONEM ANTIQUA M.
"t. I
J.
Sic iterum- legit Ambrof. in Pf. 118. col. 1192. que, adfpira hortnm meum,
# flu
ant arcviata mea: at I.
de Myft. col, 340. c. perfla hortnm menm , $ defluant f. praetervocem unam impetus, pro impetu. Graece, Hir,*
KMTk, K, (p?'ctpvJcL/OZ mV7cC,
I
f'-^ill^ &7T0 T? A&IX.W
in Ml". Aiex. ac ed. Compl. ntwf rcwisun , uc fup. Mf.
S. Theoder. nil omnino differt a V.iilg.
t. 16. Ita in Cisco ,
pofito ii'rib
gj , ante adfpira. Idem
Ambrof. hi Pf. I. col. 758.
e. f. legit : Exfurge borea , 2?
mk; aufter :Sc in Pf. 35.
col. 774.
b. SfgE aquilo, gw-
/ jjH/ier : & in Pf.47. col. 03 2. b. Epfrtrge
aquilo , ut ve-
nial aufter :5c in Pf. 1(3. col. Hit. d. Exfurge aquilo , tf
veni aufter /item 1. 1. dc virgin, to. 2. aj8. a. ftatim-
unguenta mea : (imiliter 1. de bono mort. c. y/. col.
398.
b. 6c 1. de fide refur. to. 2. 1166. e. Apud Tichon.
reg. 7. p. 64. f. Exfurge aquilo
, ^ i a/fcr , />fr^, W-
m fn; , 2? defiuent unguenta mea. Sic etiam ap. Hie-
ron. in Habac. 3. to. 3. 1621. b. necnon Auguft. epift.
140.10. 2,442. c. nili quod Hieron. hab. hortum meum
,
) fluant
aromata mea ; Aug. im. menm , $$ fluent aro-
mata. Ml. S. Theoder. Surge aquilo , rj/ veni aufter , fpi-
ra hort. meum,
\$
fluant arom. mea.
CAPUT V.
Amirof. I. de
git:, to, 2
Idem
n.t. t. c.
yjZ.d.e
Versio antiqua.
vir- 1. TT\ Efcendat fraternus meusin hortum fuum,
227. b.
\_J & manducet frucius pomiferarum fua-
/. de bono rum. Ingreifus fum in hortum meum foror mea
fponfa, vindemiavi myrrhammeamcum unguen-
tis meis : manducavi panem meum cum melle
meo ,
bibi vinum meum cum lacle meo: edite
proximi mei , & bibite , & inebriamini fratres
>
VulCATA NOVA.
t. TT Eniat dilecTrus meus in hortum fuum
,
V & comedat fruchim pomorum fuorum.
Veni in hortum meum foror mea fponfa , mef-
fui myrrham meam cum aromatibus meis : come-
di favum cum melle meo , bibi vinum meum cum
ladle meo : comedite amici , & bibite
}
6c ine-
briamini chariffimi.
a
Idem in
Pf.
to. I.
I2J0.
in8..
118.
b.
Ego dormio , & cor meum vigilat : vox
mei.
2. Ego dormio , & cor meum vigilat
:
a
vox fra-
tris mei pulfatad januam : Aperi mihi foror rnea dile&i mei pulfantis : Aperi mihi foror mea
fponfa, columba mea, perfecta mea : quia caput arnica rrrea, columba mea , immaculata mea
meum repletum eft rore, & ennes meiguttisnoc
tis.
Idem 1. 1 . de Ja- 3
Exui tunicam meam
,
quomodo induam earn?
eob, e. 5. p. 4j
1. f. lavi pedes meos, quomodo iuquinabo eos I
Idem in
Pf. n8,
f.
mS.f.
4. Frater meus mifit manum fuam de profpec-
tu , & venter mens contiu'oatus eft fuper cum.
quia caput meum plenum eft rore , & cincinnt
mei guttis nodium.
3.
Exfpoliavi me tunica mea, quomodo
induar ilia ? lavi pedes meos
,
quomodo inqui-
nabo illos?
4.
Dileftus meus mifit rnanum fuam per fo-
ramen , & venter meus intremuit ad tafium ejus.
Notje ad Versionem
V
-
. 1. Gr. initio hab. xxfror duryJfi'xv &vt\s , ftiiBum
nitctim ejus, \^co
fruHtts pomtjerar. &c. iubinde ufoi.uuT'jir
,
pro unguentis ; extremoque delet duplex mei; est. ad ver-
bum quadrant. Ambrof. ubi fup. 398. b. iterum legit :
Defiendat fritter,
mens in hortum fuum : item I. de Myft.
to. 2. 340. d. fubditque , g> edat Jhtlhtm fomijharum
fuarum : limiliier 1. de fide refur. 1166. c. at 1. 1. de
virgin, col. 157. f. Defundit fraternus metis in hortum
(hum, ut manducet fruilnm
pernor nt Juoium: & 1. I. de
Cain , c. 5. to. 1. 193. a. addit : lutrtrivi in hortum
tiieum foror mea fponfa , vindemiavi mynbam cum aroma-
tibus meis : manducavi, &c. ut fup. hideminPf. 118.
col. 1 1 38. a. ab hi*
:
manducavi panem, Sec. Vide etiam
in Luc. 17. col. 1481. a. * 1. de virginit. to. a. 237.
c. & 1. debono mort. c.
J.
399.
b. & 1. de Myft. to. i.
341. a. fupra vero 340. d. e. habet : Ingreffus fum in
hortum meum.... vindemiavi mjrr. meam cum unguentis
meis : manducavi cilum meum cum melle meo , bibi potum
meum cum lade meo : & 1. 1. de Cain , c. 5.
col. 192.
f.
mandncate proximi mei
, > bibite
, gj
inebriamini patres
mei : demu-m 1.
J.
de Sacram. to. 2. 376. b. c. hxc ba-
bef- De/cendat frater mens in hortum fuum, [ capiatfruc-
tum pomiferarum fuarum. Defcendi in bortum , vindemia-
A N T I
Q U A M.
Jj eri mthtferar mea , fttrge proxinut mea , columba mea
, per-
frcia
mea : quia caput menm repletum
eft
rore ; fed vox (urgt
funipta vidctur ex c. z.t. 10. Texiuirurfum favei Ambr.
1. 4. Hex. to. 1.76. a. &1. de Ifaac, c. 6. col. 371. c.&in
Pf. 36. col. 8o9.a.b.& inPf. 118. col. 1118. a.
11J4.
a.
& in Luc. 4. col.
1
3
53. a. &l.de virginit. to. 2. 230. d. & 1.
4. defide, col. 524. f. & epift. 16. col. 823. c. Similiter ap.
Cypr. de orat. Dom. p. 214. a. Ego dormio , fj> cor meum
vigilat: cui fuffragatur Nicetius ep. Spicil. to. 3. p. 6.
b. Apud Hieron. epift. 18. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col.
39. c. vox fratruelis mei pulfantis : Aperi mihi foror mea
,
proxima mea
, perfecta mea. Apud Auguft. tract.
57.
in
.Tohan. to. 3. p. 2. col. 658. c. Ego dormio
, yj cor meum
vigilat : vox fratruelis mei pulfat ad januam : Aperi mihi
forer mea, proxima mea, columba mea
, perfrtla mea: quia
caput menm repletum
eft
rore
, tf
crines mei noclis guttis.
Src etiam in Grico. Auct. op. imp. in Matth. hom.
13.
p.
7J.
e. ecce dilelius meus pulfat oftium : Aperi mihi
fo-
ror mea, proxima mea : Cod. 1. eccefrater meus , editt. in
marg.fratmus. S. Paulin. epift. 23. p. 143. b. columbamea,
perfrtla mea : quoniam caput meum repletum
eft
rore. Mf.
5. Theod. Vulgar* refpondet , his tantiim mutatis, Ape-
ri mihi foror mea , fttrge proxima mea , columba mea
,
per-
vi myrrhain cum unguentis vieis -.manducavi pattern meum fella mea .-quia.... repletum
eft
edite fratres mei
, ^
inebriamini. Sic etiam in Mf. S.
Theodei.
infertis his , Defcendi in hort. meum foror mea
fponla
cum unguentis : manducavi edite proximi
mei,
S5
bibite, $ intbr. Firmilian. epift.
75:. ad Cypr.
p. 147.
d. IngreJfus fum in hortum meum Joror mea fpon-
fa.
Rufin. in Symbol, p. 183. c. Intravi in hortum meum,
foror mea , fponfa
mea, f$ vvnUmiavi mynbam meam. Hie-
ron. 1. I. cont. Jovin. to. 4. 173.
a. bibi vinum meum
cum lacle meo : mandiuate proximi mei , tf
bibite, f^ ine-
briamini fratres .& in Ofe. 14. to. 3, 1
334.
c. comedite ami-
ci mei,
i$
bibite, &
inebriamini fratres.
t. 2. Rurfus Ambr. in Pf. 1 18. col. 977.
elegit : Aperi
mihiforor mea ,proxtn,a mea : cl. de virgink. to. z. 230. d.
V. 3. Sic iterum legit Ambrof. 1. de Ifaac , c. 6. col.
371. b. & de a-pol. Dav.col. 724.
a. & in Pf. 118. col.
1
174.
b. 1247. e. Ita quoque in Mf. S. Theoder. & Grse-
co : fed in Luc. 17. col. 1481. b. Ambrof. habet : Nor7#
exui me tunicam meam, quomodo induar earn? item 1. de
virginit. to. 2. 227. c. d. Kolle exui me tunicam meam
,
&c. ut intextu : & 1. 1. de Spir. S. col. 602. e. Nolle
exui tunicam, &c. Hieron. cp. 18. ad Euftoch. to. 4. p.
2. col.
39. c. Defpoliavi me tunica mei, quomodo induam
Mam? lavi, &c. ut fup. vide etiam ep. ad Damaf. to.
3.
C2i.a. Auguft. tract.
J7.
in Joh. to. 3. 58. c. Exui
me tunica mea
,
quomodo induam eatn? lavi, &c. ut fupra.
t.4. Itidsm in Mf. S, Theoder. Gr#ce . 'AAwy/A;
CANTICUM CANTICORUM. Cap. V. 3S5
VULGATA NOVA.
f.
Surrexi , ut aperirem dileclo meo : ma-
Versio antiqua.
5.
Exfurrexi ego aperire fratri meo : manus Ambr.i.deifaau
nus mea: ftillaverunt myrrham, & digiti mei mex diftillaverunt myrrham , digiti mei myrrha
pleni myrrha probatiflTima. pleni funt ill per manus claufurae.
6. Pefiulum oftii mei aperui dile&o meo: at 6. Aperui fratri meo
,
frater metis tranfivit : &
ille declinaverat , atque tranfierat. Anima mea exivit anima mea in verbo ejus : qiKElivi eum
, &
liquefafta eft, ut locutus eft : quafivi, & non non inveni ilium : vocavi eum, & non obaudivit
me.
_
7. Invenerunt me cuftodes qui circumeunt ci-
vitatem : perciuTerunt , & vulneraverunt me : &
tulerunt pallium meum cuftodes murorum.
inveni ilium: vocavi, & non refpondit mihi
7. Invenerunt me cuftodes qui circumeunt
civitatem : percufTerunt me, & vulneraverunt
me : tulerunt pallium meum mihi cuftodes mu-
rorum.
8. Adjuro vos filia? Jerufalem , fi invene-
ritis dile&um meum
, ut nuncietis ei quia amore
langueo.
9. Qualis eft dile&us tuus ex dile&o , 6 pul-
cherrima mulierum ? qualis eft dile&us tuus ex
dile&o
,
quia fie adjurafti nos
>
10. Dile&us meus candidus & rubicundus,
ele&us ex millibus.
1 1. Caput ejus aurum optimum : Corns ejus
ficut elata; palmarum, nigra quafi corvus.
12. Oculi ejus ficut columbx fuper rivulos
Ambr. I. de I/ai
t.6.p.i7z.J.
Idem I. de virgin,
to. 2. 229. d.
1J^,
a. l\\.&.
Ibid.
22J.
4,
8 quia vulnerata charitate ego fum.
9
Vide Not.
Idem in
Tf. Il3.
f.
1 169. e.
i o. Frater meus candidus & rubeus , electus ex
decern millibus.
1 1
.
Caput ejus aurum Cephas : Crines ejus abie-
tes , nigra: ficut corax.
1 2. Oculi ejus ficut columba? fuper abundan-
aquarum
,
qua? lade funt lota; , & reGdent juxta tiam aquarum
,
lotae in ladle , fedentes fuper ple-
fluenta pleniffima. nitudinem.
1 j. Gena: illius ficut areola; aromatum con-
1
3. Genx ejus ficut phialae aromatis gignentes
fits a pigmentariis. Labia ejus lilia diftillantia unguentaria. Labia ejus lilia diftillantia myrrham
myrrham primam. plenam.
14. Manus illius tornatiles aureae, plena? hya-
14. Manus ejus tornatx aureae
,
plense Tharfis.
Noi ad Versionem antiquam.
ftv i-nismi
X
!
"C &c. ut in Lat. fup. Idem Ambrof. I. de tf. 9. Mf. S. Theoder. fimpliciter habet : Oualis
eft
virginir. to. 2. 228. c. legit : Traternus mens mi/it ma- dilcilns tuus , 6 pulchernma mulierum
, quia Jic adjurafti
Idem I. debened.
Patr.c. 1 1. 519.
d.
Idem in Pj. 1 1 3.
p. I 161. c.
1 176. d.
Idem de oh. Val,
to. i. 1 i/f d.
num fnam per profpellum , tf
venter meus turbatus
eft
ad il-
ium : at 1. de Ifaac , c. 6. col. 372. f. ut fup.
tf
venter
meus conturbatns
eft
fuper eum.
tf. y. Concinit Graec. nil! quod pro myrrha plenifunt ,
nab. tj/uupvK.v iiMfK , myrrham plenam : edit. veroCompl.
fj.Cpms -TtMfsig , ut fup. Rurfum Ambr. 1. de virginit.
to. 2. 228. c. e. legit : Surrexi aperire fratri meo : manus
autem mete ftillaverunt myrrham,
tf
digiti mei pleni in ma-
nibns claufura ; Gr. rv KMtQpx, peffnli. Hieron. ep. ad Piin-
cip. to. 2. 688. c. manus mea diftillaverunt myrrham
,
digiti mei myrrha pleni. Ita quoque in Mf. S. Theoder.
detradtis his quae fequuntur
, funt fuper manus claufura:
antecedentia vero ut in textu Lat.
tf . 6. Graec. addit 57 , ad verbum aperui , deletque
tf , ante exivit ; & pro fratri , & frater , femper a.J'ex-
Qt&u , J^if/Jlo; ; caetera quadrant. Iterum Ambrof. in Pf.
Il8. col.
103
J.
e. frater meus tranfivit : anima mea exi-
vit in verbo ejus: vide etiam 1. de exhort, virg. to. 2.
293. c. Ap. Hieron. epift. 18. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col.
39. c. fie: Aperui ego fratrueli meo ,fratruelis meus pertran-
Jivit : & fup. 38. f. quxjivi eum , $ non invent : vocavi
eum ,
non refpondit mihi. In Mf. S. Theoder. tota ut
in textu fup. his tamen mutatis , nempe circa med. per-
tranfivit , pro tranfivit ; pauloque pofl
, yf non inveni
turn : invenerunt me cuftodes murorum : vocavi
, ($ "<"> ref-
pondit mihi : deinde , Invenerunt me vigiles , &c. de ~f . feq.
ir. 7. Eadem funt in Grxco
,
praeter hoc , cV t>i ttoih
,
in civitate , loco civitatem ; irem port percnfferunt , addi-
tur fit , deleturque
tf , ante tulerunt ; fubinde poft meurn
,
additur aV i/j$. Ambrofius quoque 1. de Ifaac , c. 6.
col.
373.
e. legit : percujjirunt me
, tf
vulneraverunt me:
tulerunt pallium a me cuftodes murorum : item de apol.
Dav. col.
723. e. me percufferunt , tf
tulerunt pallium a
me ; & inPf. 118. col.
10 jy. c. tulerunt mihi pallium.
Apud Hieron. epift. 18. ad Euftoch. to.
4. p. 2. col.
39. a. Invenerunt me cuftodes qui circumeunt civitatem:
percufferunt me
, tf
vulneraverunt me : tulerunt
theriftrum
meum mihi; Gr. to $i?tSf'w /M aV ijuv. Mf. S. Theo-
der. Invenerunt me vigiles qui... percuff. me
, $ vulne-
rav. me ; dein Adjuro vos , &c. prastermiffis intermediis.
#. S.Haec antecedunt Graece :"QpxiQa v/^xi buycrftpsi;
UpVCMYH " Ti> J'vm/asa i, l/ ra.~<; l%Caeci tv dypv' tar
tvpvtit T.y aJthrpiSw /jiv , t/ a.Ttar/f(Uvt% i/7> deinde , 'cm
tiTfc/tini 7oj7ris f yd tiftl' i. e. Adjuravi vos
fdia Jeruf
in virtutibus
tf
viribus agri
; fi inveneritisfraternum meum
,
quid annuntiabitis ei ? quoniam vulnerata charitatis eoo fum.
S. Paulin. iain epift. 23. p. 146. legit
, quia vulnerata
charitatis, &c. ficut Ambr. fup. ad c. z. tf. y. at de apol.
Dav. col.
723. e. hab. quia vulnerata charitate
, &c.In
Mf. S. Theoder, omnia ut in Vulg.
nos ? Grarc. T/ dXiz<piAo<; ats aVo dJ^iKpiJ S , w x*ah ytrai-
/; t{ aAoipiSoi; (\ ohto a.J zhtptJ i', oh vra-c, upxibas n^a;
;
i. e. Quid fraternus tuns a fratemo
,
pulchra in mulieri-
bus 1 quidjraternns tuns 'a jraterno
,
quia
fie adjurafti nos ?
tf. 10. Similiter in Grseco : mei. idem Ambrof. in Pf.
118. col. 1020. e. Traternus meus cand.
tf
rubeus : id-
dem I. 1. de virgin, col.
137. f. at 1. de ob. Val. to,
2. 1189. d. 1 190. a. Juvenis meus candidus
, &c. ut in
textu. Au<5t. 1. deTrin. ap. Ambrof. col.
338. f. 1,-atrue-
lis meus candidus
tf
rubicundus. Ira quoque Hieron. 1.
1. cont. Jovin. to. 4. 173. d.fed in Ifai.
54.
to.
3. 398.
c. addit, eleBns de millibus. Mf. S. Theoder. paiiierhab.
ex millibus; cast, ut in textu; Gr. asicl /^upixS^av.
tf. II. Mf. S. Theoder. Caput ejus aurum : crines ejus
tit abietes , nigra ficut corax. S. iaulin. epift. 23. p. 138.
b. I
39. b. Caput ejus ut aurum Cephas : crines ejus abie-
tes , nigra. Sec. ut fupra. Amb* . iteium 1. de bpir. S. to.
2. C137. b. crines ejus abietes nigra. Hieron. in Ezech.
7. to.
3. 34I. a. cincinni tui mgri ficut corvus. Vide
etiam Ambr. 1. de ob. Valent. to. 2. 1190. a. ubi con-
tainer legit Cephas , cum S. Paulino ; Gr. Kspa^ ; dein
,
fi>{;pi>X.o' "Tv ihkltu , &c. ut in Lat. fup.
tf. 12. Ita rurfum legit Ambr. 1. de ob. Valent. to. 2.
col. 1
1
90. a. ufque ad woatmlota. In fubfequentibus vero
comm. in Pf. nS.fufpicor mendum elapium in noviir.
edit, nempe/e<&('(
, pro fedentes. In Mf. tamen S. Theo-
der. legitur pariter/frffr;'.f , &c. quae fup. fed vet. Mfs.
more
,
qui fxpe commutant i cum e , & e cum ;. Et fa-
ne Graece legitur conftanter : 'Offla^ol dvn &>; Trtei>;&l
tnti irhvpunciTK vfaroiy, ^eyMiftitai a/ yuxax.1i, xaGn'jufyjK<
eVJ jMipa/J.ci/ct. Ambrof. quoque fup. in Pf. 118. col.
1 161. d. ad haec , Oculi quoque ejus ficut colnmba , ad-
dit : In aquarum abundantia lotas has columbas in lalle
memoravit ; unde liquet Ambrofium inf. legilfe columbz
nominandicafu , nongenerandi
, perindeque fcribere de-
builfey^enff.?, e Gr. %o&Yl $pa.i , nonfedentis ; quod men-
dum lup. coneximus.
tf. 13. Vix melius e Graeco , nifi quod pro gena, hab.
Qixyovs; , maxilla ; & pro gignentes , /pvtusxt ; Nobil. ger-
minantes. Ambrof. de ob. Val. 1190. b. rurfus legit :
Gena ejus ficut phiala aromatis : poft paulo vero : La-
bia ejus ficut lilia diftillantia myrrha plena : fed in Pf.
118. col. 1201.C. conftanter , diftillantia myrrham ple-
nam ; & 1. de inftit. virg. to. 2. z6o. e. ftillantia myr-
rham primam. Mf. S. Theoder. Gena illius ficut areola
odor aromatum , confitx a pigmentariis. Labia illius diftillan-
tia myrrham primam.
tf. 14. Itidem Gra;ce. Hieron. in Ezech. 1. to. 3. 709.
b. legit : Venter ejus quaji tabula eburnea fuper lapidem
fapphirum ; at in Gr. fmipliciter , itvij.Qr itepcvltm ,
pyxis
384
CANTICUM CANTICORUM.
VeRSIO ANT1QUA.
Ambrof. ubifnp. Venter ejus pyxis eburnea fuper lapidem fapphi-
Cap. VI.
VULGATA NOVA.
cinthis. Venter ejus eburneus , dittinftus fapphi-
rum.
Uemi.s.Jefidi, 15. Crura ejus columns marmorex, fundatx
w.i.jii.*.
fuper bafes aureas
1 6. Fauces ejus dulcedines , 5c totus defide-
rium
17
Fide Not.
1 j. Crura illius columnar marmorea:
, quae
fundata: funt fuper bafes aureas. Species ejus
ut libani
, ele&us ut cedri.
1 6 . Guttur illius fuaviffimum
, & totus de-
fiderabilis : talis eft dileftus meus, & ipfe eft
amicus meus , filias Jerufalem.
1 7 . Quo abiit dilectus tuus , 6 pulcherri-
ma mulierum ? quo declinavit dile&us tuus ? &
quacremus eum tecum.
NoT AD VeRSIONEH ANTIQUAM.
ejus dulcedinis
, tf
totus defiderium. Hieronymus I. i..
cont. Jovin. to.
4. 175. d. Guttur ejus dulcedines-, & to-
tus concupifcentia : ita quoque in Graeco. In Mf. vero S.
Theod. ita: Guttur illiusfuavijjimum
, tf
totus defiderium :
deinde, talis efl diletlus meus, $ amicus meus , filia Je-
ruf. Gr. -5to; ttftipfos /m , *, frog irMilm /xv , fo-yulffii
IfpVtAtM/i'm
t. 17. Mf. S. Theoder. nil omnino differt a Vulg.
Graece ita : n? SarMe* a/i*pi/o; Q\t , vj jca*>) w yvreuft i
m aVsCaeiJ-ei' diiyjfttie, 0; j,
, &c. ut in Lat. i. e. Qito
abiit frattmus tuus , pulchra in mulieribus ? quo refpexit
fraiernns tmts ?
< , &c.
tburiiea , ut apud Ambrof. verba autem u\t. fuper lapidem
fappbirum ,
qua; deerant ap. Ambrof. fubflituimus ex Hie-
ronymo iupra. Mf. S. Theoder. Vulgatae congruic ad
verbum.
IT. i<. Sic iterum Ambrof. in Pf. 118. to. 1. 1030.
t. cum Mf. S. Theoder. 6c Graeco. Mf. addit : Species
tjusnt libani , &c. ut in Vulg. Gtsece pariter , praeter vo-
cem affiwo; , Manns.
Tf. 16. Mfs. nonnulli Ambrof. ferunt ibid. Fauces ejus
dulcedinis
,tf
tonus defiderii : fed Ambrof. 1. dc Ifaac,
c. 7. to. 1. 376. e. & in Pf. 118. col. 1201. d. &. de ob.
Val. to, 2. 1 190. c. conftanter hab. dulcedines,
gj
totus
defiderium : in pf. tameii 118. co!. 1187. k. ' c8-
Malices
CAPUT VI.
Amir, t. de inftit,
virg. to, Z.
z6$.f.
Idem I. 1. de vir-
gin, p. 158. b.
>
Idem de Ifaac, c.
7; P- 374-

*IdemiPf.\l2.
p. ll6l.c.H7J.b.
Idem demy
ft.
t. 2.
H+.d.
V E R S I O A N T I QU A.
i . T? Rater meus defcendit in hortum fuum in
JT phialas aromatis
,
pafcere in hortis , & colli-
gere lilia.
1 Ego fratri meo , &c frater metis mihi
,
qui paf-
cit inter lilia.
3.
Formofa es proxima mea ut bona opinio,
pulchra ut Jerufalem
;
a
ficut admiratio ordmata.
4.
Averte oculos tuos a me...
h
Capillamentum
tuum ut grex tonfarum
,
qua; revelatx funt a raon-
te Galaad.
5.
Denies tni nt grex tonfarum
,
qux afcende-
runt de lavacro, qux omnes geminoscreant, &
infecunda non eft in eis : ut refticula coccinea la-
bia tua
6. Ut corium malorum granatorum
,
genx
tua?
7.
Sexaginta funt reginx , & o&oginta concu-
D
Vulgata nova.
lledtus meus defcendit ad hortum fuum
ad areolam aromatum, ut pafcatur
in hortis , & lilia colligat.
1 . Ego dilefto meo , & diledtus meus ml-
hi
,
qui pafcitur inter lilia.
3.
Pulchra es arnica mea,fuavis, & decora
ficut Jerufalem : terribilis ut calhorum acies or-
dinata.
4. Averte oculos tuos a me, quia ipfi me
avolare fecerunt. Capilli tui ficut grex capra-
rum, qua: apparuerunt de Galaad.
5. Dentes tui ficut grex ovium
,
qua: afcen-
derunt de lavacro , omnes gemellis fetibus
, &
fterilis non eft in eis.
Idem de ob. Val.
f.
1175./.
Hiertn. epifl. ad
r>iruip.to.i.69z.
binx, & adolefcentulac quarum non eftnumerus.
concubina, & adolefcentularum non eft nume-
b.
tf
l. 1. com. Jo-
6. Sicut cortex mali punici, fie genar tua;
abfque occultis tuis.
7.
Sexaginta funt regina: , & octoginta
via. to. 4. p. 2. col,
166. a.
* Idem ep. ad Euf-
tSlb.tO. 4. p. 2. Col.
58. e.
tf
epifl. ad
l'rtucip.p.6^z.b.
rus.
8.
a
Unaeftcolumbamea,perfecl:a mea, una
eft matri lux , electa genitricifux. Viderunt earn
NoT. AD VERSI
t. 1. Ad verbum c Grseco , nifi excipiatur/n<r ,
pro
quo hie & alibi conftanter, a.c\tHptSi$. Hieron. inZach.
14. to. 3. 1804. e. Tratruelis mens dejeendit in hortum meum
ad phialas aromatum
, pafcere in hortis , f_J
colligere lilia
T .. \M C A l..u ..,-..-,.. - - u.._u ..Ii /,MV*J**1 11111/11)
8. Una eft columba mea, perfeclra mea,
una eft matris fua: , elefta genitrici fua. Vide-
In Mf. Alex, limiliter , t!<, ichWoi
1
ftv , in hortum meum ;
in aliis , W, ut fup. in textu. In Mf. S. Theoder.
omnia ut in Vulg. prseterlingul. aromatis , loco aromatum.
t . 2. Sic iterum Ambrof. 1. de Ifaac , c. 8. col.
379.
b. una cum Graeco. Mf. S. Theoder. Vulgatae con-
fonat.
.
3.
Hie verfus totus pene fnmitur ex 1. 1. de virg.
tiia tantum verba ult.
ficut admiratio ordmata, ex 1. de
Ifaac , c. 7.
hoc tamen pcfletioii loco , antecedunt ifta :
Jam non foluin
joror dicitur
, Jed etiam beneplacita nomi-
natur....{$ fpeciofa JLut Jeruf. In Mf. S. Theoder. pari-
rer : Beneplacita es furor mea
, fpeciofa ficut Jeruf. admi-
ratio ficut
orditiftta. Graece : Ka*>) 11 1! ttmcm /uk , i tu-
JW* (
Symtn. fi/\f cxhti)
, ) agria u$ 'IspscaMf/K , 8,mc;
d$ Tnot'/y.nai.
t. 4. In Mf. S. Theoder. omnia ut in Vulg. excep-
to uno quia me elevas , loco quia
ipfi
me avolare fecerunt.
In Graxo : ' h-irosoi-\<.v opiat/ivs cv thcitarriat
fi*
, ori cw/ot
7rTfi.'0? ,us. Tftxu'ni w u; or//**' Tur cir/ar ,
ai aye-
fiim*t Vj t? r?.*/.
i. c Averte tcuUs mc i regi*-
ONEM ANTIQUAM.
ne mei, quia
ipfi
avolare fecerunt me. Capillamentum tuum
ficut
greges caprarum ,
qua apparuerunt e Galaad.
fr.
J.
Eadem funt in Graeco ,
praeter unum plur. '-//-
*a/
,
greges, pro grex. Gr. extremo addit, j. n xx?.lcc Qv cL^c'ia
y
tf
eloquitim tuum decorum. Vide rurfum Ambrof. in
Pf. 118. to. 1. p.
nfii.e. & epifl. 30. to. 2. p. 912.
a. Apud Auguft. iimilia , cum epifl.
149. to. z. jo
J.
c.
turn 1. 2. de doctr. Chr. to. 3. 21. e. nifi quod leg.
fi-
cut grex detonfarum afcendens de lavacro...,
tf fterilis non
eft
in illis ; nee plura. Item apud Cafiiod. in Pf.
jj. p.
271. c. Dentes tui ficut
grex tonfarum afcendens de lava-
cro ,
quit omnes geminos cream , j
fterilis non
eft
in eis ;
nee fequuntur alia. In Mf. S. Theoder. omnia ut in Vulg.
if. 6. Graec. 'ii? K-nv^t tms pott;, im*l w , ?x.t;; thc,
QiciTriiGiui cir. i.e. Sicut cortex mali punici
,
gena tua, extra
taciturnitatem tuam. Mf. S. Theoder. Sicut cortex....
fie
genu tits abfque oculis ; 1. occultis.
&. 7. Ad verbum e Graeco. Ita quoque legit Augufl.
1. de div. quasft. q.
JJ.
to. 6. col.
2J.
Mf. S. Theoder.
ut in Vulg.
jf. 8. Eadem refert Cypr. cum epifl. 76. p. I $z. b. turn
1. de unit. Eccl. p. 195. a. ufque ad verluun viderunt.
Ita quoque S. Pacian. epifl. 1.
p. 306. d. nili quod hab.
electa
*ft.
Hieron. ep. ad Princip. col. 09. b, Una
eft
co-
CANTICUM CANTICORUM. Cap. VII.
385
VuiGAIA NOVA, VeRSIOANTIQUA.
runt earn filix, & beatiflimam prsedicaverunt
;
filia: , & beatificant cam 5 regina; & concubinae
, Hieron.
ubi fup.
vegina? & concubina , & Iaudaverunt earn. & laudant earn.
9.
Qu.-e eft ifta
,
qux progieditur cjuaft au- 9. Quxnam eft hxc profpiciens tanquam dilu- Ambrof.de bened.
rora confurgens ,
pulchra lit luna
,
electa ut fol
,
culum
, fpeciofa ficut luna
,
electa ficut lol , mi-
?& c-io- p.
J26.
tcrribilis ut caftrorum acies ordinata ?
10. Defcendi in hortum nucum , ut viderem
poma convallium , & infpicerem fi floruifTet vi-
nea, & germinaflent mala punica.
11. Nefcivi : anima mea contuibavit me
propter quadrigas Aminadab.
12.. Revertere, revertere Sulamitis : reverte-
re ^revertere , ut intueamur te.
NoTjE ad Versionem
antiquam
raculum ficut ornatus ?
1 o. In hortum nucis defcendi videre in nativita-
te torrentis 8.
11 pofuit me currus Aminadab.
Idem de Ifaac, t.
t-m.d.
Ibid.
378. m. c.
1
2. Convertere , convertere Sunamitis : con- idem ep. 30. p.
vertere, & videbimuste. 914. b.
y
de ob.
Val. t.l. 1191.6.
lumba mea, perfeila mea, proxima mea. Rufin. in Symb.
p. 189. c. Una
eft
columba mea, una
eft
perjefla genitri-
cifux. Auguft. tract. 6. in Joh. to. 3. p. 2.. col.
337.
b. Una
eft
columba mea, una
eft
matri fix. Optat. 1.
4.
cont. Donat.
p. ^4. b. Una eftdiletla mea , una
eft fpon-
fa mea, una
eft
columba mea. Caffiod. in Pf. 4. p. 21. c.
Una
eft
columba mea , una
eft fponfa mea. Siiicius PP.
"t. 10. Ad verbum e Graeco, hoc excepto , in nativi~
tale
, pro quo It ytyruftaa ; at in Mf. Alex. It -/im-
Han ; in edd. Aid. & Compl. it7tmn.lt. Gr. extreme
addit, iJ tit ( iiVSnoj)' w apnrtyos , ifa'tfacav c.i pea!' i. e.
videre
fi floruit vitis , efflortterunt mala punica. In Mf.
S. Theoder. omnia ut in Vulg. praeter fingul. convallis
,
loco plur. convallium. Hieron. in Zach. 12. col. 1786.
epift. 10. to. I. 692. c. Una
eft
columba mea, una
eft b. legit : Defcendi ut viderem in genimine torrentis
, fi flo-
ferfecla mea, una
eft
genitrici fux. Audi, op. imp. in ruijfet vinea
, ji floruiffent mala punica.
Matth. hom. 48. p.
201. d. Una
eft
columba mea, per- #. n. Graece prazmittuntur ilia : 'Ex.iT fusu ris /j.asi;
fellamea. Graec. verb nil dififert a textu Ambr. nili quod /jm / ix 'i~jrjl m fyxi par deinde , tdtro pit , &c. ut in
Jiab. circa med. eoextw eV< r tskhoii kvtw, elelia
eft
ei Lat. i.e. Ibi dabo ubera mea tibi : nonnovit anima mea : po-
quxpeperit ipfam ; & fub finem
, jWana&ivci ij ahiwai
,
jitit me, &c. Mf. S. Theoder. cum Vulg. Nefcivi : aui-
beatificabunt y? landabunt , non beatificant.... j
lau- ma mea tttrbavit me; dein vero cum Ambr. pofuit me cttr-
dant. Mf. S. Theoder. ut in Vulg. deleto uno
? , an-
te Iaudaverunt.
V. 9. Eadem repetit Ambrof. 1. 4. Hex. col. j'j. f.
ufque ad vocem miraculum : ita rurfum 1. de Ifaac , c.
7. & 8. col.
377.
a. 380. b. & de ob. Val. to. 2. 1190.
e. Sic etiam Hieron. ep. 18. ad Euftoch. to. 4. p. 2.
col.
49.
b. at in Ifai. 66. to. 3. $12. f. legit : Qua
eft
hxc ,
qux proceffit quafi
diluculum ,
pulclira ut luna , Pj>
elefta nt fol , admirabilis ? Graece : T/s aiirv 11 ixxuirTitm
aatl o/>8e?s , jcawi ; K>p , s'oeuti} us c Hmc( , 6a,o? us
mor/Hivou ; in ed. Aid. ma.^y.in ;
pavor tit ordinata , vel
ordinata. Mf. S. Theoder. Quxnam hac
eft
profpiciens tanq.
diluculum
, fpeciofa Jicut luna , Sec. ut in Vulg.
rus Aminadab : idem Ambr. in Pf. 118. to. i. col.
993.
c. leg. pofui te currus Aminadab : & I. 2. de Abr. c. 8.
col. 336. b. pofuifli me currus, Sec. at 1. de Nabut. c.
1
J.
col.
J84.
b. necnon altero de virginit. to. 2. 236".
c. ut fup. pofuit me, &c.
tf. 12. ltidem Gracce
, geminato verbo convertere, poll
Sunamitis
, politoque ult. lv col, in te , non fimpliciter te.
In Mf. S. Theoder. brevius : Convertere Sunamitis : con-
vertere , ut intueamur te. Item Ambrof. 1. de Ifaac , c.
8. col.
378. d. leg. Convertere Sunamitis , convertere i at
de ob. Val. to. 2. 1 191. b. fcribit Solamitis i Mf. Alex,
cum edd. Aid. 6c Compl. Stacqum;.
CAPUT VII.
VUIGATA NOVA. V ERSIO ANTIQUA.
*
C\
uid videbis in Sulamite, nifi choros
j. /~V Uidvidebitis in Solamitide, quae venit ficut
Ambr de ob Val
V caftrorum > Quam pulchri funt greffus Vchori caftrorum ?
a
Speciofi fadi funt gref- to. z.i'i
9
i.c'.e.
tui in calceamentis
,
filia principis
!
Junftura: fus tui in calceamentis , filia Aminadab.
Moduli
a
Uem l- dt /*'
femorum tuorum
,
ficut monilia qua: fabricata femorum tuorum, fimiles torquibus, operi ma-
-"d-'-^-^i.e./.
funt manu artificis.
1. Umbilicus tuus crater tornatilis , nunquam
indigens poculis. Venter tuus ficut acervus triti-
ci, vallatus liliis.
3
.
Duo ubera tua , ficut duo hinnuli gemelli
caprea.
4. Collum tuum ficut turris eburnea. Oculi
tui ficut pifcina; in Hefebon
,
qua? funt in porta
filic-E multitudinis. Nafus tuus ficut turris Libani,
qua; refpicit contra Damafcum.
NoTiC ad Versionem
Jf. 1. Nonnulla variant Graece , fed levia
; nempe, cV
S.vvcc/j.ItiS'i ,
pro in Solamitide ; paulbque poft , CV viroAi-
fXa.il m , Ivya-rif N/', in calceamentis tuis , film Kt-
dab ; fubinde deeft tuorum
, poft femorum ; extremo
,
i'fj/ov rex'th , opus artificis ,
pro operi manuum
, &c. fed
in Mf.^Alex. ut^ in Lat. fup. 'A/uira/aC.
'PuO^oi
fj.v
f
Zt
i'pya yjifuv tcxwtK" in edd. etiam Aid. & Compl.
tfiu
x^'P"' nx,' T*' U Compl.
if-,uy : & ve-
ibrof. in Pf. 118. col. 1188. c. leg.
fimiles
torquibus opere artificis ; & inf. 1189. d. opere manuum
artificis i cset. ut in textu. Ap. Hieron. 1. 1. cont. Jovin.
to.
4. 173. d. Speciofi fatti funt greffus tui in calceamen-
tis
filii Aminadab. Mf. S. Theoder. ita primum hab. cum
Vulg. Quid videbis in Sulamite , nifi choros caftrorum ? exin-
decum Ambrof.
Speciofi faBi funt , &c. ut in textu, ex-
cepto uno opere, pro operi.
t. 2. Eadem rurfus habet Ambr. in Pf. 118. to. r.
U89. f. Sc epift.
64. to. 2. ioji. a. necnon deob. Va-
lenc. ncjz, a . hoc tamen ult. loco Mfs. quidam pomint
nuum artificis.
_
2. Umbilicus tuus crater tornatilis , non defi-
ciens mifto. Venter tuus ficut acervus tritici, mu-
niti inter lilia.
3
Fide Not.
4.
Cervix tua ficut turris eburnea. Oculi tui fi- uem de ob. Val.
cut ftagna in Efebon
, in portis filiae multorum. to. 2. 1192..
Nares tuae ficut turris Libani
,
profpiciens faciem idem in
Pf. 1 18.
Damafci.
ANTIQUAM.
to. I. p. 101%.
f.
I17l.fi
ro idem Ambrof.
mufto , non mifto; ficut inf. minttti , loco muniti : imo
Mfs. omnes aliis 2. Iocis cit. nempe in Pf. 118. & ep.
64. legiint minmi inter lilia , cum vet. editt. Sed Iapfus
calami eft , ni fallor
, ortus videlicet ex fimilitudine vo-
cum muniti , & minmi ; nam in Graeco conftanter
, U/nu-
y'a. QitV Tteippa-y/uem , acervus frumenti vallatus. In Mf. S.
Theoder. Umbilicus tuus tanquam crater tornatilis , mifto
non deficient. Venter tuns.... vallatus liliis. In Gr. 'OftipaMs
ok hqxtvp TopiVTcs,fnt vs-tpvtiSfjcs Kpa/j.ct ( Mf. Alex, xpx/aa.-
roc.
)
KtiMttw h-piuvia. cV xplrois. Similiter ap. Ambrof.
fup. epift. 64. ac de ob. Valent. deeft ficut, ante acer-
vus; fed in Pf. 1 18. habetur tanquam, ante crater. Apud
Optat. quoque 1. 2. cont. Donat.
p. 33. a. Umbilicus tuus
nt crater tornatilis.
t. 3. Mf. S. Theoder. cum Vulg. & Gr. Duo ultra
tua
, ficut duo hinnuli caprex gemelli.
"t . 4. Ita rurfum Graece ,
praeter unum fingul.
ftvulv.p
m , naris tua , loco plur. nares tux. In Mf. S. Theoder.
ita : Cillum tuum ficut
Oculi tui ftagna in Efebon, in
Ccc
5
86 CANTICUM CANTICORUM. Cap. VIII.
Ambrof. ubifup.
I 1 90. b.
Versio antiqua.
5 & ornatus capitis tui, ficut purpura.
Idem dc
Myft.
to.
Z.HS-b.
Idem I. 5.
Hexa.
to. 1. $&.b.6i.d.
a
Idem de Spir. S.
to. 2. 647.
a.
b
Idem I. 2. de
fi-
de, p. 476.
b.
Idem I. de Ifaac,
t.2. to. 1. 579-i.
c
Idem de apol.
Dav. p. 714.
c.
d
Idem I. 3. Hexa.
p. JJ.
e. $
in
Pf.
118. p. 1216. a.
I2JJ.</.
6. Quam pulchra & fuavis facia es charitas , in
deliciis tuis !
7. Statura tua fimilis facta eft palmae , & ubera
tua botris.
8. Dixi : Afcendam in palmam, tenebo altitu-
dines ejus
a
& odor naris tux ficut mala.
9.
b
Et faux tua tanquam vinum optimum
1 o. Ego fratri meo , & fuper me converfio ejus.
1 1 .
c
Veni frater mens , exeamus in agrum , re-
quiefcamus in caftellis.
1 2. Diluculo furgamus in vineas , videamus fi
floruit vitis
d
floruerunt mala granata : ibi dabo
ubera mea tibi.
1 3 . Dederunt mandragora? odorem , & in fori-
V U L G A X A NOVA.
5
.
Caput tuum ut Carmelus : & coma; capi-
tis tui , ficut purpura regis vinfta canalibus.
6. Quam pulchra es, & quam decora cha-
riffima , in deliciis
!
7. Statura tua aflimilata eft palms, & ubera
tua botris.
8. Dixi : Afcendam in palmam , & apprehen-
dam fruftus ejus : & erunt ubera tua ficut bo-
tri vinese : & odor oris tui ficut malorum.
9.
Guttur tuum ficut vinum optimum , dig-
num dile&o meo ad potandum , labiifque &
dentibus illius ad ruminandum.
1 o. Ego dile&o meo , &ad me converfio ejus.
1 1
.
Veni diledte mi , egrediamur in agrum
,
commoremur in villis.
12. Mane furgamus ad vineas, videamus fi
floruit vinea , fi flores fruftus parturiunt , fi flo-
ruerunt mala punica : ibi dabo tibi ubera mea.
1 3 . Mandragora: dederunt odorem. In por-
tis noftris omnia poma : nova & vetera , dilec-
te mi, fervavi tibi.
bus noftris omnis fetus arborum : nova &Vetera
,
frater meus, fervavi tibi.
NotjE ad Versionem antiqua m.
portis filia
multorum. Kares tua Jicut turns Lib. qua ref-
pictt contra Damafcum.
jf. y. Mf. S. Theoder. Caput tuum ut Carmelus :
fjj
coma tua Jicut
purpura regis junela canalibus. Gr. Kcpa.^
W eVl ii , 5 K'f^M5' j)
irhovw wpahnc w , tec jroptpuet?
fiMiMuc,
iXeSsii^oc a- ira-t^iS^i- i- e. Caput tuum fuper
te , ficut
Carmelus : i$
plexus capitis tui
, ficut purpura ;
rex ligatus in tranfcurfibus.
f. 6. Sic iterum Ambrof. de ob. Val. to. 2. 1 192. c.
cum Mf. S. Theoder. at 1. de Myft. col. 33c. b. & 1.
de Ifaacc. 8. to. 1. 578.
e. Ambr. leg. Quid pulchra
)
fuavis , &c. ut fupra. In Gr. Ti cofa/wUs,
j
11 ilvviiic
dyd-m lv , &c. Similiter ap. Aug. 1. 17. de civic. Dei
,
C. 20. col. 485. b. charitas in deliciis tuis.
ir.l. Idem Ambrof. 1. 3. Hex. col. 61. b. &1. de Ifaac
,
c. 8. col. 378.
e.conftanter legit : Statura tuafimilisfac-
ta
eft
palma. Sic etiam in Mf. S. Theoder. cum leqq.
fup. Gr. T?to fthtSrot
Qs' u.ucrJi'wc ru yoirm , &c. llxc
magnitude tua:fimilis
j"alia es palma ,&c. lit fup. Ap. Aquil.
alirv tt.ta.sa.ek f > &<". a
P-
Symm. alirvi m'mx/m !c ,
deinde
in Mf. Alex. u'uc;w
r
.n.
#. 8. Mf. S. Theoder. Dixi : Afcendam in palmam , J5
manducabofrutlus ejus : #
erunt nb. tua Jicut botriviuex :
erf odores tui Jicut
malorum. Grace. FiVa" 'Arait'co,a< bri arborum. Grasc. irinx dx-fiSpva ; deinde ,na. -Kfic, ira^atd
,
tw (fdnu , xes*Tiiow to v^tm dv-rv'

W7ai /11 luarci' o uJ'tzpJ':' /uv , ii'vfwa Qof i. e. omnes nuces novas ad ve-
C
frc'Tpvte. tm duichr k, oVm
P"
'?
"S /<* v' de et'ara u,es
faterne mi
,
fervavi tibi
; cast, ut in Lat. fup. Hie-
denttbus. Idem Ambrof. 1. 3. Hex. col. 61. d. legit : El
fauces tua Jicut vinum optimum.
Tf. 10. Sic iterum Ambrof. de ob. Val. to. 2. 1191.
c. una cum Mf. S. Theoder. & Gracco.
#. 11. Eadem refert Ambrof. 1. de Ifaac, c. 8. to. 1.
379.
d. & in Pf. 118. col.
121J.
e.
I2JJ.
d. & in Luc.
17. col. 1481. a. & 1. de viiginit. to. 2. 221. f. & de
obitu Val. col. 1192. d. f. nee diverfa in Graeco , prae-
ter unum, dJ~s>,pi\i /xHi fed Ambrof. 1. 1 de virgin, to.
2. 157. f. leg. fraterne mi, al. frater mi. Sic etiam in Mf.
S. Theoder. ut & alia quae leguntur fupra.
tf. 12. Mf. S. Theoder. Diluculo furgamus in vitteis*
videamus
fi floruit vitis , deinde
,ft flores , &c. ut in
Vulg. Gr. '0/>G/>/i;&>,$v fi*; a/HTri^avai; , ie\u$pi si" wnQwtv vi
dfi-TTtMi; , Honest twir&te/jos , yrtinaat a! pose/' ikh /&'&
Tfrs nxcic, fas <sc/. Vide etiam Ambr. in Pf. 118. to. 1.
121 j. e. & 1. de virginit. to. 2. 221. f. necnon de ob.
Valent. col. n92. d. ubi iterum legit quae fup. in tex-
tu. Hieton. in Ifai.
3 J.
to. 3. 280. d. flores viji funt in
leira.
If. 13. Nonnulla de his rurfus citat Ambrof. de apol.
Dav. to. 1. 724. c. & epift.
39.
to. 2.
945.
e. necnon
de obitu Val. col. 1192. 1. nili quod hie hab. omnes
fetus
Ambr. 1. de Ifaac, c. 8. col. 378. e.
f. 9. Mf. S. Theoder. Guttur tuum ficut -vinum opti-
mum diletlo meo ad potandum , labiifque [rf dentibus ru-
minandum. Graec. Kal lupvy't, m cJ; oiVo; d-yaftos, in-
f,suo^o; t dt\i*p&.3 W
*'<
HiV-Mxa , UetviAuoi x*>M/
M , oJPci. i. e. Et guttur tuum ficut vinum bonum , va-
itns fratemo meo in reBitudinem , j'ujjiciens labiis meis
#
ron. in Ifai.
35:. to. 3. 280. d. Mandragora dederunt odo-
rem fuum : 8c fup. col. 2. f. ac in 'Match. 13. to. 4. 60.
d. nova
i$
Vetera
,
fratruelis meus
,
fervavi tibi; Mfs. 2.
ibid, nova cum veteribus. Mf. S. Theoder. Ibi dederunt
mangragora odorem i ftarimque , nova
&
vetera, frater meus
fervavi tibi, praerermiflfis mediis , g?
inforibus, &c.
CAPUT VIII.
Versio antiqua.
Amir, de ob. Val.
te. 2. 1 192./.
QUisdabit te , frater , fratrem mihi lattentem
1"
VUIGATA NOVA.
QUis mihi det te fratrem meum fugen-
I ubera matris mex? inveniens te foris , of-
culabor te , & quidem non fpernent me.
2.. Adfumam te , & inducam te in domum ma-
tris meae , & in fecretum ejus quae concepit me
:
potumdabo tibi a vino operofi unguenti, afluxu ex vino condito, & muftum malorum granato
malorum granatorum meorum
Not ad Versionem
tern ubera matris mea? , ut inveniam te fo-
ris, & deofculer te , & jam me nemo defpiciat?
2. Apprehendam te , & ducam in domum ma-
tris mea; : ibi me docebis , & dabo tibi poculum
rum meorum.
A D
#. 1. Mf. S. Theoder. inicio hab. Quit dabit te fra-
trem lallentem ubera; reliqua ut in textu. Graec. T/ Am
ce, diMpifi pn, 8>a?oi'7 , &c. ut in Lat. Aquila, Tic
f unci of ac afriiipov ifui , &c in ed. Compl. pariter
dStt.fi.
Idem Ambrof. 1. de Ifaac, c. 8. col.
379.
f.
Quis dabit te , frater , latlantem , Sec. ut fup. at I. de
in!Ht. virg. to. 2.
2J0.
f. Qjt'S dabit te fratrem mihi lac-
tentem, 8cc. qua: fup. & 1. de Myft. col.
3 55. b. Qjits
dabit te
, frater , mihi lallentem, &c. & de apol. Dav. to.
I. 724. d. Quis dabit u
,
frater meus, laflantttn , Sec. 6c
A N T I Q U A M.
in Pf. n8. col. 1216. c. Quis dabit te fratrem lallentem
,
Sec. quae fupra.
*. 2. Mf. S. Theoder. primo legit cum Ambr.
AJfu-
mam te
, yf inducam in dom. matris mea
, &
in fecretum
ejus qua me concepit : deinde , ibi me docebis
, dabo tibi
poculum, &c. ut in Vulg. Graec. na&on'4/ai'<s , elodtfi
et etc oIW /KHTyJo's /u , j, e'e TUfttiov thc OfMavans /uc to-
tico Of dire ehv t? /ja/fe^iras , aVo ectfictTcs foul/ fJCe. Mul-
ta iterum refert Ambrof. ex his quae fup. ciim 1. de Ifaac,
c. &. col.
379.
f. & in Pf. 118. col, 1246. c. tum de
CANTICUM CANTICORUM. Cap. VIII.
387
VuLGATA NOVA.
3
.
La;va ejus fub capite meo , & dextera
illius amplexabitur me.
4.
Adjuro vos filia: Jerufalem , ne fufcitetis
,
neque evigilarefaciatisdileclam, donee ipfa velit.
f.
Qua? eft ifta, qua; afcendic de deferto
,
deliciis affluens , innixa fuper dileftum fuum ? Sub
arbore malo fufcitavi te : ibi corrupta eft ma-
ter tua , ibi violata eft genitrix tua.
6. Pone me ut fignaculum fuper cor tuum
,
Ut fignaculum fuper brachium tuum : quia foitis
eft ut fnois dileclio, dura ficut infernus a?mula-
tio : lampades ejus, lampades ignis atque flam-
marum.
7.
Aqua; multa; non potuerunt exftinguere
charitatem , nee flumina obruent illam : fi dede-
rit homo oranem fubftantiam domus fua: pro
dileftione
,
quali nihil defpiciet earn.
8. Soror noftra parva , & ubera non habet
:
quid faciemus forori noftra; in die quando al-
loquenda eft ?
9.
Si murus eft, ajdificemus fuper eum pro-
Versio antiqua.
3.
Laeva ejus fub caput meum, & dextera ejus
compleftetur me.
4. Adiuravi vos filia; Jerufalem , ne fufcitetis
& refufcitetis dileftionem
,
ufquequo voluerit.
5
.
Qua? eft hxc
,
quae afcendit dealbata , innitens
fuper fratrem fuum
> l
Sub arbore mali elevavi te :
illic parturivit te mater tua , illic parturivit te quce
peperit te.
6. Pone me ut fignaculum in cor tuum
,
ut fi-
gillum in brachium tuum : quia valida eft ut mors
charitas,durus ficut inferi zelus : ala: ejus, aloe ignis
& flamma:.
Ambr. ttli
ftif,
1
/9 J.
a.
Idem inVf, n8.
to. I. IZlC.d.
a
Idem I. de Ifaac,
c. Z. p. 580. e.
Idem in
Pf.
Iig.
1 169. c.
J.
1
199.
a. 1216".
J. I22J.
d. ll
55
.e.
7. Aqua multa excludere non poterit charita-
tem
,
& fiumina non inundabunt earn :
a
fi dederit
* ibid. p. 1244.
d.
vir omnes facilitates fuas in charitate, contemptu
contemptus erit.
8. Soror noftra parva, & ubera non habet : U:J.p.it$6.a.t.
quid faciemus foron noftrx in die qua loquetur in
ea?
9. Si murus eft, xdificemus fuper eum recepta-
pugnacula aigentea : fi oftium eft, compingamus cula : & fi janua eft, fculpamus fuper earn tabulas
illud tabulis cedrinis. cedrinas.
1 o. Ego murus : & ubera mea ficut turris , ex 10. ligo murus
,
& libera mea turres : ego eram
quo fada fum coram eo quafi pacem reperiens. in oculis ejus tanquam inveniens pacem.
1 1 . Vinea fuit pacifico in ea
,
qua? habet po- 1 1 . Vinea fafta eft Salomoni in Beelamon : de-
pulos : tradidit earn cuftodibus , vir affert pro dit vineam fuam iis qui fervant
fiudhi ejus mille argenteos.
n. Vinea mea coram me eft. Mille tui pa- 12. Vitismea in confpeftumeo. Mille Salomo-
NotjE ad Versionem antiquAm.
Hid. 1146. c.
HJ7.1.
iij8.c.
ob. Valent. col. 1176. c. Similiter habet in Pf. 118. col.
1216. c. nifi quod port to concepit me , fubdit cum Vulg.
ibi docebis me : item 1. de Myfr.. to. 2.
3 3 J.
c. docebis
me : lib. veto de inft.it. vitg. col.
2J1.
a. Adfumam te ,
> ducam te , &c. & de apol. Dav. col. 724.
e. Adfu-
mam te,
$
adducamte , &c. Hieron. in Zachar. 12. to.
3. 1786. c. potabis me de vino unguentarii , de vino ma-
lorum granatorttm meorum : & in Zachar. 9. col. 1764.
e. de rivis malogranatorum titorum.
Tp.%. Ad verbum e Gracco. Mf. S. Theoder. nil dif-
fert a Vulg.
~t. 4. Mf. S. Theoder. Adjuravi vos filia Jeruf. quod
fufcitetis ( refufcitetis dilcihon. quoufque voluerit. Auguft.
vero Specul. to. 3. 715. a. Adjuro vos filia Jerttf. in
virtutibus
5
viribus agri
, fi
levaveritis charitatem
,
quoad-
ttjque velit. Grace.
'
Qpxtoa vy.a.c, Qvyanpst; lefts. Iv Ta?s
i%,u<js<si tv dypv , so,* iyeipnle , *, ea sfyeytlpvrt tw dyccirm ,
too; dr 6s?moi.
#. y. Concinit Grace, ad verbum, nifi quod hab/Trao
(4wm>v Ityystpa. oe , Sub malo exfufcitavi te , loco Sub arbore
mali elevavi te ; qua: idem fonant. Mf. S. Theoder. leva-
-ji te ; initio vero ipfo , Qua
eft
qua afcendit , abfque me-
dio bac ;cxt. ut ap. Ambr. fupra. Idem Ambr. 1. de Ifaac ,
c. 8. col. 380. a. legit : Qua
eft
bac , qua afcendit Can-
dida , &c. fie etiam in Pf. 118. col. 11 52. e. & de ob.
Val. to. 2. 1 194. a. & 1. 2. de interpel. Dav. c. 4. col.
643. f. conftanter, dealbata; ficut in Pf. 118. col. 1176.
e. & de apol. Dav. col. 696. c. & deMyft. to. 2.
334.
b. lib. vero 4. de Sacram. col. 366. a. habet : Qua
eft
bac , qua afcendit a deferto dealbata ? Audt. 1. de Trin. ap.
Ambr. col.
3
38. f. Qua
eft ifta ,
qua afcendit dealbata
,
innitens fuprafratritelem fuum? Ita quoque legit Hieron.
in Ifai. 29. to. 3. 249. e. & in Ezech. 27. col. 886. a.
Vide etiam in Soph. 2. col. 1667. b. & in Zach. 3. col.
1
72 1. f. & epift. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col. 27. f.
Auguft. de Gra. & 1. arb. to. 10.
72J.
c. Qtea
eft ifta,
qua afcendit dealbata , incumbens fuper fratritelem fuum :
item dealbata , trad. 65. in Joh. to. 3. 674. e. & in Pf.
44.
col.
395.
f. cui fuffragatur CafTiod. in Pf. 4. &
44.
p. 21. c.
153. c.
if. 6. Totidem verba in Mf. S. Theoder. excepta un&
conjunct.
i$ , qua: deeft ante vocem ult. flamma ; Gr.
hab. $;\o7es .vthi; , fiamma ejus , abfque prasced.
>
. item
fup. tollit
eft , port valida ; legitque inf. ao\w; , infernus ,
loco inftri ; caet. ad varbum ut fupra. Eorumdem multa
iterum refert Ambrof. 1. de Ifaac, c. 8. col. 380. f. 381.
c. & 1. de Myft. to. 2.
33J.
d. at 1. 6. de Sacram. to.
2. 33l. c. legit : Pone me ut fignaculum in corde tun,
ficut fignaculum in brachns tttis : & 1. I. de virgin, col.
JJ7.
f. Ij8. c. Pone ms ut figtlhim in cor tuum
, tf
ve-
Tom. Jl,
lut fignaculum fuper brachium tuum : vide etiam 1. de
iniht. virg. col.
274.
c. & epift. 30. col.
914. c. Apud
Hieron. ep. 18. adEuftoch. to. 4. p. 2. col.
49. d. Po-
ne me ficut umbraculum in corde tuo , ficut fignaculum in
liracbio tuo. Apud Auguft. in Pf.
47.
to. 4. 422. g. va-
lida
eft ficut mors diletlio. Apud S. Paulin. epift. 40. p.
243. b. fortis ut mors charitas.
if.
J.
Mf. S. Theoder. initio hab. cum Ambrof. Aqua
multa excludere non poterit charitatem
, 5 f"in. non unda-
bunteam : fequentia verb ut in Vulg. Grasce '-'YJ
up
tomj
v AvrwiiTai osoa; tav dyct-wm , i. iroiauu QvjKxvQteir
ttvrw' ec.v A&) dtup -nct/la. toc toi' dviS ( Aquil.
Qyjj.-
7ra<ja.v 'waphv t? ciw* dinv ) Iv t>7 dyiicn , ii^S svu.cn ii^-
rtm\\w durst. Idem Ambrof. 1. 1. de Jac. c. 7. col.
4J
3. f. legit : Aqua multa excludere non poterit charitatem
,
i^ fiumina non concludent earn ; item in Pf. 118. p. 1
243.
d. conftanter excludere ; paulo vero port , non inundabunt
earn. Hieron. ep. 18. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col.
49.
d. Aqua multa non poterimt exftinguere charitatem
, {5 fiu-
mina non aperient earn.
il . 8. ItaGraece, nifi quod pro qua loquetur; exflat

/etc a>,n6)ii, i. e. qua
fir
mo
fiet.
Mf. S. Theoder. initio
hab. Soror nobis parva ; reliqua ad verbum ut lupra.
1^. 9. Itidem in Mf. S. Theoder. Grace, loco fuper eum
receptacnla , hab. tic chnwi tircb&gic, dpyvpit,
, fuper earn pro-
pugnacula aigentea; extremoque , oxu'Ja xiJ'fiW, tabu-
lam cedrinam ; caet. ut in Lat. lup. Idem Ambrof. 1. 2. de
virgin, to. 2. 174.
b. St murus
eft, adificemtts fuper eum
turres argenteas.
If. 10. Sic iterum Ambrof. 1. 6. Hex. to. 1. 132. f.
& 1. de bon. mort. c. 5. col.
397.
d. e. nifi quod hoc
poftremo loco hab. ut turres , abfque pracced. $ ; fed de
apol. Dav. col, 702. f. 1$ ubera mea turris. Grsect , k,
fictsol p.* ui -Trupyoi' deinde , iyu \i
l
cdu> a< c^Ga^oTs durwv ,
&c. in Mf. vero Alex, ac edd. Aid. & Compl. lv o'?U\.
dint: , ut in Latino. Mf. S. Theoder. initio hab. Ego del-
tas munita , quod abeft a Gr. exinde , eg murus
, & ube-
ra mea turres , &c. ut in textu , nili excipias unum qua-
fi
, pro tanquam.
if. 1 1. Mf. S. Theoder. fimiliter habet : Vinea fail
eft
Salom. in Belammon : dedtt vineam juam his qui fer-
vant ; deinde cum Vulg. vir affert profuitu ejus mille ar-
genteos. Gracce , dyp o'ioit cv nap-iru a't/T? xiftitff ifyvp.t , vir
feret infuclu ejus mille argenti ; piiora ut in textu Lati-
no. De vocabulo autem Beelamon Ambrof. hc addit :
Plantata autem
eft
in multitudine nationum ; hoc enim
effe
intclligendnm Beelamon ,
Symmacbus ,
Aquila
, aliaque
Tran<lationes Grxco fermone
dtcuerunt.
t. 12. Itidem in Mf. S. Theoder. Grxc. ipfo initio
hab. 'Aft7rs?<uvf*tiuci;,
Vinea mihi mea; & in fine, x.xp-
Gcc ij
$88 CANTICUM CANTICORUM. Cap. VIII.
Versio antiqua.
Amlrof.ulifup. ill, & ducenti fervantibus fruftum.
1
3
.
Qui fedes in hortis , amici intendentes funt
voci tax : vocem ruam infinua mihi.
1
4. Fuge frater meus , & limilis efto tu capreo-
\x
,
aut hinnulo cervorum iuper montes aroma-
tum.
NOT* AD VERSIONEM ANTIQUAM
viv avTv; cxt. ut in Lar. fup. Rurfum Ambrof. 1. I. de more c.
J.
col.
397. f.
virgin, to. I. I j8. e. legit : Vinea mea
eft
in confpeflu mee.
Mille Salomoni, & ducenti
,
qui fervant frallum ejus.
it. 13. Mf. S. Theoder. iimpliciter habet : Qua fides
in hortis , vocem luam infinua mihi. Gr. vero : 'O nafen^s;
if xh'tto*;, sVaffji xQj'iiyjjfTic, rn <ptarn {jt' cmvtigw ftf
quae
refpondent textui Lat. fup. vide eiiain Ambr. 1. de bon.
VULGATA NOVA.
cifici , & ducenti his
,
qui cuftodiunt fru&us ejus.
1 }. Qua? habitas in hortis, amici aufcultant:
fac me audire voccm tuam.
14. Fuge dilefte mi, & aflimilare capreat,
hinnuloque cervorum fuper montes aromatum.
Hr. 14. Similiter in Mf. S. Theoder. duobus exceptis
,
capreolo , loco capreoU ; & monte
, pro montes. Grasci
:
4>u-/f ccJtMptSs /UK , 5, ifietuinn T/f S'ofX.aAi , m tu r&f
rut eV op* run , &c. Ambrof. 1. de virginit. to. 3.
col. 226. a. ita legit : Fuge fraternus meus , ^
Jimitis
f-
ficere cervo , aut hinnulo cervi in ntonttbus aromatum.
ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT. VULGATAM DELECTUS,
Auftore Francisco Luca Brugenfi.
CANTICUM CANTICORUM.
GErm.inus
lihri titulus ejl Canticum numero Jingulari ,
non pluralt Cantica.
Cap. 1. " 1. Ofculetur me ofculooris fui. Sen fcribas
ab ofculis pro ofculo.
fr. 3.
In odoretn unguentorum tuorum. Non funt emit-
tenda hxc verba , licet Hebraice non exjlent.
if. 5. Pofuerunt me cuftodemin vineis. Soneftauferenda
prapo/itto in.
if. 7. Et abi poll veftigia gregum. Hon fubjicias prono-
tnen tuorum.
Cap. II. tf. 4.
Introduxit me in cellam vinariam. 'Son
nddas rex.
if.
10. En dile&us meus loquitur mihi. Alii, pro ad-
virlio deinonftrandi en , fcribunt conjunBionem copttlativam
e.
Scquitur : Surge ,
propcra , arnica mea , columba mea.
Son facile militias columba mea , tametfi abjit ab Uebrao.
f. 1 5.
Stuge , arnica mea , fpeciofa mea , & veni. Son
eft
hoc loco addendum verbum propera , multoque minus prof
-
pcra , verba furge. Rurfus fpeciofa ,
quod
eft
pulchra, tun
ejl corrigendum fponfa. Poftremo non
eft
columba mea, e
proximo verjh transfirendum in hunc , ante 6c veni.
if. 17.
Similis efto , dileclie mi , capreae hinnuloque cer-
vorum , fuper montes Bether. Quia obfenrum eft
nomen
Bether, quod fignifcat concavitatem
feu
divijionem i nttifli-
m:i n> autem econtra
eft
nomen Bethel ,
quod dontum Dei
Ji-
gmficat ; hinc faBum eft , ut notarii plerique ,
pro Bether
(
qnx eft
Romanorum Patrum doBa correBio
)
feripferint Be-
thel , id
eft
, 1 pro r , primam liqiiidarum pro ultima.
Cap. V. t. 6. Anima mea liquefa&a eft ut locutus eft.
,N addas dilectus.
Cap. VI. if. 10. Defcendi in hortum nucum. Cave
fup'
ponas pronomen meum pro nomine nucum ,
quod quidatn.
Sequitur : Ut viderem poma convallium. Alii librifcri-
bunt numero Jingtrlari convallii.
Tf. 12. Revertere , revertere Sulamitis. Idem accidit hoe
loco ,
quod fupra 2. if. 17. Sulamitis , quod
eft
nomen femi-
ninum , deduBum a mafculino Salomon
,
quia alibi ndn
legttur , corruptum fuit , fuppojiu nomine Sunamitis , cele-
berrimo in tertio
tf
quarto Itbrts Regum , ut pots unafola lit-
tera differente. Legenda itaque hie
eft
littera 1 , id
eft , prima
liqutdarum
, prottt habet Romana corretlio , 07; n tenia.
Cap. VII. if. 1. Quid videbis inSulamite. Eadem ejl
hujus loci ratio, qua pracedentis.
Ibidem. Jundturae femorum tuorum. Aliifcribunt femi-
num.
Tfr. 5. Sicut purpura regis vinfta canalibus. Fro vinc-
ta ,
quod
eft
participium a vincio, no jcribas jundta a jun-
go , multcique minks tindta a tingo.
If. 8. Et odor oris tui ikur malorum. Son repetas vo
can odor ante malorum.
Cap. VIII. if. 2. Et ducam in domum matris mea:.
Son fubjicias , ut inula, & in cubiculum genitricis mex,
quod
eft
capitis
J.
#. 4.
f. y. Quas eft ifta, quaeafcendicdedeferto. Cave mu-
tes de cum in.
Tlf. 7. Aquat multse non potuerunt exftinguere charita-
tem. Alii
,
pro praterito potuerunt
, fcribunt Juturum po-
terunt.
Tf. 12. Mille tui pacific). Son
eft
opus genitivum paci-
fici , commutare cum vocativo pacifice
, prieferlim dim non
fuppetant exemplaria.
5*9
IN LIBROS SAPIENTIA
ET ECCLESIASTICI
ADMONITIO PREVIA.
TV ~TV l l a m aliam utriufque Libri Sapientia?,
& Ecclefiaftici Latinam Verfionem edi-
JL V
mus
,
prater illam
,
quapr
oft
at , hodieque legitur in S. BibIlis Vulgata Editionis : hac
tnim non
differ
t ab antiqua Verjione Latina
, feu , ut aiunt, Italica; imo una eademque
eft
cum ipja
,
fi
nonnulla excipiantur varietates
,
qua tamen duplicem non arguunt Interpreta-
tionem. Qui namque in (Vulgata) libri continentur, (ut a majoribus nojlris
quafi
per manus Pr*f Vulg,
traditum nobis
eft)
partim ex S. Hieronymi Translatione , vel emendatione
, fufcepti feint
;
Edic*
fartim retenti ex antiquijjima. quadam Editione Latina
,
quam S. Hieron. Communem
ejr Vul-
gatam , S. Aug. ltalam , S. Greg. Veterem Translationem appellat. Idem agnofcit eruditus
Auffor
differ
tationum
hiftoric. in S. Script, differt. X.
p. 8 3
. Ccrtum
eft
, inquit , Vulgatam
novam non ita pertmere ad D. Hieronymum , ut nihil omnino, quod
ipftus Hieronymi non
fit
, in ea habeatur. Primb enim liber Pfalmorum 0
eft
ex Verjione Hieronymi
, fed ex
Verftone LXX.
&
ut multi volunt , ex correclione Luciani. Secundb , neque etiam Hrero-
nymo tribui po/Junt libri Machabaeorum , Sapientiae , Ecclefiaftici
, &
Baruch , cum libros
iftos
Hieronymus nufquam verterit : cateros verb
,
paucis exceptis
,
qua turn ex Veteri Vul-
gata, turn ex Theodotionis verftone admifta funt , totos
effe
Hieronymi dubitari
nequit.
Idem fentit Martianaus
nofter , cum ait Prolegom. t. to. I, op. S. Hieron.
Adverte di-
ligenter Canonem Hebraic*, veritatis
,
uno Pfalterio excepto , totum reperiri in Vulq-ata
Latina , cum duobus infuper Tobias ejr Judith voluminibus . de Chalddico in Latinum
ab

ipfo
Hieronymo converfts Praterea habes in libro Pfalmorum pofteriorem emendationcm
Hieronymi, quam
ipfe
edidit cum
ftgnis afterifcorum rjr
obelorum Reliqui omnes libri
Jnftrumenti Veteris retenti funt ex ilia Antiqua Vulgata
,
qua Communis , vel Italica
ditla perhibetur. Hi funt liber Baruch , Sapientia , Ecclefiafticus , ac libri
Machabaeorum
frimus ey fecundus. De duobus etiam Sapientiae
&
Ecclefiaftici libris ita
differ <t Hie-
ronymus
ipfe , prof,
in libr. Salomonis : Fertur & mvuptTvi; Jefu filii Sirach liber , & alius
\.Jj<h7nn%tz<po(;
,
qui Sapientia Salomonis infcribitur j quorum priorem Hebraicum reperi
non Eccleftafticum , ut apud Latinos , fed Parabolas praenotatum 5 cui jundti erant

cde-
fiaftes
, & Canticum Canticorum..... Secundus apud Hebraros nufquam eft 5 quia & ipfe ftylus
Graccam eloquentiam redolet, & nonnulli Scriptorum veterum hunc efle Judan Philonis affir-
mant. Et
poft
pauca addit : Si cui fane LXX. Interpretum magis Editio placet, habet earn
a nobis olim emendatam 5 neque enim fie nova cudimus, ut Vetera deftruamus. Lave ta-
men ex pofterioribus his ducas
, ejr exiftimes duos libros Sapientia;
ejr Ecclefiaftici , una
cum germanis Salomonis libris , emendatos
fuiffe
ab Hieronymo , vel exaclos ad Gracum
contextum : enim verb contrarium
ipfe affirmat in
praf. altera
,
quam prapofuit libris Sa-
lomonis fecundum Verfionem LXX. ubi
fie
loquitur : Tres libros Salomonis , id eft , Pro-
verbia, Eccleftaften , Canticum Canticorum, veteri LXX. Interpretum audtoritati reddidi,
vel antepofitis lineis fuperflua quseque defignans, vel ftellis titulo prxnotatis ea, qua? mi-
nus habebantur,interferens. Subinde
,
paucis interjetfis , addit : Porro in eo libro, qui a
plerifque Sapientia Salomonis infcribitur, & in Eccleftaftico , quern efie Jefu filii Sirach nul-
lus ignorat, calamo temperavi : tantummodo canonicas Scripturas emendare defiderans, &
ftudium meum certis magis
,
quam dubiis , commendare. Unde
manifefte colligitur neque
Sapientia: ,
neque Ecclefiaftici libros translatos
fuiffe
olim , vel etiam emendatos ab Hiero-
nymo
i
proindeque utriufque libri hujus Verfionem Latinam, qualiter nunc habetur in Vul-
gata noftra , difparem haud
effe
, vel
diftinclam ab ilia
,
qux
ufu
communi recepta eral
in Ecclefta ante Hieronymum.
Et
fane ,
fi
Verfionis hodierna contentio
fiat ejr
comparatio cum
Alfi.
Codicibus antiquis
,
vel cum teftimoniis a SS. Patribus pajjim citatis , vix pauca proferri poierunt qua difcre*
fare videantur.
Ac primb quidem de
Mfi.
Codicibus res fatis con
ft
at : utrunique enim hunc librum exe~
gimus ad quatuor
Mf.
optima nota , Corbeienfes duos , unum Sangermanenfem , ejr ilium
S. Theoderici ad Remos ; nee alias plerumque in
ipfis
varietatcs deprehendimus prater li-
lts
,
qua pajjim occurrunt in antiquis hujufcemodi libris. Neque tamen diver
fas
illas lee-
} 9
o
tiones ncgligendas
efje
dnximus
;
quinimo
fingulas op prope omnes accurate indicavimus
.
fubjecimufque in Notts. At plures alios id, genus
Mfi.
Codices indagare , vel excutere Itt-
jjervacaneum
cffe
judicavimus , ac inutile.
Non, ita verb de Patrum veterum libris exifiimavimus
,
quorum vel unum pratermit-
tere nobis rcligio fuit.
Jtaque locorum ab
ipfis
chatorum comparatione adhibita cum duobus
Vulgzta
noftra libris, miram inter ipfos confcnfionem
fiape
dcprehendimus
; nee alias plc-
rumque diffmililudincs animadvertimus
,
prater communes, leves
, &
parvi momenti.
Eofdctn etiam libros contulimus cum Auguftini Speculo
,
quod opus ; turn in ipjis , turn in
aliis Scripture libris Vulgatam nofiram pene ad verbum refcrt. Non dijjimulabimus tamen
multo pauciores ac leviores varietates in hoc
Auguftini opere a nobis
fuiffe
repertas
,
qukm in
-aliis Latinis , cum veterum Patrumfcriptis, turn
ipfiufmet Augujlini. Undefatis Cum adduc-
tus ut crederem (quod etiam facile contingere potuit) aliquam hi
fee
libris,
ejr
aliis id genus
adhibitam
fuiffe
corrcc7ione?n
, ftattm
atque , vel
faitem non multis pojl annis
,
qukm Vul-
gata nova adornata. fuerat ab Hicronymo ; unde neceffarib acciderh ut varia lectiones plu-
rcs rcmauferint cum in
Mfi.
Codkibus hujus antique Verjionis , turn in veterum Patrum
fcriptis
,
quibus nimirum caruerit Vulgata noflra. Hanc autem emendationem Awruftino
pofteriorem
cffe
non potuiffe, ipfiufmet Speculum manifefie oftendit : at Speciilo ipfo non
multo
fuiffe
antiquiorem , alii Auguftmi libri, Speculo antcriores,
fatis indicant. In his
enim plures exftant varietates
,
qua in Speculo- non inveniuntur ; unde id affirmari
poffe
crcdiderim
, librorum Sapienrix
ey
Ecclefiaftici , nccnon aliorum id genus , tcftimonia,
ufurpata ab Auguftino in aliis ejus opcr'tbus , angufle magis
&
prefse Verfionem Italicam
cxprimcre
,
quam ilia qua proferuntur ab
ipfo in Speculi libro : id etiam vel ex eo una
concludi
poffe
credid.erim
,
quod Speculi tcftimonia his in locis non tarn arete Gracum red-
Aant
,
qukm catera pajjim adhibiia ab Auvuftino in aliis tractatibus.
Etvero totos ho
fee
libros , Sapientiae
ey
Eccleliaitici, />ro more noftro , cum Graco hodier-
710 comparavimus , hujufque Graci contextus , ey J'erjionis Latina noflra non parvarn a^novi-
mus cognationem confenfumque
:fi
verb interdum difcrepare inter
fe
videantur,
ifta diffimili-
tudines
ejr
varietates nafci quoque potuerunt ex
ipfo
textu Graco
,
qui diverfus in pluribus
effe
potuit
,
pro variis ejujdem
Mfi.
Codicibus , necnon pro dupiici
ipfiufmet
Edhione, una Koivii
,
feu
Communi , altera purgata ey emendata , non quidein ab Origene
,
qui hujufmodi lit
/ton invenit in Canone Hebr.
fed
ab alio quopiam
ipfius
exemplo
,
quod not: omni verifim;li-
tudine caret. Major tamen libri Sapientiae vkinhas cum Graco hodicrno nobis
vifia
ej,
qukm Ecclefiaftici. Hujus difcrepantia caufam indicate videtur Aucior ipfe Prolog in hur.
lib. cum dicit : Honor itaque venire vos cum benevolentia , & attention Audio lectionem
facere , & veniam habere in illis , in quibus videmur , fequentes imaginem Sapientise , defi-
cere in verborum compofitione. Nam derkiunt verba Hebraica
,
quando fiierint translata
ad alteram linguam. Ex quibus , ut ex aliis qua adduntur infra, manifefie colt/^itur tex-
tum Ecclefiallici primigenium non Gracum
fuiffe , fed Hebraicum : id etiam
tefiatur Hie-
ron. prof, fuprad. in libros Salomonis , ubi ait Ecclefiaftici librum
reperiffe fe Hebraicum
j
alteram verb
,
qui Sapientia Salomonis inferibitur , apud Hebrxos nufquam
cffe ,
quia &
ipfe ftylus Gra;cam eloquentiam redolet. Porro
fi
Ecclefiaflici liber primhus Helr.ucus
fuit , non Gracus
,
quid obffat quominus Eatina ilia
,
quam habemus , ejujdem libri
Verfio
pro-
xime manaverit ex
fonte Hebraico , non verdex translationeGraca, qua nunc
exftat; quem-
admodutn Sapientix libri intcrprctatio Eatina k fonte Graco derivata
efi ,
quod nemini
dubium efi.
Cum autem Hebraicus textus k Graco
fape
multum differ
at , non valde mi-
rum
fi
Verfionum
duarum Eatinarum, ex diver
fo fonte artarum, una magis conveniat cum
Graco , altera plus differ
at. I erum hac in re ta?itummodo conjecture ducor
; ey quamvis
id quod fufpicor de libro Ecclefiaftici , non omnino terrierc credi
poffe
putem ;
hoc tamen non
aujt/n tarn valde affirmare , ut omnis de eo tollatur dubitatio ; maxime cumhujus libri
Translatio Graca prima antiquitatis
fit
, nee etiam
ipfius Verfio
Latina parum
fit
confentanea.
cum textu Graco etiam hodicrno.
39*
CAPITULA VETERA
LIBRI
S A P I E N T I
Ex Mf. cod. Corb. num. i.
I. T"\ E diligenda juftitia. cap. i . *. i
.
JL/ II. Sapientia in malivolam animam non in-
tromit, c. I. #.4.
III. Cuflodiendum a murmuratione
, & detrattione.
c. I. #. II.
IV. De cogitationibus impiorum. c. z. . 1.
V. J>e confilio Judaorum adversus
Chriftum. c. z.
#. 11.
VI. De fanttis martyribus. c. 3. tr. 1.
VII. ^orf impii fecundiim qua gejferunt recipient.
c. 3. #. 10.
VIII. D<? felicitate virginum : filii adulterorum in
confummatione c. ).##. 13. 16.
IX
X. De Juflorum adversus perfecutores fuos futura
conftantia. c. y. *-. 1.
XI. hem de Martyribus quod in perpetuumvivent.
c. 5.
16.
XII. De Judicibus terra, c. 6. y. 1,
XIII. Concupifcendosfermonesfapientia. c. 6. #. 1 z.
XIV. P^r incorruptionem proximari ad Dominum.
c. 6. V. zo.
XV. De proprio nativitatis ortu Salomonis. c. 7.
*-. 1.
XVI. Salomonem accepijfe fpiritum fapientia. c.
7.
tf. 7.
XVII. Sapientiam ubique attingere. c. 7. *. Z4.
XVIII. Sapientia attingit a
fine ufque adfinem for-
ther , & difponit omnia fuaviter. c. 8. t. 1.
XIX. ^orf continens ejfe nemo poffit , // De*
</ef. c. 8. *. 11.
XX. Salomon orat accipere fapientiam. e.g. #. 1.
XXI. Per fapientiam fanatos omnes, qui placue-
runt Deo. c. 9. t. 18.
XXII. Per fapientiam eduttum populum Jfra'el de
JEgypto. c. 10. t. 15.
XXIII. De fanttis martyribus. c. is, t. 14.
XXIV. Jj>uod delinquent populo ultrices
befiia in-
mijfa funt. c. n. *. 16.
XXV. Jjhiod ante Deum ftnt omnia tanquamgut-
ta roris antelucani. c. 11. t. Z3.
XXVI. Jgubd Spiritus Santtusfuavisfn in omnibus.
c. iz. *. 1.
XXVII. Patientiam Dei dare locum panitentia pec-
catoribus. c. IZ. t. 10.
XXVIII. Bonitatem Dei cogitandam
, &fperandatn
mifericordiam ejus. c. iz.
t. u,
XXIX. De idolatnis. c. 1 3. t. 1.
XXX. Zte quarentibus Deum in operibus ejus. c.
13. *-.
7-_
XXXI. Deridendum idolatriaerrorem. c.
1 3. t. 10.
XXXII. J^aorf t mifericordia Deus difponit om-
nia, c. 1 j . *. 1
.
XXXIII. De adinventionibus
idolorum, & de cul-
toribus eorum. c. 14. *. 1.
XXXIV. Idolatria causa nefanda omnia introdutta.
c. 14. tir. iz. zj.
XXXV. J>)uod mifericordia Dei fanaverit
jufios.
15. t. z.
XXXVI. Jguod mortis
& vita folus Dominus ba-
beat poteftatem. c. 16. t. 13.
XXXVII. Subfannat inventores idolatria. c. ij.
ir. 4.
XXXVIII. Dedifie Dominum efcam delettamenti
populo timenti
fe. c. 16. #. zo.
XXXIX. Jj)ubd creatura Deo faclorifuo deferviat.
C. 16. t. Z4.
XL. Jjhibd fermo Domini pafcat credentes in
fe. c.
16. t. z6.
XL1. Magna ejfe Deijudicia,
& inenarrabilia.z,
17.
*
1.
XLII. Prafumptio fava turbat confcientiam. c. 17.
*.
10.
XLIII. >ubd fanttis inter tenebras JEgypti lux non
defuit. c. 18. *. 1.
XLIV. De notte qua percujjit Deusprimogenita JE-
gypti. c. 18. 1.
f
.
XLV. )ubd Moyfes non virtute corporis,
fedfide
,
&
operatione eduxit populum de JEgypto. c. 1 8.
V. zz.
XLVI. Jjhiditer edutti funt de Mgypto
filii Ifrael.
c 19. a. 1.
XLVII. hialiter , tranfatto mare
,
populus defrdera-
verit carnes, & acceperit coturnices. c. 19. *. 1 1.
XLVIII. >ubd magnificavertt Dominus populum
fuum
,
quern eduxit de terra JEgypti. c. 1 9. t. zo.
LIBER
3. Keg. 3. 9.
Ifat. $6. 1.
2. Par. 1
J.
i.
TI/E.
CAPUT PRIMUM.
VerSIO ANTIQUA, QUjE
I l 1 g 1 t e juftitiam
,
qui
judicatis terram. Semite
de Domino in bonitate,
& in fimplicitate cordis
quxrire ilium:
2.. quoniam invenitur ab
his
,
qui non tentant il-
ium : apparet autem eis, qui fidem habent in
ilium :
3. perverfa: enim cogitationes feparant a
N o
* Mf. Corb. n. 2. Tmipit SapientiaSahmonis. Gr. 2o-
fiK SB|iiiii. Et veroaSS. Patribus vocitatur hie liber
,
Sapientia Salomon:; , maxime a Cypiiano 1. 2. TefHm.
p. 290. Ap. Tertul. 1. cont. Valent. p. 441. b. Sophia Sa-
lomonis. Ap. Laftant. 1. 4. Inftit. Salomon in libra Sapientia.
if. I. Semite. ... $$ in jimplicitate cordis, Sec. Hieron.
in Ifai.
5
J. &
J6\
to. 3. 404. c. 413. d. legit : Sapite
deDom. &c.utfup. Gr. ebpytiQen; infuS , Sec. Tertul. 1.
de praefcr. c.y. p. 331. c. hucalludens , ait Salomonem tia-
didide , Dominant in Jimplicitate cordis ej]'e qttarendnm :
ita quoque 1. cont. Valent.
p. 441. b. cui fuccinit Cypr.
1. 3. Teftim.
p. 319. b. Gildas veto. Sap. caftig. in Ec-
clef. ord.
p. 714. h. habet : Servile Domino in bonitate
,
j in Jimplicitate cordis quarite turn. Fulg. 1. de Incarn.
p.
411. Semite de Domino in bonit. Sec. ut fup. Aut. 1. de
promill". ap. Profp. p. 184. d. Vulgar* favet.
#.2. Hieron. in lfai.
JJ.
col.
404. c. Quia inveni-
tur
C?
apparet his
, qui non /tint ei imreditli. Gaud.
Brix. fer. 17. p. 969. b apparet vera his, qui
fidem
habent 111 ipfum. Grace. ifiqmnt^eu <Ts to?? /11 cmisiw
tiliTOi.
t. 3. Sic habet Fulg. 1. cont. fer. Faftid. c. 4. p. 343.
& I. 2. ad Trafim.
p. 100. Ita quoque Auit.. 1. de xlii.
manf. ap. Ambr. col.
if. f. ab his : Probata autem , &c.
Gildas Sap. caftig. in Eccl. ord.
p. 71 j. a. legit : per-
verfa enim cognitiones feparant a Deo. Gr. OMXm yap *o-
/10/401, Sec. Ml. Flonac. addit : probata autem virtus ar-
gtttt infipientes. Gr. sKyyti riq, , &c.
#.4. Hieron. in Dan. 12. col. 11
33. d. legit : inper-
verfant enim animam non introibit fapientia ; non potejl
Ji
infundert corpori
,
quod peccatts Jubditum ejl. Sed Ambrof.
in Pf. Il3. to. I. 1 164. f. habet : in malevolam ani-
tuam non intrat Jap. fimiliter 1. 3. de Spir. S. to. 2.
679.
e. 6y2. b. Item S. ir"aulin, ep.
43. p. i6q. a, quia in
ET VULGATA NOSTRA.
Deo : probata autem virtus corripit infipien-
tes :
4. quoniam in malevolam animam non
introibit fapientia , nee habitabit in corpore
iiibdito peccatis.
5. Spiritus enim fandus difciplinse effu-
giet fidtum , & auferet fe a cogitationibus
,
qua: ilint fine intelle&u , & corripietur a fu-
perveniente iniquitate.
6. Benignus eft enim fpiritus fapientia: , & Caiat;
malevolam animam non introibit
fap.
ficut Audi. op. imp.
in Matth. p. 103. e. Arnob. Jun. vero 1. de Trin. to.
8. p. 212. c. ita : quia in /ordidam animam non intrat
fa-
pientia , nee habitare potejl in corpore Jubdito peccatis. Fulg.
cont. Faftid.
p. 343.
quoniam in malevolam animam non
introibit fapientia , nee inhabitabit in corde fttbdilo peccatis :
itidem 1. 2. ad Trafim. c. 11. p. 100. excepto uno cor-
pore
,
pro corde. Gr. in zlc, xcoute^ov -i/vyy,* i% tiotbeuQe-
tj , &c. ut in Vulg. nifi quod in fine hab. num. fing.
,uaprla;, peccato , non plur. peccatis.
Tf.
J.
Eadem refert Auguft. 1. 2. cont. ep. Parmen.
to.
9. col.
37.
b. & 1. cont. Adim. to. 8. 118. b. &in
Pf. 103. to. 4. 1 164. a. & epift. 185. to. 2. cTc^. c.
& in Speculo : at 1. de morib. Eccl. to. 1. 698. e. lo-
co fitlum , hab. dolum, eGr. <5~omv. Vulgar* accinitFulg.
cont. Faftid. p. 343.
& 1. 2. ad Trafim. c. 11. cum Vi-
gilio Tapf. I. cont. Varimad. p. 746. c.
7J0.
f. necnon
Arnobio de Trin. to. 8. 231. a. Caffiano , coll. 14. c. 11.
Se Gilda Sap. caftig. in Eccl. ord. p. 71$. a. Cafliod.
etiam in Pf. 118. p. 400. a. legit ficlntn, fed addit
,
$
Jnbtrahet
fe
a cogitationibus , Sec. Graec.
j,
a-irava^ofrat
chco , Sec. ultimoque
, jc, ihty^ioilai eVfxO&cns eLfntlm; ,($
corripietur fuperveniente iniquitate , abfque- praepof. a, Mf.
Floriac.
tf
arguetur a fuperveniente iniquitate. Audi. op.
imp. in Matth. p. 163. c. legit : Fili, ferva te a cogitatio-
nibus , qux funt fine intelleilu.
"p. 6. Auguft. de mendac. to. 6. 438. b. Humantts
eft
enim Jpir. fapientia ; Gr. O^aVfipaoioc yap icnv\M. Qcipia,
,
Btnig/ms
eft
enim fpiritus fapientia ; Mf. vero Alex. hab.
C
c
T^i 1 lt fup. lubdit Aug.

non liberabit maledicum
a labia fuis , Sec. ut in Vulg. at in Speculo leg. male-
didum , non maledicum ; ita quoque ferunt Mfs. tres San-
germ. Corb. Se S. Theoder. cum aliis plerifque libb. tef-
te Luca Biug, fed male , nam in Gr. ell, /Wsp^oy. Fui-
LIBER SAPIENTI^E. Cap. II.
395
Versio antiqua, qujE et Vulgata nostra.
let. 17.
non liberabit maledicum a labiis fuis : quo- non ibit : osautem, quod mentitur , occidit
10. niam renum illius teftis eft Deus , & cordis il- animam.
liusfcrutatoreftverus, & lingua- ejus auditor. 12. Nolire zelare mortem in crrore vitae
tfai, 6. 7.
Quoniam fpiritus Domini replevit or- veftrx , neque acquiratis perditioncm in ope-
S- bem terrarum : & hoc
,
quod continct om- ribus manuum veftrarum.
nia , fcientiam habet vocis.
13. Quoniam Deus mortem non fecit, nee
Etntb. 18. jt.
8. Propter hoc qui loquitur iniqua
,
non laetatur in perditione vivorum. 33.
u.
poteft latere, nee prxteriet ilium corripiens 14. Creavit enim, utefient omnia: &fa-
judicium. nabiles fecit nationes orbis terrarum : & non
9.
In cogitationibus enim impii interroga-
tio erit : fermonum autem illius auditio ad
Deum veniet , ad correptionem iniquitatum
illius.
10. Quoniam auris zeli audit omnia, &
tumultus murmurationum non abfeondetur.
eft in illis medicamentum exterminii , nee in-
ferorum regnum in terra.
1 5. Juftitia enim perpetua eft, & immor-
talis.
16. Impii autem manibus & verbis accer-
fierunt illam : & aeftimantes illam amicam
,
11. Cuftodite ergo vos a murmuratione , defluxerunt,&fponfionespofuerunt ad illam
quae nihil prodeft, & a detractione parcite quoniam dignifunt qui fint ex parte illius.
lingua;
,
quoniam fermo bfcurus in vacuum
Not*.
gent. I. cent. Faftid. p. 342. legit : Humanns
eft
enim
fpiritus fapientix , 5
non lib. maleditlum a lab. fuis : dein
,
quoniam renum illius teftis eft
Deus
, & cordis ejus infpec-
tor verus
, tf
lingua illius auditor. Item Gr. on tot tt-
(ppav auT? juxprw; so? , i. tii; x.apJ'tKi autv siriCKCTrof
A11611; , kj th; yMvas'vK; anfc?vis' Mf. vero Alex. 7*warn;
ut? awn's. Tertul. 1. deanima
, p. 481. b. fimiliter ait :
Scrutatorem ^ difpetlorem cordis Deum legimus.
if. 7. Conduit Auguft. 1. de mendac. to. 6. 438. b.
Hilar, autem in Pf. 118.
p. 3 J J.
e. legit : Spiritus Dei
replevit orbem terrarum : & ita in Pf.
13J.
col. 487. b.
Sed Ambrof. in Pf. 1 18. p. 1219. c. & 1. 1. de Spir. S. to.
2. p. 618. d. cum Fulg. 1. cont. Faftid. p. 342. & ep.
J 4. p. 231. Spiritus Domini , &c. ut in Grsco & Vulg.
#. 8. Sic habet Auguft. 1. de mendac. to. 6. 438. b.
prater unumfed nee , ante prateriet. Ita quoque leg. Aug.
in Speculo; ficut Fulg. ep. 14. p. 231. qui etiam addit
fuum port judicium. Graxe , vJ'tli pen Att6>i
t vJi pim , &c.
nemo tatebit , neque. Sec.
tf.o. Similiter habet Auguft. in Job, to. 3. 625. c.
cum Auft. op. imp. in Matth. p. 170. a. 176. a. nec-
non Fulg. ep. 14. p. 231. In cogitationibus impii inter-
rog.uio erit. Ita rurfum Aug. 1.20. decivitate Dei , c. 27.
to. 7. 611. f. & 1. de mendac. to. 6. 438. c. at hocult.
loco fubdit : fermonum autem illius auditio a Domino vi-
jiiet , ad correptionem , &c. & in Speculo , ad Dominum
'jeniet , adcorrept. Mf. Sangerm. & S. Theoder. ad Do-
minum veniet
, & ad correptionem ; Corb. ad Deum ve-
niet
, j ad corrept. Gr. -Kfoc, Ki'ctov *i,ti , /; iMyyjsv , &c.
#.
10. Mf. Corb. I. non abjeonditttr , e Gr. n'x. aVo-
Xfv'-mcTai. Auguft. 1. de mendac. 438. c. Vulgataecongruit.
Tt. 11. Auguft. ciim in Speculo , turn 1. de mendac.
438. c. legit : rej'ponjiim obfeurum in vacuum non ibit; can.
Ut in Vulg. Ita quoque in Mfs. Corb. 2. & Floriac. in
Gr. a&iypi.a. Kth&iav. Apud Hieron. ep. ad Heliodor. to.
4. p. 2. col. 9. d. poftrema tantum leguntur : os au-
tem ,
quod mentitur , occidit animam. Similiter ap. Chro-
inat. Aquil. in Matth.
p. 984. d. cui favet S. Valerian,
hom. y. Sirm. to. 1. p. 638. a. Apud S. Leonem , fer.
38. p. 101. d. os quod mentitur, animam mentientis in-
terficit. Similiter in Mf. S. Theoder. os quod, abfquemed.
autem. Gr. zo/ua. /( x.,-tcc\tvJ o'l&fnv ccrxipH
4"X
M
'
>'*
it. 12. Concinit Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p.
194. e. nil] quod legit Zelari , & in errorem. Similiter
in Mf. S. Theuder. Nolite nelari, Gra:c. textui confonat
dempta una vocula in , ante operibtts ; fed in Mf. Alex,
eft , ac ed. Compl. cV epyoi$. Vid. Aut. quasft. V. T.
q. 34.
ap. Aug. to. 3. p.
J2.
g.
~t. 13. Ita Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 194. e.
una cum Graco. Ita quoque Ambrof. in Pf. 1. col. 760.
d. & in Luc. 22. col.
1
5 17. a. Item Victor Tun. ap.
Ambr. col.
J91.
a. cum Auguft. in Pf. yi. to. 4.
47J.
g. & 1. de vera relig. 7yy.c. Ita etiam Optat. 1. 2. cont.
Donat. p. 44. c. necnon Auft. 1. de promilf. ap. Profp. p. 2.
c. 3. p. 130. d. Apud Cypr. epift. 52. p. 72. c. Deus
mortem non fecit , nee deleilatur in perditione vivorum. Am-
brof. quoque in Luc. iy. col. 1462. c. leg. non deleda-
tur Deus perditione vivor. In Gr. je npitila.t /sri , &c.
Philaftr. Biix. de haeref. p. 710. a. Quoniam Deus malum
nonfecit, neque delellatur in perdtt, vivorum.
ff. 14. Hieron. in Zachar. 12. to. 3. 1784. a. Crea-
vit , ut ejjent omnia
, &
falutares generations mundi :
tf
non erit eis venenum mortijerum. Ita quoque in Grasco
,
K) Qanv&iot eel 7ivttei<; ti?xo<;,u!s'. Mfs. Corb. & S. Theo-
der. ferunt , $$
fanabiles voluit ejji nationes. Auguft. ve-
ro in Pf. ji. p.
47J.
g. Vulgat* fuffragatur cum Fulg.
ep. 17. p. 311.
#. iy. A Grsco abeft vox perpetua, cumfeq.
^ ; prae-
terea in multis Vulgat* codd. fubnexa leguntur ifta :
injuftitia autem mortis
eft
acquifitio i qu* in Mf. Sangerm.
fcribuntur in ora inferiori. In Mf. S. Theoder. intra tex-
tum ita : Juftitia enim immortalitatis , injuftitia autem mor-
tis
eft
acquijitio. Haec autem tota abfunt a Gra?co.
It. id. Ita Auguft. in Pf. yr. col.
476. a. ad hoc uf-
que
, 2
fponjiones. In Gr. 'AcfSfi; /e ir^ti'S'.y.a^Ua.tl
dumv tplt.01 viyHtcttJitm civtoy , tTtvcitsxr , turn fequitur ,

QviQmm etiiyTO irpii avrof Sti aVijol s'ei t?; 'iVif ,uipifo;
tlvou. Mfs. S. Theod. & Corb. hab. qui fum tx parte
illius.
CAPUT II.
Versio antiqua, qujE et Vulgata nostra.
i.T"\Ixerunt enim cogitantes apud fenon mus flatus eft in naribus noftris : & fermo
j y.
7
.
JL/ recte : Exiguum , & cum txdio eft tern- fcintilla ad commovendum cor noftrum
:
1.
tf 14. pus vitae noftra; , & non eft refrigerium in fine 3 . qua exftincla , cinis erit corpus noftrum
,
'
hominis , & non eft qui agnitus fit reverfus ab & fpiritus diflfundetur tanquam mollis aer
,
inferis : & tranfibit vita noftra tanquam veftigium nu-
z. quia ex nihilo nati fumus , & poft hoc bis , & ficut nebula diilolvetur
,
qua; fugata
erimus tanquam non fuerimus : quoniam fu- eft a radiis folis , & a calore illius aggravate
:
Not.
Or. I. Fulg. !. 3. ad Monim. p. 48. Dixerttnt apud
fe inferis.
eogi'antes non retle. Mf. Corb. 2. Dixerunt enim apud fe tf. 2. Mfs. S. Theoder. & duo Corb. ferunt : quia tx
cogitantes, &c. Gr. f.liroy y.p eauToH;( Mf. Alex, cum edd. nihilo....
5 poft
bac erimus tanquam
Ji
non fuerimus : quon.
Ald.&Compl. cv iav-roic, ) Myttdfyjci it cp^ac,' 'C.lyGss), fumus afflatus eft fj> fermo fcintilla , &c. Grsecc
, pro
X) wxKpls |3/o5 H/uuv, ij tin. i'su im; lv j. tx lyi'iSm ex nihilo , exftat au?'.%f//; > ad litt. ex tempore
, non
af>Jo; li, aSv' Exigua
eft , ^ triftis vita noftra , tf
premeditate ; reliqua Vulgata: favent.
non
eft
ftnatio in
^ non
eft
agnittts qui
fit reverfus ab it. 3. In Mf. Corb. 2. deeft Vox noftrum, poft cor-
Tern. II.
Ddd
594
LIBER SAPIE
I. Pur. 29. 1$.
lfai. Zl. l\.
$
$6.
ii.
I. Or. 15.
J.
Versio antiqua, Q
U IB.
4.
5c nomen noftrum oblivionem accipiet
per tempus , & nemo memoriam habebit ope-
rum noftrorum.
5.
Umbrae enim tranfitus eft tempus nof-
trum
,
& non eft reverfio finis noftri : quo-
niam confignata eft , & nemo revertitur.
6. Venite ergo , & fruamur bonis quae funt
,
& utamur creatura tanquam in juventute ce-
leriter.
7.
Vino pretiofo & unguentis nos implea-
mus : 5c non prxtereat nos flos temporis.
8. Coronemus nos rofis, antequam mar-
cefcant : nullum pratum fit
,
quod non per-
tranleat luxuria noftra.
9.
Nemo noftrum exfors fit luxuriae nof-
trx : ubique relinquamus iigna laetitiae : quo-
niam haec eft pars noftra
,
& ha:c eft fors.
10. Opprimamuspauperem juftum
,
& non
parcamus viduae , nee veterani revereamur ca-
nos multi temporis.
11. Sit autem fortitudo noftra lex juftitia: :
quod enim infirmum eft , inutile invenitur.
12. Circumveniamus ergo juftum
,
quo-
niam inutilis eft nobis , <5c contrarius eft ope-
No
pus; abeft etiam a Grazco. Apud Ambrof. !. I. de Cain,
c. 4. col. 190. d. tran/iet vita noftra fdnquam veftigiauu-
bis , >
tanquam nebitla dijjipabitur. lea quoque in Grsco.
#. 4.
GrEce fententia ifta pr*ponitur antecedenti
,
2J
tranfibit vita noftra, &C.
fr.
e. Eodem modo legit S. Paulin. epifl. 1 3. p. 82.
a. nifl quod hab. quoniam confignatus
eft, >
nemo rever-
tetur; item revertctnr , in Mfs. bang. S. Theod. & Corb.
In Gr. ct/ KofliCf &7'3 >
%
k'AsI; atas-firptr verbum autetu
xHTtctp&rs&u ,
refpondere poteft tam voci reverfio , quam
vodfinis , ut liquet ex Paulino.
t .6. Eadem leguntur ap. Ambrof. I. 1. de Cain, c.
4. col. 190. d. & 1. de Tob. c.
J.
col.
596. c. Ita qud-
que in Gr'aeco , dempra praep. irt, ante vocem juventute
,
qux ramen prxp. adeft in ed. Compl.
t. 7. Sic Ambr. 1. 1. de Cain , c. 4. & 1. de Tob. c. 5. &
in Pf. 118. col. 1060. e. Gr. loco temporis , hab. dtpog, aeris.
ir. 8. Ita legit Ambr. 1. 1. de Cain , c. 4. & 1. de Tob.
c.
J.
Sed a Gra:co abeft fentencia pofterior , nullum pra-
tum Jit ,
quod non , &C.
t. 9.
Ambrof. nee 1. I. de Cain , e. 4.
col. 190. d.
neci. deTob. c.
J.
col. 596. c. nee in Pf. 118. cot. 1060.
f. hane memorat fententiam : Nemo noftrum exfors/it luxu-
ria noftra i fed prseced. tantiiiii : nullum pratum fit ,
quod
non pertranf. Inxur. noftra ; cui proxime fubjungit iflam :
ubique relinquamus figna
Ixtitia : quoniam hac
eft
pars
, tf
hac
eft firs noftra ; vel quoniam bice pars noftra ,
bxc
firs.
Coiura Giaec. omifsa ilia , nullum pratum fit , &c.
fubdk : Mn<Mi fj&Si i'nw&t see* th; iptnefyc; a.yipoixi.<: *
&c. ut in Vulg. In Mfs. Sang. S. Theod. & Corb. le-
oitur : Hemo veftriim fit
, &c. vox autem Gr. ~/;puxla,
ad verbum fuperbia.
ir~fr. 10. 11. Itidem Graece. In Mfs. vero Corb. & S.
Theod. ir. 11. lex injuftitia.
if. 12. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 290. c. legit : Cirtum-
veniamus juftum ,
quoniam infuavis
eft
nobis
, &
contra-
rius
eft
opnibus noftris , $$
exprobrat nobis peccata legis : exin-
de , Promittit fcienuam Dei , &c. omifTis his quae interfunt
fupra : imo Laftant. 1. 4. Inftitut. c. i<5. p. 579.
bre-
vitis
'. Circumveniamus juftum ,
quoniam infuavis eft
ntbis
,
j
exprobrat nobis peccata legis. Auguft. vero 1. 17. de
civit. Dei , c. 20. to. 7. 483. d. Circumveniamus juftum ,
qiiuiiam infuavis
eft
nobis , $$ contrarius
eft
operib. noftris ,
1$
improperat nobis peccata legis
, ) infamat in nos pecca-
ta difciplinx noftra. Sic etiam in Graeco : at Aug. in Rom.
-I. to.
J.
904. a. legit : Circumveniamus pauperem juf-
tum, quoniam inutilis
eft
nobis. Ambr. in Pf. 61. col.
965. a. Tollamus juftum , tollamns mifericordem
,
quia
gravis
eft
nobis etiam ad vidmdnm : quae ultima perti-
nent ad ir. iy. Tertul. 1. 3. adv. Marc. p. 679. b. ha-
bet : Venite , anftramus juftum , quia inutilis
eft
nobis.
Ambrof. 1. deJofeph, c. 3.
col.
487. a. & in Pf.
3/.
col.
j66. f. Tollamus juftum ,
quia inutilis
eft
nobis. Hieron. in
lfai. 3. to. 3. 31. e. Alligcmtts juftum ,
quoniam inutilis
eft
nobis. Auch 1. de promilLap. Profp.
p. 1. c. 26. p. 109.
c. Venite , oceidamus juftum ,
quoniam infuavis
eft
nobis.
NTI JE. Cap. II.
ET VULGATA NOSTRA.
ribus noftris , & improperat nobis peccata le*
gis , & diffamat in nos peccata difciplinx nof-
tra:.
1 3
.
Promittit fe fcientiam Dei habere , &
filium Dei fe nominat.
14. Fadus eft nobis in traduclionem cogi-
tationum noftrarum.
15. Gravis eft nobis etiam ad videndum,
quoniam diftimilis eft aliis vita illius , & im-
mutatae funt via; ejus.
16. Tanquam nugaces asftimati fumus ab
illo , 5c abftinet fe a viis noftris tanquam ab
immunditiis , & prxfert novifiima juftorum
,
& gloriatur pattern fe habere Deum.
17. Videamus ergo fi fermones illius yeri
fint , & tentemus quae ventura funt illi , <c fcie-
mus qua: erunt novilfima illius.
1 8. Si enim eft vetus filius Dei , fufcipict
ilium, & liberabit eum de manibus contrario-
rum.
19.
Contumelia & tormento interroge-
mus eum , ut fciamus reverentiam ejus , &
probemus patientiam illius.
20. Morte turpifiima condemnemus eum
:
T M.
fr. 13.
Accinunt magno confenfu Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 290. c. Laftant. 1. 4. Inftir. c. 16.
p. $79.
Au-
guft. 1. 17. de civit. Dei, c. 20. col. 483. d. & Auch
I. depromiif. apud Profp. p. 1. c. 26. p. iop.c.Gr. hab. *,
isouS'a, Ki pin,
tf
filium Domini, &c.
f. 14. ConciiiUiu Laftant. 1. 4. Inftitut. c. i<5. & Aug. 1.
17. de civit. Dei , c. 20. Item Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 290.
c. nili quod hab. in tradudione ; Gr. vero t('; iMy%cy.
ir. ij. Sic habet Laftant. 1. 4. Inftitut. c. 16. practer
unum ad vivendnm , loeo ad videndum
; quod ramen ulc.
exltat in Mf. Cambr. In Gr. Ba/Jt'5 htv v/4~v >t, $M7roiJ^oq.
Vulgat* pariter favent Cypr. 1. 2. Teftim. & Auguft. !.
17. de civitate Dei,c. 20. nifi quod Cypr. extremo hab.
$$ mmatx funt via illius; Auguft.
$ immutata vitt ejus.
Gr. ij efyiMaYfJiet'ou ai rplZot avrv.
T?. 16. Eadem refert Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 290. c.
excepto verbo contiuet
,
pro abftinet ; Gr. ciirs
X
iTa*' ^y-
priano fuffragantur Lactam. !. 4. Inftitut. c. 16. p.
J70.
& Auguft. 1. 17. de civit. De. c. 20. nifi quod Latftant.
tollit
#
, ante contiuet ; ut & Auguft. ante verbum pra-
fert : pro ultimo ifto Grasce hab. pictxctplfci , beatifical ,
abfque prxced.
r
d
' item initio ipfo , tit; t}&lvi*tr , loco
tanquam nugaces ; ;u'<A.we; autem , cui fcoria immifta
eft ,
metaph. non fincerus ,
fucatus.
t- 17. Sic habent Cypr. 1. 2. Teftim. & Laftanr. 1.
4. Inftitut. c. 16. ad haec ufque , ventura funt illi incl.
fed his verbis uterque anne&it ifta , Contumelia
g> tor-
mento , &c. de if. 19. prastermiflis aliis, qua; interpo-
nuntur fup. At Auguftinus I. 17. de civit. Dei, c. 20.
Vulgatae fuccinir ad verbum. Aul. etiam 1. de promilf.
p. 1. c. 26. p. 109. c. haec fola legit : Videamus
fi
fer-
mones illius vcri funt , tf
tentemus an fuccedant qua ven-
tura funt illi : imo in Mf. Remig. deeft hoc , an fucce-
dant. In Gr. pariter : ''IAcojufy; ti el *oyoi a.tnn V6e?^
,
ji
irnpa.ouiiSfi ?(t it it&oMi cut?
-
nee plura.
ir. 18. Ita de Gra;co , praeter has voces , vcrus & de
manibus ,
pro quibus Akaxi , & if.
X-'?S-
AuiSl. 1. cont.
Jud. ap. Cypr. p. 499.
Si enim yeri
filius Dei
eft , fufci-
piet ilium, &c. ut in Vulg. Auguft. bene 1. 17. de ci-
vit. Dei , c. 20. col. 483. d. Si enim
juftus eft filius Dei
,
fufcipiet eum , &
liberabit eum de maim contrarior. Simili-
ter in Mfs. Sangerm. S. Theoder. St Corb. de maim.
Totus autem hie ir. prajtermittittur a Cypriano & Lac-
tantio. Vide Aug. inf. if.z\.
ir. 19. Ita legunt Cypr. 1. 2. Teftim. Auc~t. I. contra
Judaeos ap. eund. p. 499.
& Auguft. 1. 17. de civit.
Dei , c. 20. una cum Graeco. Auguft. tamen ultimo hab.
ijifius , cum Mf. Sangerm. in Corb. vero idem
ipfius po-
nitur pod reverentiam. Apud Laftant. 1. 4. Inftir. c. 16.
p. 579.
ita : Contumeliis & tormentis interrogemus eum
,
Sec. ut in Vulg.
#.
20. Apud Cypr.Sc Lactam, fimilitcr exftar, Mor-
te turpiffima condemnemus eum ; fed omifTis illis quae proxi-
me fequuntur , continuo fujicitur : Hdccogitaverftnt, Sec.
At Auguft. 1. 17. de civil. Dei, Vulgata; congruit 8c
Gixco : iraquoque in Pf, &'Z. to. 4. 431. 2,. denipra vo-
Matt.
17.43.
lean.
7.
Pf.:
Jer. II.
19-
39J
-LIBER SAPIENTIjE. Cap.
III.
VERSIO ANTIQUA,
Q
U B. ET VulGATA NOSTRA.
crit enim ei refpe&us ex fermonibus illius. terminabilem
,
& ad imaginem fimilitudinis 27.1.7. j. i.
fua: fecit ilium.
24. Invidia autem diaboli mors introivit in
21. Haze cogitaverunt, & erraverunt : ex-
excavit enim illos malitia eorum.
ii. Et nefcierunt facramenta Dei, neque orbem terrarum
mercedem fperaverunt juftitiae, nee judica- 25. imitantur autem ilium qui funt ex parte
verunt honorem animarum fanctarum. illius.
G. 1.
23. Quoniam Deus creavit hominem inex-
NoTiE.
cull .-item epifl. 140. to. 2. 429. c. & 1. 12. contra Athan. nee abfimilia Graeco.
Fauft. to. 8. 249. b. exceptis his , in fermonibus ipfius , vel
illius : praeterea his tribus locis Auguft. ifta fubdit : Si enim
vere , nut items filius Dei eji
, fttfeipiet ilium , $ liberabit il-
ium de manibus contrariorum ; quae legunturfup. Jp. 18.
Ttr. 21. Similiter habet Auguft. epift. 140. to. 2. 429.
c. & 1. cont. Adim. to. 8. 1 1
J.
e. 1 18. b. necnon 1. 12.
cont. Fauft. col. 249. b. lib. tamen 17. de civit. Dei
,
c. 20. ultimo fcribit malitia
ifforum , nun eorum. Sic etiam
Cypr. I. 2. Teftim. p. 290. c. Autt. vero 1. de ling, cleric,
ap. eund. p.
J
j 2. cum Auft.l. cont. Jud. ibid.
P.499.C
ex-
cacavittos malitia eorum ; Ladt. 1. 4. Inftit. c.l6.excacavit
mini illos ftultitia ifforum ; Gr. k' x.axia. ccltuv i
caet.ut (up.
Tf. 22. Apud Laftant. 1. 4. Inftit. c. 16. priora tan-
ttim leguntur , Et nefcierunt facramenta Dei. Itidem ap.
Cypr. I. z. Teftim. ut & ap. Audi, l.de fing. cleric, p. 552.
& 1. cont. Jud. p. 499.
Sequentia refert Lucif. Cal. 1. I . pro
S. Athan.
p. 194. f. eaque Vulgatse fimillima, & Graeco.
#.
23. Eadem prorfus habet Lucif. Cal. 1. 1. pro S.
tf. 24. Ita rurfus habet Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 194. f. excepta. vocula ergo
,
pro autem. Item Ful-
gent. 1. I. ad Monim. p. 6. fervata conjunct, autem.
Apud Auguft. 1. 1. de pecc. mer. to. 10. 6. g. Invidia
autem diaboli mors intravit in orbem terrarum. Cypr. 1. de
op. & eleem.
p. ijd. c. Vulgatse congruit ad verbum
;
ficut Ambrof. 1. de parad. p. 169. d. at 1. 2. de fide
refur. to. 2. 1146.C. legit : Sed malitia hominum mors in-
tromit in orbem terrarum. Audi. 1. de promifT. ap. Profp.
p. 2. c. 2j. p. iyi. d. Invidia enim diaboli mors introiit
in orbem , &c.
#. 25. Sic habet Lucif. ubi fup. cum Fulg. 1. 1. ad
Monim.
p. 6. Auguft. vero 1. 1. de pecc. mer. to. 10.
p. 6. g.
imitantur autem turn qui funt ex fane if
litis. Gr.
irupafyst As ai/Tov 01 tmc intlm y.tploc. ovTsc. Hoc autem
,
xupaXjiSi /e clutoy, poifet etiam verti ,experiuntur autem
illam , i. e. mortem , tefte Nobilio.
Eccli. 17. 1
Gin.
j. i.
CAPUT III.
Etut
S3- 3-
Inf.*
VERSIO ANTIQUA,
Q
U JE
i . T Uftorum autem animx in manu Dei funt,
J
& non tanget illos tormentum mortis.
1. Vifi funt oculis infipientium mori : &
xftimata eft afflidio exitus illorum
;
3. & quod a nobis eft iter, exterminium:
illi autem funt in pace.
4.
Et fi coram nominibus tormenta pafli
funt , fpes illorum immortalitate plena eft.
5.
In paucis vexati , in multis bene difpo-
nentur : quoniam Deus tentavit eos , & in-
venit illos dignos fe.
6. Tanquam aurum in fornace probavit
illos , & quad holocaufti hoftiam accepit il-
N o
"f. t. A Graeco abfunt vocula: dux
, funt , &. mortis.
In Mf. Floriac. & apud Lucif. Cal. I. 1. pro S. Athan.
p.
194. g. fie: Jujloruni autem anima in manu Dei funt , >
tiou tanget illos tormentum malitia. Apud Philaftr. Brix. 1. de
haeref. p. 704. d. Jujlorum animx in manu Domini funt
,
f_^ non tangit eos mors.
fr. 2. In Mf. Floriac. fie : Vijifunt oculis....
tf aftimata eft
exitus malitia illorum. In Mfs. S. Theoder. <Jc Corb. duo-
bus : $ aftimata eft ajftiilio exitus illorum , ut in Vulg.
fed additur :
{5
ab itinere
jnfto
abierttnt in exterminium i
ftatimque
, $
quod a nobis
eft
iter , &c. In Breviar. Moz.
p.
J22. tf
aftimata
eft
malitia exitus illorum,
($ ab itine-
re jnfto
abierttnt in exterminium , ut fup. Itidem apud Lu-
cif. Cal. 1. I. pro S. Achan.
p. 194. g. deleta conjunct.
f$ , poft vocem illorum. Vulgatae confonat Graecum, ubi
KxKuQtt; , loco affliftio; apud Auguft. quaeft. 14}. in Exod.
to. 3. 464. c. legitur malitia, notaturque malitiam hie
pecnam intelligi debere.
ft. 3. Itidem in Mfs. duobus Corb. & in Graeco. At in Mf.
S. Theoder. loco exterminium , habetur exterminii; ficut
etiam in Breviar. Moz. Apud Lucif. Cal. ubi fup. legitur
foliim , illi autem funt in face , detradtis antecedentibus.
ir . 4. Concordant Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. ac
!. de mor. pro Dei fil. p. 242. g. & Cypr. epift. 81.
p. 164. a. & ep. ad Fortunat.
p. 272. & I. de laud mart.
p. 348. b. &c 1. 3. Teftim. 309. b. nee diffimilia ulla in Grae-
co , praeter hoc 1. Kai 7a/> w s-\ti .\tpu-7rai* iHr, &c. unde
Lucif. Cal. legit, Etenim
fi
, &c.
jf. 5. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 194. g. nec-
non 1. de mor. pro Dei fil. p. 244, g. legit : Et in fau-
cis vexati , &c. ut in Vulg. Ita quoque Cypr. locis
4. fup.
cit. In Mf. etiam Sangerm. eft : Et in faucis , Sec. ficut
In Gr. Ki inyx -Tta.iiiuVit'iic, , fteyxMt eufpye^btitc/icii , ice.
t. 6. Concinit Lucif. Cal. 1. t. pro S. Athan. St I.
Tom. II.
ET VulGATA
NOSTRA.
los
, & in tempore erit refpedus illorum.
7. Fulgebunt jufti , & tanquam fcinttike in
arundineto difcurrent.
8. Judicabunt nationes, & dominabuntur
populis, & regnabit Dominus illorum in per-
petuum.
9.
Qui confidunt in illo, intelligent veri-
tatem :& fideles in dileftione acquiefcent illi :
quoniam donum 5c pax eft eledis ejus.
10. Impii autem fecundum quae cogitave-
runt
?
correptionem habebunt : qui neglexe-
runt juftum
, & a Domino recefferunt.
1 1
.
Sapientiam enim , & difciplinam qui
TiE.
de mor. pro Dei fil. nifi quod hoc ult. loco hab.
#
qua*-
fi
holocaufti hoftia. Cypr. vero epift. ad Fortun.
p. 27.
b. & 1. 3. Teftim.
p. 309. b.
^ ptafi holocaufta hoftia i
caer. ur in Vulg. at 1. de laud. mart.
p. 348. b. &
epift. 81.
p. 164. a.
# quafi holocaufti hoftiam, Sec.
ut in Vulg. Similiter Auguft.
q. 49. in Judic. to. j. <Sn.
f. fed in Pf.
69. to.
4.714. e. ejus Mfs. plures ferunt,
ficut bolocauftum hoftiam ; quidam holocaufta hoftiam ; al.
ficut holocaufti hoftiam. Grxc. ox; oMKtipirca/ux 6Wa? , &c.
In Mf. Sangerm.
quafi holocaufta : in Floriac.
($ quafi
0-'
lacaufta hoftia , &c.
V. 7. Lucif. Cal.l. 1. pro S. Athan.
p. 194. g. ha-
bet : Fulgebunt, tanquam fcintilla in arundineto difcurrent.
Cypr. ep. ad Fortun.
p. 172. b. Fulgebunt,
tf
tanquam
fcintilla in arundineto difcurrent : & 1. de laud. mart.
p.
346. b. Fulgebunt
jufti , tanq. fcintilla in arundineto
dif.
currentes:zi epift. 81. p. 164. a. Vulgata: congruit. Grae-
celta : Ki c* y.af/>&>7nox.c.7rn; iinut a.i*xdij.-\\!tsi
, j,
eJ? C7nv-
Qupet; , &c. r in tempore refpeSiis ifforum fulgebunt
, tf
ficut
fcintilla , &c. In Mf. etiam Sangerm. deeft vox
jufti.
In
Floriac. fie : Fulgebunt
, tf
tanquam fcintilla in arundine-
to dijeurrunt.
t. 8. Sic Lucif. Cal. 1. 1. proS. Athan. & 1. de mor.
pro Dei filio. Sic etiam Cypr. epift. ad Fortun. p. 272.
b. & epift. 81. p. 154. a. & 1. 3. Teftim. p. 309. b.
& 1. de laud. mart.
p. 345. b. nee refragatur Gra;cum.
^.9. Auguft. inSpeculo legit : Qui confidunt in ilium,
intelligent verit. &c. Mf. Coib. mtelltgunt. Gr. ut in Vulg.
praeter ult. oti
xf"$ &
e
**
<0 ? T<"> I*M*tmS dul*' quia gratia
& mifertcordia eleilis ejus.
f. 10. Auguft. in Specrulo : qui neglexerunt juftitiam.
Grsec. 0! a^M?ai7f; th A.KffiV.
"t. 11. Similiter habet Fulg. 1. 2. de remifl". pecc.
p,
306. Item apud Cypr. epift. 62. p. roz. b. & 1. de hab,
Ddd ij
Matt.
11. 41,
I. Cor. 6.1.
Ifai.
J5. 4.
396
LIBER SAPIENTIjE. Cap. IV.
VERSIO ANTIQUA, QVM ET VULGATA NOSTRA.
abjicit
, infelixeft : & vacua eft fpes illorum
,
15. Bonorum enim laborum gloriofus eft
&c labores fine frudu, & inutilia opera eorum. frudus , & quae non concidat radix fapientix.
1 2. Mulieres eorum infenfatae Hint , & ne- 1 6. Filii autem adulrerorum in inconfum-
quifiimi fllii eorum. matione erunt , & ab iniquo thoro femen ex-
13. Maledida creatura eorum
,
quoniam terminabitur.
felix eft fterilis : & incoinquinata
,
quae nef-
1
7. Et fi quldem longae vitaj erunt , in ni-
civit thorum in delicto, habebit frudum in hilum computabuntur , & fine honore erit
refpedione animarum fandarum
:
noviffima fenedus illorum.
1
4. & fpado
,
qui non operatus eft per ma- 18. Et fi celerius defundi fuerint , non ha-
nus fuas iniquitatem , nee cogitavit adversus bebunt fpem , nee in die agnitionis allocu-
Deum nequiftima : dabituf enim illi fidei do- tionem.
from eledum, & fors in temploDei accep- 19. Nationisenim iniqux dirae funt con-
tifllma.
fummationes.
Not*.
virg.
p. 175. b. difciplinam qui abjicit , infelix
eft ; Gr. dei , loco jldei ejus. Auguft. in Speculo, priora tantuni
"a^ai-rrcopo;. Mfs. Corb. & S. Theoder. hab.
tf
inhabita- refert ad hoc ufque , dabitur enim ; & Vulgatae congruit.
t. 1$.
"
vilia opera illorum funt ; Sangerm. > inutilia opera illo-
rumfunt; Gr.

ctyjpvisa. ia. ipya. avnuy.
Tt. 12. In Gr. k, irumpa tcctzmcc o.vruv.
^.13. Sic etiam in Grxco eft, demta conjunct.

,
poft vocem fterilis , cum voce ulr. Jatiftarttm. Deeft pa-
rirer ap. Auguft. in Speculo vox ult. fanclarnm , ficutin
Mf. Sangerm. Prsterea in eod. Mf. exftat, ficut in altero
S. Theoder. felix fterilis qua non fcivit tborum : item
in Corb. non fcivit. Apud Hieron. in Ofe. c. 9. to.
3.
1 208. f. beata fterilis immaculata , qua non cognovit cubile in
peccalo : 3c in Ifai. <j6. col. 410. a. beata fterilis imma-
culata , qua non cognovit ftratum in delicto : habebitfrudum in
vifitatione animarum. Gr. cV iirKMoirn -^v^uv.
'#.
14. Hieron. in Ifai.
J6\
to. 3. 410. a. ita legit:
1$ etaiucbtts
,
qui non
eft
operatus manu iniquitatem , ne-
qne cagitavit contra Domjnnm mala : dabitur enim
fidei
ejus eletla gratia , >
pars in templo Domini deleclabilis.
Ita quoque in Gr. praeter hoc , dura tms Wrfa; > illi
fi-
Similiter in Grco eft.
Tt. i<5. Ambr. in Pi". 48. col.
954.
d. legit : Filiiadul-
terorum in confummatione erunt : Sc ita in Mf. Corb. I
.
fed male ; nam in Grxco conftanter : Timcc a\e pur/me
ihhtsa. IVa/, &c. ut in Vulg. unde Optat. 1. 4. cent.
Donat.
p.
7J.
c. ait in Salomone fcriptum ffilios adulterorum
inconfummatos
, ^
fpuria vitulamina altas radices dare no
pojje. In Mf. S. Theoder. Filii autem adulterer, in con-
fummationem erunt.
t.17. Itidem apud Fulg.epift. 2. p. IJ2. Graece : 'EaV
re yap ptaxpbCut ysveovrat *, dripiov lit i%,alaiv to , &c.
>f. 18. Fulg. ep. 2. p. Ijz. fit
fi
celerius defunfti
file.
rint , non babebunt fpem , nee in die magnitudinis allocu-
tionem. Gr. 'Eac te o'^ew; TtMVTHCceW i/s a/ Vftipa.
J layvcutjfost; jra.pa.fiv^iw , nee in die agnitionis folatium,
#.
19. In Mf. Corb. 2. "Nationisenim iniqux dura funt
confummationis ( 1. confummationes.
) In Gr. tevia; yap
aJ ax y^aMTra. rd team.
Jer. 17. 6.
Man.
7. 27.
CAPUT IV.
VERSIO ANTIQUA, QU/E ET VuiGATA NOSTRA.
i.
/^
Quam pulchra eft cafta generatio cum rint, infirmiter pofita, a vento commove-
V/claritate : immortaliseft enim memo- buntur , & a nimietate ventorum eradicabun-
ria illius : quoniam &apud Deum nota eft, & tur.
apud homines. 5. Confringentur enim rami inconfumma-
2.. Cum prxfens eft , imitantur illam : & ti , & frudus iilorum inutiles , & acerbi ad
deliderant earn cum ie eduxerit , & in perpe- manducandum
,
& ad nihilum apti.
tuum coronata triumphat incoinquinatorum 6. Ex iniquis enim fomnis filii qui nafcun-
certaminum prxmium vincens. tur , teftes funt nequitiae adversus parentes in
*
3. Multigena autem impiorum multitudo interrogatione fua.
non erit utilis , & fpuria vitulamina non da- 7. Juftus autem II morte prxoccupatus fiie-
bunt radices altas , nee ftabile firmamentum rit , in refrigerio erit.
collocabunt. 8. Senedus enim venerabilis eft non diu-
4. Et fi in ramis in tempore germinave- turna , neque annorum numero computata :
Not^.
T?. 1. Adam Abbas Perfenix , Mifcell. to. I. p. 429.
legit : O quam pulchra
eft cafta
generatio cum caritate. Gr,
Kpttoriov utimU
(
fT cLpttvff unde Ainbrof. 1. 1. de virg.
to. 2. p. tyy. d. Melior
eft
ftertlitas cum -jirtute : turn
Grsce, a.^xtMictyup es'iy w nm/m aurvii, &c. Mf. Corb. I.
immortalitas ell enim memoria illius ; mel. in memoria , ficut
hab. Ml. S. Theoder. necnon AucT:. 1. de ling, cleric, ap.
Cypr. p. 537.
Fulgenr. veto 1. 3. ad Monim. p. 46. smmor-
talis enim
eft
memoria illius : quoniam , Sec. ut in Vulg.
jf". 2. Aucl. 1. de fing. cleric, ap. Cypr. habet , dim
fe
abdnxerit , non eduxerit ; ultimoque , certammum pra-
lium vincens. Gr. pariter,
j,
tcOkoiit aVfatSW dhor
d'/urx vix.fi.ctcu..
j^. 3. Multi Vulgatae libri , loco fpuria vitulamina , fe-
runt adultcrina plantationes , tefte Luca "Brug. Ita quo-
que hab. Mf. Corb. 1. in marg. Grjec. ita : , ix. to%o>v
lAi^iuiAccTut i <fai:i flt,at si; p-<c; unde Optat. 1.
4.
cont. Donat.
p. 75.
c. dicit , fpuria vitulamina altas ra-
dices dare no pojfe : minus bene ex Auguft. vitulami-
na; mel. propagines , leu plantationes : de hoc enim ita
dillerit 1. 2. de D06L Chr. to 3. p. 1. col. 26. b. Quo-
niam
n<j%,'.q
Grace vitulus dicitur
, jj.if/ivfj.a.Ta. quidam
non intellexerunt ejfe
plantationes
, $ vitulamina interpre-
tati funt i qui error tarn inulios codices praoccupavit , ut
vix inveniatur aliter fcriptum : $
tamen fentcnua mani-
feftijfima eft , quia clarefcit canfequei.tibui verirn : namqu*
adulterine plantationes non dabunt radices altas , convc-
nientihs dicitur
,
qtuim vitulamina
, qua pedibtts in terra
gradiuntur
, tf
non bxrent radicibns.
V". 4. In Gr. Ko/V yap hi x.j\aAci<; 7rpo
r
, ncttpoy aVaG*,
&c. Etfi
enim in ramis ad tempus germinaverint , flee.
fubindepro nimietate , /5 , vi
,
quod idem fonat.
1^. 5. Grax. habet num. fingul. oxapircc, dvruv ct^fiiro; ,
d^p:;, Sec. /rutins eorum intttilis , acerbus i 6c fie in con-
l'eqq.
1^. 6. Mf. S. Theoder. Ex imquis enim omnes
filii , Sec.
facile autem potuit pro fomnis , fcribi omnes. Grsce con-
ftanier,'Ex yap inptut i/irvav tskvc. ., Sec.
#. 7. Ambrof. de ob. Valent. to. 2. 1 188. b. legit :
Juftus quacunque morte praventus fuerit , anima ejus in
icquie erit. S. Paulin. epift. 13. p. 70. b. Juftus
fi
morte
praventus/lie; it , in refrigerio erit. Gr. Acaato; At ;av iptldin
TAUTH<sai , cV ara-Trauiii tract.
Tf. 8. Ambrof. 1. 1. de Cain, c. 3.
col. 188. b. al-
ludens dicit : Senetlus enim venerabilis
eft
non annis in-
cana
, fed moribtts : at I. 2. de Abr. c. 9. col.
341.
f. & in Luc. 17. col.
148J.
d. Vulgatx congruit; ficut
etiam S. Paulin. epift. 1 3. p. 70. b. nifi quod habet
,
cam funt enim
fen
fus hominibus
,
quo redit iftud Ambro-
(ii in Pf. 118. col. 987. e. canities autem
eft
intelleilm
hommibui. In Gr. icomo. <ft.s eV< tpppmitc, av^punrw;. Apud
Hieron. in Ifai, 3.
col. 33. e. canities bominum prudentia
Kebr.
II.
J.
LIBER SAPIENTIiE. Cap. V.
Versio aniiqua, qu* et Vulg at a nostra.
cani autem funt fenfus hominis
,
lius.
9.
& aetas fenedutis vita immaculata.
10. Placens Deo fadus eft diledus, & vi
vens inter peccatores translatus eft:
1 1
.
raptus eft ne malitia mutaret intellec
397
1 6. Condemnat autem juftus mortuus vi-
vos impios , & juventus celerius confumma-
ta
,
longam vitam injufti.
1
7. Videbunt enim flnem fapientis , & non
turn ejus, aut ne fidio deciperet animamil- intelligent quid cogitaverit de illo Deus, &
lius. quate munierit ilium Dominus.
12. Fafcinatio enim nugacitatis obfcurat 18. Videbunt & contemnent eum : illos au-
bona , & inconftantia concupifcentiac tranf- tern Dominus irridebit
:
vertit fenfum fine malitia. 19. & erunt poft hxc decidentes fine ho-
13. Confummatus in brevi explevit tern- nore, & in contumelia inter moituos in per-
pora multa
:
petuum : quoniam difrumpet illos inflatos fi-
14. placita enim erat Deo anima illius : ne voce
,
& commovebit illos a fundamentis
,
propter hoc properavit educere ilium de me- & ufque ad fupremum defolabuntur : & erunt
dio iniquitatum. Fopuli autem videntes , & gementes , & memoria illorum peribit.
non intelligentes , nee ponentes in prxcordiis 20. Venient in cogitatione peccatorumfuo-
talia : rum timidi , & traducent illos ex adverfo ini-
1
5. quoniam gratia Dei , & mifericordia quitates ipforum.
eft in fandos ejus, & refpedus in eledos il-
NoT.
tfl
: & in Jerem. I. to. 5. fzp.c. cani hominis funt fapien-
tia ejus : iimiliter in Ok. 7. col. 1281. d. uno dempto
funt. Veriim in Zachar. 8. p. 174?. c. ita legit : Se-
ncftus honor.'.bilis non multi temporis , nee numero anno-
rum afiimahilis ; quae Graeco tefpondent , nil! quod ex-
tremo habecur pie/niTpnlai. Fulgent, ep. 2. p. 153. Quia
fenectus honorabilis
efi
non diuttirna, neq. numero anno-
rum comput. canifunt autemfenfus hominis ; Mf. S. Theod.
hominum. Maxim. Taurin. in hom. p. 27. c. Vulgatae
fuffragacur.
if. 9. Concordat Ambrof. 1. 2. de Abr. c. 9. col.
541.
f. & 1. 2. de Jacob , c. 8. col.
470. d. & in Pf. 118.
col. 1042. a. & epift.
'J'J.
to. 2. 109 1, d. Ita quoque
S. Paulin. epift. 10. p. 70. b. c. & Fulgent, ep. 2.
p.
3 53. nec diffimilia in Graeco.
#. 10. In Mf. Corb. 2. tollitur ejl
, port verbum /ac-
tus. Greece : Ei/a'perec tb ia ytvofdfjoc. , yyec-irufa , &c. Pla-
tens Deo fattus , Melius efi. Apud Fulg. epift. 2. p. 155.
iic : Qua placita Deo faBa , dileBa ejl.
"$. 11. Ita in Graeco , nill quod ibi non repetitur vo-
cula ne : deed pariter in Mf. Corb. item in altero Corb.
legitur : aut fitlto malitia decipiat , &c. In Mf. S. Theod.
aut fiilio malitia deciperet, Sec. Apud Ambrof. apol. 2.
Dav. col. 714. e. raptus
efi
ne malitia mut. intelleBrim
ejus ; 1. vero de ob. Valent. to. 2. 11 80. c. cor ejus :iti-
dem epift. 38. col. 942. e. &; 1. 1. de exceffu Sat. col.
1122. a. Gr. cvysciv. Cypr. 1. de mortal,
p. 235. c. &
1. 3. Teftim. p. 32c. c. legit intelleBum ejus ; fubdit-
que
, placita enim erat, Sec. de f. 14. omifTis illis verficu-
lis qui interfunt. Ita quoque apud Hieron. ep. 22. ad
Paulam , to. 4. p. 2. col. j<J. a. Apud Fulg. vero ep.
2. p. I J3. raptus
efi
?ie malitia mutaret illius intelleBum
,
&c. ut in Vulg.
x>'. 12. Hieron. 1. 1. in epift. ad Gal. to. 4. 248. f.
fafcinatio ntalignit.il is obfcurat bona. Gr. Basxah yap qccv-
?.otm/o; oi.fna.vf 'Ji ta K*a ,
jt, pt^Eac/Kos tm&vfitcu; , &c.
Fulg. ep. 2. p. I J3. Fafcinatio autem nugacitatis obfcurat
bona
, (^ infiantia concup. &c. ut in Vulg.
Ttr. 13. Fulg. ep. 2. p. 1 53. Confummatus autem inbre-
vi replevit tempora longa. Gr. TiMiutzic, li 0V7&) tTOMpcmse
#. 14. Cypr. 1. de mortal,
p. 233". c. legit : placita
enim erat Deo anima ejus : propter hoc properavit educert
eum de media iniquitate. Ita quoque Hieron. ep. 22. ad
Paulam , to. 4. p. 2. col. yd. a. cum Fulg. ep. 2. p.
I5'3. S. Paulinus , epift. 13. p. 70. b. placita emm
>
idcirco properavit earn de medio iniquitatis educere. Grace.
aptsv yap il Kvpla *..... JVia tKto nireucsr ix /mw irc-
wplatq. Ol <T; ;\ao) , &c. Mf. S. Theoder. extremo hab. in
pracordiis fuis talia ; Gr. sir) Jiatoia to toi&to.
if", 1
J.
Graec o'7<
X"-t'S
>
&
'*? w to?? sx7ie*7o"S dv17,
K) tirit/.ouif In tcTs ocioii uvtx. Mf. S. Theoder. in JanSos
illius, & refpeBus fuper eledos illius.
Or. 16. Eadem refert Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 194. g.
prafter hoc ult. longavitatem
injufii; Gr. to-
Tweles fsiZyc, clAiM.
#".
17. Lucif. Cal. ubi fup. Videbunt etenim
finem fa-
pientis
, $ non intelligent quid cognoverit de illo
, tf
quart
munierit Dominus. In Gr ti e^vxtvcctlo irifl dvlQ ,ij
ti'iTi MpaMtaTO alulot Ki/&< S.
tf. 18. Ita Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 194. g.
nifi quod delet eum , poft contemnent ; delet pariier 6c
Grasc. In Mf. Corb. 2. & altero S. Theod. Videbunt enim
,
# contemnent eum : illos , &c. Csleftin. PP. epift.
2J.
to. 1. col. 12 16. d. extremo leg. irritavit in illo Domi-
nus.
Tfr. 19. Lucif. Cal. ubi fup. (? erunt
pofi
hac deciden-
tes fine honore , 1$ in contumelia mortis in perpetuo : quo-
niam difrumpet illos fine voce inflatos , ($ commovebit illos
a fundamentis , <$ ujque ad fupremum deferentur : &
erunt
in dolore
, &
memoria illorum periet. Gr. k. ttovlat fJLtla.
t?to
{ft 7TTwfia a.lif*.w, K) tit v&Ctv h viyc^eni o\l ai'unoc' re-
liqua ut fup. ap. Lucif. Mfs. etiam S. Theod. Germ. 8c
Corb. fcribunt/><T2ft ; prxterea Mf. S. Theod. difrumpet
illos flatus fine voce. Caeleftin. PP. epift.
2J.
to. 1.
1 2 16. d. 5 erunt
pofi
hac decidentes fine honore , in
contumelia inter mortuos in sternum.
~t. 20. Lucif. Cal. fup. Venient in cognitionem ptccato-
rttm fuorttm timidi,
tf
traducent Hits ex adverfo iniquita-
tes etrum. Gr. 'EmvcwToh hi avMoyiCftcj , Sec.
CAPUT
V.
Versio antiqua, qu je et Vulgata nostra.
j. >Tp Unc ftabunt jufti in magna conftan-
i tia adversuseosqui fe anguftiaverunt
,
& qui abftulerunt labores eorum.
z. Videntes turbabuntur timore horribili
,
& mirabuntur in fubitatione infperatae falutis
,
3
. dicentes intra fe
,
poenitentiam agentes
,
& pne anguftia fpiritus gementes : Hi funt
quos habuimus ahquando in derifum , & in
N O T ..
t. 1. Accinunt magno confenfu Lucif. Cal. 1. 1. pro
S. Athan. p. 194. g.
Cypr. epift. ad Demetr. p. 224.
b. & ad Fortun. p. 272. b. & 1. 3. Teftim. p. 309. c.
necnon Auguft. in Pf. 29. to. 4. 138. b. In Gr. Jbts
sistlai In irupfiiota ttom) J Uoucs xona irfoCcoirov tuv 6a<-
Tt. 2 Ita legunt Lucif. Cal. & Cypr. ubi fupra. Graec.
Xub finem :
j,
txrn'coi7cu fVl tu 5T*ej/o'^ tm{ Qurnpia..;.
Tfr. 3. Mf. S. Theoder. initio habet : gementes pra an-
gufiia fpiritus ; deinde , dicent inter
ft,
poenitentiam agen-
tes,
#
pra angufiiafpiritus gementes : Hifuntques 5 in
fi-
militudine improperii. Itidern in Mf. Corb. 2. praster hoc
, tf
dicent, ultimoque, in fimilitudinem
improp. Apud Lucif.
Cal. 1. I. pro S. Athan. p. 194. g-
dicent inter
fe , poeni-
tentiam agentes , tf
per angufiiam fpiritus gementes : Hi
funt quos habuimus
aliquardo tn nfum ,
tj in ftmilitudi-
LIBER SAPIENTIjE. Cap. V.
Sup. 3. 1.
t.Tar. 29. iy.
Sup. z. y.
Prov. 30. 19.
/
39
S
VERSIO ANTIQUA, QUiE
fimilitudinem improperii.
4.
Nos infenfati vitam illorum xftimaba-
rnus infaniam , & finem illorum line honore :
5.
ecce quomodo compurati funt inter fi-
lios Dei, & inter fandos ibrs illorum ell.
6. Ergo erravimus a via veritatis , & juf-
titiae lumen non luxit nobis , & Sol intelli-
gentia: non eft ortus nobis.
7.
Laffati fumus in via iniquitatis & per-
ditionis, & ambulavimus viasdifficiles, viam
autem Domini ignoravimus.
8. Quid nobis profviit fuperbia ? aut divi-
tiarum jactantia quid contulit nobis ?
9.
Tranfierunt omnia ilia tanquam umbra
,
& tanquam nuncius percurrens
,
10. & tanquam navis
,
qua: pertranfit fluc-
tuantem aquam : cujus , cum praeterierit , non
eft veftigium invenire , neque femitam cari-
na: illius in fluflibus
:
11. aut tanquam avis
,
qua: tranfvolat in
aere , cujus nullum invenitur argumentum
ltinens
,
fed tantum fonitus alarum verbe-
rans levem ventum, & fcindens per vim itine-
ris aerem: commons alistranfvolavit, & poft
hoc nullum fignum invenitur itineris illius
:
N o
nem improp. Cypr. ep. ad Forma, p. 171. b. & ad De-
metr. p. 224. b. dicentes inter fe ,
pauitenttam habeutes
,
$$
pr.z anguftia fptritus gemenles : Se 1. 3.
Teftim. p. 309.
c. dicentes inter
fe ,
panitentiam habeutes',
tf p
er anguftiam
fptritus gemenles , Sec. ut in Vulg. Auguft. in Pf. 29. col.
J 38. b. Hit autem dicent inter fe ,
ptpnitentes , $
prx an-
guftia fpiritlis gemeutes : at ftr. j3. to.
J.
340. c. leg.
panileutiam agentes ; 5c in Pf. 6. Se
74.
col. 28. b.
78
3.
f. Hifunt quos aliq. babnimns in rifitm i Aut. 1. de pro-
mill", ap. Prolp. p. 203. a. in Aerifnm. Gr.^iptsoiv iuv-
to7? (islam*!sit *, o\ia sevoxa
f'
MV OJ/eenV h* e%cftt
7T0T5 ue, yif.ola, Sec. Ml'. Alex, cum ed. Compl.
j, f'fjcjc
cV (.uloTc..
if. 4. Gr. conftanter liabet kt? num. (ingul. loco dupli-
cis illorum. At Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. cum Vul-
gata concinit, ficut Auguft. in Pf. 6. to. 4.18. b. &
Anet. 1. de promiff. ap. Profp.
p. 103. a. Ita quoque
Cypr. hab. ep. ad Fortun. p. 272. b. Se 1. 3. Tellim.
p.
309. c. epift. vero ad Demetr. p. 224. b. leg. viam il-
itrum i Gr. jSjof olutv.
$. j. A Mf. S. Theoder. abeft fa*, ficut a Graeco : item
Graece conftanter legitur num. iingul. nareMjiQ\< , ficut
inf. xm??? KfT?. Apud Cypr. epift. ad Fortun. p. 272.
b. qnomodo ergo computati funt , &c. ut in Vulg. iimiliter
ep. ad Demetr. p. 224. b. & 1. 3. Teftim. dempta con-
junct, eigo. Ita quoque hab. Auguft. in Pf. 6. to. 4. 28. b.
cum Au(5t. 1. de promilf. ap. Profp.
p. 204. a. Apud Lucif.
Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 194. g. ecce quomodo com-
putati funt , &c. ut fup.
f. 6. Ita legit Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. omilfa
ramen voce intelligentix
,
quae etiam abeft a Graeco. Ita
quoque ap. Cypr. ciim epift. ad Fortun.
p. 272. b.
Se ad Demetr. p. 224. b. turn 1. 3. Teftim. p. 309. d.
.Sic etiam apud Auguft. in Pf. 6. col. 28. b. & fer. 58.
& 292. to. 5. 340. c. 1 170. g. Se apud AucT:. op. imp.
in Matth.hom. 28. p. 121. a. ApudTichon. reg. 7. p. 64.
e. haec pauca : juftitia lumen no luxit nobis.
ir. 7. Lucif, Cal. 1. 1. pro S. Athan. p.
19J.
a. Laf-
fati fumus iniquitatis in via
$$
pet ditionis
, C/
ambulavimus
eremias dijjicilss , viam autem Domini ignoravimus. Cypr.
cp. ad Demetr. & Fonunat.
p. 224. b. & 272. b. Laf-
fatifumus in iniquitatis via
$
perdit. *> ambulavimus foli-
tudines dijfuiles ,viam autem, Sec. itidem 1. 3. Teftim.
p.
390. c. Aut. op. imp. in Matth. hum. 28. p. 121. a.
Laffati fumus in iniquitatis via
?
perdit. ambulavimus fo-
fitudines defertas , difficiles autem vias Domini ignoravi-
mus. Auguft. in Pf. 6. col. 28. b. Repleti fumus iniqui-
tatis via
&
perditionis , $
ambulavimus jolitudtnes
diffi-
ciles , viam autem , Sec. In Gr. 'Akg/</; ctfirtioividpi
Tpfeoie, i, aTrufisia; , 5. Jiwfiixsatiki ipy(iV<; dZdrvc , Sec.
#- . 8. Lucif. Cal, 1. I. pro S. Athan. Quid nobis pro-
fuit fuperbia ? aut quid divitix cum exfultatione contule-
runt nobis ? Cypr. 1. de hab. virg. p. 176. b. Quid no-
bis pr
off
lit fuperbia ? aut quid diviliarum jaftatio contulit
obi< ? ita quoque epift. ad Demetr. & Fortunat, p. 124.
T V U I. G A T A NOSTRA.
\z. aut tanquam fagitta emifia in locum
deftinatum
,
divifus aer continuo in fe reclu-
fus eft , ut ignoretur tranfitus illius
:
13. fie & nos nati continuo defivimus efte
:
& virtutis quidem nullum fignum valuimusof-
tendere : in malignitate autem noftra con-
fumpti fumus.
1
4. Talia dixerunt in inferno hi
,
qui pec-
caverunt
:
15. quoniam fpes impii tanquam lanugo Pfai. *.
eft
,
qua: a vento tollitur : & tanquam fpu- 4-
ma gracilis
,
quae a procella difpergitur : &
P
2
r"'*
tanquam fumus, qui a vento difrufus eft : &
^ u. 7,
tanquam memoria hofpitis unius diei piraeter-
euntis.
16. Jufti autem in perpetuum vivent, &
apud Dominum eft merces eorum , & cogi-
tatio illorum apud Altillimum.
1
7. Ideo accipient regnum decoris , & dia-
dema fpeciei de manu Domini : quoniam
dextera fua teget eos , & brachio fanfto fuo
defendet illos.
18. Accipiet armaturam zelus illius, &ar-
Pf. 17.
mabit creaturam ad ultionem inimicorum. 4-
1.9. Induct pro thorace juftitiam, 6cacci-
E
t
h'{*
T jE.
b. 272. b. Se I. 3, Teftim. p. 309. c. Au<5t. op. imp. in
Matth.
p. 121. a. Qitid nobis profnit fuperbia noftra? aut
quid divitiarum jallatto contulit nobis ? Auguft. in Pf. 6.
to. 4. 28. b. Vulgatx fuccinit; ficut in Pf. 29. col. 138.
b. nili quod hab. #, loco aut : Iimiliter in
;
Pf.
74.
col.
783. f. 6cferm. c8. ro.
J.
340. c. In Gr...
j,
t/ ttaJVos
fiTi k?;/; cvft&t &?.VT at w(ii*i in Mf. Alex, i? t/.
J^. 9. Sichabet Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 19$.
a. cum Grarco. Apud Cypr. de hab. virg. p. 176. b.
pi iora tantum exftant : Tranfierunt omnia ilia tanq. umbra:
ita rurfum epift. ad Demetr. Se Fortunat. p. 224. b. 8c
273. b. necnon I. 3, Teftim. p. 309. c. Sic etiam apud
Auguft. in Pf. 29. to. 4. 1 38. b. & ferm. j8. to. c.
304. c. & apud Auct. op. imp. in Matth.
p. 121. a.
Tf. 10. Giaece deeft
^
, iplo initio; reliqua quadranr.
If. 11. In Mf. S. Theoder. fie : aut avis, qua tranf-
volat in aire , cujus nullum invenitur argumentum itine-
ris illius
, fid
tantum alarum
eft
fonitus , &c.ut in Vulg.
A Grasco abeft vocula cujus , poft aere , ficut a Mfs.
Corb. duobus : in his etiam voci 1. itineris , adjungitur t
illius-, ut fup. non autem in Graeco , ubi ita proxime fe-
quitur, tjuqh As , peratJP.oue autem , loco
fid
tantum
fo-
nitus : item inf. loco per vim itineris aerem , fimpliciter
,
jS/a pGi'iJ& , vi ftridoris ; ultimoque , ^
ivpsfa cv./neh* eV(a-
(itui a/ ai/TW , non
eft
invention fignum itineris in eo , lo-
co nullum fignum invenitur , Sec.
't. 12. Mf. Sangerm. initio habet : tanquam fagitt*
emiffa ; Corb. verb in fine
, & ignoratur tranfitus illius.
Gr.vc. i! u; fihvs pMifiewa? ; dytovtsat tmv JioAov ivxv,
"t. 13. A Graeco abeft vox continuo.
Tfr. 14. Hie verficulus deeft in Graeco.
#'.
IJ.
Concinit Gildas Sap. I. de excid. Britann.
p.
71 c. a. In Graeco fie : 'clt twirls &BMSi ? ftpoAu&iyjiic, vie
dii/jtv
,
quia fpes
impii tanquam fublatus pnlvis a vento
,
Sec. At in Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl. legitur
X'Si ,
quod etiam fignificare poteft lanugo , ut in Vulg.
In Mf. Corb. pro difpergitur , exftat difrumpitur i Gr.
V. 16. Eadem refert Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 195. a. cum Gilda Sap. 1. de excid. Britann. p. 71
J.
b. Graec. .. k. a/ Kvplos I /Kii&o? auia* , j,
>] <p9n\e. avlZt , Sec.
$$ in Domino mtrces eorum , tf
cura , velfollicitudo eorum ,
&c.
If. 17. Lucif. Cal. ubi fup. legit : Ideo accipient re-
gnum decoris
, tf
diadema de manu Domini : quoniam dcx-
terk fua protegel illos
, & in brachio fuo defendet illos. Lu-
cifero Graec. favet, nili quod addit tjT xaW? , ad vocem
diadema ; tollitque fua poft dextera , cum voculis in 8c
fuo,
ante 8c poft brachio ; in ed. Compl. exftat fthvaf-
t?; fubinde in Mf. S. Theoder. eft, ^
brachio
fuo. Gil-
das Sap. I. de excid. Britann. p. 715. b. Vulgatae acci-
nit , li excipias verbum proteget , loco teget ; Gr. oxcttcvxi.
Tt. 18. In Gr. A^f7/ irwnr/ to*
fy.M* kt?
',
8tc.
Accipiet armaturam nelum funm , Sec.
ft, 19. Gf. 'Etfvtilai ^utycK fixctitivtM , Kjirift^Y.etl
LIBER SAPIENTI.E. Cap. VI.
Versio antiqua, qv m
piet pro galea judicium certum
:
20. fumet fcutum inexpugnabile acquita-
tem :
21. acuet autcm duram iram in lanceam,
& pugnabit cumillo orbis terrarum contra in-
fenfatos.
2.2. Ibunt dire&e emiffioncs fulgurum , &
tanquam a bene curvato arcu nubium exter-
No
Xoft/Oa nptety ayviro-itetlov.
It. 20. Similiter in Graeco , nifi excipias ult. o/o'th7 >
fanSitatem ,
quod unum & idem.
it. 21. Mf. Corb. legit diram iram ( non duram) in
lanceam ; Gr. ohroro/noy opyv.y ei'i pontpatctv.
It. 22. A Grxco abeft fub fin. exterminabantttr
tf
; lo-
co verb dirctle , exftat ivzoxpi
'
in Mf. etiam Sangerm.
direttx ; fubinde in Mf. S. Theoder.fnlgarum , non ful-
gurum ; Gr. ;Qtvruv.
399
ET VuiGATA NOSTRA.
minabuntur , & ad certum locum infilient.
23. Et a petrofa ira plena; mittentuf gran
-
dines, excandefcet in illos aqua maris , & flu-
mina concurrent duriter.
24. Contra illos ftabit fpirims virtutis
, &
tanquam turbo venti dividet illos : & ad ere-
mum perducet omnem terram iniquitas illo-
rum , & malignitas evertet fedes potentium.
T JE.
Tfr. 23. Grate. Kat In 7rTji;MJ 8i</kJ' invipite, fiptnt'ctt
^aAK^ai , &c.
V. 24. Vigil. Tapf. 1. conr. Varim. Spiritus Domini
contra illos ftabit , tf
tan
J.
turbo -venti dividet illos. Mf. S.
Theoder.
i$
tanq. turbtdo venti dividet illos : # ad erem.
perdue, omn. terrain initjuitatis illorum , &c. Similiter hab.
Mf. Corb. 2. terram iniquitatis illorum i Gr. vero , th>
7wV arc/tlcc , abfque feq. illorum.
CAPUT VI.
Versio antiqua,
q
u je et Vulgata nostra.
Ecdef. 9.
1
TlM
Elior e(^
fapientia
q
uam vires
: & vir quam Deus , nee verebitur magnitudinem cu- 2. Par.
19.
7,
18.
J.tJL pmdens quam fortis.
jufquam : quoniam pufillum & magnum ipfe
Icc
''- 15- if.
2. Audite ergo reges , & intelligite , difcite
fecit, & sequaliter cura eft illi de omnibus.
-**
I0
-Pt-
judioes finium terrae.
9.
Fortioribus autem fortior inftat crucia-
a'*'*
1 '
3.
Prxbete aures vos
,
qui continetis multi- tio.
Tpbe^eg.
tudines , & placetis vobis in turbis nationum : 1 o. Ad vos ergo reges funt hi fermones mei, Cohf. 3! 2).
~Rom.
4-
quoniam data eft a\ Domino poteftas vo- ut difcatis fapientiam
,
& non excidatis. 1. *. 1. 17.
3.1. bis, & virtus ab Altillimo, qui interrogabit u. Qui enim cuftodierint juftajufte, juf-
opera veftra , & cogitationes fcrutabitur :
'
tificabuntur : & qui didieerint ifta , invenient
5.
quoniam cum eifetis miniftri regni il- quid relpondeant.
lius , non re&e judicaftis nee cuftodiftis legem 1 2. Concupifcite ergo fermones meos , di-
juftkitt , neque fecundum voluntatem Dei am- ligite illos , & habebitis difciplinam.
bulaftis.
13. Clara eft, & quae nunquam marcefcit
6. Horrende & cito apparebit vobis : quo- fapientia, & facile videtur ab his qui diligunt
niam judicium duriftimum his
,
qui praeilint
,
earn, & invenitur ab his qui quxrunt illam.
fiet.
14. Praeoccupatquife concupifcunt , util-
7.
Exiguo enim conceditur mifericordia : lis fe prior oftendat.
potentes autem potenter tormenta patientur.
1
5. Qui de luce vigilaverit ad illam
,
non
Beut.
8. Non enim fubtrahet perfonam cujuf- laborabit : allidenterrTenim illam foribus fuis
tO.lJ.
NoiiE,
ft. 1. Hie verficulus abeft -a Grasco. In Mfs. S. Germ. #. 8. Lucif. Cal. 1. I. pro S. Athan, habet :
Norifub-
& S. Theoder. eft vir pmdens magis quam fortis. tranjiet perfonam cujttfqtte Dominus , nee reverebitur ma-
TF. 2. Ita legit Lucif. Cal. 1. I. pro S. Athan.
p. 195V gnitudinem ciijitfquam : quoniam <$ pnpillttm tfmagnumip-
b. cum Tichonio reg.
7. p. 64. b. & Grxco. Auguft. in
Je fecit , tf
aqualiter cura ejl illi de omnibus. S. Paulin.
Speculo addit7/?*fi.nB , in fine. epifh 23. p. 144. c. quoniam ipfe fecit pauperem
[5 divi-
t. 3- Sic habet LuciC Cal. praeter vocem multitude tew, ^
aqualiter illi cura eft pro omnibus. Auct. 1. de pro-
j;em, num. fing. In Gr. 'EvcoTtoctSrs oi h.&c'O'vIk; tmSw , milf. ap. Profp. p. 187*. c. pufillum g magnum
ipfe fecit,
&c. Tichonius reg.
7. p. 64. b. Vulgatae congruit , onjif- ^ xqualiter cura ejl illi pro omnibus. Auguft. in Spe-
sa vocula vos ; quam retinet Aug. in Speculo
~t. 4. Eadem prorfus habet Lucif. Gal. 1. 1. pro S.
Athan. p. 195. b. Similiter Tichon. reg. 7. p. 64. b. &
Auguft. in Speculo. Ita quoque in Grjeco
,
praeter to; px-
>i; , con/ilia , loco cogitationes. Apud Vigil. Tapf. p. 749.
J. a jpiritu Domini data
efl poteftas vobis , &c. ut fuprai
T?. 5. Ita legit Lucif. Cal. 1. 1. pro S.' Athan. demp-
ta una voce juftitix , quae etiam abeft a Grxco : tollitur
pariter a Tichon. reg. 7. p. 64. b. fed habetur in Spe-
culo : Non enim fubtrahet perfonam cujufquam Dominus
,
nee reverebitur , &c. ut in Vulg. Ita quoque in Mf. S.
Germ. Dominus , nee reverebitur. In Gr. Ov -yxp inrsrsMT-
tk; 7rooeiAi7rc.il rrxv/xv AES7rc7; > f'Je ^Tfcnriiuou ftiyifas'
on fUiKpiY <, fiiyxy Trgfvosi 3Kj TxiJlmy.
"f. 9. Ira Lucif. Cal.' 1. 1. pro S. Athan. Ap. Auguft.
Veto in Speculo attciatus , non cruciatio. Gr. ToTs o\;
ripXTctioT:; !%,vp f*iVa/ai tftWHK.
y. 10. Sic apud Lucif. Cal. !. 1. pro S. Athan. prx-
culo ap. Auguft. qui etiam paulo fup. leg. regni ipfms
,
ter hoc ,0 mali tyranni , loco reges. Apud Auguft. in Spe-
non illius. Vigil. Tapf.
p. 749.
d.
gj
cam effttis mimf- culo : Ad vos autem, mali reges, &c. In Gr. Uoli vuZ;
tn regni illius , non reile judicaftis. Graec. loco volunta-
Je J ru&cnoi , &c.
tern, habet rm frw, confilium. #.
n. Auguft. in Speculo legit : Qui enim
cuftodie-
t. 6. Ita legit Auguft. in Speculo. Ita quoque Lucif. rim juftitiam jjtfte , &c. Similiter "in Mfs. S. Theoder. &
Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 195. b. niii quod hab. in duobus Corb. qui praetcrea addunt :
tf
qui didieerint
jttf-
his qui prxfunt. Similiter apud Cypr. 1. 3. Teftim.
p.
ta. Auct. 1. de fing. Cleric, ap. Cypr.
p. 528. b. Out
328. b. Mf. etiam Corb. leg. in his qui prxfunt, &c. Gr
ill T<A$ VTT'ifiyysOl 71V2/011.
t. 7. Accinunt magno confenfu Lucif. Cal. 1. 1. pro
S. Athan.
p. 195". b. Cypr. 1.
3. Teftim.
p. 328. b. &
Auguft. in Speculo : at Aug. q. 31. in Levit. to.
3. p.
504. d. legit : Exiguo concedetur mifericordia : potentes
autem potentiora tormenta patientur. Hie; on. in llai. 28. to.
3. 242. f. potentes potenter tormenta patientur : fimiliter in
Ezech. 16. col. 808. a. & prjef. 1. ;. in ep. ad Ephef.
to. 4. 378. a. addito 11110 enim, vel quippe , ad poten
enim cuftodierint jttfti jufta, juftificabuutur. Gr. O! -/1?
fW?/i{ Qflai tx o'oia K/ 0/ /<J\.ax
i
6e>'?C aulx, Sec.
f. 1 2. Sic Ambrof. in Pf. I . col.
752. b. & Auguft. in
Speculo: Gr. tollic illos, poft diligite
,
pro quo jr&Gx'oa/.'.
#.13. Concordant Ambrof. in Pf. 1. col.
7J2.
b. &
Auguft. cum in Speculo, turn 1. de morib. Eccl. to. 1.
699. c. fi excipias vcrbum marcefcat ; in Mfs. Corb. ic.
S. Theod. marcefcet ; in Sangerm. marcefcat... [5 invenietur
.
InGr. Aa/ATTPa , k i/tipolvIoz es'iy n co/piu , Sec. ut inVulg.
#. 14. Auguft. in Speculo legit cum Mf. S. Theoder.
Us. In Gr. O
yif
sAa^irec ftiyfwsh SSit s'tebi' fuyctii't Je ut illis fe priorem oftendat : Gr. -fcy.aS-.vxi.
Jt/ycijus ila.^\\(,oy"la.t. #, z j, ita Aug. in Speculo : at 1. de mcrib. Eccl. to
-
400
LIBER
Versio
Jeb. 10. 10.
mveniet.
1 6. Cogitare ergo de ilia, fenfus eft con-
fummatus : & qui vigilaverit propter illam
,
cito leciiRis erit.
17.
Quoniam dignos fe ipfa circuit qux-
rens , & in viis oftendit fe illis hilariter , & in
omni providentia occurrit illis.
18. Initium enim illius, veriffima eft dif-
ciplinx concupifcentia.
1
9. Cura ergo difciplinx , diletio eft : &
dile&io , cuftodia legum illius eft : cuftoditio
autem legum , conlummatio incorruptionis
eft:
20
Deo.
2i. Concupifcentia itaque fapientix dedu-
cit ad regnum perpetuum.
22. Si ergo dele&amini fedibus & fceptris
,
No
SAPIENTI^:. Cap. VII.
ET VuLGATA NOSTRA.
6 reges populi
?
diligite fapientiam , ut in per-
petuum regnetis
:
ANTIQU A
,
QUjE
.3. diligite lumen fapientix omnes quiprx-
eftis populis
:
24. quid eft autem fapientia, & quemad-
modum fata fit referam : & non abfcondam
a vobis facramenta Dei , fed ab initio nativi-
tatis inveftigabo , & ponam in lucem fcien-
tiam illius , & non prxteribo veritatem
:
25. neque cum invidia tabefcente iter ha-
bebo : quoniam talis homo non erit particeps
fapientix.
26. Multitudo autem fapientium fanitas eft
incorruptio autem facit efle proximum orbis terrarum : & rex fapiens ftabilimentum
populi eft.
zj. Ergo accipite difciplinam per fermones
meos , & proderit vobis.
1. 6*99. c. tollit tJ de luce. In Gr. 'O ofipkzt ,
extre-
moque , ir&pifoyv yap tvf&tet toV irvtur ii>i\s. Mf. S. Theod.
ajjideatem enim illam in forihus fitis inveniet.
&. 16. Auguft. in Speculo legit : Cogitare enim de it-
Li > qui vigilaverit pro ill, cito erit fecurits : lie
etiam I. de mor. Eccl. to. I. 699. d. excepto uno propter
illata , loco pro ilia ; Grac. // in> ; item initio , to 7/>
WvVfja&MOU TCfl rtfTHC ,
Sec.
#. 17. I ta legit Auguft. I. de mor. Eccl. to. 1.699.
c. deleta praep. in , ante omni : at in Speculo illam reti-
net , habetque fup. circttmit qnxrens
, tf
'" v"s ften-
det ; ultimoque , occurrit illis : lib. vero 2. de libero arb. to.
1. 603. e. in viis ojlendet
fe &
omni provid. occitrret
illis. S. Paulin. epift. 18. p.
ioi.a. Qui totum orbem cir-
tuit quttrens dignos fe... ? in viis diretlionis oftendit fe
hilariter,
tf
omni providentia occurrit : Mf. Corb. $$
in
viis fuis. Similiter in Mf. S. Theod. paulo veto poft,
^ iaomni pruJentia occurrit illis i Sangerm. eccttrret illis.
Gr. Vulgat<c congruit.
#. 1 8. Sic ap. Auguft. in Speculo : at I. demorib. Eccl.
to. I. 699. c. Initium enim illius veriffimum , difciplinx
concupifcentia. Gr. textui favet.
t. 19. Auguft. in Speculo, & I. de morib. Eccl. to.
(. p. 699.
d & dileftio , cuftoditio legum illius
eft
:
cuftoditio autem legum , cenfirmatio incorruptionis
eft.
Simi-
liter apud Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p.
19J.
c. cuf-
T JB.
toditio legum , cenfirmatio incortuptiotfis
eft.
In Gr*co :
dyaiTM As , Tnpnoi; ycpioit kkths" ir^stiX^ ^- ><>/*<* , s-
Ccc.uG.i a/piapclas.
#. 20. Sic habet Auguft. in Speculo : at 1. de morib.
Eccl. to. 1. 699. d. delet ejj'e. Apud Iren. I. 4. c. 8.
p.
285. a. lie : incorruptela vero proximum facit ejj'e Deo.
Ita quoque in Graeco.
f. XI. Concinit Auguft. in Speculo : at !. de mor.
Eccl. p. <5f
9. d. omittit vocem ult. perpetuum
,
quae abeffc
etiam a Graeco. in Mf. S. Theod. deducet , Gr. iiayii.
IP. 22. Auguft. in Speculo legit : Si ergo dtleilamini Jedi-
itts
j ftemmatibns , leges populi , &c. ut fup. Mf. S. Germ.
fedibus perpetuis
(5
ftanmatibus , &c. Mf. S. Theod.
fe-
dibus ptrpetuis
&
fceptris , regis , Sec. Gr. E/ it \\S i)t
tit\ fyiofois k, CMTn&ie, , rCpanoi *uZ> , T/^nsctTS topiar , &c.
Tf. 25. Hie verficulus deeft in Gracco.
V. 24. Eadem funt in Greco , detradla voce Dei. In
Mf. Corb. eft : quid jit autem fapientia > &c. Apud
Phacbad. Agin. 1. contra Arian.
p. $02. c. quid Jit fa-
pientia, &c. ut fupra.
"#.
25. Ita rurfum in Gracco.
"t. z6. Prior fententia eodem modo legitur apud Ju-
lium Hilar, pi
373.
h. pofteiiorem citat Audi. 1. de pro-
mifT. c.
jj. p. 2. col. 165. c. utraque in Grazco eft uj
fup.
if. zy. Cr.'Ost vctiJ'H/t&t tT; p'm/ui' pit , Sec.
CAPUT VII.
Versio antiqua, qujE et Volgata nostra.
1 . O Um quidem & ego mortalis homo , fi- vocem fimilem omnibus emifi plorans.
Omilis omnibus, & ex genere terreni 4. In involumentis nutritus fum, & curis
illius, qui prior factus eft, & in ventre ma-
tris figuratus fum caro
,
2. decern menfium tempore coagulams fum
in fanguine, ex femine hominis, &delecia-
mento fomni conveniente.
3
.
Et ego natus accepi communem aerem
,
&in fimiliter faftam decidi terram , & primam
Not*
magms.
5
.
Nemo enim ex regibus aliud habuit nati-
vitatis initium.
6. Unus ergo introitus eft omnibus ad vi-
hb. 1.
tarn, & fimihs exitus. u.
7.
Propter hoc optavi , & datus eft mihi
fenfus : & invocavi , & venit in me fpiritus fa-
6
' 7
i.Tim,
ir. j. Sic habet Ambrof. in Pf. 118. to. I. 1060. d.
excepto aaoterrena, loco terreni. Mfs. S. Germ. & Corb.
^
ex gencre terreno illius
,
qui pri'us finttus eft ; Mf. S.
Theod. fiilus eft
; Gr.

yvymi aptiynnti Ttfurvtrha.W

deinde ap. Tichon. reg.
J.
p. 60. h. in uttrt munis
fi-
guratus fum
caro.
#. 2. Eadem refert Ambrof. in Pf. 118. p. 1060. d.
Mf. vero Corb. excremo hab. (3
deleilamento femnii con-
veuientis ; alii
,
fomni convmierrtis ; quidam
,
fomnii con-
venient! i S. Theoder. foni convenient ; Gr. virta Quvt*-
tf. j.
Ambrof. in Pf. 118. col. 1060. d. ita legit : Et
ero r.arus hauji communem aerem , $$
Jimiliur in terram
decidi , #
primam vocem fimilem
omnibus emifi plorans.
Sic etiam in Grsco eft , nili quod loco
&
fimiliter, exftat
x, s'tt! tm oV<o>w*9h,
abfque feq. &i 8c pro emifi, Too. ,
aque; at in ed. Compl. ?xa. Auclor 1. de promid". ap. Profp.
p. 1. col.
94.
a. Vulgatae congruit , detracto uno ^poft
terram.
ir. 4. Sic Ambrof. in Pf. 118. ad verbum legit, cum
Auct. 1. de promilf. ap. Profp. p. 94. a. a Graeco abeft
vox magnis.
#.
J.
Concinit Aul. 1. de promiff. ap. Profp.
p. 94.
a. Ita quoque legit Ambrof. in Pf. 118. col. 1060. d.
fi excipias unum diverfum ,
pro aliud. Grarce , OJfeli
yip c;mi); hics&i
&c- 'n Mf. Alex, frewteuv , non /3ot-
CWtve,.
ir. 6. Ambrof. ubi fup. legit : Unus ergo omnibus eft
introitus nativitatis ad vitam , &
fimilis exitus. Auct. I.
de promilT. ap. Profp. p.
1. c. 4. p. 94. a. Unus
eft
enim omnibus introitus ad vitam , %j
fimilis exitus. Gr. Mix
At TT&ylav "so/c; tie, tw file, tifiJ 0; ts tay.
Tf. 7. Ita legunt Ambrof. in Pf.
4}.
col. 926". b. Si
Auguft. cont. Adim. to. 8. 142. d. nee differt Graecum.
Obfervandum tamen hunc verfum ap. Ambrof. legi tan-
wm in cditjs omnibus , non vero in Mfs.
LIBER SAPIENTI,E. Cap. VII.
Versio ANTIQUA, QU4
pientiae
:
8. & praepofui illam regnis & fedibus , &
divitias nihil effe duxi in comparatione illius
:
Job. 28. 9.
nee comparavi illi lapidem pretiofum :
1/. quoniam omnc aurum in comparatione il-
Vrov.
[\us ^ arena eft exigua , & tanquam lutum
'
"'
aeftimabitur argentum in confpeftu illius.
10. Super ialutem & fpeciem dilexi illam
,
& propouii pro luce habere illam : quoniam
inexftinguibile eft lumen illius.
3. %.
1 1 Venerunt autem mihi omnia bona pa-
3. 13. riter cum ilia , & innumerabilis honeftas per
Matth.
manus iHiUs
j
*
JJ *
12. & lactams fum in omnibus : quoniam
antecedebat me ifta fapientia , & ignorabam
quoniam horum omnium mater eft.
1
3. Quam fine fictione didici, & fineinvi-
dia communico , & honeftatem illius non abf-
condo.
14.
Infinitus enim thefaurus eft homini-
bus : quo qui ufi fnnt
,
participes fafti funt
amieitia: Dei
,
propter difciplinx dona com-
mendati.
1
5. Mihi autem dedit Deus dicere ex fenten-
tia , & prxfumere digna horum qux mihi dan-
tur : quoniam ipfe fapientia: dux eft , &fapien-
tium emendator
:
No
t. 8. Auguft. cont. Adim. fup.
#
prapofui illamre-
gnis ( Mfs. regimoniis
) #
fedibus , > honeftatem nihil ejfe duxi
ad comparationem ipjius : Mf. Corb. nihil effe
dixi. GrSS-
cum Vulgatae conlonat.
tf. 9. Eadem refert Auguft. cont. Adim. to. 8. 142.
d. prauer hoc ult. ad illam , loco in confpccT.il illius : Gr.
wo/i'to avrui ;
praeterea idem Grasc. habet m$(,v o.tih*toy ,
loco lapidem pretiofum; ed. veto Compl. *$m rlfim.i hoc
autem ti'/KHtw ,
quod in aliis eft , aut mendofum eft
,
aut fignificat lapidem, qui pretiofus vulgb dicitux, vere
efle vilem pr* ilia : ita Nobilius.
#. 10. Graec. extremb hab. o'7< a.>u!filov toe'* t:!7m;'
TC . II. In Gr. wJVc' , divitia , loco honeftas.
Tt. 12. A Gra:co abeft me ; loco verb feq. ifta , eft kvt> ,
dempta voce omnium, fub finem. Contra Mf. Corb. 1.
hab. quoniam omnium mater
eft.
t. 15. In Mfs. Corb. 1. & S. Theod. adjicitur to bo-
nis illius, verbo communico : ita quoque in Corb. 2. ad
tnarg. al. manu; fed hoc addhamento caret Gr. initio
quoqueipfo ica legitur ibid. 'ASa*.ui rt i/u$sv ,^6cc. Et
fine fidione didici , 8cc. item inf. conftanter , toy tmIov ,
di-
vitias , loco honeftatem , abfque priced. <f.
V. 14. Mf. Corb. 1. initio hab. hifinittts autem , Sec.
Graec. verb lit fup. 'AnKxnrm yif &c
t. 1 5. In Mfs. Sangerm. & Corb. Mihi autem det Deus
,
&c. eGr. 'E^oi /e San S>
&c fed in editt. Aid. &
Compl. JeAuw , ut in Vulg. Auctor 1. de voc. gent. c.
14. p. 15. f. fimiliter addit : quoniam ipfe #
fapien-
tix dux
eft,
crj fapientium emendatcr. Ita quoque in Gr.
In Mf. Corb. eft : quoniam pfe
Deus , Sec.
V. i6\ Ita legit Auct. 1. de voc. gent. c. 24. p. if.
f. In Mfs. 2. Corb. & S. Theod. ultimo exftat,^ ope-
rum fcientia difciplina. In Gr. fimpliciter , j,
toyaniui
#. 17. Ambrof. in Pf. 118. col. 1082. d. Ipfe enim
mihi dedit eorum
,
qux funt , cognitionem veram : & 1. 2.
de Abrah. c. 7. col. 329. a. ipfe mihi dedit eorum, qua
funt , fcientiam veram : ut fciam difpofitionem orbis terra-
rum
, $ virtutem elementorttm : quibus refpondet Grse-
cum.
$. 18. Ambr. 1. 2. de Abrah. c. 7.
col.
329. a. le-
o-it : Initium
, tf
confummationem , ($
medietatem omnium
rerum, $
divijiones temporum. Mfs. Corb. 1. & S. Theod.
Initium
, ( confummat. (5
medietatem temporum , viciffitu-
dinnm permntationes , tf
mutationem omnium morum , mu-
tationes
tf
divijiones temporum. Graec. Vulgatae congruit.
tf. 19. Ambrof. 1. 2. de Abr. c. 7. # "' curfus ,
f$
ftellarum difpofitiones. Graec. a/ia,UTu* ict/nxk? , &c. Mf.
Alex, iriavlv.
t. 20. Eadem refert Ambrof. 1. 2. de Abr. c. 7. pra-
ter vocem hcrbarum , loco virgultorum ; in Mf. 2. Corb,
& S. Theod. arborum ; in Gr. (fvjui i
est. quadrant.
Tom. JI.
4OI
ET VUEGATA NOSTRA*.
16. in manuenim illius, & nos, & fermo-
nes noftri , & omnis fapientia , & operum
fcientia & difciplina.
1 7. I pfe enim dedit mihi horum
,
qux funt
,
fcientiam veram : ut fciam difpofitionem or-
bis terrarum , & virtutes clementorum
,
18. initium, & confummationem ,& me-
dietatem temporum , vicifiitudinurn permuta-
tiones, & commutationes temporum
,
1
9. anni curfus, & ftellarum difpofitiones,
20. naturas animalium , & iras beftiarum
,
vim ventorum , & cogitationes hominum
,
difFerentias virgultorum , & virtutes radicum
,
2.1. & quxcunque funt abfeonfa & impro-
vifa , didici : omnium enim artifex docuit me
fapientia
:
zz. eft enim in ilia fpiritus ihtelligentiae
,
fandtus, unicus, multiplex, fubtilis , difertus
,
mobilis, incoinquinatus, certus, fuavis, amans
bonum , acutus
,
quern nihil vetat , benefa-
ciens,
23. humanus, benignus, ftabilis, certus,
fecurus
,
omnem habens virtutem
,
omnia
profpiciens , & qui capiat omnes fpiritus : in-
telligibilis , mundus, fubtilis.
24.
Omnibus enim mobilibus mobilior eft
fapientia : attingit autem ubique propter fuam
T JE.
it. li, Ambrof. 1. 2. de Abr. c. 7. col. 329. b. ha-
bet :
55
quacunque funt abjeondita
5 improvija : dein 1.
de Incarn. to. 2. 730. a. quia omnium artifex docuit mt
fapientia. Hieron. 1. 2. in ep. ad Eph. to. 4. p. 1. col.
349.
f. Deus docuit me japtentiam , <Jj
intelleilum fanclo-
rum ccgnovi. Fauftin. presb. cont. Arian.
p. 645. h. om-
nium enim artifex docuit me fapientia ; Mf. S. Germ, do-
cuit me fapientiam. Gr. 00a re tst %j>v7tra
jj
e/^ipccyi , eyvai*
B
7f
iAliaiif ft? zstpicc.
Tf. 22. Ambrof. 1. de Incarn. c. 10. col. 730. a. le-
git :
eft
enim in edfpiritus intelligently,fanftus , unicus , mul-
tiplex, fubtilis, bene mobilis , difertus , i-mnaculatus , ma-
nifeftus , inviolabilis , bonum amans , acutus
,
providens
,
poffibilis ; Mfs. nonnulli , acutus , impajjtbilis : horum
multa rurfus habet Ambrof. 1. 3. de Spir. S. c. 6. & 18.
col. 672. b. 693. e. & epift. 64. col.
10JI. b. Fulgent.
verb fragm. 28.com. Fab. p. 615'. 616. ita : fpiritus in-
telligentia
, fanUus , aniens , multiplex
, fubtilis , mobilis
,
dijertus
, fine inquiuatnento , manifeftus , Janus , amans bo-
num , acutus
,
qui nihil veiatur
, #
qui benejaciat. Mfs.
S. Germ. Corb. & S. Theod, qui nihil vetat benefacere. Ce-
realis adv. Maximin. c. 14. p. 673. g. fpiritus unicus , mul-
tiplex , fubtilis ,immobilis , incoinquinatus , certus
, fecurus,
amans bonum. Vigil. Tapf. cont. Varimad.
p. 746. a.
eft
enim infapientia fpiritus intelligentix
, fanilus , unicus.....
omnia potens. Graec. tsiyaflv dvrri icnvfiia voiplv , ay.cr
,
ficvoyivec. , irchuuef.ii;, hnrlav , ilkim/m , r&cvzr , a/j.otvt'jav
,
Qtvph , <bni/j.a)>
/
]ov
, fiMiyafar , 'i,v , dx.a>Mltt , tu'epyt-
7<xoV.
t. 23. Apud Ambrof. 1. de Incarn. c. 10. col.
730.
a. ita fequitur : vulnificus , benignus
, ftabilis, integer,
fine follicitudine
,
qui omnia poteft , omnia Jpeilans , 5
per
omnia penetrans fpirituum intelligibility .; Mfs. nonnulli
ibid, fpiritus invijibilium : idem Ambrof. 1. 3. de Spir.
S. c. 22. col. 700. b. leg. omnipotent
, >
fpcculator omnium ;
& fup. c. 6. col. 672. b. omnia profpiciens. Apud Cerea-
lem cont. Maximin. c. 14. p. 673. c. omnia potens , om-
nia prtefctens , tf
qui capiat omnes fpiritus intelligibiles
,
mundus
,
fubtilis. Apud Fulg. fragm. 28. cont. Fab.
p.
616. humanus
, ftabilis , certus
, fecurus , omnem habens vir-
tutem , omnia profpiciens , &
qui capiat per omnes Jpiritus
intelligibiles , mundos
, fubtiles ; Mf. S. Theod. qui capit.
Gra;ce ita : o>cha.A(itntor , fciCaicr , dcfaxte. , dftizwtcv ,
irxv'/cAvva./j.:v , irxvimhiicaw , i. Six irxf/ur
X
a
't*
r '7rr- u
~
y..{ at vttfuv , Y.a.%xpu:v , yiirn'i'a.'/'co/.
ir. 24. Auguft. 1. de nat, boni , to, 8. yo8. f. attin-
git autem omnia propter fuam munditiam ; in Mf. S. Germ.
attinget. Fulgent, refp. cont. Arian. p.
60. 61. Om-
nium mobilitantium mobilior
eft
fapientia : attingit autem
ubique propter fuam munditiam : ita quoque 1. 1. ad Tra-
fim. c.
J.
p. 73.
excepta voce mobilitatum , loco mobi-
litantium. In Gr. ns>'- ;=-? WS XttWTDU&le&i ej.'a*
Eee
4ofc
LIBER SAPIEN
Versio antiqua, qujE
munditiam.
z 5
. Vapor eft enim virtutis Dei , & emana-
tio quxdam eft claritatis omnipotentis Dei
fincera : & ideo nihil inquinatum in earn in-
currit
:
ilek. i. 3.
^6. candor eft enim lucis asternx , &fpecu-
lum fine macula Dei majeftatis, & imago bo-
nitatisillius.
27. Et cum fit una , omnia poteft : & in fe
permanens omnia innovat, & per nationesin
No
tf. 2
J.
Similiter ap. Ambrof. !. de Noe, c. ji, col.
27J.
b. Vapor
eft
enim virtutis Dei. Apud Auguft. 1. de
nat. boni , to. 8.
J08.
f. nihil inquinatum in earn in-
currit. Fulg. refp. cont. Arian. p. 61. ita legit : Vapor
eft
aittem virtutis Dei
, {
manatio quxdam claritatis om-
nipotentis Dei Jincera : ^
ideo nihil inquinamenti in illam
incurrit : itidetn 1. 1. ad Traiim.
p. 73.
exceptis his pau-
cis , Vapor
eft
enim ^ emanatio : at 1. de Incarn. Dei ,
p. 430.
extremo habet :
$
'deo nihil inquinatum in
illam incurrit. Fragtn. vero 8. cont. Fab. p. 588. $
nihil inquinamenti , ut fupra. Gr. 'At/uU yap en tm?t^ s?
fuvdiutae, , h, iiroppoia tm"; t? 7rarT0KpaTi(^i So\y,c, thtxpttK'
J i:l t?to , &c. ut in Vulg.
#.
26. Eadem legit Ambrof. in Luc. 18. col. 1488.
d. at 1. 1. & 2. de fide, col.
453.
c. 476. b. fplendor
eft
enim lucis aterna , Sec. Fulg. refp. cont. Arian. p. 61.
candor
eft
enim lucis aterna , Sec. Ut in Vulg. lib. vero I.
& 2. ad Trafim. c.
J.
p. 73. 98. & 1. de Incarn. p. 430.
fplendor
eft
enim lucis at. Sec. ut fup. Gracce : airuijyac/4ct
T1JE. Cap. VIII.
ET VULGATA NOSTRA.
animas fandtas fe transfert , amicos Dei & pro-
phetas conftituit.
2%. Neminem enim diligit Deus, nifi eum,
qui cum fapientia inhabitat.
29. Eft enim hax fpeciofior fole , & fuper
omnem difpofitionem ftellarum , luci com-
parata invenitur prior.
30. Illienim fuccedit nox, fapientiam au-
tem non vincit malitia.
T JE.
7p est tpo/loq ii'i'k' fubinde loco majeftatis-, cVe/>7(/;, p
l
"
rationis. Auct. 1. de fide orthod. ap. Ambrof. p.
3J2.
c.
Vulgatae fuccinit. Sic etiam Phaebad. Agin. cont. Arian.
p. 302. h. nifi quod initio hab. fplendor , non candor.
T(r. 27. Ambrof. 1. 4. de fide , to. 2. 547.
b. CumJit
una , omnipotens
, $
permanens in
fe , omnia innovat.
Audt. vero 1. de fide orthod. ap. eund. col.
349.
d. Cum
fit una., omnia
poteft, &c. ut in Vulg. Itidem Fulg. 1. I.
ad Trafim.
p. 73. & 1. 3. ad Monim.
p. 46. Apud S.
Paulin. epift. 38. p. 23
J.
c. per eletlas animas femet im-
minent : epift. veto 18. p. IOI. a.
&
per nationes in anu
masfanilas fe transfert , ut in Vulg. In Gr.

x7 yireaz
tit;
4
l
X*5
'0'
a; /ueTa&alvVca ,
flee.
-ft. 28. 29. Similiter in Gra:co.
$". 30. Ambrof. pariter , 1. 4. de fide, col.
547.
b.
fapientiam autem non vincit malitia : cui favet Giaecum.
Vigil. Tapf. 1. cont. Varim. p. 748. h. fapientiam au-
tem non vincet malitia. Mf. S. Theoder. fapientia autem
vindt maintain.
5.
Et fi divitiae nppetuntur in vita, quid fa-?
pientia locupletius
,
quaz operatur omnia ?
6. Si autem fenfus operatur : quishorum,
quae funt, magis quam ilia eftartifex?
7.
Et fi juftitiam quis diligit : labores hujus
magnas habent virtutes : fobrietatem enim
,
& prudentiam docet , & juftitiam
,
& virtu-
tem
,
quibus utilius nihil eft in vita homini-
bus.
CAPUT VIII.
Versio antiqua, qv je et Vulgata nostra.
t . A Ttingit ergo a fine ufque ad fincm for-
J\ titer , &dilponit omnia fuaviter,
2. Hanc amavi, & exquifivi a juventute
mea , & quaefivi fponfam mihi earn aliumere
i
& amator factus lum forma: illius.
3.
Generofitatem illius glorificat, contu-
bernium habens Dei : fed & omnium Domi-
nus dilexit illam
:
4.
doctrix enim eft difciplinx Dei, & elec-
trix operum illius.
No
V. I. Auguft. 1. de mor. Eccl. to. 1. 6*97. f. Attin-
git autem a fine ufque in finem farther , $$
difponit omnia
fuaviter : fimiliter in Job, to. 3. 669. a. & 1. 2. de lib.
arb. to. 1.
J99.
b. cui fuccinit Vigil. Tapf. cont. Varim.
p. 748.
f. h.cum Fulg. 1.2. ad Trafim. c. II. p.
100.
$c 1. de Incarn. p. 409.
detra&o uno autem. In Mf. Corb.
I. Attingit enim , &c.
t. 2. Hieron. in Ezech. 44.
to. 3. 1032. b. Hanc di-
lexi
, #
qu.tfivi ah ndolefcentia mea , ^
quxjivi fponfam
duceremihi,
^
amator fr.i
decoris ejus. Sic etiam in Grae-
co. Apud Hilar. inPf. 117. col. 427. c. d. Quxfivi
fapien-
tiam fponfam adducere rhibi
ipfi
: 8c inf. #
amator /alius
fum pulchritudinis ejus. Ambrof. 1. de vid. to. 2. 202. f.
propoftii ergo hanc adducere mihi in conjugium. Prxdeftin.
1. 3. p. 599.
b. Amator faflus fum forma ejus
, tf
hanc
quitfivi adfumere mihi :
tf
currebam
poft
earn, eo magis il-
ia elongabat a me.
#.
3.
Hilar, in Pf. 127. col. 427. c. Honeftatem glorificat ,
conviltum Dei habens : & omnium Dominus dilexit earn. Si-
militer in Grseco eft. Auguft. quoque de mor. Eccl. to.
I. 697.
f. 698. a. legit : Generofitatem magnificat , can-
tubernittm habens Dei :
($
omnium Dominus dilexit il-
lam. Mfs. etiam Cotb. 1. & S. Theod. non addunt il-
lius , ad generofitatem.
tf. 4. Ita legit Auguft. 1. de mor. Eccl. to. 1.
697.
f. In Grasco fie : ^tt/ViS
7f
eV* tSs tS Qtx Ztcishuhc. , ,
alpirti Tat tpyoiv eiVTH.
if.
J.
Auguft. 1. de morib. Eccl. to. 1.698.3. legit:
Quod
ft
bonefta eft
p
ojftffi
, qua concupifcitur in vita ; quid
fapientia efl
honeflius ,
qua omnia operatur? Vigil. Tapf.
]. cont. Varimad. p. 735.
h. quid fapientia locupletius
,
qua omnia operatur ? Grjec. El Ae twto's is iirt%viwrit
t.mfJLa. In |3/w , t/ cofitt; irMGiurfayv , Sec.
t. 6. Vigil. Tapf. 1. cone. Varimad. p.
73J.
h. Et
fi
8. Et fi multitudinem fcientix defiderat quis,
T JE.
fenfus operatur
, quis horum videtur ejfe artifex 1 Grace, tex-
tui favet.
if. 7. Eadem prorfus habet Auguft. in Speculo , fi ex-
cipias unum
^fapientiam , loco
tf
prudentiam. Similiter in
Mf. Corb. 2.
55 fapientiam docet. Aug. vero 1. de mor.
Eccl. to. 1. 698. a. legit -.fobrietatem enim fapientia da-
cet
, $$ juftitiam
, $ virtutem
,
quibus utilius nihil
eft in
vita bommis : de hoc autem prolato a fe teftimonio ita
dilTerit 1. 1. retraft. to. 1. col. 9. d. testimonium
poftti
de libra Sapientia fecundum codicem noftrum , in quofcrip-
tum erat: Sobrietatem enim fapientia docet , & juftitiam
,
& virtutem :
f
fecundiim hac verba dijjerui res quidem ve-
ras , fed ex occajione mendofitatis inventus dim codices
ejnjdem Interpretationis veriores habeant : Sobrietatem enim
,
& fapientiam docet, & juftitiam, & virtutem : his enim
nominibus Latinns Interpres quatuor illas virtutes
, qua maxi-
ms in ore philojophorum ejfe adfolent , nominavit has au-
tem quatuor virtutes in eodem libra Sapientia fuis nominibus
appellatas
, ficut a Gracis vocantur , long? poftea reperimus
in codicibus Gracis. Apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad.
p. 735-
h- fc : Sedji juftitiam quis diligit : labores ejus ma-
gnas habent virtutes : fobrietatem enim
, tf
prudentiam docet 1
juftitiam ,
virtutem dat credentibus /ibi , quibus nihil utilius
eftin
vita homimbus. In Mfs. Corb. & S. Theod. Et
fi
jufti-
tiam quis diligit : dileclio hujus magnas habet virtutes
.-fo-
brietatem autem,
tf
prud. Sec. Sangerm. & S. Theod.
fo-
brietatem enim
, tf fapientiam docet. Graec. Kl f/ fuctio-
CvtW ayeoma. ti? ci ttohoi tuvIuc. etc,* a.ptiaa' cuippocvrm yap *
g,
ypitMiy Ix.J'iSjimu , &c. ut in Vulg.
$. 8. Hilarius in Pf. 127. col, 427. c. Et
fi
multam
quis cognitionem
defiderat , novit
&
qua a principio
funt ,
y,' qua futura funt tonfpicit. Vigil. Tapf. 1. cont. Va-
rimad. p. 736. a. fie : Sed fimilitudinem fcientia quis de-
fiderat ? notam faciei , fcit grMerita $5 futuri frafag eft
:
LIBER SAPIENTI^E.
VERSIO ANTIQUA,
Q
U jE
fck prxterita, & dc futuris xftimat : fcit ver-
E T
tis.
Cap. IX.
VuiGATA NOSTRA.
403
fuths fermonum, & diffolutiones argumen
torum : figna & monirra fcit antequam fiant
,
& eventus temporum & fxculorum.
16".
Jntrans in domum meam, conquief-
cam cum ilia : non enim habet amarirudinem
converfatio illius, nee taedium convi&us il-
9.
Propofui ergo hanc adducere mihi ad lius , fed lxtitiam & gaudium
convivendum : fciens quoniam mecum com-
municabit de bonis , & erit allocutio cogita-
tionis & txdii mei.
1 o. Habebo propter hanc claritatem ad tur-
bas , & honorem apud feniores juvenis
:
1 1
.
&acutus inveniar in judicio , & in con-
fpe&u potentium admirabilis ero , & facies
principum mirabuntur me
:
1 2. tacentem me fuftinebunt , & loquen-
tem me refpicient , & fermocinante me plu-
ra
,
manus ori fuo imponent.
1
3. Prxterea habebo per hanc , immortali-
tatem : & memoriam xternam his
,
qui poll
me futuri funt, relinquam.
1
4. Diiponam populos : & nationes mihi
erunt fubditx.
1 5. Timebunr me audientes regeshorrendi
:
in multitudine videbor bonus , & in bello for-
No
fcit vtrfutins fermonum
, $$
(hlitticnes argumentorttm : figna
$$ prodigia fcit antequam fiant ,
,'
finrt temporum
5 fa-
cniorum non ignorat. Mf. Corb. 2. Et Jimilitudinem fcien-
tia dejiderat qui ? fcit praterita... 2? difpojttiones argumento-
rum i item in Curb. & S. Theod. difpojttiones argumento-
rum. In Graeco : E/ Jt % Kowrrtifiat iroiil ti;, otJ'c t
apy^cucc , g, id /ueMotlat tina^eit' iiriiajat spoipcj; hoyuv , i,
T-CQiic. ahryfzdfluir' oy/mtx jt, repala. 7tpoyituox.il , * ixCdatis
xxiput j- yjpotut.
ir. 9. Hilarius in Pf. 127. col. 41/7. e. legit : Judica-
vi igitur banc adducere ad convivendum mecum. Graece
fimplicirer , irpot ov/n^!ucir , deinde lie : ti'Jug oti sVj ftot
ev/u&yxoi; ciyaAut , if
Trct&uvtw; ip^tliSuv i) >viri' i. e.
fciens quia erit mihi confultrix banorum
, & allocutio cti-
rarum '> txdii.
if. 10. Mf. Corb. 2. cxtremo hab. apud feniores
5
jtl-
venes : ira nempe correclum videtur alia manu , fed ma-
le ; nam in Gr. eft irctpa. ntpioZ.wripaig no;. In Corb.
vero altero ult. vox juvenis jungitur cum verfu feq.
V. II. A Grajco abiunt ult. ifta :
&
facies principum
mirabuntur me : in Mfs. S. Germ. & Corb. 1. legitur ad-
mirabuntur me,
Tf. 12. Mfs. z. Corb. & S. Theod. ferunt fermocinan-
tem me. Graec. vero Vulgatae favet.
if. 15. Ambrof. I. 3. de fide, to. 2. 500. d. fie ha-
liet : Per banc habebo immortalitatem. A Graeco pariter
abeft adverb. 1. praterea; reiiqua ut in Lat. fup. in Mf.
Corb. legitur propterea.
~t. 14. Mfs. 2. Corb. ultimo ferunt mihi eruntfubjefla. Gr.
V7my'ij\7xl jj.u.
ilt . iy. 16. Vix melius e Graco.
-f. 17. Mf. S. Germ, prima manu habet : quoniam im-
mortalitas cji in cogitatione fapientia: alia vero, fed recen-
tiori
,
quoniam immortalis
eft
: item Mf. S. Theod. quo-
niam immortalis
eft
in cogitatione fapientia : Corb. quoniam
immortalitas
eft
in cognitione , &c. Apud Fulg. 1. \. ad Mo-
nim. c. 6.
p. 49.
Hxc cogitans quoniam immortalitas
ejl in cogitatione fapientia. Apud Vigil. Tapf. 1. cont. Va-
rimad.p.
732. b. immortalitas in cogitatione fapientia. Ccx-
1 7. Hjec cogitans apud me , & commemo-
rans in corde meo : quoniam immortalitas
eft
in cognatione fapientia."
,
1 8. & in amicitia illius deleftatio bona, &
in operibus manuum illius honeftas fine defec-
tione
, & in.certamine loquelae illius fapientia
,
& prarclaritas in communicatione fermonum
ipfius : circuibam quxrens, ut mihi illam ailu-
merem.
1
9. Puer autem eram ingeniofus , 6c forti-
tus fum animam bonam.
20. Et cum efTem magis bonus , veni ad
corpus incoinquinatum.
21
.
Et ut fcivi quoniam aliter non pofTem
elTe continens, nil! Deus det, & hocipfum
erat fapientix , fcire cujus effet hoc donum
:
adii Dominum
, & deprecatus fum ilium , 6c
dixi ex totis prxcordiis meis :
T &..
c'e.. on ssiv aburao'a. cV evyfsv;!c. )MC..
b. Ie-
operi~
Y.hll. , &c
t. 19.
t.
i3. Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad.
p. 732.
git :
5
amicitia illius deleilatio bona : & infra : ii.
bus manuum fapientia honeftas fne dejetfione
, $ in certn-
mine fermonum ejus imtfartalitas
& -vita aterna
, in com-
municatione Zierborum ejus ilaritas perpetua. Graece : i. hi <et-
f>4'5
a'7a8K,j, cV ttoic/j
Xfipar ciuTtis -Tc^'Cy.-
t) cV evyfvftycta'a o/Wa mi; tppotwi;
, ^ tu-
rn in Lat. fup.
Ita legunt Ambrof. epift. 31. col.
917. b. &
Auguft. 1. 10. de Gen. ad lit. to. 3. 268. c. cum Graco.
ir. 20. Ita Auguft. 1. 10. de Gen. ad lit. col. 268. c.
ornifsa 1. conjunct,
gj. Gr.Mlmov J~i dyecic; ut , &c.
t. 21. Tichon. reg. 3. p. 53. g. Cum fcivi quia ali-
tor non
poffum effc continens , nifi Deus Jederit
, 5 hoc ip-
fmn erat fapientia , Jcire enjrts hoc donum
effet : adii Do-
minum
, S3
deprecatus fum. Auguft. epift.
137. to. 2. <A.t.
c. Et citm fcirem quia nemo potcft effc continens , niji Deus
det,
5
hoc ipfum erat Japientia
, fcire cujus
eJJ'et hoe do-
num : adii Dominum , S$
deprecatus
fum ilium : fimilirer
ep.
144. & 188. col. 469. a. 696. f. item I.
9. confef.
to. 1. 184. e. & !. de f. virginit. to. 6. 362. g. & I. dc
bono viduit. col. 380, g. & 1. de fpir. & lit. to. 10. qj.
c. Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad.
p. 750. g. quia nana
cjje
poteft continens , nift Dens det
, / hoc ipfum fapientia
erat fcire , niji cujus effet hoc donum. Bonifac. II. epift. 2.
Cone. to. 4. 1689. c - Sc' quia Hon
poffrtm ejfe continens,
niji Dens dederit
, & hoc ipfum erat fapientia
, fcire cujus
effet hoc donum. Aul. 1. 1. de voc. gent. c. 24. p. k,
a. Ut fcivi quia aliter noti poffttm effe continens , niji Deus
det, &c. ut in Vulg. Sic etiam in Mf. S. Theod. & aliis
2. Corb. eft', non poffum. Apud Arnob. jun. 1. de Trin.
p. 233. f. Citm fcirem quia nemo poteft continens
effe, ni-
ji Dens det
, $ hoc erat fapientis
, fcire cujus
effet hoc do-
num : 5 accefp. ad Dominum
, tf
deprecatus
fum eum. E6
pariter alludit Tertul. de vel. virgin, c. 13. p. 314. a .
dicens : a Deo confertur continentia virtus. In Grasco :
IVks cTe o/< b'x twiais ecsmki s>ze*7:i; , sit /j.ii Qtoi e\a
,
1 Ticro sT' viv ffcm;fais to a'J t/ca rivet,
;t ;<,a< , &c.
CAPUT IX.
I. Keg.
tuo,
VERSIO ANTIQUA, QUA- ET VuLGATA NOSTRA.
Eus patrum meorum , & Dominemi- 2. & fapientia tua conftituifti hominem,
fericordix
,
qui feciiti omnia verbo ut dominaretur creaturx, quxa te fac.a eft,
3. ut difponat orbem terrarum in xquitate
NoTJE.
2. Lucif. Cal. loco cit.
$
fapientia conftituifti homi-
ui dominetur crcatura , qua a tc fatla eft.
Itidem
2. de verit. pra-d. p. 466. prster
#.
I. Lucif. Cal. 1. 1. pro. S. Athan. p. igj. c. Deus if
pareutum,t$ Domme mijericordiarum
,
qui fecijli omnia ver- nem
bo tuo. Fulg. 1. 2. de verit. praed. p. 466. Deus paren- apud Fulg. 1. 2. de verit. praxi. p. 466. pr<e:er hoc
, (^
turn noftrornm, 1$ Domme mifericordia tua., qui fecijli om- fapientia tu.t. Ita quoque in Mf. Sangerm. In Gr. *, t>7
owpiai en x.(t]tcx.ti!ctQtt; ktipuirm , \tx StCTtiC, tut lno ci*
yttopiitm ;.'. ualut.
t. 3. Eadem refert Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan,
Eee ij
nia verbo tuo. Grace. ; trovrtprnt , kj Ky'eie t? it&ye, <,<t
itoii,<sxc, t-j. -ira.tTo. cV hbyu (\. In ed. Compl. deeft ci
poft hive..
Tom. II.
Pfal. I I
J.
Id.
I. Par. 28.4. y.
Z.Par, 1. 9.
Prsv. 2. 22. 27.
/in. I. I.
404
LIBER SAPIENTIvE. Cap. IX.
Versio antiqua, qujG et Vulgata nostra.
& juftitia, & in directione
cordis judicium deducet me in operibus meis fobrie, & cuf-
judicet
:
tOdiet me in fua potentia.
4.
da mihi fedium tuarnm aOiftricem far- 12. Et erunt accepta opera mea, & difpo-
pientiam, & noli me reprobare a pueristuis: nam populum tuum jufte, & ero dignus fe-
5.
quoniam fervus tuns Cum ego, & tilius dium patris mei.
13.
Quis enim hominum poterit fcire con- ifai.40.
filium Dei J aut quis poterit cogitate quid velit 1 3.
Deus?
*""
14.
Cogitationes enim mortaliumtimidcC,
I1
I".cir.
& incertx providentix noftrx.
2. id.
1
5. Corpus enim, quod corrumpitur , ag-
gravat animam , & terrena inhabitatio depri-
mit fenfum multa cogitantem.
1 6. Et difficile xftimamus quae in terra funt
:
ancillx tux , homo intirmus , & exigui tern
poris , & minor ad intelle&um judicii cSc le-
gum.
6. Nam & fi quis erit confummatus inter
filios hominum , fi ab illo abfuerit fapientia
tua, in nihilum computabitur.
7.
Tu elegifti me regem populo mo, &ju-
dicem filiorum tuorum , & filiarum :
8. & dixifti me xdifkare templum in mon-
te fan&o tuo , & in civitate habitationis tux & qux in profpe&u funt , invenimus cum la-
altare, fimilitudinem tabernaculi fancti tui , bore. Qux autem in ccdis funt quis inveftiga-
quod prxparafti ab initio : bit ?
9.
& tecum fapientia tua
,
qux novit opera
1
7. Senfum autem tuum quis fciet
,
nifi tu
tua
,
qux & affuit tunc cum orbem terrarum dederis lapientiam , & miieris fpiritum lanc-
faceres , & fciebat quid effet placitum oculis turn tuum de altiffimis
:
tuis , & quid directum in prxceptis tuis.
1 o. Mitte illam de coelis fanftis tuis , & a
fede magnitudinis tux, ut mecum fit & me-
cum laboret, ut fciam quid acceptum fit apud
te:
1 1 . fcit enim ilia omnia , & intelligit , &
N o
praeter vocem animi , loco cordis*! Gr. -\vyji;. Fulg. 1. 2.
de verit. prjed. p.
466".
& difponat orbtm terra in xquita-
te
$$
juftitia , <
diredione animi judicium judicet.
It. 4. Fulg. l.de verit. p.sed. p. 466. leg. pariter : da
mihi fedium tuarnm affiftricemfapientiam. Itaquoquein Gr.
tf.
J.
Ita Greece ad vetbum. Ennod. pro fynodo ap.
Sirmond. to. 1. p. 1614. d. ait : homo infirmns , tf
exi-
?.' icuworis , ad intelleclitm no perveniet. A Mf. Corb. 2.
abeft
tf.
?. 6. In Mfs. 3. Corb. & S. Theod. deeft 1. con-
junct, nam. Gi^cuni Vulgatjc favet.
Tfr, 7. Gr. 2f'jUJ rrpotlhu ^aci^a *oe?fc , &c. ur Cup.
't . 8. Graec. initio hab. fi'ii; ofMSofj.v.Qa.i iacr. Sec.
Mi's, quoque Sangerm. & Corb. dixifti xdificare templum ;
i'ubinde iidem Mfs. cum altero S. Theod. loco altare , hab.
ram ; Gr. iuQtc.su&itt.
jf. 9. Auguft. 1. de morib. Eccl. to. 1. 698. c.
tf
te-
eiim fapientia ,
qux novit opera tua
,
qux adfnit tunc citm
erbem terrarum jaceres
, #
fciebat quid placiturum effet ocu-'
(is tuis. Gr... Kj'smftfteni it dfiso*
' opbaiptclc, w , &c.
Grace pariter deeft tua , fup. poll fapientia , ficut in Mf.
S. Theod.
f. 10. Fulg. 1. 2. de verit. prxd. p. 466. Mitte il-
lam de cutis fantlis tuis, >
de fede magnitud. tux, ut me-
cum Jit <$
mecum laboret , ut fciam quid acceptum fit co-
ram te. Gr. 'EZ
)
x.TTOS'Siter ai/lvii i% icyluriparut *
Jj
citso %p'.rx
t\oiyiC,
Qy
Ti^ot aurvt ,'ira Gv/u.-aapn<sx /4
r
.i X.OVHZW, |c, yt'j>
t! wapts&f hi Trttpz Qoi. Mf. S. Theod. pariter
, tf
mine
illam a fede magnitud. Sec.
t. 11. Eadem refert Fulg. 1.2. de verit. praed. p. 4.66.
nee aliter Gra:ce , nifi excipias vocem ult. Aoi , pro po-
tentia. In Mf. S. Theod. deducet me in operib. bonis
fobrie.
t- 12. Grsce J'la/.pitto, pro difponam.
tf . 1 $. Auguft. 1. 12. de civir. Dei , c. 1
J.
to. 7. %i\.
b. & Fulgent. 1. 2. de verit. pra:d. p. 466. Qjtis homi-
num potejl
( Fulg. poterit
)
fcire conjilium Dei ? aut quis
poterit cogitare quid velit Dominus ? Auft. 1. de fing. cle-
ric, ap. Cypr. p. 527. Vulgata: fuccinit ad verbum. Grsc.
T/s I'J.p
ariphiTcor, ytatQilai fwitK ?; i? tic, z*%vfiyfaQnai
il GsVn Ki/'e<o5 ; edd. Aid. & Compl. so';.
-fr. 14. Auguft. 1. 12. de civir. Dei, c. ij. habet :
Cogitationes enim mortalium timidx
, >
incertx adinven-
tiones noflrx : at 1. 5. de Trin. to. 8. 805. a. Vulgatae con-
gruit. Ita quoque Auft. 1. de fing. cleric, p. 527.
cum
Fulg. I. 2. de verit. prasd. p. 466. 467. In Gr...
j,
jV<-
ttpctteTi et,! liciiiia.1 M/J.u>.
f,
iy. Ita legit Auguft. 1. j.deTrin. to. 8. 805. a.
& 1. 2. deGen. to. l. 677. b. cum Fulg.l. 1. ad Monim.
c. 1?. p. 13. 5c 1. 2. de verit. prxd. p. 467. Itidem Leo
M. fer. 95. p. 182. f. & Auct. ep. ad Demerriad.
p. 48.
a. At Auguft. 1. 12. de civic. Dei, c. 15. col, 315. b.
18. & fic correclx lint femitx eorum, qui
funt in terris , & qux tibi placent didicerint
homines ?
19.
Nam per fapientiamfmatifuntquicun-
que placuerunt tibi Domine a principio.
T /E.
habet : Corruptible enim corpus , &c. ut fup. fimiliter I.
14. col. 351. c. e. & 1. 19. c. 4. col. 546. e. necnonl.
6. op. imp. to. io. 1 358. b. Hieron. verd 1. 2. in ep.
ad Ephef. to. 4. 3^9.
f. Conuptitile enim corpus aggro-
vat animam
, $
terrenum hoc uberaacultan fenfum eppri~
mit multa curantem* Auct. 1. de ling, cleric, ap. Cypr.
p.
J26".
b. deprimit terrena cegitatio fenjum multa cogi-
tantem : at inf. 527.
Vulgata; furriagaturad veibum. Gsxc.
(t^aplot 7j3 QufJ.it fixpvtti
^X
1"""
J Pf'-
i T0 7EA.5 stj.-c;
nt Tccsvipgttnl} a.
~t. 16. Auguft. 1. 6. op. imperf. to. 10.
13J8.
b. le-
git : Et difficuiter aftimamus , &c. ut in Vulg. at L 3. de
Trin. to. 8. 8oj. a. Et dijpeile xjlimamus qux in terra
funt :

qux in perfpetlu funt , &c. ut l'upra. Apud Hie-

ron. in Zach. 12. col. 1784. b. haec pauca : Quxinca-
lo funt quis inveftigabit ? Apud Fulg. 1. 2. de verlr. prstd.
p. 467.
tota ut in Vulg. practer unum in each , pro in ca-
lls ; fed frasim. 8. cont. Fab. p. j88. in coelis, ut fup.
Graece : Kai /jim; f'ns^4 toc rri yuc,'
g. tz at yjp'h
tvpicxoiAfi pitla. icon. Ta As i fe^etoti t.'; iir/j.aoi ; Ml. S.
Theod. hab. mveaiemus cum labore, &c.
f. 17. Ita legit Auguft. 1. 3. de Trin. to. 8. 8oy. a.
excepto uno Jciit , pro fciet : at 1. de morib. Eccl. to. 1.
698. d. e. hab. Senfum tuum ergo quis fat , &c. ut fup.
nifi quod tollit tuum, poft fanllum. In Mfs. S. Germ. Si.
Corb. quis fcivit. Hieron. in Zach. 12. 10. 3. 1784. b.
poft ult. verbum ~t. pracced. invefltgabit , proxime ad-
dit : niji quod tu dedijli fapientium , < fpiritum fanilum
tuum
mififli
de exceljis. Fulg. vero 1. 2. de verir. prad.
p. 467. Senfum enim tuum quis Jciet , niji tu deAeris
fa-
pientiam
, j miferis fpiritum tuum de altijjiniis ? & fragm.
8. cont. Fab. p. j83. Senfum autem tuum quis fcivit
,
nifi
dederis
ftp. g mif.fpir.
tuum de alttjfimis? & 1. cont.
Faftid. c. 18. p.
3JJ.
Senfum autem tuum quis fciet, ni-
fi
tu dederis
fap. ^ mif. fpir. fancium tuum de alt-JJtmis ?
Graec. BvMt it m rlss-fta , st
fi* cu ieXu-ittt; Qotpin
,

tvtft\-cK 1 Sec. ut in Vulg.

#. 18. Hieron. in Zach. 12. to. 3. 1784. b.
$fic
cm-
reltx funt femitx eorum
,
qui verfantur in terra
, {5
qux ti-
bi placent eruditt funt homines. Nee diverfa leguntur Grx-
ce. In Mf. Corb. iic : Et
fi
correptx funt , &c. in Germ.
Et
fi
corredx funt , &c. Subinde ap. Auguft. 1. de mor.
Eccl. to. I. 698. d.
tf
qux tibi placent didicerunt homi-
nes. Apud Fulg. 1. 2. de verit. pr*d. p. 467. Et
fic
cor-
rettti funt femitx eorum ,
qui in terris funt , ^
qux tibi
placent didicerunt homines : limiliter in Mf. S. Germ, di-
dicerunt homines.
t. 19. Auguft. I. de mor. Eccl. to. 1. 698. d. Et per
fapientiam fanati funt ; nee addit plura. Itidem Fulg. 1.
2. de verit. prasd. p. 467. In Gr. etiam , j. i?t Qtflst,
iQuXnnon , omiliis his , qux fequuntur in Vulg.
*3*
LIBER SAPIENTIjE. Cap. X.
405
CAPUT X.
Vbrsio antiqua, qu/e et Vulgata nostra.
Gen. I.
7
Gen. z.
7-
Gen. 4.
S.
Ge.
7.
II.
Gen. II.
a.
ir. In fraude circumvenientium ilium af.
fuit illi, & honeftum fecit ilium.
1 2. Cuftodivit ilium ab inimicis , & a fe-
duttoribus tutavit ilium, & certamen forte
dedit illi ut vinceret
i
& fciret quoniam om-
nium potentior eft fapientia.
1%. Haec venditum juftum non dcreliquit,
Gen. 19
37. II.
1. TT yEc ilium, qui primus formatus eft a
JTjL Deo pater orbis terrarum, cum folus
eflet creatus , cuftodivit
,
2. & eduxit ilium a deli&o fuo , & dedit illi
virtutem continendi omnia.
3.
Ab hac ut recefiit injuftus in ira fua, per
iram homicidii fraterni deperiit.
4.
Propter quern, cum aqua deleret terram, fed a peccatoribus liberavit eum : defceridit-
fanavit iterum fapientia
,
per contemptibile que cum illo in foveam
,
lignum juftum gubernans. 14. & in vinculis non dercliquit ilium,
5.
Hxc & in confenfu nequitiae cum fe na- donee afferret illi fceptrum regni, <3c poten-
tiones contuliffent , fcivit juftum, & confer- tiam adversus eos, qui eum deprimebant : &
vavit fine querela Deo , & in filii mifericordia mendaces oftendit
,
qui maculaverunt ilium
,
& dedit illi claritatem xternam.
1
5. Hxc populum juftum
,
& femen fine
querela liberavit a nationibus
,
quae ilium de-
primebant.
16. Intravit in animam fervi Dei, & fletit
Gen.1%
5.10.
fortem cuftodivit
6. Haec juftum a pereuntibus impiis libera-
vit fugientem , delcendente igne in pentapo-
lim
:
7. quibus in teftimonium nequitiae fumiga-
bunda conftat deferta terra , & incerto tempo- contra reges horrendos in portentis & fignis.
refruclushabentesarbo'-es,&incredibilisani- 17. Et reddidit juftis mercedem laborum
mae memoria ftans figmentum falis. fuorum , & deduxit illos in via mirabili : <5c
8. Sapientiam enim praetereuntes , non tan- fuit illis in velamento diei , 5c in luce fteltarum
turn in hoc lapli funt ut ignorarent bona , fed per noftem :
& infipienticc fuas reliquerunt hominibus me- 1 8. tranftulit illos per mare rubrum , <5c
moriam , ut in his
,
qux peccaverunt , nee la- tranfvexit illos per aquam nimiam.
tere potuiffent.
1
9. Inimicos autem illorum demerfitin ma-
9.
Sapientia autem hos, qui fe obfervant , re
, & ab altitudine inferorum eduxit illos.
a doloribus liberavit.
1 o. Haec profugum ira? fratris juftum dedu-
xit per vias reftas , <Sc oftendit illi regnum Dei,
& dedit illi fcientiam fantrorum : honeftavk
ilium in laboribus , ck complevit labores il-
lius.
No
fr. 1. Auguft. epift. 164. to. 2.
J7J.
d. Hac ilium,
qui primus fatius ejl , patrem orbis terrarum , cum folus efi-
Jit
creams, cuftodivit. Mf. S. Germ. n. if. qui primus
fin-
flus ejl pater orbis, Sec. Corb. I. qui primus fithts ejl
, pa-
trem orbis , Sec. Ml". S. Theod. qui fitius ejl
,
patrem orbis
,
Sec. Co'rb. 2. fintlus ejl
,
patrem orbis. Gr. Au7w irpul'tt-
aviaree Trct-ripa xoa^V piotai ttliSrerla /;epwas.
fr. 2. Ita legit Augufl. ep. 164. col.
575.
d. una cum
Graeco. In Mf. S. Theod. to delicto fuo , id fubnedtitur
,
f
eduxit ilium de limo terrx ; quod etiam legitur in mul-
tis Bibliis , tefte Nobilio ; in Gr. nequaquam , nee ap. Au-
guft. fupra.
t. 3. In Mfs. Corb. 1. & S. Theoder. exftat : Ab
hac cum recejjit homicidii frateruitas deperiit ; in altero
Corb. fimiliter frateruitas , fed fecunda manu tantum
,
nam prima fcriptum erat , fratemitatis , ut etiamnum exftat
in Mf. S. Germ. n. 15. & aliis plerifque libb. tefte Lu-
ca Brugenfi. In Gr. ciJ t*(pox,7o?oi; Qurx-xuulo ^vpio'.c. , fra-
tricidis furoribtts Jimttl periit.
ir. 4. In Mf. S. Theod. legitur : terram iterum falva-
vit fapientia : item in Corb. 2. falvavil , fed fecunda ma-
nu; prima vero
, fanavit. In Gr. Ai ov xaTXXM/fy/Lterw ym
xxmi Atceoise Gotpla. , Sec. Propter quern inundatam terram
rnrftts falvavit fapientia ; turn codex al. addit :
> contemp-
tibile lignum jujlus gubernans : Gr. vero ut ki Lat. fupra.
#.
J.
Mfs. 2. Corb. ferunt : fcivit juftum , (5
/ervavit
fine querela Deo
, $$
in filiis mifericordia , Sec. Mf. S. Theod
.
fj>
in filiis mifericordia! , &c. Gr. e?pe ( Mf. Alex, cum
Compl. cyru) tok Alxatw , XjtTttpHttv ivrot ot'fiefirnor &ia ,
k, mrixw.( Mf.Alex.TejtviiC ) n-w> i;-^yait, l%vfcf ipi^a^e.
Tfr. 6. A Grueco abefl prsepolitio , ante pereuntibus :
fubinde Mf. Sangerm. hab. defcendentem ignem in penta-
poli : hoc ult. in pentapoli', pariter eft in Mfs. Corb. 2. &
S. Theod. In Gr. tpw/vnai
-Kvf xaraQi/stov irerjatsn'^iun;.
1?. 7. Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. initio ferunt
,
cujusm teftimonium; pauloquepoft Germ, babent arborcs
,
Ideo jufti tulerunt fpolia impioruin
,
2.0. & decantaverunt Domine nomen fanc-
tum tuum
, & vidricem manum tuam lauda-
verunt pariter :
21. quoniam fapientia aperait os muto-
rum, ck. linguas infanrium fecit difertas.
T ..
non habentes. GiXce : 01? etti ftetp/tiQiey k, XT?>,;<::y apzii
KafirotpopirTct rpv'lx, Sec. j imperfecta gnmimbusfrttilifican-
tes arbores , &c.
1^. 8. Grace, pro lapj! funt , hab. i^dSycar , Ixji funt
;
cset. quadrant.
Tfr. 9. Grarc. Sofia J 1 rt; %sp7ru:xvTUC i/thv sic 7Tivcci
ifpvtxlo
.
if. 10. Mfs. Sangerm. & S. Theod. cum Corb. duo-
bus initio legunt : }\ac autem profugum , Sec. Gr. Au7n
tpvyafa. , Sec. ut in Vulg.
ir. 11. A Mfs. Sangerm. Corb. 8c Gr. abeft tj illi, -pod
affuit. In Mf. S. Theoder. lie : circumveniunt Hit , ad-
fuit , Sec.
Tfr. 12. Grace, tollit ilium, poft verbum tutavit.
Tfr. 13. Grsce pro a peccatoribus , legitur c'
xy.apTt'a;
,
a peccato; tollitur vero que
,
poft defcendtt ; deeft pariier^?(e
in Ml. Sangerm.
ir . 14. Mf. Sangerm. qui deprimebant qui macula-
verunt ipfum ; item ipfum, in Coib. uno.
T?. 1
J.
In Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. omnia
ut in Vulg. praeter ult. comprimebant. Itidem apud Fuig.
1. 5. ad Monim. p. 46. Gr. eg fQnst fa&ivlav.
ir . \6. Apud Fulg. I. 3. ad Monim.
p. 46. omnia ut
in Vulg. excepto uno Domini, loco Dei ; ita quoque in
Mfs. Sangerm. Se Corb. 2. & Graeco.
i'. 17. Grace, ultimo hab. e/; miww v/j.<paq , j, tti <p'yx
a.spoi>t tw tuy.lx' in velamentum die
, ^ in lucem ftellamm
per noflem ; Mfs. Sangerm. S. Theod. & Corb. duo, noilc.
ir. 18. In Mfs. Sangerm. & Corb. fecundo , tranftu-
lit illos mare rubrum ; ita quoque in Graeco. Corb. addit ,
j tranfduxit illos , Sec. Gr. j. J'myayev , Sec.
Tf. 19. Gracce, loco demerfit in mare. Sec. KarsXMKff,
*, ex. [lotiv; ddas-y anCpaCif dv%'s , Sec. demerjit , i$ dt
profunda abxjfi ejecit eos , Sec.
if*fr. 20. 21. Simiiia legunturGra^e.
Gen.
37. 28.
Gen. 41. 40,
Ad. 7. 10,
Exod. I. II
j
Exod. T4. 22.
Pfal.77.ll.
Excd. 12.
3J.
Exod. 1 j. 1.
<mm*
4o6 LIBER SAPIENTIiE. Cap. XI.
CAPUT XI.
VeRSIO ANT I QUA, QU.C ET VurGATA NOSTRA.
Excd. 1 6. i.
Exod. 17. 12.
Nj. 10. 11.
1. T"V Irexit opera eorum in manibus pro-
-LJ pheta: fancti.
2. Iter fecerunt per deferta, quae non habi-
tabantur : & in locis deferris fixerunt cafas. :
3.
Steterunt contra hoftes, & de inimicis
fe vindicaverunt.
4.
Sitierunt , & invocaverunt te
,'
& data
eft illis aqua de petra altiffima , & requies li-
tis de lapide duro.
5.
Per qua; enim poenas pafii funt inimici
illorum , a defeclione potus fui , & in eis
,
cum abundarent filii Ifrael , ketati funt 5
6. per hsc , cum illis deefient , bene cum
illis actum eft.
7.
Nam pro fonte quidem fempiterni flu-
minis
,
humanum fanguinem dedifti injuftis.
8. Qui cum minuerentur in traductione in-
fantium occiforum, dedifti illis abundantem
aquam infperate
,
9.
oftendens per fitim, quxtuncfuit, quem-
ndmodum tuos exaltares , & adverfarios illo-
rum necares.
1 o. Cum enim tentati funt , & quidem cum
mifericordia difciplinam accipientes , fcierunt
quemadmodum cum ira judicati impii tor-
menta paterentur.
1 1
.
Hos quidem tanquam pater monens
probafti : illos autem tanquam durus rex in-
terrogans condemnafti.
12. Abfentes enim & prxfentes fimiliter
torquebantur.
13. Duplex enim illos acceperat tacdium,
& gemitus cum memoria praeteritorum.
N o
f. 1. Gr. fingulariter hab. at
'Xftpi , in maim.
"Hr. 2. Ml. Sangerm. her feccrunt per deferta
,
qua non
inbabitantur : [ in locis fecretis fixcruni cafas. Similiter
Li fecundo Corb. nil! quod hab. 2. maim , cajlra ; prima ve-
ro , cafas. Alter Corb. qua non inhabitabantur : in locis
ficretis
fix.
cafas. Mf. S. Theod.
5
in locis fecretis
fixe-
rutit cajlra. Gr. Aiufivoxr tpvfj.01 dsUrjcf *, a/ Scc'toi;
i7Ti%ay cawca;.
a", 3. Itidem Grace.
#".
4. In Mfs. Sangerm. & Corb. 2. poftponitur aqua
huic voci , altifjima. In Gr. ix. Trtrpai; dapelopat iiAap , No-
bil. aqua de petra durifjima.
TV.
J.
A Gra;co abfunt tota ifta : a defeclione pouts
fui ,
5 in eis , cum abundarent filii Ifrael , latati funt. In Mf.
Corb. fecundo deeft rantum
j , ante in eis ; in altero Corb.
tit , potus fui , ineo , &c. in Sangerm. potus fui , in ea, Sec.
If. 6. In Mfs. S. Germ. & Corb. fecundo : per hac
,
.71 illis deeffet , &c. ut fup. In Gr. Ala t7 , dcto! aV-
f'drlii 1 evfp"/ericav.
~fr. 7. Grace.
'
KvVi $w irn7n5 was irclctftv , ai'juali au-
ipoaSci Tttfte$tt]ts\ Mf. Alex. tu&cxS*'''
"
' e>
Profo"-
te quidem fempiterni flttminis , finguine immundo turbati.
't. 8. Gr. fubdit : tft eas7J0 rvmrntliM J'ltnarjpt.a.loiy
Sec. in redargutionem pracepti de occidendis parvulis , &c.
ut fup.Mf. Sangerm. initio hab. Quin comminuerentur in
tradull.&LC. Corb. 2. extremo , infperata falutis ; Gr. ve-
ro fimpliciter , wcbirisuz > ut in Vulg.
tf. 9.
Giaec. itiifiA fid t? to'7e //iIks -irHq n<; vsnvcv/]l\ts
ixi\ecaf i. e. cflendens per fitim ,
qua tuncfuit, quomodo
md-jerfarios pumvijfes.
#. 10. Grxcum :
'
07e yap itxetp iSrucav , xai-xep Iv iKst
.aJwitSfici > 7)'a<!J
|
'K'csi c* 0^7/1* x/iifG^ecc/ a'sfCs?? eC-
f. 11. Similiter in Gr. prater hoc ulr. x.a.TaS'in.^uy
t ^iiraca; , cciidemuarM iuterrogajli.
\*"#".
12. I 3. Grc. Kei wiro/lts As 5. Ta/icV/E? , &c. ut
in Vulg.
tf. 14. Graec. pro commemorati funt Dom. hab. '-5'ko
t\s Krp.V , fenferunt Dominum ; tollit vero feqq. admiran-
us infintm cxitus ; quae etiam abfunt a Ml. Sangerm. n. 1
j.
tf* 1/. Grace, loco^m^.i, exilat xcaau , rf* j <?c lo-
l-evit.
2.6. 22.
Inf. 16.
I.
/<r. 8.
7
1
4. Cum enim audirent per fua tormenti
bene fecum agi , commemorati funt Domi-
num
,
admirantes in finem exitus.
15. Quem enim in expofitione prava pro-
jeclum deriferunt, in nnem eventus mirati
funt , non fimiliter juftis fitientes.
1 6. Pro cogitationibus autem infenfatisini-
quitatis illorum, quod quidam errantes cole- Jf. i
bant mutos ferpentes, &beftiasfupervacuas,
a
4
immifirti illis multitudinem mutorum anima-
lium in vindiftam
:
1 7. ut fcirent
,
quia per qua: peccat quis
,
per hax & torquetur.
18. Non enim impoffibilis erat omnipo-
tens manus tua
,
quae creavit orbem terrarum
ex materia invifa, immittere illis multitudi-
nem urforum, aut audaces leones,
1
9. aut novi generis ira plenas ignotas bef-
tias , aut vaporem ignium fpirantes , aut fo-
ndodorem proterentes, authorrendasab ocu-
lis fcintillas emittentes :
20. quarum non lolum lxfura poterat illos
exterminare , fed & afpedus per timorem oc-
cidere.
2 1
.
Sed & fine his uno fpiritu poterant oc-
cidi perfecutionem pafli ab ipfis faftis fuis
,
& difperfi per fpiritum virtutis tua; : fed om-
nia in menfura , <3c numero , & pondere dif-
pofuifti.
2.z. Multum enim valere , tibi foli fuper-
erat femper : &. vinuti brachii tui quis refif-
teti
T M.
co deriferunt , aVsTwc? '/*tvc/w"i; , repudiaverttnt deriden-
tes ; deinde , sVi ii>.ti fa/t ly.Qettjiur
t fyaifioxav
, b-'y i'/jotz
Aaa.o;; J i-\wcali" in
fine
eventuum mirati funt , non
fi-
milia juftis fitientes. In Mf. Corb. 2. derijerunt
, ifii
fi-
tientes in finem
eventus mirati funt , non fimiliter juftis
fa-
cials : item in Sangerm. S. Theod. & Corb. primo , 5
fimiliter jujiis faciens.
ir. 16. Mfs. duo Corb. cum Sangerm. & S. Theod.
fcribunt iniquilates , non imqttitatis ; Gr. aJ\./y.,a;.
t. 17.
Itidem Grscce , detra&ouno
> , ante torquetur.
tf. i3. Auguft. 1. 1. de Gen. ad lit. to.
3. 126. b. le-
git : qui fecifli mundrtm ex materia informi : itidem 1. 1.
de Gen. to. 1. 649.
d. fed monet aliquos habere codi-
ces , de materia invifa : ita quoque legit Auct. quaeft. ex
utroq. Teft. ap. Aug. to. 3. 104. a. Similiter Vigil. Tapf.
1. cont. Varimad. p. 730. b. Kon enim impoffibilis erat
manus tua , qua creavit orbem terrarum ex materia invifa.
Grace. Ov 1/d.p Trip (i TrxtloAvvctptiz
Q* y^up , , yjiooucc to
Xoo,uo ii, dfiipfiV VMS > &c. ut lup.
T&. 19. Mfs. Sangerm. & Corb. 2. hab. plenas
^ igno-
tas s
addit Corb. aut vaporem igneum ; Corb. I . & S.
Theod. plenas am ignotas bejlias
, aut vaporem igneum
,
&c. In Gr.. &v/j.x-x*vpu$ 6fot; c.~/tu;t;, Slot Truperrior <pv-
iutTcti a&ita , deinde , ii Qpopaig Mnpivpierii y.a.'stv , J"cir$s
V opi/xoLTOir OTnvkv&cs afpxxnTirla.;.
Tv. 20. Gr. Vulgatae reipondet.
"t. 21. Grace loco feqq. poterant occidi perfecut. paffi ab
ipfis fiHis fuis , habetur , irt cur iSurculo wi ti7; J lime, A;v_-
8/te? 1 cadere poterant ab ipjo jttdicio perficutionem pajji ,-
fubinde deeft
;';.'
, ante menfura , ficut in Mf. Sangerm.
Augufr. vero tract. 1. in Joh. to. 3. 295. a. & 1. 12.de
civit. Dei, c. 18. to. 7. 317. e. conftanter legit : om-
nia in menfura-, <$
numero,
tf'
pondere
dtfpofnifli ; & 1.
cont. adverf. leg. to. 8. 553. b. omnia in menfura
conjiituijli ; Gr. Jjt'/^a;.
it". 22. Auguft. 1. 19. contra Tauft. to. 8.
330. c. ita
le;;it : Multum enim valere , libi Jolifttferatfemper : &vir-
tuti brachii tui quis contra fiabit 1 nonnulli codd. ibid, fcri-
bunxfnpererat , non fitperat ; Sangerm. vero, n. if,
fu-
perat ; Grace. ;rxpes-u Mf. S. Theod. addit :
^ imperii
virtutis brachii tui , &C. Gr. . y.piru
fcpstyjmt (\ , &c,
LIBER SAPIENTIvE. Cap. XII.
Versio ANTIQUA, QU et Vuigata nostra.
407
Deut.
29- 18.
22*
23.
Quoniam tanquam momentum ftate- odifti eorum quae fecifti : nee enim odiens ali-
rx, fie eft ante te orbis terrarum, & tanquam quid conftituifti, aut fecifti.
gutta rods antelucani
,
quae defcendit in ter- 26. Quomodo autem pofiet aliquid per-
ram. manere
, nifi tu voluiifes ? aut quod a te vo-
z\. Sed mifereris omnium
,
quia omnia po- catum non eflet, confervaretur \
tes, & diflimulas peccata hominum propter 27. Parcis autem omnibus : quoniam tua
poenitentiam. . . funt Domine, qui amas animas.
x 5.
Diiigis enim omnia quae funt, & nihil
NotjE.
f, 13. Ita Auguft. 1. 19.com. Fauft. col.
330. c.Grae-
te ponitur 5 , lotus , ante orbis terrarum; 8c pro ante-
lucani , habetur o'f>8/wt)> antelitcana.
tr. 2.4. Concinit Auguft. 1. 19. cont. Fauft. col.
330.
c. ficut Aut. quaeft. V. & N. Teft. ap. Aug. to. 3.95'.
C. Item Victor Tun. 1. de pcenit. ap. Ambr. col. 603.
C. nifi quod hab. negligis , loco dijjimulas : Gr. irapcpat;
\
ultimo , e'e, ^elavoiav , loco propter pcenitentiam.
Tf.
2J.
Hieron. 1. 1. in ep. ad Ephef. to. 4. 327. f.
Diiigis omnia
, > nihil abjicis eorum quajecijli : neque enim
odio quid habens condidifti. Auguft. 1. 19. cont. Fauft. col.
330. c. diiigis enim omnia qua funt ,
tf
nihil odifti eorum
qua
fecifti; nee enim odio habens aliquid conftituijjes. Gr...
j,
yJfr /ifswarn iv (iro'wac,' n'Je yap h niaZv it y.alitx.iva-
ea;' nee addit , aut
fecifti ; quod etiam ult. abeft a Mfs.
Sangerm. & Corb. duobus.
~f. 26. Eadem refert Auguft. 1. 19. cont. Fauft. to.
8. 330. d. praeter hoc 1. Quomodo ergo, loco autem. Gr.
lie; o\s tftuter at t; , &c.
t. 27. Ita legit Auguft. 1. 19. cont. Fauft. lib. veto
cont. Adim. col. 118. g. fie : quoniam tua funt omnia*
qui animas amas. Grace. o7<
'
hi AecWa ipai-\vx^
CAPUT XII.
Versio antiqua, qu/e et Vuigata nostra.
1. S^% Quam bonus & fuavis eft Domine
v^/ fphitus tuus in omnibus !
2.. Ideoque eos
,
qui exerrant
,
partibus cor-
ripis : & de quibus peccant , admones & al-
loquei'is : ut relicta malitia , credant in te Do-
mine.
3.
Illos enim antiquos inhabitatores terra:

fan&x tux
,
quos exhorruifti
,
4.
quoniam odibilia opera tibi faciebant
per medicamina , & facrificia injufta
,
5.
& filiorum fuorum necatores fine mi-
fericordia, & comeftores vifcerum hominum,
& devoratores fanguinis a medio facramento
tuo,
6. & au&ores parentes animarum inauxi-
liatarum, perdere voluifti per manus paren-
N o
V. 1. Auguft. 1. 19. cont. Fauft. to. 8. 330. d. legit:
Bonus enim fpiritus tuus
eft
in omnibus. Sic eiiam Victo-
tin. Afr. 1. de princip. diei
, p. 292. h. cum Mf. San-
germ. In Corb. primodeeft tantiim Domine. In Gr. To jap
ayhapTw (\ -Kicv/Aa tziv w -aaii. lncorruptus enim tuus
fpi-
ritus
eft
in omnibus.
Tfr. 2. Apud Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 219. f. ita
legitur : Propterea quod hos , qui exjecrarint pat-ibus , corri-
pis : ^? eos ,
qui peccant , admonens alloqiteris : ut derelilla.
tnalitia. , credant in te Domine : at mendofus hJc videtur
Luciferi codex ; vel potius vitiofa operum ejus editio Lug-
dun, ubi legitur : exfecrarint patribus , pro exerrant parti-
lus i Graece enim ex flat : Aio t; na^nriTrrotlai kcct o\lyor
i^yX-H'
Ide hos, qni exerrant, partibus corripis , id eft,
per partes
, )
paulatim. Ap. Auguft. 1. 19. cont. Fauft.
to. 8. 330. d. Propter quod eos, qui exerrant
,
partibus cor-
ripis :
tf
de quibus peccant , admonens alloqneris , &c. ut in
Vulg. Ira quoque in Mf. Sangerm. In Corbeienfi 2. Prop-
ter quod hos ,
qui exerrant , &c. ut in Vulg. In Mf. S. Tbeod.
admonens alloqneris , ut fup. apud Aug. Graece , x, It c's
ayLxpraiMW vitaiu.ifjtymy.uy risftehi; , &c. Vi6torin. Afric. 1. de
princip. diei
, p. 292. h. cum Vuigata concinit ad ver-
bum.
Tf. 3. Mf. S. Germ, ita fert cumGr. Et illos enim an-
tiquos inhabitatoresfancla tua terra odiens. Similiter in Corb.
2. nifi quod ult. verbo odiens , id fubneftitur , exhorruifti ;
fed alia manu. Apud Lucif. Cal. 1. de reg. apoft.
p. 219.
f. fimpliciter : Illos enim antiquos inhabitatores terra tua
ediens.
t.4. Lucif. Cal. 1. de reg. apoft.
p. 219. f. quoniam
edibilia tibi opera faciebant per medicamina
, <$ facramenta
injufta. Similiter in Mfs. SS. Germ. & Theod. quoniam
tdibilia tibi opera. In Gr. sVi t t^isa w/xWei tp'iot.
ipttfiJ.ay.uoit , j, Tf>is7ac amlvc,.
t. y.
Apud Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 219. f. haec
pauca exftant : $3'
filiorum necatores Jine mifericordia vo-
luifti pcrdert
, Sec, de
t. 6. omilfis illis quae interfunt in
turn noftrorum
,
7.
ut dignam perciperent peregrinationem
puerorum Dei, qua; tibi omnium charior eft
terra.
_
8. Sed & his tanquam hominibus pepercif-
ti, & mififti anteceflores exercitus tui vef-
pas
, ut illos paulatim exterminarent.
9.
Non quia impotens eras in bello fubji-
cere impios juftis , aut beftiis faevis , aut ver-
bo duro fimul exterminare :
_
10. fed partibus judicans dabas locum
pce-
nitentia;, non ignorans, quoniam nequam
eft natio eorum , & naturalis malitia ipibrum,
& quoniam non poterat mutari cogitatio il-
lorum in perpetuum.
T M.
Vulg. In Mf. Corb. i.deeft tantiim
tf
in principio : in
Corb. altero fie ,
tf
per
filiorumfuorum , &c. ut in Vulg. vox
tamen fuorum addita videtur ibid, recentiori manu
1
; tolli-
tur vero
^
ante vocem devoratores. In Mf. Sangerm. le-
gitur :
J
filiorum necatores fine mifirk. & comeftores
-vif-
cerum hominum
, devorationem
$
fanguinis a , &c. In Grae-
co : -likion it (p^'tat, tttihivjju.tac, , i, c-majxvf iycer a^pcoir.'ttey
napy-uv 6'iiax
, i, a'/parie. , txph* pivsafcixc en ,
&filiorum ne-
catores fine mifericordia
, comeftorum vifcerum humanarum
caminm epulum
, tf
fanguinis , de mediofacramento tuo. In
ed. CorBpl.
nv^ayx^aW

Mpain'yay <s;cpx.w, *. OoiVav
j, J-
ftttTOS'^ in Mf. Alex, loco pivs-afclas tr , eft
^Va; Gf/aav
,
pro (Js-as 6*cfcr- in ed. Aid. ^vsac, TC
f
das' in Compl.
/Mjs-at
hlas. Notandum hsec verba , a medio
facramento tuo in
multis codd.Latinis transferripoft ifta , perdere
voluifti
quae legunrur
t. feq. fed male , ut notat Lucas Brug.
tf". 6. Itidem Grace, nifi excipias vocem a&ivlac,, pro
auSores
; ajetV/n; autem
, feu aMjrjip , quifua manufept-
rimit
, vel mantis
fibi
aut altis
affert.
t.7. Lucif. Cal. 1. de reg. apoft.
p. 219. f. ut di-
gnam percipiant peregrinationem
filiorum Dei
,
qua tibi om-
nium carior
eft
terra. Gr. f,a *%u, dmulay
oXltfia, Of?
xa\S'wy , m irapa 001 -naiSv Ti/uiu>Tu]it
y!i.
t. 8. Similiter habet Lucif. Cal. 1. de reg. apoft.
p.
219. f. nil! quod delet tui
, poft exercitus; & loco pau-
latim, ponit in partes; Gr. XKTaSg^"'? ct. ut in Vulg.
#.
9.
Lucif. Cal. ubi fup. Non quia impotens eras impti-
gnare
, impios
juftisfubjicere , aut
beftiitfaviffimis , ant ver-
bo duro
fimul perdere. Grsec. Ov\ aAvtalSy cV irxpali^u
ao&uc. iXixa'ius il?rcxup>x<; oX^rai, $ 6/><V$ Ae/ycT , $ My^
aTTOTop.01 vip i't iKrpi-^ai.
If. 10. Eadem refert Lucif. Cal. 1. dereg. apoft.
p. 219.
f. Item Auguft. cum 1. 2. de nupt. & concup. to. 1. 311.
b. turn 1. 3. op. imperf. to. 10. iofo
-
. c. ab his ,non igno-
rans, &c. Mf. Corb. I. extremo hab. non poterat mutari
cogitatio cordis illorum in perpetuum. Gr, v ^ aftayn
MJItpat; abTwit tl\ to i'.'unt.
ExoJ. 13. 30.
Deut.
7, 12,
408
VERSIO ANTIQUA, QU
1 1
.
Semen enim erat maledidum ab ini-
tio : nee rimens aliquem, veniamdabas pec-
cads illorum.
1 2. Quis enim dicet ribi : Quid fecifti ? aut
quis ftabit contra judicium tuum \ aut quis in
confpe&u tuo veniet vindex iniquorum ho-
minumJ aut quis tibi imputabit, fi perierint
,
nationes, quas tu fecifti?
1
3. Non enim eft alius Deus quam tu, cui
t. Tu.
J.
7.
cura efl- de omnibus , ut oftendas quoniam
non injufte judicas judicium.
14.
Neque rex neque tyrannus in confpec-
tu tuo inquirent de his quos perdidifti.
1
5. Cum ergo fis juftus, jufte omnia dif-
ponis : ipfum quoque
,
qui non debet puni-
ri , condemnare , exterum aeftimas a tua vir-
tute.
16. Virtus enim tua juftitiac initium eft :
& ob hoc quod omnium Dominus es , omni-
bus te parcere facis.
17. Virtutem enim oftendis tu, qui non
crederis efle in virtute confummatus , & ho-
rum
,
qui te nefciunt , audaciam traducis.
1 8. Tu autem dominator virtutis
,
cum
tranquillitate judicas, & cum magna revc-
rentia difponis nos : fubeft enim tibi , cum
volueris, pofle.
1
9. Docuifti autem populum tuum per talia
opera
,
quoniam oportet juftum efle & hu-
manum , & bonx fpei fecifti filios tuos : quo-
niam judicans das locum in peccatis pceni-
N o
LIBER SAPIENTIjE. Cap. XII.
ET VULGATA NOSTRA.
"Jp. II. Lucif. Cal.de reg. apoft. Semen erat malediUum
mb initio: nee time!, aliquam veniam ilabas peccatis eorum.
Auguft. 1. 3. op. imperf. to. 10. iojd. c. Semen enim il-
iorum malediSum ab initio. 1. vero 2. de nupt. 6e concup.
to. 1. 311. b. cum Vulg. Semetien im erat mated, ab initio.
Conduit Au&. 1. de promiir. ap. Profp. p. 94. a. nee aliter
in Gracco eft : item fequitur : iAi tubaZifjfyii rirtc , s'p e'i
ir. iz. Sic habet Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. ad hoc
ufque , ant quis in conffetlu tuo. Mf. S. Germ, cum Ccrb. fe-
cundo habet : aut quis in confpetcum tuum , See. Hie au-
tem fententia quae intermedia eft in Vulg. extremo le-
gitur Graece hoc modo : A rk tie Konasaxsb cm ihtvanai ix.J'ix.'^
hutu cc//xft>y clrtp&Tuv ; aut quis ad jiandum contra te veniet
vindex pro iniqttis bominibtts 1 initio vero port dicet , deeft
vox tibi.
ir. 1 3. Gr. Oure yap e$s tV/ rr\w Qy$fj.tMt 7Ttp\ iratrw,
trx i\t\ty\e, oft v* aSi/.ac, i'ttfitac,. Mf. S. Germ. Nee enim
efi
alius Dens quam te , cujus cura
eft
de omnibus , ut often-
das quoniam non injufte judicafti. Similiter in Corb. fecun-
do ; fed ultimo additur judicium.
if. 14. In Gr. Olrt fraCMuc , jf Tt/'&wo; anTOpOatyfHCai
Aviistjat eta irepl if a.Toi\tiae.
ir. 15. Mfs. SS. Germ. 8c Theod. non legunt condem-
ti.-.re , fed condemnas. Similiter Corb. duo \ adduntque
tf
exterum , &c. in Corb. tamen fecundo conjunct. {
alia
rhanu fcripta videtur. Apud Aug. I. qusft.c. 53.
to. 6. 13.
g. ipfum quoque
,
qui puniri non debeat , condemnare , exte-
rum xftimas a tua virtute: & ita emendatum eft e Mfs.
codd. & edit. Eraf. nam in Rat. & Lov. erat : qui pu-
niri debeat , condemnas
, tf
exterum exiftimas. Apud Gre-
gor. M. 1. 3. moral, c. 11. pariter , condemnas
,
exte-
rum aftimas. Grsece , durot , rot ( opiihotra x.txawnxi ,
KUTaAtuciKi < MOTtVfci' uynidpGS tus <sh; Svra/*;wc,.
tf. 16. Ita Auguft. 1. quaeft. to. 6. 23. g.
Viclor Tun.
autem I. de pcenit. p. 603. c. legit :
^ ciirn Jis omni-
um Dommus , omnibus te parcere facis. Gr. K) t -Trailat
it /iC-TTot^m -, Trarlo ipal'iQai vrcuT' Ml. Alex. Qi ironX.
ir. 17. Sic apud Auguft. 1. quaeft. to. 6. z\. g. prx-
ter ulr. ifta , fed in its , qui fciunt , audaciam traducis.
la Mfs. Sangern^ Corb. duob. 3c S. Theod. $ bos
, qui
fciunt,
audaciam traducis. In Gr. K/ <* rot; til out , tb bpamz
i&hx-'S-
MC. Alex, in t/Jooi.
^, l2. Auguft. ubi fup. T fiutem Dominus virtutum
,
. urn tranqttillitatt judicas
, $
cum magna reverentia difponis
kos : &inPvom. z. to. 3. 904. c. ac in Pf. 2. to. 4. col.
5. a. T auttm Domini ytrtmis , (Htn tranqutilitati juMcas
:
tentiae.
20. Si enim inimicos fervorum tnornm,
& debitos morti , cum tanta cruciafti atten-
tione, dans tempus & locum, per quaepof-
fent mutari a malitia 5
a.1. cum quanta diligentia judicafti filios
tuos
,
quorum parentibus juramenta & con-
ventiones dedifti bonarum promiflionum ?
_
2z. Cum ergo das nobis difciplinam , ini-
micos noftros multipliciter flagellas , ut bo-
nitatem tuam cogitemus judicantes : 6c ciim
de nobis judicatur , fperemus mifericordiam
tuam.
2%. Unde & illis, qui in vita fua infenfa-
te & injufte vixerunt, per hasc, quaccolue-
runt , dedifti fumma tormenta.
^4. Etenim in erroris via diutiiis errave- Sup. 1
runt, deos aeftimantes hsec, quae in animali-
I
^-
bus funt fupervacua , infantium infenfatorum
**"*'
more viventes.
25. Propter hoc tanquam pueris infenfatis
judicium in derifum dedifti.
26. Qui autem ludibriis & increpationibus
non funt correcti , dignum Dei judicium ex-
perti funt.
27. In quibus enim patientes indignaban-
tur, per haec quos putabant deos, in iplis
cum exterminarentur videntes , ilium, quern
olim negabant fe nofle, verum Deum agno-
verunt : propter quod & finis condemnatio-
nis eoium venit fuper illos.
t &.
at in Pf. 6. col. 24. 1). T autem Domine virtutum , Sic. In
Ml. S. Theod. Dominator Domine virtutum , &c. Gr. Xv
&c. Victor Tun. 1. de pcenit. p. (J03. c. cum Fulg. 1. 1.
ad Monim. c. 12. p. 11. & 1. 2. ad Tiofim. c. 12. ha-
bet :
fubeft
enim tibi , ciirn voles
> pofj'e. Ml. Corb. 2. cum
velis , pojft.
Gr. tot tt*i;,T0 AutaSrai.
V. 19. Lucif. Cal. 1. i. pro S. Athan. p.
19J.
d. le-
git : Docuifti populum tuum per talia opera ,
quoniam opor-
tet juftum ejje ,
f$
human*
J
bonx
fpeifeciftifilios tuos. Mfs.
S. Germ. & Corb. duo addunt
,
quoniam das locum i
peccatis panitemia. Gr. otj Ai'/m? fVi a.,u.aftnfj.atsi /inattucu'
item fup. loco (5/
humanum , fimpliciter , (piioj^panroi.
f.zo. Mf. Sana;erm. poft hanc vocem , attentione
,
fubdit,
tf
liberaftt ; fie etiam in Mfs. S. Theod. & Corb.
duobus. Graece , loco
$$ liberafti , eft jc, AtvGeuc, , quod uk.
Nobil. venit , tf
parjimottia ; turn fequitur Av5
Xf
8'"5 &
t. 21. Ad verbum e Graeco.
"t. 22. Gr. extremo non addit vocem tuam, ad mife-
ricordiam: tollit quoque Mf. Sangerm.cum Corb. primo ,
Sc S. Theoder. in Corb. altero iubneftitur, fedmanu re-
centiori.
tf. 23. Graece loco ultimor. per hxc ,
qua coluerunt , 8cc.
exftat, lia Tar !i\iuv t&aiuYioa<; fiJ
tMtfidrur ,
per propria
abominationes torjifti.
ir. 24. Graec. lubdit tc iylpZr , inimicorum , voci ani-
malibus ; ultimoque pro viventes , hab. \sviUli$ , decepti.
I^.
2J.
Ita Aug. in Pf. 9. 46. f.
"t. 2.6. Mf. S. Germ, cum Corb. altero : Qui autem lu-
dibriis increpationis non correpti funt , Sec. Mf. S. Theod.
ludibriis , increpationibus , Sec. Gr. Oi* <fs irar/tlai; itsm-
Huttuc, (Mh w^itvUiIk , dein ai,lar f? xp'ittr wafawu. Apud
Auguft. in Pf. 9. 46. f. Hi autem hoc judicio non correcli
,
dignum Deijudicium expertifunt i turn addit: Qui ergo non
earriguntur ifto
occulta Dei judicio , dignijTtme Hlo
manifift
punteutnr.
ir. 27. In Mfs. S. Germ. & Corb. altero (ic : In his enim
qua patiebantur , molefti ferebant , in quibus patientes in-
dignabantur propter quod
tf
finis
condemnation^ illis ve-
niet. Ita quoque in Mf. S. Theod. pr*ter hoc uk. illo-
rum venit. In Corb. 1. priora tantiim exftant ut fup. Apud
Vigil. Tapf. 1. cont. Varim. p. 734.
c. ita : Verebuntur
eos quos putant deos , i quibus txterminabuntur , videntes
ilium quern dim negaiant , Deurn verum agnovtrunt, QtIK.
Vukaix faver.
LIBER
SAPIENTI^E. Cap.
XIII.
4
9
CAPUT XIII.
Versio
'Rom
A NT I QUA, QV M ET VuXCAfA NOSTRA.
,i.
i. T7 Ani autem funt omnes homines, in fpes illorumeft, qui appellaverunt deos ope-
V quibus non fubeft fcientia Dei : & de fa manuum hominum
,
aurum & argentum
his qua: videntur bona, non potuerunt in-
Deut. 4,
19. 17.
3-
telligere eum qui eft
,
neque operibus at>
tendentes agnoverunt quis elfet artifex :
2. led ant ignem , aut fpiritum , aut citatum
aerem , aut gyrum ftellarum
,
aut nimiam
aquam, aut iblem & lunam, restores orbis
terrarum deos putaverunt.
3.
Quorum h fpecie deledtati, deos puta-
verunt : fciant quanto his dominator eorum
fpeciofior eft : fpeciei enim generator haec
omnia conftituit.
artis inventionem, & fimilitudines anima-
lium, aut lapidcm inutilem opus manus an-
tique.
1 1
.
Aut fi quis artifex faber de filva lignum
rectum fecuerit, & hujus docte eradat" om-
nem corticem
, & arte fua ufus , diligenter
fabricet vas utile in converfationem vita;,
12. reliquiis autem ejus operis, ad prxpa-
rationem efca: abutatur :
13. & reliquum horum
,
quod ad nullos
ufus facit
, lignum curvum , & vorticibus ple-
4.
Aut fi virtutem
, & opera eorum mirati num , fculpat diligenter per vacuitatem fuam
,
funt, intelligant ab illis, quoniam qui haec
fecit, fortior eft illis :
5. a magnitudine enim fpeciei & creatu-
re ,
cognofcibiliter poterit creator horum vi-
deri
:
& per fcientiam fuae artis figuret illud, & af-
fimilet illud imagini hominis
,
14. aut alicui ex animalibus illud compa-
ret, perliniens rubrica , & rubicundum faciens
fuco colorem illius , & omnem maculam
,
6. fed tamen adhuc in his minor eft que- qux in illo eft, perliniens
rela. Et hi enim fortafie errant , Deum qua>
rentes , & volentes invenire.
E.i. 7.
Etenim cum in operibus illius conver-
11. fentur, inquirunt : & perfuafum habent quo-
niam bona funt quae videntur.
S. Iterum autem nee his debet ignofci.
9.
Si enimtantum potuerunt fcire , ut pof-
fent aeftimare faeculum : quomodo hujus Do-
minum non facilius invenerunt?
10. Infelices autem funt, & inter mortuos
No
if . I. Mf. Sangerm, Vani funt autem omits homines,
quibus non
fubeft
fcientia Dei, &c. Coib. fee. quibus non
eft
jcientiit Dei. Graec. Mara/o/ jj.tr yap Ttavrzc, aiS/awTOl
epucn , of? irapyv e? otyruelot , &c. Vani enim omnes ho-
mines natura
,
quibus aderat Dei ignoratio , &c. Apud Au-
guft. 1.
1
5. de Trin. to. 8. 967. f. haec leguntur : de iis
qua videntur bona , non potuerunt fcire eum qui
eft , ne-
que operibus attendentes agnoverunt artificem. Ica quoque
in Graeco. Apud Cypr. 1. 3. Teftim. p. 321. b. neque ope-
ra attendentes cognoverunt quis effet artifex : iimiliter 1. de
exhort, ad mart. p. 263. c. excepto uno agnoverunt.
$\ 2. Eadem refert Cypr. 1. 3. Teftim.
p. 321. b. ad
verbum ; at 1. de exhort, ad mart. p. 263. c. legit, aut
lunam, omittitque reilores orbis terrarum. Similiter hab. aut
lunam Mf. Corb. 1. Apud Auguft. 1. ij. de Trin. to. 8.
967. g- fed aut ignem, aut fpiritum , aut citatum aerem,
aut gyrum ftellarum , aut violentiam aquarum , aut lumi-
naria coeli , reilores orbis terrarum deos putaverunt . Ita
quoque in Graeco ,
praeter unum !xict ofup , violentam
Vel nimiam aquam , loco violentiam aquarum.
f. 3. Cypr.ctim exhort, ad mart.
p. 264. a. turn 1.
3. Teftim. p. 321. b. legit : Quorum
Ji
propter fpeciem hoc
etftimaverunt , fciant quanto his DominusJit fpeciofior ; nee
addit plura. Auguft. vero I. ij.de Trin. to. 8. 967. g.
Quorum quidemfifpecie deletlati , hxc deos putaverunt : fciant
quanta dominator eorum melior
eft
; fpeciei enim generator ea
creavit. Similiter in Mfs. Sangerm. Corb. fee. & S. Theod.
quanto dominator , abfque medio his. Graecum etiam Au-
guftino favet.
t- 4. Eadem leguntur apud Cypr. & exhort, ad mart.
p. 264. a. & 1. 3. Teftim. p. 321. b. praeter hxc pofterio-
ra , intelligant ab ipjis ,
quoniam qui hxc conftituit fortia ,
fortior
eft
illis. Ita etiam ferunt Mfs. S. Germ. S. Theod.
& Corb. duo ,omifsa tantum voce fortia. Apud Auguft. 1.
15. de Trin. to. 8. <)6j. g. Aut
fi
virtutem
, operatio-
nem eorum mirati funt , intelligant ab his
,
quanta qui hac
conftituit
, fortior
eft
. Graec. E/ J; Avtct/xtv
, j,
Ivt'pyuar iv.-
irtoyivlss , Sec. ut ap. Aug.
#.
J.
Eodem modo legit Auguft. 1. ij. de Trin. to.
8. 968. a. nifi quod hab. poterat , non poterit. Graece ita :
*V. yap ,KE7e8if; Hmcch; xltZfJ.tt.TW , dva.*
!
j,;< a y;v;itf/pyii;
dvTuv OfapErrai. In ed. Aid. ponitur
j, ,
poft xmocm;
i
in
Compl. it, xttMtvtK > K) x.lic/j.i.Tov. Apud Hilar. 1. 1. de
Trin,
p. 770. a. fie : de magnitudine enim operum ,
c$ puU
Tom. II.
15. & faciat ei dignam habitationem ,
&'
in pariete ponens illud, & confirmans ferro,
16. ne forte cadat, prolpiciens illi , fciens
quoniam non poteft adjuvare fe : imago enim
eft, & opus eft illi adjutorium.
1
7. Et de fubftantia fua , & de filiis fuis
,
& de nuptiis votum fociens inquirit. Non
erubefcit loqui cum illo
,
qui fine anima eft :
18. & pro fanitate quidem infirmum de-
precatur, & pro vita rogat mortuum, &c in
T JE.
chritndine
creaturarum
, confequenter generatiotium
conditor
confpicitur. Apud Gregor. M. 1. 26".
moral, c. 8. per ma.
gnitudinem
enim creator*
#
fpeciem
, poteft intclligibilner
creator videri.
t. 6. GrC. arV 'ip.^ hr\ tVtois i's-' fufftyti M1/7M , Bid
w
t. 7. Gracce
, loco perfuafum habent
, lie,
isu^iicxt -in
o-\a , perfuadentur afpetlu.
t. 8. Graec. llcaiv Ji v'A.' dvro) Quyfruroi.
Tf. 9. Ita legit Aug. 1. 2. de doftr. Chr. to.
3. 32. f.
at ep.
yy. to. 2. 1 30. d. habet : Ciim tantum valorem
,
ut p
often 1 teftimare fxculum , Dominum ejus non facilths m-
ventmnt. Graec. E/
>
K
^
tow <%? tiStm , ",.
J-itamtl
roxacx.&anor at'Zvcc' rcvnlcvv ^(<j-7ro'1w7Tai ra.X'ov i-/_ tSpsv
;
y. 10. Similia in Graeco.
~fr. II. Graec. Ef' /e k, -t[- JmjtoVc? riKror tvnivyjov fed.
Aid. tMiwTca
)
tpvrov sKirpio-a;, 7r!pii^f<i;y eu/ciatiai; wdtrct
tov
tpwovJvTX , j, TfxwaVW evtaprtrSg xctTsaavcvse
yji-
aifiw mtvot; efc v-iwptQlxv a>SV Nobil. Aut ji quis ligna-
rius faber lignum bene mobile fecuerit
, > hujus dode'era-
dat corticem omnem
, $ arte ufus , decors fabricet vas uti-
le ad
minifterium vit.z ; Mfs. S. Germ. S. Theod. &; Corb.
fecundus
, in converfatione vita.
t. 12. Mfs. SS. Germ. & Theod. cum duplici Corb.
reliquias autem
, &c. Gr. t^ /s diro&MfiKT
y Mf. Alex,'
u7rof,jfifAara
; extremo pro abutatur
, conftanter
, dnaoi-
0; c^'x^M^n 1 infumens fatiatus
fit.
*. 13. Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. duo hab.
#
vertkibus plenum ; Gr.
*, J'^ei? ov/wsrnpuKos' turn fequitur,
*ctuv eyM-rtr hi z-iripiMt* dpylec^ dun
, fumens fculpjit
diligenter per otium fuum , &c.
't. 14. Graec. A 'Cua tivi cutsmT u/nc'aay duro , &c. aut
alicui vili ammali illud comparet , &c. ut in Vul^.

^'
y*
P
c
\
&
^'"oa
'
a"Tv ocvx 3$,m v.rwjjLat , ciT tci'x
%%.& dvro , dmpctMO-dlAvoq cif'upa- i. e.
& faciens ei dignam
habitationem
, in pariete pofnit illud, confirmans ferro.
If. 16. Gr. ira
^ if
nn x.cclu7rle>) , Trpoevontev dvr^
,
&c. tie forte cadat, profpexit illi, &c.'uffup.
t. 17. Mf. Sangerm. Et
defnbft.fua , tf filiis fuis , tf
nuptiis
, Sec. ut fupra. Graec. Tlspi J i KTV/jdTuv , i, yifiott
c.v%
, k. Tticrur wystvyjifj.iva, it. <u%uitTtu tm d^v'xa 7rgyt-
f. 18. Graec.
5,
ivtp\ ttyj vyittat rl d&m$ sirauosl-
to.1 , Trcp't <Te ^aii5 rat nupt d'^r.T, mpi <ti iiriMpa; t.f
direipDTtuie UiTtCti.
Fff
Jfii.44. IZ,
Jer. to.
34
4
io
LIBER SAPIENT
VERSIO ANTIQUA, QU.-E
adjutorium inutilem invocat
:
19. & proitinere petit ab eo, quiambula-
Exod. 14. 12.
Gen. 6. 4.7
J.
Pfalm. 113,
Barm. 6,
re non poteft : 6c de acquirendo, & de ope-
Notje.
Cap. XIV.
ET VVlGATA NOSTRA.
rando , & de omnium rerum eventu petit ab
eo
,
qui in omnibus eft inutilis.
t. 19. Grsec. Trip) fs ofcnrcplctc to fiyii l
5*
"^ Xf
K
~
gni Avm/Atiw <E>ep\ Ji iropusfiv >
5
cpyculai , %
yjipav oti-
',v. .'; to if&Bisctlai tcu$
x
s
f
'' ^Jpayeiay "!/ No-
bilius lie vertit:
$ fro itinere turn qui ambulare non po-
teft : $ tie acquirendo , gj
</ operando , $
mannum ftte-
ceffit petit ab eo
, j;
eft
impotentijjimns manibus
,
poten-
tiani.
CAPUT XIV.
VERSIO ANTIQUA,
QUjE
i.TTemm alius navigare cogitans, &
per
JLferos fluftus iter facere incipiens,ligno
portante fe , fragilius lignum invocat.
z. llkid enim cupiditas acquirendi excogi-
tavit, & artifex fapientia fabricavit fua.
3.
Tua autem, Pater, providentia guber-
nat : quoniam dedifti & in mari viam
, & in-
ter fluctus femiram firmifiimam,
4.
oftendens quoniam potens es ex omni-
bus falvare, etiam fi fine arte aliquis adeat
mare.
5.
Sed ut non eflent vacua fapientia: tux
opera : propter hoc etiam & exiguo ligno cre-
dunt
homines animas fuas , 6c tranfeuntes ma-
re per ratem liberati funt:
6. fed 6c ab initio cum perirent fuperbi gi-
gantes, fpes orbis terrarum ad ratem confu-
giens, remiiit fxculo femeh nativitatis, qux
manu tua erat gubernata.
7.
Benedicium eft enim lignum
,
per quod
fit juftitia.
8. Permanus autem quod fitidolum, ma-
ledidum eft & ipfum , & qui fecit illud : quia
ille quidem operants eft : illud autem cum ef-
fet fragile , deus cognominatus eft.
9.
Similiter autem odio funt Deo,impius
& impietas ejus.
1 o. Etenim quod faftum eft
,
cum illo
,
qui
fecit, tormenta patietur.
No
f.
1. Mfs. Corb. fee. & S. Theod. leg. feroces flutlns ;
Gr. uypia. xv/nara \ item Gra>ce,pro ligno , exftat wW,
navigio ; in Mf. verb Alex. rph\t, ut fup.
t. 2. Grasc. delet ult. fua.
#. 3.
Auct. 1. de promiff. p. 5. ap. Profp.
p. 176. b.
fimiliter habet: dedifti in man viam , &
inter flu&tts fe-
nutam firmifiimam.
Gr. k, u xv/j-mi rp&oy aotpam.
#.4.
Aucl. 1. de promilT. p. 5. apud Profp. col. 176.
b. legit : oftendens quoniam potes etiam Jine rate tranfeun-
tes mare fervare. Mfs. Sangerm. & S. Theod. oftendens
quoniam potes ex omnibus fanare , etiam
Ji Jine rate aliquis
adeat. Similiter hab. Corb. 2. nifi quod addit mare ,
in
fine. Gr. A-eixtvi 0?/ J uvaecu sic TtavToi (
Mf. Alex, sx
iravloiv ) o<!)?jir , "ta. xar aysv -rlyyv.g t<; sViGji. In Mf. Corb.
1 . pariter fine rate , fed male , ut notat Lucas Brug. nam
Groece conftanter , tv/ev Tzyjyc,.
tf.
J.
Grasc. initio habet : cahs Ji /<ii apyet iVa< , &c.
Vis autem 11011 otisja
effe , loco Sed ut non ejjent vacua ;
fubinde tollit etiam , ut & inf. fuas ,
port animas. In Mfs.
Sangerm. &: Curb. z. pariter eft etiam exiguo, abfque
medio 2>.
1^.6. Mf. Corb. 1. ab initio enim ciim , &c. Mf. S.
Tlieod .funt
:/> mitio. Sangerm.y^ ab initio ciitn , &c. Auct.
I, de promifl". p. 2. ap. Profp. col. 134.0. ab initio cum,
&c. Gra;c. j- ufiXife 'Ap
> &c.
if. 7.
Ita Grcc. Ambrof. verb in Pf. 1 13. col. 1064.
c. lerit : lieiiedi'climi lignum
,
quodfit per juftitiam : ita nem-
pe Mfs. omnes ibid, cum ver. edict.
t. 8. Ambrof. in Pf. 118. col. 1064. c. fubdit : Ma-
leditlum autem lignum ,
quod
f.!
per manus bominum. Grc.
rexiui favet.
~ift. 9. 10. 'St I'ca yip fiicttla ew> if
cceeEwV , ij ,
ice. ut in Lat.
tf.u, Grace. ^.ii tvto x. h ti/aMK iitur tirifxtviifscu'
ET VULGATA NOSTRA.
1 1 . Propter hoc & in idoiis nationum non
erit refpectus : quoniam creaturae Dei in
odium fadtae funt , & in tentationem anixna-
bus hominum
,
& in mufcipulam pedibus iiv
fipientium.
1 z. Initium enim fomicarionis eft exqui-
fitio idolorum : & adinventio illorum corrup-
tio vitx eft
:
1
3
.
neque enim erant ab initio , neque erunt
in perpetuum.
1
4. Supervacuitas enim hominum hece ad-
venit in orbem terrarum : 6c ideo brevis illo-
rum finis elt inventus.
1 5. Acerbo enim lucru dolens pater, cito
fibi rapti filii fecit imaginem : <5c ilium
,
qui
tunc quafi homo mortuus fuerat, nunc tan-
quam deum colere ccepit , 6c conftituit inter
fervos fuos facra 6c facrificia.
1 6. Deinde interveniente tempore, conva-
lefcente iniqua confuetudine, hie error tan-
quam lex cuftoditus eft , Si. tyrannorum im-
perio colebantur figmenta.
1 7. Et hos quos in palam homines hono-
rare non poterant
,
propter hoc quod longc
effent, e longinquo figura eorum allata, evi-
denrem imaginem regis
,
quern honorarc vo-
lebant, fecerunt : ut ilium, qui aberat, tan-
quam prxfentem colerent fua follicitudine.
T JE.
o'7i cV vfllilt/BLli&WtkfifsWliiUL iyivu$-viQay
, i tig exiyj'eo.x
fyvXai; wftpcoTrut , j. iiiitayiSa., &c. Propter hoc
& i ido-
iis gentium erit rej^etlus : quoniam in creatura Dei in abo-
minati , i funt ,
in fcandala'animabus bominum
,
Sec. Mf. Sangerm. cum Corb. 2. hab. animis hominum
;
Corb. 1. anima hominum ; Mf. S. Theod. animis homi-
num , 5
in mnfcipnlis , &c.
f. 12. In Mf. Corb. z.fornicatianis exquijitio , abfque
medio
eft,
quud etiam abeft a Gr.
f. 1 3. Mf. Sangerm. delet enim ; male , nam in Gr. eft
oi/te yap u> > &c.
t . 14. Gr. KetoS't^laynp cttfyairvv eimda /? xoijuof j,cT;a
t?7c vuvTO/uor avroiv te^c; nrsyon^u. Siipervactta enim am-
bitione hominum intraverunt in mundum :
J
ideo brevii
eorum finis eft
deliberatus. Mfs. Corb. I. & S. Theod. pro
advemt in orbem , hab. hoc adinvenit in orbe : ita etiam
correctum eft in Corb. 2. fed al. manu ; Sangerm. hab.
venit in orbem.
if. 15. Mf. Sangerm. cito
fibi
rapti filii Jaciens imagi-
nem , ilium qui tunc homo monuuS fuerat, &c. Similiter
hab. Corb. 2. & S. Theod. imaginem , ilium qui tunc
homo , &c. Gr... t!? ra\iai afctip^sr/og nxw , ilxota. iromocti
ta T>lt Vinplv tahpu>-7tw , my a>$ hioy it^uwcs , i, TraeeAoMt*
toi; wKoyttfnuc, frvsupia jj
TfAs/ac
V'. 16. Grc. Ri'a cV
XP^t
X-Qtrvybfr to ttttQi; l'6o; ,
&>'; nfLoc, Vt'Aa;<_G > j. -rvpayytay (Trilayaii; eQpMxzvtlo Ta yzv-
7t]v.. Deinde interveniente tempore , invalejcent -.rnpia con-
fuetudo, tanqnam lex enftodita ,eft , Sec. item in Mfs. San-
germ. & Corb. 2. enftodita eft.
ir. 17. Gr. initio ipfo delet 2? hos; fubinde pro
figur.t
eorum allata, hab. o-|." ttyaiwBceQctiJDfiiot, faciem ^jra-
tts ; extremo , xo*cwetiatt , adularentur
,
pro colerent. Mfs.
S. Germ. & Corb. I . loco evidemem , ferunt evidtnttr ; Gr.
verb f/tpctrH.
LIBER SAPIENTIjE. Cap.
XV.
411
VerSIO ANTIQUA, QUiE ET VuLGATA NOSTRA.
18. Provexk autem ad horum culturam& aj. & omnia commiftafunt, fanguis,ho-
hos qui ignorabant, artificis eximia diligen- micidium , furtum & ficlio
, corruptio & in-
tia.
_
fidelitas
, turbario <5c perjurium , tumultus bo-
19.
Tile enim volens placere illi,qui feaf- norum,
fumpfit, elaboravitartefija,utfimilitudinem 26. Dei immemoratio , animarum inqui-
in melius figuraret.
_ natio, nativitatis immutatio, nuptiarum in-
2.0. Multitudo autem hominumabdu&a per conftantia, inordinatio mcechix & impudi-
fpeciem operis , eum
,
qui ante tempus tan- citix.
27. Infandorum enim idolorum cultura
,
omnis mali caufa eft , & inirium & finis.
28. Aut enim dum lxtantur, infaniunt :
aut certe Vatidnantuc falfa , aut vivunt injuf-
te, aut pejerant cito.
29. Dum enim confidunt in idolis
,
qux
quam homo honoratus fuerat, nunc deum
aeftimaverunt.
xi. Et haec fuit vitx humanx deceptio :
qifoniam aut affedui , aut regibus defervien-
tes homines , incommunicabile nomen lapidi-
bus & lignis impofuerunt.
22. Et non fuffecerat erraiTe eos circa Dei fine anima funt, male jurantes noceri fe n'on
fcientiam , fed & in magno viventes infcien- fperant.
tix bello
,
tot & tarn magna mala pacem ap-
_ 30. Utraque ergo illls evenient disne
,
quo-
V
e' lant- niam male fenferunt de Deo, attendentes ido-
Detatr. .23. Aut enim filios fuos facrificantes
, aut lis, & juraverunt injufte , in dolo contemnen-
18.10.
obleurafacrifIciafacient.es, aut infanix plenas tes juftitiam.
/
7-
vigilias habentes
,
31. Non enim juratorum virtus , fed pec-
24. neque vitam
,
neque nuptns mundas cantium poena perambulat femper injuftorum
am cuftodiunt , fed alius alium per invidiam
prxvaricationem.
<?.
occidit , aut adulterans contriftat
Notje.
Ttf\ 18. GrEc. Eft eitllam Je Qpv,tsx.elxi t, tic, dyyowlas vi tx
tlX'tlv TTgP 67^v!ot7o pzcli/uia.
Tf. 19. Mf. S. Theod. llle enim volens placere illi
, qui
fe affitmpfit , >
laboravit , &c. Grsc. 'O $ft yap Tiiya- t
x&cloiiyli fcovto /J.IV0S dfitscu , 'sioco7o tJ ityjir\ ty,i o'fitQii-
1v,T<*. tVi TO JCttM/OP.
't
'.
20. Grc. initio hab. e<pev*.oi&fi<i ,
pro abdulla ; Mfs.
SS. Germ. Theod. &Corb. duo, adducla: item Corb. 2.
& S. Theod. extremi , ut Deum extftimaverunt ; Corb. I.
& Sangerm. fimpliciter , Deum exiftimaverunt. Gr. si aqu
itoyioavlo , numin aftimaverunt.
Hr. XI. Pro regibus , Grarce Tii&cyviAt.
If. 22. Gr. Eit' i?>c Mpume to TrhavaSat taipl thV t? , &c.
ar/ahxv,
t.
26". Mfs. Sangerm. & Corb. 2. Domini rmmemora-
*'o nuptiarum inconjlantia
, mcechix
, g impudicitia ;
Corb. machia. Gr. Xaeoo? df^vnelx ydpuv alalia ,
^o;-
X.
liCC
f
^15 ' ^7S<ot.
*t. 27.^
H ~/p tb> o.ymujj.m ilS'ahut iptmuicc , ira/lli
<ij>X
Ka'^
' *> tilt* Hj vf&K tV/.
p. 28. A Gr*co abeft adverb, eerie, ficur a Mfs. San-
germ. & Corb. 2.
Tt. 29. Mf. S. Germ, ultimo hab. re tioceri
fe
non
fpe-
rant : Grxc. dJ'uyKycci w^oiiyQ-tlct.i.
t. 30. Mf. Sangerm. fub fin. habet idolo , non in dolo ,
GraEC. cV d\oxa : initio ita : 'A/upolt&c Js avlis (lilthiiteltu
t. 23.
Gr.'H jdpTjMixponssTiteldu h x.pvft. f4v;ucx; M t Jt'y.ai*, J7/, &c. Utraque aittem ilfos infquemur jura .
tHHaviiS i'i, aMay bio/tat v.u>jMi ayivlif..... ex aliis ritibus quantum , &c. ut fup.
eameffatianes agones.
^ ^ ^
^. jr. Mfs. SS. Germ. Theod. & Corb. z. Han enim
&. 24. Gr*c. in giV; , Sf7 7jW xotta/n?.; ?7i ^iaaoj-Wii',
fl(9i J"' 'elegy M Ao^wi' ctVaiffr , !< /oOet'wi' iS'via.
If.
2J.
Grace. TraVra;
/'
e-n-i/^ii, eyj' > iftx eoVo? , 00-
7TM 5,
AoMi ,
pGo/ia, itrtsl*, rag*x.M , e>miop>ila , to'fi/o?
jurantium
eft
virtus
, fed , &c. ut fup. Gr. Ou'
7V
w tS
o'nwo/^ruv Juvtt/4ic.,
(t'm'n' tmi' dfitt^anrlut <f\.i'jcn e'-TVi^p-/i-
la.it &c. Nu?i enim eorum per quos jttratur virtus
, fed pec-
cantium judicium infurgit femper Juper , &c.
CAPUT XV.
VERSIO ANTIQUA,
Q
U jE
1 . 'T^ U autem Deus nofter , fuavis & verus
X es
,
patiens , & in milericordia difpo-
nens omnia.
2. Etenim fi peccaverimus , tui fumus
,
fcientes magnitudinem tuam : & fi non pec-
caverimus, fcimus quoniam apud te fumus
computati.
3
.
Nofle enim te , confummata juftitia eft :
6c fcire juftitiam , & virtutem tuam , radix
eft immortalitatis.
4,. Non enim in errorem induxit nos ho-
minum mala? artis excogitatio, nee umbra
pidtura: labor fine frudu, effigies fculptaper
No
V. 1. Mf. S. Germ. ? cum mifericordia difponens om-
nia. Gr. ij cV eliel JiotuZr t ira.v1..
"#. 2. Auguft. 1. de fide & op. to. 6. 187. e. Et
ft
pec-
caverimus , tui fumus , fcientes potential tuam : non pecca-
bimus autem fcientes ,
quoniam tui fumus deputati. Itaquo-
que in Graeco, nifi quod ipfo initio exftat , K<ti yap e'dr,
Etenim
fi
, ut in Vulg.
Tfr. j. Grace, delet juftitiam. Mf. S. Theod. loco virtu-
tem , hab. veritatem ; Gr. vero , to' y.paloi.
#.4. Gr. pro umbra piilura , hab. smaypapay , adttm-
hrantinm; ed. Compl. mid y&aput.
$. <j. Cr*ce , dv
i-ifii a<pej<si tie, oreijc; ifxsTou, &.C.
Tom. II.
ET VuiGATA NOSTRA.
varios colores
,
5. cujusafpe&usinfenfatodatconcupifcen-
tiam
, & diligit mortux imaginis effigiem fine
anima.
6. Malorum amatores , digni funt qui fpem
habeant in talibus, & qui faciunt ilios , & qui
diligunt, & qui colunt.
7. Sed & figulus mollem terram premens
,
laboriose fingit ad ufus noftros unumquodque
yas, & de eodem luto fingit qux munda funt
in ufum vafa , & fimiliter qux his funt con-
traria : horum autem vaforum quis fit ufus
,
judex eft figulus.
T JE.
quorum afpetltts infenfatis in opprobrium venit , &e. Mf.
Aiex. cum ed. Compl. hab. etc, opefyr f/)%f7ai , in libidinem
&c. Mf. S. Theod. addit :
tf
diligit mortuam imaginem
, f
effigiem fine anima. Gr. Wje7 ts tenp<; efoivo; fi"/c; 'a-nywy.
t. 6. Mfs. S. Germ. Corb. 2. & S. Theod. digni qui
fpem in talibus habent ; Gr. afyo! Te Tcaruy e'MTi'J uy , nee
addit 7/o;
, port verbum faciunt.
If. 7. Nonnulla variant Grace , en verba : Kal yip nepx-
Heve, iira.^w yv,y 6m'w>' , e irlfiox^
1"' ""W" ^"/,0
? "Vnf C.'ft), J/
txarof, oh.\ ex. TxdvTywvM dyemacatora /eruy xaiapar'ef-
yay </?>a cxi/n> tjt= a*r/lx -xx/% ofi'.ijii' T^rur o\i f<-
TtpV Ti's f'/.ac\t if',y HYfW'fj XlTXi o jrvMeyi;.
Fffij
Rom.
p. %i,
Ai2 LIBER SAPIEN
>
VerSIO ANTIQUA, QUjE
8. Et cum labore vano deum fingit deeo-
dem luto : ille qui paulo ante
<
J
terra faclus
fuerat , & poft pulillum reducit fe unde ac-
ceptus eft , repetitus animx debitum quam ha-
bebat.
9.
Sed cura eft illi, non quia laboraturus
eft, nee quoniam brevis illi vita eft, fed con-
certatur a'urificibus & argentariis : fed & aera-
rios imitatur, & gloriam prasfert, quoniam
res fhpervacuas fingit.
10. Cinis eft enim cor ejus, & terra fuper-
vacua fpes illius, & luto vilior vita ejus :
1 1. quoniam ignoravit qui fe finxit, & qui
infpiravit illi animam qua? operatur , & qui
infufflavit ei fpiritum vitalem.
1 2. Sed & aeftimaverunt lufum effe vitam
noftram, & converfationem vitae compofi-
tam ad lucrum , 6c oportere undecunque etiam
ex malo acquirere.
1
3
.
Hie enim fcit fe fuper omnes delinque-
re, qui ex terra: materia fragilia vafa , 6c fcul-
ptilia fingit.
No
>*. 8. Mfs. Sangerm. 8c Corb. 2. ferurtt vanitm deum
,
non vano deum; fubinde tollunt fe ,
poft verbum reJli-
cit. Mf. S. Theod. funiliter hab. vanum deum; poft pau-
lo vero, pnfillum feducit fe
repetitus animx quern ha-
bebat. Gr. Kal x.xy.ofj<ixJ><>S 5.=sV fj.ee, ouot ;. nr avtks ifhc.asu
xvoS' o'c fj.iT Inyov Trtptvuai li, s y>np6n, to th;
4"X
>f
a7raiTn6fi;
Xf-$'
jj".
9. Grace, extremo hab. k. J li,av vyulai, o7i ki'Jha
7O.0.0JU' i5
gloriam putat
,
quia res adulterinas fingit.
fr. 10. In Mfs. S. 'lerm. & Corb. 2. initio deeft enim ;
deeft quoque in Grsco
;
paulo vero poft, loco fuperva-
cua, ponitur tuTshesi&t i ei/ViMS auiem
, facilis quantum
ad Jumpturn.
IP. 11. A Grseco abeft vocula ii, poft verbum infuf-
flavit; abeft etiam a Mi's. S. Germ. &c Corb. 1.
fr. 12. Mf. S. Germ, initio hab. fed xftimaverunt ; lie
etiam in Graco : fubinde loco converfationem vita compo-
fitam ad lucrum, &c. ita : to $lov ttartyv&<sfiiv iirnCfpS ,
<T?iV yap tpv.tsiv , &c. vita modum nundinas compojitas ad
lucrum , oportere enim dicunt undecunque , &C. ut flip.
Tf. 13. Grsec. OCtos yip irapi irdvlas oi'/fv oti xt
t
uetp-
rdva , v'ms ytiits iv%g.vsa (X.tvv, , k, ywara fufUVpyur.
"t. 14. Gr*c. Uculiz S
'
dfipiVSS'ccTci , ijicOxoatSVTrlp
4"X
W
tWJrlv , 01 t/$(y\ t? ^a K, v.aicj vvz.sivcot.viis tunof. Om-
nes enim infipientiffimi , $ injeiices fuper animam infan-
tis , ininuci populi tui , tyrannidem exercentes in cum.
fr. iy. Eadem prorfus hab. Cypr. cum 1. exhort, ad
Mart.
p. 263. c. turn 1. 3. Teftim. p. 321. b. prster to
T\JE. Cap. XVI.
ET VULGATA NOSTRA.
14. Omnes enim infipientes, & infelices
fupra modum anima: fuperbi , funt inimici po-
puli tui , & imperantes illi :
15. quoniam omnia idola nationum deos
xftimaverunt
,
quibus neque oculorum ullis Pfaim.
eft ad videndum, neque nares ad percipien- "J- $
dum fpiritum , neque aures ad audiendum ,
^
1
3*'
neque digiti manuum ad tradtandum, fed 6c
J
'
pedes eorum pigri ad ambulandum
:
1 6. homo enim fecit illos : & qui fpiritum
mutuatus eft , is finxit illos. Nemo enim fibi
fimilem homo poterit deum fingere.
1 7. Ciim enim fit mortalis , mortuum fin-
git manibus iniquis. Melior enim eft ipfe his
quos colit, quia ipfe quidem vixit, cum effet
mortalis, illi autem nunquam.
1 8. Sed 6c animalia miferrima colunt : in-
fenfata enim comparata his, illis funt dete-
riora.
19. Sed nee afpe&u aliquis ex his animali-
bus bona poteft confpicere. Effugerunt au-

tern Dei laudem , 6c benedictionem ejus.

T /E.
in manibus, loco mannum iGr.ytipwi. Jul. Firmic. etiam
1. de errore prof, relig. c. 29. p. 176. c. fcribit manuum,
ac practerea vifus eft,
loco nfus eft ; est. ut in Vul^ In
Mfs. quoque Sangerm. & Corb. duobus legitur vifus
eft;
at in Gr.
yj,J01; il% o&tciv , &c.
T?. 16. Concordat Cypr. I. ;. Teftim.
p. 321. b. Si 1.
exhort, ad Mart. p. 263. c. Similiter ap. Julium Firm. 1.
de errore prcfan. relig. c. 29. p. 176. c. praeter ult. Ne-
mo autem Jibi hominum poterit deum formare. Graece ut in
Vulg. excepto verbo !%vn , poteft , loco poterit. In Mf. S.
Theod. deeft is, ants finxit,
*.
17. Eadem refertCypr. 1. exhort, ad Mart.
p. 263.
c. & 1. 3. Teftim.
p. 321. b. fed in fine non repetit
,
chin
effet mortalis, quod etiam abeft a Graeco. Cypriano
fuccinit Jul. Firmic. 1. de errore prof. rel.
p. 176. c. uter-
que legit , melior
eft
autem, non enim; Gr. vero, x/jfiV7aP
;cip (si. Ambrofiaft. p. 33. c. initio habet : Mortalis
fin-
git mortuum manibus iniquis ; Gr. <Bnnls ft av , venpw
i'pyx^elai , &c.
~#. 18. Mf. Sangerm. cum Corb. I. &S. Theod... in-
fenfate enim comparata bis , aliis funt deteriora. In Corb.
2. injenfatte enim aliis funt deteiiora. Gr uvoiz. yap
oi>7)tS!voW* row oMwr sfi
x
f
'?
1
'
a "
if. 19. Gr. 'OvJ' ocov tTTfsaVtiiai , o; hi tjuttt o-^fi y.axa
Tvyyjuii. 'EKweoivys J'e i. toV 7?, &c. Neque quatenus de-
Jiderentur , tauquam in animalinm afpetln bona funt. Effu-
gerunt autem $$ Dei, &c. Mfs. S. Germ. S. Theod. 8c
Corb. 2. Effugit autem Dei laudem, &c.
CAPUT XVI.
Versio antiqua, QU.C
s.
"O
Ropter hax, 6c per his fimilia pafli funt
A digne tormenta , 6c per multitudinem
beftiarum exterminati funt.
2.. Pro quibus tormentis bene difpofuifti
iam.ir, 31.
populum mum, quibus dedifti concupifcen-
tiam delectamenti fui , novum faporem , ef-
cam parans eis ortygometram :
3
. utilli quidem concupifcentes efcam prop-
ter ea, qux illis oftenfa 6c mifia funt , etiam
a neceffaria concupifcentia averterentur. Hi
No
t. 1. Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. uterque: Prop-
ter hoc per bxc , ve\per his Jimilia paffifunt ; deinde Corb.
2. & S. Theod. digna tormenta , &c. Gr. Aii t?to // o/aoiuh
cx.o>.d&Mcr.v d,ia; , Sic. uc fupra.
tf. 2. quibus dedifli concupifcentiam deleftamenti
fui : ho-
rum loco Grsec. habet s.'; iirilv/jlav
of&'ifots ,in concupifcen-
ttam appetitus ; ultimoque , -Tpop;v^rc',fj.acai oprv~,ofj'iT^cev.
t'. 3. Horum loco
,
propter ea
, qux illis oftenfa tf mifj'a
funt , legitut Graece, o\id im n'J'sx^'^v tuv sVior.w,as-
>.
1
propter oiiofam deformitatem eorum qua immiffa
ET VULGATA NOSTRA.
autem in brevi inopes fiidli , novam
guftave-
runt efcam.
4.
Oportebatenim illis fine excufatione qui-
dem fupervenire interitum
exercentibus ty-
rannidem : his autem tantum
oftendere quem-
admodum inimici eorum
exterminabantur.
5.
Etenim cum illis fupervenit fa:va beftia- Num.
rum ira, morfibus perverfcrum colubrorum ^-C.
exterminabantur.
6. Sed non in perpemum ira tua perman-
T JE.
funt ;
extremo ita,
, Igtiic, jj.i-ra%a>ii yivceus , etiam novam
guftarent efcam.
!? 4-
Gr.' EA.fi yap inti'veis ($t/ a-TrapaiTVilov ivjHav lir&f
Oan Tvpamaf nrtis J; ptim oXux^wai, &c. Oportebat
enim illis quidem inevitabilem fupervenire inopiam exercen-
tibus tyrannidem
: bis autem tantum oftendt , Sec. ut fup.
tf. 5.
Mf. Corb. 2. cum Sangerm. morfibus perverfarnm
colubrarum extermin. Gr. fiypoiti T5 exMuaT
iivfiii&vt
Qibfav.
t. 6- In Mfs. Sangerm. & Corb. z, initio deeft /erf.
LIBER SAPIENTI^E. Cap. XVI.
Versio antiqua, qujE ex Vulgata nostra.
4*3
fit, fed ad correptionem in brevi turbati funt, ignis , nc comburerentur quae ad impios miffa
lignum habentes falutis ad commemoratio- erant animalia : fed ut ipfividentes fcirent,
nem mandati legis tux. quoniam Dei judiciopatiunturperfecutionern.
7.
Qui enim converfus eft, non per hoc, 19. Ft quodam tempore in aqua fupra vir-
quod videbat, fanabamr, ted per te omnium tutem ignis, exardefcebat undique, ut iniqux
terra: nationem exterminaret.
Exod.
*. 24. &
10.4.
Apoc.y.
7>
Dent.
32. 59.
I. Reg.
1.6.
Tob. I 3.
2.
Fxod.
9-25-
ialvatorem
8. in hoc autem oftendifti inimicis noftris
,
quia tn es, qui liberas ab omni malo.
9.
lllos enim locuftarum & mufcarum oc-
ciderunt morfus , & non eft inventa fanitas
animae illorum : quia digni erant ab hujufcemo-
di exterminari.
10. Filios autem tuos, nee draconum ve-
nenatorum viceruntdentes : mifericordiaenim
tua adveniens fanabat illos.
11. In memoria enim fermonum tuorum
examinabantur , & velociter falvabantur, ne
in altam incidentes oblivionem , non polfent
tuo uti adjutorio.
1 2. Etenim neque herba , neque malagma
fanavit eos , fed tuus , Domine , fermo
,
qui
fanat omnia.
Tu es enim , Domine
,
qui vita: & mor
zo. Pro quibus angelorum efca nutrivifti
populum tuum , & paratum panem de coelo
prxftitifti illis fine labore, omne dele&amen-
tum in fe habentem , <Sc omnis faporis fua\ i-
tatem.
2\ . Subftantia enim tua dulcedinem tuam,
quam in filios habes , oftendebat : & deferviens
uniutcujufque voluntati, ad quod quilque vo-
lebat, convertebatur.
22. Nix autem & glacies fuftinebant vim
ignis, & non tabefcebant : ut fcirent quoniam
fruftus inimicorum exterminabat ignis ardens
in grandine & pluvia corufcans.
23. Hie autem iterumut nutrirentur jufti,
etiam fua: virtutis oblitus eft.
24. Creatura enim tibi Fa&ori deferviens,
exardefcit in tormentum adversus injuftos : &
tis habes poteftatem , &deducis ad portas mor- lenior fit ad benefaciendum pro his, qui in
tis , & reciucis :
14. homo autem occidit quidem per ma-
litiam , & ciim exierit fpiritus
,
non reverte-
tur, nee revocabit animam quae recepta eft :
15. fed tuam manum effuge'-e impolii-
bile eft.
1 6. Negantes enim te noffe impii
,
per for-
titudinem brachii tui flagellati funt : novis
aquis, & grandinibus, & pluviis perfecutio-
nem pafti, & per ignem confumpti.
1 7. Quod enim mirabile erat , in aqua
,
qua?
omnia exftinguit
,
plus ignis vaiebat : vindex
eft enim orbis juftorum.
j 8. Quodam enim tempore, manfuetabatur
N
Grace ita : Ov /weXf
T'**S eftllti) h Ipyvi m ,
&c. ut in
Lit.
tf. 7. Graec. 'O yip i-mspa-yus cw Iti to isoipv^cv
inu\ija , Sec. ut in Vulg.
5^. 8. Mf. S. Germ, cum Corb. l. Etiu hoc autem often-
difti , &c. Similiter in Gr. Ka< cvmla It t<musxx,-rv$, Sec.
f. 9- Grsec. Out juifti '/if izfilwv , &c. ut in Lat. fup.
#. 10. Gr. extremo hab. am-Trapsi/Jit > jc, ia.aa.la wtrs
-
ix ad-jerfo advenit , $
fanavit illos.
V". 11. Gr. initio hab. E/; yap uiropwxiv , In memoriam
snim , Sec. fubinde in Mfs. S. Germ. & Corb. 1.
tf
fal-
vabantur , abfque medio velociter ; in Corb. 2.
tf
fana-
bantur ; at in Gr. i, o^t'a; d\.Jssoo>7o , ut in Vulg.
#.12. Itidem Grxce.
$-. 13. Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. 2. initio fe-
runt : Tu enim vita %j
mortis habes poteftatem. Sic etiam
in Grseco. In Corb. 1. Tu enim, Domine , vita, Sec. fub-
inde Graece legitur al is , infirm , non mortis.
#. 14. Mfs. S. Germ. & S. Theod. cum Corb. duobus
addunt animam [nam, ad malitiam. Grascc iimpliciter,T>t
xaxi'a iuTi, malitia fua ; max ita : sJjeaOw It it-viv^a., m
drarpstpei, vl't wabCii&cc. Mf. S. Germ.
2J
cum exibit fpiritus,
non reverletur , nee revocabit , Sec. in edit, etiam Compl. eft
>i/. rasp'rifti , k'Ae dvaktiQil.
if. 1
J.
Similiter habctur in Grxco.
V. 16. Gr. ^s'eci; vsl-Sii, novis pluviis ,
pro novis aquis ;
fubinde verbo pajft , velut in Mfs. Corb. 1. & S. Theod.
paffi funt , Graece fubneilitur to , araa.panvlaii , inevitabili-
bus ; dein H.-Trvp\ x.aluvaM6)C'J)jfyioi' Mfs. S. Germ. 6c Corb. I.
55
per ignem confummati i Corb. 2. fie S. Theod. confummati
fun.
if. \"}. Gr. in principiu hab. To yip 7ra.fa,Ao^,o1a,1oy
,
Sic. ut fupra.
Tf. l3. noT l$v yap fytepvfo 'ptoi,, IVa. ,KM %ala.!fhii:i\ ii ,
&c.
i/. 19. Mfs.S. Germ. & Corb. 1. fuper virtutem ignis
,
ardebxt itndiqne , Sec. Similiter hab. Corb. 2. detrafto ad-
verb, undique ; ira etiam in Grxco \ deinde lie : 'iva. olA/xif -/h;
jm/4ct7tt J ixf,U!pn , ut inijua urrit germina exterminaret.
te confidunt.
2
5
. Propter hoc & tunc in omnia transfigu-
rata, omnium nutrici gratia: tua; deferviebat,
ad voluntatem eorum
,
qui a te defiderabant
:
26. ut fcirent filii tui
,
quos dilexifti Domi-
ne
,
quoniam non nativitatis fructus pafcunt
homines, fed fermo tuus hos, qui in tecre-
diderint , confervat.
2-j. Quod enim ab igne non poterat exter-
minari
,
ftatim ab exiguo radio folis calefac-
tum tabefcebat
:
28. ut notum omnibus effet
,
quoniam
oportet prxvenire folem ad btr.edidionem
tuam , & ad ortum lucis te adorare.
OI,
Ml. >^orb. 2. ut iniquam terra nationem exisrmin.
~t. 20. Eadem refert Cerealis epifc. cont. Maximin. c.
20. excepto uno cibajli
,
pro nutrivifti. Grace, loco ultimo-
rum, %j omnis faporis fuavitatem , haber :
j,
Tpl$ -ira.sa.1
ap/nonc/ ysi/Qiy , ^
accommodation ad omnem gttflitm, Fulc.
refp. contra Arian. p. 58. i omnem fuavitatis faporem ;
caet. ut in Vulg.
~fr. 21. Vulg. quam in filios habes ; Gi33C delet voces
duas quam, 8c habes. Victor Vit. 1. }. deperf. Afr.
p. 24,
C legit : Subftantiam enim
$ dulcedinem tuam
, quam in
filios habes ,oftendebas. Similiter habet Fulgent, refp. cont,
Arian.
p. j8. prseter hoc , Subftantiam enim tuam. Phaebad.
Agin, l.cont. Arian. p. 301. d. Subftantiam tuam
, $%nlce-
dinem tuam. Cerealis epilc. cont. Maximin. c. 20. Subftan-
tiam enim tuam
5
dulcedinem, qnas infilio habeas,
ofte:.
Mf. Corb. I. Subftantiam enim tuam , o
dulcedinem tuam
oftendebas ad quos quijque , &C. Corb. 2. ad quod qun ,
&c.
if. 22. Grjec. Xtiiv It k, iifvzaiMc virSfttire -nvf , k. , Sec.
ut fup.
#. 23. Mfs. S. Germ. & S. Theod. cum Corb. 2. Htt
autem iterum, &c. Gr. T?7o iraMv d\i , per relat. ad wvp,
quod neutri generis eft. In Mf. Corb. 1. ignis etiam
fua vtr-
ttttis oblitus
eft.
#.24. Mfs. Sangerm. & Corb. 2. habent excandrfcit ,
loco exardefcit , Gr. sisi%[te}eti ; fubinde Mf. S. Theod
.
f
levior
fit
, non lenior.
f. 25. Mfs. S. Germ, fie S. Theod. cum Corb. duo-
bus gratia tun dejerviebant , ad voluntatem horum ,
qui
a te defiderati J'int. Grsec. Qv Aupta V'SY,ps~iii, irpo; t;'i tit
I sou.svov 6/amo.t.
Jf". 26. Loco nativitatisfrnflus , Grasc. hab.
-
; jj/^j.; tmc
y.xfsray , nativitates fiuclnum.
V. 27. Grscc. To yip t/'ro -Trvph /Ui) pfcipo&vw ,
:':-
I'o-o
^dax-'-cA
x7rfo? ha/k , ficc.
't.-iK. Mf. Sangerm. extremo hab. ? ad orienttm lu-
cis te adorare; Corb. 1. #
ad orienttm lucis adorare; al-
ter Corb. ^ ad oricntcm lucis te ibi adorare, Gr. <u -<.-.:
^'.'c7o^^;^ <paiU imryxpumi Q"
Fxod. 16. 14.
Kum.
11. 7.
J falm. 77. 2j.
Joan, 6.
H.
Exod. 9. 24,
Dent. 8. 3.
Matth.
4.
4,
4
i4
LIBER SAPIENTIvE. Cap. XVII.
VeRSIO ANTIQUA, Q
U . ET VuLGATA NOSTRA.
29.
Ingrati enim fpes tanquam hybernalis fupervacua,
glades tabefcet, & difperiet tanquam aqua
Noi.
?. 29. In Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. 2. legitur /M?/ , loco fpts ; at in Gr. (Wf.
CAPUT XVII.
Exod. 10. 2
J.
EW.
7.
8-7.
. e?
Versio ANTIQUA, QU ET VuLGATA NOSTRA.
Aema funt enim judicia tua Domine, 9.
Nam etfi nihil illos exmonftris pertur-
& inenarrabilia verba tua : propter babat : tranfitu animalium & ferpentium fibi-
hoc indifciplinatx animx erraverunt. latione commoti , tremebundi peribant : &
1. Dum enim perfuafum habent iniqui pof- aerem
,
quern nulla ratione quis effbgere pof-
fe dominari nationi fanftx : vinculis tenebra- fet , negantes fe videre.
rum & lonax noftis compediti , indufi iub 1 o. Cum fit enim timida nequitia , dat tef-
te&is,mgitiviperpetuxprovidentixjacuerunt. timonium condemnationis : temper enim
2
.
Et dum putant fe latere in obicuris pec- prxfumit fxva
,
perturbata confeientia.
cans , tenebrolo oblivionis velapnento difper- 1 1. Nihil enim eft timor nifi proditio co-
fi funt
,
paventes horrende , & cum admira- gitationis auxiliorum.
tione nimia perturbati.
12. Et dum ab intus minor eft exipeclatio
,
4. Neque enim quae continebat illos fpe- majorem computat infcientiam ejus caufx
,
lunca , fine timore cuftodiebat : quoniam lb- de qua tormentum prxftat.
nitus defcendens perturbabat illos
,
& perfo-
nx triftes illis apparentes pavorem illis prxf-
tabant.
5.
Et ignis quidem nulla vis poterat illis lu-
men prxbere , nee fiderum limpidx flammx
illuminare poterant illam nodem horrendam.
6. Apparebat autem illis fubitaneus ignis
,
timore plenus : & timore perculli illius
,
qua;
non videbatur , faciei , xftimabant deteriora
effe quae videbantur
:
7.
& magicx artis appofiti erant derifus
,
& fapientix gloria correptio cum contume-
lia.
8. I Hi enim qui promittebant timores &
perturbationes expellere fe ab anima languen- erant colligati. Sive fpiritus libilans , aut in-
te, hi cum derifu pleni timore languebant. ter fpuTos arborum ramos avium fonusfua-
1
3. llli autem qui impotentem vere noc-
tem , & ab infimis , & ab altitfimis inferis
fupervenientem , eumdem fomnum dormien-
tes,
14. aliquando monftrorum exagitabantur
timore, aliquando animx deficiebant traduc-
tione : fubitaneus enim illis & infperatus ti-
mor fupervenerat.
1
5. Deinde fi quifquam ex illis deciduTet,
cuftodiebatur in carcere fine ferro reclufus.
1 6. Si enim rufticus quis erat , aut paftor
,
aut agri laborum operarius prxoccupatus ef-
fet , ineffugibilem fuftinebat neceflltatem.
17. Una enim catena tenebrarum omnes
Notje.
#. 1. Sic eft in Grarco ,
praeter voces Domine, & verba
tua, qux defunt.Et veroapud Hilar, in Pf. n8.col.
254.
b. hsec tantiim leguntur : Magna enim funt judicia tua
,
inenarrabilia, Itidem in Mf. Sangerm. Lucif. Cal. 1. 1. pro
S. Athan. p. 19$. f. pariter addic : propter hoc indifcipli-
nata anima erraverunt.
t. 2. Lucif. Cal. ubi fup. Dum enim perfuafum habent
iniqui poffe fe
dominari nationi janilorttm : vintii tenebra-
rum catenis, $
longa nolle compediti , indufi fub
tetlis , fu-
gitivi. Grxc. 'X&zwpiltZ yip v.a.lu.S'vra.stviiii e6t-os uyav w/o-
(tti
m
J io,uia '.volte, , K^axpa^-TTiSylai vyx'c; , Kxra.x.Mi&r'/et;
opvipotc., >pvyi.ffi th? aioi/tf tr&rolctf emtio. Mf. S. Theod.
ultimo hab. placutrunt , non jacuerunt ; fed vkiose,ni fal-
lor.
ir. 5. Graec. initio hab. Azt^ziW yxp ventolin;, & fub
fin. hjir.ftaQi , fpetlris , loco cum admiraiione nimia.
f. 4. quoniam fonitas defcendens , &c. Gra:c.
ix"
^f
lt7a^aaro7s; uuvic, 7nQieKopc-7nv , 5,
rpa.aua.loi ifi.tiS'vTcic. /.cctk-
<pi~ Tr^ycJ'sxci; aifai.'Cfjo. fid fonitus cum impetu defcenden-
tes ipjis obflrepebant , tf
vifiones trifles maflis
vuhibus ap-
farebitnt.
V. 5. Gr. delet illis , ante lumen ; & in fine habet
th svyvmf sxe'nw yuiqx. Mf. S. Germ. 1. triflem
illamnoc-
%em horrendam.
ir. 6. Mf. S. Germ, cum Corb. 2. extremo hab. qua
non videbantur , fed male ; Graece , to. Saeo-o^cc.
f. 7.
Mf. Corb. 1. hab. appofiti erant derifut , ^fapien-
tia gloria , &c. Grac. fiatiwi /e t/UTaly/aaJa Konixalo
rixv ^ > &
T^ e
'
w'
t
PF
0V>
'"
>i ' a*s/a?
^57^0; iifuQ&tso, al.
fipv'Cctso;' I. e. magicx autem artis illufiones jacebant , >
jatlantia de fapientia erat correptio cum contumelia. Mf. San-
germ.
1$
fapientia gloria correptio contumelia.
if. 8. Mfs. S. Germ. & Corb. duo , legunt turbationes
,
Gr. rccpccxai i
fubinde Gr. tollit
fe ; extremoque hab.
el1a y.cLlctyi*asoy iv*cttxv ii/oW I. e. hi ridiculo timore lan-
guebant.
tf . 9. Vulg. ex monflris
perturbabat; Gr*c. rxpax^^ff
ipoCu , turbtilentum terrefaciebat ; in nonnullis al. libb. eft
zf&ivJti. Mfs. S3. Theod. & Germ. u. 4.
adduut in
fine, nempe poft verbum videre , feqq.frequenter enim prx-
occupant
,
pejjima redargucnte confeientia.
tf. 10. Non condemnationis hab. Mf. Corb. I. fed con-
demnationi ; Sangerm. n. iy. condemnata ; Gr. nzTaAixa-
Z,o/uivir, fubinde loco enim , Gr. hab. /g, autem; & pau-
16 fup. voci timida
,
praeponit vo ,/i.a;, proprie. Notavi-
mus lup. in Mfs. SS. Germ. & Theod. anteponi ifta :
frequenter enim praoccupant , peffima redargucnte confeientia ;
verum h*c in Mf. Corb. 2. poftponuntur his ult. contur-
bata confeientia ; at in Graeco verba ifta utrobique defunt.
In Mf. S. Theod. fie legitur : Cum
fit
enim timida ne-
quitia , data
efl
in omnium candemnationcm : fem/er enim
,
&c.
#. 11. Sic eft in Graeco, praeter ifta, tuv aVJ wyis^?
fcoafafitiTUV , auxiliorum qua a cogitatione , loco cogitatio-
nis auxiliorum. In Mfs. SS. Germ. & Theod. necnon
Corb. duobus ita : Nihil enim
efl
timor
nifi prafumptionis
adjutorium , proditio cogitatioms auxiliorum.
f.
12. Mfs. Sangerm. S. Theod. & Corb. duo: Et
dum ab intro majorem putat fciemiam ejus caufa , Sec.
Corb. 1. computat. Mf. S. Theod. in ^ine habet, de qua
angmentumpraftat. Grxc.
'
EyJcQer Aiioa vtrluv iruiorx
M7i'^e7a< thi a.yvsia.Y rv.s iracovxime, tw fixaccrcr ahla.? Et
dum ab intra minor majorem computat infcientiam pra-
bentis tormentum caufa.
If. I 5. Vulg.
tf
ab infimis , tf
ab altifftmis inferis. Gr.
K, l\ afuvah IIS* H^x^r, &
ex impotenlis inferni fpelun-
cis.
"t. 14. Grace. T3.f$vT<paet y*.airtit% <$a/la.<ma.loii,Ta. JVe
t?? ifvxyi yraei^voylo 7r^Sce!a , &c, ut fup.
f. 15. Mfs. Sangerm. & Corb. 2. Deinde
fi
qtticun-
que ex illis decidijpt , &c. Graec. Ert' irrw; ic, Sv7tot' it it
ittti tcaTonrt-iTTar , iypef.ti'iQ as thc aoiJ'n^r iipmvr xa/aKMt-
fr. 16. Mf. S. Theod... aut paflor , attt^ agrkola horum
operarius , &c. Grace. EiVe yep yeupyo^ it tiz , !i irufiyr t
H tv/ kcht' ipvfila.y tpyocTvc, /uc'^Sa'/ , TrgfMtyiils tw> AvcxMix/or,
&c. Mf. Corb. I. fcribit ineffugabtlem.
t. 17. A Mf*. S. Gsrm. u S. Theod. abeft vox r*i-
LIBER SAPIENTI,E.
Versio antiqua, qv JE
vis, aut vis aquae decurrenris nimiiim,
1 8. aut Tonus validus prxcipitatarum pe-
trarum , aut ludentium
anunahura curffas in-
vifus, aut mugientium valida beftiarum vox,
aut refohans de altiffimis montibus Echo j de-
ficientes faciebant illos prx timore.
19. Omnis enim orbis terrarum limpido
NoTjE,
Cap. XVIII.
415
E T VULCATA NOSTRA.
illuminabatur lumine , 5c non impeditis ope-
ribus continebatur.
20. Solis aurem illis fuperpofira erat gravis
nox, imago tenebrarum
,
qua: fuperventura
illis erat. Ipfi ergo fibi erant graviores tene-
bris.
rum , ficut a Corb. 1. & Graeco ; extremo Gracce, pvQftli
vfct/os Tnp&ofifvv fcla , rythnms aqux decurrentis vi , loco
vis aqux decurrentis nimihm.
it. 18. Graec. vt xlviroc, aiaviy% x.a1appiir1o/j.tvut in
If my ,
h cxtprmi'lmy Z,wmy Apoptoc, ctQetopviloe,
t 11 mpvofjivmy ct-/nmzcCTmv
tvpimy <pm>n , if mlayKx.*ufj.syii ex. xoiwordlmv op'iay 'H^a'
-
ira-
pt>,voty aini; txfoG^yla.
t. 19. Mfs. Sangerm. & Corb. 2. hab. luminabatur
lumine ; dein Corb. 1. 5
non impcditus , &c. Grace, ve-
ro , KXTSfa/j.m% ipmll
, wiuiroJ !so.; Qvyelyji]', epyotg.
Tt. 20. Grxc..^.. e;W t fietocrfce, wine, i ta.f.iyjSane.xi-
IVc,, Eat//oK St foxy jSctpu i(yi oxirti' i. e. imago tenebra-
rum
, qux fuperventura illis erant. lp/i autem , &c.
CAPUT XVIII.
Versio antiqua,
qu^e et Vulgata nostra.
Exod,
10.
2J.
Exod.
14.24.
Pfalm.
77- 14-
tf 104.
19-
Exod.
1. 16. $3
z.j.
Exod.
14.27.
1 .
Q
Anclis autem tuis maxima erat lux, &
i3
horum quidem vocem audiebant , led
figuram non videbant. Et quia non 6c ipli ea-
dem paili erant , magnificabant te :
z. & qui ante lxfi erant, quia non lxde-
bantur
,
gratias agebant : 6c ut eftet differen-
tia, donum petebant.
3.
Propter quod ignis ardentem colum-
nam ducem habuerunt ignotx via? , & lblem
fine lsefura boni hofpitii prxftitifti.
4.
Digni quidem llli carere luce, 5c pati
carcerem tenebrarum, qui inclufos cuftodie-
bant filios tuos
,
per quos incipiebat incor-
ruptum legis lumen fxculo dan.
5.
Cum cogitarent juftorum occidere in-
fantes : & uno expofito rilio , & liberato , in
traductionem illorum, multitudinemfiliorum
abftulifti , & pariter illos perdidifti in aqua
valida.
minatio.
8. Sicut enim lxfifti adverfarios : fie 5c
nos provocans magnificafti.
9.
Ablconse enim facrificabant jufti pueri
bonorum
, & juftitiae legem in coricordia dif-
poluerunt : limiliter & bona & mala re-.ep-
turos juftos, patrum jam decantantes laudes.
10. Kefonabat autem inconveniens inimi-
corum vox, & flebilis audiebatur plandus
ploratorum infantium.
1 1
.
Simili autem poena fervus cum domi-
no affiidtus eft , & popularis homo regi limi-
lia pafius.
12. Similiter ergo omnes, uno nomine
mortis
,
mortuos habebant innumerabiles.
Nee enim ad lepeliendum vivi iufficiebant :
quoniam uno momento
,
qux erat prxclarior
natio illorum
, exterminata eft.
13. De omnibus enim non credentes prop-
6. Ilia enim nox ante cognita eft a patri- ter veneficia , tunc vero primiim cum fuit ex-
bus noftris, ut vere fcientes quibus juramen- terminium primogenitorum,
fpoponderunt
tis crediderunt , animxquiores eflent. populum Dei effe.
7.
Sufcepta eft autem a populo tuo ianitas 14. Cum enim quietum filentium contine-
quidem juftorum , injuftorum autem exter- ret omnia , 5c nox in iiio curfu medium iter
N OT.
Tf\ 1. Graece,loco ^
borrim quidem , &c. ita : r ipuyiv
&i dxwilii , ptop/piy J i t/x iptoyl-S > quorum quidem vocem
audientes , figuram
autem non videntes. In Mfs.S. Germ. &
S. Theod. j>
horum quidem vocem inimici audiebant. Itidem
in Corb. 2. fed vox inimici , addita videtur fecunda manu :
fubinde in Sangerm. Corb. 2. & S. Theod. praeponitur/?r
,
voci eadem , tollicurque pronom. ult. te ; In Mf. S. Theod.
legitur ,
per tandem. In Gr. fie : on fityu iy xaxsTvoi sirctsor^
fifjoac, i/j.ctxafiC,n' lit /e , See. quoniam quidem
55
*'"*'
paffi
erant , magnificabant :
J
quia , &c.
J^. 2. Gr. oil <JVe fi^aintiai ir^pnJ~ix.y/nsyoi , svxoipmay ,
Sec. t$ quia noti nocent ante Ixft ,
gratias agunt , &c. Mi.
S. Theod. addit , $ ut ejjet differentia , te Deum petebant
;
Gr. X) tk Siiysx^vvetl

X
a
P"
zJi<"7-
Tf. 5. Mf. S. Germ, cum Corb. 2. Propter quod igtii ar-
dentem colnmnam , &c.Corb. I. & S. Theod. Propter quod
ignt ardente colnmnam , &c. Gr. 'AvG' u>y irvpifM/ sumv,
dein , Sjvyor
l^
ayvdsn &c abfque med. verbo habue-
runt.
-$.
4. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 195. f. legit:
Digni quidem illi carere lumine
, >
pati carcerem tenebra-
rum , qui inclufos cuftodinnt filios tuos
,
per quos incipiebat
incorruptum legis lumen vita omnibus dari. Gra:c. Vulga-
ta: favet , nili quod hab. inf. vfnms cfl/Joc&ai
, pro 2-
cipiebat dari, ad litt. dandum erat.
T?.
J.
Mf. S. Theod. hab. in traduclione illorum ; Gr. s/j
tM-yxw ts iuray- Mf. Sangerm. fub finem, in aquam vali-
dam ; Gr. a/ xjS~o.1i cpoApu.
ir . 6. Mf. Corb. 1. initio delet enim ,una cum Gr. fub-
inde Sangerm. hab. a parentibus noflris. Gr. 7ra,Tpttctr vt/imy ;
Blox lta , iva. ctctpa.*.uc, e/VU'?*; , Sec. ut fecure fcientes , &c.
Tf. 7. Graec. hab. tyjipmv , inimicorum , loco injuftorum.
yt. 8. Grxce, loco Sicut enim...Jic'$ nos , &c. ita ,'Q
ya-p nla %;, &c. Quo enim hoc not, &c. fed in
Mf. Alex. & Compl. sJ? yap : port piulo in Mfs. S. Theod.
S. Germ. & Corb. duob. jic nos.
T. 9. Grxc. Kpwpri yap tfafhtfy ocioi iraTJee, alyafj"v , 10
toc th; 6e/otu7o? yo,ut>y v/ ojjoroia Aisfayle' rmv avlm oudmi
K, foatmy
j,
xtyfurav piSjc.^yeQai lie dyke., iral-'p-v vjy
irtyant^s^iroyTmy aiVk;. i. e. Abjconse
enimjacrificabant
juf-
ti pueri bonorum , &
divinitatis legem in concord-.a d:tpo-
nebant
: tandemJimiliter
J
bona
^
pencnla recepturos
fanc-
tos
, patribus jam prxcinentibns laudes. Mfs. Sant^e, m. 5c
Corb. duo , ferunt
, perceptnros
juftos , patri jam
( Curb.
I. patrias
)
decantantes laudes ; Mf. S. Theoder. patri om-
nium decantantes laudes ; editio etiam Compl. hab. irrect-
rctftf>\ijov/t}c, an*;. Sup. vero idem Mf. S. Theod.
jfti\ni-
ri bonorum operum
, $juftitix legem , &c. fed vox ifta , opt-
rum, non legitur in aliis.
t. 10. Graece Cmpliciter
, thlpa. <SUe<p$pt)o
, tf
flebilis
difpergebatur , loco
& flebilis audiebatur plaudits; in Mf.
etiam Alex, ac ed. Compl. fubjicitur <pmtv , vox.
tf. 11. Graec. 'O^oi'a J i Aim J Zmc, Opa Jitsirol x:Aa5f.
:
;,
K, </k^o'7h; /SaoiAfr Ti dura iri%my.
iT. 12. Craec. 'O/no^v/LtaJ ly At wwtltc; w h\ oro'fiefli
(.->-
t"H titti upoc, /uiav poirw h wTifj.on&c yetteii dvlur Aisfbci-
pw.
it. 1 1. Mfs. Corb. 1. & S. Theoder. tunc citm primum
fuit extermin. Sec. ut fup. Corb. alter , & Sangerm. tunc
cum fuit exterminium
,
fpoponderunt populum Dei /e
effe.
Gr. vero , iitl 7 rmy irpmloTOXxy oM^pm , ccpicioyycav 0eff
vilt *.ly slyaf tunc cum flit extermin. primogenitorum ,
confejfi Junt Dei flltum
populum effe.
it. 14. Graec. Latino refpondet.
Exod. 12. jo.
4
i6 LIBER SAPIEN
Versio antiqua,
q
u r
haberet,
1
5. omnipctens fermo tuus de coclo a re-
galibus fedibns, durus debellator in mediam
exterminii terram profilivit,
1 6. gladius acutus infimuLatum imperium
tuum portans, & ftans replevit omnia mor-
te , & ufque ad coelum attingebat ftans in ter-
ra.
1
7. Tunc continuo vifus fomniorum ma-
lorum turbaveriint illos , & timores fuperve-
neirunt infperati.
18. Kt alius alibi proje&us femivivus
,
prop-
ter quam moriebatur
,
caufam demonftrabat
mortis.
19. Vifiones enim
,
quae illos turbaverunt
,
hxc prxmonebant , ne intcii
,
quare mala pa-
tiebantur
,
perirent.
20. Tetigit autem tunc & juftos tentatio
mortis , & commotio in eremo facta eft mul-
titudinis : fed non diu permanfit ira tua.
Nam. 16.46. 21. Properans enim homo line querela de-
N o
"t. iy. Fauflin. presb. cont. Arian. p. 64$.
h. omnipo-
tens fermo tuus exjiliens de regalibns fedibus , &c. Vigil.
Tapf. cont. Varimad. p. 746. a. omnip. fermo tuus exji-
liens de regalib . fedibus venit. Cerealis adv. Maxiroin. c.
5. p. 671. c. omnip. fermo tutts Domine , exjiliens a regal,
fedibns tuis , in medium exterminii terrain profilivit. Mf.
'Corb. 1. pariter addit Domine. In Mf. S. Theoder. omnip.
fermo tuns exjiliens de ccclo , &c. Gr. Vulgatae refpondet.
ir. 16. Grxc. extrcmo habet : *. n'e.W $v uctveto , $-
Qvrm
'
iit'i 7?; , 13
ctrlum quidem tangebat , defcenderat
/intern in terrain ; Mf. S. Germ, cum Corb. 2. pans in ter-
rain.
"t. 17. Grace. To?; irc/.pa.-^vi^atpw/la.aia.ifJ^j itslfm fstvus
ii/l'd&t'&.v dvTvi > &c. Tunc continuo vifus quidem
fomniorum graviter turbaverunt ilios , &c. ut fupra ; in Mf.
Alex, ac ed. Compl. AsivSr > non fsivue,.
t. i3. Mfs. S. Germ. & Corb. duo , delenc ult. vocem
mortis ; deeft pariter in Gra:co.
ir. 19. Graece , tto ir^jxwvQav , hoc prxmonebant ; oet.
ut fupra.
f. 20. Mf. S. Theoder. Tetigit autem timor
1$ juftos
tentatio , &c. Gr."H47o As

JUai' Trtl&c , &c. ed. Compl.
"H-fyaia As vrsVe i, &c. In Mf. Sangerm. deeft ult. vox
tua , nempe port ira ; in Gr. pariter n' opyn > abfque feq.
(?.
t. II. Mfs. S. Germ. & Corb. 2. & S. Theod. Pro-
TIM. Cap. XIX.
ET VULGATA NOSTRA.
precari pro populis
,
proferens fervitutis fuae
icutum , orationem & per incenfum depreca-
tionem allegans , reftitit irae , & finem impo-
fuit neceflitati , oftendens quoniam tuus eft fa-
mulus.
22. Vicit autem turbas , non in virtute cor-
poris
,
nee armaturx potentia , fed verbo il-
ium
,
qui fe vexabat, fubjecit, juramenta pa-
rentum , & teftamentum commemorans.
23. Cum enim jam acervatim cecidiflent
fuper alterutrum mortui , interftitit , & am-
putavit impetum
,
& divifit illam qux ad vi-
vos ducebat viam.
24.
In vefte enim poderis
,
quam habebat , Fxod.
totus erat orbis terrarum : & parentum ma-
*2- 6.
gnalia in quatuor ordinibus lapidum erant fcul-
pta , & magnificentia tua in diademate capitis
illius fculpta erat.
25. His autem cefl.it qui exterminabat , &
hxc extimuit ': erat enim fola tentatio irx fuf-
ficiens.
T R.
perans enim homo fine querela propugnavit
, proferens fervi-
tutis fua Icutum , orationem f3 per incenfum deprecat. alli-
gans, &c. Or. ^.tssv^ac, yap amp a/isy.Trlot; irfysfiaX'rfs > to rvi
iSia$ MtlVpyiai ottmy
t
TrooCEi/XHC jc. Qv/sianu/cz s^i^ae, or 3tc
,ui'ce; , d/lls* tb ^vfj.u >
j,
irsQc; jVetuxs th Qv/j.fopa , &c.
ut fup.
~fr. 22. Mf. S. Germ. Vicit autem turbas , non virtute
corporis , nee armatura potentia
, fed verbo -jexatorem fubje-
cit
,
juramenta parentum commemorans. Similiter in Corb.
2. 8c S. Theod. nee armatura potentia
, fed verbo vexato-
rem fubjecit ; item in Corb. I. fed verbo vexatorem fubje~
cit. In Grajco : 'EwKHffs i\ -rot o^cv , vx. /%i/i' Tlf Qd/ta-
7o; , v% 0'^J^c^)l
,
Zrepyeiq: , awa. hoya to xoAo^cc/a vTr'iTa^iv
,
opMi ircttspav , i) (A/aGnxa; i&i/untaut;.
Tt. 23. Grxc. Stt<pnJ ey yap mJ"h irtiGiuxolay lie u**\\}o>?
nxpuy
, fj.iTciifj ya; , ccysM-^c rw opyiv , j, A:e%iQe i\\t
xplc, tv; fyylac, o'Jot.
't. 24. Pofr vocem poderis , Graece non fubjicitur quam
habebat ; ultimo etiam non additur ibid, fculpta erat ; at
in Mfs. Sangerm. S. Theod. & Corb. duob. eft erat frip-
ta.
#. 25. Mfs. S. Germ. & S. Theod. Hac autem his
cef-
Jit ,
qui , &c. Corb. 2. His cefftt qui.... erat autemfola , &c.
Ghec. T^'toi; t\ify o o>.o%pivmy , -ravra. As s (po^niyeay ijf
yap porn ii , &c. in Mf. Alex. & Compl. e'poCii'Gx.
CAPUT XIX.
Exod. 14. y.
Versio antiqua, qujE
1. T Mpiis autem ufque in noviflimum fine
A mifericordia ira fupervenit. Prxfciebat
enim & futura illorum :
2. quoniam ciim ipfi permififlent ut fe edu-
cerent,& cum magna follicitudine prxmilif-
fent illos, confequebantur illos pcenitentia
adi.
3.
Adhuc enim inter manus habentesluc-
tum , & deplorantes ad monumenta mortuo-
rum ,
aliam fibi affumpferunt cogitationem
infeientix : & quosrogantes projecerant, hos
tanquam fugitivos perfequebantur
:
No
#. 1. Similiter in Graeco eft.
t. 2. Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. ambo : quo-
niam
ipfi
cum reverji ejjent ut
fe
ducerent , &c. uterque
Corb. & S. Theod. extremo leg. confequebantur illos poe-
nitenttx atcus. Gc.iti duTole&ts-pi-^avlzi; t? dirs7vai , , y.t-
? o-irvivi', TccymsUntiles uvtSc. , Ata^u fttTXfteMitvlsG.
jf-. 3. Mfs. S. Germ. & Corb. 2. hab. Inclns , non
lutlum ; & inf. projecerunt, loco projecerant; in Corb. I.
etiam projecerant. In Gr. t'^s&aMv , uti fup. Tcnreyfa.
1^.4. Mf. S. Theoder commemorationem mittebant
,
ut , &c. Sangerm. memorationem amittebant , a earn
,
qua de-
t'.u hi mentis , itplerent pumtionem. Corb. 2. ut qux dee-
ET VULGATA NOSTRA.
4.
ducebat enim illos ad hunc finem digna
neceflitas : & horum
,
qux acciderant , com-
memorationem amittebant, ut qux deerant
tormentis , repleret punitio :
5.
& populus quidem tuus mirabiliter tran-
firet , illi autem novam mortem invenirent.
6. Omnis enim creatura ad fuum genus ab
initio refigurabatur , deferviens tuis prxceptis,
Ut pueri tui cuftodirentur illxfi.
7.
Nam nubes caftra eorum obumbrabat
,
& ex aqua, qux ante erat, terra aridaappa-
ruit , & in mari rubro via fine impedimento
,
T M.
rant form, replerent punitione. Gr
dfins'i'tr IvsCctuv
.
'iva TMf >>u-!c\s<iay talc, fiaoaroig , Tr&oavwasMp'JeaGi x.o*aoiv.
"t.
J.
Grasc.
^ ffyv *aoi w irapdioifiy oSonrcpiav irspd-
en, Sec.
ir.6. Vulg. ad fuum genus ab initio
i Graec. ct> /<T/ yeyet
icat-iy vcuflsv, in jna genere rurfus defnper , &c.
T?. 7. Graec. 'H tc iraps/^ioMy oxi'ai^oa ye<pt\\t , f'x As
TrjoypsrwTo; i/sTaTc?, M/>a5 dvuJueic, yrit; sieupyin , s\ zpv-
6/ia? , &C Nubes caflra obumbrabat , !*> tx aqua
, qux ante
cr.it , terra aridx emer/io apparuit , ex rubro mari , &c. UC
fupra. Mf. S. Germ. hab. adumbrabat
j ex mari rubro
,
&c. item Mf. S. Theod. i$ ex mari rubro.
SAPIENTIiE. LIBER
Versio ANTIQUA,
Q
U jE
& campus germinans de profundo nimio :
8. per quern omnis natio tranfivit
,
qua: te-
gebatur tua manu , videntes tua mirabilia &
monftra.
9.
Tanquam enim equi dcpaverunt efcam,
&tanquam agni exfultaverunt, magnificantes
te Domine
,
qui liberafti illos.
10. Memores enim erant adhuc eorum
,
qua: in incolatu illorum fi&a fuerant
,
quem-
admodum pro narione animalium eduxit ter-
ra muicas
, & pro pifcibus erudtavit fluvius
multitudinem ranarum.
Exod. 1 1 . Noviffime autem viderunt novam crea-
6.
1 ?. turam avium, cum addudi concupifcentia pof-
Num.
tulaverunt efcas epulationis
*Z' K*
12- In allocutione enim
4
J
7
5k/. 1 5.
2.
defiderii , afcen-
dit illis de mari ortygometra : & vexationes
peccatoribus fupervenerunt , non fine illis,
qux ante fada erant, argumentis per vim ful-
minum : jufte enim patiebantur iecundumiuas
nequitias.
13. Etenim deteftabiliorem inhofpitalita-
tem inftituerunt : alii quidem ignotos non re-
cipiebant advenas , alii autem bonos hofpites
in fervitutem redigebant.
14. Et non folum hare, fed & alius qui-
No
V. 8. Graze, ultimo hab. Gfa/Jwsai^f; 6i/,y*s"a ts&ctk,.
Mfs. S. Theod. & Corb. ambo , videntes mirabilia
tf
monf-
tra.
~t. 9. Mf. S. Germ, delet efcam , cum Corb. 1. & al-
tero S. Theod. retinet Corb. 2. fed in fine hab. qui li-
birabas illos. Grace, '}$ yap 'hneot ctuft^nQxit , ultimoque
f. 10. Gneca Latinis fatis refpondent.
~t. II. Mfs. S. Germ. & Corb. I. cum abdm'li concu-
pifcentia ; Gr. 'oti eV^i/jUi'a Kyar
/
$zvw1 .
~t. 12. Vulg. hi allocutione enim quit ante facta
train , argumentis , SccGrasc. Ei'?7/j Trtt^fAvilotv... ray yt-
70V0TC1M' (Mf. Alex, cum ed. Compl. wpyytyctorci )t;x/j.h-
ficor , dein Mf. S. Theod. per vim fluminum non fulmi-
num ; Gr. vero , t>? &ia t xipa.vvy.
Tf. 15. Mf. S. Germ. hab. non refpiciebant advenas ;
Gr. vero, s?x sJtxpvlo t*P<WS , ut fupra : extremo San-
germ, cum Corb. duobus , & S. Theod. in fervitutem ac-
tipiebant ; Gr. iS~\stSi%.
-$ . 14. Mf. S. Germ. Et non follim hoc
, fed$$ alius quis
refpclcus illorum: quoniam , &c. Itidem in Corb. I. addi-
touno erat, ad rejpecius. In Corb. 2. &S. Theod. Ft non
folum hoc
, fed >
alius quidem refpttltts erit illorum. Grate.
Kal x i*ovov , ccm' mt/S sViomttm sr< auray . &c.
Cap. XIX.
ET VuLGATA NOSTRA.
dam refpeclns illorum erat : quoniam inviti
recipiebant extraneos,
1 5. Qui autem cum lcrtitia receperum hos,
qui eifdem ufi erant juftitiis , faeviflimis affli-
xerunt doloribus.
ie>. Percufli funt autem caecitate : ficut illi
in foribus jufti , cum lubitaneis cooperti ef-
fent tenebris, unufquifque tranfitum oftii fui
quaerebat.
1 7. In fe enim elementa dum convertun-
tur, (icut in organo qualitatis fonus inimu-
tatur, 6v omnia ilium ionum cuftodiunt : un-
de xftimari ex iplb vifu certo poteft.
1 8. Agreftia enim in aquatica converteban-
tur
: & quaxunque erant natantia , in terram
tranfibant.
1
9. Ignis in aqua valebat fupra fuam virtu-
tem
, & aqua exftinguentis naturx oblivifce-
batur.
2.0. Flammae econtrario
,
corruptibilium
animalium non vexaverunt carnes coambu-
lantium
,
nee diffolvebant illam
,
qua? facile
diffolvebatur ficut glacies , bonam efcam. In
omnibus enim magnificatti
populum tuum
Domine, & honorafti , & non deipexifti , in
omni tempore
, & in omni loco atliltens eis.
T JE.
If' l
J
Grate. O! It
n$ eefTucpxTwv itoJ ea/ufyuo/ tv? J'/
toiv dvTuv ^T6%iot; AdulIw , JimT; , Sec. Hi vero cum
recepijjent cum fotemm Letitia eos
,
qui jam earumdem legum
fatli erant participes
, Sec. Mf. S. Germ, qui eifdem tiifi erant
juflitiis , &c.
t. 16. Similiter in Graeco
, prater plur. ray bvpw,
of.
riorum , loco oflii ; item fup. deed ejjlnt
, p.^fi cooperti.
Tf. 17. Graec. At' tcaj-rar yeep t smyjU fj-'ZapfioZo/Jfyix,
cocjtp cv fyeomplep oftiyUt t7 pu^fjiS to oto,ua
A/oMaarKff/
,
itxnoh fj.tmfla. vxpfvivtf eVI eUiscu sk tm; tb yeyoroTan
o^sac,' ttKet&ai;. hi
fe
nam elementa convertebantur
, ficut
in Pjalteno Joni modulation!s nomen mutant, jur.pcr mfto-
dientia
fonum: quod aflimari poteft ex
ipfo remm
facial um
vifu certo. Mf. S. Germ, cum Corb. 2. unde eft afiimare
ex
ipfo certo viju ; S. Theod. unde xftimari
fg ipfo certo
vifu poteft.
t- 18. Vulg. agnftia ,Grxc.
xtf>C
a7a > NobiL. terrejlria.
# lo.^Gracc. l\vp 'i%voa Iv ilj alt th$.iV/( oXvrdfttcai
,
%
vj'ap th; oSes-zxh; At/ca^fw; iin\at%iinlo.
~t. 20. Gr. Qloyts mcLttzziy * ivtpvoLpTuvlam *.
2
fta?Kvai
cctpKKi; iiAirt&nr.-ri>TW , tJjV.; thktcV zlnwtiiv Kpvsathon ;\:,-
700; dftCfyelac, T^cpM;. Kara Ttarra. yap Ki'en 1/u.iycLMjyai
tov *aor Qn , g,
e J oz\a(\e, , k,
vx v'wipiTJ a; vurrt tuttpa
,
5
tottm -irapisafifios.
ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT. VULGATAM DELECTUS,
Auclore Francisco Luca Brugenfi.
LIBER SAPIENTIM.
CAP.
I. t. 6. Et non liberabit maledicum a labiis
fuis. Male baiieniis
, /n> maledicum
,
quod
fignificat
proclivem ad maledicendum , /criptum fnit in plerifque li-
Iris , addtta una littera , malediclum . quod
eft , exfecra-
tum.
"t. I
J.
Juftitia enim perpetua eft & immortalis. Su-
perfinit quod feqt'.itur in plerifque libris : Injuftitia au-
tem mortis eft acquifitio.
#".
16. Impii autem manibus & verbis accerfierunt il-
lam. Notbum
eft ,
quod quidam libri habent
, pedibus
,
pro
verbis , quod
eft ,
fermonibus
.
Ibidem. Quoniam digni funt qui lint ex parte illius.
Cave ne vel addas vocem morte
(
morte digni funt ) vel
mutes conjiinciivum fint cum indicativo funt.
Cap. II. #. 2. Quoniam fumus flatus eft in naribui
noftfis. Nequaquam interjicienda eftconjunclio & , inter no-
men fumus
, j nomen Hatus
, feu , quod alii'is legitur
, >
idem itnum
eft , afflatus.
Ibidem. Et fermo fcintilla ad commovendum cor nof-
Uum. Probus
eft cafus primus fcintilla ; reprobtts fecundus
,
Tern. 11.
qui
eft
in aliis libris , fcintillas.
t. 3. Qua exftinda cinii erit corpus noftrum. Mife-
re depravatus erat hie locus , tilth legeretur quia exftinftus
ant exftinclum
,
pro ablativis abfolute pojitis, qua exltinrla
,
f.
fcintilla.
Ttr.
9. Nemo noftrum exfori fit luxuria: noftr*. No
mutes pronomen prims perfonx noftrum , in fecundx vef-
trflm.
Ibidem. Quoniam hate eft pars noftra , & hate eft fors.
Ron repetas pronomen noftra ad nomtn fors.
if. 10. Et non parcamus viduat , nee veterani reve-
reamur canos multi temporis. Quidam pro fecundo
tufa
legum tertium veterano
, 5 repetunt negationem nee , an-
te revereamur \fed male.
ir.li. Sit autem fortitudo noftra lex juftitia?. Temc-
ritas fcribarum miris modis bic graffata ; pro juftitia:, id
eft, th; J'tx.oMeum , fere fcripfit
coatranttm, injuftitia:,
iniquitatis.
Cap. III. t. 1. Et non tanget illos tormentum mor-
tis. K^?; fcribas malitii* pro mortis.
G
<*<*
Gen. T
P-
17.
4i 8 Romananim Corredionum delectus.
Or. 2. Ft a'ftimata eft afHictio exituj illoium. Sequitur
5. Et quod a nobis eft iter , exterminium.
f.
xftimatum
eft
: id
eft
: Ulorum ex bumanis difcefus , babitus
eft
pre ex-
t'erm'inie jeu exitie. Hoc alii libri miris modis corrumpunt
,
dm non joliim pro nominative exterminium , legunt geni-
tivutn extenninii , verum etinm duos ejnfdem bujus loci
corrtiptioties copulantes
, firibttnt : Et ab itinere jufto abie-
runt in exterminium , & quod a nobis eft iter exter-
minii.
t. 15. Et quae non concidat radix fapientis. Prxfe-
rendus
eft
conjunSivus concidat indicative concidit.
ir . 16. Filii autem aduiterorum in inconfummatione
erunt. U;;i voci inconfummatione , compofitx ex
prapefi-
tionc in, $j
nomine confummatione
,
prxponenda
eft
prx-
pofiiio in , ita ut fit
in inconfummatione : pro quo qui-
dam codices , eedem fenftt , legunt participium inconfumma-
li. N,n:i vitanda
eft
lectio , qua (omenta unico in, effert
voces duas in coniummatione.
~t . 10. Nationis enim iniquae , dirae funt confumma-
riones. Ut genitivus nationis non
eft
mutandns in nomina-
tivtim nationes , ita nee nominativus confummationes in
geniiivttm confummationis.
Cap. IV. ir . 5. Et fpuria vitulamina non dabunt ra-
dices altas. Pro fpuria vitulamina ,
quod alii libri legunt
adulterine plantationes , altera interpretatio
eft , eaque cla-
nor , telle D. Aitguftine lib, %. de doclr. Chrift. cap. 12.
St. 6. Ex iniquis enim fomnis , filii qui nafcuntur , tef-
tes funt nequiriae adversiis parentes. Ut plurima bujus li-
bri lota Romani Patres feliciffime reftituernnt ,
quod videre
licet i ita inter exura bunc , ubi pro omnes nota univerfi-
tatis
,
qui error plerofque omnes codices invafit , repofuerunt
,
quod reilum
eft , J
Grace cenfentaneum , fomnis , id
eft ,
v'71 >a$, pojitum pro concubitu : qiiemnimodum infra 7. if.
Z. idem Sapiens , ex delc&amentofamni conteptum
fe
dicit.
ir. 11. Et inconftantia conaupifcentia: tranfvertic fen-
fiim fine malitia. Non facile mutes i/ocem inconftantia
,
qttx
fignificat
inftabilitatem , in inftantia
,
qux , dempti tinifyl-
l.tbi, fillicitationem declarat.
ir. I
J.
Quoniam gratia Dti & mifericordia eft in fanc-
toseius. Alii librifubauiiunt omijjttm verbumfubftantivum
eft.
#. 1 3. Videbunt & contemnent eum. No
eft
hie re-
petenda conjuniiio enim.
Cap. V. #.c>. Et tanquam nuncius percurrens. Legen-
dum
eft
percurrens ,
quod
eft
tranfeurrens , 0 prsecur-
lens ,
quod
eft , ante currens.
f. 11. Aut tanquam avis. No emittas adverbittm tan-
quam.
Ibidem. Argumentum itineiis. Non fttbjicias prenemen
illius ,
quod alii cidices.
#.
17. Et brachio fanclo fuo defender illos. Non prx-
ponas prapofitionem in nomini brachio ; lit nee conjunSiio-
nem St ei quod fequitur : Accipiet armaturam zelus il-
lius.
&. 21. Acuet autem duram iram in lanceam. Etiam
ntftra antiqtta manufiripta
legunt duram ,
quod
eft
rigidam ,
pro eo quod alii libri diram ,
quod
eft
(rudelem , id
eft ,
ftribunt u vecaltm quintam pro 1 tcrtix.
ir. zz. Et tanquam a bene curvato arcu. Dux dittiun-
tulx funt , a prxpojilio
, tf
adverbittm bene , non unum no-
men habenae.
fr. 25. Et a petrofa ira plena: mittentur grandine.
Scribenda
eft
dipbthongo fyllaba ultima , ita ut Jit nomen
plenae , 0 adverbium plene.
ir. 24. Et ad eremum perducet omnem terrain iniqui-
tas illorum. Nominativus iniquitas, non
eft
commutandus
cum genitivo iniquitatis.
Cap. VI. tf. 6. Quoniam judicium duriiTimum his qui
praefunt, fiet. Non
eft
prs,ponenda prxpefiti in pronomini
his.
f.
8. Non enim fubtrahet perfonam cujufquam Deus.
Pro Deus , mttlti boni codices legunt Dominui : porro qui
eft omnium dominator, quod fubjiiiunt non panci libri
,
tptimi quique omittunt. Legantur Notationes noftrx.
Ttr. 11. Qui enimcuftodierint jufta jufte ,
juftificabun-
tur.
Ouadrnphx jnit hoc toco multorum todicum error :
tinits ,
quod pro adjettivo neutro jufta , Jcriberent jubftanti-
irnm ftmininum juftitiam
{
quanquam bic minutus : )
Al-
ter ,
quod nomini jufta five
juftitiatn, fnperflue adjunge-
rem pronomen ejus : Tertius , quod prxpo/itt ctmmate feu.
incift , adverbittm jufte jungerent "verlo fequenti, non, ut
eoortet
,
prxcedenti : Poftremus ,
quid juftificabuntur , ver-
bum compofitum ex juftus & facio, commutarent cam ver-
ba Jimplici judicabunrur.
SeqWitm : Et qui didicerint ifta, invenient quid ref-
pondeant. Cave ne pronomen ifta corrigas fuppofito
nomine
jufta.
~t. 17. Et in viit oftendit fe illis hilariter , & in omni
providfiuia occurrit illi, Numini viis non
eft
addendum
pronomen iuis ; nee prxfentia oftendit, occurrit , mManix.
funt in Jutura , oflendet , occurrer.
ir. 22. Si ergo dele6r,amini fedibus. Ut nomini fedi-
bus non
eft
prxponend* prxpofitio in , ita non
eft poftponen-
dttm nomen perpetuis.
Cap. VII. ir. 1. Et ex genere terreni illius qui prior
factus eft. Servandus
eft
genitivus terreni , non Jubftititen-
dus ablativus rerreno.
#.
16. Et operum fcientia 8c difciplina. Male mttlti
libri
, fublato poftertor: 4c
, fcribunt cafum fecundum fcien-
tia;
, pro prima.
Tfr. 17. Ut fciam difpofitionem orbis terrarum. Non
mutes fingnlare in plurale difpoiitiones.
#.
18. Viciffltudinum permutationes , & commutatio-
nes temporum. Legendum
eft
potihs commurationes rem-
porum
,
quod
eft
varietates
, qukm confummationes ,
quod
eft fines. Porro quod fubjiciunt plerique libri-, moniniinu-
tationes & diviiiones temporum
, Jfurium ej]'e
, ^
ex al-
tera ver/ione noftrx adjelium , tnuliis altis priuleiea mendis
admiffis , docuiems in Notationtbus.
ir. 22. Quern nihil vetat , benefaciens. Alii libri ita
feribunt , ut riniea hie proprietas fantli fpiritus declaretur

mutatis
,
quarto cafu relativi quern in prtmum qui , 5
participio benefaciens in infioitivum benefacere : Qui ni-
hil vetat benefacere. Sed Romana correSio , qua duns pro-
prietates dat intelligendas , unam
,
quern nihil vetat ,
quott
eft , expeditus
,
qui probiberi non pole
ft
; alteram , benefaciens

quod
eft , beneficus , fincera eft
loci fcriptura.
ir . 23. Intelligibilis , mundus, fubtilis. Panes merit
prxtulerum nominatives accufativis intelligibiles , mundos
,
fubtiles.
Cap. VIII. #. 2. Hanc amavi & exquifivi a juven-
tute mea. Non addas pronomen am verba exquifivi.
ir. 12. Tacentem me fuftinebunt, Non mutes accufati-
vum tacentem in ablativum.
ir . 17. Quoniam immortalitas eft in cognatione fa
pientix. Triplex mendum ex bis verbis a Romanis Correc-
toribus
eft
frtblatum : Unum , quod adjeSivttm immorralis
,
quod
eft
in plerijque libris , (ommutaverint cum
fubftami-
vo immortalitas : Alteram
,
quad pro cogitatione
,
quod
eft
meditatione
, fcripferint cognatione , id
eft , affinitate : Ter-
tium
,
quad rejitio nominative fapientia , rectperint geniti-
vttm fapieiuije.
ir. 21. Et hoc ipfum erat fapienti* fcire. Secundm
caftts fapieniiai , non
eft
mutandus in primum fapientia
,
naultoqut minus addendum
eft
adjellivnm fumma.
Cap. IX. jf. 6. Nam & (i quis erit confummatus. Nam
eft
omitlenda conjuniiio nam.
. 18. Et fie corredtse fint femit eorum. Rttinendun*
eft
adverbium fimilitniinis lie , non mutandum in conjunc-
tion cm candttionalim ft.
Cap. X. ir. 1. Haec ilium qui primus formatus eft 4
Deo pater orbis terrarum. Pro formatus , quidam codices
babent faclus ,
quidam fittu : fed adulterinum
eft prerftts
quod in nonnullis
eft , fornicatus. Rurjus nominativum pa-
ter
,
quidam libri vertunt in ablativum pane , qnafi
att
Deum referatur , fed male.
ir. 2. Et eduxit ilium * delicto fuo. Qtted fubjiciunt
mttlti libit & eduxit ilium de limo terra; , fpurittm
eft y {^
omuino jugulandnm. Lege Notationes noftras.
ir. ;. Ab hac ut receflit injuftus in ira fua. Ab non
ad ; hac femininttm , 0 hoc ; ut vel ciim , non negati
non ; receflfit ,
quod
eft
deficit , nm praeceifit
,
quod
eft
an-
tecefftt , legendum
eft
: funt enim ba librorum quorumdam
(orruptelx.
Sequitur : Per iram homicidii frarerni deperiir. Tnfignis
correilio
,
qua fratemi genitivus adjeclivi nominis , reftitu-
ttts
eft
pro fubftantivi , five
nominative fraternitas
, fivege-
nitive fraternitatis
,
qui plerofque omnes codices iuvajerant.
ir.4. Propter quern ciim aqua delerer terrain. Non mu-
les mafculinum quem in neutrum quod : nee pro nominati-
ve aqua J'eribas actufativum ,
quomodo quidam : Ciim aquarrj
deleret de terra.
Ibidem. Per contemptibile lignum juftum gubernans".
Quidam ccdex , omijfa prxpofitione , (J
mutate quarto cafut
in primum , fcribit : Et contemptibile lignum juftus gu-
bernans ; fed prav'e.
ir.
J.
H*c & in confenfu nequitii , ciim fe nationes con-
tulifTent. Servanda funt voces , nequitix, quod
eft
malitia i
$ cdntulilfent
,
quod
eft
congregajjent ; non furrogandx ,
fuperbiae
,
quod
eft
arrogantix , tf
extulilfent
, feu elevajjent.
Ibidem. Et in filii mifericordia fortem cuftodivir. Du-
plex fcripturx vilium , ntrumque inolitum , bine abftulerunt
Correltores : Ablativum pluralem filiis , fuppofitum in lo-
cum genitivifingularis filii , $ accufativum mifericordiam ,
furrogatum fro ablative mifericordia.
#. 6. Hxc juftum a pereuntibus impiis liberavir. Ca-
ve fcribas nomen parentibus
,
pre participle pereuntibut j
aut filiis pro impiis.
Romanarum Correctionum delectus.
f. 7.
Fumigabimda eonftat deferta terra. Non omittas
*ocem deferta.
Sequitur : Et incerto tempore fructut liabcntes arbo-
res. Vox una eft
incerto , non diflrahenda in duas in certo.
Ibidem. Et incredibilis aninue memoria ftans figmentum
talis. Non
efl
fcribendum incredibiles
, prima cajn ntimcri
pluralis, fed
incredibilis , fecundo numtriJingularis i nee
efl
omittenda i'o.vanimee : denique numerusJingularis figmen-
tum , 0
efl
vertendus in pluralem figmenta
, funt enim
b.tc eodicum qttoritmdam vitia.
if. 10. Hasc profugum rras fratris. Non addas conjunc-
liouem autem.
#'.
17. Et fuit illis in velamento diei. Pro fecundo ca-
ftt dici , nou legas fextnm die
, fed intelligas.
ft. 18. Tranftulit illos per mare rubrum. Nou prxpo-
itas 8c conjunilionem.
Cap. XI. $". 2. Et in locis defertis fixerunt cafas. Ca-
ve tie legal , aitt fecerunt prxteritnm a facio ,
pro fixeiunt
A
figo
, aut caftra
,
quod
efl
exercitttm
, pro cafas , taher-
nacula.
f. $ Et in eis cum abundirent. Corretlores e fuis li-
hris addiderutu tres iflas voeulas & in eis.
#.
iy. Non fimiiiter juftis iitientes. Cave tie relabaris
iti -Vetera vitia eorum qui fcripferr.nt , out injuftis , quod
efl
impiis
,
pro juftis, fits; attt faciens participant nu-
tniriJingularis , a facio ,
pro fitientes partkipio numeri plu-
ralis a iitio ,
quod
efl , fitim patior.
ir. i<5. Pro cogitationibus autem infenfatis iniquita-
cis illorum ,
quod quidam errantes, &c. Retle ab bis ver-
bis Corretlores inchoaritnt periodum etc fententiam tiovam , %$
fubftituerunt ginitivum fingularem iniquitatis
, pre nomina-
tive plurali iniquitates , qui plerofque libros
injufte eccupa-
verat.
f. iti. Mutos ferpentes. Ciw legas multos, pro mu-
tos ,
quod
efl , irrationales.
*
if . 19. Am novi generis ira plenas ignotas beftias,
Plerique libri prxponunt conjuntlioiiem aut vcl & tiomini
Ignotas
, fed abfque conjuntlione funt etiam Graca.
Cap. XII. if. 2. Ideoque eos qui exerranr, parribus
corripis. Merita ita diflinxtrunt Romani 1'atres , ut parti-
bus jungatur verba fitbfequenti , 0 pracedenti. Nam
^
iiotha fcriptura efl , qua ut clariits juttgat pracedenti , vet
tranfponit prxprjitiotiem , hoc modo : errant ex partibus , vil
adJit pronomett fuis, aut tuis.
if.
J.
Et devoratores fanguinis a medio facramento
tuo. Verba iflct
, a medio facramento tuo , hoc loco retiuen-
da funt , non transftrenda in verfum fextum proximo
ft-
quentem
pofl
perdere voluifti
,
quod faciiint nitilti.
$". 20. Cum tama cruciafti attentione. Quod fequitnr
in plerifque omnibus libris &. liberafti , Corretlores fuper-
flmim judicarttnt.
f. 26. Qui autem ludibriij & increpationibus non funt
corre&i. Ne mutes corredti a corrigo , cum correpti a
corripio.
Tf. 17. In quibus enim patientes indignabantur. His
verbis prxponttnt plerique libri alia idem Jignifcantia : In
Jiis enim quae patiebantur, molefte ferebant : qua qui-
clem , ut allerius verfionem , Romani Corretlores conjuita
fuflulerunt.
Ibidem. Propter quod & finis condemnations eorum
venit fuper illos. Non
efl
mutandum praterittun venit cum
futuro veniet.
Cap. XIII. It. 11. Vas utile in converfationem vitx.
Cave errorem plerorumqtie eodicum , pro utile , quod
efl
ap-
Ittm , idoneum ,
fcribentium contrarium , inutile , ineptum.
It. 12. Reliquiis autem ejus operis. Non mutes fextum
cafum
reliquiis cum quarto reliquias.
-fr. 13. Et reliquum horum quod ad nullos ufus facit.
Verbum indicativum facit , nulla modo vertendum
efl
in
fubjttntiivum faciat , addito verba fubflantivo t(l, quod mi-
otic fuperfluit : quod ad nullos eft ufus faciat.
Sequitur : Lignum curvum & vorticibus plenum. Sive
vorticibus vocali qttarta
, five fentnda verticibus legas ,/i-
gnificatur
lignum verticofnm Jive nodofum.
tf. 14. Et omaem maculam quae in illo eft perliniens.
No fubjicias terra ,
quod quidam libri.
. 17. Cum illo qui fineanima eft. Non commute! ge-
nus mafculinum cum nentro , nee hac parte, nee fequentibus
imnibus nfque ad finem capitis.
Cap. XIV. if. 3.
Tua autem
,
pater
, providentia gu-
bernat. Spurium
efl
quod addunt libri quidam ab initio
cur.cta : adeoque obefl fufui , neqtte enim hoc fubaudire
Iportet. Porro gubemat perfina tenia , nan
efl
cum guber-
rtas mutanda
, perfan.i fecunda.
if. 4. Oftendenj quoniam potens es ex omnibus falva-
re. Rctinendum
efl
falvare ,
quod
efl
Jervare ; non fitppo-
fietidum fanare.
Sequitur : Etiam fi fine arte aliquis adeat mare. Legal-
dtimcfl arte , qua bumanajignificatui i/idvflriaition , tranf-
Tom. 11.
419
pofitis primii duabm Itucris , rate
, quod
efl
, tiavi.
t.a. Propter hoc & in idulis natiurmm non erit rcf-
pedtus. Nou cjl omittenda prxpojitio in.
if. 14. Ijupervacuitas enim hominum advenit in < .
bem tcrrarum. Quidam libri verba advenit prxponuu: p>o-
tioincu lixe
; fed male prorfits illi qui corrigunt adin-
venit, quod eflrepcrit, pro trijyllabo adviuir
,
qnnd tranji-
tive acccptum, tarn/ it am fit quintx conjugations Hebraorum ,
.;;
efl
pro addnxit , advexit.
T?. 30. Utraque ergo illis evenient digne. Non feribas
quoque pro ergo.
if. 31. Non enim juratorum virrus. F.gregia loci emen-
datio , qua
tf
omijj'um
efl verbftm fttbflaplivum eft,
jurantium partkipio aclivo
, po/itum
efl
juratorum,/
pium paffivum ,
quod
efl , eorum per qua juratur.
Ibidem. Perambulat femper injuftorum prSEvaii ic-ari ;-
nem. Cave ne adverbitim lcrnper mutes in prapofil
fuper, vel unum vocabulum injuftorum diflrahas in duo.
Cap. XV. if . 6. Malorum arriatores , digni funt qui
fpem habeant in talibus. Cavcndum lie efl itiunti
unum , tie
pofl
digni funt , addatttr morte ; alterttm , tie
Jcribatur habent modo indicativo
,
pro habeant conjunt
tertinm , ne talibus , quod
efl , hujufmodi , tranfpojf.is lit-
teris , mtitetur in tabulis , imagitiibtts
.
tf. 8. Et poft pulillum reduck fe unde acceptus eft. Pra-
ferendum
eft
reducit fe
, quod
eft , revertitur , eis qua in
aliis libris leguntur , fe ducit
, tf
ducit fe.
t. 12. Sed & ftimaverunt lufum efle vitam noftram.
Alii libri fcribunt ludum, id
efl,
d pro f
,
quod fere trqui-
valet : fed lutum , id
efl
ccenum
,
quod
efl
in ntnnullis
,fpu-
iittm omnino
eft.
if. 14. Supra modum animae fuperbi. Non addas tiomi-
ni animae pronomen {\xx.
Ibidem. Et imperantes illi. Legeudtim
eft
imperantes
,
quod
eft , dominantes , non improperantes
,
quod
efl , expro-
brantes.
if. 1
J.
Quibus neque oculorum ufus eft ad videndum.
Cavendiim hie
eft
tie recidatur in veins vitium eorum
, qui
fcripfernnt , addzta vocali tenia , vifus a video
,
pro ufus
ab utor.
tf. 18. Sed & animalia miferrima colunt. Male qui-
dam hie legunt alia pro animalia , bruta nimirum ; (5 nii-
ferrimi getiere mafculino , pro ucutro miferrima.
fr. 19. Sed necafpe&u aliquis. Nou
efl
mutandum
maf-
culinum aliquis cum nentro
, Jive aliquod
, five aliquid.
Cap. XVI. t. 1. Propter hxc & per his fimilia paffi
funt digne tormenta. Quidam omittunt prapefitienemver
,
male.
"fr. 11. In memoria enim fermonum tuorum examina-
bantur , & velociter falvabantur. Dux dkliones in memo-
ria, , 0 funt coutiahetidx in unam immemoria : nee pro fer-
monum
,
quod
efl,
verbornm
, fubflituendum efl feivorum,
jive famulartint: ad hxc examinabantur non
efl
mutandum
cum exrerminabantur
,
quod
efl,
delebantur : infuper ne:
adverbittm velociter
efl
omittendnm : poflrema neque pro
ialvabantur legendum
efl
fanabantur
, fed intelligendupi,
if. 14. Homo autem occidit quidemper malitiam. Ouod
ftibdttnt plerique libri antmam fuam , Corretlores nou in-
cotifulto judicaritut fuperfiuere.
Tf. 16. Etper ignem confumpti. Pro confumpti
, quod
efl,
deleti , non feribas confummati ,fniti.
if. 19. Exardefcebat undique. Quidam alii libri legunt
exardebat
,
quidam ardebat.
Sequitur: ut iniquje terras nationem exrerminarer. le-
gendum
eft
iniqu* fecunda cap; , non iniquam quarto ; tf
exterminaret tenia perfoua , nonfecunda exterminares.
if. xi. Subftantia enim tua dulcedinem tuam
, quam
in filios habes , oftendebat. Multi codices nominatives fub-
ftantia tua , mutatos in accujatives fubftantiam tuam , me-
dia conjunttione & ,
jungttnt cum accufitivis dulcedinem
tuam
; >
tertiam perfonam oftendebat vertttnt iujectindam
oftendebas ; fed
male omnia.
1?. 23. Hie autem iterum ut nutrirentur jufti , etiam
fue virtutis oblitus eft. Legendum
eft
pronomen , non neu-
trum hoc
, fed mafculinum hie
;
Jubaiidieudiim nomen
ignis , non addendum.
if. 25. Propter hoc & tunc in omnia transfigurata , om-
nium nutrici gratioe tux deferviebat. Ut nou
eft
omitten-
da in prxpojitia prapofita tiomini omnia ; ita non
eft
ver-
tendtts Humerus Jingularis deferviebat , in pluralem defet-
viebant.
Sequitur : Ad voluntatem eorum qui a te dcliderabanr.
Servandum
eft
a te , cafu fixto , non furrogandum ad te ,
cafn quarto : denique affivum defiderabant ,
quod
efl , ro-
vaba.n
, pofeebant , non
eft
depravaudum , repojita pajfive
defiderati funt , quod
efl
in plerifque libris.
tf. 28. Et ad ortum luch te cdorare. Merita Corretlo-
res
,
pro orienrem
,
quod
efl
i.i plerifque omnibus eodicibu; ,
imtndarunt ortum; nee aut omittendum juditarunt prom-
420
Romanarum Corre&ionum delecrus.
men te , am addendum adverbiitm ibi , attt denique alli-
vnm adorare mutandum in pajjivum adorati : qua funt
qitornmdam codicum vitia,
ir. 29. Ingrati enim fpes tanquam hybernalis glacies
tabefcet. Alii libri
,
pro fpes , qua eft ewls , babent fides
,
it irtsU
', male
, & Grxco diffentanee.
Cap. XVII. t- 2. Fugitivi perpetuse provideiuiae jacue-
ruiu. Cave legits placuerunt ant latuerunt ,
pro jacuerunt.
ir. 7. Et fapientiae gloriae correptio cum concumelia.
Genitivits gloriae non ejl commutaudits cum nominative gloria.
tf. 10. Cum fit enim timida nequitia, dat teftimo-
nium condemnations. Pro genitive condemnationis ,
qui-
dam codices babent dativum condemnationi ;
quidam par-
ticipiitm condemnata : fed
quod in nonnnllis legitnr data
eft in omnium condemnationem , adultermitm
eft.
Httic
porro fententia praponunt mttlti libri aliam his verbis : Fre-
quenter enimpraioccupant peffima , redarguente confeien-
tia. Verum , non mttlti , Jed omnes
, poftpontu:'.
e.tndem , aliis
licet verbis: Semper enim piajfuraic faeva ,
perturbata con-
fcientia. Quare Romatti Panes ,
priorem illam qua prxpo-
nitur, Frequenter enim, &c. merite e texttt fnftulerunt
tit fuperjjuam.
ir. 11. Nihil enim eft timor , nifi proditio cogitationis
auxiliorum. Plerique libri, inter nifi
($
proditio, interji-
ciunt hxc duo verba, prsefumtionis adjutorium : verhm ilia
redandare , coufodiendaque ejft , cenfuerunt Romans Patres
non inconjulto.
ir. 12. Et dum ab incus minor eft exfpeclatio. No
fnbjicias pronomen ejus.
Seqnitur : Majorem computat infeientiam. Corrcllores
tmendarunt infeientiam , quod
eft
, ignoramiam ,
qttomo-
do
eft
Grace , pro eo quod legnnt , alii fcieutiam , alii fentsn-
tiam , alti confeientiam , alii potentiam , alii audaciam ,
alii denique pxnam. Porro Jive legatttr computac compoji-
tum , Jive /implex putat , res eadem una
eft.
Scquitar: Ejus caufs dc qua tormentum prjeftat. Geni-
tivits caufae non
eft
commutandus cum ablative.
#. I}. Illi autem qui impotentem vere noctem. Mal-
ta reperiuntur uotariorum circa bxc verba corrttptelx , Jed
prxcipnx dux ; una ,
qua vox una impotentem , diftrahi-
tur in duas in potentem ; vel in potenti ; altera
,
quaad-
verbium vere convertititr in verbum venere.
Seqnitur : Et ab infimis & ab altiffimis infeiis fuperve-
nieutem. Neqnaquam omittenda
eft
vox inferis , etti dantur
tpitheta duo, infimis g altiffimis , idem Jigruftcantia
,
pro-
fundijjimis inquam.
Ssquitur : Eundem fomnum dormientes. Qrtxdam ma-
nnjeripta ,
pro participle dormientes ,
fcribnnt verbum dor-
miebant : fed non opus erat bac mutatione , cum partici-
pio fubaudire liceat verbum jnbftantivum erant.
Cap. XVIII. ir. 1. Ethorumquidem vocemaudiebant.
No addas inimici.
Ibidem. Er quia non & ipfi eadem paffi erant. Nonprt-
pona; prxpoftionem per voci eadem.
ir. 2. Quia non laedebantur, gratias agebant. Non
fnb-
jicias pronomen , vel tibi , vel cuique.
Seqnitur: Et ut eifet differentia, donum petebant. Re-
tinendum eft
donum
,
quod
eft
munus , non fubftituendum
te Deum ant Dominum.
ff.
o. Et juftitiae legem in concordia difpofuerunt. No
mutandus ablativus in accufativttm ctmcordiam.
Ibidem. Patrum jam decantanres laudes. Pro gtnitiv
plurali patrum
, fnbftituunt quidam dativum Jingttlarem
patri, <j pro.adverbio jam nomen omnium
; fed male. Qjfi-
dam unicam vocem fcribnnt patrias : fed prima fcriptnra ,
patrum jam , m Grace confentanea , ita germane! lnterpu-
tis
eft.
't. 11. Simili autem poena fervus cum domino amittus
eft. Non mutes ablativum fimili in nominativttm fimilis.
ir. 15. De emnibus vero non credentes propter vene-
ficia. 'Sic legendum eft,
veneficia
,
quod jignifcat incanta-
tiones , a veneno deduCltm ; mm beneficia
,
quod dona Jive
munera denotat : denique nee addendum
eft
pronomen fir:
.
Seqnitur: Tunc vero primiim cum firit exterminium
primogenitoruin. No
eft
invertendus ordo , ita ut cum
ponatur ante ptimum
,
quod poftpone>id
!
tm
eft.
Seqnitur : Spoponderunt populurn Dei elfe. Meriti/ otni-
ferunt Corretlores pronomen fe
,
quod plerique prxponr.nt
verba elfe.
If. 15. Omnipotens fermotuus de ccelo. Supcrfuit exii-
liens
,
quod quidam interjicittnt , ante de ccelo.
ir. 17. Et timores fuperveiierunt infperati. Neminati*-
vns infperati , 0
eft
mutandus in dativum infperatis.
Tfr. 22. Non in virtute corporis , nee armacurae poten-
tia. Genitivits armaturse $ ablativus potentia retinendc
funt; non convertendi , ita ut ablativus armatura
, geniti-
vits potenti* Jit ,
prout plerique omnes libri babent.
Tfr. 24. Et magr.ificentia tua in diademate capitis i'lius
fculpta erat. Pro fcripta , a J'cribe ,
quod
eft
in plerifqnt
exemplaribus , Corrcclores repetiverttnt verbum fculpta , *
fcitlpo.
Cap. XIX. ir. 2. Quoniam cum ipfi permififfenr. Oni-
dam libri, pro permiliilent
, fribunt reverii ell'ent : pltires
utrumque Jcribunt , reverii efTent & perraifiMent. C&terum
fcribendum ejfe permifiifent
, tf
quidem folum , docuiimts in
Notatiouibus noftris.
Seqnitur : Ut fe educerent. Servanda funt dux dicliones
fe educerent
,
pojita pro exirettt, non contrahendi in unam
feducerent.
Sequitur : Et cum magna follicitudine prasmifiifent il-
los. Neqnaquam
eft
hoc omittendum.
Sequitur: Confequebantur illos panitenti^afti. legen-
dum
eft
plnrale confequebantur , 0 jingulare confeque-
batur ; ablativus pcenitenua , 0 genitivits poenitentis ; de-
nique participinm plnrale ati , non nomen actus , Jive plu-
raliterjivejingulariter accipiatur i bac enim funt plerornmqttt
codicum vitia.
ir. 8. Quae tegebatur tua manu. Cave legas regebatur
,
quod
eft
gubernabaiur ,
pro tegebatur
,
quod
eft
protegeba-
tur.
$". 12. Per vim fulminum. Cavenditm
eft
ve> :
fiuminum, quod
eft
fiuviorum , pro germana fcriptnra ful-
minum
,
quod
eft
fulgnrum.
fr. 14. Sed & alius quidam refpectus illorum erat. Cor-
retlores fcripferunt nomen quidam ,
pro eo quod vnlgo legi-
tur adverbio quidem.
Varix Lediones V
u
l g a
t
js.
, ruL-fum ab eodem Francisco Luca obfervatx.
LIBER S A P I E iv* T I M.
CAP.
V. ir. 19. Accipiet pro galea judicium certum.
Alii libri fcribnnt rectum, tranfpojitis li'.teris
, <$ fo~
let retlitudo judicio attribtti.
Cap. VIII.
ir. 11. Et fades principum mirabuntur
tne. Hoc quidam codex omittit , Grxco conjentanee :
eft
enim
idem itntttn cum eo quod pracedit : Et in confpedtu poten-
tium admirabilis ero.
Cap. XII. ir. 17. Et horumqui te nefciunt , audaciam
traducis. Qiiidam legttnt ajjirmativnm qui fciunt, loco ne-
gativi qui te nelciunt , conformtter Grxco : vide Notationes.
#. 19. Quoniam judicans das locum in peccatis pceni-
ccntia;. Nonmilli libri omittnnt judicans , cum tcxtn Grx-
so.
f.
-i.6. Qui autem ludibriis & increpationibus non funt
correfti. Sunt exemplaria qua fcribant genitivum inciepa-
tionis , leco ablativi increpationibus
; juffragante Grxco
,
Qui autem ludibriis increpationis.
Cap. XIV. ir. 11. Propter hoc & in idolis nationum
non erit refpectus. Adverbium non , omittitur a Regie tex-
tu , tf
alto qnodam , cenfpirantibus libris Grxcis.
T?. 20. Abducta per fpeciem operis. Mttlti libri, loco
abiufta , balmt adducta
,
quad
eft
Grxie s'j>WCo'/4vsi' , at-
trafla.
tf. z6. Dei immemoratio. Noftra conjellnra fnit in No-
tatiouibus ,
pro Dei , feu Domini , ut alii legunt
, Jcriben-
dumejje doni , ex Grxco
x*f">
'>
f
tCHt
*"f
ra I 3- ^. 2.
ir. 26. Inordinatio mcechiae 6c impudicitiae. Ouxdam
antigrapba boc folttnt legunt , mcechia & impudicitia ; omit-
tnnt id quod pracedit , inordinatio , qnifpe quod idemunum
Jit
cum eo quod antecedit , inconftantia , Grace dra^ia.
Cap. XV. tf. 19. Bona poteft confpicere. Pro confpi-
cere , Grace
eft
ETr/OTS^-i'sa/ ,
quod potiits
eft
concupifce-
re ,
quomodo legit liber quidam.
Cap. XVI. ir. I. Propter hc & per his fimilia paffi
funt digne tormenta. Quidam libri pre plurali haec
, fcri-
bnnt Jingulare hoc, (^
omittunt conjun&ionem ckfubjequen-
tern , conformiter Grxco.
Cap. XVIII. t. 22. Ilium qui fe vexabat. Nonnttlli
codices legunt vexatotem , units omittit fe : Grxce
eft
ts
M^allona. , vexantem i Jicut infra t
'.
25. itefytuar t
qui
exterminabat.
Cap. XIX. ir. 9. Tanquam enim equi depaverunt ef-
cam. Quidam boni libri aufirunt efcam , Grac confen-
tanee.
*m$
421
<S/ & -A *fc -it* & -it & it- -(ft- *! *t -ifr <S- -*fr ^tS A if '^ ^ ^ i -it A b 1 2 *
*Y* M* !f
:
<T* J*T? H' >T? J H*HfSB *T* ft sg SBa* HJ w*j!f fif ft ft ft ft
5
-^ -y-
^ -^ v "T
1
*r v- -v- -r -v
-$
-r- i^ -i* ^ ^ ^ ^ T
-
CAPITULA LIBRI ECCLESI ASTICI
,
Ex Mf. cod. Corb. n. I. edita quoque a Jofepho Maria Caro presb.
Romas, 1 688.
I.
*
S~\ amis fapientia a Domino Deo
eft.
cap. i.
\-St. i.
II. Initium fapientia timor Domini, c. i. t. 16.
III.
b
De concupifcenda fapientia
, c?"
fervandis
mandatis. c. i. #.
33.
IV. Accedentes ad fervitutem Dei
, in jitflititt
& timore
ft
are
c
debcrc. c. 2. *. 1.
V. Alctuentes Deum
faftinc
ant mifericordiam ejus.
c. 2. *. 7.
VI. De perdentibus fuftinentiam. c. 2. #. 16.
.VII. De bonore parentum , rjr quod benedictio pd-
tris ftrmat domos filiomm. c. 3. irir. 5. n.
.VIII. Bona opera cum manfuetudine facienda
, ejr
alta non quarenda. c. 3. ft. 19. 22.
IX. De elecmofwa , c^ pauperibus < 46 ro/>e
non avertcndis oculi'i. c. 4.
#. 1.
X. .De pupillo , & vidua, c. 4.
*. 10.
XI. De jiudio fapientia. c. 4. v. 12.
XII.
d
Tempore tribulationis
,
//</<? ac juftitik ftan-
dum. c. 4. t. 33.
XIH. De non confidendo in divitiis. c. 5.
#. 1.
XIV.
e
De converjtone. c. 5. #. 8.
XV. De gratia amici. c. 6. ir. t.
XVI.
f
De /hb/co hob permanente. c. 6. #. 7.
XVII. De doclrina fapientia. c. 6. ir. 18.
XVIII. De accipiendo conjilio , f> inveftiganda
fa-
pientia. c. 6. f. 24.
XIX. .De non faciendis 'malis. c. 7. v. 1.
XX. Neminemfe ante Deum
juftific
are. c.-j.t. 5.
XXI. s De mendado vitando. c. 7. ?. 13.
XXII.
h
De fervo bono. c. 7. ^. 22.
XXIII. De f.liis erudiendis. c. 7. *. 25.
XXIV.
*
De parenxibus honorandis. c. 7. #.
29.
XXV. J)e fi?pre Dei, & bonore Sacerdotum. c.
7- * 31.
XXVI. De defunclis. c. 7. y.
37.
XXVII.
k
De hob litigando. c. 8. #. 1.
XXVIII. De mortuo non gaudendum. c. 8. y. 8.
XXIX. De vitandis malis. c. 8. y. 18.
XXX.
!
De non danda poteftate in
fe
quemquam
mulieri. c. 9. t. 2..
XXXI. De amico antiquo non derelinquendo. c.
9.
t. 14.
XXXII.
ni
De conviva
jufto.
c.
9. y. 22.
XXXIII.
n
De judicibus. c. 10. jr. -i.
XXXIV. De avaritia. c. 10. t. 9.
XXXV. De fupcrbia. c. 10. #*. 7. 9.
XXXVI.

Humilem exaltat fapientia. c. ix.fr. 1.
XXXVII. In bonis non oblivifcendnm malorum,
&in malis reminifcendnm bonorum.c. 11. *. 27.
XXXVIII. Deeleemofims. c. 12.
t. 1.
XXXIX. Deamuis.c. n. *. 8.
XL. P De faciei ate divitum. c. 13. ir. 2.
XLI.
J9j
hob labitur invcrbo, beatus
eft.
c. 14.
* 1.
XLII. De benefaciendo
,
quia mors non tardat. 'c.
14. #. 1 1.
XLIII. Jgiibd in manu confilii fui bomincm Deus
reliquerit. c. 15.*. 18.
XLIV. Deftliis impiis.c. 16. #. 1.
XLV. <)
Nihil abfeondi a Deo. c. 16. ir. 16.
XLVI.
r
De difcenda difciplina. c. 16. ^.
24.
XLVII. Jjhiod Deus de terra creavtt bominem.c. 17.'
*.
1.
XLVIII.
f
De converfione ad Deum. c. 17. *.n,
XLIX. JVow demorandum cum impiis. c. 17. -^.26.
L,
J
De femper orando Deum. c. 17. *. 24. c.
18. #-. 23.
LI. De continentia anima. c. 18.*. 30.
LII.
hfod ebriofus non locupletabitur : & qui
f
per
-
nit modica
,
paulatim cadit : & quod muiieres
,
C^
vinum apoftatare faciunt a Deo. c. 19.
*. 1.
LIII. Amico ejr inimico non prodenda fecreta. c.
19. ir. 8.
LIV. Ante comminationem corripiendmn proximum.
c. 19. ir. 17.
LV.
u
Bonum
eft
arguere
,
quam irafci. c. 20. *. r
.
LVI. hd pr& confujhne promittit de amico, facit
inimicum. c. 20. t. 25.
LVII. Verbum parabolarum. c. 20. y. 29.
LVIII. JVfl adjiciendum peccatum fuper peccatum.
C. II. ir. I.
LIX. Stuppa colUcla, fjnagoga peccantium. c. 21,
#.
10.
LX. Rtfiis fatui in alta voce. c. 21. <,
23.
LXI. Pigrum lap'tde luteo lapidare. c. 22.
t. 1.
LXII. j9i narranti non intendit
,
dormtentifimilis
eft.
c. 22.
fr. 8.
LXIII.
x
Convitia dijfolvunt amicitiam. c. 22.
y. 2 j.
LXIV. Oratio. c. 23. *. 1.
LXV. De doclrina oris. c. 23. #.7.
LXVI. Juramentum fine peccato non
effe. c. 25.
#. 9.
LXVII. y Difpofttio injufti peccare volentis. c. 23.
*. 26.
LXVIII.
z
Laus fapientia. c. 24.
#-. 1.
LXIX. "
Jgtutria fapientia, placeant , & qua dif-
NoT.
* Apud Jof. Carum ita : Alias D? tftf; na Deifapien-
tia , :V/ cjl
, y?/; D ; quid ante omnem Jit creatmam
, &
omnia per ipjtim fafla funt. Et fie deinceps ex edic. Jof.
Cari , ubicuiique infra ponitur Ah
k
Al. De timoreDei, $$ maniati cttftodia.
c
In edit, deeft to debere ; fequitur vero : Al. De toleran-
tia temaiiennm
,
qua
fit fro juftitia.
d
Al. Quod pro fide tf
jrtftitia laborandum
ft , ^
pro
falutc animn.
e
Al. De converjtone ad Deum.
* Al. De differentia amicorttm.
8 Al. De mind, vitando ad amicum.
h
Al. De fervo bono
g) fideli.
* Al. De parentum honore.
.
k
Al. De non htig. turn potent.
Al. De fiugiendit amicitia tnulieris
firvicarim.
m
Al. De convivio jnjlo. Al. </f eonviviis jujlis.
n
Al. De judicibus mundi httjtts.
Al. -Df humilttate.
P Al. Df fociet. divitum fuperberum.
1 Al. De
prafintia Dei , cui nihil celari potefl.
r
Al. Df cva dtfciflinx.
' Al. Df convertetido ad Deum
, $
relinqttendo peceata,
x
Al. Df oratione.
u
Al. De &0A0 correptionis
, >
iracttndix malo.
x
Al. Df amicitia.
y Al. De fornication.
2
Al. Df atcmitate
, ^
omnipotemia fapiemi* , /V/ cyf
,
Cbriflo filio Dei
, per i/Mf omnia facia (tint.
aa
Al. Sapientta narrat quit jtnt ei plaat.l.
5. *t' *
. fr. 17.
iy
c. 31.
422
pliceant
">
&
novem infufpicabilia. c.
LXX.
a
De nequitia mulieris. c. 2?
LXXT. De mulicre bona. c. 26. fr. 1.
LXXII. Proper inopiam multos detinquere. c,
fr. 1.
LXXIII. Perdere fidem emit
,
qui amici nudat ar-
cana, clj.ir. 17.
LXXIV. De remijfione peccati. c. 28. fr. 2.
LXXV. De ww/o lingua, c. 28. fr. 13.
LXXVI.
b
De fanore. 029.*. 1.
LXXVII. Dcdato in proximum. Ibid.
LXXVIII. De mifericordia pauperum. c. 2 9. fr. 25.
LXXIX. De frugalitate honefia, & bofpitalitate.
c. 29. frfr. 28. 31.
LXXX. De difciplina filiorum. c. 30. fr. 1.
LXXXI. De bono fanitatis. c. 30. fr. 14.
LXXXII. Vigilia honefia tabcfacit carries,
fr. 1.
LXXXIII.
c
De continentia.c. 31.*. 8.
LXXXIV. De ebrietate. c. 31. fr. 12.
LXXXV.
d
De reiloribus. c. 32. fr. 1.
LXXXVI. Cw* conjilio omnia facienda.
fr. 24.
LXXXVII. Thnenti Dominion non occurrent mala.
C. 33. fr. 1.
IXXXVIII. De difciplinafervorum. c33.fr. M.
LXXXIX. Defomniis. c. 54. fr. 1.
XC.
e
Divinationem, auguria,fomnia,vanitatem
c$e. c. 34. *.
j.
XCI. De timentibus Deum. c. 34.
*. 14.
XCII. De oblatione iniqua. c.
34. fr. 25.
XC1II. De difciplina cuftodienda legis. c.
35. fr. 1.
XCIV.
f
Omiw bumilis mibespenetrat. Sc.
3
5. *.11.
XCV. Precatio ad Deum. c. 36. fr. 1.
XCVI. Oratio fapientia. Ibid.
XCVII. De eo <7i tantum nomine amicus
eft.
c.
37.
fr. 1.
XCV1II.
h
Jgjialiter traclandim cum Jingulis.
37. *
Iz -
No
*
Al. Df nequitia muliiris malt**
b
Al. D< /r>r.
c
Al. Df continenlia ciborum.
d
Al. Df redoribus , five
facerdctibas , /W AttVfV.
e
Al. Df -janitate Jimnitram , j
divixttionum.
f
Al. Df pretatiine ad Deum.
g Al. add. hoc capitulum : Df differentia mulinum , i
Amicorum.
h
Al. Cnm fingnlis
/jnaliter trattatidum
fit.
'
Al. Df pom^a Pbilafipborum.
k
Al. De /-tfTWf mediris exbibendo.
3*-
XCIX. Virortim fanctorum quaretida focietas. c.
57.
fr.
M-
C. Animam viri fancli veraciorem effe
,
quart}
fep-
temcircumfpeclores.c.
37. fr. 18.
CI. ' De verfuta & fopbiftica locutione. e. 37.
fr. 2
3.
CII.
k
De mendacio.
(
/. medico,
j
c. 38. fr. 1.
CIII. De orando Deo in tempore infirmitatis. c.
38. ir.
9.
CIV.
'
De exfequiis.c. 38. fr. 16.
CV.
m
De fingulis artificibus. c. 38. fr. 18.
CVI.
n
Defapiente. c
39.fr, 1.
CVII. Oranti dart fpiritim intelligent^, c. 39.
fr. 7.
CVIII.

Vitm, hominis fubflantia. c. 39. *. 31.
CIX. Dejugo gravifuper filios Adam, c. 40.fr.!.
CX. De indigentia mifera. c. 40. fr. 29.
CXI. De memoria, & de judicio mortis, c. 41 . fr. 1.
CXII. p ./4 omnibus vitiis declinandum. c. 41.
fr. 21.
CXI II. In revelatione fecreti geminandum non ejfe
fermonem. c. 41. t. 1.
CXIV. De difciplina infenfati & fatui. c. 42.
fr. 8.
CXV. Deum feciffe , ut mirabilia ejus fancli nar-
rent. c. 42. fr. 17.
CXVI.
'i 2.4* creature, c. 43.fr. 1.
CXV1I.
r
Laus Patrum. c.
44.
*. 1. feqq.
CXVIII. Zda^ Davidfortijfimi. c.
47. fr. 1,
CXIX. Laus Salomonis. c.
47. fr. 24.
CXX. Laus Elu. c. 48. fr. 1.
CXXI. Laus Elifei. c. 48. fr. 13.
CXXII. Laus
Jofu
regis, c.
49. fr. 1.
CXXIII. Preewr David, & Ex.ecbiam
, &JoJtain,
omnes reges peccaverttnt.
f
c.
49. fr. j.
CXXIV. Laus
J
eremu. c.
49. fr. 8.
CXXV. Laus Simonis. c. 50. fr. 1.
CXXVI.

Oratio
Jefu filii Siracb. c. ji. fr. 1.
CXXV1I.
u
Oratio Salomonis.
TiE.
'
Al. Df exfequiis morluornm.
m
Edit. Df fingulis artificibus. Al. artibus.
n
Al. Df fapientia. Al. Df j'apientiit vsrmtibns.
Al. De vittt bominis , qttodfitjkbfttntia; & de vindiftis
fro
peccjtis.
P Al. Df i>f'j torrigendii , ur declinandis.
1 Al. Df //< ( 1. /<M<^f
) eiemmtornm.
1
Al. Df /a//f Tatriarehartim.
f
Al. add. ? tranfgreffi Cunt.
' Al. Df confeffitwi , f
lattdatione ej/tfdem
filii Siracb.
a
Al. Df oratione Salomtnis ad dsditmamm templi Dei,
a
IN ECCLESIASTICUM
J
E S U FILII SIRACH
PROLOGUS,
Versio antiqua, qu* et Vuigata nostra.
fcghfalf
4
2
4
LIBER
ECCLESIASTICI. Cap. I.
VERSIO ANTIQUA, Q
U jE
trinam in fpatio temporis ,
ad ilia quce ad
finem ducunt , librum iftum dare
,
& illis qui
volunt animum intendere , &difcere quem-
N o
vi/Mt {SioTtvW mttltam tnim vigiliam , ?
dotlrinam attuli
in fpatio temporis ad hoc ut , ad finem
ducens librum iftum ,
ederein etiam iis
,
qui in paracia volunt dtfeere ,
praparati
moribus ad vivendum in lege. In Mf. S. Germ. ij. li-
ET VULGATA
NOSTRA.
admodum oporteat inftkuere mores
,
qui fe-
dindum legem Domini propofuerint vitam
agere.
n
T JR..
brum dart , fc?
illis qui volent animum inttndirt , &c. item
in Mf. S. Theod. librum
dare.
n
In Mf. Corb. I. id fubjicitur : Explicit prohgus
Hiefit filii
Syracb.
ECCLESIASTICUS.
s
3-9
Reg.
CAPUT
PRIMUM.
3-9-tf
O
VERSIO ANTIQUA, Q
U .(E
Mnis fapientia a Domino Deo eft,
& cumillo fait Temper , 5c eft an-
te xvum.
Arenam maris ,
& pluviae guttas
,
<5c
dies feculi quis dinumeravit : Altitudinem cce-
li , & latitudinem terras , & profundum abyffi
quis dimenfus eft ?
3
.
Sapientiam Dei prxcedentemomnia quis
inveftigavit ?
4.
Prior omnium creata eft fapientia
,
&
intellects
prudentia: ab aevo.
5.
Pons fapientia; verbum Dei in excelfis
,
<5c ingreffus illius mandata aeterna.
6. "Radix fapientix cui revelata eft, & aftu-
tias illius quis agnovit?
7.
Difciplina fapientiae cui revelata eft , &
manifeftata
>
5c multiplicationem ingrefTus il-
lius quis intellexit ?
8. Unus eft altiffimus Creator omnipo-
tens , <5c Rex potens , <5c metuendus nimis , fe-
No
*
Mf. Corb. I. hicipit liber Ecclefiaftici. Corb. 2. In-
cipit liber Hiefu filii
Sirach. Grace. Xtxpla Xtlp&X-
Ed' c
:
Ald*
Soar* 'lues viS Ziipajf
Cyprianus hunc librum citans ,
vocat Sapientiam Salomonis. Salomon] pariter afcribit Hi-
lar, in Pf. 66. n. 9. col. 188. f. item in Pf. 140. n.
5.
col. 536". c. dicir : hi eo libro ,
qui nobifcum (
h. e. apud
Latinos )
Salomonis infiribitur , apud Grxcos , atque Hebraos
,
Sapientia Sirach babetur. Ambrof. in Pf. jt5. col. 807. e.
eundem tribuit Salomoni ; at 1. 1. de interpel. Job ,
col.
627. e. ait: I?/ Ecclejiaftico Syracb: & in Pf. 118. col.
1039.C hi libra Sapientia Syracb. Hieron. in Ecclef. to. 2.
735.
c. hi Sapientia, qua Sirach infiribitur, legimus. Vi-
o'tl. Tapf. I Salomone. Auguft. inSpeculo, Ecclefiafticum
appellat. Item Lucif. Calar. 1. 1. pro S. Athan. cum Am-
brofio inPf. 118.C0I. 1199. e. & Cypr. 1. 3.Teftim. S.
Paulinus ep. 25. hi Ecclejiaftico per Salemonem.
-ft. I. Graece limpliciter : niwa otiplx irxpa. Kuplv ,

^:t
cLvjS iztvtfcriv atuvct. Omnis fapientia a Domini, ?
cum
illo
eft
in avum. Apud Vi&orin. Afric. 1. 4. cont. Arium ,
p. 28?. b. Omnis fapientia a Deo
eft, tf
cum eo fuit fem-
per ante avum.
ft. 1. 3. Graec. ex duplici verfu 2. & 3.
unum facit
;
{cilicetloco profundum abyffi , habet aSuOTsv , deletque feq.
quis dimenfus eft
? turn addit, i. eoiplttr tic, sfyxyi&fiei ; tffapien-
tiam quis inveftigabit? detrad'tis his, Dei pracedentem om-
nia. In Mfs. Corb. 2. & Sangerm. 1
J.
legicur , quis men-
fus eft
? non dimenfus eft
? Ita quoque ap.Tulg. fragm.
8. cont. Fab. p. j83. addicis his , qu antecedunt & qu<e
fubfeq. in Vulg. Vide etiam Hieron. in Ezech. 3.
fr. 4.
Itidem apud Fulg. fragm.
34.
cont. Fab. p. 648.
& in Graeco. Apud Viftorin. Afric. 1. 4. cont. Arium ,
p. 28?. b. lie : Spiritus fancitts , 5
inteliectus prudentia ab
avo.
ir. $. Hie vetfus abeft a Gr*co : exflat tamen in ed.
Compl. ad verbum. Ita quoque ap. Fulg. 1. cont. Faftid.
c. 2. p. 341.
detratto uno in excelfis.
t. 6. Similiter in Grxco.
fr. 7. Hie verfus touts prxtermittitur Grarcc.
li''. 8. Grasc. fimplicjtei habet : Eli eV< c?pk . tpo&ipot j>o-
/gst 1 m-.Y^'ji i-nrirS %fin ft?. Vims efl fapiens, metuendus
ET VULGATA NOSTRA.
densfuperthronum illius , & dominans Deus.
9.
Ipie creavit illam in Spiritu fanCto , &z
vidit, & dinumeravit, & menfus eft.
10. Et effudit illam fuper omnia opera fua
,
& fuper omnem carnem fecundum datum
fuum , & praebuit illam diligentibus fe.
11. Timor Domini gloria, & gloriatio
,
& lartitia, & corona exfultationis.
1 2. Timor Domini deleclabit cor , & da-
bit lxtitiam , & gaudium , & longitudinem
dierum.
1
3. Timenti Dominum bene erit in extre-
mis
,
& in die defunftionis fiiae benedicetur.
14.
Dilectio Dei honorabilis fapientia.
15.
Quibus autem apparuerit in vifu , dili-
gunt earn in vifione, & inagnitione magna-
lium fuorum.
16. Initium fapientix , timor Domini, 5c Tfaim.
cum fidelibus in vulva concreatus eft, cum
i-
e'ledis feminis graditur, & cum juftis &fi-
*'"*'
T ..
10.
-jalde , fedens fuper thronttm fuum. Fulg. 1. cont. Faftid. c.
a. p. 341. Units altiffimus Creator ommp.
eft,
Rex potens
,
metuendus nimis , fedens fuper tbronum illius,
gf
dominans.
Vigil. Tapf. 1. cont. Vaiimad. p. 746. a. Units enim al-
tiffimus Creator omnipolens , Rex potens
, 5
metuendus nimis.
In Mf. Sangerm. I y. $
creator omnip. rex potens ; a Corb.
etiam 2. & S. Theoder. abeft 5 ante re*.
f- 9. Mfs. Corb. duo , & Sangerm. 15. Ipfe creavit il-
lam Spiritu fauilo. Fulg. I. cont. Faftid. c. 2. p. 341. Deus
creavit illam Spiritu fan&o. Vigil. Tapf. 1. cont. Varim.
p. 742. f. Et vidit , tf
numeravit, & menfus
eft
omnia i
? ipfe creavit ea per Spiritum fanttum ,
qui creator
eft
S$
effector operis fui : & inf.
749-
f. Et vidit , &
dinumeravit
,
{^ menfus eft
omnia : ipfe creavit ea per Spiritum Janilum.
Graece limpliciter: Ki/'ews tWos sx-lieir kvthy, , uSt,^
ir. 10. Ita de Graeco
,
prajter hoc med.
C? fuper om-
nem carnem, pro quo ftsltncacQ^K o/>xc; , cum omni came.
In Mfs. Corb. 1. & S. Theod. eft ,
prxbet , non prxbttit
;
in Grajco
, lx.
r
-r"'
r
i
v
C*-
^. 11. Similiter in Grasco.
f. 12. Mfs. Corb. I. 81 S. Theod. gaudium in longi-
tudinem dierum; Corb. 2. & Sangerm. 15.
in longitudi-
>ie. Gr. Vulgar* congruit.
Tfr. 13. Ad verbum e Grasco ,praeter hoc ult. benedice-
tur
,
pro quo evwoit yjctw > inveniet gratiam ; at in Mf.
Alex. zvM-jvhvcCa.:.
fir. 14. I
J.
Duo verfus ifti abfunt a Grasco. In Mf.
S. Germ. I
J.
extremo legitur,
(^
in agnitionem magna-
lium, &c.
t. 16. Similiter ap. Hilar, in Pf.t5i5. col. 188. f. Initium
fapientix, timor Domini. Ap. Cypr. vero 1. 3. Teftim.
p.
J
11. c. Initium fapientia, metuere Deum : i;c eriam In
Graeco eft : fubinde pro concreatus
eft , Mf. S. Theod. hab.
concretus
eft
; Gr. Qtnv^lSt* duTcT; i
turn in Mf.
$
cum
clectis
f
minis gradietnr , f^
cum juftis $$ fidelibus agnof-
cetur : in Gr. fjciia. oit^fJiirur Gs/HSAioy atamoi aoOStvttt *)
fii-rx t cireffittint avrZv iffzt?;i'XiU':Tar g cum bominibus
fundamentum faculi nidificavit , & cum femine eorum con-
(redetur. In Mfs. Corb. duobus
, ?
cum eledis feminis at*
LIBER EC CLE SI A STIC I.
VersIO ANTIQUA, <VJE
delibus agnofcitur.
\j. Timor Domini, fcientia?, religiofitas.
1 8. Religiofitas cuftbdiet & juftificabit cor
,
jucunditatem atque gaudium dabir.
19. Timenti Dominum bene erit , & in
diebus confummationis illius benedkerur.
20. Plenkudo fapientiae eft timere Deum,
6c plenitudo a fruciibus illius.
2.1. Omnem domum illius implebk a ge-
Cap. I.
4
2
-
E T VuicAiA nostra.
29. Ufquem tempus fuftinebitpatiens, &
poflea redditio jucunditatis.
30. Bonus feraus ufque in tempus abfcon-
det verba illius, & labia multorum enarra-
bunt fenfum illius.
31. In thefauris fapientiae: fignificatio dif-
ciplinx
:
32. exfecratioautempeccatori,cultura Dei.
Fili concupifcens fapientiam , confer-
nerationibus , & receptacula a thefauris illius. va juftitiam, 6c Deus prsbebit illam tibi.
22. Corona fapientix, timor Domini, re-
plens pacem
,
& falutis frudum :
2}. &vidit, 6c dinumeravit earn : utraqne
autem funt dona Dei.
24. Scientiam , 6c intelledum prudentix fa-
pientia compartietur : 6c gloriam tenentium
ie , exaltar.
25. Radix fapientix eft timere Dominum :
& rami illius longaevi.
34.
Sapientia enim & difciplina timor Do-
mini: & quod beneplacitum eft illi,
35.
fides, & maniuetudo , 6c adimplebit
thefauros illius.
36. Ne fis incredibilis timori Domini: 6c
ne acceileris ad ilium duplici corde.
_37.
Ne fueris hypocrita in confpedu ho-
minum
, & non fcandalizeris in libiis tuis.
38.
Attende in illis, ne forte cadas, &.ad-
16. In thefauris fapientiae intelledus , & ducas animx tux inhonorationem
,
fcientix religiofitas : exiecratio autem pecca
toribus fapienria,
27. Timor Domini expellit peccatum
:
2%. nam qui line timoreeft, non poterit
juftificari : iracundia enim animofitatis illius
,
iubverfio illius eft.
NotjE
39. & revelet Deus abfconfa tua, & in
medio fynagogx elidat te :
40. quoniam acceilifti maligne ad Domi-
num
, & cor tuum plenum eft dolo 6c fal-
lacia.
diltir , 1$ cum juftis , Sec. ut in Vulg. In Germ. ij.
tf
cum elettis feminis credit ttr , &c.
Tpt. 17. i3. 19. Hi veificuli tres defunt in Grseco : le-
guntur tamen apud Auguft. in Speculo , & in codd.
noftris Lar.
Ttr. 20. Gra?c. loco Deum , hab. toc Kvcki , Dominum
;
deinde (ic,
5,
pt$v<sx.;i civ-tic, diro tuv , &c.
5
inebriat eos
de frailibus ejus. Aug. in Speculo Vulgatae accinit.
Tt. 21. Mf. S. Theod. habet : Et omnem domum implevit
i genirationibns , &c. Grarc. pro a generationibtis
,
ponic
iirAvyvij.a:rav , dejideriis i $c pro thefauris , rac ytrntftttTu
,
gencrationibttt.
-#. 22. Vigil Tapf. cont. Varimad. p. 7Jo.b. Spiritus
fapientix replet pacem, gj
dat falutis frufltim. Audi. 1. de
vocat. gent. 1. I.e. 24. p. IJ. b. Corona JapieMix , timor
Domini: utraqne autem dona funt Dei; qua; ultima verba
funt de It. feq. Grace. 2t^co? coju'ot; ,
ylQct; Kvpi'v . ava-
iSoiMar stpvvyv, * vyluoiv t'aasox;' Corona fapientix , timor Domi-
ni
,
germinans pacem , \
Janitatem incolumitatzs
.
y. 23. Sic eft in Graco
,
prater feqq. utraqne autem
funt dona Dei
,
qua; abfunt : de his tamen meminit Auct.
1. 1. de voc. gent. c. 24. p. 15. b. ut notavi fup. ad 5?.
22. Apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 750. b. lie :
vidit , i
dinumeravit
, tfmenfus efi utraqne in domo Dei.
#.
24. Grace. E.wizviulw
, 5
yvaciv Qvte^sus i,<ftpMs'
*( cfVo^av x.gniSiui avltii 1 cttistyaae. Scientiam
, & cognitio-
nem intellecltis effudit :
$$
gloriam tenentium
ifjam , exalta-
vit. In Mf. S. Theod. Scientia
, ^
intellecltis prudentix , &c.
lubiude in Sangerm. 15.
gloriam timentium
fe , inal-
tat.
f. 2^. Sic eft in Grasco , excepta voce u!t. hngxvi
,
pro qua tiax^u/j.'. ptvstt; , longttvittts. Apud Auguft. in Spe-
culo : rami tnim illius longx-ui : ita etiam in Mis. Coib.
duobus , & S. Germ. 15.
frltr. 16. 27. Hi duo verfus prxtermittuntur in Graco :
adfunc tamen in Auguft. Speculo , additouno
eft , ad vo-
cem intellecltis. In Mf. Corb. 2. fie : In thefauris japientia
intellecltis
, ((j fcientia , j religiofitas , &c. Horum om-
nium loco in ed. Compl. eft : $060; Ki^iV VaOsr/a/ a/uap-
"]\i/j.xrx , 7rcc^o:
l
Uiy^v <A.s olvru a.ir<isps<pii o'pyw. Timor Do-
mini expellit peccata
, tf
perfeverans cum eo a-jertit tram.
Tf. 28. Ita legic Auguft. in Speculo, excepta uno non
potcft , loco non poterit. Graeci ita : y JvvnQelai Quy.os a<5
1-
xoc, Awaii)5wC 1! yap peran TX Vvpiv at/Tf , uroiou; olvtu'
non poterit ira injnfta juftificari : impetus enim ha ejus
,
fubverjio ejus. Apud Clem. Alex. 1. 1. pasdag. c. 8. a.'po-
0; Ae 1? S^viiQi]on fLMcutofJwiti , ut in Vulg.
't . 29. Grxce , loco redditio jucunditatls , eft Jtw a')-
S^ousst evtydfisvn , Mf. Alex, suppoeww. Auguft. in Specu-
lo habet : Sapiens ufque in tempus fuftinebit patient -. Sec.
ut in Vulg.
T?". 30. A Gra:eo abeft bonus fenfut ; & loco multo-
rum , eft w/f^c, fidelium ;fed in Mf. Alex, ac ed. Compl.
ttomcov. Auguft. in Speculo Vulgaise futfragatur.
V\ j
1. Abeft hie verficulus a Ml. Sangerm.
15. In
Gr. .tf-#o?<M eVirii^n; ,
parabola fcientia , loco Jigir.ficatio
difciplina.
t. 32. Sic in Grxco eft : deeft in Mf. S. Germ.
if.
t. 35.
Ambrof. in Pf. 118. col. 11 58. f. Concupifcens
fapientiam
, ferva mandata. Hilar, prologo in Pf. n. 20.
Dejiderafti fapientiam ,' ferua mandata, 2> Dominns
prxfta-
bit tibi eandem. Similiter hab. Hieron. in Ecclellaft. to. 2.
'/66. a. exceptis his ult. miniftrabit til: earn : item in Ifai.
I. 8c 25. to. 3. 16. b. 217. f. prater haec, tribuet tibi
earn: & in Ofe. 10. col. 1308. c. dabit earn tibi. Audt.
op. imp. in Matth. hom. 17. p. 89. e. Concupifce fapien-
tiam
, ferva juftitiam , g> Deus prxbebit cam tibi. Gr. yo-
puyitct Qoi a.uliv cset. Hilario & Hieronymo fa vent. Apud
Auguft. in Speculo : Concupifcens"fapientiam
, ferva jufti-
tiam, &c. ut in Vulg. a Mf. etiam S. Germ. i>;. abeft
1.
fili.
tt. 34.
3f.
Eadem exftant Graece , praster ultima , %j
adimplebit thefauros illius
, quae defunt. Auguft. in Scecu-
lo legit : & adimplebit thefauros trios ; Regius Aug. cod,
hab. fermones tuos. In Mf, Corb. 1. deeft & ante adim-
plebit.
f. 36. Ita Auguft. in Speculo una cum Grajco. In Mfs.
Corb. r. & S. Theod. Hefueris incredibilis ; in Corb. 2.
& Germ. ij. Non
fis , &c.
t. 37. Auguft. in Speculo delet in , ante labiis , cum
Mfs. Corb. duob. S. Theod. & Germ.
1
5. Grace , loco
tf
non fcandaliteris , &c. eft, i, cV to7;
J^e/aes/ Qu irffa-
l
X
l
& '" I'ibia tua intende ;ed. Compl. ^i] 7n>0| 'syt.
't. 38. Sic eft in Grueco , hoc I. excepto , Attende in
illis, pro quo , Mh e^u-^b oicturor , Ne exaltes te ipfum. Au-
guft. in Speculo Vulgata accinit , nil! quod ultimo legic
confnfionem ; Gr. irinlav. In Mf. S. Theod. lie :
tf
ponas
fcandalum anhnd tu.v
, gj
additcas inhonorationem tibi.
t. 39. Ita Aug. legic in Speculo. Gr. initio hab.

VcjtaAt/4-' '
r
^
revelabit, extremoque , jca/aCaAs? Qs' Mf.
S. Germ. 1^. ^
revelat. Corb. 1. elidet te.
ir. 40. Grace, on Tr^on^f; <poZa> KvptV ,
quoniam non
accefjifti ad timorem Domini ; reliqua uc in Vulg. detracto
tamen uh.tffallacia. Auguft. in Speculo Vulgatx fuffra-
gatui-.
Tom. U. Hhh
/
> 4
2 ^
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. II.
Maub.4. 1.
2. Tim. 5. is.
Sap. 3. 6.
CAPUT
II.
Versio antiqua, qu
et Vulgata nostra.
1. T? Hi accedens ad fervitutem Dei , fta in non evacuabkur merces veftra.
JT juftitia, & timore ,
& praepara ani-
mam tuam ad tentationem.
2. Deprime cor tuum , & fuftine : inclina
aurem tuam , & fnfcipe verba intelle&us :
&
ne feftines in tempore obdu&ionis.
3.
Suftine fuftentationes Dei: conjungere
Deo, & fuftine, ut crefcat in noviflimo vi-
ta tua.
4.
Omne
,
quod tibi applicitum merit
,
ac
9.
Qui timetis Domiuum
,
fperate in il-
ium : & in oble&ationem veniet vobis mi-
fericordia.
10. Qui timetis Dominum, diligite ilium,
<3c
illuminabuntur corda veftra.
1 1
.
Refpicite filii nationes hominum : &
fcitote quia nullus fperavit in Domino , &
confufus eft.
1 2. Quis enim permanfit in mandatis ejus , Pfaim
ripe : & in dolore fuftine, & in humili'tate & derelidus eft i aut quis invocavit eum, 6c
J
- 1 -
tua patientiam habe :
defpexit ilium >
_
5.
quoniam in igne probatur aurum & ar-
1 3. Quomam pius
& mtfencors eft Dens
,
gentum, homines vero receptibiles in cami- & remittet in die tnbulationis peccata : &
no humiliationis.
protedtor eft omnibus exquirentibus fe in ve-
6. Crede Deo, & recuperabit te: & di- ritate.
rige viam tuam, & fpera in ilium. Servati- 14. Vx duphci corde, & labiis fcelefas
,
morem illius , & in illo veterafce.
& manibus malefacientibus
, & peccatori ter-
7.
Metuentes Dominum fuftinete miferi- ram ingredienti duabus viis.
cordiam ejus : & non deflectatis ab illo ne ca- 15.
Vx diflolutis corde
,
qui non credunt
datis.
Deo : & ideo non protegentur ab eo.
8. Qui timetis Dominum , credite illi : &
Not*.
J.
Reg.
18.21.
t. 1. Ita legunt Cypr. de laud. Mart. p. 347.
b. &
de mortalit. p. 251. b. Auguft. in Speculo , 5c 1. de pat.
to. 6. 538.
d. S. Leo,, fern). 38.6c 82. p.
100. c. 167. c.
Audi. op. imp. in Matth. horn. 1. p. 39.
a. & Autt. quxft.
Nov.T.ap. Aug. to. 3. 147.
e. 157. b.at in GtxcoSc :
Tew,ft *&<{
PXf
fw*vtir Kvplv 0t, srolpuusor t>V -^v-
Xw
Qn, &c. Fili
',
fi
accefferis ad firviendum Domino Dm,
prepara animam tuam*, &c. omifiis his mediis , fta
in juf-
titia , < timore.
t- 2. Auguft. in Speculo : Et deprime cor tuum ,
p
fuf-
tine : declina aurem tuam , $
excipe iierba intellect's :
&
e feftines in tempui obdidtioms. Ml. S. Germ. n. If.
de-
clina aurem
, $
excipe verba intelletliis : Iimiliter in Corb.
duobus,
excipe verba: item in Mf. S. Theod.
^C?
ne
feftines in tempus abduct. Grace, pro deprime, hab. ivivrcr ,
dirigei omiuiique intermedia hasc , incltna aurem tuam
,
5 fufcipe
verba intclleiius.
t. 3. Ita legit Auguli.in Speculo, nifi quod hab.
J
'it
f-
tentationem num. fing. lib. verb de pat. to. 6. j;8.d. ut
crefcat in novifiimis vttatua. Grace, limpticuer^habet :
Kox-
mS6m7( wto, i,
H
<liror,k ,
" u'^M.Sjis.sV sX
5
""
6
'
1' s ' Co"-
jungere ei , $ ne reced'as , ut crefcas in novifjimis tins.
t. 4. Ita legit Auguft. in Speculo, & 1. de mor. Eccl.
to. i.70 3.d.6cepift. 204. to. 2. 766. g.
at I. de pat. to.
6. 538.
d. ita : Omne, quod tibi fupervcuerit ,
accipe ,
&c.
dein Cypr. de mortalit. p. 231. b. in dolore Jujiine , #
in bumilitate tua patientiam habe : Iimiliter 1. de op. & eleem.
p. 252. c. & de laud. mart. p. 348.
a. S. Paulinus epift.
1
J.
p.
88. a. fili , in bumilitate fuftine.
A Grreco abeft
hoc med.
tf
in dolore fuftine ; caet. veto ut in Vulg.
t. $
Ita Cypr. 1. de mortalit. p. 231. b. ficut Auguft:
l.depat. to. 6. $38.
d. & in Speculo ,
nifi quod hoc ult.
loco Mfs. feruut acceptabiles , non receptibiles : iimiliter ap.
ipfum cum 1. 2. de Gen. to. 1. 679. e. turn ferm. de ur-
bis excid. col. 6z$. b. & homines acceptabiles; Graace ,
g,
a/Jpwajct A;>t7c/- flip, vero deefthoc , tf
argentam ;
quod
lamen admittunt Cypr. 1. de op. & eleem. p. 2J2.C&
Aug. 1. de mor. Eccl. to. 1. p. 703. d. item Cypr. 1. de
laud. mart. p. 348. a. legit: quoniam per ignem probatur
aurum
tf
argaitum. Aurt. verb 1. de xlii. man!, ap. Am-
brof. col. I
J.
f. lie : quoniam in igne probatur argent urn,
eg homines receptibiles in catnino bumiliia'.is . Gaud. Brlx.
pijcfat. ad Benev. p. 945.
b. quomedo in igne probatur au-
rum $5
argentum , homines antem
jnfti
in camino humilia-
tion^.
Ambruf. in Pf. 118. to. 1. 1224. e. f. legit ,
ho-
mines acceptabiles in fornace httmilitcttis i tuui addit : t-
irttvtiQsut
enim Gntcus dixit, quod
eft
humilitatis. Hoc ideo
pol'tti quia plurimi habeni Latini , in fornace afflictiuuis. La-
tintts difcernit , Gratis nonfeparat: rrt-^ilvMti, &
humili-
tas virtutis dicitur
, $ humilitas afficlionis. Nihil impedit
Ji
Latinus feparat ; non enim Gracas ex Latino tranftttlit ,
fed
Latinus ex Gr.vco.
tf. 6. Ita legit Auguft. in Speculo. Grace. U'^ivcov aura,
* 7imi'4s'i' (V eSfovot t5 oSn'e en , $
h-nQor sV d.vrlr
nec addit plura. In Mf. S. Germ. $
diriget viam tuam.
t. 7. Graec. delet unum ab illo
, port defietlatis. Au-
guft. in Speculo Vulgata: favet.
il. 8. Gracce , ,i5 ^rra/oj , non cadet , loco non eziuna-
bitnr. Auguft. in Speculo Vulgata: accinit.
t. 9.
Auguft. in Speculo leg.
is
in obleSatione , cum Mfs.
S. Germ. S. Theod. & Cotb. duobus. In Grseco lie: Ol
ifiotXiU^uoi K.L>Ztor, t*7riQa/s s/5 uyciba, i, stc, tufyourhvatZ-
05 , k. hits. Qui timetis Dom. fperate in bona
, & in Uti~
tiam ftcttli , 5 miferkordix.
%. 10. Hie veriiculus abeft a Gracco. Apud Auguft. in
Speculo: Qui timetis Beam, &c. ut in Vulg.
f.
11. Auct.l. ad Novat. hacret. ap. Cypr. p. 441. Rep
pice
fili
nationes hominum,
1$ J'tito : quis jpcravit in Domi-
no, {$
conjujiis
eft
? Auguft. in Speculo:
&
fcitote : quis
fperavit in Domino , f$
canfitfits eft
7 Similiter apud Fulg. ep.
2. p. 162. & Calliod. in Pf. 20. &
J5.
col. 70. c. 187.
a. quis fperavit in Domino, Sec. In Ml. S. Germ, quis
fpe-
ravit in Dominum , &c. In Grasco : 'E^S^i^sjTE /'5 ot'^ai'as
1 ;>; , ij iJ fli' T15 IvitSiS'ivoiv Kupla , , Jtar)i%u3-M ; Rej-
picite in amiquas nationes, <$ videte : quis Jperavit velfo-
jidit in Domino , g; confufus eft
.?
~t. 12. Graece , prima tantiim verba fie variant :"H Ti'5
uefiitiev tb rcoCoi u.u'fa , Item ap. CafHod. in PI.
jy. p. 187.
a. Aut quis permanfit in timore ejus , &c. Auguft. vero in
Speculo, initio lie hab. Permanfit in mandatis ejus ; lubin-
de ,?
quis ilium ,&c.Itidem in Mis. S. Theod. S. Germ.
&Corb. 2. Apud Auft. Lad Novat. hay:, ap. Cypr.
p.
441.
ita: Permanfit in mandatis illim , > dcreliilus
eft
?
aut invocavit eum
, & defpexit ilium ? Sed ap. Fulg. ep. 2.
p. 162. Aut quis permanfit in mimdat. ejus, ^ derelicius
eft
? aut quis invocavit, ? defpexit ilium?
if". 13. Auguft. in Speculo pro die, leg. tempore , de-
letque inf.
J
protector
eft.
Similiter in Ml;. Corb. 2. Cc S.
Germ. I
J.
praetetea Sangerm. hab. remittit. Gr.?c. Stilt
oixllpfii ij
ejifH/tiw Kff.?, X) atpwtiv ctfiafTiac, v, t.i>Z<ihi
ituicS 6m'46i)?. Quoniam pius i$ mifericors eft
Dominus
, &
remittit peccata
, gj
Jalvat in tempore tribulaticnis ; nee fub-
dir alia. Aut. v.eio 1. cont. Novat. haer. ap. Cypr.
p. 441.
legit : Quoniam pius
^j mifericors Dominus ,
t$ remittals in
tempore tribnlationis peccata omnibus inquirentibus
fi
in ve-
ritate.
~t. 14. Ita refert Aug. in Speculo. Itaquoque Fulg. ep.
1. p. 149. & 1. delncarn. p. 411. excepta voce una/cs-
leratis pro fceleftis. Itidem in Mf. Corb. 2. Graece (impli-
citer : Oval xctpJlaic. Ae.7.aT; , .
X
E
f
5
''
^p-i^etxn; , K,d,uxp-
TttW 7riaiVc7/ eV! Ai/e TftQiri' i. e. V.t cordibus timidis
,
$$
manibus dtffolutis , &
peccatori ingredienti duabus viis.
t. 15. Sic apud Auguft. in Speculo
,
prater unumpvo-
teguntur ,
prjef. pro future Apud Fulg. I. de Incarn.
p.
4H. V.t qui non credunt Deo, quia non proteguntur ab eo :
&.I. de Incarn. ad Petrum diac. p. 311. Qui non credit
Deo, a Deo non prolegitur. In Gr. Oi/'a: v.xpS la irctf^i^yr),
l\t$ -irtStUf <J\J T?7o v zr.iicuSiMilai. Va cordi dijpduto
,
quia non credit: ideo non protegetur. Item in Mis. S. Germ.
&. Corb. duobus dceft g
ante ideo.
LIBER ECCLESI
Versio antiqua,
q
u /a
1 6. Yx his
,
qui perdiderunt fuftincntiam
,

& qui dereliquerunt vias re&as, & divert-

runt in vias pravas.
17.
Et quid facient, cum infpicere ccepe-
rit Dominus?
1 8. Qui timent Dominum , non crunt in-
Jeau. 14.
credibiles verbo illius : & qui diligunt ilium
,
*%. coniervabunt viam illius.
1
9. Qui timent Dominum
,
inquircnt qucc
beneplacita funt ei : & qui diligunt eum , re-
plebuntur lege ipfius.
No
f. id. Augufl. in Speculo cum Mfs. S. Germ. & Corb.
duob. delec taiitiim ? , poll fujlinentiam : curfus ipfe in
Pf. 26. to. 4. 129. b. hab. Va bis , qui perdiderunt
f'tfti-
nemiam : Similiter 1. 2. cont. epift. Parmen. to. o. col.
ij. d. item 1. 5. col. 75.
f. fubnexis his, ) diverterutit
in vias pravas , ut fup. Ambrof. vero in Pf. 1. col.
748.
f. Va qui dereliqnijli femiias dirdlas , abeundo in vias te-
nebrarnm. Giaece : Ot'ai vfur toTc, d-7rc>aKx.voi ti-k vtn/Luryt.
I> vobis , qui perdidiftts fujlinentiam ; fequentia non le-
guntur ibid.
f. 17. Augufl. 1. 3.
cont. ep. Parmen. to.
9. 7J.
f. Et
quid facient , cum infpicere c/rperit eos Dominus ? at in Spe-
culo : Et quidfacietis , cum infpicere cwperit Deus ? Ita quo-
que in Mf. S. Germ. & in Gorb. 2. prima manu. In Gr.
KaiTiiroiviQ^s , otxv eViot7rTn7a: Ki><o;;
it. 18. Ita Augufl. in Speculo : nee aliter in Gr. nifl
quod ibi legitur pluraliter , pvf^men au% ts oVfcsa'wiT,
verbis illius... vias ejus.
ASTICI. Cap. III.
V U L <; A T A E T V U 1 C A T A NOSTRA'.
20. Qui timent Dominum, prarpirabnnt
corda fua, & in confpectu iittus iancrifica-
bunt animas fiias.
2i. Qui timent Dominum, cuftodiunt
mandara illius
,
& patientiam habebunt 1
adinfpeclioncm illius,
zz. dicentes : Si pcenitentiam non cger>
rhus, incidemus in manus Domini, & nqn
in manus hominum.
25.
Secundum enim magnitudinem ipfius
,
fie & mifericordia illius cum iplb eft:
T JE.
t.19. Grsc. extremo delet vocem
ipfius i fed hnbec
Augufl. in Speculo. Ml". S. Germ, legit (up. qua placita
funt illi
, non beneplacita ; Gr. wjoxlut dt/lv.
tf. 20. Ita Aug. in Speculo. Mf. S. Germ, habet ,para-
hunt corda, non prxparabnnt ; Giaec.que inf. TCmstrtaQt\
bumiliabunt
, pro
fanilificabunt.
t. ai. Hie verfus torus deeft in Grxco ; non vero in
Augufl. Speculo.
f. 22. Concinit Aug. Speculum , nifi quod hab. Dei ma-
nus
,
loco manus Domini: ita quoque in Mfs. S. Germ.
& Corb. 2. at in Gr. funt hxc : dicentes : Si pcenitentiam non
egerimus; & loco incidemus
, eft
jptweefaefa ; al. hi-fim?
'Eftireovft&x , Incidamus ; reliq. ut in Vulg.
#.25. Augufl. in Speculo: Secundum enimmagnit.il-
lins ,Jic #
mtferic. ipfius cum
ipfo, Ita quoque in Mf. Corb.
2. item in Corb. i . & Sangerm. addito verbo
eft in fine. Grae-
ce fimpliclter : Qc, yap ftiyaiaCury dvry , brae, i. to faces
duly' Sicut enim magnitude- ejus , ita
tf
mifericordia ejus.
CAPUT III.
Versio antiqua, qv /e
1.
"TJ*
Ilii fapientice , ecclefia juftorum : & na-
r tio illorum , obedientia & dilectio.
2. Judicium patris audite filii , & fie facite
ut falvi fitis.
3.
Deus enim honoravit patrem in filiis :
& judicium matris exquirens , firmavit in fi-
lios.
4.
Qui diligit Deum , exorabit pro pecca-
tis , & continebit fe ab illis, &. in oratione
dierum exaudietur.
5.
Et ficut qui thefaurizat , ita & qui ho-
norificat matrem fuam.
6. Quihonorat patrem fuum, jucundabi-
tur in filiis , & in die orationis fuse exaudie-
tur.
7.
Qui honorat patrem fuum , vita vivet
No
^. 1 . Eodem modo legit Aug. in Speculo. In Mfs. Corb.
I. & S. Theod. exflat ecclefia juftorum. In Germ, i j. nati
,
pro natio; fed aGrxco ablunt hc tota.
f. 2. Specul. Augufl. cum Mfs. S. Germ. S. Theod.
it. Corb. duob. audite flu dilecli. Grace, initio hab. 'H/uf
t? 7raT/io5 aWoaTt tzmcc , K) , 6c.c. Me patrem audite
filii,
&c. ut fup. In quibufdam al. libb. eft : KpiW tS Trar/io;
,
&cin ed. Aid. Kf>i/j.. n itcntpa, &c.
if. j. A Grxco abefl verbum exquirens ; cast, fimilia.
In Mf. Corb. fimpliciter , exquiret in filios ; in Sangerm.
Ijf.
exquirens in plies i detradto pariter verbo firmavit; in
Mf. S. Theod. exquirens in filiis.
&.
4. Ita Aug. in Speculo , dempto uno S$ , poll illis :
deed pariter in Mf. S. Germ. 15. In Graeco fie: 'O t;-
.fiSv -ira.r's(tt., i^thi^nat ctftotfrlxi' Qui bonorat patrem, ex-
trabit pro peccatis i nee alia plura.
j^-.
y.
Concinit Augufl. in Spec, una cum Grseco.
~f . 6. Augufl. in Speculo : Otti honorificat patrem
, jo-
cundabitur in filiis ; nee addit plura. Similiter in Mf. S.
Germ. 15. praster unum qui bonorat. Mfs. Corb. duo omit-
tunt tantum fuum ,
poll patrem ; c*t. ut in Vulg. Ita eriam
in Gr. eft, hoc excepto, uttI rivjuv , afiliis ; at in ed. Compl.
ilt\ liMUC,.
Hr. 7. Ita Aug. in Speculo , fi excipias verbum ohattdit
;
fimiliter in Mf. S. Germ. 1
J.
obaudit , ac praeterea , refri-
gerant matri ; item main in Coib. z. In Grsco fie : O
Tom. II.
ET VULGATA NOSTRA.
longiore : & qui obedit patri , refrigerabit
matrem.
8. Qui timet Dominum, honorat paren-
tis, &quafi dominis ferviet his, qui fe ge-
nuerunt.
_
9.
In opere & fermone, & omni patien-
tia honora patrem tuum
,
1 o. ut iuperveniat tibi benedictio ab eo
,
& benedidio illius in noviflimo
maneat.
1 1
.
Benedictio patris firmat domos rilio-
rum : maledidio autem matris eradicat fun-
damenta.
12. Ne glorieris in contumelia patris tui:
non enim eft tibi gloria , ejus confufio :
13. gloria enim hominis ex honore patris
fui
, & dedecus filii pater fine honore.
T JE.
So'^ct^ay Tta.tif.ot,, /Ltay.pcv/^!fu<iSi'
%
i thcaaeat Kvp'i , d.o.-
fta.ocn jj.vmx uv7.
.t. 8. Aug. in Speculo : Qui timet Deum, &c. ut fup.
In Giaeco legitur tantum pofterior fententia
, (*? quafi dc^
minis , Sec. at in ed. Compl. prior etiam exftat :
'O .-
/Stj'^sfos Kupiov,Tifj.i!cu KaTs^oc: dein, i. u<; , &c.ut fup'ra.
Mf. S. Germ, cum Corb. 1. extremo hab. generaverunt.
#.
9. A Grxco abeft hoc, $ omnipatientia : fecus ap.
Augufl. in Spec. In Mf. S. Theod. initio ipfo eft , 1
omni opere ; in Gr. 'E epyif , ut fup.
fr. 10. Mf. S. Germ. ij. cum Corb. 2. & S. Theod.
hab. a Deo , non ab e ; ultimoque idem Germ, cum Corb,
1. & S. Theod. manet , non maneat. Augufl. in Speculo :
ut fuperveniat tibi bened. .1 Domino. Grasc. vero, ua ;-.= \-
6>i cc/ evMytx iraf dcnS" nee fubditalia
; qu:v tamenabAu-
guftino addita fuiffe videntur in Speculo.
#".
11. Sic eft in Grjeco , additl Vocula enim , poft hanc
,
benedtilio.
Tf. 12. Ita in. Grxco
, prater vocem irarph, loco ejus.
In Mis. S. Theod. & Corb. duobus : non enim
eft
tibi glo-
ria
, Jed confufio. In ed. Aid.
y'
yap sVi c:i Scijx. 7tpo; art-
/mat.
"t. 13. In Grseco fie variat pofterior fententia : <. oret-
Tcs T'Kvott; /lw'thp iv ctAo^/a , '3 dedecusfiliis mater
fine ho-
nore. In Mfs. etiam S. Germ. 15. & Corb. 2.
g dedc.ui
filtis.
Hhh ij
Exod. 20. 12
Deuter.
J.
let.
Matth.
1
5.
4.
Marc.
7. 10.
Ephej, 6. 2.
Gen.
27. 2
49. 2.
tf
fhilip. 2. 3.
J'>ev.
2J.
2;
LIBER ECCLESIASTJCI. Cap. III.
ET VuiGATA NOSTRA.
.24. In fupervacuis rebus noli fcrutari mul-
tiplicity:
,
& in pluribus operibus ejus non eife
curiofus.
25.
Plurima enimfuper fenfum hominum
oftenfa fnnt tibi.
26. Multos quoque fupplantavit fufpicio
illorum, & in vanitate detinuit fenfus illo-
rum.
zj. Cor durum habebit male in noviffimo
:
& qui amat periculum , in illo peribit.
428
Versio antiqua,
q
u je
14.
Fili fufcipe fenettam patris tui, & non
contriftes eum in vita illius :
15. & (i defecerit fenfu, veniam da, & ne
fpernas eum in virtute tua : eleemolina enim
patris non erit in oblivione. .
16. Nam pro peccato matris reftituetur
tibi bonum,
17. & in juftitia acdificabitur tibi, & in
die tribulationis commemorabitur tui : & fi-
cut in fereno glacies , iblventur peccata tua.
18. Quam mate famae eft, qui derelinquit i8. Cor mgrediens duas vias , non habe-
patrem : & eft maledi&us a Deo
,
qui exaf- bit fucceflus , & pravus corde in illis fcan
perat matrem.
19.
Fili in manfuetudine opera tua perfi-
ce, & fuper hominum gloriam diligeris.
20. Quanto magnus es , humilia te in om-
dalizabitur.
29. Cor nequam gravabiturin doloribus,
nibus, & coram Deo invenies gratiam:
21. quoniam magna potentia Dei folius.
& ab humilibus honoratur.
& peccator adjicict ad peccandum.
30. Synagogx fuperborum non erit fahi-
tas : frutex enim peccati radicabitur in illis
,
6c non intelligent.
ii: Cor fapientis intelligitur in fapientia
,
22. Altiora te ne quaaieris, & fortiora te & auris bona audiet cum omni concupifcen-
ne fcrutatus fueris : fed qux preecepit tibi tia fapientiam
Deus , ilia cogita Temper , & in pluribus ope-
ribus ejus ne fueris curiofus.
2 3
.
Non eft enim tibi neceiTarium ea
,
quo:
abfconditafunt, yidere oculis tuis.
No
t. 14. Accinit Auguft. una cum Gr. nifi quod hab.
$5 tie contriftes i ita etiam in Mfs. S. Germ. 15. & Corb. 2.
#". 15.
Confonat Grsecum , niii quod hab. it na.w P/Jii
v , in qualibet virtute tua. Auguft. in Speculo , in tua vir-
tute i ita quoque in Mf. S. Germ. iy.
i't. 16. 17. Gsxqe. ita
". Kai d.trt dy.aprtSt Trpofattuwfe-
uM^flcsra! so; , it vpiipa 4 :,
's w dtayavtSlVtivtcd " c- ; :iJm
iir't irar/^rZ , Stus clr?.*ohv>wrv.l w at ijutprlaf in Mfs.
etiam Sangerm.' iy. ScCorb. 2. t. 17.
tollitur S^.antej'w
die , Sc ance_/fcut. Lemap. Auguft. epift. 140. to. 2.442.
e. leprur : jt.iu gltrcief in fereno , ita folventttr peccata tua.
#-."12. Similiter httbec Auguft. in Speculo. Gra?c. vero
ica : 'D.; p'M<jf.
;.:.: , oJyx.a.Ta.M7rur-jr.Tipa
m

xs%.rvpa.jj.it :e,
u'iro Kvfia , irttpopt^ait fwripa. durS. Tanquam blofphemus
oft,
qui dereliquit paVrem
?
Sec.
if. 19. Ita Auguft. iri Speculo : at Li. ConfeiT. to. 1.
235.
f. 236. a. excremo leg.
tf
ab omni bomine diligeris.
Gijec i, vtri arfyatfi* J~HtS ofyaoni&ifs)) *
p
ab bomine accep-
talpli diligeris i c*t. ut in textu. Apud Fiilg. ep. 2. p. 162.
In manfuetudine opera tuaperfice , & fuper omnium gloriam
diligeris.
t. 20. Ita legit Auguft. in Speculo : at 1. de f. virgi-
xiii. to. 6.
3JJ.e. 357.
c. habet : Quanta magnus es ,
tau-
u humiliate in omnibus, Sec. Hieron. in Ezech.
34.
col.
944.
a. Quanta major es, tanto magis te bumilia,
tf
in confpec-
iu Domini invenies gratiam. Fulg. ep. 2. p. 162. Quanta ma-
gis magna es , humilia te , Sec. ut in Vulg. Giaec. ' Ocoo fiiy-i
tl, rocira tolttiivS ceavToy .
gj
stettrt Kvplx evpnciie,
x
a
P
ly -
If. 21. Gixce t?Ku^'i; , Domini , abfque feq. fo'.iits. Au-
guft. in Speculo Vulgatae favet.
t. 22. H*c tota refert Aug. in Speculo. Cypr. vero 1. 5.
Teftim. p. 319. b. priora tantuin : Alticra ne quafiiris , s
fortiora te ne fcrutatusfueris. Eadem quoque citat Gelaf.
1. Concil. to. 4. 12 j6. d.Ambr. 1.
J.
de fide , to.
2.594.
. hsec pauca : Altiora te ne quafierir. Itidem Gaud. Brix.
fer. 3. p. 948. h. fed addit : fublimiora te nefcrutatusfue-
fji. Fulg. 1. I. de verit. pra;d. p. 448.
Altiora te ne
quaf.
f$
fortiora te ne fcrutatus fueris : fed qua prxcepit tibi Do-
tninus , ilia cogita femper 2? in plurimis operibus ejus ne
Jis
curiofus. Mi'. S. Germ. I
J.
Altiora te ne fcrutaveris , j
firtiora te tie exquifieris , Sec. ut flip. Corb. 2. Altiora te
ne qttafieris ,&
fortiora te ne (crt:t.thris , Sec. Grarc. Xa-
hSTTOoTtpU CH
f4\\
tint, K t%upOTlf>U. CK /J.K HiTCtjj' a. irpoi-
nstyn act 1 ti^tj J^ikvcH' Dijjicil:cra te ne quafiiVis , <5for-
tiora te ne exquijiveris : qttx prtecepta [tint tibi , hr.c cogita ;
fequeutia defur.c : \>er. cod. initio hab. pzZursp os? , pro-
fnndiora te ; Alexander Alexandria, epilt. ad Alex. ap.
Titcodorer. 1. r. hift. Eccl. v^v.iWffd o^,&c.
ff". 23. Ita Auguft. in Speculo ex editt. omnibus ; in
Mfi. vero fie : Non eft enim tibi neceffarium frutari ea
,
qua
abfondita funt. In Gr. Ou -/dp eV/ <so/
XP-'
a "*<*'
*f
s
'
ed. Cornpl. fubdit
, fcmrziv of
6^et?.
>?. 24. Grxc. limpliciter hab. 'Ev toTs irspiosot^ tuv sp-
/w;i 7tepnpydXit 1 hi fuperz/acuis operttm tuorttm nejue-
ris curiofus. Mi. S. Thecd. lie in fine : *
in pluribus epi-
Sapiens cor & intelligibile abftinebit
fe a peccatis,& in operibus juftitia: fucceffus
habebit.
33.
Ignem ardentem exftinguit aqua, & Dan.
24.
T JE.
nbus ejus noli cjfe curiofus. In Sangerm. 1
J.
verfus totu
deed.
Tf.
2J.
Graec. U?.s'oyx '/dp 6t/osa; dripuTrur i/Ve/si^Mi
eu. Mf. Sangerm. iy. leg. fuptr feuftt hominis ; Corb. 2.
fuper fenfum hominis.
t. 26. Auguft. in Speculo, cum Mf. S. Germ. iy. I '
'-
tos enim implondvtt fufpicio eorum , &c. Gaud. Brix. fer.
3. p. 948. h. cum Mis. Corb. duob. Sc S.Theod. Af/-
tos enimfupplantavit , Sec. C r. now; -/dp sV^wiioex h v-iro-
7v!(i; d.vt ut , it. u'-TTovctci vrowpz u7ti3nei J~ix.tota.sdvTat. Mul-
tos enim implanavit fufpicio illorum., & cogitatio mala labe-
j'ecit fenjtts eorum.
Tfr . 27. Prior fententia Gnece pofterior eft, ita fcilicet :
J<1 0' dyu-Trat .it Sitcv ,i/durn> i/uiresilTar deinde , xapJlct
6-A.Mipd xajcaGn'ofTai eV %t&>'. Contra in ed. Compl. ordo
fervatur textus Latini : oe ipfa cum Mf. Alex. hab. dirohiT-
tp.i, loco ifjfKiiCna.t. Auguft. in Speculo cum Vulgatacon-
cinit ad verbum.: at-1.' 1. de civic. Dei , c. 27. col.
2y.
d. legit : qui amat periculum , incidit in illud. Auft. 1.
de ling, cleric, ap. Cypr. p. yj8.
b.amans periculum ,in
i'pfo
peri'et. Fulg. I. I. de rem. pecc. c. z6. p! 380. Cor
diiYttm male habebit in novijjtmo :
JJ
qui amat periculum
,
in illo periet.
It- 28. Sic ap. Auguft. in Speculo , fi excipiarur prit-
vicordius, loco pravus corde. Ita quoque eft in Mfs. S.
Germ. iy. & Corb. 2. Idem vocabulum ufiupant Corb.
1. & S. Theod. ac prauerea requiem, . In
Gr*co defunt omnia.
~fr. 29. Ita legit Auguft. in Speculo. In Mf. S. Germ. iy.
deeft 311 ante Svloribtts: In Gr^co lie : K'ttpfid a-iw! jSa-
frtirmaanci irant^,- -k. a/u-if-rcon; trpofmoit d^apTtctr iy
oifiXfTittii' i. e. Co- dm urn gi avabittit laboribus
, jj
peccator
adjiciet peccatum fuper peccata.
t.
30. In Mfs. S. Germ. iy. S. The^d. & Corb. 1
von
eft
fanitas eradicabitur in illis, Sec. Grece limpli-
citer : 'Eira.-/a-/y\ (
at. tTrayayn , aut iy i-Trccycoyn ) uVe/jh-
epdtt i*. isit 'ioLW,' ipuTiy yap m.tvpla.c, ipptZ,utet et dura, Obduc-
tioni fuperbi non
eft
fauatio : frutex enim maUti.t r'adtcavil
in illo. In ed. Compl. oJotirop.di any if-piC^woncti, itine-
ra efus tradicdhitiitw.
tf. 31. Auguft. in Spec, cum Mfs. Corb. 2. & S. Theod.
hab. Corfapiens ; reliqua ut in V
r
ulg. In Graco lie : Ka
f
-
S'ta. sw;ts /;r'i'ci !i'i:t trapa.^oM,t ,' K s?5 dr.poxrv ,i<^v/nix
o:^K
-
Cor intelligehiis cogttabit parabolam , fj auris audito-
ris , dejidcrium fapientis.
V.' 32. Ita Auguft. in Speculo : fed a Grasco abfunt ha-c
tota.
if. 33.
Concinit Aug. in Speculo. Ita quoque in Grxco
eft , fi excipiatpr hoc fut. duplex, ivroa%itei , exftinguit ,
2?
i'i,t*uniTai , expiabit
,
pro rejifiit : in Mf. S. Germ. 1 y. re-
jiflet. Apud Hilar, in Pf. 1 18. col. 324.8. eleemolina abfeon-
dit peccatum ; Mis. i. abfeidit. Cypr. verol. de
vf. & eleem.
p. 237. b. &1. 3. Teftim. p. 301. c. ita legit : Sicut aqua
exftinguit ignem >
J
!C eleeimfina exftinguit peccatum. Accinunt
Optat. 1.-
3.
cjiit. Donat. p. 52. b. Leo hi. fer.
48.
p.
LIBER
ECCLESIASTICI.
Cap. IV.
429
Versio antiqua, qu eT
Vulgata nostra.
cleemofina refiftit peccatis
:
gratiam : meminit ejus in poflerum
, &
34.
& Deus profpe&or eft ejus qui reddit in tempore caius fui inveniet
firmamentum.
Not*.
117. f. Maxim. Tauiin, in homil.
p. 415. d.
47. b. Sc Bo-
uif. Mogunt. ferm.
9.
T?. 34.
Augufr. in Speculo : Et Dens profpeilor tui , ejus
qui reddit gratiam , meminit in poflerum :
tf
in tempore ca-
fus tui invenies firmamentitm. Mf. S. Germ.
if.
Et Dens
confpeflor
,
qui reddit gratiam , meminit in poflernm: & in
tempore cafus tui invenies firmamentum. Similiter in Mf. S.
Theod. meminit in poflernm :
j
in temp, cafus tui invenies
fir
mam. In Corb. 2. Et Dens confpeflor ejus qui reddit gra-
tiam , meminit in poflernm , Sec. ut in Vulg. Alter etiam
Corb. toWlt ejus , port meminit. Graece ita : 'O a.na.izt,Si2i$
y^o.pna.c, , fit/nvnTat e!( t /nsra rnina.' , iv xuipv jrrdcfUi tv-
pwa ;pr//j.yf Qjii reddit gratias , commemoratttr in
poflerum :
$$
in tempore cafus invemel firmamentum. Ed. Compl. in
principio hab. Kal Ki'fi;; diretasoJ'iJ'ii', & inf. zdditclu-
i-S , cum Mf. Alex, ad vocem -inooteui;. Huic if. allude-
re videtur Ambrof. 1. 1. offic. to. 2.
43. b. ci'mi dicit :
In Proverbii; qnaque babes , quid haplurtmum redbibitio
iflt
gratia apud Detail confiievit valere , ut etiam in die rttiutc
inveniat gratiam
,
qnaiubj pop'ttut pruponderare peccata.
CAPUT IV.
Versio antiqua, qu^e
7ob. 4.
J
T7
ili eleemofinam pauperis ne defrau-
JlT des , & oculos tuos ne tranfvertas a
paupere.
z. Animam efurientem ne defpexeris : &
non exafperes pauperem in inopia tua.
3.
Cor inopis ne afflixeris , <5c non protra-
has datum anguftianti.
4.
Rogationem contribulati neabjicias : &
non avertas faciem tuam ab egeno.
et Vulgata nostra.
cifica in manfuetudine.
9.
Libera eum
,
qui injuriam patitur de
manu fuperbi : & non acide feras in anima
tua.
10. In judicando efto pupillis mifericors
ut pater , & pro viro matri illorum :
1 1
.
&c eris tu velut filius Altilfimi obe-
diens, 6c miierebitur tui magis quam mater.
iz. Sapientia filiis fins vitam inlpirat, &c
5. Ab inope ne avertas oculos tuos prop- fufcipit inquirentes fe, 6c prxibit in via Jul
ter iram : & non relinquas quxrentibus tibi titice :
retro maledicere
:
6. maledicentis enim tibi in amaritudine
animx, exaudietur deprecatio illius : exaudiet
autem eum
,
qui fecit ilium.
7.
Congregationi pauperum afFabilem te
facito , & presbytero humilia animam tuam
,
& magnato humilia caput tuum.
8
.
Declina pauperi fine triftitia aurem tuam,
& redde debitum tuum , & refponde illi pa-
No
9. I. Itidemin Aug. Speculo , excepto \xt\onefraudes
:
iic etiam in Mf. Corb. I. In Graeco : T; rw tw ^atiy t\s
nrrayf fiii cctzosspMns , n! tn wzpsMvc>\; /. -ots ew/ssfe
Fili vitam pauperis ne defraudes, $ ne ptotrabas oculos egenos.
if. z. Sic habet Aug. in Speculo : nee diflimiliain Gra>
co
,
prater duo , Msnicri;, contriflaveris ,
pro defpexeris ; ^
eivSpa , virum , loco pauperem.
~fr. 3. Graec. initio hab. KapJ IxvirapopyiG/uiyw /uvi irpoo-
-
-rttpii/ih > &c. Cor irritatum ne conturbes , Sec. Aug. in Spe-
culo , ut in Vulg.
#. 4.
Itidem apud Aug. & in Graeco.
TP. j. Auguft. in Speculo leg. non aujeras , loco ne aver-
tas ; cast, ut lupra. Grxc. 'Acto feoftstit /km .tuospi-i,^ Itfiz*-
uir k, /n J'oii; ro'srov Mpeu'aoi .mapccoccQcci te' Ab egeno ne
avertas ocnlitm : ^
ne des locum bomint ut maledicat tibi.
Mf. etiam Corb. I. delet tuos , poll oculos.
#. 6. Concinit Aug. in Speculo. In Mf. S. Germ, fie :
maledicentis enim te in amaritudine, exaudietur precatio illius,
&c. Gv-xautTapafiiW 7a/> e? mxpi'a
4
U
X"?
a
'"
T> tms J ei-
eeai auT? i-mawterai o 7roniOa; dvrov' maledicentis enim tibi
in ttmaritudi animttfux , deprecationem ejus exaudiet is , qui
fecit eum.
$. 7. In Mf. Sangerm. deeft
$ , ante magnato. Ap.
Auguft. in Spec, omnia ut fup. In Gr. vero ha;c fola :
Upoop-Mn ci^a'/ftr/)) fisct-vriv ttqisi ,

[tzy'?*" rtfnsunt -ofo xs-

<pa>.M on.
ir. 8. Ambrof. 1. de Nab.c. 12. col. 580. d. Declina
pauperi animam tuam
, tf
redde debitum tuum
, $ refpon-
de pacifica in manfuetudine. Auguft. Specul. Vulgata; con-
gruit. Grc. hab. Krfm kto.'xS to
^ Qv , 5,
dtanpthm
kbtm, &c. lnclina pauperi aurem tuam,
tf
refponde ei , &c.
abfque verfic. medio , ^ redde debitum tuum. Ed. Compl,
fubdit Ktt'os;, vocul* Qy\
Mf. vero S. Germ. iy. de-
let -rlfine triflitia , ut & inf. voculam illi; quae ult. pa-
ri ter abeft a Corb. 1.
#.
9. Ambrof. 1. 1. off. col. 18. c. Eripe injuriam acci-
pientem. Auguft. in Spec. Vulgatae accinit. Graec. 'Egs>?
afr/X)J$iMV ex.
X
e
'PS
dfwxrro? i) /Mm oMyo-iu
X"'?
s' t xp!-
tuv Qc. Ilibera eum, qui injuriam patitur , de manu inju-
riam infmntis. : 55 ne acedteris in judic.mde : hoc autem ult.
? & qui illam diligit, diligit vitam: &
qui vigilaverint ad illam , compleclentur pla-
corem ejus.
1
4. Qui tenuerint illam
,
vitam hxredita-
bunt : & quo introibit , benedicet Deus.
15. Quiierviuntei, obfequenteserunt fan-
do: & eos
,
qui diligunt illam
,
diligit Deus.
16. Qui audit illam
,
judkabit gentes : &
qui iiituetur illam
,
permanebit connaens.
T J.
in judicando, ibid. conjuniSlum videtur cum hac fententia
,
non autem cum feq. ut in Vulg.
#.
10, Cypr. 1. 3. Teftim. p. 328. b. fie incipit :
Efla
pupillis mifericors ut paler, " pro viro matri illorum. Ita etiam
in Grseco eft , detrada tamen voce mifeniior's. Apud
Hieron. in Zach. 7. to. 3. 1741. c. Eflo
pupillis pater
, ^
pro viro matri eorum. Apud Auguft. vero in Speculo : I
judicando eflo
mifericors ,
pupillis ut paler
, 2? pro viro , &c.
f. ii. Cypr. 1. 3. Teftim. p. 328. b. eris velutfiZ
litis AltiJJimi,Ji obedieris. Auguft. Speculum cum Mf. S.
Germ, ij. $$ eris velut filins Aitiff. obaudiens , Sec. Grsec,
%
s'm A4jMM %4w > 2) *7i**>W<
0
f*J>W H fttijup ^f
o
e, *s
Jicut..... diliget te magis mater tua ; ed. Compi.
/xx^et
it , magis quam.
#...12. Speculum Auguftini cum Mf. S. Germ. n. rj.
habet , vitam infpiravit ; dein Mi. S. Germ.:
j
fufcepit
exquirentes
fe , tf
.prxilit in v:am. Graecum : 'H
'f...x.
Vlti iaVTil (tW^xO.-: , % l-SIIbCCfijLxVSTCtl.TU'tty.TIStTU.it aiTi!' ^S'.i-
pieutia fiiios Jibi exaltavit , {j
fufcipit inquirentes
fe ; nea
fubdit alia. Clemens Alex, 1. ftiomat. legit: 'H Qof.a.i.z-
(pvoiute ( al. eV9u8(6s ) ix U.ITY-, Tiiiya'
5c Tertul in
Scorpiaco , Sophiajngulav.t flips fv.os i an vero ex hoc 1< -
co fumpferit hanc fententiam , inquit Nobil. non fatis li-
quet.
if. 13. Ifa de Gra:co ,
praeter ulr. compleclentur placorem
ejus
,
pro quibus fie , i,waM^wovTa.i et/fpoavvv; , impleh'.n-
tur Utitia. In Spec. Auguft. omnia ut in Vulg. fed in Mf.
ejufd.. Reg. extremo legkur , lomplebuntnr dulco ejus : in
Bibliis Mis. S. Germ. IJ. & Corb. 1. complecicbuntur pla-
corem.ejns ; in Mf. S. Theod. compleclentur lxtiti.e placorem
ejus
;
deinde , Et qui, &c.
#. 14, Gr. 'O xpaTuv duTvi , HMpwi^cu iai.nr' i, !?
tiCsopcuiTOLi, evw/HteiKifpisc. Qui tenuerit earn , l:.t;e:!:talit
gloriam:
&
quocunque ingreditur , benedicet Dominus. Spe-
cul. Auguft. Vulgatae congruit.
if. 15. Suffragatur Aug. in Spec, una cum Grarco.
if. 16. Auguft. in Spec. leg. judicalgentes, cum Mfs. S.
Germ.
if.
S. Theod. & Corb. duob. at in Gr. x.piv<;,ju-
dicabit: exinde, i. <> ar/ies>iSicwW>?,xaT'.vwi=j srswsida-s"
2*i accejftiit ad illam , babitabit confident.
43
LlBER ECCLESIASTICI. Cap. IV.
VERSIO ANTIQUA, QUiE ET VuLGATA NOSTRA.
17. Si crediderit ei , ha?reditabit illam , & fu fuo:
erunt in confirmatione creaturx illius :
^
z%. nee retineas verbum in tempore falu-
18. quoniam in tentatione ambulat cum ris. Non abicondas iapientiam tuam in deco*
eo ,
& in primis eligit eum. re fuo.
19. Timorem & metum, & probationem 29. In lingua enim fapientia dignofcitur
:
inducet fuper ilium : & cruciabit ilium in tri- & fenfus , & fcientia , & do&rina in verbo
bulatione doctrinx fuae , donee tentet eum in fenfati, & firmamentum in operibus juftitia?.
cogitationibus fuis, & credat animx illius. 30. Non contradicas verbo veriratis ullo
2.0. Et firmabit ilium , & iter adducet di- modo, & de mendacio ineruditionis tux con-
rectum ad ilium , & lxtiticabit ilium
,
fundere.
21. & denudabit abfeonfa fua illi, &the- -31. Non confundaris confiteri peccatatua,
hif
faurizabit fuper ilium fcientiam & intellec- & ne fubjicias te omni homini pro peccato.
5.
"*"
tumjuftitix. 32.
Noli refiftere contra faciem potentis
,
zz. Si autem aberraverit , derelinquet eum
,
nee coneris contra ictum fluvii.
& tradet eum in mantis inimici fui.
33.
Pro juftitia agonizare pro anima tua,
.23. Fili conferva tempus ,
& devita a malo. & ulque ad mortem certa pro juftitia
, &
.24. Pro anima tua ne confundaris dicere Deus expugnabit pro te inimicos tuos.
verum. 34-
Noli citatus effe in lingua tua ; &inuti-
25.
Eft enim confufio adducens peccatum
,
lis, & remiffus in operibus mis.
& eft confufio adducens gloriam & gratiam.
35.
Noli efleficut leo in domo tua, ever-
z6. Ne accipias faciem adversus faciem tens domefticos tuos , & opprimens iubjec-
tuam, nee adversus animam tuam menda- tos tibi.
cium.
.
36.
Non fit porrecta manus tua ad acci-
zj. Ne reverearis proximum tuum in ca- piendum , Sc ad dandum collecta.
N TiE.
C
t. 17. Sic hab. Auguft. in Speculo , excepta voce ult.
illorum , loco illiu.s. In Mi's, etiam Sangerm.
1 y. Sc Corb.
I. legitur, creaturx itlorum. In Mf. S. Theod. vitiose
,
creatore illorum. In Gr. *E tixais-zvQvfi, x<rraiaMpoK,uii
u
s<;
d.vrv\/ ,
*'/ >taTa.%i^u i'Qcrreu diyettat dvrS' Si credideris
,
fixreditabis earn,
tf
in pcjfjftone erunt generationes ipjuts ; ed.
Compl. oi/tw , illorum ; kip. vero , eptaissuQn , xxTxy.*wpo-
*-WJ
'C
fJ
* ^'"' Alex, iixwistvfet ,
KHrMMpcvo/ntiQii.
fr. 18. Ita Aug. in Speculo. Grxc. on i\uspaptfii>ui
tsopeuirxi ,u!t din* ir-apuiTQii' quia oblique ambulat cum
co in primis : al. o'rt it asipc.Q.uw ,
quia in tentatione , ut in
Vu\<*. Auctor op. imp. in Matth. p. 39. e. quoniam cum
tentatione ambulat' citm eo, &c. ut lup.
It. 10. Eadcm legit Auguft. in Speculo, prater voculatn
illius
,
poftpclitam ifti , cogitationibus. Similiter hab. Mfs.
Corb. I. &.S. Germ. I
J.
in cogitationibus illius ; kip. vero
adprobationem , loco probationem. Audi. op. imp. in Matth.
p. 39.
e. fie : Timorem
tf
metum adducet juper eum :
tf
cruciabit eum in tribulatione doBriux Jua , donee tentet- eum
in tri'oulationibus ejus , tf
credat anima ejus. Gr*c. OaSo?
i\i ij 6\u*'xv ttsxz\u era' xvrir K) QxoxiiQu xvtov sV tzxtiXta.
iti'T; ,'e^i $ i,u-ai$-ivQri ^n
4'X?
^1
"
7*
& f^'fOi
tnotltt
t.7; A.-/.:ux,uci(\r auTvU.
Timorem autem
$
metum addun-t
fuper ilium: 2) cruciabit ilium in difciplma Jua , donee cre-
dat anima illius , tf
tentet eum in juflificatiombns fuis.
X".
20. Ita Aug. in Speculo , nili quod Mfs. ferunt ibid.
tf
jam adducet ; S. Germ. 15.
tf
iterum adducet
, abfque
ult.
C)
Utijicabit ilium. In Gr. lie : Ka) ttxw i-osa.mifi k.t
ivhXtv icpli ajfliii ij fVipfKiei it/lot' Et rurfus redibit recli
ad ilium, 2?
Utiftcabil ilium ; hoc omillb 1. gjfirmabit ilium,
if. 21. Aug. in Speculo leg. abfeondita fua i
caet. ut fu-
pra. Mf. S. Germ. I y. ^
denttdat abfeonfa fua , & tbefau-
rilat, &c. item in Corb. I. ^ thefauritat. In Gr. fimpli-
citer, ij ol'BW.xto-tyu xvlu t /.pwnltt. xv^vie,, >
revelabit ei
abjiond.ta fua; pranermiflis aliis.-
'
1^.22. Graece ,'Eav ximts^xv^n , abfque medio autem;
ultimoque ir]c!>(\^e, cLvIS , ruinxfucn, loco inimicifui. Au-
guft. in Spec. Vulgatae favet.
#".
23. In Graeco deeft tantfim 1. vox
fili.
iT. 24. Gljec. ipfo initio hab. k. , deletque ult. dicert
verum. Ap. Aug. in Spec, ut in Vulg. excepto uno <?
,
pro tieria Mfs. etiam SS. Theod. & Germ. ij. non con-
fundaris.
f. 2.5. Concinit Aug. in Spec, necnon ep. 93.
to. 2.
252. e. Ita quoque in Grasco eft, pwcter hoc ult. JVo'Sa
g
X"P'S

S^
r'' t
&
gratia
, loco adducens gloriam
tf
gratiam.
Ambrof. in Pf. 37.
col. 838. d. legit : Tfl -oerecundia addu-
cens peccatum. .Nicetius epifc. c. 2. Spicil. to. 3. p. 2. c.
EJ1 confujio ,
qu.e adducit peccatum. Severus presb. Mifcell.
to. I. p. 344- Efl confujio adducens peccatum ; efl confufio
adducens gratiam Dei. Hieron. vero in Ezech. 16. to. 3.
p. 807. d. ait: Tale quid illud Tvangelii fonat :
Efl confu-
jio qua dacit ad mortem , ^ efl confufio qux duck ad vi-
tam. Addit nov. editor Martian. Not. a. ic Erat forte haec
fententia in aliquo Evangelio apocrypho , vel in exem-
phribus antiquie Vulgatae addita fuit, ficut & alia bene
multa
, qu* iliodo non legumur apud nos.
~frt.
26. 27. Graece, ex duplici verfu fit unus hoc mo-
do : Mii bdpns irpoQwaot xalx 1;
4"X"5
w 1
&
/" ii7parai~J
,; zl&Pit W i. e. Ne accipias faciem adversus animam
tuam , ne reverearis in cajiim tuum. Apud Aug. in Spec,
omnia ut in Vulg. prseter dupl.o, pro ne. InMfs.Coib.
I. & S. Germ. iy. Non reverearis in cafttm juum :
item in Ml. S. Theod. Non reverearis.
fr. 28. Auguft. in Spec, ultimo leg. in decore ejus. Si-
militer habent Mfs. S. Theod. &Corb. 1. Sangerm. vero
I
J.
in decorem ejus; uti flip, in tempus falutis. Gi2tce
prior tantum fententia exftat : jjm x.o)*6Qi\c, xtfcv h y.zyu
celuplag. At in ed. Compl. altera fubjicitur : i, pii xpi-^nf
tW tOtp'iXt CH ilC, HXMOt'W.
~t. 29. Aug. in Spec, ita legit : J lingua enim agnof-
citur fapientia: i$ fenfus, 5
fcientia , 5 dotlrina in verbit
veritatis , $ firmam. in operib. juflitia. Similiter in Mfs.
S. Germ.
IJ.
& Corb. 1. agnojcitur fapientia ; in Mf. S.
Theod. agnojeetur japientia : fubinde in Germ. 5' dotlri-
na in verbis veritatis. In Grteco ha;c fola : 'i> yap
m>'JV tvoic
QiQtlxt coplct , j. iraiAax sv pwjuau y^uar^. In fermone
enim cognojeetur fapientia , ^ difciplina in verbo lingua.
If. 30. Auguft. in Spec. Sc 1. 3. cont. ep. Parmen. to.
9. 76. c. pro verbo veritatis , leg. tantum veritatt. Similiter
in Mfs. S. Germ. 15. & S. Theod. ut in Gra;co : at Grae-
ce deeft feq. ullo modo ; Sc loco de mendacio ineruditio-
nis tua , habetur fimpliciter
,
-itip\ rwc, uixxiAsvQlxc, ex.
At in edit. Compl. in aMiOc/a xt , JW ,
jc, -Tttp't %f/et>'c
fjixloc, TiK d'axiAluQixi ofc , &c
tfp. 31. 32. Totidem verba exftant in Spec. Augufti-
ni , excepto uno omni, quod deeft -fr. 31. ante homini ;
deeft panter in tribus Mfs. Corb. 1. S. Germ. iy. & S.
Theoder. Gra?ce nonnulla variant , mutaiurque fententia-
rum ordo; ita fcilicet : Mi) xt'%uvin; I/jaxo^^xi sp' d/J.ap-
/ixii tv , K) /uy jyia'(,u p\s/ in/xjun. Kai /m viniZfaQyi osxv-
lor fCfii-crw fjaipa , K-
fit Aa>i; irpoQatacy J ut.s%' i. c
Ne confundaris confiteri peccata tna , nee coneris contra fluxum
fiumims. Etnon jnbjicias te homini flttlto ,
tf
ue accipias
fa-
ciem potentis.
V. 33. Auguft. Specul. initio hab. In juflitia agonizare
%
&c. ut kip. Ml. S. Germ.
IJ.
agoniare. Gixc.'Ecoi t? ,9-a-
txrii xfuviQxt irip\ tv.e, xMJfuxz ,
J,
Kvpicq 05 irote/jyi-
Qst vtasp oS. Vfqtte ad mortem agoniX.are pro veritate
, ^ Do-
minus Deus pugnabit pro te.
$.
34. Ita legunt Cypr. 1. 3. Teftim.
p. 327. a. & Aug.
in Speculo. Sic etiam Chromat. Aquil. in Matth.
p. 981.
h. excepto uno fegnis , loco inutilis. Grasc. M yby rpa-
Xfi
ai yiuarn Qv, g,
va&poe, , &c. Noli
effe afper in lingua
tna , ^
fegnis , &c. ut fup. In Mf. Alex, non
rpxxoi , fed
txxu; , ut in Vulg.
#.
3y.
Sic habet Aug. in Speculo. Gra;ce prior tantum
fententia exftat ;' loco vero feqq. evertens domefiicos , Sec.
eft : y.cu tpxtlxQtotioTrar lv 7015 c/)Ce/ai? Qx, ^ arreptitius in
domeflicis tins.
f. 36. Auguft. in Spec. leg. capiendum , non accipien-
dum ; Mf.que S. Germ. I y.
reddendum
,
pro dandum. Gr.
Mh i's-rji u
x
e
'P
CWk7s/>-/:'H
%'*, tohxfcur, k, V raj Bmoifli-
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. V.
43
CAPUT V.
Versio antiqua, ov./e
i. T^T Oli attendere ad poffeiTiones iniquas
,
i-N
& ne dixeris : Eft mihi iufticiens vita :
nihil enim proderit in tempore vindi&ae &
obdudionis.
2. Ne fequaris in fortitudine tua concupif-
centiam cordis tui
:
3.
& ne dixeris: Quomodo potui? autquis
me iubjiciet propter fada mea ? Deus enim
vindicans vindicabit.
4.
Ne dixeris: Peecavi, & quid mihi acci-
dit trifte ? AUillimus enim eft patiens reddi-
tor.
5.
De propitiato peccato noli efle fine me-
tu, neque adjicias peccatum fuper peccatum.
6. Et ne dicas : Miferatio Domini magna
eft, multitudinis peccatorum meorum mife-
rebitur.
Trov. 7. Mifericordia enim Sciraabillocito proxi-
mo. J. mant, & in peccatores refpicit ira illius.
8. Non tardes converti ad Dominum, &
ne differas de die in diem
:
9.
fubitd enim veniet ira illius , & in tem-
N o T
#. 1. Ita legit Aug. in Speculo. In Gr. pauciora : M>)
itztyj eVi tc7;
XP^
a
C' C
v '
i&
/"* e,
''
5I>l?' A'u/apXH
fj.01
es"i.
Noli attendere ad divitias mas , $
ne dixeris : Sufficientes
mihi Punt i ed. Compl. addit tifc Z,mv > ad vitam.
~f. 2. Auguft. in Spec, tollit hoc , in foMtudine tua
,
cum Mf. Corb. i.delet pariter Sangerm. iy. cum vocu-
la ult. mi. Grasce ita : Mm i'i,a.Mhij$u tJT v|< t
'Xy
s*>
5
T
?
l%,v'i m, t? -HifwiQailv t'atQ-viJ.'tcuc, KapJUs ex. Ne fequaris
animam tuam , {$
fortitudinem mam , tit ambules in con-
cupifcentiis cordis tui.
#. 3. Sic ap. Auguft. in Speculo :in Gr. breviiis : *,, ei'-
istft' Ti's /J.z SvvastvQi', yap Kupios ckAmuv nt&uwQi <ss.
Ed. Compl. veiboJwas-ivQi, fubdit haec , J 1}. ia tp\c, pm,
Mf. vero Alex, extremo delet as.
f. 4. Lucif. Cal. de teg. apoft. p. 220. d. Ne dixeris :
Peecavi ,
%$
quid accidit mihi trifle ?
eft
enim Altiffimus pa-
tiens redditor. Accinunt Cypr. 1. 3. Teftim. p. 316. c. &
Vigil. Tapf. cont. Vatim. p. 738. d. Apud Aug. in Spe-
culo , Et ne dixeris , &c. ut fupia. In Gr. Mm eiotJIS'

,
"Hpiapler , k t/ ptoi iyive-ro 1 yap Kvpns s?i picc/.po^-upioq. Ed.
Compl. addit wavpov , verbo i~/?tno.
~t. 5. Aug. in Speculo
".
De propitiatn peccatorum noli
effe
fine mem, &c. Ita quoque in Mf. S. Germ. 15. Greece:
K:-pl ii.[hc'i^.x /KM apoo? y'tiv , irpoSiuioa a/^apnar ;p ct/uap-
Ti'at;. De propitiatn noli ejji fine mem , ut adjicias pecca-
tum fuper peccata. At Aug. 1. 2. de ferm. Dom. in mon.
to. 3. p. 2. col. 219. c. legit
".
fili , tie adjicias peccatum
fuper peccatum. Similiter Vict. Tun. 1. de pcenit. p. 603.
E T V U I. G A T A IfOSIR A.
pore vindidaz difperdet te.
1 o. Noli anxius eiie in diviriis injuflis : non
enim proderunt tibi in die obductionis 6c vin-
dida\
it. Non ventilcs te in omnem ventum
,
& non eas in omnem viam : fie enim omnis
peccator probatur in duplici lingua.
12. Efto firmus in via Domini, & in ve-
ritate fenfus tui & fcientia
, & protequatur te
verbum pads & juftitiae.
13. Efto manluetus ad audiendum ver-
bum
,
ut intelligas : & cum fapientia proferas
refponlum vervim.
14.
Si eft tibi intelledus
,
refponde proxi-
mo : fin autem
,
fit manus tua fuper 0 tuum
,
ne capiaris in verbo indifciplinato , & con-
fundaris.
15. Honor & gloria in fermone fenfari
,
lingua vero imprudentis fubverfio eft ipfius.
16. Non appelleris fufurro, & lingua tua
ne capiaris, & confundaris.
JE.
in Spec. & Graeco. Aug. veto ep. 127. to. 2.
373. c. cum
S.Paulino epift.
2J.
p. 168. a. leg. Ne tardes neque
differas, &c. "-Jormifd. PP. epift. 6. Cone. to. 4. 1435'.
b. Ne tardes
tf
ne differas , &c. ita etiam Auguft. tradt.
34.
in Joh. to. 3. p. 2. col.
533. f. Ruricius epiftolar. 1.
2. ep. 20. p. J7i.
d. Ne tarderis converti ad Deum ,iicc
differas de , Sec. Fulg. 1. 2. de rem. pecc. c. y. p. 17.
iicut etiam Fulg. 1. 1. de remif. pecc. c. 26. deleto
uno
fili.
fr. 6. Similiter Aug. in Speculo , nifi quod leg. Dei
,
loco Domini. Itidem in Mi. Sangerm. iy. Grace 'O oi/ltp-
^0? antS irohvc, , Miferatio ejus multa i caet. ut in Lat.
Apud Aug. 1.2. de feim. Dom. in mon. col. 219. c.Et di-
cas : Miferatio Dei magna
eft.
Sic etiam apud Fulgent. 1. I.
de remif. pecc. c. 26. & Victor Tun. 1. de poenit.
p.
603. e. Vigil, autem Tapf. 1. cont. Varim. p. 748. f. ita
legit : Ne dixeritis : Mifericors
eft
Dens nofter , non reddet
nobis peccata noftra : ip(e enim , &c. ut int.
#.
7. Casfar.
Arelat. homil. 17. Ne dixeris: Quia miferatio Dei magna
eft , multimdini peccatorum meorum ignofcet.
-fr . 7. Aug. in Spec. leg. cito proximat , cum Mfs. Corb.
I. 8c S. Theed. fed a Sangerm. iy. abeft comma iftud
,
ficut a Gr^co : in ed. tamen Compl. exftat civtS rxxvrsT,
mox in Gr.

cm\ oi/j.apTtaMi; x.x7ws!avQsi bu/uo$ i/;r
&
fuper peccatores requiefcet ira illius. Similiter ap. Vidt. Tun.
1. de pcenit.
p. 603. e. Mijericordia enim S$ ira ab illo.
Item apud Fulg.l. I. deremhT. pecc. c. 26. fubjunctisproxi-
me his
,
in peccatores refpiciel ira illius. Ap. Vigil. Tapf.
ubi fup.
ipfe enim Jecundiim patienliam in
fine redarguet
peccatores.
~t. 8. Cypr. 1. 3. Teftim. p. 327. b. Ne tardes conver-
ti ad Deum , 1$ ne differas de die in diem. Victor Tun. de
pisnit. ap. Ambr, col. (503. e.VuJgaix accinitcum Auguft.
387. 400. Ne tardaveris converti ad Deum , &c. ut la
Vulg.
t. 9. Cypr. 1. 3. Teftim.
p. 327. b. cum Mf. Germ. iy.
fubitd enim venit ira illius. Similiter hab. VicTt. Tun. 1.
de pcenit.
p. 603. e. cum reliquis de Vulg. Ita quoque
Ruricius ep. 20. p. 571. d. S. Paulin. veio ep. 2y. p. 168.
a. ne fubitd veniat ira illius. Itidem Fulg. 1. 2. de rem.
pecc. c. y. 8c 17. p. 387.400. additis feqq. de Vulg. at
1. de fide ad Petr. p. yi7> legit: fubito enim veniet ira
ejus , &c. Auguft. in Spec, cum Vulg. concinit ad verbum
;
ficut tratt.
34.
in Johan. to. 3. 555.
f. Grace : siirsiv
yap ei,iMvoelai opyyj Kkpi'fe' , &c. abfque te , in fine
;
qu
tamen vocula in al. libb. eft.
tf. 10. Concinit Aug. in Speculo, nifi quod hab. ni-
hil enim proderunt , cum Mis. Corb. 1. S. Theod. & S.
Germ. iy. Grscc ita: Mm 'itai'/j iiul xpuu.aQts a.!..-: ,;
H^tv yep copsMi^e;; a/ v^pa i.^JO.;o>yyi^ Noli attc-ntus
effe in
divitiis injuflis : nihil enim adjuvaberis in die obduQionis :
Mf. Alex. aipiMiQa 0;.
Tf". II. Auguft. in Speculo : Non ventiles te in omni ven-
to
, j non eas in omni via : Jic enim peccator probatur dupli-
ci lingua. Similiter in Mfs. S. Germ. iy. & Corb. 1.
^
0 eas in omni via : Jic enim peccator ; ct. uc in Vulg.
Item in Mf. S. Theod. Jic enim peccator. In Grasco : Mil
>MiJ.ct hi -warn anfiO) , K) fivi Troptuv cV ^a^l a'/pecssui' tTaj
a/uaproi^oi JVr/f.aoyoc.
It. 12. Ita in Speculo Auguft. excepta voce Dei, loco
Domini: fie etiam in Mf. S. Germ. iy. in Graeco pau-
ciora de more : 'iQi es-iip/J/usro? CV cvycQei
Q% , t [c i^co en
wTo;. Efto firmus in inicllettu tuo
, j
units
Jit tints
fer-
mo.
t. 13. Mfs. Corb. 1. & S. Theod. hah. verbum Dei;
ficut Auguft. in Speculo : praeterea Aug. inf. !ej,it ftrat
refpoufum i Reg. autem cod. ibid,
fer ; Mf. S. Germ. iy.
j'ers ; Mf. S. Theod. proferes. Grace. Tin ray; a au a'cj
Qy
Kj u naXpsSvpilu ptjsylv d-jicKjiQit'
Efto
vclox in auj-
tultatione tua : 5 '" longanimitate prefer rejponfum.
V. 14. In Speculo Aug. deeft tantum prpof. in, an-
te verbo ; fed a Grarco .abfunt h.sc ult. tota > ne capiaris ,
&c.
Tf. iy. Ita Aug. in Speculo. Mf. S. Germ. iy. deiet
voculas 2. vero , Sc
eft
: deeft pariter vero in Corb. I. in
Mf. etiam S. Theod. fie : lingua imprudentis fulierjio il-
lius. Grasce : Ao'^ce *j driptla a/ *UMa' i- 7>Wit dt^-pu-srv
tttuCis dura- Gloria >
inhonoratio in fermone : $ lingua
hominis fubverfio illius.
1. 16. Mfs. S. Germ. 15. & Corb. 1. leg. fufurrit ,
rrov. 11,4.23.
43
2 LIBER ECCLESIASTICI. Cap. VI.
Versio antiqua, qv je ET VULGATA NOSTRA.
i 7. Super furem enim eft conflifio & poe- tia
,
& contumelia.
nitentia, & denotatio pefTima fuper bilin- 18. Juftifica pufillum , & magnum fimili-
guem : fufurratori autem odium, & inimici- ter.
Nois.
tolluntque ne , ante capiaris ; in Mf. etiam S. Theod. deeft
ne. In Auguft. Speculo lie : Non appelleris fnfnrro in vita
tua
, & in lingua tna ne capiaris, & confund. In Grxco :
Mm WDf,9^s 4'&"e?S
S>
T
?
7*a"W>i /"" irifft?
Ne appel-
leris fufurro , j
lingua tna ne injidieris.
f- 17. Sic habet Aug. in Speculo. In Grxco vero deeft
hoc
, $
pcenitentia ; deeft pariter fententia pofterior tota
,
fufurratori aittcm , &c.
If. 18. Ita Auguft. hab. in Speculo. Mf. S. Germ. ij.
Juftifica pujillo , <$ magna fimiliter. Grxc. vero :
'Et f/t-
7*<a , ij cV /W.fw /Mt a'/roi' In magna
, $$ in parvo nan ig-
nores.
CAPUT VI.
Versio antiqua, qujB et Vulgata nostra.
Oli fieri pro amico inimicus proxi- convitia denudabk.
JNI mo: improperium enim & contu- 10. Eft autem amicus focius menfx, &non
meliam malus haereditabit , & omnis pecca- permanebit in die neceflitatis.
tor invidus & bilinguis. _ " Amicus G permanierit fixus
,
erit tibi
Rom. tz.i6. 2. Non te extollas in cogitatione animae quafi coxqualis, & in domefticis tuis fidu-
i-hiltp. z. j.
tux velut taurus : ne forte elidatur virtus tua cialiter aget
: _
per ftultitiam,
!- fi humiliaverit fe contra te, & a focie
2 . & folia tua comedat , & fru&us tuos tua abfconderit fe , unanimem habebis amici-
perdat, & relinquaris velut lignum aridum tiambonam.
in eremo. . 13.
Ab inimicistuis feparare, & ab amicis
4.
Anima enim nequam difperdet qui fe tuisattende.
habet, & in gaudium inimicis dat ilium, & 14.
Amicus fidelis, protectio fortis : qui
deducet in fortem impiorum. autem invenit ilium , invenit thefaurum.
5.
Verbum duke
niultiplicat amicos, & 15. Amico fideli nulla eft comparatio , <5c
mitigat inimicos : & lingua eucharis in bono non eft digna ponderatio auri & argenti con-
homine abundar. .
.
tra bonkatem fidei illius.
6. Multi pacifici fint tibi , & confiliarius fit 1 6. Amicus fidelis , medicamentum vitx &
tibi unus de mille.
immortalitatis
: & qui metuunt Dominum
,
7.
Si poflides amicum , in tentatione pof- invenient ilium.
fide eum , & ne facile credas ei. 1 7. Qui timet Deum
,
aeque habebit ami-
8. Lit enim amicus fecundumtempusfuum, citiam bonam : quoniam fecundum ilium erit
& non permanebit in die tribulationis. amicus illius.
9.
Et eft amicus qui convertitur ad inimi- 18. Fili a juventute ma excipe dodrinam
,
citiam: &eft amicus qui odium &c rixam , <5c & ufque ad canos invenies fapientiam.
Noije.
t. 1. Eadem refert Auguft. in Speculo. Ambrof. vero
1. de bono mort. c. 7. col. 401. b. Cum amico nufee
Vntmum tnttm , non aim inimico. Grsc. Kat dm pw fin
ylm ixVpk'
oiojjlo. yip iroyuph , a!%am , k, orsiJVc; xmi/wo^h-
^- \iTUi oyMpiatoS Ai7*aro?. Et noli fieri pro amico ini-
micus : nomen enim malum , confttjtoncm , $
improperium
bctreditabit : Jic
peccator bilinguis.
t.z. Ita in Aug. Spec. Gra:ce , loco velut tanrtis :
ne
forte , &c. habetur , iVa jtiti oXmowayy u; toujour m 4
t,
X
11 w
ne diripiatur velut taunts annua tna.
t. ?. Mfs. S. Germ. ij. S. Theod. & Corb. 1. fe-
runt"
tf
folia tua comedet , 13
fruclus tuos pcrdet , tfrelin-
Bueris velut , Sec. ut in Vulg. Gra:c. vero : T<* (piina. Qs
to; ip*w 'Zufiv.
"Folia tua comedes , tfjrmlus tuos perdes , ^
rcltnqnes te velttt lignum aridum.
t. 4. Mf. Corb. I. difperdit x3
deducit. S. Germ.
If.
& S. Theod. in gaud111 m inimici dat ilium, $
dedu-
cit, &c. Grxc. tt'X srompa dtsoMi f mvQafiem awm ,
ua ixBfSi t'iu'C^ '"Tor. Anima nequam difperdet
eum qui fe habet,
Jg
gaudium inimicoritm jaciet eum; fe-
qucntia defunt.
f'c: ivi
:'..'-'. ;;
L
jvnT iC'as^i^'if.^. Gnitur dttlcc multipli-
cabit amicus fuos :
J
lingua beneloquens multiplicabit
falutationes. S. Paulin. epift. 11. p. 49. a. S
a
' .::ia in bono hsmine abitndat. Vide inf. ad ~fr. I
J.
t
6. Auguil. in Spec. Vulgatse fevec. Hieron. in lfai.
j. cu!. 54.
e. legit : Amid tibi fint plurimi , confiliarius
nutem units de mille. Gr. O! ttpwtvw/Tt$ not isa.<(ja xomoi ,
tl <P-s Qfjp&wl (js si; dtno yjiiav. Pacifici tibi fint multi
,
tonfiliarii autem tut unus de mille. Mf. S. Germ.
1 5.
J
coii-
fil-.arn tibijint unus de mille.
t. 7. Auguft. in Speculo , S
non facile credas illi ttmet-
jpfttm. Grace, m ,uii rcc/f ifivttS'SBQni ivta , ed. Compl. fub-
jungit seawror. Mfs. S. Germ. 1.5. i>. Theod. 8t'Grb.
^
tun facile credas illi; Mi". S. Theod. acidic teipfum.
t. 8. Co^cinit Auguft. in Spec. Gr*c. habet wxaif V
t? , in temporefuo ; ultimoque , fatyiuc, cv, tribulationis tna.
"t. 9. Auguft. in Speculo : Et
eft
amicus qui egreditur
ad inimicitiam, Sec. ut in Vulg. Similiter in Mf. S. Germ.
15.
qui egreditur; at in Gr. neTTi$-gf*aot; : loco vero
pollerioris fententia:
, & eft
amicus qui odium
, &c. le^i-
tur ilmpliciter , >t, y.iyj"/ cVsjAiOjUsT Qv utcxkmA^,
2 ri-
xam epprohii tui denudabit. Hc fententia tota abeft a Mf.
S. Germ. 15.
jf. 10. C-Jiicinit Aug. in Speculo. In Mfs. S. Germ. ty.
& S. Theod. legitur permanet , non permamlu. G.vjci; ira :
K.isr< piAc; wauioi tpoctn'Cfuv , >u X /hh OTf^Siin at yuifit
Mifcac [V.
t. 1 r. Eaclem legit Aug. in Spec. Greece loco prioris
fententiae, Amicus coxqualis , eft,Kai cV t:., ifi
iseu cJ; cu , & in bonis tms erit ficnt tit; reliq. ut in Vulg.
f. 12.. Sic apud Auguit. in Spec, at in Gia?co Uxc io-
ta : seat Txtzuvufyns , ss'ai jta/oc cm , j,
aVo tS irpcautaV w %fu-
Q&telcu' fi
bumiliaiiis fueris , erit contra te
, 2> .1
facie tua
abfeondet
fe.
ir. I 3. Itidem Aug. in Spec, una cum Gisco.
-$.
14. Ita Aug. in Spec, lie etiam in Crteco.
If. iy. Concordat Auguft. Speculum. Gra:c. vero loco
lententijc pofterioris,
5
non
eft
digna, Sec. Ilmpliciter ha-
bet:
j,
yy. sri r3"/3; th5 yiaxhtmi dinS'
tf
non
eft poiidns
bonitatis illius. S. Paulin. ep. 11. p. 49. a. legit: Amico
f.Aeli nulla
eft
comparatio : gj lingua gratia in bono limine
a'onndat. Hjec autem pofterior fententia eft de fuperiori %'.
J.
quem vide.
"t. 16. Sic apud Aug. in Spec, prxrer prarf.
mvcnittnt,
loco fur. invenient. Similiter in Mf. S. Germ. 1 c. inve-
niunt. A Gracco abed vox immortalitatis; cxt. utin Vu!j.
Cypr. I. j.Teftim. p. 326. e. hanc vecemxetinet , lmmor-
t alit.t'.: :.
If. 17. Concinit Aug. in Spec, at in Gr. He: 'O jitjSif-
ft'f.c Kvir.t, ev&vri ip.uat kvt?' oti narciiicr
, ila; i. a
-
'or auT?. Qui timet Dominum , dirigit amicitiamfuam :
quia fecundum ipjnm
, Jic &
proximus ipj.tr.
il . i3. SufLagafur Auguft. inSpec. nee aliter Grsce.
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. VI.
ET VULGATA NOSTRA.
433
VERSIO ANTIQUA, QU.C
19. Quafi is qui arat, &c feminat, accede
ad earn, 5c fuftine bonos frutlus illius
:
20. in opere enim ip(ius exiguiim labora-
bis , & cito edes de generarioriibus illius.
21. Quam atpera eft nimium fapientia in-
docris hominibus , & non pernianebit in il-
ia excors.
22. Quafi lapidis virtus probatio erit in il-
lis , & nondemorabuntur projicere illam.
23.
Sapientia enim doctrinx fecundum no-
men eft ejus , & non eft multis manifefta : qui-
bus autem cognita eft
,
permanet ufque ad
confpe&um Dei.
24.
Audi fili , & accipe confilium inteiiec-
tus, & ne abjiciasconlilium meum.
2 5
. Injice pedem tuum in compedes illius
,
& in torques illius collum tuum
:
z6. fubjicehumerumtuum,
&portaillam,
& ne acedieris vinculis ejus.
27. In omni animo tuo accede ad illam
,
& in omni virtute tua conferva vias ejus.
28. Inveftiga illam ,
& manifeftabitur tibi
,
& continenslfaclus ne derelinquas earn:
N o
f 19.
Accinit Aug. in Spec, una cum Gr*co.
t. 20. Sic apud Aug. in Spec, nee diflimiliter Greece ,
aid excipiatur vox ipa/sla
operatione ,
pro opere.
f.
21. Aug. in Spec. leg. permanet ,
excodd. Mfs. non
permanebit; ica quoque in Mf. Sangerm. I
J.
Grarcum Vul-
gatae favet , demptis tamen vocibus z.fapientia , &
bomtnt-
#. 21. Ita legit Aug. in Speculo. Gra:c. *r2; jwV <j\o-
Quafi
lapis probations fortis erit in Mo
, tf
non demorah-
lur propcere illam.
tf 25
Auguft.
Spec, quibus autem agnita
efl ,
perma-
net ,Scc. Similiter in Mf. S. Germ. I
J.
fed a Gra:co abeft
hsec porter,
fententia, uti vox dotlrinx.
if 24 Ita de Graeco ,
praeter to conftlium intelleBiis ,
t>ro quo
W&<
/**
Auguft. in Pf. 101. to.
4.
1102. f.
leg exctpe fententiam
mean, , &c. at in Speculo Vulgatac
congruit.
Cafliodor. in Pf. 101. p. 341. a. excipe Jenten-
liam, &c.Mf. Alex. foftZat ri> yvd^lw alii Asa<._
f-. af.
Au<mft. in Spec, fcribit torqnem fingulariter
;
cxt.'ut in Vulg. ita rurfum in Pf. 101. to. 4.
1102. f.
excepto verbo infer ,
pro injice. Caffiod. in Pf. 101.
p.
341. a. huic poftremo Aug.^ loco accinit ad vcrbum. In
Gr. fie : Kai therw tK5 tila$ W els t; tcsAok; UTHSi
4 tig toy ivryf to> rpa-X^M' <
?. z6.
Auguftini Spec, fimiliter hab.
tf
ne acedieris tiin-
ulis'ejus ; at
&
in Pf. 101. col. 1 102. f.
&
ne oderis vin-
"i olWh;.
tula illius. Gr. I p* irfosox^'
15
^
TrS ^'H^i
'
tf. 27. Aug. in Pf. 101. col. 1 102. f. I omm antma
tua accede ad illam , tf
in omni virtute tua ferva vias ejus:
at in Speculo , In omni animo tuo ;
paulo poft
, ferva vias
ejus , ut fup. fie etiam in Mfs. S. Germ. I
J.
& Corb. 1. Grae-
cvnvpvtw &c. Mf. Aler. rnpti-
ce:
for.
'E* Tracy ^fX
1
?
"
tf.
18. Ita in Aug. Speculo , hoc excepto , tie dereli-
quiris earn : at in Pf. 101. to. 4. p.
1 102. f. fie: Invtfti-
ca
tf
quxre , tf
innotefect tibi , tf
continens faSus ne dere-
linquas earn : Mfs.S. Germ. I
J.
& S. Theod. m'dt-
reliqueris. Grace. 'EgiX'SUM*
Jhtwoi , j,
Hiu^QiTtd
0/ ^i< ipK O.VTW.
i ,
il. 29.
Concordat Aug. Speculum : ipfe vero in Pf. 101.
col. 1 102. f. le^it : in n&viffimis enim inveniis requiem
'jus , tf
convertetur
tibi in Utitiam. Ita quoque in Gracco.
t. 30. In Auguftini Speculo tollitur ejus , poft fom/*-
ies /cset. vero funt ut in Vulg. at in Pf. 101. col. 1102. f.
retinct quidem Aug. hanc vocem ,
ejus
,
fed tollit to
&
29. in noviftimis enim invenies requiem in
ea, & convertetur tibi in obledationem.
30. Et erunt tibi compedes ejus in protec-
tionem fortitudinis , & bafes virtutis , & tor-
ques illius in ftolam glorix :
31. decor enim vitx eft in ilia, & vincu-
la illius alligatura falutaris.
32. Stolam glorix indues earn, & coro-
nam gratulationis fuperpones tibi.
33.
Fili, li attenderis mihi , difces : & fi
accommodaveris animum tuum, fapienseris.
34.
Si inclinaveris aurem tuam , excipies
doclrinam : & fi dilexeris audire , fapiens eris.
35.
In multitudine presbyterorum pruden-
tium fta, & fapientix illorum ex cordecon-
jungere, ut omnem narrationem Dei poflis
audire , &proverbia laudis non effugiant a te.
36. Et fi videris lenfatum, evigila ad eum
,
& gradus oftiorum illius exterat pes tuus.
3
7. Cogitatum tuum habe in prxceptis Dei
,
<5c in mandatis illius maxime alllduus efto :
& ipfe dabit tibi cor , & concupifcentia fa-
pientix dabitur tibi.
T JE.
bafes virtutis. Cadlod. in Pf. 101. p. 341. a. utrumque
delet
, & ejus ,& bafes virtutis. Sic etiam in Giseco eft;
in ed. tamen Compl. weA; 'tumft. In Mf. S. Theod. ita :
Et erunt tibi compedes in proteilione fortitudinis ejus
, f$
bafes in jlola glorix.
t. 31. Aug. in Pf. 101. col. 1 102. f. decusenimau-
reumejl in ilia ,f$vinctda illius fila hyacinlhina. Mf. Corb.
I.
H
vineula illius
fila
hyactntbina , ac ligatura falutaris l
Mf. S. Theod. neilura falutaris. Gr. xo'o^o? yap y^fuotit, ts-i
t7[ 1//M5 , if 0! AfOjMoi duTHi x.huufj.a vunirQiror.
If. 32. Ita Auguft. in Pf. 101. col. 1102. f. excepta
voce exfultationis , loco gratulationis ; Gr.
aya^a/^afo.
Mf. S. Theod. initio hab.
ftola glorix , non ftolam.
t. 33.
Auguft. in Speculo legit ,
fi
accommodaveris ani-
mam tuam: lie etiam in Mf. S. Germ.
15. Graece :
'Ex>
6f?oj<; , nxrov , zaiAmQ-mn'
j,
iat Aw; riiv
^wxyv w , ira-
>vp^'Ji SW Si valueris
, fili , difces :
$ fi
dederis untenant
tuam
, callidus ens. In Mf. S. Theod. Fili
,
fi'
attenderis
mihi, difces earn :
tffi
accommsd. animam tnam , Sec. Grarc.
Alex.
^
iav evriAui rvr , Sec.
V. 34.
Auguft. in Spec, cum Mf. S. Germ. 15. Etfi in-
clinaveris
, Sec. ut in Vulg. Grxce vocum ordo ilc inverti-
tur : 'Eai' ttfaismn; dzvar , ExAtgp' i, ica -AMtr^ to i; on , oc-
<p 0? tw ed. Compl. addit cvneit , intelligentiam
, verbo (*-
Af^.'
t.
3J.
Eadem refert Aug. in Spec, prater hoc ult. tit
effugiant te ; in Mf. S. Germ. ij. noneffugiunt te ,-
in Corb.
I. non effugient te. In Gr. 'Ev tai
;
6s; xpiotLur'zfuv s-i?r
g,
t/{
cow; , dvru Trpca-/.oK\i^-li' icaoar Aiilfnc:r Qilxv *j/>5 dx^ar >
ji icapoifAat cvvsozuc. fti lx.<psu\tTo>odv c;. In multitudine pref-
byterorttm
fta ;
$
quit fapiens , ei conjungere : omnem narra-
tionem divinam velis audire
, >
proverbia intelledits non
ef-
fugiant te.
V
-
. 36. Accinit Aug. in Speculo ; nee abfimilia in Gra:-
co. Aug. tamen trail:.
7. in Joh. leg. limtn oftiorum, non
gradus : at in Gr. Qa^nic, %vpiv.
1. 37.
Auguft. in Spec, delet tuum, poft cogitatum
,
cum Mfs. S. Germ. 15. &Corb. 1. Auct. op. imp.inMatth.
hom. 17. p. 89. b. fie legit: Cogitatum habe in prxceptis
Dei , > in mandatis ejus meditare femper : { ipfe confir-
mabit cor mum
, tf
concupifcentiamfapientix tibi dabit. Graec.
Aixvov It to?; TrpoTaf/naot Kvp!n ,
In/ Ta"; eVroAai; duri! (j.%-
*s?ct oXiwxxtlo;' at- to; znpiu rv.v xof^Aiar e*, it! stsi^-u.u'o:
t; cof/a; as i\o^ywc}al sot. Cogitatum habe in prxceptis Do-
mini
, y,
in mandatis illius meditare femper :
ipfe firmabit
tor tuum
, tf
concupifcentia fapientix tux dabitur tibi.
Inf. 8.
J.'
Tfal. 1. J,
fom. II.
lii
434
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. VII.
Ji.
9
Tfa!. 141
Ecclef. 7.
Luc. 18.
. 2.
. 2.
17.
I/9. 12.7.
r.R<. 2.7.
CAPUT
VII.
VeRSIO
ANT1QUA,
QUjE ET VuLGATA NOSTRA.
i.-^TOli facere mala, & non te appre-
JLN hendent.
2. Difcede ab iniquo , & deficient mala abs
3.
Fili, non femines mala in fulcis injuf-
titix , & non metes ea in feptuplum.
4.
Noli quxrere a domino ducatum, ne-
que a rege cathedram honoris.
5.
Non te juitifices ante Deum, quoniam
agnitOT cordis ipfe ell : & penes regem noli
velle videri fapiens.
6. Noli quxrere fieri judex, nifi yaleas vir-
tute irrumpere iniquitates : ne forte extimef-
cas faciem potentis , & ponas Icandalum in
xquitatetua.
_ .
7.
Non pecces in multitudinem civitatis
,
nee te immittas in populum
,
8. neque alliges duplicia peccata :
nee enim
in uno eris immunis.
9.
NolieiTe pufillanimis in animo tuo:
1 o. exorare , & facere cleemofinam ne def-
picias.
11. Ne dicas : In multitudine
munerum
meorum refpiciet Deus , & offerente me Deo
altillimo,
munera mea fufcipiet.
1 2. Non irrideas hominem in amaritudi-
ne animx : eft enim qui humiliat & exaltat
,
circumfpector Deus.
N o
V.
1. Ira Aug. in Spec, ficut Fulg. 1. 1. etc rem. pecc.
. 26. p.
j3o.Gr... ij i /j. <x xxjx*dCri xoxsr, ed.Compl.
t, a.
Itarurfum Aug. in Spec. Fulg. vero I. i.de rem.
pecc. c. 26. p. 380. legit : Difcede
abintquo
, #
difcedent
mala ab te. Gr*ce , loco
tf
deficient mala abs te , iimpli-
cuer , k, erttwreT Vo Qv , tf
declinabit a te ;
in ed. Compl.
fubneetitur dptctprk ,
peccaium.
#.
3. Aug. Speculum tollit vocem fili,
cum Mfs.Corb.
I. S. Theod". & S. Germ. 15.
prxrerea Sangerm. hab.
in fulcis
injuria ; fed in marg. ponirur injujlitU. Simili-
ter ap. Fulg. 1. 1. derem. pecc. c. 26. p. 380. Ne
f
mi-
ne! mala in fulcis injuria , tf
non metes ilia in feptuplum.
In Gr. lie :'Y< , fi
msipt sV xv*xtx; xlitclxi , i, i ,n" Wfl"
*J5 wt
i-alx-a^xuluc. Ttli , no femines in fulcis injujli-
tU , 'd
"tn melts m '" fipMpl'*"'-
#-. 4. Aug. Spec. Noli qtt.trere ab homine ducatum. Sec.
It-idem in Mfs. S. Germ. I y. S. Theod. & Corb. 1. at in Gr.
Mm Z,irsi -rrxpx *-vpl* vcytuwlxi , &c. ut in Vulg.
ft. 5. Ira i Aug. Speculo. Grxce iimpliciter : Mii At-
KctiS isxi'ii Kfp/v, j. txpx fcaoiMt fi
Q&p'fa
I'1 Mf. S.
Theod. ndi v.deri fapiens.
t. 6. Augultini Spec. Noli quxrere... nifi ft
vales vir-
tute irrumpere... ne forte extremfas fanem 55
ponas
fcandalum in agilitate tna. Mis. S. Theod. Sc Corb. I.
nifi
fi
-valeas ; ulcimoque in agilitate tna i irem in S. Germ.
I
J.
in agilitate tna. Apud Hieron. in Ifai. 3. col.
37.
f.
& in Ezech. 34. col. 944. a. Ne qu*rds judex fieri, ne
forte non poffis auferre iniquitates. Ita quoquein Gratco eft;
deinde ,
/7rcTf 6tA6!I; rao -TtoyQas't Jvyu^v,^ .jzos.'s
tf. 7. Ita Aug. in Spec. Mf. S. Theod. hab. "Son pecces
sri multHndine civitatis. Gr. s/> ttx?^'.; xomoiS, demde lie
:
ffftii
xxTxZdw osafTse it 0^ 1 ^
;;e dc:v.ifa. te in w.rbtim.
it. 3. Similiter hab. Aug. in Speculo. Gr.ec
,
/uii y.crjx-
<f torsion; J\.is xy.xprlxv Vk 7ap th (< t(^. aSvc; e a>i* non
alliges i/is peccatum : in uno enim non eris innocens.
fr. 9. Apud Aug. in Spec, pufillanimis in anima tna :
Similiter in Mfs. S.^Germ. I
f.
S. Theod. & Coib. Gra-
ce ita, noneo loci, fed inf. puft
f.
11. Mm hrjf(f^vt/itsifi
it t 7rpcoeux^ oi'' '"
<"'<Jf/0f <.
Tf. 10. Co'ncinit Aug. Speculum. A Gr. vero abeft ver-
bum exorare ; reliqua Ut fup. nifi quod verliculus rotus
ibid, poftponiuir verfui II. Vulg.
If. 11. Iridem in Aug. Speculo. Mf;. vero S. Theod.
Sc S. Germ. 1
J.
hab. oferemem me Deo^ alujf. fufcipiet
munera mea. Gr. Mh W-b-js' ii ithnUi iZt huput px iir-
13.
Noli arare mendacium ad\ersus fratrem
ttuim: neque in amicum fimiliter tacias.
14.
Noli velle mentiri omnc mendacium;
affiduitas enim illius non ell bona.
1 5. Noli verbofus elfe in multitudine pres-
byterorum ,
& non iteres verbum in oratione
tua.
1 6. Non oderis laborioft opera , cc rufti-
cationem creatamab Altillimo.
17. Non te reputes in multitudine indifci-
plinatorum.
1 8. Memento irx
,
quoniam non tardabit.
1 9. Humilia valde fpiritum tuum : quoniam
vincuda carnis impii , ignis & vermis.
20. Noli prarvaricari in amicum pecuniam
differentem , neque fratrem chariilimum au-
ro fpreveris.
zi. Noli difcedere a muliere fenfata & bo-
na
,
quam lbrtitus es in timore Domini : gra-
tia enim verecundix illius fuper aururn.
zz. Non lxdas fervum in veritate oper.an- Ltviu
tern ,
neque mercenarium dantem animam
'9-
1
3-
fuam.
z
3
. Servus fenfatus fit tibi diledus quafi ani-
ma tua, non defraudes ilium libertate, neque
inopem derelinquas ilium.
24.
Pecora tibi funt 5 attende illis : 6c fi
funt utilia
,
perfeverent apud te.
T JE.
oij/STO!/, H,cV TWTTfooffsyxai^fOs v"\tsq ,-7rpo<siti,czxt. Hxc
aurem tota antecedunt veriiculos 9. Sc 10. Vulgata; , ut
notavimus fupra.
If. 12. Ab Auguft. Speculo abeft vox penult, circum-
fpetlor. Gr*ce : Mh v.xtx~/s>.x xnpvitoi o'nx it mA.pia -{v-
^MS ainS' deinde t'is'iyxp txttuvuv
j,
xtv^ost' nee plura.
#.
1
J.
Ita in- Aug. Speculo ; cui non refragatur Grc.
at in Mfs. S. Theod. S. Germ. 1
J.
& Corb. 1. Noli awa-
re mendacium , non arare ; fubinde in Sangerm. neque ami-
cum. In Gr. Mw dptlplx -tyeuJ'o; ,unie ipaa , &c. ined.
Aid. <p!\cy.
)#.
14. Confonat Auguft. Speculum: necdiffimile quid
in Gr. piaster hoc ult. m %h aTxhzv , not in benum ; in
Mf. S. Germ. 15. non bona. Vide Aug. 1. 14. de civit.
Dei , c. 8. col.
357.
c.
t. 15. Iridem Grsece.
#".
16. Gr. Mi! (Jto&mi ;iriiret ipyxiixr, &c.ut in Vulg.
Autt. op. imp. in Matth. hom. 41. p. 174. e. N ode-
ris ruflicam operational!
, tf
agriculturam ab AltiJJimo crea-
tavi.
Tf. 17. Grac. habct d/uxfTOj*r , peccatorum , loco in-
difctplinatorum.
'ft. 18. 19. In Grjecofic inverfa; leguntur fententise :
Ta-TrfjVwcti' cplJ [-x i\w '\vyjyv W. hl/iSivli on of/M
Xr'~
vis'
1
on s'/./iV-hSj; a'csjy?; , -irup
g
o/.u'm). Humilia valde
animam tnam. Memento quia ira non tardabit : quia vin-
diila impii , ignis
ty
vermis. Ap. Fulg. 1. 1. de rem. pecc. c.
27. p. 381. Memento quoniam ira una tardabit. riumilta
valde fpiritum tuum : quoniam vindicla carnis impi: , ignis
^vermis. Irem ap. Auguft. 1. 21. de civit. Dei , c. 9. Col.
630. d. vindicla carnis impii , ignis
fj
vermis i in Mf. San-
germ. 15. vermes.
f. 20. Gra?c. m wKd%ni
$'<'> itmt dSix^tpv,
f*.'
J'
dJ t7ifl> yimicv h xpvtitib S,i<p:-[p. Ne commutes amicum prop-
ter indifferent , neque fratrem germantt-m in auro Sitpbir.
Ml. S. Theod. Noli prqvaricari in amicum pecunia d.{fe-
renti , &c. ut in Vulg.
"t. 21. A Graeco abfunt haec ,
quam fortitus es in ti-
more Domini ; item inf. verecundix vox.
il. 22. Concordat Aug. Speculum : nee aliter in Grs-
co eft.
if . 23. Ita in Aug. Speculo , excepro uno rY/rn^tttH, pro
derelinquas. In Mf. S. Germ. IJ.
deeft to
fit
tibi
, poft
verbum fenfatus. In GrvEco hxc iola : Ofoijm ovrtTov d~/x-
jruiucv y, yvyj.' , /u\: stpmifidtfiZi ;^ff
f
.ff,:. Sertium je/ija-
tum diligat anima tua , no defraudes ilium libertate.
f. 24. Confonat Gr*cum.
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. VIII.
lob.
4,
Versio antiqua,
q
u jc
2?. Filii tibi funt?erudi illos, & cucva il-
los a pueritia illorum.
26. Filix tibi funt? ferva corpus illarum
,
& non oftendas hilarem faciem tuam ad il-
las.
27. Trade filiam , & grande opus feceris
,
& homini fenfato da illam.
28. Mulier fi eft tibi fecundum animam
tuam, non projicias illam : & odibili non cre-
das te. In toto corde tuo
29.
honora patrem tuum, & gemitus ma-
tris tua: ne oblivifcaris :
30. memento quoniam nifi per illos natus
non fuifies : & retribue illis
,
quomodo & illi
tibi.
31. In rota anima tua time Dominum, &
facerdotes illius fandtifica.
32. In omni virtute tua dilige eum quite
fecit : & miniftros ejus ne derelinquas.
435
ET VuU ATA NOSTRA.
33.
Honora Dcum ex rota anima tua , &
honoririca facerdotes
,
& propurga te cum
brachiis.
34.
Da illis partem, ficut mandatum eft
tibi
,
primitiarum 6c purgationis : & de negli-
gentia tua purga te cum paucis.
_
35.
Datum brachiorum tuorum & facrifi-
cium fan&iricationis offeres Domino, & ini-
tia fanclorum:
36. & pauperi porrige manum tuam
, ut
perfkiatur propitiatio & benediclio tua.
37.
Gratia dati in confpeclu omnis viven-
tis, & mortuo non prohibeas gratiam.
38. Non defis plorantibus in confolatio-
ne
,
& cum lugentibus ambula.
3 9.
_
Non te pigeat vifitare inlirmum : ex his
enim in dile&ione firmaberis.
40. In omnibus operibus tuis memorare
noviftima tua , & in aeternum non peccabis.
NoTit.
rpa IP. zy. Gr. exrremo hab. a jc,-J m in vsorvilci
"XyiM di/lav , C>
curva a pueritia colhim cornm.
Tf. 2.6. Similiter in Graeco.
T?. 27. Sic hab. Aug. in Spec, una cum Graeco. In Mf.
S. Germ.
IJ. omni homini fenfato da illam.
ft. 28. Eadem legit Aug. in Spec, dempta tamen ult.
vocula tuo , cujus loco Mf. Germ. iy. ponit honora; idem
Mf. rurfus hab. Honora , in principio verfus feq. Gia:c.
fimpliciter : 1 vvhgoi eVi ycocla. -lnyfv i/uii jx/Wh; d.vrw de-
inde , 'Ev omi xacpAia o\o^a<av toV , &c. edit, veto Compl.
port avrwv , fubdit irta cum Vulg. /utsvftim e\; flit sW
- i'
* '
f. 29. Sic eft in Grseco , detra&a vocula tux , poft
matt is. Speculum Aug. Vulgar.* congruit.
Ttr. 30. Ita Aug. inSpeculo, addito uno enim poft ver-
bum memento; fed ab ejufdem Spec. Mfs. abeft vox na-
tus, ficut a Mfs. Germ. iy. & Corb. 1. In Graeco fie :
iAtvSfviTi on St d.v'jZv t^sniOn;
-
K) t! a.ua.-iroS'Wzic, outoIc,,
xaba; ui/rot so/ ; Memento quia per eos natus es :
^
quid
retribues illis
,
quomodo illi tibi ?
Tj'. 51. Sic habet Aug. in Spec, cum Mf. S. Germ. iy.
iiifi excipias Deum , loco Dominum. Cypr. epift. <5y. p.
113. Ex tota anima tua time Deum,
tf
facerdotes ejus
fantlifica. Grace. 'Ev o?>) tvha&S tor Kv'fiw , , ni
itpsls dulv kav/^ai,;' Gat/^ct^a , miror , colo , obfervo.
Tf. 32. Sic eft in Mf. S. Germ. iy. &Gr. detracta vo-
ce tua. Ita quoque ap. Aug. in Speculo , nill quod hab.
dilige Deum , non eum.
t. 33.
Apud Cypr. epift. <5y. p. 1 i3.fimiliter : Ho-
nora Detim ex tota anima tua , j honorifica facerdotes ejus.
In Graeco brevius : top? toV Kvptor , , Joaoop /spent"
cmiflis liis qua: fequuntur in Vu!g. Mf. S. Theod. addit
,
j
propugnato cum brachiis.
t. 34.
Grc. Kal/oc TWfJitpifa. itnS
(
Aid. vru;
, )
xata; bltlaxrtti eot
, dirapX'"
1
> &
vl
f''
vrMftft1**'"? & die
partem ei
, Jicttt mandatum
eft
tibi
, primilias
, tf
pro delic-
to : fubfequentia defunt ibid. Mfs. Corb. 1. & S. Theod.
Vulgara=accinunt, nifi quod hab. da illi partem , tollunt-
que tua fub finem poft negligent* : abeft etiam tua a Mf.
S. Germ.
15.
t.
3J.
Graec. ipfo initio hab. Koti, detrafta voce tuo-
rum ; omittit pariter to offeres Domino ; cxt. ut in Vul"-.
In Mf. S. Germ. 15... 5 jacrificiumfanBzfic. offers , ini-
tia fancier, in Corb. 1. offeres Dommo , initia , &c.
#. 36. Ab Auguft. Speculo abeft vox ifta, propitiatio,
ficut a textu Gr. camera quadrant.
t. 37.
Auguft. Speculum , cum Mf. S. Theoder. habet
:
Gratia dattis ^ a mortuo non prohib. &c. Similiter in
Mfs. S. Germ. iy. & Corb. 1. Gratia datiis. In Gr. X-
pi; Ao,ua.roq ; fubinde
,
it\ ysnpo /ni , &c. $5' in mortuo ne
,
&c.
t. 38. Auguft. Speculum ex Mfs. hab. in rogathne
,
pro in confolatione ; ita quoque in Mf. S. Germ. 1 y. In Grae-
co ita : Mi} vsepet iri x-xouonuv
,
j,
/^s7ol -!ret$WTur Tcii-
SntroK- i. e. Non dejis plorantibus
, g cum hominibus lugen-
tibus luge.
f. 39.
Sic habet Aug. in Speculo. Cypr. 1. 3. Teftim.
p. 328. b. ita : Ne pigriteris vifitare irtfirmum , &c. ut
in Vulg. Graece : Mn tmti sVioiis'/rTEc&a;
SpfuW it. yda
tuv TOfnlm a7iniSiiS)i.
if. 40. Ita in Speculo Auguft. In Gr. 'Ev ttHgitoTs \l-
yoti; 0 fMjLtVHmi: ra, &c. In omnibus verbis tuis memorare
t
&c. ut fup. Apud Hieron. vero ep. ad Cypr. to. 2. 702.
c. Memento mortis tux
, j non peccabis.
CAPUT VIII.
Versio antiqua, qujE et Vulgata nostra.
Matth
IS.
2J.
lf. II.
1. "]^T On litiges cum homine potente, ne
J-N forte incidas in manus illius.
2. Non contendas cum viro locuplete , ne
forte contra te conftituat litem tibi
:
3.
multos enim perdidit aurum & argen-
tum , & ufque ad cor regum extendit *Sc con-
vertit.
No
fr, 1. Ita Aug. Spec, cum Grasco.
V. 2. Auguft. in Spec. Nen contendas cum homine lo-
cupl. ne forte' contra concitet litem tibi ; ita nempe ex Mfs.
codd. nam in antea editt. fie, nt firte
contra confiftat li-
tem tibi : lie etiam feriuu Mfs. S. Germ. iy. & Corb. 1.
Ctmb. tamen fee. manu correctum pr.efert concitet. Grec.
HHirtTt tiilism^ W tw omw ne forte jiatuat contra te pon-
dus.
fr. 3. Auguft. in Spec, prxtermiitithoc, > argenturn;
quod etiam abeft a Grsco : fequitur ibid, jt, y.apSicc: os-
tiMu iift-uiii , y?
corda regumfecit declinare. Mf. S. Germ.
I
f
. habet : Multos perdit aurum atqtte argeutum
, ^ ufque
cor regum, 6cc. ut in Vulg.
Tom. JI.
4.
Non litiges cum homine linguato, 5c
non ftrues in ignem illius ligna.
5.
Non communices homini indoclo , ne
male de progenie tua loquatur.
6. Ne defpicias hominem avertentem fe a
peccato, neque improperes ei : memento quo-
niam omnes in correptione fumus.
T ..
t. 4. Auguft. Spec, legit , lingttofo
, $ non
ftrues ; Mf.
Reg. ibid,
gj
non ftruas. Gr. k, p* imsotGaSK EVJ to irVp
,
&c. Mf. etiam S. Theod. hab. ^ non
ftruas in ignem , &c.
S. Germ. iy. in igne.
It.
J.
Grace. Mm itpoOirctiC,! acTCUtTeuTai , "ra
ft\] dr:jux-
\usitcu of wpoyoto! cv.. Ne colludas cum indoclo , ne inhono-
rentttr majores tui.
t. 6. Eadem rcfert Auguft. in Speculo. Gra?c. breviiis
pro more : Mm oniJ'it,; avtipwov ct7ro?p;<poyTa. a-ro juecu
Tia;* ^iiiS'iiTi oTi TravTit; teftlv it iGijiftiatc,. Non improperes
homini avertenti
fe a peccato : memento quoniam omnes
fu-
mus in corrcptionibus. Mf. Sangerm. iy. Junius in ctrrep-
tionem,
lii i)
Deul. 12. 18,
Levit. 1. 3.
jy.um. 18. 1
J.
Rom. 12. 1
J.
Matth.
2J.
36,
2. Cor. 2. fc.
Gal. 6. I.
4S
6 LIBER ECCLESIASTICI. Cap. IX.
Ver SIO ANTIQUA, QU JE
levit. 19.
32. 7. Ne fpernas hominem in fua fenettute
:
etenim ex nobis fenefcunt.
S. Noli de mortuo inimico tuo gaudere:
fciens quoniam omnes morimur , & in gau-
dium nolumus venire.
Sup. 6. 5j. 9- Ne defpicias narrationem presbytero-
rum fapientium , & in proverbiis eorum con-
verfare
:.
1 o. ab ipfis enim difces fapientiam , & doc-
trinam intelle&us , & fervire magnatis fine
querela.
11. Non te prxtereat narratio feniorum :
ipfi enim didicerunt a patribus fuis
:
12. quoniam ab ipfis difces intellettum
,
& in tempore necefiitatis dare refponfum.
13. Non incendas carbones peccatorum
arguens eos , & ne incendaris flamma ignis
peccatorum illorum.
1
4. Ne contra faciem ftes contumeliofi , ne
fedeat quafi infidiator ori tuo.
Inf. 29.
4. 15. Noli fcenerari homini fortiori te : quod
N o
f. 7. Ita Aug. Spec, cum Graeco.
f. 8. Sic apud Aug. in Speculo ; a Mf. tamea Reg.
ejufd. Spec, abed hoc , inimico tuo , ficut a Mf. noftro
Sangerm. 15. in Reg. autem cod. extremo legitur :
j
in
gaudimn inimicoram nolumus venire. In Graeco iimpliciter :
Mh STr!x'P' eV! nxpw' fjyiSlnji o7i -iryjTic, Ttitviafsti' de-
tracts his quae fequuntur in Vulgara. In edit. Compl.
voci tsapoi , fubjicitur tw ijeiporvflif w.
"
ir. 9. Gnec. delet vocem presbyterorttm ; retinet vero
Auguftini Speculum. In Mf. S. Germ. 15. deeft in , an-
te proverbiis.
if. 10. Aug. Speculum cum Mfs.S. Germ. 1
J.
S. Theod.
& Corb. I. tollit vocem fapientiam. In Gr. fie : oil vxp'
KiflSi fic&iiw Tra.tfelv.v , %
MihpyiScxi /AtyirxW ed. Compl.
fubdit , tjfixpai;.
t. ir. Ambrof. in Pf. 118. col. n??. a. cum Auguft.
Speculo : Nan te prxtereat narratio feniorum : %> iff
enim
didicerunt a patribus /Speohk addhfuis. Similiter in Mfs.
S. Germ.
if.
Corb. 1. & in Graeco.
-fr. ix. Auguft. in Spec, tollit verbum dare, cum Mf.
S. Germ. I
J.
at in Mfs. S. Theod. & Corb. 1. eft, da-
bis refponfum. Graec. Vulgatae confonat.
#.13. Mf. S. Theod. Non incendas carbones peccatcris
arguens eum
, ? ne incendaris flamma
ignis peccatorum il-
liu<. Ambrof. 1. 3. deinrerpel. Job , c. 2. col.
655.
b. No-
li incendere carbones peccatoris , ne forte
exuraris in igne
flamma
ejus. Hieron. in Ifai. 37. col. 287. e. Ne fuccen-
das carbones peccatoris. Graec. Mm eV.hx/e atipouua a/tafnu-
W, /a iiXirvfiSnt^ it <avp\ <pMyt>; xvth.
tt- 14. ij. Suffiagatur Graec. niii quod habet, 'ita jjm
NOSTRA. ET VULGATA
fi foeneraveris
,
quafi perditum habe.
16. Non fpondeas fuper virtutem tuam :
quod fi fpoponderis
,
quafi reftituens cogita.
1 7. Non judices contra judicem : quoniam
fecundum quod juftum eft judicat.
18. Cum audace non eas in via, ne forte Gen.
4.
gravet mala fua in te : ipfe enim fecundum
8 -
voluntatem fuam vadit , & fimul cum ftulti-
tia illius peries.
19. Cum iracundo non facies rixam, & Pw.
cum audace non eas in defertum : quoniam 22. 14
quafi nihil eft ante ilium fanguis , & ubi non
eft adjutorium
,
elidet te.
20. Cum fatuis confilium non habeas : non
enim poterunt diligere nifi qux eis placent.
zi. Coram extraneo ne facias confilium:
nefcis enim quid pariet.
22. Non omni homini cor tuum manifef-
tes : ne forte inferat tibi gratiam falfam , &
convitietur tibi.
T JE.
/7*016/, ne injideat , loco ne fedeat. Mf. S. Germ, lj
Nolifornerare tanquam perditum babe.
f. 16. Eadem legit Ambr. 1. de Tob. c. 23. col. dxo.
f. praeter hoc med.
Ji
enim fpoponderis. Gr. i.iiv iyfvyim,
a"; ccTTOTiocoy ipptrrt^e
, ftfpoponderis
, quafi perfoltttnrus co-
gita.
t. 17. Grace. My J-ixc^t^iuU ( Compl. xa7a ) *?i%'
jta/a yap ryt J c^ut an/? xptmoiv ai/w, Compl. duTcv' i. e.
Ne litiges cum jndice : nam fecundum exiftimationem ejus
judicabunt ei. Mfs. S. Germ. 15. S. Theod. & Corb. I.
quoniam fecundum quod dignum
eft
judicat.
t. 18. Graced pro his , ne
forte gravet mala fua in te
,
habetur fimpliciter , 'Ita. /Wit frccpJtivut kxtx *"> ne gravetur
contra te ; item inf. pro vadit , -noma , faciet ; caet. qua-
drant.
jf". 19. Graec. Ms7a HvftuJ'vs jui irotiwi fii-X/'v >
h*
JVicnrcpsiv /=/ aWfc tmv ;ov/tot , &c. Cum iracundo ne facias
rixam
, (J
1
ne eas aim co per defertum , &c. ut in Vulg.
f. 20. Auguft. in Spec. Cum fatuis tie conflium ha-
beas nifi qn.c ipfis placent : fie etiam in Mf. S. Germ.
15. item in Mf. S. Theod. ne conflium babeai. In Gr.
hU/x /na'pn ft y yap ^vnmlat xiyot siip.i. Cumfatua
ne non enim poterit verbum celare.
fr. 21. Concordat Aug. Speculum : nee diffimile quid
in Graeco
,
praeter unum rcpuirtit , occnltum , loco confilium.
\''.
22. Mf. Sangerm. ij. extremo hab. ne
forte infe-
rat tibi gratiam
, tf
conviciet tibi. Graec. iimpliciter , j. /4*
ava.<pipila>oi x.pti , [^ non reforat tibi gratiam : ed. Compl.
addit ^evJv.; fed Mf. Corb. 1. delet falfam.
CAPUT IX.
VerSIO ANTIQUA, QUiE
1. VTOn zeles mulierem finustui, ne often-
XN dat fuper te malitiam doftrinae ne-
quam.
z. Non des mulieri poteftatem anima: tux
,
ne ingrediatur in virtutem tuam
,
& confun-
daris.
3.
Ne refpicias mulierem multivolam : ne
No
fr. 1. Ita legit Ambrof. in Pf. n8. col. 1 199. e. ad
verbum. Mf. S. Gertn. iy....vc oftendas fnper te , &c. Gr.
i'Jc JWtTagsis %it\ tiavlot TrxiJ'sixy Trotvpiy neque doceas
fuper te dotlrinam malam ; caet. ut in Lat. fup.
fr. 2. Graec. Mi? A; yvianu iv,t -\vyjy an , iiriGSrat avlit
jV! Tiif i%,uv Ci: Non des mulieri animam tuam , ut afcendat
tper virtutem inani. Mfs. S. Germ. ij. S. Theod. &
Corb. I. ne ingrediatur in virtute fua, $5 confundaris.
v. 3. Gr. Mm vwouila ywxix.1
tltufifc/tsm, fowralt , Sec.
ut in Vu!g.
tf. 4. Au6t. 1. deling, cleric, ap. Cypr. p. 'zj. Cum
I
-.'
(trice noli ajjiduus e/Je : nee tiiaids illam , neforte dif-
percas in
efficacia ejus. Mf. Corb. 1. rise audies illam. Graec.
ET VULGATA NOSTRA.
forte incidas in laqueos illius.
4.
Cum laltatrice ne aftiduusfis : nee au-
dias illam
, ne forte pereas in efficacia illius.
5. Virginem ne confpicias, ne forte fcan-
dalizeris in decore illius.
6. Ne des fornicariis animam tuam in ul-
lo, ne perdas te, & hxreditatem tuam.
T JE.
MfTa Sf-a.mcvc,
ni ttJ't^X'l1 > yxVo/s aaas it to"; iiriyji-
pIJ.xm ivlnc,. Cum pfaltrice ne affiduus /is , ne forte capia-
ris in tentationibus ejus ; al. eirtlyftv/taeir , fttuliis.
"t. 5. Ambrof. 1. 3. de virg. col. 176. e. Xirgincmne
conjtderes
, neqnando fcandaliijet te. Auguft. in Spec. Vir-
ginem ne concupifcas, ne forte foandaliXjeris in decore ejus.
Graec. Uc/fi'vct ^it Kxla/axtfiare
,
^i't&te inavfaMQys ft
to7; eirt/i/uloic, 1
t.6. Mf. Sangerm. 1
J.
cum Corb. 1. ek S. Theod.
Non des fornicariis ami, tuam in nullo , Sec. Aug. Spec.
No;; des... in ullo. Chromat. Aquil. in Matth.
p. 983.
d. Ne des
fomic
in -vallo , &c. fed corrupt*
>
pro al-
io. Ccxce deeft to' h//o,- ficut inf. te
tf
,-
cart, ut inVulgt
Gen. 6t
2.
Trt'v
5.2.
IX.
NOSTRA.
437
Cen.
34.
2.
2. Reg.
11.4. tf
13. 1.
Mattb.
J.
28.
Judic.
9.4.
2. Kj.
IJ. 10.
LIBER ECCLESIASTICI.
Cs
Versio antiqua, qv je et Vulcata
7.
Noli chxumfpicereinviciscivitatis, nee fciens quoniam ufque ad inferos non place-
bit impius.
1 8. Longc abefto ab homine poteftatem
habente occidendi, & non fufpicaberis timo-
rem mortis
:
19. & fi accelferis ad ilium, noli aliquid
committere , ne forte auferat vitam tuam.
2.6. Communionem mortis fcito : quoniam
in medio laqueorum ingredieris , 6c fuper do-
lcntium arma ambulabis.
ii. Secundum virt litem tuam cave te a
proximo tuo , & cum fapientibus & pru-
dentibus tra&a.
2.z. Viri jufti fint tibi convivac, & in ti-
more Dei fit tibi donatio
,
23. & in fenlu fit tibi cogitatus Dei, &
omnis enarratib tua in prarceptis Altiffimi.
24... In manu artifcum opera laudabuntur,
& princeps populi in fapientia fermonis fui
,
in fenfu verb feniorum verbum.
25. Terribilis eft in civitate fua homo lin-
guoiiis: & temerarius in verbo fuo odibilis
erit.
oberraveris in plateis illius
8. Averte faciem tuam amulierecompta,
& necircumfpicias fpeciem alienam :
9.
propter fpeciem mulicris multi perie-
runt : & ex hoc concupifccntia quafi ignis
exardefcit.
1 o. Omnis mulier
,
quae eft fornicaria
,
qua-
fi ftercus in via conculcabitur.
1 1 . Speciem mulieris aliena: multi admi-
rati , reprobi fadti funt : colloquium enim il-
lius quafi ignis exardefcit.
\x. Cum aliena muliere ne fedeas omni-
no , nee accumbas cum ea fuper cubitum :
1
3. & non alterceris cum ilia in vino, ne
forte declinet cor tuum in illam , & fangui-
ne tuo labaris in perditionem.
1
4. Ne derelinquas amicum antiquum : 110-
vus enim non erit fimilis illi.
15. Vinum novum ,
amicus novus : vete-
rafcet, & cum fuavitate bibes illud.
1 6. Non zeles gloriam & opes peccatoris :
non enim fcis qua; futura fit illius fubveriio.
17.
Non placeat tibi injuria injuitorum,
No
T*. 7. Sic habet Chrom. Aquil. in Matth.
p. 985. d.
Mf. S. Germ. 15. Noti confpicere, Sec. Grsec. Mm tti&l-
Cm-m , Sec. ut fup. excepia voce ipifjoic, , defertis ,
pro pla-
teis.
*. 8. Ita Chromat. Aquil. in Matth. p. 985. d. ex-
cepto vetbo circumfpexeris. Aug. in Spec, textui pariterac-
cinit ; nee abfimile Graec. ell , niil quod hab. offai/tir
,
ecttlnm , loco faciem tuam.
tf. 9. Confonat Grace, nili quod pro periemnt
, hab.
iirftav^noay , aberravernnt.
Ttr. 10. Chromat. Aquil. in Matth. p. 980. e. Mulier
fornicaria , quafi
ftercus in via ab bomintbus prxtereuntibus
concuUatur. Mf. S. Theod. conculcatur ab omnibus pra-
tereuntibus : item in Mf. S. Germ. 15. conculcatur. Hsec
autem tota prajtermittuntur in Graeco.
ir. 11. Hie etiam verfusabeft a Grsco. Apud Chro-
mat. Aquil. in Matth. p. 983. d. lie : Speciem aliena mu-
lieris multi admiralties , reprobati funt : colloq. enim illius
quafi
ignis ardefcit.
if. 12. A Grxco abfunt ifta : nee accumbas cum ea
fu-
per cubitum : Clemens tamen Alex. 2. pa:dagog. cap. 7.
habet :
5,
/jm /usTiuai^t lit anmtx fJ.il ' aWSV ed. Compl.
eV cL'/kcmuv fj.il
' dv%$. In Mf. S. Germ. 1
J.
ita legitur : Cum
aliena muliere non accumbas ftper cubitum : deinde : Cum
aliena muliere ne fedeas omnino , nee accumbas cum ea
fu-
per cubitum : fed haec repetitio vitiofa videtur , Se in-
cogitantias librarii tribuenda.
#. 13. Accinit Audi. 1. de fing. cleric, ap. Cypr.
p.
J25
1
. e. Graece , loco alterceris , habetur oi^Soiojcottwhjis, quod
Nobil. vertit , agites convivia ; item inf. 11
'I^X
11 '
anima,
non cor ; Se pro fangrtine , tw iryivfjaji , fpiritu ; cast, ad
verbum ut fup. In Mf. S. Theod. cor tuum in ilia,
tf
fanjuine tuo labaris in perditione.
t. 14. Concinit Aug. in Spec, ficut etiam Fulg. ep. 14.
p. 267. & Ruricius 1. 2. epift. ep. 27. p. $72. g.
Gra-
ce id unum variat , hiv , eft ,
pro erit.
#. 1 j.
Similiter hab. Aug. in Spec, cum Ruricio 1.
2. epift. ep. 27. p. 572. g.
Apud S. Paulin. vero epift.
42. p. 255. b. ita : Vinum,
tf
amicus veterafcet ;
tf
cum
fuavitate bibes ipfum. Apud Fulg. ep. 14. p. 267. Vinum
novum, amicus novus : veterefcat , tf
cum fuavitate bibes
illud : deinde ,
quid
eft
, Veterefcat ?jn Mf. quoq. S. Germ.
If.
veterefcat. In Gr... Ian irix^aiudn , fJ.iT tvtppoauivi$,6cc.
fi
inveteraverit , aim Ixtitia bibes illud. Mf. S. Theod.
T JE.
initio hab. Ut vinum novum , Sec. Grac. ut in Vulg.
t. 16. Ita in Auguft. Speculo. A Grsco abeft to
tf
opes s loco vero qua futura Jit , ell T/ ssau.
't- 17* Graec. Mm EUcToititcy? eV evAoxla dcsCur /j.vv Z
,-,",
1
Oil tui uJv a' /uii AiKaiaibaoir. Hon bene j'entias de benepla-
cito impiorum : memento quoniam
ufque ad inferos non
jnf-
tificabuntur.
Tt. 18. Ita legit Cypr. 1. 3. Teftirn.
p. 326. dempta
voce ult. mortis. Graec. Vulgatae accinit ad verbum, cum
Auguft. Speculo. Mf. S. Theod. t occidendi , addit
, tf
nonfufitandi.
f.
19. Concinit Aug. Speculum. Grxc. delec to ad il-
ium-, loco vero, noli aliquid committere , habet, /jm irrvu.-
fitW/,S , ne deliqueris.
It. 20. Grasc. hoc primum omittir , communionem mor-
tis i extremo
, pro ingredieris
, & fuper , &c. hab. AixGxi'-
ritj
i
i) ct( sma.*ifim ttomuy irepnrctfcfe , tranjis
,
tf
fuper
pinnaculfi civitatnm ambulas. Ambrof. 1. de fuo-. fzc. c.
J.
col.
429. c. alludens dicit, in medio laqueorum ambu-
lare nos : iimilicer in Pf. n8. col. 1039. c. in Mf. San-
germ, iy. quoniam in medium laqueorum
, Sec.
#.21. In Mf. S. Germ. ij. deelt tuo, poll proximo.
Grasce ita : Ka/a rw I'syy 1' w ro'^affot; tsJ; itmhioi , k. /uz-
ia. sorpuv <svfj.Qvtet!y i. e. Secundum virtutem tuam conjetla
de proximis
, tf
cumfapientibus confulta. Auguft. verb Spec,
hab. cum Vulg.
tf
cum fapientibus
tf
prud. tracla.
t. 22. Grasce verfus ifte transfertur poft t. 23. loco
vero Dei
fit
tibi gloriatio , eft , Kvplv ha to v.a.vyvu.i en
,
Domini jit gloriatio tua ; Aug. Specul._/i> gloriatio tibi ; fie
etiam in Mf. Sangerm. 15. Corb. 1. delet tibi. Apud Cy-
pr. 1. 3. Tellim.
p. 325. c. ut fup. Viri
jufti fint tibi
conviva.
#.23. In Mf. S. Germ. ij. deeft vox Dei, habetur-
que inf. narratio. In Grasco fie :
5
/j.iTd evvejuy I'ro)
Aicf.M-jiifj.01; on , Kj Titw Atiiwii m it /c'ua 't-^!$v
tf
cum
inlelligentibus
fit
collocutio tua
, j omnis cnarratio tua in
lege AltiJJimi.
tf. 24. In Grsco ha?c fola : 'Ev
^'P'
nyyCiZy I'oyo
sirctirs^ydi'Jai,

0'
iiyvfjcvcsxati coyo; h Mya aW?. In man;: ar-
tificial opus laudabitur
, tf
dux populi'Japiens in fermor.e
fuo. In Mfs. Sangerm. ij. S. Theod. & Corb. 1. In
mantis artificum opera laudabitur , Sec.
tf. 25. Ita^Grxce. Mf. S. Theod. ultimo hab. odibilis
eft ; Gr./jKn^{i<se7cii,
43
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. X.
CAPUT X.
Versio antiqua, ijdje et Vulgata nostra.
i . T Udex fapiens judicabit populum fuum
,
J
& prinapatus fenfati ftabilis erit.
Trov. 29. 12. 2. Secundum judicem populi , fie & mi-
niftri ejus : & qualis rettor eft civitatis , ta-
les & inhabitantes in ea.
3.
Rf. 12. 13.
3. Rex infipiens perdet populum fuum : &
civitates innaoitabuntur per fenfum poten-
tium.
4. In manu Dei poteftas tettx : & utilem
reciorem fufcitabit in tempus fuper illam.
5.
In manu Dei profperitas hominis, &
fuper faciem fcribae imponet honorem fuum.
6. Omnis injuria: proximi ne memineris
,
Levit, 19. 1 3. & nihil agas in openbus injuriae.
7.
Odibilis coram Deo eft & hominibus
fuperbia : & exfecrabilis omnis iniquitas gen-
tium.
D*. 4. 14.
g # Regnum a gente in gentem transfertur
propter nijuftitias , & injurias , & contume-
lias, & diverfos dolos.
9.
Avaro autem nihil eft fceleftius. Quid
fuperbit terra & cinis ?
10. Nihil eft iniquius quam amare pecu-
niam : hie enim & animam fuam venalem
habet : quoniam in vita fua projecit intima
fua.
11. Omnis potentatus brevis vita. Lan-
No
t. 1. Ita Graece , exceptis his duobus , TntiJ'eveet, eru-
iiet ,
pro judicabit ; it Telay/usn , ordinatus , loco ftabilis ;
in ed.Compl. nTa/iem, protenfus. Au6t. 1. de XLII. manf.
col. 9. c. legit : Judex fapiens docet populum fuum. Mfs.
S. Germ. 1
J.
& S. Theod. Judex ftp. vindicabit populum.
Corb. 1. addit :
>
principatus fenfati tirribilis erit.
f. 2. Graec. addit dv'i , ad vocem populi ; & pro qua-
iis retlor
eft
civil, tales e
, &c. hab. /.xld -rav Ayt/fiiiror tik
Tottjiz , nro/lie, of,&c. Aug. 1. 2. conr. Parm. to. 9. 30. c.
Secundum principem populi , fie & mi/iiftri ipjius :
&
qua-
lis retlor
eft
civitatis, tales :nbabitantes ; Mf. S. Germ. i.
tales
tf
babitantes in ea ; Mf. S. Theod. delet in ea.
it. ?. Confonat Gra;c. nil! quod hab. fingulariter , nv'o-
Jli; umQhutou , civitas habitabitur. In Mfs. S. Germ. 15.
Corb. 1. & S. Theod. prudentium , loco potentium ; at
in Gr. e\vta?atr.
Tt. 4. Mf. S. Germ. 15". haec praefert : In muntt Dei
poteftas terra :
j
exclamabilis omnis iniquitas gentium :
$$
Utilem retlorem in tempus fufcitabit fuper ilium. Corb. I.
&S. Theod. hi manu Dei i exfecrabilis omnis iniquitas
gentium :
tf
utilem reel. &c. haec autem fententia media
iegitur inf. in Vulg. T?. 7. Graec. hoc loco Vulgata; con-
fonat, nifi quod omittit retlorem.
If. 5.
Ita Grxcc ,
piaster hoc ult.
t\<fectn dvlS , gloriam
ipfius , loco honorem fuum. In Mfs. S. Germ. 15. S. Theod.
& Corb. 1. non profperitas Iegitur , fed poteftas : at inGr.
tvoJ ix.
If. 6. Graec. 'Eiri itoaj) d2~ty.Yfj.u1t ,un fiwiotsm to -7t*h-
eiof , Kj yuii -Troa'ooE fty<Ph jV ep'/oti v^peui;. In omni injuria
tie fuccenfeas proximo,
tf
nihil agas in operibus contume-
lix.
ir . 7. Mf. S. Germ. 15. Odibilis coram Deo
eft
hnni-
num fuperbia. Gr. cum Vulg. M;c::?m havjt Kvplv i, dvffo-
<izm vmipr,(pcr.tia- dein vero ita : k, ii, ajutpo/sfiar irXHiyZi-
MioEf aJtxct, <$ ex ntrifque Helinqttet injufta ; ed. Compl.
w^H/K/M/^'a dJ (Xi'a; , deliclum injuftitia.
#. 8. Gra:c. delet hoc
, 2) injurias ; loco vero diver-
fos
dolos, hab. x.fv.fj.'j'itf., pecumas i ed. Compl. additjo-
noc , dolofts ; caet. ut in Lar.
ft. 9. io- Augufl. in Pf. 1. to. 4. col. 3. f. Quid
fuperbit terra
tf
cinis? quoniam in vita fua project inti.na
fua
.' eadem rurfus habet 1. 6. de mufica to. 1.
552. b.
&ep. 140. to. 2.444. f. Grsci pariterhxc leguntur fola :
T/ v-sifAtyajivilcu 7n )
QtsoJ'05 ; on 11 Tfiun eppr^ATcLer-
J'oSia di'TH , omittiturque prior fententia , Avaro autem
,
Stc. cum aliis omnibus intermedin. In ed. tameu Compl.
port vocem cinis , fubfequuntur irta : (pihctp-jvpx ^sV yelp
iJh Kttftulspn' i'rs; yap k, tiV invrv ^v^w t^apa-Ooi/ mill'
guor prolixior gravat medicum.
\i. Brevem languorem praecidit medicus :
fie & rex hodie eft , & eras morietur.
13. Cum enim morietur homp, haeredi-
tabit ferpentes , & beftias, & vermes.
14. Initium fuperbix hominis, apoftatare
a Deo
:
1
5. quoniam ab eo, qui fecit ilium
, recef-
fit cor ejus: quoniam initium omnis pecca-
ti eft fuperbia : qui tenuerit illam, adimple-
li
bitur maledictis , & fubvertet eum in finem.
16. Propterea exhonoravit Dominus con-
ventus malorum , & deftruxit eos ufque in
finem.
17. Sedes ducum fuperborum deftruxit
Deus
,
& federe fecit mites pro eis.
18. Radices gentium fuperbarum arefecit
Deus, & plantavit humiles ex ipiis gentibus.
19.
Terras gentium evertit Dominus, &
perdidit eas ufque ad fundamentum :
20. arefecit exiplis, & difperdidit eos,&
ceffare fecit memoriam eorum a terra.
2.1 . Memoriam fuperborum perdidit Deus,
& reliquit memoriam humilium fenfu.
22. Non eft creata hominibus fuperbia 5 ne-
que iracundia nationi mulierum.
23.
Semen hominum honorabitur hoc
,
T J.
deinde, ot( iv Z,oj% dulS "ppf\av, 8cc. Apud Fulg. 1. de
Incarn. ad Petr. diac. p. 311. Ccvpit fupcrbire terra \$ ci-
nis
, quia in vita fua
projecit intima fua.
~t. 11. Hie verfus prsetermittitur in Grasco. In Mf. S.
Germ. ij. Iegitur via, non vita: deellque fententia fe-
quens.
"fr. 12. Grace. 1-lxx.plv dppco;vfj.ct ex.ualei tctlpoc.. In pro-
lixin languorem cavillatur medicus ; reliqua utlup. demp-
ta conjuntt. Jic.
"t. 1
3. Confonat Graec. ad verbum.
f. 14. Ita legit Augurt. 1. 6. de mufica, to. 1.
J32^
b. necnon epift. 140. to. 2. 448. b. St in Job, to.
3.
668. f. Apud Fulg. pariter , 1. 1. ad Monim. c. ip.
p.
15. Initiumfuperbia , apoftatare a Deo. Grasce : 'Af^if C'/ap-
Hfcc/iac, , dvhpcaTrV dtpi^dfj.ai: V: KvptV.
It. 15. Apud Aug. 1. 6. de mufica, to. 1. 532. b.
& 1. 1. de term. Dom. in mon. to. 3. 167. a. initium
omnis peccati
, fuperbia. Similiter in Mf. S. Germ. ij. in
Corb. 1. verb fie : initium peccati
eft
omnis fuperbia. Sic
etiam hab. Mf. S. Theod. fed addit : qui tenuerit illam
,
abominabilis erit apud Dettm. Propterea, &c. Graze. Kjd'aa
T\s irctfoavTOC. di/riv cc&ssv n iapj'ix. avl\s' oh ctpjQi vrrtp-
wpetvlac; dpcctpric' j KpctToir uth; , iipjJMpwszt j-J'i^vy/j.c,'
i. e. ^ ab eo
,
qui fecit eum , receffit cor ejus : quoniam
principinm fuperbix ,
peccattim ; ?
qui tenuerit earn
, pro-
fnndet abominationem. Ed. Compl. hab. d.pyy d./j.aplio.i ,
vtsipvipccrta' 8c inf. t^u^phsi pJ ovyy.a , ij xceiz-fKyiiaiTcrt
sft rihic,. Mfs. Corb. I. $t 5. Germ. 15. fubvertet eos in
finem.
~fr. 16. Gra?c. A;a t?7o irupz/oo Kvp::e, T0J5 '!ra-
yjiyde;
, jt. %-<.-i7f;-\a si; te?>o; dvti;. Propterea incredib:~
les fecit Dominus obduclior.es , 'Q deftruxit cos in finem.
if. 17. Grxc. delet vocem fuperborum. Mf. S. Germ.
15. hab. detraxit , non deftruxit ; Gr. xctbehi.
"If. 18. Grasc. '?i'C,a; ibav lifliw KtSpiac., i, Irv'::-
Ci tojatuisl dvTduToii/' Radices gentium evuijit Dominus
,
c$ plantavit humiles pro eis.
t. 19. Sic eft in Graeco , praeter hoc ult. s'e; U/ntxrxf
yuSi ufque ad fundamenta term.
~t. 20. Eadem leguntur Graece.
tf. 21. Hie verfus omittitur in Grasco : de hoc me-
minit Ca'.eftin. I. epift. 22. to. 1. col. 1197. b. di-
cens a Deo
noftro humilium fervatam memoriam
, tf
perdi-
tam fuperborum.
t. 22. Prior fententia Graeco confonat ; altera fie eft
ibid. yJi' opyit f;i/,uZ) jevvijticwt yvvcwiuiv , neqne ira furoris
generationibn s mulierum.
tf. 23. Auguft. Speculum addit hominum-, verbo *-
Vrov,
. 12.
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XL
439
Prov.
17. 2.
2
12.
Vers 10 antiqua, qujE
quod timet Deum : femen autem hoc exho-
norabitur
,
quod prrcterit mandata Domini.
^4. In medio fratmm retftor illomm in ho-
nore : & qui timent Dominum ,
erunt in
oculis illius.
&
5
. Gloria divitum , honoratorum , & pau-
perum , timor Dei eft :
2.6. noli defpicere hominem juftum pau-
pcrem , & noli magnificare vitum peccato-
rem divitem.
2.J.
Magnus, & judex
,
& potenseft in ho-
liore : & non eft major illo
,
qui timet Deum.
2%. Servo fenfato liberi fervient : & vir
prudens & difciplinatus non murmurabit cor-
Re
2-
reptus, & infcius non honorabitur.
li
'
zc) . In oli extollere te in faeiendo opere tuo
,
N o
honorabitur , cum Mfs. SS. Theod. &; Genn. iy. At in
Gr. fie : ^.'sip^.a tvrifiif Ttoiii\ GtJtpy.a. avbfWBjt' oistp/itaitTt/joy
itoloy ; of <po6f*svto TcvKupttt. ^.aip/j.a. dlty.oy iroiot \ vMp-
y.4. ikpunrf CTEf/ta dliy.cr vroTov ; of irapaZctlvcila; sV/oTia';. Se-
men bono; attiln quale femen hsminis : femen honoralum quale ?
ii qui timent Dominum. Semen inhonoratum quale 1 femen
bominis : femen inbonoratum quale ? qui prxtereunt mandata.
if. 24. Auguft. in Spec, legit : In medio fratrum il-
lorum rethr, &c. Graec. Vulgatae congruit , detraclo tamen
verbo erunt.
"fr. 2
J.
Accinit Aug. in Spec. Graece : IW<jio<; glV/o^os, i,
isloiyft;' to %a.iyyiJ.a aula, <f oo; Kvptv. Dives,
f$
bono-
rattis
, ?
pauper ; gloriatio eorum , timer Domini.
if. 26. Auguft. Spec, non defpicias ( Mf. Reg. tie
defpicere )
hominem <$ non magnijicaveris , &c. editt. non
magnificare. Mfs. S. Germ, I
J.
& S. Theod. non defpi-
cere & inn magnificare, &c. Graec. ov Alxatcv ajific,-
eat irlayit ovnror , j. v xalyHH o\o\dca.i ayJVpa djj.afloi>,ov'
non juftum eft
contemnere pauperem fenfatum , $ non decet
glorificare virum peccatorem.
#. 27. Ita legit Aug. in Speculo ; nee diffimilia Gr.
Jiabet ,
praeter feqq. a\ci,a.Qw!Tctr i, xx. tsu dvloiv rn; /j.il-
?av , bonorificabitur : $ non
eft
illoritm qnis major , loco
eft
in bonore :
tf
non
eft
major. Mf. S. Germ. 15. Magnus
eft
judex , Sec. dein Corb. I. gj
potens
eft
bonore ; uttum-
que etiam habetur in Mf. S. Theod.
~t. 28. Auguft. Speculum tollit
tf
< poft fervient , ut
Mf. S. Germ. I
J.
pott prudens : Mf. S. Theod. leg. li-
V. T VuiCATA NOSTRA.
& noli cunctari in tempore anguftix.
30. Melioreftqui operatur, & abundatin
omnibus, quam qui gloriatur, & eget pane.
31. Fili in maniiictudine ierva anim.im
tuam, &dailli honorem leamdum meritum
fuum.
32. Peccantem in animam fuam quis juf-
tificabit? & quis honorificabit exhonorantem
animam fuam ?
33.
Pauper gloriatur per difciplinam & ti-
morem fuum : & eft homo qui honorifica-
tur propter fubftantiam fuam.
34.
Qui autem gloriatur in paupertate
,
quanto magis in fubftantia? & qui gloriatur
in fubllantia, paupertatem vereatur.
T Al.
berifcrvinnt. Ambiof. 1. 2. offic. col. 96". b. lamuh
fa*
pienti multi Jcrviunt liberi. Ambrofiaft. col. ijj. c. Ser-
10 ftpicuti liberi frvient. Grarc. OUirri c.ipa
( ed. Compl.
OM'STffl
) iMuftifoi MllVpyYiWSt'
J;
avvp lmi'ny.'xy & yo'/[Jca
,
Compl. fubdit iraij'svj/jeroq ; rcliqua delunt.
1?. 29. Prior fententia iimiliter habetur ap. Cypr. 1. 3.
Teftim. p. 5 ip. b. In Gr. fie : Mm copies irotika.1 to
ef,-
7cc on , K/ y. S^o^uZp i'y zc.if-a sstvxjpict.s ok. Noli excufin-
do cnntlcri infaeiendo opere tuo
, > noli te extollere in tem-
pore cinguftix tux.
TC. 30. Graece deeft to
tf
abuudat : ante gloriatur veto ,
hoc infeiitur , xzpiisot.lbiy > ii ,aibttlat, aut : est. conve-
niunt.
If. 51. Concinit Aug. Speculum : nee aliter in Gras-
co , excepto verbo Aofcacov , glorifica , pro ferva.
"ft. 32. Ad verbume Graeco ,praeter penult, vocem.w/-
mam ,
pro qua (^tcw , vitam.
-$.
33.
Graec. Ulu'/oi Ae2a?*Tu At' etzKKftw avri''
5,
irvtscioe, S\.oia^(TO.t e)W toV irhi'ra civrS. Pauper glorifca-
tur per fcienttam fuam : ) dives bononficatur propter di-
vitias fuas.
Tf. 34.
Graec. 'O As cfVc^a^o /j.sic<; sV Tn&yjia , <, c
irMrO' jrooa^a; ; . Jo^o; in ttMstoi
, j,
Iv Tftoi-/j[a. -tto'.o.-
X"?
'
Qi
{ ' autem glorificatur in paupertate
,
quanta tnagis
in divitiis ? *x$
qui
eft
inglorius in divitiis ,
quanta magis tit
paupertate ? Autt. 1. de (ing. cleric, ap. Cypr.
p. 538.
f. qui gloriatur in divitiis
,
paupertatem vereatur.
Prov. 1 2.
$,
Gen. 40.
4-
Dan. 6.
I-
Joan.
7.
18.
I.Reg.
16.7.
2. Cor.
10. 10.
Jacob.
X. I.
M. 12.
21. 22.
CAPUT XL
Versio antiqua,
qu.5 et Vulgata nostra.
1 .
Q
Apientia humiliati exaltabit caput il-
O lius, &in medio magnatorum confedere
ilium faciet.
2. Non laudes virum in fpecie fua , neque
fpernas hominem in vifu fuo :
3
.
brevis in volatilibus eft apis , & initium
dulcoris habet frudtus illius.
4.
In veftitu ne glorieris unquam , nee in
die honoris tui extollaris : quoniam mirabilia
opera Altiflimi folius, & gloriola, & abfeon-
No
p. 1. Sic apud Auguft. in Speculo : item in Graeco ex-
cepto aofift. vi-\oiCi , exaltavit , decracloque leq. illius ; at
in Mf. Alex. & Compl. aw^utei xtiptttw dvt?. Mf. Germ.
If. exaltavit caput illius
, in medio magnorum conjidere
,
&c.
if. 2. Auguft. Specul. fimiliter hab. Non laudes virum
,
&c. Graec. Mm uire'csis rfpa. , &c. ut in Vulg. Mf. Alex.
M aliiorfi.
~f . 3. Ita Aug. in Speculo : Groece veto deeft to ha-
bet ; & loco dulcoris , eft -/WKao/jciTar , dulcorum.
if . 4. Graec. 'Hk -irsptfcoiti iptaiicoy jjm -nocvxyicn , j,
cV v/uz-
pa. A^i5 fJM itzalt*' oh baufiu^a t if-yx Kvplfs, fc
wrci t cp'/a din* cV dtip^iroit;. In circumjcclione veftimen-
torttm ne glorieris
, & in die honoris ne extollaris : quia mi-
rabilia opera Domini , 5 abfeonfa opera illius in hominibus.
In Mf. Alex. & Compl. deeft cV ante hominibus.
V".
J.
Sic eft inGrarco , excepta voce t fxp%
,foh ,
pro
ibrono : fufpkatur Nobilius aliquem ex Jolt fscilfe folio ;
fa , & invifa opera illius.
5. Multi tyranni federunt in throno , & in-
fufpicabilis portavit diadema.
6. Multi potentes opprelh funt valide , &
gloriofi traditi funt in manus alterorum.
7.
Priufquam interroges,ne \ituperes quem-
quam : & cum interrogaveris, corripe jufte.
8. Priufquam audias,ne refpondeas ver-
bum : & in medio fermonum ne adjicias lo-
qui.
T JE.
rurfufque alium pro folio pofuifle throno.
t. 6. Ita de Graeco, exceptis his, epprejji
font vali-
de
, pro quibus -nfj.div<s.y vpofptt , exbonor.iti funt valde.
Mf. S. Germ. 15. preffi funt valide; Mf. S. Theod. op-
preffi funt valde.
If. 7. Accinit Auguft. in Speculo : item ep.
43. to. 2.
93. e. nil! quod initio hab. Antiquum iuterroges. Ennod.
pro fynodo , Sirm. to. 1. p. 1620. e. Priufquam agnof-
cas , ne adjndic'es qnemquam. Zozimus PP. epift. 3. to.
I.
9J3.
cum Vulgata concinit. In Gr. fie : ripj licri-
cii ; , jUri pL;y\y vmow mipatoy , , tote tmillfia. Priujquam
iuterroges , ne vitnperes : intellige primiim
, > tunc cor-
ripe.
i". 8. Auguft. Speculum hab. feniorum , non fermo-
num: item feniorum in Bibl. Mfs. Corb. 1. & S. Thecd.
at in Gr. loyair , ftatimque , /mm 7rxp?jn.d\\tt , Nobil. ne
iuterloquaris. Compl. ^i) Taff',otMs/-n,cc.
I. Reg. I
J.
28.
Ffiher 6.
7.
Prov. 18. 13,
44
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XI.
I. Tim. 6. a.
Ecclef 4. 8.
Job. 42. 10.
7i. 1. 21.
Luc. il. 19.
Versio ANTIQUA,
Q
U jE
0. De ea re, quaz te non moleftat , ne cer-
teris: & in judicio peccantium neconfiftas.
1 o. Fili ne in multis Tint a&us tui : & fi di-
ves fueris , non eris immunis a deli&o : fi
enim fecutus fueris , non apprehendes : & non
effugies , fi pracucurreris.
11. Eft homo laborans ,
& feftinans , &
dolens impius , & tanto magis non abunda-
bit.
12. Eft homo marcidus egens recuperatio-
ne, plus deficiens virtute, & abundans pau-
pertate
:
13.
& oculus Dei refpexit ilium in bono,
& erexit eum ab humilitate ipfius , & exal-
tavit caput ejus : & mirati funt in illo multi,
& honoraverunt Deum.
14.
Bona & mala, vita& mors, pauper-
tas & honeftas a Deo funt.
15.
Sapientia& difciplina, & fcientiale-
gis apud Deum. Dileclio , & vise bonorum
apud ipfum.
1 6. Error & tenebra: peccatoribus concrea-
ta funt : qui autem exfultant in malis , conle-
nefcunt in malo.
ET VuiGATA NOSTRA.
& morietur.
z 1 . Sta in teftamento tuo , & in illo col-
loquere, & in opere mandatorum tuorum
veterafce.
22. Ne manferis in operibus peccatorum.
Confide autem in Deo , & mane in loco mo.
2
3
. Facile eft enim in oculis Dei fubitd ho-
neftare pauperem.
24. Benedictio Dei in mercedem jufti fef-
tinat , & in hora veloci procefTus illius fruc-
tificat.
25. Ne dicas : Quid eft mihi opus, <Sc qux
erunt mihi ex hoc bona ?
26. Ne dicas : Sufticiens mihi fum : & quid
ex hoc pellimabor?
2j. In die bonorum ne immemor fis ma- Inf. ij.
lorum : & in die malorum ne immemor fis
2
i
bonorum :
28. quoniam facile eft coram Deo in die
obitus retribuere unicuique fecundum vias fuas.
29. Malitia horae oblivionem facit luxurix
magnx , & in fine hominis denudatio ope-
rum illius.
30. Ante mortem nelaudes hominem quem-
1
7. Datio Dei permanet juftis , & profec- quam
,
quoniam in filiis fuis agnofcitur vir.
tus illius fuccefius habebit in sternum. 31. Non omnem hominem inducas in do-
mum tuam : multae enim funt infidix dololi.
32. Sicut enim eruftant prxcordia fceten-
18. Eft qui locupletatur parce agendo, &
hare eft pars mercedis illius
19. ineo quoddicit : Inveni requiem mi- tium, & ficut perdix inducitur in caveam,
hi , & nunc manducabo de bonis meis folus : & ut caprea in laqueum : fie & cor fuperbo-
rum , & ficut profpe&or videns cafum proxi-
mi fui.
20. & nefcit quod tempus prxteriet , &
mors appropinquet , & relinquat omnia aliis,
NoIjE
T. 9.
Auguft. Spec. Df re en
,
qux te non mol. ne cerlaveris
( Mfs. ne certeris :
) & in judicio peccatorum ne confiftas.
Grate. YlipnrpdyuxToc. , ivx. tsi cc; '/ipiix > /"*
h'l-' St* H
im
ttfizpTUtur
/*', evnJ'peOi. De re
,
qua tibi
of
us non
eft , ne
certaveris : Z$
in judicio peccatorum ne cenfideas. In Mf.
Alex, ac ed. Compl. deeft
XP
,
'
a
#. 10. Eadem refert Aug. in Spec, vide etiam q. <53.
in Exod. to. 5. 441. a. Greece, sx> irM$vn; ,
fi
abunda-
veris, loco
fi
dives fueris ; pauloque port, <, s'xv , $/',
pro
fi
enim; est. ut in Lat. Mf. S. Theod. extremo hab.
fi
prxcucurrens eft , non prxcucurreris.
ir. 11. Mf. S. Germ. if.
initio hab. Et
eft
laborans;
Corb. 1. &. S. Theod. ultimo , non abundat. Graec. "Efi
X027V , K) TTCVU/ , X, QZlivfooV , K. TCGW fJXMOY Vs
e
flU'xf Eft
laborans , tf
dolens , $
feftinans , $
tanto magis
ipfi
dee
ft.
Mf. Alex,
j,
ttii, ftxmv , &c.
#.12. AGraeco rurfus abeft homo , ficut inf. plus
;
fubin-
de pro abundans , exftat Tttpiorsuu , abundat; fed in ed.
Compl. eft irtptexyiuuv.
?. 15. Eadem leguntur Graece, exceptis his plurali-
bus , it si oqfietXfHH Kvpix itte&M^ar dvra <; >5a > S$
octi-
li Domini refpexerunt ilium in bona : deeft autem hoc ult.
$
honoraverunt Deum.
f. 14. Sichab. Aucl. quaeft. Vet. T. q. 34.ap.Aug. to.
5. 52. g. Sic etiam Auct. 1. de voc. gent. 1. 1. c. 14.
p. 10. a. nee diffimile quid in Gr. excepta voce jwts; ,
divitif , loco honeftas ;
qus idem fonant.
ft. 15. 16
S. Germ. 15. S. Theod. & Corb. i.lbfunt pariter a Grse
co, pra:terquam ab .ed. Compl.
'f . 17. Giirc. Aooj? 'K.vplv Ttotpa^iim tv'.&iCi , k. m tv-
Aoici'a olurv ti; to alava ivoJ^aiiissrai. Datio Domini per-
jji.inet piis , ^ beneplacitnm ejus bones facceffits habebit in
tttemum; Mis. S. Germ. 15. S. Theod. & Curb, fuccejpis
halebnnt , &cc.
fr.
18. Graece, pro parce agendo , eft o'cto jr^ss^ii'; , j>
piyf/ac KfT?, atteute , ;
parce agendo; cxi. quadrant.
if. 19. A Grjeco abfunt vocula; 2. nnhi St folus ; caet.
ut in Vulg. Ed. Compl. ultimo addit dAiux;!arM( , ai-
iue.
ir. 20. Graece id omittitur , gj mors appropinquet ; lo-
co vero relinquat omnia , habetur x..txmc^1 dura, relin-
quet ilia. In Mf. S. Germ. If. gj nefcit quod tempus pra-
tereat, ^
relinquat omnia alii: . deinde , Sta in teftam.
Similiter in Corb. I. Sc S. Theod. excepto fut. reliit-
quel,
t. 21. lea de Gracco
,
prxter hoc , manJatirtim tuorum
,
Hi duo "ft. non leguntur in Bibliis Mfs.
pro quo fimpliciter , c?, tuo.
Tf. 22. Gr. M11 Sat/'/Kc^s arspyoii dftxpTcoxx. XHssvitS Kf/i/,
k, ipijfyt T<
?
troru w. Ne mireris in operibus peccatoris. Qre-
de te Domino , > mane in labore tuo. Aug. Specul. habet
,
Fide autem in Deo, cum Mf. S. Germ. I
J.
V. 2;. Graece pro fubito , Six. zd.-jQie, it,ci.<mtva, velociter
fubitu ; caet. quadrant. In Mf. S. Germ. ij. defubito bt*-
neftari , &c. item inMf. S. Theod. honeftari.
Tfr . 24. Gra:c. Ei/M7i'ee Kvp'a lv /*i&o> cvceZw;, ,
upq.
-ra.'XJYn aV6M/ svwylctt oivtv. BenediHio Domini in mer-
cede pii
, 2?
*" hora veloci exoriri facit benedtclionemfttam :
Mfs. S. Theod. Corb. i.&S. Germ. I
J.
y in honore ve-
loci , &c.
ir. 25". Graec. extremo hab. >c, ti'ms aroo tk ur ts'a: /u.9
T oiyatox i <$
qux ex hoc nunc erunt mihi bona?
t. 16. Mfs. SS. Germ. Theod. & Corb. 1. Ke dicas:
Sufficient fum , &c. Graec. Mi! Ei'-sni;* AurapM fioi ill'
K. Ti X'uJO T% TUV, &C.
"t. 27. Graece , loco I. ne immemor
fis , fimpliciter
habetur xuvvqix, oblivio ; loco vero alterius, j? nmSivimxi %
non erit memoria.
T^. 28. Eadem leguntur in Graeco , excepto uno dt-
Gpa'cjM , homini
, pro unicuique. In Mf. S. Germ. 15. tol-
litur
eft,
pod facile ; fubauditur etiam in Gr.
'f. 29. Sic eft in Gr. detrafla una voce magna. In
Mf. S. Germ. 15. non denudatio eft, fed denunciatio ; ir
Gr. durondsviftq. Apud Ambr. 1. de inllit. virg. col.
2J4-
d. fie : quia in
fine
hominis nudautur opera ejus. Apud
Cafiiod. in Pf. jo. p. 170. b. in
fine fuo laudabitur mi-
nis vir.
~ff. 30. Ambrof. 1. de bono mort. c. 8. col.
404. c.
Ante mortem non laudaveris quemquam : & in Pf. I. col.
744. b. Ante mortem ne laudaveris aliquem : 8c. I. de
inftir. Virg. col.
2^4. d. Ante mortem non landes homi-
nem quemquam : 8c in Pf.
37.
col. 839. a. Non laudes
hominem in vita fua. Cypr. vero ep.
J.
p. 10. b. cum.
Vulgata concinit, ficut Auguft. q. 168. in Gen. to.
3.
420. c. & in Speculo. Hieron. in Ifai. 3. to.
3. p. 39.
a. ita legit : Ne beatum dicas quemquam hominem ante
mortem. Rufin.l.2.de bened. Pair. p. 22. c. Ne laudave-
ris quemquam ante obitum. Caffian. coll. 6. c. 16. p. 426.
Ne beatifies hominem ante exitum fuum. Graec. flpo ri-
mi'ths t^i) f4xx.dpil$ (m&erot ,
rsx.ni; dviv ytaSticnxt
amp.
f. j 1. Sic eft in Graeco,ut& in Auguft. Speculo.
t- 32. Auguft. in Spec, legit infantium , loco Jictentium ;
&i ftveam ,
pro tmeam i cart, ut iupra. In Mf, S. Gnu.
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XII.
33.
Bona enim in mala converrcns infi
441
Versio antiqua, q
u
je e t Vuxgata nostra.
mala : ne forte inducat fuper tc fubfannatio-
nem in perpetuum.
36. Admitte ad te alienigenam, & fub-
vcrtet te in turbine
, & abalienabit te a
tuis propriis.
diatur , & in eledtis imponet maculam.
34.
A fcintilla una augetur ignis , & ab uno
dololb augetur (anguis : homo vero pecca-
tor fanguini infidiatur.
35.
Attende tibia peftifero, fabricatenim
No
iy. Sicut enim erutluant prxcordia fcetantium , ficut per-
dix
1$ Jicnt profpetlator , &c. item fatantittm , in Mf.
S. Tlieod. & Corb. 1. In Gr. ha?c leguntur Tola : nl/>-
<T( Gm/>swth5 cV ttfTSMW , &tgj; x.xpJ'la varpwpurHy i)
di
c x.a.Taczo'aoi; eim&te-aei zraiiV Perdix vtnatrix in cavea,
Jic corfuperbi , &
tanqttam fpeeulator injpicit eafum. Apud
Auct. op. imp. in Matth. hom.
54. p. 226. a. Sicut ca-
pra
, Jic afpicit ruiriam proximi
fni,
ft. 3?.
Suffragatur Auguft. in Spec, una cum Grseco.
In Mf. S. Theod. eft , convertit infidiator.
f. 34.
Graece : 'Aoto bwGm/jo;
(
Compl. add. /Mxpa;
,
al. fua<; ) -n-upot; ttm^uvstcu avfyxux' i, artpw&o; , &c. A
fcintilla ( parva , vel una
)
ignis augetur prima : # ho-
T te.
mn
, &c. deed fententia media
, ?
ab uno dtlofo augetur
fangnis. Auguft. Speculum Vulgat* confonat ad verbum.
In Mf. S. Germ. ij. deeft tantum una, poft fcintilla.
it.
3 J.
fie habet Aug. in Speculo. Mf. S. Germ. 15.
ne forte inditcas, Sec. Graec. Wphoc/j eci xawpyv , wtnpci
yap TiM&lter fi\vesm fuo/xov tic, to? ttturet J a go/* Attende
a malefico , mala enim f.tbricat : ne forte maculam det tibi
in perpeinum : Mf. S. Theod. delet hoc, in perpetuum.
It. 16. Fadem funt in Graeco , excepto uno plurali
Tccpcr^xJi; , turbationibus
, pro turbine ; at in Compl. t-
pX?
> ' n Mf. S. Germ, i^.turbore , proximeque
, 5 alit-
nabit te ; in Aug. Spec, torpore
, )
alienabit te , &c.
CAPUT XII.
Versio antiqua, qute
1. Ql benefeceris, fcito cui feceris, & erit
Ogratia in bonis tuis multa.
2. Benefac jufto, & invenies retributio-
nem magnam : & II non ab ipfo, cecte a
Domino.
3.
Non eft enim ei bene .qui affiduus eft in
malis , & eleemofinas non danti : quoniam &
Altiffimus odio habet peccatores , & mifer-
tus eft poenitentibus.
Gal. 6.
4- Da mifericordi , & ne fufcipias pecca-
10. torem : & impiis & peccatonbus reddet
vindidtam , cuftodiens eos in diem vwididtae.
5.
Da bono , 6c non receperis peccatorem.
6. Benefac humili , & non dedens impio :
prohibe panes illi dari , ne in ipfis potentior
te fit
:
7. nam duplicia mala invenies in omnibus
bonis
,
quaecunque feceris illi : quoniam &
No
Tf. 1. Auguft. Spec. ..fcito cui benefeceris, Sec. Mf. Germ.
I
J. $
fcito cui feceris; turn in Corb. I.
tf
erit gratia bo-
vis , &c. In Gr. 'Ear eu icoinc,
,
yrufti -nit -woius ,
Jj
esctt
yipic, to"; iytAoti W Si benefacias , fcito cui facias ,
J
erit gratia bonis tuis.
Of. 2. Ita in Auguft. Speculo , excepto uno Deo
,
pro
Domino ; Gr. hab. -napa. 'T4iV(f ab Altiffimo ; item fup.
tuGz&il ,
pio
,
pro jtijlo; nee addit magnam pofi retributio-
nem.
f. 3. Eadem refert Aug. in Spec, exceptishis, num.
plur. Non ejl eis bene qui affidtti funt. Graece : Ovx. es*(K
nyaba tw ivfwxjfyvr' E'*5 xaxa,
j,
ru iMVftocyiw fm
X
a
P
!
'
Zfiij.ua'
fequentia defunt. Mf. Corb. I. initio pariter tol-
lit enim; 9c inf. legit elcemojinam , non eleemofinas. San-
germ. I
J.
Non
eft
ei bene qui affiduus eft
malis
, > elee-
tnofimt non danti , &c. Au6t. qujeft. apud Aug. to.
3.
p.
oy. c. AltiJJimits mifertus eft
pcenitentibus.
tf. 4. Prior fententia fimiliter habetur in Grseco, ex-
cepto verbo fJssEsi', pio ,
pro mifericordi ; reliqua vero
deliderantur. Similiter in Aug. Speculo : Da mifericordi
,
$
ne fufceperis peccatorem , abfque feqq. In Mf. S. Theod.
redde 'jindiBam in die vindifta ; item in Sangerm. ij.
& Cotb. I. in die vitidiSa.
f.
J.
Hie verficulus Grssce transfertur poft #.
7. In
Speculo Aug. minime legitur.
ft. 6. Sic apud Aug. in Spec. Grsace , leco prohibe pa-
nes , &c. ita fequitur : i/j.'ssoS'iCov ti?; a'p'm Vrf, k, fj.it
Aw; a-jra , )'va /nn Iv cZvroTe. 0; Avvassvoy imped: panes Hints ,
C)
non dederis ei , ne in ipfis te epprimat.
f. 7. A Mfs. S.Germ. 15. S. Theod. & Corb. i.ab-
funt hc : quxcunque feceris illi; nee etiam leguntur in
Auguft. Speculo. In Graeco vero exftant omnia qua: in
Vulg. imo ibid, hie fubditur verficulus : Ao; tw dyxtia,
, ft avTibuCri t? u/uapruw , Da bono , ne fnjc:pias pec-
fatorem ; qui habetur fup. in Vulg. tf. ^. Apud Fulg. 1,
Tern. II.
ET VuiGATA NOSTRA.
Altifllmus odio habet peccatores , & impiis
reddet vindidtam.
8
.
Non agnofcetur in bonis amicus , &non
abfcondetnr in malis inimicus.
9.
In bonis viri , inimici illins in triftitia:
& in malitia illius , amicus agnitus eft.
10. Non credas inimico tuo in sternum:
ficut enim xramentum , aeruginat nequitia il-
lius :
11. & fi humiliatus vadat curvus , adjice
animum tuum , & cuftodi te ab illo.
1 2. Non ftatuas ilium penes te , nee fedeat
ad dexteram tuam , ne forte converfus in lo-
cum tuum, inquirat cathedram tuam : & in
noviffimo agnofcas verba mea, & in fermo-
nibus meis flimuleris.
13.
Quis miierebitur incantatori a ferpen-
te percuflb
, & omnibus
,
qui appropiant
T te.
I. de rem. pecc. c. 27. p. 381. quoniam
# Altifftmus
mifertus
eft
pcenitentibus
, impiis
$5 peccatoribtis reddet vm-
diclam.
Tt. 8. Ita^ de Grsco , excepto verbo agnofcetur, pro
quo hJ'ix.Mmat ,
judicabitur ; fed in aliq. libb.
latyvoi^-
Qtra,.
Tt. 9.
Graec. pro malitia, hab. xeutme,, malis; & pro
agnitus
eft , Aiaxto&t&v.QiTcu , disjttngetur. In Mfs. S.
Theod. 8c S. Germ. ij. deeft in ante malitia.
t. 10. Graece, verbum aruginat jungitur
anteceden-
tibus
; & voci nequitia
, pra'ponitur hrae,
, fie. Auguft.
Speculum Vulgatae congruit.
Tt. 11. Concinit Auguftini Speculum.
Graece vero ita
:
X) ia TOtTsifftiSSt
,
ij vrcpsCiiTcu fvyKSKuajat;
, eWrnffo rtir
y
v
JCf
",
v '
S
?wa|E w iurS' turn fequitur : >,
U;\ tw-
tw u$ c\u!/ja.Xa; eeoisrpcy ,
g
71'a'cji o/< r/. st; rhuc ;:ecr!a-
fe- i. e.
tffi
humiliatus fuerit , tf vadat curvus , adjice
animam tuam,
(
Mf, S. Theoder.
affirma animum tuum
, )
($ cuftodi te ab illo : & iris ei tanquam qui
abflcrferis
fpe-
culitm
, tf
cognofces quod non in
finem dipofuit teruginem.
fr. 12. Auguftini Speculum juxta Mfs. omnes habec :
Non ftatuas ilium... nee fedeat ad dext. tuam
, ne conver-
fus ftet in loco tuo ; deinde
, ne fcrte converfus in locum
tuum, inquirat, Sic. quae fupra. Sic etiam ferunt Mfs.
noftri S. Germ. S. Theod. 5c Corb. 1. Gra;ce ita : Mi/
S-h'm? dincv irapi c;avrov,/uii ararpt^a; <; , sn ii?} toV to'-
7rov OK-
fj\i
KaVwc. auTov ix. o\s%,y cv , fivmirs {\Ctm\ thV
XaSl/pK w , Sec. Ne ftatuas turn penes te , ne tifubvtrfb
,
ftet in loco tuo : non facias turn federe ad dexteram tuam
,
neforte inquirat cathedram tuam
, &c. ut in Vuls*.
Tt. 15. Eadem leguntur Grasce, nifi quod ibi deeft
#
snie fie ; & pro iniquo
,
ponitur d,uproi>S , peccatore.
Auguft. Specul. hab. fie tf
/"-' comitatttr ; caer. ut in Vulg.
in Mfs. S. Germ. 15. S. Theod, & Corb. 1. deeft
fie,
Kkk
442
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XIII.
V E R S I O ANT1QUA, QU^E ET VulGATA NOSTRAS
Jer. 41.6.
Deut.
7. 2.
beftiis? & fie qui comitatur cum viro iniquo,
& obvolntus eft in peccatis ejus.
14. Una hora tecum permanebit : fi autem
declinaveris , non fupportabit.
ic. In labiis fins indulcat inimicus: & in
corde fuo infidiatur ut fubvertat teinfoveam.
16. In oculis fuis lacrymatur inimicus : &
fi invener:ttempus,non fatiabitur fanguine:
N o
f. 14. Concinit Aug. Speculum , nee abfimile Grar-
cum eft.
ir. 15. Grace, ipfo initio habet Ki ;
fubinde pro in-
dulcat
,
ywmtsT ,indnlcabit, ficut infra, fatevterKi ,
deli-
berabit ,
pro itifidiatur. Mf. S. Theod. ultimo fcribit in
fovea ;Gr. th go'Bjw. Auguft. Specul. Vulgar* congruit.
t. 16. Ita legit Aug. in Speculo. Sic etiam in Grx-
co , excepto fur. AuzpJcet , lacrymabitur.
f. 17. Auguft. Speculum delet I. conjunct. > : deeft
pariter in Grasco ; at in fine jungitur 0?, huic voci
,
piorem.
1
7. & fi incurrcrint tibi mala
,
invenies
eum illic priorem.
1 8. In oculis fuis laaymatur inimicus , &
quafi adjuvans fuffbdiet plantas tuas.
19. Caput fuum movebit, & plaudet ma-
nu, 6c multa fufurrans commutabit vul turn
fuum.
T JE.
f. 18. Sic habet Aug. in Speculo : at in Grarco deeft
prior fententia ; & loco pofterioris ita legitur : *, as cn-
iav vtsti%,.cii mtpva.v w , & quafi
adjuvans fnbfccabit
calcem , vel calcaneum mum. Nomiulli libb. ferunt vsse-
vtsc^ti , fuffodiet , cum Vulg.
ir . 19. Grace, iaupojicii toac, yjpe-v cLvth , flatidet ma-
nibus fuis ; cart, ut in Latino : ed. Compl. delet kt?.
Auguft. Specul. hab. plattdebit maim , cum Mis. Germ,
ij. & Corb. I. Mf. S. Theod. addit : #
multa fnfur-
rans commovebit vultttm juum : Gr. <, otm i\tw3$Vfleet
,
K) MClOjOSi TO -XpMU'EM CCfTV.
CAPUT
XIII.
Versio ANTIQUA, QU.C
1 . nT%
Ui tetigerit picem , inquinabitur ab ea
:
V&.& qui communicaverit fuperbo, in-
duet fuperbiam.
z. Pondus fuper fe toilet, qui honeftiori
fe communicat. Et ditiori te ne focius fue-
ris.
3
.
Quid communicabit cacabus ad ollam
>
quandoenimfecolliferint , confringetur.
4.
Dives injufte egit , & fremet :
pauper
autem laefite tacebit.
. 5.
Si largitus fuetis , affumet te : & fi non
habueris , derelinqnet te.
6. Si habes, convivet tecum, & evacua-
bit te, & ipfe non dolebit fuper te.
7.
Si neceflarius illi fueris, fupplantabit
te , & fubridens fpem dabit , narrans tibi bo-
na ,
& dicet : Quid opus eft tibi
>
8. Et confundet te in cibis fuis , donee te
exinaniat bis, & ter: & in noviflimo deri-
debit te : & poftea videns derelinquet te, &
caput fuum movebit ad te.
No
#. 1. Grace, delet to ab ea ; & pro induet fuperbiam
,
hab. c/notahmrai ma, ajjimilabitur ci. In ed. Compl.
eft in durn ,
pro ab ea ; Sc in Mf. S. Germ. 15.
indti-
cet
,
pro induet : in Mf. S. Theod. inducer fuperbia.
#. 2. Grace : Bapos v^f & pti
V?!* S
i%vfmpa w,
k, TtMciuTtfCf (
Mf. Alex. & Compl. add. 0* ) fai *w-
t&sf Pondus fuper te ne Mas :
$
fortiori te
, tf
ditiori
tt ne communists. Mf. S. Germ. ij. hab. Pondtts fuper fe
tollit ,
qui honeftiori communicat : itidem tollit in Corb. I.
ir. 3. Mf. S. Germ. 15. Quid communic. caccabus ad
ollam ? qnatido rolliferbit , &c. Corb. I . quando tnim col-
liferint , &.C dein S. Theod. confingentur
. Gracc.^ Ti
VYTft^ieercu.
Oitid cdmmunicabit olla ad lebetem? ipfaim-
finget , &
tpj.i 1 /!* etttr.
^.4. Grate. Uy^mc, AiWe.j, oIvto; vi>t>(meG.pi,UHeet-
,C '/TT'ji~(li k'J .;.! 7 ki . >:, dvrk. jrf^^ivfiY.'iiTa.fDives in-
ptfte
<g:t , 3 ipfe fremuit : pauper Itefns eft , $ ipfe or11-
bit
.
if. j. Grzcers 'JSk
Xf*/*''?!
ipyciTat It to!- i^i-js v;t-
lioHS > nTtt^f/4E'-e&
'
^'
? tttilitatem appo; taveris
,
operatur in
te:'$$ /i tibi defacrit , derelinqnet te.
it. 6. Sic eft inGrasco, deleto uno fuper te. Mf. Corb.
1, hab. vacttabit te.
if. 7. Grsec. Xpelav e%n W , 5,
efoar?im5ci e , Kjirpoti-
7!iciti coi , K) o\ufizi (01 ihrnJ a.' ^a^l^(il dot xxmc , Sec.
ut fupra. In Mf. S. Germ. 15.
defunt ult. ifta : bon,
tf
duet : Qjiid opus
eft
tibi ?
it. 8. Vix melius e Grxco. In Mfs. S. Germ.
if. &
S. Theod. legitur derideat te , abfque feq. conjunct.
$ ;
quse eciam abeft a Gr*co. In Mf. Corb. 1. eft deridet te :
ET VuiGATA NOSTRA.
9.
Humiliate Deo, & exfpetta manusejus,
10. Attende ne feductus in ftultitiam hu-
milieris.
1 1
.
Noli efie humilis in fapientia tua , ne
humiliatus in ftultitiam feducaris.
12. Advocatus a potentiore difcede : ex
hoc enim magis te advocator.
1
3. Ne improbus fis, ne impingaris: & ne
longe fis ab eo, ne eas in oblivionem.
1
4. Ne retineas ex a:quo loqui cum illo :
nee cr^das multis verbis illius : ex multa enim
loquela tentabit te , & fubridens interroga-
bit te de <t>fconditis tuis.
1
5. Immitis animus illius confervabit \er-
ba tua : & non parcet de malitia , & de \ in-
culis.
1 6. Cave tibi , & attende diligenter audi*
tui tuo : quoniam cum fubverfione tua am-
bulas.
1
7. Audiens veroilla quafi in fomnis \ ide
,
& vigilabis.
T JE.
poftea, &c. Sangerm. iy.pro ult. ad te , hab. adfe; Gr.
its] 60/, fuper te.
it. 9. Hie verficulus abeft a Mf. S. Germ. ij;. ficut
a Grarco.
ifif. 10. 11. Horum rerfuum 2. loco , hare fola legun-
tur Grsece : T\pow/j
W
dvsoin^cmtiric, , i.. ttii TaiztauftnZ a>
ivippooum . Attende ne feducaris ,
5' ne humilicris in U-
titia tua. Mf. S. Theod. nein ftnltitia humilieris.
if.
12. Graec. ^flol3za^f(;c
/
^^v se Avyasa , vvsoxwpuv y<-
vx' k, To<sa> ptawov ttpomkmghal <ss. Cum advocaverit te po-
tens , difcede :
tf
tanto magis advocabil te.
T^-. 13. Grace. Mm ijuvnvsne , hot, /j.u enroiSiftc; *, /^h juo,-
xpiv aviso, "vet. jtt itaiM&yi;' _
Nfl intrudas te , tie expcl-
laris : $$ ne longe diftes , ne eas in oblivionem. M:. ':.. Germ.
15. J5
longe abefto , ne eas, &c. Mf. S. Theod. tie longe
fis
ab eo, & eas in , Sec.
-&. 14. Eadem leguntur Greece ,
prseter unum aut al-
terum ; videlicet, ilmyipst&at , colloqui
,
pro ex ,tqito lo-
qui , in quibufdam libb. eft kvyopelSai ; extreme , I o$
irpaoy^uv Hf-roMi , > quafi
arridens interrogubit , abfque
feqq. Mf. tamen Alex, cum ed. Aid. fubdit oe ; Compl.
t xpwnla esc , cum Vulg.
T^. 15. Grtec. 'AtetoKftuv ,
0'
,n cvvrv.par wf;' g, , &c.
Immitis
,
qui non confervat verba : $ , &c. ut in Vulg.
in quibufdam libb. eft , WsMftovw; As eWTupmst xfaK
cv , immifericorditer confervabit verba tua. Mfs. Corb. I.
& S. Theod. legunt : Inmittis vel Immittis animo illius ,

confervabit verba tua.

t.
16. A Gracco abeft hoc , anditui tuo ; caer. concordant.
tt. 17. 18. Hi duo verfuspracterminiuitur in Graeco
:
editio tainen Compl. habet : 'AxtW -rave: It twiw te,
i8.
LIBER ECCLESIASTICI.
VeRSIO ANTIQTJA, QUiE
Omni vita tua dilige Dciim, & invo-
445
E T
ca ilium in fa lute tua.
1
9. Omnc animal diligit fimile fibi : lie &
omnis homo proximum fibi.
20. Omnis caro ad fimilem fibi conjunge-
tur, & omnis homo fimili fui fociabitur.
Cap.
XIV.
VulGATA NOSTRA.
26. Diviti decepto multi rccupcratores :
locutus eft fuperba, & juftificaverunt ilium :
27. humilis deceptus eft , infuper &argui-
tur
: locutus eft feaiate , & non eft datus ei
locus.
28. Dives locutus eft , & omnes tacuetunt
,
t.Cor. ai. Si communicabit lupus agno aliquan- & verbum illius ufque ad nubes perducent
<
x
4 do, fie peccator jufto.
22. Qux communicatio fan&o homini ad
canem? aut qua? pars diviti ad pauperem?
23. Venatio leonis, onager in eremo : fie
& pafcua divitum funt pauperes.
^4. Et ficut abominatio eft fnperbo humi-
litas: fie & exfecratio dkitis pauper.
Dives commotus confirmatur ab ami-
29. Pauper locutus eft , & dicunt : Quis
eft hie ? & fi offenderit , fubvertcnt ilium.
30. Bona eft fubftantia , cui non eft pec-
catum in confeientia : & nequiffima pauper-
tas in ore impii.
31. Cor hominis immutat faciem illius,
five in bona, five in maLa.
Veftigium cordis boni , & faciem bo-
cis fuis : humilis autem cum ceciderit , expel- nam difficile invenies , & cum labore
letur & a notis.
NoTiE
IpVilopvGW 7rao>] ?a>) ayatstt. tov Kvplov > >c, nrMahn avrov
ti'i faiBfi'a en.
Jf. 19. Sic eft in Gracco, deleta conjunct. Jic, Vid.
Audi. 1. de fing. cleric, ap. Cypr.
p. 528. b.
Tt~. 20. Mf. S. Germ. iy. ad fimilem jibi cenjungitur ;
Grace. n.ond yln<; nvvaysrxi , fecundam genus conjungitur i
dein
, j,
ra> ifjxios o.vt\i w^goxomhGikktoc/ anp,
Tt. 21. Eadem leguntur in Collar. Carthag.
p. 486. c.
Grace. T/ x.otvwwiSt *wco; apira ; ktoi; a/uapraMS irpot; sv*
9iCtt. Quid communicabit inpits agno ? Jic peccator erga
fium.
"if. 22. Grace. T.c, e'pMH vaifri irpot; x.vra; Xj t/; (ipwn
TTKalai irpoi; rnervna ', Qux pax hixnx ad canem ?
J
attx
p
ax
diviti ad pauperem? In Mfs. S. Germ. I
J.
& Corb. I.
tutt qux pax bona diviti , Sec. in Mf. S. Thecd. qux pars
iona , &c.
Tf. 23. Ira Gracce ,
praeter duo plural. Morruv , oret-
ypot , leonum , onagri : deeft etiam
$$ , ante pafcua , fi-
cut in Mfs. S. Germ. iy. & Corb. 1.
"fr. 24. Grace, initio ipfo tollit
Jic
tit , cum verbo
/?,
6c feq.
tf i loco vero divitis , hab. nWv, diviti. Item
in Mfs. S. Germ.
IJ.
& Corb. I. Jic exfecratio.
#. 2y. Grace, delet fuis , & loco expelletttr
tf
k notis
,
hab. TrpctaTrcJlt'nai viai tplxui , expellititr ab amicis ; cact.
conveniunr. Deeft pariteryaij in Mfs. S. Germ. 15. Sc
Corb. 1. item in Germ, eft expellititr.
Tf. 7.6. Gracce , n*wrV
of
oosVtc; , Divite lapfo ; paulo-
que poft ,
pro fuperba , ditippma , 0 dicenda ; cact. ut in
Vulg. in Mf. Corb. I. locutus
eft
fuperbe.
1?. 27. Confonat Grace. ni(i quod hab. icfaM k, , lap-
fits eft 2),
pro deceptus
eft ; item in Mf. S. Germ. "ij.
>
infuper.
"if. 28. Eadem funt in Graeco , excepto verbo an'-fya-
eav , exaltaverunt , loco perducent ; Mf. S. Theoder. per*
dacet.
f. 29. Sic eft in Graeco, excepto unoifWa/, dixerttnt
,
pro dicunt : extremo Mfs. S.Theod. & S.Germ. lj. hab.
fubvertunt, juxta Gr. Alex, in quo nrpniaiaTpi-ifisu , non
npmaralfi^wi.
f. 30. Prior fententia fimiliter habetur ap. Ambrof. 1.
de exhort, virg. col. 295. c. utraque legitur ap. Aug. in
Speculo. Grsec. delet to in confeientia ; 8c loco ne,jmj]i~
ma , hab. worupa , mala ; cact. ut iupra.
Ti^. 31. Ita Graces' ad verbum. Mf. Corb. 1. ultimo leg.
Jive in bono ,J:ve in malo.
ir. 52. Gra;c."lx,l
'
<) ? rcotpS'loti ev KraOc"? , itpLiastisn hot,-
pov' >, iv pe (li Ku.px&ohuv , Aia*s>yia/ucl /nera koti\s' Veftigium
cordis in bonis
, fades hilaris :
tf
inventio parabolarum
,
cogitationes mm labore.
7
CAPUT XIV.
VERSIO ANTIQUA, QUf ET VuLGATA NOSTRA.
& non jucundabitur in bonis fuis.
6. Qui fibi invidet, nihil eft illo nequius,
& haec redditio eft malitix illius:
7.
& fi bene fecerit , ignoranter , & non
volens facit : & in novifiimo manifeftat ma-
litiam fuam.
8. Nequam eft oculus lividi : & avertens
faciem fuam
,
& defpiciens animam fuam.
9.
Infatiabilis oculus cupidi in parte iniqui-
tatis: non fatiabitur donee coniumat arefa-
ciens animam fuam.
T JE.
fup. pro cui alii , fimpliciter ti'w. Apud Aug. epift, 204.
to. 2. 766. b. Qui JUi nequam, cui bonus J
#. 6. Similiter in Graeco.
#\
7. Ita Gracce , niii quod pro ignoranter
, 0 i'o-
lens facit, hab. h >i 6*1 -print, in oblivione facit ; in ed.
Compl. fimpliciter, ^ ix.ur itoiii , non volens facit ,- mox
in Ml. S. Theod. ^ in noviffimo manifeftabit , &c. Gr. sx-
tpairei.
If. 8. Mfs. S. Germ.
IJ.
& Corb. 1. delent fuam ,
poft faciem. Graece ita : Hinpoi fixaiiaitov of.a*/uui' dm-
zptpav irpoctti'sicti , , wartpopcev -^v^ai' Nequam
eft
invi-
dens eculo : avertens faciem , i$ defpiciens animas.
f. 9- Mfs. Corb. 1. & S. Theod. hab. in partem ini.
quitatis donee confumet , &c, Mf. S. Germ. I
J.
con-
fummet. Grace. n^cc/jiT cpSa^o; v* en-alma-rat ftfftJ'f
K) a'AiJci'a TTompx draZupa'm
4"X"
1'* *~ uP'd'
oculus non
fj-
tiatur parte :
tf
injuftitia mala arefacit animam ; ed. Compl,
adu.it dun.
Kkkij
j/. j
9
, 1 . TJ Eatus vir
,
qui lion eft lapfus verbo ex
JLJ ore fuo , & non eft ftimulatus in trif-
titia delidi.
2. Felix, qui non habuit animi fui trifti-
tiam , & non excidit a fpe fua.
3.
Viro cupido & tenaci fine ratione eft
fubftantia , & homini livido ad quid aurum ?
4.
Qui acervat ex animo fuo injufte , aliis
congregat, & in bonis illius alius luxuriabi-
tur.
5.
Qui fibi nequam eft
,
cui alii bonus erit ?
No
Or. 1. Ita legit Auguft. in Speculo. Chromat. Aquil.
in Matth. p. 982. c. fie : Beatus
,
qui non
eft lapfus ver-
bo oris fui , $ non
eft
ftimulatus triftitia delitli. Grace, tex-
tui fa vet, nifi quod hab. it sofiati dvry , in ore fuo, pro
verbo ex ore fuo.
t. 2. Concinit Auguft. Speculum. Grsce : Mxx.dpa>c > $
S? t-xilyvu li
^^X"
aLIT* >
'b
$ > ^0, Beatus
, quern non con-
demnavit anima fua , tf
qui , &c. ut fupra. Mf. S. Theod.
)
non excedit ab fpe fua.
~ft. 5. Grace. 'Arfpi pux.po*o'/a> i xa^o? taStos,
j,
dv-
%piyaa> fcaax.!uo> hart xpu/aarcc. i
Viro minute rationes jubdn-
centi non
eft
pulcbra fubftantia , 2? homini livido ad quid
pecunix ? Auguft. Speculum Vulgatas confonat.
#.
4. Mf. S. Theod. Qui coacervat ex animo , &c.
Grace. 'O ovrdyav aVo th; fyuxys avrv , svvxyti aMoti ,
i) ir tus Tpuipuneir tripm , Itixuriabumur alii.
"ft. 5. Eadem funt in Graeco , excepta voce penult.
Xfipwii j
pecuniis
,
pro bonis ; at in al. Ubb. dyaUis : item
Tom. 11.
444
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XV.
Step.
4.
Tob.
4.
Inc. l6.
Jfai. 40.
Inc. 1 . 1
I. Vet. I. 2
VerSIO ANT1QUA, QU.
i o. Ocuius malus ad mala : & non fatia-
bitur pane , fed indigens <5c in militia erit iii-
per menfam fuam.
1 1
.
Fili (i habes , benefac tecum , & Deo
dignas oblationes offer.
12. Memor efto quoniam mors non rar-
dat , & teftamentum inferorum quia demonf-
tratum eft tibi : teftamentum enim hujus mun-
di morte morietur.
13. Ante mortem benefac amico tuo, &
fecundum vires tuas exporrigens da pauperi.
1
4. Non defrauderis a die bono , & par-
ticula boni doni non te praetereat.
1
5. Nonne aliis relinques dolores &c labo-
res tuos in divifione fortis ?
1 6. Da
,
<3c accipe
,
& juftifica animam
tuam.
1 7. Ante obitum tuum operare jnftitiam :
quoniam non eft apud inferos invenire cibum.
18. Omnis caro ficut fccnum veterafcet
,
& ficut folium fructificans in arbore viridi.
19. Alia generantur, & alia dejiciuntur :
fie generatio carnis & fanguinis , alia finitur
,
NoT
1
P
.
nostra. ET VULGATA
& alia nafcitur.
20. Omne opus corruptibile in fine defi
ciet : & qui illud operatur , ibit cum illo.
2.\. Et omne opus electum juftificabitur :
Sz qui operatur illud , honorabitur in illo.
22. Beatus vir
,
qui in fapientia morabi- Pfiil.
tur , & qui in juftitia fua meditabitur , & in
*
fenfu cogitabit circumfpe&ionem Dei.
23.
Qui excogitat vias illius in cordefuo,
& in abfeonditis fuis intelligens , vadens poll
illam quaft inveftigator , & in viis illius con-
fiftens
:
2a,. qui refpicit per feneftras illius, & in
januis illius audiens:
25. qui requiefcit juxta domum illius, &
in parietibus illius figens palum ftatuet cafu-
lam fuam ad manus illius , & requiefcent in
cafula illius bona per acvum :
26. ftatuet lilios fuosfub tegmine illius , &
fub ramis ejus morabitur
:
27.
protegetur fub tegmine illius a fervo-
re , & in gloria ejus requiefcet.
t. 10. A Mfs. S. Germ. 15. & S. Theod. abed to
fed
indigens. In Grseco fie : 'OpGa^wos a-mifc; <p?o;j/;o; 'Va/:-
tw , *. iMiizw sir] t; rpxiricjii ivtt. Ocitlns mains invi-
diti in pane
, $$
cgenus fuper menfam fuam.
fr.
11. Ita legunt Cypr. 1. 3. Teflim.
p. 302. c. &
An -uft. in Speculo. Sic etiam in Grxco eft, hoc excep-
to , iia6s say s'/J'S , ficut habes , pro/' babes. Casfar. Aie-
lat. horn. 40. Fili cam habiicris , benefac tecum-, Sec. ut
in Vulg.
Tf. 12. Cypr. 1. 3. Teftim. p. 302. c. Memorare quo-
niam mors non tardat. Ca?far. Arelat. hom. qo.Memora-
re qubd mors non tardat. Auguft. Speculum Vulgar* con-
fonar : nee differ t Graec. nifi quod ultimo prorfus hab.
it'x f'raE^Ei'xCii on , non tibi demonflratum
efl , omiffis his
,
qua; iubnedtuntur in Vulg.
~t. 13. A Grjeco abeft tuo ,
poft amico ; &pro pauperi,
eft t'T, ei ; est. ut in Vulg. cui etiam favet Auguft.
Speculum.
V. 14. Grxce , Mh dipvs'.pn'c>i; , ne defrattdes ; pauloque
poft , H) ftfpk i'aSu/j.La.i a79>T; > >
pars boni defiderii;
caer. ut fupra.
~#. 1
J.
Graece , iripcj , alii , non aliis ; in Mf. vero Alex.
stipmc, ; fubinde tb dolores
,
jungitur o , & pro in di-
vifione, habetur /';
Atalpsw j est. quadrant.
ir. it. Ita de Grseco, excepto uno juftifica,
pro quo
.tsxTMor , falle ; fed in edd. Aid. & Compl. d-,!xaor.
Audi, quseft. Vet. Teft. q. 22. ap. Aug. to. 3. 40.
g.
juftifica animam tuam ante obitum tuum.
#".
17. A Graeco abeft prior veriic. Ante obitum tuum
eperare jnftitiam : alter iic habetur : J'ti sk e?w iv aSv Zy-
iwctt rpvipnv quoniam non
eft
apud inferos quarere delicias
;
in ed. Compl. iperpw , alimenturn.
it. 18. Gi'jece ita : Uaax odpi. uc, 'ifiaTit ira^ai^Tai, vi
7f> Aiabiiiii dta a'.aiie,' Qoi.vx.-rai *fibct*n ' to{ <pvh\w QaiAa lift
Asvfpx cTcc/c;. Omnis caroficut veftis veterafiit , teftamentum
enim k fxculo : morte morietur : ficut folium germinans in
arbore detifit. Apud Auguftin. lib. 16. de civit. Dei , c.
2.J.
p. 440. d. Omnis caro ficut veftis veterafiit, teftamen-
tum enim afecule : morte morieris : item 1.6". cont. Julian.
to. 10.
J06.
e. Omnis caro ficut veftis veterafiit.
Tf. 19. Mf. S. Germ. 15. Aliagenerat
, & alia dejicit.
Gra:c. Ta/$j ;lxtx^x\\(i , aW As'
t
fosi' ultimoque , if ,ui/
TCMI/TU , iTffX /s "/ItlXTXI.
Tf.zo. Grajc. habet exMi'fiW* deficit , abfque prseced.
in
fin
; ultimoque
,
/jlst xutx uttsmuiitxi , cum illo abi-
bit. In Mfs. Germ. 1
J.
& Corb. 1. ibit cum ipfo : pra;-
terea Corb. hab. Omne corpus corruptibile ; at Gr. conl-
tanter, Tar tpiw.
it'. 21. Verfus ifte totus prastermittitur in Graeco.
V. 22. Eadem leguntur in Auguftini Speculo , excepto
uno
fenfu Juo ; abeft tamen fuo ibid, a cod. Reg. ut <Se
fua , poft juftitia. In Grseco hax tantum exftant : Motxa-
fioe, avwp , 0; eV ioipia T^t/TMCE;, j, i>; iv SivsGii xvtS d\ix-
teyftyterai. Beatus vir ,
qui in japientia morietur
, J
qui
in fenfu fuo dijferet. Similiter in Mf. S. Germ. ij. qui
in fapientia Ju.t morietur.
V. 23. Ita de Graeco, praeter feqq. pauca , dvliii ixh-
6:i5et/' i'z.tT&i , ejus intelliget : vade
,
pro fuis intelligens
,
vadens; ultimoque,
5,
tr txTz sitmXotc. ovtus sve Spoil, i$
in ingreffibus ejus infi.liare , loco
tf
in viis illius confiftens.
Auguft. Speculum hab. & in abfeonditis illius intelligens;
Mfs. S. Germ. 15. & Corb. 1,
tf
in abfeonfis illius
quafi veftigator , &c.
"f. 24. Sic eft in Graeco , excepto uk. dxpcdcTXi , ati-
diet. In Mf. S. Germ. I
J.
quit refpicit in januas
illius audiens.
if. 25. Gra;ce, non figens,
fed th^h , figet ; ultimo-
que , Hi y.xTXMjcu iv jtaT0y,aT/ dyxftuv , requiefcet in ca-
fula honorttm , loco & requiefcent in cafula illius bona per
avum ; caet. limilia : Mf. S. Theod. j requiefinut.
Tf. 2.6. Sic etiam in Grseco. Mf. S. Germ. ij\ hab.y
tegimen illius.
T?'. 27. Vix melius e Graeco , excepto uno fub tegmi-
ne illius, pro quo , uir dv1i,fub
ea. Mf. S. Germ.
1J.
hab. in fabtegmine.
CAPUT XV.
Versio ET VuiGATA NOSTRA.
ANTIQUA, QU.C
i. f~\ Ui timet Deum, faciet bona: & qui ta, & quafi mulier a virginitate fufcipiet il-
v/ continens eft juftitia; , apprehendet il- lum.
lam, 3.
Cibabit ilium pane vitas & intelle&us,
2. 8c obviabit illi quafi mater honorifica- & aqua fapientia; falutaris potabit ilium: & Joan. 4.
Noi.
If". 1. Grsec. non bona habet , fed .v% : in Mfs. quo-
que S. Germ. 15. Corb. 1. & S. Theod. iic legitur : Qui
timet Deum , faciet illud ; at in ed. Aid. %ft dyxbov , bo-
num. Subinde in Gr. loco juftitia , exftat , t? vofia , le-
gis ; cast, fimilia.
tf. 2. A Grxco abeft vox bonorificata , Be pro a virginita-
te , eft TTxp^rlxi , virginitatis.
"ft. 3. Grsec. delet voces iftas duas , vita, f< faluta-
ris ; paulo vero poft pro in illo , hab. 5V xuriit , in il-
ia, abfque priced. & ; cast, quadrant. Mf. S. Geim. I
J.
cibabit ilium partem, ut in Gissco.
Cap. XV.
445
LIBER ECCLESIASTIC I.
VliRSIO ANTIGUA, QU.I EI VuiCATA
firmabitur in il!o, & non fle&etur : 12. Non dicas: Ille me implanavit: non
4. & continebit ilium , & non confunde- enim ncceilarii funt ei homines impii.
N O S T K A
.
tin* : & exaltabit ilium apud proximos luos
,
<;. & in medio Ecclehs aperiet os ejus, &
adimplebir ilium fpiritu fapientiae & intellec-
tus, c ftola gloria? veftiet ilium.
6. Jucunditatem & exfuiutionenvthefauri-
zabit fuper ilium , & nomine a:terno haeredi-
tabit ilium.
7.
Homines ftulti non apprehendent illam,
& homines fenfati obviabunt illi, homines
ftulti non videbunt earn: longe enim ab6ft
a
fuperbia & dolo
:
8. viri mendaces non erunt illius memo-
res : & viri veraces invenientur in ilia , & fuc-
cefium habebunt ufque ad inlpedionem Dei.
9.
Non eft fpeciofa laus in ore peccatb-
ris
:
1 3 . Omne exfecramentum erroris odit Do-
minus, & non erit amabile timentibus eum.
14. Deus ab initio conftituit hominem
,
<Sc reliquit ilium in manu conlirii liii.
1
5. Adjecit mandata & prcecepta fua
:
16. fi volueris mandata fervare, conferva-
bunt te , & in perpetuum fidem placitam fa-
cere.
1 7. Appofuit tibi aquam & ignem : ad quod
volueris
,
porrige manum tuam.
1 8. Ante hominem vita & mors , bonum
& malum : quod placuerit ei , dabitur illi
:
19. quoniam multa fapientia Dei , & fcr-
tis in potentia, videos omnes line intermif-
fione.
20. Oculi Domini ad timentes eum , &
10. quoniam a Deo profedta eft fapientia: ipfe agnofcit omnem operam hominis.
fapientia: enim Dei aftabit laus , & in ere ri-
deli abundabit , & dominaror dabit earn illi.
1 1 . Non dixeris : Per Deum abeit : quae
enim odit ne feceris.
N o
ir. 4. Ita de Grssco, praeter hoc I. $ continebit ilium ,
pro quo
y
eVut?5 iips'^i , C? fi<
per cam inniletur. In Mfs.
SS. Theod. Germ. 15. & Corb. I. non exaltabit legitur
,
fed inaltabit , Gr. t\{. aosf.
ir. 5. Graece praetermittitur ifhid, <^ adimplebit ilium
,
cum aliis fubfequentibus. In Mf. Corb. 1. legitur, 'tfim-
flcbit : fubinde in Sangerm. 15. ftolam glonx, non ftola.
ir. 6. In Giasco brevius : Evpptsuni >u supcww ciyto/uetr
luetic; , i, iic/ia, tttwiov jcaTaxM-pofo.uijcE.' Jucunditatem
$$
toronam exfultationis , j
name xttrnnm btertditabit. In
Mf. Alex, ac ed. Compl. tv/>iest , i> ivcfia, aiatoi koitcucm,-
fmttfi^nw Compl.' addi: dv-ro/.
~t. 7. Abfunr a Gr. verba ifta media , homines fenfati
ebviabunt illi ; item deed: inf. enim, cum hoc ult,
'o
do-
lo ; loco verb homines ftulti , ita > tf/pe; a/JTWAoi , viri
peccatores. Auguft. Speculum Vu'gatse confonat.
ir. 8. Concink Auguft. Speculum ; (ed a Graeco ab-
funr ifta , $
viri veraces , cum aliis lubleqq.
if. 9. Succinic Aug. in Spec. & 1. 2. cont. ep. ' Par-
men, to. 9. 43.
a. Sic etiam ap. Caffiod. in Pi.
49. p.
167. a. & in Gr. Apud Hieion, verb in Ezech. 16. to.
3. 810. e. Non
eft
pttlcbra laudatio in ore peccatoris.
2.1. Nemini mandayit impie agere, &ne-
mini dedit fpatium peccandi
:
2.1. non enim concupifcit multitudinem ti-
liorum infidelium & inutilium.
non legitur etiam
719. d. fed ha-
T M.
eum in manu confilii fui.
i~. I
y. Hie veriiculus abed a Groeco
apud Auguft. 1. de Gra. & 1. arb. col,
betur in Speculo.
ir. 16. Sic hab. Aug. in Speculo : lib. verb de Gra.
<?c 1. arb. col.
719. d. legit :/;' volueris , confervabis man-
1
#
fidem btnam placiti. Gr. tat Ww; , evrTHmeui
sctoak;, k. TTis-tv GTCiY.oxt su'jVuia;- libb. quidani ferunt iiv
Qvtri<pwt!at , &c. Mf. Corb. I.
fi
volucrit mandata
conjirvarc , &c. Sangerm.
15. 7? volueris , mandata con-
fervabunt te
, 2? in perpetuum
fidem placidam facere. Caf-
fiod. in Pf. no.
p. 381. a. ferva mandata, &fervm-
bttnt te.
TP. 17.
volueris
git ipfe : Apponit tibi ignem
&aquam : ad quo'dcunque vo-
hieris, extende manum tuam. Gaud. Brix. ferm. ij.
p.
96'4.e. Pofuitante eum ignem
tf
aquam
, dicens : Ad quod
volueris
, extende manum tuam : rurfum ibid. Ecce ttrua
tf
ignis : ad quod volueris-, extende manum tuam. Ennod. 1.
a. cpift. ep. 19. Sirmond. to. 1. p. 1419. e. Ecce aqiutm
s$ ignem : ad quod vis
,
porrige manum. In Mf. Germ, k.
Ita in Auguft. Speculo , excepto uno voles ,pro
fed 1. de Gra. & 1. arb. to. 10. 719. d. le-
t. 10. Eadem refer t Auguft. in Spec. Gr*c. verb feqq. ad quod voles, porrige, &c. Graece : na^We' cor nvp i.
en V irapx KuuH weztxM' tv y :/> seifitt pi-iwc.rai xiroc, , x^
i Kupitx; fJot)Vw5f dvToV quia non a Domino niijftts ejl :
in fapientia enim dicetur laus , ^ Dominus profperabit il-
ium. Mf. S. Theod. quia non ejl miffits a Deo
,
quoniam
a Deo profecla
eft
fapientia y dominator Deus dabit :
Corb. 1.
1$
qui dominatur , dabit earn Hit,
Of. n. Ita Aug. in Speculo : lib. verb de Gra. & 1.
arb. to. 10. 719. d. Ne dixeris : Q^ia propter Dominion
recefii : quae enim odit non facias. In Gr. Mm Sivni' "On
J\.ia Kupicv cbm'sW a yap ijuimatv v Trnvoeie,.
~t. 12. Graec. fubdit iV:, quia, poft dicas ; loco verb
non enim neceffarii , Sec. hab. a y.p
x.P
s ' av
*X
U ivS^p'oc,
fc/aapraw. Auguft. Speculum Vulgate congruit : at ipfe
1. de Gra. 8c 1. arb. to. 10. 719. d. legit : Ne dixeris :
Quia ipfe me induxit : non enim opus habet viro peccatore.
ir. 13. Ita legitur in Speculo Aug. excepto uno Dens
,
pro Dominus : at 1. de Gra. & 1. arb. col.
719. d. po-
nitur Dominus; fup. verb tollitur vox erroris
, & loco
feq. erit , habetur
eft.
Ita quoque in Graeco.
ir. 14. Succinit Auguft. in Speculo : veriim 1. de Gra.
& 1. arb.ro. 10.719. d. legit : Ipfe ab initiofecit hominem
,
&c. ut fup. Ita quoque in Graeco. Apud Gaud. Brix.
ferm. 13. p. 964. e. i\z Figuravit enim Deus hominem,
& ad imaginem Jimilituditns fu fecit ilium
, tf
dimijil
vAap'
J icir 6/*>)S , ix.TsnT$ tmV yjipa. cfc* ed. Compl. '
e*-
ittwi.
ir. l3. Sic hab. Auguft. in Speculo. Gra;c. verb ita :
EyavTt Mpairav 1? ^wm ) ^oLvaroi' k, ocr sw'Aoxne
, Ao-
Bn'ffsTai cIvtS. Similirer Aug. 1. de Gra. & 1. arb. to. 10.
719. d. In confpeBn hominis vita
tf
mors :
tf
quodcunque
placuerit
, dabitur ei. Tertul. 1. 2. adv. Marc.
p. 645. c.
his alludens
, dick : Sic $
in pofteris legibus Crealons in-
venias
, proponents ante hominem bonum ' malum
, vitam
tf
mortem : 8c 1. de exhort, caft.
p. 939.
c. Ecce
pofui
ante te bonum
> malum.
If. 19. Grsrce , t? Kvplu , loco Dei , abfque feq.
J ; ( in
ed. tamen Compl. k, r%vpfc ; ) extremb, ij5W( t -Trina
,
>
videns omnia
, abfque hoc ult.
fine intermijjione.
Auguft.
Speculum Vulgar congruit.
ir. 20. Auguft. Specul. Oculi Dei ad tim. eum,
tf
li-
fe agnofcet omnem, &c. Similiter in Mf. S. Germ. ir.
Oculi Dei. In Graeco : Kai el o^8\oi eiu% srj ric,
f
cs-
MtvbS avrsv , x, dune, i&tytutSTCU irar ipynr dvVpuirt;.
Tf; 2I -
v
Ira legit Aug. in Speculo. Gr. Kal tx. hertkena
H<fivi i. ax. zJuxa drew \fit) , &c.
t. 12. In Grxco , verfus ifte non claudit caput
if.
ut
in Vulg. fed initio ipfo capitis 16. legitur hoc modo :
Mm fir.Mftsi Tt)ua> ttamSo;
dxtfzuv , &c. ut infra.
M.itth. 19. 17.
Joan. 8. 31. 32.
Jer. 21.8.
rfal.%1.16.
llcbr.4.
13.
44
6 LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XVI.
CAPUT XVI.
Inf. 21. 10.
Cm, 6. 4.
Num. 14.
16.
Jl.
20.
VerSIO ANTIQUA, QUjE
r. T^T E jucunderis in filils impiis, fi multi-
J-N plicentur : nee oble&eris iuper ipfos
,
fi non eft timor Dei in illis.
z. Non credas vitx illorum , & ne refpe-
xeris in labores eorum.
3.
Melior eft enim unus timens Deum
,
quam mille filii impii.
4.
Et utile eft mori fine filiis
,
quam relin-
quere filios impios.
5
.
Ab uno fenfato inhabitabitur patria , tri-
bus impiorum deferetur.
6. Multa talia vidit oculus meus , & for-
tiora horum audivit auris mea.
7.
In fynagoga peccantium exardebit ignis
,
& in genre incredibili exardefcet ira.
8. Non exoraverunt pro peccatis fuis an-
tiqui gigantes, qui deftructi liint confidentes
fxix virtuti
:
9. & non pepercit peregrinationi Lot, &
exfecratus eft eos pra: fuperbia verbi illorum.
1 o. Non mifertus eft illis
,
gentem totam
perdens, & extollentem fe in peccatis fuis.
1 1 . Et ficut fexcenta millia peditum
,
qui
congregati funt in duritia cordis liii : & fi unus
ET VuXGATA NOSTRA.
fuinet cervicatus , mirum, fi fuifiet immunis
:
12. mifericordia enim & ira eft cum illo.
Potens exoratio , & effundens iram :
1
3
.
fecundum mifericordiam fuam , fie cor-
reptio illius hominem fecundum opera fua
judicat.
14. Non effugiet in rapina peccator , &
non retardabit fufFerentia mifericordiam fa-
cientis.
1
5. Omnis mifericordia faciet locum uni-
cuique fecundum meritum operum lucrum
,
Rom. 2.
& fecundum intelle&um peregrinationis ip-
6-
fius.
1 6. Non dicas : A Deo abfeondar , & ex
fummo quis mei memorabitur i
17. Inpopulo magno non agnofcar : quae
eft enim anima mea in tarn immenfa crea-
tura i
18. Eccecoelum, & cceli ccelorum , abyf-
fus , & univerla terra , 6c quae in eis funt , in
confpe&u illius commovebuntur
,
1 9. montes limul , & colles , & fundamen-
ta terra: : cum confpexerit ilia Deus , tremore
concutientur.
Noif.
~fr. T. Cypr. ep.
JJ.
p. 87. b. Tili , ne joenndcris in
filiis impiis , ft
multiplicsntur tibi , cum non fuerit timor
Dei in ipfis.
Auguft. in Speculo : Et ne jucunderis in
fi-
liis impiis ,
fi
multiplicentur : non cbledcris fuper ipfos ,
fi
non
eft
timor Dei cum illis. Ita quoque in Mf. S. Germ.
1
J.
ficut in Gr. detracta I. conjunct. 5
' i tem m Mf. S.
Theod. Ne jucunderis in non obletleris , &c. ut in Vulg.
in Corb. I . pariter , non obletleris ; ultimo vero , cum illis
,
ut ap. Aug. (up.
V.
2. Concinit Auguft. Speculum : cui etiam favet
Gra?c. nili quod hab. toVok , locum , loco labores. Interf-
eres Lat. legiire videtur kottw
', in nonnullis libb. eft tt.'m-
60;
, fi Nobilio fides : item fup. /<ii IVeVs , loco ne ref-
pexeris.
-fr. 3. Ita legit Aug. in Speculo : at in Graeco fimpli-
citer : Kpeloyav ydp eU $
X'
Ma
' blelior eftim
eft
wins quam
mille. In ed. Compl. & ap. Chryfoft. hom. 24. & 50.
in Gen. (If cfVi'xaic? h , Sic.
$\ 4. Sic apud Aug. in Spec, dempto uno
eft , pod mile.
Ita quoque in Mf. S. Germ. ij. In Gr. ita fequitur : i.
V:6i'=i> ovrswot , H
(X'"
T5>' uot&l.
fr. y. Ita de Grasco , excepta voce patria ,
pro qua
iridic , civitas ; fubinde dvlftav, loco impiorum ; mel. in
ed. Compl. dus&ur prseterea conjunct. yap jungitur vo-
ci , ficut At , cittern , alteri , tubus. In Mfs. SS. Theod.
Germ. iy. &Corb. I. ita legitur :
tf
a tribus impiis defe-
retur : at in Gr. conftanter , ipvM <A.s iti/tuy , Sec.
tf. 6. Sic eft in Graeco , hoc excepto, vidit oculus
meus
,
pro quo , fccpana h otpia^/Mli ftv, vidi in oculis
tneis ; nonnulli tamen libb. ferunt , sapcucsr o'pW^o; ijm.
In Mf. Corb. multa alia vidit , &c. non talia; fed in Gr.
conftanter , toiccvtcc.
"fr. 7. Gr:sc. pro exardefcet , hab. t'i,;tcav(i , exarftt ;
cxt. fimilia. In Mf. S. Germ. iy. exardefcit.
^r. 8. Mf. S. Germ.
IJ.
N exoraverunt pro peccatis
fuis antiquis gigantibus
,
qui deftruxerunt confidentes , Sec.
item Corb. I. & 3. Theod. qui deftruxerunt. *Grax. Ov*
ehxaictro ~tpi ra fvci'u yr/dj>Tu-> , of V;'s"!ay in i%,vi
ktmV. Non
eft propitiatus pro antiquis gigantibus
,
qui re-
tellaverunt jortititditie fua.
f. 9. Ml. S. Germ.
IJ. & iu>n pepercit peregrinationi
illorum
, 5 exfecratus
eft
illos , &c. ut fup. Itidem in Corb.
1. detracts voce penult, verbi. In Mf. S. Theod. fie :
non pepercit peregrinationi illorum
, fed perenffit eos
, &
ex-
fecratus eft
illos pra , &c. ut in Vulg. In Grsco : h'k
ejeiWro 7r;/>i tm; rrzp!>iy.ix<; Acot, i'c 'Am/^to Ai tm
vTrtpufoirixv aurZv non pepercit pro incolatu Lot iis
,
quos
exfecratus eft
pro fuperbia illorum.
ft. 10. Mf. S. Germ. 15. extremo hab.
? extollentes
fe in fnis peccatis. Grasc. Ova vuwer lives 7^a^E/g , t(?;
'>;; :-V s'iti'(!i; cturi. No mifertus
eft
genti per-
ditionis , iis qui
fe
elevavtrant in peccatis fuis.
t'. 11. Mfs. Corb. I. & S. Theod. leg. in duritiam ,
non in duritia. Graec. Kal t&>; say.sffi';
x>
Mec
S
aS
""*>'>
fei ( irmvi/ax^tT-i iv wsvpt,A.apS la auruv' x,xr 61; enhtif-
T/javnAos > iav/ua^ot t?to , el a&aiaiGn<!Ta;.
Tf. 12. Sic eft in Grscco, exceptis his mediis , ira.p
dwri. &vvi;yq l
>
i*a.Qfj.u/ , ab illo. Vrinceps propitiationum
,
loco cum illo. potens exoratio.
't. 13. Mf. S. Germ. 15...
fi
correptio illius bomiuis
fecundum operant fuam judicatur : item in Corb. 1. & S.
Theod. judicatur. Grxce vero ita : itotTa to -no^v smcC
out?, 't&>; kj -xotvc, tw/xj-i *t,T"' atSpct, nctToc raspy*
cuitS x.p!rir fecundum mttltam mifericordiam ejus , fie &
multa correptio ejus ; hominem fecundum opera ejus judi-
cat.
t. 14. Mfs. S. Germ. 1$. & Corb. 1. Non effugiet in
rapinam , &c. fubinde Corb. folus ,fnfferentiam. Grsc. Ou'x
SKfrJ^STxt eV dfaciy/uaar i/xapTce^oi , i, x /j.h x.a$u?ep:':!<
v<tjo/noyy ivct&is. Non effugiet
in rapinis peccator
, y
0
frandabtt Jufferentiam pti. In Mf. Alex, ac ed. Compl. it
dp-^ciypLXTi, pauloque poft , kVo/wohi j Compl. add. aoe-
iT;, impii , fed fola.
#.
iy. Hie verfus totus ita fe habet in Graeco : Xli'.n
itewfiocvn TTctyim toVo' t.tas'o; ncna rx spyoc avrx tupwn'
i. e. Omni mifericordix faciet locum : unufquifque fe-
cunditm opera fua invenitt.
ir. 16. Concordat Aug. Speculum. Vigil. Tapf. 1. cont.
Varimad. p. 744.
h. fie habet : Ne dixeris : A fpiritu Dei
abfeondar
, tf
de altiffimo quis mei memorabitur ? Grasc.
Mm u-irnc' On diro KuptV y.pvCy,<!:/xai , ^;i i\ S^ic Tie, px
fin&udTxi ;
fr. 17. Eadem funt in Graeco , excepto verbo fituQa,
ero in memoria ,
pro agnofcar ; at in Mf. Alex. yvaSlol
i
utrobique eiiam deeft mot , ante immenfa. Apud VigiL
Tapf. 1. cont. Varimad. p. 744.
h. In populo enim ma-
gno non agnofcor : qua
eft
enim anima mea in tain magna
in.intra 1
if. 18. Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad. p.
74
J. a. Ecce
cwlum
, # carlum ccelarum , abyfftts , > univerf.i terra
, >
quiz in eis funt , in confpeiiti ejus a vultu illius move-
buuiur. Gr. 'Ui I vpctyoc, , , o' ipct.ni; t v&ctS iS ?, klv.-
00; , K/ 7m , GKteMfiotTOU Iv ri\ eTriouizn dura. Ecce ccelum , $
caelum cell Dei , abyffut , & terra , movebttntnr in vifitdtio-
ne ejus : in Mf. Alex, deeft t? .=? : fubinde in ed. Compl.
fie eft : it,
jj, kj ri e'e durcls > cV ^r^ iirusteirn dvTtttsctMv-
'..'jCTXI.
t. 19. A Graeco abeft to $
colles, ficut inf. Deus
t
exrremo iic , cvoyilctTti , concutiuntur i cast. utinLat. fu-
pra. Apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 745.
a. ita :
Monies , IS
cHe> < &
fundament terra : t5 turn concuj-
ferit, tremore concutientur. In Mfs. S. Germ. 15. iScCotb.
1. $ ci/rn confpexerit, &c.
LIBER. ECCLESIASTICI. Cap. XVII.
447
Versio ant i qua, QUjg
zo. Et in omnibus his infenfatum eft cor :
& omne cor intelligitur ab illo
:
21. & vias illius quis intelligit, & procel-
lam, quam nee oculus videbit hominis 5
2.2.. Nam plurima illius opera Hint in abf-
confis : fed opera juftiriae ejus quis enuncia-
bit? aut quis fuftinebit? Longe enim eft tef-
tamentum aquibufdam, & interrogatio om-
nium in confummatione eft.
23. Qui minoratur corde, cogitat inania
:
& vir imprudens & errans , cogitat ftulta.
24. Audi me fili , & difce difciplinam fen-
fus , & in verbis meis attende in corde tuo
,
25. & dicam in xquitate difciplinam, &
fcrutabor enarrare fapientiam : & in verbis
meis attende in corde tuo
,
& dico in acqui-
tate fpiritus virtutes
,
quas pofuit Deus in ope-
ET VuiCATA SOS X R A.
ra fua ab initio , & in veritate cnuncio fcien-
riam ejus.
26. In judicio Dei opera ejus ab initio , &
ab inftitutione ipforum diftinxit partes illo-
rum, & initia eorum in gentibus luis.
27. Ornavit in arternum opera illorum
,
nee efurierunt , nee laboraverunt , & non defc
titerunt ab operibus fuis.
.28. Unufquifqueproximumfibi nonanguf-
tiabitufque in aetemum.
29.
Non fis incredibilis verbo illius.
30. Poft hxc Deus in terram refpexit, &
implevit illam bonis fuis.
3
1
.
Anima omnis vitalis denunciavit ante
faciem ipfius , & in ipfam iterum reverfio il-
lorum.
Not*.
If. 20. Gnece ha:c tantum exftant : Kc.) sir dvloli v
fricunMeclcu I'.xpJici- Et fuper ipfis non cogitabit cor. In Mf.
S. Germ. iy. Et omne cor intelligetur ,
prsetermiflis aliis,
ft. ii. Grsec

t o'Jic, don tie, h%vfK&ittrai ; g,
x.a-
reuyk* '
*'*
vtyrriu itftpuin? &
www ejus quis intelli-
get?
,
procella, quam non videbit homo. Similiter in Mis.
S. Germ.
if.
Corb. I. & S. Theod. tfjrocella.
ft. 22. Grce ita : To. Ae itmIovx tw spyoiv dvn Iv
oraMfi/pois' spy Aiooi/vii; tic, dvay^MV, T
'S varofiivs~;
fi.\tpai/ yap m j\.;a^n'w fequentia vero defunt. In ed. Compl.
iubne&untur , *, E%sTtt!Si dmanw cv timuI. In Mf. S.
Germ. 15. Nam plurima opera illius /tint in abfeonfis :
opera juftitia quis enunciavit? &c. ut in Vulg. In Corb.
I. &. S. Theod. g
interrogatio bominum , Sec. non om-
nium.
ft'. 23. Eadem funt in Grseco
,
pmer vocem tccvtcc,
bxc , loco inania.
"ft. 24. Concinit Grc. nili quod hab. jmsmfiW fiieit-
liam, loco difciplinam fenfus ; tollitque in inf. ante ablat.
corde : a Mf. S. Germ. 15. abeft tantum ult. trio.
ft. 25. Mf. S. Theod. initio habet : &
dicam : hi
ttquitate difpofni difciplinam , &c. ut in Vulg. Grxce mul-
16 brevius : inipaltoj cV sxi/uz>irxiJ?(xv , g,
c'r dup&s.x iirxyU*-
Za i-TTiSKHW oftendo in pondert difciplinam , $ in veritatt
annttntio fcientiam. In Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl.
tmpavu d.7tay\s*,Z. Compl. addit dv'iS , ad iirlsifduu.
ft. 26. Ita Grsece, exceptis vocibus Kvp!v , loco Dei
,
CJ 3roin'<S , affeclione , pro tnftitutione ; defunt autem ibid,
ult. verba
, 5
id eorum in gentibusfuis. In Mfs. S. Germ.
IJ.
& Corb. I. 2j tt"*1 ipforum.
f. 27. Grac. loco illorum , hab. at,?? , yj^ ; fubditqtie
,
j,
t; dpxai ouiTott si's yetsai dvrut
, ) principia eorum in
generationes eorum : deinde, i'rs iitsamat , &c. ut in Vulo'.
if. 28. Grsec. hab. if. IG^-A- 1 "on angufliavit ; hoc au-
tem ult. ufque in ttternnm , adnectit vcriui feq. antepo-
fita conjunct, i, ; in Mfs. S. Theod. &. Corb. 1. legitur
ufque in a-juni.
#.20. Grasc. fie pergit : *, ;'u; aitaoc, wc tts/.-.i ; .j -J
fi'/iXTcc. dm?' A/
e z " internum non repugnabunt verba
illius. In Mf. S. Germ.
IJ.
n/jrte in xvum non i::,
biles verbo illius.
f. 30. Grc. initio hab. KJ ^jt* tu/ Ktlfxc; sstw ,
&c. ut fup.
#".
31. Grate, ^vyyit warme. Z,uv sza^v^s to -Trpoaaescr
dvTvic., Animam omnis vitalis operuit fades ejus i reliqua ut
fup. detra<5ta voce iterum. In Mf. S. Germ. ij. Anima...
denudabit ante faciem ipjius
, 5 ipfa iterum reverfio illo-
rum : item in Corb. 1. & S. Theod.
tf
ipfa iterum.
CAPUT XVII.
Versio antiqua, qu.c et Vulgata nostra.
Gen. 1,
27. $
J,
1.
G.z
18.
1
. Tpx Eus.creavit de terra hominem , & fe-
J.J'cundum imaginem fuam fecit ilium.
z. Et iterum convertit ilium in ipfam , &
fecundum fe veftivit ilium virtute.
3.
Numernm dierum, & tempusdedit illi
,
&: dedit illi poteftatem eorum qux funt fuper
terram.
4.
Pofuit timorem illius fuper omnem car-
nem , & dominatus eft beftiarum & volati-
lium.
5.
Creavit ex ipfo adjutorium fimile fibi
:
confilium , & linguam , & oculos
, & aures
,
No
#. 1. Grsc. fimpliciter hab. Kvftoc, s#rias sx. yv.i
.-'.1-
C/jwotoi"
fequentia transfert poft verfum 3.
ft.
2. Prior fententia fimiliter habetur in Graeco
i
pof-
terior vero legitur inf. poft. t. 3.
Mf. S. Theod. hab.
It iterum convertit ilium in ipfo ; extremo Sangerm. 1 y.
veflivit ilium virtutem.
t. 3.
Grace, primo fie habet : 'Eftspati ipti/jS , * x.ai-
P'.i c/xr dv-rolc , k, 1 J aw avroie. gfyctar ruv sir' dvlv?
turn add. e t. z. xcttfeuujvt i?i&.mtv dvrvi i%vr ulti-
mo eft. I. i) x-ar shore, duiv sotg.Wv uurvi' i. e. Dies
nnmeri
, &
tempus dedit tilts , # dedit tilts poteftatem eo-
rum qit funt fuper
earn : fecundum fe iffas
veftivit illos
virtute,
tf
fecundum
imaginem fuam fecit cos.
ft. 4. Gr<ece ,
initio ipfo ponitur Kai'; pau'.oque poft,
na-rar-vp isusiv , dominari , loco dominatus
eft ; cact. ut fupra.
In Mf. Alex, ac ed. Compl. deeft 1. Kal.
ft. y. A Grseco abfunt ifta prima : Creavit ex ipfo ad-
jutoriumfimile fibi i
reliqua convenient cum Vul^. de-
& cor dedit illis excogitandi : & difciplina in-
telleftus replevit illos.
6. Creavit illis fcientiam fpiritus , fenfu im-
plevit cor illorum , & mala & bona oftendit
illis.
7.
Pofuit oculum fuum fuper corda illo-
rum
,
oftendere illis magnalia operum fuo-
rum
,
8. lit nomen fmcrificationis collaudent ;&
gloriari in mirabilibus illius
,
ut magnalia
enarrent operum ejus.
9.
Addidit illis difciplinam, & legem vita?
TjE.
trafto duplici $, ante ittires , & ante difciplina. Mf. S.
Germ. hab. fimilem fibi : >
oculos , aures
, ^ cor ; Mf.
S. Theod. Jinule ipji : con/ilium , Sec.
ft. 6. Graece prauermittuntur ifta : Creavit illis fcien-
tiam fpiritus , fenfu
implevit cor illorum ; reliqua concordant
cum Vulg.
ft. 7. Mfs. S. Germ. & S. Theod. Ptfuit oculum ipfo-
rum ; Corb. I. Pojnit collum ipforum fuper corda ipforum,
oftendere ipjis, Sec. Gr*cum Vulgata: confonat . nili quod
hab. to fieyetMur, loco magnalia.
ft. 2. Grjrc. initio hab. k. ore/na dyiacn? x!>kwr , &
no-
men [anihficatiouis laudalunt ; deinde 'Ita o\iuyxvTXi -ra , &c.
omiffis his intermediis
, ^
gloriari in mirabilibus illius.
In Mf. Germ. I
J.
>
nomenfind
if.
conlandent > ma-
gnal. enarrent, &c. In Mf. S. Theod. ** nomen fanaifi-
calionis fnorum tf
collaudent , &c. ut in Vulg.
ft. 9. Sic eft in Grxco.
448
LIBER
V ERS IO
hxreditavit illos.
i o. Teftamentum xternum conftituit cum
illis, & juftitiam & judicia fua oftendit illis.
1 1 . Et magnalia honoris ejus vidit oculus
illorum , & honorem vocis audierunt aures
illorum , & dixit illis : Attendite ab omni ini-
quo.
i 2. Et mandavit illis unicuique de proxi-
mo fuo.
1 3. Vix illorum coram ipfo funt femper,
non funt abfconfx ab oculis ipfius.
.15.1. 14. In unamquamque gentem praepofuit
re&orem :
1
5. & pars Dei, Ifrael facta eft manifefta.
16. Et omnia opera illorum velut fol in
confpeclu Dei: & oculiejus fine intermiifio-
ne infpicientes in viis eorum.
1
7. Non funt abfconfa teftamenta per ini-
quitatem illorum , & omnes iniquitates eo-
rum in confpedu Dei.
Inf.z9.16.
18. Eleemofina viri quafi fignaculum cum
ipfo , & gratiam hominis quafi pupillam con-
fervabit
:
Umh, *y.
3
$.
19- & poftea refurget, & retribuet illis re-
tributionem ,
unicuique in caput ipforum , &
converter in interiores partes terrx.
2.0. Pcenitentibus autem dedit viam jufti-
tix, & coniirmavit deficientes fuftinere, &
No
fr. 10. Eadem funt in Grseco, praeter to 93 juftitiam ,
quod deed.
If. 11. Graec. Mcyabsiov 6\o'iy<; e&ov t! o'pSa^ol Ww,
k, Ao,xv tjiCiivSi; curat Hy.tsmr to ic, dvrwv' reliqua ut in
Vulg. Mf. S. Theod. fub fin. hab. Attendite vobis ab , &c.
#. 12. Ita Gi*ce, Sc in Mfs. S. Germ. iy. & Corb. 1.
detraito ult. fu-o.
ft, 13. Sic eft in Grseco, excepto verbo itpvZwonai ,
abfcondeuttir , loco funt abfconfc.
$. 14.
Graec. 'ExaVu I'6mi > Unicuique genti , &c. ut
fupra.
if. 1
J.
Graece defunt^u7<j, & manifefta.
f. \6. A Graeco abeft 93
ipfo initio ; loco vero Dei
,
eft aW? , ejus ; extremo ,
pro jme intermijjione iufpic. &c.
fimpliciter , iiftwx&i sVI too; oJvs avra.' ed. Compl.
hJ'eMXtti-
Similiter in Mf. S. Germ. iy. deeft
93
in
principio.
Tf. 17.
Concordat Aug. Speculum. At in Grseco fie :
Oux. iV.f
uStlcav 1 dJ'nt.lett dwro d.ts dvTi , *< irarsxt a! apitxp-
Ti'a; bib ha/li Kvpin- i. e. No funt abfconfa iniquita-
tes eorum ab eo , 93
omnia peccata eorum coram Domino. In
Mf. S. Germ. Hon funt abfconfa tejiamenta fuper iniqui-
tatem eorum , &c. ut in Vulg.
fr . 18. Eadem leguntur Grace ; ficut etiam apud Au-
guft. in Speculo. In Mf. S. Germ, ita : Eleemojind -viri
quafi facet! htm cum ipfo , 93
gratia hominis quaji pupilla
confervabit : item in Corb. I. & S. Theod. quaji facctt-
lum i at in Gr. conftanter , ; ctfpayk.
if. 19. Sic habet Auguft. in Speculo. Mf. S. Germ. ry.
extremo, 93 convertitin interiores, &c. Corb. 1. in infe-
riores , &c. Graece ita : /usra txuTcc ii,ci/a.^o=Tat , k, dvla-
iuioJ'ukjii Suuloxe, , *j to a'rraOTo'iTofta dvlui ik XJpaW diflwv
dtsoSduf pojl Imc refurget, 93
rctribttet illis , 93
retribtt-
tionem eorum in caput eorum reddet.
ir. 2.0. Ita rurfum Auguft. in Speculo. Victor Tun.l.
de poenit. ap. Ambr. col.
J90.
a. Pcenitentibus autem de-
dit partem jujiitia , 93
corrogavit deficientes fuftinere , 93 def-
tinavit illos in Jbrtem veritatis : eadem repetit inf. col.
606. a. In Mf. S. Germ. iy. >
conrogavit deficientes,
&x. in Mf. S. Theod. j
corroboravit deficientes. In Gr.
riw fj.fltt.vttQ" f Suiccr e/rd'ofi.of , k, ita.c*%d*m<i snwiwcf/a;
Ctso/jLomr
Veruntamen pcenitentibus dedit reditum , S$ confir-
cnavit deficientes fuftinentii ; nee plura.
&. 21.
Suftragatur Aug. in Speculo : nee abfimile quid
Grxce, praeter ult. vocem tua , quae deeft. Mf. S. Germ.
&<. initio hab. Convertere ad Dettm, cum Auguft.
t. **
Auguft. Spec, frecare ante faciem , ^
tnintte
ECCLESIASTICI. Cap. XVII
ANTiqUA, QUiE ET VUIGAIA NOSTRA.
deftinavit illis fortem veritatis.
at. Convertere adDominum, & relinque
peccata tua
:
aa. precare ante faciem Domini , & minue
offendicula.
a
3
. Revertere ad Dominum, & avertere ab
injuftitia tua , & nimis odito exfecrationem :
z^. & cognofce juftitias& judicia Dei,&
fta in forte propofitionis , & orationis altif-
fimi Dei.
25. In partes vade fxculi fandi, cumvi- Pfaim.
vis & dantibus confelfionem Deo.
6- 6-
2.6. Non demoreris in errore impiorum
,
J
a' j8*
ante mortem confitere. A mortuo quafi ni-
hil
,
perit confefiio.
27. Confiteberis vivens , vi^
,
us &fanus con-
fiteberis , & laudabis Deum , & gloriaberis in
miferationibus illius.
28. Quam magna mifericordia Domini,
& propitiatio illius convertentibus ad fe !
2<). Nee enim omnia poflunt effe in ho-
minibus
,
quoniam non eft immortalis filius
hominis , & in vanitate malitix placuerunt.
30.
Quid lucidius fole ? & hie deficiet. Aut
quid nequius quam quod excogitavit caro &
fanguis ? & hoc arguetur.
3
1
.
Virtutem altitudinis cceli ipfe confpi-
cit : & omnes homines terra & cinis.
T JR..
offendiculum. Sic etiam in Graeco eft , & in Mf. S. Germ,
iy. Codex. Reg. Speculi addit ejus ad faciem.
1?. 23. Sic eft in Graeco, praeter "T^tc , Altifiinmm,
loco Dominum ; deeft etiam inf. tua
, poft injuftitia. Au-
guft. Speculum Vulgatae congruit , nifi quod hab. Re-
ziertere ad Deum. Mf. S. Germ. iy. Refer te ad Domi-
num.
t. 14. Horumloco hsec pauca leguntur Grxce
:
'T-f/r
ti's ah-'iet a/ aSv, Altijjimo quis landem dicet in inferno t
f. 2y. Grxc. haec fola addit : dr\ X\wrm , k, \unuii
%
y, AiAi'fTw ^'foA(o^o7H5l^' pro viventibus , ^ I'iventibus
,
y' dantibus vicijftm confejjionem. A Mf. Alex, ac ed. Compl.
abeft i) Z,wtoiv\ a Mf. S. Germ, iy ult. tantum Dee.
Victor Tun. 1. de poenit. ap. Ambr. col. 603. f. fie ha-
bet : In partem vades fxculi fantli , cum vivis & dantibus
conjejftomm.
#. 26". Grsece
,
pofteriora tantum exftant hoc modo
:
Aoto rex.fV , &>s /Uii/e o^to; , dznofouTai e,ofj.o\oyuGts' i.e. A
mortuo , tanqttam eo qui non
eft ,
perit confejjto ; priora de-
fiant. Similiter apud Cadiod. in Pf. 114. p. 388. c. A
mortuo
, quafi ex eo qui non
eft , perit confejfio. In Mf. ve-
ro S. Germ. iy. No demoreris in errore impiorum. A
mortuo quafi nihil perit ; deeft ult. vox confejjto ; deeft
pariter in Corb. 1. & S. Theod. fed in hoc ult. pro pi-
rit , legitur erit.
#.
27. Grsece ita : 2.v *, vymc, a'yecet to> Kvc-icv , Vi-
vus
^? fanus laudabit Dominum ; nee leguntur plura. Apud
Vidlor. Tun. 1. de pcenit.
p. 603. f. fie: Vivens
tf
fanus
fatebtris , ($ laudabis Deum. Item Cafiiod. in Pf. 1
14. p.
388. c. alludens , dicit : Nos autem viventes
tf faui lan-
damus nomen tunm.
tf. 28. Confonat Grxc. nifi quod , detracla voce illius

fubdit Toft i-srtspiywne-x duro'v , convertentibus

fe ad etim.
Auguft. in Spec, fervat illius; legitque
,
mifericordia Dei
,
cum Mf. Sangerm. iy.
#. 29. Eadem funt in Grseco, demptis tamen pofte-
tioribus his : 93
in vanitate malitix placuerunt ; priora pa-
riter leguntur in Speculo Auguft. Mf. S. Theod. hab.
minibus-, non bominibus.
~$
. 30. Graec. T/ fcoTiitor;po> vA\s i *, t?to i'ws.Wi
1
i
Kcmpas it$'</j,v,ljvi(iiTtt.t cipKx ij alfj.ee. Quid lucidius
fole ?
JJ!
hoc deficit : %) mains excogitabit carriem
93 fanyuinem.
Vatic, codex hab. in marg. , ircmpir erfofiubtitleTcu <su.fi,
H) alfja. Mf. S. Germ. iy. cum Corb. 1. & S. Theod.
Aut quid nequius excogitavit caro
95 fanguis ? Sangerm.
fubdit , 93 boc arguitur
,
quod abeft a Grseco.
if. j 1. Totidem verba funt in Grseco.
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XVIII.
449
CAPUT XV11I.
V E K S I O A N T I
Q
U A
, Q
U IE EI V U L G A T A NOSTRA.
,.
c
-'-"-Q
ffalm,
89. 10.
Ui vivit in xternum ,
creavit omnia
fimul. Deus folus juftifkabitur , 5c ma-
net invi&us rex in sternum.
z. Quis fufficit enacrare opera illius \
3.
Quis enim inveftigabit magnalia ejus?
4.
Virtutem autem magnitudinis ejus quis
enunciabit J aut quis adjiciet enarrare miferi-
cordiam ejus \
5.
Non ell minuere, neque adjicere, nee
eft invenire magnalia Dei.
6. Cum confummaverit homo, tuncinci-
piet : 5c ciim quieverit , aporiabitur.
7.
Quid ell homo , 5c qua: eft gratia illius \
5c quid eft bonum , aut quid nequam illius J
S. Numerus dierum hominum ut multum
centum anni : quafi gutta aqua: maris deputa-
ti Hint: & ficut calculus arenx, fie exigui an-
ni in die xvi.
9.
Propter hoc patiens eft Deus in illis, 5c
effundit fuper eos mifericordiam fuam.
10. Vidit prxfumptionem cordis eorum
quoniam mala eft , <5c cognovit fubverfionem
illorum quoniam nequam eft.
1 1
.
Ideo adimplevit propitiatibnem fuam
in illis , & oftendit eis viam xquitatis.
1.2. Miferatio horninis circa proximum
fuum : mifericordia autem Dei fuper omnem
N
$. 1. Haec ultima verba, >
manct inviftus rex in ater-
num , defunt in Gr. loco vero Jimul , ell -/.civri , qua: dic-
tio eciam verti poller communiter. Auguft. 1. 4. de Gen.
ad lit. c. 33.
to. 3. 179. g. legit Jimul.
*fr. 2, Graec. OJOevi iifaolwa %i
>
arr,ih.cu to epyx dvri'.
Nemini potiflatem fecit enarrandi opera ipjiits. Ed. Compl.
hab. TiVi (i,i<ao(wu . In Mf. Corb. I. Quis fnjjiciet , &c.
tf. 3. Sic ell in Graeco , excepto uno Kai tij, Etquis
,
pro Quis enim.
tf. 4. Grxc. initio delet autem ; fubindepro enunciabit ?
tint , hab. eapiQfu'enui ; i, , ennmerabit ? gj ; extremo plura-
Jiter, tcI f*en dvlv, mifericordia! ejus. In Mfs. S. Germ.
35. & Corb. 1.
$ 1
H* S adjiciet, Sec.
#.
5. Ultima tantiim variant Graece , videlicet inve-
nire magnalia Dei
,
pro quibus , ti}yjiAO.l ri Qxvftdcm t
KvpiH , investigate mirabilia Domini. Apud Ambrof. in Pf.
40. col. 874. f. 875. a. Non
eft
adjicere , neque minuere,
in quo perjella
, ?
plena jnnt omnia.
ir. 6. Similiter in Graeco , exceptis his duobus , d'p-
"Xfjctt ,
pro incipiet ; ultimoque to7e d-mopwhiedcu. Apud Am-
brof. in Pf. 118. col. io6z. c. bene : Cum conjnmma-
verit homo , tunc incipit : & dim finierit , tunc aporiabitur.
In Mfs. S. Germ. Ij. & Corb. 1. tunc incipit : & cum
quieve.it , operabitur ; item in Mf. S. Theod. operabitnr ;
fed corrupte , ni fallor.
t. 7. A Mf. S. Germ, abed triplex
eft;
a Corb. 1.
pcfit . duplex ; a Ml. S. Theod. ultimum rantum. In Gr. fie :
Ti coOpw-ajc; , *i ti u
Xf
M4'' ivth ', ti to dyedw durS , ij
TI to y.axov dv'ia
;
ir. 8. Mf. S. Germ.
if.
tollit ut , ante multum; pau-
16 vero poft habet : qua/:' gutta aqua k mare
, %j
Jicttt cati-
tulus arena, Sec. Ml. S. Theod. quafi gutta aqua ad ma-
*e ,&Jicu: , &c. Corb. I. quafi gutta aqua ad mare depu-
iati /tint :
r
C ft
cut , &c. Graec. 'Afifyiq juifSv cL-Aoaiav
3c^A.c :tii t*.atT.u>' wi zu-yar vS'ff.loi arao 6>aarn; , k
4"?
c ' >
&c. ut in Vulg.
it". 9. Eadem leguntur Giascc , exceptis his mediis ,
tfiaxp'Au'/uyce Kvpioc. j. liiyjia ,
patient
fuit Dominus...
y effudit ; ed. Compl. f4zx.p<jftvftt7... >j Aia^evest. Mf. S.
Germ.
If. & effudit.
if. 10. Grarcum delet ifta , prxfumptionem cordis eorum
quoniam mala
eft
; caetera (imilia.
V- 11. In Graeco ha:c leguntur fola : Ail TJ7o iroii-
Qure tov (i,ixccsfioi/ dink' Propter hoc multiplicavit propitia-
tioncmfuam. In Mf. vero S. Germ. 1
J.
omnia ut in Vulg.
praeter unum
tf
oftendit ei , non eis.
Tfr. iz. Similiter in Graeco.
t. 1 3. Grace. '^7^ , , vwJ'evat , , fiSd.Mor , I
Tom. JJ.
carnem.
,13. Qui mifericordiam habet, docet , 5c eru-
dit quali paftor gregem fuum.
54.
Miferetur excipientis docirinam mile-
rationis, & qui feflinat in judiciis ejus.
1 5. Fill in bonis non des querelam, & in
omni dato non des triftitiam verbi mali.
1 6. Nonne ardorem refrigerabit ros ? lie 5c
verbum melius quam datum.
1
7. Nonne ecce verbum fuper datum bo-
num i fed utraque cum homine juftificato.
18. Srultus acriter improperabit : 5c datus
indifciplinati tabefcere tacit oculos.
19. Ante judicium para juftitiam tibi, 5c
antequam loquaris difce.
^o. Ante languorem adhibe medicinam , 5c
ante judicium interroga teipfum , 5c in conf-
pedu Dei invenies propitiationem.
2 1
. Ante languorem humilia te , 5c in tem-
pore infirmitatis oltende converfationem
tuam.
zz. Non impediaris orare femper , 5c ne
verearis ulque ad mortem juftificari : quoniam
merces Dei manet in xternnm.
23. Ante orationcm prxpara animam tuam:
5c noli efle quafi homo qui tentat Deum.
o T JE.
!TTisp?tp'j>v a; 7roi/uw, &c. i. e. Corripiens
, $ ernJiens
, $
docens
, } convertens quafi paftor , Sec. Mf. S. Germ.
15,
$$ docet ,erndit ; Corb. 1. 5 dotle eraJit.
t. 14. Mfs. codd. Corb. 1. & S. Theod. Mifereaturex-
cipieus dottriuam miferationis , &c. Similiter habet San-
germ.
15. fed addit,
#
qui feftinam , Sec. Graec. T;
i*.eXJ>lMMc, -7rxiSua.v ihiu, i, Tt," iKticiGweCfivlott; snt\ -rd.
Kpifta/a dvlS. Excipientium difciplinam miferetur
, & eorum
qui feftinam ad judlcia ejus. Auguft. in Spec. Mtjerctur
excipientium docirinam miferationis
, tf
qui
feftinant in ju-
diciis ejus.
S. if. Ita fert Graec. nifi quod fub fin. delet to non
des ; & loco verbimalt, hab. toyav ,verborum ; ed. Compl.
71076 -Tnriipt:. Auguft. Speculum nil diftert a Vulgara. Mfs.
S. Theod. & Corb. 1. legunt :
C?
omni dato ne des , Sec.
Sangerm. iy.

omni dato non des, Sec.
if. 16. Concinit Auguft. Speculum. Sic etiam in Grae-
co eft, derradto uno
^, ante verbum. Mf. S. Theod.
habet fup. refrigeravit , non refrigerabit , vet. codd. more.
ir. 17. Eadem leguntur Grarce
, praerer poftrema , 1 du,-
(fo/spa TTapd d?Sp\ r.iya.pCiaiJiii^- [5
utraque apud bominem
gratiofum. Apud Auguft. in Spec. *$ utraque cum bominc
juf-
tificato ; item in Mfs. S. Germ. 15. S. Theod. Se Corb.
I. ^ utraque.
ir. 18. Accinit Aug. Spec, nee diffimile quidquam in
Gr. piaster unum ^dtdn , invidi , loco indifciplinati.
t. 19. Itidem in Auguft. Speculo. In Gr. autem id
unum exftat , Upi hMvtcu f<d>a.ve. Item ap. Ambrof.
1. de Noe, c. 31. col. 275. d. Difcendum tibi priits
eft
quam loquendum. Contra, Fulgent. 1. 1. de rem. pecc. c.
29. priorem fententiam admittit, Ante judicium para
juf-
titiam tibi ; dein vero , $ in confpeclu Dei invenies pro-
pitiationem, quae funt de 't. feq.
*#. 20. Concinit Auguft. Speculum. Graece ita : i irpi
appuizUs hpouatvis. Upi xp.W>; Zifia.Z,t eoafloi , k. lv apa
caicx.O'uiiii ^vpt'isc; t~, cha.su.lt . Fulgent, autem ubi fup. non
legit in bora vijitationis cum Gr. fed in confpetl.it Dei
,
ut in Vulg.
t. 21. Graec. loco infirmitatis , habet dciaplvttdlar
,
peccatorum ; Se loco converfationem tuam , (impliciter, <&,-
spotput , converfonem. Aug. Speculum Vulgatae congruit.
it '. 22. Graec. pro orare femper , hab. t? a'cro/tia: (1-
Xw tvxmpeei , reddere votnm tempeftive ; tollit vero ultima
ifta : quoniam merces Dei manet in aternum. Auguft. Spe-
culum nil omnino differt a Vulg. Mf. S. Theod. loco
2J
ne verearis , leg. $$
non veteris.
~t. 23. Accinit Auguft. Speculum cum Aucl. op. imp.
in Matth. p. 79. d. Graec. loco animam tuam , habgc
LU
l.Cor. II. iS
Luc. 18. r.
l.TbeJf.f.lJ.
45
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XIX.
Sup. 7. 1 2.
Sup. 11. 17.
Gelt. 19. 33.
, R 11. 1.
hf. 9
.
zz.u.
if-
Versio ANTIQUA, QU
24. Memento irx in die confummationis,
& tempus retributionis in converfatione fa-
ciei.
25. Memento paupertatis in tempore abun-
dantix, & neceflitatum paupertatis in die di-
vitiarum.
26. A mane ufque ad vefperam immuta-
bitur tempus , & hxc omnia citata in oculis
Dei.
27. Homo fapiens in omnibus metuet , &
in diebus deli&orum attendet ab inertia.
28. Omnis aftutus agnofcit fapientiam,&
invenienti earn dabit confefiionem.
No
toxvlwi tcipfum ; ec. quadrant.
TC. 24. Ita Graece , exceptis his , lv vn'sfous , in diebus
;
extremoque, h. Kcnfinriy.Jiy.miai <-v ccmc?p-vpn vp^ou-sns , S3
tempus vind&a in converfione jnciei. Mf. Corb. I. hab: in
converfatione jacks ; Sangerm. ij. & S. Theod. in conver-
jione fades. ,
){. 25. Graec. Mih&u: xxipov M/.W cV 'AxipS -rxuOftory
;
irloX-'*-* >
*'-'** & Wf*<S
vnfh' <
e-
Memento tem-
poris fitmis in tempore faturitatis ; paupertatis
, j neceffi-
tatis in diebtts divitiarum. Mfs. S. Germ. I
J.
S. Theod.
5c Corb. I. ^ uccejjitatem paupertatis in die. Sec.
f. 26. In Mf. S. Ge:m.
if.
mw.atur tempus: Graece,
ftslxCarMi xxipoc , ftatimque
, g. xdvla isi TX\irxirani K/-
<>iV in ed. Compl. >l it&vlee raula e's~< , &c.
$". 27. Graec. pro in omnibus , fingulariter hab. Iviruv-
7/5 fubinde dptao/lur
,
peccatornni , loco deliciorum ; ulti-
moque , 00 xwufj.iMlx^ , . dsliSp
,
pro <i inertia. Au-
guft. Speculum Vulgatas conform ad verbum.
#, 28. Mf. S. Germ. 1
J.
Omnis aftutus agnovit , Sec.
Mf. S. Theod. cognovit; Graec. lias ivielie, siren, Sec. ut
fupia.
#. 29. Graec. piaetermittit verba media,
S3
intellexe-
runt veritatem S3 jtiftitiam ; in caeteris concordat cum Vulg.
nili quod exrrerr.o hab. dxpi&ue, , exqnifila , loco
5
^Wi-
c/'ij. In Mfs. S. Germ. 15. S. Theod. & Corb. 1. fup.
imploraverunt ,
pro impluerunt ; Gr. drd/J.&pyw.
if . 30. Mfs. S. Germ. 15. &Corb. 1. hunc praeferunt titu-
lum , DE CONTINENT/^ ANIM/E ; in Gr. fimpliciter,
'ErKFA'TElA *TX~H2. exinde ut in Vulg. exceptis
ET VlIlGATA NOST.RA.
29. Senfati in verbis & ipfi fapienter ege-'
runt: & intellexerunt veritatem 6cjuftitiam,
& impluerunt proverbia & judicia.
30. Poft concupifcentias tuas non eas, & Rtm.6.
a voluntate tua avertere.
I2
- '3-
31. Si prxftes animx tux concupifcentias
^'5- '4-
ejus , faciet te in gaudium inimicis tuis.
32. Ne cble&eris in turbis nee in modi-
cis: aflldua enim eft commiflio illorum.
33.
Ne fueris mediocris in contentione ex
fcenore , & eft tibi nihil in facculo : eris enim
invidus vita: tux.
his, ecao tcov Iftifuit w, < dejideriis tuis
,
pro a voluntate
tua. Apud Ambrof. epift. <S$.cul. 1050. c. loft concupifcen-
tias tuas non eas
, S3
a voluptate tua vetare ; nonnulli ci. dd.
avertere ; Gr. yu:h. Priori ledlioni vetare favet Cbromat.
Aquil. in Matth.
p. 985. d. alteri vero avertere Auguft.
in Spec. & 1. 10. conf. col. i86\ c. cum S. Leone, fer.
68. p. 148. at epift. 80. c. I. Leo M. hab. vetare.
-ft. j 1. Ita in Augulr. Speculo , fed abfque voce u!t.
tuis i quae etiam abeft a Mf. S. Germ. 15. Ambrcf. ep.
63. p. 1030. c. legit : Si dederts animx tua coticupifcen-
tiam,gaudio tris inimicis tuis. Chrcmat. Aquil. in Matth.
p. 983. d. Qiaa
f
dederis anima tua concv.pil'ctnuam , tra-
de! te in gaudium inimicis tuis , ^ tnvidis :111s. G.EC 'Eeir
*opn7n eys t>)
4
l
X!'
tv evfextat eeriSf/uia; vTotafJ cs eo,';(if-
fix to* i'/f-Fu*
<% Si prccftneris animx tua benepladtum ecu-
cupijeentia , ftciet te gaudium inimicorum tu&Htm,
if . 32. Graec. Mm tuppctin'c so: tcv tpvpn , y.vSs 7rp:c-
Jtific, oiyuSc^ii civile,. He ohlederis in multa epulatione , i:e-
que alligeris commiffioni ejus. Auguft. in Speculo : Kr oblec-
teris in turbis , nee immodicis deltjens. In Mf. S. Germ.
I
J.
pro affidtia enim
eft,
vitiose , adduus
eft
enim; in
Corb. I. ad duas
eft
enim.
Tfr.
l
3. Graece : Mm yi'r 7ttcx*5 iv/uCooxottoiv ex Aavats/ux ,
X) yJiv cc! eV" w fiapuwaelos' Non
fas pauper de fymbolis
comefjans ex fcenore , << nihil tibi
eft
in facculo ; ultima de-
funt. In Mfs. S. Theod. Sz S. Germ. 15. iia : non
eft
tibi nihil in feculo , &c. fed corrupre It! falior
,
pro/iji-
lo. Edit. Compl. fubdit , ecu yap e'cn'Gtws tm; tffiwi (a!ii
>a>MT05.
CAPUT XIX.
Versio antiqua, qu.*e et Vuigata nostra.
1 . x^v Perarius ebriofus non locupletabitur
:
K-J & qui ipernit modica
,
paulatim de-
cidet.
2. Vinum & mulieres apoftatare faciunt
fapientes , & arguent fenfatos
:
3
.
& qui fe jungit fornicariis , erit nequam :
putrcdo Sc vermes hxreditabunt ilium, &ex-
tolletur in exemplum majus , & toiletur de
numero anima ejus.
4.
Qui credit cito, levis corde eft, & mi-
norabitur : & qui delinquit in animam fuam
,
No
~t. 1. Itidem Graece , dempta conjunct, med. ^ In Mf.
S. Germ. 15. legitur ehriacus non ebriofus . Gelaf. 1. ep.
g. & 9. Cone. to. 4. n83.d. 1194. e. 17/ minima fper-
nit ,
paulatim decidit. Auguft. Specul. cum Chromat. Aquil.
in Matth. p. 981. d. qui modica fpernit ,
paul . decidet. Auct.
I. de ling, cleric, p. 528. qui fpernit modica
,
paulatim ca-
det.
f.i.
Ambrof. ep. 63. col. 1030. c. Vinum tftnulieres
apoftatarefaciunt etiamfapientes : & in Pf. 1 18. col. 1 167. e.
Vinum S3
mulieres faciunt apoftatare. Auguft. in Spec. Vul-
gatae accinit , niii quod extremo leg. arguunt , non arguent.
Grxc. 07m;
-,wa.Ht$ a'w&rncwj nvnr4y fequemia defunr.
#", 3. Graec. 4 xov.w/uero; -Troovxii , Tox,>'fo?tfc; tsui'
mtc; ( Ml". Alex, sucni
) J)
SXW^wte? y.Mporoy.v.ws:r dv-ror
,
<. i 4uX'i Tthfoipd ;ixp3-i'cilxf
r
d
qui jungit
fe
meretricibus
,
audacior erit: tinea
tf
vermes hareditabunt ilium,
$$
ani-
ma audax toiletur de numeri.
V. 4. Sic habet Aug. in Spec. Graece deeft to S3
">'-
ntrnbitnr ; fequhur vero ,
;L i duxplivw , s/{
4"X
W w* tmvk-
infuper habebitur.
5.
Qui gaudet iniquitate, denotabitur : 6c
qui odit correptionem , minuetur vita : & qui
odit loquacitatem
,
exftinguit malitiam.
6. Qui peccat in animam fuam
,
pcenite-
bit: & quijucundaturin malitia, denotabitur.
7.
Ne iteres verbum nequam cc durum , 6c
non minoraberis.
8. Amico & inimico noli narrare fenfum
tuum : 6c fi eft tibi delidum , noli denudare
:
9.
audiet enim te, 6c cuftodiet te , 6c qua-
T JE.
fitM(jf S3 qui peccat , in animamfuam delinquet. Mf. Germ.
15, S3
1"' delinquet in, Sec.
Tf.
J.
Graec. pro iniquitate , hab. xctp&ia , corde ; ulti-
moque t*ovr%v\ilxt xxxia , minttitw malitia
,
pro exftinguit
malitiam: his autem caret intermediis , S3 q<" "d:t iur-
reptionem , minuetur vita. Mf. S. Germ. 15. initio legit :
Qui gaudet iniquitati , cum Mf. S. Theod. 5c inf. Germ.
conrminuetur vita.
t- 6. Verfus ifte totus abefta Graeco. In Mf. S. Germ,
eft potnitebitur.
"t. 7. Graec. breviiis : Mj\.sV^e AeuTtpoocnc, ^-,ot , i. y'.r
eu i /JM hccrlwoi^'n. Nunquam iteres verbum , S3
nihil tibi
minuetur.
~. 8. Graec. ipfo initio hab. 'Ev pits* , 1 amico , non fim-
pliciter Amico ; pauloque poft deletjinjum tuum ; loco ve-
ro feq. S3 Ji
e
ft
tibi delictum , ita , *, si fan hi Qci dfJ.at.fTia. ,
etiamji non
eft
tibi peccatum.
ft. 9. Graece ifta leguntur fola xxixityipw, i etpuM^a-
T s , i) iv KKipu ftiw.Qt
" audivit enim te , S3 euftedtvit
I evil.
19. 17.
Maith.
i3. iy.
Luc. 17,
5-
3.
Jac. 3,
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XX.
V E II S I O ANTIQUA,
Q
U /E HT
VulCATA NOSTRA.
45
r
fi defendens peccatum odiet tc , & fie aderit na : & non ell: cogitatus peceatorum pruden-
tia.
20. Eft nequitia, & in ipfa exfecratio : &
eft inlipiens qui minuitur fapientia.
2.1 . Mclior eft homo, qui minuitur fapien-
tia, & deficiens fenfu in timore
,
quam qui
abundat fenfu , & tranfgreditur legem Alt'ii-
fimi.
22. Eft folertia certa , & ipfa iniqua.
23. Et eft qui emittit verbum certum enar-
rans veritatem. Eft qui nequiter humiliat fe
,
& interiora ejus plena funt dolo :
-24. & eft qui le nimium fubmittit a mul-
ta humilitate : & eft qui inclinat faciem fuam
,
tibi femper
10. Audifti verbum adversus proximum
tuum? commoriatur in te, fidens quoniam
non te dirumper.
11. A facie verbi parturit fatuus , tanquam
gemitus partus infantis.
1 2. Sagitta infixa femori carnis, fie verbum
in corde ftulti.
1
3. Corripe amicum , ne forte non intel-
lexerit , & dicat : Non feci : aut li fecerit
,
ne iterum addat facere.
1
4. Corripe proximum , ne forte non di-
xerit : & li dixerit, ne forte iteret.
1
s.
Corripe amicum : fa^pe enim fit com- & fingit fe non videre quod ignoratum eft
miftio. -25- & li ab imbecillitate virium vetetur pec-
16. Et non omni verbo credas: eft qui la- care, li invenerit tempus malefaciendi , male-
bimr lingua, fed non ex animo
17. Quis eft enim qui non deliquerit in
lingua fua ? Corripe proximum antequam
commineris.
1 8. Et da locum timori Altiftimi : quia om-
nis fapientia timor Dei, & in ilia timere
Deum , & in omni fapientia difpofitio legis.
j 9. Et non eft fapientia nequitiae difcipli-
faciet.
26.
_
Ex vifu cognofcitur vir, 6c ab occur-
fu faciei cognofcitur fenfatus.
27. Amittus corporis , & rifus dentium
,
& ingrefibs hominis enunciant de illo.
-8. Eft correptio mendax in ira contume-
liofi : & eft judicium
,
quod non probatur efle
bonum : & eft tacens , & ipfe eft prudens.
N o T M.
te , C?
i tempore odiet te.
fr. 10. Gr. delet to advershs proximum tuum ; paulo vero
poft hab. cci , tibi ,
pro in te ; ftatimque bapatt
, fide ,
non
fi-
dens; cxi. utin Vulg. AuguftiniSpec. eidem Vulg. fa vet,
nifiquod delet tuum, poft proximum : funiliter in Mfs. S.
Germ. if.
& Corb. I.
#.11. Concinit Auguft. Speculum. Grace vero ita : 'Kjo
x-pinutm tofy uAtriei /Ktfpo? , ok a-izl irpcetemn p>?*; w tik-
Ivna.' i. e. A facie verbi parturiet fatuus ,
/tent a facie in-
fantis ea qua parit.
fr. 12. Ita legit Aug. in Spec, unotamen excepto ore,
pro corde; in Graco xoma. In Mfs. Corb. I. & S. Theod.
non carnis fupra legitur , fed canis , abrasa littera in
Corb. at in Graeco oapxo; , Sec ut in Vulg.
if. 13. Grace. "Em'/ici' <p!*or ,
piMiaoTs w s'cjoihoV , a t;
JTTCMS , /xvi-iroTS irpoSif
Corripe amicum ,
neforte non fece-
rit;
tf Ji
quid fecerit , ne iterum addat. Auguft. Specul.
Vul^atac congruit , nili quod hib. fecit , loco fecerit. Mf.
Corb. I. tollit negationem ante vetbum intellexerit.
It. 14.
Similiter in Gr. prater pW , amicum, loco proxi-
mum; ultimoque, "m fti
frsvltpum . ut non iteret; edit.
Compl. leg. fup.^Wti- cum Vulg. cuifayet Aug. Specul.
if. 1
f
. Ita Aug. in Spec. Grace AiaQoM ,
calumuia ,
noa
conmsiffio.
>
tf. 16. Sic etiam in Graeco eft, dempta voce lingiui ,
pro qua ed. Compl. ponit wfw. Apud Auguft. in Spec,
eft
qui labitur in lingua fua ; in Mfs. Corb. I. & S. Theod.
eft
qui lab. lingua futi.
if. 17. Concinit Aug. Speculum : nee abfimile Grac.
eft , nili quod hab. initio , Kal t/s v'x wapmQ*' '
* 1"
!S
non peccavit ; pauloque poft addit [YV ad proximum. Mf.
S. Germ. 15. tollit in ante lingua fu.i.
f. 18. Auguft. Speculum cum Vulgata concinit. Grsec.
vero (impliciter habet : K\ Ao; towcc yiftce 'T^iVif
-
iracx,
toyla ipoCoe Kvpix, K) Iviratn oopla fttiwQic. yofitt. Et da lo-
cum legi Altilfimi f omnis fapientia timor Domini , tf
in om-
ni fapientia efflllio legis.
#. 10. Graec. loco cogitattis , hab. c'W^WiJ, ubi confi-
T!f ey.fx/xt
Hum; c.et. ut in Lat. flip. Apud Aut. op. imp. in Matth.
hom. 17. p. 89. c.Sapientia impiorum nequitia fcientia
eft.
t. 20. Eadem funt in Grsco
, pr*ter nominat. u7;i ,
ipfa, pro in ipfa. In Mf. S. Germ. 15. Et nequitia, $ ip-
la exfecratio : &
non
eft infipiens qui minuetur. In Mf. S.
Theud.
Eft
prudentia nequitia,
5 in ipfa exfecratio, &c.
if. IX. Itidem in Aug. Speculo , excepto verbo deficit,
pro minuitur ; in Mf. S. Germ. ij. dtfecit ; in Corb. I.
& S. Theod. deficit. Grsece iimpliciter : Kpn-rloiy mla+ii-
roc, vi Qvytci epipc&oc,, mpiojtucm u Ipfonai, k, Txcau!iwy y't,-
/j.cv Melior
eft
qui minuitur
fenfu in timote , quam qui abun-
dat
fenfu , $ tranfgreditur legem : ed. Compl. fubdit T-^.o-
t.
ir. 22. Grsece otzpi&'c,, exquijita, pro certa.
if. 25. In Gr. ita: Kal IVi Sixs-ptfur
x*?"
x.p<Ha. F-ri Aoniptuofittoc, , cvfmx.wpac /ui^ff-yia , k, to. bi]o\
iv% TTMpviC, i\'ave. Et
eft
pervertens gratiam ad c'ftendendum
judicium.
Eft
nequiter agens
, qui fe humiliat nigredifie
, j
in juis interioribus
eft
plentis dolo. Ap. Ambrof. epift. 2.
col.
758. f.
Eft
qui nequiter humiliat
fe , Sec. ut in VuliT.
t. 24. In Mfs. S. Germ. 15. S. Theod. & Corb. x.&
eft ju
ft
us
,
qui
fe
nimium & tft juftus , qui inclinat
fa-
ciem
, $fingit , &c. In Graxo breviiis : cufnupuy irpi^a^acr
,
x. e/spoxwpwr rail w eircytuS , irpotpS^M Q-' inclinans
faciem , $
femifurdus : ubi non ftterit agnitus , anticipabit
te.
t.
2J.
Itidem Gra:ce
,
praeter vetbum malefaciendi
,
quod deeft.
jt. %6. Sic etiam in Gtacco , excepto fut. duplici s'-s;-
rvtv&wcslui , cognojeetur , loco praf. dupl. cognofcitur.
if. 27. Grace. Stowc^s; VApc; ,K) -/i\u<; KcvTur , i, ph-
/hxtk.
>v9"f
wot<( clvayfeiAi tx iripl durv' i. e. Amitlus 'jiri,
^
rifus dentium,
tf g'effus hominis renuntiant de illo. S. Pau-
lln. ep. 42. p. 256. b. Sermo viri indicat de illo.
if. 28. Mfs. S. Germ.
IJ. & Corb. I. ferunt indicium,
non judicium. Grace haec tantiim leguntur : *Esiv easfxes ,
o? ax. tsivupxh" Kj f( ;aiCTa/ ,
>"i
oiuToi ppo'vt/uo;.
Eft
correp-
tio
,
qua non
eft
decora : & eft
xacens
, tf ipfe prudens.
CAPUT XX.
VERSIO ANTIQUA, QU ET VuLGATA NOSTRA.
2. Conci
venculam :
3
. /^\
Uam bonum eft arguere
,
quam irafci , 2. Concupifcentia fpadonisdevirginabit ju- lfi. 30. 21.
V-4. c5c confitentem in oratione non pro-
hibere
!
N o T JE.
#. 1. Grace, extremo habet : i i ax&Mfytiiioe, , d'sro ;\aT-
tlisat; x.ui*v$wsltt.f
&
qui iiicifiim confitetur ,
prohibcbitur
a diminution! ; cact. ut fup. Nobil. viciftim confitetur, i. e.
qui refpondens correpf.oni jatetur ; legendum eft enim , in-
quit, arfiofiaioyvfimc, ,
quod per incuriam typographi fac-
2";. //.
turn eft arSoMyv/itvct;.
it. 2.. Ita de Graeco , excepto verbo devirginabit
, pro
quo aTrc-xap^si-woai , devirginare ; in uno ramen vetufto eft
,
tefte Nobilio, u-mismpS-^o- >
& ln M
f
s - Sangerm. ij.
& Corb. 1. devirgitw.it; Sangerm. addit ju-jenem
, non
Lll ij
4J2
LIBER. ECCLESIASTICI. Cap. XX.
VERSIO ANTIQUA, QUjE
3.
fie qui facit per vim judicium iniquum.
4.
Quam bonum eft correptum maniiefta-
re pccnitentiam ! fie enim effugies volunta-
rium peccatum.
5.
Eft tacens, qui invenitur fapiens: & eft
odibilis
,
qui procax eft ad loquendum.
6. Eft tacens non habens lenfum loque-
\x : & eft tacens fciens tempus aptum.
7.
Homo fapiens tacebit ufque ad tempus
:
lafcivus autem & imprudens non fervabunt
tempus.
8. Qui multis utitur verbis
,
lxdet animam
fuam : & qui poteftatem fibi fumit injufte
,
odietur.
9.
Eft proceftio in malis vito indifciplina-
to, & eft inventio in detrimentum.
10. Eft datum, quod non eft utile: &eft
datum , cujus retributio duplex.
11. Eft propter gloriam minoratio:& eft
qui ab humilitate levabit caput.
12. Eft qui multaredimat modico pretio,
Sc reftituens ea in feptuplum.
1
3
.
Sapiens in verbis ieipium amabilem fa-
cit : gratix autem fatuorum effundentur.
1
4. Datus inlipientis non erit utilis tibi
:
oculi enim illius feptemplices funt
:
15.
exigua dabit, & multa improperabit
:
& apertio oris illius infiammatio eft.
16. Hodie fceneratur quis, <3c crasexpetit
:
odibilis eft homo hujufmodk
No
juvenculam.
#.3. Gracce fimplkiter : i-ruc, itoiav h
la XflftXTK.
fr. 4.
Hie verfus totus abeft a Graeco.
^.
j.
Eadcm funt in Graeco, piaster hoc ult. Vo tca-
mz jiMrc; , ex tnulta loqiiautate , loco qui procax
efl
adlo-
quendum.
tf.6.
G: see pro his, non habeas fenfum loquela , legitur,
* 7 h/j' dTt'aifiw , non enim habet refponjum ; eiitemo
vero tollitur upturn; cast, ut in Vulgata. Mfs. S. Germ.
If.
& Corb. I. ferunt :
Efl
autem tacens
tf
e
ft
"teens
fciens tempus apti temporis : iimiliter in Mf. S. Theod. tem-
pus apti temporis.
#.
7. Ad veibum e Graeco
,
praeter hoc , non fervabunt ,
pro quo v-osspCucslat , tranfgredtetur. Item apud Ambr. 1.
I. de off. col. 3. d. Homo fapiens tacebit ufque ad tempus.
f 8. Mf. S. Germ. 1
J.
hab. Ixdit , & ini.
fibi ajfnmit ;
Corb. I.& S. Theod. -paiuet
fibi
ajfumit , cum Aug. Spec,
at in Graeco fie
:"0
xhwdt
>
oi* *o~i<i> , jzJ e>.v/_,1jn(ijai' ij
:Vjtsia&
/
|
1
'
' jWWc9"M5ETa/. Qtti abundat fermone , in abo-
miuatione erit : 5' qui poteftatem fibi fumit , odietur.
if. 9.
Grsec. initio hab. 'Es-// ivailx , adlitt.
Efl profpe-
rttm iter; pau!6 vero poft delet vocem indifciplinato ; cast,
ut in Vulg. Compl. add. d/j.xoru>.S.
if. 10. lta in Graeco, prater hoc, MicilssMi 0:, erit
Hide tibi , loco
efl
utile. In Mf. S. Germ. I
J.
Eft
datus, qui
non Jit utilis : 5 eft
datus , &c. Gr. utrobiqueJV' /0/;.
"#.
II. Id unum variat Graece, videlicet aor.npt , levavit,
pro fut. levabit. Mf. S. Germ. 15. hab. levavit; S. Theod.
> qui ab humilit. levavit , 8cc.
if. 12. Graece d;:fiZ,ai, emat, pro redimat ; caet. ut in.
Lat. fup. fubinde in Mf. S. Theod. $ eft
reftituens , <5cc.
if. 13. Groec. lingularitei hab. cV 701 , non pluraliter
in verbis ; exir.de irciici , faciei , wonfacit ; cast, ut in Vtilg.
Mf. Alex, cum ed. Compl. In Myotc ; Auguft. Spec, in ver-
bis atnab. facit.
if. 14. Sic eft in Graeco
,
pixter hoc ultimum , aW hoi
irchm ,
pro uno nutlti , loco feptemplices funt; in Mf. S.
Germ, lf.feptiplices funt. Mf. S. Theod. initio hab. Da-
tum infipieutis non erit utile tibi ; Gr. fiQie, , &c.
t. 15. Pofterior fententia fie variat Grasce :
aVSj
Ti s-o'jua <xv% us YMfii, , $$
aperiet os ftinm ficut prxco : prior
ut in Vulg.
if. 16. Ita in Graeco , exceptis his, Aaw:?..... wrii^i,
fasnerabitur
repetet, detrafta vocuUi quis , cum feq.
f/?. In Mfs. S. Germ. I
J.
& S. Theod. Hodiefcenerat quis...
odibilis homo hnjufmodi. Apud Ambrof. 1. de Tob. c.
12. col. 604. a. Qui hodie fcenerat , $
en; expetit : odi-
bilis homo hujufmodi.
f. 17. Grsec. M/>S s'f"' Ov'/C
"'^f/C^ f*" f''''
?! > k'*
et Vulgata nostra.
1
7. Fatuo non erit amicus , & non erit gra-
tia bonis illius :
1 8. qui enim edunt panem illius, falfac lin-
gua: funt. Quoties, & quanti irridebunt etim ?
1
9. Neque enim quod habendum erat , di-
reclo fenfu diftribuit : Iimiliter 5c quod non
erat habendum.
zo. Lapfus falfae lingua:
,
quafi qui in pavi-
mento cadens : fie cafus malorum feftinanter
veniet.
z i . Homo acharis quafi fabula vana , in ore
indifciplinatorum afiidua erit.
zz. Ex ore fatui reprobabitur parabola :
non enim dicit illam in tempore fuo.
jz.3. Eft qui vetatur peccare pra: inopia , <5c
in requie fua ftimulabitur.
24.
Eft qui perdet animam fuam pra: con-
fiifione , & ab imprudenti perfona perdet earn
:
perfonx autem acceptione perdet fe.
25. Eft qui pra: confiifione promittit ami-
co, & lucratus eft eum inimicum gratis.
26. Opprobrium nequam in homine men-
dacium , & in ore indifciplinatorum aflxdue
erit.
zy. Potior fur quam aftiduitas viri menda-
cis : perditionem autem ambo hxreditabunt.
28. Mores hominum mendacium line ho-
nore : Sc confufio illorum cum ipiis fine inter-
miflione.
t yc.
tsi
x'5
Twij dyaQoT? pit. Stultus dicet: Hon
eft
mihs ami-
cus , $$
non
efl
gratia bonis meis.
if. 18. A Gr. abeft enim; loco vero illius, habetur ^J",
meum; deinde ipxvMt yiaasn ,pravi lingua, loco
falfx lingua
funt ; (.aetera ut fupra. In Mf. S. Theod. pariter
,
qui edunt
,
abfque med. enim; & in Sangerm. iy. falji lingua funt.
t. 19. Haec tota praetermittuntur in Graeco edit. Rom.
In ed. tamen Compl. leguntur feqq. Oi^te
ykf
to IWw^
li/
of^n xiStuQi t'lMpf
J,
to /in txciv '/*o!u( oiXixfc^y du-
ra.
7?. 20. Grsc.'0M'<3~^a aVo e^ufm;, /uk/ahU V ~i%us-
Qvi' xtuS, &c. Lapfus a pavimemo , magis quam k lingua :
jic , Sec. ut in Vulg. Mfs. S. Germ. ij. & S. Theod
quafi
qui pavimemo cadens : nam
{$
jic cafus malor.feflin.
vetiient. Item in Corb. I. deeft:?;, ante pavimento ; in Aug.
Spec, fie , de pavimento cadens , &c.
t. 21. Ad verbum e Grxco , excepto ifto,
quafifibu-
la vana, pro quo ^t/'Go; cix..i$i , fabula intemprfliva. Aug.
in Spec. Vulgata; accinit, nifi quod habet, difciplinato-
rum;s.i in Gr. conftanter daouSsuluv, vel ut in ed. Aid.
dsra-Ueura. In Mf. Corb. I. legitur : Homo ingratus
,
acharis , &c. In Mf. S. Theod. Homo ingratus
quafi fabu-
la vana
, $$ W "re , &c.
V. 22. Concinit Aug. Speculum : necabfimile Graecum
eft, nili quod habet iiitn , dicet ; ultimoque dvry; , ejus.
if. 23. Sic eft in Graeco, praepofito uno tr' , non , viv-
bo ftimulabitur. In Mfs. S. Theod. S. Germ. 15. & Corb.
I. legitur ab inopia, e Gr. dtno sWsi'as.
$. 24. Aug. in Spec, legit ,
Eft
qui perdit animam , Sec.
cum Mfs. S. Germ. 15. & Corb. 1. Itidem Gracce cum
feqq. excipienda tamen ultima ifta : perfona autem ac-
ceptione perdet fe , quae a Graeco abfunt.
t.
2J.
Ita legit Aug. in Spec. Grace:"Es-;
x*"
"'
^Ji<iv,c, tircr/ftM/ttroq ipi'.\a>,j, cxtmomts dvlir i
X$pir Jxf'i/.
InMf. S. Germ.
i$.Eft
qui pra confuf. promittat, &c.
Tf. 26. Sic efl in Aug. Speculo : nee difflmiliter in Grse
co , detraito med. i^. In Mf. S, Theod. addkur enim ,
poft opprobrium.
"t. 27. Ita Aug. in Speculo. Sic etiam in Graeco, nili
excipiatur hoc , o' irA(MyJ,ut i/SviXti , ajjidutts in menda-
cio , loco ajfiduitas viri mendacis. Mfs. S. Germ. iy. 9c
Corb. 1. initio habent : Potins furem ; Mf. S. Theod. Po-
tirts fur eft
; Gr. Atftroy x^eVtx; , &c.
tf. 28. Graec. 'W'y.zo.v&funVi -{tvJSi aTi,u'ix'
g,
11 cti%m
a'fT? jMst' dum hA.iMX^S'
^os hominis mendacis inhcnora-
tio : [<j confufio ejus cum ipfo fine
intermijjione. Similiter
habet Aug. in Spec. ? conjufio illius cum ipfo; quamvis
initio legerit : Moris hominum mendacium , &c. Itidem in
Mf. S. Gsrm. rj.
LIBER ECCLESIASTICI.
VeRSIO ANTIOUA, QVM E T VuLGATA
Cap.
XXI.
453
ANTiQUA,
Q
U .11
a$. Sapiens in verbis producet feipfum , 6c
homo prudens placebit magnatis.
30. Qui operator terram iuam
,
inaltabit
acervum frugum : & qui operatur juftitiam
,
ipfe exaltabirur : qui veto placet magnatis , ef-
fugiet iniquirarem
T.xod.
z?.8.
Dealer.
16. 19.
Xenia & dona excaxant oculos judi
NoTf
ET VUJ.GATA
NOSTRA.
cum
, & quafi mutus in ore avenit correp-
tiones eorum.
32. Sapientia abfeonfa & thefaurus invifus ; inf. 41.
17.
qua: utilitas in utnfque?
7 3 .
Melior eft qui celat infipiemiam fuam
,
quam homo qui abfcondk fapientiam fuam.
Tfr. 29. In Mfs. S. Germ. ij. & Coib. 1. hie praemit-
titur tirulus : VERBUM PA RABOLARUM ; turn fequitur,
Sapiens in verbis, &c. In Grseco pariter , AO'rOI nA-
PAB OA~f! N ; reliqua ut in Vulg.
#. 30. In Grseco haec fola : 'O e pfrJt'ftmc, ywy ( Compl.
add. at
1
/ ) xwl/uxi hiftcDviciy ai/Ti(* h.j o aftex.M /ur'/is'a.aiv
,
f^iMtQiTcti dJ*ua'a.v' Qjti operatur terrain, inaltabit acervtim
fuum : ccj qui placet magnatis , e.xpiabit iniquitatem . Mfs.
Germ. iy. & S. Theod. hab. acervum fruiluum.
it. 31. Concordat Auguft. Speculum. Grace, vero loco
judicium , legit oopac , fapientum 1 dcinde iic : i^ wc. (pi-
/j.'jt; a/ sonu.1i etverpiisi
htyfa'i' ? /icut frtnum in ore
overturn increpatienes
; ed. Compl.
eteyyfi i
Ml. S. Theod.
correptionem eorum.
Tt. 32. ha in Aug. Speculo , cui confonat Grsecum.
t. 33. Eadem funt in Grseco, nifi quod ponitur i'ripv
-,3-05
,
homo
, tam ante qui celat
, quam ante qui abfcon'dii.
In Auguft. Speculo: Melior
eft
in bominibus qui abjeondit
injip. fuam, quam qui abfeondit , &c. In Mf. S. Germ.
I
5.
Melius in bominibus qui abfeondent injip.
fuam ,
quam
qui abfeondunt
, &c.
CAPUT
XXI.
VERSIO ANTIQUA, QU ET VuiGATA
NOSTRA.
i.
"O
Hi peccafti ? non adjicias iterum
:
fed
& 8. Notus a longe potens lin-ua audaci : &
JC de priftinis deprecare ut tibi dimittan- fenfatus fcit labi ie ab ipfo.

9
.
Qui ardificat domum fuam impendiis alie-
nis, quafi qui colligit lapides fuos in hieme.
io. Stiipa collecia fynagoga
peccantium
,
& coniummatio lllorum flamma ignis.
1 1
.
Via peccantium
complanata
lapidibus,
&
in hne lllorum inferi , & tenebrx
, & poena;.
12. Qui cuftodit juftitiam,
continebit fen-
fum ejus.
13. Confummatio
timoris Dei , fapientia
& fenfus.
14. Non erudietur
,
qui non eft fapiens in
tur.
2. Quafi a facie colubri fuge peccata : & fi
accefferis ad ilia
,
fufcipient re.
3.
Dentes leonis, dentes ejus , interfkien-
tes animas hominum.
4.
Quafi rhomphxa bis acuta omnis ini-
quitas
,
plagae illius non eft fanitas.
5.
Objurgatio & injuria: annullabunt fub-
ftantiam : & domus qua: nimis locuples eft
,
annullabitur fuperbia : fie fubftantia fuperbi
eradicabitur.
6. Deprecatio pauperis ex ore ufque ad au- bono.
res ejus perveniet
, & judicium feftinato adve-
1 5 . Eft autem fapientia
,
qua: abundat in ma-
niet illi. Io & non eft fenfus ubi eft amaritudo.
7.
Qui odit correptionem
,
veftigium* eft 16. Scientia fapientis
tanquam inundatio
peccatoris:& qui timet Deum,convertetur ad abundabit, & confilium
illius iicut fons vixx
cor fuum. permanet.
NoT.
tf. 1. Auguft. 1. 21. de civit. Dei , c. 27. to. 7. 6ji.
b. Tili peccafti ? ne adjicias iterum : ) de prateritis deprec.
ut dimittautur tibi: ejufdem Specul. Jed
tf
de prateritis...
ut tibi remittantur. Fulgent, epift. 7. p. 192. Tili peccafti?
fie adjic. iterum : fed >
de prxteritis deprec. ut tibi dimit-
tautur : ira rurfum 1. 1. derem. pecc. c. 27. p. 381. ex-
cepto uno de priftinis. Similiter habet Vict. Tun. I. de
poenit.
p. 603. e. Csefar. vero Arelat. hom. 16. Tili pec-
cafti ? quiefce , 0 adjic. iterum :fed
tf
de priftinis deprec.
ut tibi remittantur : Mf. Sangerm. I
J.
ut tibi remittalitr.
Greece : TiMU/ \f/jia.p%c, , ,mm... j
tts/Ji iar -Kpinivay W
/'-
tiHTf' fequentia defunt.
"t. z. Sic habet Aug. in Spec, cum Fulg. 1. 1. de rem.
pecc. c. 27. p. 381. Grxce, loco peccata , eft diro djunp-
t/$ , / pecc.ito ; mox ita , ear -/o.f irpochjj >)? , dXytfral of
Ji
enim accefferis , mordebit te. Ed. Compl. irpaieh^ns dv-
I'l'l > i':Zf.T.i 01.
Hr. 3. Concinit Auguft. Speculum una cum Gr. Apud
Fulg. vero 1. de rem. pecc. c. 27. p. 381. lie : Et qua-
ji dentes leonis in vorando , iuierflcient te.
tf. 4. Ita in Aug. Speculo, &Grasco.
Tlr.
J.
InGr. breviiis : KarocaMynoc,
, tiCcK epuftamt
TZnW fc/eo; o:')tcc vvipvtpxvv
if.una><$-viGeTCLi' Veheniens objur-
gatio 1$ comumclta annullabunt fubftantiam : jic domus
fu-
perbi vaftabitur. In Mf. S. Germ.
if. CatapleBatio
& in-
juria adnullabunt fubftantiam : Jic fit bftantta fuperbia era-
dicabitur.
tf . 6. A Gneco abeft to perveniet ; turn fequitur : H to
y.fiftz hvth %-f.TO. cisMivy ff/jrai,
&
judicium ejus
feftina-
to venit. Mf. S. Germ.
If.
loco perveniet , leg. vemet. Iti-
dem Corb. r.tollit tamen ejus
, poft aures.
ir. 7. Eadem leguntur Grxce, exceptis his duobus , it
Yx*< > *" veftigin , loco veftigium efl ; ultimoque hi KccpAlct , in
torde
, loco ad cor Jitiitn : ed. Compl. hab. ct xctooXl* V-
ti. Aug. in Spec, nil diftert a Vulg.
ir. 8. Grasc. hab. -j^osi) , in lingua , abfque adje<5h
audacij. loco verb feqq.
$ finfatus , &c. lie : i /
"
rcfa&y
ciAer cv tw o'?,i&a,!v;iy ciiniv , fenfatus autem novit ciim ti-
le labitur.
t. 9.
Sic eft in Grseco ."excep'tis his, a/
xp
v/*a<sty , in
pecuniis
, pro impendiis ; ultimoque , ei$
X-'H-u>.
, in hie-
mem. Mf. Germ.
if.
habet, quaji qui colligat ; Gr. ; 9
cuyccyotiy.
t. 10. Ita legit Fulg. 1. 1. de remiiT. pecc. c. 2-.
p.
381. nee refragatur Crasc. niii quod hab. aro/nay , iimpto,
rum
, loco peccantium.
#_
11. Siceft in Grseco
, prauer hare ult. i. *ri%i7ci
etvry; fcifjop; afx , 5
in noviffimo illiusfovea ivferni', loco
&
infine ilhrum inferi , # ttntbrx
, tf
poena ; in Mf. S,
Germ.
IJ. tf
poena. Corb. 1. leg.- fup, complantata lapi-
dibus; fie etiam in Aug. Speculo : item in Ml'. S. Theod.
cum hoc fubfeq.
tf
in
finem ; In Gr.
ufiaiicftfw U ^W.
Apud Fulg. 1. 1. de rem. pecc. c. 27. p. j8i. Via pec-
cantium plena offenjis , # in
fine illorum
, &c. ut in Vulg.
Tt. 1 2. Grace, locojuftitiam, habet yo/^oy , legem ; dein y.a-
rax.pxler, continet, &c. ut fup. Aug. Spec. Vulgate confonar.
^ir.
13. Grace, initio ipfo hab. Kui'; extremo vero delec.
to
Cf fenfus. Auguft. Speculum Vulgarac congruit.
t. 14. ItaGraece, fi excipiatur vox ult. zar^-,^, aftu-
ttts , loco fapiens in bono.
t. iy. In Mfs. S. Theod. S. Germ. iy. & Corb. 1.7.
fipieutia eft, non fapientia ; ultimcque in Sangerm. & S.
Theod. ubi abundat amaritudo. In Grseco h*c leguntur
fola
: Er/ irayipylec -indvytcct aix.plar ,
Eft
ajlutta multipli-
cans amaritudmem.
\
*
"t. 16. Itidem Gra;ce, detradto ult. verbo permanet.
Aucl. 1. de XLii. manf. ap. Ambr. col. 16. d. fie legit :
Cognitio fapientis tanq. inundatio abundabit , > conjil. il-
liusJicutfuns punts vita
,
quod cuftodit a tnalo. In ed. etiam
Compl.
a's 7rn-/]| Vm ??.
Sup. 16.
7.
454
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXII.
ET VuiGATA NOSTRA.
.24. Ornamentum aureum prudenti do&ri
Versio antiqua, qv je
1
7. Cor fatui quafi vas confractum , & om-
nem fapientiam non tene'oit.
1 8. Verbum fapiens quodcunquc audierit
fcius, laudabit, & ad fe adjiciet : audivit luxu-
riofus , & difplicebit illi , & projiciet illud pott
doriiim fuum.
1 9. Narratio fatui quafi farcina in via : nam
in labiis fenfati invemetur gratia.
20. Os prudentis quaeritur in ecclefia
,
&
verba illius cogitabunt in cordibus fuis.^
zi. Tanquam domus exterminata, lie fa-
tuo fapientia : & icientia infenfati inenarra-
bilia verba.
22. Compedes in pedibns , ftulto doftrina
,
& quafi vincula manuum fuper manum dex-
tram.
23.
Fatuus in rifu exaltat vocem fuam : vir
autem fapiens vix tacite ridebit.
N o
tf. 17. Graec. initio hab. tsjXMTCt , interiora , non cor ;
Sc poft paulo
, y/aw ,fcientiam , nonfapientiam ; caet. ut in
Vulg.
tf. 18. Mf. S. Theod. non quodennque fert , fed qticd
cum ; Graec.
li>-,Ji;
pauloque port Gi. jungir duso/ ,
il-
iud , verbo laudabit ; fubinde pro difplicebit , & projiciet
,
hab. dyripaer thrsf'pe-tytr , difplicuit projecil ; caet.
ad verbum ut fup. Auguft. Speculum nil dlffert a Vulg.
nifi quod legit, aitdiet Irtxuriofus. In Mf. Corb. I. loco
fcius, eft infcius ; at in Gr. s-/ri$Y/j.air. ApudRufin.l. 2.
de bened. Patr.
p. 24. a. lie: Sapiens audiens verbum col-
laudat , tf
adjiciet ad illud.
tf . 19, Ad verbum e Gr. praeter ri nam in labiis
,
pro
quo itai Je
x
'';^S>
'" Mio autem. Auguft. Speculum cum
Vulg. concinit.
tf
. 20. Grace, hab. ^MTM^-HSSTOti ,
qnxretur ; extremoque ,
J]ianiiQ-imrou cV x.e>.f.&i'u , cogitabit m corde ; caet. ut in Vulg.
Mf. Alex, cum Compl. Ai*H&fT<
Auguft. Speculum
nil diiciepat a Vulg.
tf. 21. Eadem leguntur Graece , nifi excipiatur verbum
efcs^V; > loco inci.arrabilta ; Nobil. vertit, non veftiga-
bilia.
tf. 22. Concinit Auguft. Speculum : nee refragatur
Graec. nifi quod legit num. plurali ica-rci; ,
pro fingul.
ftulto; Compl. droirv. Mf. Corb. I. extreme, hab. fuper
manum dextera.
tf . 23. Sic eft in Graeco , nifi quod pro fapiens , legi-
tur -iranif ya , ajlutits ; & in fine , /mAtzci ,
fubridebit. Au-
guft. Speculum Vulgar congruir. Mfs.S. Theod. S. Germ.
I
J.
& Corb. I. fcribunt , inaltat , noli exaltat; Gr. oav-
#.24. Itidem Graece, pofito uno uc, ftcut , ante or-
na, & quafi brachiale in brachiodextro.
25.
Pes fatui facilis in domum proximi : &
homo peritus confundetur a perfona potentis.
26. Stultus a feneftra refpiciet in domum
:
vir autem eruditus foris ftabit.
27. Stultitia hominis aufcultare per oftium
:
& prudens gravabitur contumelia.
28. Labia imprudentium fiulta narrabunt:
verba autem prudentium , ftatera pondera-
buntur.
29.
In ore fatuorum cor illorum : & in cor-
de fapientium os illorum.
30.
Dum maledicit impius diabolum,ma-
ledicit ipfe animam fuam.
3
1
.
Sufurro coinquinabit animam fuam , &
in omnibus odietur : & qui cum eo manlerit
,
odiofus erit : tacitus & fenfatus honorabitur.
T .
namentum. Auguft. Speculum convenir cum Vulg.
tf. 25. Grace loco facilis , habetur tcs^i'; , velox ; de-
lentur autem voces proximi, & potentis ; cetera quadrant.
Apud Ambrof. 1. de exhort, virg. col. 296. f. fie : Pes
enim fatui facilis in domum proximi: qui autem fapiens
eft , verecundatur. In Mf. S. Theod. homo imperitus con-
fundetur.
tf . 26. Ira Graece , exceptis his duobus , Eupote ,
jantta
,
pro feneftra ; & 7rfy.i/'';j7<| , rejpicit
,
pro refpiciet.
tf. 27. Similiter in Graeco, nifi excipiatur vox i.daai-
Stvisia. , mfcitia , imperitia , pro ftultilia. Ml. S. Germ. I
J.
hab. Stultitiam hominis attdire per oftium.
tf. 28. Graec. loco prioris fententiae habet: Xei'mi c'.w:-
rp!vr in ts?7oi5 ,a.fvvMz!ai , Labia alienorum in his gratia-
buntur ; reliqua ut in Vulg. Chromat. Aquil. in Matt.
p.
982. d. legit : Labia imprttdentium ftitlta narrabunt:
tf
ftatera appenditur verbum prudentis.
t- 19. Ita legit Aug. in Speculo. Hilar, in Pf. yi. n.
7. col. 72. e. Sc inf. In ore fttiltorum cor eorttm
eft.
Ita
quoque in Grasco ; fequitur vero : jcorpd\i'a JVs cctpuir , &c.
ccr autem fapientum , &c. led in Compl. St xxpoVia
.C'.pxy , &C.
y? . jo. Sic eft in Gr. ur & ap. Auguft. in Speculo. In
Mi. S. Theod. impius diabolo.
"T. 51. Multo pauciora in Graeco , nempe : t-UMjvi n'r
fttrro coinquinat animam fuam , tf
in cohabitatione odietur;
reliqua defunt. In Mf. S. Germ. 1
J.
legitur fujitrrio ;
fubinde cum in ipfo, turn in Mfs. S. Theod. & Corb. 1.
deefr cum eo , ante verbum manfent : deeft pariter in Aug.
Speculo.
CAPUT XXII.
VERSfO ANTIQUA, QUjE
t . T N lapide luteo lap'idatus eft piger , & om-
i- nes loquentur fuper afpernationem illius.
2., De ftercore bourn lapidatus eft piger : Sc
omnis, qui tetigerit eum
v
excutiet manus.
3.
Contufio patris eft de tilio indifciplina-
to : filia autem in deminoratione fiet.
4.
Filia prudens haereditas viro fuo : nam
qux confimdit
y
in contumeliam fit geni-
No
.tf. 1. Sic apud Auguft. in Sp:c. Graece vero ita : Al-
(iw vp^ccMafiiia cvrei.;'t,
C
TM Ir.rAjli , *. ira'i iMvSAil i-ni
ff
kxin'ia wnv. Lapidi confpurcato comparatuf
eft
piger
, tf
om-
nis exfibilabit in igneminiam iliuts.
f. 2.. Grsc. B5*i't&) x.tij}f>i'j.y { Mf. Alex. y.;c-p/w
_) v-
St'erceri bourn de fterqttiliniis canpar.uus
eft
piger : omnis qui
t'tlt 1 illud, ixcmiet mahum.
>'-.
5.
Coucfnit Gric. nifi quod hab. in fine, y/rcrw,
fit , non_/jff; & fup. , cV -jtn''M c-.-nzuAsv-x , loco de filio
iri.lifcipljnato ,
quod'idem valet. Mfs. S. Germ. 1 f . & Corb;
I. ferunt , in filia
autem in, &c. Mf. S. Theod. in filia
MVtcmfatita in , 6cc,
tf.4. Coaciait Auguft. Speculum : nee abfimilia in Gr^
EI VULGATA NOSTRA.
tons.
5.
Patrem & virum confundit audax, & ab
impiis non minorabitur : ab utrifque autem
inhonorabitur.
6. Mufica in luctu importuna narratio :
flagella & dodrina in omni tempore fapien-
tia.
7.
Qui docet fatuum
,
quafi qui congkninat
T M.
exceptis' his , xxupcyc^HCSj otiffct. axnK * hxredi'.abit virum
fuum , loco hartditas viro fuo ; deinde i.
,
pro nam ; Se.
tit
m'ttw , in triftuiam, pro in contumeliam, abfque ver-
bo fit
. Mf. Corb. I . habet , in contumelia
fit.
tf .
J.
In Graeco abeft verfic. medius , ab impiis non
minorabitur , cum feq. conjunct, autem; caetera quadrant.
Auguft. Speculum Vulgat* confonat , nifi quod hab. qujt
audax
eft , e Gr. 11 G/jautTa.
tf . 6. Ita legit Aug. in Spec, nee aliter in Graeco , ex-
cepto genir. cafu ooplac, , fapientia ,
pro nominative
fa-
pientia. Apud Audi. op. imp. in Matth. horn. 51. p. 2iy.
d. fie : doilrina
tf
flagella in omni tempore.
tf. 7. Graece deeft quafi qui. Auguft. in Spec. Vul-
gacce favet. In Mf*. S. Germ. jj. & S. Thod, guafi
ECCLESIASTICI. Cap. XXII.
ANTIGUA, QU.C E T VuLCAIA NOSTRA.
20. Coeitatus fenf.vi
455
LIBER
V ER.SIO
teftam.
8. Qui narrat verbum non audicnti
,
qua- mem non depravabatur.
fi qui excitat dormicnrem de gravi fomno. 21. Sicut pali in cxeclfi.s, & ca-menta fine
9.
turn dormiente loquitur qui enarrat itul- impcnfa polita contra faeiem vend non pur-
fa pie
"
iii omni tempore
,
Inf. 38
16.
ec in line narrationis dicit :
dcfecit enim
vi/
Gen.
10.
yo
Trov
VJ.\.
to iapientiam
Quis eft hie ?
10. Supra mortuum plora,
lux ejus : & fnpra fatuum plora
,
deficit enim
fenfus.
1 1
.
Modicum plora iupra mortuum
,
quo-
niam requievir.
1 z. Nequiilimi enim nequillima vita fuper
mortem fatui.
1
5 . Lucius mortui feptem dies : fatui autem
& impii , omnes dies vita: illorum.
1
4. Cum ftulto ne multum loquaris , &
cum infenlato ne abieris.
1
5. Serva te ab illo , at non moleftiam ha-
beas
,
& non coinquinaberis peccato illius.
16. Defledte ab illo, & invenies requiem,
& non acediaberis in ftultitia illius.
17. Super plumbum quid gravabitur? &
quod illi aliud nomen quam fatuus ?
1 8. Arenam, & falem , & malTam ferri fa-
cilius eft ferre, quam hominem impruden-
tem , & fatuum , & impium.
19. Loramentum
fundamento ardificii non diffolvetur : fie &
lismeum colligatum in
cor confirmatum in cogitatione confilii.
manebunt
22. fie & cor timidum in cogitatione ftul-
ti contra impetum timoris non rellllet.
23. Sicut cor trepidum in cogitatione fa-
tui
,
omni tempore non metuer , lie & qui
in prxceptis Dei permanet Temper.
24. Pungens oculum deducit lacrymas : &
qui pungit cor, profert fenfum.
25. Mittens lapidem in voiatilia, dejiciet
ilia : fie <3c qui convitiatur amico
,
.diilblvit
amicitiam. *
26. Ad amicum ctfi produxeris giadium
,
non defperes: eft enim regrefliis. Ad amicum
27. li aperueris os trifte , non timeas : eft
enim concordatio > excepto convitio , & im-
properio , & luperbia , & myfterii revelatio-
ne
, & plaga dolola : in his omnibus efiiigiet
amicus.
28. Fidem pofllde cum amico in pauper-
tate illius , ut & in bonis illius larteris.
29. In tempore tribulationis illius perma-
ne illi fidelis , ut & in hxreditate iliius co-
heres lis.
[o. Ante ignem carnini vapor, & fumus
ignis inaltatur he oc ante fanguihem male-
N o T ..
qui couglutinet , &c. in Corb. i.glutinet; Gr. tv/Mi&wv.
~t. 8. Graec. fnnpliciter hab. iifit'.pon -/.afteuSovTo. , &c.
omiffis his prioribus ,
Qui narrat verbum non audienti, qua-
Ji
qui. Auguft. in Spec, legit : Qui narrat -verbum non at-
tendenti
,
quaji qui , &C. Ita quoque eft in Mf. S. Germ.
#
. 9. Auguft. Speculum tollit voces dua? fapientiam ,
& narrationis. Graece ira : Aiwyvftsros vvsd\'.vli , o Aivyv-
/a( co; jiiufffl' H. ttsi cunetelu iptV Ti s sn >
Enarrat dormitan-
ti ,
qui enarrat flulto :
tf
in
fine
dicet : Quid
eft
? In Mf.
S. Germ. 15 qui tnttmcrat flulto : 5 in
fine
dicit:
Qjiis
efl
hie?
Jf. 10. In Auguft. Speculo utrinque deficit; ultimae-
que voci fenfus ,
praeponitur ei ; at in Graeco bis stfwmt ,
defeat , abfque medio ejus; caetera ut in Vulg. In Mf. S.
Germ. iy. bis defeat, ut in Gr. in Mf. vero S. Theod.
deficit deficit enim fenfu ; Gr. evvsetf , Mf. Alex, lun-
ar. Apud Ambr. 1. de Tob. c. 1. col. 591. b. Super mor-
tuum flora.
ir. 11. Ita de Graeco
,
praeter 1. modicum
,
pro quo
HJ itv ,j!tctindius i in Mf. Alex, 'tj'icv. Apud Aug. in Spec,
ut in Vulg.
1^. 12. Concordat Auguft. Speculum : Graece vero ita:
T? As fiKpS v&fp Qctvalov h ^coij wovupx. Fatui autem fuper
mortem vita mala.
f. I?- Auguft. in Spec, legit feptem diebus , non dies ;
cast, ut Iud. Gr. t iztx v.H'pxt ; ultimoque ohc civiv , "vitx
ejus; at in Mf. Alex. w, ut in Vulg. Mf. S. Germ.
IJ.
hab. 1$
impio , loco > impii. Auguft. q. 173. in Gen.
to. 3. 42.Z. a. Lucius morttti feptem dierttm : fatui autem
omnes digs vita ejus. Ruric. 1. a. epift. ep. 45. p. 576.
f. Ifi. apientis feptem diebus : impii vero omnes dies vi-
ta
Jr..
it. 14. Graec. Metcc appoo; (j.Vi -rrMiurrie, *.iyov , j, t/jo;
tt'ivtiltv /<ii iropiiM. Cum ftulto nc multiplices fermonem
,
2) ad infenfatum non eas. Mf. S. Germ. I
J.
Cum ftulto
non multum couloquaris,
*&.
If. Grace, loco pofteriorum
, J
non coinquinaberis
peccato illius , hab. ij /Uw ,wi(iii cV tu ;tTtvay/n du-
TK,
C
non coinquineris in concujf.one illius. Ml. S. Theod.
C?
nan inquinaveris in peccato illius. S. Gem. 15. in patlit
illius.
ir. 16. Confonat Grasc. Mf. S. Theod. hab.
$ non
acidiavcris , &c. S. Germ. iy. addit in ftultitiam illius;
Gr. *. (? fiti uttiJ'ti/ws w t% > &c.
t. 17. Itidem Graece. In Mf. S. Germ, ij.deeft^a^,
ante gravabitur.
Tf. 18. Graec. delet ultima ifta,
tf
fatuum, $ impium ;
cacc. quadrant. In Mfs. S. Germ. iy. Sc S. Theod. eft por-
lare , non
fine i in Gr. v<aettyMW.
~t. 19. Unum difcrepat a Graeco , videlicet ts in fun-
damento xdificii , pro quo habetur , 1% otK-J cy.\;v , it av<j-
cuo/uoj , in adifiaum , in concujf.one. In Mf. S. Thecd.
ita : Sicut loramentum colligatum ftndamaito xdific-.i
non diffolvitur
, Jic , &c. item in Sahgerm. 15. deeft ;;;
,
ante jundamento.
"t. 20. Mf. S. Germ. 1 y. Cogitatus
fenfati in cmr.i tem-
pore
, vel mctu non pravabitur ; Mf. S. Theod. vel mctu
non defravabitur. Graec. 'Br xctipZ t Asm acet x.apJ ia 11V pae-
pt.tvH ecti Ateuoiai evrtttcet. Intempote non metnet corfirma-
tum in cogitatione inieilcdiis.
ir.xi. Mf. S. Germ. iy. Sicut pali in eicccljis,^ c:-
menta inimpenja , &c. Alter vero S. Theod. Sicut oma-
tus arenofus in pariete
, &
ficut palea in exceljis , &c. ut
fup. Grax. 'fl; xc5,o; ^tijU^ciTo; Tei'x.tf yr?, yfcpa.-/n<; l<a\
/nersupH usi^sre/ Ka-rtrxtTi dri/tv p\i ovpoftittcast. Sicut or-
natus arenofus parietis limpidi
, pali in excelfo pojiti contra
faciem venti non permanebunt.
't. 22. Concinit Graec. nili quod initio tollit
2? S & lo-
co impetum timoris
, hab. ita.nle, ipoCx , omnem timcrem.
Ed. Aid. ipfo initio hab. xtccc ncct; Mf. vero S. Theod. in
fine , non rejiftet omni tempore.
't . 23. Hie verfus totus abeft in Graeco. Mf. S. Theod.
in principio hab. Jic ? cor.
~tr. 24. Eadem leguntur Graece ,
piaster unum fut. y.y.-
Toifi ,deducet, pro deducit; in ed. Aid. xxlxtp;: ; in Ml',
S. Germ. iy. deduceus , extremoque prefcret } Gr. ;'>.-
(paira.
T?. 2y. Auguft. Speculum ultimo hab. diffolvet amici-
tiam; caet. ut in Vulg. Auguftini Speculo Graec. fa vet ,
nili quod loco dejiciet, ponit dtzocoCu , abigit , tollitque
feq. conjunct, fie; in ed. Compl. >,?;comgsj.
T?. 26. Ita in Auguft. Speculo , licut etiam in Graeco.
~fr. 27. In Graeco delideratur vox trifte, ut & ifta con-
vitio; item inf. deeft omnibus ; ponitur vero irxq, omnis ,
ante ult. amicus ; ca?t. ut in Vulg. Auguft. in Spec, ab
eadem Vulg. nil differt. Mf. S. Germ. iy. initio hab.
fi
aperuerit os trifte; & inf. Mf. S. Theod.
efl
enim con-
cordatio ad amicum.
if. 28. Mfs. S. Germ. iy. & S. Theod. hab. Tidempof-
Jide cum proximo , &c. ita quoque eft in Graeco cum re-
liquis ; deeft ramen ibid, vox illius, poft hanc ,
partperta-
te ; & pro lateris , habetur cjuS irMSni > firnul implearis
i
led in Mf. Alex, ac ed. Compl. ;vfpa>^<;.
T. 29. Eadem funt in Graeco , exceptis vocibus , il-
lius , & fidelis, quae defunt. In Mf. S. Theod. Cc : It
in tempore tribulationis ut
htereditati illius cobares
ir. 30. Graece ifta leguntur fola : Xlpo -Trvpt;
UTflK xa-
/wVy
, j, xaweV xlvc irpe aifizrar MiJiplai,
45
6
ECCLESIASTICI.
QU."E
LIBER
Versio antiqua,
di&a , & contumelix , & minx.
31.
Amicum falutare non confundar, a fa-
cie illius non me abfcondam : & II mala mi-
hi evenerint per ilium , fuftinebo.
Cap. XXIII.
ET VULGATA NOSTRA.
32.
Omnis qui audiet , cavebit fe ab eo.
33.
Quis dabit ori meo cuftodiam, & fu
per labia mea fignaculum certum , ut nqn ca- H- 1
dam ab ipfis , & lingua mea perdat me ?
Pfahn.
Noi,
t. 31. Confonat Grxc. nifi quod pro falutare , habet
ewceaicti
,
protegere ; additque jc, poft confundar ; deletque
ulti fiiftmebo.
Ambrof. 1. 2. off. col.
79.
e. 80. e. legic :
'Amicum falutare non erubefcam , tf
a facie illius non me
turn , loco cerium ; 8c pro ab
ipfis , a.-it dvtm; , ab ilia
,
nimirura lingua; cast, ut in Vulg. Auguft. in Spec, eidem
Vulg. confonat ad verbum : at 1. de Gra. & 1. arb. to.
10.
734.
d. legit : Quis tlabit in ore meo cuftodiam , gj
abfcondam : & ft mala mihi evenerint per ilium
,
fujlineo : fnper labia mea Jignac. aflutum , ne forte cadam ab co
, $
& 1. 3. off. col. 139. c. e. Amicum falutare no? erubef
cas :
# fi
mala mihi evenerint propter amicum , fujlineo :
vide etiam 1. 1. col. 46. a. In Mfs. Sangerm. 15. & S.
Theod. Amicum falutare no confttndaris
, tf
a facie il-
lius , &c.
fr. 32. GrEec. Ila; wwv ipf*;roci cm aims.
IP. 33.
Grc. initio habet, Ti's Suati /j.oi era-i ro,a /j.x ,
&c. Oitis dabit mihi in ore meo ; fubinde 7rai^-/ot , aflu-
lingua, &c. Arabrofiut 1. de exhort, virg. col. 296. f.
297. a. Quis dabit difciplinx. met cuftodiam-, &
fupra la-
bia meaJignac. certum , ne cadam ab illis , tf
lingua mea
perdat me ? 6c in Pi. 38. col.
8J5.
f. Quis mibi dabit...
labiorum meorumfignaculum ? Auct. 1. de xlii. manl. ap.
Ambr. col. 17. e. Quis dabit mibi fuper os meum cufto-
diam,
tf
fuper labia meafignaculum? Mfs. S. Germ.
If.
& S. Theod. fignaculum certum, uti ne cadam ab ipfis.
CAPUT XXIII.
nee
Versio antiqua, qu
Omine pater , & dominator vitx mex
,
'
ne dereiinquas me in confilio eorum
:
finas me ,'cadere in illis.
Quis tuperponet in cogitatu meo flagel-
la , & in corde meo dodrinam fapientix , ut
ignorationibus eorum non parcant mihi , &
non appareant delida eorum
,
3.
& ne adincrefcant ignorantix mex, &
multiplicentut delida mea, & peccata mea
abundent , & incidam in confpedu adverfa-
riorum meorum , & gaudeat fuper me ininri-
cus meus ?
4.
Domine pater, & Deus vitx mex, ne
derelinquas me in cogitatu iliorum.
5.
Extollentiam oculorum meorum ne de-
deris mihi , & omne defiderium averte a me.
6. Aufer a me ventris concupifcentias , &
No
#. 1. A Sp:culo Auguft. abeft hoc, in confilio eorum.
In Mf. etiam S. Germ. 15. extrcmo legitur tamum : non
dereiir.quas me: ne finas me cadcre in tilos. In Ml. vero
S. Theod. ne derelinquas me in confilio iliorum : nee Jir.as
me cadere in ilia exprobrationi. Gr.cc. Vulgar;-: ccngruit
,
niii quod hab. /J.ii dpi-, fez , non finas
me ; fed Ml. Alex,
cum ed. Compl. i, fix
drpyc,.
_
f.
2. Eadem referr Aug. in Spec. Ita quoque in Gr.t-
co funt , nifi quod voci ignorationibus , id pisponitur,
sV/; <Sc loco eorum ,
ponkur^K, dempto mibi poll parcant ;
item pro appareant, lie, !ra/>i) , Nobil. pratcrmittant. Mf.
S. Theod. in principio hab. Q^is fuperponit ; & inf. non
parcat mibi. Sangerm. 15. Quis fiperponet in me in cr.gi-
tatu meo f.agella i
ultimoque , tf
no partant deliila illt-
rttm. Ambrof. in Pf. .38. col.
855. f. Quis mibi dabit co-
gitatianum mearum flagella ?
t. 3. Augufv. in Spec, initio ipfo tolik
^ , ut 8c inf.
meorum, cum feq. fuper me. Eadem quoque abfunt in Mf.
Sangerm. 15. hoc excepto
, J
adincrefcant. Graec. o^ro;
^<:i ttmQvvciHIU' paulo vero poft abeft ri &
mnltiplicentur
tleiiBa mea , necnon inf. meorum; cset. ut in Vulg. Mf.
eiiam S. Theod. toWltJiiper me
,
poft gaudeat} Gixce ta-
if. 4.
Concir.it Auguft. Speculum : fed a Giseco ab-
fuu: iir.i , v.c derclinquas me in cogitatu iliorum.
f. y.
Grscc defunt voces dua: , meorum , & om;;e ;
cset. ut in Vulg. Auguft. in Speculo ab ipfa non diffcit;
at !. de Gr. & 1. arb. to. 10.
734. f. legit : concv.pifcn-
t:am averte a me , i Gr. s-n&uniav.
t.
6. Eadem referr Auguft. in Spec, item 1. 10. conf.
to. l. iEfJ. d. leg. Aufer a me coneapifcentias ventris : iic
etiam epift. 130. to. 2. 391. a. & 1. de geft. Pelag. tq.
10. 195. e. fed hoc ult. loco addit
, ( de/iderium concti-
bititi ne apprehendaf me : & 1. de Gra. & 1. arb. to. 10.
734. f. VentrfS
appetitit
, &
conculitus ne apprehendat me.
S. Paulin. ep. ij. p. 88. a.
tf
catuufifctntia ventris non
apprehendat te. Ambrof. 1. de exhort, virg. col. 298. e.
. Aufer a me Yenf.is concnpifi.cnti.tm , Qj
conctibitus cttpid:ta-
tis ne apprehendat me. Autt. 1. de promkT. part. a. c. 8.
ET VUIGATA NOSTRA.
concubitus concupifcentix ne apprehendant
me, & animx iire\erenti & infrunitx ne tra-
das me.
7.
Doclrinam oris audite filii : & qui cui-
todierit illam, non periet labiis,nec lcanda-
lizabitur in operibus nequiffimis.
8. In vanitate Tua apprehenditur peccator
,
& luperbus & maledicus fcandalizabitur in illis.
9.
Jurationi non ailuefcat os tuum,mr.l- Exod.
tienim cafus in ilia.
2,0.7.
Nominatio \ero Dei non fit aflidua in 10.
ore tuo , & nominibus Sandotum non ad-
mifcearis: quoniam non eris immunis abeis.
1 1 . Sicut enim fervus interrogatus aflldue
,
a livore non minuitur :.fie omnis jurans, Sc
nominans , in toto a peccato non purgar
bitur.
T JE.
ap. Profp. p. 131. d. Spiritalis , inquit
, petiit auferri i.
fe
ventris concupifcintias. Chromat. Aquil. in Ma;th.
p.
985. d. Aufcr a me ventris concubitus concitpifcentiam
, $
concubitus concupifcentix non apprehendat me , f^ atlimtt ir-
reverenti {j
infrcnata ne tradideris me. Grsce hare tantum
legumur : Kotztac, cpii$, j. cvwia.Cjj.Qc: /ku xa^xxaCfrwewf
pi , i)
4
I/
X''
wtifti
W
ira-fOiitic, jK6* Ventris appetitit,
$
concubitus ne apprehendant me
, y animx irreverent! netra-
das me.
f. 7. In Mf. S. Germ.
if.
hie prajfigitur titulus , DGC-
TR1NA ORIS : hunc etiam prarfert Crxc. cum fubfe-
quentibus, nifi quod delet vocem illam, fubditque , j/
jUii a*a cV toT? yjiMW ana, non capietur in lulus
fftis\
omiflis aliis. Auguft. Speculum Vuigata? accinir
,
juncla
una voce fuis , cum labiis : item in Mf. S. Germ. I c. non
periet in labiis fnis : in Mf. S. Theod. non periet in la-
biis.
f. 8. Ita len.it Auguft. in Spec, fed a Grasco abeft t
in vanitate fua,
pro quo in ed. Compl. exftat cV if.
atSptevn/i i
utrinque vero y.a7*f<'pfnssTa< , apprebeudetur
;
&. inf. pluialiter , cxavJ'oo.iSri'taTa.i , fcandalix.abnntur.
Mf. S. Germ. 15. hab. apprehendetur Jcandaliiatbitur
in illo ; item in Mf. S. Theod. apprehendetur.
Tfr . 9. Gixce
,'
Op.LV |M ebt'enz to s"0/K cv , Jurationi nott
aljuefacias os tuum ; nee fubfequuntur alia. Apud Chro-
mat. Aquil. in Matth. p. 984. c. Jurationi non ajjitefcat
os tuum. Similiter ap. Aug. in Spec, fubnexis his : m.,1-
tus enim cafus in ilia. Ita quoque in Mf. S. Germ. ij.
& S. Theod. Apud Auct. op. imp. in Matth.
p. 67. d.
Non
affuefcas
jnramento os tuum , multus enim cafus in
illo.
t'. 10. Eadem refert Aug. in Spec, at in Gra-co paucio-
ra , nempe feqq. Kai cto/xaela n 'Ai'cs /j.it et/ttiiStni' Et
nomination! Sanili tie affuefcas.
t. 11. Ita Aug. in Speculo. Chromat. veo Aquil. in,
Matth.
p. 984. c. legit : Sicut autem fervus fiagellatus af-
fidue , /< livore non minuitur : Jic omnis jurans
, > ne-
gotiant , ,i peccato non purgabitur. Grsc. Vulgat.e confo-
nat , nili quod hub. tha-rltJimiM , mir.nc.str , ut 3c j.
4
5-53-
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXIII.
457
V F. R S I O A N T I
Q
U A
,
(,> U .<.
1 2. Vir miiltiirn jurans implcbitur iniqui-
tate , & non difcedet a domo illius plaga.
1 ;. Et li fruftraverit , delictum illius luper
ipium crit : & li diffimulavetit , delinquit du-
piiciter
:
14. & fi in vacuum juraverit, non juftifi-
cabitur : replebitur enim retributione domus
illius.
is- Eft 6: alia loquela contraria morti , non
inveniatur in hsereditate Jacob.
16. Etenim a mifericordibus omnia hccc
auferentur , & in delidis non volutabuntur.
E T VULGATA NOSTRA.
non definet donee incendat ignem.
z
..;._ Homini fornicario omnis pains dulcis,
non fatigabituc tranfgrediens ufque ad iinem.
25. Omnis homo qui tranfgreditur lechim
fuum
, conremnens in animam fiiam
,
& di
-
cens : Quis mc videt ?
26. tenebrae circumdant me , & parietes
cooperiunt me,& nemo circumfpicit mc:
quern vereor 5 deliclorum meorum non me-
morabitur Altiffimus.
2.j. Et non intelligit quoniam omnia vi-
det oculus illius
,
quoniam expellit a fe timo-
17. Indifciplinataeloquelaenonaffuefcatos rem Dei hujufmodi hominis timor, & ocu-
li hominum timentes ilium :
28. & non cognovit quoniam oculi Do-
mini multo plus lucidiores funt fuper lolem
,
circumfpicientcs omnes vias hominum, &
profundum abyffi
, & hominum corda in-
tuentes in abfeonditas partes.
2.9. Domino enim Deo antequam crea-
rentur, omnia funt agnita: fie & poft per-
feclum refpicit omnia.
30. Hie in plateis civitatis vindicabitur
,
& quafi pullus equinus fugabitur : & ubi non
fperavit , apprehendetut.
3
1
.
Et erit dedecus omnibus, eo quod non
intellexerit timorem Domini.
T JE.
tuum : eft enim in illaverbum peccati.
1 8. Memento patris & matris tua:, in me-
dio enim magnatorum confiftis
:
19. ne forte oblivifcatur te Deus inconf-
pectu illorum , & allkiuitate tua infmutus
,
improperium panaris, & maluiifes non nai-
ci, & diem nativitatis tua; maledicas.
2. Reg. 20. Homo alfuetus in verbis improperii
,
16. 7. in omnibus diebus fuis non erudietur.
2 1
.
Duo genera abundant in peccatis , &
tertium adducit iram , & perditionem.
22. Anima calida quail ignis ardens , non
exftinguetur donee aliquid giutiat
:
23. & homo nequam in ore carnis fus
,
No
leco omnis , & i\iz.7: carle , fempcr , pro in toto.
fi. ix. Accinunt Cypr. 1. 5. Tellim. p. 508. b. & Au-
gufl. iu Spec, una cum Graxo. In Ml. 5. Theod. $$ non
difcedat a domo , &c.
-fi, 15. li.a Aug. in Speculo : nee difumilia Grarc. ha-
bet
,
pr.ster ilia : ecu/ irMfjfieMW , Ji
deliquerit , loco
%)
fi fuftraverit ; ac vpiccpn , deliquit
,
pro delinquit: in Ml.
S. Germ. 15. delinquit.
fi. 14. Cypr. 1. 5. Teflimon.
p.
308.'b. Et
Ji
vaneju-
raverit , non juftifcabitur. Augufl. Speculum concordat
cum Vulg. Grace, uno tantiim ditieri , iirosyayu , obduciio-
nibus
,
pro rctributione.
fi. lj. Grxc. ' i.si \'t; Sent-rrtpfi,iZ}MfjOim bara'iu , &c.
Eft
loquela i/idfita mone ; re'.iqua ut in Vulg.
-fi. 16. Similiter in Graeco
,
prater hoc pritnum , 'Attj
~j.:p su'ceGcSV, A fits enim, loco Etenim-a mifericordibus. Mfs.
S. Gsrtn. 15. & S. Theod. extremo habent, non valuta-
bunt ; Graec. hx. tyituiiSbvaorTcu.
-fi. 17. Augufl. Speculum : Indifciplinationi non ajjicef-
cat os tuum :
eft
enim in ilia verbum peccati. Carnut. cod.
ejufd. Spec. Indifciplinate non ajjiicjcat ; Re.q\ Indifiipli-
n.i.'.i jurationi , vcl loqueLt, &c. Chromar. Aquil.in Matth.
p. 9^2. d. Indifcipli&ata loquela non ajjitefcat OS titttm :
eft
enim in Hit triftitia deliiit. Ml. S. Germ. 15. Indifci-
plinof* non adfttefc.it, &c. Mf. S. Theod. Indifciplinojk lt>-
quela , &c. Giaec. 'ATraiJ'suc!a.v occvfni /j.ii avriQiwc, to ?)/*x
oh , Sec. Indifciplinationi temerarie ne affuefacias os tuum
,
&c. ut in Vulg.
-fi. 18. Ita Aug. in Spec, nee aliud Grsec. fonar.
-fi. 19. hidem in Aug. Speculo : in Mf. S. Gerin. ij.
deed una vox Deus. Grsce ita : fal-ircr
'
eV/*6>l sW-
TTt-.y civrar
, g,
tw sfatfva c /uwpxtbn;' i. GsMiffe/^ si'^oi eyst-
n Hi > * Till' ny.spar Td ts:::t!t ov xxrctfuoyi' nequando obli-
vzoni tradaris in coufpeSu illorum
, JJ
confuetudine tua in-
fatueris ; $j
voles non tffe natus , ;$ diem nativitatis tux
maledices. Ml. S. Germ. if. ne maledicas.
fi. 20. Ita legit Aug. in Spec. Sic etiam in Giscoell,
detiacta pr^p- ! " ante verbis.
-fi. 21. Giiec. rurius delet in, ante peccatis; pauloque
poll hab. i-aruiei , adduce , abfque hoc ult.
g
ptrduto-
nem. Augufiiui Spec, nil diicrepat a Vulg.
fi. 22. Ad verbum e Grco , hoc ult. excepto , 1//-
quul giutiat, pro quo fimplicirer xxTamin, dtgltttiatur.
Mi. i. Theod. hab. aliquid deglittiat. Auguil. Speculum
Vulgatat congruir.
y.'.
2;. Ita Augufr. in Speculo. Grxce ita : " h^fonroi
-
ores it ojyari tafy-oi cilvtZ , V p.H-/r3.:'c;jt i'af ai ixxavM
xvf Homofornicarius in corpme carnis fan: , non dejinet
donee tuctnderit ignem.
fi. 24. Prior fententia Grxco confonat :
poftetior non
fatigabitHr
, &c. lie habetur , v /*i kottbcji i'af ct't tthiv-
. Mf. S. Germ. ij. non cejfabii tranj'grtdiens a ieSo
JHj.
Tom. II.
fi. 25. Concih.it Augufl. Speculum. Gr. ita :
"Artta-
<ro; Tra^Ccjit.'i' ,'cso th? xa/.ii; dura , ri'/xy tV t>7 -\v, 'a it>-
TK- Ti's /no op*; AmbroC. 1. 1. de interpel. Job ,'c. j.'co!.
627. e. Omnis homo tranfgrediens in ledo [no , contemners
,
5
dicens in anima fad
: Quis me videt? Audi. op. imp.
in Matth. hom. 41. p. 170. c. Omnis homo tranfgrediens
in letlo fuo , dicit : Qnis me videt ?
-fi.2.6. Eadem pia;lertMf. Sangerm. 1 y. cum Aug. Spec,
praeter unum verear
,
pro vereor; Gioece , t! tvhu.Gvf4.cu ;
quid vereor ? non quern ; ex:, ut in Vulg. nifi excipiatur ver-
bum lp2 , videt
, pro circumfpicit. Amur. !. de Ilaac , c.
7.
col.
3
77. a. legit : tenebra cooperiunt me
,
$
parietes circum-
dant me
, ? quis flit Ji
videt AltifRmus ? jfc Ci. interpel.
Job, c. 3. col. 627. e. tenebrx circumdant me
, 5
parie-
tes : quern vereor? & in Pf.
35.
col.
771. f. tenebrx ;pe-
riitnt me,
15
circumdant parietes : qitisf.it an videat Do-
minus? Si in Pf. 36. col.
783. c. quis fcitji videat Do-
minus? & in Pf. 118. col. 97C1. e. teneira in circuit::,
&
parietes me operiunt : peccalorum meorum non erit nie-
mor Altiffimus : Sc inf. col. 1073. )
tenebra circumdant
me , 5
parietes : quern vereor? itidem epifl. 30. col.
91 1,
a. item I. 1. off. col. I6\ a.
5
tenebra cooperiunt me
, $$
parietes : quern vereor ? & 1. I. Hexa. col. 22. d. tenebra;,
f$
parietes operiunt nos :
tf
quis fcit Ji
videbit Altiff.mtii ?
Aucl. op. imp. in Matth. hom. 41. p. 170." c. parietes,
%$ tenebra circumdant me : quern verebor ? non memorabi-
tur Altiffimus deiiilorum meorum.
-fi . 27. Augufl. Speculum : Et non intilliget quoniam
non videt oculus illius
,
quoniam exptllet a
fe
timorem Dit
,
&c. ut fup. Mf. Reg. Spec. Et non intelligit quoniam vi-
det. Mfs. S. Germ. iy. & S. Theod. ft non imelliget.
Grsce
,
pofleriora tantiim verba exllant : jtai opGsw^oi .-o-
Qpcuirw , jioSo; ecura > (j ocull hominum , timor ejus ; ca:t.
deliderantur.
fi. 28. Eadem refert Augufl. in Speculo. Vigil, autem
Tapf. 1. contra Varimad.p.
75
5".
e. lie legit : Oculi Do-
mini multo amplius lucidiores funt file, circumfpiciur.t om-
nes vias hominum , g profundum abyffi , 5 hominum cor-
da intuentur
,
5' abfeonditas partes. Mf. S. Germ. IC. in
abfeonfas partes. Grace. Vulgar* accedit, nil! quod loco
multo plit! , hab. fnvg/oT*oM'a>z , dtcies millies ; pauloque
pofl , sViSasrooe/fs, tnfpicientes
,
pro circnmfiicientes , de-
tracts his, profundum abyffi, ? hominum corda.
f. 29. Grsc. delet tc Domino enim Deo ,
prsponitque
avTO) , ei , veibo agnita; loco vei6 feqq. Jic tf poft
perfec-
tum rejpicit omnia, habet,
\n01S
5
fierce, to tumnQurou ,
Jic 2/ poftquam cotifnmmata funt.
fi. 30. Graec. caret hoc membro , C?
quafi pullus equi-
nus fugabitur. In Mf. S. Theod. deefl tantiim conjunct.
ES
; & inf. legitur_//!fr.TZ'<r.
-fi. 31. Hie verlus delideratur in Graeco. Apud Am-
brof. tamen , 1. i.off. col. 16. a. ita legitur : Et erit de-
decus, quod non intellexerit timorem Dei. Sic etiam inMf,
Mmm
Ifai. It),
if.
45
8 LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXIV.
!('(, 20.10.
Dent. 22.22.
Versio A N X I
Q
U A
,
Q U jE
52. Sic & mulicr omnis relinquens virum
fuum , & ftatuens haereditatem ex alieno matri-
monio
:
33.
primo enim in lege Altiflimi incredi-
bilis fuit : fecundo in virum fuum deliquit :
tertio inadulterio fornicataeft, & ex alio vi-
ro filios ftamit fibi.
34.
Hsec in ecclefiam adducetur, & in fi-
lios ejus refpicietur.
35.
Non tradent filii ejus radices , & rami
N o
S. Germ. iy. interpofita voce omnibus.
ir. 52. Sic eft in Graeco , detraftis tamen vocibus tri-
bus , omnis , Sifuum , &c matrimonii).
f. 33.
Gtsc. ponit $, ante voces fecundo, & tertio;
deletque ultimum Jibi ; cjetera fatis quadrant. In Mfs. S.
Germ. 15. & S. Theod.
tf
fecundo virum fuum dertli-
quit.
ir . 34.
Mf. S. Theod. hab. Uac in cccleji.i adducetur. Gr.
Autm etc ticrLMcla. i^a^wtTtu' ukimoque sntoxo&tj S"( >
vijitatio erit, pro refpicietur.
V. 35.
Graec. initio hab. Ov JliaJ'awen tic.

ifar ,
E T VULGATA NOSTRA.
ejus non dabunt fructum :
36. derelinquet in maledittum memoriam
ejus, & dedecus illius non delebitur.
37.
Et agnolcent qui derelicri funt, quo-
niam nihil melius eft quam timor Dei ; & ni-
hil dulcius
,
quam refpicere in mandatis Do-
mini.
3
8L Gloria magna eft fequi Dominum :
longitudo enim dierum afiumetur ab eo.
T IE. .
Non diffundentur in radicem ; reliqua ut in Vulg.
t. 36. Ita Graece ad verbum. Mis. S. Germ. 15. &
S. Theod. leg. derelinquent ; Nobil. relmquetur in ma-
led, memoria ejus. Gr. xttjcaetya '?> Sec.
t. 37.
Conform Graec. nifi quod extremo hab.
srgfg-
e'X-l* 1 attendere ,
loco refpicere in. Mf. S. Theod. toilic
ej} , port vocem melius.
ir. 38. Hie verfus haud fequitur in Graeco; exftat ta-
men in ed. Compl. ubi loco enim, ponitui e\i , 5c pr
affumetur , to Tr&OMtpiltirai ce , aJJ'itmi ta , &c.
CAPUT XXIV.
Versio antiqua,
q
u je et Vulgata nostra.
s
Apientia laudabit animam fuam , & in
Deo honorabitur
,
& in medio populi
bulavi
,
9. & in omni terra fteti: & in omni po-
pulo,
10. & in omni gente primatum habui:
1 1
.
& omnium excellentium & humilium
corda virtute calcavi : & in his omnibus re-
quiem quxlivi , & in harreditate Domini mo-
rabor.
\z. Tunc praecepit, & dixit mihi Creator
omnium
: & qui creavit me , requievit in ta-
bernaculo meo
,
1 3. & dixit mihi : In Jacob inhabita, & in
Ifrael hacreditare, & in elcctis meis mitte ra-
dices.
14. Ab initio, Sc ante fxcula creata fum
,
& ulque ad futurum faeculum non definam
fui gloriabitur
,
2. & in ecclefiis Altiflimi aperiet os fuum
,
& in confpecm virtutis illius gloriabitur
,
3.
& in medio populi fui exaltabitur, &
in plenitudine fancta admirabitur,
4.
& in multitudine electorum habebit lau-
dem, & inter benediftos benedicetur, dicens :
5.
Ego ex ore Altiflimi prodivi primoge-
nita ante omnem creaturam :
6. Ego feci in coelrs ut oriretur lumen in-
deficiens , & licut nebula texi omnem terram
:
7.
Ego in altiflimis habitavi , & thronus
mens in columna nubis.
8. Gyrum cceli circuivi fola , & profun-
dum abyfli penetravi , in fluctibus maris am- & in habitatione fancta coram ipfo minil-
N o T J.
cuivi
, tf
in profundnm abyfli penetravi
, # in
ftutlibus ma-
ris ambjtlavi. Vigil. Tapf. cont. Varim.
p. 730. d. fi-
militer habet , &
in prifundum abyfli penetravi ; at omit-
tic fubfeqq. Mf. S. Germ. 15. Gyrum coeli circumizifola
,
tf
in profundum g :n
fiuUibus maris amb. Itidem in
Mf. S. Theod. excepto uno circuivi. Graece : Tuocv ?an
ixumucx nam , K) hi jic&si c&varay -Trtetsiz&.TMtf e'e y.v/*aci
ba*aayu; , i, a/ -Train tm 7 , &c.
t. 9- Ita Cypr. 1. 2.'Teftim.
p, 284. c. In Gr. abeft
tantum verbum fteti. Apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varim.
p. 730. d. lie :
J
in omni terra
fteti : # in omni gente
,
Sec. ut inf.
?. 10. Concinit Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 284. c. Vigb.
veto Tapf. 1. cont. Varim.
p. 730. d. addit,
&
popult
principatum habui, Grasc.
, thst sx-rnca/uw,
i
gente
pof-
Prov.
22.
?. I. Mf. S.Germ. 15. huncpnefert titulum, SAP1EN-
TI.E LAUS : habe;ur etiam Oraece, A"lNE2I2 20-
Ol'AS, cum reliquis ; hoc tamen medium, 55
tnDeo ho-
norabitur., prorfus abeft.
fr. 2. Ita in Gr. hoc excepto fingul. in hxtocia , lc
co ^
in ecclejiis.
irt. 3- & 4- His verfibus duobus Gr*c. caret. In Mf.
S. Theod. deeft tantum////, poft vocem populi.
if. 5. Ita legit Cypr. 1. 2. Teftim. p. 284. e. cum Vi-
gil. Tapf. 1. cont. Varim. p. 730. d. Sic etiam ap. Lactam. 1.
4. Inftitut. c. 8. p. 574.
nili quod deeft vox primoge-
nila. Apud Ambrof, 1. de bened. Patr. c. 11. col.
527.
f. r.v ore Altiflimi prodivi : itidem 1. I . & 4. de fide ,
col. 466. a.
J
37. a. & 1. de Spir. S. col. 642. a. Suc-
cinit Aut. 1. de fide orthod. ap. Ambr. col.
349. a. c.
Agin, cont. Arian. p. 302. d. prsemifla fedi cum Phaebad.
tantum vocula ego. Similiter habetur Graece, nee ibi fub-
fequuntur ifta
, primegenita ante omnem creaturam.
Tt. 6. Pofteriora tantum verba exftant in Grxco , ni-
mirum
, g,
aq ^y.r^Mi x.aTix.?J.tr\ct jw. Apud Cypr. 1. 2.
Teftim. p. 284. c. omnia ut in Vulg. praeter unam vo-
culam Jicm , quae deeft. Sic e:iam apud Laftant. 1.
4.
Inftit. c. 8. p. 574.
Apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varim.
p.
730. d. ita : Egojeti ut in ccelo oriretur
tf
nebula texi,
&c. Item apud Maxim. Taurin. in homil. p. 2 j. g. Ego feci
ut oriretur in ccclo.
f. 7. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 284. c. legit : Ego in al-
tis habitavi, &c.utfupra. Similiter Ladant. 1. 4. Inftitut.
c. 8. p. 574.
cum Mf. S. Germ. ij. Vigi'.ius Tapf. l.cont.
Varim. p. 730. d. Ego in exceljis habitavi, &c. & inf.
p.
738. c. E%o fapientia habitavi in altiflimis , &c. Mf. S.
Theod. Ego in altis habito , Sec. Graec. 'EyJH l/ n'-J-H^cr;
/..Tio/Jr-jicx , &c. ut in Vulg.
#".
8. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 284. c. Gjrtim cxli cir-
t. II. Mf. S. Theod. excellentium
$
fubUmittm cor-
da i hareditate ejus morabor : fimiliter in Sangerm.
I
J.
in hareditate ejus morabor. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 284.
c.
55
omnium excellentium
tf
humilium corda propria vir-
tute calcavi : fed base totadefideranrur in Grseco : proxi-
me enim ibi fequuntur ifta : /utTci ii1-j,y tanay caa^avcir
iZjiryox , Kj It KMtfymftlq tiVo; auMgiio/Axi.
St. 12. Graec. delet to & dixit ; 8c pro ult. requievit
in tabernae. meo , hab. nxie-Travos tyy cy.yrw /an , quiefcert
fecit tabernaculttm mettm ; cast, ut in Vuig. Vigil. Tapf.
1. cont. Varim.
p. 740. e. 741. c. legit : qui genuit me-,
requievit in tab. meo.
fr. 13. Graec. toilic vocem mihi , cum his, & in elcc-
tis meis mitte radices; caet. ut in Vula;.
*>\ 14. Gr. in principio hab. n/>o t? atuio; V df/rii
c/.TiOi /Uf , Ante f.xcuhtm ab initio crtavit me; reliqua utin
Vulg. niii quod delet to futurum , ut & conjunct.
<$ ,
poft definam. In Mfs. S. Germ, j j. 8c S. Theod. Ab mi-
LIBER ECCLESIASTICI. Cap.
XXIV.
459
Versio antiqu UjG E T VULG A I A N S3 .
.
28. Memoria mea in
generationes fxcu-
lorum.
29. Qui edunt mc, adhuc efurient: & qui
bibunt me, adhuc firient.
*o. Qui audit mc, non confundetur : & qui
operantur in me, non peccabunf.
3
r
. Qui elucidant me , vitam xternam ha-
bebunt.
32. Hxc omnia liber vita?, 3c teftamenmm
Altiifimi , & agnitio veritatis.
33.
Legem mandavit Moyfes in prxceptis
1 9. Quali oliva fpeciofa in campis , & qua- juftitiarum , & hazreditatem domui Jacob , &
fi platanus exaltata fum juxta aquam in pla- Ifrael promiiliones
travi.
1
5. Et fie in Sion firmata fum, & in ci-
vitate fanditicata fimiliter requievi , & in Je-
rufalem potellas mea.
r6. Et radicavi in populo honorificato, &
in parte Dei mei hxreditas illius, & in ple-
nitudine fanftorum detentio mea.
17. Quali cedrus exaltata fum in Libano,
& quali cyprefliis in monte Sion :
18. quali palma exaltata fum in Cades, &
quali plantatio rofx in Jericho
:
teis.
2.0. Sicut cinnamomum & balfamum aro-
matizans odorem dedi : quali myrrha eleda
dedi fuavitatem odoris
:
2.1. & quali ftorax
, & galbanus , & ungu-
la, & gutta, & quafi libanus non incifus va-
34.
Pofuit David puero fuo excitare regem
ex ipfo fortifnmum , & in throno honoris le-
dentem in fempiternum.
35.
Qui implet quafi Phifonfapientiam, &
ficut Tigris in diebus novorum.
36. Qui adimplet quali Euphrates fenfum
:
e
-T r
poravi habitationem meam , &c quali baiia- qui multiplicat quali J.ordanis in ternpor
mum non miftnm odor mens. mellis.
2.2. Ego quafi terebinthus extendi ramos
meos, & rami mei honoris & gratix.
23. Ego quafi vitis fructilicavi fiiavitatem
odoris : & flores mei fructus honoris &l ho-
neftatis.
24. Ego mater pulchrx dileclionis, & ti-
mons, & agnitionis, & fanclx fpei
25. In me gratia omnis viae& veritatis
,
in
me omnis fpes vitx & virtutis.
26. Trannte ad me omnes qui concupif-
citis me, & a generationibus meis implemini
:
27. Spiritus enim mens fuper mei dukis
,
& hxteditas mea fuper mei & favum
:
ui mittit difciplinam ficut lucem , &
affiftens quafi Gehon in die vindemix.
38.
Qui perficit primus fcire ipiam, & in-
firmior non inveftigabit earn.
3
9.
A mari enim abundavk cogitatio ejus
,
& confilium illius ab abyffo magna.
40. Ego fapientia effudi flumina.
4 1
.
Ego quafi frames aqua: immenfx de flu-
vio , ego quali fluyii Dioryx , & ficut aquxduc-
tus exivi de paradifo
:
42. dixi
: Rigabo hortum meum plantatio-
num , (Sc inebriabo prati mei fruclum.
43.
Et ecce fadus eft mihi trames abun-
N O T JE.
tio ante faatlum creuta fum , &c.
~t. 1
J.
Haec fola variant Graece , $$ in eivkate
fan&sfi-
cata fimii.
requievi
,
pro quibus , In ttomi n/ara; :: ; ., a/uc/ai;
/is KKTfVafOsf , ill ctvitate dilcl'a fimiliter quiejeerc me
fe-
cit i at in ed. Compl. cV ttomi yytctCftejrn.
"Sf" _ 16. A Grxco abfunt ult. ifla : & in fhnitudinefanc-
tornm detentio mea i fupra vero loco Dei mei , (implkiter
KufiV,
Domini, abfque praeced. &.
if. 17. Sic eft in Grjeco , hoc ult. excepto , cc I'psM
'Asp/nay , in montilus Aermon ; in Mf. Alex. It "feu
~t. 18. Grxc.pro Cades , hab. ar/icthoi; , Irtt'oribus , ( ed.
Compl. VaJ'J't, al.r.'c?,-, ) deinde , & co's tpvrii &c. &
qna/i plant.?, &c. ut fup.
~~.
19. Grace, ffngularitei hab. 'xf/i'a , in campo
,
pra:-
teiniiffis his in fine, juxta aquam in plateis.
TSr. 20. Graece loco balfamum aromatiXjtns , legitur a.u-
vtd.'hafiy; wu/ixTi , afpalathus aromatum , adduurque i, ,
port: 1. dedi; est. ut in Vulg. In Mf. Sangerm. ij. i^
ajpaltum aromatiZ.ans.
Tp. 21. In Gr. multo pauciora exftant, videlicet : tie,
y^tzhQavti , K) ovui,, i
:
s"hth ,
jt, a>i mZkiH aTjtt!; awn'
i. e. ficut
galbanum
, ^ ungula
, j
gutta
, ^
q,iaji libani
vapor in taberitactilo
,
-ft . 22. Eadem kint in Graeco , rcpetita voce ji^a/c; ,
rami, port rami mei; in ed. Compl. non geminatur.
tf. 23. Ita Graece , praeter vocem ;/^i' > g'atiam , lo-
co fuavitatem odoris ; ultimoque tt?.^t% , divitiarum , loco
bonejlatis : ed. Compl. non -/agv.' habet , fed Eo'u/i'otc.
Mf. S. Theod. extremo leg.fiuSas odoris
tf
bor.ejlatis
;
Cra;ce vero conftanter , xapirc; Aoii , &c.
TpTp. 24. &
2J.
non habentur in Graeco. In Mf. S.
Germ. 1
f
. I't me gratia omnis vita , non via: A pud Cypr.
I. 2. Teftim. p. 284. e. in me omnis fpes vita
& virtutis.
Tp. 16. Grxc. n??c;>?Tf 7Tfo.c jj.1 01, &c. Accedite ad me
qui, &c. ut in Vulg. Cypr. 1. 2. Teltim. p. 284. e.
Tranjite ad me omnes qui concupi'citis me. Itidem Auct.
op. imp. in Matth. horn. 28. p. 120. e. fed proxime
addit : Spiritus nuusfufei incl dulcir, de if. feq.
Ttr. 27. Eadem funt in Orasco, praeter duo
, /nmuoev-
rov , memoria , loco fpiritns ; 8c in fine, ii?rs/>
fteMrof y.-
f?
1 fuper mellis favum : at in Mf. Alex, vitlp /utMroi; K
Kttf>!x.
Tf. 28. Deeft totus in Graeco. Mf. S. Theod. excremo
hab. in generatione faculorum.
Tom. II.
t. 29- Confonat Gra?c. ad verbum. Chromar. Aquil.
in Matth.
p. 978. h. legit : Qui me manducant, adhuc
efurient :
5
qui me bibent , adbut fitient. Mf. Curb, l.efu-
riunt , non efurient.
ir. 50. Ita Giaece. In Breviar. Mozar. ad Dom. 1.
Advent, ultimo non peccant.
TF. 31. Hie verliculus non legitur in Graeco. Ercs iar.
Moz. hab. vitam xt. pojjidebnnt.
-tf. 32. Grsece iimpiiciter : Taura vcLvla $!ms c-
.
xm; e? v^lsn. iiiec omnia liber tefiamenti Dei altsjjimi.
t. 33.
Rurfum pauciora in Gr. nerape , N:,oc , ortis-
tsi^xto Moivw; , KM^yyofj.ia.1 cvrzyw/aTt; 'laxooC Legem
,
quam mandavit Moyjes , h.xreditatem jynagogis Jacob.
f. 34. His omnibus Graecum caret. Breviar. Moz. cum
Mf. S. Theod. toilit
& , pofrfirtiJKmum.
)?.
35.
Eadem funt in Graeco. In Brer. Moz. Otti im-
plevit
quafi
Pbijon fcientiam.
if. z,6. Ita Graece , ex'cepta conjunct, i , loco qui mul-
tiplicat ; fubinde cV Hftt&eti , in diebus , pro in tempore
,
quod idem fonat.
't. 37. Concinit Graec. nifi quod pro mittit, hab.
='.:-
tpulvcci , emittit , abfque feq. ^ ajjijlens. In Mf. S. Theod.
quafi
Gyon ; deinde in Brev
r
. Moz. in diebus vindemix,
lirut in Gr.
~f. 38. Grasc. OJ ouvSTcua? Trpar^ yv&tttl otvlir , k,
tnus s%o^T05SX ifyXYi&stt avlw. Hen confummavit pri-
mus fcire illam , 13 J:c
nltimus non invefligavit earn : item
in Breviar. Moz. invejHga \
't. 39.
Itidem Grasce, Breviar. Moz. & Mf. S. Theod.
hab. confil. ti'/ius in alyjfo magna.
"t. 40. Hie veiiiculus abeft in Graeco.
#-
41. Ml. S. Theod. gi)
quafi trames aqua immenfk
defluo , ego
quafi fluvius Dorix , &c. Brev. Moz. Ego trames
aqua in meffe dtfuo , e {<>
quafifiuvius Dorix, &c. item in Ml'.
-
Sangerm.
15. quafi fluvius Dorix. Graece bieviiis de more :
Kuyco to t^iaif.ii, .-ccto TTOTUftv , >u tat uJ"payayot e*ha6oi tii
irapzJ sicov i. e. Et ego
quafifojja de fluminc ,%) ficut aju.t-
ductus exivi in paradifum.
T\ 42. Ambrof. in Pf. 43.
col. 226. a. dixi : "Rigabo
homtm meum. Graec. etiam toilit vocem plantatiemtm ; &
loco^r.ifj mei frttdum, hab.^^ ri ifC&m meum pratum i
Mfs. Corb. 1. & S. Theod. cum Breviar. Moz. farms mei
Jrutlnm.
t. 45.
Mf. S. Germ. l. Et ecce fada
efl
mihi tramii
r
Mmm ij
Joan. 6.
3 J.
Get/, z. 1 1.
Jof. 3. IJ.
460
LIBER
VERSIO ANTIQUA, QU.E
dans , & fluvius meus appropinquavit ad mare :
44.
quoniam do&rinam quad antelucanum
illumino omnibus , & enarrabo illam ufque
ad longinquum.
45.
Penetrabo omnes inferiores partes ter-
ra;
,
& infpiciam omnes dormientes , & iliu-
minabo omnes fperantes in Domino.
NoT^
ECCLESIASTICI. Cap. XXV.
ET VULGATA NOSTRA.
46. Adhuc dofrrinam quafi prophetiam
efFundam , & relinquam illam quaerentibus fa-
pientiam , & non definam in progenies illo-
rum ufque in aevum fan&um.
47.
Videte quoniam non foli mihi labora-
vi, fed omnibus exquirentibus veritatem.
18.
^
fluvius
meus propinquabit ad mare ; Mf. S. Theod. pro-
pinquazit. Graec. K.cr.1 tSi ilHtero H-oi vi S'uafvi, tie, ircrc-
ftit , i. -nola.p.ac, )JM tyirt?* 5/5 OaAaaTaV Et cue facia efi
mihi fojja influvium , & fittvius mens faclus efi
in mare.
Tlr. 44.
Grasc. 6t; ( Compl. o'7< )
na.iS'eia.v ai opBg^K (pu-
na , i< i*.<pottat dvToi toi% etc, froatpay , Compl. uvtm' adhuc
doclrinam quafi aulelncanam illnminabo ,
5' ofiendam ea uf-
que in longinquum ; Mf. S. Germ. I
J.
ufque in hngin-
qt'.o ; Corb. I. & S. Theod. ufque hi longinquum: Brey.
M02. fup. quafi
lucem illuminabo , &c.
ir. 45.
Ita legit Vigil. Tapf. 1. com. Varimad. p. 75
5.
b. detracla
tamen voce triplici omnes ; loco etiam in Do-
mino , hab.
i cum. In Mf. S. Germ, ij.ac Brev. Moz.
deeft pariter
omnes , ante inferiores, & ante fperantes ; in
Corb. 1. 8c S. Theod. ante inferiores tantiim. Apud Auct.
op. imp. in Matth. horn. 1. p. 42. e. fie efi : Defendant
ad inferiores partes terra
, 3 vijitabo omnes dormientes
, >
illuminalo fperantes in Dettm. In Gracco abfunt tota.
tf. 46. Gtce legunttir haec fola : *Eti S-.il M-'.a.*.',: tee,
TT^O.p'.l/SlXV EJC^EfJ >
J,
X2Ta*5(l{- CWT:;V Hi ~/tVZ: OUUVCif' Ad-
huc doclrinam quafi prophetiam ejfundam
, 55
relinquam il-
lam in generations /.eculorum. Similiter ap. Anibrof. in
Pf. 45.
col. 886. a. Et adhuc dollriuam
quafi
prophetiam
ejfundam. In Mf. Corb. I. deeft in , ante progenies.
f. 47.
Totidem verba in Grxco, praeter ult. auivt ,
earn, loco veritatem. Mf. S. Theod. leg. Videte quoniam
non folitm mihi laboravi , &c.
CAPUT XXV.
VERSIO ANTIQUA, Q
U
A
i.T N tribus placitum eft ipirituimeo, qua:
JL funt probata coram Deo & hominibus :
2. Concordia fratrum , & amor proximo-
rum
,
& vir & mulier bene fibi confentientes.
3.
Tres fpecies odivit anima mea, & ag-
gravor valde animae illorum :
4.
Pauperem fuperbum : divitem menda-
cem : fenem fatuum & infenfatum.
5. Quae in juventute tua non congregafti,
quomodo in feneftute tua inverries?
6. Quam fpeciofum canitiei judicium, &
presbyteris cognofcere confilium
!
7.
Quam fpeciofa veteranis fapientia, &
glorioiis intelle&us , & confilium !
8. Corona fenum multa peritia , &. gloria
illorum timor Dei.
9.
Novem infufpicabilia cordis magnifica-
vi , & decimum dicam in lingua hominibus :
ET VULGATA NOSTRA.
i o. Homo
,
qui jucundatur in filiis , vivens
& videns fubverlionem inimicorum fuorum.
1 1
.
Beams qui habitat cum muliere tenia- inf. 16.
ta,& qui lingua fua non eft lapiiis, & qui
'
non fervivit mdicnis fe.
s "
p
:
'
4
*
1 2. beams, qui invenit amicum verum , &
I(
<
qui enarrar juftitiam auri audienti. jac.
j.
1
3
.
Quam magnus
,
qui invenit iapientiam ,
*
& fcientiam ! fed non eft fuper timentem Do-
minum :
1
4. timor Dei fuper omnia fe fuperpofuit
:
15. beatus homo, cui donatum eft habere
timorem Dei : qui tenet ilium , cui ailimila-
bitur J
1 6. Timor Dei initium dile&ionis ejus : fi-
dei autem initium agglutinandum eft ei.
1
7. Omnis plaga , trittitia cordis eft : 6c om-
nis malitia, nequitia mulieris.
Nol.
f.
1. Mf. S. Theod. hab.
C?
qu.t fit/it
proBattt , &c.
G:xc. "Ec rCiclr d&ci&m ,
;tj (iiriff eugjEia ivculi Kvr-iu
J,
ivhfanrait. In tribus decera facia ftim,
S
jnrrexi decout co-
ram Domino 5
hominibus.
fr. 2. Concordat Graecum : a Mfs. Sangerm. ij. & S.
Theod. abefl: bine.
ir.i,. GrEC initio hab. Tpi'a J~,Tres autem; extremo-
que , Kj 7r^CoiX^''- ti cpo^eje rn Z/Jn dvl-2) ,
indiguatus
trim valde vitz illorum.
j?.
4. Mfs. Sangerm. iy. Corb. 1. & S. Theod. ponuut
y^J,
ante voces 2. divitem , & fenem : Gr. pariter hab. i.
xwmor -Livsm , dein ytgytTCt. /noi^v e^cer/Hftirot ov/tai
, fe-
nem adttlterum diminutum intelligentia.
"t.
J.
Mf. S. Germ. 15. fie habet : In juventute tua
non congregafii , &
quomodo invenies earn in Jenedute t>:a?
Similiter in Corb. 1. prajrer vocem earn, quse deeil. Ita
quoque in Graeco. In Mf. S. Theod.
5/
quomodo invmics
ea in feneclute tua ? Apud Ambr. 1. de ob. Val. col. 1 1
e. Otix in juventute non congregafii ,
quomodo invenies in
fencUnte ? Apud A-iiguft. in Spec, omnia ut in Vulg.
f.
6. Sic habet Augufr. Spec, una cum Graeco. Mfs.
S. Germ. 15. 8c S. Theod. fcribunt canitia; prsterea hie
uddit
tf
a presbyteris ; Gr*c. -iroMoiic. i,
TrpeiS&i/lsffiig, *cc.
t. 7. Itidem in Auguft. Speculo ; nee aliter in Gr. nj-
ii excipiatur genidv. 7?/>o'i'Tr, pro dat. veteranis.
f- 8. Sic ap. Aug. in Speculo, ut etiam in Gr. ex-
cepra voce ult. Kt//>iV, loco Dei; in Mf. etiam S. Theod.
timor Domini.
If. 9. Gra-c. 'i.niv. inrovcvpx'/a. i'uxyMQtect lv jtorpJ,'-
, j,
n A?/.a,TCY ?p5 e't) 7WsMS*
Novem cogitattones beatificavi
in corde
, y decimam dicam in lingua,
t. i<j. Sit. e/i in Graeco . dtiiipta ult. voce fuorum;
qtias pariter abeft in Mf;. Sangerm. ij. 8c Corb. 1. loco
vero fubverfionem , frc , =Vi irraiu.
Tf. 11. ita in Ciaeco, niii quod pro lingua fua, fim-
pliciter eft a/ yt,o't>rn ; 8c pro indignis , uaiia , indigno.
Mf. S. Germ. i<;. hab. Beatus qui inhabitat
[J
qui in
lingua. Sec. (imiliter in Mf. S. Iheod.
g? qui in lingua.
Tf. 12. Eadern refer! C ypr. 1. 5. Teftim.
p. 326. at in
Graco fie : M.-;; ',_-c; c; sips fpctnttr i K/ J\.ntyxfi
t
:c
r
(
^
cur:-, vuiorjar Bratus qui'invenit pruJentiam,
SS/ qui uar-
rat in aures auiuntium. ApudHieion. de opt. gen. inter-
pret, to. 4. 248. b. Eeauif qui in aures loquitur audientis.
if. 1 ;. Ad veibum eGrsco , eoexcepto,
&fcientiam,
quod abcll. Mf. S. Gen'-. 1 j. extrerno hab. fuper timen-
tes Denm ; Mi. S. Theod. jupi- timentem Dexm.
"fr. 14. C-raec. tp::; Kvfiv Cttsp irxru7rsft(La:tey. Hieron.
in Ifai. 50. to. 3. 363. e. timor Denim ctr.nia jj.-perat. Aug.
vero in Spec, cum Auct. 1. de voc. gent. 1. 1. c. 24. p.
1 j. b. timor Domini fuper omnia
fe fuperpofuit. Sic etiam
in Mf. S. The. d. di leto uno
fe.
V". 1 j. Sic habetur in Auguft. Speculo, niii quod ini-
tio deeli homo , 8c inf. loco tenet, legitur timet. Itidem
in Mf. S. Theod. Abeft etiam vox homo a lib. 1. & 2.
.de v v. gent; c. 24. & 27. p. 15. b. 31. b. ut & a Mfs.
S. Germ. 15. 8c Corb. 1. In Grseco pofteriora foliim
exftant , 9 iQctw o.vtv tiVi ooiw{JncjTr ; E6 forfan fpec-
tant qua? retert ex Salom. Auftor I. defing. cleric, ap.
Cypr. p. at. b. Beam; vir , qui veretnr omnia per mitum.
t. 16. Hie vcrlus non habetur in Graco
; legitur ta-
men in ed. Compl. fed cum hoc ult. difcrimiae , -zWic,
4\e, af/S' *ett*ia>S ivrS , fides anient
, initium
ag"luti-
nationis ejus.
t. 17. Hie verfus Grace non legitur.
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXVI.
461
Pra-J,
ki. 19.
Versio A N 'J' 1
Q U A
, q
U JE
1 P. Et omnem plagam , & non pkgam vi-
debit cordis:
19. & omnem nequitiam , & non nequi-
tiam mulieris
:
20. & omnem obdudum , & non obduc-
tnm odicntium:
21. 6c omnem vindidam , 6c non vindic-
tam inimicorum.
22. Non eft caput nequius fuper caput co-
lubri
:
2
3
. & non eft ira fuper iram mulieris. Com-
F-T VULGATA NO S T K A
.
27. Sicut afcenfus arenofus in pedibus vete-
rani, fie mulier linguata homini quieto.
z'S. Ne refpicks in mulieris lpcviem, &
non concupifcas mulierem in fpecie.
29. Mulieris ira, 6c irreverentia, & confu-
fio magna.
30. Mulier (1 primatum habeat, contraria
eft viro fuo.
31. Cor humile, 6c facies triftis, 6c plaga
cordis, mulier nequam.
Manns debiles , Sc genua diffoluta , mu-
morari leoni 6c draconi placebit
,
quam ha- lier quae non beatificat virum fiium.
bitare cum muliere nequam.
24. Nequitia mulieris immutat faciem ejus
:
6c obcascat vultum Ilium tanquam urfus : 6c
quafi iaccum oftendit. In medio proximorum
ejus
25. ingemuit vir^ejus , 6c audiens fufpiravit
modicum.
26. Brevis omnis malitia fuper malitiam
mulieris , fors peccatorum cadat iuper illam.
A muliere initium fadum eft pecca-
ti, 6c per illam omnes morimur.
34.
Non des aquse tuae exitum, nee mo-
dicum ; nee mulieri nequam veniam pro-
deundi.
3<;. Si non ambulaverit ad manum tuam,
confundet te in conipedu inimicorum.
3
6. A carnibus tuis abfeinde illam , ne Tem-
per te abutatur.
N O T..
tf. 18. In Gr. deed I. conjunct.
Sj , cum verbo pe-
nult, videbit.
ir . 19. Itidem Graece.
~tT. 20. Graec. toW ( Mf. Alex. *, n'ifia.i )
tTrayu-jw-,
<L)
fM Z-7T US) X'JV.V , &C.
ir.zi. Sic eft in Graeco.
Tf. 22. A Graeco abeft rantiim vox nequius.
~fr. 23. Eadem leguntur Giaece, hoc excepto duplici
,
i
y3$
> inimici , loco mulieris; & luJoniaca
,
placebit mi-
bi, loco placebit.
tf. 24. Ita in Graeco , nifl quod loco urfus , habetur
aa.Kx.or , faccum , abfque feqq.
gtsafi faccnm oftendit. In
Mf. Alex, fipxoc,; in ed. Compl. ajojc-ros. Item flip. Mf. S.
Germ. ij. hab. obexcabit ; Corb. I. & S. Theod. cbca-
cavit ; praeterea in Mf. S. Theod. deeft vox ult. ejus.
#.
25. Graec. initio hab. dtctirtotnui , concidet
, pro
ingemuit ; ultimoque ncn.oi , amare , loco modicum ; legirle
videtur Iuterpres
, /uix.f.or.
Tf. 26. Similiter in Graeco , excepto fingul. a.^.^txM ,
loco plural, peccatorum.
&.
27. Totidem verba in Graeco , excepto adverb.
Jicut , quod abeft; deeft paiuer in Mf. S, Theod. at in
ed. Compl. eft ,
'>;
aV*ao/s , &c.
~fr. 28. Ita Auguft. in Spec, detracla praepof. in , ante
vocem mulieris. Grace, initio hab. Mm ir^cicicric, eVJ , &c.
Ne procidas ad , &c. ut in Vulg. dempto tamen hoc ult.
in fpecie.
-.
20. Sic eft in Graeco, detracta tamen 1. voce mu-
lieris.
~f. JO.
Graec. addit , yvn iy sV;%c/>n7>ii tS c'rif.] du-
th; , mulier
Ji
fnbininijlret viro juo.
#.$1. Ita legitur Graece. In Mfs. Sangerm. I
J.
S.
Theod. & Corb. I. plaga mortis , mulier nequam.
"t. 52. In Graeco deeft mulier , legiturque /nuy.aii~
,
beatficabit , non beatificat ; caet. ut in Vulg.
^.33. Ita Graece, detracto uno faclum
eft.
A pud Aug;.
1. 6. cone.. Jul. to. 10. 706. f. A muliere initium
eft
pec-
cati
, $
propter illam morimur omnes. Audi:. 1. de ling,
cleric, ap. Cypr.
p. 522. b. A muliere faBum eft
initium
peccati
, &
propter banc omnes morimur ; Graec. k, it ' ttv-
tm , &c
^. 34. Giaece deeft vox tux , ut & feq. nee modi~
arm; loco veto ult. veniam prideundi , Gr. hab. ifyssiar,
poteftatem ; fola Compl. Trapfmlay ?i,lit.
f. 3.5.
Graec. caiet his poftiemis , confundet te in conf-
pecht inimicorum ; priora veroutfup. In Mf. S. Germ.
15.
$$ confundet te , abfque his , in conjp. inimicorum.
~t. 16. Graec. hoc ult. membrum omittit, ne femper te
abutatur ; cujus loco ed. Compl. addit, foUt , throi\vi
coc ; caet. ut in Vulg.
CAPUT XXVI.
Versio antiqua, qu#:
1. ~\jf
Ulieris bonae beatus vir : numerus
J_Va enim annorum illius duplex.
2. Mulier fortis obledlat virum Ilium , 6c
annos vitae illius in pace implebit.
3
.
Pars bona , mulier bona , in parte timen-
tium Deum dabitur viro pro fadis bonis :
4.
divitis autem 6c pauperis cor bonum
,
in omni tempore vultus illorum hilaris.
5.
Atribus timuit cormeum, 6c in quar-
to facies mea metuit
:
No
#. 1. Ita Grxce, exceptis his, Z. ae<V' Tv* ifispSt
kvIS fr.iiv>.ttfii<ic, , [5
numerus dierum ejus duplex ; Mfs. S.
Germ. 15. Corb. I. & S. Theod. annorum illorum du-
plex.
t. 2. Sic eft inGraeco, dempta vocula vittft quam ta-
men ed. Compl. addit.
tf. 3. Graece defunt haec ult. verba , viro profallis bo-
nit ; caet. quadrant. Mfs. Sangerm.
15. S. Theod. & Corb.
I. habent in parte bona.
^.4. Eadem funt inGraeco, decraeta penult, voce il-
lorum. Mf. S. Theod. initio fcribit : divites autem
y
pati-.
percs , &c. veterum codd. more.
~i'. $. Ita Graec. habet
, prater hoc ult. ncwimu eJ iti
iw
, facie fupplicavi i at in Mf. Alex, ac ed. Compl. vre-
ET VULGATA NOSTRA.
6.. Delaturam civitatis, 6c colledtionem po-
puli
,
7.
calumniam mendacem , fuper mortem,
omnia gravia
:
8. dolor cordis 6c Indus, mulier zelotypa.
9.
In muliere zelotypa flagellum lingua:
,
omnibus communicans.
10. Sicut bourn jugum, quod movetur, ita
6c mulier nequam : qui tenet illam
,
quafi qui
apprehendit lcorpionem.
T JB.
ana iipoMw.
^. 6. Confonat Graecum.
!?.
7. Mfs. S. Theod. S. Germ. ij. & Corb. i. hab.
i calumniam mendacem, &c. Graec. xal Mct-$ tvefti*
Travra. iJiiyf.vpa..
ir. 8. Concordat Graecum.
T. 9. Graece limpliciter , 'Ett\ -yvratx.1, deinde i. (J.xz.1,
Sec. ut fupra. Mfs. S. Germ. ij. & S. Theod. In mulie-
re infideli fiagellum , Sec.
tf. 10. Ita in Graeco, detracto adverb, i.ficut, cum
feq. ita
($. In Mf. S. Germ, ita
tf
mulierem nequam.....
apprehendat i in Corb. I. ita
tf
mulier
eft
nequam ap-
prebendct; in Mf. S. Theod. apprehendat.
Inf. 4Z.6*
Gen. 3. 6.
462
LIBER
ECCLESIASTICI. Cap. XXVII.
V E R S I O ANTIQUA, QUj
ii. Mulier ebriofa, ira magna : & contu-
meiia , & turpitudo illius non tegetur.
1 1. Fornicatio mulieris in extollentia ocu-
lorum, & in palpebris illius aghofcetur.
Inf. 42. ii.
1
3. In filia non avertente fe, firma cufto-
diam : ne iriventa
occafione utatur ft.
14.
Ab omni irreverentia oculorum ejus
cave
,
& ne mireris fi te neglexerit
:
1
5. ficut viator fitiens , ad fontem os ape-
riet, & ab omni aqua proxima bibet, & con-
tra omnem palum fedebit , & contra omnem
fagittam aperkt pharetram donee deficiat.
16. Gratia mulieris fedula: dele&abit virum
fuum , & offa illius impinguabit.
1
7. Difciplina illius , datum Dei eft.
1 8. Mulier fenfata & tacita , non eft im-
mutatio eruditx animac.
1 9. Gratia fuper gratiam
,
mulier fan&a &
pudorata.
20. Omnis autem ponderatio non eft digna
continentis animae.
N o
Tl', 11. Auguftini Spec, extremo hab. non contegetur
cum'Mfs. S. Germ. Curb. & S. Theod. Item ap. Am-
brof. 1. deElia, c. 18. col.
556.
Mtfljer ebriofa , ha ma-
gna. Sic etiam in Gr. fed inverfo ordine ; deinde , *,
Ofotpueum
avrwi v avyy.<tM^ei , 5
tutpitudinem fuam non
conteget, abfque hoc med.
f?
contttmelia.
$. 12. Ira legunt Ambrof. 1. deapol. Dav. col. 710.
f. & Auguft. in Spec, nee diffimilia Graecum habet.
ir. 13.
Concordat Aug. Speculum; nee ablimilia exfiant
Gixce, praeter vocemaVew , remifftone ,
pro occa/ione. Mf.
S. Theod. hab. flip, firma
cujlodia, non enftodtam.
f. 14.
Ambrof. de apol. Dav. col. 710. f. Ab omni
irreverent! oath cave: at 1. de exhort, virg. col. 296". d.
Ab omni irreverent! octilis cave :
tf Ji
ad temples prteterieril
quafi viator. Auguft. in Spec. Ab omni irreverentia oculo-
rum cave , &c. ut in Vulg. Mfs. S. Germ. 15. S. Theod.
Ic Corb. I. Ab omni irreverentia oculis cave. Graec. 'Oir'i-
0 W/Js trifiitf.pt.V pv,fietai , k- fit) bccvftoUM la.v si's Ss -ttm;u-
(thviW Poft
irreverenlem oculnm cave, $
ne mireris
Ji
in te
deliquerit.
f. IS-
Ambrof. de exhort, virg. col. 296. d. quafi
viator , tamen os fuum aperit , tf
ab omni aqua proxima Li-
bel;
f
Mfs. non pauci , bibe. )
Grsc. delet to ad fontem ,
ficut ; ,
poft bibet ; item omnem , ante fagittam , cum hoc
ult. donee deficiat ; loco vero aperiet , hab. atoiyu , aperit
;
est. ut in Vulg. Mf. S. Germ. if.
extremo leg. donee
dvfitiet.
f. 16. Concinit Auguft. Speculum. AGraJcoabeft vox
fednlx ; verbo autem impinguabit ,jungkut ibid. sinsifM
ewSs 1
fcientia ejus ; apud Aug. difciplina illius , de t.
feq.
'it. 17.
Auguft. Specul. fie pergit : Dattts Dei, mulier
fenfata tf
tacita. Itidem in Mfs. S. Germ. iy. & Corb.
I. in Mf. S. Theod. Datum Dei, mulier, &c. Graece
,
Aosi; Kofle 1
yurw 7p*.
'
V. 18. Grace, fubdit, *, i*. tea ccvlctMayfiit, &c. ut
E T V U L G A T A NOSTRA.
21. Sicut fol oriens mundo in altiffirnis
Dei , fie mulieris bona: fpecies in ornamen-
tum domus ejus:
22. lucerna iplendens fuper candelabrum
fanclum , & fpecies faciei fuper xtatem fta-
bilem.
23. Columnar aureae fuper bafes argenteas
,
& pedes firmi fuper plantas ftabilis mulieris.
24. Fundamenta aeterna fuper petram fo-
lidam
,
& mandata Dei in corde mulieris
ianclx.
25. In duobus contriftatum eft cor meum
,
& in tertio iracundia mihi advenit
:
26. Vir beilator deficiens per inopiam : &
vir fenfatus contemptus
:
27. & qui tranfgreditur a juftitia ad pecca-
mm , Deus paravit eum ad rhomphxam.
28. Dua? fpecies dirficiles & periculofa: mihi
apparuerunt , difficile exuitur negotians a ne-
g'i 'entia : & non juftificabitur caupo a pec-
catis labiorum.
T JE.
fupra. Ita qucque in Speculo Auguft. fed abfque $ in
fronte.
t. 19. Conduit Auguft. Speculum. In Graeco abeft
ifta vox fanila , cum ieq.
^
,
at in ed. Compl. eft , -yvm
Ct,t%V ' tr;t.
fr. 20. Ita legit Aug. in Speculo. Graece ita : Ka! s?x
isi >
f
r-
'
'- - .-" ' ':'
iyK&erVi
4"X'^'*
^t non ejl pondus om-
ne dignam continentis aninut.
"ft. 11. Mfs. S. Theod. & Corb. 1. Sicut fol oriens in
Dei , Jic , Sec. Sangerm. 15. mundo
> in
:is Dei , &c. GiSic.
'
Hjmo; ciralstoui Iv v\istl& TK-vplv >
c; *78h5 yvvou-A.1; cV xi'ts/nos ci'm'a; a.v%'' i. e. Sol exo-
riens in altijjimis Domini
, 5
fpecies mulieris bonx in or-
namento domus
fit*.
Mf. Alex, ultima habet cLuivii, non
aim'.
~fr. zi. Eadem funt in Gra?co , nifi hoc excipiatur ulr.
fVl HA/x/a rat'|K!l > in atale jlalili.
if. 23. Grsec. ,Sti/aoi ^pvaci sVI ^acsa; etpyvpai, >u7r-
cTt; Mroi exi s-tpvots ei/yaOa;. Column* anrex fuper bafim
argenteam
, &
pedes decorii petloribus ftabilis : ed. Compl.
hab. eV] stfioti tusc&tt? uti fup. ii-\ fcoAitiv dpyvpaT;.
t". 24. Haec tota prsternflttunrur in Gra;co. Apud Se-
verum presb. eg. 2. Mifcell. to. I,
p. 343.
lie : Funda-
menta ttterna fuper terrain folidata
, $$ mandata Domini in
corde mulierisfanltx.
"t . z^. Totidem verba in Grasco.
~t . z6. Ultima tanuim variant in Graeco, nimirum,
k. avi'pei cvveltl , sav OKi^ciuSiotny ,{j
viri fenfali ,Ji contem~
nantur.
y!~. 27. Graec. iiravayav airo Amccioeumq Ki'fii;
irotfiatti qh poftyzi*' oanot. Auguft. Speculum Vulgatse ac-
cinit ad vesbum.
-f. 28. In Cr. hsc habentur fola : Mow? lifhifrou \fi-
TTogy? ct.'jil TrMfi/ueteictS' -t K cJVixaiw9nc;7a; xacjiao; tuns*
dftaplias. Vix exuetur negotians a delicto : & non jttjlific/i-
bitur caupo a peccato.
CAPUT XXVII.
VERSIO ANTIQUA,
Q
U jE
1 . T> Ropter inopiam multi deliquerunt : &
IT qui quaerit locupletari , a\
-
ertit oculum
fuum.
2. Sicut in medio compaginis lapidum
palus figitur , fie & inter medium venditio-
No
fr. 1. Graec. initio habet, Xiziv dliccpopV , Propter in-
differens , loco Propter inopiam ; extremoque xims-pr\ei G$%a*-
fi'ov , avertet tctilumi fola ed. Compl. addit ki/t?; Aug.
Spec, avertit ocul. fuum , ut in Vulg.
f. z. A Graeco abfunt voculae duae , ficut , Scfic ; & pro
figitur,
exftat -ira.yvtosla.1 , figetur ; caet. quadrant. In Mfs.
S. Germ. 15. & Corb. I. Si in medio compaginis, &c.
in Corb. figatur ; in utroque anguflabitur peccatis ; Graec.
cvrfetCitftTcu apapbUMf. S. Theod. Corbeienfi confo-
rm.
ET VuiGATA NOSTRA.
nis & emptionis anguftiabitur peccatum.
3.
Conteretur cum delinquente delictum.
4.
Si non in timore Domini tenueris te inf-
tanter, cito fubvertetur domus tua.
5.
Sicut in percuflura cribri remanebit pul-
T JE..
fr. 3. Hie verficulus omirtitur in Graeco. In Auguft.
Speculo deeft cantum cum delinquente. Ita quoque in Mf.
S. Germ. 15.
ft. 4. Eadem leguntur in Auguft. Speculo : nee aliter
in Graeco , excepris his duobus , *&t%w , tenuerit
fe, pro
tenueris te ; extremoque , <t7? oiko; , ejus domus , loco
domus tua.
ir.
J.
Mf. Corb. I. Si in pcrtnfttra ; S. Germ. ij\ 8c
S. Theod. Sicut in pertufura cribri remanebit jlercus
, fie
apona, 6cc. Auguft, Specul. juxta Mis. Siuit 111 perutn-
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXVII.
463
ET VULGATA NOSTRA.
dit, <5c non inveniet amicum ad animum
fuum.
1 ft. Diligc proximum, &: conjungcre fide
cum illo.
19. Quod fi denudaveris abfeonfa illius,
VERSIO ANTIQUA, QUjE
vis , fie aporia hominis in cogitatu illius.
6. Vafa figuli probatfbrnax, & homines
juftos tentatio tribulationis
.
7.
Sicut rufticatiode ligno oftendit frudum
illius, lie verbum ex cogitatu cordis hominis.
8. Ante fermonem non laudes virum : hare non perfequeris port cum.
enim tentatio eft hominum. 20. Sicut enim homo
,
qui perdit amicum
9.
Si fequarisjuftitiam,apprehendesillam: fuum, fie 6c qui perdit amicinam proximi
& indues quafi poderem honoris , & inha- fui.
bitabis cum ea , & proteget te in fempiter- zi. Et ficut qui dimittit avem de manu
num ,
& in die agnitionis invenies firma- fua , fie dcreliquifti proximum tuum
, & non
mentum. eum capies
:
10. Volatilia ad fibi fimilia conveniunt : 6c 22. non ilium fequaris
,
quoniam longe
Veritas ad eos
,
qui operantur illam , rever-
tetur.
1 1
.
Leo venationi infidiatur Temper : fie
peccata operantibus iniquitates.
1 2. Homo fandus in fapientia manet ficut
fol : nam ftultus ficut luna mutafur.
n. In medio infenfatorum ferva verbum
tempon
duus efto
in medio autem cogitantium affi-
abeft : effugit enim quafi caprea de laqueo :
quoniam vulnerata eft anima ejus:
2
3
. ultra eum non poteris colligare. Et ma-
ledicti eft concordatio :
24. denudare autem amici myfteria , defpe-
ratio eft animae infelicis.
2<j. Annuens oculo fabricat iniqua ,& ne-
mo eum abjiciet :
26. in conrpedu oculorum tuorum con-
1
4. Narratio peccantium odiofa , & rifus dulcabit os fuum , & fuper fermones tuos ad
illorum in deliciis peccat
Loquela multum jurans , horripilatio-
nem capiti ftatnet : & irreverentia ipfius ob
turatio aurium.
1 6. Effnfio fanguinis in rixa fuperborum
:
& maledidio illorum auditus gravis.
1
7. Qui denudat arcana amici , fidem per-
Not*.
mirabitur : noviifime autem pervertet os
fuum , & in verbis tuis dabit fcandalum.
2j. Multa odivi , & non coaequavi ei , &
Dominus odiet ilium.
^8. Qui in altum mittit hpidem, fuper ca-
put ejus cadet : & plaga dolofa
,
dololi divi-
det vulnera.
fnrit cribri , &c. ut in Vulg. Gra?c. *Ev GficpctHt Kiexivv Slia-
fc-ysi xiispla , ifra! GxuCatx avfyvisx cV toyic^a ojj-ds. In
percuffura cribri remanet fimus , jic quijqniliie hominis in
cogitations ejus. i
if. 6. Accinunt magno confenfu Cypr. !. de mortal,
p.
157. c. & epift. ad Fortun. p. 267. b. & I. 3.
Teltim.
p.
joy. c. Auguft. in Speculo , & 1. 2. de Gen. to. 1.
679. e. 703. d. & epift. 140. to. 2. 436. c. &c qureft. 90.
in Exod. to. 3. 451. b. & 1. 2. de feim. Dom. inmon-
te, col. 212. e. & Gaud. Brix. prxf. ad Benev. p. 944.
d. Caffiod. vero in Pf.
93. p. 316. c. legit : Argemum
tirobat ignis , tf
homines acceptos tentatio tribulationis. Gr.
Xzsvh te&tuzoic, foxipiaZfi xot^M/ri?
,
t;.,wo; ajfyuTrx hi
AtecMytc/nS aun' Vafa figuli probat fornax , t tentatio ho-
minis in fermocinatione ejus.
If. 7. Mf. Corb. 1. extremo hab.
fie
< verbum ex co-
gitatu hominis cordis. S. Germ. Ij.
fie
verbum excogita-
tion hominis cordis ; item in Aug. Spec, hominis cordis. In
Grasco : Yzoipyiw %,uw ixipxint Y.a.psinc, acuii , xti?s 70705
ii$ufj.'\u.ofltjc, xapflac, dvQpcu-rrii. Culturam ligni ojlendit frnc-
ttts illius
, fie
verbum cogitationis cordis hominis; Nobil.
fie
verbum excogitatum hominis cor. Mf. Alex. xocpSla dv-
{/Jii'ar'j , ed.Compl. ce y.apj.'.
if. 8. Auguft. Spec, non eollaitdes virum ; Grsec. pii
i-uTXivUrii anJ pec ; cast, ut in Vulg.
if. 9. Grace, priora tan rum verba refert , 'Ear J~iux.ru
to aUxm , xalx>.^>y k. itJum dvri a; KnSvpvi tfoi;n$
-
re-
liqua prorfus omittit. Aug. Specul. cum Vulgata concinit
ad verbum.
if. 10. Eadem funt in Gratco , excepto uno xa7<m'ct;
,
iivertent
,
pro conveniunt. Auguft. Specul. nil omnino
differt a Vulg.
it. 11. Gra:c. delet adverb, femper ; loco vero iniqui-
tates, hab. ccJ'mx., iniqua; Compl. xaic/ar. Auguft. Spec.
iniquitatem, cum Mf. S. Theod. c*r. ur in Vulg.
If. 12. Concinit Aug. Speculum, nili quod extremo
leg. immutatttr , cum Mfs. Germ. 15. S. Theod. 8c Corb.
1. at Aug. epift.
yj.
to. 2. 130. f. hab. Sapiens
ficut
fol permanet : jlultus autem ficut luna nmtatur. Gra;c.
AW7HS1; ft/'o;if? AiaizctsToi top!' J s a.<pp!v ok CE^^t'^M a*-
Mivrcu. Ambrof. in Pfalm. 36. col. 807. e. Narratio
jnf-
ti femper fapientia : flttltns autemficut luna mutator : pof-
teriora etiam verba repetit 1. de Nab. c. 8. col.
575.
f.
& 1. 4. Hex. col. 77. b. & epift. 37. col.
9
31. c.
Tf. 13. SufTragatur Aug. Speculum : nee diffimile quid-
piam in Gr. prseter unum xxiplv , temput , loco verbum
tempori. Mfs. Corb. 1. & S. Theod. initio hab. in mediofenfa-
torum i Grsc. vero conftanter xtvii > .
t. 14. Sic etiam Gracce , pi*ter unum pupZv > fatuo-
ritm , loco peccantium. Auguft. in Spec, pro deliciis , le-
git deliciis ct:m Mi's. S. Germ. 15. & Coib. 1. at in Gr.
conftanter wts'm. Mf. S. Theod. hab. ex delitlis.
Tf.\K. Concinit Aug. Speculum. Gisece vero ita : A-
>ix no^vipy.a optuost -rp^a;
g, vt novxyi o-.vtxv s/^rp&cy,uo(
urici. Loquela multum jurantis , arriget capillos :
^
jur-
gium eorum obturatto aurium : Ml. Corb. 1. fcribit, obri-
pilationem i & inf. Mf. S. Theod. jlatuit.
~t. 16. Giice deeft tantum in , ante rixa. In Spec,
Aug. omnia ut in Vulg.
if. 17. Grsc. delet vocem amici, & pro perdit, hab.
a-sMi^ ,
perdidit i cs:t. ut in Vulg. Mfs. S. Theod. & S.
Germ, f j\ ferunt perdet
fidem. Aug. Speculum Vulgaue
refpondet ad verbum.
#.
18. Ita Aug. inSpec. Ita quoque Grsc. habet prx-
ter unum <p!wv , amicum , loco proximum.
if. 19. Auguft. Specul. hab. cum Mf. S. Theod. non
perjeqnaris , e Gr^eco , i; fw
ktAik;j5 : cseteta ut in
Vulg.
If. 20. Ita in Aug. Speculo
,
prauer hoc
, fie
qui perdit
;
ita quoque in Mfs. S. Germ. 15. S. Theod. & Corb. 1.
omiirb med. 5 ; at in Greco fie : KaCa; 'tap a.-^^ s:;/
:5f&J7To; TOY
f'xV'
1' <* UT$ > *?? VlDHW! tvr pal TX 7T?V-
01V. Stent enim perdidit homo inimicum fuum , fie
qui ptr-
didit amicitiam proximi.
#.21. Gr. Kal a;~s"fiyiri)C yjtpos faV'AuJK; ,/co? a<px-
xa; toc tamo.'ci' j <, x, &c. Mfs. S. Germ. 15.& S. Theod.
fie
reliquifti prox. tuum , &c. item Aug. Spec.-ySV reliqiiifit ;
Mf. vero Reg. ibid,
fie
qui dereliquifti , &c.
if. 22. Eadem refert Aug. in Speculo. Grscepro aleji,
legitur kVeV, dijeeffit ; mox ita,

liipuysv , &c. omiiris
his in fine, quoniam vulnerata
eft
anima ejus.Mts. Corb.
& S. Theod. initio hab. non ilium fequeris.
if. 23. Grace, en %^<xvfj.x ( al. rpau/^a, al. ^rpavcucc
)
eVi toflxlvout , &c. quia vulnus
eft
colligare ; reliqua ut in
Vulg. cui etiam Auguft. confonat in Spec.
if. 24. Ita legit Aug. in Spec. Graece (irnpliciter : ! ft
aVoxaM'
-
^
1*? /^v^HCtci > aVnAOT/os
,
qui autem denudavit ma-
teria , defperavit.
If. 25. Concordat Grace, nifi quod extremo hab. V:-
J-M05I V a'f/? , rcmovebit ab ipfo ,
pro abjiciet. Auguft.
Specul. Annuens oculis , &c. ut in Vulg.
t. 26. Itidem in Aug. Speculo : fie etiam in Gnco
,
prster primum soma <sy , os tuum ; at in Mf. Alex, ac ed.
Compl. hie ut inf. sepx a'i7?, s fuum.
t. 27. Sic ap. Aug. in Spec, ut etiam Grsce. Mf. S.
Theod. initio hab. Multa audivi.
If. 28. In Mf. S. Germ. 15. deeft vox dolofa; ficut
in Gr. ifta, dohfi; fup. autem pro tadtt
, exftat fitHfi ,
464
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXVIII.
Dent. ?z. 35".
M.iith. 6. 14.
Marc. 11. 25.
lii//M. 12. Ii?.
V E R S I O A N T I
Q U A , Q_ U jE
29.
Et qui foveam fodit, incidct in earn :
& qui ftatuit lapidem proximo ,
offender, in
eo : 5c qui laqueum alii ponit, peribit in illo.
30.
Facienti nequiffimum
confilium , fuper
ipfum devoivetur , & non a'gnoftet unde ad-
veniat illi.
3
1
.
Illulio , & improperium fuperborum
,
IS o
mittii ; cat. ut in Vulg.
~t. 29. Auguft. in Spec. Quifaveatn fodit , decidct in il-
lam :
{J
jtti 'flatuit
lipid &
qui laqueum alii farat
,
peribit in illo. In Mf. etiam Sangerm. decidet ,
Scpirat;
in Mf. S. Theod. Hecidet ponit. Au&. I. de promiif.
p. 2. ap. Profp. c&l. 163. c. Qui foveam fodit proximo,
incidtt in earn :
JJ?
qui
ft
atnet laqueum proximo
,
peribit in
illo. Grasc. 'QJtipvPTo $'o$C5 v > f'*? <*-7i> entmoitTou' ij
ira -rrayiJa, cV a'w>i h-.iotla.C al. en k: t>i dvn.MTca. Hie-
ron. in Ecclef, to. 2. 772.
c. j< flatuet laqueum, capietitr
in illo.
t' . 30. Ita Auguft. Spec, nifi quod ultimo hab. aive-
niet illi, cum Mf. Coib. 1. a Germ. if. abeft
f
on/ilium :
Mf. S. Theod. add. fuper ilium devoivetur. In Grsco fie :
ET VUIGATA NOSTRA.
5c vindifta ficut leo infidiabitur illi.
32. Laqueo peribunt qui oblcdantur cafn
juftorum : dolor autem confumet illos ante-
quam moriantur.
3
3 . Ira 3c furor, utraque exfecrabilia funt
,
<Sc vir peccator continens erit illorum.
r je.
'
"O iroia' iretv.ri > tic, cWnoi j.h^iSlMtrei.i , Xj if fnv. s'&iyyu tto'-
tsv ymt auTOo. Qui facit mala
, fuper ipfum volventur
, j
non agnofect unde adveniant fibi.
~fr . 51. Ita in Aug. Speculo , < Grarco.
Sf. 32. Ita rurfum in Auguft. Speculo : nee abfimilia in
Gtseco , exceptis his, d^ucovrai , capientur
,
pro perhunl
,
& ivo&w , piorum , loco jujlorum ; mux ita , , oj'vm.m
&c.
ft. 33.
Mfs. Sangerrn. 15. S. Theod. & Corb. 1. de-
lent v.num fttnt, port exfecrabilia. Graeceita : Mm.c j, 0^71],
>L ToZ'/u. eV' ^<t^u-juetla , i, dvitp etfiapJaMi tyx&CTiic, isut
uurur. Furor $$ ira , eti.im l.htc funt abominationes
, jj
vir
peccator continens erit illorum.
CAPUT XXVIII.
VeRSIO ANTIGUA, QU.E ET VuLGATA NOSTRA.
1.
f\
Ui vindicari vult , a Domino inveniet
Vvt vindicram , & peccata iliius fervans fer-
vabit.
a, Relinque proximo tuo nocenti te : 5c
tunc deprecanti tibi peccata folventur.
3.
Komo homini refervat iram
,
5c a Deo
quxrit medelam 5
4.
In hominem fimilem fibi non habet
fcufericordiam,
& de peccatis fuisdeprecaturi
5.
Ipfe cii m caro fit , refervat iram ,
6c pro-
pitiafionem petit a Deo ? quis exorabit pro
delictis iliius ?
6. Memento novilfimorum, 5c define in
i-
micaii
:
7.
tabitudo enim 5c mors imminent in man-
datis ejus.
8. Memorare timorem Dei , 5c non iraf-
caris proximo.
9.
Memorare reftamentum Altifiimi, Scdef-
pice ignorantiam proxirni.
10. Abitine te a lite, 5c minues peccata:
1 1
.
homo enim kacundus inceridit litem
,
5c vir peccator turbabit amicos, 5c in medio
pacem habentium immittet inimicitiam.
12. Secundum enim ligna fiivx fie ignis
exardefcit : 6: lecundumvinutem liominis
?
fie
iracundia iliius erit , & lecundum fubftantiam
fuam exaltabit iram fuam.
i;! Certamen feftinatum incendit igpem :
<5c lis fefcinans effundit fanguinem : 5c lingua
N o t je .
t.t. I" Gr. eWW', qui vindicat ,
loco qui vindi-
cari vulti reliqua ut in Vuig, Eideni Vulg. accinit Au-
guft. in Speculo, nifi quod legit, Qjti vindicari -unit a
Deo, dcinde inveniet, &c. at 1. 19.
com. Fauft. to.
3.^
330. f. Qjti vindicari vult, inveniet vindiclam a^Deo
, \J
peccata iliius confirmans cottfirmabit i Gt.#.i*l*t*
efl.ja.TH-
/.-,: fed in Ml. Alex, ac ed. Aid. frictsv&tar SU*sphei.
~t. z. Suffragatur Auguft. inSpec.&l. 19.
cont. Fauft.
to. 8. 330. f. fed 1. de conjug. adult, to. 6. 413.
c. le-
git : Dimitte injufutiam proximo tuo : $
tunc precanti ti-
ti peccata folventur. Chromat. Aquil. in Matth. p. 987.
h.
Remitteproximo tuo peccata : $ tibi peccata folvlntur.
Gr^c.
,;
A?>^ cUikuh ro, &c. pauloque pell add. m ,
ad peccata.
t. 3. Ita legit Auguft. in Spec, item 1. dc- conjug.
adult, to. 6.413.0. hab. Homo homini confervat iram,&
a Domino quarit medeiam? at 1. 19. cont. Fauft. to. 8.
330.
f. qu.a:t medelam carnis ? Pvuric. lib. 2.
epiftolar.
en. iy. p. 571. b. IU.no homini tenet iram, &c. ut in
Vu'..;. Chromat. Aquil. in Matth. p. 981. f.
Homo homi-
ni refervat iram, o
a Deo qtearis medelam? & inf.
p.
987. d. Homo bom;:. 1 refcrvans iram,
o
'< D'* quarts pro-
pitiationem? Mf. S. Germ, if.fervat tram. Gra:c. sir7n-
psi; ca;t. ut in .
#. 4. Eadem funt in Graeco ; iicut etiam ap. Auguft.
in Speculo; itidem 1. dc conjug. adult, to. 6. 413-
c -
prxter hoc 1. Super hominem fimilem : 1. vero 19.
cont.
Fauft. to. 8. 330. f. extremo leg. dtprecatur Dominum ?
Mf. S. Theod. deprecatrtr Altijjim im ? Chromat. Aquil. in
Matth. p. 9?2- f. 987. d.Jpfi
in hominemfimilem tibi non
habc< mifiticordiam , \2
Deum exora; pre peccatis ?
?. j. Ita leo,it Auguft, in Speculo : item 1. 19. cent.
Fauft. to. 3. 330.
f. habet : It ipfe dam caro Jit, refer-
vat ram, pr pitiationem petit .; Dentinal C5
quis exo-
rabit pro peccatis Mini
'
atl.de conjug. adult, to. 6. 413.
t. fimplicitM : Cum ipft
caro jit, confervat iracundiam?
quis propitiabitur peccatis iliius ? nee plura funt in Gr.eco.
Apud Chromat. Aquil. in Matth. p. 982. f. ita : Et ipfe
ciim Jit caro , retines iram , f propitiationem petis a Deo ?
(5
quis oral-it pro delitlis tuts ? In Mfs. Corb. 5c S. Theod.
Ipfe dum caro
fit
, &c. ut in Vulg.
t. 6. Ita in Aug. Speculo. Apud Chromat. Aquil. in
Matth. p. 982. f." Memento iiovijfcma , &c. Sic etiam in
Grxco.
tf\ 7. Auguft. Spscul. tabitudo enim , ij
mo-s tmminet
in mandatis Dei ; Mfs. Sangerm. iy. Corb. i,8tS. Theod.
fimpliciter , imminet in mandatis. Graec. perrelat. ad MnJ-
iJuti , fubdit , xTfEcfK, if 0.4ia7cf,j. (fiftste enuiaTt t ta-
bitudinis , &
mortis
, $
permane in mandatis.
#. 8. Sic eft in Grarco
,
prater vocem unam i/lo^St, man-
data , loco timorem Dei. Auguft. in Speculo cum Vulga-
ta concinit.
fr. 9. Grxc.loco memorare, ponit k. , deletque vocem
proxirni. Auguft. Specul. Memorare teflamenti , &c. ut in
Vulg. Similiter in Mfs. S. Germ. if. & Corb. 1.
#. to. Concordat Aug. Speculum. Mf. S. Theod. hab.
Et abjline ; Gr. ' htsi'^j! arao , &c. ut fup.
i: . 11.
-'
ecuT. extremo hab. immittit inimi-
citiam , cum Mf. Corbj 1. cxt. ut fupra. Giu-c. iy.Z iwu
flce&OMV , immittit calumniam } fup. verb pro incendit,
ix.-j.cr.uiei , inccn'det i t. ut in Vu!g. In Mf. Alex, ac ed.
Compl. C/vX.-zY! Ji^CoMfl'.
-&. 12. Gr.sc. Kaja rity viny Trvpoe.xmc, eKKXU^ticsTetl' tin-
tj. 111; r/j :
:-.:'
a.t\]pcetsH , 6i>/UoS ui% halt * V- r y 1 -r
;'-
ia w\aazi ipym avtv , k. kxtz, t fcptwaa th? /navnifur
tuM/Eiftjf-rai. Secundum materiam ignis
fie
exardefcet : fecun-
duni virtutem hominis , ira ejus erit,
tf
fecundum divitias
exaltabit iramftiam, g? fecundumfirmitatem ri:.v
exhrdefi
cet. In Mf. e:iam Sangerm. 15. cieeft Jic , poft vocem
hominis.
fr, 13. Similiter hab. Aug. Speculum. In Giseco.
tQfit
LIBER ECCLESIASTICI. Cup.
XXVIII.
465
V-ERSIO ANTIQUA,
Q U .-E H VuHM'A
teftificans a dducit mortem. . .
14. Si fufflaveris in fcintillam
,
qoafi fonis
exardebit : & fi exfpueris liiper illam, cxilin-
guetur : utraque ex ore proficifcuniur.
1
5. Sufurro 6c bilinguis maledictus : mul-
tos enim turbabit pacem habentes.
16. Lingua tertia multos commovit, &
difperfit iilos de gente in entem :
1 7. civitates muratas divirum deftruxit , &
domos magnatorum effodit.
1 8. Virtutes populorum conddit, & gen- lam, & exardebu m illis, & non
eqftmguettir,
tes fortes diflolvit. & immittetur in illos quafi leo
;
& quafi par-
di;s
'
NOSTB.A.
non anraxit jugum illius,
&; in vinculis ejus
rion ell ngatbs :
?4-
ju-uinenim illius,
ju'ium ferreuro eft:
<5; vinculum illius, vinculum aereum
zj: Mors illius, mors
iwqaiflfma
:8c Utilis
potius intenius quam ilu.
26. Perfeverantia illius non
permariebit
,
fed obtincbir vias injuftoium : & b flamma
fua non comburet jullos.
27. Qui relinquunt Deum, incident in il-
fortes ; Gr.
y/f
f/a?.
't. 20. Similiter in Aug. Speculo. At in Grsco ita :
ir^ai-^aiv xvrn , V /UH cvpri mxiraviiv , s/s x.a.TaoiwM$i /nih'
KtvX'^i'
1
U' attendit illi , non inveniet requiem , neque ha-
bitabit cum Jilentio. Ml. Corb. I. non habet requiem ; S.
Germ.
IJ.
non habebit requiem , nee habitabit cum reqnie.
V. 11. Auguft. I. 19. cont. Fauft. to. 8. 550. a. Pla-
ga ftagdli livorem facict : plaga anion lingua confringet oj-
fa.
Sic etiam in Graeco. Mf. S. Theod. hab. comminuit
,
non comminmt
.
't. 22. Prima fententia llmiliter habetur Grsce , alte-
ra fie : k.
vx.
a
'$
' **wrs(fe/J5 Six yt.cJosxt
,
non ue H
qui ceciderunt per linguam.
f. 2}. Grc. pro lingua nequam , fimplicirer hab. du-
Ive; 8c pro in iracundiam , Iv 7 [vuv , detraiSta inf. con-
junct. ; can. ut fupra. Mfs. quoque S. Germ. ly. S.
Theod. 8c Corb. I. hab. in iracundia.
ir. 24. ItaGraece, praeter haec ulc. plur. oi Asc^c] dv-
7h; , A:s/w! yxMioi , vincula ejus , vim ul.i .urea.
t'.
2J.
Graec. &xta7t,; ironpas , hx'xl-^ uulUc. , Sec. ut
fup.
ff. 25. Grsc. haec fo!a refeit : On' /;u" ^th'ch i7oe-
jSwy k, It rn <p*oy\ cu'lni fc' xanet?*' No nbtinebit pios :
$$
in fiamma ejus non combinentiir : in Ml. Coib, 1 . deefl &.
19. Lingua tertia mulieres viratas ejecit
,
2c privavit illas laboribus fuis
:
20. qui refpicit illam , non habebit requiem,
nee habebit amicum , in quo requiefcat.
2. 1 . Flagelli plaga livorem rack : plaga au-
tem lingua; comminuet olla.
22. Multi ceciderunt in ore gladii , fed non
fie quad qui interierunt per linguam fuam.
2T,. Beatus qui tedus eft a lingua nequam,
qui in iracundiam illius non tranfivit , & qui
NoT.c,
conteniio
,
pro certamen ; & ,uxw > '***
P
ro '" ' prfter-
mittuntur vero ult. ifta , i$
lingua teftificatts adducit mor-
tem. In Mf. Corb. I. incendet iguem ejfundet ad-
duces i item in Mf. S. Theod. ejfundet ; & in S. Germ.
1 5.
incendet adducet.
p. 14. Mf. Corb. l.I-tf. fa
ff.averis ,quaji ignis , Sec.
fimiliter in Mfs. S. Theod. & bangerm. ij. deed to in
fcintillam. Giaxc ,
'/
ipvmwz cwln&c > ix%xycs/xi , Sijitf-
fiaveris fcintillam , exardefcet ; reliquaut in Vulg. nifi quod
ponitur i. , ante tttraque , fubjiciturque 0?, huic feq. ore.
Auguft. Specul. hab. Sifufflaveris ->quaji ignis exardebit...
y utraque ex ore proficifcuntttr.
f. iy. Ita legit Cypr. 1. 3. Teftim.
p. 328. b. lie
etiam in Auguft. Speculo , excepto prt. turbavit. Mf. S.
Theod. hab. Sitjnrrio & bilinguis maledicus tnrbavit.
S. Valerian, horn. y.
Sinn, to. 1. p. 632. b. Lingua mul-
tos conturbavit pacem habentes. Grasce ita : 'itiu&v , tfiy^ac-
tov lcaTa/lS(^a^ icnwii yxp sipwtvovTtxi; d'aut-uaf Sufurronem
{$
bilinguem maledicere ( fupp. oportet , aut quiddam limile :
)
multos enim pacem habentes perdiderunt. Ml. Alex, cum ed.
Compl. y.ctlapdoaSri , maledicitc ; fubinde Alex, a&uteoz'
Mf. Sangerm. 15. turbabit ; Corb. turbavit.
Tf. 16. Sic hab. Auguft. Specul. una cum Graeco. Mf.
S. Theod. a gente in gentem.
Tf. 17. Grssc. i/ iroMii o^vpaszaQs^e , i, ohia.c, /iiyts'a.v'jiv
y-ctie'trpe^e' &
civitates mumtas deflruxit , tf
domos magna-
torum fubvertit. Auguft. Speculum Vulgatae congruit. S.
.Valerian, hom.
J.
Sirm. to. 1. p. 632. b. hab. Lingua...
civitates deflruxit , ^
domos effodit.
yf . 18. Eadem refert Auguft. in Speculo, fed abfunt a
Grsco.
~#. 19. Ita Graece. Sic etiam in Aug. Speculo, pra-
ter unum de laboribus fuis ; additquoque de Mf. Corb. I.
Sangerm. if.
fcribit mulieres viritas ; Mi's. 2. Spec. Aug.
a:dct illos.
z& Sepiaurestuasfpinis, linguam nequam
noli audire, & ori tuo facito oftia & Icras.
2cj.
Aurum tuum &c argentum tuum con-
fla
,
6c verbis tuis facito ftateram , &c frenos
ori tuo reclos :
30. & attende ne forte labaris in lingua,
& cadas in confpecru inimicorum inficlLan-
tium tibi, & fit caius tuus inlanabilis in mor-
tem. : .
t. 27. Eadefnexftanr Grxce, nil! quod pro l.tdct,le-
gitur
wfifueiltu * vaftabit, abfque conjunct,
g , anre /m-
nuttetur. Mf. S. Germ. 1 e. hab. Qui derelinquunt D.um
,
incidum,
Sec. S. Theod. Qjti derchr.quuut Deum , inci-
de"t
5 exardefcet
Ij
immittet , Sec.
V. 2.3. Hilar, in Pf. 140. col.
5
36".
c. d. legir : Ecce
circumvalla
pojpffionem tu.vn fpinis ; ftatimque , Arg
turn
tf
aurum, Sec. omidis iis quce interfunt in Vu
Cypr. vero ep.
yy. 6c. 69. p. 89. & 123. Sepi Uures (Uas
fpinis,
o
noli audire linguam nequam : liiniliter l..de unit.
Eccl.
p. 200. b. Se 1. 3. Teftim.
p. 32^. Ambrof. in Luc.
3-p, 1323. a. Sepi aurcs tuas j'piuis # tnbnli.
, $ u.i. .,-
dire linguam nequam : item in Pf. 118. col. 1252. a. &
1. I. de fide, col.
452. d, Sept ataes tuas fpinis ; at. 1.
1. offic. to. 2. 4. f. legit : Sepi pojjejfio/iem tuam fpinis i
deinde,
tf
argentum, &c. Aud. op. imp. in Matth. hom.
Jl. p. 214. a. Qbflrne aurcs tuas fpinis , ne audi.is verba
maligna. Auft. lib. de xlii. manf. ap. Ambr. col.
17.
d. Circumvalla
pcfflffiouem tuam fpinis , ) ori tuofacja-
nuas
tf fins. Cafliod. in Pf. 40. p. 476. b. Circumval-
la
poffeffionem tuam in fpinis. Argentum
tf
aurum , Sec.
at in Pf.
38. p. 132. c. ori tuo facito ojlium cj feram. S.
Valerian, hom.
5. Sirm. to. 1. p. 634. d. facito or: tuo
oftia feras. Chromat. Aquil. in Matth.
p. 982. c. fac
ori tuo feras,
tf
lingua tux. Mf. S. Theod. lie : Sipi aurts
tuas fpinis , ?
noli audire linguam nequam
, > ori tuo facito
"fti't , (5 feras auribus tuis. Grsxe limpliciter :
"lfs ir:-
r
-
<ppai%m to ieliffna. ov xxavfytf deinde, To dpyintMi on , Sec.
de t. feq. detraftis aliis. In ed. tamen Compl. fequun-
tur ifta : k, tw s"o/k?/ ok Tromocv Qupai/uo.'lct i)
ncxw-
rf. 29. Hilarius in Pf. 140. col.
y
36. d. Argentum
tf
aurum tuum conftitue , tf
ori tuo fac oftium S$ feram , $$
verbis tuis jugum ^ menfuram. Ambrof. in Pf. 1 18. col.
I2y2
/
b. Argentum
5/ aurum tuum alliga , c on tuo
fac
jugum
tf
poudns : 8c 1. 1. ofTic. col.
y. a. Et argentum
tf
aurum tuum alliga , ori tuo fac oftium $$ vectem,tf
verbis tuis jugum
tf
ftateram. Auct. 1. de xlii. manf.
ap. Ambr. col. 17. d. Argentum titum
tf
aurum tuum,
confla , # ferments tui fac ftateram, 5 on tuo fac portam
/ feram. Hieron. in Ezech.
4y.
col. 1039. f. fermom-
bus tuisfades ftateram t$ appendicnlum. Auguft. in Spec.
verbis tnis facito ftateram, Sec. ut in Vulg. S. Valerian,
hom.
y. Sirm. to. 1.634. d. $verbis tuis facito ftateram.
Chromat. Aquil. in Matth. p. 982. c.'g verbis mis fac
ftateram. Anonym, ap. S. Paulin. epift. ad Celenc. to.
2. p. iy. Argentum
> aurum tuum confla, ^ verbis tuis
fitcito ftateram , &
frenos ori tuo reclos. CalTiod. in Pf. 40.
p. 476. b. cum Hilar, fupra : Argentum
JJ
aurum tuum
conftitue , ) ori tuo
fac oftium
&
feram , > verbis tuis
fa.
jugum
g menfuram : & in Pf. 38. p. 132. c.
gj
verbis
"?.:
gum atque ftateram. Ccxc. To xpyu&tof m to yj>io.'j
v.a/s'.J v.ur , k rue zo-.cie c\i tt-Jmlv Tvylv k, zxiulr ,
< t yo-
if. 30. Sic habet Aug. Speculum. Item Anon. ap. S.
Paulin. to. 2. p. iy.
C)
attende ne forte labaris lingua. Ml".
S. Theod. in lingua tua. In Gr.ifta leguntur fola : ~pic--j
(
Compl. jc. -nplo'.yj
)
/ufaa; oMQ*er,s aurn ,
^<tj TtUni
Tom. II. Nnn
466
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXIX.
CAPUT XXIX.
VeRSIO ANTIQUA,
Q
TJ jE ET VoiGATA NOSTRA.
j./"\Ui facit mifericordiam ,
fceneratur
v_. proximo fuo : & qui pracvalei manu,
mandata fervat.
. 2. Fcenerare proximo tuo in tempore ne-
ceffitatis illius, & iterum redde proximo in
tempore fuo.
3.
Confirma verbum,& fideliter age cum
illo : &. in omni tempore invenies quod tibi
neceffarium eft.
4.
Multi quafi inventionem aeftimaverunt
fcenus , & praeftiterunt moleftiam his qui fe
adjuverunt.
5
.
Donee accipiant , ofculantur manus dan-
tis, & in promiffionibus humiliant vocem
fuam :
6. & in tempore redditionis poftulabit tem-
pus , & loquetur verba txdii & murmuratio-
num , & tempus caufabitur
:
7.
fi autem potuerit reddere , adverfabi-
tur , folidi vix redder dimidium , 5c compu-
tabit illud quafi inventionem :
8. lm autem , fraudabit ilium pecunia fua
,
& pollidebit ilium inimicum gratis :
9.
<5c convitia & maledi&a reddet illi, &
pro honore & beneficio reddet illi contume-
liam.
10. Multi non caufa nequitiae non fcenera-
ti funt , fed fraudari gratis timuerunt.
1 1
.
Veruntamen fuper humilem animo
fprtior efto
,
& pro eleemolina non trahas
ilium.
1 1. Propter mandatum affume pauperem
:
& propter inopiam ejus ne dimittas eum va-
cuum.
13. Perde pecuniam propter fratrem &
amicum tuum : & non abfeondas illam fub
lapide in perditionem.
1
4. Pone thefaurum tuum in praeceptis Al-
tifiimi , & proderit tibi magis quam am'um.
15. Conclude eleemofinam in corde pau- Tab. 4,
peris , & hxc pro te exorabit ab omni malo.
i.
1 6.
1 7. 1 8. Super fcutum potentis , & fu-
s,
't-
x
7
per lanceam adversus inimicum tuum pug-
l
'
nabit.
1
9. Vir bonus fidem facit pro proximo fuo
:
& qui perdiderit conflifionem , derelinquet
fibi.
20. Gratiam fidejufforis ne oblivifcaris : de-
N O T JE.
t. I. Ambrof. 1. de Tob. c. 2. col.
595.
d. Qui Ja-
tit mifericordiam ,
fcenerat proximo. Similiter habetur In
Auguft. Spcculo , nccnon in Mf. S. Germ. 15.
ablque
ult. vocula/o ; Graece , frame! tu btmw/c" i. ,
Scc.fantrjtbi*
tur proximo ; fubinde jungitur uvt? ,fna , huic voci ,
mctnn.
t. 4. Ambrof. 1. de Tob. c. 2. col. 593.
b. Fcenera
proximo tuo in tempore neceffttatis illius : & inf. c. 20. col.
617. d. Redde proximo in tempore. Auguft. in Spec. Fct-
nera proximo tibi in tempore neeejjit. illius , $
iterum red-
lie proximo tuo in temp. fuo.
Itidem in Mfs. Sangerm. 15.
& Corb. I. Fwnera proximo tibt , &c. in Mf. S. Theod.
Fcenerare proximo tibi. Graec. Vulgatae confonat ,
demptis
tamen voculis , tuo , & fuo.
t. 3. Ambrof. 1. de Tob. c. 20. col. 617. d. Coanguf-
ta verbum
, gj
fideliter age eum illo :
tf
in omni tempore in-
venies quod tibi neceffarium Jit.
Apud Aug. in Spec, om-
nia ut in Vulg. cui etiam Graecum tavet.
t. 4. Itidem Graece : nee aliter in Speculo Auguft.
f, 5. Graec. "Eb? if *a.Zn , y.']xpiMti yeHyt nf > *< e*'
T'xv y_pv/Ji-3-xi tv wMslor Tavreivuut (point. Donee acceperit
,
efculabitnr manum ejus
, #
in ptcuntis proximi bttmihabit
vocem. Mf. Sangerm. I y. hab. fup. manum dantis.
t. 6. Graec. loco poflulabit , hab. irapehwoei ,
protrabet ,
& pro loquetur verba , &c. awo/ &
;
s< *o7 <x*n//a . ^
Tt"
xatpiv ahiictlcu , reddet verba acedia , ($ tempns caufa-
bitur.
t. 7. Graec. tit ''%u<s>i > HW
Mpltelat to v,fj.i<sv ,
fi
po-
tuerit, vix reddet dimidium; reliqua ut in Vulg. In ed.
Compl.tcw fre i%vm Jk > /MOWS &c. In Mfs. SS. Theod.
& Germ. 1 y.
fi
autem potuerit reddere , adverfatus ,
folide
vix reddet dimid. Sec. in Corb. I. adverfator ,
folidum vix
redd. &c. fed ibi correftum , adverfat Dcus folidum , &c.
"fi . 8. Gra:c. el J'i /uli, .aesifWev civtov tu y_ovf4aT<av
avT^, x. e'x.Tn's7o , &c.
fin
autem
,
frattdavit ilium pecu-
niis ejus,

pojfedit , &.C
'.
9. Ctmcinit'Grsc. nifi quod delet 1. ^ , licut inf.
to 2> beneficio i item loco contnmeliam ,
ponlt ctTi/tiav
,
ignominiam , ieu inbonorationem
,
quae idem fonanr.
$
. 10. GrKC noMoi yjztAV 'iTorupixs a^seffv^a* , o.we-
nGitVai fapeav ev*?:&i$wav Multi propter nequitiam aicr-
teritnt , fraudari grafts timuerunt. Mf. Alex, cum ed.
Compl. rioMoi vv
X<-&"' > Scc- a^-
"'
X^&"'-
Mf. S. Germ.
I
J.
Multi non causi nequiti.z non farteraverunt. Ambrof.
l.de Tob. c. 5. col.
593.
e. his alludens dick : Multi dif-
tendii causa non jernerant , dttm jraudem verentur.
f. 11. Similiter habet Aug. in Speculo ; cui etiam Gr.
refpondet.
ir. 12. Ad verbum e Graeco, praeter unum propter,
ante inopiam, pro quo jta-ra ,fecundhm. Auguft. Specu-
lum Vulgatx congruit.
if.
1 3. Auguft, Speculum addit tuam , ad pecuniam
,
delet vero tuum
,
poft amicum ; delent pariter Mfs. Corb.
1. & S. Theod. Ambrof. I. de Tob. c. 3. p. 593. e.
neutrum admittit ; caetera vero hab. ut fupra : limiliter 1. 2.
oft", col.
79.
e. & 1. de Nab. c. 4. col. 571. f. nili quod
hoc ult. loco ponit in mortem , loco in perditionem. Gree-
ce ita :
'
' K-aoMcov df/vctw it dJ'e*/plv , tptMf 5. ftvi faifo
7 I'Vo T01 >i9oc tft Vi'iir, Perde pecttn. propter fair.
< amicum : G'
non contrahat rutegUtom fub lapide in per-
ditionem : at in ed. Compl.
^x7x/>t;e mitt , ut in Vulg.
In Mf. Sangerm. 15. Perde pecuniam pro fratre j
atnico
,
&c.
Tf. 14. Ita legunt Ambrof. I. de Tob. c. 3. col.
593.
e. & Aug. in Spec, nee ablimile quiddam in Giasco
,
prae-
ter unum , kt' w7o*; > fecundhm mandata , pro in prte-
ceptis.
t. If.
Ita Cypr. de op. & eleem. & I. 3. Teftim.
p. 302. c. nili quod hab. orabit
,
pro exorabit. Sic etiam
Aug. in Speculo. Ambrof. vero in Luc. 11. p. 1434. f.
Conclude eleem. in corde pauperis
, S
bite pro te exorabit
in die malt. Optat. Milev, !. 3. cont. Donat.
p.
5
J. c.
Abfconde pattern in corde pauperis
, $$ ipfe pro te rogabit.
Gaud. F-iix. fer. 13. p. 965. d. Conclude eleem. in cord*
paup.
tf
ipfa pro te exorabit ad Deum. Fulg. ep. 2. p. 157.
Abfconde eleem. in corde pauperis
,
f?
ipfa exorabit pro te.
Casfar. Arelat. hom. 40. Conclude eleem. in
fiuu
paupe-
rum
, tf
bac te Uberabit ab omni malo. Graec. JZityxMiGor
eMVf^ocvtm cV to7? Ta/^eioa; cv , , av% eifM'ilai te in irami
RaxaOfMC. Conclude eleemofinam in cellis tuis , t ipfa eruet
te ex omni malo.
tt. 16. 17. 18. In Mfs. Corb. 1. & S. Theod. an-
tecedunt ifta : Eleemofina viri , ( Corb. delet viri
)
quitji
faciulnm cum ipfo , $$
gratiam bominis quafi pupillamcon-
fervabit :
$$
pojlea refurget , <*> retribuet illis retributionem
itnicuique in caput illorum. Haec autem tota non legun-
tur in Graeco eo loci , nee apud Auguft. in Speculo , uec
apod alios : hue advedta funt e fuperiori cap. 17. ft.
18. 19. iubfequentia vero : Super fcutum potentis , &c. fimi-
liter habentur in Aug. Speculo. Graece ita : 'Tireo dcit!/*
XfaTt-; , k, v-irip fru'fv twxn; xulevctvii e'/jlpv iroM^ynei
1'
-so
cf
-
i. e. Super fcutum potentix ,
$
fuper lanceam robot is
adversus inimicum pusrnabit pro te.
t. 19. Mfs. S. Germ. 15. & S. Theod. Vir bonus
fi.
dem facit proximo fuo, Scc. Auguft. Speculum limiliter ad-
dit : y< qui perdid. confuf.
derelinquet
fibi ; cod. Carnut.
ibid, derelinquet tibi; fed male , renitentibus aliis ; Mf. S.
Theod. dcrclinquit. Giarc. 'Ariip 7Go$ iyfuvceTat Toi"7r.Mi-
e/W* >L aTOTia^EX^.; a!%vvw , xa7a^r/^^/ aWoV.
t. 20. Ambrof. I. de Tob. c. 23. col. fj20. c. Gra-
tiam rcpromiffiiris ne oblivifcaris : dedit enim pro te animam
bonam. Auguft. Speculum Vulgatae confonat ; lie etiam
Gr. nili quod initio hab. fcdctlxi , gratiai , non gratiam*
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXX.
Inf.
59.
3'.
Ve R S ! O ANTIQUA, QUjE
dit enim pro te animam fuam.
2.\, Repromiflbrem fugit peccator & im-
mundus.
467
E T VuiCATA NOSTK
& yeftimentum , & domus protegens turpi-
tudinem.
29. Melior eft vitus pauperis fub te^mine
zz. Bona repromifibris fibi afcribit pecca- afterum, quam epulx fplendidse in
peregre II-
tor : & jngratus fenfu derelinquet liberantem ne domicilio.
fe.
23. Vir repromittit de proximo fuo : &
cum perdident reverentiam , derelinquetur ab
eo.
24. Repromiffio nequiffima multos perdi-
dit dirigentes , & commovit illos quaii flu&us
maris.
25.
Viros potentes gyrans migrare fecit
,
& vagati funt in gentibus alienis.
z6. Peccator tranfgrediens mandatum Do-
mini
,
incidet in promiflionem nequam : &
qui conatur multa agere , incidet in judicium!
27. Recupera proximum fecundum virtu-
tem tuam , & attende tibi ne incidas.
28. Initium vita; hominis , aqua & panis
,
No
"f. it. Hie verficulus abed in Gra;co : legitur autem
apud Aug. in Spec, imo & in ed. Cunipl. veriu feq. voci
peccator id jungitur , iyfv&r (pivi/laa a/tap]ates" dein , *,
X/"
15
"
?' &c - ' e> fidejuJRones ftgiet peccator : ^
mgra-
tus , &c.
T0\ 22. Eadem refert Auguft. in Spec. Graece ita :
'Ay^o y,vi; ana /ps-^e
teta s77a?ii'4H pvcoLptmr. Bona fidejufforis evertet pecca-
tor :
tf
ingratas , &c.
yf'. 23. Haec deliderantur in Graeco : fed referuntur
in Auguft. Speculo. Mf. S. Theod. extremo hab. relin-
quetur ab to.
~f. 24. Graece iySvH , fidejxjjio , loco repromijjio neqnif-
Jima i reliqua ut in Lar. fup. fubinde Auguft. in Spec.
leg. diligentes ; Mf. S. Theod. delinquentes ; Grace, vero
conftanter x.a.1sv2uvovTcc<; , dirigentes , ut in Vulg.
~fr.
2J.
Sic apud Auguft. in Spec, nee aliter in Graeco,
detra&o verbo gyrans.
~t. 16. Auguft. in Spec. leg. pluraliter mandata Domi-
ni, cum Mfs. S. Germ. 15. S. Theod. & Corb. 1. In
Graeco (ic : *A/j.apTOjM<; Ijjltcigun etc, iy\vm , k. AicJxcar sp-
yo*a.Qeia<; , s/Mjsfifirai si's nplauc,' Peccator incidens in fide-
jufjiotiem,
> fetlans redemptions , inctdet in indicia. At in
cd. Compl. 'Afj.xpTuM<; -Trxgpc&ai'vut tvTC*<; Kvp!v , i/nws-
ettTcu, ut in Vulg.
Tf. 27. Sic habet Auguft. in Speculo. Item Ambrof. 1.
de Tob. c. 23. col. 620. c. Recipe proximnm fecnndiim
virtutem tuam ,
r
<$ attende ttbi ne cadas. Graec. 'Ar7i*cc-
Gx tv irhw'm , &c. ut in Vulg.
30. Minimum pro magno placeat tibi, &
improperium peregrinationis non audies.
j
1. Vita nequam hofpitandi de domo in
domum : & ubi hoipitabitur , non fiduciali-
ter aget , nee aperiet os.
32. Hofpitabitur , dkpafcet, &potabitin-
gratos
,
& ad hcec amara audiet.
33.
Tranfi hoipes , & orna menfam : & qua:
in manu habes , ciba ca?teros.
34.
Exi a ficie honoris amicorum meo-
rlim : necetlitudine domus meae hofpitio mihi
fa&us eft frater.
35.
Gravia hxc homini habenti fenfum :
Correptio domus, & improperium fcenera-
toris.
T JE.
t.2-2. Graece deeft vox hominis , habeturque inf. xato'ar-
T&K
,
tegens
, non protegens. Mf. Alex, retinet vocem ii-
fyi-iryi quae tamen abeft a Mf. S. Germ.
15. Apud Chrom.
Aquil. in Matth.
p. 087. b. ita : Ufits hominis, panis , aqua,
veflimentitm.
t. 29. Eadem leguntur Graece
, pracrer hocult. It ik~
ZoTpioic. , in alienis , loco in peregre Jine domicilio. E6 pa-
riter fpeitant quae Ambrof. ait 1. de Tob. c. 5. col.
597.
c. Suaviora erant olera cum fecuritate
, quam aliena epulx
pafttt cam follicitudine
.
#. 50. Graece breviiis , nimirum : 'Era-] urtpa k. puyi-
>. sv&otUv f%r at in ed. Compl. eft : Mntpa'^fiey^ti
tv^oxlco %y_i , k, Sreifitfut o/x/a? n /u oJxi/sjs. Mfs. S. Germ.
IJ. & S. Theod. Super minimum
$ magnum placeat ti-
bi , &c.
f. li. In Graeco abeft verbum hofpitandi, cum his
,
non fidttcialiter agst ; ca:t. ut fupra
,
pofito non, pro nee.
l!~. 32. Gra:c. SsmTi;
, j. 7rcTiiTi e/'?. o!^a'e<ra > jc, tt/)o;
eiti TifTo;; wix.pot ux.v<sri' Hofpitiofufcipies ,
tf
potabis ad in-
grata,
tf
praterea in his amara audies : in Mf. Alex, deeft
tii , ante ay^aCi^a..
V. 33.
Grace. Raps^c -proideiKe , v.oG/xuccr rpcctne?xy k,
tilt 01 ti ysipl ea , -^a/utoor fir Tranji hofpes , orna menfain:
$$ fi
quid in manu ttta , ciba me.
~fr. 34. Graec. "E{*6e iri^iite wo xg(iw7rtf Ao^i;?" =Vt-
tfvearai )toi a/f^e?,
Xf
l,a r*S 01'nUi. Exi hofpes a facie
honoris : advenit mihi hofpitio fufcipiendus fitter , opus ejl
domo.
Tf.
3 J.
Refpondent Gra:ca Latinis.
Prtv.
13.24.
13.
'J-
Deuttr.
6.
7
.
CAPUT XXX.
VERSIO ANTIQUA, QUiE ET VuLGATA NOSTRA.
1 .
/~\
Ui diligit filium fuum , affiduat illi fla-
4.
Mortuus eft pater ejus, & quad non eft
V gella
,
ut lstetur in novitlimo fuo , & mortuus : fimilem enim reliquit iibi poft fe.
non palpet proximorum oftia.
5. In vita fua vidit, & lstatus eft in illo :
z. Qui docet filium fuum , laudabitur in in obitu fuo non eft contriftatus , nee con-
illo
,
& in medio domefticorum in illo glo- fufus eft coram inimicis.
riabitur.
3
. Qui docet filium fuum , in zelum mit-
tit lnimicum , & in medio amicorum glo-
riabitur in illo.
No
t. 1. Mf. S. Germ. 15.
huncprxfert titulum ^EFILrJS.-
Griec. n E P*I TE'KNQN ; Corb. I. DE D1SCIPLINA
PILIORUM ; fubinde in Graeco legitur hiih'v)(^sit\ ajji-
iuabit ; ca:t. utin Vulg. exceptis his , $ "" palpet proximo-
rum oftia , qua; abfunt ; non etiam leguntur in Aug. Spe-
culo. Habentur quidem in Mf. S. Germ. I
J.
fed alia
manu fuperaddita.
it. 2. Eadem leguntur Graece ,
praster duo , cnenctt
,
Ittcrabitur , pro laudabitur , & yrupl/xuv , iiotorttm , loco
donieflicornm. Apud Auguft. in Spec, laudabitur; legirTe
videtur Interpres , ohriietrtu.
fr. 3. Gr. hab. 7rpaiiAsj( > in ulttm mittet , on mit~
tit i cxr. ut fupra.
Tom. 11.
6. Reliquit enim defenforem domus contra
inimicos, & amicis reddentem gratiam.
7.
Pro animabus filiornm coltigabit vulne-
ra fua, & fuper omnem vocem turbabuntui;
T^E.
"t. 4. Concordat Grsecum , nil! quod jionit fbi, ante
reliquit.
jp.
J.
Graece deeft in illo
, poft Ixtatus ejl ; retinetur
tamen in ed. Compl. turn conftanter fequitur xai; tol-
luntur vero ult. ifta , nee confttfus ejl coram inimicis. In
Mf. Germ.
IJ.
fie : hi vita ipfius 'jidit , & litarus eji
in illo : in obitu illius , &c. In Ml. S. Theod.
tf
in obitu
tllius , &c.
~t. 6. Graec. 'EravrtM 'xJHpar
xxrhmsv t"x/ecr. i, , Sec.
Contra inimicis reliquit defenforem, &c. ut in Vulg. la
Mf. S. Germ. 15. abeft to contra inimictx.
&.
7. Graec. initio hab. n;&^l
'X
ay
J?'"
> Rtfiigtrans
fi-
Uum ; edit, vero Aid. ri/>)
^x^"
"'''
' ut in Vulg. fubi
Nnn ij
468
LIBER ECCLESIA
VERSIO ANTIQUA, QUiE
vifccra ejus.
8. Equus indomitus evadit durus, <5c filius
remiftus evadet prxceps.
9.
Lafta filium , & paventem te faciet : hi-
de cum eo , & contriffabit te.
1 o. Non corrideasilli , ne doleas, 5c in no-
yiffimo obftupefcent den res tui.
11. Non des ill! poteftatem in juventute
,
& ne defpicias cogitams illius.
Sup. 7. 25.
is- Curva cervicem ejus in juventute, &
tunde iatera ejus dum in tans eft, ne forte in-
duret , & non credat tibi , & erit tibi dolor
animx.
13.
Doce filium tuum, & operare in illo
,
ne in turpitudinem illius oflfendas.
1
4. Melior eft pauper ianus , & fortis vi-
ribus, quam dives imbecillis , & flagellatus
malitia.
1
5. Salus animx in fanciitate juftitix, me-
lior eft omni auro & argento ; & corpus va-
lidum
,
quam cenfus immenfus.
16. Non eft cenfus fuper cenfum falutis cor-
poris : & non eft oblectamentum fuper cor-
dis gaudium.
1
7. Melior eft mors quam vita amara 5 &
N o
inde loco fuper omnetn vacein , conftanter , isi irdvn fan >
ad omnem clamorem ; cast, ut fupra.
fr.
8. Apud Aug. in Spec, bis evadit , ficut in Gr. bis
ixSaim ; cast, quadrant. In Mf. S. Theod. evadet durus,
$. 9. Sic habet Auguft. Speculum, una cum Giaeco.
Ml". S. Theod. Laela filium tuum.
jj". 10. Ita in Graeco , exceptis his, /uh cvrolvrmrii ,
he Jimul doleas , non fimpliciter doleas /ultimoque
,
yc/upa-
tiU TVS
ofcv1i;cv, quaties denies fw,pro objlupejcenl den-
ies tm. Edit. Cotnpl. hab. juu o/whGJk , .... yo/npacri
;
Auguft. Specul. ne doleas
, j
objlupepant , &c. Mf.
Curb. I. nee ideas.
f
. 11. Sic apud Aug. in Spec. Ita qucrque in Giaeco,
praeter ultima ilia, & ne defpicias , &c. qu<e abfunt : ad-
duntur tamen intra t. 13. una voce mutata , >:/;,
ignorantias ,
pro cogitatus.
.$. 12. Conduit Auguft. Speculum. Sed in Gr. abfunt
priora verba -.Curva cervicem ejus in juventute
, &i
-
cut ult. ifta,
J
erit tibi dolor animx; media vero fie le-
guntur ibid, ba'ooc ra; rrteifcti ion a; ef< men:;, /jmtto-
% siUiWVrQfk
cbnsi&ieri eat' i. e. tunde Iatera illius dum efl
infans , he forte* tnditratus non parent tibi. In ed. Compl.
fequuntur ifta ,
isa.i w U6n ^vycjiS'
a'-
-< *< online
iuYMS"
imo & priora leguntur inf. in ed. Rom. fub fin.
*'
; iec
l-
fr. 13. Ita in Graeco eft , exceptis his : 'ire. m cV t>7
eL%vw>Cvvi\ cv -iriycitity , * turpitudine tua offendat ;
at in Mf. Alex, aurv Tr&ttotye, ; & in Aug. Spec, ne in tur-
titudine illius confundaris. Grace, lubdit : i. ^h irafJ m
Ti;' yyotxt; ot, sta,M->|'(' Toy -rf
;/!' fTir cf veorw/r
o
? defpicias
ignorantias illius , fK!":'/J cellam ejus in javen-
tute ; qua; in Vulg. leguntur fup. ^t". 11. & 12. Mfs. S.
Germ. 15. Corb. i.ScS. Theod. hklegunt,

operare in
ilium, non in illo.
fr. 14. Corifonat Aug. Speculum. A Grxco abeft vox
imbecillis ; & pro malitta , eft sfe
o&^cc iyT , /?i corpore
/no.
t. 1
J-
Ita legit Aug. in Spec. Grsec. vero ita : 'THjtkt ,
i, euifyx. E>i*TUt -jranli y^ovuv jL ccofict > &c. Sanitat
, 5?
icu.J habitudo melior omni auro ;
tf
corpus , &c. ut fupra..
In Mfs. S. Genii. 15. S. Theod. & Corb. 1. 2? melior
mini auro.
yjr. 16. Ita Gnece, nil! quod loco fuper cenjum falrt-
tit , eft fiehTioat vyeiet;, melior fanitate. Aug. Speculum
Vula;ata; congiuit. Mfs. S. Germ. 15. S. Theod. & Corb.
2. Or.
, 10.
STICI. Cap. XXX.
et Vulg ata nostra.
requies scterna quam languor perfeverans.
1 8. Bona abfeondita in ore claufo
,
quafi
appofitiones epularum circumpofita: fepul-
cro.
19. Quid proderit libatio idolo ) nee enim
^- 14-
manducabit , nee odorabit
:
6'
40. fie qui effugatur a Domino
,
portans
mercedes iniquitatis:
'
z 1 . videns oculis , &ingemifcens , ficut fpa-
$K
P-
20
do compleciens virginem , & fufpirans.
2>
2.2. Triftitiam non des animx tua?, & non
Pr'v-
affligas temetipfum in confilio tuo. "
V"
2?
r
J ucunditas cordis hreceft vitahominis,
j,
l
h
& theiaurus finedefeclionefanditatis : &exful- 17.-7,2.
tatio viri eft longa;vitas.
24.
Miferere animx tux placens Deo, &
contine : congrega cor tuum in fanctitate
ejus , & triftitiam longe repelle a te.
25.
Multos enim occidit triftitia, & non
eft utilitas in ilia.
7
26. Zelus & iracundia minuunt dies , <5c an-
te tempus feneftam adducet cogitatus.
2.7. Splendidum cor , & bonum in epulis
eft : epulx enim illius diligenter fiunt.
T JE.
1. fub fin. hab.
tf
"on
'ft
obleclatio fuper, 8tc.
tr. 17. Ita de Giseco , exceptis his , $ requies Mernn
,
quam, pro quibus fimpliciter
jf
, aut. Apud Aug. in Spec.
tota ut in Vulg.
ir. 18. Ita in Aug. Speculo. Graece : 'A75 t%*.-yjj-
H^jia. itt'i s"9|UaTi YUXMiSfitru , iifM-ra /3fw,aTaiii -irc.Qxx.st/u.ivK
eVi Txipos' i. e. Bona
effu/a ad os claujum , appojitiones ci-
borum appojita fuper fepulcrum. In edit. Compl. 'AvaEa
xsjWiWfytMu" & in Mf. S. Germ. 15". Bona abfeonfa.
Tf. 19. Grasc. T/ Cf^p/pfi xa/nrueii tifcoW, Quid pro-
dejl oblatio idolo ? deinde lie : vrt yap s J s7/ , ire fiu
ocrdwK* Mfs. Germ. 15. & S. Theod. /ice enim mandu-
cat , nee odorab:ti.r ; C01 b. 1 . nee odoramr.
~t . 20. In Giaeco abfunt ult. ifta : portans mercedes
iniquitatis; loco vero ejfugatnr , eft tWisiX^fwiS , qui
perfecutiouem patitur. In Mf. Corb. I. Jicut qui effuga-
tur , &c. fubinde in Sangerm. iy. 8c S. Theod.
#
por-
tans mercedes , Sec.
Tit. 21. Confonat Graec. ad verbum, nifi quod hab. a>
epOa?/o?s , non fimpliciter oculis.
Tf. 21. Graec. Mii J a$ it'; xuirw thk Ai^hi' cv , &cc.
Ne des in triflitiam animam tuam , &cc. ut fup. Aug. Spe-
culum Vulgatae accinit.
Tf. 23. Eadem refert Aug. in Spec. A Grxco abfunt
ifta, 5 thefaiirus fine defellione fanilitatis ; caet. conve-
, niunt, dempto uno hxe
eft
; in ed. tamen Compl. cut
Zjtai' in Mf. S. Theod. deeft "$ , ante exfultatio.
if. 24. Sic hab. Auguft. in Spec, piaster hsec, $ con-
grega huge expelle a te. Sic etiam in Mfs. S. Germ,
1 5. & S. Theod. at in Graeco brevius : 'Ayxisx Tijr
'^v/Y.t CV , Kj ira&cy.ciMt rm XctpJ !z.r CV , , M/TTMr , <5cc. Di-
lige animam tuam
, ^ confolare cor tuum
, $ triftitiam ,
&c. Pono hie verfus cum feqq. ad rinem utque cap.
33.
defunt in Mf. Corb. 1.
jf. 25. Ita Giarcc, ut Sc ap. Aug. in Speculo.
If. 26. Sic eft in Grajco , excepto verbo penult, oiyti,
addv.cil. Similiter in Aug. Speculo
,
practereaque minuent
dies; item in Ml. S. Theod. minuent dies ; in Sangerm.
IJ.
minuit dies adducit.
il . 27. Verfus ifte hie non legitur in Graeco , fed inf.
cap.
33. t. 13. paucis mutatis. In Mfs. S. Germ.
if.
. 8c S. Theod. iic eft : Splendidum cor, bonum 111 epulis.
epulx enim, &c. Pono in eodem Graeco fubjiciuntuf hk
multa
,
qua; in Vulg. & in ed. Compl. transferuntur inf.
in cap.
33. f. 16. &. feqq.
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXXI.
469
+ Grace
XXXI V.
CAPUT
Versio ANTIQUA, QU^
1. TT rgilia honeftatis tabefaciet carnes, &
V co'iitatus illius auferet fomnum.
2. Cogitatus prxfcientix avertit fenfum
,
& infirmiras gravis fobriam fecit animam.
3. Laboravit dives in congregatione fub-
ftantix, &in requie ilia replebitur bonis fuis. aperias fuper illam fuicem tuam prior
4.
Laboravit pauper in diminutione vidlus , 1 3. Non dicas iic : Multa lunt, qux
& in fine inops fir. illam funt
:
5. Qui -aurum diligit, non juftificabitur : 14. memento quoniam malus eft oculus
& qui infequitur conlumptionem
,
replebitur nequam.
1 5. Nequius oculo quid creaturn eft ? ideo
*
X X X I.
E T V V L C A T A NOSTRA.
<Sc non fecit
:
11. ideo ftabilita funt bona illius in Do-
mino
?
& eleemohnas illius enarrabit omnib
Eccleua fmctorum.
i 2. Supra menfam magnam fedifli >
non
fuper
ex ea.
Sup, 8. .
6. Multi dati funt in auri cafus , & facta eft ab omni facie fua lacrymabirur : ium viderir
,
in fpecie ipfius perditio illorum.
7. Lignum offenfionis eft aurum ficrifican-
tium : vx illis
,
qui fe&antur illud, & omnis
imprudens deperiet in illo.
bl. Beatus dives
,
qui inventus eft fine ma-
cula : & qui poft aurum non abiit , nee ipe-
ravit in pecunia & thelauris.
9. Quis eft hfc, & laudabimus eum : fecit
enim mirabilia in vita fua.
1 6. ne extendas manum tuam prior
, 6c in-
yidia contaminatus erubefcas.
Ne comprimaris in convivio.
Inteilige qux funt proximi tui ex re-
*7-
iS.
ipfo:
19. utere quafi homo frugi his, qux tibi
apponuntur : ne , cum manducas muitum
,
odio habearis.
20. Ceila prior caufa difciplinx : & noli
10. Qui probatus eft in illo, 5c perfechis nimius efle, ne forte offenuas.
eft, erit illi gloria xterm : qui potuit tranf-
Z i. Et fi in medio multorum fedifti
,
prior
gredi
, & non eft tranlgreftus ; facere mala
, illis ne extencias manum tuam , nee prior pof-
~fr. I. Crasc. ' AypL-Trvicc -irxs-rv tn/rwiei SxpKr.i , i, if fit-
pijuva. avTX dpi;a h-fvov Vigilia divitiarum tabojacit car-
ties , $j cogitatus illarum aujtrt fomnum ; fimiliter hab.
tabefaat Ml". Sangerm. ij.
V. 2. Mfs. S. Genn. lj\ & S. Theod. initio hab.
Cogitatus yrxfentix , Sec. ut fupra. Graec. vero ita : M'-
Ct/uva iypnrn'otq a-runnc^i tvsa.yfj.iv., <, appcusvi^.a fic/pv sivii'-
ij/r/ iirv-.c. Sollicitndo vigilix interpellabit dcrmitationem
, o
infirmitxtem gravem digeret jomiius. Ed. Aid. hab. vvm
,
idque alia manu fcriprum eft in cod. Vatic.
-fr.
J.
Graec. loco f/ibftaiitix , hab.
xfapuerar , pecttnia-
rum
,
quod idem valet; dein vero (ic , . e'e rtf xvairbiv-
< S|tiV>7j tav -ipvtusxjav iv% , & in reqttte repletur
delicti' fuis ; Ml. Sangerm. iy. leg. replebitur bonarum
jitorum.
~t. 10. Auguft. Speculum : Qiiis probatus
efl
in illo
,
p
peif.efl? tferit Hit glor
&
facere mala, &c. Item
in Mf. Sangeim iy. Qjns probatus
eft %j erit Hit m
gloria xterna facere malum,
55 non
fiat. Similiter in
Ml". S. Theod. praeter to
tf
facere mala. Apud Ambr. 1.
de Nab. c. 13. col.
58 1 . b. qui fot'uil trar.fgredi
tf
facere mala, \$ non fecit. In G;a?co : T,'; eJ qitftiCQij ly
.wiw, K rfffkiiaim ; ^
ssu< el; x.zvy_\c;V t!$ Ifvyocrra Trxpa.-
iira. , xj'v 7rap;ir i 7rc<;.-/./ xx./.a , n m. i-K.'n-.st ; Ouis
probatus
eft
in illo
, J p
erfdlus
eft? '^j fit
in glorimionem :
qttis potuit tranfgred:
, ? non
eft traufgrejftus ; & facert
mala , {$ non
f
ec' c
%. ii. Ita legit Aug. in Spec, dempra una voce om-
nis ante Ecclefia ; deeft pariter in Mf. Sangerm.
15. fi-
cut in Giseco
;
prseterea ab eodem Gr. abfuht voces feqq.
t. 4. Id unum , tf
in
fine
inops
fit , fie variat Giaece, ideo, & in Domino, 8c fanilorum ; initio veto ipfo le-
K, t>7 cr.vxwxu'an sWeii; 7/1'f rat , $$ in requie indigent giftir* np's<uQut7i , ftabilientur , non ftabilita funt.
t'. y.
Concinit Aug. Speculum : nee diffimile quiddam
Grasce , piaster hoc , i\iarp^opdv , corruptionem , loco con-
fumptionem ; idque , di'Toi rnvSritti'cu , ipfe replebitur
, pro
replebitur ex ea. Apud S. Paulin. ep.
ZJ. p. 157. c. fie :
Chti pecuniam di'.igit , non juftificabitur :
&
qui terrenas
poffejfiones concupilcit , in illis implanabitur : at haec poflre-
lTia ex alio loco delumpra videntur.
tf. 6. Sic leeit Aug. in Spec. Graece ita : rioMel eVo'-
mavni -rrafio.
X.
3-^
XP
uori
>
fr
7l'H"n To^fltt ac/afitat-
ia. irpiianrov aulaf Multi dati funt in cafttm pnpter au-
rum , tf
facta eft
perditio eorum ad faciem ipjorum. S. Pau-
lin. ep. !<:.
p. I<53. a. Multi periclitati fitnt auri causa
,
^
faila eft
infacie illius perditio ipfoi urn. In Mf. S. Theod.
Multi dati funt in auro cafus: & in Sangerm. ij.
5 fac-
ta
eft
in facie ipfius , &c.
~t . 7. Eadem legit Aug. in Spec. Mf. tamen Reg.
ibid, pro depenet, hab. decipietur. S. Paulin. ep.
2
J.
p.
I08. a. Lignum offenjioms ejus
eft
aurum,
^
dejicit eos
,
( al. Vie illis
)
qi-:
fectatttiir flltid : omnis imprudens difpe-
riet in illo. Grarc. loco aurum facrificantium , hab. -izT;
ivkvoi c^ifo' oLvlci , far- ificautibus ei ; fubditque , * were,
atpyv coicatse/eq Iv at/w'-, \$
omnis imprudens capietttr in
illo; praetermilfis his,, va fflil qui feet, illud.
-&. 8. Eadem leguntur Grasce
,
praeter ult. nee fpera-
vit in pecunia
tf
tbejanris
,
quae defunt. Ambrof. tamer.
I. de Nab. c. I 3. p. j8(. a. ait : Bcnedicitur dives
,
qui
inventus
eft fine
macula
, ^
qui
poft
aurum non abiit , nee
fpcravit in pecunix tbefauris. Auguftini Speculum Vulgatae
actinit.
#.9. Sic Ambrof. 1. de Nab. c. 1 }. col. j8i. a. <fe
. 2. oTic. col. 85. e. necnon Auguft. in Spec. Graece
Ita : TV; hi , >l fjaxxeiVM^ d'l'v ; eVoiVct -/c 6if,u'o;a
w >:ta> ecvrv' Qi'it
eft ,
r
<j ttoatifituhimuS eum? fecit enim
tmrab. in populo'juo : in cd. Compl, jli ittw tcs , * Sec.
j?. ii. Graece deefl tantum ult. vox prior.
t. 13. Gr. ipfo initio habetKai, detracl.i feq.conjur.ee.
fie , cum verbo ult. funt ; loco vero prioris funt , hab.
-
t
l ,
quidem. In Mf. S. Germ. 1 y. No// dicas : Si multa
funt, qux fuper ilia funt i item in Mf. S. Theod. ~ison
dicas : Si multa.
V. 14. Ita Grace, prxrer unum rntnlr , malum, pro ma-
ins
eft.
A Mfs.S. Theod. 5t Germ. 1$. abell pariter ver-
bum
eft.
t. 1$. Ita in Grxco e/t , praeter verbum lacrymabi-
tur, pro'quo e\ay.r u?i , Itcrymatur , abfque prarced. fua :
mox ita, bS tccr stt.Sm^?
,
quocttnque ajpcxeiit, vel
af-
pexcris , &c.
t. 16. Grace, delet voces tuam prior , cum reliquis
;
ed. tamen Com-pl. addit cf , ad manum.
t. 17. Grxc. Ka) y.v owCm'^k aura rpvCx.a- Et ne
comprimaris cum eo in catino. Mf. S. Germ. If. Nee com-
primaris ; Ml. S. Theod. lubdit , in convivio vini.
#. 18. Sic elt in Graeco, detract vocula tui. In
Mfs. S._ Germ. 15. & S. Tfceod. Inteilige rem proximi tui
ex teipfo. Gnec. proximi addit : *.
(
'
CT i -irotrri irpitcts'^t
c\tavo? , tf
in omni re cogita.
fr. 19. Ita in Auguft. Speculo
, hocexcepro, ut non ,
pro ne ; in Ml. S. Theod.
J5
non; fup. verb in Sangerm.
T
S-f"'g'->
?'''' HbJ adpouentur : & non, citm manducas,
ice. Grace ira :
fi.y- a; aripemrti, -k ira&atslfterx c:r
j,
/.lw. o\ia/uaaa , fj..\
^:Crf)Tr i. e. comedoficnt homo
,
qttot appo-
fita funt tibi : & non devores , ne odio habearis.
X
'-. 20. Gonfonat Gr*c. nifi quod pro noli nimius
tffe ,
hab.
fji tm:?!!* , noli ejje itifatiabilis. Auguft. Spec. Vul-
gatae congruit.
t\ 21. Ad verbum e Grxco, prarer ult. feqq. nee prior
pofcat btbere
, qu* abfunr. Apud Aug. in Spec, omnia ut
in VuVg,
s
47
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXXII.
VeRSIO ANTIQUA, QUjE ET VULGATA NOSTRA.
Ignis probat ferrum durum
cas bibere. 3
1 . Ignis probat ferrum durum : fie vinnm
22. Quam fufiiciens eft homini erudito vi- corda fuperborum arguet in ebrietate pota-
num exiguum , & in dormiendo non labo- turn.
rabis ab illo , 6c non fenties dolorem.
23. Vigilia , cholera , &tortura vkoinfru-
nito
:
24. fomnus fanitatis in homine parco : dor-
miet ufque mane , & anima illius cum ipfo
dele dabitur.
25. Et fi coatus fueris in edendo multum
,
furge e medio ,
evome : & refrigerabit te , &
non adduces corpori tuo infirmitatem.
2.6. Audi me fili, & ne fpernas me : & in
noviflimo invenies verba mea.
27. In omnibus operibus tuis efto velox,
& omnis infirmitas non occurret tibi.
28. Splendidum in panibus benedicent la-
bia multorum , & teftimonium veritatis illius
fidele.
29. Nequiffimo in pane murmurabir civi-
32. jEqua vita hominibus, vinum in fo-
brietate : fi bibas illud moderate , eris fobrius.
33.
Qua? vita eft ei
,
qui minuitur vino
:
34.
Quid defraudat vitamJ Mors.
35.
Vinum in jucunditatem creatum eft
,
& non in ebrietatem
,
ab initio.
36.
Exililtatio anima; & cordis, vinum mo-
derate potatum.
37.
Sanitas eft animaz & corpori fobrius
poms.
38.
Vinum multum potatum
,
irritatio-
nem , &c iram , & ruinas multas fecit.
39.
Amaritudo animx vinum multum po-
tatum.
40.
Ebrietatis animofitas , imprudentis of-
fenfio, minorans virtutem, & faciens vulnera.
41
.
In convivio vini non arguas proximum:
Ffalm,
103. iy.
trott,
51.4.
tas, & teftimonium nequitix illius verum eft.
'&
non defpicias eum in jucunditate illius
qo. Diiisentes in vino noli provocare : 42. verba improperii non dicas illi : & non
JudM, 13.4. multos enim exterminavit vinum. premas ilium in repetendo.
NoiiS,
J?. 11. A Graeco abeft to vinum ; loco .vero in dermien-
do , ac caeteror. (Impliciter eft -, sW] t; x-ci'th? iv% in.
iQ/^airet , in leilo fuo non laborat ajlbmate. Auguft. Spec,
hab. vinum exiguum.
~fr. 13. Hie verficulus poftponitur verfui 14. in Gra:-
co. Apud Ambrof. 1. deElia, c. 8. col.
J43.
c. lie : IV-
gilia
, tf
cholera,
tf
torturaviro mfatiabili : 8c 1. de Cain ,
c.
J.
col. 191. c. Vigilia, $ tormenta iiiro edaci. Grace.
Uoyoi aypuirnac,
5, X*s&S &
spi<po$ fttroL iyS'fli iirtoW
Labor vigilia

cholera
, & tortttra cum viro infatiabili;
in ed. Compl. yni^sc, non
x^'e*?-
Tf. 14. Grjec. b-imc, vyislae, tirl ivrspa /jutf
la' itss
irpai, K) y,
4"X
1' t, 7f Hzt air?
-
fomnus Jartitalis in mtef-
tino moderato : jurrexit mane, {$ anima ejus mm ipfo,
Mf. S. Theod. hab. ufque in mane,
#. 15. Ambrof. 1. de Cain , c. y. col. 191. c. Si
toaSus fueris in edendo
, furge , $$
vome : $$ refrigerabit
te
, 2Jf non adduces corpori tuo infirmitatem. Graece brevius :
JCai ft f;(&n; ce ifsG/xxav , iti$a puQiircupur , *, itot.ita.iw.
Et
fi
coailtts fueris in epulis , furge in medio pomorum
, tf
re-
quiefces : al. /usuir&pZv
,
quafi e media cccna abiens ; ed.
Compl. addit tmoii , g
ita.ira.icn' item in Ml. S. Germ.
I
J.
furge e medio
, & vome ; ultimoque , infirmitates.
't tf. 3.6. 17. Totidem verba exftant in Graeco.
*&. 18. A Grxco abeft vox multorum, & loco verita-
tis , eft xaMcnT; ; case, ut in Vulg. Apud Ambr. 1. de Nab.
c. 14. col. 581. d. Splendidum in panibus benedicent la-
bia jf.jlorttm, rj
tejlimonium bonitatis illius
fict.
f, 19. Similia in Graeco, prater ult. unum Venn's
,
eerlum , loco verum ejl.
Jj". 30. Ira legit Aug. in Spec. Gr. vero, *Ev mq /jm
ay J pity' irowii yip > &c- lit vino nolifortem agere : multos
enim , &c. ut fup. Mf. S. Theod. extremo hab. extermi-
ttabit vinum.
^.31. Grxc. Ka/itnt fmt/j.kZft s/J.ujj.a, a/ >.$' ejus
01V05 Ka.oi /; cV
/J.X iirepMipavay' Fornax probat aciem ferri
in tincltira : Jic vinum corda in contentione fuperborum. Ed.
Compl. &'t*>; c?>o; lr Jt.apJ'la iiripwpitar /4f$n' fie vinum
in corde fuperborum in ebrietate.
f. 31. Ambrof. 1. de Elia , c. u. col. 548. d. jqua-
lis vita hominibus , vinum in ebrietate : & inf. bibas illud
moderate , ut fis fobrius. Mf. Sangerm. I
J.
/Equabit in
vita vinum hominibus :
fi
bibas illud, Sec. ut in Vulg.
Gr*c. 'riOjf Z.u!i<; c7>; itipoi-xu ( Alex. & Compl. aitipa-
boic, , ) siv irltrii it/jov /uilpa inx. jEquale vita vinum
homini
,
fi
bibas illud menfnra fua.
-f. 33.
Confonat Graec. dempto uno verbo ejl. In Mfs.
S. Germ. 15. & S. Theod. Otta eft vita, qua minuitur
vino ?
"t. 34.
Hie verficulus abeft in Gr.
f.
3J.
Mfs. S. Germ. 15. &S. Theod. cum Ambr. ubi
fup. Jf. 31. Vinum in jucunditate ( vel jocunditatt
)
creatum
ejl , non in ebrietate , ab initio. Graece iimpliciter : , aweS
f/.T.'S"a; {/{ eitppctvvyt arbpwtcte,.
t. 36. Grace.
'
'A7aMi'a^a x^<r/a?
j,
ti^aycini
4
l
'X~?
oTkc; irinfttios in xatfS ailipsa-,' Exfttltatio cordis
tf
latitis
anima, vinum potatum in tempore quod fatisfit.
Ambr. ubi
fup.tf'. 31. Exfttltatio anima
tf
cordis ejl,
fi
moderate bibas.
t, 37.
In Mf. S. Germ. ij. deeft fobrius pouts; ia
Grteco verficulus totus. In Mf. S. Theod. fie : Sanitas ejl
^ corpori & anima , Sec.
Ttlf. 38. 39.
Grzce fie mutatur ordo : Utopia
^''X"?
oTroc; irtrofttrci ironic, atp&icua,
J,
aVlnrlufitcnt. Atnarititd
anima vinum potatum multum in irritatione
, g
contentio-
ne ; nee habentur plura. Ambr. ubi fup. hnmoderatio autcm
potus iracundiam concitat , *$ ruinas multas efficit.
)?. 40. Graec. loco priorum verborum , Ebrietatis animo-
fitas , imprud.
offenfio
, hab. TlMhim p&vt 1^0/ pgyisj
tic, irpMKcftfia' Mnltiplicat ebrietas furorem imprudentis ta
effenfionem ; reliqua ut in Vulg.
T?. 41. Ita in Graeco , hoc excepto 1. witxrvslit ,
in compotatione
,
pro in convivio.
"t. 41. Concinit Grasc. nifi quod hab. xoycr, virbnm
,
non verba.
Grsecxxxv.
C A P U T
*
X X X I I.
VerSIO ANTIQUA, QUjE ET VuLGATA NOSTRA.
Edorem te pofuerunt? noli extolli: 3. ut literis propter illos, & ornamen-
tum gratiae accipias coronam , & dignatio-
XVefto in illis quafi unus ex ipfis.
2. Curam illorum habe , & fie confide , nem confequaris corrogationis
& oranr cura tua explicita recumbe
:
NoT.
ir. I. Ad verbum e Graeco. Hieron. inEzech. 18.C0U
811. f. legit : Frincipem te conjlitnerunt ? ne eleveris :
ef-
to inter eos quafi
units ex ipfis : & in Ezeeh.
34. Sc
45.
col.
944.
e. 1038. b. Ducem te conjlit. ne eleveris : fed ejlo
,
Sec. ut lup. facund. Hermian.
|,
11. Sirm. to. 1. 814.
a. Reilorem te injlittterunt ? ne extollarU : ejlo in illis q/ta-
fi
unus *x
ipfis, Au&. 1. de ajeator. ap. C/pr. p',
4^2,
f. Reilorem te petiernnt ? noli extolli , Sic. ut in Vu!^.
Tf. 1. Similiter in Grarco. Auft. 1. de aleator. ap. Cypr.
p. 491. f. Curam illorum habe,
(J
confident. Facund. Herm.
1. 11. Sirm. to. 1. p. 814. a. Curam illorum adh'be
, $
fie
confidera. Similiter hab. Mf. S. Theod. coh/idera ; S.
Germ. 1 5. confide, c Gr. xifMcr , cum Vulg.
if, }. Grjeceabfiuu pofteriora ifta , ^ d:gt:a:icnemc*n-
LIBER ECCLESIAS
VERSIO ANT1QUA,
Q
U JE
4.
Loqucre major nam : decetenimte
5.
primum verbum diligentifcientia,& non
impedias miificam.
6. Ubi audims non eft , non effundas fer-
monem , & importune noli extolli in fapientia
tua.
7.
Gemmula carbunculi in ornamento au-
ri , & comparatio muficorum in convivio vi-
lli.
8. Sicut in fabricatione auri fignum eltfma-
ragdi , fie numerus muficorum in jucundo
&
'
moderato vino.
9.
Audi tacens, & pro reverentia accedet
tibi bona gratia.
10. Adolefcens loquere in tua caufa vix.
1 1
.
Si bis interrogatus fueris , habeat caput
refponfum tuum.
12. In multis efto quafi infeius, & audi
tacens fimul & qua*rens.
1
3. In medio magnatorum non prsefumas
:
&: ubi funt fenes, non multum loqmris.
14.
Ante grandinem prxibit corufcatio : &c
ante verecundiam prxibit gratia , & pro re-
verentia accedet tibi bona gratia.
1
5. Et hora furgendi non te trices : prxcur-
re autem prior in domum tuam , <Sc illic avo-
care , cc illic lude
,
16. & age conceptiones tuas, & non in
No
fequaris corrogationis ; cast, ut in Vulg. nifi quod loco
tf
etnamentum gratix , eft,
j,
evKMUtuc,
X
a
P
iV '
&" Drw,,ifl"'
gratii : in Mf. S. Theod. tit ornamentum gratia ; ultimo-
qtie , congregations , non corrogationis.
tf\ 4. Ita in Aug. Speculo , & Graeco.
"t. y. Auguft. Specul. primum verbum diligenti feien-
tiam , &c. Reg. Mf. ibid, dilige fcientiam ; Carnut. dili-
gentis fcientiam. Bibl. Mf. S. Germ. l<. diligentifci utiam,
> non impedias mttftca. Graec. initio hab. w dx.?itT e-atsn-
y>i , k, /J.VI i^TToAisni; /j.n<s:x.d' tollitque primum verbum.
'
t^6. Mf. S. Germ. 15. Ubi audittts
eft , abfque nega-
tione : Graec. GVk dy.poc./.t.er.
, pi, &c. ut in textu , nifi
excipiatur hoc ult. /xvi ootpify 1 no^ fapientiam tuam oftenta-
re , loco noli extolli in fapientia tua. Mf. S. Theod. $$
non effundas fermonem intempeftive , $$
importune noli ex-
tolli in
fap.
tua.
Tfr. 7. Graec. ^.tppdyie, otO/W.o; etui w./j.b> 'XJiutoi , evyxpi-
/ia /ukcucat a/ cvfivociv oirts' Sigillum carbunculi in orna-
mento aureo , concentus muficorum in compotatione vini.
~f. 8. Graec. 'Ec jtaTiycxsuaO/KaTi
XP"
01
?
c
Tfi~/'<$
O/Kapay/V,
fit mi; finnticav e<p' Je? oiia. In fabricatione aurta Jigil-
lum fmaragdi , moditlatio mujicorum in vino jocundo.
t. 9. Hie Ttr. totus delideratur in Graeco. Mf. S. Theod.
hab. accidet , non accedet.
#. 10. Auguft. Specul. cum Mf. S. Theod. Adolefcens
loquere in tua caufa vix cum neeeffe fuerit : fed hoc ulti-
mo , cum neeeffe fuerit , caret Mf. Reg. Speculi. Gr. hab.
A&msw yiccvicx.1 si
XP-'"*
*" deinde
, /^aM?> &c. ut
inf.
Tfr. 11. Concinit Aug. Speculum. Grace, addit , /jim; ,
A!; ear tirzp>,nvhr>$ , wpxtctiacev iayot' vix
, Ji
bis interroga-
tus fueris , in Jummam eollige fermonem.
H. 12. Ita Aug. in Spec. Grace, veto lie : 'Er 0V70J?
vct,v\i' ylrv die, yuuiuuv , *, cqux aiwTTuy. In panels multa :
tfto quafi feiens , g? fimul tacens.
~t. 13. Auguft. Specul. hab. toqui non prxfumas , &c.
ut fup. fed to loqui , abeft a Mf. Reg. Spec. In Mf. S.
Theod. fie : Et loqui in medio magnatorum non prxfu-
jnas. In Gr. 'Ev fiho> jur/isctvuv jj.\i tiyoa^a* Kj irspM teyev-
to; , fivi TroMa /om'5(,ei. In medio magnat. non agas aqua-
lem : f$ alio docente , ne multa garrias : at in ed. Compl.
K) o-m yifo/ltc, , fjiv, , &c. Apud Ambr. in Pf. 1 18. col. I I
Jf.
h. ubi funt fines,
non multum loquaris : item 1. de Noe ,
c. ji. col. zj$. d. alludens dicit : cum veneris ad fenio-
rum concilium , claude ol tuum.
't. 14. Grace, n^o ii/JOKTH; y-aTHH-wevSn ispa-xv'
5,
icpl
aiy^utTvpS TTfOtMi'c'Tui
X^P'S-
-Ante tonitruum fejlinat co-
rufcatio : ^ ante verecundiam prxibit gratia ; reliqua ab-
funt : fimiliter in Mf. S. Germ. 15. deeft to
$
pre reve-
rentia accedet tibi buna gratia. Apud Aug. in Spec, om-
nia ut in Vulg.
47
l TICI. Cap. XXXII.
ET VULGAIA NOSTRA.
delict is & verbo fuperbo.
17. Et fuper his omnibus benedicito Do-
minum
,
qui fecit te , & inebriantem te ab
omnibus bonis fuis.
18. Qui timet Dominum,excipict doctri-
nam ejus : & qui vigilaverint ad ilium, inve-
nient benedidHonem.
1 9. Qui quxrit legem , replcbitur ab ea : &
qui infidiose agit, fcandalizabitur in ea.
20. Qui timent Dominum , invenient ju-
dicium jufturn , & juftitias quafi lumen acctn-
dent.
z i . Peccator homo vitabit correptionem
,
& fecundum voluntatem iuam inveniet com-
parationem.
22. Vir confilii non difperdet intelligen-
tiam , alienus & fuperbus non pertimefcet ti-
morem :
23. etiam poftquam fecit cum eo fine con-
filio , & fuis lnfeclationibus arguetur.
24. Fili fine confilio nihil facias , & poft
fadum non pcenitebis.
25. Inviaruinaenoneas,6cnon ofFendesin
lapides : nee credas te viae laboriofse , ne po-
nas animae mx fcandalum
:
26. & a filiis tuis cave, & a domefticis tuis
attende.
2j. in omni opere tuo crede ex fide ani-
T JE.
fr.
if. Concinit Aug. Speculum. At in Gracco fie : 'Er
upa (%eyttpV t Kj )J.i ipayn' d-itorpexi tfc oi'noc, it, jUii p'aSiu-
/Ufi , ix.iT Trxi^i. In bora exfurge , 5 non
fis ultimns : reeur-
re in domum , 2> ne torpeas , ibi lude. Audi. 1. de pro-
miiT. c. 1 J.ap.
Profp.p. 206. b. Ingredere hue adolefcens,
tf
hue avocare ; Lie lude.
"t.
16". Ita legit Aug. in Spec. Gra;c. vero fie : k, volet
t u$i'f*]ifitctT% w , x.a.1 jioi ff^afTJi; hoyca V7reputpito)' f$ fac
cognata tua , tf
tie pecces verbo fuperbo. Audi. I. de pro-
miir. ubi fup. g> age conceptiones tuas , ut in Vulg.
~t. 17. Ita in Aug. Speculo. Sic etiam in Gracco, prac-
ter voces 1. omnibus , &. Dominum
,
quae abfunt.
If. 18. Graece abfunt voces ejus ,. it ad ilium ; cast.
quadrant , nifi hoc excipias , 01 opCf/^cn-f? , qui vigilant
,
pro vigilaverint. Auguft. Speculum nil difcrepat a Vulg.
tf. 19. Auguft. Speculum concinit cum Vulg. In Grae-
co abeft pracp. ab ; & loco qui infdiose agit , eft vtewpin-
fj.wze,, qui Jimulat ; caet. ut fupra.
"t. 20. Auguft. in Spec. leg. juftitiam quafi lumen
,
&c. Mf. S. Germ. 15. juftitias quafi lucem. Gra?c. J ut.au ca-
/*.!} d>i <fik , Sec. deeft autem ibid, vox anteced. juflum.
TP. 21. Auguft. in Spec, habet , devitabit correptionem
,
cum Mf. S. Germ.
if.
Grace. xWrei ibeyftori caet. ut in
Vulg. Audi. 1. de (ing. cleric, ap. Cypr.
p. 529. f. le-
git : Peccator homo evttat correptionem
, $$ ad voluntatem
fuam invenit comparatioucm.
#".
22. Ita in Grasco , exceptis his ,
*
/4J trxplfn d\/-
vmfJLa., ntn dtfpieiet cottfderationem ,
pro non difperdet in~
telligentiam. Aug. in Spec, conftanter hab. non difperdet,
&c. Mf. S. Theod. non difperdet in intelligentia non
perlimefcit , &c. S. Germ. I y. non difperiet intelligentia.
"t . 23. Ita Graece, exceptis his ult.
tf
fuis infetlatio-
ttibtts arguetur
,
quae defunt.
"t. 24. Concinit Auguft. Speculum ; nee differt Graec.
niii quod caret voce fili , & loco
poft factum , hab. w
t troivta! ci. Ambr. in Pf. 36. col. 808. c. Et tu cum
conjilio omnia
fac.
Audi. 1. de xlii. manf. ap. Ambr. col.
16. c. Sine conftlio nihil facias , [$
in faciendo ne te porni-
teat. Mfs. S. Germ. 15. & S. Theod. non pwnitebem;
Gr. /4 /
t<^7a
/
^s^5.
#.
2y. A Graeco abfunt ult. ifta , ne ponas anim* tux
fcandalum ; loco vero
, ^ 0 offendes in lapides , &c.
hab. *.
fin flvvioo-J.Jic w mSmJeo:/* ftn tcj^wcrii a/ oil*
dtrryay.e7ra>' ne offendas in lapidofis : ne credas te via
non explorata ; ed. Compl. -irgvoy-o^cis' in Mf. etiam
S. Germ. 15. tie credas te. Apud Audi. 1. de fing. cle-
ric, ap. Cypr. p.
J
30. f. non te credas via laboriofa
,
&c. ut in Vulg.
?. 26. Graec. caret his ult. $
a domefticis tuis atten-
de; priora vero ut in Vulg.
t 17. In Graeco defunt voces feqq. tuo , & /*
fide t
472
LIBER ECCLESIASTiCI. Cap. XXXIII.
V E R S I O ANT1QUA, <JU
mx tuae : hoc eft- enim confervatio manda-
torum.
No
loco ver6 hujus , confervatio , eft Tuf-iei? , cbfervatio ; cset.
ut in Vulg. In Mfs. S. Germ. ij. & S. Theod. hec
eft
enim confervatio.
f. 28. Eadem leguntur Grs?ce ,
exceptis his duobus
,
m'fioi, legi, pro Deo , & Kvfla , Domino
,
pro
?'
*7/o
ET VulGATA NOSTRA.
-8. Qui credit Deo
,
attendit rrundatis : 5c
qui conridit in illo
,
non minorabitur.
T J.
ar in ed. Compl. primo loco eft JCt'p/; altero vero,
fVanf, ut fup. Apud Auguft. in Spec, omnia ut in
Vulg. praeter fut. adtendet. la Mf. S. Germ. ij.
tf
qui con-
fident i illo , i7 minorabtmtuT.
*Grsec. xxxvi.
CAPUT*
Versio ANTIQUA, QU.
1. 'Tplmenti Dominum non occurrent ma-
J. la , fed in tentatione Deus ilium con-
fervabit, & liberabit a malis.
2. Sapiens non odit mandata & juftitias
,
& non illidetur quafi in procella navis.
>. Homo fenfatus credit legi Dei, & lex
illi fidelis.
4. Qui interrogationem manifeftat
,
para-
bit verbum , & fie deprecatus exaudietur , &
confervabit diiciplinam, & time refponde-
bit.
Sup. 21. 17. 5-
Prcecordia fatui quafi rota cam : & qua-
fi axis verfatiUs cogitatus illius.
6. Equus emiffarius , lie & amicus fubfan-
nator , fub omni fuprafedente hinnit.
7.
Qinre dies diem fuperat , & iterum lux
lucem , & annus annum a fole ?
8. A Domini fcientia feparati funt , facto
fole, & prxceptum cuftodiente.
9.
Et immutavit tempora , & dies feftos ip-
forum ,
-& in illis dies feftos celebraverunt ad
horam.
10. Ex ipfis exaltavit & magnificavit Deus
,
No
f. 1. Sic hab. Aug. Speculum. Grxce legitur xa/.ot , ma-
lum , non mala; deeft vero iftud , Deus ilium conferva-
hit, cum hoc ult. a malis ; fed ante liberabit , ponitur
7ra.Mv , iterum. In Mfs. S. Theod. &S. Germ. iJ.fic.Km-
fervat , (5
liberabit a malis.
f.%.
Concordat Aug. Speculum. Mf. S. Germ.
15.
hab. non illudetur. Graec. verb ita : 'Avh/j pes i ftuSK-
tu vo/xw' it u-Trox.Ci.intvct; a/ avlco , a cf nonaiyU'i
victor. Vir fafiens non odiet legem : qui autem fimulatin
ea , Jicut in procella navis.
ir . ;. Gi32c. hab. ijj.ittst\j<jti vifj.c>> , credet Irgi , abfque
voce Dei; & in fine fubdit, to'; l(o,i\\fj.ot J'ticotitov , Jicut
interrogatio juftorum. Apud Aug. in Spec, omnia tit in
Vulg.
#.4. Gr. initio hab. detf". 5. J? iPMlv/uctAuaiuv , font
interrogatio juftorum ; al. Aiixar , manifejlationum ; deinde
lie : 'ETCi'.uaocf 7-oiov , K,iTo<$ a>f!&m>r cvvfwior itxxitla.i ,
ij aVtZf, ii:';;
-
i. e. Para verbum,
tf fie
andiiris : colliga
rlotirinam , 1$ refponde ; ed. Compl. i, tots aVoy.p'6nT/.
Aug. vero Spec, cum Vulg. Qui interrogationem mani-
feftat ,
pavabit verbum.
fr. 5. A Gr*co abeft 1. quafi; caetera quadrant.
fr. 6. Mf. S. Germ. I
J.
Equus admijfarius
, Jicut ami-
cus , &c. item in Mf. S. Theod. jicut amicus; in Gr.
"Ittotoc i!( oyzl'J.r , w; <fiW , &c. Equus ad admiffuram ,
ficf.t
amicus ; reliqua ut in Vulg.
#-.
7. Graece , loco iterum lux lucem , &c. exftat , ,
Tf p; UfiS&K huaitS ap ' li^iV ; CJ
omne lumen diei an-
tii a fole ? cjcteia ut fupra.
#. 8. Gr-i-c. limpliciter hab. 'Et yrdfei Kk/>iV ^ir/ai-
flStv.a.i , omiflGs aliis.
f. 9.
Gi.*ce deelt vox ipjoritm , ficut aliac omne; fub-
leqq.
tf. 10. Ita in Greco , prater verbum yletst > fancltfi-
cavit, loco mqgnificavit Deus : fub fin. quoque deeft ad-
verb, wide , ante creatus
eft.
hem apud Auguft. 1. i.ad
Simplic. to. 6. 101. d. legitur, 55?
ex terra Adam creatus
ell. Mf. S. Theod. poll hoc, in numernm dierum, fub-
dit i
antios ; deinde, Et homines orimet , &c. ut in Vulg.
V'. 11. Ita Auguft. 1. 1. ad Siir.p'.ic. to. 6. col. 101.
d. Sic etiam Graece , excepta voce pmfi(M$ , fcienti .
,
loco difciplina. Mf. S. Germ. 15. habet : hi muititudi-
fitm dijafliiis Dtwihits
fep.
&c. Ml. S. Theod. Demi-
XXXIII.
ET VULGATA NOSTRA.
& ex ipfis pofuit in numerum dierum. Et om-
nes homines de folo , & ex terra , unde crea- Gen. 2.
tus eft Adam. 7-
ii . In multitudine difciplina: Dominus fe-
paraviteos, & immutavit vias eorvm.
1 z. Ex ipfis benedixit , & exaltavit : & ex
ipfis fanftificavit , & ad fe applicavit : & ex
ipfis maledixit , & humiliavit , <5c con\eitit
illos a feparatione ipforum.
1 3. Quafi latum figuli in manu ipfins
,
plaf- Ro-m.g,
mare illud & difponere.
"
14. Omnes viae ejus fecundum difpofitio-
nem ejus : fie homo in manu illius, qui fe fe-
cit
,
& reddet illi fecundum judicium mum.
15. Contra malum benum eft, & contra
mortem vita : fie & contra virurn juftum pec-
cator. Et fie intuere in omnia opera AUifli-
mi. Duo & duo , & unum contra unnm.
16. Et ego novifiimus evigilavi,* & quafi
*Gijbc.
qui colligit^acinos poft vindemiatores.
c
-
xxx*
17. In benedidione Dei & ipfe fperavi : &
^
e
ej
US
quafi qui vindemiat , reple\i torcular.
1 8. Refpicite quoniam non mihi foli labo- Sup.
24.
tje.
V-
ni feparavit.
~t. 12. Eadem prorfus in Gr. exceptis his ult. i. ait'
Sfi-\ir a'fTi?; to raos; dvlat , i$
everttt eos A Jlationc
ipforum ; tollitur etiam & ibid, poft applicavit. In Mf.
S. Germ. iy. initio ifta : Et ex
ipfis
benedixit. Similiter
apud Auguft. 1. 1. ad Simplic. to. 6. 101. d. fubinde
lie: <$ ex bis fanllificavit 5' convertit tlhs ad dilfen-
tionem illorum. Item in Mf. S. Theod.
tf
ex bis
fantiifi-
cavit , abfque feq.
tf.
Tfr. 15. Ita Auguft. I. 6. ad Simplic. col. 10 1. d. Gra?c.
caret his ult. pLifmare illud
tf
difponere. Mf. S. Theod.
hab. in mantis ipfins.
tr. 14. Gra?c. loco dijpnfitionein , hab. wJ'cx.'at , bene-
flacitum ; fubinde fie num. plurali , v,w; ar'fsm va"
Tcrsay/a; dvlii, riiroJ Svat dvlots , &c. Mf. S. Germ. I y.
in manus ipfius ,
qui
fe fecit , ^ reddet illis , &c. Apud
Aug. 1. 1. ad Simplic. to. 6. 101. d. omnia ut in Vulg.
if. 1
5. Ex his omnibus vix una aut altera vocula va-
riat Grafce ; nempe loco virum juftum , limpliciter \eg\-
tur i/i;?;, pium, abfque praecedemi
jj
: deeft etiam
conjunftio c$, ante & poft alt. duo; ed. Compl. hab.
ctripoq !v<u&s. Auguft. 1. 11. de civic. Dei,c. 18. col.
286. a. fimiliter legit : Contra malum bonutn
eft ,
tf
con-
tra mortem vita :
fie
centra pium peccator. Et
fie
intuere
in omnia opera Altiffimi. Bina
[^
bina , unum centra 1:1mm :
at 1. 1. ad Simplic. to. 6. 101. e. ita : Centrarittm v:a-
lo bonum
eft, tf
contra mortem vita
eft
:
fie
"^ centra vi-
rttm juftum peccator. Etficintu. in omnia op. Alt
if). Du
dn.t , unum contra unum : item in Mf. Sangerm. 15. Duo
duo , unum , Sec. in Mf. S. Theod. in omni opera Al-
ttff.
& i.if. Duo <$ duo , unum , &c.
t. 16. Auguft. 1. 1. ad Simplic. to. 6. ici. b. Et
fro novijjimits vigilavi,
& quafi
qui racematur
poft
iin.i,--
miatores : fimiliter in Mfs. S. Theod. & Sangerm. 1
j.
vigilavi. In Graeco priora tantiim exftant , Kayco '$%*-
7o? itypvmmta.' quae vero fequuntur ibid, pertinent ad
Vulg. cap. 36. t- 1?. & feqq. Quae autem hie haben-
tur in Vulgata , Graece reperiuntui fub ived. capitis jo.
ubi fie,
&i KK*a
t
uvfut>o% Ti5 ifv^nlur, &c.
>^.
17. Ita legit Auguft. I. 1. ad Simplic. to. 6. 101.
b. Sic etiam in Graeco ,
prater hoc, Ki.ju'k 'h'.c.;?. , Do-
mini pe-.feni, loco Dei & ipfe fpet.ti/.
t- 18. Similiter in Graecu.
LIBER ECCLESIASTICI. Cap.
XXXIV.
473
Versio antiqua, qv je et Vuigata
ravi , fed omnibus exquirentibus difcijplinam. rem.
1 9. Audice me magnates , & omnes popu-
N o S T K A.
Jugum & lorum curvant
collum du-
& fervum inclinant operationes
afli-
^7
rum
,
dux.
i9. Servo malevolo torrura & compedes
,
mittc ilium in operationem
, ne vacet
:
29. multam enim malitiam docuit otiofi-
tas.
30.
In opera conftitue eum : fie enim con-
decet ilium. Quod fi non obaudierit, curva
li , & rectores Ecclelix auribus percipite
20. I'ilio & mulieri , fratri & amico non
des poteftatem fuper te in vita tua : & non de-
deris alii poffellionem tuam : ne forte pceni-
teat te, Sc depreceris pro illis.
21. Dum adhuc fuperes & afpiras, non
immutabit te omnis caro.
22. Melius eft enim ut filii tui te rogent
,
quam te refpicere in manus filiorum tuorum. ilium compedibus , 5c non amplifices fuper
23. In omnibus operibus tuis praecellens omnem carnem : verum fine judicio nihil fa-
efto. cias grave.
31. Si eft tibi fervus fidelis , fit tibi quafi
anima tua : quafi fratrem lie eum trada : quo-
niam in fanguine animae comparafti ilium.
32. Si laderiseum injufte, in fugam con-
vertetur
:
33.
& fi extollens difceflerit, quern qux-
ras , & in qua via qusras ilium , nefcis.
24. Ne dederis maculam in gloria tua. In
die confummationis dierum vitae tuae, & in
tempore exitus tuidiftribuehxreditatem tuam.
25. Cibaria, & virga, & onus afino : pa-
nis, & difciplina, & opus fervo.
26. Operatur in difciplina , & qua:rit re-
quiefcere : laxa manus illi , & quatrit liberta-
Tf. 19. Ita in Graeco, detracto uno ($ onirics. In Mf. liculus additur alia mar.u.
S. Theod. magnati , non magnates.
f.io. H*c tota fimiliter exftant Graece, nifi forte ex-
cipias t
Xf
>f/7 os* ,
pecunias tuas , loco poffejfionem
tuam.
f. 21. Graec. H; et< Trii

7rn) hi ! , yw iMct'^in
CEt?t<7oc Trxn aapx.1. Dum adhuc vivis
&
fpiratio in te , ne
alienes teipfum omni (ami. Mf. S. Theod. non enim muta-
iit te omnis caro,
TPlP. 22. 23. Totidem verba funt in Graeco.
V. 24. A Graeco abfunt voculae duse , tui , & tuam ;
caer. ut in Vulg. imo & in ed. Aid. eft tsmvIv; ch. Mfs.
Sangerm. ij. 5c S. Theod. hab. Ne dederis mac. in glo-
riam tuam.
"fr.zj. Concinit Graec. nifi quod pro cibaria, & onus,
hab. ^o^7ct'c^aT , & rpoflltt. , pabula , & onera.
#".
z6. Graec. initio hab. "Epyctciti cc irouS'}
,
tvpi-
esi; drxzTavviv > Operare in puero
, $ invenies requiem
;
fubinde tp%<szi ,
quxret , non quxrit.
~t. 27. Graec. legit nifi-^m , curvabunt , non curvant;
deletque to durum , cum aliis verbis fubfeqq.
"ft. 28. Graec. Ka.) ar/.nn xaxypya spiQbai k, fcaexvci , Et
fervo malefico tortura ? tormenta ; reliqua ut in Vulg.
Similiter in Mf. S. Theod. tortura; ut inf. in Sangerm.
I
J.
in operatione.
f. 29. Itidem Grace. In Mf. Sangerm. 15. hie ver-
Tfr. 30. Nonnulla diflimilia Grxc. haber, fed levia
;
nimirum poll conjlttue , rollit eum ; turn addit , k6s
Kfiisti avlcsi , Jicut decet illi ; dein , xav p.i irt&oi.fxn ,
$xpvvoy 10CC, isiS olc, oafl'v , 5 fi
non obaudierit
, grava com-
pedes ejus ; extremoque , i, m
c
.u y.p!mii fii ttciyms ycv.iit
,
& fine
judicio ne facias quidquam , abfque feq. grave.
Ml. S. Theod. initio hab. Et in opera conflitue
,
paulo-
que poft, condecet illi ; item in Sangerm. ij. condecet
illi ; & inf. grava ilium , non curva.
Tt~. 31. Grajc. E/ isi 60/ oHttTWS, istA at w' 0V1 w a'i'y.a-
ti ix}yi<i-j> dulov. E/* Is"! 00/ 0("xt7nC, clytiullv a\ Oeavlat'
oil us i i/v'/y S sVi/tOTsi? dv}v' Si
eft
tibi fervus , Jit
ficut tit : quoniam in fanguine comparafti eum. Si
eft
tibi
fervus, tralla eum ficut teipfum : quoniam tanquam ani-
ma tua egebis eo. Ed. Compl. loco ficut tu , hab. u; j?
4fX" w- Mf. S. Theod. Si
eft
tibi fervus bonus
, Jit , &c.
ut in Vulg.
f. 32. Gr*c. delet adverbs
'
injufte , cum aliis feqq.
ed. Compl. retinec .iUus. Mf. S. Theod. hab. converti-
tur, non convertetur.
^.33. Graec. fubdit
,
dira^a sre/pa, In irola. j
a
Zwlwoiit dvTi'v ; y> tollens aufugiat , in qua via quxres il-
ium ? nee plura. Mf. Sangerm. 15. tf
extollens dijeejfe-
rit
, quern quxres , &c. ut in Vulg. Similiter in Mf. S.
Theod. excepto uno quxris, pro quxres.
Graec.
XXXI.
C A P U T
*
X X X I V.
Versio antiqua, qujE ex Vulgata nostra.
i.tt Ana fpes , & mendacium viro infen-
V fato : &fomnia extollunt imprudentes.
2. Quafi qui apprehendit umbram , & per-
fequitur ventum : lie & qui attendit ad vifa
mendacia
:
3.
hoc fecundum hoc vifiofomniorum : an-
te faciem hominis fimilitudo hominis.
4.
Abimmundo quid mundabitur J 5c a men-
dace quid verum dicetur 'i
5.
Divinatio erroris, & auguria mendacia
,
& fomnia malefacientium , vanitas eft.
6. Et ficut parturientis , cor tuum phanta-
fias patitur : nifi ab Altiflimo fuerit
emiffa vi*
fitatio , ne dederis in illis cor tuum :
7.
multos enim errare fecerunt fomnia, &
exciderunt fperantes in illis.
8. Sine mendacio confummabitur verbum
legis, & fapientia in ore fidelis cojnplana-
NoT.
jf. 1. Ita Aug. in Spec. Gr. Kev! <i'/e{ , ,
^iu-
ft7t; dtxTrltptov a.<pz9vuc,. V'ana fpes , & mendaces
volare faciunt imprudentes
.
~t . 2. Ita e Gri'co , nifi excipias ulr. ad vifa menda-
cia , pro quibus iimpliciter syvttyiok; , fomniis. Auguftini
Spec, cum Vulgata concinit , nil! quod hab. fequitur ven-
tum , Gr. Aimj>v dvsftw.
W. 3. In Graeco abeft I. hominis; loco vero alterius,
rurfus -Trycanrit , faciei' ; cast, ut in Vulg. Aug. Speculum
ab ipfa nil differt ; nee etiam Mf. Corb. I. nili quod
ibi legitur vifus , non vijio , Gr. o&c<si<;. In Mf. S. Theod.
ultimo eft Jimilitudo alterius hominis.
V. 4. Sic legitur in Auguft. Speculo. Item Graece
,
nifi quod extremo eft , *j ciiro
3
t
tvS\ie, t! dbubtuaei
;
quod
Nobil. ita reddit, ^ ajalfo quid verum erit ?
If. 5.
Graece iimpliciter : Muttiicu
,
jc, oiantpi.o\ , ij leCv
Tom. II.
via. > ni.ra.id. iqt' Divinationes
, tf
auguria
, %j fomnia , va-
na funt. In Mf. Sangerm. ij. divinttas eft , non vanitas.
^".
6. Gra?c. tollit tuum
, poft cor
, quod tamen addic
ed. Compl. fubinde , loco fuerit emiffa vijitatio... in illis ,
hab. asi8fi;i iimmirn n"; da/id > miffa Juerint in
vifitatione ad ilia; cset. ut in Vulg. Auguftini Spec.
eidem Vulg. confonat ad verbum. Mf. S. Theod. hab.
phantajiam patietur.
if. 7. Ita fert Aug. Speculum : huic etiam Graec. fa-
vet , detracto uno enim ; quod tamen fubdit Mf. Alex,
cum edd. Aid, & Compl.
t. 8. Mfs. S. Germ.
if.
& S. Theod. delent voeem
/<#// , iicut Aug. in Spec. Graece fimpliciter icys;, lex,
non verbum legis ; loco verb feqq. in ore fidelis compla-
nabitur
, eft fo'^7i 7r/> T!*tix:i; > ori fideli perfdio ; ap.
Aug. in Spec, tit ore fideli
comtmplabitur.
Ooo
Sup.
7. 13.
474
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXXIV.
ET VUIGATA NOSTRA.
men ardoris
,
& umbracukim meridiani
,
20. deprecatio ofFenfionis, & adjutorium
Tfhlm,
5 J.
16.
VERSIO ANTIQUA, QUjE
bitur.
9.
Qui non eft tentatus
,
quid fcit? Virin
mnltis expertus, cogitabit multa : & qui mul-
ta didicit , enarrabit intellectum.
10. Qui noneftexpertus, pauca recognof-
cit : qui autem in multis faftus eft , multipli-
cat malitiam.
1 1
.
Qui tentatus non eft
,
qualia fcit ) qui
implanatus eft , abundabit nequitia.
i 2. Multa vidi errando, & plurimas verbo-
mm confuetudines.
13.
Aliquoties ufque ad mortem periclita-
tus fum horum caufa , 6c liberatus liim gra-
tia Dei.
1
4. Spiritus timentium Deum quxritur , &c
in refpeciu illius benedicetur.
15.
Spes enim illorum in falvantem illos
,
& oculi Dei in diligentes fe.
1 6. Qui timet Dominum , nihil trepidabit
,
& non pavebit : quoniam ipfe eft fpes ejus.
17. Timen*is Dominum beata eft anima
ejus.
18. Ad quern refpicit, & quis eft fortitu-
do ejus ?
1
9. Oculi Domini fuper timentes eum
,
pro-
te&or potential , firmamentum virtutis, tegi-
N o
#. 9. Mf. Corb. 1. hab. quid
fit
? non quid fcit ?
Graece , prior fententia abeft tota ; reliqua vero tic legun-
tur : 'Aviip -/reirxiliv/usvoi; tyia irohMt.'
g
o zowoEiy;
,
iy.S myictla.1 <jvi zar i. e. Vir erttditus tiovil multa : '$ qui
multa expenns
eft
, enarrabit intelleSum.
#. 10. Giaec. "'O; i% ivr'upaSl/l? oV"/a oiS'ir' o Ss -xi-
x^am/UfVic , irXySvYel ircwVpylir. Qui non
eft
terrains
,
pau-
c.t ncvit : qui aiitem vagalus
eft
, multiplicabit aftutiam.
Ed. Corripi: Tf^vvti ; Mf. S". Theod. ttitiltiplicavit.
ft. 11. la Graeco abfunt haec tota ; nee teguntur in
Mf. S. Qerrn. 15. Non etiam agnita fuiire videntur ab
Auguftino; nam in iibro Speculi , rela'tk. omnibus ver-
ficulis, ab inirio capitis , ufque ad ir. 9.
Vulg. quem ex-
cludir , continuo addit , > foft
qninque vcrfus ; deinde
,
Multa vidi, &c. de ?. 12. Porro inter verfum 3. & t.
12. Vidg. feptem habentur verficuli , fecundum diftri-
butionem verficulorum Auguflino ufuatam. Detraftis au-
tem duobus his : Qtii tentatus non
eft , Sec. & Qui im-
planatus
eft , &c. remanent quinque verliculi : latis er-
go confequirur ut Augufiinus non illos duos admiferit
vetficulos de quibus agitur, quique in Vulgata verfum
11. integrum conficiunt. Nee addere juvat Auguflinum
1. 2. de fer. Dom. in monte , to. 3. 212. b. ipfa ilia
verba citalfe : Oni non
eft
tentatus ,
qualia fcit ? haec
enim tam pertinere poifunt ad Vulg. verfum 9-quamad
ejuldem ir. 11. Si tamen contendas hunc veriiculum
iumptum fuiffe ab Aug. de f- II. dicam Auguflinum
in variis condendis libris non femper eundem adhibuilfe
Scriptuiae codicem. In Mf. S. Theod. hlc legitur :
>
qui implanatus
eft , abundavit nequitia.
ir. 12. Auguft. in Spec, legit : Multa vidi enarrando
,
Sec. Ita quoque hab. Mfs. Corb. 1. & S. Theod. at in
Graeco fie : rioMa ecipxxct or t)1 cc-7rowf.ccihta ,UK, i Trzeictx
jar *oy(av /mk > owesi's hm. Multa vidi in circumerratione
mca
, ^
plt'.ra verborum meorutn , intelletlus meus.
~fr. 13. Ita fert Auguft. Speculum. A Gneco abeft to
lorum causa; loco vero feqq. ita :

fttfj&m rirav
X*"
eiv , 5
falvatus fum horum gratia.
ir.14. Eademfunt in Aug. Speculo , excepto ult. plur.
benedicentur
, pro benedicetur . Similiter in Mf. b. Germ.
15.
benedicentur ; at fup. quxretur : in Corb. quxretur ab eo :
fie etiam in Mf. S. Theod. cum plurali benedicentur. Apud
Vigil. Tapf. 1. cont. Varim.
p. 748. c. Spiritus juftorum a
Domino
, ) in refpeBu illius gloriabuntur. Grxce , Wyivpm
y&tilj.ivu* K.V&W iJiiefTar Spiritus timentium Dominum vi-
vet ; nee habentur plura.
if. 1
J.
Ita legit Aug. in Spec, fed a Grasco abeft fen-
fentia pofterior , $
oculi Dei in dilig. fe.
ir. 16. Eadem funt in Grsco , ficut in Aug. Specu-
lo. Graece tamen v /uh, pro nihil.
If. 17. In Graeco abeft vocula ejus, ficut in Mf. Corb.
x. non legitur etiam in Auguft. Speculo.
#. 18. Ita Auguft. in Spec, nee diffimilia in Grjeco,
j*ili excipiatur ifiud , t/w sVe^6' , f intendit , loco ad quim
casus , exaltans animam
,
& illuminans ocu-
los , dans fanitatem , & vitam , & benedic-
tionem.
21. Immolantis ex iniquo oblatio eft ma- pr.
culata, & non iiint beneplacitae fubfannatio- 21.27
nes injuftorum.
22. Dominus folus fuftinentibus fe in \ia
veritatis & juftitix.
2-). Dona iniquorum non probat Altifti- Vm.
mus, nee refpicit in oblationes iniquorum :
y-8.
nee in multitudine facrificiorum eorum pro-
pitiabitur peccatis.
2^. Qui olfert facrificium ex fubftantia pau-
perum
,
quali qui vidimat filium in confpec-
tu patris lui.
2
5 . Panis egentium vita pauperum eft : qui
defraudat ilium , homo fanguinis eft.
26. Qui autert in fudore panem, quaii qui
occidit proximum fuum.
27. Qui efFundit fanguinem, & qui frau- Deuter.
dem facit mercenario, fratres funt.
24.14.
28. Unus xdificans , & unus deftraens
:
quid
2
,
"*'
7
*
prodeft illis nifi labor ?
29. Unus orans, & unus maledicens- : cu-
T JE.
refpicit. Mf. Corb. I. add.
C?
qua
eft fortitudo ejus ?
tf. 19. Sic habetur in Aug. Speculo, piaster hoc u!t.
tneridianum , loco meridiani. Grsece , loco timentes eum,
exftat , iyawuvlnii otwtit , diligentes eum ; deinde lie :
v/iif.-
aaTrKSjUoi; Awzsi'mi; , > n'e/')
l
a <'%ie;, cuiwn ocira zau-
turos , ij 6X47TM cLtto /iemft&fleii, protellio potentix
, 5 fir-
mamentum virtutis , tegmen ab ardore
, 2/ legmen a nteri-
die.
if. 20. Eadem refert Aug. in Spec, eadem qucque le-
guntur Graece, piaster priora ifta , <fv*aKvi caro -TrcfmZj*-
/ua7o? , i/ /Son'Geia d-zo wlu^.a.-rbc, , cufiodia ab ojfenjjone
, Jj
adjutorium a cafu. In Mf. Sangerm. 15. < prccatio
effen-
Jionis dans fanitatem , vitam, &c. <j'race eiiuui deefl
k. , ante vitam.
ifr. 21. Sic eft in Aug. Speculo. Ita quoque in Graeco,
excepto verbo /ui/x-jiM/uem
,
fubfannata , pro maculata :
in Mf. Alex, /ue/^wfiyftfnf.
#\ 12. Praetermittuntur hxc in Graeco ; fed habentur
in Aug. Speculo.
ir. 23. Itidem in Auguft. Specuto
, praeter hoc med.
nee refpicit- in oblationibns. Ita quoque ferunt Mfs. S.
Germ.
if.
S. Theod. 5c Corb. 1. Augult. etiam 1. 2.
contra ep. Parmen. to. 9. 32. a. {eg. Dona iniquorum non
probat Altifjinms. Itidem ap. Cypr. 1. 3.Teftirn.
p. 328.
b. In Graeco haec leguntur fula : Qv'x. evfoxti "T^/s-o? cV
irejtsipefxziz a<stuv,vJe cV -Tr'K^tt hw.iut lijxaiXi'/c.t a^ccf-
tlac,.
~fr. 24. Pars ilia quae in Vulgata pofterior eft , prae-
mittitur Graece, detrato uno qttaji qui. Augult. Spe-
culum Vulgatae congruit.
"t'.
2J.
Sic eft in Graeco, excepto uno cci/narav , fangni-
num, loco fanguinis
eft.
Ita quoque legit Auguft. in Spec,
fupra vero ita : Panis indigentiam vita pauperis
eft.
Iti-
dem in Mfs. S. Theod. S. Germ. 15. & Corb. 1. vita
pauperis
eft ; ultimoque in Germ. 15. homo fanguinis
,
abfque feq.
eft.
tf. 26. Ita in Aug. Speculo. Graece vero fimpliciter :
twsDM top tmiciw o '"pa^jKEfo; svfiZluQit , Occidit proxi-
mum , qui itttfert vilium.
Tf. 27. Concinit Aug. in Spec, at quaeft.
57.
in Le-
vit. to. 3.
J
1
6. f. legit : Et effundens fanguinem
, qui
Jraudat mercedem mercenarii. Sic etia,m Graece ad ver-
bum , eodemque ordine vocum. Item in Mf. S. Germ.
if. C quifraudem facit mercedem mercenario i abfque feq.
fratres funt.
If. 28. Ita in Graeco, exceptis his ult. t/ tSpiwQtu
xltia m xoVk;; quid profecerimt plufquam labores ? Aug.
in Spec. Vulgatae fuffragatur. Paulus Orof. cont. Pelag.
le;it : Unus ndiftcans , alius deftruens : qui eorum proji-
ciet ,
.-'/;'
labor 1 Mf. S. Germ. 15. quid prodeft illi , m-
Ji,
&c.
If. 29. Ita in Aug. Speculo; nee aliter Grce,pra:-
ter ult. 5 AssWtmS} Dominus , loco Deus.
475
LIBER ECCLESIASTICI. Cap.
XXXV.
VERSIO ANTIQUA, QUJE ET VuifiATA NOSTRA.
jus vocem exaudiet Dcus \
<
31. fie homo qui jejunat in peccatis fuis
,
30. Qui baptizatur a mortuo
, & iterum & iterum eadem raciens, quid proficit humi-
tangit eum
,
quid proficit lavatio illius J liando fe i orationem illius quis exaudiet J
Not _<e.
2. Pet, z. 22.
Tf. 50. Eadem leguntur Graece, hoc ult. excepto
,
Ti
1
teaehnPi ra wlfS dvrS \
quid prnjecit lavatione
fun
.'
Mf. Alex, cum ed. Compl. hab. hi ia Mrpa. At Cypr.
ep. 71. p. 126. verfum hunc ita truncatum refert : Qjti
baptizatur, a mortuo-, quid proficit lavatio ejus? Similiter
in Ccnc. Carthag. ap. Cypr. p. 555.
b. At Auguft. 1.
2. de Gen. to. I.
6jJ.
f. fie hab. Qui baptitatur a mor-
tuo ,
f
iterum tangit ilium
,
quid proficit in lavacro fuo ?
epift. verb io3. to. 2. 307. d. Qtti bdptitatjpr a mor-
ino , quid prodejl lavacrum ejus .' item epift. 173.3d Do-
nat. p. 61$. e. referendo verba Donati : Qui baptitatttr
a mortuo
,
quid ei prodejl lavacrum ejus ? hie ramen in
vulgaris Auguftini interjcclum legitur , & iterum tan-
git mortttnm ; Ted hoc membrum videcur afTutum ibid,
cum idem ablit a Mfs. omnibus. Et fane hie verfkulus
medius a Donato nun legebatur , ut conftat ex Aug. li-
bro 1. Retraft. c. 21. n. 3. ubi ait : De libro Eccle-
Jtajiici ipfe
(
Donatus ) non abflulit de media fententia
verba ad rem ntceffaria , ubi cum fcriptum /it
,
Qui baprizatur
a mortuo; & iterum tangit ilium, quid proficit lavatio
ejus? ijle jic pofuit tanquam fcriptum effet , Qui bapti-
zatur a mortuo, quid proficit lavatio ejus ? Nos autem,
(
cintequam effit
pars Donati , jic habuiffe codices pluri-
mos , veritntamcn -Afros , tit /ion effet in medio , & iterum
tangit ilium
,
pojlea didicimus. Quad
fi
tunc
fciffem , von
ill iftttm tanquam in furem divini eloquii , vel violatorem
tanta dixiffem. At verb Auguit. ex propria fententia lo-
quens , cum ipfo Retract, lib. turn qua;rt:. 101. in Gen.
to. 3. 418. b. verfum integrum refert
, quomodo hodie
legitur in Vulg. ita quoque nunc habetur in Speculo
,
nili quod extremo eft ,
quid proficiet , &c. fed lib. 2.
com. epirt. Patmen. to.
9. 37. b. &
39. e. idem Au-
gufr. legit port Parmcn. Oiti bapiit.atur a mortuo, quid
proficit lavatio ejus ? & S. Pacian. epirt. 3. p. 314. b.
Qtii baptizatur a mortuo, nihil
proficit, I x quibus patet
non in omnibus antiquis Lat. codd. infenum olim fuilfe
hunc verficulum,
gj
iterum tangit mortuum. Idipfum no-
tavit Curtantius norter to. 1. epirt. Summ. Pontif. p.
229. b. c. ubi confurans Cyprianura
,
qui ad defenfio-
nc-m caufx fuas contra Stephanum PP. hoc Ecclejiajlici
loco ita rruncato nonnihil abutebatur
, ait <c In finceris
Ecclejiajlici codicibus legi
, 5
iterum tangit eum : & port
pauca : <c Eodemloco, inquit , (ic truncate, fimiliquc ra- <c
tione in gratiam hsrefis fuae ciim abufus elfet Donatus , <c
hunc Augurtinus ut divini eloquii violatorem vehementer <c
arguit. At cum idem Doclor in libros poftmodum ineidillet cc
Donati parte antiquiores, in quibusidem vitium jamerat, <c
eum retractare atque emendare non puduitquod ad versus <c
hasrericum ilium bona fide fcripferat. Quam recti aurem n
de codicum illorum antiquitate judicavit , evincunt Cy- <t
priani libri , in quibus verficulus
, tf
iterum tangit eum , <c
jam deerat : ita Curtantius.
#. 31. I.a Aug. in Speculo, prater unuffl facit ,
pro
faciens : at 1. 2. de Gen. to. 1.
6"JJ.
f. & q. 161. in
Gen. to. 3. 418. b. ita legit :
fie #
qui jejunal fuptr
peccata fun , ^ iterum ambulans , hxc eadem facit. Item
Gra:ce : n/uK atiouirot; vvrivav eV) roHv anapittHv uvrS ,
k. wccmv TTopsvoctiyoi; , if -ra. dv/ci 7rtiia>y deinde ut in Vulg.
inverfo tamen verliculorum ordine : tm; ircs>C'
v
X."i
dv/S TI? ti'MKXOe'/OH
;
J,
t/ Oa.pf^QsV cc TB TCITllrutiWCCt
m%ti In Mf. S. Germ. ij. quis audietl non exaudiet.
*Gra:c.
XXXll.
I. -Reg,
IJ.
22.
CAPUT*XXXV.
VERSIO ANTIQUA, QUiE ET VuLGATA NOSTRA.
Jer. 7.
J.
^ 26,
13-
Exod,
23. 15.
3 54-
20.
Deuter
16. 16.
1.
/~\
Ui confervat legem, multiplicat ob-
v^ lationem.
2. Sacrificium falutare eft attendere man-
datis , & difcedere ab omni iniquitate.
3
.
Et propitiationem litare facrificii fuper
injuftitias , & deprecatio pro peccatis , rece-
dere ab injuftitia.
4.
Retribuet gratiam
,
qui offert fimilagi-
nem : & qui facit mifericordiam , offert fa-
crificium.
5.
Beneplacitum eft Domino recedere ab
iniquitate : & deprecatio pro peccatis recede-
re ab injuftitia.
6. Non apparebis ante confpedtum Do-
No
V. 1. Ita Grasc. habet , praner ult. vocem pluial.
it^ttpopic, , oblationes ; Aug. in Spec. leg;, orationem; ita
quoque in Mf. Sangerm.
1 5. In Corb. 1 . & S. Theod. lie :
Oui confervat vtrbum , multiplicat orationem.
tf. 2. Concinit Aug. Speculum. Graece ita : QvQtccXat
QuTwptv , -ti ^teyjuv albXaTq. Sacrificans falutare , qui at-
tends mandatis ; nee fequuntur alia. Mf. Alex. hab. Qv-
ei'ct Qailvfiv , &c. Mf. Sangerm.
IJ. Sacrificium falutare ,
attendere , fee. ut in Vulg.
f. 3
InGrasco deliderantur hasc tota. In Mf. Sangerm.
I
J.
fola irta repetiuntur,
y
deprecatio , recedere ab injuf-
titia ; qua; etlam inf. repetuntur in Vulg. fub fin. ver-
sus quinti : porio librarius limilitudine quarumdam vo-
cum f. 2. & t- $
deceptus , ab uno #. facile tranfire
potuit ad alium , prxtermiffis omnibus intermediis. Con-
tra in Mf. S. Theod. leguntur irta : Et propitiationem vi-
tare facrificiis fuper injuftitias ; reliqua verb defunt. Si-
militer in Corb. I. vitare , non litare. Apud Auguft. in
Spec, omnia ut in Vulg.
f. 4.
Grace. 'Ap/aToJVj/v; X<z'v -> T^Gpfpav Qe/ji'/ci-
^r >u TTGiaiy iwfAotvtxv , ii'Oia'Cwv ctintnai;. Oui retri-
buit gratiam , offert Jimilaginem : 5? qui facit eleemojl-
nam , offert fiicrificium laudis. Sed hire tota, ut & prior
fententia versus feq. omifTa funr in Mf. Sangerm. 1 y.
cliitatione nimirum fciibje, uc notavimus fupra. In Mf,
Tom. 11.
mini vacuus.
7. Hxc enim .omnia propter mandatum
Dei fiunt.
8. Oblatio jufti impinguat altare
, & odor
fuavitatis eft in conipectu Altiifimi.
9.
Sacrificium jufti acceptum eft, & me-
moriam ejus non oblivifcetur Dominus.
10. Bono animo gloriam redde Deo : &
non minuas primitias manuum tuarum.
11. In omni dato hilarem foe vultum tuum
,
<5c in exfultatione fanctifica decimas tuas.
12. Da Altiflimo fecundum datum ejus, &
in bono oculo ad inventionem facito ma-
nuum tuarum:
T JE.
S. Theod. id unum variat, retribuit
, pro retribuet.
rf.
J.
Eadem leguntur Graice, nili quod loco depreca-
tio pro peccatis , fimpliciter eft i^ixacjuo; , propitiatio. Item
in Mfs. Sangerm. 15. Corb. 1. & S. Theod.
(J
depre-
catio
, recedere ab injuftitia , detradto hoc med. pro pec-
catis.
If. 6. Auguft. Specul. Hon apparebis in canfpeBu Dei
vacuus; Mf. S. Germ, if, ante confp. Dei, &c. Gr.
Mm orpins CV irQyzu-ira Kvpli y.syo" ed. Compl. hanrtw
Kvpix.
Jf. 7. In Graxo abeft tantiim Dei
fiunt. Apud Aug.
in Spec, fie : propter mandata Domini
fiunt; in Mf. S.
Germ. iy. pai:iter Domini.
~fr. 8. Ita in Aug. Speculo ; (Icut etiam in Gra:co ,
junclo uno duTis, ejus, huic
,
fuavitatis.
't. 9.
Grajc. Qut'x drfpli; /aoEiV <TeZTii, i) to ftTnptS- ,
wot ojjtvic, WC iiriMoSMfiat. Aug. Specul. ut in Vulg.
J?. 10. Eadem exrtant Grsece, hoc excepto, a- dya-
ha o'riaz/Liu , in bono oculo, pro bono animo. Aug. Spe-
culum Vulgata; confonat.
Tfr. 11. Ita in Aug. Speculo. Sic etiam in Grarco
,
dempta ult. voce tuas.
Tt. 12. Concordat Aug. Speculum : nee abfimile quid-
quam Graece
, prseter ult, vocem
X-'F'S > ""'* > loco
fa-
citQ manuum tuarum,
Ooo ij
2. Cor.
9.7,
Tob.
4. 9.
47
6 LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXXVI.
Ifvit. 22.21.
Dff. 15. 21.
Dff. 10. 17.
2. PiJf. ip. 7.
/. 34. 19.
S.j/>. (5. 8.
Ad. 10.
34.
Kj;. 2. II,
Gal. 2. 6.
C/. 3. *$.
I. i'. 1.
17.
VERSIO ANTIQUA, QU
13. quoniam Dominus retribuens eft, <5c
fepties tantum reddet tibi.
14.
Noli offeree muneira prava , non enim
fufcipiet ilia.
15. Et noli infpicerc facrificium injuftum
,
quoniam Dominus judex eft ,& non eft apud
ilium gloria perfonae.
16. Non accipiet Dominus perfonam in
pauperem, & deprecationem laefi exaudier.
17. Non defpiciet preces pupilli; nee \i-
duam , fi effundat loquelam gemitus.
1 8. Nonne lacryma? vidua: ad maxillam def-
cendunt, <Sc exclamatio ejus fuper deducen-
tem eas ?
1
9. A maxilla enim afcendunt ufque ad coe-
lum , & Dominus exauditor non deie&abitur
in illis.
2.0. Qui adorat Deum in obleetatione , fuf-
cipietur , & deprecatio illius ufque ad nubes
N o
fr. 13, Confonat Grtec. ad verbum : nee differ! Aug.
Speculum. In Mfs. Corb. 1. 6c S. Theod. fepties tana;
Gr. itrrcca^doix.
It. 14. Accinit Aug. Speculum. Grasce veto ita : Mii
A.wvyx.oirii , f' yif
ir^oSi'i/jxu Ne minnas de manere ,non
enim fufcipiet.
jt. 15. Auguft. in Spec. Noli refpicere ficrificinm , &c.
Grsec. Kcu /uii I'trsyj bvola , Et non anendas Jucrtficio ; re-
liqua ut in Vulg. in ed. Aid. a' ^w , &c.
Tf. 16. Concinic Graec. detra&a una voce Dominus ;
quam tamen retinet eJ. Compl. Similiter hab. Aug. in
Spec, nifi quod ("cubic precationem , non deprecationem
;
fie etiam feiunt Mfs. S. Germ. 15. S. Theod. &Corb.. i.
Gr. J ehcw.
tf. 17. Ita in Gikco : apud Aug. in Spec, nee vidua,
He. Greece vero,
j, yy.^t.r.
tt. 18. 19. Ml. Sangerm. if.
duos verfus iflos fie
jungit : Nonne lacrfnta ad maxillam defcendit
, tf
excla-
matio a maxilla afcendit ?
tf
Dominus exauditor dtleltans in
illis. Corb. 1.
tf
Dominus exauditor deletlabitnr in Hits. Item
111 Aug. Speculo : Nonne lacryma ad maxillam defcendit ,
tf
exclamatio a maxilla afcendit ,
propter illud quod defcendit
fuper illam 7 Graece t. l3. totus legitur ut in Vulg.de-
tratta tantum voce ejus, poft exclamatio : de tf. autem
19. feq. nihil habetur ornnino , ufque ad tf. 21.
tf. 20. Graec. Qi^actrwal cc cv JW , /e^Chos/.ti ' 5' "
/s'nc<? ai/T? tae, repsta* siretyei' Qui coin in beneplacito
,
fttfipietur , tf
precatto cuts ufque id unites attinget : item
in Mfs. Sangerm.
IJ.
S. Theod. & Corb. 1. precatio
illius.
EX VULGATA NOSTRA.
propinquabit.
21. Oratio humiliantis fe, nubes penetra-
bit : 5c donee propinquet non confolabitur :
&non difcedet donee Altiflimus afpiciat.
22. Et Dominus non elongabit , fed judi-
cabir juftos, & faciet judicium : & Fortiffimus
non habebitin illis patientiam , ut contribu-
let dorfum ipforum :
J23. & gentibus reddet vindi&am, donee
tollat plenitudinem fuperborum, & fceptra
iniquorum contribulet :
.24. donee reddat hominibus fecundum ac-
tus fuos, & fecundum opera Ada: , 5c fecun-
dum pra:fumptionem illius
:
2-y donee judicet judicium plebisfuae, &
obleclabit juftos mifericordia fua.
26. Speciofa mifericordia Dei , in tempo-
re tribulationis
,
quali nubes pluviae in tem-
pore ficckatis.
T M.
tf. 21. Eadem leguntur Graece
, prater aor. AwaOj , pt~
netravit ,
pro penetrabit ; loco vero non confolabitur , tic

/J. Tf.xA!i6>r , Nobil. non revocabitur ; Mf. S. Germ.

iy. non conrogabitur. S. Paulin. ep. 29. p. 280. a. legit:
Oratio humiliantis
fe, nubes penetrat ; Auguft. in Spec.
penetrabit. Auct. op. imp. in Matth.
p. 33. c. Vox pau-
peris penetrat nubes :
tf
no difcedit donee audiatur.
Fuig. ep. 4. p. 179.
Oratio humilium nubes penetrat :
tf
non elongat Dominus donee exaudiat. Victor Tun. ap.
Ambr. col.
593.
e. Oratio humiliantis
fe
, nubes peuetra-
vit. Chrom. Aquil. in Matth.
p. 986. e. Oratio humilis
nubes penelravit ; Gr. rivt/teuyji rairtivv, 8cc.
if". 22. Ml. S. Germ. 15. Et Dominus non longinqua-
bit , &c. Grasc. vero ita : K/ x&ivu Aiy.aiac ,
tciiicej
eir' auroTc., euic at Qwyfl^n ietf-vi avMv/J.<>yb-<v' Et judica-
bit jufle, tf faciet judicium :
tf
Dominus non tardabit
,
neque habebit in illis patientiam
, quoufque contribulet dor->
Jum immifericordmm.
~fr. 23. Eadem futit in Graeco , nifi excipias unum
tiM^oi , multitudinem , loco plenitudinem.
tf. 24. Giaec. initio hab. dtbpu-nai , homini , non ho-
minibus ; loco vero
tf
fecundum opera Ada , &c. lie
,
k. to epya TBi a^patroct Kara. t ubv/iii/Lia 1 a. dinwr,
tf
ope-
ra hominum fecundum cogitationes eorum.
f.
2J.
Ad verbum e Graeco ,
praeter vocem jttflas ,
pro qua eos ; deinde fie , cV ra, &c.
V. 16. Graec. delet vocem D ; fed addit ccutx,(Jus,
ad hanc , tribulationis ; cxi. ut lup. Vulgatas favet Aug. in
Pf. 42. to. 4. 364. a. cum Calfiod. in Pf. 41. p. 143. b.
* Gra:c. xxxm.
8c xxxvi. circa
medium.
CAPUT*XXXVL
Versio antiqua
,
QU^E
1

~\/f
Iferere noiiri Deus omnium , & ref-
ET VULGATA NOSTRA.
pice nos , <5c oftende nobis lucem mi
ferationum tuarum
:
3.
Alleva manum tuam fuper gentesalie-
nas , ut videant potentiam tuam.
4.
Sicut enim in confpeclu eorum fandi-
2. & immitte timorem tuum fuper gen- ficatus es in nobis, fie in confpectu noftro
tes
,
quae non exquifierunt te , ut cognofcant magnificaberis in eis
,
quia non eft Deus nifi tu , & enarrent mag- 5. ut cognofcant te , ficut & nbs cogno-
nalia tua. vimus quoniam non eft Deus praeter te Do-
N o r'jE.
f. 1. Gisce legitur Aeuttoth o t?so; , Domine Deus,
non limpliciter Deus ; tolliturque nos
, poft re/pice ; defunt
pariter leqq.
tf
oflende nobis , &c. Mf. Alex, caret voce
AsoWct. Auguft. 1. 17. de civic Dei, c. 20. to. 7. p.
483. f. hec tantum legit : Miferere nnflri dominet'.or Dens
omnium : deinde, j immitte, &c. Vigils Tapf. 1. com.
Varimad. p. 728. d. Miferere nobis Deus omnium
, tf
oflen-
de nobis lumen mifiratiotiis tua.
*fr.
2. Graec. hab. tV! tat.na. ra \%m , fuper omnes gen-
tes ; fubfequentia vero omnia delet. Sola Complut. ad-
dit t
m
"^WTot
(j
%
fed caiet reliquis. Mfs. Germ.
IC. S. Theod. & Corb. I. hab.
tf
cognofcant..... ut enar-
rent , &c. Apud Aug. 1. 17. de civit. Dei, c. 20. col.
483.1". lux folum exftant :
tf
immitte timorem tuum pi-
per omnes genus ; moxita, Extollc manum , &c. de t . leq.
Apud Vigil. Tapf. lib. cont. Vaiim. p. 728. d.
tf
immit-
te timorem tuam fuper gentes
,
qua non exquifierunt te , ut
cognofant quoniam non
efl
alius Deus nifi tu.
#\ 3. Confonat Grjec. li excipias unum i. pro ut. Au-
guft. 1. 17. de civit. Dei, c. 20. col.
483. f. legit :
Extolle manum tuam fuper gentes alienas
, tf
videant pot.
tuam.
"t. 4. Auguft. 1. 17. de civit. Dei , ubi fup. Sicut co-
ram illn fanttificatus es in nobis , ita coram nobis magni-
ficcris in illis. Sic etiam Grasce ad verbum. Apud Vi-
gil. Tapf. I. contra Varimad. p. 728. b. Sicut enim in
confpeclu eorum manifejlatus es in ncbi<
, tf
ita in confpec-
tu nojlro manifeflaberis in illis. Accedunt etiam ex Aug.
ifta , ep. 130. to. 2. 390. f. C!a;
if
care in omnibus gen-
tibns , ficut ilanficatiiS es in nobis.
*. :. Auguft. 1. 17. de civit. Dei, c. 20. col.
483.
f.
tf
aguojeant is
,
fecundum quod
tf
nss agnwinms It
,
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXXVI.
477
VeRSIO A N T I
Q
U A
, Q_
U .1?
mine.
6. Innova figna
,
& immuta mirabilia.
7.
Glorifica manujn, 6c brachiumdexrrum.
8. Excita furorem, & crTunde ham.
9.
Tolle adverfarium , & afflige inimicum.
10. Feftina tempus, & memento tinis , at
enarrent mirabilia tua.
u.
In ira laraira; devoretur qui falvatur
:
& qui peftimant plebem tuam , inveniant per-
ditionem.
1 2. Contere caput principum inimicorum
,
dicentium : Non ell alius praeter nos.
1
3. Congrega omnes tribus Jacob : ut cog-
nofcant quia non eft Deus nifi tu , & enar-
rent magnalia tua : & hxreditabis eos, licut
ab initio.
14.
Miferere plebi tux, fuper quam invo-
T.xod.
catum eft nomen tuum 5 & Ifracl
,
quern cox-
4. 22. quafti primogenito tuo.
1 5. Miferere civitati fandificationis tux Je-
rufalem , civitati requiei tux
K T VULGATA NOSTRA.
tiones fervorum tuprum
19. fecundum benedidionem Aaron de po-
pulo tuo, & dirige nos in viam juflitix, &c
fciant omnes qui habitant terrain
,
quia tu cs
Deus confpedor fxculorum.
20. Omnem efcam manducabit venter, &
eft cibus cibo melior.
Fauces contingunt cibum ferae , & cor 2\.
fenfatum verba mendacia.
22. Cor pravum dabit triftitiam , & homo
peritus refiftet illi.
2-. Omnem mafculum excipiet mulier : &
eft filia melior filia.
24. Species muiieris exhilaxat faciem viri
fui, & fuper omnem concupifcentiam homi-
nis fuperducit defiderium.
2^. Si eft lingua curationis
,
eft & mitiga-
tionis & mifericordix : non eft vir illius fe-
cundum filios hominum.
26. Qui poftidet mulierem bonam
, in-
choat poffcfiionem : adjutorium fecundum il-
16. Reple Sion inenarrabilibus verbis tuis, lum eft, & columna ut requies.
& gloria tua populum tuum.
17. Da teftimonium his, qui ab initio crea-
turx tux funt, & lufcita prxdicationes, quas
locuti funt in nomine tuo prophetx priores.
18. Da mercedem fuftinentibus te, ut pro-
phetx tui fideles inveniantur : & exaudi ora-
Noif
quia non
eft
Deus prater te Dominc. Eadcm quoque in
Graeco funt
,
prater voculam te
,
poft agnovimus
,
quae
deeft ; illam tatnen retinet Mf. Alex, cum cd. Compl.
Apud Vigil. Tapf. 1. contra Varim. p. 728. b. fie : nt
ccgnofcant te
, Jicut cognovimus quoniam non
eft
alius Deus
prater te Dotmtie : in Mf. S. Theod. Jicut > ilos agnovi-
mus.
*tit. 6. 7. 8. Similiter habentur in Gra:co.
V. 9. Mfs. S. Germ. 15. S. Theod. & Corb. 1. E.v-
tolle adverfarium , Sec. Gr.
'
E'i,ct(yy drllJixo* 1 &c. ut fup.
Jf. 10. Ita in Graeco prater vocem ifxic/M , juran.cn-
ti , loco finis; deinde , h, sxJ MyMttQaGar rx ftsyaMlx
Qv , ^? enarrentur magnalia tua.
't. 11. Itidem Grsece , excepta voce -nup'oe,, ignis , lo-
co flamma.
Tt. 12. Grsec. hab. xsyaMts , capita , non caputs ex-
tremo vero deeft ibid, vox alius; can. ut in Vulg.
t. 13. Mfs. S. Germ. ij. S. Theod. & Corb. 1. hab.
($ ctgnofcant quia ut enarrent , Sec. pofteriora vero
ifta defunt in Gr.aeco ; illorumque loco habentur feqq.
Aa.y.-irbi. xa.pS'ioc k, cLytdii iic\ iJia/ActQt rent Cpa/aaluiy du~
iv.i i-ri/usMQtlaf i. e. Splendidum cor
y
bonum in epulis
ciborum fttorum dtUgenttam adhibebit : qua? refpondent
ult. verfui capitis 30. Vulg. Ifta vero
, j
bareditabis eos
Jicut ab initio, leguntur in Graeco, capite 36. ~fr. \6.
hoc modo
, j,
xXTex^v^yofmca ivr'vc, , xe6w; air' a.py_\\i > C>
baredttavi eos , &c. al. xo.to.xm litonw^t , bteredita.
f. 14. Mf. S. Germ. 15. Mijerere plebis tua, fuper
quam invocatui nomen , &c. Graec. ubi fup. 'Emmhoi' ictir
JCyl , XSX.MfJ.Sr0V V OV'JftXTl Qtf k, lc^wh , 5V -Trfujtiyo-
ta oftolcotai;. Miferere pltbi Domtne , vocatxin nomine tuo ;
^
ljrael ,
quern primogenito ajjimilafti.
tf. 15. Itidem Crsece. In Mf. Sangerm. if. bis civi-
tati! , non civitati.
5f. 1^. Eadem funt in Graeco, exceptis his mediis
,
d&ct T.-i *'j~)\L Qv , ij ci.-JTo , &c. ad extollenda verba tua,
^ a . &c. pro inenarrabilibus verbis tuis , $<j.
Ttr. 17. Priora cum Graeco concinunt ; loco vero pofte-
riorum , prxduationes quas, &c. Grasc. hab. n^^v'iila.c,
,
Vf stn otojxallQ* ,propbetias
,
quxin nomine tuo , nee plura.
Mfs. S. Germ. ij. & Corb. 1. ferunt
, J /''/'"< preca-
tiones. Similiter in Mf. S. Theod. praemillis his ,Da tcfli-
monium quia ab initio , &c.
D'. 18. Grasc. ponit k, ,
pro r; deletque
(5,
poft
inveniantur ; tumaddit , itQcuutw KuCie } wciuc, rar ixe'iar
Qe , exaudi Dominc orationem /upplicum ttiorum ; al. eht-
7at (\. Ambr. 1. de Tob. c. 24. cul. 622. b. legit : Da
mercedem Domine fnflinentibus te. Audi. op. imp. in Matth.
hom. 30. p. iz6> c. Da mercedem fervis tuis , ut propbetx
tui fideles inveniantur.
7. Ubi non eft fepes , diripietur pofleffio :
& ubi non eft mulier, ingemifcit egens.
28. Quis credit ei
,
qui non habet nidum,
& defleclens ubicunque obfeuraverit, quafi
fuccinclus latro exliliens de civitate in civi-
tatem \
"#.
19. Mf. Corb. 1. hab. fecundum benedict. Aaron da
popnlo tuo. Grjec. Trspi t? ^a?
Qy
abfunt vero ab eu-
dem Gr. feqq.
C?
dirige nos in viam jujlmx ; reliqua fie
habentur : i, yronoilca irwTlic, 0! era] t5
7$ , o'ti QC Ki'e:c;
el' so; tcup eciaituf j fcient omnes qui fuper terrain
,
quia tu Dominus es Dens fxculorum. Mf. S. Germ. ic.
^
dirige nos in via ptflitite. Mf. S. Theod. ut fciant
omnes qui inhab. &c.
jf. 20. Confonat Graec. nifi quod hab. |'$-
As > ell au-
tem ,
pro f efl.
f. 21. Gr*c. $>xpv-/'. ltvila.1 $p'Jpa7cc
fifes , JVaiJ
xcr.pjia. , &c. Fauces gnftaut cibos venationis , ita cor , &c.
ut in Vulg. Mf. Corb. 1. loco^ , vitiose fcribir ferre ,
reliqua vero interfetit f. 22. Mf. S. Theod. addit
, tf
cor injenfalum ; at in Gr. Qyiiiii'
~t. 22. Eadem funt in Graeco , excepto verbo dtjet-
Troiumi , retribuet, pro rejijht. In Mf. Corb. I. haec ha-
bentur : Cor pravum dabit triftitiam , & cor
infenfatum
verba mendacia
, ($ homo peritus rijiftet illi.
fr. 23. ItaGraece, nifi hoc excipiatur , fr/ At,
eft
an-
tern
,
pro j eft
; in ed. Compl. ifi -j4p. In Mf. S. Germ.
15. filia
melior filia.
-fr. 24. Ad verbum e Graeco , detraftis his , viri
fui ,
8c dejiderium. In Mf. Corb. I. fuperducet ; in Mi". S.
Theod. fuperducet defiderium [num.
iT.
2J.
Grace. Ei'eV/ sVi 7*wnr <j/C s^sc; H irt.ai-
tu;, ix. tsn , &c. Si
eft
in lingua ejus mifericordia
5 man-
fuetudo , non
eft,
&x. ut in Vulg. in ed. Compl. voci
7rpotvT( ,
jungitur i, i'aoi; , tf
curatio. In Mfs. S. Germ.
I
J.
& Corb. 1. deeft
eft,
poft vocem curationis. In Mf.
S. Theod. ita, Sic
eft
lingua curationis f mitigationis
.
it. 26. Grace, non addit bonam poft mulierem ; loco
vero adjutorium fecundum ilium , Sec. hab. /SciiOm' xcct
dvTot ,
J.
sl'kv attexetvotw , Mf. Alex, cum edd. Aid. &
Compl. ttrattca/oicni' i. e. adjutricem /ecuudiim
fe , [5 co-
lumnam requtetis. Ml. S. Germ.
15. Qui pojfidet mulie-
rem , inchoat poffeffionem : adjutorium contra illam
eft ,
&c. ut in Vulg.
f. 27. Itidem in Graeco , praeter hoc ult. ssvafet itha.-
rci/wrcs, ingemifcet errans. InMl.S. Theod. legitur fepis ;
deinde diripitur gemifctt , Sec. item in Sangerm. 15.
gemifcit ; in Corb. I . ingemefcet.
Tf. 28. In Mf. Sangerm. 15. & S. Theod. Cui cre-
dit, qui non babet nidum , Sec. in Corb. I. cui credet , Sec.
Graece vero ita :
T(S yip iri^eucsi svfyivu *vsn , c-z:.\.ui.o>
ix. iroMui '? ito\it ; ^'toj; dvipa-wu (tit sX"<' MWio,
j
xctio:\icvl1 ? iav o'^inri. Quis enim credet fuccinilo latrom
,
crranti de civitate in civitatem ? ita homini no babent:
nidum,
tf
defieclenti ubicunque obfeuraverit.
iSttm. 6. 24.
>
47
8
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXXVII.
tate , & cum injufto de juftitia , 5c cum mu-
liere de ea quae acmulatur : cum timido de bel-
lo
,
'cum negotiatore de trajedione, cumem-
ptore de venditione , cum viro livido de gra-
ms agendis,
1
3
.
cum impio de pietate , cum inhonefto
de honeftate , cum operario agrario de om-
ni opere
,
14. cum operario annuali de confumma-
tione anni , cum fervo pigro de multa ope-
ratione : non attendas his in omni confilio.
15. Sed cum viro fando affiduus efto
,
quem-
cunque cognoveris obfervantem timorem
Dei,
16. cujus anima eft fecundum animam
tuam : & qui, cum titubaveris in tenebris,
condolebit tibi.
1
7. Cor boni confilii ftatue tecum : non eft
enim tibi aliud pluris illo.
1 8. Anima viri fandi enunciat aliquando
vera
,
quam feptem circumfpedores fedcntes
in excelfo ad fpeculandum.
19. Et in his omnibus deprecare Altifli-
mum , ut dirigat in veritate viam mam.
20. Ante omnia opera verbum verax prae-
cedat te, & ante omnem actum con(ilium
ftabile.
CAPUT XXXVII.
Versio antiqua, qu et Vuigata nostra.
i,
/^\ Mnis amicus dicet : Et ego amicitiam
V_^ copulavi : fed eft amicus folo nomi-
ne amicus. Nonne triftitia ineft ufque ad
mortem ?
2.. Sodalis autem & amicus ad inimicitiam
convertentur.
3.
O praefumptio nequiftima, unde creata
es cooperire aridam malitia , & dololitate il-
lius )
4.
Sodalis amico conjucundatur in oblec-
tationibus , & in tempore tribulationis adver-
farius erit.
5.
Sodalis amico condolet causa ventris,
& contra hoftem accipiet fcutum.
6. Non oblivifcaris amici tui in animo tuo
,
& non immemor fis illius in opibus tuis.
7.
Noli confiliari cum eo qui tibi infidia-
tur, & a zelantibus te abfconde confilium.
8. Omnis confiliarius prodit confilium
,
fed eft confiliarius in femetipfo.
9.
A confiliario ferva animam tuam : prius
fcito qua: fit illius neceflitas : & ipfe enim ani-
mo fuo cogitabit
:
1 o. ne forte mittat fudem in terram , & di-
cat tibi :
1 1 . Bona eft via tua ; & ftet e contrario
videre quid tibi eveniat.
1 z. Cum viro irreligiofo trada de fandi-
N o
"f . 1. Ita Graece ,
junifto uno dolw , vetbo copulavi.
ir . i. A Graeco abeft aittan ; & pro convertentur , eft
Tfcusi/xitoi , converlens
fe , nimirum poft amicus.
"t
. >. Graecii, loco creata es , eft exum'Sh; devolitta
es ; fubinde deeft vox malitia, cum feq.
$ > ac u' c -
*"'-
tins ; caet. ut in Vulg. Mf. Corb. hab. cooperire arid.i
malitiam, $$
dolofitatem illius. Sangerm. cooperire aridam
malitiam,
tf
dolcjitatem illius; Mf. S. Theod. aridam
malitia , & dclojitatem -illius.
}?. 4. Ita in Graeco, excepto fingul. lurpQjicvvri , pro
obleilaiionibus ; item in Mis. Sangerm. S. Theod. &
Corb. obletlatione.
fr. y. Graece pro condolet , habetur Qvf/irwtt ,
quod
etiam verti poteft , fimnl laborat i item infra , srar/i iro-
>//V 1 contra bellum ,
pro contra bojlem ; at in ed. Compl.
j,
srccvlt ttom/h:*' cxi. ut fupra.
#. 6. Confonat Grsc. detracla vocula tui. Mfs. San-
germ. S. Theod. & Corb. hab. in openbus , pro in opi-
bus ; fed male , nam in Grseco conftanter , en y_pii/taet.
ft. 7. Ifte verfus non habetur hie in Graeco
,
praeter-
quam in ed. Compl. In Rom. transfertur inf. poft ir.
II. In Mfs. Sangerm. Corb. & S. Theod. eft : Soli
confiliari cum focero tuo,
tf
.1 Zelantibus, &c. vid. inf.
ad ir. 12. In ed. Compl. MiJ faMux /ai'/ol t? vw.^tto-
/J.HH- Qe
, ^
dtao , &c.
"t. 8. Grace, loco prodit, hab. l'i,a.ltn, extollit ; pau-
loque poft , ,Vi* ssi Qvp.&tevwv sU eauler , fed eft
qui cou-
Julit fibi ipfi.
ir . 9. Graece ponitur *, ante prius ; & pro animo fuo
cogitabrt , habetur zx.vl foteviila.i , fibi ipfi
confttlet ; caet.
ut in Vulg. In Mf. Corb. fie : A confiliario malo jerva
,
&c. fed vox malo fuperadditur , licet eadem manu : ex-
tremo Ml. S. Theod. hab.
{J
quid ipfe animojuo cogitet.
$. 10. Similia Graec. hab. praeter hoc, eV! Qoi y.^it^yr ,
fnper te forl em , loco jitdem in terram.
J*.
11. Itidem Giaece, excepto fut. swuat, ftabit
,
pro ftet.
#. II. Abfunt in Graeco due piiores fententia; , cum
viro , &c.
H
cum injufto de iuflitia : fed earum loco re-
ponuntur iftae duae : Mm fs-Muf ftila tv vinZt.cntinifii (\ ,
Ct ass t'Zv 'CuMvlur l^e Kpu^cr /Sif^Sf i. e. Soli confilia-
-,i aim eo qui te Jufpetlum babet , *$ a X.elantibns te abf-
conde confilium : quas ipfae praetermillae funr fup. Tfr.
7.
Graec. fie pergit : fUtlot yvra.:no<; irtpt dvltZyTtt clv'm$ , x.
/JATa. Aha i7if\ !^o^f/< una. iiJ.-wifn irtpi ^srctCo/M '.; , k,
fttra. d'/tfoXfitlte, ?rspi itpaaai' fj.tla. fixoicdtv -mpl (vya-SM-
TteeV mm muliere dt omnia ejtts
, tf
cum timido de bello
:
T A.
cum negotiitore de pertnutatione
,
cum emptcre de vendi-
tione ; cum invido de gratiis reddendis. Mfs. Corb. I. &
S. Theod. fubneclun: paiiter ibid. Koli confiliari cum eo
qui fitfpeltuni te babet , r.b amulantibus tibi abfconde
confilium , & cum muliere de bis qux amulalur : led haec
Mf. Corb. in inferiori margine fcripta exhibet, licet ea-
dem manu. In Sangerm. haec leguntur : Cum viro reli-
giofo traila de fantlitate , J
cum
jufto
de juftitia , 5
cum
muliere de ea qua cum negotiatorc de trajeilitio , cum
emptore , &c. ut in Vulg.
t . 15. Mf. Sangerm. 15". hab. cum impio de pietate
,
cum bonefto de honeftate , cum operario agri de , &c. Grace.
vero haec fola : i, /lut otff^fii^ovo; iripl ^pvj-oii(;,'a; , enrol
iyumpS ittf\ iroivloi; epyx , $$ cum immijericorde de benrfi-
cintia , cum pigro de omni opere.
ir. 14. Graec. ipfo initio hab.
5, ,us7a n<3<V iipartv , tf
cum mercenario domeftico ; fubinde delet vocem anni, cum
feq. praep. cum ; extremo , pro in omni confilio ,
ponit ir'.pl
Tatw? 6t,i<M'a? , de omni confilio ; caet. quadrant. Ml. San~
germ. I
f.
hab. de confumptione anni, non confummatione
.
ir. 1 c. Concordat Graec. nifi quod loco uit. timorem
Dei, hab. 7oaas* mandata ; ed. Compl. fubdit Kvpiks
,
Domini. Aug. in Spec. Vulgar* fuftVagatur , deleta tan-
turn vocula 1. fed ; quae etiam abeft a Mfs. Sangerm. &
S. Theod. praeterea Mf. S. Theod. legit, maximi ajfi-
dtius
efto.
it. 16. Graec. J; cV -ni
4
t
'X!
1 ""'* "aT'- T'"' "\vyjnv (\'
x, ixv x7i'5> tuvxiyivu Qor qui in anima Jna eft fecun-
dum animam tuam :
^ Ji
cecideris , condolebit tibi. Mfs.
Sangerm. 15. S. Theod. & Corb. 1. quicunque tituba-
virit in tenebris , non condolebit tibi.
~fr. 17. Mf. Corb. vitiose legit : Et cor boni
confilii
ftatuet tecum : non
eft
tibi aliud pufillo. Sangerm. ij. Et
cor boni confilii ftatue : non
eft
enim tibi aliud pluris illo.
Simiiker habet Mf. S. Theod. Etcor; ultimoque plus illo
,'
non pluris. Graec. Kai /3<<xiii' xao/ia; s"W* H yap isi Qet
7r;?0TSs*S auTiT?. Et confilium cordis ftatue : non enim ejl
tibi fidelior ipfo.
ir. 18. Graece ita legitur : ^vy yip ar/>o; ohrcy-
JEMS irhlt aaQiv , i? svr/a , fee. Anima enim viri an-
nuntiare interdum confutvit tnagis , quam Jeptem , &c. ut
in Vulg. nifi quod ultimo eft firi cwiriif , fuper fpcculam.
Mf. Corb. hab. circuminfpeclores fedentes ad fpeculandum
in excelfum ; Sangerm. delet to in excelfo.
Tt. 19. Concinit Auguft. Speculum una cum Graeco.
Tfr. 20. Graece (impliciter : 'A/j^h 7r>7^ 1'pyv* *'yz;'
j/
irpo 7rn; TTpifyvi-, pi*'u Vrinctyium omnis operis, ver-
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXXVIII.
479
V E R S 1 O ANTIQUA,
Q
U M E T VlllGATA NOSTRA.
i. Verbum nequam immutabit cor : ex 6c Vidcntes ilium laudabunt.
bonum & ma- 22. Vita viri in numero dierum : dies au-
tem Ifrael innnmerabiles fnnt.
29. Sapiens in populd luvreditabit hono-
rcm
,
& nomen illius erit vivens in xternum.
30.
Fili in vita tua tcnta animam mam :
& fi merit nequam, non desilli poteftattem :
31. non cnim omnia omnibus expediunt^
& non omni animx omne genus placet.
32. Noli avidus cile in omni epularione
,
& non te effundas fuper omnem efcam :
33.
in multis enim efcis erit infirmitas, &
aviditas appropinquabit ufque ad cboleram.
34.
Propter crapulam multi obierunt : qui
autem abftinens eft, adjiciet vitam.
quo partes quatuor onuntur
,
lum, vita & mors : & dominatrix illorum ell
alfidua lingua. Eft vir aftutus multorum eru-
ditor, & anima: fuae inutilis eft.
z2. Vir peritus multos erudivit , & anima:
fuae fuavis eft.
23. Qui fophiftice loquitur , odibilis eft : in
omni re defraudabitur
:
24. non eft illi data a Domino gratia : om-
ni enim fapientia defraudatus eft.
2
5
.
Eft fapiens , animae fucc fapiens : &fruc-
tus fenfus illius laudabilis.
26. Vir fapiens plebem fuam erudit, &
fru&us fenfus illius fideles liint.
27.
Vir fapiens implebiturbenediQionibus,
bum;
tf
ante omnem atlum , con/ilium. In Mf. Sangerm.
Ante omnem operam verbum , Sec. lit m Vulg.
if . il. Gr. initio nab/l^oi; utooiactaii; x.apJ !a;' -riojazsc
fiifVi a.YtiTiK\;i , Sec. Veftigium mutatio/iis cordis : quatuor
partes oriuntur , Sec ut in Vulg. nifi quod praeponit it>J z-
ji^w? , affidue , non ajjtdua , voci illorum ; ut Se k, , ifti
,
multorum ; loco etiam animx fun , hab. t? Ifla
4
t
'X?
>
animx propria. Mf. Sangerm. iy. initio delet ex quo;
.
ficut extiemo ifta , Eft
vir aftutus , &c. ad finem ufque
hujus ir. Abfunt pariter hare ult. verba in Mfs. Corb. &
S. Theod.
ir. li. Hie verfus non legitur in Graeco. In Mf. ve-
ro S. Theod. fie eft : Vir peritus qui multos erudivit
,tf
animx jux fuavis
eft.
#.
23. Caffiod. in Pf. 49. p. 168. b. Q>ti fophiftice
loquitur , odibilis
eft
bujnfmodi. Grace. "E;i , eop^ofievoi
in A07015 , fJUWrle; Sne, irtconi rpopKf X-aQurspnosi.
Eft,
qui
fapientiam oftcnlat in fermotiibus , odibilis : hie omni ali-
mento defraudabitur. In Mfs. Corb. 1. & Sangerm. iy.
cdibilis : omni re defraud. Sec. Mf. S. Theod. odibilis
eft
:
bic omni re, &c.
Tf. 24. Grace, in principio habet , ov yap iSofa, Se inf.
I'n ttcccw; oopac. , Sec. Mfs. Sangerm. iy. S. Theod. Sc
Corb. 1. 0
eft
enim data illi , &c.
i.
2J.
Graece non repetitur fapiens ; & pro ult. voce
laudabilis , eft im sofJ-aloq-msol , in ore fideles ; inCompl.
mireloi.
Tfr. 26. Ita Graece, excepto fut. irailivom, erudiet
;
at in Compl. irctifsvit, ut fup.
"t. 27. Grace, hab. fingulariter tv*oy!a<;, ficut Mfs. S.
Theod. & Sangerm, iy. bencdiilione : Gr. addk , >l /uet-
beatificabnnt turn cm-
Poftrema tanti'im Graece dilTimilia , nimirum , ?.
xaCttsOiv ctulcv -itavlic, 01 opur/sc,
r
ties qui vident.
ir . 28. Concordat Graec. nifi quod hab. k, tt! w/jjs&ct,
5
dies , abfque ult. funt.
Tf'. 29. Giaec. jungit du'/v > voci popuh ; & loco bo*
norem , hab. zriV/c ,fidem ; edit, veto Compl. fu'^a/ ; caet.
ut in Vulg. nifi excipiatur unum ^wilai , vivet
, pro
erit vivens , quod idem fonat
ir. 30
i/s ti irctupof k'i/t>i , K/ /uh J uc, durri , J5
v'de quid malum
ei
, &
ne" des ci , loco "$
Ji ftterit nequam , non des illi
poteftatem.
"t. 51. Confonat Grxc. nifi quod extreme hab. i. i
7ra<sx \vxj^ Iv nra.i1\ hjJmiT-, quce idem valent.
"t. 32. Auit. op. imp. in Marth. horn. yi. p. 216.
d. Ne deleBeris in multa epttlatione ., nee in tnrpibw
, f*j
modicis. Grasc. Mh a<Bi},\isev\t lv "!ru.w Tpvtpri , >; /m] liyu-
%i\~-, ztti e/eO/uaTMi'" Noli
effe infatiabilis in omnibus deli-
ciis
, (
ne effundas te fuper epulas.
T?. 33.
Eadem funt in Graeco, fi excipiantur ilia
,
ttocos K) h' etTTMrlct , labor
, j infatiabilitas , loco
i7.fi-
mi
-
tas, <$avidita< ; in Mf. Alex, co'cos , k, 11 terMriar in Mf.
Sangerm. infirmitas , gj apleftia , ultimoque cholera; in
Corb. etiam & S. Theod. ufque ad cholera.
#.
34. Diffimilia duo GrKc. habet, nimirum - -
slca ,
edacitatem
, loco crapulam ; & nr^Oiya" , atiendil ,
pro ahftinens eft.
In Mf. Sangerm. I
J.
fie : Propter aplej-
tiam multi abierunt , 3cc.
CAPUT XXXVIII.
VERSIO ANTIQUA,
Q
U iE
1 . TT Onora medicum propter neceflita-
JlJL tern : etenim ilium creavit Altiffimus.
2
.
A Deo eft enim omnis medela , & a re-
ge accipiet donationem.
3.
Difciplina medici exaltabit caput illius,
& in confpeftu magnatorum collaudabitur.
4.
Altillimus creavit de terra medicamen-
ta , & vir prudens non abhorrebit ilia.
No
T&. I. Ita legit Auguft. in Spec. Graec. ~Xlfj.cc twrpiv
5T035 ra;
XP
'/oe?
' T'/ a'? di'TV' i) yap di'Tur sktici Ki/g(o?.
llonora medicum ad necejjitates , bonoribus illius : etenim
ilium creavit Dominus.
#.
2. In Auguft. Spec, deeft vox omnis ; ut in Mf.
Sangerm. iy. antecedens enim; ultimo verb idem Mf.
leg. dationem , non donationem. Graece ita : llapd. yap
'T-|iV IV/f 'icusii , X) >->r\elai /o^a.
1^. 3. Graece pro difciplina , eft sirtswfM , ad litt. fcien-
tia, vel peritia; ultimo pro collaudabitur , fie , %xv[ta<s-
8n7i. NcbW. fnfpicietur ; cxr. ut iu Vulg. Eidem Vulg.
Auguft. fa vet ad verbum , uno excepto ipjius , loco il-
lius ; Mf. eaam Corb. hab. ipjius ; ut & Sangerm. inf.
mavnorum , non magnatorum.
ir. 4. Ita Grxce, i\ excipiatur vox prima KJe<o;, lo-
co Altiffimus. Auguft. Speculum h:ib. medicinam , non
medicamenta ; ultimoque illam , non ilia. Similiter in
Mfs. Corb. S. Germ. & S. Theod. medicinam ; extre-
ET VULGATA NOSTRA.
5
.
Nonne a ligno indulcata eft aqua amara ?
6. Ad agnitionem hominum virtus illo-
rum
,
& dedit hominibus icientiam Altilli-
mus
,
honorari in mirabilibus fuis.
7.
In his curans mitigabit dolorem, & un-
guentarius faciet pigmenta fua\ itatis , & unc-
tiones conficiet fanitatis, 6c non coniumma-
buntur opera ejus.
T JE.
mo vero in Sangerm. non abhorrebit illi ; in Corb. in il-
lis ; S. Theod. illam.
ir. y. Concinit Aug. Speculum. A Graeco abeft tan-
tum ult. vox amara.
ir.6. Gr. fubdit , Eft to yva^rai tiic l%uy av7S ; i. e.
tit cognofceretur virtus illius ? deinde , i. aV/o; lionet arfytu-
iroi;, Sec.
tf ipfe dedit, Sec. ut in Vulg. fed abfque med.
voce Altiffimus. InMf. S. Germ, ita : Adagnitionem homi-
num virtutis illorum,
$$ dedit bomini fcientiam , Sec. In Mf.
Corb. <$ dabit hominibus ; in Alex. a\%piira.
ir . 7. Auguft. Specul. In his curans mitigavit dolorem
ip
forum. Mf. S. Germ. iy. His curans mitigabit dolorem
,
[5 ung'ientarinsfacit pigmentum fuavitatis , $
uncliones con-
ficiet fttavitatis , tfnou, Sec. Grasc. brevius : 'F/ dvloTzsis-
pa-7r;vc; , k- >'{? rev 7t'icy cuts' , /avps-jC; it TfcTo.v; voittQi
(ti'faa , i. v fiH QytltteQn t'pya av-rv. In bis curavit
, j
ahftnlit dolorem ejus, unguenfanus in his j'aciet
mifturam ,
c,7 confummabit opera ftta, Mf. Alex. hab. cum ed.
Exod. 15. 2y.
{ft. j8. j.
480
LIBER ECCLESIASTICI.
Versio ANTIQUA, QU-iE
8. Pax enim Dei fuper faciem terra.
9.
Fili in tua infirmitate ne defpicias te ip-
fum, fed ora Dominum, & ipfe eurabit te.
10. Averte a delicto
,
& dirige manus, &
ab omni delicto munda cor tuum.
1 1
.
Da fuaviratem & memoriam fimilagi-
nis , & impingua oblationem , & da locum
medico
:
1 2. etenim ilium Dominus creavit : & non
difcedat a te
,
quia opera ejus funt neceffaria.
1
3. Eft enim tempus quando in manus il-
lorum incurras :
1
4. ipfi vero Dominum deprecabuntur , ut & qui minoratur a&u , fapientiam percipiet
:
dirigat requiem eorum, & fanitatem, prop-
qua fapientia replebitur
ter converfationem illorum. 26. qui tenet aratrum, & qui gloriatur in
1
5. Qui delinquit in confpeftu ejus qui fe- jaculo
,
ftimulo boves agitat , & converfa-
cit eum , incidet in manus medici.
tur in operibus eorum , & enarratio ejus in
1 6. Fili in mortuum produc lacrymas
,
& filiis taurorum.
quafi dira paffus incipe plorare , & fecundiim 27.
Cor fuum dabit ad verfandos fulcos
,
judicium contege corpus illius , & non del- & vigil ia ejus in fagina vaccarum.
picias fepulturam illius. 28. Sic ommsfaber & architeCtus, quinoc-
1
7. Propter delaturam autem amare fer tern tanquam diem tranfigit
,
qui fculpit ii-
lu&um illius uno die,& confolare propter gnacula fculptilia , & afiiduitas ejus variat pic-
Ttcv. 1
J.
1
J.
17. 22.
Cap. XXXVIII.
ET VulGATA NOSTRA.
fubftantia inopis fecundiim cor ejus.
21. Ne dederis in triftitia cor tuum, fed
repelle earn a te : & memento noviffimorum
,
22. noli oblivifci : neque enim eft conver-
fio, & huic nihil proderis,& te ipfumpefli-
mabis.
23.
Memor efto judicii mei :fic enim erit
& tuum : mihi heri , & tibi hodie.
2\. In requie mortui requiefcere fac me-
moriam ejus, & confolare ilium inexitufpi-
ritus fui.
25,
Sapientia fcribae in tempore vacuitatis
:
triftitiam
18. & fac luctum fecundiim meritum ejus
uno die, vel duobus propter detradtionem.
19.
A triftitia enim feftinat mors, & coo-
perit virtutem , <3c triftitia cordis fle&it cer-
vicem.
20. In abduttione permanet triftitia : &
turam : cor fuum dabit in fimilitudinem pic-
turae , & vigilia fua perficiet opus.
29. Sic raber ferraiins fedens juxta incu-
dem , & conliderans opus ferri : Vapor ignis
met carnes ejus, & in calore fornacis con-
certatur
:
3
o. Vox mallei innovat aurem ejus , & con-
Noije.
Compl. QvintM&if , non QirraiQf.
if. 8. Graec. Kal tiffni irxp dun kiv eV< , &c. Et pax
ttb Mo
eft
fnper , &c.
&.
9. Ita iuGr. praeter unum te ipfum, quod deed. In
Mf. S. Germ. I
J.
non defpicias, Jed ora ad Dominum,
&c.
#. 10. Mf. S. Theod. Avertere a deliclo , &c. Grace.
'AttozmQiv 7rAH/U,
/
/ai' to irar; oiftttpllas , &c.
Amove deliilum , &c. ut fup. detracla ult. voce tuum. Ed.
Compl. hab. 'AtoVhw TrM/sfiShslccs. Auguft. Speculum
Vulgatae congruic.
Tt.il. Similiter in Graeco , nifi quod port oblationem id
fubjungitur , u\ /<i vicdpxw >
quajinonjis. Aug. Specu-
lum hoc additamento caret.
if. 12. Eadem exftant Graece, nifi excipias ult. *, ydf
ivTV
Xf
e' a '
nam
^ *tf f
HS e
ft ' P
r0
?"'*
"t
era e
J"
s
f'
tnt
neceffaria.
Auguftini Spec. Vulgaias accinit.
Tf. it. In Aug. Speculo deed tempus. Graece ita :'Esv
xa/foi , ore i) cc ytfw
dinav cvaila. Eft
tempus , cum
$$
in manibus illorum fuavitas odoris.
-f. 14. Graec. initio hab. i, yap durol , nam
f$ ipft ; fub-
inde dvToTs , ip/is , loco eorum ; ftarimque , *. ictQu yjctn
j^iEjcu'rsa; , 5?
lanationem propter reftituendum valetudtnem.
Auguft. Specul. concordat cum Vulg. Mfs. tamen ultimo
ferunt ibid, propter converjionem illorum, non converfatio-
nem.
"f. 15. Ita Gracce , excepto uno e/j,7rtQci , incidat ; fed
al. ifi-7riQuTa.i , incidet. Mf. S. Germ. 1 y.
incidat.
f.
16. S. Paulin. ep. IJ. p. 69. a. Fili produc lacrymas
in mortuo
, $ qafi
dira paffus incipe plorare
, $
non
def-
picias fepulturam illius. Auguft. ep. 265. to. 2. 895. g.
In mortuo produc lacrymas , >
quajidira perpefftts incipe U-
mentationem; at in Speculo tota tefert ut in Vulg. Graec.
etiam cum ipfa concinit , addito folo olvrS, ad judicium.
Mf. S. Germ. I 5. hab. contine, non contege.
f. 17. Eadem refert Auguft. in Spec. detraiSlo uno<-
tent ,
quo etiam Mf. S. Germ, caret. Graece haec leguntur fola
co loci : TllrLZsam xmuty/ucv , g, hpftatot noimti
1
. Amarum
fac
ploratum , tf
calefac planclum ; reliqua vide V. feq.
$. 18. Sic apud Aug. in Spec, tota veto abfunt in Mf.
S. Germ. iy. In Grjeco fie : i< ttomQov to TrevQ-os %a.ia. tmk
di,!ccv uvtV m'/KeC?"
("''""'
> )
^v0
X"^"
<f<oMi5
,
fy
7tcl&cx.*h-
6k7i MTTHi ire**' i.e. ^?fac
luctumfecundiim dignitatem ejus
uno die , *$ duobus propter detractionem
, admitte conj'o-
lationcm propter triftitiam. Auguft. ep. 265. to. 2. 89;. g.
hie hab. pariter , i$
confolare propter triftitiam , nam con-
tinuo addit : A triftitia enim, &c. Item S. Paulinus ep.
1
J.
p. 72. b. ait amaritudinem luclus uno ferendam die:
jauloque pod :
J
confolare mature propter triftitiam. A
triftitia enim , &C
Tt. 19. Ita in Auguft. Speculo, fi excipias fur. 2. too-
periet fletlet ; item in Mf. S. Theod. cooperiet ; in San-
germ. 1
J.
comperiet fledet. Item Auguft. ep. 265. to.
2. 895. g. legit : A triftitia enim prccedit mors,
{ trifti-
tia cordis fedetfortitudinem. Ita quoque in Graico , nee plu-
ra. Apud S. Paulin. ep. 13. p. 72. c. A triftitia enim
fefti-
nat mors
, Sj
cooperiet virtutem.
jf.20. Grace, hab. itxpoiQot.hit , tranfit , non permanet
,
fubditque
j,
m/tth" deinde , j. /5/05 islayfi wru. xxpAtas.
Tfr. 2 1 . Auguft. Specul. Hon dederis in triftitiam cor tuum.
Ita quoque Graec. hab. cum feqq. ctiro'sviQov cLvtw , ftriiQui
T ;%Ta.
It. 22. ItaGrsece, nifi id excipiatur, j? yip kit iiraf-
0/0? , non enim
eft
reditus , pro neque enim
eft
converjio.
Ttf. 2$. Grsec. loco mei, ponit dviv,ejus ; fed Mf. Alex,
hab. ,? ; Compl. Q\i ; deinde fie , in i'ru , a;
j,
to Qov ,
quia
Jic , ut etiam tttum i Mf, Alex, on Ztus
$
; cast, qua-
drant.
Tt. 24. Sic etiam Graece
,
praeter hoc, jc, waecwJuiBiiTi It
dvTU , ^ confolationem accipe in eo , pro & conjolare ilium.
Mf. S. Theod. ipfo initio hab. In requiem mortui, Sec.
't.
2J.
Grasc. pro tempore vacuitatis , hab. ivxaipia
fj>-
'MS, opportunitate otii ; fubinde addit t/T?, ad vocem
actu , & pro qua , habet t/, qnomodo ; cast, ut in Vulg. Mf.
Germ. iy. initio legit : Sapientiam fcribe in tempore. Simi-
liter in Mf. S. Theod. extremo vero ita
, quia Japienti*
replebitur.
T?.z6. Eadem funt in Graeco , exceptis his, Ao^t
yjvlpv , br.fta ftimuli , pro jaculo
, ftimulo. In Mfs. S. Theod.
&Germ. I
J.
ita :
5 non gloriatur in jaculo, ftimulo bives
agit
, tf {$ narratio ejus, &c.
f. 27. Similiter in Graeco.
-ft. 28. Ita in Graeco ad hoc ufque ,
qui fculpit , pro quo
ult. & feqq. ita : 01 yKi'tporrtt; yhvu^ala. Qfgxyifwy , k. it
vtto/ucvvi dvrh , jMOiaMi iror/Jhiaf x.apS lev/ dvni o\aaii t!$
to o^tiuiiai ,wycpiay , K) m dypvtrvia etvrv , rmeeu ;'p-/o>'
qui fculpunt fculpturas Jignaculorum , IS afp.duitas ejus
,
immutare varietatem : cor fuum dabit ad ajjimilandam pic-
titram ,
tf
vigilia ejus , perficere opus. Mf. S. Theod. qui
fculpit Jignacnlo fculptilia ; ultimoque perficit opus ; item
in Sangerm. iy. perficit opus.
It. 29. Graece
x
ax"-'^ > <*rarius , noaferrarius ; pauld-
quepoftabhis, confiderans opus , Sec. ita : *, xccla/^ar^dvai
ctpyu Gifr.vpu' UT/uiiTTvpos -kv^u Qd.px.az dvrv , Atxpct-
XMiTar 2/ addifcens pigro ferro : vapor ignis durabit car-
ties ejus,
tf
concertabit.
ir. 50. Mf. Sangerm. 15. hab. innovabit ; ultimoque
tculi ejus , non ocultts. Ita quoque in Grace,
Reg.
21.
LIBER
Versio antiqua, oval
tra fimilitudinem vafis oculus ejus
:
j i. Cor fuum dabit in confummatiofiem
operum, & vigilia fua ornabit in perfeciio-
nem.
3.2. Sic figulus fedens ad opus fuum, con-
vertens pedibusfuis rotam, qui in fdllicitudi
ECCLESIAST1CI. Cap. XXXIX. 481
V U L G A T A E T
N O S T R A
.
& unufquifque in arte fua fapienSeft':
36. fine his omnibus non aedificatur civi-
tas.
37.
Et non inhabitabunr , nee inambula-
bunr
, & in ecdefiam non transient.
38. Super fellam judicis non fedebWnt, &
he pofitus eft femper propter opus fuum,& teftamentum judicii non intelligent , neoue
in numero eft omnis operatio ejus. palam facicnt difciplinam & judicium , & ir*
In brachio fuo formabit lutum
, & an- parabolis non invenienrur
te pedes fuos curvabit virtutem fuam
34.
Cor fuum dabit ut confummet linitio-
nem, & vigilia fua muridabit fornaeem.
3
5. Omnes hi in manibus fuis fperaverunt
,
NoTJE
39- fed creaturam aevi confirmabunt , &
deprecatio illorum in operatione artis, ac-
commodantes animam iuam
,
& conquircn-
tes in lege Altillimi.
V". 31. Itidem Grace , nifiexcipiatur verbum Me/moat*
crriiire , pro omabit ; Mf. Sangerm. hab. omabit in confnm-
tnatione ; Gr. Vi Qv/ltxstas.
f. 32. Similia Grasc. habec ,
praerer conjunct,
j, , po-
iicam ante converted ; item infra , loco propter , eft sVi
,
in. Mf. S.Theod. hzb.
tf
couverte/ts in follieitudinem...
f$
innamera ejl operatio ejus ; icem in Sangerm. I
J.
> iti-
numera ejl ; Gr. *, atotpi^ptr-i; , &c.
#".
33.
Confonat Grsc. nifi quod toWufuos , poll pedes.
T?. 34. Ita in Graeco
,
praeter penult. xaGafiWi , mutt-
dare ,
pro mttndabit.
"ft.
3 J.
Concordat Graec. nifi quod hab. cvetrkevecu ,
pro
fper
avertint ; ficut epya, pro arte ; qua: idem fonant.
#".
16. Gtxc. delet vocem omnibus , habetque
6hlt&i-
Qcrai , iidificabitur.
t. 37.
Ita fert Grarc. excepto ablat. hi I.umcIu; Mf.
S. Theod. hab. in ecdefiam Iuam.
t. 38. Mire concinunt ha;c tota cum Graeco , praeter
vocem difciplinam
, pro qua /i^/oeb'iw , jttfutiam ;
Mf. Alex, wa.il Iw, in Compl. treuJitlt. Mf. S. Theod.
hab. judicii difciplinam
tf
judicium.
/f. 39.
Eadem rurfum in Graeco
,
prater ult. i,ta,^;.w
t? etrtJ"'ottos tmt fyxir dvn , i, Aiara^em ay to/taf "itysil
Nobll. tanlummodo accommodantis animamfuam ,
crj
conqui-
rentis in , &c.
CAPUT XXXIX.
Versio antiqua, qu.
1.
Q
Apientiam omnium antiquorum exqui-
Oret lapiens , & in prophetis vacabit.
2. Narrationem virorum nominatorum
confervabit , 6c in verfutias parabolarum fi-
mul introibit.
3. Occulta proverbiorum exquiret, & in
abfeonditis parabolarum converfabitur.
4.
In medio magnatorum miniftrabit, &
in confpectu praefidis apparebit.
5.
In terram alienigenarum gentium per-
tranfiet : bona enim & mala in hominibus
tenrabit.
6. Cor fuum tradet ad vigilandum dilucu-
lo ad Dominum, qui fecit ilium, & in conf-
pectu Altillimi deprecabitur.
7. Aperiet os fuum in oratione, & pro
delittis fuis deprecabitur.
8. Si enim Dominus magnus voluerit, fpi-
ritu intelfigenriae replebit ilium :
9.
& ipfe tanquam imbres mittet eloquia
ET VULGATA NOSTRA.
fapientix fua: , & in oratione confitebitur Do-
mino :
_
1 o. & ipfe diriget confilium ejus , & dif-
ciplinam, & in abfeonditis
fuisconliliabirur.
11. Ipie palam faciet difciplinam doctrine
fax
,
& in lege teftamenti Domini
gloriabi-
tur.
\z. Collaudabunt multi fapientiam
ejus
& ufque in fjeculum non delebitur.
13. Non recedet memoria ejus, &nomen
ejus requiretur a
generation
. in generationem.
14. Sapientiam ejus enarrabunt
genres, &
laudem ejus enunciabit eccleiia.
1
5. Si permanferit, nomenderelinquetpJus
quam mille : & fi requieverit
,
proderit illi.
1 6. Adhuc confiliabor , ut enarrem : ut fu-
rore enim repletus fum.
17. In voce dicit
: Obauditemedivinifruc-
tus , & quail rofa plantata fuper rivos aqua-
rum fruclificate.
N
ir. I. In Grxco deeft vox f.tpiens , habeturque It ir^-
fHTtiais-, in prspbetiis ; cart, ut fup.
Tf. 2. Ad verbum e Grasco , fi unum fingul. excipias
narrationem
,
pro quo pluiale <Jln<7His?i; , narrationes ; at
in Mf. Alex. Aiv-yvw , ut in ed. Compl.
't. 3. Ita rurfum in Grseco , nifi quod pro abfeonditis ,
eft ai.ty/ieui > anigmatibns ; quod idem fonat. In Ml. S.
Theod. vitiosc confervabitur
,
pro converfabitur.
T. 4. Concordat Grarcum. Mf. Sangerm. ij
1
. hab. in
medio magnorum.
~t .
J.
Vix unum verbum diffcrt a Graco , nempe ulr.
tentabit , pro quo i-xt'idcai , tenta-jit. Mf. Sangerm. iy.
legit : hi terram alienarum gentium i Corb. hi terra alie-
narum gent, tranjiet } S.Theod. In terram alienarum gent,
tranjtet in omnibus tentabit.
7f. 6. Ita de Graeco , verbum e verbo.
~#. 7. Grasc. ipfo initio hab. k, ; reliqua ut in Vulg.
Tfr. 8. Graece deed: enim; ultimoque eft s/HTTMgrvi'.zTxi ,
replcbimr ; at in Ms. Alex, tftmnan dvrov , ut in Vulg;.
"ff. 9. Similiter in Grjeco , detratla prima conjunct.
i$.
~t. 10. Graec. initio hab. avloc, nensuWrci , tpje diriitt
;
fubinde ita^uulw , fcientiam , loco difciplinam} ultimo-
que <fWN>Wr9' <' fT' > meditabitur
,
pro co/i/iliabitur. In Mfs.
Tom. U.
OTjE.
Sangerm. & S. Theod. fimiliter deeft prima conjunct,
o-
"fr. 11. Conveniunt hasc tota cum Graeco.
y. 12. Similiter in Graeco
, prater vocem QJrtetr , in-
telligentiam , loco fapientiam : deeft etiam feq.
55
,
fed
hanc conjunct. Mf. Alex, addit.
f. 13. Eadem leguntur Gra;ce
, pneter ulr. feqq.
*-
ncu ste. ysveols ytrsar , vivet in generationes generationum
;
at in Mf. Alex. t,vreeleu , ut in Vulg.
^. 14. Sic eft in Graeco verbum pro verbo. In Mf. S.
Germ. 15. nunciabit.
&. 1
J.
Ita de Graeco, excepto ult. proderit illi, pro
quo spt<aciit dvr
',
Nobil. acquirit Jibi.
ir. 16. Gra:c. 'Et; AiawM^-si; sttj :yvcc,um' i. c^'i At-
youlwla. iirwpuQw. Adhuc meditatus enarrabo :
[J
tan-
quam plemliinium repletus
fum.
~$~.
17. Graece, hoc primum deeft, In voce dicit : fe-
quuntur ver6 ifta : Eleaav'ttne A^i' w' o'cioi , >L /Sa2j>'.jct{
5 flfor ojoo^jcv S7TI psofictTGS ct'/fS. Exanditemefiliifanai,
J germinate qnaji rofa plantata fuper rivum agri. Ap. Aug.
in Spec. In T'Oit dicito : Obaudite me divitti fruFttts aqua-
rum
, tf
quaji rofa plant, fuper rivum fruclificate. Ml. S.
Theod. hab. hi voce enim dial : Obaudite me ; & inf. cum
Sangerm.
if.
fuper rivum. Corb. Oboedtte tnibi , audits
Ppp
482
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XXXIX.
ET VuIg"atA NOSTRA.
?o. Bona bonis creata funt ab initio, fie
VeRSIO ANTIQUA, QUiE
1 8. Quad Libanus odorem fuavitatis ha-
Gen. i. 51.
Marc. 7. 37.
Gen. g, 3.
Gen. 7. II.
Fxod. 14.21.
bete.
19. Florete flores, quafi lilium, & date
odorem , & frcndete in gratiam , & collau-
date cantieum , & benedicitg. Dominum in
operibus fuis.
20. Date nomini ejus ma'gfiificentiam , &
confitcrnini illi in voce labiorum yeftrorum
,
& in canticis labiorum , & citharis, & fie di-
cetis in confeilione
:
2.1. Opera Domini univerfa bona valde.
22. In verbo ejus ftetit aqua ficut conge-
ries : & in fermone oris illius ficut exceptoria
aquaruni
:
23.
quoniam in prxcepto ipfius placor fit
,
& non ell minoratio in falute ipfius.
24.
Opera omnis carnis coram illo , & non
eft quidquam abfeonditum ab oculis ejus.
25. A feculo uiquein fxculum refpicit, &
nihil eft mirabile in confpe&u ejus.
26. Non eft dicere : Quid eft hoc , aut quid
eft iftud ? omnia enim in tempore iiio qua>
rentur.
2". Fenedictio illius quafi fluvius inundavit:
2 3. quomodo cataclyfmus aridam inebria-
vit , fie ira ipfms gentes
,
qux non exquilierunt
eum , hxreditabit.
29. Quomodo convertit aquas in ficcita-
tem , & ficcata eft terra : & viae illius viis il-
lorum direftx funt : fie peccatoribus offenfio-
nes in ira ejus.
No
me , &c. item inLfuper rivuntt
-
'f. 1 3. In Grsco *, cog..... eCio^iMale ocftvr.
t. ip. Auguft. in Spec, toliit^, poft lilium , cum Mfs.
S. Theod. ScCcrm. 15. Corb. vero hab,>3 quafi
lilium date
cdorem. Grasc. Ka\ di%v,cals avS'oi ? x/>iW , oXtaSon oc-
fittr , , airioctji O.G/J.U , evMyuea/i KvC'M wi icass 7*<? l
P~
7015. Etflorete florem , ficut
lilium , date odorem , Jg
coiian-
date cantieum, kenedicite Dominum in omnibus epertb':<
;
Mf. Alex, cum ed. Compl. Mc addit avn \ & Aug. in
Pf. 117. col. 12,72. d. legit : bencdicite Dominum omnia
opera ipfius.
if. 20. Ita legit Aug. in Spec, detrafta tamen conjunct,
y? , ante to in canticis ; deeft pariter
tf
in Mis. Curb.
S. Theod. & S. Germ. 15. praeterea Sangerm. hab. ciny-
ris ,
pro citharis. At Auguft. in Pf. 117. col. 1272. legit :
Date nomini ipfius
magmficentiam , <$
tpnjitemini in latt-
dem ipfius
in canticis labiorum
, & in citharis , & fie
di-
cite in confijjione. Ita quoque in Gr^co , nil! quod pro in
laudem , eft o/ a'nou , in laudatione , 8c pro dicite , iptire ,
dicetis. Idem Aug. in Pf. 7. col. 38. g.
bttc duetis in
conj'tfftone.
t. 21. Ita Aug. in Spec, at in Pf,'ii7. col. 1272. d.
legic : Ouoniam omnia opera Deii:ii bona nimis : 6c fup.
irfPf. 7. co! 38. g.
OperaDom. univerfa
,
quon. bo::.: valde.
Sic etiam in Graeco eft : praeterea ibid, fequuntur ifta :
K, tea. Kpisayy.a. cv xa.'p oivtv ss'ai , wra yap a' Kaipu
outs fylnfyiciTci;' i. e. 5
omne prxceptum in tempore ejus
erit , omnia enim in tempore fuo qu&rentur.
if. 22. Conduit Auguft. Speculum : nee abfimile quid-
dam Grxce , pr,cter 2. ficut ,
quod deeft.
>?. z%. Ita legit Aug. in Spec, at in Grceco (ic : It
jfiUfSttfucfli ki
- i/'/cx.', jc, kx istv 0? ^T/a)8^
to Q'jfiHt'-w Kili
'
in pr^cepto ejus omne beneplacitnm
, >
non
eft
qui minuat falutare illius. Mf. S. Theod.
^
no
eft
minoratio in falute illius.
f. 24. Itidem in Aug. Speculo : nee aliter in Giscb
,
praeter unum jc/^ CiiVa/, abfeondi , loco quidquam abfeonditum.
#\ 2y. Eadem fuut in Graeco , excepto prase, uno eVs-
as4 s ' refpexit
,
pro praef. refpicit ; ap. Auguft. in Spec.
rety.ciet.
if. z6. Sic habet Aug. in Spec, praeter unum illitd
, pro
iftud.
Itidem in Mfs. Sangerm. S. Theod. &Corb. 1. At
in Grseco fie : Ov'y. sVw tliciii' Ti th ia \ tie, ti nls; iccwlv.
yap i:'i
XP-'
a$ dvTav sWi. No
eft
dietre : Quid
eft
hoc ?
ad quid "hoc ? omnia enim ad ufus ipforum creamfunt. Ap.
Hieron. in Ecclef. to. 2.
735.
c. Ne dixeris : Quid
eft
hoc
,
aut quid
eft iftud
? omnia enim tempore
fuo
rcqutrentur.
t. 27. Confonat Grasc. In Mfs. S. Theod. 6c Germ.
nequiflimis bona & mala.
3
1 . Initium necefFarice rei vitae hominum
,
aqua ,
ignis , & ferrum , fal , lac , & panis 1i-
milagineus , & mel , & botrus uvae , & oleum
,
& veftimentum.
3
2. Hax omnia fanclis in bona , fie & im-
piisi3c peccatcribus in mala convertentur.
33.
Sunt ijpiritus, qui ad vindiclam creati
funt , & in furore fuo confirmaverunt tor-
menta fua :
34..
in tempore confummationis efFundent
virtutem : & furorem ejus
y
qui fecit illos
,
pla-
cabunt.
35.
Ignis, grando , fames, & mors, om-
nia hax ad vindidtam creata flint
:
36.
beftiartim dentes , & fcorpii , & ferpen-
tes , &: rhompheca vindicans in exterminium
impios.
37.
In mandatis ejus epulabuntur, c5c fu-
per terram in neceflitatem prxparabuntur , &
in temporibus fuis non prxterient verbum.
38.
Propterea ab initio confirmatus fum
,
& coniiliatusfum, c5c cogitavi , Scfcriptadi-
mifi.
39.
Omnia opera Domini bona, & omne
opus hora fua fubminiftrabit.
40.
Non eft dicere : Hoc illo nequius eft:
omnia enim in tempore fuo comprobabuntur.
41.
Et nunc in omni corde & ore collau-
date , & benedicite nomen Domini.
T.C.
eft inundabit ; at in Gr. conftanter eTriv.i*.v^t.
t. 28. Mfs. SS. Germ. Theod. & Corb. initio hab.
>
qna-
modo , &c.Gr. k. ch-;. v.u'ixx.t.Lio/*'.; iyipaf sptdvctv , brct; op~,yv
out" tuv 0r^i:;..''.:r
2/
quomodo cataclyfmus...
fie
ir::::i
fua:n ente s bare: lita ye
fa
:iet.
V". 29. Grascebrevius : 'Cle, yttt\rstfyer 'ilaia i^'iy'jJw'
a! o'/oi auiS ~rti7; Ic.ctc, iiikuou' t&; to7^ oht.fj.oie,. irfyai/j.-
/+&.a. Sicttt convertit aquas in falfuginem : vix ejus fandii
diretla :
fie
iniquis offenfiones. In Mf. Germ. ij. Qj:omoJo
convertit aquas
, {^
ficcata
eft
terra , &c. ut in Vulg.
if. 30. Prior fententia convenit cum Graeco
;
pofteiior
ita legttur ibid, ircce, to^ dpixpla^T; y.av.a. , fie
peccatoribus
mala.
"t . 31. Graze, initio hab. 'A^h itimg yy.'ag u'c. ?cnj
olt^-puirv , Principiiim omnis rei necejjari.e ad vitam homi-
tiis ; rcliqua ut lup. praeter duo, (jpilj^zxc, -irvpt, filigo
triad , 8c ouy.a. rapMHS , fangnis ttv.e , loco panis fimila-
ginens , & botrus uvx. In Mfs. Sangerm, 6c S. Theod.
deeft fal.
if . 32. Similiter in Grsco , dempta tamen voce im-
piis , cum pieced,
tf , 5c fequenti. Mf. S. Theod. hab.
fanilis in bonis , non in bona.
if. 33.
Ita rurfum Grsece, prter vocem penult, piast-
yac, , flagella , loco tormenta,
if. 34.
Sic etiam Gr.ece , nifl quod in principio habe-
tur i, ut in Mfs. S. Theod. 6c Corb. pauloque poft ,
e*X6M
"
' effutsdunt ; & in fine, wkosMSi , fedabnnt , loco
ptacabunt. In Mis. Sangerm. 1
J,
& S. Theod. illos confun-
dent ; in Corb. confitndet,
if.
3 J.
Ita in Gra;co , nill quod his vocibus 2. grando,
5c fames ,
pr*ponitur xow.
j?'.
36. Ad verbum e Graeco , nifi excipias vocem fer-
pentes , pro qua
?X
f'S ' v'ftrx i in Mf. Corb. fcorpiones ,
^
ferpemes impiis.
if . 37. Eadem funt in Graeco
,
praeter ptiora ifta , 'Er
t? w7M av-rt H/tp&crJ^vieotieu , In mandate ejus Ixtabuntur ;
& poft paulo pluraiiter , eie,
XP-'
a^ > '" necefftates ; Mfs. vero
Sangerm. 15. S. Theod. 6c Corb. hab. in uecejjitate.
if. 33. Graece loco confiliatus fum , ? cogitavi , 6cc. fim-
pliciter , S\.moK$-m , i
:
cv y&cpn jjmxk , meditatus jiirn ,
r
^J
in fcriptuva reliqui ; Mf.- Sangerm. I
J.
$ inferipta
dimifi.
~fr. 39. Grace. T spya Kvp'.v TtitTa. eflatfa , j ttzcxi
XP'-'im
a/ upa auiY.c X'-pvlMZ'' Nobil ^ omnem ufum
in tempore efts fubminiftrabunt ; Mf. Sangerm. i^.fubmi-
niftrat ; Corb. fubminiftrabitnr
.
r. 40. Gr. Kxi ;v. tsu cf.
:'.
, 6cc. ut in Vu!g. deleij
uno fuo , poft tempore.
tf. 41. Ita 0TXQS iii verbum.
Sup. 1C).
28.
Gen. 1.
Mar
c.J.
17-
LIBER ECCLESIASTICI.
Cap. XL.
485
Slip.
1 9
,
3J.
36.
CAPUT XL.
Vers 10 antiqua, qu /e et Vulgata nostra.
1. /^vCcupatio magna creata eft omnibus
V-/hominibus, & jugum grave fuper fi-
lios Adam
,
a die exitus de ventre matris eo-
rum, ufque in diem fepultura?, in marrem
omnium.
2. Cogitationes eorum
,
& timores cordis
,
adinventio exfpectationis , & dies finitionis :
3
.
a refidente fuper fedem gloriofam , ufque
ad humiliatum in terra &c cinere :
4.
ab eo qui utitur hyacintho, & portat co-
ronam , ufque ad eum qui operitur lino cru-
do : furor
,
zelus
,
tumultus, flucUiatio, & ti-
mor mortis , iracundia perfeverans , & con-
tentio
,
tio , & flagella :
10. fuper iniquos creata funt ha'c omnia,
& propter illos fadtus eft cataclyfmus.
1 1
.
Omnia
,
qua? de terra funt , in terrain
convertentur , & omnes aqua: in mare rever-
tentur.
12. Omne munus, & iniquitas delebitur
,
& fides in feculum ftabit.
13. Subftantiae injuftorum (icut fluviusfic-
cabuntur, & ficut tonitruum magnum in plu-
via perfonabunt.
14. In aperiendo manus (has lxtabitur : fie
praevaricatores in confummatione tabefcent.
1
5. Nepotes impiorum non multiplica-
5. & m tempore refedionis in cubili fom-
bunt ramos , & radices immundx fuper cacu-
men petra: fonant.
1 6. Super omnem aquam viriditas , & ad
oram fluminis ante omne fenum evelletur.
17. Gratia ficut paradiius in benedictioni-
bus
, & mifericordia in fasculum permanet.
1 8. Vita fibi furficientis operarii conduka-
bitur
nus noctis immutat fcientiam ejus
6. Modicum tanquam nihil in requie, &
ab eo in fomnis, quafi in die refpectus.
7.
Conturbatus eft in vifu cordis fui, tan-
quam qui evaferit in die belli. In tempore fa-
lutis fii3E exfurrexit , & admirans ad nullum
timorem
:
S. cum omni carne
,
ab homine ufque ad
pecus , & fuper peccatores feptuplum.
9. Ad haec mors, fanguis, contentio , &
rhomphxa , oppreffiones , fames , & contri-
,
& in ea invenies thefaurum.
1 9. Filii , & a*dificatio civitatis confirmabit
nomen
, & fuper haec mulier immaculata com-
putabitur.
2.0. Vinum& mnfica lxtificant cor :& fu-
Noif.
Tf. i. Ira Aiiguft. 1. 6. conrra Julian, to. 10. 706. nifi
quod hab. creata
eft
omni homini ; lie etiam Greece ad ver-
bum. Eadem rurfum citat Aug. 1. Enchirid. to. 6. 221.
a. ab his
,
grave jugnm , &c. Accinunt Audi. 1. de voc.
Gent.l. 2. c. 21. p. 20. e. & Audi. 1. ptomirT. ap. Profp.
p. 1. c. 4. col. 93. e. & Gelaf. I. epift. 7. Cone. to.
4.
1179.C. necnon Fulg. de Incarn. ad Petr. diac.
p. 301. a.
ir. 2. Grsec. leg. iingulariter tpo&or , timorem , non timo-
res ; item poll paulo eft eViVo; , conjideratit
,
pro adin-
ventio ; caet. ut fupra.
Tt. 3. Ita in Graeco, exceptis his, cV! Spirit cV Ai%ji,
-<
, piper thronum in gloria-,
$ ; fed in Mf. Alex, eft a-
J'l'ty, abfque feq. . in ed.Compl./ogns. Mfs.Sangerm.
15. Corb. I. & S. Theod. hab. rejidentes fuper Jedem ; ul-
timoque Germ, in terrain ($ cinerem.
~ft. 4. Similia Graec. habet , exceptis his prioribus , dira
pc/jwo; vauuvfrot , i) s"j favor , , ; item ponit
5,
, ante vo-
ces feqq. Xjelns , tumult,
flutl. iracundia. In Mfs. Corb. I.
& S. Theod. qui cooperitur lino
, &c. Gr. Trs&i&a\\G/UiVii
WftOMVOV.
Tfr. 5. Ita Graece : in Mf. S. Germ.
15. fomnus mortis
,
non nodif.
itr. 6. Itidem Graece , nifi excipiatur vox ult. oxoma?
,
fpecula , loco refpelliis.
fr. 7. Ita quoque in Graeco
,
praeter hoc , dtro TpoouVir
?nb//4lt , a jacie belli , pro in die belli.
-& 3. Concinit Graec. nifi quod extremo hab. V?ota-
, , feptnpla.
>f. 9. Ita Greece modo legatur,
$
fanguis,
$$ ; ulti-
inoque, fiagelltim, /nas-1%. In Mfs. Corb. I. & S. Theod.
oppreffiones famis.
If. 10. Ita Grasce ad verbum.
"S^. II. Gr. pro convertentur, hab. dvetrpspii ,revertuntur
;
Mf. vero Alex. osiaspe-S/si ; exinde , jt. axo v'J aruv it; fla-
zaarxv faaM.oLfva'lei , $$ ab aquis in mare refledunt ; Mfs. S.
Germ. 15. &Corb. 1. ^aqua omnes in mare convertentur ;
itidem in Mf. S. Theod. cum hoc 1. Omnia enim qua , 6cc.
V". 12. Ad verbum e Graeco.
V. 13. Similia Grxc. habet. Mf. vero Corb. 1. fingu-
lariter , Subflantia Jiccabitrtr. Mf. Sangerm. in fine,
manebttnt , non perfonabunt; S. Theod. pertranjibunt ; Gr.
tijHXMS' >
quod referri poteft ad neutrum plur. yj,uftctla ;
Nobil. tamen hlc vertic perfonabit , per lelat. ad fingul,
Tfr. 14. Griec. 'Fk tm a.nH,ou o.u-rh
X
E
~C^? ivtp^a^vios-
ti , Jtoi; g'i -TrzgtxCaivov/ ;<; :'<; QvvTinictir Ir.^iiif^oi.
tft. iy. 16. Ita in Graeco eft , fi excipiatur pra?f.
7tm!$6vsi , multiplicant ; fed in edit. Compl. fut. eft
T.-'MirJ , ut in Vulg. fubinde pro cacttmen petra
, vel ut
Tom. II.
in Mfs. Cotb. &S. Theod. petrofa ; GrSce lejjitur
dx&lcuv
-a-eVeae, quod Nobil. vertit, imam petrant: at ibid, non
fubneditur verbum fotutnt , ut.in Vulg. fixo enim punfta
port vocem tt; , ita proxime fequitur t. ioV'Ava 5V1
wavTos uJ'kIoz , , xetw; Tro"ior./jS , Sec. qu Nobil. Lati-
ne lie reddit : Achi fuper omnem aquam
, {$ Oram
flumi-
nis
, &c. Porro vox i(ta , Acbim , in libb. Gr. varie fciibimr
hoc loco , ii Nobilio hde:, , nimirum vel
a'x< , vel a'^u , vel
X
!l : ec*it. Rom. fert kx'=t hujus autem ult. diclionis
interpretatio duplex
,
pro duplici accentus pcfirione
; proin-
deque adnefti poteft vel antecedentibus
, vel fubfe'quen-
tibus : fi enim legatur dyjT Dorice , cum accentu ciicumfl.
fumitur pro m'^e?, quod eft 3. fing. prasf. indie, act. verb!
"X
5 " '
re
fi"
> ab
i5x?>
[onus; tuncque non male jungi-
tur antecedentibus , ut in Vulg. ( melius fi pluraliterexpri-
meretur , ob*iiominat. femin.
ptfa ; ) fi autem legatur
dyji cum accentu acuro , Latinae voci viriditas, qua le-
gitur inf. in Vulg. fatis refpondet , tuncque optime jun-
gitut cum fequentibus , maxime in Mf. S. Theod. ubi , non
ut in Vulg. Super omnem aquam viriditas legit ur , fed ita
cum Gr. Viriditas juper omnem aquam. Porro voce ays;
,
qua; dolorem
, mcerorem , vel trijtuiam vulgo fonat , non-
nunquam fecund. Schol. quoddarr. , tefte Nobilio , intel-
ligitur plantarimn tenue $ herbofum : & fane 1. Gen. c.
41. ~fr. 2. quod in Vulg. legimus , pafcebantur in hcis pa~
luflribus , Grsece ita expiimitur
, g. =.-o>:i.'.- CV t kvji'
rurfumque inf. ^. 18. quod Vulg. hab. palndis vircta tar-
pebaut
, Grxce ita redditur , * avi/novro Iv tsj^i' imo Si.
hoc Ecclelialtici loco , utraque lectio admitti videtur in
Vulg. ubi Sc fonant legitui fub fine ^. iy. & viriditas
,
feq. #. 16. ut dua; interpretationes unius diclionis ay?*
conjundla; videantur ; maxime fi vox Liu. viriditas cx-
teras omnes antecedat verfu 16. ut in Mf. S. The.jd. de
quo fup. Vide lis Nobil. Not. cum in hunc loc. turn ma-
xime ad Gen. 41. 2.
ft, 17. Sic eft in Graeco, ut & in Aug. Speculo.
"#. 18. Prima fententia Graeco congruit ; altera fie eft
ibid. K, v-Kif d/j.<poTeC!x , svpiczav Vnoxvpov
, ^
fuper utra-
que, qui invenii thefaurum : Mf. Sangerm. 1 y. ultimo ad-
dit
fili.
Contra Corb. in principio habet , Fili , deinde
,
vita fitfficientis oper ? in ea inveniet thefaurum Jibi.
Item in Mf. S. Theod. ipfo initio legitur Fili.
V". 19. Eadem funt in Graeco ,
praeter feqq. svplfyttt
ovofia. , ijvwip dptrpoTS&c... toy'i^rar i. e. ctttfrmant nomen
,
i3
fuper utraque mulier immacnl. computatur. Mf. S. Germ.
1 5- & f"i
!Cr banc mulier immacul. computatur. Mfs. S.
Theod. & Corb. initio delent voceva filii, paulo vero poft
hab.
%> fuper banc , euro .:m. non fuper /*..
#\ 20. Ad verbum e Grxco.
Ppp ij
den.
7. 10,
Inf. 41. 13,
Eulef 1.7,
484
LIBER
ECCLESIASTICI. Cap. XLI.
VERSIO ANTJQUA, QUiE ET VuLGATA NOSTRA.
per utraque dileftio fapientiac.
2.7- Non eftin "more Domini minoratio,
2i. Tibia? & pfalterium fuavem faciunt me- & non eft in eo inquirere adjutorium.
lodia'm, & fuper utraque lingua fuavis. 28. Timor Domini ficut paradifus benedic-
2.Z. Gratiam , & fpeciem
defiderabit oculus tionis , & fuper omnem gloriam operuerunt
tuus - & fuper hsec virides fationes.
ilium.
22. Amicus & fodalis in tempore conve- 29- Fill ln . tempore vita: tuaene indigeas
:
melius eft enim mori, quam indigere.
nientes, & fuper utrofque
mulier cum viro
24.
Fratres in adjutorium in tempore tri-
bulationis, & fuper eos
mifericordia liberabit
2 5.
Aurum & argentum eft conftitutio pe-
dum : & fuper utrumque
confilium benepla-
citum.
2.6. Facultates & virtutes exaltant cor
,
&
fuper haec timor Domini
f. z 1 . Grsece legitur mm, tibia fuigulariter, non tibia ;
reliqua ut in Lat. fup.
#. 22. Mf.Sangerm. ij. extremo hab.
tf
fuper hoc vir
ride filionis i
Gisec. *, v-nlo dft<pirs&i
X** "V" ^5 fu-
per utraque viriditatem fationis ; caet. ut in Vulg..
#. 23.
Eadera fun: in Graeco praeter hoc , dira/lmrts ,
occurrentes ,
pro convenientes ; ftatimque , j,
inttf a^por'.&c ,
y
fuper
utraque , &c.
ir. 24. Graec. initio hab.'A/*po! i, $w.&i. , Fratres
tf
adjutorium ; exttemoque , ij C-ittp dft<po1;pK steHfuwm
fuciTai.
fr.
2J.
Ita Graece, nifi quod loco
eft
conftitutio pedum ,
id legitur, ivusMWiriSet, ftatuent pedem ; & loco ult.
bencpiacitum,C\c, evfatupiiTcti ,
beneplacet. Ml. Sangerm.
1
5. hab. fup. conftituet pedem ; Corb. <. S. Theod.
$
con-
ftitutio
pedum.
tf. 26. Graec. Xpii^a/a

/%i? imi/uKft xxpJ"tea ,
J,
iJte/j dfxyon&c , &c. ut fup.
3
o. Vir refpiciens in menfam alienam , non
eft vita ejus in cogitatione vi&us : alit enim
animam fuam cibis alienis.
3
1
.
Vir autem difciplinatus , & eruditus cuf-
todiet fe.
32.
Inoreimprudentis condulcabitur ino-
pia , & in ventre ejus ignis ardebit.
N O T JE.
&.
VJ.
Confonat Grace, fi hoc primum excipiatur , Out
IV( ipo Kvflu , No
eft
timori Domini; at in Mf. Alex,
ac ed. Compl. w plCu Kvphs , ut in Vulg. Mf. S. Theod.
legit inf. quarere , non inquirere.
Ttr. 28. Ita de Graeco , verbura e verbo.
V. 29. Graec. Tsjow ^a! hrtu%<ssu$ /nv Siiumi' %puoTo*
dtnohavui , v iicaCltir Fili vitam mendicationis tie vivas:
melius
eft
mori, quam mendicare. In Mf. Sangerm. I
J.
decft fimiliter enim , ante mori.
"t . 50. Ita Grsce, nili quod pro cogitatione viFtiis , ha-
betur mEmuS :ik , computatione vita ; & pro alit enim ,
iic , aM67Mei , contaminabit ; prxpor.itur etiara w ,
voci
penult, cibis.
f. ji. Graec. 'An^ Ae zirisvfiav, *, -iri&aifevti-.rct; <pu-
KC&floLl.
It. 32. Graece legitur dmifZc, impudentis , loco imp-.u-
dentis ; 8c ittctlrvui, meudicatio, pro ;'k<;/!m ; cast, ut in
Vulg.
CAPUT
XLI.
fuis
;
VERSIO ANT1QUA, QUjE ET VuLGATA NOSTRA.
Mors quam amara eft memoria tua,
homini pacem habenti in fubftantiis
2. viro quieto
,
& cujus via: diredx funt in
omnibus , & adhuc valenti accipere cibum !
3.
O mors, bonumert judicium tuum ho-
mini indigenti , & qui minoratur viribus
,
4.
defedo letate , & cui de omnibus cura
eft , & incredibili
,
qui perdit patientiam !
5.
iN
T
oli metuere judicium mortis. Memen-
to qua; ante te fuerunt , & quae fuperventura
funt tibi : hoc judicium a Domino omni
carni :
6. & quid fuperveniet tibi in beneplaato
Altiffimi ? live decern, five centum ,
five mil-
le anni.
7.
Non eft enim in inferno accufatio vitae.
8. Filii abominationum hunt filii peccato-
rum , & qui converfantur fecus domos im-
No
jf\
1. Ita quoque in Graeco.
V.
2. Eadem funt in Graeco, nifi quod loco cujus c;.e
dirctla funt , legitur tuoAunha ,
proffere agenti.
ft. j.
Iridem Gracce.
jf. 4. Ita Grxce, fubjunfto i, poll incredibili
,
pro quo
ult. aTT^JV-ri , Nobil. dijjideuti. Mfs. Sangerm. 15. Corb.
I. & S. Theod. hab. qui perditfapientiam ; fed in Gr. owro-
^i'AE)toT( viroitcmv.
tf,
J.
Graece hocmed. contradtius , blvnSwTi TrgfTifat
C.V > *( s%'' Memento priorum te
, tf
novijjimornm ; caet.
Ut in Lar. Mf. b. Theod. hab. ventura , non fuperventura.
TlT.6.
Ita in Graeco , praeter unum diaouicdvn, rcnues
,
profuper
jeniet tibi. In Mfs. Sangerm. iy. Corb. & S. Theod.
fuperveniet in beneplacitum , Sangerm. in beneplacita.
#\ 7. A Gruxo abeft tantuni vocula enim.
tt. 8. Suffragatur Grarc. nili excipias vocem ^twvjd
,
abominabiles , loco abominationum. Vide etiam Nobiliurd
ad hoc , fecus domos
,
pro quo Grsce jra^y/nia;; i
' Mf.
t~oib. f<ui domum.
piorum.
9.
Filiorum peccatorum periet hxreditas,
& cum femine illorum aifiduitas opprobiii.
10. De patre impio queruntur filii, quo-
niam propter ilium funt in opprobrio.
11. Vae vobis viri impii, qui dereUquiftis
legem Domini Altilfimi.
1-. Et fi nati fuerins, inmaledidione naf-
cemini : & fi mortui fiieritis , in malediclio-
ne erit pars veftra.
13.
Omnia, qux de terra funt, in terram
convertentur : fie impii a malediclo in perdi-
tionem.
14.
Ludus hominum in corpore ipfoinm
,
nomen autem impiorum delebittu-.
15.
Curam habe de bono nomine : hoc
enim magis permanebit tibi
,
quam mille the-
iauri pretioli & magni.
T JE.
#.
9. Ita Grasce, exceptis ult. his , wJ^ntX't'' oVijAc? ,
erit affiduitas improperii.
t. 10. Sic in Grxco
, praeter fut. ifta , (ts/t^eu
ovifiSliUovlca , qutrentm erunt in opprobrio ; in Mf. S.
Theod. funt in opprobrium.
V.
ii- Ad veibum e Gr. pofito uno Dei
, e?, loco Do-
mini. Mf. S. Theod. leg. qui reliquiftis.
)?. 12. Giacce bis, tit; WTa'gtf , in malediflionem ; ulti-
moque , fMi&ytt&t , feparabimini , loco erit pars veftra ;
caet. ut in Vulg.
#. 15. Sic eft in Grxco , nifi excipias verbum dyrtMv-
Qe'iai , abibunt, vel revertentur
, pro convertentur. Mf. S.
Theod. add.
fie
impii malediclo, non a wale:
if. 14. Grace pluraliter cc Q-l/xuav , in corpc:bus ; 8c
loco impiorum , ita , a/nctpTuibSv xx. dyo&cv , peccatorum no
bonum i cec. ut fupra.
if', iy. A Graeco abeft to bono; loco vero permanebit,
eft Aiapcni ,
permauet ; item loco thefauri pretio/t ^ ma-
gni, lie, /KEyaAOf &v.sz.vf><i\ ^ffOiV, magni thefauri ami ; iji
5^. 40.
11.
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XLII.
485
VeRSIO ANT1QUA, Q
U /E
16. Bona? vita: numerus dierum : bonum
autem nomen permanebit in arvum.
1 7. Difciplinam in pace confervate filii
:
Sup. 10. fapientia enim abfeondita , & thefaurus in-
32. vifus, quae utilitas in utrifque ?
18. Melior ell homo qui abfcondit ftulti-
tiam fuam
,
quam homo qui abfcondit fapien-
tiam fuam.
19.
Veruntamen reveremini in his, qux
procedunt de ore meo.
20. Non eft enim bonum omnem reveren-
tiam obfervare : & non omnia omnibus bene
placent in fide.
21. Erubefcite a patre & matre de fornica-
tione : & a prxfidente & a potente de men-
dacio
:
22. a principe &. a judicede delido : a fyna-
No
Mf. Sangerm. ij. thefauri mttgni pretiofi.
y. 16. Gr. extremo hab. i, dyc&w oroftx its eii'anx. o\ia,-
fiint'
priora vero uc fup.
Tf. 17. H*c tora concinunt cum Graeco , nifi excipias
voculam A; . pro enim : nota loco invifus , legi a'pai
1',"
;
in Auguft. Speculo , 5 thefaurus occttltus , See. ica quo-
que in Mf. Sangerm. 15.
$. 18. Itidem Grxce, ut & in Auguft. Speculo.
V. 19- Graec. Tcr/ccpuy irrpi-nvflz sVi t fa/uonl /*v. Jgi-
tnr revereamini in iierbo meo. Mf. S. Theod. Veruntamen
revertimini in bit , &c.
jf. 20. Sufifiagatur Graecurn. Mfs. Sangerm. S. Theod.
& Corb. 1. let{. irreverentiam , Gr. tt!%utw.
't. Zl.
Vix melius e Graeco. In Mf. Sangerm. I
J.
>-
befite
matrem
$
patrtm de , &c.
tf.22.
Sic eft in Graeco. Mf. Corb. hab. a principe
tf
audace de , &c. Gr. clito nctrS k. af/ovrvi tte/jJ , &c.
E X VULCATA N OS I R A.
goga 6c plebe de iniquitatc :
22. a iocio & amico de injullitia : & de
loco in quo habitas
,
24.
defurtp, deveritate Dei, <3c teftamen-
to : aedifcubitu in panibus, & ab obfufcatio-
ne dari & accepti
:
25. a falutantibus de (ilcntio : a refpedu
mulieris fornicariae : & ab averfione vultus
cognati.
26. Ne avertas faciem a proximo ruo , &
ab auferendo partem & non rcllituendo.
2j. Ne refpicias mulierem alieni viri , &
ne fcruteris ancillam ejus , neque fteteris ad
ledum ejus.
28. Ab amicis de fermonibus impropcrii
:
& cum dederis, ne improperes.
T JE.
$.
23. Itidem Grasce , hoc excepro
, ,
Vo tottx,
tf
i
loco; Mf. Sangerm.
If. >
loco.
~fr. 24. Graec. initio hab. sifl itaooins,
ohro .MjGf/a;
,
de jurto , J
i veritate ; pauloque p' ft , k oltto itrHftai 7-
Kunc,
,
gi fixione cubiti ,- loco (if difcubttu , detracto (eq.
5? ; caet. ut in Vulg. in Mf. S. Theod. de difcubito.
fr. 25. Graec. ipfo initio ponit rutt ; reliqua quadrant
cum Lat.
Tfr. 2.6. GrEec. fubdit , dita eLipoupniuc, ^ffi/'.;
it, Aoo;&)?,
<t ablatione partis
tf
dationis , omillis his qua? antecedunt
in Vulg.
~t. 27. Grxc. k, K7T3 xa7Rcsa)5 ',ii.-'(x.'? vTca.vff>\t, i-zi
veeQtcpyetctiC, trcuJ i'cxx? dvTd' i, /ay V/s";,; 6<ri, &c. I. e. <t
conjideratiane mulieris ctnjugata , .ijollicitatione ancillaejus i
tf
ne , &c.
#. 18. Similiter in Giasco.
CAPUT XLII.
VERSIO ANT1QOA,
Q
TJ J ET VuLGATA NOSTRA.
Levit.
10. 15.
Dent.
I.
17.
&
16. 19.
24.25.
lac. 2.
1.
1. ''I^T On duplices fermonem auditiis de re-
_LNI velatione fermonis abfeonditi , & eris
vere fine confufione , & invenies gratiam in
confpeclu omnium hominum : ne pro his
omnibus confundaris , & ne accipias perfo-
nam ut delinquas.
2. De lege Altifiimi, & teftamento, &de
judicio juftificare impium
,
3
.
de verbo fociorum & viatorum , & de
datione hxreditatis amicorum
,
4.
de xqualitate ilaterx & ponderum , de
acquifitione multorum & paucorum
,
5.
de corruptione emptionis & negotiato
gnum.
7.
Ubi manus multx funt, claude ; & quod-
cunque trades , numera , & appende : datum
vero , & acceptum omne defcribe.
8. De difciplina infenlati & fatui, & de fe-
nioribus
,
qui judicantur ab adolefcentibus : &
eris eruditus in omnibus , & probabilis in conf-
pedu omnium vivorum.
9.
Filia patris abfeondita eft vigilia, & fol-
licitudo ejus aufert fomnum , ne forte in ado-
lefcentia fua adulta efticiatur, & cum viro
commorata odibilis fiat
:
1 o. nequando polluatur in virginitate fua
,
rum ,
& de multa difciplina filiorum , & fer- & in paternis fuis gravida inveniatur : ne for
vo pellimo latus fahguinare.
6. Super mulierem nequam bonum eft fi-
No
^. 1. Gr. lie pergit : 'Atto /efTEp5a;
^ W7K xo;i; ,
i, .tto aTMaziAieuir mt/uv x.pvip!oit' i; sen ai^vnvifxst; a'*n-
bivu>i , i; ei'pt'aiwr X."-SP
siwti ti! eV6fa'wt* /mm vipi tk-
tw a!%,vr,-ns ,
$
fJ-vi > &c. Ab iterations
$$
fermone audi-
tiis , $5 a revelatkmtbus fermonum abfcondttornm ; & eris
verecundus vere, & inveniens gratiam coram omni hemine
:
tie pro his confundaris , $ ne , &c. ut fup. in Mf. S. Theod.
deeft
& ,
port: confundaris.
f. 2. Confonat Gra>c. ad verbum.
i,'. 5. Eadem funt in Graeco, excepto fingul. xotmw ,
ftcii , loco fociorum.
If. 4. Ita Grjece, nili excipiatur vox eitQiGelets ,
pro
aijuatnate ; ap. Nobil. e.xafta ratione.
~t
'.
J.
Grace, initio hab. -infi ctJiaipopn Trpuawi i (ft~
-rrapuv , de indifferent! venditioni
tf
tnercatorum ; reliqua ut
in Vulg. verti etiam poller, de iudifferetitis venditwne
,
Sec. in Mf. Sangerm. eft, de correptione emptionis ; pau-
loque port in Mf. S. Theod.
C
de fervo pefp.mo.
Tf. 6. Ita in Graeco ,
praeter unum
Qf&tyls , figillum ,
loco
Jignum.
te cum viro commorata tranfgrediatur, aut
certe fterilis efticiatur.
T JE.
"t. 7. Graec. ipfo initio ponit *, , delet vero poft clau-
de ; turn addit : saw Tra^cSiiug , it atn&fio
, g. r<
*, Ao'01; , i ^HJi; 7TCUTI if ipxfn'
quodcunque tradideris
,
in numero
, $
pondere :
Jj
datio , ^ acceptio omni in
f'ip-
tttra ; Mf. Alex, cum Compl. hab. nri.no: , non ttcivt! ;
& Ml. S. Theod. omnia defcribe.
#".
8. Graece , loco defenioribus
,
qui judicantur ab adolefc.
eft s %7o7iipK x&fro^si'K -rp'o; ksk , i. e. decrepiti , litigMinn
cum adolefc. pauloque poft , ctMhtvui , vere
, pro in omnibus ;
ftatimque , *, ftJcKiftacfisvos svctrri irttvlos >"r&; , tf
pro-
bams coram omni vivente ; caet. ut in Vulg. Mis. Corb. 8c
S. Theod. ultimo hab. virorum , non vivorum.
T(r. o. Ipfo initio habetur Grarce , Quyxrvp ^a.-rfi , abf-
que feq. ejl ; item versus reed. 7ra&tXjU?.c* , loco adulta
efticiatur; caet. quadrant. In Mf. Sangerm. iy. T/7;. ^.1-
rii abfeondita auferet jomnum , ne forte adultera
ejficiatur : limiliter in Corb. auferet , & adultera ; item in
Mf. S. Theod. adultera; ap. Nobil. fitperadulta.
tf. 10. Ita fere in Gr. (i hsec ult. excipias , i. ivroxwtvTa
,
ftirxiTt sifiw f5
turn ahabitmerit ,
ne forte Jit fitrilii ,
.Uii/i.
J.
28.
4
36 LIBER ECGLESIA
VeRSIO ANTIQUA, QUjE
i i . Super filiam luxuriofam confirma cuf-
todiam : nequando faciat te in opprobrium
venire inimicis , a detra&ione in civitate,&
objectione plebis, & confundat te in multi-
tudine populi.
1 2. Omni homini noli intendere in fpecie :
& in medio mulierum noli commorari
:
1 3. de veftimentis enim procedit tinea, &
a muliere iniquitas viri.
14.
Melior eft enim iniquitas viri, quam
mulier benefaciens , & mulier confundens in
opprobrium.
1
5. Memor ero igitur operum Domini, &
qux vidi annuntiabo. In fermonibus Domini
opera ejus.
1 6. Sol illuminans per omnia refpexit , &
gloria Domini plenum eft opus ejus.
17.
Nonne Dominus fecit fanftos enarra-
re omnia mirabilia fua, qux confirmavit Do-
minus omnipotens ftabiliri in gloria fua
>
1 8. Abyffum , & cor hominum inveftiga-
No
loco ant certi flerilis efficiatur.
\
~X- II. Graec. 'E-tt'i (jt/jarpl a.$it/.rp=tz)tA rspzaw fWa-
wV ,uhVcte tommi Qe -!rlxfM-& X?5i '
*a*"t' > woxe; ,
, EKXMtTW xa?, ij ti%m)i Qs cv tt\x<jII irohSuv' Super
filia
non avertente fe confirma cnftodiam : fie forte facial te
gaudium inimicis , fabulam in civitate
, $
vocation populi ,
tf
confundat te in muhitudine plurimoruui. In Mf. San-
germ. 45.
omnia ut in Vttlg. exceptis his , i delrallatioue
in civitate , (
abjetlione plebis ; item in Corb. & S. Theod.
abjcdione , non objeSione.
#. 12. Ita in Graeco, nifi quod pro ulr. noli commorari.,
legitur /u^ QvnS'peve, noli conjidere. AuCt.l. de ling, cleric,
ap. Cypr. p.
Jj8.
hab. in med. mulierum noli affiduus ejje.
fr. 15. Ita de Graeco, excepta voce ult. viri, pro qua
iterum ywoixa's , mulitris ; in ed. Compl. nee viri , uec
mttlieris.
Tt. 14. Ad verbum e Graeco , detraita vocula enim
,
quae etiam abed a Mfs. S. Theod. & Corb. Concinit pa-
liter Auc"t. 1. de fing. cleric,
p. 528. c.
J?\ Ij. Grsce ;ic/)7il50|Uai, enarrabo
,
pro annuntiabo ;
cast, conveniunr.
#.16. Eadem prorfus in Graeco, excepto unoaW?,
ejus , loco Domini; fed in Mf. Alex, ac ed. Compl. eft
Kufiv.
$".
17. Graece locofecitfanttos , eft , eteiromee tcT; ctyt'ots , 1
indidit fanSis ; ultimoque fubjicitur h Aity dv-S to irtat,
in gloria ipfius unroerfum ; cset. ut in Vulg. In Mf. Corb.
facit fancies qux cotifirmabit Dom. omnip. flabilis in , &c.
f. 18. Grace, delet vocem bominum ,
paulo vero poft
habet , i. ir '&xMf>-/tv/n.Gtr dvTwt A/si'Oh^-m , )
in ajlutiis ee-
STICI. Cap. XLIII.
ET VULGATA NOSTRA.
vit : & in aftutia eorum excogitavit.
1
9 . Cognovit enim Dominus omnemfcien-
tiam
,
& infpexit in fignum xvi , annuntians
qua: prxterierunt , & qux fuperventura funt,
revelans veltigia occultorum.
2.0. Non prxterit ilium omnis cogitatus
,
& non abfeondit fe ab eo ullus fermo.
2.1. Magnalia fapientix fuse decoravit : qui
eft ante fxculum & ufque in fxculum , neque
adjeftum eft
,
22. neque minuitur, & non eget alicujus
conlilio.
23. Quam defiderabilia omnia opera ejus,
& tanquam fcintilla
,
qux eft confiderare !
24.
Omnia hxc vivunt, & manent in fx-
culum , & in omni neceflitate omnia obau-
diunt ei.
25.
Omnia duplicia, unum contra unum
,
& non fecit quidquam deeffe.
26. Uniufcujulque confirmavit bona. Et
quis fatiabitur videns gloriam ejus ?
T M.
rum meditatUS efl. Mf. Corb. invefligabit txcogitabit.
Mf. S. Theod. invefligabit , $ in aftutia illorum excogi-
tavit.
"t. 19. Mire concordant hc tota cum Graeco , polito
uno
&
, ante verbum revelans.
Hr. 10. Ita e Graeco , legendo prxtcriit , abfque feq. f$
;
Gr. TrafioCs.
Tf. zi. Vix unum relativum qui , variat Graece, cujus
loco ponitur i- iu; , {*j quatentts ; fed in Mf. Alex, ac ed.
Compl. S( ; in Curb, qu.t I. manu , fecunda qui ; apud
Vigil. Tapf. 1. contra Varimad.
p. 756. d. fie : Sicuti ejl
ab initio , ita ufque in ftculum , neque adjetlum efl ei.
#.
2%. Graec. in m'akt'coSh
,
J.
v'Ji T^SEAfii^M k/ffo";
Qvfi&vW
neque imminutum , $$
non eguit aliquo conjiliarto.
Vigil. Tapf. ubi (up. neque iniuuetur Mi, quoniam
ipfe efl
Dominus creatora fua.
tf\ 2. $. Ultima tantum fie variant Graece , y
It, sirtvm^ii; ,
fV! bsupuccti , (5 tanquam fcintilla , efl confiderare. In Mf.
Sangerm. 15. ? tanquam fcintillam , quam efl confiderare ;
item in Mf. S. Theod. quam efl confiderare.
f. 24. Ita Graec. habet, excepto hoc plur. eV Trctcan
j^ps/flue, in omnibus neceffitatibus i conjunct, aurem y ibid,
antecedens, ponitur ante feq. omnia , detrado ult. ei.
Mfs. Sangerm. 1 y. S. Theod. & Corb. 1. initio leg. vi-
vent , non vivunt; Gr. Cjl.
5f . 25. Ad verbume Graeco , excepto ult. deeffe ,
pro quo
y.*UTTor , deficiens.
~#. 16. Loco uniufcujttfqne , Graece legitur h t? ;ro;
,
?/> /J ; reliq. ut in Vulgata. In Mf. Corb. ^ uniuf-
cujttfqne confirmabit , &c.
CAPUT XLIII.
VERSIO ANTIQUA, QU^
i . A Ltitudinis firmamentum pulchritudo
JTx ejus eft, fpecies cceli in vilione glo-
rix.
2. Sol in afpectu annuntians in exitu , vas
admirabile opus Excelfi.
3.
In meridiano exurit terram, & in conf-
petb ardoris ejus quis poterit fuftinere r For-
nacem cuftodiens in operibus ardoris
:
No
$. x. Primus verficukis fie habetur Graece : Taifiafta
ii-iv; 5-fEM|a
icc5aS(0Ti'7c;' Ghriatio altitudinis firmamen-
tum puritatis ; reliq. ut in Vulg. In Mfs. Sangerm. &
Corb. Altitudinisfirmam. pulchritudo efl : in Mf. S. Theod.
tollitur
eft.
T(r. 2. Confonat Graec. ad verbum.
~#
. 3. Graec. 'Ev ixtmu&pia awrv cwaiM&i'vsi yj!>sa , jj
t/; viTos&ciTXi ; Krt
/
uii' (pvsooy , Sec. In meridiano (no ex-
Jiccat regionem , # f'"
J fi'ft-'nebit ? Fomacem
fitffans ,
&c. ut in Vulg. In ed. Aid. ij**awai' , cuftodiens , non pf-
^<. Mf. Sangerm. initio hab. exttret , abfque feq.
J.
#.4. Ita Grxce praeter feqq. chrfill.% Ttvt>&Jin ifi-
ET VuiGATA NOSTRA.
4.
tripliciter fol exurens montes
, radios
igneos exfufflans, &refulgens radiisfuis obcx-
cat oculos.
5.
Magnus Dominus qui fecit ilium , 6c in
fermonibus ejus feftinavit iter.
6. Et luna in omnibus in tempore fuo
,
oftenfio temporis
,
& fignum aevi.
7.
A luna fignum diei fefti , luminare quod
T JE.
(pvcwr , vapores ignitos infuffians ; & in fine , o\jjmvo$1
ofifyai/ui'i , offnfeat oculos. Mf. Alex. hab. fup. wpua-ir ,
exfufflans , cum Vulg.
]f. 5. Ita Graece verbum e verbo. In Mfs. Sangerm. 8c
S. Theod. feflinabit.
"t. 6. Sic eft in Graeco, praeter feq. dvdJ&v
xp'
a,
'
M'>
oflenjtonem temporum , loco oftenfio temporis; in ed. Compl.
Xfitvu. In Mf. S. Theod. deeft ^ , ante luna.
ir. 7. Ad verbum e Graeco , nifi excipias ulr. in con-
fummaticne , pro quo e'tti (\'vt;>.--'.^ , fuper conjnmmatio-
nem; Mf. Alex. hab. eVi QvrltMia' Sangerm. ij. in con-
fummationem.
LIBER ECCLESIASTICI.
V E 11 S I O A N T 1
Q
U A
,
QU*
minuitur in confummatione.
8. Menfis fecundum nomen ejus eft , cref-
cens mirabilirer in confummatione.
9.
Vas caftromm inexcelfis, infirmamen-
to coeli refplendens gioriosc.
10. Species cceli gloria ftellarum, mun-
dum illuminans in excelfis Dominus.
11. In verbis fan&i ftabuntad judicium,
& non deficient in vigiliis iiiis.
cn.
9. 1 2. Vide arcum , & benedic eum qui fecit
4- ilium : valde fpeciolus eft in iplendore fuo.
13. Gyravit ccclum in circuitu gloria; fux
,
manus Excelfi aperuerunt ilium.
14. Imperio fuo acceleravit nivem, & ac-
celerat corufcationes emittere judicii fui.
1
5. Propterea aperti funt thefauri, & evo-
laverunt nebulae ficut aves.
16. In magnitudine fua pofuit nubes, &
confracti funt lapides grandinis.
17. In confpetlai ejus commovebuntur
montes, & in voluntateejusafpirabitNotus.
1 8. Vox tonitrui ejus verberabit terram
,
tempeftas aquilonis , & congregatio fpiritus
:
1 9. & ficut avis deponens ad iedendum
,
af-
-
pergit nivem , <3c ficut locufta demergens def-
cenius ejus.
20. Pulchritudinem candoris ejus admirabi-
tur oculus , & fuper imbrem ejus expavefcet
cor.
21
.
Gelu ficut falem effundet fuper terram :
Cap. XLIII.
V. T VuiGATA NO:
48;
-
&l dum gelaverit
,
fiet ranquajm
caciunina tn-
buli.
22. Frigidus ventus
aquilo flavir,& gelavit
cryftallus ab aqua, fuper omnem congregatio-
nem aquarum requiefcet, & ficut lorica induct
fe aquis.
23. Et devorabit montes, & exuret
defer-
tum , <Sc exftinguet vifide , ficut igne.
24. Medicina omnium in feftinatione nebu-
lae : & ros obvians ab ardore venicnti hurni-
lem erficiet cum.
25. In fermone ejus filuit ventus, & cogi-
tatione fua placavit abyflum, & plantavitln
ilia Dominus infulas.
26. Qui navigant mare, enarrent pericula
ejus : St audientes auribus noftris admirabimur.
27. Illic praeclara opera, & mirabilia; va-
ria beftiarum genera
, 5c omnium pecorum
,
& creatura belluarum.
28. Propter ipfum confirmatus eft itineris
finis
, & in fermone ejus compofita funt om-
nia.
29. Multa dicemus , & deficiemus in ver-
bis : confummatio autem fermonum , ipfe eft
in omnibus.
30. Gloriantes ad quid valebimus ? ipfe
enim omnipotens fuper omnia opera fua.
3
1
.
Terribilis Dominus , & magnus vehe-
menter, & mirabilis potentia ipfius.
32. Glorificantes Dominum quantumcun-
N O T ..
Ira Greece, fublato verbo emittere. Vid. Vigil.
V. 3. Sic etiam in Graeco , excepta voce ult. etfooideei ,
mutationt, pro ccnfummatione. Mis. Sangerm. & Corb.
praemittunt admirabiliter Mf. S. Theod. admirabiliter in
eonfummationem.
if. 9. Grasc. hab. hi v-Sju , in celfitndir.e
,
pro in ex-
celfis , decraclo adverbio^/crio;." ; caet.utfup. deeft pariter
gloriole in Mf. Sangerm. in Corb. veio & S. Theod. eft
glorioja, conjunct, cum if. feq.
if. 10. lta Grsece , excepto uno hoo^o; , ornatns , pro
mitndum ; Interpres legille videtur jio'o^or. In Ml. Germ.
15. Species cacli glorioja ftellarum.
if. 11. Eadem leguntur Graece. Mf. Corb. hab. In ver-
bis fanllis jlabttnt , &c. fubinde Sangerm. & non exarde/-
eent in vigiliis fuis. Similiter in ed. Aid. h m;7; nyhtc,
swwTctf <Sc in Compl.*. n /um ix.ixvjx,iv sp puMtx.
#. 12. Confonat Giaecum. Mfs. Sangerm. Corb. & S.
Theod. delent eum
,
poft benedic,
if. i
J.
Ita in Graeco , detracta vocula fux. Apud Vi-
gil. Tapf. 1. contra Varim.
p. 750. e. Imperio fuo fecit
nivem
,
potentia fua gyravit ccclum in circuitu glorix fix.
if. 14
Tapf. if. ptseced.
Tfr. 1
J.
Concordat Grxcum.
Tfr. 16. Similia in Graeco, pratter unum i'%u , confor-
tctvit , loco pofuit.
if . 17. Grate, initio hab. Ka! iv oirraslcut dury , 5
in
afpetlibus ejus ; Mf. vero Alex, cum ed. Compl. a<aja.aia
fubinde deeft g? in Gr.cum vocula ejus
i at in Mf. Alex.
, iv isM/uali our* -Trvivoslxr in Mf. Corb. aifpiravit.
if. 18. Eadem funt in Gra;co
,
prarter duo, co/i'vuc? ,
parturire fecit ,
pro verberabit , & (^vs&tpi , vortex
,
pro
congregatio ; ibi etiam prseponitur
j, , voci tempeftas. Mf.
S. Theod. legit fup. verberavit. Corb. 1. Vox tonitrui ejus
verberavernnt terram ; S. Germ, exprobrabit terram; ed.
Aid. anlJ"ita of/wv.
if. 19. Graec. cai TrsTtya x.a$nr7z/uiyct iracwei yjatx , &c.
ficut aves deorfim volantes , difpergit nivem ; reliq.ut fup.
fi excipiatur verbum x.ctTaA^oot, divertens , loco demergens.
IiiMf. Corb. limiliter abelr ^, in principle.
~ff. 20. Eadem prorfus in Groeco. M(s. Sangerm. Sc
Corb. I . leg. coloris , non candoris ; at in Gr. uxo-rnTo^.
Mf. S. Theud. tollit ejus
,
port candoris , extremoque hab.
expavefcit cor , non expavefcet.
Ttf.2.1. Gr. Kal ita.yjw w; a*ct im 7)15
X
SSI
'
& ifetftiio. >
ytmai WMir-M u'y.&c' Et pruinam ficut falem effnndit jit-
per terrain : 2> cum congelaverit
, fit
tribulorttm cacumma.
if. 22. lta Graece, exceptis his fut. 2. ineieu , i, vx-
7host! , flabit , ^J
gelabit ; item port paulo lingulaiiter
,
WT6{, loco aaumum
i
ultimoque
, j,
u$ 03aa hSuii-
TCLl TO
Theod.
In Mf. S.
viup, 5
ficut loricam induct aqua,
requiefcit induit , &c.
tf. 25. Grsce abeft
tf '^ principio
; ultimo verb eft
'5 7rpp, ficut ignis , nun igitej cC. ut in Vulg. In Ml.
S. Theod. devoravit , abfque pra?ced.
^
, in Sangerm.
etiam deeft Q ; ejttremo veto habeiur,
(J' exftinguil viri*
dem
ficut
ignem : in Corb. paiiteryirKt ignem.
t- 24. Graece limpliciter :
"Icte mdtrr xv.toi <;TnJ\.yt
ojUixW tA-ficcs; ohravraicx ohco Kavdaroi ikapucei" Medicimt
omnium in feftinatione nebula : ros obvians ab ardore exhi-
larabit. Mf. Sangerm in feftinatimem nebulx : ros ob-
vians ab ardore i# venienti humilem cjficit eum. In Corb.
pro venienti, ita emendatur , venti,
~f. 25. Graece hac lejuntur fola : Aoyiisfui ( Compl. 'Er
>oyiefiCf> ) c.fTsc ix.Difa.sey aCvaycv , , sipvrsvasr avritr i;.~;-
i. e. Cogitatiiiuefua pacavit abyfj'utn ,
j
plantazit eamjefus.
In Ml. Sangerm. 15. Injtrmone ejus jilcbit ventus
, >
p'.antavit ilium Dominus fcfusi nee ph.; a : item in Mf.
S. Theod.
/
plantavit ilium Dominus Jefus ; fed ablque
fuper.
^ , ante csgitatione fua ; in Corb.
($
pjantabit ilium
Dominus Jefus ; ed. Compl. loco 'li;cv; , hab. y^r
t
,_
fulas.
if. 2.6. Ita in Graeco
,
praster irta duo , J~t\rySrrcu , enar-
rant ; & ^"af^n^o^v , admiramur. In Mi. Sangerm. if.
fingulariter : Oui navigat mare , enarrat pericrlum e/us :
deinde
, ^5
audientes auribus non admirabimur. Similiter
in Corb. & S. Theod. Qui navigat enarrat.
if.lj. Grasc. Kai exu t yra.f.iioi^a. , , ^3.1iJ.i--.ia. spyx'
TTOiY.Ma. -irxnoc, TjM , wrrtK, xmcov. Et illic incrtdibilia
, ^
mirabilia opera ; varietas omnis animalis , 'creatura cetorum ;
Mf. Alex, extremo hab. ktww XTMcai'.
V. 28. Graec. Ai' dvlor suo/ia tskix; dvrv , *, &c. Per
ipfum profper procerus finis ejus , &c. ut in Vula;. In Mf.
S. Theod. Propter ipfum conjnmmatus
eft
itineris
finis , &c.
!fr. 29. Grasc. pro deficiemus in verbis , vel ut in Mf.
S. Theod. deficiemus verbis , hab.
/u\i i<pix.u(4$a. , Nobil.
non ajjiquemur ; Mf. Alex, cum ed. Aid. d<finu/j.iS--
'
ultimo lie , to Tray eV/ auroc, , ipfe eft
omne.
if. 50. Grarce , Ac^cc/s; irv !%uet0ftev ; Glorificantes
quo valebimus 1 reliqua ut fup. niii excipiatur /us'-ja;, ma-
gnus , loco omnipotens
.
if. jr. Ad verbum e Grsco. In Mf. Sangerm. abfunt
ha:c ult.
tf
mirabilis potentia
ipfius.
Tf. 32. Gra.'c. addit C-\cica.n ,
exaltate , ad vocem Do-
minum ; fubinde pro fupervalebit , hab. inrspifyt , excedet
,
detrattis ult. his
, 5
admirabilis magnificentia ejus. InMf.
Sangerm. deeft hoc 1. Glorificamcs Dominum ; nee lub-
neftitur enim poft fupervalebit ; deeft pariter to tn:m in
Mfs. S. Theod. & Corb.
4
88 LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XLIV.
VERSIO ANT I QUA, QUJE ET VoiGATA NOSTRA.
3
5
. Quis vidcbit cum , & enarrabit ? & quis
magnificabit cum ficut ell ab initio ?
36.
Multa abfcondita funt majora his : pau-
ca enim vidimus operum ejus.
37.
Omnia autem Dominus fecit, & pie
agentibus dedit fapientiam.
que pomeritis , fupervalebit enim adhuc , & ad-
mirabilis magnificentia ejus.
33.
Benedicentes Dominum , exaltate il-
ium quantum poteftis : major enim eft omni
laude.
34.
Exaltantes enm replemini virtute : ne
laboretis : non enim comprehendetis.
No
TC. 33. Ita legit Auguft. in Spec, detra&o uno enim,
port major ; in Mf. Corb. major
eft
enim in laude. In Gr.
verfus totus deiideratur.
tf. 34.
Eadem funt in GrJeco , nifi hoc excipiatur ,
TMiSJraTf h !%vi, abitndate in virtute. Auguft. Specul.
hab. cumVulg. replemini virtute. Mfs.Corb. & S. Theod.
fubdunt : ne laboretis : non enim pervcnietis ; Sangerm. 17
enim habebitis.
fr.
3 J.
Gr. initio hab. Ti's eu&at.sv ,
Quis vidit ; pau-
Pfahn.
105.2.
1 JE.
loque pod , k, ti's /usyatvvsi ,
quit magnificat , detraclo
ult. ab initio. In Mf. Corb. Qjtis vidit enm , < enarru-
vit?
C?
quis magnificabit eum , &c. item in Sangerm. 6c
S. Theod. enarravit , & magnificavit.
i
r
. 36. Eadem leguntur Grace.
if. 37.
Grxc. hab.
70^ , enim , pro autem ; ut St n'c;-
&ci ,
piis
,
pro pie agentibus ; cast, ut in Vulg. In Ml. etiam
S. Theod. Omnia enim Dominus , &c.
men narrandi laudes eorum :
9.
& funt quorum non eft memoria : perie-
runt quafi qui non fuerint : & nati funt, quali
non nati , & fiiii ipforum cum iplis.
10. Sed iili viri mifericordiae funt
,
quorum
pietates non defuerunt
:
11. cum femine eorum permanent bona
,
12. haereditas iancla nepotes eorum, & in
teftamentis ftetit fernen eorum
:
13. & filii eorum propter illos ufque in
sternum manent : femen eorum 6c gloria eo-
rum non dereiinquetur.
1
4. Corpora ipforum in pace fepulta font
,
& nomen eorum vivit in generationeni &
gcnerationem.
1
5. Sapientiam.ipforum narrent populi, cc
laudem eorum nunciet eccleiia.
16. Henoch placuit Deo, & tranr.latus eft
Genef.e.
in paradifum , ut det gentibus pcenitentiam. 24-
CAPUT XLIV.
VERSIO ANTIQUA, QU. ET VuLGATA NOSTRA.
i. T Audemus viros gloriofos
,
& parentes
1-/ noftros in generatione fua.
2. Multam gloriam fecit Dominus magni-
ficentia fua a fxculo.
3.
Dominantes in poteftatibus fuis, ho-
mines magni virtute , & prudentia fua pracdi-
ti , nunciantes in prophetis dignitatem pro-
phetarum
,
4.
& imperantes in pra'fenti populo , &
virtute prudentiae pppuhs fanctiffima verba,
5.
in peritia fua requirentes modes mufi-
cos, & narrantes carmina fcripturarum.
6. Homines divites in virtute
,
pulchrirudi-
nis ftudium h.rbentes : paciticantes in domi-
bus fuis.
7.
Omnes ifti in generationibus gemis fux
gloriam adepti funt , & in diebus fuis haben-
tur in laudibus.
8. Qui de iliis nati funt , reliquerunt no-
N o
f. 1. Grasc. praeminit hunc titulum : nATE'PCN
"rMNOS,
ut&Mf.S. Theod. ilium : LAUS PATRUM;
exinde ita Giaeci : A(Veo^fyu Tv-m , &c. Laudemus nunc
,
Sec. ultimoque t? ymGu , abfque piasced. in, Sclcq.Jtsa.
tf. 2. Grasc. hab. strict , creavit , pro fecit ;
pauloque
poft , tvTv (teycttoisem asrVi magntficentiam fuam i fed
in ed. Compl. tn ^yttseatum , ut in Vulg.
*$. 3. Mf. Corb. Dominantes inpotentatibus , Sec. ut fup.
Grace. KvQituerles ir T<tft /JaeiAEi'aiS kutui , 5,
avffis on-
(JLasol cv Avvanti ,
fcvMuKtJcu sr cutU'.i wto > aaniyyfMUrti
tr -TT&rmTtlsLtV i. e. Dominantes in regnis fuis , )
viri no-
minati in virtute , conjiliantes in intelhJu fuo ,
annv.n'.ian-
tes in propbetiis. Mf. vero Corb. ultimo hab. nunciantes
in dignitate propbetarum.
fr. 4. Mf. Sangerm. extremo hab. populifautliffima ver-
ba. Graec. vero ita : tr)&'/jV>/ tax v Ata&wJou; , i
;
Qvnest
y&tftfta}Wos? ?.?" Qo'p"'' Myct h ttcuJ'iIu ccurur' reclores po-
puli in conjiliis , >
inteltettu liltcraturx populi ; fapientes
Jirmones in difcipl:::* eorum. Mf. Alex. Qotpot sv >;>o: ; ttu,-
<A./a cui~<k
m
nota to in difoiplina eorum, Grxci lubjlci
pro eo quod fequitur in Vulg. in peritia fua.
Or.
J.
Mf. Sangerm. In pneriua fua requirentes $
narrantes carmina in fcriptttra. Mf. S. Theod. Imperitia
fui
requirentes , &c. ut in Germ. Graec. 'Ez^ht?vts,' y.iM
/uvaiKoir , <fliH7fc?,fyi/5! w:i cV y&cpy ed. Compl. , /iH7f'A '
srf&tpri-
, ,
if. 6. Grac. 'ArJ~pi<; micni, x.ixcp:tyvju;vet i%ui'* itfu-
hJci'tsc s'f araajix/ai? kutui' Viri divites
, fubminiftrats in
fertitudine : pacem babenles in babitationibus fuis.
if. 7. GtKce deeft to gentis fnx ; loco vero habentur in
laudibus , (impliciter eft wtu'^M/tta ,
gloriatio ; caet. ut in Lat.
if. 8. Grsc. E*l dvTur , 0) khIbm-ptov ovo/ucc rS sttitm-
yiect&tu siralwi'
Sunt eorum, qui reliquerunt nomen ad
tnarrandum laudes.
t. 9. Conveniuin haec tota cum Gra:co , excepto ult.
turn ijjis
,
pro quo fwr' dvrii > poft tpfis i pta?poni
T M.
etiam <,, verbo pericrnnt. Mfs. Sangerm. S. Theod. 8c
Corb. extremo hab. ipforum cum Hits.
t. 10. Gr*ce deeft rntd. jitnt ; turn fequitur , &t a.1
Aiy.atocvvai t'y. s7rsA>'i[3ii<5ar , quorum jujlittx non
funt tra-
dit oblivioni.
O". 11. !2. Hi verficuli ita (equuntur Grcc : urra.
T fTtsppxcTOf ivTav S-.tatSfisi (Compl. Atay.irsi
) I'/.iH
XM:ni;vo^ix , sxyc'a ai'Tcuv , h tali &i$mai<; ej-ii e-isspfj.ee.
avTuiv' i. e. cum jemine eorum permanebit ( vel permanet
)
bona bareditas , nepotes eorum , in teftamentis ftetk
eorum. Mf. vero Sangerm. habct :
Jj
cum femine ip,
ferfeverat bona bareditas ncpotum tllirum
, $ in tell
tis jletit femen eorum. Corb. & S. Theod. 5' cum femine
ipforum perfeverat bona bareditas
, tf
nepotum iilornm femen
tu teftamento jletit.
Tt. 13. Gra:c. iic punclat :
5,
r'.tu/a. vtSv A.i'uvtxc.i
ea$ uiw-'jc, funt (
Compl. u.iva
) (\rtf>ij.a aitvv , i,
'
/c'n
diTM vx. ^/t7ii<p^yiei)ou' i. e.
C? filii eorum propter illos:
ufque in xternum manebit , ( vel manet
} femen eorum , &
gloria eorum not! delebitur i Mf. Aiex. cum Vulg. ix. iy-
xaixxsif'-.iisTz:. Mfs. Corb. 1. & Sangerm. 15.
o fitiorum
ipforum propter illos : ufque in .sternum manetfemen <
-
-;n ,
5
gloria eorum non r.crelinq. Mf. S. Ti <
iorum
ipforum propter illos ufque in it. manet :
^5
femen ecru!
U
gloria illoruth non , Sec.
if. 14. Grxc. initio hab. to Quitct, corpus; ultimoque
fimpliciter , <; ywsdc, , in generationes ; est. ut in Vulg.
fed in Mf. Alex. tx:Qoi/iIx in principio
; extreinoque in
Compl. iti ysvsxv iftereou' in Mfs. Sangerm. S. Theod. &
Corb. vivet in generationes generationes.
if. 1$. Ita in Gtxco, praeter duo, iuviywotleu, narra-
bunt ; & fCctyfeMi, annunliat, abfque pra-ccd. eorum;
fed in Mf. Alex.aced. Compl. eft, duruv
efytyftuT, eo-
rum annuntiabif.
if. 16. Graze, leg. Kupla , Domino, non Deo ; paulo
poft delet T9 in paradifum ; loco verufeqq. ut det, &c.
Uibr.
11.
J.
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XLV.
489
VeBSIO A N T I
Q
U A
, q
U A-. EI VuiGATA NOSTRA,
Ctn.y. 17. Noe inventus eft perfect" us
,
juftus , & 23. & ut ftellas exaltare femen ejus, & ha>
>. in tempore iracundix faclus eft reconciliatio. reditare illos a mari ufque ad mare, & aflu-
18. Ideo dimillum eft reliquum terra;, cum mine ufque ad terminos terrac.
factum eft diluvium. 24. Et in Ifaac eodem modo fecit propter
19.
Teftamenta fxculi pofita funt apud il- Abraham patrem ejus,
lum
,
ne deleri pofiit diluvio omnis caro. 25. Benedictionem omnium gentium de-
20. Abraham maenus pater multitudinis dit illi Dominus, & teftamentum confkma-
Gen. 6.
I.
Ilcbr.
II. 7.
Gen. 12.
2. ir. 5
c
;i;-
4-
Gf.
17.
^ j n tentatione inventus eft fidelis.
Gen. 22.

I*-''60 jurejurando dedit illi gloriam in dix
1.
gente fua , crefcere ilium quafi terrae cumu- carnis.
lum
,
N O T/E. .
gentium, & non eft inventus fimilis illi in
gloria : qui confervavit legem Excelli, & fuit
in teftamento cum illo.
1 . In carne ejus ftare fecit teftamentum
,
vit fuper caput Jacob.
2.6. Agnovit eum in bencdiflionibus fuis,
ex. dedit illi haereditatem , 6c divifit illi partem
in tribubus duodecim.
2.J.
Et confervavit illi homines mircricor-
mvenientcs gratiam in ocuiis omnis
hab. vtto Jiyp.x /*s1avo!$ ra~<; yevecui; , extmplum peeniten-
tix generationibus i Mf. Corb. ut del gentibus fapientiam
,
in marg. ptrmtentiam.
#-.
17. Eadem prorfus in Graxo , excepto med.
tf ,
quod deeft.
if. 18. Graec. Aid tVo lytywQv xd/a*4Mf*& * V? o\id
tJVo iyiirro xcxIuxm ejtto';
-
ldco jnerunt reliqui.e ipfi terrx
,
ide faclttm efl diluvium ; Mf. Alex, ore /"/scsto.
#\ 19. Ad verbum c Graeco
,
praeter to < deleri prjjit
,
pro quo iVa ,m s&ccTiSipfin, tf deleretur. In Mf. Sangerm.
I
J.
tefiimonia , non tefiamenta.
"ft. 20. Ita rurfum in Graxo , dempta vocula illi ; quae
tamen eft in Mf. Alex.
#.21. Ita Graece ad verbum
,
praeter tinum *, , quod
haberur in principio : haec tamen I. conjunclio abeft a Mf.
Alex, ac ed. Conipl.
$. 22. Graec. Aid -rijro Iv opxa sswsv dura afMoywK-
va.i (
Compl. nsumyeiV ) z$n n t amp/j.u.1i dvrS , ttah-
{Wa/ aWci
1
; ^?f th; 7H5' Ideo in jurejurando ftatuit
illi bencdicere gentes in femine ipfius , miiltiplicttre ilium
quafi
terra cnmnltim. Mfs. Sangerm. & S. Theod. fe-
runt : Ideo jttrejurando dedit illi femen in gente ftta , Sec.
#.23. Eadem leguntur Gisece , nifi excipias ult.
clxpM y$ , ufque ad extremum terrx. Mfs. Sangerm. S.
Theod. & Corb. leg. bxreditari illos ; Nobil. bareditatem
dare iilis : Mf. S. Theod. ultimo , ufque ad terminos orbis
terrx.
t. 24. Sic eft in Grseco
, piaster hoc , i'zwxr vtu$ ,
ftatuit ita, pro eodem modo fecit. Mf. S. Theod. hab. in
fine
,
patrem juum , non ejus.
f.
2J.
In Mfs. Sangerm. S. Theod. & Corb. deed
vox Dominus. Grxc. vero fie pergit : iv\oylctt irdrrut h'
benediclionem omnium bominum , tf
tejlameutum : " requie-
vit fuper caput Jacob.
~fr. 16. Graec. loco bareditatem , hab. cV xan^royu/a , in
hxreditate ; Compl. vero KM^roftlav cum Vulg. fequitur
Graece, x, Aiss'i^e /uipifa<; dirrS' a/ <pv*aT<; e/xisteiv Awoi-
A-jo' &
divijit partes ejus ; in tribus partitns
efl duode-
cim ; ed. Compl. hab. nzplfoc, , non ^ffi'J" <;.
if. 27. Gnec. Kx\ i^ir/afcr l attny avJ'&c hhq , tvptf
xovla. , &c. Et eduxit ex eo virutn mifericordia , invenieu-
tem , &c. ut fup.
CAPUT XLV.
T.xod.
II.
J.
Exod. 6,
LIBER ECCLESIASTICI. Gap. XLV.
ET VULGATA NOSTRA.
49
VERSIO A N T I
Q_
U A
,
QUjE
ixid. 22.
3J
1
. ii. dare fonitum in inceffufuo, auditum
ftccre fonitum in templo , in memoriam fi-
liis gentis fuas.
i 2. Stolam fan&am , auro , & hyacintho,
& purpura
,
opus textile , viri iapientis
,
ju-
dicio Sc veritate pr&'diti
:
1
3
.
torto cocco opus artificis
,
gemmis pre-
tiofis figuratis in ligatura auri , & opere la-
pidarii fculptis , in memoriam fecundum nu-
merum tribuum Ifrael.
14. Corona aurea fuper mitram ejus ex-
prelta figno fan&itatis, & gloria honoris:
opus virtutis, & delideria oculorum ornara.
15. Sic pulchra ante ipfum non fuerunt
talia ufque ad originem.
1 6. Noneft indutus ilia alienigena aliquis
,
fed tantum filii ipfius foli , & nepotes ejus
per omne tempus.
17. Sacrificia ipfius confumpta funt igne
quotidie.
idii.Z.ii.
18. Complevit Moyfes manus ejus, &
unxit ilium oleo fandto.
19. Fadum eft illi in teftamentum a?ter-
nura, & femini ejus ficut dies cceli, fungi
facerdotio , & habere laudem
, & glorificare
populum fuum in nomine ejus.
20. Ipfum elegit ab omni vivente
,
offer-
re facrincium Deo , incenfum , & bonumodo-
rem , in memoriam placare pro populo fuo
:
No
gyro. Mfs. Corb. & S. Theod. leg. initio , circttmpediles
;
Sangerm. inf. burneralem.
~f. II. Grjcc. wyytixi (point lv hpixaiv dvrn , a-aziv ttoih-
Qat n^ov cV txu , si; pwipciouvsv vioTf Aoctr dorS' adfonandum
vocem in greff.bus fitis , ctd faciendum andtri fonitum in
iernflo , in memoriam ftliis populi fit: ; Mf. S. Theod. in
memorial}! fili.v gentis jua.
$". 12. Giacc. Ix/oavT yl<(, yjpvto ,
%
lTjiV6&) > i. ir'.p-
fivpa ,
'if
ym itoiwkIv , hoysla nplaeuc, , AnMi; aM^-slxt;. Stoli
fanlhi , at'.ro , &
hyacintho
, >
purpura , opere variatoris ,
rationali judicii , mauijeftationibus veritatis. Icidcm in Mf.
Corb. Stoli faint. 1.
Tf. 1 3. Grace. nezTvwSjUmi y.oVn i'pyv rtyyhn ,
;*.$: I'TtKGiv yhvptptajroq op<*7t'J"o; ai Asset
Xf"">'*
> iff?
*'~
1
pyff , a'i (im/xeevvw ii/ y&cpn nsx-ohxptptsvyi *.a.T~ .ejt&nov pv-
^wv 'ligfci*' tortk cocco ofere arttficis , lapidibus pretiofis
fcttlptura Jigilli in ligatura auri , opere Ltpidarii , :n memo-
riam in fcriptura fctelpta fecundum unmcrum tribuum IJra'el.
In ed. Compl. iuwg(um xeicxw yhvpi.pi.mi tvf&cfy
y.sKohapiptsvri, Sec. Mf. S. Theod. hab. torto coao viri ar-
tificis in liiiiinram auri , ; opera lapidarii fecun-
dltm nttmerum tribuum filiorum Ifrael. Mf. Corb, $ opere
lapidarii fculpli ; cact. uc in Vulg.
i!. 14. Mf. Sangerm. i<j.Coron.im auream jupra mitram
ejus expreffam Jigno fintlitatis : gloria honoris , ^ opus vir-
tutis , defideria , Sec. Icidem Corb. Sc S. Theod. nifi quod
ille hab. gloriam honoris; ifte vero fub fin. def.derio. Grace.
~S.lstpa.vcv x_pvaiiv siroitca xtAupiox; ,t(.TV7ro)pia. G<p&cytJc; uytttS-
/tiTo; , Kav-xypca, rtpat; , ipyev l%,vo$ , sTt^vij.vipta.ra. o^Sax-
pLoiv xocpixpitvc , deinde afotTa, , &.c.
it", iy. Mf. S. Theod. Sic pulchra non fuerunt alia ante
originem : item Sangerm. & Corb. leg. alia , non talia ;
at in Graxo toiu7 ; ftatimque , saz atavot; , itfqtte in
faculum, loco nfi/rte ad originem. Nota inGraco I.vocem
cafseia, pulchra , adnecti verfui praeced. detracla anteced.
conjunct. Jic.
%.
it. Ita Gra:ce , deletis }. voculis , ilia , Sc aliquis
,
8c foli : in Mf. Corb. deed foli, cum fubfeqq.
#.
17. Grace. Quciat dims eMKxpTratyycovJut nethtpts^ptr
h^ihtyfii A/;. Sacrificia ejus
fie/n holocaujia quotidie
affi-
4ue bis.
i,' . 1 3. Graice deefl: tantum vocula ejus ; praeponitur
vero cV , voci oleo.
>?. 19. Grsec. *S.ytAfjpn oIvtw si; A/aGi'xw' ccloivicv
, g,
at
Jj> GTrs'ppttt.Tt a'tiTf' cV v/iEft(i( fgii' , wr%pys~v ccvto> a,a
,
K, iegft/tutir K) evhcysTv tov *ctot ccvty cV tw ovt.pict.ri ai/T?.
T.hlttm ejl tlli in teftamentum atcrnutn , $ in Jhnine ejus
in diebtis ctrli , miniftr
are ci fimul , ^
facerdotiofungi ,gj
benedtceri populum eius in nomine ejus. Mf. Sangerm
t^
habere laudem, glorificari populumfuum in nomine fuo
;
2.1. Sc dedit illi in praeceptis fuis potefta-
tem , in teftamentis judiciorum , docere Ja-
cob teftimonia , & in lege fua lucem dare
Ifrael.
22. Quia contra ilium fteterunt alieni, & Num.
propter invidiam circumdederunt ilium ho- 16. i.
s-
mines in deferto
,
qui erant cum Dathan &
Abiron , & congregatio Core in iracundia.
2\\. Vidit Dominus Deus, & non placuit
illi , & confumpti funt in impetu iracundia:.
2$.
Fecit illis monftra , & confumpfit il-
los in flamma ignis.
25. Et addidit Aaron gloriam, & dedit il-
li hxreditatem , & primitias frugum terrx di-
vifit illi.
26. Panem ipfis in primis paravit in fatieta-
tem : nam & iacrificia Domini edent
,
qux
dedit illi & femini ejus.
27. Cxterum in terra gentes non hxredi-
tabit , & pars non eft illi in gente : ipfe eft
enim pars ejus , & hxreditas.
28. Phinees filius Eleazari tertius in gloria N>.
eft, imitando eum in timore Domini
:
z
5- 7-
29.
& ftare in reverentia gentis: in boni-
I - M"ch-
tare & alacritate anima: fua: placuit Deo pro
,'*
Ifrael.
50. Ideo ftatuit illi teftamentum pacis,
principem fanclorum & gentis fax
,
ut fit illi
& femini ejus facerdotii dignitas in xternum.
T JE.
i 1 :m in Corb. glorificari popTfuum in turn, fuo ; S. Theod.
glorificare pop. fuum i.i ;:,-..
fuo.
V. 20. Confonat Grxc. nifi excipias xaptratstv Kvplu ,
oblationem Domino, loco
ficrif.
Deo. Mfs. Corb. &. San-
germ. leg. placere , non placare ; fed male, nam in Gr.
szjhitijLsSsot.1 \ in Mf. S. Theod. placere populo.
t. 11. Grsc. in principio hab. e'J'ax.st cevrot, dedit il-
ium ; reliqua uc in V
r
ulg. at Mf. Alex, cum ed. Compl.
J Ms auToi ; fubinde Mf. Sangerm. leg. in tejtimoiiiis
judiciorum ; itidem Mf. S. Theod. paulo vero port , tefti-
monia fua , &c.
#.
22. Concordat Graec. nifi quod loco propter invi-
diam circumdederunt , fimplicicer hab. iXawmot , telaveYunt ,
ultimoque at ^ivpj.a i, opyn , in furore $ ira. Mfs. Sangerm.
& Corb. ferunt fup. in deferto , homines; nee male juxca
Gr. prieierea Sangerm. fcribit Choreb , amboquc inf. in
iracttndiam ; Mf. S. Theod. Chore in iracundiam.
~t .
2J.
Confonat Grace, detradta voce Deus.
TC'. 24. Grace. 'Eirohiosv cevru; tssct. , Koi/u,va*v:xt It irvpl
f.h:yl; cii-y ad confitmendum in igne
flammx fux. Mf.
Alex, cum ed. Compl. ultimo hab. dt-ric,, non dvn.
Ttr.
2J.
Eadem funt in Gracco, exceptis ult. his : dirxp-
yxz TrfjuofivVupixTCtv epteQtUf dvT.lc,
,
primitias primitive-
rum divifit illis ; Mf. Alex. & Compl. aura. Mfs. Corb.
Sangerm. & S. Theod. leg. primitias fruiluum terrx divi-
fit
illi.
V. 26. Grace, initio delet ipfis , cum praep. in , ante
fatietatem ; cact. concordant ad verbum. Mf. Alex, cum
ed. Compl. hab. it -maKnotrn
'> Sc Mf. Sangerm. infatietate ;
mox ira ibid, nam facrificia qua dedit ipfi [5? , &c.
item in Mf. S. Theod. nam facrificia,
Tf. 27. Grace. non gentes hab. fed a?, populi; rurfum-
que inf. pro gente , *au
,
populo ; mox ita , dvrh; yxp pes-
ple,
(\ , nMt^ovoptix , ipfe enim pars tna , hxreditas ; cacr. ut
fup. In ed. Compl. ptsfic, xvrtl x.Mg$vopi!x<;- in Mf. Alex.
Kj HMi(l9V0pt.lX.
^.28. Gr. ipfo initio ponit Kx! ; & pro imitando , hab.
h t tyhacat , in i.elando; cacr. ut in Vulg. Mf. Sangerm.
iy. ita : Et Phinees in imitando ipfum in tim. Domini ;
Corb. ipfum in tim. Dei. Similiter in Mf. S. Theod. Et
Phinees imitando ipfum, Sec.
#.20. Grace. &, riism dvrit if t^jot!) Aa?, tv xyahotvilt
ir&$vpilx; jt'XW xotv' j li-thdcxltj irspt Tt 'Icgtxvy
&ftan-
do in verfione populi , in bonilate alacritatis anima fua:
eg placavit pro Ifrael. Mf. S. Theod. & alacritate auimi
placuit Deo Ifraeli ; Corb. & Sangerm.
$
placuit Deo
If-
rael.
Tip.
to. Grace. A/si t~to ;V3-h cluro^ e\tct$-ytM llpMKi
ir^o^d-TKi dyiwv
gj
>w dvrV , \vx dvrco i, (\s-ppialt
dvix ifpwffufDS pi.sya.mov sic, tJs atxrxi' ldeo ftatutttm ejl
LIBER ECCLESIA
Vi; rsio Antiqua, ovjf.
3
1 . Et teftamentum David regi filio Jeifx
de tribu Juda, haereditas ipfi & iemini ejus,
ut daret fapientiam in cor noftrum judicaire
No
Mi teftamentum facts ,
pro/idem fanilomm ?
popnlo fuo ,
ut Jit Mi, Sec. ut fup. In ed. vero Compl. 'iswav deno?
Aicttymw it's top aiwva.' in Mis. S. Theod. Curb. &
Germ, flatiiit ad ilium teftamentum.
#. 51. Graec. Ki Atct$ux.vv t Aui/ tl.w ex whs 'iy-
cfla , K^Hj^fo^ia paiiosa'? , wis s* i* /Uora, x^i'oy^.ff. Actpcev
i) IB ctuipna.lt dvrts' AM if/tiV Qcipictv c'v HctpJ^la vy.Civ r.pi-
mv toc AoV aim eV AlKwodvvn -, 'iva.
fx
d'pcttiQyj r dyatyz
491
STICI. Cap. XLVI.
ET V U r. G A T A N ( > S T II A .
gentem ftiam in juftitk , ne abolereritur bo-
na ipforum
, & gloriam ipforum in gentem
eorum aeternam fecit.
I IE.
dvTuy , Kj TM iz\at duTm tli yiveuc, cu/IZt. Ft teftam,n-
titm Davidi filio
ex tribit JuJa , hareditas regis ,
'/,
filio folo , hareditas Aaron
{$ fetttini ejus : det vobi:
;'
nam in ctrde veftro
judicare popullim futim in jullitia , ;u
aboleantur buna ipforum,
gj gloriam eorum in gene,.,
eorum. In Mf. Alex. ActvlJ utS h 'leri ex. pwiwj It-
eXa. xMfwo.K/s kt * ,>, Sec. in Curb. David rents
filio.
CAPUT XLVI.
Versio antiqua, qvje et Vulgata nostra.
Ortis in bello Jefus Nave
,
fucccftbr 10. Et ipfi duo conftituti, a periculo libe-
-FMoyfi in prophetis, qui fuit magnus rati funt a numero fexcentorum miIlium pe-
Jof. 10.
14.
Nam,
I4.6.
fecundum nomen ilium
,
2. maximus in ftlutem electorum Dei , ex-
Eugnare
infurgentes hoftes , ut confequeretur
xreditatem Ifrael.
3.
Quam gloriam adeptus eft in tollendo
mantis fuas , &jacfando contra civitates rhom-
phxas ?
4.
Quis ante ilium fie reftitit ? Nam hoftes
ipfe Dominus perduxit.
5.
An non in iracundia ejus impeditus eft
fol , & una dies facia eft quafi duo ?
6. Invocavit Altiflimum potentem in op-
pugnando inimicos undique
, & audivit ilium
magnus & fancfus Dens in faxis grandinis vir-
tutis valde fortis.
7.
Impetum fecit contra gentem hoftilem
,
& in defcenfu perdidit contrarios
,
8. ut cognofcant gentes potentiam ejus,
quia contra Deum pugnare non eft facile.
Et fecutus eft a tergo potentis :
9. & in diebus Moyli mifericordiam fecit
ipfe , & Caleb filius Jephone , ftare contra
batus eft propheta
ditum
,
inducere illos in hxreditatem , in ter-
ram quae manat lac & mel.
11. Et dedit Dominus ipfi Caleb fortitu-
dinem
, & ufque in lenectutem permanfit il-
li virtus , ut afcenderet -in excelllim terrae lo-
cum
, & femen ipfius obtinuit hasreditatem :
12. ut viderent omnes filii Ifrael
,
quia bo-
num eft obfequi fanclo Deo.
1 j . Et judices finguli fuo nomine
,
quorum
non eft corruptum cor : qui non averfi funt
a Domino
,
14. ut fit memoria illorum in benediclio-
ne, & ofTa eorum pullulent de loco fuo,
15. & nomen eorum permaneat in xter-
num
,
permanens ad filios illorum , fanclo-
rum virorum gloria.
16. Dilectus a Domino Deo fuo Samuel
propheta Domini, renovavit imperium, &
unxit principes in gente fua.
17. In lege Domini congregationem jucii-
cavit, & vidit Deus Jacob, & in fide fuapro-
hoftem , & prohibere gentem a peccatis , &
perfringere murmur malitia:.
18. Et cognitus eft in verbis fuis fidelis,
quia vidit Deum lucis :
W. 1. Graece pluraliter , ;r vcts/nits , vi bellis , additur-
que jc, pofl Nave ; at in Mf. Alex, iro.ejua ; fubinde fie ,
h Trt><pvi1t!tti<; , in propbetiis , non prophetis , abfque hac
voce , magnus ; ckc. ut in Vu!g.
-#. z. Grxce fteyxc, , non maximus ; & loco Dei , efi
dvtv , ejus ; extremo jc^m^co^W!! , hxreditaret , pro conje-
queretur hxreditatem
,
quod idem fonat : in Mf. Alex, ac
ed. Compl. y.u7ct>i.Mttyn/Miw.
"ST". 5. Ita inGra:co
, praeter ult.
g,
to sxtaXyeu pcfvpctiav
sm, Sec.
tf
declinando rbompbxam contra, &c. Mf. Alex.
& Compl. iv tw ixHsTrett.
$.
4. Ita Grasce , nifi excipiatur I'rn ,
jletit , pro reftitit.
It.
J.
Grxce e yjif't > maun', pro iracundia ; & dvs-Tti,-
i in , retroceffit , pro impeditus
eft;
in Mf. Alex. ivnroJlQti
;
ca?t. ut in Vulg. In Mf. Sangerm. ant non in iracundia ;
Li Corb. & S. Theod. ant non iracundia , &c.
It. 6. Ita quoque in Graeco
, praeter ifta
, eVitWs
dvToiv fitym Kv&ioi iv , ^ audivit eos magnus Dominus in ;
at in Mf. Alex, ac ed. Compl. Z-bvxvm dun ; in Aid. duro'v
;
nufpiam infra additur valde. Mf. S. Theod. hab. exan-
divit i & inf. virttttcs.
V\ 7. Grasce , K*leppctt eveQroc, tt^c/xhv , Sec. Erupit
contra gentem bellttm i reliqua ut fup. Mf. Corb. Et impe-
tum fecit ; Sec.
if. 3. Graec. "vet. yyumv s.^i'M vra.vo'sj^iitv uvtuv , oV' svxv-
tkv Kvptv iri^^coc, iurf, Kal ya.p itcW-Wi&Mvi m J\.v-
vx,V ut cognofcant gentes integrant armatmam eorum
, quia
coram Domino helium ejus. Elenim feijttutus
eft poft
poten-
tem. Mfs. Corb. Sangerm. & S. Theod. a tergo potcnta.
if. 9. Eadem praefert Gr. nifi quod loco
> prohibere
gentem a peccatis
, ^
perfringere , hab. xwtvcai law dtti
c/./Ltcr.p-r.cc;,
g
x.oira(,at
,
prohibere popttlum a peccato,
tf
fedare.
Mf. eiiam Sangerm. tollit
tf
, ante prohibere. M[. S.Thecd.
fcribit Calcph, non Caleb.
Tom. il.
if. 10. Vix melius c Graeco , nifi quod pro his, a pe-
riculo literati funt a numero jexeent. legitur fimpiiciter
,
Ais<su$Mav ci'sro ii,ctM<iiav , Sec. Jalvati jttnt e Jexcentis , &c.
Mf. S. Theod. praeponit
$ verbo inducere.
>#". 1 1 . Ira Grarce , praner voces i. virtus, & locum,
quae abfunt. Mf. S. Theod. hab. ufque ad feneclutem.
If. iz. Ita e Graeco , excepto hoc ult. obfequi fanSt
Deo
,
pro quo , to ircpcus^ai airUai Kvp'iM , obfequi Domino.
Mf. Corb. initio hab. 2? viderunt omnes ; dein Mf. S.
Theod. filii Ifrael, quod bontim
eft
, Sec.
Tf. 13. Sic iterum in Grxco , nifi excipias ifta ,
!rx t'ifirapi ivoev v accpJ ia. , Kj ocoi , quorumcunque ncn
eft for-
nicatum cor , &
quicunque , Sec.
if. 14. Grsce abefl ut ; Se pro benedidioue
, plurale eft
svMyleug, benediUioiubus , abfque feq.
$$ ; cart. utinVul^.
Mf. Corb. hab. m benedidionem.
tf . 15. In Mfs. Sangerm. Se Corb. # nomen eorrem per-
tnanet , Sec. at in Graxo :

to oro/ncc dirSv diTtKttfafoet.c-

QofJfyiw , lip t'loft 4\ifo%s/uetoit iTi; , C/
nomen eorum reftau-
ratttm , glofificatis ipjis tn filiis ;nec plura. Mf. S. Theod.
hab. permanens in filios eorum.
ir. 16. Gikc. delet vocem Deo ; fubinde pro renei.-. it
imperium , hab. xaTeVins ficusiMiav , couftituit regnum , ul-
timoque
, crJ tov f,aov ccvtS
, fuper popttlum fuum ,
pro in
gente fua; a Mf. Sangerm. iimiliter abefl: Deo, a Corb.
fuo : in Mf. S. Theod. fie , Dileclus i Deo fuo.
It. 17. ItaeGraico, hoc excepto , vidit Dens
,
pro quo
,
ET'dxAl/a/c Ku'cios, vijitavit Dominus, abfque feq.
& ; in
Mfs. Sangerm. S. Theod. Se Corb. vidit Domim .
'f. 18. Grce\ fimpiiciter : Kai eyvotS ir wiVf/ dvrS
exis'-'-, opd'.tac. , Et cognitus
eft
:ti
fide fua fidelis vifionis.
In Mf. Alex. Ka\ iy,aQn e'v pviiOMv , in Compl. iv pi{,.ic-
Tt. In Mf. Corb. 1 cognitus
eft
in verbis fuis fidclibus.
Qqq
j
492
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XLVII.
Versio ANTIQUA, QUf
i.Reg.cap.j. 19. & invocavit Dominum omnipoten-
tem , in oppugnando hoftes circumftantes
undique , in oblatione agni inyiolati.
20. Et intonuit de coelo Dominus , & in
fonitu magno auditam fecit vocem fuam,
zi. & contrivit principes Tyriorum , &
o'mnes duces Philifthiim:
1. Reg. iz. 3. zz. & ante tempus finis vita: fux & faecu-
No
~fr. 19. Grsc. habet ^vvdsv.v ,
potentem ; 8c \oco circum-
ftantes , iimpliciter vtS, / i ultimoque, df/lr, ya^mv-,
agni latlentis. Mf. Sangerm. habet limiliter, >
invocavit
Deum potentem ; tumCorb. in expugnando ; Mf. S.Theod.
ail imp/ignandos i Gr. ir ra fatycu' ambo Mfs. in oblatione
viri inviolati ; item viri ih Ml*. Sangerm. in edit, etiam
Compl. avSpos , non u.froe,.
fr. 10. Haec tota conveniunt cum Gr*co.
y.H. Concinit Graec. nifi quod 1. loco hab. SyVfttrVS >
altero , Spxt'i<ct i-
Ml. Sangerm.
tf
conterttit principes , &c.
Tp. 11. Graec. in principio lie habet : i. nrpo xxipi v.a-
/un'osw; atcovoq iTrtfiKplu&clo evttrrt , Sec. j
ante tempus dor-
ET VULGATA NOSTRA.
li, teftimonium prxbuit in confpedu Domi-
ni
,
& Chrifti 5 pecunias & ufque ad calcea-
menta ab omni came non accepit, & non
accufavit ilium homo.
23. Et poll: hoc dormivit, & notum fe-
cit regi, & oftendit illi finem vitx fux, &
exaltavit vocem fuam de terra in prophetia
delere impietatem gentis.
mitionis ficculi conteftatus
eft
in cci:fpccln ; reliqua ut in
Vulg. excepto uno shvqiet, accepi
, pro accepit; at in ed.
Aid. thwpe. Mf. S. Theod. delet /<., poft vit.e ; paulo
verb poft legit fingulariter , pecuniam
, tf
ufque ad cal-
ceamentum.
~fr. 23. Graec. Kctffilloi to virmetu durar , itfy^iipirevd! ,
ij vmi'iifi mimi tw TeafUTHP dv-r?,
g,
, &c. Et poftqunm
dormivit ipfe ,
propbetavit
, tf oftendit regi finem
ejus ; reli-
qua ut in textu, nifi excipiai ult. dfo/^iav *a$ , iniqititatem
populi ; Mf. S. Theod. hab. iniquitatem gentis. Sangerm.
6c Corb. flip,
o)
exaltavit vocem ejus.
CAPUT XLVII.
Versio antiqua,
q
u .e
a. Reg. ix. 1.
i.T>Ofthxc furrexit Nathan propheta in
x diebus David.
z. Et quafi adeps feparatus a carne , fie Da-
vid a filiis Ifrael.
1 Re> 17.34.
5-
Cum leonibus lufit quafi cum agnis: &
in urfis limiliter fecit ficut in agnis ovium,
in juventute fua.
1. Rig. 17.49.
4-
Nunquid non occidit gigantem, & abf-
tulit opprobrium de gente ?
5.
In toilendo manum, faxo fundx deje-
cit exfultationem Golix
:
6. nam invocavit Dominum omnipoten-
tem , & dedit in dextera ejus tollere homi-
nem fortem in bello , & exaltare cornu gen-
tis fux.
1. Reg. 18, 7. 7- $ 1C m decern millibus glorificavit cum
,
& laudavit eum in benedidionibus Domini
,
in offerendo illi coronam glorix :
8. contrivit enim inimicos undique, &ex-
ftirpavit Philifthiim contrarios ufque in hodier-
num diem : contrivit cornu ipforum ufque in
xternum.
No
#. 1 . Gi arc. initio hab. Kx) /j.;rd. Tt to , Ft
poft
hu ;
pauloque poft , x&putiftv > loco propheta ; at in Compl.
s ttjWth;. Similiter in Mfs. S. Theod. Germ. & Corb.
poft
hoc , in principio.
ir. 1. Graece deeft
tf
, ipfo initio ; & pro came , habe-
tm Qaiuplv ,
fattt'.ari ; csi. ut in Vulg. In Mfs. Sangerm.
6c S. Theod. feparatus
eft
.1 came.
j?. 5. Eadem funt in Grarco , deleto ep , Jimilitetfeeit >
to vero , in jtevi tftme jua , adnectitur verfui feq. ficut etiam
in Mf. Corb. fecus in Sangerm. fed in utroque , fecit Jsciit
aim agnis ovium : ita quoque in Mf. S.Theod.
tf. 4. Ita in Gr:cco eft.
tf. y. Ita Gr:?c. hab. nifi quod prarponit cV , tw/.jvo ;
& pro dejecit , fert j<. kxj aCa^u/ , ($
dejiciendo ; in ed.
Compl. deeft . Mf. Corb. habet : in faxo fund.c , y>
de-
jecit in exfultatione Golix. Similiter in Sangerm. 8c S. Theod.
in faxo fundx : ifte vero fubdit , dejecit exaltationem Oo-
lite.
T?.6.
Grsec. hab. ^<['(S"o' , altijjimum , loco omnipoteu-
tem , additque x^ktj;, rohur , ad vocem ejus-, delet vero
2>
ante exaltare ; cast, ut in Vulg. In Mf. Sangerm. eft :
llbi invocavit Dominum potentem,
$ dedit in dexteram , Sec.
Similiter in Corb. v.li tnvocavu ; in Mf. S. Theod. fibi
invocavit.
f. 7.
Confonat Grsec. nili quod hab. ir tw <pip{&qi ,
in afferendo , nun in offerendo. Mf. Sangerm. leg. in milli-
bus ; Gr. verb ir /j.v(tu,'A.
t. 8. Eadem prorfus in Gr. prater hoc uk. ufque in
ttrmiiH
, quod abeft. Mf. Sangerm, fcribit , tcntcruh
ET VULGATA NOSTRA.
9.
In omni opere dedit confelfionem Sanc-
to, & Excelfo in verbo glorix.
10. De omni corde fuo laudavit Domi-
num, & dilexit Deum, qui fecit ilium : & de-
dit illi contra inimicos potentiam:
1 1
.
& flare fecit cantores contra altare
,
& in fono eorum dulces fecit modes.
iz. Et dedit in celebrationibus decus, &
ornavit tempora ufque ad confummationem
vitx, ut laudarent nomen fandum Domini,
6: amplificarent mane Dei fanditatem.
13.
Dominus purgavit peccata iplius, & z.Reg.
exaltavit in xternum cornu ejus : & dedit illi
n. ij.
teftamentum regni, & fedem glorix in Ifrael.
1
4. Poft ipfum furrexit filius fenfttus , &
propter ilium dejecit omnem potentiam ini-
micorum.
1 5. Salomon imperavit in diebus pacis , cui 3- K
^
fubjecit Deus omnes hoftes, ut conderet do- $
*
mum in nomine fuo
,
& pararet fanditatem
in fempiternum : quemadmodum eruditus es
in juventute tua
,
T VE.
enim
i
6cc.
#.
9. Itidem Grjece , nifi quod fubneftitur amy, fuo ,
huic voci , opere ; paulo veto poft tollitur conjunct.
^ ,
cum prjep. in.
i,- . 10. Grsc. delet voces z. Dominum, & Deum , cum
ult. his , g)
dedit illi contra inimicos potentiam.
y. 11. Ita in Grasco eft , exceptis his ult.
j,
Zi, iyV"*
-/AV,>.z.!ru /him > & ex fono dulces facit modos.
T?. 11. Graec. initio hab.' E/orese sr sofTai; > abfque pra:-
ced. Et ; paulo vero port delet vocem vita; turn addit
:
it t3> iVfiV dvTb? to ccyiov ovofiix owns , ^
cto irpai
v,xy-
v
to ifiOAfj.eC i. e. in laudando ipjos nomen fantlum ejus
,
55
ii mane perfonando fanditatem ; cxi. ut in Vulg.
#. i 3. Eadem funt in Gra;co
,
practer duo , cfyeae , abf-
t ulit , pro purgavit, & j5ao(AswK, regum , loco regni ; at in
ed. Compl. |3ffws/ac.ln Mfs. Sangerm. 15.8c Corb. ita :
Cbrtjlus purgavit peccata ipfius
dedit illi teftam. re-
;;.' , 6cc. Itidem in Mf. S. Theod. prajter to cornu ip-
fius.
yt. 14. GrKC. Mctcc TifTf aV;s"H i'/o; i-nt>Yjxar > Ai ' kv-
to> y.cuiwair it -TrMjvifiS' Cum hoc furrexit filius jciens
,
<)
propter ilium babitavit in laxiutdine. In Ml. vero Alex,
ac ed. Compl. tAeia. t?tck ott-ls-n , 6cc. in Ml.Coib.per-
fecit , loco dejecit.
ir. I
J.
In Gr. eCaci'xst/se , regnavit ,
pro imperavit ; fub-
inde loco fubjecit omnes hoftes, fie , y.xis-uic/.v<si xvxuitr
,
requiem dedit in cirCiiitU ; Sc pro quemadmodum eruditus es
,
u; ieeytSms, quam fapiens fnifti ; caet. ut fupra. In Mfs.
Sangerm. Sc S. Theod. eruditus
eft
in jttvent. fua
,- ikui-
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XLVIII.
493
4.
51.
10.27.
12. i<S.
Versio antiqua,
q
u je
16. & impletus es, quafi flumen, fapien-
tia, & terram retexit anima tun.
1
7. Et replefti in omparationibus amigma-
ta : ad infulas longe divulgatum ell nomen
tuum , & dile&us es in pace rua.
18. In cantilenis, & proverbiis, & eom-
parationibus
,
& interpretationibus , mirata:
iijnt teme,
19. & in nomine Domini Dei, cui eft cog-
nomen
,
Deus Ifrael.
20. Collegitti quail aurichalcum aurum , &
ut plumbum complefti argentum,
2i. & inclinafti femora tua mulieribus : po-
teftatem habuifti in corpore tuo
,
22. dedifti maculam in gloria tua
,
& pro-
fanafti femen tuum inducere iracundiam ad
liberos tuos , & incitari ftultitiam tuam
,
2
3
. ut faceres imperium bipartitum , & ex
Ephraim imperare imperium durum.
24. Deus autem non derelinquet mifericor-
No
liter in Corb. eruditus ejl.
tf. 16. Ita de Graeco
,
praeter voces 2. fapientia , &
rete::it , pro quibus , QvvUeus , intclleiltt , & eirsy.dw^e ,
comexit , detrafto praeced. ?. In Mf. S. Theod.
$$
imple-
tus ejl
quafi
annua fna ; item in Sangerm. & Corb.
>
implettts ejl ; ficut in Corb. anima fun.
V'. 17. Concordat Graec. nifi quod hab. gen. cafu , al-
riyftxTW , anigmatum ; tie. d<p!x.t7o ,
pervenit , pro divulga-
tum ejl. In Mf. S. Theod. 2?
ad infulas huge extulijli no-
men ttntm.
#. 18. Eadem prorfus in Gr. junto uno Qe , verbo
mirata funt. Mf. Sangerm. hab. mirata
f
tint te terra ; S.
Theod. mirata funt gentes , Gr. '/afv.i.
tf". 19. Ita Greece , detradta 1. conjunct. ). In Mf.
Corb. deeft vox Dei.
T?.
20. Greece xaeriTs^r ,
flannum , loco aurichalcum ;
& 1 <a7,\\$uva.q , multiplicajli
,
pro cemplejli ; cost, quadranr.
T&. z\. Graece deeft (,
in principio ; loco vero potefla-
tem babitijli , eft *, ye%v<std&ui , Nobil.
#
fnbjugatus es ;
caet. ut in textu. In Mf. Sangerm. & reclin.tjli femora , &c.
if. 22. Similiter in Graeco ,
praeter ult. ifta , ad liberos
tuos, &c. pro quibus , s-si to. tviia. [js ,
;t, iut/sruyw i-m\
TTt dpsyevy Qv , fiiper filios tuos , > compnntdi'.s Jam fuper
jhtlf.ua tua; in ed. Compl. mi'.tvyv.vat , compungi , aut
etiam incitari : Mf. S. Theod. hab. fup. in liberos tuos ;
deinde cum Sangerm. 2> in cateris flultitiam tuam.
#. 25. Grace. yz-'tSsv.i Aix& TV&mPa.
, g,
ii, 'S.(pxl'/x c.f
y.i fauaitelccr tzojityw
' ut fieret imperium bipertitum
, 2)
ex
Ephraim inciperet regnum inobediens. Mfs. Sangerm. 61
Corb. fcribunt Efrem , non Ephraim.
ET VULGATA NOSTRA.
diam fuam
,
& non corrumpet nee dele-bit
opera fua , neque perdet a ftirpe nepotes elccti
liii : & lemen ejus, qui diligit Dominum , non
corrumpet.
25. Dedit autem reliquum Jacob & Da-
vid de ipfa ftirpe.
26. Et finem habuit Salomon cum patri-
bus luis.
27. Et dereliquit poft fe de iemine fuo
,
gen-
tis ftultitiam
,
28. & imminutumaprudentia, Roboam
,
qui averrit gentem conulio fuo :
29. & Jeroboam filiumNabat, qui peccare
fecit Ifrael, &z dedit viam peccandi Ephraim,
& plurima redundaverunt peccata ipforum.
30. Valde averterunt illos a terra fua.
31. Et quaefivit omnes nequitias , ulque dum
perveniret ad illos defenfio, & ab omnibus
peccatis liberavit eos.
T JE.
^.24. Grxce, initio legitur KvGltii Dminus ; colli
tur autem inf. nee delebit , ut poft paulo , a jlirpe , nec-
non vocilIayi; poft elcili ; loco vero qui diligit Domi-
num, &c. eft, t? d.ya.'av'ia.v'joz cturcv , a' /kh ii/tfii'
qui
ipju?n dilexit , non toilet. In ed. Aid. yJiy.it t%,ttMr$n ex
t\s ivti ix.>.y.n (yyova; in Compl. cci/tv tv.ywa, utin Vulg.
Mf. S. Theod. initio hab. 0 relinqnet mifericordiam.
"#.
2J.
Gr*c. initio ponit KJ , detiaclo feq. autem ;
ultimoque hab. li, dint!
flfer
, ex ipfo radicem , loco de
ipfa jlirpe ; caet. ut fup.
#.
16. Grjec. hab. Kal ajcaxucctlo , Et requievit , loco
Et finem habuit, abfque uk.y?V ; Mf. tamen Alex, fubdit
a.vm.
t. 27. Concordat Graecum. In Mf. Sangerm. fie :

reliquit pojl
fe genti flultitiam.
*fr. 28. Ita Graece, detradta prxp. a , ante prudenti.i
,
pofita vero h , ante conjilio. In Mfs. Corb. & S. Theod.
pariter
> mtnuinm prudenti.i.
Tf. 29. Ita in Gtceco , excepta voce er./uapria^ , peccati
,
loco peccandi ; detraclaque feq. plurima. In Mf. Sangerm.
dedit Efrem viam , &c.
TP. ^o. Graece fubneftitur QyoSQc, valde , verfui pri-
ced, turn fequitur , atsowott uutJ$, &c. ut averteret eos
,
&c. ut fupra.
*.
51. Graec. legit fimpliciter : Kal ^rai' mnplotr li.i-
"ty-TWtv/ , i'o't; iv.J'UMie, e'a^-)1 siu'durii' Et omnem ncqni-
tiam exquiflernnt , donee vindida veniret fuper eo<. Mfs.
Corb. & S. Theod. fubdunt, & ab omnibus peccatis lile-
ravit eos Dominus.
I.Reg. 12.22,
CAPUT XLVIII.
Versio antiqua, qu et Vuigata nostra
Rf!
,
1
T?
T furrexit Elias propheta
,
quafi ignis , fuis. Et quis poteft fimiliter fie gloriari tibi ?
iw.i.
ill/ & verbum iplius quafi facula ardebar. 5. Qui fuftulifti mortuum ab inferis de for-
^
2. Qui induxit in illos famem
,
& irritan
?
%
17. 1.
4. Reg.
1. 10. 12.
tes ilium invidia fua pauci facti funt : non
enim poterant fuftinere prsecepta Domini.
3.
Verbo Domini continuit ccelum
,
& de-
jecit de ccelo ignem ter
:
4.
fie amplificatus eft Elias in mirabilibus
te mortis in verbo Domini Dei.
6. Qui dejecitti reges ad perniciem, &
confregifti facile potentiam ipforum , & glo-
riofos de leclo fuo.
7.
Qui audis in Sina judicium , & in Ho-
reb judicia defenlionis.
Noi.
jf". 1. Eadem Ieguntur Graece. Mf. S. Theod. initio hab.
Exfurrexit Elias ; & in fine , quafi fax ardebat ; item in
Sangerm. quafi fax , in Gr. us xr/Kwa;.
#.2. Poft famem , ita fequitur Graece : * i^ du-
t? aMfoTTOiMtv d.vTis, tf
X.elo fuo paucos fecit illos ; nee
fubjiciuntur alia. Mfs. Sangerm. iy. Corb. & S. Theod.
leg. imuantes , non irritantes ; Mf. S. Theod. addit ilium
invidia tabefatli funt : non enim , &c.
~fr. 5. Mf. Sangerm. Verba Domini exaltavit ccelum,
$$
dejecit a fe
ignem terra ; item in Corb.
$
dejecit a
fe
igticm
terra ; in Mf. S. Theod. j ejecit a fe , &c. in Graeco :
' i-.i i-j-,yt Kt/fi'sr dv;%,ev v&cvit , XtLTHyttisv kt? rp'ii TtZp.
deduxit Jic ter ignem; ed. Compl.
KeLriyafe.
ti; oyoioi; Qci x.zuy_x.Qxi ', quant glorificatus fuijli Elias in
mirabilibus mis ! f^ quisJimilis tibi ut glorietur ? Mf. Alex.

hab. xa^x"CTa' , gloriabitnr. Sangerm. Theod. & Corb.

$
quis potefl fimiliter gloriari tibi ?
Ttf". 5.
Giaec. 'O iysl&ii nnph f'x Qcutdrti, i) ti, ala it
?.oyu 'T^iVv. Qui fufcitajli cadaver a morte , %j
ab inferis
in verbo Altiffimi. Mf.~-S. Theod. hab. a forte, non de
fine.
Tt. 6. Graec. his mediis caret, $ confregifti facile poten-
tiam ipforum ; caet. quadranr. Mfs. Sangerm. S. Theod.
& Corb. vitiose (crib, delicto ,
pro de lello.
If. 7. Mf. S. Theod. initio hab. Qui audijli ; Graec.
'O &(;
fubinde eVJ/uw,
correptionem , loco judicium ;
liatimque , i, it Xwf.iS yj>tf*f.1a Ex/fxwnwf, ^
'" Cboreb
l.Reg.lJ.lZ,
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. XLVIII.
494
Versio ANTIQUA, QUjE
8. Qui ungis reges ad poenitentiam , &
prophetas facis fucceffbres poft te.
4.
Reg. 2. 11. 9. Qui receptus es in turbine ignis, in cur-
ru equorum igneorum.
10. Qui fcriptus es in judiciis temporum
Moloch. 4. 6. lenire iracundiam Domini ; conciliare cor
patris ad filium , & reftituere tribus Jacob.
1 1
.
Bead funt, qui te viderunt , & in ami-
citia tua decorati Hint :
1 2. nam nos vita vivimus tantum
,
poft
mortem autem non erit tale nomen noftrum.
4. Reg. *.ir.
13. Elias quidem in turbine tectus eft, &
in Elifeo completus eft fpiritus ejus : in die-
bus fuis non pertimuit principem
, 6c poten-
tia nemo vicit ilium :
1 4. nee fuperavit ilium verbum aliquod , Sc
4. Rfj. 13.21.
mortuum prophetavit corpus ejus.
15. In vita fua fecit monftra, & in mor-
te mirabilia operatus eft.
16. In omnibus iftis non pnenituit popu-
lus, & non recefferunt a peccatis fuis, uf-
que dum ejecti funt de terra fua , Si difperfi funt
in cmnem terrain
:
1
7. & relicta eft gens perpauca , St prin-
ceps in domo David.
18. Quidam ipforum fecerunt quod place-
ret Deo : alii autem multa commiferunt pec-
cata.
19. Ezechias munivit civitatem fuam, &
No
judicia vindidx : fimiliter in Mis. Sangerm. & Corb.
&
in Chord.
t 8. Gra?c. leg. eti dvrttts-oXoucc , in retribntionem , loco
ad ptenitentiam , ultimoque /j$t'uutov , poft
te ipfum , abf-
que priced, fids.
Mf. Sangerm. initio hab. Qui junges
regis ; fed prave , nam in Gr.
x?'
iav ' Mf.S. Theod. ad-
dit trios , ad jucctjjores.
ir. 9. Gra:c. O uvaMpS-tk . Qj"
ajfumptus es
;
rcliqua
ut in Vulg.
#. 10. Graic. 'O xxlay&ipfk a/ e\iy/Ao'r, tie, x:/!v; v.c-
vsdocit opyw TTfo Vvfw , ft, ivsurfi^o.i napJl'M , &c. On: def-
criptus es in corrcptionimu ad tempera lenire ham ante jur
rorem , tf
convenere cor , &c. ut in Vulg. In Mfs. Sangerm.
S. Theod. & Corb. Qui infiriptns es in indiciis temporum ,
&c. Mf. S. Theod. addit , tf
linis iracundiam Dom. ex-
treme Sangerm.- $$ reftituere tribui Jacob.
ir. 11. Ita Grrece , deletis voculis z.funt , it tua : in Mf.
S, Theod. gj
amicitia tn.i , abfque praep. in. G>\ j. 01 It , &c.
ir. 12. Gra-ce (impliciter, kj yap i^'i
Xfi>A
6'o-u=,
c
;-
,
etenim nos vita vivemus , abfque aliis fubfeqq. In Mf. S.
Theod. vitam vivimuT.
ir. 13. Grxc. 'Hw'ct;, Si
Mtihatui eskeWSdi
j
'Hm-
Qats ivsmv.Su Trvtvftctjos dvTV' j< w iu;yeti af-rfc \/z ica-
^eu'3-m vino apxcrlac, , j, v
y.aiiS'Ltdsdca dvroy yfsle,. Elias
,
qui in turbine 'tetltts
eft, $ Elifens implettis
eft
fpiritn il-
lins : $ in diebns fuis non
eft
commotus a principe
, ?
non
fubjugavit emu quifquam. Similiter in Mfs. Sangerm. S.
Theo'd. & Corb. Elias ,
qui in turbine , &c. fubinde in Mf.
S. Theod.
>
in pottntia , &c.
V'. 14. Gr. in principio hab. -ra; 70; v'% vmspyptf tr.v-
rh , dein i. h yLoifiwsii > in dormitionc , \oco7iiortnum ; cxt.
ut fup.
ft. IS-
Graecum initio ipfo prfnit Ka.) , ultimoque to.
Ifycc dv-n .opera ejus , loco operants
eft
; cast, ut in Vulg.
Mf. Sangerm. hab. mirabilia opera ip/itis ; S. Theod. ope-
ra ejus.
tf,
16. Eadem funt in Gra;co , excepto verbo sV-
it^v^Kom , direpti funt ,
pro ejeili funt ; non jungitur
-etiain ibid, fuis , voci peccatis , prseterquam ined.Compl.
in Mf. Corb. ita : ufqne dum abjccli funt ; in Mf. S. Theod.
Itfque dum deleti funt.
f, 17. Ita quoque in Grjeco , excepto ult. ra otxu Aa-
ET VULGATA NOSTRA.
induxit in medium ipfius aquam , 3c fodit fer-
ro rupem, 6c xdiricavit ad aquam puteum.
2.0. In diebus ipfius afcendit Sennacherib
,
& mifit Rabfacen , & fuftulit manum fuam
contra illos, & extulit manum fuam in Sion
,
& fuperbus factus eft potentia fua.
21. Tunc mota funt corda, & manus ip-
forum : 6c doluerunt quaii parturientes mu-
lieres.
2.2. Et invocaverunt Dominum mifcricor-
dem, 6c expandentes manus fuas
,
extulerunt
ad ccelum : 6c fanctus Dominus Deus audivit
cito vocem ipforum.
23. Non eft commemoratus peccatorum
illorum , neque dedit illos inimicis fuis , fed
purgavit eos in manu Ifaiae fandti prophets.
24. Dejecit caftra AiTyriorum, 6c contrivit
illos angelus Domini
:
25. nam fecit Ezechias quod placuit Deo,
6c fortiter ivit in via David patris fui,quam
mandavit illi Ifaias propheta magnus , 6c
fidelis in confpeclu Dei.
26. In diebus iplius retro rediitfol, 5c ad-
didit regi vitam.
27. Spiritumagno vidit ultima, 6; confo-
latus eft lugentes in Sion. Ufque in fempi-
ternum
28. oftendit futura , 6c abfeondita antequam
evenirent.
T JE.
vtif , domtii David ; at in Mf. Alex, it t cI'jim, &c. in
Mf. S. Theod. t^priticipes :n domo, &c.
yt. l3. Aptcad Gra;c. nili quod ibi legitur initio, T.irV,
/j.h uTuf , Quidamfane ipforum; & port; paulo , ti Je
' i'r.'v, quidam autem multiplicaverunt , &c. detraJla
voce prjeced. Deo.
fr. 10. Gra.-ce , Ipco ipfius aquam, habetur , uurur to
tciy , ipforum Gog , abfque feq.
& ; at in Mf. Alex, ac eJ.
;
'-mpl. eft , dvrvii vi'mf exnemo conftanter xfi'ia; ct'i
vSaJa. ,
puteos ad aquas ; Oct. ut fup.
ir. 20. Pofteriora tantiim vaiiant Grasce, nempeabhis,
1j fuftulit , Sec. pro quibus fie :
j, cwriif it' i. e&tifsr
'
^sjp
ftwrv evl Xtav , *- f/xsyet^au^wtr wsiipwpatlct dinS' i. e.
(j>
fromovit :
g
protr.szzt manus ejus in Sion
, ^
jaUavil
fe
in fuperbia fua. Mi. Sangerm.
IJ.
fcribic Sennacherim
,
e Gr. 2;:vav: c:.
t~. 21. (Concordat Gra;c. detracla ult. voce mulitres.
"t. 22. Graec. tollir, ante expandentes ; & poft fuas ,
addlt -nfoi dvTov , ad eum ; mox ita , i. o iyioe, it, vtZftrx
T:r/u fViixirae dti
, ^
fundus de carlo cito exandivit
eos ; ncc plura. Mf. Sangerm. ij. hab.
>
patentes manus
fuas extulerunt ad ctelum ; Corb. & S. Theod. expanden-
tes manus , extulerunt in ccelum.
~i' . 23. Grace legitur fimpliciter : Ka] hv)atcnc it-
tk if
x
u
P>
"HcaiV Et redemit eos in manu Efaia ; praeter-
miflis aliis.
ir. 24. Eadem funt in Grsco
, prster primum sV.-'r-
';
, perenffn , loco dejecit; & ult. W?, \oco~Domini. In
Mf. Sangerm.
IJ.
Subjecit
tf
conteruit illos ar.^. Dei ;
itidem in Corb. Subjecit , & Dei ; item in Mf. S. Theod.
angelus De:.
Tf. 25. Sic etiam in Grasco , praster feqq. Kvplco, Do-
mino
,
pro Deo ; dein , i. ivffoiecr eV SfoTe, l.^^!/
; K) TTtsot; if opdiii dvTn' & invaluit in viis Da-.id
quas
) fidelis in vijione ipfius. Mf. Sangerm. hab.
#
fortiter ivit in viam , &c.
ir. 26. Totidem Verba in Graxo. Mf. S. Theod. hab.
retro redit fol. Gr. vero drsao filer o", &c.
Tf. 27. Confonat Grxc. ad verbum. In Mfs. Corb. &
S. Theod. deert in , ante Sion.
ir. 28. Ad verbum e Grarco , nifi quod extremo jun-
gitur vox dvrd, ipf't veibo evenirent.
4. Reg.
18. 13.
4. Reg.
15.
3J.
Tab. 1
.
21.
>/" 17-
16.
I.Mac.
7:41.
Z.Mac.
8.19-
4. Reg.
20. 11.
Ijfc.38.
8.
LIBER ECCLES1ASTICI. Cap. XLIX.
49 5
CAPUT XLIX.
ET VuiGATA NOSTRA.
4- Rtf-
22. 1.
VERSIO ANTIQUA, QU./E
i . "Jul"
Emoria Jofice in compofitionem odo- in imbre , benefacere illis qui oftenderunt rec-
XVX ris fata opus pigmentarii. tas vias.
2. In omni ore quafi mel indulcabitur ejus
4- K^
memona, <Sc ut mu(ica in convivio vim.
3.
Ipfe eft direchis divinitus in pceriiten-
tiam gentis, & tulit abominationes impie-
tatis.
4.
Et gubernavit ad Dominum cor ipfius
,
5c 111 diebus peccatorum corroboravit pie-
tatem.
5.
Prater David , & Ezechiam , & Jofiam
,
omnes peccatum commilerunt
:
6. nam reliquerunt legem Alriffimi reges
Juda , & contempferunt tirnorem Dei.
7. Dederunt enim regnum fuum aliis , &
gloriam fuam alienigenx genti.
8. Incenderunr eledlam fanctitatis civita-
tem , & defertas fecerunt vias ipfius in manu
Jeremiad.
9.
Nam male tradtaverunt ilium
,
qui a
ventre matris confecratus eft propheta , ever-
tere, & eruere, & perdere, & iterum a?di-
ficare , <5c renovare.
I. Tfl
, $.5.22.24
Z.xch.
3. I,
2.
14.
Etecb.
4-
12. Et duodecinTprophetarum ofTa pullu-
lent de loco fuo : nam corroboravcrunt Ja-
cob
,
& redemerunt fe in fide virtutis.
13. Quomodo amplificemus Zorobabel ?
nam & ipfe quafi fignum in dextera manu ;
14. fie & Jefum hlium Jofedec ? qui in die-
bus fuis x-dificaverunt domum, & exaltave-
runt templum fanclum Domino
,
paratum
in gloriam fern piternam.
1 <>. Et Nehemias in memoriam multi tem-
poris, qui erexit nobis muros everfos, & fta-
re fecit portas & feras
,
qui erexit domos
noftras.
3 6. Nemo natus eft in terra qualis Henocli
:
nam & ipfe receptus eft a terra.
17. Nequeut Jofeph, qui natus eft homo,
G^.41.40.
princeps fratrum , firmamentum gentis , rec- 4*-3-4J-J-^
tor fratrum, ftabilimentum populi
:
jo.20.
1 8. & olfa ipfius vilitata funt , & poft mor-
tem prophetaverunt.
19. Seth & Sem apnd homines gloriam ^.4.25.
^j,
10. Ezechiel qui vidit confpedtum gloria: , adepti funt > & fuper omnem animam in ori-
5
<
quam oftendit illi in curru Cherubim.
1 1 . Nam commemoratus eft inimicorum
No
#.
I. Ita in Graeco, praeter duo, ^vfiixfixloc,, incenfi
,
loco odoris , & tpyu , of
ere
,
pro opus ; at in Ml. Alex. e'/>-
7or. Mfs. Sangerm. & Corb. hab. Memoriam Jojix in com-
fofitione odoris faSam , &c. ut fup. item Mf. S. Theod.
in compofitione.
If. 2. Similiter in Graeco.
#.
5. Grsec. 'Ai>to; >Cixtk(W6h t> emizfjrpn zxv , j, f/>e
fiJiMy/ualx clvo/nlxc..
Ipfe
direclus ejl in converjione populi,
i$
abjlnlit abominationes iniquitatis. Mfs. Sangerm. &Corb.
hab. fup. in pcenitentia gentis : itidem Mf. S. Theod. cum
hoc ulr. y? ab kominibus impietates.
fr. 4. In Gr. abeft duplex conjuncl.
> ; loco veto gu-
bernavit , 8c peccatorum , eft Harsv^uye , direxit , & dvo/uav ,
iniqturum ; cast, ut fupra. Mf. S. Theod. hab. Et guber-
navit ad Dom. cor Jtium.
ft.
J.
Eadem funt in Graeco , nirt excipias ult. ttmmjci-
fiiiav ivrMptfteMCxy , delictum deliquerum ; in Mf. Alex.
Trm^^iula , deliclo.
~Z
r
. 6. Grace, polita virguia poft vocem Altijjimi , fim-
pliciter hab. iQnusm > dejecer loco j contempferunt
tirnorem Dei. Mf. verb S. Theod. ita , legem Altijjimi
, po-
lentes reges Juda deficerunt , >
contempferunt , &c. in Mis.
Sangerm. & Corb. potentes , loco Mtiffimi ; & in Germ.
Jitd:t , non Juda ; Gr. 'Is/a.
X'. 7. Ita de Grxco , praeter unum regnum
,
pro quo
xs&cs t
coma j fubinde in Mfs. Sangerm. & S. Theod.
alicnx genti, non alienigena ; Gr. etyrsi mot^'w.
&. 8. Eadem prorfus in Grxco. Mf. S. Thood. ultimo
hab. in manus Jeremia.
if. Q. Grace k. Wo; cv fjcirfu v17c.Sn *$$. .^i?tsv,
jtj xaxKf ,
J,
oiwosff, cuoauTa; 01X.0J tfiiiv , j,
x.a./cc<pi>Ttueir'
^ :pfe in utero fanciificatus efl propb. eradicare
, j affigere ,
5
perdere
,
Jimilittr xdificare , $$
plantare. Ml. S. Theod.
hab. & iterum rettdificare.
fr.
10. Ita Graece ,
praeter nomen Etecbiel , ita fcrip-
tum
i 'itfam*.
V. II. Grsec. ponit
j,,
poft vocem o/xZpu , imbre ; &
pro qui ojlenderunt rettas vias , hab. tK iV&uv.vTcti oj'v; >
gine Adam.
T /E.
qui dirigunt vias ; cxt. ut in Vulg. Similiter in Mfs. S.
Germ. & S. Theod.
# benefacere.
'f. 12. Priora Graeco congruunt
, pofteriora vero, nam
corroboravernnt
, &c. fie habentur ibid.
wf:.i^as As to/
IkkiuS
, k, hvTpucocTO clinic, e'e tti&i saotVo;* confeol.ilus c(l
unum Jacob
,
p
redemit cos in
fide fepei
; in Mf. Alex. ttx~
peKciMcxr yap -rlv 'ictxuC, i, hvrpuoav-ro , &c. Mfs. S. Theod,
& Corb. ultimo hab. in
fide virtutis
feua.
t. 13. Ita in Graeco, detrafto med. nam ; loco vero
fignum , eft e<p&cy;'; , Jtgnaculum. Mf. Sangerm. ultimo
hab. in dextra manu in lfra'el ; Corb. in dextera manu
IJrael ; S. Theod. in dextera mantis. Sec.
t. 14. Grace, initio hab. V&>? 'Iwws oiic, 'luctJU, /ic
Jefus films Jofedec; reliqua ut in Vulg. praeter unum mm ,
populum
, pro templum ; at in Mf. Alex, ac ed. Compl.
cuy. Mfs. Sangerm. & Corb. delent to Jic , in princi-
pio; ut & Mf. S. Theod.
filium, ante Jofedecb. Sangerm.
ultimo hab. in gloria feempiterna ; Gr. tli SJStpu xiatoi.
if. iy. Eadem leguntur Graece
,
praeter haec initio
, Ka\
Nsf^iir e'oti vrobv to jjivwfJisvvm , Et Neemix memoriajn mul-
tnmtempus; ultimoque
, g,
ctreyetpavhc, tx o;Wrs/a i'w,
tf
erexit
fela
domorum nojlrarum. In Mf. Corb. Et Neemia
memoria multi temperis ; in Sangerm. Et Nebemia in me-
moria multi , &c.
Jfr.
16. Graec. OvSi u$ ixrlS cue. 'Eca^ reivTei sVi tm;
7"
J9
yxp at/To; cM!^3" xtsi ti7;
"Jt;'
iscqite units creams
eft
qualis Enoch talis in terra : nam
tf ipfee affumpttts
eft
a
terra. In ed.^ Compl. OJ/si's itn!Sn ; paulo vero poft
deeft hoc , to/JVc; eti tuc, y^c,.
t. 17. Graece deeft qui
, poft
Jofeph; defunt pariter inf.
princeps fratrum , firmam. gentis ; -cxz. ut fupra. Mf. Corb.
initio hab. Et Jojepb qui , Sec. Sangerm. vero & S. Theod.
Et
Jofeph natus
eft
homo , &c.
?. 18. Abfunt a Gr. ult. ifta,
$ poft
mortem propheta-
verunt ; priora veto habentur ut fup.
tf\ 19. Similiter in Graeco
, praeter ult. k. Cits? iti tfevt
v T>i *ti'<Jj 'A^4"
&
fettper omne animal in creatine
Adam.
49
6 LIBER ECCLESIASTICI. Cao. L.
CAPUT L.
Versio antiqua, qu et Vuigaia nostra.
i. Macb. iz.6.
z. Macb. j. 4.
1 .
Q
Imon Oniae filius , facerdos magnus
,
qui
^ in vita fua liiffiilfit domum , & in die-
bus fuis corroboravit templum.
2. Templi etiam altitudo ab ipfo fundata
eft, duplex jedificatio & excelfi parietes tem-
pli.
3
.
In diebus ipfius emanaverunt putei aqua-
rum, & quafi mare adimpleti funt fupra mo-
dum.
4.
Qui curavit gentem fuam , & liberavit
earn a perditione.
5. Qui pnevaluit amplificare civitatem
,
qui adeptus eft gloriam in converfatione gen-
tis : & ingrefitim domus & atrii amplifkavit.
6. Quafi ftella matutina in medio nebula:
,
& quafi luna plena in diebus fuis lucet.
7.
Et quafi fol refulgens , fie ille effulfit in
templo Dei.
8. Quafi arcus refillgens inter nebulas glo-
ria-, & quafi flos rofarum in diebus vernis,
& quafi lilia qux funt in tranfitu aqua:, & qua-
fi thus redolcns in diebus a:ftatis.
9. Quafi ignis effulgens , &: thus ardens in
igne.
1 o. Quafi vas auri folidum
,
ornatum ora-
ni lapide pretiofo.
1 1 . Quafi oliva pullulans , & cypreffns in
altitudinem fe extollens , in accipiendo ip-
fum ftolam gloria: , & veftiri eum in con-
fummationem virtutis.
1 2. In afcenfu altaris fandli
,
gloriam de-
dit fanctitatis amittum.
13. In accipiendo autem partes de manu
facerdotum , & ipfe ftans juxta aram. Et cir-
ca ilium corona fratrum : quafi plantatio ce-
dri in monte Libano
,
14. fie circa ilium fteterunt quafi rami pal-
mx
,
& omnes filii Aaron in gloria fua.
1
5. Oblatio autem Domini in manibus ip-
forum, coram omni fynagoga Ifrael : & con-
fummatione ftmgens in ara
,
amplificare ob-
lationem excelii regis
16. porrexit manum fuam in libatione,&
libavit de fanguine uvae.
1
7. Effudit in fundamento altaris odorem
divinum excelfo principi.
18. Tunc exclamaverunt filii Aaron, in
tubis produdilibus fonuerunt, & auditam fe-
cerunt vocem magnam in memoriam coram
Deo.
1
9. Tunc omnis populus fimul properave-
runt, & ceciderunt in faciem fuper terram,
adorare Dominum Deumfuum, &darepre-
ces omnipotenti Deo excelfo.
20. Et amplificaverunr plallentes in voci-
bus fuis, & in magna domo auttuseft fonus
fuavitatis plenus.
Non.
f.
1. Eadem prorfus in Graeco : a Mf. Sangerm. abeft
VOX ult. temphtm.
Tf. 2. Mf. Sangerm. Te7>ipli etiam altitudo, duplex adi-
ficatio excelfi parietis templi ; Corb. & S. Theod.
; excelfa
partetis templi. Graece : Koci t/T xptd s$;,uiMei>&H v^oc, J
'.-
ism;-, dra.MH/*a fymiii 7reeoM ispH. Et ab
iff
fundata
eft
ahittfdo dnplicis , reparatio excelfa ambitus templi ; ed.
Compl. hab. A-itaw afccM,u/^ec.
fr. 3. Grace. 'r m/me/>w turns x'-iiuj^-y, srs/e^fici- ufoi-
Tuv , /v.K'.l% coCEi %a*io?::z to iTip.nttgt)y' In diebus
ipfius
immtiiutum
eft
receptaculum aqnarum , asJiait maris pevi-
mitrum : ita vertit Nobil. additque \nt.fortaffe fignificar',
mare xntum fupra madum amplum
$ capax. In Mf. Alex.
ectszi
r
.y\a. vSirui ; in ed. Compl. i\zyjia. lJu,.; ;
prs-
terea in Alex, ^amco; , non y_?.7Xc;.
Tfr. 4. Graece limpliciter : 'O
pgprrlfoy re ><* dvrv 10s
-
Ti':;j';. Curam gerens populi fui a cafu. Ml. Sangerm.
extremo hab.
E>
liberavit illam a pernicie.
TF.f. Mf. Corb. hab. in converfationem gentis , ultimo-
que amplificatns eft;
firailiter in Sangerm. amplificatus
eft.
Gr.ec. vero fie pergit : i, gtt%,ufiac, irow iffsmjaopiMfV a;
tJ'.i.'fi'ti w TTffirg^fa ;^a? 1
> Rgs/fe miW v.ocT&oii xtu.a.Tcc,'
tf
muniens (Nobil. fortifieaiis ) civitatem ad obfidendttm :
qujm glorificatns eft in converfatione populi , in egreffu do-
mus velamenti ! In ed. Compl. <t< Tra/cfunoas , J; e/c-
^Sni'
in Ml". Alex. 0 li^kSiY,.
i!
'.
6. Ita in Grxco , prserer ulr. to fuis lucet , quod
abeft ; ficut mcd. conjup.61.
tf
; ed. tamen Compl. ex-
cremo addit dn';.
ft. 7. In Grjsco fimpliciter :'De, V/o; in^d/ivuv sVi ?otoi<
"T-^/rfc' ,
Qjtnji
fl refulgens fuper templum Altifflmi. Mf. S.
Theod. hab.
fie
ilfe
refitlfit
in, &c.
T(r. 8. Grxc. ipfo i-.iiao ponit ;t, , delet vero tria fub-
feqq. imo & in Mf. Alex. k. in fronce non habetur ;
cstera Vulgatx limilia , nili quod pro his : qua funt i:i
tranfitu
aqua ,
t$
quafi thus redolens , haberur : sV' s'/-
J\.oy v'J'ulot; , coi p*.sh Ai&xrv
, fuper tranjitus aqua ,
fi-
cut germeti Libani ; Mf. Alex. & Compl. sV i-Ua. In Mf.
Germ. Quafi
areas effulgens quafifits rofarum in die-
bus verts , quafi
lilia , &c, in Mf. S. Theod. in diebus
vernis, Sec.
it. 9. Grxc. 'Ci irvp > j. *&sooi; eV) irvpsiv
, Qjtafi ignis
,
S
thus fuperJhcum.
f
V
ftibditque
10. Ita Graece.
11. Graec. jungit itxpvfc , fruSus \ verbo pullulans
i
S
e? i"'
1
/'
cypreffns exaltata in nnbibns ; reliqua ut in Vulg. praeter
ult. v.av-.-'u.x':;
,
gloriationis , loco virtutis , abfquepra:p.
iv , ante ctnfummationem. Mfs. Sangerm. & S. Theod. hab.
fe
t; ileus ; extremoque , veftiri eum ctnjummatione vir-
tvir
.
if. iz. Ita e Gr*co , legendo amiilui , non amiHum i
Gr. enim iJ'si,xoe Ktfii&Mrti u.~/ittc/xa%c,.
?.
13. Eadem leguntur Gra:ce
, praster feqq. fis?-.< %/-
yJ,fZn , membra de manibus, loco partes de manu, f. leg.
Interp. pip ; in ed. etiam Compl. In
Xtfoi'i
fubindeloco
Oram , Gra;ce s%upa, vel ut in Compl. i)(^af>tct fcwfiH , fo-
enm ara , abfque feq.
$ > & penult, monte: fimiliter in
Mfs. Sangerm. 15. & Corb. deeft
& ,
port aram.
~i'. 14. Grsc. k. tHvuM-cat ctvrov &; s"sn <p oitiKar , Sec.
^
cirenmdederunt eum
quafi
rami palmarum , &c. ut in
Vulg. In Mf. S. Theod.
fie
circumfteterunt
quafi rami in
talma.
t. 1 5. Graec. ipfo initio hab. Kai , imn autem , Sc pro
fynagoga , iyutxmac, \ fubinde
,
pro in ara , Sc feqq. ita ,
t-.v. iSa/tuur, VMfJMicu ir&apopa v-\lsv ~ai':/.faTc^;
-
i. e.
fuper a; as , ad ornandum cblationem excelfi omnipotentis.
Ed. Compl. leg. sal &;,!< ; Ald.eVl Ha/^a ; Mfs. Corb.
& S. Theod. in aram ; prarterea in Corb. & Sangerm. id
praemittitur
, J
ctnfummationem fttngens : Graece , Qvr-
TiMUty *i7*p~/<i)V.
f. 16. Ita Graece , nifi quod legitur , sot) Qirwfsk,
fuper libattrium
,
pro in libatitne.
#.
17. Graec. 'E&'xe '? ts,/>ia 6ycir:'fiV l'j,uty n'-x-
fu'a; v-l!.-a> ntLfAtusoeei. Effudit ad fuiidamenta altaris odt-
rem fuavitatis excelft omnium regi. Mf. Sangerm. Etfudit
infundamenta , &c. Mf. S. Theod. Effudit ad fundamenta
,
ut fup. in Gr.
tf. 1 3. Eadem funt in Graeco , excepto ult. 'f-^lsv , Al~
tijjimt , pro Det , abfque med. conjunct, fjj. Mf. Sangerm.
leg. fonaverunt i
itidem Mf. S. Theod. fed inf. delet vo-
cem magnam.
"fr. 19. Concinit Grsec. nil! quod hab. fingulariter x-
Tcsrcfi, properavit , non prtperaverunt ; at in Ml. Alex.
aced.Ald. /.ariotzma.y ', extremo ita , jr^fuvyYicti t Kv-
plu> o.vr-ey xa.yltj.pi.TOZi. &so> ra v-!/iso> , adtrare Dominum
fuum omnip. Deum excelfum , abfque hoc med. <$ tare
preccu Mfs. Sangerm. & Corb. hab. adorare Dominum
futtm , ) dare , Sec. ut in Vulg.
>''.
20. Gr. K-
'
-i-a^/naJo'i cV (puyctiq aurvy , cV
TTMiVw c!y. iytontaY&H p::-?:i'
Et laudaverunt pfallentes in
vocibus fuis , in magna domt dulce faSttm
eft
melts. In
LIBER ECCLESIASTICI. Cap. LI.
497
Versio antiqua, (^v jr.
2.1. Et rogavit populus Dominum excel
-
fnm in prece, ufquedum perfe&us eft honor
Domini , & munus fuum perfecerunt.
2.2. Tunc defccndens , manus fuas extulit
in omnem congregationem riliorum Ifrael
daregloriam Deo a labiis fuis, & in nomine
ipfius gloriari
:
.23. & iteravit orationem fuam , volens of-
tendere virtutem Dei.
24. Et nunc orate Deum omnium
,
qui ma-
gna fecit in omni terra
,
qui auxit dies noftros
a ventre matris noftrx , & fecit nobifcum fe-
cundum fuam mifericordiam
:
25. det nobis jucunditatem cordis, & fie-
ri pacem in diebus noftris in Ifrael per dies
No
Mf. Alex. ifttyKMit&H /*ms.
In Mf. S. Theod. ftllus eft
/inns fuavitate ptenus.
rf. 21. Ita Grxce , nifi quod port to in prece, addi-
tur K&Tetum tASH/Uora; , ante mifericordem ; &. pro munus
fuum , hab. ^Vfyloa avrS, minifterinm ejus. Mf. S. Theod.
initio hab. Et rogavit omnis populus , &c.
Tf. 22. Eadem funt in Graeco
,
practer tvhoyiat Kvp'oi , be-
neditlionem Domino , loco gloriam Deo ; Mf. S. Theod,
addit in labiis fuis ; Gr. s'x x^/wf cJvt?.
~f. 25. Graec.
j,
1 J~svTi'foiG?t cv irgycKuvumt , iwilti'xrat
rvtt nhoylat irxfi 't-^lsv. &
iteravit in adoratione , ad
of-
tendendum benediHionem ab AltiJJimo.
#
. 24. Graec. Kal nit tvhoywone tu Qio> Tcatrei > rot
(tsyawcmxtTi ttovtm , to vi/'untt upa&c<; v/J.uit ex nmfd.c, ,
ti Troixrra , &c. Et nunc benedicite Deum omnes
,
qui ma-
gna facit itbique
,
qui exnltat dies noftros ab utero ,
t$ facit ,
Sic. ut in Vulg. Mfs. Sangerm. &. Corb. initio hab. Et
plus oravit Deum omnium , qui magna fecit , &c. Mf. S.
Theod. Et plus oravit Dominum , &c. In ed. Compl. iv-
JUJ}H<JT ToV 0V TTCCVTCUV , TOV /J.iytt.7\0t. TCOiWO, /UOtOV , &C.
jf".
2J.
Concinit Graec. nifi quod extreme hab. jcoct
ET VUIGATA NOSTRA.
fempiternos 5
26. credere Ifrael nobifcum tffe Dei mi-
fericordiam
,
ut liberet nos in diebus fuis.
27. Duas gentes odit anima mea : tertia au-
tem non eft gens
,
quam oderim :
2%. qui fedent in monte Seir, & Pbilif-
thiim, & ftultus populus qui habitat in Si-
ehimis.
29. Doctrinam fipientix & difciplinx fcrip-
fit in codice ifto Jelus filius Sirach Jerofoly-
mita
,
qui renovavit fanientiam de corde fuo.
30. Beams, qui in iftis verfatur bonis : qui
ponit ilia in corde fuo
,
fapiens erit temper.
3 1
.
Si enim hxc fecerit , ad omnia valebit
:
quia lux Dei , veftigium ejus eft.
T JE.
to;; ifxipai rn mwi; , fecundum dies ftcitli , loco per dies
fempiternos.
T(r. 26. Grace. i/jtFizsuext /aed' ii/zmV to JAfo; dun , ij

TaT? ifteoaiq auTH *u7pucua} u/ua." fidelem faciendo nobif-
cum mifericordiam fuam , # in dubus ejus liberet nos ;
Mfs. S. Theod. & Germ, utfanet vos in diebus fuis ; Coib.
ut liberet eos , &c. Vide Nubilii Not.
"t. 27. Grate. 'Et oXvclr i&tsci -zrycc'xjl'ssv w'..... k, to
,
&c. ut fup. detradlo ult. quam oderim.
"&. 28. Ita de Graeco
,
praster nomen Seir
, pro quo
Sa/Ma/if/ct;-, Samaria, abfque feq.
tf.
If. 29. Giaec. initio habet : UaiJ slay QynKuie,
g,
1-aisH-
/Um; l-^afaift h -rw (S/Smw ma , &c. Doclrinam intelleiltit
&
fcientitt fcripji in codice
ifto;
ed. Compl. iyJLpaOf ; reli-
qua ut in Vulg. excepto uno aiw^gfucs, diffudit , piu
renovavit.
~t. jo. Gracce , oha.sfa.-pwttcti , verfabitur , pro verfatur
bonis ; ftatimque , j,
o $-ik >
&
qui pofuerit , &c. ut in Vulg.
detraclo tamen ult. Jemper.
tf. 51. Sic etiam in Graeco, pratter vocem KffiV , loco
Dei , dettactoque ult.
eft.
CAPUT LI.
Versio antiqua, qu^e et Vulgata nostra.
1 . /^v Ratio Jefu filii Sirach : Confitebor ti-
vybi Domine rex, & collaudabo te
Deum falvatorem meum.
2. ConfitebJbr nomini tuo : quoniam adju-
tor & protector factus es mihi
,
3.
& liberafti corpus meum a perditione
,
a laqueo lingua; iniquae , & a labiis operan-
tium mendacium , & in confpedu aftantium
factus es mihi adjutor.
4.
Et liberafti me fecundum multitudinem
milericordix nominis tui a rugientibus
,
prx-
paratis ad efcam
,
5
.
de manibus quaerentium animam meam
,
& de portis tribulationum qua; circumdede-
runt me :
6. a preffura flamma; quaj circumdedit
me
,
&c in medio ignis non fum aeftuatus :
7. de altitudine ventris inferi , & a lingua
coinquinata , & a verbo mendacii , a rege ini-
quo , & a lingua injufta :
8. laudabit ufque ad mortem anima mea
Dominum
,
9. & vita mea appropinquans erat in in-
ferno deorfum.
1 o. Circumdederunt me undique , & non
erat qui adjuvaret. Refpiciens eram ad adju-
torium hominum , & non erat.
1 1 . Memoratus fum mifericordia; tux Do-
N O T M.
t.
1. Ita Grsc. habet : Mf. S. Theod. ultimo, Domi-
num falvatorem.
Tf . 2. Grace, initio hab. 'E|o,uoAo7?/<a/ , Confiteor , &c.
Ut in Vulg. Breviar. Mozar. in cum. i. pontif. p. 314.
Confitebor nomini tuo magno * &c Mf. S. Theod. Confi-
teor.
f. 3. Eadem funt in Grseco , exceptis his med.

e'jc
5ra-///o? oWGoamS 7*wM"hS , ohro
xi^"" > ?
* laqueo calum-
nix lingua , a labiis , &c. Breviar. Mozarab. ubi fup. li-
berafti animam meam a perditione
, $$ a laqueo lingua ini-
qux ,
e
contra affiftentes fatlns es mihi adjutor : itidem in
Mf. S. Theod. contra affiftentes faSus es , &c. in ed.
Compl. k, ivctiTi dr&szwioTOv , al. -/raptsvivoTur.
if. 4. Grace, fubdit j. , poft vocem mifericordia ; item
Mf. S. Theod. leg. mifericordia tux
, ^ nominis tui ; fub-
inde pro a rugientibus prxparatis , Grace, hab. sit fcpvy/*ur
tToifiasi , a rngitibus praparatornm ; cact. ut fup. Mf. San-
germ, cum Breviar. Moz. paratis.
if.
f. Grace, tx.
xty?
Z,mivlii></ tm \vx^' H
v >
"*
ttmio-
tut $-M-\t'jiy air %o/
-
de manu quxrentium animam meant ,
de multis tribulationibus quas babui, Breviar. Moz. # de
Tom. II.
manu quarentiitm animam
, $
de portis tribulationis qua
circumdedit me. Mfs. S. Theod. & Corb.
$ de multis tri-
bulationibus qua circumdederunt me.
ifr. 6. Grace, dai irtnuv irvfoi x.vK?o$-st, , ex /neat iru-
po; J s?x iiftLOMoa: i jnffocatione ignis in circuitu
, $$ de medio
ignis ubi no
fum .tftttatus. Breviar. Moz.
tf
in medio ignis
non aftuavi.
#. 7. Similiter in Graeco
,
pratter hoc ult. fcaotMT Am-
CcMjlojostK aJ \M ,regi calumnia lingua iniqua ;ed. Compl.
hab. ex. ysmarws ; Breviar. Moz. f$ lingud" iniqua i rege
injufto, &c. Mfs. Sangerm. S. Theod. & Corb. a rege ini-
quo , {5
lingua injufta.
~t.%. Gr. in principio hab. vyfustt, appropinquavit
, pro
laudabit ; nee ultimo add. Dominum. Ed. Aid. leg. r,>;cs
,
non yyfidi.
If. 9. Itidem Graece , dempta pracp. in , ante inferno.
tf. 10. Ad yerbum e Graeco , nili id excipiatur , ref-
piciens eram, pro quo iimpliciter , en&teirat ; at in Mf.
Alex. 'i^Mirot , in Compl. i>e'Z/\tirot. Brev. Moz. addit
,
ad adjutorium meum.
"f.
11. Gr. in principio ponit K/ ; extremoque
tk
Rrr
49
3 LIBER ECCLESIASTICI. Cap. LI.
Versio antiqua, qute
mine , Sc operationis tux
,
qux a fxculo funt
:
ET VULGATA NOSTRA.
23. Danti mihi fapientiam
,
dabo gloriam.
24. Confiliatus fum cnim ut facerem illam
:
zelatus fum bonum, & non confundar.
"
25. Collu&ata eft anima mea in ilia, & in
& pro morte defluente deprecatus faciendo earn confirmatus fum.
fum. _.
26. Mantis meas extendi in altum, & in-
14. Invocavi Dominum patrem Domini fipientiam ejus luxi.
1 1. quoniam eruis fuftirientes te Domine
,
<S: liberas eos de manibus gentium.
13. Exaltafti fuper terram habitationem
meam
.
mei , ut non derclinquat me in die tribula-
tionis mex , & in tempore fuperborum line
adjutorio.
1
5. Laudabo nomen tuum affidue, & col-
laudabo illud in confellione , & exaudita eft
oratio mea.
1 6. Et liberafti me de perditione , & eri-
puifti me de tempore iniquo.
17. Animam meam direxi ad illam , & in
agnitione inyeni earn.
28. Polledi cumipfa cor ab initio : prop-
ter hoc non derelinquar.
29. Venter metis conturbatus eft quxren-
do illam : propterea bonam poilidebo pof-
feftionem.
30. Dedit mihi Dominus linguam merce-
17. Propterea confitebor, & laudem di- dem meam: & in ipfa laudabo eum.
cam tibi , & benedicam nomini Domini.
18. Ciim adhuc junior elfem, priufquam
oberrarem, quxfivi fapientiam palam in ora-
tione mea.
19. Ante templum poftulabam pro ilia,
3
1
.
Appropiate ad me indo&i , & congre-
gate vos iri domum difciplinx :
32. quid adhuc retardatisr <k quid dicitis in
his? animx veftrx fitiunt vehementer.
33.
Aperui os meum, & locutus fum:
& ufque in novillimis inquiram earn. Etef- Comparate vobis fine argento,
floruit tanquam prxcox uva,
34.
& collum veftrum fubjicite jugo , &
20. lxtatum eft cor meum in ea. Ambula- fufcipiat anima veftra difciplinam : in proxi-
vit pes metis iter re&um, a juventute mea in- mo eft enim invenire earn,
veftigabam earn.
35.
Videte oculis veftris,
21. Inclinavi modiceaurem meam, &ex-
cepi illam.
22. Multam inveni in meipfo fapientiam
,
& multum profeci in ea.
quia modicum
laboravi, & inveni mihi multam requiem.
36. Affumite difciplinam in multo nume-
ro argenti, Sc.copiofum aurum poflkletein
ea.
N O T M.
din' alum; , abfque feq. funt ; est. ut fup. Mf. Corb.
tf
cooperation!! tux
,
qux a fxculo eft ; Sangerm. %$ operationis
lux
, qua a fee. eft.
"f. ix. Giascc deed Domine ; fequimr vero , *< Qufais
duri; eV.
X'Jf ' ?}>*v > &
jalvas eos de manu gentium. Mis.
S. Theod. & Germ. hab. quoniam eruis ( Germ, ernes
)
fuftiuentes te
, 2? liberas ; Corb.J5 liberafti ; Gr, or/ t'^w ;
Alex. & Compl. i\dipr\ i, QC,si;.
if . I 5. Graec. Kal dvv^'jiax ?V/ 7? iXfTf.'av ft? , k, vat?
rx\<i.Tis pvtsuc,
$/'*;'$
uv. Et exaltavi juper terrain Jnpplicatio-
fiem meam
, tf
pro mortis liberatione deprecatus fum : legille
videtur Interpres oUeliiav , non heTiloat, Breviar. Moz.
Exaltafti in terra habit, meam , tf
pro mortrto defiendo de-
precatus film. Mf. Alex, k, dcj'o d.^ravdrv fueeu;, 8cc.
Tt. 14. Grsec. extremo hab. I/ j&fou$ fatyeuc,, Kc.tpu
u&epwpxraf SoM.^fJiac , in diebtts tribulationis , in tempore
fuperborum deftitntionis ; priora vero ut in Vulg.
i'. if.
Totidem verba in Grseco, praeter unuin illud
,
quod deed ; ed. Compl. hab.
/;
Mfs. Sangerm. & S.
Theod. tollunt
$$ , ante exaudita
eft.
f. 16. Grsec. in principio hab. "Eca/isac, y^.o ,=, &c.
Salvafti enim me ; &c. ut in Vulg. Breviar. Moz. Libe-
rafti animam meam a perditione , Sec. item in Mfs. San-
germ. S. Theod. & Corb. deeft
# , ante liberafti.
fr. 17. Similiter in Gra;co. Mfs. Sangerm. Corb. &
Breviar. Moz. hab. benedicam nomen ; ed. Compl. t oro-
(ia ; al. tb oVojMot?/.
if. i3. Mf. Sangerm. Cum adhuc junior
fum, priufquam
eirem , &c. item/m'or fum in Corb. & S. Theod. in Brev.
Moi. junior fum , priufquam errarem. InCr. "Ert &>V na-
TEJ9; > irexvti 7r>.ai'ii,9-iiW / > &c. ut fupia.
1^. 19. Ita in Graeco
, pr*ter ult. ifta , 'E V^k? id';
TrepKafyims sxpvtvis , Ex flore tanquam maturefcentis uva.
In Mf. S. Theod. Ante tempus poftulabam tanquam
prxcocax uva. Similiter in Sangerm. & Corb. Ante tem-
pus poftulabam ; ultimo vero , Et florebit tanquam , &c.
in Germ, defloritt. In Brev. Moz. ufque in noviffimo in-
quiram earn. Et defjui tanquam , &c.
jf-. zo. Eadem funt in Graeco
, praeter feqq. icts'Sm....,
ai u3-'jtm7< , afeendit in retlitudine
, pro ambttlavit...
iter rctlum i
extremo etiam rx^yivsa. , inveftigmti , pro in-
vcftigabam ; fed in Ml. Alex, ac ed. Compl. 'lyvevot/.
if. 21. Graec. delet ult. Mams cast, vero ut fupra.
T* . 22. GrafC. Knl iroKwiv t'udw ly.avTo ircuS'iMv , /T^ncam
ey^yiTo /uct cV ciwrn. Fa multam inveni mihi dtilrinam , profec-
tns faclus
eft
mihi in ea. Breviar. Moz. cum Mf. S. Theod.
Multam invent mibimetipji fapientiam , &c. ut in Vulg.
V. 25. Ad verbum e Gra;co. In Mf. Sangerm. ell :
Dans mihi (Up. &c.
Tfr. 14. Cunfonat Gr.nifi quod ponitij , ante telatttsfttw.
tf. 2
J.
Primus verficulus Graco congruit : pofierior (Te
habetur
, j,
cV iromat m/jx Siim,iuax,u!u/
, & *>l facltone
jamis diligentcr egi ; in Mf. Alex. k. cV Tromtii /j.\s JlimCt-
Cmatulw. Mf. Sangerm. in principio hab. Conluiiata
eft
ani-
ma mea in illam ; dein Mf. S. Theod.
$5faciendo tarn, &c.
tf\ 26. Itidem Gi*ce, prster vocem dyrcv/tctfa , igno-
rantias , loco tnfipienliam. Mf. vero Sangerm. hab.
5 in
fapientia ejus laxit anima mea ; fed littera ult. f , veibo
Until ibid, videtur fuperaddita. In Corb. lie , & in
fa-
pientia ejus luxi ; & in margine fubnexum legiuir eadem
manu : g/ igntmntias meas inliimiuavit.
V. 27. Grasc. caret his ult. ^
in agnitione inveni earn ;
Mf. veto Alex, fubdit
,
a/ KxipS ^-e^te/xv tugr,v dorm,
tf
in tempore meffis inveni earn. Mf. S^pheod.

in ma-
gniludint inveni earn.
if. 28. Gtaec. Kapfict iiLTWajutw /Met' duruv ao' dp-
y_ui , % cV xatyuCit/ja :l(^v duryr' A/.t tvto x fj.v] iyutltt-
*<j;E
-
i. e. Cor acquijivi cum eis ab initio , ( in purifica-
tion! inveni earn : propter hoc non derelinquar. Mf. vero
Alex, cum ed. Compl. hab. KapS'la.v exjtiaa/ului juer' dv-
TiK V a/JYtt;" A' t?to , &c. ut in Vulg. Mfs. Sangerm.
S. Theod. & Corb. Poffedi cum ipfis cor, &c.
ifr. 29. Gr. ipfo initio ponit X/ ;
paulo vero port hab.
turvciidw , poffedi , non poffidebo ; cset. ut fupra.
1^. jo. Ita quoque in Graeco , addita vocula /m) , ad
linguam. In Mfs. Sangerm. S. Theod. & Corb. Dedit enim
mihi Dominus , &c.
J^. JI.
Aug. Specul. extremo hab.
tf
congregamini in
domum difciplinx. Gr32C , au*l$}vnt o/ oU iraiAslai,
tf
commnramini in domo dijciplitix ; cast, ut fupra. In Mfs,
S. Theod. & Corb. Adpropinquate , &c. in Corb.
j
congre-
gate vos in domo , &c.
Y\ 52. Ita Aug. in Spec, nifi quod legit
, $
quid adhuc
dicitis ? Graece fimpliciter : A/oti v.^ipsTr; In i^ittc, , , af
4"X
a' War AffySQi opcJ&t ; in Mf. Alex, t/ t/ vsspetrt i
My/li an , &c. in ed. Aid. 1, oti vstpsrre i ?\e~/Srl e'e , &c.
in Compl. i} t/ s.syi/e cv > &c.
f. 35.
Accinit Auguft. Speculum una cum Gncco. Mfs.
S. Theod. & Corb. jungunt fipientiam ult. voci argento ;
imo & ipfum Auguft. Speculum , fed contra fidem Mfs.
#.
34. Ita Graece , nili quod abeft
tf
in principio
,
ficut enim fub finem. Apud Aug. in Spec, omnia ut in
Vulg. prseter hoc fut.
&
fu/'cipiet ; at in Gr. i&ifefcd&a.
In Mf. S. Theod. adnectiiur ejus , voci jugo , ultimoque
hab. inveniri earn.
Tf. 3f.
Aug. Specul. Videte oculis veftris, quoniam mo-
dice laboravi , &c. Grace. "iS ete h o'^Ba^c?; vftvr, 'oti
o\iy-> > &c. ut in Vulg.
if. 16. Concinit Aug. Speculum : nee abfimile Grasc.
eft, nifi quod initio hab, M.fr%fli Acquirite
, pro
Af-
LIBER
ECCLESIASTICI.
Cap. LI.
Ve RSI O
499
ANT1QUA, QU/E ET VuLGATA
NOSTRA.
37.
Lactetur anima veftra in mifericordia
& dabit vobis mcrccdem
veftramin tempo-
ejus
,
& non confundcmini in laude ipfius. re fuo.
3
3. Operamini opus veftrum ante tempus
,
N O T A>.
fumite i pauloque poft , wo,\Jy multitm , loco copiofttm , fundemini.
qu* idem fona.it.
*. 58. Sic ap. Auguft. in Spec. Ita quoque inGr. ad
tf. 37.
Ita refert Aug. in Speculo ; fie etiam in Gracco verbum , excepto uno vobis, quod abeft, nimirum port
eft , excepto uno cci%vrieMs , confundamini
,
pro con- dabit.
Y
ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT.
VULGATAM
DELECTUS,
Auftore Francisco Luca
Brugenfi.
LIBER ECCLESIASTICI.
/Nprologo. Et dicentes Sc fcribentes docliiTimos fieri.
Pro dicentes , quod
eft
loquentes , plcritmqne Ugitur dif-
centes , una littcra addita ; Jed male.
Et illorum periti facli. Non mutes participium fadti in
verbum infinitivum fieri.
Deficere in verborum compofitione. Correclores
fuftule-
runt conjunlltonem <3c
,
qua a plerifque libris prxponitur his
verbis.
Nam deficiunt verba Hebrai'ca. Et Line ftiftitlerunt &
conjnnllionem
,
qua interponebatnr ante verba.
Cap. I. #. 8. Unus eft akiffimus Creator omnipotens.
Non addas omnium nomini Creator.
~$ . il. Et longitudinem dierum. Servanda
efl
conjunc-
tio &, non mutanda cum prspojitione in.
If. 16. Cum ele&is feminis graditur. Non prxponas his
verbis conjmiilionem Sc.
$". 18. Religiolitascuftcdiet & jufHficabit cor. Quidam
libri habent vivificabir
;
quidam , ut correilio ,
juftificabit.
Tf. 25. Et rami illius longarvi. Non
eft
mutanda copti-
lativa & in caufalem enim.
Cap. II. Tf. 17. Etquid facient. Non
eft
mutanda tenia
perfona in fecundam facieris.
Cap. III. ir . 10. Ut fuperveniat tibi benediftio ab eo.
jRomani Correclores
,
pro to quod vulgci Ugitur Deo , repo-
Jtteriiut pronomen eo , referendum ad patrem tuum,
Ttt. ix. Non enim eft tibi gloria , ejus confuiio. Et hie
,
pro conjuutlione adverfativa fed ,repofuertmt pronomen ejus.
tf. 1 6. Nam pro peccato man is reftituetur tibi bo-
num. Cave commutes peccato
,
quod
eft
delt'clo , cum eo quod
tontrarittm
eft , bono fafto , ut quidam.
"fr. 26. Multos quoque fupplantavit fufpicio illorum.
Non fcribas enim pro quoque.
"t. 28. Cor ingrediens duas vias , non habebit fuccef-
fus. Pro fucceffus quidam legunt requiem.
ir. 30. Frutex enim peccati radicabitur in i Ills . lnjignis
correilio
,
qua pro verba compsjito eradicabitur ,qttod
eft,
ra-
dicitus evelletur , emendatum
eft
fcriptumque verbum Jimplex
contrariaJignificationis , radicabitur
,
quod
eft,
radices aget.
#.
54.
Et Deus profpeclor eft ejus qui reddit gratiam.
Non mutes profpeftor
,
quod
eft
retributor , cum confpec-
Cor , ant protettor.
Sequitnr : Meminit ejus in pofterum. Correclores addi-
dertuit pronomen ejus.
Cap. IV.
tf . 8. Et refponde illi pacifica in manfuetu-
dine. Nomen pacifica non
eft
mutandum in adverbium pa-
cifice.
T?. 13. Compleftentur placorem ejus. Quidam pro pla-
corem
,
quod
eft , fuavitatem , non intelledo , abfurde placa-
torem fcripferunt.
>>.
17. Et erunt in confirmatione creaturse illius. Sin-
gnl.xre illius non
eft
vertendum in plurale illorum.
f. 32. Nee coneris contra ictum fluvii. Cave fcribas
fulmims
,
quod
eft
fulguris ,
pro fluvii
, Jive fiuminis.
Cap. V. tf. 4. Altiflimus enim effpatiens redditor. Non
inurponas Sc ante redditor.
#.
13. Efto manfuetus ad audiendum verbum. Non
fttbjicias ,
quod tnnlti codices , Dei : Juperfluit enim.
Tfr. 17. Et denotatio peffima fuper bilinguem. Cave
fcribas devotatio aut devoratio
,
pro denotatio
,
quod
eft
vituperatio.
Cap. VI. if. 12. Si humiliaverit fe contra te. Non ;-
tes contra in coram.
#.19. Quafi is qui arat & feminat. Non repetas qui
ante feminat.
#. 31. Et vincula illius alligatura falutaris. Ouidam li-
bri interjiciunt fila hyacinthina , ante alligatura falutaris :
verhm atterum folum eft noftrx Editionii. Gr.ece ad verbum
fere Ugitur fila hyacinthina : veritm id vidttur Interpret
Tom. II,
jnxta fenfum vertijfe allfgatura falutaris.
"ft. 32. Stolam gloria: indues earn. Nequaquam mntan-
dtts
eft
accufativus ftolam in ablativum llola.
t. 33.
Fili, fi attenderis mihi , difces. Quod fequitur
in quibuflam libris pronomen earn
, (uperfiuit.
Cap. VII. t.4. Noli quaerere a Domino ducatum. Ro-
mani Patres correxerunt a Domino , Deo fcilicet
,
quod vulgi
Ugitur ab homine.
if. 6. Et ponas fcandalum in quitate tua. Et hie
,
pro
eo quod vulgi Ugitur agilitate , id
eft,
alacritate , emen-
dando fubftituerunt atquitate, quod
eft,
reclitttdtne.
t. 7. Non pecces in multicudinem civitatis. Accufati-
vus multitudinem A Correlloribus repofitits , nequaquam mu-
tandus
eft
in ablativum multitudine.
Tf. 13. Noli arare mendacium adversiis .fratrem tuum.
Caveudum hie
eft , ne recidatttr in vetns mendum , Rtmana
corretlione fublatum , quo amare , quod
eft diligere
, friptam
fuit pro arare, quod moliri
, fabricate , phraft Hebraic*
denotat. Differentia itnins litteruU anfamprabuit indectitfcri-
bis , mutandi quod non intelligebant , ut plerumque alias,
t. 29. In toto corde tuo lionora patrem tuum. Rede
Correclores periodum inchoarunt ab his verbis in toto corde
tuo
, qua alii jungunt periodo prxcedenti.
#.33. Et propurgate cum brachiis. Hanc Uilionemprx-
tulerttnt Correclores , ei qu.e
eft
in alizs libris , 6c propu-
gnato cum brachiis.
Tfr. 37. Gratia dati in confpectu omnis viventis. Pro
dati
, alii legunt datus
, genitivum quart* declinattonis inu-
fitatnm : porro datur verbum
, tf
participium data
, qua
in quibuflam reperiuntur libris , vitia funt.
Cap. VIII. -fr. 6. Memento quoniam omnes in correp-
tione fumus. Cave pro correptione
,
quod
eft reprehenficne
,
fcribas corruptione , id
eft,
pro e fecttnda vttcali , u quin-
tain.
tf. 8. Et in gaudium nolumus venire. Et hie caveudum
ne pro nolumus negativo
, fubftituamus volumus aflirmati-
vum.
if. 12. Et in tempore neceffitatis dare refponfum. /-
fiiiitivits dare non
eft
matandus infuturum indication dabis.
Cap. IX. )f. 2. Ne ingrediatur in virtutem tuam. Non
mutes quartos cajus in fextos virtute tua.
t. 4. Ne forte pereas in efficacia illius. Male quidam
fubftituerunt effigie , id
eft fpecie ,
pro efficacia, virtute.
if. 10. Quaii flercus in via conculcabitur. Non addas
ab omnibus prxtereuntibus.
Cap. X. t. 3. Et civitates inhabitabuntur per fenfum
potentium. Noli firibere prudentium
,
quod
eft , feufato-
rum
,
pro potentium , quod
eft , principum.
t- 4. In manu Dei poteftas terras. Quod fequitur in
plerifque omnibus libris , Sc exfecrabilis omnis iniquitas
gen-
Hum, Correclores judicarunt
Juperfuere hoc loco, ejfe vera
verjus jeptimi (ubfeqnentis.
#. $. In manu Dei profperitas hominis. Probata Cor-
relloribus Ullio
eft
profperitas
,
quod
eft
,felicitas ; reprobata
poteftas.
tf". 26. Noli defpicere hominem juitum pauperem , &
noli magnificare viruni peccatorem divitem. Servandum
eft
verbum imperativi modi repetitum noli , non commutar.dum
cum adverbio negandi non.
ir. 27. Magnus & judex Sc potens eft in honore : 8c
non eft major illo qui timet Deum. PUrique codices con-
junclionem &, qux prxponitur nomini judex, vtitunt in
verbum fubftantivum eft ( magnus eft judex )
ctti non pauci
adjungunt nomen dives, hoc modo : Magnus efl dives ju-
dex
; fed male hxc. Tria enim bominum genera hie recenfen-
tur qitic Jint in honore, magnus Jive maguas
,
judex,
($
putens
, Jive quod Crxce
eft , dynafta.
Cap, XI. '. 8. Et in medio fermonum ne adjicias lo-
Rrr ij
500
Romanarum Correctionum deleclus.
qui. Egregia comilio , qux reflituit vocem fermonum
,
pto
ea qu.e corrupte a plerijque legitur feniorum ,
quod
efl
prej-
byterorum.
f. p. De eare quae te non moleftat , ne certeris. Inter-
pres , vocabulo certandi,
fas
genere deponent , dixit cer-
teris ,
pro certes , aut certaveris.
ir. 20. Et nefcit quud tempus praiterier. Ut i/ocula quod
,
non pro conjunilione
, fed pro nomine adjcilivo
eft
accipiinda ;
?ta jutnrum indicativ: praeteriet , non
tft
mntandum cum
prxfcnti conjunilivi prcctereat. Porro pronomen ipfum ,
quod
adjungunt quidam verba praeteriet , redunSat.
ir. 24. Et in hora veloci proceffus illius fructificat.
Correilores emendarunt hora ,
quod
eft , tempore , pro eo quod
vulgo legitur,
C?
qnidem vitiase , honore.
). 34.
A fcintilla una augetur ignis. No addas con-
junilionem enim.
f, 16. Et abalienabit te a tuis propriis. Retinendum
eft
pronomen tuis, non fnrrogandnm uome/t viis ,
quod
efl,Je-
mitis.
Cap. XII. ^.4. Et impiis & peccatoribus reddet vin-
diclam. Cave fcribas imperalivum fecundx perfonx redde
,
pro tenia perfona juturi indicative redder.
ir. 6. Prohibe panes illi dari. Hon mutes paffivum dari
in ailivnm dare.
ir. 12. Nee fedeat ad dexteram tuam , ne forte con-
verfus in locum tuum , inquirat cathedram tuam. Pleri-
que iibrit ante bxc verba, ne forte cenvcrfus in locum
tuum , interjicinnt alia prorfus fimilia , ne converfus fret
in loco mo
, fed
qua judicata Jim fnperjiuere.
i'. 1
3. Et flc qui comitatur cum viro iniquo. Nonomit-
tas adverbium lie, nee prxponas conjunction! &.
i\ 18. Et quali adjuvans fufifodiet plantas tuas. Cave
mutes pronomen fecund.* perfonx tuas in tenia fuas.
Cap. XIII. ir. 10. Attende, ne feductus in flultitiam
humilieris. Cafns quartus flultitiam
,
prxferendus eft fexto ,
turn hoc turn proximo verftt.
1ft. 14. 15. Ei fubridens interrogabit te de abfeondi-
ris mis. Immitis animus illius confervabit verba tua. Hanc
gcrmanum efle
turn letiiinem turn diftindtonem , docuimus
olim in Notatianibtts noftns. Qjtidam enim libri
,
proximam
fetitentiam atificantur ab illis verbis , de abfeonditis tuis :
quidam
,
pro nomine immitis , babent verbum immittis
,
$$
pro nomiuativo animus , dativum animo : quidam de-
nique v.nicnm verbum confervabit , dividunt in duo non
lervabit. Nam ha corruptelx hue occurrunt.
ir . 17. Audiens vero ilia, quafi in fomnis vide. Net
addas ncir.cn verba , nee fcribas loco conjunllionis vero.
Tt. 21. Si eommunicabit lupus agno aliquando. Con-
pttniio ii non
eft
mutanda in adverbium ficut.
f. 22. Qua; communicatio fancto homini ad canem ?
Pto fancto homini, quidam legunt fancli.
Sequuur : Aut qua; pars diviti ad pauperem ? Nomini
pars, non addas epitbetou bona.
Cap. XIV. ir. 10. Oculus malus ad mala. Subjiiiunt
quidam libri erigit aut erigitur
, fed fuperfiue.
Sequitur : Et non fatiabitur pane, Jed indigens & in
triltiiia erit fuper menfam fuam. Correilores addideritnt con-
junSionem adverfativam fed.
'Hr.
12. Memor efto quoniam mors non tardat. Non mu-
tes prxfens tardat in futurum tardabit.
Sequitur : Et teflamentum inferorum quia demonftra-
tum efl tibi. Pro conjunilione quia , non fcribas nomen
quod , aut adverbium jam.
Sequitur : Tellamentum enim hujus mundi morte mo-
rietur. Quidam libri, pro futrtro iiulicativi morietur , ha-
lent imperativum moriatur : fed fpurium
eft ,
quod legitur
in nonnullis , mortem operatur.
Cap. XV. ir. 9. Non eft fpeciofa laus in ore peccato-
ris. Quodfubjicinnt quidam libri
,
quia non eft a Domino
miffus , merit Corredores judicarnnt fuperfluere.
tf. 16. Si volueris mandata fervare , confervabunt te.
Multi codices fcribunt compojitum confervare : fed 3c
,
quod
fubjicinnt nonnwlli , redundat.
Sofititur : Et in perpetuum fidem placitam facere. Pro
facere no (ubftiiuas fervare , mnltoque minusfuturum in-
dicativi ferrabunt aut facienr.
ir. 17.
Appofuit tibi aquam & ignem. Tertia perfona
appofuit non
eft
nmtanda inprimam appofui.
Cap. XVI. ~t.
J.
Ab uno fenfato inhabitabitur patria
,
cribus impiorum deferetur. Perfnaji Latini , um fenfato
opponi tres impios, fcripfernnt plerique 8c a tribus impiis ,
pro germana /criptura tribus impiorum, qua tribus fibftan-
tivum
eft
pro familia acceptum : quam Romani Patres refti-
ttterur.t.
Tt". 9. Et non pepercit peregrinationi Loth. Et hie ref-
tittterUHl nomen proprium Loth
,
pro pronomine illorum
,
quod alios plcrofque omnes libros ocenpat.
ir. 14. Et non retardabit fufferentia mifericordiam fa-
tientis. Pre prima cafa fufferentia , non fcribas quartitm
fufferentiam.
"&.
19. Cum confpexeiit ilia Deus. Non praponas con-
junctional! &.
#".
22. Et interrogatio omnium in confummatione eft.
I'ocula omnium , id
eft,
cuntlorum , non
eft
mutanda 'in
hominum.
#. 30. Anima omnis vitalis denunciavit ante faciem
ipfius. Correilores fuftulernnt cenjunllittnem autem
, qua
poftponebatur voci anima :
^
futurum denunciabit
, quod
antea legebatur a plerifque , eonimntarnnt cum prxterito de-
nunciavit
;
quam optime.
Sequitur : Et in ipfam iterum reverfio illorum. Et hie
recTiJJtme , in locum fexti cafus ipfa
, furrogarunt quartitm
ipfam.
Cap. XVII. ir. 7. Pofuit oculum fuum fuper corda il-
lorum. Retinendum
eft
pronomen reciprccum fuum
, non fub-
flituendnm ipforum
,
quod
eft
in altis ninltis.
#".
18. Eleemofina viri quafi fignaculum cum ipfo. Cave
ne recidas in vetus mendum , eorum qui fcripferunt faccu-
lus , diminutivnm ii faccus ,
pro fignaculum
, qucd
eft Ji-
ilium.
Ct
...
ir. 19. Et convertet in mtenores partes terrae. Prxferen-
dum
eft
convertet, ei quod quidam libri babent conteret
; 5 in-
teriores per t mutam probatur prx inferiores per ffemivocalem.
if. 16. A mortuo quali nihil
,
peiit coi fefl o. Non judi-
carunt Romani Patres omittendam voeem c nfeffio, tamerji a
non paucis mauufcriptis omittatur. Caufam intelligere pote-
ris ex Notationibus noftris.
ir. 30. Aut quid nequius quam quod excogitavir caro
& fanguis ? Nee Inc omittendum judicarunt qu^vn quod.
Cap. XVIII. ir.6. Et.cum quieverit , aporiabirur, Vul-
go legitur operabitur ,
quod
eft , laborabit , videbit Jibi de
integro effe laborandum: fed Patres fenftrunt vocem Cmcam
ab Iuterprete fiijje retentam , ut alibi
, tf
fcriptum Jitijje
aporiabitur ,
quod
eft ,
perplexus erit.
ir.ti. Quali gutta aqua; maris deputati funt. Scriben-
dum
eft
gutta uiimero jiugnlari , non plurali gutta;.
i~. 14. Miferetur excipientis doctrinam miferationis.
Ut prxfens indicativ. miferetU] , 11011
eft
mntandum in pr.<-
feus imperative mi.'ereatur ; ita neque genitivus excipientis
,
in nominativum excipiens.
Sequitur : Et qui feftinat in judiciis ejus. Confequenter
nee hit mntandum fingulare feftinat in plurale.
>?. 22. Et ne verearis ufque ad mortem juitificari. Multi
codices legunt veteiis : Patres pratulerunt \
>
"#.
24. Et tempus retributionis in converfatione faciei.
Cave ne genitivum faciei, mutes Jive in nominatijum
, Ji-
ve in verbum facies , aut participium faciens.
Tfr.
2J.
Et neceffitatum puupeitatis in die diviriarum.
Neque hie genitivum pluralem neceffitatum, mates in accu-
jativum Jingularem neceflitatem.
ir. zy. Homo fapiens in omnibus metuet. Prxferendum
eft
futurum prajenti meiuit.
j^. 29. Et implueumt proverbia & judich. Corrcilio
efl
impluerunt , compejuum ab in
JJ
pluo , quod
eft , inftilla-
vertint ; pro vnlgari leiiioue imploraverunt , abm^ ploro.
i". 33. Et eft tibi nihil in lacculo. Duo vitia ex hoc ver-
Jiculoftiblata funt : Uuttm , quod omiffti eft
negatio non
,
qu.e
interponebatur media inter & > efi : alteram
,
quod pro fx-
culo
,
quod
eft
wvo , reftitutv.m
efl
facculo
,
quod
efl
mar-
fupio.
Sequitur : Eris enim invidus vita; tuae. Non
fnbft.utas
anima; pro vitas.
Cap. XIX. V". 12. Sagitta infixa femoti carnis. Cave
legas canis , emijia littera, r
,
pro carnis
,
quod
efl
, corporis.
tf. 24. Et efl qui fe nimium fubmittit. Merita on .jj'a
efl
vox juftus, qua interponebatur media inter $c& eft; nee
folitm in bac pericope
, fed
Sjj in fubfeqxente : Et ell qui in-
clinat faciem fuam.
Sequitur : Et fingit fe non videre quod ignoratum efl.
Cave omittas negationem non.
Cap. XX. 't. 6. Et efl tacens , non habens fenfum lo-
quel*. Non addas conjunilicnem autem.
Sequitur : Et efl tacens , fciens tempus aptum. Adjecli-
vo aptum , e quarto tafu matat in fecundum apti , multa
exemplaria adjuugunt fibftantivum temporis
; fed illud cum
minus congruere videretur , alii adjunxerunt fei monis.
tf. 16. Odibilis eft homo hujufmodi. Non prxponas 8c
conjnnilionem.
V. 20. Sic cafus malorum feftinanter veniet. Nnmerns
Jingularis veniet , 0
efl
mutandtts in pluralem venient.
ir.n. Homo acharis quafi fabula yana. IVo acharis,
quidam fibflitr.erunt ingtatus , volentes iuterpretari Grtccam
vocem ,
quam lnterprcs rehqiterat.
ir. 31. Xcnia & dona exca;cant oculos judicum. Pro
xenia quidam fcripfernnt munera , explicandi causa.
Cap. XXI. ir.
J.
Objurgatio & injuria; annullabunt
fubflantiam. Pro objurgatio, quidam fcribunt cataplecla-
tio
,
quam vocem a Grxca formatam ,
putant ab Interprets
Romanarum Corre&ionum delectus.
fttiffe datam, ejufqne loco tandem jubflitutam interpretation
nem objurgatio.
~t
'.
6. Deprecatio pauperis ex ore ufque ad aures ejus
perveniet. Non mutes pronomen ejus, in nomeu Dei
, fid
ita intelligas.
Tt. ii. Via peccantium complanara lapidibus. Spurium
efl ,
quid quidam firibunt complantata <t planto ,
pro com-
planata , a planus.
Sequitur : Et in fine illorum inferi , & tenebra* , & prc-
n*. Cafus Jextus fine , non efl mutandus in quanmn fi-
nem.
It. i
J.
Eft aurem fapientia quae abundat in malo. Pro
fapientia
,
quidam eontraritim putaverunt ejje corrigendum
,
inlipientia
; fed male.
Sequitur : Et non eft fenfus, ubi eft amaritudo. Pef-
tcrins eft quidam mutant cum abundat.
Tt. 18. Verbum fapiens quodcunque audierit fcius lau-
dabit , & ad fe adjiciet. Non omittas voculas illas duas
ad fe.
it. 3 I. Et qui cum eo manfeiit, odiofus erit. Nee bine
etuferas voculas cum eo.
Cap. XXII. f. 3. Filia autem in deminoratione fiet.
Nomini filia , nee prxponas in prxpojitionem , nee poflponas
udjellivum fatua.
Tt. 8. Qui narrat verbum non audienti. Alii non atten-
denti ;
qux expojilio
efl.
Tt. 10. Supra mortuum plora , defecit enim lux ejus :
& fupra fatuum plora , deficit enim fenfus. Pro nomina-
tive ienfus ,
quidam ablativnm legunt , fenfu : fed nemi-
hativus efl 5 in priori membro , ex quo non efl pofleriori ad-
dendum pronomen ejus ( fenlus ejus
)
Jed fubaudieudum.
T^". 1 1 . Modicum plora fupra mortuum, quoniam re-
quievit. Quid fequitur in qnibufdam libris : Plurimum
vero fuper vitam fatui
, fuperfiuit.
it. 19. Loramentum ligneum colligatum in fundamento
sedificii non diilblverur. His verbis non efl prxptnendnm
adverbium ficut, etfi fubandiendum : porro loramentum
,
quod efl ligameutum , deduflnm a lorum , inepte quidam
mutant in ornavnentum : ad bxc in prxpo/itio non facile efl
emittenda : deuiquc futurttm diilolvetur , verti non debet in
prxfeus diliolvitur.
Tt. 20. Metu non depravabitur. Voei metu 0 prxponi-
tur conjunclio vel.
Tl
r
. 21. Sicut pali in excelfis , & csementa fine impenfa.
Nee buic verfiti prttpone'ndum efl , Sicut ornatus arenofus in
pariete limpido , & ; nee verjui 23. (
quidam enim libri
it ni
,
quidam alteri verfui prxponunt ) omnine enim fuper-
fiuit , videturque altera effc
interpretatio ejus quod nofter red-
didit cxmenta fine impenfa , quod docuimus inNotationi-
bus. Porro hoc verfu 21. telle Correlleres Jcripfrunt pali,
quod Jignificat flipites dut arnndiues', pro eo quod alii ple-
riqtte corrupts legunt pales : ubi eej confequenter inepte qui-
dam omiferunt prxpojitionem fine, quidam etiam impenfa,
quod efl , expenja , mutarunt in immenfa
,
qtiod eft , ma-
Sequitur : Pofita contra faciem venn non per'manebunr.
Ouod fubjiciunt quidam codices , Et cot confirmatum in
cogitationibuj fenfus non turbabitur , non efl hujus loci ,
fed altera efl ejus quod prxcejfit verfio.
Tt. 22. Sic & cor timidum in cogitatione ftuhi , con-
tra impetum timoris non refiftet. Non fitbjicias quod qui-
dam , in omni tempore. De hoc autem , y,
turn prxeedenti
turn fubfeqnenti verfu , lege Notationes.
Tt. 27. Ad amicum fi aperueris os trifte , non timeas.
to
1
ad amicum, quod alii finem faciunt prxcedentis verjits
,
Correclores iuitium hujus : deinde pro tenia perfona ape-
ruerit , emendaruut aperueris perfona fecuuda.
Tt. 31. Amicum falutare non confundar. Et lie emen-
daruut confundar
,
prima perfona . quod alii plerique
fieri-
bunt ficund.i perfona confundaris.
Cap. XXIII.
-fr. 1. Nee finas mecadere in illis. Legen-
dum
efl
in illis , 17 , ut mulii , in ilia exprobratione
,
aut in illam exprobrationem.
Tt. 2. Quis fuperponet in cogitatu meo flagella. Fntu-
rum fuperponet 0
efl
mutandum in prxfent fuperponir.
Tt. 3. Et gaudeat fuper meinimicus mens. Non eflomit-
tendum medium illud fuper me.
Tt. 14. Replebitur enim retributione domus illius. Non
addas nomini retributione epitheton pefifima
,
quod quidam.
Tt. 24. Non fatigabitur transgrediens ufque ad finem.
No commutes verbum fatigabitur cum verba cefiabit.
Tt. 33. Secundo in virum fuum deliquit. Cave vetus no-
1
lium corda vinute calcavi. Non legas colla
, quod
efl
cn-
vices
,
pro corda ; nee addas adjelJivum propria Jubftanti-
vo virtute.
t. io\ Er in parte Dei mci hasreditaa illius. Non efl
mutandus ablativus Jingularis parte , in accufativum plu-
talem partes.
"$
'.
2J.
In me gratia omnis via; 8c veritatis. Correllores
emendarunt via;, quod
efl ,
Jemiix , pro vitae
,
quod -multi
habent.
~f. 39.
A mati enim abundavit cogitatio ejus. Reiinen-
dum lite
efl , ex Patrum fenlentia , prxieritttm abundavit
,
non fubflituendum futurum abundabit.
Sequitur : Et conlilium illius ab abyftb magna. Cave
lommmes prxpojitionem ab cum in.
if. 41. Ego quad fluvii dioryx. Nobilii hujus loci emen-
datio
, qua ttuvilfcriptum
efl
caftt genitivo
, pro e> qui vulgi
legitnr nominative fluvius , & dioryx triffyllabum ,
pro dif-
fyllabo doryx , quod quidam pejits legtint duiax , alii peff.-
mi vorax. Primi erroris occajio ex eofumpta
efl ,
quod exif-
timatnm
fit
, dioryx
effe
nomen proprium
,
quod
efl
appclla-
tivum
, Jignificans Grace alveum.
ir. 42. Et inebriabo* piati mci fruftum. Cave mutes
prati
,
quod quidam legunt pratus
, # Jignificat pajcuum
,
in partus , derivatum a pario.
Cap. XXV. tf.4. Divitem mendacem , fenem fatuum.
Non intcrponas conjunclionetn & , ut quidam.
V. 7. Quam fpeciofa veteranis fapientia, & gloriofis
intellectus & conlilium. Servanda! efl tertius cafus pi: a-
lis numeri gloriofis , non fupponcndits primus numeri Jin-
gularis gloriolus.
if. 24. Et obescat vultum fuum tanquam urfus. Legen-
dum
efl
prxjenti tempore obexcat, pj;ii?< quam future cb-
caecabit : qnemadmodum (>j oftendit prxjens
, potius quam
futurum oftendet , in eo quod fequitur , Ft quafi faccum
oftendit. Porro quod proximum
efl
, in medic prcximorum
ejus, Correclores fecerunt iuitium versus 2.j. quod alii
fa-
ciunt
finem hujus.
~t. 31. Et plaga cordis, mulier nequam. Pro cordis
,
quod
efl xaf/i'a;, alii vitiose firibunt mortis
,
quod
efl
jrx.-
VOLTV.
~t. 35". Confundet te. Non praponas conjnnBior.em 8c.
Cap. XXVI. it. 1. Numerus enim annorum illius du-
plex. Vnlgo fcribitur plurale illorum; Correclio
efl , fingulare
illius.
It. 3. In parte timentium Deum. Snbflatuivo parte non
adjicias adjedivnm bona.
Tt. 9. In muliere zelotypa. Correllores prxtulerunt vo-
ccm zelotypa , ei quam alii legunt, v^ci infideli.
~t . 14. Ab omni irreverenria oculorum ejus cave. Kon
mutes genitivum oculorum , in dativum oculis , nee omit-
tas prontmen ejus.
Cap. XXVII. f. 2. Et emptionis anguftiabitur pecca-
tum. Retinendns
efl
nominativtts peccatum , non mutandus
in ablativum plttrttlem peccatis.
Tt. 5. Sicut in perculfura cribri remanebit pulvis. Cor-
rellores prxtulerunt pulvis , ei quod alii legunt , ftercus.
It. 7. Sic verbum ex cogitatu cordis hominis. Genitivut
cordis non tenure vertendus
efl
in accufativum cor.
ft. 9. Si fequaris juftitiam , apprehendes illam. Verbum
apprehendes non
efl
mutandum in participium apprehen-
dens.
It. 13. In medio infenfatorum ferva verbum tempori.
Vitiose quidam
,
pro imperative feenndx perfonx letva,Jcrip-
ferunt indicativum tertix perfonx fervar.
Tt. 14. Et rifus illorum in deliciis peccati. Patres emen-
darunt deliciis
,
quod
efl , deleclationibus
,
pro eo quod vnlgo
legitur deliciis , id efl , offenjionibus.
ft. 26. Condulcabit os fuum. Cave pro condulcabit
,
dedutlo a duhis
,
fcribas conculcabit a calco.
ft. 17. Multa odivi. Correclio
efl
odivi , quod
efl,
odi
;
reprobata lellio audivi , ab audio.
Cap. XXVIII. it- 7. Tabitudo enim & mors. Cave le-
gas Beatitudo
,
quid
efl , felicitas , pre tabitudo eorruptto.
if. 14. Si fufflaveris in fcintillam
,
quafi ignis exarde-
bit. Correclores retle addiderunt in fcintillam
,
quod plerique
libri omittunt.
Sequitur : Et fi exfpueris fuper illam , exftinguetur. Kf-
tinendum
efl
pronomen feminini generis illam , non
fubfli-
tuendum mafculinum ilium.
Tt. if.
Multos enim tutbabit pacem habentes. -Alii pre
future firibunt prxteritum turbavir.
t. 19- Lingua tenia mulieres viratas ejecit. Quod qui
-
tariornm vitittm
,
qui fcripferunt dereliquit
, quod efl , de- dam legunt fortes , pre viratas , feu
viritas , expofitio efl.
fernit, pro deliqui
f
,
quod
efl y pescavit. #.
iy. Et utilis potiiis infernus quam ilia. Ali:
'
,
pre in-
Tt. 36. Derelinquet in malediclum memoriam ejus. Fit- fernus
, firibunt inferus ; Jed
vitiose quidam tertio cafu in-
turnm
fingulare derelinquet , non
efl
vertendnm
, vel in feris.
plurale
derelinquent , vel in pafftvnm relinquetur , ut nee
^.28. Linguam nequam noli audire. Non prxponas his
accufdtivus memoriam in nominatiyum.
verbis &c conjunclionetn.
Cap.XXLV.
Tt, 11. Et omnium excellentium & humi- Sequitur : Et ori tuo facito oftia 8c feras. Qttcd
fiqui-
Romanarum Correcftionum delectus.
ter. Non mtites per-
502
tur in plerifqtte coiicibus auiibus tuis , Paires fuperjluere
cenfuerunt.
Cap. XXIX. Or. 6. Et loquerur verba tsdii. Non fcri-
l>,i< Grxcam vocem acedije
,
pro Latina txdii.
fr.y.
Si autem potuerit reddere, adverfabitur , folidi
vix redder dimidium. Pro adverfabirur ,
quidam legunt
averfabitur ,
quidam adverfatus
,
quidam averfatus ; inter
qux parva differentia efi return , non minus quant vocum :
fed nomen folidi rctinendum
eft
, nequaquam mutandum in
adverbium folide.
if, io. Mulri non causa nequiti* non foenerati funr. Non
tmittas alteram non, /he prim Jive pofterius.
fr. 1
J.
Conclude eleemofina-m in corde pauperis. Pro
corde non fcribas finu.
fr. 16. Super fcurum potentis. Qitx his verbis prxponunt
plerique omnes libri , Eleemolina viri quafi facculus cum
ipfo , & gratiam hominis quafi pupillam confervabir : &
poftea refurger, Scretiibuet illis retriburionem , unicuique
in caput illorum ; Corretlores judicarunt redundare , omm-
noque effi
attferenda , ut qux non bujits Jim loci
, fed illiiis
qui fnpra cap. 17. frfr. 18. 19.
if. 19. Vir bonus fidem facit pio proximo fuo. Non
eft
emittenda prxpofitio pro.
fr. 24. Repromiffio nequiffima , multos perdidit diri-
gentes. Cave, pro dirigentes ,
quod,
eft , feliciter agentts
,
legas aut diligenres ant delinquenres.
fr. 34.
Hofpitio mihi fadtus eft frater. N
fonam tertiam eft in fecundam es.
Cap. XXX. fr. ic. Salus antmse in fan&itate juftitia;
,
mclior eft omni auro 8c argento. Non iuterjicias conjuuc-
tionem & ante cimparativum melior.
Sequitur : Ec corpus validum , quam cenfus immenfus.
Scribendum
eft
cenfus per c tertiam alphabet: litteram , non
fenlus per f.
fr. 20. Portans mercedes iniquitatis. No praponas his
verbis & conjnnilionem , Jicut nee his fr. 24. Congrega cor
tuum in fanctitate ejus.
fr. 27. Splcndidum cor 5c bonum in epulis eft. Iiinc
non auferas & conjunllionem mediant.
Cap. XXXI. fr. 1. Vigilia honeftatis rabefaciet carnet
,
6c cogiratus illius auferet fomnum. Duplex futurum qui-
dam 'mutant cum duplies prxj'enti , tabefacit , aulerc.
fr. 10. Et perfeftus eft. Participium inventus ,
quod qui-
dam addunt participio perfeclus , fnperflttit.
Sequitur : Qui potuit rranfgredi , & non eft tranfgref-
fus. Pro qui , nonfacile hie fnbftituendum
eft
interrogateurn
quis.
fr. I 3. Non dicas fie : Multa funt qua fuper illam funt.
Multi libri, adverbium fimilitttdinis fie, jnntlnm iis qux
prxcedunt , mutant in conjunllioncm conditionalem (i, junc-
tam iis qux fequuntltr : male
, fed pejiis illi
,
qui duas voces
ii multa , contrabttnt in unam fimulata.
fr. 16. Cum viderit , ne extendas manum tuam prior.
Alii prxcedenti verfni , CorreiJores huic , diftinguendo jun-
gunl to cum viderit.
if. 19. Ne,cum manducas multum , odio habearis. Pro
ne , alii minus dare 8c non.
fr. 2?. Sur^e e medio, evome. Unicam vocem evome
tie diftrahas in duas & vome.
if . 29. NeqiwiTimo in pane murmurabit civitas. Dotle
CorreiJores prxpnjitionem in , collocarunt ihediam inter ne-
quiffimo
?
pane ,
quam alii incommode collocant ante ne-
quiffimo.
if. 33.
Quae vita eft ei qui minuitur vino? Pleriqueli-
bri habtnt quae ,
pro eo quod Corretlores dexterrime emenda-
rum ei qui.
Cap. XXXII. if. 2. Curam illorum habe , & fie confide.
Cave ne conlide
,
quod
eft
fede antlttm una fyllaba , mutes
in confidera
,
quod
eft
, animadverte.
fr. 5. Loquere major natu , decet enim te primum ver-
bum , diligenti fcientia. Nominativns major 0 eftmutan-
dus in dativum majoti; ut nee ablativi diligenti fcientia
,
tnutandi funt in alios cafus.
ir. 1 3. In medio magnarorum ne prxfumas. Non ad-
das loqui.
ir. 15. Fr illicavocare. Pro avocare, nonfcribas addita
d littera advocare , vel una voce in duas diftra3a advoca
te.
fr. 19,
Scandalixabitur in ea. Non
eft
mutandum in
cum ab.
Cap. XXXIII. "fr.z. Et non illidetur. Cave fcribas il-
ludetur ,
quod
eft, riftti exponetur
,
pro illidetur, quod
eft ,
impinget , vocnlem inquam quintam pro tertia.
"fr. 11. In muliitudine difciplinae Dominus feparavit
cos. Nominativns Dominus nequaquam mutandus
eft
in
genitivum Domini.
fr. if. Duo & duo , & unum contra unum. Male alii
plerique libri , fro priori conjundione 8c , repetunt prxpi/i-
tiontm contta ; Duo contra duo.
~fr. 24. Ne dederis maculam in gloria rua. Petintndus
eft
fextus cafus gloiia tua , 0 mutandus in quartum.
fr. 31. Si eft tibi fervus fidelis. Pro fidelis , inquibuf-
dam Itbris
eft
bonus , in quibnjdam fenfatus ; in quibufdam
nihil
eft
horum
, Jed fubauditur hujufmodi aliquid.
Cap. XXXIV. fr. 3. Hoc fecundiim hoc
, vilio fom-
niorum. Non
eft
omittendum prius hoc
, fed utrumque le-
gendnm.
Sequttur : Ante faciem hominis fimilitudo hominis.
No addas alteiius pofteriori voci hominis.
fr. 8. Et fapientia in ore fidelis complanabirur. Pro
complanabitur , .i planus
,
quidam minus rede , addita una
littera, fcribunt complantabitur , a planto.
fr. 10. Qui non eft expertus , pauca recognofcir. Heti-
nendum eftprxjens recognofcir , nonJnbftituendttm jutnrum,
Sequitur : Qui autem in multis facius eft , rnultiplicat
malitiam. Non
eft
legendnm nomen fatuus pro participio fac-
tus, nee futurum multiplicabit ,
pro prxfenti rnultiplicat.
if. 11. Qui implanatus eft, abundabit nequitia. Cave
pro implanatus
,
qux
eft
vox fitlaa Grata ir?.a.\uSiu.i vagari
y
fcribas, addita t littera, implantatus , a planto ; aut futu-
rum abundabit , mutes in prxteritum abundavit.
fr. 12. Multa vidi errando. Corretlores e.rando emen-
daruut
,
quod
eft , vagaudo : pro eo plerique libri habent
enanando ,
quod
eft , explauando.
fr. 14. Et in refpeclu illius benedicetur. Non mutes ref-
peftu in confpectu.
#\2J.
Panis egentium , vita pauperum efi. Non mutes
plurale pauperum , in Jingulare pauperis.
fr. 30. Et iteium tangit eum. Pro eum non legas mor-
tuum , fed juiaudias : nullo verb modo omittas hac verba.
Cap. XXXV.
fr.
I. Qui confervar legem, rnultiplicat
oblationem. Tametjiforti Interpret reddiderit verbum , Cor-
reclores tamen retinuerunl id quod clarius
eft
legem : qui
tf
pro orationem
,
quod
eft , precem , ex fuis codicibus repoftte-
runt oblationem
,
quod
eft , faaifjeium. Nam
$$ ita
eft
Gra-
ce : Qui confervat legem , rnultiplicat oblationes.
fr. 3. Et propitiationem litare facrificii. Alii pro geniti-
ve fingulari , legunt dativum pluralem faciificiis.
fr. 12. Ad inventionem facito manuum tuarum. Non
eft
unica diilio adinventionem, Jed dux, ad, quod
eft fe-
cundiim, $inventionem.
fr. 17. Non defpiciet preces pupilli. Cave fcribas po-
puli
,
quod
eft
plebiS ,
pro pupilli
,
quod
eft
orphani.
#.19. Et Dominus exauditor non deleclabitur in illis.
Nrn
eft
emittenda negatio.
Cap. XXXVI. t. 9. Tolle adverfarium & afflige ini-
micum. Rcfle Panes loWefripJirunt
,
quod
eft
, attfer e me-
dio ,
pro eo quod plerique legunt
, 5
contrarium
eft , extolle.
V. 13. Ut cognofcant quia non eft Deus nifi tu , &
enarrent magnalia tua. Alii libri , contrario ordine
,
prius
fcribunt 8c , pofterius Ut ; male.
fr. 17. Da teftimonium his qui ab initio creaturae tuas
funt. Mulli libri pronomina his qui , mutant in conjunc-
tionem quia ; male itidem.
Sequitur : Et fufcita picedicationes. Legendum
eft
proedi-
cationes , pofitum
pro prophetias , non precationes
,
quod
efi
orationes.
fr. 19. Secundum benediflionem Aaron de populo tuo.
PrxpoJ-tio de non
eft
commutanda cum verht da , at proin-
de non inckoanda ab bis verbis nova periodus
, fed prxcedenti
jungenda funt ,
pi out Corretlores jnnxerunt.
fr'. 21. Fauces contingunt cibum ferae, & cor fenfatum
verba mendacia. Pro fenfatum
,
quod
eft,
prudent , intel-
ligens , cave fcribas contrarium infenfatum.
fr. 28. Quis credit ei qui non habet nidum. huerroga-
tivum quis , 0
eft
mutandum in relativum qui , nee no-
minativns quis in dativum cui , ablato fubfequente dative
ei : Cui credit qui : corrupta enim bac letlio
eft
, a Correc-
toribus reflituta integritati.
Cap. XXXVII. fr. 6. Etnon immemorfis illius in opi-
bus tuis. Corretlores emendarunt opibus
,
quod
eft,
di-
vitiis ,
pro eo quod vulgb legitur operibus
,
quod
eft , atlis
Ji-
ve geftis.
fr.']. Noli confiliari cum eo qui tibi infidiatur, & a
zelantibus te abfeonde confilium. f hie, pro eo quod ple-
rique libri habent cum focero tuo , emendarunt cum eo qui
tibi infidiatur : neque hunc verfum panlu
poft
repetendum ju-
dicarunt , ut quidam libri , his verbis : Noli confiliari currj
eo qui fufpettum te habet, & ab smulantibus tibi abf-
eonde confilium.
fr. 9. Et ipfe enim animo fuo cogitabit. Pro 8c ipfe
enim , quidam legunt & quid ipfe : conjuntlionem enims
quidam mutant cum prxpojitione in : pro fuo tertia perfontt
pronomine , nonnulli tuo Jecundx fcribunt : deniqne pro co-
''icabit/wf/.'n? indicative, alii habent prxfens fubjuntlivi co-
oitet
; Jed minus rede hxc omnia.
fr. 12. Cum viro irreligiof > rracla de fanftitate , 8c cum
injufto de juftitia. Chridam libri, pro irreligiofo
,
quod
eft ,
Romanarum Corrcclionum dele&us.
impio , fcribnnt contrariuin religiofo
,
quod
eft , pio ;
&
juf-
to
,
pro injufto : alii quidam ad fincm fciitcntia adjiciunt
,
noli conliliari : ver'itm hxc Corretlores jequtnda non cfj'e cetl-
fr.erunt. Si placet , lege Notationes.
Sequitur : Et cum muliere de ea quae aemulatur. Alla-
tivnm Jingularem generis jeminini ea > non mutes in phna-
lem his.
f. \6. Et qui, dim titubaveiis in renebris , condole-
bit tibi. Male alii pleriqne codices , voculis qui cum contrac-
ts in iinam quicumque,
J
fecunda tituhaveris verfa in
tcrtiam titubaverit , denique addita non negatione ante con-
dolebic , fcribnnt : Et quicumque titubaverit in cenebris
,
non condolebit tibi.
i
r
. 17. Cor boni confilii flattie tecum. Non prxponas bis
verbis conjnnilienem &c.
irir. 21. 22. Eft vir aftutus multorum eruditor, & ani-
ms fuse inutilis eft. Vir peritus multos erudivit, & am-
mo: fuje fuavis eft. Haritm dttarum (ententiamm , fola prior
legitur a libris Gratis i fola pofterior a plerifque Latttiis :
1'atres utramqUe receperunt
C5
junxernnt.
if. 33. Et aviditas appropinquabit ufque ad choleram.
Fro aviditas Grace
eft
apleflta , tit
tf
proximo verfu pro cra-
pulam , ubi dicitur : Propter crapulam multi obierunt :
quam Grxcam vocem ,
qnx proprie Jignificat infatiabilitatem
,
alii Latini libri retinent bis diiobus locis.
Cap. XXXVIII. ir. 4. Altilfimus creavit de terra me-
.dicamenta, & vir prudens non abhorrebit ilia. Alii libri
minus reile ,
pro nomine medicamenta
&
pronomine ilia
neutris , legitnt nomen medicinam
<$ pronomen illam femi-
nina.
~t . 6. Ad agnitionem hominum. Non prxponas bis ver-
bis conjunilionem 8c.
#.20. In abdu&ione permanet triftitia. Corretlores cen-
fuerunt abduclione non ejfe mutandum in obductione , id
eft
, vocalem primam in quartam.
tf. 25. Sapientia fcribae in tempore vacuitatis. Vulga-
ris leilio
eft , Sapienriam fcribe
, qua verbum fctibe regit ac-
cufativum fapientiam ; fedgermana leilio
eft , qua nominati-
ons fapientia regit genitivttm nominis fcribae. Porro Jpttria
fitnt , nativitatis ^ vanitatis
,
qnx. quidamfcribnnt pro va-
cuitatis
,
quod
eft , otii.
i . z6. Qua fapientia replebitur qui tenet aratrum. Ca-
ve tie ablativum qua mutes in conjunilionem quia , lit ple-
riqne hailenus , ac proinde pracedeutibus jmigas illtid
,
quia
fapientia replebitur.
Tf. 28. Qui fculpit (ignacula fculptilia. Non mutes accn-
fativum plitralem fignacula , in ablativum jingularem figna-
culo.
it. 31. Et vigilia fua ornabit in perfectionem. Duxfunt
voces in perfedtionem , non tinica imperfedttonem , utple-
riqne fcribnnt.
ir. 32. Et in numero eft omnis operatio ejus. Et bic
dux funt ditliones in numero
,
quod
eft , certo numero ; non
una innumera
,
quam alii habent , <$ comrarium Jignificat ,
abfque numero.
fr. 39.
Accommodantes animam fuam , 8c conquirentes
in lege AkilTimi. Non
eft
animam fuam numero Jingulari
mutandum in plnralia animas fuas.
Cap. XXXIX. i.
J.
Bona enim 8c mala in hominibus
tentabit. Legendum
eft
hominibus
,
quod
eft, dtipa^oig
,
non omnibus , quod
eft , iraou
ir. ij. Si permanferit , nomen derelinquet plus quam
mille. Non addas pronomen ejus voci nomen.
-fr. 17. In voce dicit. Non prxmittas 8c conjunilionem.
Porro prxfens dicit , quidam mutant cum prxterito dixit
,
quidam cum future dicam
,
quidam cum participio dicens.
Nam imperativus dicito
, $
fntnrum tenia perfonx dicet
,
non videntnr alictijns
effe
autloritatis. >
f'. 23. Quoniam in piaecepto ipfius placor fit. Non le-
gas placatio , fed per placor intellige beneplacitum.
f. 27. Benediftio illius quafi Huvius inundavit. Non
mutes prxteritum inundavit in fntnrum inundabit.
"t. 31. Sal , lac , & panis fimilagineus. No omittas
fal.
ir . 34.
Et furorem ejus , qui fecit illos , placabunt. Le-
gendum
eft
placabunt
,
potiits quam id quod in plerifque
eft
iibris confundent.
Hr. 37. Et fuper terram in necefTitatem praeparabuntur.
Non mutes acenjativum necefTitatem in ablativum.
ft". 39. Et omne opus hora fua fubminiftrabit. Servart-
dum
eft fntnrum fubminifttabit , 0 fubftituendum prxte-
ritum fubminiftravit.
Cap. XL. f. 3. A refidente fuper fedem gloriofam.
Ablalivus Jingnlaris refidente, nequaqnam mutandus
eft
in
nominativum plnralem refidcntes , omiffa prxpojitione a.
#
'
. 5. Somnus noftis. Cave fcribas mortis
,
quod
eft ^-a-
vct7>t ,
pro noftis.
Tf. 11. Omnia quaede terra funt , in terram converten-
lur. Non addas conjttnilionem enim.
53
Sequitur : Et omnes aqux in marc revertentur. Prx-
jerendum
eft
revertentur, ei quod alii legutil converten-
cur.
t. 13. Subftantiae injuftorum licut Huvius ficcabuntur,
& ficut conitruum magnum in pluvia perfonabunt. I .
j-
tat retintre plnralia ficcabuntur > perfonabunt, quamfub-
fthuere /ingnlaria , ficcabitur
^
perfonabit.
)('. iy. Super cacumen petrae ionant. Non mutes prxfens
fonant in fntnrum fonabunt.
i'
r
. 17. Et mifericordia in faeculum permanet. Neque
bic mutes accufativum faeculum in ablativum faeculo.
TP. i3. Et in ca invenies thefaurum. Alii, pro fecund
perfona , fribunt tertiam inveniet.
. 19. Filii
, &; aedificatiu civitatis confirma!)it nomen.
Nee omittas conjumlunem 8c, nee vertas fmurttm in prxte-
ritum confiimavit.
Sequitur : Et fuper hac mulier immaculata computabi-
tur. Neutrum plurale haec fervaudum
eft , non
fubftituen-
dum femininum Jingulare hanc.
"t. 22. Et fupei haec , viiides fationes. Neque bic
,
pro
plural/ haec,
fubftituas Jingulare hoc.
tf. 25. Aurum & argentum eft conftitutio pedum. Car'
retlores prxtulerunt eft conftitutio pedum, ei quod quidam
libri babent conftituit vel conftituet pedem.
ir. 26. Facultates & vinutes exahaat cor. Cave legas
vi&us
,
quod
eft , fumptus ,
pro vinutes
,
quodJignificat vi-
res.
'f. 32. In ore imprudentis condulcabirur inopia. Pro
condulcabitur
,
quod
eft
dulcefcet , nulla modo legend <im
eft
conculcabitur , id
eft,
tenia alpbabeti litter a , pro q;, trta.
Cap. XLI. ir. 4. Et incredibili qui perdit patientiam.
Correilio Patrnm
eft
paiientiam, quod
eft , tolirautiam ; re-
proba leilio, fapientiam.
t. 6. Et quid fuperveniet tibi. Quidam libri legunt nu-
mero plurali & qui vel quae fupervenient tibi.
t. 17. Sapientia enim abfeondita, 8c thefaurus in vifus,
quae utilitas in utiifque ? Non commutes invilus cum occul-
tus.
t. 19. Verunramen reveremini in his quae procedunr.
de ore meo. Legendum
eft
reveremini, quod
eft , pudorem
babete i non reverrimini
,
quod
eft , redite.
if . 20. Non eft enim bonum omnem reverentiam ob-
fervare. Male
tf
hoc loco, pleriqne, pro reverentiam, quod
1
ft , vereenndiam Jive pudorem
, fcribnnt contrariuin irreve-
rentiam.
"t. 28. Ab amicis de fermonibus imprcperii. Non
praponas verbum cave.
Cap. XLII. t. $. De corruptione emptionis. Corretlo-
res prxtulerunt corruptione
, quod
eft , vitiations , ei quod
alii legunt correptione
,
qrtod
eft
, admonitione.
ir . 8. Et probabilis in confpedu omnium vivorum. In-
Jignis correilio
,
qua repojitnm
eft
vivorum
, quod
eft , vi-
ventium
,
pro eo quod pleriqne omnes libri babent , virorum.
#.9. Ne forte inadolefcentia fuaadulta efficiatur. Et
bic egregie reftitueruut adulta
, quod
eft , florem atatis ptr-
tranjiens ,
pro adultera
,
quod
eft , fornicaria.
T7. 17. Stabiliii in gloria fua. Non mutes pajftvum in ac-
tivnm ftabilire.
#.23. Et tanquam fcintilla. Nee bic nominativnm in ac-
cufativum fcintillam.
Cap. XLIIl. i. 8. Crefcens mirabiliter in confumma-
tlone. Alii libri
,
pro ablativo , babent accufativum con-
fummationem.
^.9. In firmamentoccelirefplendensgloriose.
Nonfcri-
bas nomen femininum gloriofa
,
pro adverbio gloriose.
~t. 11. In verbis fanfti ftabunt ad judicium. Non mu-
tes genitivum fngnlarem fan&i
,
in ablativum plitralem
fandis.
Sequitur : Et non deficient in vigiliis fuis. Non
fuppo-
nas exardefcent pro deficient.
ir. 17. Et in voluntate ejus adfpirabit Notus. Correc-
tores prxtulerunt fntnrum prxterito adfpiravit.
i". 18. Vox tonitrui ejus verberabit terram. Alia
eft
verfio , qnx babet exprobrabit
,
pro eo quod
noftra verbera-
bit : ubi
$
fntnrum fervandum Corretlores judicarunt.
t. 21. Et dum gelaverit, fiet tanquam cacumina tri-
buli. Non mutes gelaverit cum flaverit, nee cacumina ,
omifiii prima litter c, cum acumina.
)f. 23. Et exftinguet viride , ficut igne. Non fubftituas
accufativum ignem pro ablativo.
ir . 24. Et rosobvians abardore venienti. Non fcribas
,
omiffa prxpojitione , dativum ardoi i pro ablativo ; neque ven-
ti pro venienti.
ir. 25. Et plantavit in ilia Dominus infulas. Obfervatn.
digna correilio , qua fcriptnm eft
pronomenfemininum in il-
ia
,
pro mafculino ilium
, #
nomen appellativum infulas
,
pro nomine proprio Jefus : Jic
enim babent pleriqne omnes La-
tini libri : Et plantavit ilium Dominus Jefus.
#. 34.
Non enim comprehendetis. Quidam codices fcri-
54
Romanarum Correctionum delectus.
linu non enim pcrvenietis
;
quidam non enim habebi-
tis : primnm ejl omnium optimum.
Cap. XL1V. tf. 5. In peritia fua requirentes modos
muficos. Correilores pr.uulernnt peritia , ei qnod alii libri
habent pueritia, quod ejl adolefccntia ,
quauqitam
&
hoc
fuam habent verijimilitudinem
.
tf . 10. Quorum pietates non defuerunr. Prxferendtts
ejl Humerus plttralis , ei quern alii legunt Jingulari.
tf. 11. Cum femine eorum, Non prxponas &c cotijttnc-
tionem.
tf. 12. Et in teftamentis ftetir. Nou mutes piurate tefta-
mentis in Jingulare.
tf. 13. Et filii eorum propter illos. Non mutes nomi-
nativam filii in genitivum filiorum , addito nominative fe-
men ant hjereditas.
Scquitur : Ufque in aeternum manent. Nee h\c mutes piit-
rale manent in Jingulare manet.
tf . 22. Dedit illi gloriam in gente fua. Pro gloriam
non fubftituas
femen.
tf . 2$. Et teflamentum confirmavit fuper caput Jacob.
Nee noniini teflamentum addas pronoiv.cn fuum , nee jitb-
flitnas pronomen ejus loco nominis Jacob.
Cap. XLV. tf . 6. Et dedit illi coram praecepta. Cave
ne vocem unam coram, qua idem ejl quod prafens ,fepares
in duas cor ad , qitaft dieatur , animam ad prsecepta.
tf . 9. Et circumcinxit cum zona gloria;. No fcribas
juftitiie pro glorias.
tf. 12. Stolam fanctam. Retinendi [tint hi acenfativi ,
non mutandi in ethos caftts.
tf. 14. Et gloria honoris. Pro gloria, non fcribas accu-
fativum gloriam.
,
Seqttitur : Opus virtutis , & defideria oculorum orna-
ta. Csnjunllio & , tit non ejl prxponenda nomini opus ,
ita
non auferenda nomini delideria : quod quidem legendum non
ejl fexto cafie numeri Jingularis defiderio.
tf.
1
J.
Ufque ad originem. Pro originem
,
quod ejl,
principntm , ne fcribas orientem.
tf. 17.
Sacrificia iplius confumpta funt igne quotidie.
Pro cunfumpta, alii libri habent confummata.
tf. 19. In nomine ejus. Non mutes ejus in reeiproettm
fuo.
. .
tf.
21. Et dedit illi in praecepus fuis poreftatem. Ser-
vandum ejl pronomen Jingulare illi , non fubjlituendum plu-
rale illis.
tf . 27.
Catteiiim in terra gentes non hasreditabic. Non
ejl mutatidum plurale gentes in Jingulare gens.
tf . 29.
Placuit Deo pro Ifrae'l. No ejl omittenda pra-
pojitio pro ,
quam Correilores confultiffime addiderttnt.
Cap. XLVI. tf. 4.
Nam hoftes ipfe Dominus pcrdu-
xit. Non legas percufflt a percutio ,
pro perduxit a perduco.
tf.
c. An non in iracundia ejus. No fcribas c oujuuclio-
nem aut , loco adverbii an.
tf.
8. Et fecutus eft a tergo potentis. Servandtts ejl ge-
nitivus Jingularis potentis, non mutandus in acciifativum
pluralem
potentes.
tf. 9. Et perfringerc murmur malitise. No fcribas ptr-
ftringere a jlringo ,
pro perfringere aut confringere a fiun-
tf. 17. Et vidic Deus Jacob. Legendus ifl cafus nomi-
nations Deus , non accufativtts Deum.
tf. 19. In
oblationeagniinviolati.
Romani Panes emen-
darunt agni ,
pro eo quod plerique omnes legunt viri, quod
ejl , mafculi;
tf
retinuerunt inviolati , id ejl ,
immactilati
,
pro eo quod quidam fcribunl immolati ,
quod ejl
, facrificati.
tf . 23. Ec exaltavit vocem fuam. Et hie correxerunt
fuam ,
pro eo quod mttlti legunt non reciproco ejus.
Cap. XLV1I. tf.
J.
I tollendo manum, faxo funda:
dejecit. Non addas prxpojitionem in ante faxo.
tf . 6. Nam invocavit Dominum omnipotentem. Non
fcribas adverbium ubi
,
pro conjunilione nam ; nee potentem
pro omnipotentem.
tf. 15.
Dominus purgavit peccata ipfius. Non ejl legen-
dum Chriftus , neque fpiritus
, fed
Dominus.
Ibidem. Et dedit illi teflamentum regni. Non mutes no-
men abjlrailui regni , in concrelum regum.
tf. 14. Et propter ilium dejecit omnem potentiam ini-
micorum. Alia verjio habet : Et propter ilium requicvit
in latitudine.
_ _ m
tf tf . 1
J.
it.
Quemadmodum eruditus es in juventure
cua , 8c impletus es ,
quafi flumen , fapientia , 6c rerram
retexit anima tua. Retinenda (tint fecundaperfomt turn ver-
ba turn pronomina , non mtitanda t perfonam tertiam.
tf. 22. Et incitari ftultitiam tuam. Qjudam non intclli-
gentes quidJibi vellet infinitivus pajjivus incitari , mutarunt
ilium cum aliis vocibns ; prxfertim verb cum in cacteris , id
ejl , in reliquis , quod plerofque omnes male iccupat libros.
Cap. XLVIII. tf. 2. Et initanres ilium invidia fua,
pauci facli funt. Correilores fcripferunt irritantes ,
quod ejl
,
exacerbantes
, pro eo quod alii imitantes ant iemulantes.
tf. 3. Et dejecit de ccelo ignem ter. Injigms loci rejli-
t/ttio ,
qua de ctelo fcriptum ejl
,
quod vulgo legitur a fe
;
$$
ter, id ejl, tribus vicibus
,
qnod terrac
:
Jic enim vulgo
legitur : Et dejecit a fe ignem terrae , mendojijjfme.
tf. 6. Et gloriofos de ledto fuo. Cave ne delicto, quod
ejl
,
peccato , fcribas pro de leto ,
quod ejl , de jlrato.
tf. 10. Qui fcripuis es in judiciis temporum. Alii libri ,
pro Jimplici fcriptus , legunt compofitum inferiptus ; & P
rg
judiciis , indiciis , id ejl
y
n cenfonantem pro u vocali.
tf . 1 ;. Elias quidem in turbine teftus eft. Non mutes
conjttnilionem quidem in relativum qui.
Cap. XL1X.
tf. 1. Memoria Joliae in compofitionem
odoris facia opus pigmentarii. Correilores pratulerunt qnar-
lum cajum fexto compofitione
; $
fublato verba fubjlantivo
eft, nominativnm femininutn facia , reliquis qua pajjim le-
guntitr , factam , taciturn , fafti.
tf . 3. Ipfe eft diredtus divinitus in pnenitentiam gentis.
Non ejl mutandus accttfativus poenitentiam in ablativum.
Seqiiitnr : Et tulit abominationes impietatis. Cave
legas ab hominibus pro abominationes , duas voces pro una.
tf . 7. Dederunt enim regnum fuum aliis. No omittas
conjundienem enim.
tf. 11. Benefacere illis. Non praponas conjnnilionem &.
tf. 13. Nam & ipfe quafi fignum in dextera manu. Su-
perfluit ,
quod multi codices fubjiciunt , Ifrae'l.
tf. 14. bic & Jefum filiutfl Jofedec. Correilores prami-
ferunt adverbium Jimilitndtnis lie.
tf. 17. Neque ut Jofeph qui natus eft homo. No mu-
tes duas didiiincitlas neque ut , cum una 8c.
Cap. L. tf. 11. Et veftiri earn in confummationem vir-
tutis. Ut non ejl omittenda prapojitio in , ita non ejl fubjli-
tuenitis ablativus pro acenfativo confummationem.
tf. IJ.
Et confummatione fungens in ara. Hie fervan-
dus ejl ablativus confummatione.
tf. 24. Et nunc orate Deum omnium. Multi codices pro
nunc habent plus
, )
pro imperative orate , indicativum
oravit; qnidam etiam addttnt rurfum poft : Et rurfum poll
plus oravit : fed hac omnia repitgnantia genuina leilioni.
tf . 30. Qui ponit ilia in corde fuo. No ejl commutan-
dum prafens ponit cum future ponet.
Cap. LI. tf. 12. Et operationis tua:. Pro nomineJimplici
operationis , 0 fcribas compofitum cooperationis.
Sequitur : Quae a feculo funt. Retinendum ejl plurale
funt, nin fubjlituendum Jingulare eft.
tf. 1 3. Cum adhuc junior elfem. Et hie retinendus ejl'
oplatizus effem , 0 furrogandus indicativtts fum.
tf. 19. Ante templum poftulabam pro ilia. Correilores
prttdenter objervarunt fcribendnm ejfe templum
,
quod ejl
,
adem facram , pro eo quod vulgo legitur tempus , id ejl , ho-
ram.
Ibidem. Et effloruit tanquam praecox uva. Pro effloruit,
non fnpponas defloruit, deflorebit, aut florebit.
tftf . 26. 27. Et inlipientiam ejus luxi. Animam meam
direxi ad illam. Hac ejl germana hujus loci letlio , a mul-
tis vindicata mev.dis , Romanorum Patrum indujlrii. Qui-
dam enim codices addunt alteram in
, $
pro accufativo in-
lipientiam fcribunl ablativum ; quod tamen non recedit a ve-
ra. Alii vocem unam infipientia five infipientiam , divi-
dunt in duas , in fapientia am lapientiam ; male. Compltt-
res primam perfonam luxi mutant in tertiam luxit , eiqut
addttnt fuppojiti loco anima mea ; nonjincere. Nonnttlli ver-
bum Jimpiex luxit , vertunt in compojitnm eluxit , tanquam
a luceo dedttilumjit ,
quod ejl a lugeo , deploro. Multi
fub-
jiciunt & ignorantias meas illuminavit
, fttperfiue. Denique
nonnttlli omittnnt animam meam , niji quod mutatum in
nominativnm jungunt verba prxceienti luxit.
tf . 30. Dedit mihi Dominus linguam. No ejl addenda
cenjuntlio enim.
tf. 33. Comparate vobis fine argento. Qjtidam libri
fubjiciunt fapientiam : ver'um illud redundat , CorreHorttm
jttdicio.
Variarum Le&ionum delecftus.
ss
Varix Le&iones Vuigaije, rurfum ab eodem Francisco Luca obfervatx.
LIBER ECCLESIASTICI.
CAP.
I.
'5?'. 16*. Cum eledlis feminis graditur. femina-
rtim Grace nulla efl mentis)
, fed twv tj-nep/n&Tuv , femi-
rmm. U/ide conjiciunt quidam, cum eledlis feminis, legen-
dum ejji
,
quod jit , cum iis qui ex femine eorum eleili fnnt.
Denique pro graditur , quxdam injignia
Mfi.
legunt credi-
tur , quod refpondet Grace itnriaevbwitleu * fidelis erit , crcdet
fe , adharebit Hits : qua ratione legitttr PJal. 77. if. 8. Et
non eft creditus cum Deo fpiritus ejus.
Cap. VII. if.xo. Noli prasvaricari inamicumpecuniam
differentem. Multi boni libri fcribunt cafu ablativo
,
pecu-
nia difFerenti. Grace
eft
in quibufdam exemplaribus stetav
Aiaipofi: , ob rem differentem ; in aliis , nominatim Sixtints
,
frextv dj\tatpipv , ob rem indifferentem.
Cap. VIII. "fr. 10. Abipfis fapientiam 8c dodlrinam in-
telleftus. Multa
Mfl.
conformiter Grxco , omittunt media
ilia verba , fapientiam &.
Cap. XI. ~t.
J.
Multi tyranni federunt in throno. Qui'
dam conjiciunt pro in throno , legendum effe in terra , eo
quod Grace Jit fa. fVaipnc, in pavimento.
Tflt. I
J.
16. SapientiaSc difciplina & fcientia legis apud
Deum : dilecTtio & via; bonorum apud ipfum. Error & te-
nebrs peccatoribus concreata funt : qui autem exfultant
in malis , confenefcunt in malo. Hac omittuntur a plerij-
que omnibus Latinis MR. conformiter plerifque Itbris Gra-
tis , etiam Sixttnis ; quanquam in Gracis Regia editionis ex-
flent : vide Notationes.
if. 20. Et mors appropinquet. Multi libri hoc omittunt
,
Craco confentanee.
Or. 32. Sicut enim eruftant praecordia fetentium. Alii
libri fcribunt ex prima conjugatione fetantium
,
quod efl ,fe-
larum.
Ibidem. Et ficut profpeflor. Otiidam libri babent prof-
pectator.
Cap. XIII. If. 22. Aut quae pars diviti ad pauperem.
Sunt libri
,
qui pro pars , legunt pax , id
eft , elewvi , quod
eft
Grace.
Cap. XXIV. Tfr. 11. Et omnium excellentium & humi-
lium corda virtute calcavi. Ouod qttidam libri babent fubli-
Xnium , id quod
eft
, magnificornm , pro humilium ,
quod
eft ,
abjeRerum,faam babet verijimilitudmem : quanquam ex Grxco
non poffit judicium ferri ,
quod verficulum
iftum illit non
legam.
Cap. XXVI. tt. 16. 17. 18. Et ofTaillius impinguabir.
Difciplina illius datum Dei eft. Mulier fenfata
, &e. Qui*
dam libri Jit diftinguttnt , conformiter Gracis , etiam Sixttnis :
Et offa illius impinguabit difciplina illius. Datum Dei eft
mulier fenfata , f$c.
Cap. XXXI. #. 10. Qui probatus eft in illo , & perfec-
tus eft, erit illi gloria aetema. Multi injignes libri, pro
qui relative
, fcribunt interrogaiivum quis
, & future erit
,
prxponunt conjnniiionem 6c , Juffragante Grxco ; Jed eadcm
iitriufque leilionis fententia
eft.
Cap. XXXVIII. tf. 39. Accommodantesanimamfuam
,
5c conquirentes in lege Altiflimi. Ouidam libri
, pro nomi-
nativis pluralibus accommodantes
5 conquirentes
, legunt
genitivos Jingulares accommodantis
^ conquirentis : qua. de
re Notationes noftra.
Cap. XXXIX. ir.ij. Invocedicir. Mannfcriptttm Mo~
nafterii Lobienjis omittit hoc totum , confentanee Grace : lege
Notationes.
if. 26. Non eft dicere : Quid eft hoc, aut quid eft if-
tud ? Conjiciunt quidam
, pro conjuntliotie disjuniliva aut
,
legendam
effe
prxpojitionem ad : Quid eft hoc , ad quid eft
iftud ? Sic enim
eft
Grace , Ti' t?to , <; t/ tWo
;
Cap. XL. if. 32. In oreimprudentiscondulcabitur ino-
pia. Ouidam legunt impudentis
,
quod
eft , inverecundi , no-
minatim Rabinus
) Graca.
Cap. XLIII. #.24. Humilemefficieteum. Non
fine
fi-
militndine veri putant quidam legendum
effe hilaiem
, quod
eft
latum :
eft
enim Grace hctpueei.
Cap. XLIV. &.
3. Nunciantes in prophetis dignitatem
prophetarum. Antiqua MjL hnjus Ecclejia noftra Andema-
renjis , cum quibufdam aliis , hoc folnm legunt : Nunciantes
dignitatem prophetarum ; alteram , in prophetis , omittunt.
Videtur enim alteram fuperfluere ,
quod docuimus dim in No-
tationibus noftris in varias Bibliorum leiliones.
Cap. XLV.
tf. 27. Caeteriim in terra gentes non haere-
dltabit. Non
eft
mutandum plurale gentes in fingula; e gens
;
fed
fi
fubftituatur genitivus Jingularis gentis
,
qui
eft
Grace
,
clavier
ft Jententia.
Tom. II. Sss
506
IN PROPHETAS
CUM MAJORES TUM MINORES
A D M O N
I T I O.
PRop
h et
a
s omncs hoc uno complectimur Monito
,
quia vix aliquid nobis incumbit in-
dagandmn de uno
,
quod non
poffit
exquiri de alio
;
quantum nempe attinet ad capi-
ta vel fontes unde Verfionem antiquam fingulorum horumce likrorttm haujerimus deduxe-
rimufque.
Fatebimur de his quod
ey de pluribus aliis : Dolet nobis non parum quod tanta facta eji
Italics Verfionis jactura, ut de fexdecim Prophetarum libris , ne unus quidem, etiam ex
Minoribus , a nobis repertus
fit in
Mf.
codicibus antiquis
,
qualemcunque pervefligatio-
ncm , inquifitionem , diligentiamve in *his volvendis
,
per nos , vel per amicos , adhibueri-
mus. Nonnulla tanturn excipienda
funt Cantica ,
ut ry alia pauciffima ,
qua
Mf.
quidam
libri nobis fuppeditarunt.
Itaque
Mf.
codicum ope ey auxilio cum
effcmus deflituti , recurrendum nobis
fuit pro
more ad velerum Patrum fcripta , ex quibus [par
fa
ey vage disjecta Prophetarum loca
in unum colligerentur componerenturque. Multa fane ey valde multa deprompta a nobis
fuere ex antiquis Mis Scriptoribus Latinis , maxime ex Tertulliano , Cypriano , Lucifero
Calaritano , Ambrofo , Tichonio , Hieronymo , Auguftino , ey this
;
quorum ope damna
noflra refarcire conati fumus.
Nee frufra
hunc laborcm fufcepimus : ex his enim
fimul
coactis undequaque teflimo-
niis ,
hoc nobis fatis feliciter contigit , ut Prophetarmn Majorum quatuor
, ft
non partes
omnes
,
faltem plurimas , imo magnas ey maximas conficeremus. Neque infarciendo
fepe
'verba
, quafi rimas explevimus
, fed
plerumque fententias , ey verfus integros conclufi-
mus
;
quinimo
fepe ey fapius capita plena
, vel dimidia
,
plus minus , unus idemque Scrip-
tor , vel antiquus liber nobis fubmtmfravit.
Id maxime conflat de Ifaia Prophetia
,
qua non quarta
fui
parte caret in Verfione anti-
qua noftra.
Hie enim liber in Vulgata hodierna ex fex ey fexaginta capitibus conflat
,*
quorum etiam
fi
vcrficulorum omnium fubducatur numerus ,
millium ducentorum nona-
qinta trium fumma fiet
: porro ex his millibus ducentis nonaginta tribus verftxulis , vix
ducenti quinquaginta , vel ad fummum trecenti defiderantur in Textu noftro.
Idem pene affirmari poteft
de Ezechielis libro
,
quern Vulgata partitur in octo
cy quadra-
linta capita : hac autem capita in millc ducentos feptuaginta duos verfculos dividuntur
:
ft
vero de
ipfis
trecentos quinquaginta duos, vel ut plurimum quadringentos deducas
,
quos
addere vel comparare non licuit, major pars totius libri fuis
numeris abfoluta erit.
Non idem judicandum de duobus aliis Prophetis, nempe de Jeremia ey
Daniele : illius
enim , videlicet Jeremia , Prophetia ex feptem ey
quinquaginta capitibus conflat in Vul-
gata
noflra , eaque capita in mille quingentos undeviginti verfculos diflribuuntur
; fed
de
his amplius nongenti feptuaginta defunt in noflra Verfione antiqua.
Idem dicendum de alter
, feu
Danielis libro, partita fcilicet in quatuordecim capita,
,
rurfumque in quingentos unum ey triginta verfculos
;
quorum omnium a nobis vix du-
centi verfculi recuperari potuerunt.
Ad Minores Prophetas quod attinet , in his comparandis multo feliciores fuimus : illo-
rum enim duodecim librorum Verfionem Latinam e Graco LXX. unius Hieronymi Commen-
taria nobis integram fuppeditarunt ; ex quibus etiam plurima jam exprefferamus ad
perfi-
ciendos libros Majorum Prophetarum , Iftia potifftmum , ey
Ezechielis. Ifaia quippe unius
viginti quinque capita integra
, ey
ampliiis , ex eodem fonte fuxerunt ,
prater alia multa
fuis
quaque locis difpertita. Ad Ez,echielis etiam Prophetiam complendam , idem Hiero-
nymi opus multa nobis fujfecit. Unde colligitur , ex antiquis Scriptoribus Latinis
, nullum
plura , ey majora , vel potiora , ad Prophetarum corpus perficiendum nobis contuliffe ,
quam
Hieronymum.
Porro in fuis
CommentarUs hanc rationem fequitur fanclus Doctor : Prophetarum li-
bros explicare contendit , ex Hebrao potifjimiim , ey ex LXX. ut autem ab eo quod Jibi pro-
ponit , minits aberrare videatur , utrumque contextum Latine refert
;
primo quidem ex He-
braico fonte translatum
;
fecundo vero
,Ji
non femper , faltem frequenter ex Edittone LXX.
57
Hoc imprimis apparet in Minoribus Prophetis : ey ficubi in his recenfendis verficuli non-
nulli non fubnecluntur ex Editione LXX. hujus pratermiffwnis rationem plerumque red-
dit Hieronymus , addendo proxime ad Verjionem Latinam ex Hebra'ico : LXX. fimilitcr.
Et fane
fi
inter tcxtum unum ey
alteram nihil
differ
ebat
,
quid juvabat utrumque propo-
nere , veI iterata proferre ? Nonnunquam tamen id Hieronymo contigit , ut 'verba
fimi-
lix cum Hebraici textus , turn LXX. Interpretum repcterct
, potiffimitm in Minoribus Pro-
phetis : quinimp Proam. in Ifaiam ,
col. 6. h&c ait : Sicubi autcm
,
prcetermiuls LXX.
de Hebra'ico difputavi , illud in caufa eft, quod aut eadem
,
aut iimilia iunt pleraque
cum ceteris', & duplici Edkione propofita, nolui libros cxplanarionis cxtendere
,
qui
etiam in fimplici explanatione modurn brevitatis excedunt. Unde liquet Hieronymum
,
Editionem quidern duplicem
,
quamvisfimilem , aliquando rcferre , nee tauten
ipfi
duplicem
explanationem fubjungere
,
quod facta inutile fuijpt.
Itaque Hieronymus
,
pro varia diffimilitudinis gradu , diverfum etiam init confilium
, feu
rationem : vel enim contextus ambo plurimum inter
fe
differunt , vel minus , vel tenuitcr
Admodum :
fi
plurimum , tunc Hieronymus unam Vcrfionem profert feparatim ab altera : ji
no?i ita valdc aut multiim , alteram alteri intermi
feet
: ft
nihil omnino aut pene nihil , unam
tantam ex Hebrao Latinam adhibet
,
prater
mifia
altera, e LXX.
ft
tame?i hoc ultimo
cafu in-
terccdat aliqua diverfitas notatione
(y
animadverfione digna, hanc Hieronymus in Com-
mentario indiearc folet. Singulorum exempla fubjiciemus ;
nee
fortaffe omnino inutiliter.
Primum genus exemplarum ducitur ex Hieronymi Comment, in lfaix IX.
ff. 3.4. $.
col. 84. b. c. ubi prolato duplici contextu, hac addit : In obfeuris locis utramque Editio-
nem ponimus , ut quantum a caeteris Editionibus
,
(puta Symmachi
, AquiU
, ey Theo-
dotionis
) & ab Hebraica veritate diftet Vulgata trans'atio , diligens Letor agnofcat
:
item in E&ech. XXXII. relatis poftenoribus verjiculis ex Hebr&o , nempe a
f.
17. ad
fi-
ncm ufque capitis, fubd.it : Multum in hoc loco LXX. Interpretum Editio , & onli-
ne
,
& translatione difcordat ', & quaedam in ea de Theodotione addita iunt : unde
neceffe habuimus & ipiam ponere , nequaquam parcentes longitudini , & ftudiofi Lec-
toris diligentiae iervientes. Et htc pro locis, qui multum a
fe
invicem difcrcpabant.
Ad alios quod fpettat , in quibus minor in utraque Editione erat diverfitas , v.
g. in
Ezech. XXVI.
f.
7. ad
1
4. h<tc habet Hieronymus : Utramque Editionem ex more
conjunxi , & in quibus difcrepant , ex latere copulavi , brevitati voluminum providens
:
ey infra ad caput XXVII. Si voluero
,
in quit , totam prophetiam contra Tyrum
uno iermone comprehendere , & longum faciam , & fenfum Letoris obicurem ; dum
omnia fimul non poteft mente retinere
,
praecipue in quibus ab Hebra'ico in hoc lo-
co LXX. Editio difcrepat , hoc eft
,
t
quae addiderint
,
quaeve lubtraxerint. Itaque
noftra erimus Interpretatione (ex Hebr.J contenti , & ficubi diffonant , ex latere copu-
labimus : item ad cap. XXIX.
ff. 3 7. Studio brevitatis Editionem utramque miice-
mus , ubi non multum inter fe difcrepant : alioquin ubi magna diverfitas eft , utram-
que proponimus : demum pr&pofito hoc modo toto capite XXXIV. ejufdem Ezethieiis
,
ita concludit : Siepe commonui Editionem me utramque mifcere
,
ut librorum vitem
magnitudinem , in his duntaxat, quae non multum a fe in translatione difcordant.
Quod attinet autcm ad capitula ilia
,
qua minime , aut vix inter
fe diffimilia erant in
utraque Editione
, Hieronymus
ip
forum non geminat Vcrfionem Latinam
, fed
unicam pro-
fert ex Hebr<0 , hoc fubjeclo , ut jam dixi , LXX. fimiliter ', v.
g.
in Ofe.
I.
ff.
1.
5.
8.
ey* ficubi nonnulla intercedant di/paria, pauaffimas illas plemmque notat v.trietates in
Commentario : exempli gratia in Ez,ech. XXI. col.
84J.
a. adhibitis -verfibus decern,
ab oftanjo ad decimum oclavum , ex Hebra'ico
folo , addit : Multum eft , fi utramque po-
nam Editionem , & librorum extenditur longitudo
,
maxime ubi aut nulla , aut parva
diftantia eft : ponam igitur nonnulla qua difcrepant : deinde : Pro eo quod nos di-
ximus illi tranftulerunt
, eye. item inf. in Ex,ech. XL. col.
989.
a. allatis oefo ver-
febi'.s
ex Hebra'ico
folo ,
proxime addit : LXX. in eadem verba confentiunt, prater thee,
& elau, & elamoth, & clam. Vide etiam in fubfequentibus , ey
col.
993.
b.
&
alias.
Aliquando tamen Hieronymus unum tantum ex Hebr. contextum apponit
,
quamvis Ion-
ge diftet ab Editione LXX.
fed
varias
infra ,fi
non omnes
,
faltemprtcipuas hujus loci
diffimi-
litudines notat : v.
g.
in Ezech. XL.
adff. 35. 36. cyc.prolatis verbis ex Hebrto trans-
latis
, continub ait : Multum in hoc teftimonio Hebraica Veritas a LXX. Interpretum
Editione difcordat : hoc enim quod diximus : Ibi lavabunt holocauftum, &c. in LXX.
non habetur , fed in plerifque codicibus de Theodotione additum eft : ey j"
de aliis
pluribus
; ut non fernper Hieronymus eandan rationem aut morem tennerit , vel ita in pro-
pofito , fufceptove conjilio permanferit
,
quin aliquoties ab
ipfo
declinareftbi
permiferit ,
pro re
nata
,
vel eventu diverfo , vel locorum nonmdlorum dijicultate. At de his multa fitts.
Alia
fubeft qu.eftio agitanda, quxque
noftra
maxime inter
eft
, Nam fcilicet Interpretatio
Latina ex Editione LXX. qux Hieronymi Commentariis , vel ex
toto, vel partim intexta,
Tom. II. Sss ij
508
repcritur
,fit
Verfio
Antique Latina, qua ante Hieronymum obtinebat
, feu ufurpabatur m
Ecclefia ; Num vero
,
po/lpofita
Veteri , novum ipfe
paraverit
& infiruxerit e textu Graco.
Qua'ftio
Cane fatis obfcura,
&
prima fronte difficilis :
fi
tamen diligentiiis excutiatur , non
multum , nifi
me fallit animus ,
habebit difficultatis.
Primo quidem hanc Interpretationem Latinam e Commentariis Hieronymi petitam ,Fla-
minius Nobilius Translationem veterem conftanter appellat : v.
g.
in Ofe. XI.
f. 3. ad hoc
Grxci contextlis , K/ Ijw ovvenoefiawnv 'E/pey/i/x, quod
ipfe
ita reddit, Etego ligavi pedes
Ephraem , m Notis (ubjectis hac monct : Sic putat S. Hicronymus recle verti mvmvJi-

ait
,
quamvis in textu vetufiioris Translationis habeat , Colligavi Ephraim. Item in
Amos IV.
f.
4. ad hoc, in triduum , Sic vidctur , inquit , expianare Thcodoretus , u<; r

^itifAepiuv : apud S. Hieronymum in contextu Vetufiioris

efi
in die tertio ; in fua , tribus
diebus.
Rurfitm
in Ez,ech. XIII.
f. 7. AW. d. eandem Verfionem vocat , contextum
Vulgatae antiqux;ficut infra
ad caput XIV.
f.
4. ejufdem Prophet*, Not. b. Nobilio ma-
nifejtc afiipulatur eruditus P. Michael Le Quien , Ord. FF. Pradicatorum , in libro ver-
nacula lingua, fcripto , cut titulus : Dcfenic du Texte Hebreu : ita cnim loquitur part. I.
c. IX.
p. 179.
L'ancienne Vulgate Latine tiree fidelement de la Greque des LXX.
du terns meme des Apotres , & raportee par S. Jerome dans les Commentaires a co-
te de la fienne , & citee par S. Cyprien dans Ion II. livre des Temoignagcs
, ejrc
Non multum etiam ab utrcque difj'tutire vidctur docli(j:mus Tillemontms to. Ail.
Hifi.
Eccl.
p. 131. dim dicit : II cite (S. Jerome) en quelques endroits la corre&ion qu'il avoit
fake de 1' Edition des Septante fur les livres de Salomon avec des lignes & des etoi-
les : on a dans fcs Commentaires celle qu'il fit fur les Prophetes. Et fane Hjerony-
mus ,
tefie
etiam Ttllemontio , antcquam transferret Scripturas ex Hebraico fonte , aliam
infiruxerat Editionem
, feu
emendationem Latinam e Grxco LXX. Interpretum , non qui-
dem Communi , utpote vitiofo , ejr
pluribus in locis dcpravato
, fed
ex Hexaplari puro
&
emendate Hanc Editionem indicat Hieronymus
ipfe prxf.
in lib. Paralip. Memini , in-
quit , Editionem LXX. Translatorum olim de Graeco emendatam tribuiffe me nof-
tris
,
puta Latinis.
Hujus autem Editionis libri plerique
, fie
emendati
ejr
correcli cum
afierifcis &
obelis
,
depcrditifucre ; nee de
ipfis
hodie ampliits nobis fuperfunt ,
quam duo integri , nempe Pfalmo-
rum
ejr
Job libri
,
quos Martianxus nofier
tomo I. nova Editionis operum S. Hieronymi
,
cum afierifcis ejr
obelis
, fummo fiudio
edicuravit : his duobus libris
fi
adjungas cum Til-
lemontio ea
,
qux in Commentariis Hieronymi
reft
Ant de fexdecim Prophetarum libris , de
his
ipfis
idem judicandum erit ac de Pfalterio emendato , ejr
edito ab Hieronymo cum
afie-
rifcis ej
obelis
,
quodque fervatum
efi
in Vulgata
nofira ,
pofihabita nimirum Translation
nova
ipfius
Hieronymi ex Hebrxo.
Porro, ut aiunt Editores Bibliorum Latinorum Vulgata Editionis apud Anton. Vitre\
anni 1 662. Latina Pfalmorum Editto
,
quam haclenus ufurpat fancla Romana Eccle-
n
fia,
non
eft
Verfio
S. Hieronymi
, fed
alia translata ab antiquo Interprete ex Grxco LXX.

Seniorurn Editionis S. Luciani Martyris

,
qua Komi , five
Communis dicebatur , ab
ipfi-.

met Hieronymo correcta

&
emendata. Koivti autem ifta
,
inquit Hieronymus cp. ad Sun-
niam
&
Fretelam , to. II. col. 627. b. hoc eft , Communis Editio , ipfa eft qua; & LXX.
fed hoc intereft inter utramque
,
quod Koivti pro locis & temporibus
, & pro volunta-
te Scriptorum , vetus corrupta Editio eft ,
ea autem quss habetur in 'E^a^vo^ , & quam
nos vertimus , ipfa eft quae in eruditorum libris incorrupta Sc immaculata LXX. In-
terpretum Translatio relervatur. Nee id multum follicitare debet quod ait
, & quam nos
vertimus ',
hoc enim ditlum abynd'e explicatum
efi
fupra in Admonitione previa ad libros
Job
, cjr
Pfalmorum ,
quam vide. Prxterea in
epifi.
ad Sun.
&
Fret, potiflimitm agitur de
Pfalterio
,
quod nemini dubium
eft ,
faltem perito ,
hand
fuijfe
de integro ab Hieronymo
translatum ex Gr<tco LXX.
fed
tantummodo correclum atque emendatum. Id etiam
ipfe
fatis apcric declarat in eadem epifiola,
col.
634.
b. Nos- emendantes olim Pfalterium
,
'inquit , ubicunque fenfus idem eft , veterum Interpretum confuetudinem mutare no-
luimus , ne nimia novitate Le&oris ftudium terreremus. Jam vero
fi
Pfalterium
ufu-
rcceptum hodie in Ecclefia , non
efi
Hieronymi fetus
proprie dittus
, fed ipfamet antiqua
Verfio
Latina
,
quamvis correcla ab
ipfe
&
emendata ; confequens
efi
ut Prophetarum La-
tina plurima, qua ex Editione LXX.
fparfim
legunturin Commentariis ejufdem Hieronymi
,
eadem de caufa ejr
ratione pari, de integro translata a S. Doctore non dicantur,fede veteri
petita fuerint Translatione
,
quamvis corretfa ab
ipfe
&
emendata ad Grxcum Hexaplare.
Verum non melius ftatuctur rjr
judicabitur de hac Verfione
Latina
,
quam ex Commen-
tariis
ipfis
, in quibus includitur. Illic fan-c
argumenta plurima funt ey
indicia
,
qux
of.
tendu?it Interpretationem illam Latinam nihil aliud
cfife
plerumque
,
qukm Verfionem an-
tiquam ab Editione LXX. Ko/yj7,
feu Communi, ortam : multo paucicra, qux illam e
Graeo
,
etiam Hexaplari
,
emendatam
fuiffe
ab Hieronymo demonfirent : nulla
,
aut pene
59
nulla, ex quibus efficiatur concludaturque omnino aliam, data opera, ab Hieronymo clabo-
ratam
fuijfe.
Hac tota patefient fubfiqucnlibus.
l. Oftenfum eft fupra
Hieronymum in
hifice
Commentariis utramque
Translationem
vulgo adhibere ciim ex Hebr&o ,
turn ex LXX. Porro illam quam duett ex Hebrxo
,
qux-
que
ipftjjima eft
Vulgata ?toftra. , ab
iffo
prius adornata, fuam vscitat variis in locis; alte-
ram vero e Groco derivatam , vel LXX. vel Vulgatam appellat , tertid per
fond. Exempli
gratia in lfai. V.
f.
i. ad hoc Vulgata, ut faceret uvas , 8c fecit labrufcas , ait : Pro
labrufcis, quas nos vertimus, in Hebrseo fcriptum eft
bufim, quod Aquila interpreta-
tus eft ozLzsp'ias
,
id eft
,
fruclus pefftmos ; Symmachus d-nA? , hoc eft, imperfec/os; LXX.
& Theodotio, fpinas : item infra col.
49.
d. Pro eoquod nos juxta Hebraicum ver-
timus
,
& LXX. tranftulerunt , ejrc
col.
244.
a. Pro eo quod nos interpreted fumus
,
&c.
Rurfum in Mich. I. $. 10. col. 150 1.
fi
Multum Hebraicum a LXX. interpretatio-
ne difcordat , & (magnis) tarn mea
,
quam illorum Translatio difficultatibus involuta
eft : ejr
ca
f-
H-
f- 9-
cl- 1510./ 1511. a. Interpretatio LXX. inquit , tantum dii-
cordat in pr?efenti loco ab Hebra'ica veritate , ut nee capita poftimus ex aequo pone-
re
,
nee eorum iimul fententias explicare : turn addit : Quamobrem noftra primum
Translatio differatur, & poftea ad eofdem veniemus. Item in Abac III.
f.
10. col.
1629. a. Solam noftram Editionem (Vulg.) poiiiimus
,
ut juxta earn , id eft
,
juxta
Hebraicum texentes confequentiam loci
,
poftea LXX. commatice per capitula diHe-
ramus : &
in lfai. VIII. col. 78.
/
Quia multum inter fe Hebraicum diftat, & Vul-
gata Editio, ideo utrumque poluimus : ejr in cap. XXX. col. 258. b. Multum in hoc
loco LXX. Editio Hebraicumque difcordant : primum ergo dc Vulgata Editione
tra&abimus. Demum in Jerem. XV.
ff.
10. 11. Pro eo quod nos juxta Hebraicum
interpretati fumus , Omnes maledicunt mihi , ufque ad eum locum
,
ubi fcriptum eft
,
in tempore tribulatio?iis advershs inimicum
; in Editione Vulgata ita fcriptum reperi
:
Fortitudo mea deficit in his qui maledicunt
, cjrc
ejrftc
aliis in locis.' Ex quibus omnibus ita,
inferimus : Si Hieronymus in Commentariis ufus
eft
Verftone Latina dudum a
fe
adornata ex
Hebrxo ,
cur novam e Gr<tco
ipfe
condiderit , cum vetus Latina pariter
exftaret
,
qu.e
ipfi
fufficere
potuerit ? vel
ft
novam prorfus e Gr<eco inftruxijjet , nonne fuam vocitare
debuiffet
,
ftcut ejr fuam appellavit illam a
fe
adomatam ex Hebrxo ? attamen priorem cum nominat
,
Noftram equidem Editionem dicit , vel
,
quod unum
ejr 'idem , Pro eo quod nos juxta
Hebraicum vertimus : Pro eo quod nos interpretati fumus : de altera vero loquens , earn
vel Vulgatam Editionem appellat , vel ftmpliciter LXX. Concludendum igitur unam
effe
propnum Hieronymi fetum ; alteram vero veterem
effe
Translationem Latinam ab
ipfo
adhibitam in Commentariis. Conclufto ex neceffaria confecutione efficitur : Juxta confuetu-
dinem noftram, inquit in Amos VI. col.
1450. b. Editionem LXX. Interpretum
dif-
ferentes , ne fi hsereamus omnino in Hebraico , illufiffe Le&oris diligentiae ; & tacen-
do de Editione Vulgata , fruftra earn propofuifle videamur : ergo
, ft
per Hebraicum
intelligit Hieronymus Verftonem fuam Latinam ex Hebr. quod negari non
poteft ;
per Edi-
tionem Vulgatam intelligere debet Verftonem Communem etiam Latinam e LXX. Inter-
pretibus :
& ft
credatur Vulgatse Editionis , aut LXX. nomine,
ftgnificari ab Hierony-
mo Grxcum LXX. ftricle fumptum
,
ft
non temere omnino creditur
,
faltem levi con-
jeefurd : quamvis enim non negaverim nonnullis in locis ita
poffe
accipi , in aliis ta-
men pluribus Vulgatam Latinam e Gr<eco LXX. ortam deftgnari , vel ex eo uno
probari
poteft,
nempe in Jon. II.
f. 3. ubi 'Hieronymus , relato Vulgata hodiema verftculo , Ve-
runtamen rurfum videbo templum fantum tuum
;
fubnexdque pro more e LXX.
Uc-
tione , Putafne addam ut videam templum fandum tuum ? proxime addit : Hoc quod in
Graeco dicitur
v
At , & habet Vulgata Editio Putas , interpretari poteft Igitur : vide
etiam in Jon. IV. ^.2. col.
1490./. ejr
in Naum II. col.
1j7j.fi
Porro
ft
Hieronymus
fup.
Vulgata? nomine intelligi voluijjet Grxcum LXX. non dixijfet Vulgatam
fcribere Pu-
tas
,
ubi Gr&cum legit ''Aqx
', luce enim clarius
eft
illic Hieronymum comparare textum
Grcum LXX. Interpretum cum Vulgata Latina
,
qux, habebat Putas j eoque maxime
,
quod
fubdat hoc ''A&t
,
vel Putas , interpretari
poffe
Igitur. Hoc etiam liquet ex aliis locis ubi
Hieronymus per vocabulum Septuaginta , ?ion tantum Grxcos codices intelligit
ejr fiuadet
,
verum etiam Latinos : v.
g. in Sophon. III.
f. 1
4. col. i6jj. Non videatur mirum
,
inquit, ut faepe diximus, aliter Hebra'ica capitula, &aliter LXX. Graca videlicet La-
tinaque finiri : item in Jerem. XXVIII. col. 660. a. relatis quatuor verftbus 12. 13. 14.
15. ex Hebr. ita differit : Hoc quod de Hebraico pofuimus
,
Sub jugo regis Babylonis,
ejrc in LXX. non habetur ,
& idcirco admoneo , ut prudens Le&or intelligat quan-
tum defit per fingula Grscis codicibus & Latinis. Denique in Mich. I. 16. ad hoc
Verftonis Latino, e LXX. Gloria filiae Ifrael decalvare , & detondere
,
pro quo in I ul-.
gata
noftra ftmpliciter , Decalvare & tondere , addit : Hoc quod dittum eft a LXX. Gh-
riaftlU Ifrael, addentibus/Zw; Hebnei in fine fuperioris capituli legunt : nobis au-
10
tern
,
quia fie voluiftis , & femel fufcepimus , incumbit neceflltas ita interpretari Scrip-
turas
,
quomodo leguntur in Ecclefia , & nihilominus Hebrai'cam non omittere verita-
tem. Porro Scripture non legebantur Grace in Ecclefia. Latino,
, Jed, Latine e codicibus I er-
fionis
antiqu*.
2. Cum Hieronymus propofuit textum Latinum c Graco Septuaginta, in
fequenti Com-
mentario nonnunquam voces immutat
, &
preffuis
e Graco reddit
,
quod fatis aperie
figni-
ficat textum fupcriorem ab
ipfe
fuijfe
relation fimpliciter ut legebatur in codice, non autcm
denuo
&
rec'ens ab eo fuijfe
translatum. V.
g.
in Ofe. X.
f.
i. ad hoc, turn Vulgata ex
Hebrao , turn Verfionis
Latin* e LXX. Vitis frondofa Iirael , in Commentario addit :
Vitis frondofa , five juxta LXX. eJjtAfl^TScra ,
id eft , bonas habens propagines
, 8c
flagella fru&ifera, multos botros attulit : rurfttm infra, ad
f. 4.
pro bis de Hebrao,
Vulgatxqnc noftra
verbis , Loquimini verba viiionis inutilis
,
ita fubjicit ex LXX. Lo-
quens verba , occafiones mendaces : at infra in Commentario , clarius
ipfe reddit , di-
cens : LXX. verba eorum , excufationes falfas tranftulerunt : in Grxco etiam legimus
TrfXKpdffzis
j
qtix vox planius ey
aptiiis redditur
ifid , excufationes
,
qukm Hid , occafio-
nes; -zefocpao-ig enim, idem ac pnetextus : ey
in Abac. III.
f.
18. ad hoc Vulg. & ex=-
fultabo in Deo Jefu meo *, pro quo in Editione Lat. e LXX. gaudebo fuper Deo falu-
tari meo ; infra in Comment, notat , in Deo Jefu meo
,
pro quo LXX. tranftulerunt
<ra> acoTv/i pv , id eft, falvatore meo, non falutari, quod legitur fupra , ac
fi
fcriptum
cjfet apud LXX. aurtip'ia /us
,
non atortjpi. Vide ctiam tn Ez,ech. XVI. 2 1 . in
Ofe. XIV.
5. in Amos IV. 9.
in Jon. I. 13. (y
in Mich. II.
9. 10. Ex quibus omnibus hoc
faitem
colligi pot
eft
, videlicet Hieronymo prxdiclis in locis id accidere
,
quod
cy
alias
ipfi
contingit
,
ut veterem Interpretationem Latinam e LXX. fuperius rcferat , dcinde in Commentario
nonnullas ejufdem voces mutet
, ey
alias, vel Jimiles, vel magis idoneas
fubftituat.
Non diffitcbor tamen aliquando evenire ut Hieronymus non tantitm in Commentario
,
fed etiam in texta Latino fuperius pojito aliquid immutet : v.
g.
in Ezech. XXVIII.
f,
11. prapofio de more textu Latino cum ex Hebraico, turn ex LXX. ubi legitur utrinque
,
Tu fignaculum fimilitudinis
", in fubfequtnti Commentario ita dijferit : Et quia in Latinis
codicibus pro fignaculo , rejignaculum legitur \ dum ^.kc^Xcoq verbum e verbo expri-
mens, qui interpretatus eft juxta LXX. Translationem dma-tpest^a-f^ ,
id eft,
refigna-
culum pofuit : ey
in Jer. XXXI.
f.
2. ad hoc Edit. Lat. e LXX. Inveni calidum in
deferto
,
fimiliter ait in Comment. Ridicule Latini codices in hoc loco, ambiguitate
verbi Grasci
,
pro calido , lupinos interpretati fuilt : Grsecum enim fte^uov utrumque figni-
ficat. Simile quoddam carpit in Latinis codicibus, ad lfai.
LVIII.
f.
8. cum enim ita,
retulijft ex Edit. LXX. Tunc erumpet matutinum lumen tuum
,
& fanitates tuaj cito
orientur ",
deinceps in Commentario hac notat : Pro eo quod LXX. tranftulerunt
(#
*-
yt^TO o-a ,
id eft, fanitates tua; Latini Interpretes , duti nominis fimilitudine, i^l-
-nct ,
id eft , veftimenta
,
pofuerunt : unde multi , translationis faliitate decepti , ad re-
furrettionem corporis comprobandam , hoc utuntur teftimonio
,
quo fcilicet veftimen-
tum animae corpus accipi velint
,
quod in die refurreclionis oriatur. Porro vox i/^-
Tia. fortajfe
reperiebatur in Editione Koivri ;
in Hexaplari verb ^la/^vx , unde correxerit
Hieronymus tup. fanitates , loco veftimenta
,
quod crat in Latino veteri :
fed hujufmodi
corretliones
cjr
cmendationes , ut dixi , rarms incidunt in textum Latinum, variis Com-
mentarii locis antepofitum :
&fie
ubi Hieronymus aliquid inferat ex Editione Hexaplari
,
plerumque id notat afterifco ,
fubjiciendo , idem ex alio Interprete fumptum e(fe : v.
g. in
Ez,ech. VIII. 2. ita textum refert ex Editione LXX. Et lurfum quafi %-
vilio aurae
Z
quafi vifio elecW
-
. turn addit : Vifioncm aurae, quse in LXX. non habetur, de Theo-
dotione addidimus. Vide rtirfum infra ad
f.
4. ey
capite XXVII.
f.
19.
cjr
a^is qui-
bufdam locis.
3
. In hac veteri Interpretation Latina nonnulla reperiuntur menda,
feu folarcifmi , a
quibus forte Hiero?iymus
fe
abfiinuijfct
,
fi
Gr.tcum LXX. his in locis
ipfe tranfiulifet.
Exempli causd in Zach. IV.
f.
2.
fie
legitur ex Editione LXX. Vidi , & ecce cande-
labrum aureum totum , & lampas fuper eum : Hieronymus autem in Verfione fua
ex He-
braico ita fcribit , & lampas ejus fuper caput ipfius : rurfus infra in cap. VI.
f.
6.
ejuf-
dem Zachar'u fecundum LXX. hoc legitur, in quo erant equi nigri, per relationem ad
quadriga : in Vulgata verb ex Hebrxo , in qua , non in quo
; Jed
hac , nuga
&
trica.
Ouinimo huyufmodi n.<vos parum curabat Hieronymus , dummodo verba intelligibilia
ef-
fent
, vulgique faverent confuetudini : ait enim in Ezech. cap. XL. col. 982. c. Illud au-
tem femel monuifle fufflciat , nofle me cubitum & cubita neutrali appellari genere ; fed
pro fimplicitate & facilitate intelligentiae , vulgique confuetudine
,
ponere & genere
mafculino. Non enim curae nobis eft vitare iermonum vitia , fed Scripture fandce
obfeuritatem quibulcunque verbis differere. AW etiam in hac ratione non toto nixu
,
feu
importune ifififtemus.
511
Aliud
fe offert
quod multo diligentius attendl
ejr
animadverti debet , nempe Scriptorum
veterum Latittorum confpiratio ey
quaji contentus ad tucndam Mam ex Editione LXX.
Verjionem
, faltem in plurimis. Emm verb vix melius de
ipfa
judicari potejl
,
quam ex va-
riis Scripture teftimoniis pafjim adhibitis in operibus Patrum Latinorum. At verb conten-
tione
&
comparationefacla plurimorum hujufmodi tefimoniorum cumVerfwne antiqua Latina,
exprefpt ex Commentariis Hieronymi , animadvertimus
fepe , ejr
locis permultis, inter ilia,
non foliim aliquam intercederc fimilitudinem, fed ry
magnam $> plurimam
; imo frequenter
ey
crebro ad vcrbum utraque concordare inter
fe.
Innumera eb loci revocare , eademvc
autfi-
millima repetere , operofa res
cffet , ey faftidiofa
nimis : multb aptiits
ey
commodtns tarn multa
ejr
varia in Notis noflris perfpicientur , ad quas ?zos remittetzdum Leclorem ducimus.
*
Ex his autcm omnibus id colligi pojje credimus , Hieronymum componendo
fua
Commen-
taria in Prophetas , non recens , dataque opera , in Latinum tranfulijje Editionem Grxcam
LXX.
fed ufum fuiffe
Verfione Latina jam dudum recenta in Ecclejia
, ad fummum ab
ipfo
correcJa
; maxime cum novam ex Hebrxo Latinam non condiderit,Jed ipjarn Mam
,
prius a
fe
adomatam
, iifdem Commentariis adhibuerit , ut liquet ex Jimilitudine qux ipji eft cum Vul-
gata noflra.
Prxtcrca obfervandum efl
ex his Commentariis nonnullos Hieronymum excipienti vel
fcribenti diciajje, non
fua
manu fcripjijje : Sicque conabor, inquit Pr<ef. in Jer. col. 52.6.
Notariorum manu fcribere , ut nihil defit in fenfibus , cum multum defit in verbis : ey
in Ezcch. XX. col. 842. Haec ad lucernulam qualiacunque funr. dittare conamur
Unde obfecro te ut ifta quae Notariorum ftylo cudimus
, & ad quae emendanda fpa-
tium vix habemus fulcipias. Ex quibus ,
ut
ey ex aliis pluribus apparet, hlieronymum
in hi
fee elucubrandis libris brevitati
ftuduiffe
, nee plus opcrxfibimet
fumpfiffe ,
quam par
erat. Porro novam fufcipere ey adornare Verjionem e Gr<eco LXX. res
fuiffet haud\parvi
laboris
, fed non omnino neceffarii.
*
Si tamen de his nonnulla aliquis curiofiiis indagare vel-
let , & expendere loca prazcipua
,
quibus Parres Latini Ta-
pe cum Hieronymo conveniant , velabiploleviter tantiim
diffideant, ha:c potiffimum attendere, & aucupari oporrebit.
Primo quidem in ljaU Pmphetia, ad caput xxv. tt. 6.
J.
8. confetenda funt teflimonia ex Rufino & Ambrofio.
Item capite xxvi. a t. 9. ad t. 21. ubi Canticum Ifaiae
habetur , multa fimilia. Infra , ad caput XL. if. 2. vide
Ambrofium; t. 3. Cyprianum ; t. 4.
Auguflinum; tt.
6. 11. Ambrofium. Rurfum ad caput xli. tt. 17. 18.
vide Cyprianum. Ad caput xlii. ~t. 1. Ambrofium , &
Auguflinum ; ir. 3. Auguftinum ; t. 16. Leonem Magnum
;
Tf. 24. Cyprianum , & fhilaftrium Brixienfem. Ad caput
XLiii. tftf. I. 2. Cyprianum; y!r.
y. Tichonium ; #. 10.
Irena5um , Hilarium , VigiliumTapfenfem ; ~t. 19. Cypria-
num ; "#. 21. Auftorem libri de vocatione Gentium; ir.
7.6. Ambrofium. Ad caput xlv. tt. II. I
J.
14. Hilarium
,
Ambrofium, &c. Ad caput xlviii. tir. 14. 15. 16. Am-
brofium, Auguflinum, Vigilium. Ad caput xlix. ir. 6.
Tichonium ; ir. 12. Auguflinum. Ad caput l. if. 6. Rufi-
num. Ad caput li. ir. 6. IrenKum. Ad caput LII. i'. 6.
Vigilium Tapfenfem ; ir. ig. Hilarium, & Leonem M. ir.
iy. Auguflinum. Ad caput liii. ir. 4. Leonem M. yt. y.
6. 7. 8. 9. 10. 11. Auguflinum, Fulgentium, &c. Ad ca-
put liv.
##.
1. 2. 3. 4. y. Auguflinum ; t. 11. Irenarum.
Ad caput lv. ~$iT. 1.
J.
Cyprianum
; tff. 6. 7. Cyprianum,
& Auguflinum. Ad caput lvi. 1^. y. Ambrofium, & Au-
guflinum. Ad caput Lvil. ir. 1. Facundum ; ir. 4. Lucife-
rum Calaritanum ; ir. 1 y. Luciferum , & Vigilium
; ir. 17.
Auguflinum. Ad caput lvi 11. ~t. 1. Luciferum, Cypria-
num; ir. 2. Tertullianum, Luciferum; i
r
. 3. Cyprianum
;
Jptf". 4. y. 6. Ambrofium ; tf. 7. Cafliodorum , &c. ir. 8.
Irenseum, CafTiodorum ; 5^. 9. Ambrofium ; ft. 10. 11.
Luciferum. Ad caput lix. ~fr. 2. Cyprianum ; 'fir. 3. 4. 6.
2.0. Auguflinum, & Parmen. Ad caput lx. ir. 2. Hefy-
chium ; ir. 8. Tertullianum , & Ambrofium
; ir. 20. CafTio-
dorum. Ad caput lxi. "t. 1. Hilarium , Ambrofium ;#. 2.
Irena;um. Ad caput lxi i. 't. 3. Tichonium; "t. 4. Auguf-
tinum ; ir. II. Collationem Carthaginenfem. Ad caput
Lxiii. irir. 9. 14. Vigilium Tapfenfem ; t. 16. Auguflinum,
& Chromatium Aquil. Ad caput lxv. "f. 2. Tertullianum
,
Hilarium , Ambrofium
; irir. iy. ifj. rurfum Hilarium , &
Ambrofium; ft. 18. 19. Auguflinum;
ft. 20. 2y. Ire-
naeum , Ambrofium. Ad caput lxvi. t. 1. Fulgentium ; t.
jo. MifTale Romanum; tt. 12. 13. Mf. Sangerm. & Au-
guflinum;
tf. 22.23. Ambrofium;
f. 24. Auguflinum.
Ad Jeremia Prophetiam quod fpedlat , maxime perpendi
debet verfus 10. capitis ix. ex Ambrofio ; item ^.24. ex
Cypriano. Ad caput xvi.autem , f. 19. legendus Augufli-
iius ; ficut ad caput xvil. t. 1 1.& ad[caput xxm. t. y.
In Etecbielis libro ad caput xiit. tt. 9. 18. confule Gil-
dam Sapientem. Ad caput xiv. t. 9. Auguflinum. Ad ca-
put x vi. tt. 4. y. 6. 7. Audorem opei is imperfeili in Mat-
thaeum. Ad caput xvm. tt. 1. 2. 3. y. 7. 8. 9. 10. 1 1. Ju-
lianum Pelagianum apud Auguflinum. Ad caput xxvin.
j^. 13. Tichonium. Ad caput xxxvn. tt. I. 2.4. Ire-
najum ; i^. y.
Ambrcfium
; tt. 6. 8. 9. Irenaeum ; tt. 10.
11. Ambrofium ; t. 1 3. Tertullianum ;#.
14. Cyprianum
;
tt. 21. 24. 2y. Tichonium.
In
Ofia , ad caput 1. 1. 6. attende Auguflinum , & Hi-
larium ; t. 7.
Novatianum;
tt. 9- 10. Auguflinum. Ad
caput in. t. 2. Ambrofium; t. y. Auguflinum.
In Joele, ad caput 11. 1^. 12. nota Cyprianum, Ambro-
fium , 6cc. t. 17. Gildam Sapientem ; t. 28. Auguflinum
;
tt. 31. 32. Tertullianum, & Ambiofium.
In Amos , ad caput iv. ^.13. lege Ambrofium , Auguf-
tinum , Fulgencium. Ad caput v. t. 14. iterum Ambro-
fium. Ad caput vii. t. 17. Luciferum Calaritanum. Ad
caput vin.
t. 9. Auftorem quxftionum ap. Auguflinum.
Ad caput ix. t. 6. Ambrofium, & Fulgentium.
In Jonx capite m. t. 3- vide Luciferum.
Ad Micbate m.t. y.
attende VigiliumTapfenfem;
t*
6. Tichonium
; t. 9. Vigilium ; i^. 11. Luciferum. Ad ca-
put iv. tt. 1. 2. 3.
ficut ad caput v. tt. 2. 3. Augufli-
num. Ad caput vi. t- 3. Ambrofium ; t. y. Vigilium itft.
6. 7. Auguflinum. Ad caput vii. tt. 2.8.9. 10. Ambio-
fium.
Prophetiam Habacnc quod fpeflat , animadvertendum in
primis efl Canticum, feu Oratio ejufdem Prophets, qua;
non foliim ex Hieronymi Commentario excerpta efl , veriim
etiam ex aliis libris , turn editis , turn Mfs. qui nimirum cum
Verfione Latina e Commentario Hieronymiano exprelfa
non parum congruunt.
De SopbtniiZ Prophetia idem judicandum ac de aliis:
enim vero ad caput 1. tt. 2. 3. concordat Cyprianus.
Ad caput 11. tt. 14. iy. Tichonius. Ad caput in. tt.
3. 4. y. Gildas Sapiens.
Similiter in Aggxi capite 11. tt. 16. 17. 20. non parum
concinit Auguflinus.
Apud Zacbariam, capite 1. t. 2. cerne Vidlorem Tu-
nenfem ; tt. y. 6. Vigilifm Tapfenfem. Capite n. tt.
6. 7. Fauflinum Presb. & Fulgentium ; t. 8. Auguflinum.
Capite in. t. 1. Cyprianum , & Laftantium ; t. 2. Vigi-
lium ; t. 3. Laclantium ; ^^.4. y. Cyprianum, Laclan-
tium ; t. 7.
Ambrofium , La&antium. Capite iv. t. 6. Vi-
gilium ; t. 9. Julium Hilarionem. Capite vn. t. 9-
Lucife-
rum , Vigilium , Gildam Sapientem ; t. io. Vigilium Tap-
fenfem. Capite vin. 1. 16. Irenaeum ; t. 17.
Luciferum.
Capite ix. t. 9. Auftorem libri de promiffionibus ; t. 16.
Auftorem libri de vocatione Gentium. Capite xn. t. 10.
Auguflinum pene ad verbum. Capite xiv. tt. 12. iy.
Tichonium.
Demum in Malacbia , ad caput 1. 1. 7.
confulendus Gil-
das Sapiens ; t. 10. Irenaeus , & alii it. II. Irensus , &
Auguflinus. Ad caput u.tt.z- 6. Cyprianus
; t. 7- Au-
guflinus ; tt. 10. 11. Cyprianus. Ad caput ni.mirecon-
foiiat Aujjuflinus , nimirum tt. I. 2. .3. 4. y, 6. 13. 14.
iy. 16. ficut infra capite iv. tt- * 3.
12
CAPITULA LIBRI ESALE PROPHETS,
SECUNDUM VETEREM LATINAM EDITIONEM EX LXX.
Ex codd. Vatic, n. 4220. Orat. D. VIII. & S. Pauli, edita a
Jofepho Maria Caro presb. Romae, 1688.
I. OErmo Domini fuper Jerusalem ,
cjrjuddam :
O propter peccata eas defertas fuijfe , cejfanti-
bus neomeniis , & fabbatis , & omnibus folemni-
tatibus Legis. cap. i.t. i,
II. Lavacro futuro prddicavit Propheta mundari bo-
mines a peccatis. c. i. ir. 16.
III. Increpatio Domini fuper Jerufalem ,
qua fitit
fidelis, &facia
eft
meretrix, tens pojl idola
,
priuf-
quam humiliaretur. al. Increpat Dominus Jeru-
salem ,
qua fuit fidelis , & facia
eft
meretrix >
cut minatur vindicare in HU ab intmicis. c. i.
if. 2. i.
IV. De Domino
Jefu Cbrifto ,
quod mons diclus
fit.
c. 2. t. 1.
V. T-jpus populi novi, repudiatis Judais pro idolis
,
qua fecerunt & adoraverunt. c. i. *. 3.
VI. J>)iiod auferet Dominus a Judda omnem poten-
tiam virtutis , in qua prxvalebant pro peccatis.
c. 3. t-
t.
VII. De Domino Cbrifto. c. 3.*. 10.
VIII. Decogitationejuddorumde occifione Domini
Cbrifti. al. Decogitationibusjudaorum,utocci-
derent Chriftum. ibid.
IX. De Domino Cbrifto judice , & de iniquitateju-
daorum. c. 3. t. 13. feqq.
X. De Domino Cbrifto. ibid.
XI. Canticum Efaia fuper Jerufalem. c. 5. t. 1.
XII. Sermo fuper Jerufalem , id
eft, fuper populum
Juddorum. ibid.
XIII. Jihii rapiunt domum
, df villain VfVtt. c. 5.
fr. 8.
XIV. DeJiceram feclantibus , ejr qui lafciv'u vinum
bibunt
, & fufcipit eos tartarus & infermis. c. 5
.
t. 1 1.
XV De peccatoribus
, cr
omnibus potentibus populi
lfra'cl, qui ponunt malum bonum. c. 5. *-. 18.
XVI. Repromiffio gentibus ad falutem. al. Repro-
miffio , remijjiogentis ad falutem. c. 5. #. 26.
XVII. l/Z>i w'^f Dominant in tbrono Efaias. c. 6.
ir. 1.
XVIII. [/* r<7 carbonis altaris labia Propheu cum
bomine toto purgata funt. c. 6. *. 6.
XIX. //>*"
?;//5 *_/?
ad populum pr&dicare eis
,
quo-
niam non convertentur ut falvi fiant. al. Prddi-
cat Efaias populis , ne converterentur , & falvi
fierent. c. 6. y. 9.
XX. Jth.od deferta fieret Judda , & decimaretur
poptdus ejus ;
& decimaretur a populo
fuo a rege
Ajfyriorum. c.-6. *. 11.
XXI. De /; qui voluerunt expugnare Jerufalem.
c. 7. ^. 1.
XXII. De nativitate Domini
noftrijefu Cbrifti; &
de baptifmate. c. 7. #.14.
,
XXIII. De Domino noftro Jefu Cbrifto. ibid.
XXIV. Vox Domini Cbrifti de difcipulis. 8.
t. 3.
XXV. De Domino Cbrifto. c. 9. #. 2.
XXVI. De Domino Cbrifto, & iniperium fuper bu-
merum ejus. al. De Domini Cbrifti imperio
fub
bumeros ejus. c. 9. ir. 6.
XXVII. Syria a folis ortu , & Gr&cia ab occafu.
al. De i)n/V qui funt a folis ortu, ejr Grucis ab
occafu. c. cf.t. 12.
XXVIII. De vidua
&
pupillo a populo
oppreffs.
c. 10. ir. 1.
XXIX. Sermo Domini fuper Jerufalem & Sanu-
ri am pro idolis. c. 10.?. 10.
XXX. De fecure, ejr ferra. c. 10. *. 15.
XXXI. De Domino
noftro Jefu Cbrifto. c. 1 o. v.
1 9.
XXXII. De i?*;<* civitate Saul. c. 10. #. 29.
XXXIII. De Domino
noftro Cbrifto. c. n.#. 1.
XXXIV. De Domino noftro Jefu Cbrifto
, &populo
gentium Cbriftiano. c. n.^.io.
XXXV. De Domino Cbrifto
, o> <*?<* baptifmi. c.
1 2. #. 1.
XXXVI. De pafftone cruets,
XXXVII. De die Domini venturo. c. 13. *. 6.
XXXVIII. Sermo Dominifuper Babyloniam , inimi-
cam populi Dei : quod in everjione ejus babitent in
eajirena, bercii
, <^
onocentauri. c. ij.tj.i.n,
XXXIX. De diabolo loquitur Spiritus Sanclus. c.
14. *.
9.
XL. Item de diabolo, tibi dixit : Ero fimilis Deo
;
& quod in
fe
reges
, & orbem totutn commoveat
ad perdendum. c. 14. v. 14.
XLI. Sermo Domini fuper Babyloniam. c. 14. tit.
4.
22.
XLII. Sermo Domini fuper Moabitidem : Onus Moa-
bitidum. c. 15.^. 1.
XLIII. De Domino Cbrifto ; & fermo fuper Moab.
c. 16. t. 1. feqq.
XLIV. Sermo Domini fuper Damafcum. c. 17. fr.
1.
XLV. Indignatio Domini fuper Jacob, c. 17. *.
4.
XLVI. Sermo Dominifuper gentes, ejr fuper /Ethio-
pian!, c. 17.
*-. 12. c. 18. t. I.
XLVII. De Domino Cbrifto, quod videri baberetitr
,
qui videndus effet in Jerufalem. c. 18. *.
3.
XLVIII. Sermo Dominifuper JEgyptum. c. 19. *. 1.
XLIX. Sermo Domini fuper diviuos JEgypti. c. 19.
t> 11.
L. ,i?o^
Mgyptus creditura effet in Cbriftum Domi-
nion, c. 19. t. 18.
LI. Senw0 Domini fuper JEgyptios , & JEtbiopas.
c. 10.*, 3
.
LII. De ruina Babylonia, al. Babylonis. c. 21.
tf. 1.
LIII. Sermo Domini fuper Idumdam. c. u.t. n,
LIV. SenHo Domini fuper Sion pro idolis. c. 22.
*. 1.
LV. De averjione aqua, id
eft,
defalfo baptifmo
Juddorum, &
de idololatria;
&
quod dicebant :
Manducemus & bibamus. c. zz.tt. 9. 1 3.
I, VI. Sermo Domini fuper Somnam fcribam populi,
id
eft,
difpenfatorem. c. 22. t. 15.
LVII. Sermo Domini fuper Tyrum. c. 23. y. 1.
LVIII. Sermo Domini fuper Cartbaginem. ibid.
LIX. )uod feptuaginta annis ejfet deferta Carthago
(
1. Tyrus, ) ejr reftitueretur. c. 23. t. 1
j.
LX. Sermo malorum
,
qua promijit Dens dare
fuper
tenant pro peccatis. c. 2 4. #. r
.
LXI. De ebrictate vim. c. 24. itt. 7. 20.
LXII. De fpementibus , & reprobantibus legem Do-
mini ; al. add. & confujione folis , & luiid. c. 2
u
ir. 2.
LXII1. De Domino Cbrijlo
,
quod regnaturns ejjct
veniens in came. c. 15. t. 9.
LXIV. De fide
gentibus promijfa. c. 26. *-.
2.
LXV.. De Domino ( al. add.
twflro Jefu ) Cbrifio.
c. 16. #. 4.
LXVI. De jufto , & impio. c. 16. #. 7.
LXV1I. Z)f Domino Cbrifio, al. add. < r/f refurrec-
tione ejus. c. 2.6. t. 1.1.
LXVIII. De refurreclione. 16. #. 19.
LXIX. Pc interitu diaboli , al. add. er cantico vi-
ne<t men. c. 17. #. 1.
LXX. Sermo Dominifuper terrain pro idolis. c. 27.
+. 6.
LXXT. De mulieribus amantibus fpeclacula. c. 17.
y. 11.
LXXII. De indignatione Domini fuper Ephraim.
c. iS. #. 1.
LXXIII. De ebrietate vini
, &
Jicera. 28. *. 7.
LXXIV. Sermo Domini fnper pnncipes populi jalla-
ces : & de Domino Cbrifio nafcituro
,
qui in Sion
ejjct lapis offenfwnis. c. 18. *.
14.
LXXV. De Domino Cbrifio. c. 28. *. 16.
LXXVI. Degitb & cymino, al. addit
, & omnifru-
metito. c. 18. ir. 2 j.
LXXVII. Sermo Domini fuper civitatem Aribcl,
quani expugnavit David, c. 19. t. r.
LXXVIII. /VnYe dicit omnes
,
qui populum Dei U-
ferinr. c. 19. t. 7.
LXXIX. Inebriatos dicit cjfie Judcos fpiritu tranf-
punclionis (al. compunclionis
)
pro peccatis
fuis >&
de libro fignato. ibid. ft. 10. 11.
LXXX. De bis, quifine Deo quid
(
al. aliquid)
fa-
ctum, & dicunt : Non videt
(
al. Non vidic
)
Dominu;. ibid. ir. 15.
LXXXr. De Domini Cbrifti operibus;
&
quod no-
bis fit fides promiffa , ncnjudds qui pacavertint.
ibid. ir. 23.
LXXXU. De incredulitate Judtorum , nolentium
audire Prophetas. al. De infidelitate Judaoriim
,
qui Prcpbetas audire contempferunt. c. 30. *.
9.
LXXXIII. De pxnitentia agenda, ibid. ir. 15.
LXXXIV. De Domino Cbrifio, quod revocaret Do-
minus populum ab errore idolorum. ibid. ir. 18.
LXXXV. De Domino Cbrifio
>"
& de baptifmo,
&
pane, &
populo novo Cbrifiiano, & Ecclefia no-
va de gentibus fitlira, ibid. ir. .'.3.
LXXXVI. Iraturn Dominum dicit, co quod cum
peccato introierunt in Sanfta , & datos in /nanus
inimicorum. al. Iratus Dominus bis, qui cum
peccatum (1.
peccato) intraverunt in Sancluarium
,
& tradit eos in manus inimicorum. ibid.
t. 27.
LXXXVII. Sermo Domini fuper populum
,
quod
fu-
merc auxilia ab JEgypto volucrunt. c. ;i. t. 1.
LXXXVIII. Sermo Dominifuper terrain , cjf
fuper
homines pro peccatis, al. proidobs. ibid. t. 7.
LXXXIX. De mulieribus opulentis > al. de opttlen-
tia mulieris. c. 31. t. 9.
XC. De feminantibus fuper aquas, ibid. *. 20.
XCI. De Domino Cbrifio. c. 55. t. 3.
XCU. De pajfione Domini Cbrifti. ibid. *.
9.
XCIII. De Domino Cbrifio. ibid. t. 13.
XCiV. De prudentibus & confiltariis fcribis
,
qui
Dominum Chriftum non cognoverunt. ibid. *.
18.
XCV. De Domino Cbrijlo > cjr de Ecclefia
,& bap-
tifmo. ibid. ir. 10.
XCVI. In ira Domini traditur populus inimicis in
perditione. al. fgubd traderetur populus inimicis
in perditione, cjr de ruin Babylonis. c.
34. *. 1.
XCVII. De Domino Cbrifio, & de populo gentium
,
& de fignis curationum, & de baptifmo. c.
35.
ir. 1.
XCVIII. De Sennacberim regc Affyriorum, citm vel-
let expugnare Jerufalem , & Dominus non pa mi-
Tom. 11.
fit
cum : unit confuluit Efaiatn Ez.ecbias prophe-
tam. 36. t. 1. c.
3 7. #. 1.
XCIX. Oratio Ez.ecbia : & de idolis quod dii noit
funt. Idola deos non effe
, fd
bominum opera, c.
37. *. 15.
C. Ave; tit Dominus regent Affyriorum ab Jerufalem ,
& occidit ei angel us Domini per twclem in cafiris
centum oo'oginta millia virorum
, c^ ipfe a filiis
fuis interfcilus
eft.
ibid. *. 20.
CI. Ubi Deus addit Ez.ecbu annos quindecitn ad
vitam, & Canticum ejufdem. c. }8. *t. J.
10.
CII. Sermo Domini fuper Jerufalem. c. 39. ir. t.
CIII. De Domino Cbrijlo
, & advent u Jobannis. c.
40. ilii . I. 3.
CIV. Jgubd omnis caro
fit
fenum. ibid. t. 6.
CV. De Domino Clirifto collecluro populum ad fidenl.
ibid. ir. 10.
CVI. Neminem fcire confilium Dei. ibid. *. 13.
CVII. De idolis, qiu homo facit
,
quod dii nonjmt.
ibid.
t. 19.
CVIII. Dei
fenfum non comprebendi
, & ipfum om-
nia exbibere nobis, al. Dei fenfum
comprehendit
nemo
; cjr (ab,)
ipfo omnia nobis dari. c.
4
1. *. 2.
CIX. De Ecclefus , & de Domino Cbrijlo revocable
ab idolis populum. ibid. v-.
".
CX. De baptifmo novo prddiclo. ibid. t. 17.
CXI. De judicio Domini m idolis. ibid. t. 21.
CXII. De Domino Cbrifio. c. 42.
*-.
1.
CXIII. Fox Dei Patris de Domino Cbrijlo, quod ei
omnia dedcrit. ibid.
CXIV. De Domino Cbrijlo, & baptifmo,
&
popu-
lo Cbriftiano. c. 42. t. 6.
CXV. De idololatris Judas
,
quod pro bis traditi funt
in direptioncm. ibid. t. 17.
CXVI. Non ladi aqua , autignecum
,
quern Domi-
nus protegit. c. 43.*. 1
.
CXVII. De populo novo ex omnibus gentibusfuturo.
ibid. ir. ).
CXVIII. Vox Dei Patris de Domino
Cbrifio.
ibid,
t. 10.
CXIX. De baptifmo. ibid. *. 20.
CXX. De facrificiis , & incenjis JuiUorum reproba-
tis. ibid. t. 23.
CXXI. De baptifmo novo promijjo & ipfi Ifra'cl. c.
44-
*
?
CXXII. De idolis gentium
, & ariolis , ac divinis.
ibid. t. 9.
CXXIII. De Domino Cbrifio. ibid. t. 13.
CXXIV. Vox Dei Patris de Domino Cbrijlo. c.
4$,
p. 1.
CXXV. Increpat DominusJudsios de idolis. ibid. ?. 6.
CXXVI. De Domino Cbrijlo
,
quod Salutarisfit die-
tus ; cjr de adimpletione gentium, ibid. ir. 16.
CXXVII. De idolorum opere , & pecnitentia colen-
tium ea. ibid. ir. 10.
CXXVIII. Sermo Domini fuper Babyloniampro ido-
lis , caterifque malts admijfis in populo Dei. c. 46.
*. 1.
CXXIX. De Domino Clnifto. c.
47. *.
4.
CXXX. A Domino vtndiclam inferri inimicis, prop-
ter tiimiam crudelitatem populo fuo
inlatam. al.
A Domino nos tradi inimicis pro peccatis ; ji ni-
mis Udamur , vindicari de inimicis. ibid. t. 6.
CXXXI. Increpat Dominus Judntos pro idolis
, &
pro cervice dura. c. 48. t. 1.
CXXXII. De Domino Cbrijlo, & baptifmo.
ibid.
ir. 16.
CXXXIII. Fox Domini Cbrifti
omnia ftbi
data a
Patre ad falutem Jacob, & Ifra'el, &
omnium
gentium, c.
49. t. 1.
CXXXIV. Fox Dei Patris de Cbrijlo Domino, ibid.
ir. 5.
CXXXV. Fox Dei Patris ad Filium. ibid. ir. 8.
Ttt
514
CXXXVI. Vox Domini confolantis Sion , id
eft
, Ec-
clejiam. ibid. +. 14.
CXXXVIL Fox Domini Chrifii aifumenthgtms.
ibid. t. 1 8.
CXXXVIII. De Spiagoga rcpudiata a Domino Cbrif-
to in adventu ejus. c. 50. *. 1.
CXXXIX. Dominus Chriftus
ante adventum fuum
pajfiones fuas teftatur > &
increpat Judtos dema-
litiajud&orum
,
quia in eum efentpecc atari, ibid.
it. 6.
CXL. Promijjio Domini de Ecclefia. 51. ir.i.
CXLI. Non defpici a Domino eos
,
qui ab bomtnibus
defpiciuntur. ibid. #. 7.
CXLII. Promijfio facia matri Ecclefu de gentibus a
Domino Cbnfto.
ibid. t. 10.
CXLI II. Dominum ulcifci populum fuum de perfecu-
toribus ,&
reformari Jerufalem.
ibid. t. i6.feqq.
CXLIV. Vox Domim Onifti ad Jerufalem. c. 51.
#. 1.
CXLV. JVr wm/o* owe Domini blafphemari. ibid.
*. 5.
CXLVI. -De Jerufalem , id
eft,
Ecclefia i & de Do-
mino Cbrifto, &fanclis ejus. ibid. t. 9.
CXLVI I. Ut recedant fundi de civitate peccatorum.
ibid. t. 11.
CXLVIII. De pajf
one Domini Onifti. c. 53. if. 1.
CXLIX. Fox Domini de Ecclefia ex gentibus eletta.
c. 54.
*-. I.
CL. De profeljtis
, ^ advents, ibid. *. 15.
CLI. Omnes exfurgere in pcrfccutionem Ecclefia, &
reos ibid. #. 17.
CLII. ><? baptifmo, & de populo vera Oniftiano-
rum. c. 55. *. 1.
CLIII. j5?H<ej-er Dominum, & iuvenientes , rece-
dere a malis fuis , & confequi vitam. ibid. jr. 6.
CLIV. Defpadonibus populi,& manjionibus. c. 56.
*. 3.
CLV. De
jufto.
c. *-. t. 1.
CLVI. Increpat Dominus Jud&os pro idololatria. ibid.
*. 3.
CLVII. De Domino Cbrifto.
ibid. t. 15.
CLVIII. 7w4 jejuniorum. c. 58. *. 3.
CLIX. Del-.cla nofira fenarare inter nos &
Deum
,
e <i 24/w noftris liberemur. c. 59. #. 1.
CLX. D* afpidum fetibus in perfona antkbriftorum
,
perfecutorum , nihil far.ftitatis habentium. ibid. ?. j
.
CLXI. Vox pccnitentitpropeccaiis. ibid. #. 11.
CLXII. Z>? Domino Cbrifto s qui idee venit ut libe-
raret lfrael,& populum gentium, ibid.*-. 16.
CLXIII. De Ecclefia, cui Dominus Chriftus exortus
eft
in Jerusalem, c. 60. t-. 1.
CLXIV. Prcmijjiones Ecclefu facta, ibid. t. 6.
CLXV. Vox Domini Onifti de
fe,
& de Ecclefia,
& populo,
&
facerdot'xbus. c.61. *. 1.
CLXVI. Contra injuftitias , & rapinas. al. de injttf-
titia
, & rapinis. ibid. *-. 8.
CLXVII. Vox Domini Onifti de Ecclefia, al. add.
& de
fe ipfto.
c.62..*, 1.
CLXVIII. De Domino Cbrifto , & Ecclefia. ibid.
t.
1 1.
CLXIX. De Domino Cbrifto, c/
pajfione ejus. c.
63. t. 1.
CLXX. JVttbd Dominus Chriftus per Afoyfen tranf-
vextt populumper rubrum mare. ibid. #. if.
CLXXI. Exomologejis Propbeta ad Deum pro populo.
ibid. t. 15.
CLXXII. De panitentia populi
, & de panno menf-
truali. c. 64. t. 1.
CLXXIII. Vox Domini Onifti de pajfione fua , &
contra Judtos de idololatria. c. 6j. t. 1.
CLXXIV. Non perdere
, fed fervare Dominum
fer-
vientem fibi , &
perdere non fervientem. al. Non
perderet Dominus fervientem fibi
, fed non fervien-
tem. ibid. *. 8.
CLXXV. Aiercedes promiffs. fervienti Domino, al.
De mercede fervientium Domino, ibid. r. 13.
CLXXVI. Promijfio Domini de reformation Jerufa-
lem ; al. addit, & babitavit lupus cum agno. ibid.
ift. 17. 15.
CLXXVII. Humilem , & quietum diligi a Domino.
al. hiod humilem &
quietum diligit Deus. c. 66.
i-. i.
CLXXVIII. Increpat DominusJudaos, qui Dominum
Cbiiftum non receperunt. ibid. t. 4.
CLXXIX. Diligentibus Jerufalem omnia bona abutt-
datura, al. abundare. ibid. *. 10.
CLXXX. De die adventits Domini, al. De adventu
futuri diei Domini, ibid. t. if.
CLXXXI. Dominus Chriftus de
fe , cjr de Apoftolis
>
& de populo expulfo loquitur, ibid. *. 19.
PRO E T I A
ISA
CAPUT PRIMUM.
VUIGATA NOVA.. Versio antiqua.
Isio Ifaije filii Amos,
quam vidit fuper Judam
& Jerufalem in diebus
Ozia:
, Joathan , Achaz
,
& Ezechise , regum Juda.
2. Auditecoeli, & au-
ribus percipe terra
,
quo-
I s i o Ifaiae filii Amos
,
quam iv.c-, m. in ;/.-.
vidit contra Judsam, & con-
* to.
l-
tl. 21.*.
tra Jerufalem
2. Audi coelum
,
& prxbe
Cjpr.i.i.Teftitn,
aurem terra
,
quoniam Domi- p. 176. c.
nus locutuselt. Hiios generavi , & exaltavi : ipfi
autem me reprobaverunt.
3. Agnovit bos poffefibrem fuum,& afinus
prajfepe domini fui : Ifrael autem me non cog- prarfepium domini iui : Ifrael autem me non cog-
novit, & populus meus non intellexit. novit, & populus me non intellexit.
Notje ad Versionem antiqua m.
Ofe.11.
niamDominuslocutuseft. Filios enutrivi, & exal-
3-
tavi : ipfi autem fpreverunt me.
j
. Cognovit bos poiredbrem fuum , & afinus
'. 1. Hieron. ad hunc tf.col. 6. h*c habet : Pro Juda
in quo fignificantur dux tribus , LXX. 2>
Tbeodotio pofuere
Judseam qua totam terrain 12. tribimm oftendit : deindeait :
Et pro eo quod nos ex Ihbrxo vertimus , fuper Judam &
Jerufalem, Mi intsrpreta'.i ftnt , contra Judjeam Sc Jeru-
falem : & infra in cap. 2. p. 21. a. dicit : In prime vi-
Jione , LXX. interpretati fruit , quam viditcontra Judxam
,
& contra Jeruf. &c. Et vero in Grxco eft : "0m<; w'V e%tsv
'Hoai'ai; wo; 'A,m; , fiV efsfe y.ccT.1 -rye, 'ixfatxi; ,i) na-rcc Ie-
fWaMjj.' Vijio quam vidit lfaias filius Amos, quam vidit
contra Judteam , 5
contra Jerufalem.
Tf. 2. Eadem funt in Grasco , nil! excipias ult. verbum
iiflsVmaK ,
pro quo Cypr. ipfe de orat. Dom.
p. 206. c.
hab. fpreverunt. Similiter vet. Iren. Interp. 1. 4. c. 2. 5c
41. p. 229. a. 288. b. Audi cwlum
, ($ anribus percipe
terra ,
quoniam Dom. locut.
eft.
filios genui , $$
exaltavi :
ipji autem me fpreverunt. Tertul. 1. 5. cont. Marc. p.68l.
a. Audi coelum , $ '" awes percipe terra : & fup.
p. 670.
c.
674. c. Filios generavi , ^ exaltavi : at Mi me rejece-
runt : & 1. adv. Jud. c. 3. p. 157. a. Filios generavi
, >
exaltavi : ipji autem fpreverunt me : item lib. adv. Jud.
c. 9. p. 142. b. Filios generavi ; at lib. de orat. c. 2.
p.
180. b. Filios genui , 5
'"' me non agnovernnt. Lucifer
Calaritanus I. de non pare, in De. del. p. 254. vel 236.
g. cum Auguft. 1. 2. de ferm. Dom. in m, to. 3. 206.
c. & Hieron. in Ifai. 1. p. 8. f. Filios genui,
tf
exaltavi:
ipfi autem me fpreverunt : itidem fpreverunt apud Cypr.
1. de zelo & liv. p. 260. b. at conftanter generavi, ut
in textu. Laftantius 1. 4. Inftit. c. 11. p.
57 J.
Audi ctr-
inm
, <
percipe attribus terra
,
quon, Dom. toe. eji. Filios
Tom. II,
genui
, $$ exalt, ipji autem fpreverunt me. Sic etiam apud
Hilar, in Pf. 118. col.
343.
e. &1. 12. de Trin. col. 11
19.
a. exceptis his, ipfi autem, &c. quae non refert. Similiter
hab. Ambrof. in Pf. 118. col. 1
1
55. b. n26. b. 1221.
d. Audi caelum
, >
anribus percipe terra
, quoniam Do-
minus locutus
eft
: 6c apud iplum Auctor 1. de fideonhod.
Filios genui
, J
exaltavi. Ita quoque S. Leo , f.
2J.
p. 80.
a. cum his , ipfi
autem fpreverunt me. Concinit Gaud. Brix.
fer. 9. & 10. p. 957.
b. 960. a. Sed Optat. I. 4. cont. Do-
nat.
p. 76. c. legit : Audi cerium
, tf
percipe anribus terra:
Filios generavi , i exaltavi : ipfi autem me dereliquerttnt
.
Aucl. 1. adv. Jud. apud Cypr. p.
J74.
Audi cwlum
, &
prxbe aurem terra, quoniam Dom. locutus
eft. Filios genui,
j exaltavi , ipfi
autem me fpreverunt. Hieron. in Ifai. I.
p. 8. f. dicit ,
pro genui , Symmachum &Theod.pofuiiFe
enutrivi : & inf. col. 9. c. Melius
eft
autem , inquit , juxta
Hebra'icum legere , Filios enutrivi. Ennod. apol. pro iv. Sy-
nod. Cone. to. 4. 1 341. c. Filios nutrivi
, 5
exalt,
ipfi
autem fpreverunt me.
'if. 3. Eadem referunt Tertul. 1.
3,
adv. Marc. p. 670. c.
Ladant. I.4. Inftit. c. 11. p. J7y.LeoM.f. 25. p. 80. a. &
Gaud. Brix. f. 10. p. 960. a. niii quod omnes ,
prajter LaCt.
fcribunt prxfepe , non prafepium ; Sc Lat. cum S. Leone
,
populus meus me non intellexit. In Graeco omnia ut in textu
,
prster pronomen fuum , quod deed port poffejjbrem. Hieron.
etiam in hunc loc. col. 9. c. ait, pro his : Ifrael non co-
gnovit
, populus meus non intellexit , iolos LXX. tranfiuliife :
Ifrael autem me non cognovit,
&
populus me non intellexit.
Sic etiam legit vet. Iren. Interp. 1. 1. p. 90. c. cum Ter-
tul. turn loco cit. turn 1. 4.
adv. Marc.
p. 719. c. & 1.
Ttt ij
Ji6
ISAIAS. Cap. I.
Versio antiqua.
Cypr.ttbifop. 4. Vx gens peccatrix, populus plcnus pecca-
tis, femen nequam, filii iceiefti : reliquiitis Do-
mi num, & in indignationem mififtis ilium fanc-
tum Ifrael.
'
.hs
vf 37. 5 omne caput in dolore, & orane cor in
/. 817. e.
mceftitia.
Vu LG A T A NOVA.
I!::;: tp. 41.
96*1.0,
p. 27I
/. 1.
. .1.
6. A
_
pedibus ufque ad caput, non eft vulnus,
col. neque cicatrix , neque plaga cum fervorc : non eft
malagma imponere , neque oleum, neque alliga-
turam.
Jep.im.
7. Terra veftra deferta, civitates veftrx igni
exuftce : regicnem veftram in confpeclu veftro
alieni comedent earn; & deferta, & fubverfa a
populis alienis.
8. Derelinquetur filia Sion ficut cafa in vinea
,
5c ficut cuftodiarium in cucumerario
,
quafi ci-
vitas quae expugnatur.
9.
Et nifi Dominus fabaoth reliquiffet nobis
femen
,
quafi Sodoma fuiffemus , & quafi Go-
morrha fimilaremur.
4.
Vjb genti peccatiici, populo gravi inl-
quitate, femini nequam
, Slits fceleratis : dereli-
querunt Dominum
, blafphemaverunt fancftum If-
rael
,
abalienati funt retrorfum.
5
.
Super quo percutiam vos ultra , addentes
pr;evaricationem ? omne caput languidum , &
omne cor rnoerens.
6. A planta pedis ufque ad verticem , non eft
ineo fanitas : vulnus, & livor, & plaga tumens
,
non eft circumligata
, nee curata medicamine
,
neque fota oleo.
7. Terra veftra deferta , civitates veftra; fuc-
lf.$.
cenfe igni : regionem veftram coram vobis alieni
**>
devorant, & defolabitur ficut in vaftitate hoftili.
8. Et derelinquetur filia Sion ut umbraculum
in vinea , & ficut tugurium in cucumerario , &
ficut civitas
,
qua? vaftatur.
9.
Nifi Dominus exercituum reliquiffet nobis
Rom.cj.
femen
,
quafi Sodoma fuiffemus , & quaii Gomor-
2
S>-
rha fimiles eilemus.
NoTjE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
Gen.
19,
24.
adv. Jud. c. 13. p. 147. c. at 1. 5. adv. Marc. p. 796.
c. habet : Ifrael me non agnovit
, >
populus mens me non
intellexit: in Mf. tatnen Alex, ac ed. Ald.^ai; /j.t , &c.
abfque me. In Actis Mart. S. Phil. ap. Ruinart.
p. 417.
lie : Ifrael non me agnovit Dominum omnium. Similiter
Hilar, in Pf. 146. col. j8o. a. Agnovit bos poffefforem fnum ,
<Jj
ajinus prxfepe domini f;<t
: Ifrael vera me non cognovit.
lta quoque Ambrof. in Pf.
39.
col. 266. f. & in Luc. 15.
col. 1452. f. & epift. 15. col. 882. c. at in Luc. 2. col.
I256\ a. habet : Agnovit bos poffeffarem fuum ,
ajina
prxfepe domini fui ; turn addit : lmo praefepium dixerim ,
Jicut fcripjh qui tranftttlit ; nihil eni.n apud me diftat in
verba ,
qnod non diftat in
fenfii
: ita quoque hab. Cypr.
cum Lactantio , ut notavi fupra : at Cypr. 1. de orat. Dom.
p. 206. c. legit prxfepe , ficut infra,
$$
populus mens me
non intellexit. Augult. in Job, to. 3. 662. c. Quoniam
cognovit bos poffeffurem (nam
, <$ ajinus prxfepe domini fui.
Auct. I. de Judaica incredul. ap. Cypr. p. 569. b. Cogno-
vit bos pojffforem fuum , $$
ajinus prxfepium domini fui :
Ifrael atitem me nefiiit , 5
plebs me non intellexit.
TfS". 4. Ita rurfum Cypr. 1. de orat. Dom. p. 207. a.
prater unum dereliquiftis. Lucif. Cal. 1. I. pro S. Athan.
Vx gens peccatrix ,
populus plenus deliilis
,
femen malignum
,
filii fine lege : dereliquiftis Dominum,
$$ exacerbaftis fanc-
tiim Jfrail. Ita quoque in Graeco. Apud Tertul. !. adv. Jud.
c. 3. p. 157. a. Vx gens peccatrix
,
popitltts plenus peccatis
,
filii feelermi : dereliquiftis De/tin
, Jj
in indignationem mi-
Jiftis fanSum Ifrael : & 1. 3. adv. Marc. p. 671. a. dere-
liquiftis Dominum
,
in iram provocaftis fanclum Ifrael :
Sc 1. adv. Jud. c. 13. p. 147. c. alludens dicit : fed de-
reliquit magis
, > ad indignationem provocavit Jautlum If-
rail. Ambroiiaft. col.
4J.
a. Vx genti peccatrici
,
jemen
peffimum ; & infra, 23
J.
a. rurfus habet, femen peffi-
mnm ; deinde , reliqniftis enim Dcminum , 1$ ad iracun-
diam incitaftis fintlum Ifrael. Hilar, in Pfalm. 6$. col.
179. a. in iracundiam provocaftis fan
Haiti Ifrael. Audit. 1.
de promiif.
p. i.e. 4. ap. Profp. p. 94. a. femen nequam,
filii fcelefli , dereliquiftis Dominum. Hieron. in Amos
J.
col. 1408. e. Vx gens peccatrix
,
populus plenus deliilis , fe-
men peffimum , filii iniqui : at in Ifai. I. col. 10. b. ver-
funi hunc profert ex Hebr. quomodo legitur in Vulg. 5c
addit : Hoc quod in ultimo pofui , abalienati funt retror-
fum , LXX. Interpretes non habent ; ^
pro blafphemaverunt
,
fcribitnr in eis , ad iracundiam concitaverunt
; $
pro k-
mine nequam, femen peffimum, quod cateri fequentes Be-
braicum , mereim , ir.tcrpretati funt ,
peffimorum : & infra
,
pro hoc, quod in Hebrai'co eft, populo gravi imquitate ,
dicit
,
juxta LXX. legi
, populo pleno peccatis.
t. 5.
Eadem repetit Ambrof. in Pf. 1. col.
7
Jo. e. f.
fed 1. do lapf. virg.
p. 313. b. legit : totum caput in do-
lore
, C?
totum cor in mwftitia. Cselefiin. PP. epift. 22.
10. I. col. II99- c. omne caput in dolore
, ^
omne cor in
maftitia a pedtbns ufque ad caput. Auftor op. imp. in
Match, hom. 38. p. 159. b. omne caput in dolore , omne
in cor triftitia. Grace. T/ e't; T^H>^^T^ , ir^s'i^eyhc dto/utxv ;
/7a y.;tpa.M efc -tiIvcv , i) ixa.ii xapJix e'i; >.v<ar,r. Quid
adbttc percutiamini , addentes iniquitatem ? omne caput in
l.tbore
, $
omne cor in mtertre. S. Paulin. epifr. 50. p.
267. a. omne cor in dolore a pedtbns ufque ad caput.
t-6. Rurfus Ambrof. 1. de lapf. virg. col. 313. b. A
pedibus ufque ad caput , non
eft
malagma imponere : & 1. 1.
offic. col.
J.
c. non
eft
malagma apponere , neque oleum,
neque alligaturam. Hieron. in hunc loc. col. 1 1. f. hii Vul-
gataj verbis , 0
eft
circumligata , &c. fubdit : pro quo
LXX. tranftulerttnt : Non
eft
malagma imponere , neque
oleum , neque alligaturas : 6c infra : Pro fafciolts , inquit
,
quibus Ifraelis neqitaquam circumligata Jttnt vulnera , LXX.
malagma tranftulerttnt : ita rurfum Hieron. in Ezech. 30.
col. 918. a. & in Eccleliaft. to. .766. c. In epift. vero
Orientalium ad Svmmach. Cone. to.
4. 1307. hacc legun-
tur
". No;;
eft
uLus ant macula , neque plaga lumens : fed
totum ulcus
eft
<i pedibus ttfijtte ad caput. Graxe , 'A^r
trtj ut exc xrpa>iii; , lot estr e'e kW o?>ox.Mpta , ne t$lvjj.o. ,
Xti ^w^i;^|/ , iti ithvrjii tpMy/xottHsza , &c. A pedibus ufque ad
caput, non
eft
ineo integritas , neque vulnus, neque livor,
neque plaga tumens , &c. ut in textu , praster vocem ulr.
plur. tittJttSzan; , alligaturas ; fed ii Ml. Alex, abeft hoc ,
fr'iC l Sit ' tCWU OMJUHfl'a.
"tt. 7. Ita verfum integrum reddit Tertul. 1. adv. Jud.
c. 3. p. 137. a. nifi quod tollit earn , port comedent. Graece
tamen , KcntSt'teW dvrwt , deinde (ic : i, vififAultti ,%ajzo~
t.*/.<,ms!H tit's Mat wtjfioii' devorant earn;
tf
defolata
eft,
fubverfa a pop. alienis ; ca;t. ut in Lat. fup. Rurfum Tertul.
ibid. c. 13. p. 146. a. legit : Terra veftra deferta, civi-
tates veflrx igni exnftx : regionem vcftr. in confp. veftro ex~
teri comedent ; $ deferta , $$ fubverja erit a populis alienis ;
& inf.
p. 147. a. alludens ait : Terra totum deferta re-
gionem ipforum in confp. eorum extranet devorantes : & 1.
adv. Marc. p. 679. c. regionem eorum
fub
ipjorum conjpetltt
extranet devorant. Hilar, in Pf. 124. col. 402. e. Terra
veftra de'erta , civitates veftra igni concrematx : regionem
veftram in confpetlu veftro
exteri comedent ; & defolata
, $
fubverfa ii populis extraneis. Hieron. in Amos 5. col. 1408.
e. Terra veftra deferta , civitates veftrx igne confumptx : re-
giones veftras coram vobis alieni comedtYt : at in Ifai.
J.
col.
J
3. a. regionem veftram in confpeiltt veftro alieni devo-
rant s # deferta
eft , arqne fubverfa i populis externis.
If. 8. Sic etiam ad verbum legit Tertul. 1. adv. Jud.
c. 3. p. 137. a. polito uno
& ,
port vocem cucumerario
:
at inf. c. 13. p. 147. c. alludens dicit : Derelicla
eft filia
Sion tanquam fpecula in vinea , velttt in cucumerario cajula :
fimiliter 1. 3. & 4. adv. Marc. p.
6"J<).
c. 725. c. 735".
a. Iren. 1. 4. c. 4. p. 231. b. Derelinquetur filia Sion/iclit
cafa in vinea, ^ velxt cuflodiarium in cucumerario. Hilar.
in Pf. 124. col. 402. e. Derelinquetur filia Sion Uttaber-
nacnlum in vinea,
tf
ficut cafa cuftodiaria in cucumerario.
Auct.op. imp. in Mat. hom. 29. p. 121. b. Et derelinquetur
filia
Sim ficut
umbraculum in vinea. Hieron. in hunc loc.
col. 12. f. ait cucumertiriam a LXX. pomorum cuftodiam
vocari ; nunc etiam Graece legitur oiru^gipvMKiet It Qmm-
fctTW cset. ut in texcu.
ft. 9. Ambrof. 1. deNoe, c. 19. col.
2J7.
b. legit cum
Gr. N;/; Dominus fabatsth reliquiffet nobis femen , Jicut So-
doma Jaili efemu; , ficut
Gomorrbafimiles effemus. Simi-
liter hab. Hieron. in Joel. 2. col. 1361.0 & Gaud. Biix.
fer. 4. p. 949. f. cum Paulo apofl. Rom. 9. 29. excepto
hoc \i\t.Jmiterfuiffemus , Gtasc. a/uoii$ffw). Rurfum Hieron.
1. 1. cont. Jovin. to. 4. p. 2. col. 168. iSi/i Dominus fa-
baoth reliq. nob. femen , quafi
Sodoma effemns ,
g
fimiles
Gonwrhx fuiffemus. Tichon. reg. 3. p.
JJ.
d.SiJi Domi-
IS MAS. Cap. I.
J*7
Jer. 6.
20.
Amos
,
J.
ll.
VuiCATA NOVA.
io. Audite verbum Domini principes Sodo-
morum
,
percipite auribus legem Dei noftri po-
pulus Gomorrha?.
ii. Quo ffiihi multitudinem victimarum. vef-
trarum ,
dicit Dominus ? plenus fum : holocaufta
arietum , & adipem pinguium , & fanguinem vitu-
Iorum , & agnorum , & hircorum , nolui.
ii. Cum veniretis ante confpe&um meum,
quis qua?fivit hxc de manibus veftris , ut ambu-
laietis in atriis meis ?
15. ne offeratis ultra facrificium fruftra : in-
cenfum abominatio eft mihi. Neomeniam, & fab-
batum , & feftivitates alias non feram , iniqui
fijnt ccetus veftri :
14. calendas veftras, & folemnitates veftras,
odivit anima mea : fa&a funt mihi molefta , la-
boravi fuftinens.
1
f
. Et cum extenderitis manus veftras, aver-
Versio a n t I
q
u a.
10. Audite verbum Domini principes Sodo- Hilar. iaPf.'t.n
morum, attendite verbum Domini populus Go-
^">1
-
l<>-
d>
morrhae.
1 1
.
Quo mihi multitudinem hoftiarum vcftra-
rum , dicit Dominus ? plenus fum : holocaufta
arietum
,
& adipem agnorum , 6c fanguinem tau-
rorum,& hircorum, nolo.
1 2. Nee ft veniatis apparere in confpeclu mco :
quis enim exquifivit hxc de manibus veftris? cal-
care aulam meain non apponetis.
13.
Si aflferatis fimilaginem, vanum eft : thy-
miama abominatio eft mihi. Neomenias, &. fab-
bata veftra, & diem magnum nonfuftineo:
I/.
59.
14.
jejunia, & ferias, & neomenias veftras, &
feftivitates odit anima mea : fafti enim eftis mihi
in abundantiam
,
jam non fuftineo peccata veftra.
15. Cum extenditis manus , avertam oculos
tarn oculos meos a vobis : & cum multiplicaveritis meos a vobis : & ii multiplicetis precem ,
non
orationem , non exaudiam : manus enim veftra? exaudiam vos : manus enim veftrx fanguine ple-
fanguine plena? func. I\X funt.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
tins fabaotb reliq. nobis fern. Jicut Sodoma effemus. Ad hanc
autem vocem , fabaotb , hc habet Hierun. in hunc loc.
col. 1 5. b. Pro Domino exercituum , quod ties , fectiti Aqui-
lum , in Latiutim vertimus , in Hebrxo legitur Dominus
fabaoth ,
quod LXX. Interpret?!
,
pro locontm qualitate
,
duplkiter tranrferttnt , aut Dominum virtutum , aut Do-
ininum omnipotentem.
If. 10. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 197. g.
Au-
dite verbum Domini principes Sodomorum , attendite legem
Dei plebs Gomorrbx. Ita quoque in Cisco. Hilar, iple in
Pf. 118. col. 264. b. habet : attendite legem Dei pepuli
Gomorrha. Ambrof. in Pf. 11 3. col. 1007. e. Audite prin-
cipes Sodomorum: quibus alludit Tertul. 1. adv. Jud. c.
9.
p. 142. b. dicens : "Kpyjiuac, Sodomorum , appellat arcbon-
tas veftros ; tf
populnm vejlrum
,
popitlnm Gomorrbx. Tichon.
reg. 4. p. 9. g. Audite verbum Domini principes Sodomo-
rum. Similiter hab. Hieron. in Sophon. 2. 1665. e. ad-
ditque :
& attendite in legem Domini populus Gomorrbx :
contra in Ofe. II. col. I 515. c. Audite legem Dei principes
Sodomorum , attendite verbum Domini populus Gomorrbx.
If .11. Eadem repetit Hilar, in Pf. 65. col. 185. d.
hoc taniiim praetermilfo , dicit Dominus. Iren. 1. 4. c. 17.
p. 248. d. Q110 mihi multitudinem jacrificiorum vejlrorum
,
dicit Dominus ? plenus fum. Tertul. 1. 2. adv. Marc.
p. 652.
c. Quo mihi multitudinem munernm tnortim ? plenus fum :
at paulo fnp. leg. facrificiorum : & 1. adv. Jud. c.
J.
p.
I $8. c. Otto mihi multitudinem facrificiorum vejlrorum,
dicit Dominus? bolocanftomata , 5 jacrificia veftra, tf
adi-
pem hircorum , &
fanguinem tanrorum nolo. Cypr. 1. I.
Teftim.
p. 280. a. Qjtd mihi multitudinem facrificiorum
vejlrorum , dicit Dom. plenus fum : bolocanjlomata arietum,
f$
pinguamina agnorum
, $$
fanguinem tanrorum
, j hirco-
rum , nolo. A&a mart. S. Phileaj ap. Ruinart. p. 494.
Ut
quid mihi multitudinem facrificiorum vejlrorum , dicit Do-
minus ? plenus fum : bolocaujla arietum ,
cr} adipem agno-
rum
, 5
fanguinem hircorum nolo. Ambrof. 1. 2. de inter-
pel. Dav. c. 9. col. <Jyi. c. Qtto mihi multitnd. facrifi-
ciorum vejlrorum , dicit Dominus ? plenus fum : helocaufto-
tnata arietum, $ adipem agnorum,
tf
Jang, tanrorum
, &
hircorum , nolo. Eadem quoque proferuntur a Donatiftis in
Collat. Carthag. p. 489. b. nee aliter exftant Graecc , fi
excipiatur unum , -irMpn; s!/j.i cMM.ctv7oiiiii.Tair ,
plenus
Jum
holocanjlis ; fed Mf. Alex, habet oMicwiafioi , per relar.
ad fubleqq. Auguft. fer. 42. to. 5. 209. d. Quo mihi mul-
titnd. facrificiorum vejlrorum ? Hieron. in Ofe.
J.
col.
J267. b. bolocaujla arietum , f>
adipem agnorum,
& fan-
guinem hircorum , atque taurorum , nolo : in Vulgata quidem
pofnit 0/;'
, fed in hunc Ifaic loc. col. 14. f. monet pro
eo quod ejl nolui , LXX. tranjlulijjh nolo
; prxfens tempus
pro prxterite, Attamen Caffiod. in Pf. 10 1. p.
5 37. b.
legit nolo , licet Vulgatam noftram citet.
t. 12. Tertul. adv. Jud. c. y. p. 158. c. Nee
ft
ve-
niatis vidcri mihi : quis enim exquifivit hxc de manibus
vcjlris 1 Grsc. a'A'oiv i'px^'St- o'f^rai /uoi , &c. ut fup. Am-
brof. 1. 2. de interpel.Dav. c. 9. p. <Jji. c. Nee
fi veniatis
in coufpeclum meum : quis enim ifla reqnifivit de manibus
vejlris ? calcare regiam meam non adjicietis. Cypr. lib. 1.
Teftim.
p. 280. a. quis enim exquifivit ijla de m.mib. vef-
tris? Hilar, in Pf.
6f. p. 185. d. quis enim hxc exquifivit
de manibus vcjlris ? Hieron. in hunc loc. col. 15. b. ad-
dit : calcare atrium meum non apponetis. Donatifte in Col-
lat. Carthag.
p. 489. b. Nwjic veniatis in confpeilumeo :
quis enim exquifivit ijla de manibus vejlris ? calcare aulam
meam non adjicietis.
1^.13. Tertul. 1. adv. Jud. c.
J.
p. 138. c. Qjtoniam
etfi attuleritis mihi fimilam , vanum ejl : incenfum abomi-
natio ejl mihi. Afta mart. S. Phile* ap. Ruinart. p. 494.
Nee
fi fimilam offeratis. Collat. Carthag. p. 489. b. Si at-
tuleritis Jimihtgittem , vanum : incenfimi abominatio ejl mi-
hi. Gra;c. 'Ear (pifvm , 6cc. urin Collat. Tertul. 1. i.eont.
Marc.
p. 6z6. c. addit : Neomenias vcjiras
, &
fabbata , s
diem magnum non fujlineo : fimiliter 1. 5. p. 785. b. ex-
cepto ult. non Jujtinebo. Hieron. in Ezech. 16. col.
798.
b. Neomenias vejlras
, tf
fabbata , ^ diem magnum non
recipiam : & in Ezech.
45.
col. 1043. d. Neomenias vef-
tras
,
f?
fabbata veftra
, 5
diem magnum non fufcipio. Autt.
1. cont. Jud. ap. Cypr. p. 574.
a. Popule Ifra'el , neome-
nias , fabbatum
, 2> diem magnum non patiar. Collat. Car-
thag.
p. 489. b. cum Leone M. fer. 89. p. 175. f. Neo-
menias vejlras
, [j Jabb. 2?
diem magn. non fujlineo. Hi
autem Scriptores non fubneftunt , quod extremo legitur
in Vulg. iniqni funt ccetus veftri ; tametfi omnes fequentia
verba de "fr. 14. proxime addant. Gra?ce pariter : Ta?
rVflwlai v
:
uur , j
Qd.&Cot]o:
, j, vfj.(&t.v fisyaMr trie cus-
XM-
Xi
'
deinde nsilctv, &c. nee plura.
~t. 14. Tertul. 1. 1 . ad v. Marc. p. 62.6. c. ferias , J
jeju-
nium,t$ dies
Jeflos
vejlras odit anima mea : Sc\. y.p.78y.b.
jejunium
, tf
ferias , f$ cxremon. veftras odit anima mea : & I.
2. p. 652. c.
&
folemnitates , sgdiesfeftes , & veftra fabbata
odit anima mea : vide etiam 1. adv. Jud. c. 4. p. 137. c.
& de Idol. c. 14. p. 243. c. necnon Hi'.arium 1. 10. de
Trin. col. 1073. d. Apud Ambrof. I. de Incarn. col. 718.
e. neomenias
, y fabbata veftra odit anima mea. Item ap.
Tichon. reg. 7. p. 67. b. fabbata veftra odit anima mea.
Ap. Hieron. in Ezech. 16. p. 798. b. jejunium , otium
,
5
folemnitates veftras odit anima mea: & in Ezech.
4J. p.
1043. d. jejunium,
&
ferias , tf
neomenias, ^folemni-
tates veftras odit anima mea : & in Ifai. 58. col. 428. a.
jejunium
, <? otium , neomenias
, >
fabbata
, $$ "Has
fo-
lemnitates veftras odit, &c. & fup. in Ifai. I. col. iy. c.
obfervat LXX. interpretatos elfe jejunium ,
t$ otium ;
pauloque poft hare addit : fatli mihi eftis in fatietatem
,
nequaquam dimittam peccata veftra ; pro quo ult. inquit
,
interpretatus
eft
Aqttila , laboravi fuftinens. Auct. 1. adv.
Jud. apud Cypr. p. 574.
a. legit : ferias ,
tf
jejunium
exfecratur anima mea. Collat. Carthag.
p. 489. b. jeju-
nium,
^
ferias , %j dies
feftos veftrcs edit anima mea : fatti
enim
eftis mihi in abUnJaritid mttlta , jam non parearn pec-
catis veftris. Eadem quoque refert Leo M. fer. 89. p. 175".
f. ufque ad verbum faili. Iridem ap. Gaud. Brix. fer. II.
p. 961. g. prauer to ferias veftras. Apud Marten. Anec-
dot. to.
J.
p. 16. a. jejuni:!!, $>j diem feftttm veftrum ,
5
fabbata odit anima mea : feciftis mihi txdittm , non di-
mittam peccata veftra. Cypr. 1. I. Teftim. p. 28?. a. jam
non laxabo peccata
veftra.
Gra*ce : v--!co- , j. afjtoa ,
3
t; vffinna? tlptar
, j
t; ;''.pxa; vftaiv ftteu ;i -^vyv fib'
ey;mYi7e n<a si's -ro-wyioim , mst* mwsui to; asoTia? vci-jir.
t. 15. Rurfum Hilar, in Pf. 54.
col. 104. f. Et citm
extenderitis manus vejlras ad me , avertam oculos meos a
vobis : &. inf. matins veftrx fanguine plenafunt : & in Pf,
Ji8
ISAIAS. Cap. I.
Hilar, in
Pf. 1. n,
20. cut.
57.
a.
Versio ANTIQUA.
16. Lavamini, mundieftote, auferte nequitias
ab animis veftris , a confpetlu oculorum meorum
:
definite a malitiis veftris,
1
7. difcite bonum facere : exquirite judicium
,
liberate injuriam accipientem
,
judicata orphano
,
&; juftificate viduam.
18. Et venite, arguamur, dicit Dominus :&
fi fuerint delidta veftra ut phcenicium, ut nivem
dealbabo : fi autem fuerint ut coccum, ut lanam
candidam eificiam.
19. Et fi volueritis, 6c audieritis me
,
quae bo-
na funt terra manducabitis.
VUIGATA NOVA.
16. Lavamini, mundieftote, auferte malum r.Pei.
cogitationum veftrarum ab oculis meis : quiefci- 3- '*
te agere perverse
,
1 7. difcite benefacere : quxrite judicium , fub-
venite oppreflb
,
judicate pupillo , defendite vi-
duam.
18. Et venite, & arguite me, dicit Domi-
nus : ii fuerint peccata veftra ut coccinum
,
quafi
nix deaibabuntur : & fi fuerint rubra quafi ver-
miculus
, velut lana alba erunt.
19. Si volueritis, & audieritis me, bona ter-
ra; comedetis.
NoTiE AD VERSIONEM A N T T
Q U A M.
140. col.
53 j
1
. e. Si extendatis manus , avertam oculos meos
a vobis.Ttix.\x\. 1. adv. Jud. c. 3. p. 137. a. Etji exten-
deritis manus , avertam faciem meant a vobis :
> Ji
mul-
tiplicaveritis preces , &c. ut in textu. Similiter apud Lu-
cif. Calar. 1. 1. pro S. Athan. ab hoc
,
fi
multiplicaveri-
tis. Apud Cypr. 1. 1. Teftim. p. 283. a. Chm exter.deri-
tis matins, avertam faciem a vobis :
^fi
multiplicaveritis
preces , Sec. ut in textu. Apud Ambrof. 1. 2. de interpel.
Dav. c. 9. col. 651. d. Cum extendcritis manus ad me,
avertam faciem meam a vobis. Apud Hicron. inMatrh.27.
p. 136. b. Si levaveritis ad me manus , /ton exattdtamvos :
manus euim veftra
plena funtjanguine. In Collar. Carthag.
p. 489. b. Cum extenderitis manus, avertam oculos meos a
nobis :
1$ fi
mnltiplicaveritis preces , &c. ut in textu. Ita
qupque in Grasco
,
prauer unum iiv irMi^umls tvv Atwiv ,
fi
muhiplicetis orationem. Apud Facund. Herm. Sirm. to.
2. p. 853.
haec leguntur : Cum multiplicaveritis preces
vejlras , avertam faciem meam a vobis : f^ cum obtuleri-
tis facrtficium mibi , ncn Jufcipiam illttd de manibus vef-
tris : nee placabor vobis , quoniam iniqui funt ccctr.s vejlri.
Auch etiam 1. adv. Jud. ap. Cypr. p. 575. c. alludens
dicit : Adorate Damnum pro meritts fits , quid manus ejus
extenderis : licet exaggeres orationem tuam , non exaudit :
manus ettim tux plena funt fanguine.
't. 16. Hilar, eo loci non habet, definite a malitiis vef-
tris; fed inf. in Pf. 118. col. 369. b. ubi verfum eun-
dem rurfum profert cum hoc additamento. Similiter apud
Iren. 1. 4. c. 17. p. 248. d. Lavamini, mttndi eftote , au-
ferte nequitias a cordibus veflris , ab (quid, coram) otulis
meis : definite a malitiis veftris : c c. 36. col. 278. c.
Lavamini , fundi ejlote , auferte nequitias a cordibus vef-
tris : at inf. c. 41. p. 288. c. auferte nequitias ab animabtu
veftris (
al. animis, )
ante oculos meos : quiefcite ab iniqui-
tatibus veftris. Tertul. etiam 1. 2. adv. Marc.
p. 651. b.
Jnonet anferri nequitias de anima. Lucif. Cal. 1. I. pro S.
Athan. p. 197. h. Lavamini , mttndi eftote , auferte mali-
tias ab inimicts (1. ab animis ) veftris , ante oculos meos :
definite a malitiis veftris. Cypr. 1. I. Teftim. p. 283. a.
Lavamini , mundi eftote , auferte nequitias ab animis vef-
tris , a coufpetlu ocnlor. meorum : ceffate a ncquitits veftris.
Eadem quoque leguntur apud Auguft. in Pf. 103. col.
J177. f. ficut in Grseco. Rurfum Aug. 1. 13. conf. to. 1.
233. d. habet : Lavamini auf.
nequitiam ab animis
veftris , atqtte a confptttu oculor. meorum : itidem 1. 2. de
fer. Dom. in mon. to. 3. 217. d. praeter plur. nequitias.
Ambrof. 1. 2. de interpel. Dav. c. 9. col. 651. d. La-
vamini , mundi eftote , auferte malitiam ab animis veftris :
& lib. 1. Hexa. col. 17. b. definite a malitiis veftris.
Hieron. in Amos
J.
col. 1408. e. Lavamini , mundi
ef-
tote , auferte malitias veftras ab animis veftris. Fulgent. 1.
I. de remirT. pecc. c. n. pag. 367. Lavamini, mundi
eftote , auferte nequitias veftras ab animis veftris , e confpedu.
oculorurn meorum : definite a malitiis veftris : at ferm. I.
p.
550.
Vulgatas congruit. Audi. op. imp. in Matth. p. 36.
c. fie hab. Lavamini , mundi eftote , auferte nequittam ab
animabus veftris : dicite benefacere : iic etiam horn. 15. p.
81. b. ufque ad dicite. InGeftis cont. Silvan, tradit. Mif-
cell. to. 2. p. 98. expellite malignitatem de animis veftris.
Itidem in Acfis purg. Caecil. apud Optat. p. 264. c. cum
hoc inf. projiette malum de medio veftrttm. In vita Pauli
Simpl. e Mf. Harlan : Lavamini , mundi eftote , auferte
malitiam de animabus veftris , coram oculis meis : difcite , Sec.
f. 17. Sic iterum legit Hilar, in Pf. 118. col. 369. b.
praeter duo , truite ,
pro liberate ; & pupillo
, pro orpha-
no : nee diflimilia funt in Grseco. Apud Iren. 1. 4. c. 17.
p. 248. d. Difcite bonum facere : exquirite judicium , eruite
ettm qui injuriam patitur ,
jttditate pupillo
, { juftificate
viduam : & inf. C 36. p. 278. C. Difcite benefacere : ex-
quirite judicium , defendite vim patientem
,
judicate pupillo
,
{$ juftif.
&c. Tertul. 1. 2. adv. Marc.
p. <5ji. b. monet
difcere benefacere , exquira e judicium ,
jttdtcare pupillo
, ^
juftificare viduam : &. 1. 4. p. 707. c. leg. judicate pupillo,
tf
jv.fte tratlate viduam : & inf. p. 71 1, c. 724. b. judicate pu-
pillo
, J juftificate viduam : & 1. 1. ad uxor. c. 8. p. 276.
a. juft'e factte vidua, f^> pupillo. Lucif. Cal. 1. 1. pro S.
Athan.
p. 197. h. cum Fulgent. 1. 1. de remilf. pecc. c.
II. Difcite bonum facere : inquime judicium , eripite inju-
riam accipientem
,
judicate pupillo
, 2? juftificate viduam.
Cypr.l. 1. TefHm.p. 283. z. Difcite bonum facere : exquirite
judicium, conf; vate eum qui injuriam patitur
,
judicate pup.
ijuftif.
viduam : h*c etiam ult. judicate pup. &c. repetit inf.
1. 3. p. 328. b. itidem Ambrof. 1. de parad. col. 176.
d. &1.2.de interpel. Dav. c. 9. col. 6ji. d. & in Pf. 118.
col. 1173. f. 1235. a. & 1. de vid. col. 189. d. 201. b. 8c
epift. 24. col. 889. c. hoc autem pofterioii loco fubdit:
f eripite injuriam accipientem. Hieron. in Amos
J.
col. 1408.
e. Difcite benefacere : quxrite 'judicium
,
judicate pupillo
, juf-
tificate viduam. Similiter hab. Auguft. in Pf. 103. col.
1
1
77. f. nili quod id omittit ,
quarite judicium : item 1.
13. conf. to. I. 233. d. hoc excepto, bonum facere.
$". 18. Graece pariter , Ka! Awn, Ai^i'/x^i^ < &c-
ut fup. fed pro oXiiWX^Ut&P > Mf. Alex. hab. A/E^Ba/i/ty"
;
edit. Aid. A.ixMxtvi&> j & Hilar, ipfe in Pf. 118. col.
369. b. legit : tt venite , difputemtts , dicit Demintts om-
nipotens. Itidem Iren. 1. 4. c. 17. & 36. p. 248. d. 278.
c. fed abfque ult. voce omnipotent. Ita etiam Hieron. in
Amos
5. col. 1408. e. ficut Auguft. 1. 13. confeft. to. 1.
233. d. & in Pf. 103. to. 4. 1 177.
f. &1. 1. cont. Crefcon.
to. 9. 399. b. Ita quoque eft in Geftis cont. Silvan, tra-
dic. Mifcell. to. 2. p. 98. quibus accinit Tertul. 1. 1. ad
uxor. c. 8. p. 276. a. at 1. 4. adv. Marc.
p. 707. c. le-
git : Et venite , conciliemttr , dicit Dominus. Auct. 1. com.
Jud. ap. Cypr. p. 575'. c. Et venite, collequamur , dicit
Dominus Dens. Tertul. ubi fup. p. 703. b. addit :
tf fi
fuerint delitla veftra
tanquam rojenm , velut nivem exalba-
bo :
isfi
tanquam coccinum , velut lanam exalbabo. Hilar,
in Pf. 67. col. 198. a. conftar.ter leg. phcenicium. Cypr.-
1. I. Teftim. p. 283. a. Et venite , difputemtts , dicit Do-
minus :
& fi
fuerint peccata veftra ut pbceniceum , ut ni-
vem exalbabo :
& fi
fuerint quafi
coccinum , ut lanam inaU
babo : item inf. 1. 3. p. 328. b. Et venite , difputemus ,
dicit Dominus : quod etiam habet Ambr. 1. de parad. col.
176. d. & in Pf. 118. col. 1171. c. 1235. a. & 1. de vid.'
col. 189. d. item 1. 2. de interpel. Dav. c. 9. col. 651.
d. fubnexis his inf. fi fuerint peccata veftra m phcenicium
,
ut nivem dealbabo : ita rurfum 1. de apol. Dav. col. 6<)6.
d. & 1. 1. de fide to. 2. 470. d. & 1. de Myft. col.
334. a.
at in Luc. 9. col. 14 14. e.
fi
fuerint delitia veftra ficut
phcenicium , ut nivem dealbabo. Audi. 1. de xlii. manf.
ap. Ambr. p. 12. c.
fi
fuerint peccata veftra ficut phteni-
cium
, quafi
nivem dealbabo :
tf fi
fuerint ficut coccinum
,
velut lanam Candida efjiciam. S. Pacian. epift. 3. p. 313.
b.
g) fi
fuerint peccata veftra
ut phcenicium , ut nivem deal-
babo : <$
fi
ut coccinum , ut lanam candidam ea faciam.
Optat. 1. 5.
cont. Donat. p. 84. a.
$ fi
fuerint peccata
veftra velut coccum , ut nivem inalbabo. Auguft. in Pf.
44.
col.
395.
f. 469. c.
fi
fuerint peccata veftra ficut phani-
eitim , tanquam nivem dealbabo : iimiliterl. 12. cont. Fauft.
to. 8. 247. d. & 1. de Gra. & 1. arb. to. 10. 725. d.
Fulgentius 1. I. de remiflT. pecc. c. II. * y fuerint de-
litia veftra u't phcenicium , ut nivem dealbabo :
fi
autem ut
coccum , ut lanam candidam efficiam.
T?. 19. Eadem funt in Grsco , deletis vocibus 2. qua.,
& funt. Rede Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 197. h.
Et
fi
volueritis , j
exaudieritis me , bona terra edetis. Ita
quoque Cypr. 1. 1. & 3. Teftim. p. 283. a. 319. b. ex-
cepto verbo audieritis. Item ap. Tertul. de refur. earn,
p.
J76.
b. bona terra edetis. Ambr. vero 1. de fug. fa;c.
c. 6. col. 432. d. legit : qua bona funt terra manduca-
bitis. Fulgent. 1. 1. de remiflT. pecc. c. 11. Et
fi
volue-
ritis, & obaudieritts me
,
qua bona funt terra edetis: at I.
a. de verit. prsed. p. 460. Vulgar* congruit. Prjedeftin. 1,
ISAIAS.
VUIGATA NOVA.
Cap. I.
V E II S I O
5*9
A N T I r>
U A.
20. Quod fi nolueritis, ncquc audiveritis me :
gladius vos comedet , os enim Domini locutum
eft.
21. Quomodo fa&a eft meretrix civitas fidelis
Sion
,
plena judicii ? in qua juftitia dormivit in
ea, nunc autem latrones.
2.2. Pecunia tua reproba eft : caupones tui
mifcent vinum aqua.
3.7, Principes tui indicto audientes funt, focii
furum , diligentes munera , fe&antes retributio-
5.28.
pilio non judicant : & caufa vidua? non ingredi- nem
,
pupillis non judicantes, <5c judicium vidua-
10. Quod fi nolueritis , & me ad iracun-
diam provocaveritis : gladius devorabit vos, quia
os Domini locutum eft.
11, Quomodo fafta eft meretrix civitas fide-
lis
,
plena judicii ? juftitia habitavit in ea , nunc
autem homicida;.
n, Argentum tuum verfum eft in fcoriam :
vinum tuum miftum eft aqua.
2 3. Principes tui infideles , focii furum : ora-
Jerem. nes diligunt munera , fecjuuntur retributiones. Pu-
rum non attendentes.
24. Propter hoc ait Dominus exercituum : Vx
fortes Ifrael : non cell abit enim furor meus con-
tra inimicos meos.
.25 Vide Not.
tur ad illos.
24. Propter hoc ait Dominus Deus exercituum
fortis Ifrael : Heu, confolabor fuper hoftibus
meis, & vindicabor de inimicis meis.
2 j. Et convertam manum meam ad te, &
excoquam ad purum fcoriam tuam , & auferam
omne ftannum tuum.
26. Et reftituam judices tuos ut fuerunt 26. Conftituam judices tuos ficut prius, & con-
prius , & conliliarios tuos ficut antiquitus : poft filiarios tuos ficut a principio : & poft hac voca-
Ltc vocaberis civitas jufti , urbs fidelis. beris civitas juftitix, mater civitatum, fidelis Sion.
2 7 . Sion in judkrio redimetur, & reducent earn
in juftitia :
28. & conteret fceleftos , & peccatores fi-
mul : &qui dereliquerunt Dominum , confumentur.
29. Confundentur enim ab idolis
,
quibus facri-
ficaverunt : & erubefcetis fuper hortis, quos ele-
geratis
,
30. cum fueritis velut quercus defluentibus
foliis , & velut hortus abfque aqua.
31. Et erit fortitudo veftra , ut favilla ftupa?,
& opus veftrum quafi fcintilla : & fuccendetur
utrumque fimul , & non erit qui exftinguat.
N o T jE
Hilar, ttbifup.
Hieron. in Ifai,
J4-
39 ./;
Atill. op. imp. in
Matib. both. 38. p.
160. b.
hen. /.4. c. Z.p.
230. a.
Bieren. in Ifai,
I. col. 19. a.
2S comburentur iniqui , & peccatores fimul
:
5c qui relinquunt Deum , conlummabuntur.
qo. erunt erym quafi terebinthus defluentibus
foliis , <3c velut paradifus fine aqua.
Hieron. in Etecb,
iCcel.ZoZ.f.
Hieron. I. r. cent,
Pelag. te. 4. p. i.
eel. 501. d.
Keren, in
Ifai,
l.eol. 10.
f,
A D
5. ap. Sirm. to. 1. p. 511. b. habet : Si volueritis , tf
audieritis me
, qux bon.i fail terra edetis ; at int. p. 546".
c. bona terrx edetis. Pelag. epifh ad Demetriad. p. 8. a.
& Gaud. Brix. f. 16. p. 968. c. Si volueritis
, &
audie-
ritis me
,
qux bena funt terrx manducabitis. Sic etiam ap.
Arnob. in Pf. 146. p. 317. b. excepto verbo edetis. Phi-
Iaftr. Brix. 1. de haeref. p. 716. d. Et nunc
fi
-jelueritis
,

audieritis me , bena terrx manducabitis.

"fr. 20. Idem Hilar, in Pf. 118. col.
343.
e. os enim
Domini locutum efl bxc. Similiter hab. Novatian. de Trin.
p. 1034. a. Tertul. 1. 3. adv. Marc.
p.
62o. a. fie : Si
nolueritis , nee audieritis me , machxra vos comedet : at 1.
adv. Jud. c. 13. p. 147. c. Si nolueritis, nee obaudieri-
tis
,
gladius vos comedet. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. lyy.h. Siverc/ nolueritis , neque exaudieritis me : gladius
vos comedet , os enim Domini locutum
eft
ijla. Ita quoque
in Graeco efl. Cypr. 1. 1. & 3. Teftim. p. 283. a. 319. b.
Si autem nolueritis
, & "on audieritis me : gladius vos con-
fume1 , os enim Dom. toe.
eft
ijla. Fulgent. 1. I. de remilf.
pecc. c. II. Si autem nolueritis , neque obaudieritis me :
gladius vos comedet, os enim Dor.i. Ice. ejl hoc : & 1. 2.
de verir. praed. c. 4. p. 460. Si autem nolueritis , nee ob-
audieritis me , gladius devorabit vos. Pelag. epift. ad De-
metriad. p. 8. a. Si autem nolueritis , neque audieritis me
,
gladius vos confumet. Prjedeftin. 1. 3. ap. Sirm. to. i.p.
J2I.
b. Si autem nolucritis, neque audieritis me : gladius
vos comedet, os enim Dom. loc. ejl bxc. Arnob. in Pf. 145.
p. 327. b. Si autem nolueritis
,
gladius vos comedet ; Gr.
XoutJsTctt, devorabit. Philaftr. Brix. 1. de haeref. p. 716.
d. Si autem nolueritis , nee audieritis me : glad, vos come-
det , os enim Dom. locutum ejl.
t
r
.n. Ita Greece ,
praeter vocem ult. (povstna! bomicidx
,
loco latrones. Aucl. op. imp. in Matth. hom. 30. p. iz6.
a. O quam falla ejl meretrix civitas fidelis Sion! Obfervat
Hieron. in hunc loc. col. 17. pre verbo Hebra'ico jalin
,
LXX. tranftuliffe dormivit
, & requievit
, ^ requiefcet : &
infra : Et quanquam , inquit , in Hebra'ico non babeatur
Sion , tamen LXX. ut fenftim manifejliorem facercnt , addi-
derunt : fubinde : Pro juftitia vero in llebrxo fcriptum ejl
fedec , quod juflum magis fonat quam juftitiam.
Versionem ANTIQUAM.
Hieron. in hunc loc. col. 18. a. Maximus veroTaurin.
in homil.
p. 48. g.
legit : caupones vcjlri mifcent ajuam
#.23. Ad verbum e Grco , fi hoc excipias , indole
audientes funt
,
pro quo fimplicicer aV^so; , inobedientes
funt. Similiter hab. Hieron. in hunc loc. col. 18. c. ino-
bedientes , fed ablque funt : turn addit : Pro inobedien-
tibus , Aquila recedentes ; Symmacbus declinantes interpre-
tatus ejl. Tertul. I.4. adv. Marc.
p. 72
J.
a. ait Deo non
placere amantes munera , feilantes retributionem : & fup.
p. 722. a. clamantes populum , amantes munera
, feilantes
retributionem.
~fr. 24. Hieron. in hunc loc.
p. 18. f. 19. a, ad hoc
Vulg. fortis Ifrael, ait: Pro forti Ifrael, quod omnes
fi*
militer trailjlulcrnnt
, joli LXX. nefiio quid volentes
,
pojue-
runt , Vae fortes Ifrael : & poft pauca : Rttrfkm ^ in hoc
quod in Hebra'ico non habetur , ponunt LXX. non cefTabic
enim furor meus contra inimicos meos. In Grieco hod. ita :
AiktStto TctJ'e ^iyti Ki/g<c; o Asototh; Qa&ct'lh' OJaJ
of /%t/cr7e? 'logs*!*' i iravs/lai yctp HM $-vfto; lv to?;
vasvamoii , Kj uplciv %% tuv i%^fay /W* iromca.
it. 25. Grace, fie pergit : Keel itud'^u tw
X
s
V
/"" s'i
Qi , Hf
7Tupoi<sc0 tic, xaSafoV tk{ Ai a'j$?t7S aVo^j'sw
,
&c. Et indncam manum meam fuper te
, & excoquam ad
purum : inobedientes autem perdam , &c. Unde Hieron. in
hunc loc. col. 19. b. Pro fcoria , iaquit, quod interpre-
tatus ejl Symmacbus
, $$
Aquila ntfttpvxx, id ejl , vinacia;
Theodotio yifapTafcs , id ejl , acinum uvse feli LXX. in-
credulos , vel inobedientes ,fenjum magis quim verba ver-
tentes.
't. 26. Vix melius e Grasco. Similirer hab. Audi. op.
imp. in Matth. hom. 36. p. IJ6. b. Et conjlituam prin-
cipes tuos ficut antea
, & confiliarios tuos
ficut ab initio.
Quan vero hie appellat Hieronymus matrem civitatum
,
fupra in Ifai. 1. col. 20. b. vocari dicit metropolim a LXX.
& vero nunc legitur GrKce {.m"/poircMc,.
IP. 28. Gr.
j,
QvvleAvyocrlxi o.l avofict , k. c! ifiapla^oi
ajua' Kj ol eyx.ee] ctMitot/rei rcr KugAiv
,
QwlsheSHCcv-x:.
Jf. 30. Ita Greece, nil! quod pro defluentibus foliis , le-
gitur diro&tCmxmx t tpvMai
,
qux abjecit folia ; & pro
tf.22. Grxce, To dpyueiw v/xar aAoxifiov , &c. ut in fine aqua, Ifup ft iyu-r apud Hieron. in Ofe. 2. col,
textu Lat. Sic etiam ap. Iren. 1. 4. c. 11. p. 241. a. & 1245. e. erunt ficut paradifus aquam non babtns.
4%Wfr
J20
IS MAS. Cap. II.
CAPUT II.
Hieron. in 'Mich,
to. 3. iJ26,n.
Ve RSIO ANTIQUA.
i .
Q
Ermo
,
qui fa&us eft ad Ifaiam
,
filium
JA
VULGATA NOVA.
VErbum ,
quod vidit Ifaias, filius Amos, Mid.
fuper Juda & Jerufalem.
4-
*
Amos, de Judaea & Jerufalem.
2. Quia erit in noviifimis diebus manifeftus
mons Domini, & domus Dei fuper fummita-
tem montium : & exaltabimr fuper coiles, Scve-
nient ad eum omnes genres.
3.
Et ibunr nariones multac , & dicent : Venite
afcendamus in monrem Domini , & in domnm
Dei Jacob, &annuntiabit nobis viam noftram,
& ambulabimus in ea : de Sion enim exiet lex
,
& verbum Domini de Jerufalem.
4. Et judicabit inter gentes multas , & arguet
populum plurimum : & concident gladios fuos tos : & conflabunt gladios fuos in vomeres , &
in aratra , & zibynas fuas in falces : & non fumet lanceas fuas in falces : non levabit gens contra
gens contra gentem gladium
,
& non difcent ul- gentem gladium , nee exercebuntur ultra ad prs-
tra belliaerare.
2
.
Et erit in noviflimis diebus pra?paratus mons
c'omus Domini in vertice montium , & elevabitur
fuper coiles , & fluent ad eum omnes gentes.
3.
Et ibunt populi multi , & dicent : Venite &
afcendamus ad montem Domini, & ad domum
Dei Jacob , & docebit nos vias fuas , cc ambu-
labimus in femitis ejus : cjuia de Sion exibit lex
,
& verbum Domini de Jerufalem.
4. Et judicabit gentes, & arguet populos mul-
NoT ad
num.
Vebsionem a n t i
T. 1. Totus hie Ifaiae locus fuinptus videtur ab Hie-
ronymo ex edit. LXX. piaeter to versus primi de Juda
,
qu.'d mutuatus eft a textu Hebraico ; nos autern corre-
ximus , de Jud.ca , auetoritate ipfius Hieronymi
, qui ad
hunc Ifaix verliculum , col. 21. a. b. ita differit : hi priore
vijione ,
quant jam expofuimtis , ubi LXX. interpretati funt
,
( cap. 1. ~ir. I.
)
quam vidit contra Judasam , & contra
Jerufalem, in Hebraico firiptum eft,
al Juda uJerufakm
;
%J
in hac ,
qu.e fecunda
eft , in Hebraico Jimiliter continctur.
Et miror cur LXX. InterpreteS in ilia dixerint , contra Ju-
dasam & Jerufalem , $
in hnc , dc Judaea , & de Jeru-
falem : & poft pauca concludir : Ergo juxta Hebraiatm,
gj
in ilia vijione , > in ifto Jermone , quern -jidit Ifaias
fi-
lms Amos , de Juda 2> Jerufalem intelligendum
eft , non con-
tra Judaam $
Jerufalem; uti leg. lup. LXX. c. 1. h!c
vero fie habent : O M705 , yuol^ioe, irfoe, 'Hok.c.v
,
wo 'A/atii , wept irwc, Iif/os/as ,
-Trip] 'ispxcxM/*' quae ilia
ipfa funt quae habentur in Lit. fup.
#". 2. Eodem modo legitur Graecc. Hieron. etiam in
Ifai. 2. col. XI. b. habet : Erit in noviff. dieb. manifeftus
mons Dom. &
domus Dei in fummitate montium : & poft
pauca , 22. a. relato loco uc in Vulg. fubdit : LXX. >.:.i-
tiifeftum
montem Domini, j domum Dei fuper capita mon-
tium, tranftulerunt. Tertul. 1. adv. Jud. c. 3. p. 1 37. b.
dicit , quod in novijjimis diebus manifeftusfuturns ejjet mons
Domini , 5
domus D:i fuper vertices montium : ^ exalta-
bilur , iuquit , fuper coiles , lenient fuper ilium omnesgen-
tes : & 1. 3. adv. Mate.
p. 678. c. Et erit in novijji-
mis diebus manifeftus mons Domini
, 5
adesDeifuper Jum-
mos monies
Cj
venient ad eum nniverfx nationcs : vide
etiam 1. 5. p. 785. b. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 252. c. Erit
in novijjimis temporibus manifeftus mons Domini , g>
domus
Dei fuper vertices montium : > exaltabiiurjuper coiles
, j
ve-
uient fuper ilium omnes gentes. Firmil.ep. ad Cypr. p. 142.
c. Erit in novijjimis diebus manifeftus mons Domini
,
domus
Dei fuper vertices montium : Gtffic. eV xpif tav o'p;aV
at in Mf. Alex. eV mpoor. Hilar, in Pf. 14. n. 5. col.
63. b. Et erit in novijjimis diebus manifeftus mons Domi-
ni. Aug. uat. 1. in Joh. 1. to. 3. 835. b. Erit in mvif-
Jimis diebus manifeftus mons domus Domini
,
paratus in ca-
cumine montium : (imiliter hab. 1. 10. de civit. Dei , c.
52. to. 7. 260. e. fubditque :
tf
extolletur fuper coiles,
c venient ad eum univerfx gentes : Sc 1. cont. Jud. to. 8.
3J.
a. J3;( in novijjimis temporibus manifeftus mons domus
Domini , paratus in caenmine montium :
tf
exaltabiiur fu-
per coiles
, >
venient ad eum univerfx gentes : at in Pf.
4.
to. 4. 402. a. b. Erit in novijjimis temporibus mani-
feftus
mons Domini
, paratus in caenmine montium : item
in Pf. 1 19. omittit vocem domus. Auct. 1. de voc. gent.
1. 2. c. 18. p. 27. r. Oiioniam erit in novijjimis diebus
manifeftus
mons Domini,
^ domus Dei in cacumin&mon-
tium :
tf
exaltabiiur jnper coiles
, # venient ad eum omnes
gentes. Arnob. de Deo trino,
p. 214. g. In novijjimis dieb.
manifeftus erit mens Dcm. $ venient ad eum omnes gentes.
V. 3. Ad verbum i Grasco
, nifi quod verbo venite,
fubjicitur xa/ ; & loco viam noftram , hab. o/or dvrv. Idem
Hieron. in Ifai. $2.
col.
377.
e. & in Ezech.
47.
col. 10
C3.
c. legir , ex Sion egredietur lex , &c. Iren. 1. 4. c. 34. p.
27$. c. ex Sion enim prodiet lex
, tf
verbum Domini de
Jtruf. Tertul. 1. 3. adv. Marc.
p. 678. c. Et ibunt multi,
) dicent : Venite afcendamus in montem Domini
, $$ in
ndtm Dei Jacob , 2>
annuntiabit nobis viam fuam , > in-
cedemus in ca
ex Jerufalem ,
QUAM.
'
ex Sion enim exibit lex
, $
fermo Domini
& 1. adv. Jud. c. 3. p. 137. b. Et ambu-
labunt multi , y dicent ; Venite afcendamus in montem Do-
mini
, > in domum Dei Jacob : turn : de Sion enim exiet
lex
, ^ verbum Dom. ex Jerufalem : at 1. de anima , p.
$01. b. legit , in adem Dei Jacob : & 1. 4. & 5. adv. Marc,
p. 697. b.
785. b.
&
fermo Domini ex Jerufalem. Cypr.
1. 2. Teftim. p. 292. c. Et ambulabunt multi , tf
dicent :
Venite afcendamus in montem Domini,
j in domum Dei
Jacob
, tf
nunciabit nobis viam ejus
, $$ ambulabimus in
ilia : de Sion enim procedet lex ,
$tj verbum Domini ab Je-
rufalem : iiidem 1. 1. p. 278. c. de Sion enim procedet lex
,
(5
verbum Dom. de Jerufalem, Auctor 1. de monte Sina
apud ipfum, p. ceo. c. de Sion exiet lex, {5 verbum Do-
mini ab Jcruf. Hilar, in Pf. 14. n. 5. col. 63. b.
C?
di-
cent : Venite afcendamus in montem Domini, in adem Dei
Jacob : at in Pf. I2r. col.
386. f. Venite afcendamus ad
montem Domini,
y in domum Dei Jacob, ) annuntiabit
nobis viam fuam , 13? ambulabimus in ea : ex Sion enim
exiet lex
, gj
verbum Domini ex Jerufalem : vide etiam in
Pf. 52. col. 91. f. Aug. 1. 10. de civit. Dei, c. 32.10.7.
269. e. Et ingreiiientnr nationes mult*
,
$$ dicent : Venitt
afcendamus in montem Dom. & in domum Dei Jacob
, &
annuntiabit nobis viam fuam , & ingrcdiemur in ea : ex
Sion enim prodiet lex
, & verbum Dom. abjeruf. & 1. cont.
Jud. to. 8. 35. b. & dicent : Venite afce/id
fjj
annun-
tiabit nobis viam falutis , s$ ingrcdiemur in earn : ex Sion
enim lex predict
, tf
verbum Domini ex Jerufalem : crax
ultima rurfus habet I. 18. de civit. Dei, c. jo. col.
y?2.
e. & l.de op. monach. to. 6. 491. b. Similiter Optat. lib.
3. cont. Donat. p. Jo. a. ex Sion prodiet lex , &c. Tertul.
etiam 1. 4. adv. Marc. p. 697. b. dicit prodituram ex Sion
legem
, g>
fermonem Dom. ex Jerttf. Gundobadus rex, ep.
ad Avir. Vienn. Sirm. to. 2. p. 54. b. ex Sion procedet
lex, f$ verbum Dom. ex Jerttf. Avitus ipfe,epift. 19. ad
Gundobad. ibid, ex Sion egredietur lex
, & verbum , &c.Vigil.
Tapf. 1. cor.t. Varim. p. 748. g. ex Sion enim prodiet lex
,
$ verbum , &c. Auct. op. imp. in Matth. hom. 32. p.
135. d. Et venient omnes gentes
, ^ dicent : Venite afcen-
damus in montem Domini, sg in domum Dei Jacob,

annuntiabit nobis viam fuam

, & ambulabimus in ea : at
fupra hom.
5. p. 48. Afcendamus in domum Dei Jacob
, $
oftendet nobis viam fuam , $$
ambulabimus in ea.
If. 4. Confonat Graec. detrafta una voce multas, poft
gentes. Idem Hieron. in Ifai.
J2.
col.
377.
e. legit : Et
judicabit inter multas gentes ujque in longinquum : Si in
Ifai. 2. col. 23. b. loco populos muitos , ait LXX. tranftu-
lilfe populum multum ; ficut etiam hab. Iren. 1. 4. c.
34.
p. 27
y. c. Rurfus Hieron. epift. ad Sun. & Fret. to. 2.
616. c. legit : concident gladios fuos in aratra, f lanceas
fuas in falces : <y non fumet gens contra gentem gladium
,
tf
no difcent ultra pugnare. Tertul. I. 4. adv. Marc.
p.
697. b. Judicabit inter nationes
, & traducet populum plu-
rimum : mox ibid, concidiint macharas fuas in aratra,
(
Jibynas in falces : & fupra 1. 3. p. 679.3. Etjudicabit in-
ter nationes
, j revincet populum amplum : ^ concident ma-
ch.zras fuas in aratra
, &
Jibynas in falces : %$ non accipiet
gens fuper gentem mntharam
, >
non difcent amplius bella-
re : at 1. adv. Jud. c. 3. p. 137. b. $$ concident gladios
fuos in aratra
, ^ lanceas fuas in falces :
C?
non accipiet
gens fuper gentem' gladium
, 2?
jam non difcent prxliari.
Cypr. 1. 2. Teftim. p. 292. c, Et judicabit inter genus
, $
ISAIAS. Cc . II.
V E R S I
J2I
A N T I
Q U A.
5.
Et nunc tu domus Jacob venite, & ambu- Aug.i.i.decenf.
lemus in luce Domini. Evang. to.
3. p. a.
6. Remilir enim plebcm fuam , domum Ifrael :
"' l
9>
f
quoniam repleta eft ficut ab initio regio eorum
VUICATA NOVA.
5
.
Domus Jacob venite , & ambulemus in
lumine Domini.
6. Projccifti enim populum tuum , domum
Jacob : quia repleti funt ut olim , & augures ha-
buerunt ut Philiftbiim , & pueris alienis adhrefe- auguriis, ficut alien igenarum, 6c filii multi alie-
ning nigenx nati funt illis.
7.
Repleta eft enim regio eorum argento &
auro : nee erat numerus thefaurorum illorum :
8. & repleta eft terra equis : nee erat numerus
curruum illorum. Et repleta eft terra abomina-
7. Repleta eft terra argento & auro : & non
eft finis thefaurorum ejus :
8. & repleta eft terra ejus equis: & innumera-
biles quadriga; ejus. Et repleta eft terra ejus idolis:
opus manuum fuarum adoraverunt, quod fece- tionibus operum manuum ipforum : & adorave-
runt digiti eorum.
9. Et incurvavit fe homo, & humiliatus eft
vir : ne ergo dimittas eis.
io. Ingredere in petram, & abfeondere in
fbfla humo a facie timoris Domini, & a gloria
majeftatis ejus.
runt ea
,
qux fecerunt digiti eorum
9.
Et inclinavit fe homo , & humiliavit fe vir :
& non remittam illis.
10. Et nunc intrate in petras, & abfeondite
vos in terra a facie timoris Domini , & a ma-
jeftate virtutis ejus , cum furrexerit confringere
terram.
1 1
.
Oculi enim Domini excelfi , homo autem
incurvabitur altitudo virorum : exaltabitur autem humilis : & humiliabitur altitlldo hominum
,
&
Dominus folus in die ilia.
11. Quia dies Domini exercituum fuper om-
nem fuperbum , & excelfum , & fuper omnem ar-
rogantem : & humiliabitur.
13. Et fuper omnes cedros Libani fublimes
,
& eredtas , & fuper omnes quercus Bafan.
1 1. Oculi fublimes hominis humiliati funt , &
14. Et fuper omnes montes excelfos , & fu-
per omnes colles elevatos.
1 j. Et fuper omnem turrim excelfam, & fu-
per omnem murum munitum
,
16. & fuper omnes naves Tharlis, & fuper
omne quod vifu pulchrum eft.
17. Et incurvabitur fublimitas hominum , &
exaltabitur Dominus folus in ilia die.
1 2. Dies enim Domini fabaoth fupra omnem
injurioium , & fuperbum , 6c fupra omnem al-
tum
,
& humiliatum : qui humiliabuntur.
13. Et fupra omnem cedrum Libani excelfo-
rum , & elatorum , 6c fupra omnem arborem li-
bani Bafan.
1
4. Et fuper omnem montem , & fuper om-
nem collem altum.
15
Fide Not.
16. Et fuper omnem navem maris, & fuper
omne fpedaculum navium decoris.
1 7. Et humiliabitur , & cadet contumelia ho-
humiliabitur altitudo virorum , & elevabitur Do- milium , & exaltabitur Dominus folus in ilia die :
minus folus in die ilia :
18. & idola penitus conterentur
:
18. & manibus fabricata omnia abfeondent
Noi AD V E R S I O N E M
redarguet populum multum : 2)
concident gladios fuos in
aratra
, 2? lanceas fuas in falces : 2>
jam "on difient ptt-
gnare. Gundobadus rex ep. ad Avit. Vienn. Sirm. to. 2.
p. J4.b.
Et judicabit inter plcbesmultas
, 2> rtdarguet gentes
validas ttfque longe : 2? concident gladios Juos in aratra , 2>
lanceas fitas in falces :
&
jam non extollet gens fuper gentem
gladinm
, ^
jam non jlabnnt belligerare. Greece pro extollet
,
eft M-^erai ; in Mf. vero Alex. apit. Avitus Vienn. ep. 19.
ad Gundobad. ubi fup. legit : Et judicabit inter medium
gentium, $$ incrcpabit pnpnlos mnltos : concidentgladios Jnos
in aratra., 2)
lanceas fuas in falces. Vigil. Tapf. 1. cont.
Varim. p. 748. g.
Et judicabit in medio gentium
, 2> re
~
dargitet populum multum.
t.
J.
Eadem repetit Aug. 1. coin. Jud. to. 8. p. 36. f.
37.
a. 39.
d. fublato
2) , poft venite. Graece abfunc tres
voculae tu
, 2> '" * at in Mf. Mediol. lie eft, ~ Qu
cum obelo ; fubinde , *j iropev%a$fi I/ tb (purl Kupiv. Iti-
dem in edd. Aid. & Compl.
j,
Tropet.'fiS.uS^ > ficut in Aid.
tS. Apud Cypr. 1. 1. Teftim.
p. 278. a. venite, am-
bulemus tu lumine Domini : apud Chromat. Aquil. in Matth.
p. 981. b. venite, ambulemus in luce Domini.
ir. 6. Haec tota concinunt cum Graeco. Hieron. etiam
in hunc Inc. col. 24. b. c. ait : Pro Philifthiim
, femper
LXX. zlienigenSiS interpretatijitnt : 8c inf. pro
2;
pueris alie-
nis adbafirunt , iidem , inqui: , tranftulerunt
, 2> filii multi
alienigena nati Jttnt eis. Apud Cypr. 1. I. Teftim. p. 278.
a. haec tantiim leguntur : Dimijit enim populum funm ,
domum Ifrael. Apud Chrom. Aquil. in Matth.
p. 981. b.
Dimijit enim populum fttum domus Ifrael.
It. 7. Ita Gra'ce ad verbum.
~t. 8. Mire concordant omnia cum Graeco. Apud Cypr.
epift. 64. p. III. a. adoraverunt eos
, qnos fecerunt digiti
toram : (imiliter ep. ad Demetr.
p. 221. b. &adFortun.
p. 264. b. & 1. de lapf. p. 183. c. Apud Jul. Finnic. 1.
de erro. prof, relig. c. 29. adoraverunt deos
, qnos fecerunt
digiti eorum.
it". 9. Cypr. epift. 64. p. III. a. Et atrvatus efl homo,
%j
humiliatus
efl
vir :
2/
non laxabo illis : iridem epift.
ad Furtun.
p. 264. b. & 1. de lapf. p. 183. c. ita quo-
que ep. ad Demetr. p. 221. b. nifl quod bab. Et incur-
vattts
efl.
Julius Firm, de erro. prof, relig. c. 29. p. 179.
Tom. II.
A N T I
Q U A M.
c. Et curvattts efl.
Gr. Kki exw^ir aspu-7ro<; , k, sTctTreivufjyt
dv'if i/ y /uk yvta dvni' Mf. Mediol. cum obelo
,

dv-
Toli ? unde Hieron. in hunc loc. col. 26. a. dicit LXX.
interpretatos eife, / non dimittam eis.
if. 10. Vix melius Grasc. reddi poteft.
~t. 11. Sic etiam in Grseco ad verbum. Apud Vigil.
Tapf. 1. conr. Varim. p. 733. g.
Et oculi excelji humilia-
buntur
, 2>
cadent : 2>
exaltabitur Dominus
Joins in die
ilia.
t. 12. Apte ad Grxc. praeter hasc ult. 15 humiliatum;
qui humiliabuntur ,
pro quibus
jj
^itia^r , raimifai^.-
Qotlat. Tertul. 1. 4. adv. Marc. p. 726.
b. bene, Dies
enim Domini fabaoth in omnem contumeliafum
, 5 fuper-
bum , in omnem fublimem , ) elatnm : 2? humiliabuntur.
Cypr. ep.
JJ.
p. 81. a. Dies enim Domini fabaoth fuper
omnem injnriofum
, 2) fuperbum , 2* fuper omnem elatnm
,
2/ excelfum. Hieron. in Zach. 11. col. 1772. d. Dies
Domini fabaoth fuper oninem contumeliofum
, 2> fuperbum
,
2) fuper omnem excelfum , atque fublimem.
t. 13. Ita in Graeco, praeter hoc ult. &a.%un Bascec
,
glandis Bafan , loco libani Bafan. f. quidam ofcitanter
fcripfit M&ini ,
pro fixzciyy. Hieron. in Zach. 11. col.
1772. d. Et fuper omnem cedrum Libani excelfam , $5 fu-
per oninem arborem quercus Bafan.
t. 14. Grae"c. ante montem
,
ponit jJ^maoc , excelfum
;
caet. ut in Lat.
f. ij. Hie verfus praetermittitur abAuguftino : ita vero
in Graeco eft : Km nr\ jra.vra Ttufyor ityxjic/, i, stti t
tsT^c? i/\|.m*oV Et fuper omnem turrim excelfam
,~
$$ fuper
omnem murum exccljum.
f. 1 6. Refte Hieron. in hunc loc. col. 28. e. Pro Tharfts
,
quod omnes/imiliter tranflulemnt ,foli LXX, mare interfrt tats
funt : & infra col. 29. a. Qttod feq-.itur : 8t fuper omne
quod vifu pulchrum eft , LXX. tranftulerunt : & fuper
omnem afpectum pulchtitudinis navium. Sic etiam hodie
legitur Graece.
Tf. 17. Ita rurfum Aug. 1. 1 3. cont. Fauft. to. 8.
257.
c. nee aliter Grxce , (i fubneclatur iftud , ttx; arGpotms , om-
nis homo , verbo humiliabitur.
t. 18. Sic iterum Aug. i. 13. cont. Fauft. col.
2J7.
c.
una cum Graeco.
Vw
22
ISAIAS. Can.
X
Versio antiqua.
Ati^.uii/uf. 19. in fpeluncis, & in fciffuris petrarnm , &
in cavernis terrae a facie timoris Domini , & a
majeftate virtutis ejus , cum exfurrexerit confrin-
gere terram.
... 20. Ilia enim die projiciet homo abominatio-
nes aureas & argenteas, quas fecerunt ut adora-
ient fupervacanea & noxia
:
21. ut intrent in foramina folida: petrae, &
in fcifliiras petranim a facie timoris Domini, cavernas faxorum a facie formidinis Domini, &
& a majeftate virtutis ejus , cum exfurrexerit com- a gloria majeftatis ejus , cum furtexerit percu-
minuere terram. tere terram.
2.2 Vide Not. 2.1. Quiefcite ergo ab homine,cujus fpiritusin
naribus ejus eft
,
quia excelfus reputatus eft ipfe.
NoTJE AD VERSIONEM
III.
L
VULGATA NOVA.
19. & introibimt in fpeluncas petrarum
, &
in voragines terra; a facie formiclinis Domini
,
& a gloria majeftatis ejus , cum furrexerit percu-
tere terram.
20. In die ilia projiciet homo idola argenti fui
,
& fimulacra auri fui, qua: fecerat fibi ut adora-
ret, talpas & vefpertiliones.
21. Et ingredietur fcifliiras petrarum, & in
Ofe. is.
2.
Luc. 23.
JO.
Apoc . C.
let.
V. 19. Eadem refert Aug. 1. 13. cont. Fauft.
257. d.
pratter verbum furrexerit ,
pro exfurrexerit. Graece ita : cmss-
vsyu.ot.YTie, etc, to. owitxciict , ,
si"; t; %/c^a; tuy icnfm
,
% sii ra; tpaying, 6cc. inferentes in fpeluncas
, $$ in
fcif-
Juras petrarum
, J
in cavernas , &c. ut fupra. AucE 1. de
promilT. p. 3. ap. Piofp. col. 185. b. Abjcondent deos fnos
in fpeluncis , S5'
cavernis petrarum , neque ibi celabitnt cos.
Tertul. 1. cont. Hermog.
p. 420. b. addic, dim furrexe-
rit confringere terram.
ir. 20. Eadem quoque habet Aug. 1. 13. cont. Fauft.
2J7.
d. Gra5c. addit aW? , fnas , ad abrminationes ; 8c pro
ult. noxia hab. ti/xrepiei , vefpertiliones ; cast, ut in textu :
fortafTe Interpres Lat. vertit nofiuas, ex quo imperials libra-
rius fecit noxia : & verb Tertul. 1. 3. adv. Marc.
p. 6j<). c.
legit : Ex die qua projecit homo afpernamenta fua aurea
{$
argentea , qua fecerunt adorandis vanis
tf
notluis : at lib.
adv. Jud. c. 13. p. 147. b. Projecit homo abominamenta
fua aurea
$
argentea
,
qua fecerunt adorandis vanis
tf
A N T I
Q
U A M.
nocivis ; fed corre&um a Pamelio eft notluis. Hieron. in
hunc loc. p. 29. e. Pro talpis , inquit ,
quas nos intcrpre-
tati fumus , LXX. vana : & port paulo : Vefpertilio autem
notlurna avis , qua corigruum ab cis nomen accepit , rvxripk*
eo quod in node volitet.
i! . 21. Ita Graece , verbum pro verbo.
~t. 22. Hie verfus abeft in Gr. edit. Rom. unde Hieron.
comment, in hunc loc. col. 30. b. dicit : Hoc praterr.ufere
LXX.
5
in Gratis exemplaribus abOrigene fub a/lerifiii de
editione Aquilx additum efl : & port pauca : Treitd , in-
quit, mecum menupertrallans , non poffum invenire ra'.io-
nem quare LXX. tarn perfpicuttm de Chrifto prophetiam in tjra-
cum noluerinl verte-e : item in Jer. 17. col. 607. f. Quod
cur a LXX. pratermijjttm
Jit , nifcio ; nifi forptan peperce-
runt populo ftto. In edd. vero Aid. & Compl. hsec fequun-
tur : TlavcaQe vfXiv diro -n civfy aim , & dtcerrm (Aid. i's
arctmcu ) cV (j.bx.Ts,,i avtv , oti lv rln ihoylSm.
Hieron. in Ifai,
i<j. col. 248. a.
Hieron. in Ecclef,
to.
2.775. c'
CAPUT III.
'E: E
VULGATA NOVA.
Cce enim dominator Dominus exerci-
3.
Principem fuper quinquaginta, & liono-
rabilem vultu , 8c confiliarium , & fapientem de
archite&is , & prudentem eloquii myftici.
4. Et dabo pueros principes eorum, & efte-
minati dominabuntur eis.
NOVA.
Versio antiqua.
Cce dominator Dominus fabaoth auferet
ab Jerufalem, & a Juda Validum & vali- 1_1 tuum auferet a Jerufalem , & a Juda vali-
dam
,
omnem fbrtitudinem panis, & omne ro- dum & fortem, omne robur panis, & omne ro-
bur aquae i bur aqua;
;
2. gigantem
,
& fortem, & hominem bella- 2. fortem, & virum bellatorem
,
judicem , 3c
torem
,
& judicem , & prophctam , & conjecfo- prophetam , & ariolum , & fenem ;
rem , & presbyterum 5
9. & quinquagenarium , & admirabilem con-
filiarium, & fapientem architeftum, & pruden-
tem auditorem.
4.
Et dabo juvenes principes eorum , 3c illufo-
res dominabuntur eis.
V U L G ATA
5
.
Et irruet popu'.us , vir 5... 6. Vide Not. nem , & ignobilis contra nobilem.
ad virum, & unufquifque 6. Apprehendet enim vir fratrem fuum domefti-
ad proximum fuum : tumultuabitur puer contra fe- cum patrisfui: Veftimentum tibi eft,princeps elto nof-
NoT AD VERSIONEM
Tf. i. Groec. ipfo initio hab. 'iSi Ah ; & pro Juda,
'.lit/aia; ; fubinde tollit omnem , ut 6c inf. omne ; cjet. ut
in Lat. Cypr. 1. i. Teftim. p. 282. c. legit : Ecce itaque
dominator Dominus fabaoth auferet a Juda , tf
ab Jerufalem
valentem
55 validum , valentiam panis
,
ualentiam aqua.
Hieron. in hunc loc. col. 31. f. ait juxta LXX. lea,i , vali-
dum
tf
validam : lie etiam legit ipfe inf. col. 36". a. licut
conftanter , ab Jerufalem , > ab Juda. Tertul. verb 1. cont.
Jud. c. 13. p. 147. b. ait : Tttlit enim Dominus fabaoth
a Judais
, $ ab Jerufalem , &
fapientem , &c. vel Abjlulit
enim Dominus fibaotb ajudaa , 2j ab Jerufalem inter catera
,
$$
prophetam , &C&1.
J.
adv. Marc. p. 788.8. Auferam a
Judaa inter cater" , 5
fapientem , &c. AucE 1. adv. Jud. ap.
Cypr.
p. $7$.
Dom. abjlulit ab Jcruf. virtutem panis
tf
aqua.
Tf. 2. Hieron. loco cit. omittit fortem ; ultimoque hab.
fenem , non presbyterum ; at comment, in hunc loc. col.
3a. f. ait : Pro forti ,
quod folum ejl in Hebrao , duo
fi-
mul LXX. tranflulerunt
,
gigantem , & fortem : & infra
33. b. Qjarimus , inquit, juxta Hebrdicum, qnomodo in-
terpretemur ariolum
,
quern omnes interpretati jitnt divi-
num , exceptis LXX. qui pro hoc conjedtorem tranflulerunt
:
& poft pauca : Senem quoqtte LXX. presbyterum tranf-
tuterunt. Sic etiam leguntur hxc tota in Gr. edit. Rom.
Ecclef.
10. 16.
A N T I
Q
U A M.
Auct. 1. adv. Jud. apud Cypr.
p. 575.
habet : fortem
,
gigantem hominem , 5
bellatorem
,
judicem
, prophetam
, &
deflinatorem , tf
fenem laudabilcm.
^.3. Eadem funt in Gr*co. Hieron. etiam in hunc
loc. col. 34. e. teflatur pro duobus , id efl , honorabili
vultu , & confiliario , LXX. unnm virum admirabilem
coniiliarium tranfluliffe : 8c infra col.
jy.
e. loco pruden-
tem eloquii myftici , LXX. inquit , interpretati junt
, pra~
dentcm auditorem : vide etiam ibid. col. 36. a. Tertul. 1.
adv. Jud. c. 13. p. 147. b. memorat prophetam , ^, fa-
pientem architetlum , ablatos a Jnd.ta , ) Jerufalem. Auct.
1. adv. Jud. ap. Cypr. p.
J7J.
conjiliatorem , '^f,
peritum
architetlum
, >
prudentem adjutorem.
Tf. 4. Ita de Gra;co
,
praster unum dabo , pro quo eV/-
5-<s<u , imponam. Hieron. etiam in hunc loc. col. 7,6. f.
obfervat pro verbo effeminati , LXX. 8c Theodotionem
illufores eife interpretatos.
1r. 5. Grace. 8c Vulgata vix differunt inter fe.
Tf. 6. Pene concordat Graecum cum Vulgata, nifi quod
ante domeflicnm illic habetur particula disjunct. vel
, ( in
Mf. Alex, k ; ) 8c pro ruina , to (>f2"j.i. , unde Hieron.
in hunc locum , col.
37. b. ait : Pro ruina Symmachus
{
Tbeodotio infirrnitatem tranflulerunt , LXX. cibum.
ISAIAS.
V U L G A T A
ter, r'uina autem ha:c fub manu tun.
7. Refpondebk in die 7... Vide Not.
ilia , dicens : Non fum me-
dicus , & in domo mea non eft panis , neque veftimen-
VULGATA NOVA.
9.
Agnitio vultus eorum refpondit eis : & pec-
catum fuum quail Sodoma prasdicaverunt , nee
abfeonderunt : va: anima; eorum
,
quoniam reddita
funt eis mala.
10. Dicite jufto quoniam bene
,
quoniam fruc-
tum adinventionum fuaruni comedet.
Cap. IIL
P5
N OVA.
1 1. Va; impio in malum : retributio enim ma-
nuum ejus fiet ei.
iz. Populum meum exa&ores fui fpoliave-
runt, & mulieres dominate funt eis. Popule
meus, qui te beatum dicunt , ipii te decipiunt , &
viam greffuum tuorum diffipant.
1 ;. Stat ad judicandum Dominus , & ftat ad
iudkandos populos.
14.
Dominus ad judicium veniet cum fenibus
turn : nolite conftitucrc me principem populi.
8. Ruit enim Jeruralem
, tk Judas concidit : quialin-
gua eorum & adinventiones eorum contra Dominum
,
utprovocarent oculos majeftatis ejus.
Versio antiqua.
9. Confufio vultus eorum reftitit eis : iniqui-
tatem fuam ficut Sodoma annuntiaverunt, & of-
tenderunt : va: animac eornm
,
quia cogitaverunt
confilium pelfimum contra femctipfos
,
_
10. dicentes : Alligcmus juftum, quoniam inu-
tilis eft nobis : itaque irucius opcrum iiiorum co-
medent.
11 Vide Not.
llitron. in lfai.
3. cil. }8. b. e.
L!em in I
J
at.
l.tf
3. col. 14. a. 38. f.
12. Populusmeus, exadores veftri drcumfcri-
buntvos:
a
qui vos poftulant , dominantur veftri.
Populus meus, qui vos beatos dicunt, feducunt
vos
, & vias pedum veftrorum difturbant.
1
3. Conftitutus eft igitur Dominus in judicio
,
& ftatuit in judicio populum fuum.
14. Ipfe Dominus in judicium veniet cum pres-
Amlrtf.lL dtTob,
c. 9. col. 601.
^Tirtul. 1. 4. adv.
Marc. /1.722.. $
709.?.
Idtmp.
734.
c.
populi fui , & principibus ejus
: vos enim depafti byteris , & archonribus populi : vos autem ad quid ibid.
p. 707. r,
eftis vineam , & rapina pauperis in domo veftra
1 5 . Quare atteritis populum meum , & facies
pauperum commolitis , dicit Dominus Deus exer-
cituum ?
16. Et dixit Dominus : Pro eo quod elevatae
funt filisSion, & ambulaverunt extento collo
,
& nutibus oculorum ibant, & plaudebant, am-
bulabant pedibus fuis , & compofito gradu ince-
debant
:
NotjE ad Version, em
incenditis vineam meam , & rapina: mendici in
domibus veftris ?
1 5. Cur vos leeditis populum meum, & faciem
mendicorum confunditis ?
16 exalrata? funt filix Sion, & ambulave-
runt alto collo, & nutu oculorum, & inceilu pe-
dum
,
trahentes tunicas , & pedibus fimul lu-
dentes
:
C;.pr. I. de bab>
virg.iyj.b.
A
V. 7. Hieron. in hunc loc. col.
37.
c. ait : Fro medico
LXX. tranflnlernnt principem : & pod paulo : 'Refponde-
bit , iiujuit , in Hebrxo non babetur
, fed de LXX. additum
ejl ; in ticbrao enim bis
,
qua fupra fcripta funt , jungitur :
in ilia diedicet : Non fum medicus. Sed Marrianseus nofter
ibidem obfervat in Hebraeo elle iijfa , id eft , ajfumet ,
quod LXX. optime veneruntaVox(6;!; , refpondens , juxta
phrafim in Evangelio fxpius ufurpatam , Refpondens an-
tem dixit. Hoc etiam verbum , rejpondebit , legitur apud
omnes Interpretes Chald. Syr. & Arab.
'f. 9. Friora ifta , Confufio vultus eorum rcflitit eis , fie
rranftulerunt LXX. telle Hieronymo : nunc e;iam ita le-
guntuv Grxxe in edit. Pvom. cum fubfequentibus , nili
quod loco imquitatem fuamficut Sodoma , eft , tw o\e d/j.c.p-
Tin'/ ecu-rat a% S.oJ'o,um , peccatum autem fuum qtiafi Sodo-
tnorumi & pro cogitaiierunt
, /3 t&xMuvlai , conjilinti fnnt
:
pofteriora etiam ifta , va atiimx eornm , &c. ufque ad ir
.
II. limiliter ait Hieronymus referre fe juxta LXX. Apud
Ambrof. 1. de bened. Patr. c. 3. col.
517. b. fie : -jx ani-
tna ipforum ,
quia cogitaverunt confilium malum adversum
fe.
Apud Rufin. in Syrnb.p. 181. b. vx anima eorum
, qui
cogitaverunt cogitationem peffimnm adversum femetipfos.
f. 10. Eadem iunt in Gixco. Sic etiam apud Ambrof.
1. de bened. Patr. c. 3. col.
5 C7. b. 6c 1. 2. offic. col. 76. d.
ufque ad vocem itaque. Similiter apud Rufin. in Symb.
p. 181. b.
tf.
11. Vulgata non longe diftat a Grneco.
t. 12. Graec. pro circumfcribunt vos, bab. x.a\.{imT<ti
v/xac, , Nobil. fpoliant vos ; mox ita
,
of ttagtnr/si , x.v-
Ct'vhar uftuv ulnmoque, k
s
tiv rpiCot Tar Tapcicwar
at in ed. Compl. t rp'iZvc, ixTctpaoTHcr ca?t. ut in
textu. Ambrof. in Pf.
37.
col. 827. b. hab. vendiierttnt
nos
, $
dominantur nobis. Subinde Lucif. Cal. 1. de reg.
apoft.
p. 220. e. qui vos felices dicunt , in errofem vos
tnitttent , < femitam pedum veflrorumturbant. Itidem Cypr.
epift. 28. p. 59.
a. rurfumque 1. de lapf.
p. 185. c. & 1.
3. Teflim. p. 328. c. nili quod hoc duplici l^co \ev.fe-
mitas. Hieron. 1. 3. cont. Pelag. to. 4.
J44.
b. & in lfai.
9. col. 89. a. Populus mens-, qui beatum te dicunt, fedn-
tnnt te
, > femttas pedum tuarum j'upplantant : & in Ofe.
4. col. 1260. a. Populus mens
,
qui beatos vos dicunt
, fe-
ducunt vos , > femttas pedum vejlrorum fupplantant : limi-
liter 1. 2. cont. Pelag. to. 4. 528. b. "necnon in Czech.
34.
col.
944.
b. prxter fingul. femitam : at 1. 2. cont. Jo-
vin. to. 4. p. 2. col. 227. e. fie : Populus mens
, qui vos bta-
tijicant
,
feducunt vos
, #
Jemitas pedum vejlrorum contur-
Tom. II.
N T I
q
U A M.
bant : item in lfai. 3. col. 38. f. ait : Pro mulieribus
, qitas
folus interpretatns efl Symmachus
, Ilebra'ice dicitur nal:m
,
Aquila, (*j LXX. tranflulerunt dvaaiTtoiJai; , qui jignificant
exadores. Auguft. inPf.
8
5. to. 4. 916. g. Populus meus
,
qui vos felices dicunt , in errovem vos miiiunt
, 5 turbani
Jemitas pedum vefliornm : ita rurfum 1. 3. cont. ep. Par-
men, to.
9. 74. c. excepto verbo conturbant
, pro turbent:
item ep. 33. to. 2. 61. f. qui vos felices dicunt , in erro-
rem vos mittuv.t. Ennod. Ticin. ap. Sirm. to. 1. p. 741.
a. qui vos laudant
, feducunt vos , g> fubvertunt femttas pe-
dum vejlrorum. Anon. ap. S. Paulin. epift. ad Celanc. to.
2.
p. 14. c. Popule meus , qui beatificant vos
, feducunt
vos,
5
femttas pedum vejlrorum dijjipaut , al. perturbant.
Tfr. 13. Grjcc. 'Am vvv xa/as"w<5Ta< tic, xplay K.u<:;
,
*, rn'cij el; xiUiv to^ -kc/bv ut?. Vigil. Tapf. 1. cont. Va-
rimad.
p. 730. f. jlatuet Dominus in judicio populumfnunii
0~.
14. Confonat Gra;c. nil! quod voci presbyteris
, jun-
git r$ Aaf, ut & ifti , archontibus , i/t? ; lubinde lie
,
az&vplrja.ls , incendtjlis , & xptirayy , rapina , num. ling. Rur-
lum Tcrtul. 1. de refurr. earn. p.
57
3. c. ait venturum in
judicium cum presbyteris , f$ archontibus populi. Ambrof. in
Pf. 36. col. 8ll. a. Quoniam ipje Dominus veniet in ju-
dicium. Rufin. in Symb. p. 181. b. Dominus in judicium
veniet cum fenioribtn , g>
principibus populi. Ennod. Ti-
cin. pro iv. Synodo,Conc. to. 4. p. 1342. d. Dominus
ad jttdic. veniet cum fenibus populijui. Vigil. Tapf. l.cont.
Varimad.
p. 730.
f. Ipje Dominus in judicium veniet cum
fenioribns populi , tf
principibus Juts : & inf.
p. 739.
P.cce
ipfe Dominus in judicium veniet cum fenioribns frincipibui
fuis. Hieron. in lfai. 52. p. 377. b. Ipfe Dominus veniet
cum fenioribns populi
, 5 cum principibus ejus : vos autem
quare fnccendiflts vineam meam , $$ rapina pauperis in do-
mibus vejlris ? Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 198.3.
vos autem quid Juccenditis vineam meam
, 5 rapina paupe-
rum in domibus vejlris ?
Tt. iy. Eadem prorfus in Grsco. Apud Lucif. Cal. 1.
I. pro S. Athan. p. 198. a. Onid vos injuriam faam pc-
pulo ( Gr. oj iM'ni , ) <g faciem inopum confunditis ? Hie-
ron. quoque in hunc loc. col. 39. f. ait LXX interpreta-
tos effe confunditis.
t
T
. 16. Antocedunt ifta in Graeco : TctJe tefi
Kt<c;*
'Atb'&v, Hac dicit Dominus : Pro eo quod ; reliqua ut in
textu, nili quod pro nutu, exftat w tivftamr, in nutibus;
additurque kput , fimul , huic voci, pedum. Hilaxius in IT.
128. col.
433. a. Tiliabus Ston , inquit , exprobrat quod alt*
tervict incedant,
Vvv ij
IS MAS. Cap. IV.
Cypr. ubifup.
VEPvSIO antiqua.
1
7. Et humiliabit Deus principales filias Sion
,
& revelabit Dominus habitum earum.
18. Et auferet Dominus gloriam veftis illarum
,
& ornamenta earum , & crines , & cincinnos , &
lunulas
,
19. & difcriminalia, 5c armillas , & botrona-
tum
,
2.0. zi. <5c dextralia, & annulos, & inaures,
22. & ferica contexta cum auro & hyacintho.
23
Vide Not.
24. Et erit pro odore fuavitatis pubis , & pro
cingulo refte cingeris, & pro ornamento capitis zona funiculus, & pro crifpanticrinecalvitium,&
VUIGATA NOVA.
17. Decalvabit Dominus verticem filiarura
Sion , & Dominus crinem earum nudabit.
18. In die ilia auferet Dominus ornamentum
calceamentorum , 6c lunulas
,
1 9. & torques , & monilia , & armillas , &
mitras
,
20. & difcriminalia, iSc perifcelidas , & mu-
renulas , & olfa&oriola , & inaures
,
2 1 . & annulos , & gemmas in fronte pen-
dentes
,
2i, Srmutatoria, &palliola, Sclinteamina,
8c acus
,
23. & fpecula, & findones, & vittas, &
theriftra.
24. Et erit pro fuavi odore fcetor , & pro
ihiren. inEiscb. aureo calvitium habebis, propter opera tua.
7. col. 740./.
.
a
Idem in ljai,
J.
col. 41.
f.
2^.
a
Et filius tuuspulcherrimus, quern diligis,
gladio cadet
pro fafcia pe&orali cilicium.
2
5 . Pulcherrimi quoque viri tui gladio ca-
dent, & fortes tui in praJio.
26. Et moerebunt atque lugebunt porta; ejus
,
& defolata in terra fedebit.
NoIje ad Vers ion e.m antiqua m.
Tfr. 17. Confonat Graec. ad verbum , nili quod extre-
mo addit, lv t>~ :'nif><? eWvj > ' die ilia, quod in Vulg.
jungitur verfui feq.
Tfr. 18. Eadein funt inGraeco ,
praeter feq. tu iptzzoxta
,
nticulos , loco > ornamenta earum , j
cri/ies ; at in Mfs.
Alex. <5c Mediol. i, t&s xo'cfiVc, dinar , i) ro: i/j.isho%icL.
Hieron. in Ezcch. 16. col. 790. a. Auferet Dominus glo-
riam viftimenli earum, $$ murenulas , $$
corymbos , 5
cir-e
ctilos. Tertul. 1. de cult, femin. c. 10. p. 267. b. his al-
ludens ait : tsullam de conchifio veftem Jfaias increpct , nul-
la* lunulas reprtbtt , nullum batronatum retttndat.
tf. 19... 23. Ifti quinque veiikuli ita leguntur Grasce
:
K) TO ZK&E/^a , Kf
TOY KOOfiOV TV TT/yCUTTV .VTOlV , K) TW GVV-
C.-cir t? KoCyMK ti~; Aoks , Kj ri; ^w/wocs , 5,
ra
4f
M,a
,
2,
i if.<a>.o>c;ov , ;;, riq Actn/uMc, ,
ri irifniiitct. ,
t
bioma. , Kk mi irigtiropipv^ , K, t fjjj^oircpfu^x ,
J-
t ;oti-
/o^M^a/a t Kara. tk ofoiay
, ^
t <Kixtpxni toix.oMX.ee.,
*,
to. fiuayitct , 5,
t va-M^im , i. XLOjuitra. , i, rw iof oycv , i^vy
Xpuow ij vaaMo QvyxxtlvQct^uivc/,, i. .9".'6is"; xulaiotro:'
i. e.
tf
monile demiffum,
ornr.tum faciei earum,
$
com-
pofttioucm ornatus ghri.e
, & brachialid , $$ armillas
, &
reticulum
, & annulos
, & dextralia
, > inaures , $$
pr/e-
textas purpureas
,
purpuras clavatas
, JJ
indumenta qua
per domum
, &
perfpicua laconic
, > byffina , 5 byacin-
thina , 2) coccinea , 55 byffnm , cum auro 5 hyacintho contex-
ta , 2; theriftra accubitoria. Haec autem omnia , inquitHie-
ron. in hunc loc. col. 41. d. licet LXX. Interpretes , Aqui-
la , Symmacbus , ac Tbeodotio diverjis modis interpretentur
,
not ut potuimus , vel de Hebrao , vel de ipjornm translation
texnimus : & pod paulo : Pro linteamina , inquit , LXX.
perfpicua laconica interpretati funt qttanquatn laconics,
ncc Htbra'icum habeat , nee ullus alius Interpretum : item
inf. col. 42. d. Pro fafcia peflorali
,
quam interpretatus
eft
Symmacbus , LXX. tunicam /.uQcvri pipvQct , id
eft , clava-
tam purpuram , tranjlulerunt.
#.
24. Totidem verba in Gr^co , excepto uno h'/siVc ,
fuavi, loco fuavitatis. Similiter ap. Hieron. in Ezech.
7.
col. 740. f. pro ornamento capitis tui habebis calvitium
,
propter opera tua.
if.25. Ita interpretati funt LXX. tefle Hieronymo in
hunc locum ; ita quoque nunc legitur in ed. P*om.
CAPUT IV.
Attn. q. Vet.
left
ap. Aug. to.
J. j
47.
col. 60. g.
Versio antiqua.
1. T^ T apprehendent feptem mulieres unum ho-
1-j minem ,
dicentes : Partem noftrum man-
ducabimus , & veftimentis noftris operiemur : ve-
runtamen invocetur fuper nos nomen tuum , au-
fer opprobrium noftrum.
ibid. col. 6z.b. 2. In ilia autem die illuminabit Deus in con-
filio fuper terram
Aug. i. 20.de civ. 4.
Lavabit Dominus fordes filiorum & filia-
De.c.
2 j. eel. 609.
rum Sion , <3c fanguinem emundabit de medio eo-
e.
E
rum fpiritu judicii , & fpiritu combuftionis
Noi ad Verjionem antiqua m.
VULGATA NOVA.
T apprehendent feptem mulieres virum
unum in die ilia , dicentes : Panem nof-
trum comedemus , & veftimentis noftris operiemur
:
tantummodo invocetur nomen tuum fuper nos
,
aufer opprobrium noftrum.
2. In die ilia erit germen Domini in magnifi-.
centia & gloria , 8c fruftus terra; fublimis , &
exfultatio his, quifalvati fuerint de Ifrae'l.
3
.
Et erit : Omnis qui relidbus fuerit in Sion
,
& refiduus in Jerufalem , fandbus vocabitur, om-
nis qui fcriptus eft in vita in Jerufalem.
4.
Si abluerit Dominus fordes filiarum Sion , &
fanguinem Jerufalem laverit de medio ejus in
fpiritu judicii , 8c fpiritu ardoris.
y. 1. Vix melius e Graeco.
Tfr. 2. Grc. addit ,;t JVo^m; , cum gloria
, poft vo-
cem confilio ; cat. ut in textu.
Ttf\ 4.
Gra:c. initio fie habet : "Oti i%<anvrtT Kucios ray
iuTT'jy ,
Qtioniam abluet Dominusfordem ; reliqua ut in Lat.
fed cum prxp. cf , ante 1. fpiritu. Apud Hieron. in Ma-
lach. 3.
col. 1825. e. omnia ut in textu : fimiliter in Ezech.
16. col. 787. f. excepto uno mundabit ; item inf. in Ezech.
22. col. 8jl. d. Et lavabit $ fang, mundabit, Sec.
Grxce vero sxxaOaet:?. Au6t. qusefi:. Vet. Teft. q. 47. ap.
Aug. to. 3. (52. b. Ouoniam abluet Dominus fordes filio-
rum
tf filiarum Sion
, ? fanguinem purgabit de medio eo
-
rum. Similiter Optat. 1. y.
cont. Donat. p. 83. c. Qut-
niam abluet Dom. fordes filiorum
g?
filiarum Sion; Mf.
I. lavabit Deus ; al. fordem. Vigil. Tapf. 1. cont. Vari-
mad. p. 745.
d-74(5. g.
Et abluet Dominus fordes filiorum
$$
filiarum Sion , '{3 fanguinem purgabit de medio earum
fpiritu judicii : to. inf. p. 7CI. b.t mundabit Dominusfor-
des filter.
r
i5 filiar. Sion, fj; fanguinem Jerufalem emunda-
bit de medio ejus in fpiritu judicii ,
"J
fpiritu ,-.-d <:<. Auct.
op. imp. in Matth. p. 44.
a. Et auferam fordes filiorum If
rail de medio earum , tf
fanguinem eorum mutldat
fpiritu judicii , $$
fpiritu combuftionis G>
ardoris.
IS MAS. Cap. V.
525
Vuigatanova. Vehsio astiqoa.
j. Et creabit Dominus fuper omnem locum 5. Etveniet, & erit omnis locus niontis Sion
,
Hieron. in
Tfii,
montis Sion , & ubi invocatus eft, nubem per &i omnia, qux in circniru ejus Hint
,
proteget nu-
4- /.44. c
diem ,& fumum & fplendorem ignis ftammantis bes per diem, & lumen ignis flammantis in
in nocte : fuper omnem enim gloriam protectio. noclc
6. Ec tabernaculum erit in umbraculuin diei ab
kRu , & in fecuritatem , & abfeoniionem a turbi-
ne, & a pluvia.
NoTjE ad Versionem antiquam.
#.
J.
Tota ifta refert Hieron. ex edit. LXX. fie etiam luce ignis ardentis per tiotlcm ; in Mfv. Alex. & Mediol.
exftant hodie in Gr. ed. Rom. nil! quod loco protegct
,
necnon apud Aquil. Theod. & Symm. *, kcvbyov,
ijj'f-
eft wtoM 1
obumbrabit ; & pro lumen ignis famm. &c. d; 70;, % (parti , &c.
xaoff , K) (paroi irvpoq y.a.iop.hv vuKro'i , tanquam fumo , $
CAPUT V.
VuiGATA NOVA.
1
.
/^ Antabo dilefto meo canticum patruelis
. Jer. 2.
21. V^_>mei vinea? fure. Vinea fadta eft dilefto
Mattb.
meo j n comu filio olei.
al-
33-
z . Et fepivit earn ,& lapides elegit ex ilia , &
plantavit earn eledbam , & aedificavit turrim in me-
c
VeRSIO ANTIGUA.
Antabo nunc dilefto canticum dile&x vi-
ExBreviar.Mo-
nex mex. Vinea facta elt dile&o in cor- x.ar.adfer.i.Dem.
nu , & in loco uberi.
3-
8"dr.
z. Et maceria circumdedi, & circumfodi, &
plantavi vineam Soreth, & aedificatd turrem in
dioejus, &torcular exftruxit in ea : & exfpe&avit medio ejus, & torcular fodi in ea : & fuftinui ut
ut faceret uvas , & fecit labrufcas.
3
.
Nunc ergo habitatores Jerufalem , & viri
Juda, judicate inter me & vineam meam.
4. Quid eft quod debui ultra facere vinere
mea; , & non feci ei ? an quod exfpectavi ut face-
ret uvas , & fecit labrufcas
>
5.
Et nunc oftendam vobis quid ego faciam
faceret uvas , fecit autem fpinas.
7j. Et nunc homo Juda, & qui habitatis in Je-
rufalem
,
judicate inter me cv vineam meam.
4. Quid faciam vinex mex
,
quod adhuc ei non
fecerim ? quoniam fuftinui ut faceret uvas , fecit
autem fpinas.
5.
Et nunc ecce ego annuntio vobis qux faftu-
vineasmes :auferam fepemejus,& erit in direp- rus fum vinex mex : auferam maceriam ejus, &
tionem : diruam maceriam ejus , & erit in concul- erit in direptionem : & deftruam parietes ejus , &
cationem. erit in conculcationem.
6. Et ponam earn defertam : non putabitur
, 6. Et derelinquam vineam meam : & non pu-
ck non fodiemr : & afcendent vepres & fpinas : & tabitur , neque fodietur : & afcendent in earn 11-
nubibus mandabo ne pluant fuper earn imbrem. cut in agrum incultum fpinx : & ntlbibus man-
dabo ne pluant fuper earn pluviam.
Not* ad Versionem antiquam.
verba exprimens
, fed fenfum , qui tenetrtr in verba. Tertul.
locis fup. cit. legit iimiliter Sorecb. Antiphon. Kom. Thorn.
Scree , &c. ut (up. VideCoteI.nut.ini. 1. Conftit. Apoft.
p. 121. a. InGrajco lie : Kul ip^xyuot ireQteQuzcc ,
pazootsct, ij eipurivcx afVaitoi/ XapwL, *, oy.0J0y.yia i:\jp~
7CV in fiUa durS , K) -ir&Miviov dpb%a 01 cvrS'
<, efj.fiyoi t?
xoividti satpvwt , , iTrolmiv aicxiiai. Et fepem circnmpofui
,
> vallavi , $5
plantavi vineam Sorecb , &c. Apud Arnob. de
Deo trino
, p. 215. a. adificavi turrim in medio ifinea
,
qunm plantavi,
~fr. 3. Additum a nobis eft in Jerufalem, ex Mf. Corb.
Apud Ennod. Sirm. to. 1. p.1626. d.iic : Homo Juda
,
>
qui habitas Jerufalem
,
judicate inter me s$
vineam
meam. Grsce : Kai vvi 0! oiomm/Isz an Is/>toA;"
, i. d,-
G/jwtto; tS 'l^'sTa;, Y.plva.% cV iy.o\ , . dvxy.i<stv t? du.m;-
V.4. Mf. Corb. Quid faciam vinea men adhuc, quod
i$
non fecerim? quoniamfnjlinui utfaceret uvam; Sec. ut fup.
Antipli. Rom. Thorn, quotafuftinui, S. Paulin. epift. 10.
p.. 47.
c. exfpctiavi ut faceres uvam
, $ tu fecijli fpinas.
Graec. T/ votweo en tw dfttsif.o>yi /nH , ^ 'Jn eVo/wsa dv-
u ; Ulan efietra tu Troiweat sa.yv*vv , sVwW As iniAae.
J?. 1. Hoc etiam Canticum reperitur in Antiphonar.
Rom. Mf. edito a Card. Thomalio ad calcem Plait. Item
in Mf. Corb. n. 756". annorum ciicit. 1000. fed ab his
tantum incipit , Vinea-faSa, efl , &c. deletque
2? ,
poftco;-
nu. Similiter hab. Ambrof. 1. 3. Hexa. col. 52. c. & 1. de
bened. Patr. c. 11. col.
J29.
c. una cum Graeco : Vinea
facia efl diletlo in comu , in loco uberi : at in Pf. 36. col.
786. c. id omittit , in loco. Hieron. 1. i^in ep. ad Ephef.
to. 4. 328. b. legit : Cantabo diletlo canticum dileiti vi-
nea mex : & in ep. ad Philem. col.
446. d. Cantabo di-
letlo canticum diligibilis vinex mete, &c. fed ep. ad Piin-
cip. to. 2. 683. a. Cantabo canticum diletlo vinea mex. In
Graeco : "Aocu J\.m 10} tc/ajiyi'< dc/aa ts< dyecawrv /ux to>
,
&c.Alex.delet,uK. Rurfum Hieron. in Ifai.y.p.45. f. LXX.
inquit , fenftrm magis
,
qukm verbum interpretatifum : Vi-
nea fafta efl: dilefto meo in comu , in loco pingui
, Jive
uberi , irlav enim utrumque fignificat : eadem iterum legit
inf. in lfai. 27. col. 227. f. fed abfque vocula meo. Simi-
liter in MifFali Rom. ad Tracl:. Sabb. S. Antiphon. etiam
Rom. textui accinit , nifi quod hab. dilecli , loco diletla.
T?. 2. Mf. Corb. hab. Et maceriam circumdedi ; fubinde
Sorecb , non Soreth ; extremo , utfaceret uvam : habet quo-
que uvam Cceleftinus I. epift. 16. to. 1. 1151.C. Simi- Quidfaciam ultra vinea mea
,$$ nonfeci ei? quoniam, Sec.
liter ap. Ambrof. 1. 3. Hexa. col. 52. c. Et maceriam cir- &.
J.
Mf. Corb. 'Nunc autem nunciabo quid faciam vi-
cumdedi , ;
circumfodi vineam Sorecb,
[$ adificavi turrim nea mea : auferam maceriam ejus, &c. ut in textu. Simi-
in medio ejus : & in Luc. 20. col. 1500. b. exfpctiavi ut liter apud Ambrof. in Luc. 3. col. 1322. f. auferam ma-
faceret uvas
, fecit autem fpinas ; qux ult. fimiliter habet ceriam ejus
, )
erit in direptionem. Apud Caffiod. in Pf.
Hilar, in Pf. 1. n. 10. col. 21. Miflale Rom. ad Tracl:. 79. p. 276. b. deflruam maceriam ejus,
tf
erit in direp-
Sabb. S. Et maceriam cirenmdedit
, > circumfodit
, tf
plan- tionem :
tf
deflruam parietem ejus,
$ erit in conculcatio-
tavit vineam Sorec , # xdificavit turrim in medio ejus
, $
ncm. In Graeco : Nvr At amyfit u Cy.v t/ ey& wontfa ru
torcular fodit in ea. Ambr. in Luc. 3. col.
1 323. a.conftan- d/u&it.Syi , dft*u top f&y/xor Wf , , isc.i sU
ter , Et maceriam circumdedi. Audi. quft. Vet. Teft.
q. ^ixptaayw' k. Ka.ii>u toV toT^o' dv-rx , * ?ri elt
42. ap. Auguft. to.
3. 5:5. . fnjlinui ut faceret uvam
, fecit mdTv/j.a' Nunc autem annnntiabo vobis quid ego f.i. .ii
autem fpinas. Rufin. in Symb. p. 182. a. 5$ exfpetlavi ut vinea mete : auferam fepem ejus,
C-
T't ''
faceret uvam
, fecit autem fpinas. Item fpinas habet Tertul.
1. adv. Jud. c. 1 3. p. 147. b. & 1. 3. ad v. Marc.
p.
6f<).
c. Sic
etiam LXX. tranitulilfe dicit Hieron. in hunc loc. col. 46.
e.Pralabrufcis , inquit , quod Aquila interpretams
efl Qa-
epicis LXX.
&
Tbeodotio , fpinas : & paulo flip. Sorec
folus Symmacbus ele&am interpretams ejl
, non verbum e
tf
diruam murum ejus
, J
eat in conculcationem. Mf . Aiex.
& Mediol. initio tollunt iyd , ante tt:.i ;.
#. 6. Eadem leguntur in Mf. Corb. .3c Antiphon. Rom.
Thorn. Ita quoque in Grxco. Apud (ren. 1. ^. c.
17.
p.
208. b. $$ ntlbibus mandabo ne pluant fuper earn. Apud
Tertul. adv. Jud. c. 13. p. 147. b. & 1. 3. cont. Marc.
526
IS MAS. Cap. V.
ix Breviar. Mo-
%.nr. ad
fir.
2. Dom.
3. Oitadr.
Cypr. I. 3. Tejl,
p. 322. c.
literon. in Ifai,
J.
col. 49.
e.
VtTLGATA NOVA.
7. Vinea enim Domini exercituum , domus
Versio Antiqua.
7.
Vinea enim Domini fabaoth ,
domus eft If-
rael : & homo Juda , novellum dile&um : fuftinui
ut faceret judicium , fecit autem iniquitatem ; &c
non juftitiam
,
led clamorem.
8. Vx qui conjungunt domum ad domum , &
agrum ad agrum continuant, ut auferant proxi-
mo fuo aliquid : nunquid habitabitis foil iiiper nunquid habitabitis vos foli in medio terra; ?
terram ?
9.
Audita funt hax in auribus Domini fabaoth...
Ifrael eft : & vir Juda ,
germen ejus deleftabile :
& exfpedtavi ut faceret judicium , & ecce iniqui-
tas ; & juftitiam , & ecce clamor.
8. Vx qui conjungitis domum ad domum , &
agrum agro copulatis ufque ad terminum loci
:
7
10 Fide Not.
Ambr. i. de ilia, i r . Vx iis
,
qui confurgnnt mane
,
& fefrantur
c i$. col.
j
j 1./.
ficeram
,
qui ebrii funt vefperi : nam vinum eos
comburet.
12. Cum cithara enim, & pfalterio, & tym-
panis vinum bibunt : opera autem Domini non
refpiciunt, & opera manuum ejus non confkle-
. rant.
'
Tcnrii.i.^.adv. 14... Dilatavit orcus animam fuam
,'
& ape-
Marc.p.?og.t.
ruit os fuum : & defcendent inclyti, & magni
,
& divites.
15. Et humiliabitur homo, & inhonorabitur
vir : & oculi excelfi humiliabiintur , & cadent.
16... Exaltabitur Dominus fabaoth in judi-
cio, & Dominus fandus clarif:cabi:ur in illo.
17... Pafcentur direpti quail tauri
18. Vat his, qui attrahunt peccata ficut funi-
Vigil. Tap/. I. com.
Ya,w>.p.jii.g.<$
711. d.
Hieron. in Ifai.
y. "1. 51./.
tlicron.iiiEx.ech.
9. In auribus meis funt ha?c, dicit Dominus
exercituum : Nifi domus multa? deferta; fuerint,
grandes & pulchra: , abfque habitatore.
10. Decern enim jugera vinearum facient Ia-
gunculam unam, & triginta modii fementis fa-
cient modios tres.
1 1 . Va3 qui confurgitis mane ad ebrietatem
fedtandam , & potandum ufque ad vefperam , ut
vino aiftuetis.
1 2. Cithara, & lyra, &tympanum, &tibia, &
vinum in conviviis veftris : & opus Domini non ref-
picitis , nee opera manuum ejus conlideratis.
1 3
.
Propterea captivus duclrus eft populus
meus
,
quia non hnbuit fcientiam , & nobiles ejus in-
terierunt fame , 6c multitudo ejus fiti exaruit.
14. Propterea dilatavit infernus animam fuam,
& aperuit os fuum abfque ullo termino : & defcen-
dent fortes ejus , & populus ejus , & fublimes
,
glo-
riolique ejus ad eum.
15. Et incurvabitur homo, & humiliabitur
vir, & oculi fublimium deprimentur.
16. Et exaltabitur Dominus exercituum in
judicio , Sc Deus fanftus fandtiticabitur in jultitia.
1 7. Et pafcentur agni juxta ordinem fuum , &
deferta in ubertatem verfa advent comedent.
1 8. Vs qui trahitis iniquitatem in funiculis va-
NoTjE ad Versionem ANTIQUAM.
p. 679. C >
mandatum
eft
nubibus tic pluerent imbrem ftt-
per vineam Sorecb. Similiter ap. Hilar, in Pf. 134.
col.
474.
c. & in Pf. 146. col.
579.
a. $
nubibus mtndabo ne
plttant fttper cam plnviam. Succinunt Tichon. reg. 7. p. 64.
d. & Autl. op. imp. in Matth. hom. 20. p. 98. a. Apud
Ambr. 1. de Spir. S. col. 601. e. mandabo nttbibus meis
tie pluant fttper vineam. Apud Aug. 1. 1. de fer. Dom. in
man. to. 3. 200. b. mandabo nttbibus meis ne plttant fttper
earn. Hieron. in Ecclef. to. 2. 778. c toliit meis ; ultimo
vero addit imbrem.
ff. 7. Nil magis fimile Graeco eft. Apud Hilar, in Pf.
146. col.
579.
a. haec pauca : Vinea enim Dominijabaotb
,
domus Ifrael eft.
Eadem qucquerefert Hieron. inllai. i.col.
12. e. quibus addit, ^j
homo Juda, novella plantatio , at-
que diletla : & in Ifai. $. col. 48. b. pro his, qua; legun-
tur in Vulg. germen ejus deletlabile , dicit LXX. tranf-
tulifle, novella plantatio dileilifftma : llmWhtT infra : LXX.
inquit , tranftttlerunt : Exfpetlavi ut faceret judicium , )
fecit iniquitatem ; ^ non juftitiam , fed clamorem ; turn fub-
dit : Volumus Latinis injinuare auribus quod ah Hcbrxis
didicimtts : judicium apud eos appellatttr mefphar : vide
rurfum eadem apud Hieron. in Ifai. 3. col. 39. f. & in
Ofe.2.col. 1250. b. & in Matth. 27. to. 4. 13 J.
f. cui ac-
einit Aug. 1. 16. de civit. Dei , c. 2. col. 415. e. Sc Enchi-
rid. to. 6. 227. c. Apud Ambrof. in Pf. 36. col. 786.
e. hsec leguntur : ldeo reliBa
e
ft
vinea Judaorum ,
quia ini-
quitatemfecit ,
non judicium. Apud Amob. de Deo tri
no, p. 21
J.
a. Vinea enim Domini fabaoth , domus Ifra'e-
Us
eft.
f. 8. Sic ell in Gra:co verbum pro verbo , nifi exci-
piatur iftud , sTy/Joi^s; appropinqnant
,
pro continuant. Ap.
Tertul. 1. 4. adv. Marc. p. 722. a. Jungentes domum ad
ionium , ut qux proximi funt aufcrrent. Hieron. in hunc
loc. col.
49.
a. ait : Pro eo quod nos diximus , ufque ad
terminum loci, LXX. tranftttlerunt , ut auferatis proximo.
Apud Ambrof. 1. de Nabuthe , c. 3. col.
J68.
d. V<e iis ,
qui jtttigu/it domum ad domum
, J>
villam ad villain : &
1.
J.
& 6. Hexa. col. 91. b. 134. b. nunquid foli habi-
tabitis fttper terram? eadem etiam habct in Pf. 36". & 48.
col.
797.
d. 955.
d. &epift. 30. col. 911. e. S. Valerian,
hom. 20. Sirm. to. 1. p. 695. c. Vx illi
,
qui jungit vil-
lam ait villam.
t- 9. Iw LXX. tranftulerunt , tefte Hieronvmo ibid.
Ita quoque in ed. Rom. addito uno ydp , enim
, poll
audita.
"t. 10. Grsce ita : 05 yap spyurrxt A/x.a Zjuyw /5ovV
,
irotuni Mpuftiov h' X) atrs'ipat apraGai; i , trciwi /.>.(tk
rplcc Unde Hieron. in hunc loc. col.
49.
f. ait : Pro
laguncula , q-tam foli LXX. tranftttlerunt , omnes alii batum
interpretati funt > pro triginta modiis
,
quod nos pro
coro pofttimus LXX. verurunt artabas fex , qux me?r-
fura /Egyptiaca
eft , &
facit modios viginti. In fterili'fati
ergo nimia qua Jiqnitttr captivitatem , decern jugera vinea-
rum facient batum, id
eft
, tres amphcras ; 5
triginta mc-
dii feminis , id
eft , corns
, faciet ephi
,
qrtcd LXX. tres men-
fttras interpretati funt , id
eft
, tres modios.
Tf. II. Confonat Grxc. nifi quod
f
to qui ebrii funt vef-
peri , hab. of Hitovja; to o\!<, qui exfpedant vefperam; for-
tafle legit Ambr. fj.alvt.slat , infantum , non photlcc.. Hie-
ron. in hunc loc. col.
JO.
f. ait pro ebrietate , LXX. ipfttm
Hebra'tcnm pofuilfe ficeram.
Tfr. 12. Ita Grasce ad verbum , hoc addito , it, aviur
,
huic voci , tympanis. Apud Iren. 1. 4. c. 2. col. 229. a.
Cum citharis
, tf
tympanis
, $
pfalteriis ,
tf
tibiis vinum
bibunt : opera atttem Dei non intuentur
, tf
opera man/turn
ejus non conjiderani : at 1. 2. c. 22. p. 147. c. Cum ci-
thara
, tf
pfalterio bibunt : opera autem Domini non inten-
dunt. Tertul. 1. decor, mil. c. 10. p. 291. c. Cum tympa-
nis , tf
tibiis , C?
pfalteriis bibunt vinum.
f. 14. Grc. poft to os fuum , addit , tx /av AiaarasiV ,
ut non celiet ; ultimoque lubdit ,
jt, 0/ Mifui iv-ryc, ,
'
peftilentes ejus; caet. ut in Lar. fup.
fr. I
J.
Ita in Grsco , fed abfque hoc ult. ; cadent.
tf. 16. Graec. textui Lat. confonat, nifi quod pro da-
rificabitur in illo , hab. <ft.oa<9iiS7i w f/xa/o^i/M
,
glori-
ficabitur in jttftitia.
fr. 17. Hieron. in hune loc. col. 52. f. ait '
Pro paf-
centibus agnis juxta ordinem fuum
,
qttcd in bonam par-
tem accipitur , nefcio quid volentes LXX. tranftttlerunt
, paf-
centur direpti quafi tauri ,
pro agnis , tauros intelligentes ;
? rurfum pro advenis , interpretantnr agnos.
t- 18. Eadem exftant Grsece : Hieron. tamen loco ci-
tato pofuerat , < Jicnt jngo corrigix vitttli , iniquitates ;
que correximus ex his quae ipfe H'.eron. in hunc
loc. col.
53.
b. ait : Pro vinculo plauflri , corrigiam ju-
gi vitula: , Jive vaccae , LXX. tranftttlerunt : unde in Mich,
ISAIAS.
VlIICATA NOVA,
itatis , & quail vinculum plauftri peccatum.
Cap. V.
VlRSIO
5*7
A N T I QUA.
culo longo
, & quafi corrigia jugi vitulae.iniqui- 44./. 102?.*.
rates.
so. Va: his
,
qui dicunt quod nequam eft bo-
Prov.
3-7-
Rom.
ll. 16.
19.
Qui dicitis : Feftinet , & cito veniatopus
ejus , ut videamus : & appropiet , & veniat conii-
liumfancti IfraBl , & fciernus illtid.
20. V;e qui dicitis malum bonum, & bonum su, v <l mis, vjuj uiiuui cjiiuu nequam CU DO-
Ant
malum
:
ponentes tenebras lucem
, & lucem tene- num
,
& quod bonum eft nequam : qui ponunt tp. Parmen. to.
9.
bras
:
ponentes amarum in duke, & duke in ama- lucem tcncbr.is
, & tenebras lucem : qui ponunt
l7-
a-
quod amarum eft dulce , & quod duke eft ama-
rum.
'
m
zt.-Vx vobis
,
qui fapicntes eftis apud vos , & nnnm. 1. 2. torn.
intelligentes veftro judicio. Peiag. to.^.<%l.t.
rum.
Vce qui fapientes eftis in oculis veftris , &
coram vobifmetipfis prudentes.
21. Va? qui potentes eftis ad bibendum vinum,
& viri fortes ad mifcendam ebrietatem.
2 3. Qui juftifkatis impium pro muneribus, &
juftitiam jufti aufertis ab eo.
24. Propter hoc, ficutdevorat ftipulam lingua
ignis , & calor flamma: exurit ; fie radix eorum
quafi favilla erit, & germen eorum ut pulvis af-
cendet. Abjecerunt enim legem Domini exerci-
tuum , & eloquium fancti Ifrael blafphemaverunt.
ij. Ideo iratus eft furor Domini in populum
fuum , Scextendit manum fuam fuper eum , & per-
cuffiteum : & conturbati funt montes, & facta funt
morticina eorum
,
quail ftercus in medio platearum.
In his omnibus non eft averfus furor ejus , fed ad-
huc manus ejus extenta.
26. Et elevabit fignum in nationibus procul , &
fibilabit ad eum de flnibus terras : & ecce feftinus
velociter veniet.
27. Non eft defkiens, neque Iaborans in eo:
non dormitabit, neque dormiet, neque folvetur
cingulum renum ejus, nee rumpetur corrigia cal-
ceamenti ejus.
Vu L G A TA
23. Qui juftificant impium propter munera
, Keren. iZaeh
Sc quod juftum eft jufto auferunt.
7./. 1741.*.
25..... & acerbati funt montes
a
Etin om-
nibus his non funt converfi
Hieren. in lftti,
J.
col. j3. a.
a
Cjpy.l.x.Tefi.
p.zZl.b.c.
2.6. Igitur extollet fignum in gentes qua: funt
longe
, & attrahet illos a fummo terra: : & ecce
cito leviter venient.
27. Non efurient , neque fitient
NOVA.
2 8. Sagittae ejus acuta; , & omnes arcus ejus exten-
ti. Ungula? equorum ejus ut illex , & rota; ejus quafi
impetus tempeftatis.
29. Rugitus ejus ut leonis , rugiet ut catuli leonum :
& frendet , & tenebit prsdam : & amplexabitur, &
NoT AD VeRSI
6. col.
IJ40.
e. legit : ]'a qui protrahunt peccata fua quaji
funem longum , j
quaji lorum jugi vitula , iniquities
.
Tertul. 1. de poenir. c. 11. p. 70. a. Va ill:! , quidelicla
fua
velut procero fune ncllr.nt. Hilar, in Pf. 118. col. 291.
f. Va qui ligant peccata tanquam funem longum : & in Pf.
128. col. 432. d. Va qui trabunt peccata
fua tanquamfu-
nem longum. Auguft. in Pf.
7.
to. 4. 544.
b. Va his
,
qui trnhunt peccata Jkut rejlem longam : fimiliter tract. 10.
in Joh. to. 3. 370. I).
#.20. Similiter hab. ipfe Parmen. ibid.
2J.
c. excep-
tis his ult. qui ponunt id quod amarum
eft
dulce , j dulce
quod amarum : rurfum Auguft. in Job, to. 3. 641. f. le-
git : Va illis ,
qui dicunt quod bonum
eft
malum
, & ma-
lum bonum : qui ponunt tenebras lucem.,
) lucem tenebras:
&. epift. 36. to. 2. 76. a. Va qui dicunt quod bonum ma-
lum ; <$
tenebras lucem
, ) lucem tenebras ; f*J amarum
dulce , & dulce amarum. Grsec. Ova] r.l tejovrei; to iro-
VHfOK X.CO.0V , K, TO HOMV -KOIWO)/' 01 TlSs'/Tf? TO OJiOTO? tbWi *
%
' x ~ ' . - r. > > * v * >
r
v
j)
TO ipai OXOTC? 01 -TWil-Tt- TO nlV.flV ~/M)CV , Kj TO yMxv
"irripir. Tettul. 1. de carne Chr.
p.
55
3. c. Va qua factum
dulce amarum , tenebras lucem. Anibrof. 1. de Tob. c.
9.
col. 601. d. Va its, qui dicunt quod amarum
eft
dulce
,
j
quod dulce amarum. Hieron. in Ecclef. to. 2. col. 788.
c. Va his
, qui dicunt malum bonum
, bonum malum :
non erit qui eruat.
30. Et fonabit fuper eum in die ilia ficut fonitus
maris
:
afpiciemus in terrain
, & ecce tenebrae tribula-
tionis, & lux obtenebrata eft in caligine ejus.
ONEM ANTIQUAM.
& epift. ad Philem. to.
4. 448. d. Va qui dicunt dulce
amarum
, $
amarum dulce : ponentes tenebras lucem
, tf
lucem tenebras. S. Paulin. epift. 12. p. 64. a. Va diclnti-
bus malo bonum
, tf
dulce amaris. Anon. ibid, epift. ad
Celanc. to. 2. p. 17. c. qui dicunt quod bonum
eft
malum ;
qui lucem appellant tenebras ; $ quod dulce
eft amarum va-
cant. Ferrand. diac. ep. ad Pelag.
p.
2J1.
f. zj*. a. Va
bis
, qui ponunt tenebras lucem.
t. 21. Cypr. 1. 3.Teftim.
p. 319.0. Va qui
argutifunt
in Jemetipjis. C-raec. Ou'al o/ QvhIo'i cV iavnl;, i, ItxwM
ccvtci s-iriFH/jcret;.
t. 2 3.^Pofterior verficulus fie habetur Grjece : i. T
Akctwv t? Smx!v cupwfe 5 C^
jitftitm
jufti tollunt
; prior
vero ut in Lat. fup.
'
Z
i' P
TXC
?
'i m''er .....j, Trctpoify'rh, tx. i'ptr extre-
mo vero fie : 5. In -xmi t8tm in. iisssfaupvi ^-i/^c; 1-
tk , a\\ s't( i) ys)p iXj/HMi
-
ut in Vulg.
t.16. Tettul. 1. 4. adv. Marc.
p. 708. a. ecce vein*
citer
&
leviter adveniant. Grace.
, Hi -raLyy
xiipai t
t
-
XMTttf item fup. Qvttit fibilabit
, pro attrahet ; caet. qua-
drant.
t. 27. Similiter habet Tertul. lib.
4. adv. Marc.
p. 708.
a. Gra:c. OJ irntoctMoit
, Hi xwJnew, &c. Non efurient,
neque laborabunt , &c.
528
IS MAS. Cap. VI.
CAPUT VI.
Vigil. Tap/.
dtTrin.p. }I
/.12.
Z.a.
Versio antiqua.
i. T? T fa&um eft anno
,
quo mortuus eft Ozias
jOj rex , vidi Dominnm fabaoth fedentem fu-
per. thronum ahum & elevatum : 6c plena do-
mus gloria ejus.
2.. Et feraphim ftabant in circuitu ejus : fex
alas habens una , & altera fex : & duabus quidem
VuLGATA NOVA.
i. TNanno, quo mortuus eft rex Ozias, vidi
JL Dominum fedentem fuper folium excelfum
& elevatum : & ea qua; fub ipfo erant, reple-
bant templum.
i. Seraphim ftabant fuper illud : fex alje uni
,
& fex aLe alteri : duabus velabant faciem ejus
,
alis velabant faciem, duabus vero pedes, & dua- & duabus velabant pedes ejus, & duabus vola-
bus volabant
3.
Et clamabant alterutrum , Sc dicebant :San-
ftus, fandus, fandus, Dominus Deus fabaoth
,
plena eft omnis terra gloria ejus.
4.
Et levatum eft limen ex voce qua clama-
bant, & domus impleta eft fumo.
5. Et dixi : O miier ego, quoniam compundus
fum
,
quia cum fim homo , & immunda labia
habeam , & in medio populi immunda labia ha-
bentis ego habitem, regem Dominum fabaoth
ego vidi oculis meis.
Not* ad Versionem
bant.
3
.
Et clamabant alter ad alrerum , & dicebant
:
Sanftus, fanftus, fantus, Dominus Deus exer- Apoi.ip,
cituum
,
plena eft omnis terra gloria ejus.
8.
4.
Et commota funt fuperliminaria cardinum
a voce clamantis , & domus repleta eft fumo.
j. Et dixi : Vx mihi, quia tacui, quia vir
pollutus labiis ego fum , & in medio populi pol-
luta labia habentis ego habito
, & regem Domi-
num exercituum vidi oculis meis.
ANTIOUAM. A D
V. 1. A Graeco abeft vocabulum fabaoth ; cset. veio ut
in Lat. fup. Idem Vigilius Tapf. inf. p. 717. d. legit
:
vidi Dominnm jabaotb fedentem fuper thronum exceljum.
Itidem Ambrof. 1. 3. de Spir. S. p. 698. a. fed addit , $
elevatum :
&
plena erat domus majeftatis ejus. Auguft. 1.
cone. Adim. to. 8. 148. b. Et jaditm
eft
eo anno
,
quo mor-
tuus
eft
OXjas rex , vidi Dominum fedentem in Jede altiffi-
mit :
$
plena erat domus gloria
ipfew
. Hieron. epift. ad
Damaf. de feraph. to. ;. jij. b. Et failum
eft
in anno,
quo mortuus
eft
rex Ox.ias , vidi Dominum fedentem Juper
thronum excelf. 2J
elevatum : inf. $l6. f.
5
plena erat do-
mus majeftate ejus : item in Ifai. 6. p. 58. f. ad hocVulg.
)
ea qua fub ipfo erant , &c. ait : Pro quo LXX. inter-
pretatt funt : Et plena domus gloria ejus : rurfus in Ifai.
I. col. 6. f. habet : vidi Dominum fabaoth fedentem., Sec.
at in Ofe. 12. col.
1 322. a. tollit fabaoth ; addit vero Auct.
quaeft. N. Teft. q. 88. ap. Aug. col. 80. e. Arnob. de Deo
trin. p. 230. b. ita : vidi Dominum jedemem in thronum
excelfum ; at inf. vidi Dominum Deum omnipotentemftbaoth
fedentem fuper thronum. Fulg. fragm.
34.
cont. Fab.
p. 6 jo.
vidi Dominum fedentem fuper folium excelfum

elevatum.
#. 2. Idem Vigil. Tapf. 1. cont. Varim. p. 727. d. le-
git : Et feraphim ftabant in circuitu ejus : fex ala uni
,

fex ala alteri : duabus velabant pedes

, J?
duabus vo-
labant. Ambrof. 1. 3. de Spir. S. col. 698. a. c. Et fera-
phim ftabant in circuitu ejus ; fex ala uni , fex ala al-
teri : 5
duabus velabant faciem ejus , $ duabus velabant
pedes ejus
, &duabus volabant. Hieron. ep. ad Damaf. to.
3.
516. f. 517. e. Et feraphim ftabant in circuitu ejus : fex ala
uni
, 2? fex
ala alteri : %j duabus quidem velabantfaciem ,
j duabus velabant pedes
, 5 duabus volabant. Ita quoque
in Grasco eft , excepta voce alteri, pro qua rurfus ra ii\,
uni. Idem Hieron. in Ifai. 1. col. 6. f. & in Ofe. 12. col.
1322. a. hab. Etferaphim duo in circuitu ejus : ad hoc au-
tem , in circuitu ejus , ipfe in Ifai. 6. col.
59.
f. 60. a. 62.
a. dicit : Hoc quod nos
, fequentes alios biterpretes
, > He-
fim
homo
, $ immunda labia habeam , in medio quoque po-
bra'icam veritatem , in qua fcriptum
eft
memmallo , id
eft,
puli immunda labia habentis habitem : &1. I.de fide, col.
nruva o.utv
,
quod Latino dicitur fuper illud , vertimits ; a.6'). f. O mifer
ego
, ^
compuutlo corde
, qui cum immunda,
LXX. tranftulerunt in circuitu ejus, ut non fuper templum labia habeam , in medio quoque populi inhabitem immunda la-
flare feraphim , Jed in circuitu. Domini defcribantnr ; turn bia habentis, vidi Dom.fabaoth : videetiaml. debened. Patr.
addit : Rurfitm ubi nos diximus
,
quod units de feraphim c. 4. col. 520. f. S. Iren. 1. 4. c. 20. col. 255. a. RegemDom.
velarct faciem
$
pedes ejus
, per quod intelligitur Dei, in fabaoth vidi oc. meis. S. Paulin.ep. 18. & 37. p. 104. c. 227.
Hebrao Jcriptitm habetur phanau
, & reglau
,
quod poteft a. alludens , dicit : Vamihi, mifero peccatori immunda la-
Et clamabant ad alterutrum , dicentes : Santlus , &c. Am-
brof. 1. 3. de Spir. S. p. 698. a. Et clamabant alter ad al-
teram , y>
dicebant : Santlus
, fandus , fandus , Dom. Deus
fabaoth ,
plena
eft
univerfa terra majeftate ejus. Similiter
Hieron. ep. ad Damaf. to. 3. 517. e. excepta voce gloria^
pro majeftate. Hieronymo favet Grac. nifi quod hab.

ixeagseytt , (S
clamabat ; at in Mf. Medici. iniK&cyw
'
item
inf. deeft vox Deus. Apud Ambrof. 1. 3. de Spir. S. col.
688. c. & 1. 2. de fide , col.
491. a. b. conftanter , Domi-
nus Deus fabaoth. Itidem ap. Hilar, in Pf. 1 34.
col.
478.
a. additis his : pleni funt cwli
tf
terra gloria mi. Hieron.
in hunc loc. col. 60. f. ait : Clamant alter ad alterum
,
vel juxta Htbraos , ifte
ad iftum, id
eft,
units ad unum :
& in Ofe. 12. col. 1322. a. Clamair.ia ad invicem : Sanc-
tus Dominus Deus fabaoth. Teriul. 1. de orar. c. 3. p.
I go. c. aic : Non cejpt dicere : Santlus , fandus, fantlus.
Auit. lib. de Spir. S. ap. Ambr. to. 2. 608. b. Santlus
,
fancl. /anil. Dom. Dens jab. plena
eft
omnis terra majeftate
ejus. Sic eciam ap. Fulg. fragm. 21. cont. Fab. p.
60J.
excepta voce gloria , pro majeftate.
#.4. Hieron. epift. ad Damaf. to. 3. 519. b. legit :
Et elevatum
eft
fuperliminare a voce qua clamabant
, ?
domus impleta
eft fumo. Ita quoque Grsec. habet : unde
Hieron. loco cit. fubdit : Ubi autem in Latino elevatum
legimus , in Graco fublatum ponitur :
fed
quia verbi ambi-
gititas ittroque modo interpretari
poteft , noftri elevatum *
terpretati funt pro ablato.
f. 5. Eadem in Grarco funt , detracta una conjunct,
(f?
, poft habeam , repofira vero poft habitem ; pro hoc
autem ult. o/Vw habito. Ambrof. in Pf. 118. col.
997.
c.
O mifer ego , quoniam immunda labia habeo
, tf
in medn
populi verfar immunda labia habentis : & 1. 1. offic.
p. 4.
f. O mifer
ego
,
quoniam compuntlus fum ,
quia citm
Jim
homo,
C)
immunda labia habeam , &c. & 1. I. de pcenit.
col. 400. d. O mifer ego,
tf
compuntlus corde, quia cum
interpretari $ ejus
, tf
fuam ; ut feraphim juxta Hcbr.ti
fermonis ambiguitatem
, 2> faciem pedefque Dei , t fuam
faciem ac pedes operire dicamur : & epift. ad Damaf. col.
518. Velabant, inquit
, faciem non fuam , fed
Dei ve-
labant pedes non fuos , fed Dei. Item Ambrof. 1. 2. de Spir.
S. cap. ult. n. 161. ait : Stant tempora, volant tempora :
flant
praterita , volant fietura ;
tf
qrtafi ala feraphim , ita
faciem Dei vel pedes volant , eo quod in Deo
, qui necprin-
cipinm nee finem habet , omnis ab hac cognitiene principii
ejus
$ fi"'
s > curfus temporum jeriaiur. Apud Auguft. 1.
cont. Adim. to. 8. 148. b. lie : Et in circumitu feraphim
ftabant, fenas alas habentes : $<j binis quidem operiebant
fa-
ciem ipfius , binis vera pedes. Scilicet hlc redarguit Auguft.
Adimantum, quod binas alas prxtcrmiferit quibus vola-
bant feraphim.
t. 3. Rurfum Vigil. Tapf. 1. cont. Varim,
p. 727. d.
bia habenti. Hieion. in hunc loc. col. 61. e. Ifaias , inquit,
juxta LXX. Interpretes compuntlnm fe ejfe teftatur , non ok
alia crimina
, fed quia labia haberet immunda : &1. 2. cont.
Pelag. to. 4.
J28.
c. lc,it : IV mihi, quia tacui, quia immun-
da habens labia ,
'3'
in nedio populi immunda habentis labia
babitans , vidi Dominum fabaoth oculis meis : at 1. 3. col.
542.
f. Hen mihi mifero , quoniam compniidusjum , quia cum fim
homo
, ) immunda labia habeam , in medio quoque populi
immunda labia habentis ego habito : & epift. ad Damaf.
to. 3. 521. !>. Ifaiam inducit dicentem : in medio quoque
populi irMnttnda labia habentis (
ciim )
habitem ^ regem
Dominum fabaoth ego vidi : & inf.
J23.
c. C mifer ego,
quonian \ Bus fum : fimiliter col. 520. d. Orolius cont.
Pela^. p. 4?6. h. O mifer ego, quoniam compuntlus fum
,
quia cum homo, ^ immunda labia habeam, in medio
qitoqut populi immunda labia habentis habito. Vigil. Tapf.
Mntth.
I 3. [4.
Marc.
4.1*.
i uc 8.
10.
Joan.
12.40.
jlfl.28.
a6.
Rom.
II.it.
VULGATA NOVA.
6. Et volavitad me unus dc feraphim, & in
manu ejus calculus, quem forcipe tulerat dc al-
tari.
7. Et tetigit os meum , & dixit : Ecce teti-
git hoc labia tua, &auferetur iniquitastua, & pec-
catum tuum mundabitur.
8. Et audivi vocem Domini dicentis : Quem
mittam > oc quis ibit nobis.' Et dixi : Ecce ego,
mitte me.
9.
Et dixit : Vade, & dices populo huie : Au-
dite audientes, & nolite intelligere : ik. videtevi-
fionem , & nolite cognofcere.
10. Excaica cor populi hujus , & aures ejus
ISAIAS. Cap.* VI.
529
V 1: n S I O A N T I
Q
U A
.
6. Et mifTus eft ad me unus de feraphim, & VtgH.
Tapf.
ubi
ftp.
in manu habebat carbonem
,
quem in forcipe
fumpfit ab altari.
7.
Et tetigit os meum, & dixit mihi : Ecce te-
tigit iftud labia tua , & auferet iniquitates tuas
,
&c peccata tua cmundabit.
8. Etego audivi vocem Domini dicentis :Oucm
mittam? & quis ibit ad populum iftuny ft dixi
:
Ecce ego , mitte me.
9.
Lt dixit mihi : ito ad populum ilium, & die
ei : Aure audietis , & non intelligetis : & videntes
videbitis , & non afpicietis.
10. Incraffatum eft enimcor populi hujus : &
aggrava : & oculos ejus claude : ne forte videat auribus ftlis graviter aildierunt , & OClllos ftlOS
oculis fuis , & auribus fuis audiat , & corde luo clauferunt : ne forte videant oculis , & credant
,
intelligat, &convertatur , ik fanemeum. & auribus audiant, & corde intelligant, & con-
vertantur,& fanem illos.
NoT ad Versionem antiquam.
1. cont. Vaiimad.
p. 746.
d. vidi Demiuum regent fabaoth propter Interpreium varietatem , fum non Jit appofitum : unde
ipie ibid. col. 510. d. legit : Ecce ego , mitte me. Similiter
habet Ambrof. in Pf. n3. col. 1 149.
c. 1167.0.
'f. 9. Idem Vigil. Tapf. I. com. Varim. p. 746. d. le-
gic : Vade , fjf die populo hv.ie : At'.re audietis
, 2J
non in-
tellig.
tf
videntes videbitis, & "on videbitis. Ita quoque
in Graeco. Apud Tertul. 1. 5. 4. & y.
cont. Marc.
p. 670.
c. 715. a. 795.
c. Aure audietis , 5
0 audietis : oculis
videbitis
, & non videbitis : vide etiam flip.
p. 725. b.
Apud Cypr. I. 1. Teftim. p. 276. c. Vade,
j
die populo
ifli : Aure audietis , c<j non intelligetis : 5 videntes vide-
bitis
, $5
non videbitis. Apud Hilar, in Pf. 118. col.
34.5.
f. Attditu audietis
, 5
non intelligetis. Apud Ambrol. in
eund. Pf. p. 1 1 57.
f. Aure audietis : item epift.
74.
loquens
de Judceis , dura cervicis popvlo , fubdit : qui aure audiret
,
; 0 audiret; oculis videret , (^ non videret. Ambrofiaft.
oculis meis
ft. 6. Ad verbum e Graeco, detrafta piasp. in, ante
forcipe. Ambrof. 1. de Spir. S. col. 624. c. legit : Miffum
eft
ad me unum de feraphim. Ita quoque Hieron. epift. ad
Damaf. to. 3. 523. c. deinde ait : L\X. Aquila , o
Theo-
d.tion, feraphim neutro genere tranftulerunt , Symmachus
mafculino : item in hunc Mai. loc. col. t>2. e. dicit : Sera-
phim m.ttitttr a Deo g in manu fua tenet calcultim
,
quem juxta LXX.
tf
Tbeod . forcipe apprehendit : &c paulo
fupra : Calculus
i
fie
,
qui ajelis LXX. anhj-ai, , ideft,czr-
buncu'us , eft
tnterprctatus
, poteft non carbonem fignificare ,
vel prununi , ut plerique exiftimant , fed atZ^ux , id
eft ,
carbunculum lapidem : eadem obfervat epift. ad Damaf.
to. 3.
J23.
f. relatis nimirum his ex LXX. ^ in manu.
habet carbonem
,
quem jorcipe acceperat de altari , y
tetigit os
menm , poft paulo fubdit : 1 Hebrato pro ca.'bone , calculus
legitur : & poftpauca : Videutnr , inquit , mihi '$ LXX. in eo
quod OLthzaci, tranftulerunt , idem lenjiffe quod cateri : iyGj^xi;
quippe, quem oicaibunculum interpretamur, genus
eft
lapidis
fulgidi : 8c fup. col. 521 . e. rurfus habet : Et miffum "eft
ad me
unum de ferapbim, 5 '" manufua habebat carbonem, quemfor-
cipe fnmpferat de altari : at in Jerem. 1. col. $29. d. Et miffus
eft
ad me units de feraphim, & in maun habebat carbonem,
quem forcipe tulerat de altari. Caffiod.in Pf. 118. p. 430.
b. Et volavit ad me units de feraphim
, & in manu habebat
:m ignis
,
quem forcipe acceperat de altari. Sed Hie-
ron. ep. ad Damaf. col. 523. c. legit ex LXX. Et miffum
eft ; pauloque port ait : C.v'.eri Inlerpretes pro miffum effe
,
Volaife dixerunt.
"it . 7. Confonat Grsc. detra6to uno mihi
, port dixit.
Ambrof. 1. 1. de Spir. S. col. 623. f. 624. a. Ecce tetigit
hoc labia tua
, l auferet iniquitates tuas
, &
peccata tua
circunipnrgabit ; bene circumpurgabit , nam in Gracco eft
OTjgjiaer. Hilar, in Pfalm. 1 19. col.
373.
f.
374.
a. ait
:
Ditlum ad Efaiam
eft , cum perforcipem carbone comprehenfo
labia ejus conta'da jnnt : Ecce abftnli injtiftitias tuas
,
peccata tua purgavi. Hieron. epift. ad Damaf. to. 3. jai.
e. Et tetigit os meum
,
tf
dixit : Ecce tetigit hoc labia tua
,
$$ abftulit iniquitates tuas , 5
peccata tua pitrgavit : at in-
fra col.
J24.
f. lie- habet ex LXX.
^ dixit : Ecce tetigit
hoc labia tua
, & auferet iniquitates tuas , ^j
peccata tua
furgabit : & in Jeremiie cap. I. col.
529. d. Et tetigit os
meum , 2> dixit : Ecce tetigit
iftc lab. tua
, tf
auferet ini-
quitates tuas , tf
pecc. tua mundabit. Caffiod. in Pf. 118.
p.
'430. b. Et tetigit os meum,

dixit : Ecce tetigit hoc
labia tua : <$ ait : Ecce abftnli iniquitates tuas
, ty
peccata
tua circumpurgavi.
&. 8. Graece initio deeft ego, extremoque additur flftl,
fum , ad hoc , ecce ego ; castera quadrant. Gtaeco fuffra-
gatur ad verbum Autor 1. de Spir. S. ap. Ambrof. col.
<>o8. b. Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad.
p. 745. d. rurfum
legit : Et audivi vocem dicentem mihi : Onem mittam ?
tf
quis ibit ad pop.
iftum ? Et dixi : Ecce ego fum , mitte me.
Apud Hieron. ep. ad Damaf. to. 3.
J22.
a. omnia ut in
textu , excepta voce ego
, quae initio deeft : & inf. col.
524. f. rurfum habet ex LXX. Et audivi vocem Domini
dicentis : Quem mittam ?
^
quis ibit ad populum
iftum ?
& poft pauca ait : In Hebrao pojitum , & quis ibit nobis?
& comment, in hunc Ifai. loc. col. 62. f. Pro eo quod
,
(
nos , $ alii omues Iuterpretes tranftulerunt , nobis
Itefcio quid volentes LXX. pofuerunt , ad populum iftum,
quod penitns in Hebrao non habetur : rurfum ep. ad Damaf.
col.
J26".
a. refert ex LXX. Et dixit : Ecce ego
fum , mitte
me ; & poft paulo fubdit : Propheta pitrgatns a vitiis , au-
dits
eft
dicere , Ecce ego fum ; licet in Latinis codicibus
,
Tern. II.
p. 158. c. Vade, $
die populo hnic : Aure audietis
,
tf
non
intelligetis. Aua. 1. deSpir. S. apud eund. Ambrof. col.
608. b. Vade, $ die populo huie : Aure audietis ; reliqua
ut in textu. Aucl. up. imp. in Matiii. horn. 32. p. 132.C
Attditu auditis , J
non iutelligitis. Arnob. de Deo trino
, p.
230. b. Vade , die populo hnic : Videntes videbitis
, (J
non
videbitis. Hieron. epift. ad Damaf. to. 3.
J22.
a. Et ait
:
Vade ,
die populo hnic : Aure audietis , & non intellige-
tis :
o
cernentes afpicietis , &
non videbitis : & in Joel 2.
col. 1 3CT0. b. Vade, {5
die populo huie : Attditu audietis
,
5
non intelligetis : f^ videntes afpicietis ,
;' non videbitis :
(ic etiam in Ifai. 42. & 53.
col. 321. e. 382. e. at in Ifai.
6. col. 63. a. Vade, die populo huie ; Auribus audietis,
tf
non intelligetis : &
videntes videbitis
, tf
non ccgncjcetis :
& infra, relatis iifdem juxta textum Hebr. fr.bdit : LXX.
hunc locum ita interpret ati fttnt , ut eua/igelifta Lucas in
Apoftolorum Aclibus pofitit
, ( At. 28. 2
J-27.
) & poft plu-
ra : De prafenti autem loco hoc dicendum
eft , fttftra nos
ad LXX. translationem confngere ; nee bl.ipbcmum videatur
effe , quodjuxta Hebraicum dicitur : Auditu audite , & nolite
intelligere : & videte vilionem , & nolite cognofcere :
chm hnjufmodi teftimonia etiam in LXX. Interpretibus repe-
riamtis , ut
eft
illud in Exodo : Propterea fufcitavi te , ut
oftendam in te virtutem meam , &c.
f. 10. Eadem funt in Grseco , detraclo uno
)
credant ;
extremo etiam , non fanem , fed ixoc/nxt
, fanabo. Tertul.
1. 3. adv. Marc. p. 670. c. Incraffatum
eft
enim cor po-
puli hujus : $ auribus graviter attdieruut
, & oculos con-
clufrunt ( Gr. tsc orp^a.}.jj.i<; Aa.,uj4U(sa.r' )
nequando auribus
audiant
, oculis videant , >
corde conjiciant
, & conver-
tantttr
, #
fanem illos : & 1. adv. Pfych.
p. 984. b. allu-
dens , ait : Incraffatum erat cor populi, tie oculis videret,
S$ auribus audiret, & corde conjiceret
( adipibtts obftrnclo.)
Cypr. 1. 1. Teftim. p. 276. c. Incraffavit enim cor populi
hujus : j
auribus graviter aildierunt
, ^ oculos ftios con-
cluferunt : ne forte videant oculis
, & auribus audiant,
&
corde intelligant
, ^ revertantur
, j curem illos : & 1. de
laude martyiii , pag.
344.
c. Graiiafum
<ft
cor infipiens
coram , nequando convertanttf ,
ct
(anem illos. Hllarius in
Pfalmum 140. col.
J40.
f. Incraffatum
ejl cor populi hu-
jus. Similiter habet Ambrof. I. 2. de fide, col.
494. a.
turn addit : ^ auribus graviter audiemnt , gj
oculos Juos
gmvaverunt : nequando oculis fuis
videant, gj
auribus au-
diant , f^ corde intelligant. AmbiLfiaft. p. 179. a. (V ..!-
vit oculos eorttm, ne videant ; $ aures ne audiant , ufque
in hodiernum diem. Hieron. in Joel 1. col. 1 360. b. In-
craffatum eft
enim cor populi In -u 1 , 'o
auribus tins gravi-
ter andicrttnt : lie etiam in Ifai. c;.col. 382. e. detracta
vocul.i fuis. At Auguft. I. cont. jud. to. 8. 36. c. legit:
lncraffa cor populi hujus , g
" eorum oppila
, y
00/
X.XX
53
ISAIAS. Cap. VII.
Iran. I. y. c.
"Hieron. in
6. col.
6y
c.
I/at
VCRSIO ANTIQUA.
1 1 . Etdixi : Ufquequo Domine? Quoadufquede
folentur civitates ad non inhabitandum, & domus
ut non fine homines, & terra derelinquetur deferta,
i z. Et poft haec longe nos faciet Deus homines,
cc qui remanferint , muitiplicabuntur fuper terram.
13.
Et adhuc in ea erit decimatio, & rurfum
erit in depraedationem iicut terebindius , & ficut
quercus
,
qua: projecit fructus fuos.
Noije ad Versione
eorum grava : fimiliter 1. i. de Trin. col. 790. d. Gelafius
I. tract. 1. de aaathem. vine. Cone. to. 4. 12.51. c. Claude
oculos eorum
, $$ obtura aures eorum : & videntes non vi-
deant , JJ
1
andittites non audiant , nequanda intelligant :
>
obdura cor populi htijus , ne unquam convertantur , ) fa-
nem illos. Aut. 1. de laude mart, apud Cypr. p. 426. a.
Gravatum
eft
cor injipiens eorum , nequando convertantur
,
5
falvem illos.
it . ir. Itidem Graece , hoc inferto , *, iftziv , 2? dixit
,
port vocem Domine : lien, verb inf. c.
5f.
p.
$T,e. c. le-
git : Cum defolatx fueriut civitates gentium
$ [ f. to) quod
non inhabitentur ,
r
<$ domus eli quod non tint homines , y>
derelinquetur term deferta. Gr. "Ew; V ipvftonQaot ir'^ae,
Trxrx to
fw x.K/oixsTr3ai , X) cixzi Trap* to /mi ei/cci dr-
ipdfel, , &C.
VUIGATA NOVA.
11. Et dixi : Ufquequo Domine? Et dixit:
Donee defolentur civitates abfque habitatore , &
domus fine homine, & terra relinquetur deferta.
ii. Et longe fnciet Dominus homines , & mul-
tiplicabitur qtfse derelifta fuerat in medio terra?.
1 1 . Et adhuc in ea decimatio , & convertetur
,
& erit in ofrenfionem ficut terebinthus, & ficut
quercus
,
qua; expandit ramos fuos : femen fanc-
tum erit id
,
quod fteterit in ea.
M ANTIQUA M.
Tfr. iz. Idem lien. I.
5. c
35. p. 535". elegit : Eleu-
gnbit Deus homines , 5 dereliSi mttltiplicabitmitr in terra :
nee abfimile Grace, eft.
ft. 13. Ita rurfum in Grseco eft, exceptis his poftr. k,
; (la^arc; , otci> eii-ireay e'k tus $:<y.vs uvtmc, , Q
Jiatt
glans , cum exeiderit e theca fua , loco
) Jicul quercus
,
&c. Hieron. quidem ibid. col. 65. c. fubneciit ifta. de Hebr.
fantlum feme erit ,
quod fteterit in ea : at infra ait : Quod
diximus : femen fandlum erit , &c. vtl jitxta Aquilam
,
femen fanclum erit germen ejus , in LXX, Interpretibtts
non habetur
, Jed de Hebra'ico , 5
Theodotionis editionc ab
Origene additum in Ecclefixfirtur exemplaribus : quaprop-
ter ilia verba refecanda duximus
;
quae etiam hodie non
fequuntur in Gr. nee procul dubio erant in antiqua Ver-
lione Lat. ante Origenem.
CAPUT VII.
A , I
xo.f.
op
horn
VERSIO ANTIQUA.
imp. in i . T7 T factum eft in diebus Achaz , filii Joathan
. 1. p. _/ regis Juda, aicendit Rafim rex Syrix, <5c
Phacee
,
rilius Komeiia: rex Ifrael , ad Jerufaiem,
expugnare earn : &: non potuerunt earn debellare.
i. Etannuntiarum eft in domo David adiceii-
tibus : Confenfit Syria cum Ephraim
, & expavit
anima ejus , & anima plebis ejus , ficut in filva
arbor , cum a vento commovetur.
%. Et dixit Dominus ad Ifliiam : Exi in obviam
Vulgaia nova.
1. TTT factum eft in diebus Achaz filii Joathan , .
XL filii Ozia; regis Juda, afcendit Rafin rex id.
Syria;, & Phacee , filius Romelia; rex Ifrael, in
Jerufaiem , ad pradiandum contra earn : & non
potuerunt debellare earn.
z. Et nunciaverunt domui David, dicentes
:
Requievit Syria fuper Ephraim, &commotumeft
cor ejus, & cor populi ejus, ficut moventurligna
filvarum a facie venti.
j. Et dixit Dominus ad Ifaiam : Egredere in
Reg.
Achaz til , & qui relicUlS eft Jafub filius tuus, ad occurfum Achaz tu
, & qui dereli&us eltjafub fi-
pifcinam & fuperioris via^Villx fullonis.
4.
Et dices ei : Vide ut quiefcas : & noli ti-
mere , neque anima tua languefcat a duobus titio-
nibus fnmigantibus iftis : cum enim ira ftiroris
mei fada fuerit , itevum fanabo : quoniam filius
Aram, & filius Romelix,
5.
qui cogitaverunt cogitationem peffimam,
dicentes
:
6. Afcendamus in Judxam , & colloquentes eis
,
convertamus eos ad nos, & regem ftatuemus eis
filium Thabeel.
7.
Haec dicit Adonai, Dominus fabaoth : Non
manebit cogitatio ifta , neque fie fiet
:
Cypy
Teftim.
lius tuus , ad extremum aqua;dudtus pifcina; fupe-
rioris in via Agii fullonis.
4. Et dices ad eum : Vide ut fileas : noli time-
re , & cor tuum ne formidet a duabus caudis ti-
tionum fumigantium iftorum in ira furoris Rafin
regis Syria: , & filii Romelia:
:
*77>
c'
9 Etfi non credideritis , neque intelligetis.
Not*
5. eo quod confilium inierit contra te Syria in
malum Ephraim , & filius Romelia; , dicentes :
6. Afcendamus ad Judam, Scfufcitemuseum,
& avellamus eum ad nos, & ponamus regem in
medio ejus filium Tabeel.
7. Ha?c dicit Dominus Deus : Non ftabit, &
non erit iftud :
8.. fed caput Syria? Damafcus, & caput Da-
mafci Rafin : & adhuc fexaginta & quinque anni
,
& defmet Ephraim efle populus :
9. ik caput Ephraim Samaria, &caput Sama-
ria? filius Romelia?. Si non credideritis, non per-
manebitis.
ad Versione m
#. 1. Graec. poftjoatban , add'ury vix 'O^iV , filii Ofi.t ,
8c loco 5>;/.t, ponit
'Apxft; at Mf. Mediol. cum Symm.
& Aquila hab. S^uCtcoc, \ ca?t. quadrant.
fr. z. Eademfunt inGrsco, pra?terfeqq. t^rlv c7y.:v , in
domnm ,
pro in domo ; Myar , dicendo
,
pro a dicentibus ;
'Apx/J.-, pro Syria, Sc fytov , lignum , loco arbor ; in Mfs.
Alex. 6c Mediol. non nyu , fed
kuwjk
'> in ed. Compl.
Mjorroi?. Apud Hieron. in Ifai. 7. col. 66. a. Et nuncia-
verunt domui David , dicentes : Confenjit Syria cum Ephraim.
#.
j. In Grseco abeft
^ ,
poft pifcinam , & loco villa ,
ponitur cr/pS, agri ; caet. concordant.
^.4. Ita eGrxco, excepta voce titionibus
,
pro qua
,J*cit Tav cA-cctvcci- , lignis titionum ; it'.'in inf.
5, , C?
>
P
r0
quoniam.
A N T I
Q U A M.
T?.
J.
Grace, ort cCvmvCwJo $&$ irowpay , quia inierunt
confilium malum : Mi. Alex, addit : inp\ Qv , teyofliSi de
te , dicentes.
~fr. 6. Ita in Grseco ,
prasrer ifta, rcrps-yojufy, avcrte-
mtts
, pro convertamus , & fub fin. outvic, tcv iiov , ejus
fi-
lium
, pro i
filium ; at in Mf. Alex, ac ed. Compl. du-
to?; ; item fup. in eodem Mf. dirospt-^eoi^f.
Tt: 7. A Gracco abeft vocabulum Adonai ; paulo vero
poft pro ccritstio , legitur ft-M?, confilium ; ultimoque srai,
erit , pro
Jic fiet.
It. 9. Tertul. I.4. adv. Marc. p. 714. c. X.y? credideri-
tis, non intelligetis ; & inf. 719.
a. 722. b.
Nifi
enim cre-
did. &c. & 1.
5. p. 79
5. c. Et nifi
credideritis , nee intel-
ligetis. Ambrof. 1. I. de interpel. Job, c. 9.
col. 636. d.
ISA IAS. C; VII.
?3i
Mattb
I.IJ.
Luc. 1
I.
Versio antiqua.
io. Et adjecit Dominus loqui ad Achaz, di- Cypr. i.i.Tejlim.
cens : f-
*33. *.
1 1
.
Pete tibi fignum a Domino Deo tuo in
altitudinem furfum
,
&. in altitudinem deorlum.
12. Et dixit Achaz: Non petam, & non ten-
tabo Dominum Deum meum.
13. Et dixit : Audite itaque domus David : Non
pufillum vobis certamen cum hominibus, quo-
niam Dens praeftat agonem :
1
4. Propter hoc dabit Dens ipfe vobis fignum.
Ecce virgo in uterum accipiet, & pariet filium,
& vocabitis nomen ejus Emmanuel.
15. Butyrum & mel manducabit
,
priufquam
fciat reprobare malum
,
& eligere bonum.
16. Quondam priufquam faar puer bonum aut Ambr.iniuc.^.
lura, &eligere bonum, derelinquetur terra, quam malum, non credet malitix
,
Ut eligat quod bo-
"I.
I5JJ.</.
tu deteftaris a facie duorum regum fuorum. num eft
Not ad Version em antiquam.
Si enim non credideritis , nee intelligent. Ambrofiaft. p.
1 19.
Ecce virgo in utero accipiet , fjj pariet filium , %j vocabitur
VUIGATA NOVA.
10. Et adjecit Dominus loqui ad Achaz
,
di-
cens
:
1 1
.
Pete tibi fignum a Domino Deo tuo in pro-
fundum inferni, five in excelfum fupra.
1 1 . Et dixit Achaz : Non petam , & non ten-
tabo Dominum.
1
5
. Et dixit : Audite ergo domus David : Nun-
quid paruin vobis eft, moleftos elle hominibus
,
quia molefti eftis & Deo meo ?
14.
Propter hoc dabit Dominus ipfe vobis fi-
gnum. Ecce virgo concipiet , & pariet filium
,
& vocabitur nomen ejus Emmanuel.
1 5
.
Butyrum & mel comedet , ut fciat repro-
bare malum , 6V eligere bonum.
16. Quia antequam fciat puer reprobare ma-
e. Niji credideritis , ncque intelltgetit. Auguft. epift. 120.
& 194. to. 2. 347.
d. 711. g.
Ntji credtderitis , non intel-
ligetis : limiliter hab. 1. 2. de doctr. Chr. to. 3. 25. f. 26".
a. fed addi: : Alius interpretatus eji : Niji credtderitis
,
non permanebitis* Hieron. etiam in hunt Ilai. loc. col. 67.
a. notat ita tranftuiitle Symmachum , LXX. vero , non
intelligetis : quibus favcnt Facundus Herm. epift. fid. cath.
p. 845. e. Greg. M. 1. 2. Moial. c. 46. p. 64. e. Audi,
quaeft. apud Aug. to. 3. 115. e. Audl.l. de promill. apud
Profp. p. 99. e. 8c Fulg. 1. pro fide cath. p. J45.
~t. 10. Confonat Grace, ad verbum. Similiter ap. Iren.
1. 3.C 21. p. 2l7.a. Seniores , inquit
, fie
interpretati fttnt
dixijfi Efaiam : Et adjecit Dominus loqui ad Achaz. Anon,
vero ap. Marten. Anecdot. to.
J.
p. 7. d. Failum
eft
ver-
lum Domini ad Achat..
f.
if. Ita Graece ,
piaster poftrema , s'{ a'6os , 5 tie,
t>'i{.oc" unde Hieron. in hunc loc. col. 69. a. b. legit : Pete
tibi Jignum a Domino Deo tuo
, Jive de profunda, five de
exccljo ; turn addic : quod citm Joli LXX. dixerint , aetcri
jtexta Viebrdicum figmficautiits tranftnlerunt , de profundo
inferni. Ambr. in if. 118. col. 1069. b. Pete tibiJignum a
Dumino in profundum , attt in altum. Irenaeus veto 1. 3.
c. 21. p. 217.8. Pete tibi fignum a Domino Deo tuo in pro-
fundum deorfum , aut in altitudinem fur[urn. Anon, apud
Marten. Anecdot. to. 5. p. 7. d. Pete tibi Jignum a Domi-
no Deo tuo in profundum inferni , five
in e.xceljum fupra.
~fi. 12. Confonat Grc. nifi quod extremd delet Deum
meum. Iren. 1. 3. c. 21. p. 217. a. Et dixit Achat : Non
foftulabo , nee tcntabo Dominum. Ambrof. in Pf. 118. col.
1069. b. & 1.
J.
de fide , col.
J94.
c. Non petam , neqne
tcntabo Dominum.
Ttr. 13. Sic iterum Cypr.ep. 8. ad Mart. p. 17. b. Iren.
verol. 3-C 21. p. 217. a. Et dixit : Non pujillum vobis ago-
nomen ejus Emmanuel : fimiliter 1. 2. de Abr. c. 2. col.
315. f. praeter unum , tfvocabis: videetiamin Pi. 118. col.
1069. c. 121 3. f. & in Luc. 2. & 9. col. 1283. d. 1288. c.
141 3. e. &c. Ambrofiaft. 27. e. Ecce virgo in utero concipiet.
Fulgent. 1. 1. ad Trafim. c. 8. p.
7J.
b. Ecce virgo in utero
accipiet
, g)
parietfilium , & vocabitur nomen ejus Emmanuel
:
atl.cont. Faftid. c. 8. Ecce virgo in utero kabebit,
5
pariet
fit.
Junil. Afiic. 1. 2. de partib. div. leg. c. 22. p. 348. d. Ecce
virgo in utero concipiet
, i$
pariet
fit. {5 vocabuut nom. ejus
Emmanuel. Auct. 1. de promitf.
p. 3.ap. Profp. col.
1
72. c.
Ecce virgo in utero accipiet
, &
pariet filium ,
5' vocabitis
nomen , &c. Ita quoque S. Pacianus hab. 1. de bapt.
p.
318. d. praeter hoc, \$ vocabitur . Sic etiam Anon, apud
Marten. Anecdot. to. c.
p. 8. a. At Hieron. in hunc loc.
col. 70. 71. cum Vigil. Tapf.l. j.deTrin. p. 222.3.227.
c. Ecce virgo in utero concipiet "Q vocabis , &c. Philaftr.
Brix. de haeref. pag. 722. e. Septuaginta duo dixerunt :
Ecce virgo in utero concipiet, & pariet filium, & nomen
ejus, Deus nobifcum. Aqitila autem dixit : Ecce juven-
cula concipiet, & pariet filium, & nomen ejus, Potens
cum hominibus. Rurfum Hieron. in hunc loc. col. 70.
d. Propterea dabit Dominus ipfe vobis
fignum. Ecce virgo
concijilet
, tf
pariet , f vocabis nomen ejus Emmanuel : Sc
pofi paulo : Sin autem juvencula , vel puella , ut Ju-
dai volunt , 2? non virgo partat
,
quale Jignum poterit
appellari ? deinde : Virgo Hebra'ice bethula appellatnr
,
qux
in prxfenti loco non fcribitttr , fed pro hoc verba pojitum
eft.
alma
,
quod prater LXX. omnes adolefcentulam tranftule-
ruut : porro alma apud eas verbum ambiguum
eft
: dicittfr
enitn , & adolefcentula, B'abfcondita , &c. item infia col.
71. e. Et LXX.
tS
,res reliqni Jimiliter tranftnlerunt vo-
cabis
,
pro quo in Mattbao fcrtptnm eft
vocabunt
,
quod in
Hebrxo non habetur verbum carathi
,
quod omnes inter-
ttem prabere hominibus , tf
qtiemadmodum Dominus pr.tftat pretati fttnt vocabis
, poteft intelligi )
vocabir. Demum
'ite do- I. de opt. gen. interpr. to. 4. 2j2. f. ait : LXX. tranftn-
lerunt : Ecce virgo in uteio accipiet, & pariet filium,
& vocabitis nomen ejus Emmanuel Porro in Hebrao
legimus ita fcriplum : Ecce virgo concipiet, & pariet fi-
lium, & vocabit nomen ejus Emmanuel.
Tt. IJ.
Iren. 1. 3. c. 21. p. 217. a. Butyrum
tf
mel man-
ducabit : priufquam cognojeat , aut eligat mala , commnta-
bit bonum. Similiter hab. Tertul. adv. Jud. c. 9. p. 141.
c. Bntpnm
^;
mel manducabit. Ita quoque Ambrol. 1. 2. de
Abr. c. 2. col. 31
J.
f. fed addit : priufquam fciat , aut
projerat mala, eliget bonum. Hieron. in hunc loc. col.
72.
c. relatis his Vulg. verbis , Butyrum
& mel comedet , ut
fciat, &c. fubdit : pro quo LXX. tranftnlerunt , antequam
fciat
;
quodquc /equitur , aliumere malum , in Hebraico no
habetur. Fulgent. I. 1. ad Tralim. c. 8. p. 75.
b. Butyrum
& mel manducabit : priufquam fciat , aut projerat mali-
gna , mtttabit bonum. S. Pacian. fer. de bapt. p. 318. d.
Butyrum & mel manducabit : priufquam fiat , aut proferre
malum , aut eligere bonum. Junil. Afric. 1. 2. de paitib.
mv. leg. c. 22. p. 348. d. priufquam fciat puer cogni/cer
malum, ($ eligere bonum. Graec. irQirii Ararat avri' , W
t?e!&< Ttomici, t*tei,xSxt to tt.yx-'v , antequam fciat .
aut prxeligere mala , eligere bonum. Symmachus ve.6 , eft t
yvuirai kutov d'&eJ tKiuci'.xi to xxtor , j
f a's'KiJ! to ana..
#. \6. Eadem rurfus habet Ambrof. 1. 1. de Cain
,
c.
3. col. 187. d. & 1. 2. de Abr. c. 1. col. 315.
f. item I.
2.
de interpel. Dav. c. 6. col. 64-. b. alludens dicit : <><.-
agonem ? Tertul. 1. adv. Jud. c. 8. p. 141. b. Audite
runs David : Non fn/illum vobis certamen cum hominibus
,
quomam Deus prxftat certamen 1 At Hieron. in Ifai. 7. col.
70. b. ait : Pro labore
,
Q' moleftia ,
quod Aqnila
tf
Sym-
machus tranftnlerunt , LXX.
55
Theod. agonem interpretati
funt. Anon, apud Marten. Anecd. to. C. p. 7. d. Et ait ;
Audite nunc domus David : Non pufillum vobis certamen
erit cum hominibus
, & idea vos prxftabitis certamen cum
hominibus , f. cum Domino ? Graec. Kal uiirfr' 'Akhckti Am
01V0; AaviJ' Mn [ux.f<iv v/Xiv cr.yvtct. ira.f,f/j" ai6fa7roi; ,
Jt, itZc, Kvptco nrxfi'/jri i.y2tot\ Et dixit Nunqnid pa-
rum vobis
eft
certamen prxbere hominibus , &
qnomodo Do-
mino pritbetis certamen ?
~t. 14. Iren. 1. 3. c. 21. p. 217. a. Propter hoc Dominus
ipfe dabit vobis Jignum. Ecce virgo in ventre accipiet
, )
fariet filium , 5
vocabitis nomen ejus Emmanuel. Ita quo-
que in Grseco
,
prseter unum liugul. teaman; , pro voca-
bitis : fubdit Irenxus : -Now ergo vera
eft
quorumdam inter'
fretatio : Ecce adolefcentula in ventre habebit , & pariet
filium
J
qtiemadmodum Theodolion j Aqnila qnos
Jeilati futu Ebionxi. Tertul. adv. Jud. c. 9. p. 141. b.
Propter hoc ipfe Deus dabit vobis Jignum. Ecce virgo con-
cipiet in utero
, ^
parietfilium , 5
vocabitis nomen ejus Em-
manuel : & 1. de earn. Chr.
p.
J5?.
b. Propterea dabit
vobis Dominus ipfe Jignum. Ecce virgo, Sec. ut fupra : vi-
de etiam ibid.
p. 551. a. 552. c. & 1. de refurr. cam.
p.
573.
c. & 1. 3. adv. Marc.
p. 674. a. b. Similiter hab.
Novat. de Tiin. p. 1036. a. Ecce virgo concipiet , tf
pariet
filium. Laft. 1. 4. Inftir. c. 12. p. 576. cum textu conci-
nit ad verbum. Ambrof. I. 1. de Cain, c. 3. col. 187. d.
Tom. //.
rpe
niam priufquam faret puer bonum ait malum, elegit q.ioj
bonum
eft
: c 1. de bened. Patr. c.6. col. 521. c. Priuf-
quam fiat puer vocare pattern attt mcttrem , non credtdit
Xxx ij
53
ISAIAS. Cap. VIII.
Versio antiqua.
Menn. i ifai. \j. Adducet Dominus fuper te, & fuper po-
. cot.
73.
i>.c
pulum tuum, & fuper domum patris tui , dies
qui necdum venerunt , ex qua die abftulit Ephraim
a Juda regem Affyriorum.
VULG ATA
i 8. Et erit in die ilia : Sibilabit Dominus mufoe
,
qua; eft in extremo fluminum yEgypti , & api
,
qua;
eft in terra Afliir
,
19. & venient, & requiefcent omnes in torrenti-
bus vallium, & in cavernis petrarum, & in omnibus
frutetis , & in univerfis foraminibus.
zo. In die ilia radet Dominus in novacula conduc-
ta
,
in his qui trans flumen funt, in rege Affyriorum
,
caput & pilos pedum, & barbam univerfam.
21. Et erit in die ilia : Nutriet homo vaccam
boum , &duas oves
,
NoT/E AD VeRSIONEM
VULGATA NOVA.
17. Adducet Dominus fuper te , & fuper po-
pulum tuum
, & fuper domum patris tui , dies qui
non venerunt a diebus feparationis Ephraim a Ju-
da cum rege Affyriorum.
NOVA.
z 2. & prje ubertatelaftis comedet butyrum : buty-
rum enim & mel manducabit omnis qui relidfcus fuerit
in medio terra;.
z
3. Et erit in die ilia : Omnis locus ubi fuerint mille
vites , mille argenteis , in fpinas & in vepres erunt.
Z4. Cum fagittis 6c arcu ingredientur illuc : vepres
enim & fpina; erunt in univerfa terra.
zj. Et omnes montes, qui in farculo farrientur,
non veniet illuc terror fpinarum & veprium , & erit in
pafcua bovis, & in conculcationem pecoris.
A N T I Q
U A M.
malitia , eligens quod bonum efl : fed prima hujus tefti-
monii verba pertinent ad t. 4. capitis 3. Iren. !. 3. c. 2 1.
p.
217. a. Quoniam priufquam cognofcat infant bonum vel
milium , non con/entiet equities , uti eligat bonum. Auguft.
1. 8. de Gen. ad lit. to. 3. 237. a. Priufquam fciat puer
btnum aut malum , contemnet malitiam , ut eligat bonum.
Fulg. 1. I. ad Tralim. c. 8. p.
7J.
b. Quoniam priujquam
fciat puer bonum aut malum , 0 credit malitia , til eligat
quod bonum ejl :
tf
relinquetur terra tlefol.ua. Graec. A/o'ti
7T&IVH yvavat to wiaiJ tor olyt&lv A xaxoV , dmifisT
ixtefcuQai to clyxbov' j, na.la.MKp^Mcrct.i 7?..
in ct-iro -^oflOaTT rcer <Ai;o pxaiMcet'
$$
relinquetur terra
,
quam tit times a facie duorum regain.
#\ 17. Grsecum initio hab. 'Am itai^i eo; , Sed
adducet Deus ; reliqua ut in Lat. fup. verbum pro verbo
:
& fane Hieron. loc. cit. ait LXX. banc locum ita vertilfe
:
fed inf. iubdit
,
quod quern fenfum habeat fcire non
poffu-
mus : vid. feqq. ibid.
CAPUT VIII.
llicron. in Ifai
2. to.
3. 7;. </.<?.
'E'
Versio antiqua.
T dixit Dominus ad me : Sume tibi librurri
novum & magnum
,
& fcribe in eo ftylo
hominis : Velociter fpolia detrahe, cito prardare.
z. Adeft enim : & reftes foe mihi fideles homi-
nes, Uriam, & Zachariam filium Barachia:.
3.
Etaccefli ad prophetiffam , &conccpit,&
a
Ambr.inVfitim.
peperit filium. Et dixit Dominus ad me :
a
Voca
nZ.coi. iz^i.d. noraen ejus, Velociter fpolia detrahe : Divide
cito.
4.
Quia priufquam fciat puer vocare patrem
aut matrem , accipiet virtutem Damafci , & fpo-
lia Samariae , contra regem Affyriorum.
"E,
6
Vide Not.
Vulgata nova.
T dixit Dominus ad me : Sume tibi librum
grandem , & fcribe in eo ftylo hominis
:
Velociter fpolia detrahe , cito prasdare.
z. Et adhibui mihi teftes fideles, Uriamfacer-
dotem , & Zachariam filium Barachia;
:
3
.
&accefli ad prophetiflam , & concepit , &
peperit filium. Et dixit Dominus ad me : Voca;
nomen ejus, Accelera fpolia detrahere : Feftina
prajdari.
4.
Quia antequam fciat puer vocare patrem
fuum & matrem fuam , auferetur fortitudo Da-
mafci, & fpolia Samaria;, coram rege Affyrio-
rum.
j . Et adjecit Dominus loqui ad me adhuc , di-
cens :
6. Pro eo quod abjecit populus ifte aquas Si-
loe, qua; vadunt cum lilentio, ex aiiumpiit ma-
No T JC
gis Ralin
, & filium Romelia: ;
AD Versionem ANTIQUAM.
frtf. 1 3.
Hieron. hie de more profert Vulgata; con-
textual ; turn addit : LXX. pro libro grandi , interpretati
funt librum novum & magnum
; tf
pro eo quod in Hebrao
babetur , Adhibui mihi teftes fideles , dixerunt : Adefl
enim : & teftes fac mihi fideles homines
; &
pro Uria
facerdote , tantitm Uriam; catera Jimtliter. Ex quibus om-
nibus fupra confecimus Lat. textum, nimirum ufque ad
haec verba , Voca nomen ejus , &c. quae addita (urn ex
Ambr. In Gra;co hod. lie : Kal tlwt Ki/'ejc; itflc, jut' Aet-
Ce QiuvtS TopM xam fieyaM
J,
jfa-iot si'; uvtov 7-
pi'/< .vhfaswa , t Sifiai ir(yvofiMv 7tcivi(Sxi stutter' Et dixit
Dominus ad me : Sume tibi tomum novi magni , g> fcribe
in eo flylo hominis , ut velociter depr.edatiouem faciat
fpo-
liorttm i reliqua concordant, nili excipias haec ult. Tt. 3.
To.yftac, eywMvQor' 'O^sw; ir^ro/^nrQw quae eodem re
?
cidunt. Iren. 1. 3. c. 16. p. 205. c. leg. Voca nomen ejus
,
Velociter fpolia : Celeriter difpartire. Hieron. ep. ad Prin-
cip. to. 2. 684. b. Velociter fpolia detrahe , cito prxdare.
f. 4. Eadem rurfus habet Ambrof. 1. 1. de Cain , c.
5." col. 187. d. & 1. de parad. col.
1
5-7. e. excepta con-
junct. 2) , vel ac
,
pro aut port patrem : ac in Pf. 36. col.
800. e. conftanter leg. patrem aut matrem , &c. limiliter
I. 2. de interpel. Dav. c. 6. col. 647. b. 8c in Luc.
3.
col.
1334.
a. & I. de Incarn. col. 720. c. nee aliter in
Grasco
,
praeter unum sram , coram, pro contra, ante re-
gem. Iren. 1. 3. c. \6. p.
20
J. d. legit : Priufquam enim
cognofctt puer vocare patrem aut matrem , accipiet virtutem
Damafci , &
fpolia Samaria , contra regem Affyriorum. Ter-
tul. 1. adv. Jud. c. 9. p. 141. b. c. Quoniam priufquam.
coguofcat infant vocare patrem aut matrem ,
accipiet vir-
tutem Damafci , tf
fpolia Samaria , stdvershs regem Affyrio-
rum : at 1. 3. adv. Marc. p. 674. a. Priufquam cognof-
cat puer vocare patrem
^
matrem , Sec. ut fup. vide etiam
1. 5. adv. Marc. p. 800. b. & 1. de refurr. cam.
p. 573.
c. Item Hieron. in Zach. 9. to. 3. I7JJ.
d. alludens di-
cit : Antequam fciret puer vocare patrem &
matrem , acce-
pit virtutem Damafci,
> fpolia Samaria. Fulgent, lib. I.
ad Trafim. c. 8. p.
7J.
b. textui fufFragatur ufque ad
vocem Samaria. Auft. op. imp. in Matth. horn. 1. p. 28.
a. Priufquam cognofcal puer patrem
tf
matrem, accipiet
virtutem Damafci , in confpeilu regis Affyriorum. Vigilius
Tapf. 1. 5. cont. Eutych.
p.
6%. c. Antequam cognofcat puer
vocare patrem aut matrem, accipiet virt. Dam.
2/ fpolia Sa-
maria. Nee diffimilirer hab. Anon, apud Marten. Anec-
dot. to. y. p. 8. a. nili quod extremo addit , contra re-
gem Affyriorum.
?. 6. Auclor 1. cont. Jud. apud Cyprian,
p. <?<;. a.
his alludens, dicit : Vos nolmflis aquam Siloam ,
qua ya-
dtt Jtlcntio , fed ma^is voluiflis aquam Rajjim. Graece ita :
Ai to /uiJ /5e>S' rev taov tJtck to uJ af TV 2/M'or^ ,
si tropeuo/d/jzy vcvyv, , ct.t.\?. fcit'.Qai iyj" T" "PaW"
&c. Eo qiicdpapains hie non vt'.lt aquam Siloam ,
qua
ISAIAS. Cap. VIII.
V E It, S I O
533
VUT. GATANOVA. V E It, S I O A N T I
Q
C A
7. propter hoc ecce Dominus adducet fupcr 7. propter hoc ecce Dominus inducer, fuper
eos aquas rluminis fortes & multas , regem Afly- VOS aquain fluvii validam &C multam
,
& regem
riorum, & omnem gloriam ejus : & afcendet fu- Affyriorum & ambuhbit fuper omnem mii-
per omnesrivos ejus, & fluct fuper univerfas ri- mm veitrum,
pas ejus
,
8. & ibit per Judam , inundans , & tranfiens 8. & auferet de Jlldxa homincm
,
qui poffit ca-
ufque ad collum veniet. Et erit extenfio alarum putlevare, aut forte aliquid facere Nobifcum
ejus , implenslatitudinem terra? tua? , o Emmanuel. DeilS.
9.
Congregamini populi, & vincimini, & au- 9. ScitOte
diteuniverfe procul terra; : confortamini , Sc vin-
cimini , accingite vos & vincimini
:
1 o. inite confilium ,
Sc diflipabitur : loquimi
ni verbum , &non fiet : quia nobifcum Deus.
Hilar, in P/. 143.
'til.
J/8.
1.
Hieron. in
If
hi.
8. tl\ 77.. f.72.
a.i.
1 1 . Hxc enim ait Dominus ad me : Sicut in
Luc. 2.
34-
Rom.
9.
Ji.
1. Pet.
Z.4.
10. quodcunque inieritis confiiium , diflipa-
bitur : & quidquid locuti fueritis
,
non permanc-
bit in vobis
1 1. Hxc dicit Dominus : Forti manureceffe-
manu forti erudivit me ,
ne irem in via populi runt ab itinere vix populi hujus
, loquentes
:
bujus, dicens:
n, Non dicatis, Conjuratio: omnia enim qua; 12. Ne forte dicant , Durum eft : omnia enim
loquitur populus ifte , conjuratio eft : Sc timorem qux loquitur populus ifte , dura funt : timorem
ejus ne timeatis , neque paveatis. autem ejus ne timucritis , neque conturbemini.
1 3. Dominum exercituum ipfum fandtificate : 13. Dominum vitttltum ipllim fantificate : &
ipfe pavor vefter, & ipfe terror vefter. ipfe erit timor tUUS.
14. Et erit vobis in fandtiticationem. In lapi- 14. Et ii in ipfo confifus fueris, erit tibi in
dem autem offenfionis , & in petram fcandali fanftificationem : & non ut iapidi offenfionis OC-
duabus domibus Ifrael ; in laqueum & in ruinam ClUTetis
,
neque lit petrx ruinX : domus autem
Jacob in laqueo , 5c in convalle erit ledentibus
in Jerufalem.
1
5
.
Ideo infirmi erunt in ipfis plurimi, & ruent
,
& conterentur
,
& appropinquabunt , & capien-
tur homines in tuitione.
1 6. Tunc manifefti erunt qui fignant legem
,
ne difcant.
17. Et dicet : Exfpeclo Deum
,
quiavertit fa-
ciem iuam a domo Jacob , & fidens ero in ilium.
18. Ecce ego & pueri, quos dedifti mihi
Hieron. in Ifai.
J*,
f.
3. 405.*.
Hieron. in Ifai.
8. col. 78. e.f.
i
Lxx.
habitantibus Jerufalem.
15. Et offendent ex eis plurimi , Sc cadent , &
conterentur, & irretientur , &capientur.
16. Liga teftimonium, figna legem in difcipu-
lis meis.
17. Et exfpedtabo Dominum
,
quiabfeonditfa-
ciem iuam a domo Jacob , Sc pra:ftolabor eum.
18. Ecce ego & pueri mei
,
quos dedit mihi
Dominus in lignum , Sc in portentum Ifrael k Do-
mino exercituum
,
qui habitat in monte Sion.
19. Etcum dixerintad vos : Quajritea pytho-
nibus , Sc a divinis
,
qui ftrident in incantationi-
bus fuis : Nunquid non populus a Deo fuo requi-
ret pro vivis a mortuis ?
10. Ad legem magis , & ad teftimonium. Quod
Cypr. I. I. IV/?.
f.zjB.c.
19..... qui de terra loquuntur
,
qui de ventre
clamitant
Amir, in Luc.
7.
eel. 1 386. d.
Hieron. in Jf-.i.
2. col. 81. b. 8i..;.
:o. Legem in adjutorium hominibus dedit.
Notte ad Version em antiqua
Aug. ep.
175.
to,
z. (5.8.-/.
vadit cum Jilemio , fed -jiilt habere Tkajin , &c.
Tit. 7. Eadem funt in Graeco, prseter verbum dtxyi,
addncit , ipso induce! ; deeft etiam conjunct.
$$ ,
port mul-
tam. Audt. 1. adv. Jud. apud Cypr.
p. 575. a. alludens
fie pergit : quapropter indttco vobis regem Affyriorum
,
qui
mantes veflros in planum dabit
, $$ itttroibit terras veftras
.
't. 8. Hieron. ibid. Hoc quod in LXX. legitur , & am-
buhbit fuper omnem murum... aut forte aliquid facere ; in
Hebraico noti habetur , > in Gracis codicibus -7- -jcrti jngu-
lante confojjum ejl : & non multo fupta : Emmanuel , inquit
,
k LXX. fequcnii capitulo coaptatttr , non propria nomit.e
,
m apucl Hebrxos vacatur
, fed interpretato , id ejl , Nobif-
cum Deus.
f.g.
Hieron. ibid. Pro congregamini
, five infirmami-
ni ,
r
<$
confringimini , ut interpretati funt alii , LXX. po-
fuernnt fcitote ; verbttm enim Hebrdicum rou , propter res
litterx
, tf
dalet fimilitudinem , intcllexerttnt doii.
*t. 10. Eadem Grsc. fonat , nifi quod pro d:JJipabitur
,
hab. J^ixoieJ aei KuC<c$, diffipabit Dominus i Sc
p
10 quid-
quid , ^o'/ov o' , verbum quodcunque.
f. 11. Ita refert Hieron. ex LXX. In ed. Rom. pro 1.
Vac , legimr Oiitu , Sic ; & pro recefferunt , disiifSci , re-
cedttnt ; cast, ut in Lat. flip.
ff. \z. Editio Rom. tollit
eft , poll durum; dein ver6
habet iingulariter , ttu.v jap a sav ilisn MMpov in'
reliquaut in textu. Audi. 1. de promilf. ap. Profp.
p. 134.
a. extremo hab. ne ergo timueritis eos.
~t. 13. Sic eft inGr.ed. Rom. prater vocem virtutum
,
quas abeft : Mf. tamen Mediol. cum edd. Aid. <3c Comp!.
hab. toc Kvqiqv -ru oXuvctfMuv fie etiam Aquila, &Symin.
cum Theodotione. Audi:. 1. de promifl".
p. 2. c.
9. apud
Profp.
p. 134. a. Dominum autem fantlificaie in cordibus
veftris : & ipfe erit vobis timor.
f. 14. Haec tota concordant cum Graxo, excepto uno
aut altero
, nempe erit fedentibus
,
pro quo fimplicicer
,
7^6m,u^uo;
,
fedentes ; item fup. ^/Qf tr^CMfiptotl1 , lapidis
offettfioni , non Iapidi offenfionts : Tertul. 1. adv. Jud. c. 14.
p. 148. a. legit lapidem cffet/Jionis : & 1.
J.
adv. Marc.
p.
787. a. Ecce pofui in Sion lapidem offenfionis , &
petram
fcandali. Arnob. jun. de Trin. p.
Zio. b. Ecce porta, in
Sion lapidem offenfionis , j
petram fcandali.
ft. if.
Conlonat Grsec. ad verbum. Hieron. tamen ibid,
monet , hoc quod fequititr , homines in tuitior.e , cbelo pra*
notandum cjje.
t. 16. Hieron. in Ifai. 8. col. 80. b. LXX. inquit , bunt
locum ita interpretati funt , videlicet : Tunc manifefti erunt
qui fignantur , ut tun difcant legem : limiliter epift. ad
Damaf. to. 4. iyy. c. legit : Tunc
manifefti erunt qui
fi-
gnantur. Grasce ita : Tqts fxn&l scon-ai ei cojoc/i^c)S^oi
rov yifj.t.1 t? yuw /jco&iir ambiguum autem hie eft partici-
pium otp&t-ji.\ii3im ; vel enim paffive fumi poteft, vel
adtive ; fi paffive , accufativus t vfaov ,
pertinet ad ver-
bum (KaOsiV , fecus fi active
; participium vetbi medii ad-
mifit Cypiianus , Hieronymus vero paflivi.
T^". 17. Eadem funt in Grasco , excepto fur. $uco , ex-
fpetlabo , pro praefenti exfpeclo.
W. 18. Grxc. habet, a. jj.hi e'^tut 0eoS, quos dedit
mihi Deus ; fed Ambr. in Luc. 17. col. 1485. d. conftan-
ter legit, Ecce ego
$
pueri m, quos dedifti mihi. S. Pau-
lin. ep. 19. p. 108. b. Ecce ego Domine
, tf
pueri ,
quos
dedifti mihi.
#. 19. Ita interpretati funt LXX. tefteHieronymo. Ho-
die etiam ita legitur Greece , nifi quod poft verbum /0-
qrmntur , interferuntur ifta , t<; xjrcwvSrra; , vana loquen-
tes.
t. 20. Prima verba fumpta ab Auguftino ita legunrur
Grxce , nifi quod additur ibid, yxf
. riwrn, a:' /c^fm,de-
trahiturque vox hominibus. Ambrofiaft. p. 58. b. habet,
Lex in adjutorium data eft.Gixc. fundi., \y. it-arafu, ut
dicant ; rtliqua ut in textu , hoc adjuncto in fine
, jre^
534
IS MAS, Cap. IX.
Versioantiqua. Vulgatanova.
Hieron. in Ifai.
noil flCUt verbum hoc
,
pro quo non eft dare mil- fi non dixerint juxta verbum hoc , non erlt eij
Z.cjI. 8i. b. 82. a.
nera. matutina lux.
2.1, Veniet ailtem fliper (
incredulos
)
fames 21. Et tranfibit per earn , corruet , & efuriet
:
duriftima : & cum elurieritis , contriftabimini , & & cum efurierit , irafcetur , &maledicet regi fuo
,
maledicetis principi veftro , & paternis
(
tradi- & Deo fuo , & fufpiciet furfum.
tionibus.
)
zz. Et fufpicient in coelum furfum, & in ter- 22. Etadterram intuebitur, & ecce tribula-
ram deorfum : & erurit in anguftia , in tenebris , tio & tenebra? , diflblutio & anguftia , & caligo
* Amir, in
Pf.
1. & in tribulatione , ut non videant :
-1
non confun- perfequens, & non potent avolarede anguftia fua.
eoi.
75 5. .
detur qui in anguftia eft ufque in tempus.
Not* ad Versionem antiquam.
but? ,
pro eo ; ifta veto cum fubfequentibus teftatur Hie-
ronymus ibid, fe juxta LXX. Translationem ex parte per-
fhinxilFe
,
qua , inquit , in plerifijtte dijfonat ab Hebrxo.
f. 21. Haec ab Hieronymo non refcrri videntur ad ver-
bum : Graece enim ita : Kai mci sp' Cf^xi cuMpi Mpto?
i 6S"a/, U$ U.1 TTHVCtWT! , M"B71l6w<5fiS'? , < XMOC, (pUTt TOP
afXcrfa-)
t -ttut&ix' i. e. Et veniet fnper vos dura
fa-
mes : & erit , tit efurieritis , contriflabimini , ) maledicetis
principem
, &
paterna.
#.22. Hie rurfum Hieron. non citare videtur ad ver-
bum ; enim vero ita Grasc. fe habet : Kcti dvai^-^o/Jcu
eig toy a^cevov c.vu ,
/'; tw yv xctroi ifi^'-^ovlcu' i)
iJi ciiropia sin ,
J.
ojco'tc;,
3-*tyi<; ,
swxupU , g,
ko-
to; , wrf /U $M<asiV k. ix. caropiftvmlxt o cv stvo^up'ta at
(; xatpx. Et fufpicient in caelum furfum , j in terrain deor-
fum infpicient : ecce egeflas angujia
, >
tenebrx , tribula-
tio , j anguftia ,
tenebrx , ita ut non fit videre :
tf
non
deficiet qui in angnjlia ftterit ufque ad tempus. Hieron.
eodem loco habet , ut non videant ufque ad tempus , donee
$$ ipfi
ad Dominion convertantur ; pauloque port; addit :
Hue juxta LXX. Translatio/iem ex parte perfirinximus ; qua
verba jam notavimus fup.
CAPUT IX.
VERSIO ANTIGUA. Vu LGATA NOVA.
Hieron. in
. cot. 82. ex Lxx
Vai.
u
T T
Oc primum bibe, velociter fac regio Za-
ixx\
JLJL bulon , terra Neptalim , & reliqui qui jux-
ta mare eftis trans Jordanem Galilxa; gentium.
1. "p Rimo tempore alleviata eft terra Zabu- Matib.
X Ion , & terra Nephthali: & noviflimo ag- 4. 1
J.
gravata eft via maris trans Jordanem Galilaea? gen-
tium.
2. Populus, qui ambulabat in tenebris, vidit 2. Populus
,
qui ambulabat in tenebris , vidit
lucem magnam : qui habitatis in regione &C um- lucem magnam : habitantibus in regione umbra?
bra mortis , lux orietur vobis. mortis, luxortaefteis.
Uid.ccl.2a. 3.
Plurimam partem populideduxifti in lxtitia 3. Multiplicafti gentem, non magnificafti Ia>
tua : & lxtabuntur in COnfpectU tUO
,
ficut lstari titiam. L;etabuntur coram te , ficut qui lstantur
folent inmeffe, & ficut hi qui Ciividunt fpolia. in mefle, ficut exfultant viftores captaprseda,
quando dividunt fpolia.
4.
Quia ablatum eft juglim, quod fupra ipfos 4. Jugum enim oneris ejus , & virgam humeri Jui.y.
erat pofitum ,
& virga de collo eorum : virga ejus ,& fceptrum exaftoris ejus fuperafti , ficut in
enim exaftorum diftipabitur , ficut in die Madian. die Madian.
Not. ad Versionem antiquam.
t. 1. Tertul. 1. 4. adv. Marc. p. 700. b. legit : Hoc tlft. Aid. i'/e , al. i'/sto, non "/m : Ambrof. ubi fup.
primum bibito , citb facito regio Zabulon
, tf
terra Ncphtba- col. 1142. e. addit : populo
,
qui fedebat in regione um-
iim , &
cxteri qui maritimam ad Jordanem , Galilxa natio- brx mortis, lux orta eft
eis : & in Luc.
IJ.
col. 1463.3.
num. Sic etiam in Grsco eft, ni(i quod ibi deeft
$,
pod qui Jcdebant in regione umbra mortis , lux orta eft illis :
Zabulon ; loco vero ad Jordanem, ponitur , irs'par t? & 1. de exhort, virg. p. 287. e. Populus, qui fedebat in
umbra mortis , lux orta ejl illis : & 1. de Spir. S. col. 629.
c. Populus, qui fedebat in tenebris,
tf
in umbra mortis
,
lucem -vidit magnam : & in Luc. 4. col. 1 546. a. Populus
,
qui jedebat in umbra mortis, lucem viderunt magnam. S.
Paulin. ep. 18. p. 100. c. port h.Kc verba , zia maris tram
22.
'lopfcuv , tf
trans Jordanem. Cypr. 1. I. Teftim.
p. 282
a. legit : terra Zabulon , & terra Neptalim , via maris
, ^
cxteri qui maritima inhabitatis
, tf
trans Jordanem gentium.
Ambrof. in Pf. I. col.
7J5.
a. Hoc primum bibe : simili-
ter in Luc. 9. col. 1400. c. & fup. in Luc. 4. col. 1345'.
f. 1346. a. addit : regio Zabulon , 2)
terra Kepbtbalim
, %j Jordanem Galilxx
,
proxime addit, ?
qui fedebant in re-
cateri paraliam inbabitantes , f qui/ecus maritima
, $$
trans
Jordanem Galilxx gentium : & 1. de bened. Patr. c.
J.
col.
J2i.
e. regio Zabulon
, ^ regio Nepbtbalim , via maris trans
Jordanem : (ic etiam in Pf.
43.
col. 906. f. excepta voce
duplici terra, pro regio : item in Pf. 1. col.
754.
c. Ga-
lilxa gentium
, tf
partes ] udxx ,
populus qui, Sec. S. Pau-
lin. ep. 18. p. ICO. c. terra Zabulon, & Nepbtbalim , via
maris trans Jordanem Galilxx. Rufin. 1. 2. de bened. Patr.
p. 12. c. terra Zabulon , tf
terra Nepbtbalim ,viam maris
trans Jordanem Galilxx gentium.
#".
2. Tertul. 1. 4. adv. Marc.
p. 700. b. Populus , qui
fedetis in tenebris , videte lumen magnum : qui habitatis
gione umbrx mortis , lucem viderunt magnam. Hieron. ep.
ad Damaf. to. 4. p. IJ2.
c. qui habitatis in regione um-
brx mortis , lux fulgebit fuper vos. Auguft. quaeft. 56. in
Deur. col. f/C). b. qui fedebant in tenebris, ^ in umbra
mortis , lux orta
eft
eis : Sc tract. 7. in Joh. to. 3. jyi.
b. qui fedebant fib umbra mortis , lumen ortum efl eis. Ru-
fin. 1. 2. de bened. Patr. p. 12. c. Populus
,
qui fedebat
in tenebris, vidit lucem magnam. S. Leo ferm. 32. p.
oi.
a. Gentium populus ,
qui fedebat in tenebris , vidit lucem ma-
gnam :
tf
qui babitabant in regione umbrx mortis , lux orta
efl eis : vide etiam ferm. 28. p. 85. c. Similiter Auct. 1.
de voc. gent. 1. 1. c. 15. p. 10. e. Gentium populus , qui
terram ,
fedentes in umbra mortis , lumen ortum efl fuper fedebat in tenebris, lucem vidit magnam :
5
fedentibus in
vos. Cypr. 1. 1. Teftim.
p. 282. a. Populus , ambulant
in tenebris , videte lumen magnum : qui habitatis in regione
umbrx mortis , lumen lucebit fuper vos. Ita quoque in Grs-
co eft , excepto ablat. acta, umbra, loco genit. umbrx ,
fed al. oiciS;. Ambrof. in Pf. 1. col.
754. c. legit : Popu-
lus ,
qui ambulatis in tenebris , videte lucem magnam : qui
habitatis in regione mortis , lux fulgebit fuper vos : atl. de
bened. Patr. c.
J.
col.
J21.
e. Populus , qui fedebat in
tenebris , viderunt lucem magnam : qui fedebant in regione
umbrx mortis , lux orta
efl
eis : & in Pf. 118. col. 1141.
c. Populus ,
qui fedebat in tenebris , lucem vidit magnam :
Mf. etiam Alex. hab. 'O *ao; , Jta^n^jt;; cV to'f; , &c.
non iropiuo'tSfio; , ut in ed. Rom. fubinde ed* Compl.
tenebris
, ^; umbra mortis , lux orta
efl
illis. Maxim. Tau-
rin. in hornil. p. 25. g. 27.8. qui fedebant in regione um-
brx mortis , lux orta ejl eis. Auft. 1. de promilf. ap. Profp.
p. 173. Gentium populus ,
/edens in tenebris, vidit lucem
magnam. Haec autem varia tef imonia utrum ex hoc Ifaias
loco, an non potius ex Matth. capite 2. vel Luca , de-
fumpta fuerint , non omnino conftat. Vide lis.
~f. 3. Grsec. initio habet : To or*;?S"c t~ *ot" ,
0"
na-
Tyyttys; , Plurima pars populi , quam deduxifl: ; & inf. cJ;
of eitpQt"i$W
, ficut
qui Ixtantur
,
proficut Ixtari Jolent
;
can. ut in textu.
#.4. Pcftsrior'a tanturn variant Greece, videlicet : =c.
h' px.^1 ii , ii gji tv T^sc'/QShU dura' Til ycip fV./ey ti
IS MAS. Cap.
T
v
1 ^v.
535
VUIGATA NOVA. F. R S I O
Ibid, col. 8j".
A N X I O U A .
5. Quia omnis violenta prardatio cum tumultu, 5. Quia omncm itolam COngregatam ciolo , &C Hieron.
ubifuf.
& veftimentum miftum fanguine, eritin combuf- veftimentum commutationis reftituent, & cu-
tionem,.& cibus ignis. pient igne eiTe combuiti.
6. Parvulus enim natus eft nobis, & filius 6. Quia Farvuius natus eft nobis, fi-
datus eft nobis, &fadtus eft principatus fuper hu- lillS datllS eft nobis, ClljllS principatus foci US eft
nerumejus :& vocabiturnomenejus, Admirabi- fuper h'umcrumejllS : & vocatur licmeil C'jUS, Ma-
lis.conliliarius, Deus,fortis, pater futuii feculi
,
gni conlilii nuncius : adducam enim pacem fuper
princeps pads. principes, & fanitatem ejus.
Multiplicabitur ejus imperium , & pacis 7. Magnus principatus illilis , & pacis non eft
terminus : fuper thronum David , & regnum ejus
:
ut corrigat illud, & auxilietur in judido & jufti-
tia, ex hoc nunc 6c ufque in fxculum : zelus Do-
mini fabaoth faciei Iweci
8 & venit in Ifrael.
16. 9.
non erit finis : fuper folium David
, & fuper reg
nutn ejus fedebit : ut connYmet illud , & corrobo-
retin judicio& juftitia , amodo & ufque in fempi-
ternum : zelus Domini exercituum faciet hoc.
8. Verbum mint Dominus in Jacob , & cecidit
in Ifrael.
9.
Et fciet omnis populus Ephraim, & habi-
tantes Samariam , in fuperbia & magnitudine cor-
dis dicentes :
10. Lateres ceciderunt , fed quadris lapidibus
fcdificabimus : fycomoros fucciderunt, fed cedros
immutabimus.
11. Et elevabit Dominus hoftes Rafin fuper
eum , & inimicos ejus in tumultum vertet
:
Hiercn. in Jfai,
y.ccl.Zj.e.
10 & aedificemus nobis turrem.
ir. Et allidet Deus qui confurgunt contra
montem Sion , & inimicos illius diilipabit.
VUIGATA NOVA.
Syriam ab oriente , & Philifthiim ab occidente : & devorabunt Ifrael toto ore. In omnibus his non
Not* ad Versionem antiquam.
dtxaniSluv A/sans/aSff , a>; rn Hfiepa , Tfi ttg\ MaJtau'
i. e. (5
virga , qua jnper collnm eorum : vtrgam enim exi-
gentitim dijttpavtt
, J'cnt die
, qua jnper Madiam.
"tr. y.
Eadem funt in Grsco , nili excipias duo, fiira.
xxlarMzyv; , cum commntatione , loco commutationis ; ulti-
nioque , et lyivovlo irvplnnvsot , Ji fiant
igne combufti , pro
igne ejje combufti ; at in ed. Compl. eitai , non vcro tt
V. 6. Confonat Graec. ad verbum, pofito uno i,, port
filius; extremoque , xutcc , ei , loco ejus ; edit, tamen
Compl. nab. vyletow avrS. Miifale Rom. ad Introit. 3. Mil!*
Nat. Ptier natus
eft
nobis
, %j filius
datus
eft
nob. cujus impe-
rium Jttper bumerum ejus : $$ vocabitur nomen ejus , Magni
confilii angelus. Iren. 1. 3. c. 16. p. aoy. c. Magni conjilti
nuncius : at 1. 4. c. 33. p. 173. f. vocatur nomen ejus,
Admirabilis , con/iliarius , Dens , fortis. In Mf. etiam Alex.
ac edd. Aid. & Compl. pod hoc , MtytiMt /Sfcw; SyftWii
fubfequuntur ilia , frotufixsrot; ,
Qv,uCvmc , eo? , ( hoc ulr.
deefl in Alex. ) <%wfo; , sJJBSiasn? , apyjiv etpmwc,, irarip
t? (Ksmoktoc cttutoc,- quibus favent Ignatius epift. ad An-
tioch. & Eufebius 1. 7. & 9. demonftr. Evang. Imo in
Miifali Rom. ad Introit. 2. Mitfs Nativit. ita legitur :
Lux fulgebit fuper nos , quia natus
eft
nobis Dominus : vo-
cabitur Admirabilis , Deus
,
princeps pacts
, paterJuturi fx-
cttli
y
cujus regni non erit
finis. Attarnen Hieron. in hunc
loc. col.8c>.a. b. dlcit : Nominum majeftate perterritos LXX.
rear non effi
aujos de puero dicere
, quod aperte Deus appel-
landus Jit , & catera ; fed pro bis fex nomimbus
pofuiffe ,
quod in Hebraic non babetnr , Magni conlilii angelum : &
adducam pacem fuper principes , & fanitatem ejus. Tertul.
1. adv. Jud. c. 10. p. 144. b. habet : Piter natus
eft
nobis
,
5
datus
eft
nobis films, cujus imperium faBum
eft fuper
bumerum ipjins : itidero 1. 3. adv. Maic.
p. 677. b. & 1.
de carne Chr. p. yyo. a. diftus
eft , inquit , Magni conji-
lii angelus. Novatian. de Trin.
p. 1050. b. Ptter natus
eft
vobis : ftatimque :

vocabitur nomen ejus , Magni conjilii

angelus : vide etiam iup.
p. 1040. b. 1048. a. c. Cypr. 1. 2.
Teftim. p. 294. b. Ecce natus
eft
nobis piter
, > datus
eft
nobis filint , cujus imperium juper hnmeros ejus : & voca-
tnm
eft
nomen ejus, Magna cogitationis nuncius. Ita quo-
que leg. Laftant. 1. 4. Inftit. c. 12. p. 576.
praeter vo-
cem conjilii , loco cogitationis. Julius I-irmic. 1. de errore
prof, relig. c. 22. p. 173. e. Ecce natus
eft
nobis, impe-
rium Jnper hnmeros ejus : &vocation
eft
nomen ejus , Ma-
gna cogitationis nuncius. Hilar. 1. 4. & 11. de Ttin. col.
841. c. 1 108. d. & Gregor. M. 1. 24. in Job , c. t.
p. 759.
c. Magni conjilii angelus. Ambrof. 1. 3. de fide , c. 8. col.
507. b. Diftingue , inquit , Jingnhrum momenta verborum :
Puer natus eft , filius datus ell nobis :
> Ji ex P.ure
natus , non tamen nobis natus
, fed dans
eft
: & port pauca :
Alii codices Jic babent : Puer nana
eft
nobis
, filiu< datus
eft
nobis : & inf. c. 9. col. JoS. b. Puer natus
eft
nobis,
&filius
datus
eft
nobis : vide etiam 1. 2. & 3. de Spir. S. col. 6 14.
d. 667. a. & 1. 1. de exceflu Sat. col. 1116. f. licut in
Pf. 1. & 118. col.
jfa.
A, 1091. d. fed inf. col.
1247. d.
addit, cujus principatus fuper humeros ejus : fimi'.iter in
Pf. 36. col. 800. e. necnon 1. 1. de Abr. c. 8. col.
307.
d. Mfs. tamen j. mel. nor. hoc ult. loco ferunt , cujus
pri/icipium juper , &c. itidem I. 3. de fide , col. 306. f.
nullo renitente Mf. item 1. de bened. Parr. c. 6. cul. 522.
e. cujus principium fuper bumerum ejus : at I. 2. de in-
terpel. Dav. c. 4. col.
644. c. ita legit : Puer natus
eft
nobis
, fj) filius datus
eft
nobis , cujus initittm juper hnmeros
ejus :
i5
vocabitur, Magni conjilii angelus : & in Luc.
3.
col. 1316. f. Ptter natus
eft
nobis, funs datus
eft nobis,
cujus principiumjt/per burnt} os ejus : 5 vocabitur nomen ejus
,
Magni conjilii angelus : adducam enim pacem juper ptmcipes
,
cjjalutem : led poll pauca obl'ervac Aquilam ita interpreta-
rum e'lle : Puer natus
eft
nobis
, films datus
eft
nobis
, gj f.nl.i
eft
men
fura ejus in humero ejus : [5
vocabitur nomen eji.s
,
Admirabilis , conjiltarins , Dens
, fortis ,
potens
, pater
fa-
citli
,
princeps pacis. Fulgent, etiam 1. 1. ad Tralim. c. 18.
p. 85. habet : Puer natus
eft
nobis , filius datus
eft
nobis
,
cuj'ts principium fuper humeros ejus :
J
vocabitur nomen
ejus , Admirabilis , conjiliariits , &c. Item Vigil. Tapf. 1.
com. Varimad.
p. 746. b. Puer natus
eft
nobis,
5
filius
d.itia
eft
nobis , &c. ut in Vulg. Avitus Vienn. ep. 28.
p.
66. b. Parvulus natus
eft
nobis, filius datus
eft
nobis ;
reliq. ut in Vulg. S. Leo ler.
tf.
p. 129. a. habet : Ecce
natus
eft
puer,
tf
datus
eft
nobis filius , cujus imperium jn-
per hnmeros ejus. Autt. I. de promiif. p. 2. c. 3. ap. Profp.
p. 127. d. Datus
eft
vobis filius , 5
Jailus
eft
principatus
fuper humeros ejus: & inf.
p. 3. col. 173. e. adducam pa-
cem fuper principium ejus. Maxim. Taurin. in homil.
p.
27. d. Puer natus
eft
nobis
, filius datus
eft
nobis. Marius
Merc.
p. 64. Puer natus
eft
nobis
, $5 filint datus
eft
nobis
,
cujus principatus fuper bumerum ejus : hie vocabitur , Ad-
mirabilis, magni conjilii nuncius, Dens
, fortis
, pater
fa-
turi faculi ,
princeps pacts.
"t. 7. Eadem protlus in Gratco , addito uno Yt? ejus
,
ad vocem pacis; \118ca1, ante juftitia. Hieron. ibid. col.
26. b. ait : Qjiod autem fequitur : Multiplicabitur ejus
imperium , &c. pro quo LXX. tranftnleruni , Magnus prin-
cipatus ejus
, fcire iebemus quid verbum Hebraicum mefra
,
#
hie
, &
fupra , LXX.
dpxw , id
eft , principatum iutcr-
pretati funt. Ambrof. in Luc.
3. col.
13 16. f. Et magna
poteftas ejus ,
c$ pacis ejus non erit
finis : in fede David
,
i$
in regno ejus. Auct. 1. de promiif.
p. 3. apud Profp.
col. 173. e. Pax ,
cej
Jains lilt magna
eft
: poteftatis
tf
pacts ejus non erit terminus. Marius Merc.
p. 64. Multiplica-
bitur regnum ejus
, tf
pacis ejus non erit finis : fuper fedem
David patris Jui
,cij
jnper regnum eins fedebit : ut canfirmct
illud
, $$ conroboret in jttdicio
5
juftitia , amodo c$
ufque
in atcrnum : x.elu's Domini exercituum faciet bite.
t. 8. Hieron. ibid, ad h*c Vulgat* verba , cecidit in
Ifrael , ait, non , ut LXX. tranftnlernnt , venit.
V". 10. Hieron. ait lie tranftulilfe LXX. Ita quoque in
Gr. eft.
If. II. Concinit Grxc. nili quod add. l<sr) vurlr
, fu-
per cum
, poll Sion , deletque penult, illius ; Mf. ramen
lbid.col.lZ. b.
on. in
If.::.
JO.ro.'. 56*4. e.
Idem in Ifai. o.
col. C>>. r.
53
6 IS MAS. Cap. X.
NOVA. V U L G A T A
eft averfus furor ejus, fed adhuc manus ejus extenta : 16. Et erunt, qui beatificant populum iftum, fe-
&populus non eft reverfus ad percutientem fe , ducentes : & qui beatifkantur
,
pracipitati
:
propter hoc fuper adolefcentulis ejus non \z-
& Dominum exercituum non inquiiierunt.
14. Et difperdet Do- 14... Fide Not.
minus ab Ifrael caput &
caudam , incurvantem & refrenantem die una.
1 5- Longsevus & honorabilis, ipfe eft caput
propheta docens mendacium , ipfe eft cauda.
Versio antiqua.
.18. Ardebit ficut ignis iniquitas, & ficut gra-
men ficcum vorabitur incendio & devorabit
in circuitu collium omnia.
V U L G AT
A
tabitur Dominus : & pupillorum ejus , & viduarum
non miferebitur : quia omnis hypocritaeft & nequam
,
&4iniverfum os locutum eft ftultitiam. In omnibus bis
non eft averfus furor ejus , fed adhuc manus ejus ex-
tenta.
VULGATA NOVA.
1 8. Succenfa eft enim quafi ignis impietas , ve-
prem & fpinam vorabit : & fuccendetur in denfi-
tate faltus, Scconvolvetur fuperbia funii.
NOVA.
19. In ira Domini exercituum conturbata eft terra,
& erit populus quafi efca ignis : vitffratri fuo non par-
cet.
20. Et declinabitad dexteram , & efuriet : & co-
ir.edet ad iiniftram , & non faturabitur : unufquifque
NotjE ad Versionem
Alex, fubdit vt2v , Mediol. vero cZutS , cum edd. Aid.
& Compl.
it. 14. Arabrof. in Pf. n3. col. 1222. e. alludens
,
dicit : Auferam a Jadaa caput g caudam , initium
& fi-
}ic;n : vide etium flip, col. 1162. a. Giaece ita : Kul dtpuM
carnem brachii fui vorabit ; Manafles Ephraim , &
Ephraim Manaflen, iimul ipli contra Judam.
11. In omnibus his non eft averfus furor ejus , fed
adhuc manus ejus extenta.
ANTIQUA M.
/Uia viftepa' Et abjittlit Domintts ab Ifrael caput <*? caudam
,
magnum
&
parvum in una die.
ir. 18. Graec. initio hab. Ka! xatOifas-ra/ , Et fuccende-
tur , loco ardebit : fubinde pro incendio , t/Vo irvpi'c , ab
igne ; extreme pro in circuitu , tk xi/'xaw , qux in circui-
tu i cast, ut in Lac. fup.
CAPUT X.
Versio antiqua. VULGATA NOVA.
1 f.cif. Cal. I. 1
pro S. Ath.
p. iy3
i . tt JE fcribentibus nequitiam : fcribentes enim
,
1. "TTl qui condunt leges iniquas : & fcriben-
V 1
nequitiam fcribunt
2. declinantes judicium pauperum,6c rapien-
tcs judicium egentium plebis mex : ut lit illis vi-
dua in rapinam, & pupillus in direptionem.
3. Et quid facient in die vifitationis? tribula-
tio enim vobis a longe fuperveniet : & ad quern tis de longe venientis ? ad cujus confugietis auxi-
Eimod. Tidn.pr
refugietis : & ubi relinquetis gloriam veftram > lium > & ubi derelinquetis gloriam veftram
,
tes, injuftitiam fcripferunt
:
z. ut opprimerent injudiciopauperes, & vim
facerent caufe humilium populi mei : uteffent vi-
dua; prarda eorum
, & pupillos diriperent.
3 . Quid facietis in die vifitationis , & calamita-
Spiod. Sinn. 10. 1.
16 jo. a.
ffi ron. in ifai. 5. Vx Afiyriis , virga furoris mei ipfe eft in
10. at. c,
1. ex Lxx.
manibus eorum.
6. I ram meam in gentem iniquam mittam
,
& populo meo prxcipiam , ut faciat lpolia
,
&
prxdam , & conculcet civitates , & ponat eas in
pulverem.
7.
Ipfe autem non fie cogitavit , & non ita ar-
bitratus eft : fed ut conterat mens ejus, & difper-
dat gentes plurimas.
8. Quod fi dixerint ei : Tu folus es princeps:
9.
refpondebit : Non tuli regionem
,
qua; eft fu-
pra Babylonem, & Chalane, ubi turris xdifica-
ta eft : tuli autem Arabiam , & Damafcum , &:
Samariam.
1 o. Sicut has tuli , fie omnia regna capiam :
NotjE ad Versionem
TP. I. Tertul. 1. 4. adv. Marc.
p. 707. c. Vtt qui fcri-
bunt nequitiam : fcribentes enim
, fcribunt nequam. Hieron.
in Ifai. j8.
col. 45c. e. Va qui fcribunt iniquitatem : fcri-
bentes enim , fcribunt maintain. Ita quoque in Graeco.
tf". 2. Vix melii'is e Graeco , detracto uno
$$ , ante ra-
pientes. Tertul. 1. 4.
adv. Maic.
p. 707. c. legit : Vitantes
judicia mendicorum , J5
diripientes judicata pauperism pcpr.H
mei. Hieron. in Ifai. 58. col.
450. e. rapientes judicium
pauperum populi mei.
't. j.
Similiter in Giseco , nifi excipiatur verbum ije<,
I'eniet
,
pro fuperveniet. Lucif. Cal. loco cit. addit fi-mj i-
citer , ad qnem refugietis ? pro quo Ennod. hab. ad ch-
jns fngietis auxilium , &c. quae fup. Gr*ce pariter, k
:.f
111a M/c.(pivi
l
iSs'. -ri fimMwcu, &c. ad litt.
fc?
ad quern con-
fugietis , ut auxilium confequamini ? quae idem valeiu.
4. ne incurvemini fub vinculo , Sc cum inter-
feftis cadatis ? Super omnibus his non eft averfus
furor ejus , fed adhuc manus ejus extenta.
5. VajAflur, virga furcris mei & baculus ipfe
eft , in manu eorum indignatio mea.
6. Ad gentem fallacem mittam eum , (k contra
populum furoris mei mandabo illi , ut auferat
fpolia , & diripiat pra?dam , & ponat ilium in
conculcationem quafi lutum platearum.
7 . Ipfe autem non fie arbitrabitur , & cor ejus
non ita exiftimabit : fed ad conterendum erit cor
ejus , & ad internecionem gentium non pauca-
rum.
8. Dicet enim :
9. Nunquid non principes mei fimul reges
funt ? nunquid non ut Charcamis, fie Calano ; &
ut Arphad, (ic Emath? nunquid non ut Damaf-
cus , fie Samaria ?
1 o. Quomodoinvenit manus mea regna idoli
,
ANTIQUA M.
-fr. y. Hieron. ifta refert fecund. Translat. LXX. quam
teflarur htc in multis ab Hebraico difcrepare : verficulus
eiiam ifte legitur ut fup. in ed. Rom. uno tanrum excepto
,
jc, ipyw ,
r
d
ira , loco ipfe , per relat. ad Affur.
it . 6. Ita in Graeco , verbum pro verbo.
It. 7. Ita rurfum in Grxco , nifi quodanre non ita, id
ponkur, 7 ^v^n > animo
,
pauloque port, aKia iz-ccfAi-
ifi K85 cu't, >:, t?, S;c. fed abfeedet mens ejus , etiam
in , Sec. loco fed ut conterat mens ejus , &c. ultimoque
,
bx oVya , non paucas , loco plurimas.
17. 8. Gra;c. K-ti ixr Lirwiir , Sec. Et
ft
dixerint , &c.
ut fup.
f. 9. Gr. initio habet,
,
spst, 5y
dicet
, pro refponde-
bit i cacr. quadrant.
If. 1 j. Gikc. hab. ciVx5
principattts
,
pro regna ; cat.
IS MAS. Cap. X.
537
'"/"
37-
\6.
V U r. G A T A NOVA.
- fic & limulacra eorum de Jerufalem , & dc Sa-
maria.
1 1. Nunquid non ficutfeci Samaria:, & idolis
ejus , lie faciam Jerufalem , &: limulacris ejus ?
ii. Et erit : ciim impleverit Dominus cunda
opera fua in monte Sion , &in Jerufalem , vilitabo
4. Reg. fuper frudum magnitici cordis regis Aflur, &: fu-
1 9-
3
5- per gloriam altitudinis oculorum ejus.
1 5. Dixit enim : In fortitudine manus tneae fe-
ci , & in fapientia mea intellexi: & abftuli termi-
nos populorum , & principes eorum deprxdatus
fum, Scdetraxi quafi potens in fublimi refidentes.
1 4. Et invenit quali nidum manus mea fortitu-
dinem populorum : & ficut colliguntur ova
,
qua;
derelida funt, lie univerfam terram ego congre-
gavi : & non fuit qui moveret pennam , & aperi-
ret os , & ganniret.
1 5 . Nunquid gloriabitur fecuris contra eum
,
qui fecat in ea ? aut exaltabitur ferra 'contra eum
,
a quo trahitur ? quomodo fi elevetur virga contra
elevantem fe , & exaltetur baculus
,
qui utique li-
gnum eft.
16. Propter hoc mittet dominator Dominus
Versio ANTIQUA.
ululate fculptilia in Jerufalem , & Samaria.
Ylieron. ttbi flip.
1 1 . Sicut cnim feci Samaria? , & idolis ejus, fic
faciam Jerufalem, & limulacris illius.
12 Vide Not.
1 5 . Dixit enim : Fortitudinem faciam, 5: fapien- Ticbm, reg.
7. p.
tiam inrelle&iis : auferam rerminos nationum, & 64.
b.
fortitudinem illarum valtabo , & comminuam
civitates cum habitantibus.
14. Et totum orbem comprehendam manu
velut nidum, & velut ova derelicta auferam :&
non erit qui effugiat me , aut contradicat mihi.
rs- Nunquid magnificabitur fecuris fine con- lbid.p.6<:.g.
cifore ?
a
aut exaltabitur ferra contra eum
,
qui tra- a
Ennod.pr Synod.
hit earn?
p.i6zi.d.
16. Mittet Dominus fabaoth in tuum hono- Ticbeit.feg.+fi
exercituum in pinguibusejus tenuitatem : & fubtus rem igncminiam , 6c in claritatem tuam ignem S
6
-
'
gloriam ejus fuccenfa ardebit quali combuftio ig- ardentem.
HIS.
17. Et erit lumen Ifrael in igne, & Sandus
ejus in flamma : & fuccendetur , & devorabitur
ipina ejus , & vepres in die una.
18. Et gloria faltus ejus , & carmeli ejus, ab
anima ufque ad carnem conlumetur , Sc erit ter-
rore profugus.
19. Et reliquire ligni faltus ejus pra; paucitate
numerabuntur , & puer fcribet eos.
10. Et erit in die ilia: nonad)iciet refiduum If-
rael , &hi qui fugerint de domo Jacob , inniti fu-
per eo, qui percutit eos : fed innitetur fupcr Domi-
num fandum Ifrael in veritate.
2. 1 . Reliquia> convertentur , reliquirs , inquam
,
Jacob ad Deum fortem.
Not* ad Versionem
1
7. Et ardebit Ifrael lumen , & erit tibi ignis :
& fan&ificabit illud in fiamma ardente
,
& man-
ducabit quafi fenum filvam.
18. In illo die ardebunr montes, & per pne-
cipitia*fugient, quali qui fugit a flamma ardente. Ed. fugiunt.
VltlOSj
1
9. Et qui rermnferint ab illis , numerabuntur
,
& puer fcribet illos.
Vide Not.
A D
ut in textu , repetita prasp. at , in , ante vocem Samaria.
Hieron. notac verba ifta , ululate fculptilia in Jerufalem,
LXX. de fuo addidilfe.
Ir.11. Ita Graece , addito uno 5', poft verbum
fa-
ciam. Nora pro idolis , fcribi yjicyrr.mT.t; , maunfaclis
,
quod idem fonat.
f. 12. Hieron. ibid. col. 92. f. ad hoc Vulg. fuper
frudum , ait LXX. pro frudu , fenlum , vel mentem ma-
gnam interpretatos ejfe.
yt. 15. Grsec. loco Fortitudinem , & fapientiam , hab.
'Ev t? 1'%1'i' < t>) Qoipla , ( Mf. Mediol. in ''%w >
)
extremoque , <t, Qsltsa tto'xei; KaJoiMjUzrae.' oct. quadrant.
Hilar, in Pf. 118. col.
557. e. legit : Dixit enim : Vir-
tutefactum
,
fapientia intelldli'is : auferam fines gentium
,
&
virtutem eorum
, g> commovebo civitates inbabitabiles :
fed Mfs. Reg. & Albin. tefte Cuilantio nuftro , ferunt
ibid. Virtutem faciam , <g fapientiam intelledus. Hieron. in
Sophon. 2. col. \662. b. legit : Fortitudinem faciam
, >
fapientiam intelledus : auft ram terminus gentium
, >
vires
earum depafcar ; Gr. n-gpmfieiMSa : at in Ezech. 16. to.
5.
806. c. Fortitudine faciam , 5
(apienti.i intelligently : au-
feram terminus gentium
, g
robur earum devajlabo
, ^5
<ro;n-
mnvebo civitates hahitatas : (imiliter in Ezech. 17. col. 814.
c. exceptis his pofterioi ibus , > vires earum deprxdabor
,
(jj
commovebo civitates qua habitantur : vide etiam in hunc
Ifai. loc. col. 92. f. 93. a.
f. 14. Eadem prorfus in Graeco
,
prater unura I'siv ,
r/? ,
pro erit. Tertul. 1. 2. adv. Marc.
p. 655. c.
6J4.
a.
ait : Qui totum orbem comprehendit velut nidum : & lib.
coin. Prax.
p. 851. c. Qui totum orbem manu
( Mf. Alex.
in
X-'?' ^
) apprehendit velut nidum. Hilar, vero in Ff. 118.
col. 537. elegit : Et omnem orbem terra apprehendam manu
mea utpulhs , tanquam conjrada ova auferam. Hieron.
in Ezech. 16. col. 806. c. Et orbem termrr.m totum appre-
hendam manu Jicut nidum ,
&
Jicw confrada ova auferam :
itidem in Ezech. 17. col. 814. c. pisn-r nnum univerfum ,
A N T I
Q U A M,
pro totum ; loco vero confraila ova
,
Tom. 11.
Gisci omnes feruat
y.KJa>^(ifj.fiitx ua, derrlida ova, ur fupra.
1r . I). Graec. hab. Ao^ai^wsrcti , pro magnificabitm
'
j
ju:igi[que ai'T) , voci concifore; fubinde pro contra
,
rurfus hab. am , fine. Ennod. loco cit. legjt : Nunquid
gloriabitur ficuris contra eum
,
qui fecat in ea , &c. quse (up.
~fr . 16. Graec. iplo inirio hab. j fed ; loco vero pof-
teriorum
, ^ in claritatem tuam , &c. fimpliciter , y_ si's
tmc cm tf^'-txr irup cuo^iov zxitwfTZ- 1 55
in gloriam tuam
ignem ardentem accendet ; ca:t. ut in textu. Hieron. etiam
in hunc loc. col.
94. e. ait : Pro eo -tied not vertimus
,
mittet Domi lusin pinguibus ejus tenuitatem, LXX. troop
tulerunt /Mittet Dominus in honoremtuum ignominiam.
^.17. Gi^ec. Ki SSCtt TO
(fai t? 'iofaciiA SIS -TTUf , if
a.',i:'JS!i writ ( Mf. Aiex. aWo , Compl. dvTW ) a/ irvpl
xaSofteva'
j
pa'?fTa/ , &c. ut lupra. Ambrof. I. de Spir. S.
col. 629. e. Et erit lux Ifrael in ignem. Hieron. in hunc
loc. col.
94. e. Pro eo quod m diximns , & Sanctus ejus
in flamma, illi(LX.\.
)
verterunt : & fandificabit eum
in igne. Vigil. Tapl. 1. J2. de Trin. Et erit lumen bujus
Ifrael, fj
jand.fi
abit eum igne a*denti.
V". i<4. Hie on. in hunc loc. col.
94. e. Onod nos dixi-
m>:< , Et gloiia fain s ejus , & carmeli eju' , Hit ( LXX.
)
interpretat1 t : exftinguentui montes ,& colles, & faltus.
Ita quoque ell in <
J
.. Rom. antepolitis his duobus , TiT
yjjtp:;
;';:!
)i , Die sila ; fubinde (;c : Kj y.a.-a.^ayila.i iVs ^i-
J^?
ia>. Svpnier' k i , at <rsv;uiv , w; rpivyav diro <p?c~/';
x.aioti-*i>i' {5
devtrabit ab anima ufque ad carries . erit qui
fugit ,
qv.aj: y.guns ii fiajnma ardenti.
1r. 19. Confonai Graec. nif quod pro numerabuntur,
hab. eiP^o; icovrai , vei'ut in Mf. Alex, s.vto i&AfUS ,
erttnt ut<;>.i rus.
~t. 21. Hieron. in hunc ioc. col. 94. f. 95. a. W;',in-\
quit , in Gr.v:o dicitur , Convertentur reliquiae Jacob ad
Deum fortem
;
pro Deo forti , in Utbrxo fcriptum hab. el
gibbor Et fro eo quod fcriptum eft , idiquLc conver-
tentur
,
pro eo dicitur in Hebrao , numero Jrngulari , quod
reliquumelt convertetur , id
eft , to v-reo^stf^,<tiiri^f4-{tit
Yyy
S?8
ISAIAS. Cap. XI.
Versio antiqua.
Au8. qu*Jh
Vet. 2.z. Si fuerit numerus filiorum Ifrael tanquam
Teft.ap.Aug. to.
j. arena maris, reliquiae eorum falvae fient : verbum
S7
1 "'
enim confummans
,
& brevians in aequitate :
23 . quia verbum breviatum facier Dominus in
univerfo orbe.
VuiGATA NOVA.
11. Si enim fuerit populus tuus Ifracl cjuafi
Inf. n.
arena maris, reliquiae convertentur ex eo : con- n.
fummatio abbreviate inundabit juftitiam.
^-""-
9-
23. Confummationem enim & abbreviatio-
/-
nem Dominus Deus exercituum faciet in medio
omnis terra.
VuiGATA NOVA.
14. Propter hoc , hxc dicit Dominus Deus exerci- 26. Et fufcitabit fuper
tuum : Noli timere populus meus habitator Sion, ab eum Dominus exercituum
26. Fide Not.
tnf. 37.
16.
Ail'ur
:
in virga percutiet te , &baculum fuum levabit flagellum juxta plagam Madian in petra Oreb , & hid. 7.
H:eran. in
10. col.yj. ex
fuper te in via ^Egypti
25. Adhuc enim paululum modicumque, & con-
fummabitur indignatio & furor meus fuper fcelus eo-
rum .
Versio antiqua.
Ipu. a8. Veniet enim in civitatem Aggai, & tranfi-
Lxx. bit in Mageddo : & in Machmas ponet vafa fua.
29. Et tranfibit vallem, & veniet in Aggai:
timor apprehendet Rama civitatem Saul.
30. Fugiet filia Gallim : attende Laifa , audie-
tur in Anatoth.
31. Obftupuit Medemena
,
&habitatores Ge-
bim : conlblamini
3
2. hodie in via , ut maneat : confolamini mon-
tem filia: Sion , & collem Jerufalem.
Tertiil. I.
4
Marc. p. 709.
virgam fuam fuper mare, &levabit earn in via jEgypti. 25.
27. Et erit in die ilia : Auferetur onus ejus de hu-
mero tuo , & jugum ejus de collo tuo , & computref-
cet jugum a facie olei.
VULGATA NOVA.
28. Veniet in Aiath , tranfibit in Magron :
apud Machmas commendabit vafa fua.
29. Tranllerunt curfim, Gaba fedes noftra :
obftupuit Rama , Gabaath Savilis fugit.
30. Hinni vocetua filia Gallim, attende Laifa
,
paupercula Anathoth.
3 1. Migravit Medemena : habitatores Gabim
confortamini.
3 2. Adhuc dies eft, ut in Nobe ftetur : agi-
tabit manum fuam fuper montem filia; Sion , cql-
lem Jerufalem.
3 5
. Ecce dominator Dominus exercituum con- ,/:/. 33.
Ecce Dominus virtutum conturbabit glo-
b. riofos CUm valentia, & elati COmminuentur fringet lagunculamin terrore, &excelfi ftatura
fuccidentur , & fublimes humiliabuntur.
34.
Et ruent gladio fublimes
34
. Et fubvertentur condenfa faltus ferro : &
Libanus cum exceliis cadet.
Notje ad Versionem antiquam.
in Hebrxo fcribitur far jafub : nunc tamen ita Grxce legi- brevians faciei Dominus fuper terram. Vigil. Tapf. 1. cone,
mus : Keti tzai to xarumpbiv t? 'Io:xw zts\ sop /%t/or?. Varimad.
p. 756. b. Verbum breviatum faciet Dominus in
Et erit reftduum Jacob fuper Deum fortem. univerfo orbe. Gaud. Brix. de Mach. p. 967. f. (hioniam
~t.iz. Graec. in principio hab. K*i iuv yivulai Tiao'j verbum abbreviation faciet Dominusfuper terram. Chromat.
!
Ioi)\ ws,
Et/i fuerit populus Ifrael tanquam; reliqua ut Aquil. in Matth. p. 987. g. Ouoniam verbum breviatum
flip, detra&a con
j
unit, enim
, port verbum; fed in Mfs. faciet Dominus per univerfum Trfem terra.
Alex.& Mediol. necnon in edd. Aid. & Compl. eft, *o- t. 2<5. Hieron. in hunc loc. col.
95.
f. ait : Pro petra,
yor yctf> Qu/le\u-/, &c. Rufin. 1. 1. de bened. Patr 1. de bened. Fatr. p. 4.
b. leg. Si fueriutfilii Ifrael feat arena maris , reliquix
fal-
ux fient. Tichon. vero reg. 3. p. CJ. d. Si fuerit Hume-
rus filiorum Ifrael ficitt arena maris, reliquix liber abuniur.
Auguft. q. 148. in Gen. to. 3. 414. c. Et
Ji fuerit nu-
merus filiorum Ifrael ficut arena maris , reliquix falvxfient :
iimiliter 1. cont. Jud. to. 8. 33. c. item 1. 3. de do<5tr.
Chr. to. 3. 60. f. & 1. 18. de civit. Dei, c. 46. to.
7.
519. e. detracto 1. >. Accinit Gregor. M. 1.2. in Job,
c. 26. p. 62. c. & 1. 4. c. 4. p. 103. e. & 1. 9. c. 8.
p.
292. a. 659. e. 26$. b. 1294. e. Apud Gaud. Brix. fer.
9. p. 9C7. c. Si fuerit numerus
filiorum Ifrael Jicut arena
maris , rejidui falvabuntttr. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 28y.
b. & 1. de orat. Dovn.
p. 213.3. add. verbum confummans ,
? brevians in juflitia. Ambrofiaft. p. 209. b. verbum enim
confummans , $$
brevians in xquitate ; Gr. cV Aizxioevvn.
tf. 23. Confonat Grsc. ad verbum. Tertul. 1. 4. adv.
Marc.
p. 697. b. Quoniam decifum fermonem faciei Domi-
nus in terra. Cypr. 1. 2. Teftim. p.
28J.
b. &l.deorat.
Dom.
p. 21 3. a. Quoniam fermonem breviatumfaciet Deus
in toto orbe terrx. Ambroiiafl:.
p. 209. b. Quia verbum
breviatum faciet Dominus fuper terram. Ambrof. vero 1.
de Tob. c. 20. col. 617. e. Verbum enim confummans
tf
quod juxta Hebrdicum interpreia'.tts ejl Aquila ; Symmachus
,
2; Tbeod. ipjum verbum pojuerum Hebraicum , fur oreb
,
pro quo LXX. intcrpretati funt locum tribulationis.
V". 28. Ita Graced ad verbum , niii quod ita fcriptumle-
gitur , frlayfsAu , non Maveddo. Hieron. quoquerncnet ie
ifta cum leqq. juxta edit. LXX. teferre; quia, iuquit
,
multiim in hoc loco LXX. ab Hebraic) discrepant
.
"t . 29. Ita rurfiim in Grxco , verbum pro verbo.
ir. 30. Similia Grarc. habet, prjeter unum iiraYMultUi
audieiur
,
pro attende ; at in ed. Compl. ;VW.
if. 31. Gr*c. iic punctat : Kcti H,ssu Ma/eCna, j. of
xaTo/xPV'e; Fleip ( ed. Aid. Tt&tfi') deir.de interpofito
punfto , riap)ia>E'Tf , &c.
it. 32. Grsece ita : Uc.^x-ak^ut; cu/j.iQyr ceo / , i* /nd-
kocc Tri
X

'f'
wagjoaiMrrf ts oyi, tmc hvyy.Tfjc Sfav, Kj
si /=voJ , of It UpttrMt/jt. In ed. Compl. deeft ri
x
f'/"'>
tf. 33. Graece , leco Dominus virtutum, efl Stovzd-
th? Ki/eio? ca.Za.-jk , dominator Dominus fabaotb ; fubinde
pro elati comminuentur , iic , 01 v^ym'i t5i vZp'.t Qvvl&&viai-
tcu , excelji fuperbi/i conterentur ; flatimque & ultimo ,
jj
ol v-^hm'i TonriivuiviO(,vTtt.i , ut in Vulg. et. quadrant.
t. 34.
Graec. Ka.1 irtwlcu, &c. ut in Lat.
CAPUT XI.
Versio antiqu VuiGATA NOVA.
Cypr. I.
f.
2J!a..
2. Tefl.
i- T7
T exibit virga de radice JelTe, & flos de 1. T7 T egredietur virga deradicejefle, &flos
Ut radice ejus alcendet. JD/ <
N o t je ad Versionem
de radice ejus afcendet.
antiquam.
15-
Tfr. I. Ita Grsece, deleta voce ejus , ante afcendet ; ed.
tamen Compl. fervat Vrf. Similiter ap. Iren. 1. 3. c.
9. 1 84. e. Exiet virga de radice Jejp , s*j
flos
de radice
ejus
afcendet. Accinunt Lat. 1. 4. Inftit. c. 1 3. p.
<flj
.
Hilar, in Pf. 2. n. 37.
col. 46* & in Matth. col.
685. f.
Ambrof. 1. de bened. Patr. c. 4. col.
519. b. item in
Luc. 2. & 3. col. 1289. f. 1
3
16. f. & I. de inftit. virg.
to. 2. 263. e. & 1. 2. de Spir. S. col. 641. c. at 1. de
apol. Dav. to. 1. 723.
legit : Et exiet virga de radice
Jejp 1 C/
virga ex radice afcendet
, # flos
ex virga exiet.
& fortitudinis , fpiritus fcienti.-u , & pietatis ,
j. 8c replebit eum fpiritus timoris Domini.
Non fecundum vifionem oculorum judicabit , ne-
que fecundum auditum aurium arguet :
4. fed judicabit in juftitia pauperes , & arguet
ISAIAS. Cap. XI.
539
V U 1 G A T A NOVA. V E I! S I O A N T r
Q U A
.
1. Et requicfcet fuper cum fpiritus Domini
;
2. Et requiefcet fuper eum fpiritus Domini 5 fpi- Cypr.ubifup.
fpiritus fapientia: , & intelle&us , fpiritus confilii, ritus fapientix
, & intelledtus , fpiritus confilli
,
& fortitudinis, fpiritus fcientiae, & pietatis,
3. & implebit eum fpiritus timoris Domini.
Non fecundum gloriam judicabit , neque fecun- Viga.Tapf. i. u,
dum facundiam arguet
:
deirin.p.
314..
4.
led judicabit humili judicio , & redarguet fu-
2. Tic/.
> n requitate pro manfuetis terra; : & percutiet ter- perbos
,
& eripiet humilcs terra; : & perciitiet ter-
2.3. ram virga oris fui, &fpiritu labiorum fuorum in- ram verbo oris , & fpiritu per labia interficiet
tertitijt impium. impium.
5 . Et erit juftitia cingulum lumborum ejus : &
fides cinftorium renum ejus.
lf.6S.
6 - Habitabit lupus cum agno : & pardus cum 6. Et COmpafcetur lupus cum agno : & par- hen. I.
f. e.
3
J,
25. bredo accubabit
: vitulus & leo & ovis fimul mo- dus conquiefcet cum hxdo : & vitulus & taurus p- 333-
'
rabuntur , & puer parvulus minabit eos. & leo fimul pafcentur , & puer pufillus ducet eos.
7. Vitulus & urfus pafcentur : fimul requief-
^
7. Et bos & urfus fimul pafcentur
, & fimul in-
tent catuli eorum : & leo quafi bos comedet pa- fantes eorum erunt : & leo & bos manducabunt
leas. paleas.
8. Et deleftabitur infans ab ubere fuper fora- 8. Et puer infans in cavernam afpidum , & in
mine afpidis : & in caverna reguli
,
qui ablada- cubile filiorum afpidum mantim mktet.
tus fuerit, manum fuam mittet.
9.
Nonnocebunt, &non Occident in univerfo 9. Et non maleftcient, nee poterunt perde-
rnonte fandto meo : quia repleta eft terra fcientia re aliquem in monte fanclo meo repleta eft Aug. l.de unit.
Domini, ficut aquce maris operientes.
univerfa terra
,
ut cognofcat Dominum, ut aqua
Eccl
- "> 9- Itf-f.
multa operiat mare.
NoTjC ad Version em antiquam.
Verum Textui noftro favent S. Leo f. 2 3. p. 7j\
a. Aucl. in textu : & 1. 3. cont. Eutych.
p. 25. c. Et requiefcet
fu-
1. de promiil". p. 2. c. 10. ap. Profp. p. 135. a. Maxi- per eum fpiritus Domini.
mus Tauiin. in homil.
p. 27. g. 8c Vigil. Tapf. 1. 12.de
Trin.
p. 314. a. ied 1. 3. cont. Eutych. p. z$. c. ha-
bet : hgredietur virga de radice Jejfe , j
germeii de radice
ejus afcendet. Itidem Fulg. refp. cont. Arian. excepta vo-
ce flos, pro germen. Tertul. I. adv. Jud. c. 9. p. 143. b.
Et najcetttr virga de radice Jeffc , > flos
de radice ejus
af-
cendet : vide etiam 1. de corona mil. c. 13. p. 293. b. &
1. decarne Chr. p.
JJ3.
a. Novatianus de Trin. p. 1035'.
1036. a. Prodiet virga de radice Jejfe , Sec. ut in textu. Hie-
ron. in Matth. 2. to. 4. 10. d. ait juxta Hebraicam ve-
ritatem in Ijaia fcriptum elfe : Exiet virga de radice Jejfe
,
j nax.araus de radice ejus conjeendet : & 1. de opt. gen.
interp. to. 4.
2J2.
e. In eo loco , ubi nos legimus , atque
tranflulimus : Exiet virga de radice Jelfe , & flos de ra-
dice ejus afcendet : in Hebrao juxta lingua illius ijlia/ua.
ita fcriptum ejl : Exiet virga de radice Jeffe , & nazaraeus
de radice ejus crefcet. Cur hoc omifernnt LXX.
ft
non licet
t. 3. Iren. I. 3. c. 9. p. i8j. a. # implebit eum
fpi-
ritus timoris Dei (al. Domini.) Non fecundum gloriamju-
dicabit
1
neque fecundum loquelam arguet. Ita quoque in
Grasco , detradta 1. conjunct. ). Similiter habet Lattanr.
1. 4. Inftir. c. 13. p.
fyj.
$$ implebit eum fpiritus timo-
ris Domini. Novatian. de Trin.
p. 1051. c. > implevit
eum fpiritus timoris Dei. Hilar, in Pf. 66. col. 188. f.
>
replevit eum fpiritus timoris Dei. Apud Ambrof. in Pf. 1 18.
col. 1030. d. ult. voci pictati's it. priced, continuo ad-
ditur , fpiritus fantli timoris : fimiliterl. de Myft. col.
336.
a. & 1. 3. de Sacram. cul. 363. f. apud Aug. ep.
194.
to. 2. 719. f. timoris Dei. Hieron. in hunc Ifai. loc. col.
100. c. aic LXX. tranftulilfe : Non fecundum gloriam ju-
dicabit , neque juxta fermonem arguet.
Tt. 4. Hieron. in hunc loc. col. 100. e. dicit LXX.
tranftuliffe , fed judicabit humili judicio , $ arguet humilcs
terra ; & port paulo , pro virga oris fui, ita, verbo oris
transferre verbum pro verbo? & in Ifai. 11. col. <)(). b. c. fui. Apud Iren. 1. 3. c. 9. p. 18
J.
a. fie : fed judicabit
Pro radice , inquit
,
quam foli LXX. tranflulernnt , in He
hra'ico fcriptum hab. geza
,
quod Aquila , Sym. $ Tbeod. xop-
jj.lv interpretati funt , id ejl , truncum
; 5
pro flore
,
qui
Hebraice dicitur. nefer , germen tranftulerunt lllud
autem quod in Evaugelio Matthxi omnes quarunt Ecclejiaf-
tici,
5
non inveniunt ubi fcriptum Jit, quoniam Nazarsus
vocabiiur, eruditi llebrxorum de hnc loco ajjrtmptnm putant
.
Sed feiendum quod hie nefer per fade litteram fcribatur , cu-
jtts proprietatem
^
Jouum inter z

f Latitats fermo non
exprimit Porro nazari
,
quos LXX. fanclificatos , Sym-
machtts feparatos tranftulerunt ,
per zain femper fcribuntnr
elementnm : vide etiam epift. ad Damaf. to. 4. col. 146. b.
W. 2. Itidem Greece , excepta voce? , loco Domini
;
at in edd. Aid. 6c Compl. legitur Kvph. LaE I.4. Inf-
hnmih judicium
, &
arguet gloriofos terra. Graece
, ami rt.fi-
vh Tctwsiya x/j,W, ijite-ji^t Tui rairatii tm? 71s s* ^
toti-
,st yji) t ^070 t? fo^aro; ciinS ,
Jj
"TtriVf^ttTt S^ti^cji-
Mat Ae~ aijsvj'.
Tt.6. Eadem funt in Grsco, verbum pro verbo. Hie-
ron. epift. ad Sun. & Fiet. to. 2. 6x6. c. legit fimiliter :
Pafetur lupus cum agno :

pardus requiefcet cum hado :

J
vitulus
5
leo
tf
taurus pafcentur fimul , )
puer parvulus
ducet eos. Ambrof. I. de pcenit. to. 2. 407. f. Tunc
lupi
tf
agni fimul pafcentur. Aucl. 1. depronuff.
p. j.ap.
Prolp.
p. 1 87. c. Tunc una patient
fimul lupus cum agno :
y>
pardus adquiejeet hxdo : 5 bos ^ leo
$5 agnus fimul man-
ducabunt paleas ,
^
puer pufillus pafcet eos;
tf". 7. Ita quoque in Giaeco , nil! excipias ult. x, *iat u$
tit. c. 13. p.
J77.
hab. Et requiefcet fuper eum fpiritus
m ipcr/nat
a'x"^ > C
leo ficut bos comedu paleasfliieron
Dei : deinde
, fpiritus fapientia , <$ intelleclus , &c. quaa fup
Similiter Iren. 1. 3. c. 9. p. 184. e. fed inf. c. 17. p.
208. b. leg. fpiritus confilii , 2? virtutis. Tertul. 1. adv.
Jt'.d.c. 9. p. 143. b. Et requiefcet fuper illmn fpiritus Dei ;
^
fpiritus fapientia , tf
intelleclus
, fpiritus confilii , > vir-
tutis
, fpiritus agnitioms
, &
pietatis : at 1. 3. adv. Marc.
loco virtutis, ponit vigoris ; & 1.
J.
valentia. Novatian.
de Trin.
p. 10
J
I. c. Et requiefcit fuper eum fpiritus fa-
pientia
, jf intelleclus , fpiritus confilii , tf
virtutis
, fpiritus
fcientia
, ^
pietatis. Hilar, in PC 2. n.
37.
col. 46". Et
requiefcet juper eumfpiritus timoris Domini. Ita quoque Am-
brof. in Luc. 3. col. 1316". f. item in Pf. 118. col. 1030.
d. fubnexis his
, fpiritus fapientia, $$ intelleclus
, fpiritus
confilii , atque virtutis
,
fpiritus cognitionis , atque pietatis :
lie etiam 1. de Myfter. to. 2. 336. a. & I. 3. de Sacram.
col. 363. f. & ferm. 2. de Spir. S. col. 658. b. Auguf-
rinus epift.
194. to. 2. 719. f. h.sc memorat
, fpiritum
fapientia, $$ intelleclus , confilii,
&
fortitudinis
, fcientia ,
$$
pietatis. Ap. Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin.
p. 314. a
ep. ad Sun. & Fret. col. 627. a. Et bo<
$ urfus in com-
mune pafcentur , parvuliqut eorum erunt pariter : ^ leo
<$
bos comedent paleas. Ambrof. 1. 1. de pcenit.
p. 407. f.
408. a. leo
& bos paleam manducabunt i deinde, ferpens
autem terram ut panem ; proximeque
, tf
non nocebunt
,
&c. de t . 9.
$". 8. Ita Graeci, nifi quod pro in cavernam, legitur
itsl Tpuy^uv , fuper Joramiua ; fed Mis. Alex. & Mediol.
ferunt sVi tj>w'/KhV, ed. Compl. Tfuyxn. Hue redeunc
quar Tertullianus ait 1.
4. adv. Marc. p. 718. c. Per
Efaiam , repromifit conjicere manum in cavernam afpidum
,
$$ in cubile natorum afpidum , nee omnino lads. Ambrof.
1. 2. de interpel. Dav. c. 1. p. 639. d. legit : ht puer
parvulus mittet manum in cavernam afpidum , 5 Hit tun
nocebunt; quse ult. pertinent ad 't. feq.
it. 9. Ad verbum e Grseco, piaster ulr. mare ,
pro quo
S-ccxxoy; , nutria. Ambrof. 1. r. depeenir. to. 2. 408. a.
Et non nocebunt, neque vaflabunt in monte fanclo meo, di-
cit Dominus. Hieron. in Ezech. 47.
col. 1053. c. addit :
Et requiefcet in eo fpiritus Dei; fpiritus fapientia , 6cc. ut repleta funt omnia fcientia Domini , ficut aqua multa ope-
Tom. II. Yyy ij
IS MAS.
lliiron. in tfai.
II. til. lOi. c.
r^.o li/iiAJ. Cap.
Versio antiqua.
io. Et erit indie ilia radix J die, & qui con-
Ambr. in
Vf. \6
(ol."]Zl.b.
Hieron. in lj.it
11. col. 104. h.t.
XII.
VciCAIA NOVA.
>. Indie ilia radix Jeffe
,
qui flat in figflum Rom.
furget ut princeps fit gentium : in iplb gentes fpe-
populorum ,
ipfum gentes deprecabuntur
, & erit
ij- IZ -
rabunt , & erit requies ejus honor.
fepulcrum ejus gloriofum.
VulgatA nova.
ab Emath , &z ab infulis maris.
ii. t levabit lignum in nationes, & congregablt
profugos Ifrac'l, & difperfos Juda colliget a quatuor
plagis terra:.
VuiG ATA NOVA.
1 1 . Et erit in die ilia : Adjiciet Dominus fecundo
manum fuam ad poflidendum reliduum populi fui,
quod relinquetur ab AfTyriis, & ab ^Egypto, & a Phe-
tros, & ab /Ethiopia , &abiElam, & a Sennaar, &
Versio antiqua.
I"
1
. Et auferetur zeltlS Ephraem, & inimici 1$. Et auferetur zeius Ephraim ,& hoftes Ju-
Judse peribunt : non erit xmulus Ephraem Judx
,
da peribunt ; Ephraim non remulabitur Judam, &
& Judas non vexabit Ephraem. Judas non pugnabit contra Ephraim
1
4. Volabunt in navibus alienigenarum , ma
re fimul praedabuntur
1
5... Defolabit Dominus mare jEgypti.
14. Et volabunt in humeros Philifthiim per
mare, fimul pradabuntur riliosOrientis. Iduma?a
& Moab praeceptum manus eorum , & filii Am-
nion obedientes erunt.
1 5 . Et defolabit Dominus linguam maris ^Egyp-
ti , & levabit manum fuam fuper flumen in for-
titudine fpiritus fui : & percutiet eum in feptem
rivis , ita ut tranfeant per eum calceati.
16. Et erit via refiduo populo meo
,
qui re-
linquetur ab Aflyriis : ficut fuit Ifraeli in die illa>
qua afcendit de terra iEgypti.
NoTjC ad Versionem antiquam.
riens mare. Grate. ot< wsimSw m" Qifuntafix t? ytvixi -rcr
Ku&cv , ui vi'up TrtiMJ KXTcma^u-ifO-i $-tt*aafxe,' in ed. Aid.
%ufj.tsa.ca. 7. Apud Auft. 1. de promilF.
p. 3.
ap. Profp.
p. 188. b. quia reflet a
eft
term, ut cognofcat Deum
,
quaji
aqua nmlta tegens mare.
if. 10. Similiter in Gr. nifi excipiatur praef. i ctviruftf-
vo;,'qui confurgit ,
pro fut. confurget. Novatian. de Trin.
p. IO 56". a. legit : Et erit in ilia die radix Jeffe, $
qui
furget imperare"gentibus : in ilium gentes fperabunt , $
erit
requies ejus honor. Similiter apud Cypr. I. I. Teftim.
p.
282. a. detract.! conjunct,
tf ,
pod: Jeffe , adjuncta vero
voce omnibus , ifH
,
gentibus. Apud Laftant. 1. 4.
Inftitut.
e. I?, p. 577.
Et erit in ilia die radix Jeffe , ^
qui ex-
furget principari in nationes : in eum gentes fperabunt , i$
erit requies ejus in bonore. Apud Hilar. 1. *. de Trin. col.
87
J.
d. Et erit radix JeJJi , ^
qui furget regere gentes : in
turn gentes'fperabunt. Apud Ambrof. in Luc. 3. col. 1316. f.
Et ertt radix
Jeffe , tf
qui exfurget imperare gentibus : in ipfo
gentes fperabunt. Apud Hieron. in Ifai.
53.
col. 388. d.
Erit radix
Jcffe , tf
qui refurget ut principetur gentium : in
ipfo gentes fperabr.nt : 8c 1. 1. in ep. ad Ephef. to. 4. 349.
a. Erit virga Jeffe , >
qui jurget ad regnandum gentibus
:
in ipfo gentes jperabunt. Augufh 1. de unit. Eccl. to. 9.
346. f. Et erit in ilia die radix ]e(?e , {
qui exfurget priti-
cipium habere in nationes : in eum gentes fperabunt. Auct.
1. de promiir.
p. 1. c. 18. ap. Profp. p. 104. b. Erit ra~
dix Jeffe , <$ qui exfurget rcgnare in gentibus : in eo gentes
fperabunt. Laurent. Mediol. de mul. Chanan. Analeft. to.
2. p. 29. alludcns dicit : Exjhrget virga de radice Jeffe ,
qui dominatur omnibus,
tf
:n eum fines
terrx fperabunt .
"f. 13. Vix melius e Gra:co.
-f. 14. Sic habere LXX. Hieron. ipfe teflatur loco cir.
necdilfimiliaexhibetGr. ed. Rom. polito uno Ki,in prin-
ciple
"t. 1$. Hieron. ibid. Defolabit, non mare juxta LXX.
fid
juxta Hebrides, linguam maris Mgypti. Nunceriamle-
gitur Grxce : Kai ifyiftuttt KiCtcs tky kcr.MWar Aoi'-.ttc.
CAPUT XII.
Versio antiqua.
he, i. j. c. 10. 2. Ecce Deus metis falvator metis ,
fidens ero
186.'.
in eum
Vulgata nova.
1 .
l_?
T dices in die ilia : Confitebor tibi Domi-
JTV ne
,
quoniam iratus es mihi : converfus eft
furor tuus , & confolatus es me.
2 . Ecce Deus fal vator meus , fiducialiter agam,
& non timebo : quia fortitudo mea , & laus mea
Dominus , & fadus eft mihi in falutem.
3
.
Haurietis aquas in gaudio de fontibus fal-
vatoris :
Tacund.Herm.i. 3... Haurite aquas cum lxtitia de fontibus fal-
i.p.^ll.c yatoris.
Vulgata
4.
& dicetis in die ilia : Confltemini Domino , &
invocate nomen ejus : notas facite inpopulis adinven- nuntiate hoc in univerfa terra,
tiones ejus : mementote quoniam excelfum eft nomen 6. Exfulta
, & lauda habitatio Sion : quia magnus
ej US>
in medio tui fandtus Ifrae'l.
Not.c ad Versionem antiquam.
fr. z. Sic eft in Graeco, excepto ult. sV .urS',
in eo. aqua cum deleilatione de fontibus falvatoris : fimilirer in
jf. z. Graec. Kai miiisaTe vfup ex, -ray tv -
.-^i*, cc. Ambrof. in Pf.
37.
col. 829. a. fie : Et faliet
Exod.
I
J.
2.
PJalm.
117. 14.
NOVA.
5 . Cantate Domino quoniam magnifice fecit : an-
Luc. i6.co\.
1474. f. & fane in Mf. Alex, eft : Km a't-
rwncu vJup' in Mediol. dtTWisre.
IS MAS. Cap. XIII.
5>4*
CAPUT XIII.
VlILCATA N V
V E R S I O
o
quod vie! it Ifaias filius i. IT Ifio contra Babylonem, quam vidic Ifaias
V filius Amos.
A N T I o u a .
Nus Babylonis
Amos,
i. Super montem caliginofum levate fignum
, z. Super montem campefh-em tollire vicem
exaltate vocem
,
levate manum
, & ingrediantur & exaltate \'ocem illis : nolire timere cxhorta-
mini manus, aperite magiftratus.
t,. Quia ecce ego praecipio : fanctirlcati
funt, &
vocati gigantes veniunt iram meam lenire, gau-
dentes Omul , & injuriam facientes.
4. Vox multarum gentium in montibus , fimi-
lis gentium multarum : vox regum
, & gentium
colle&arum : Deus fabaoth prxcepit genti bella-
trici
5.
venire cte longinquo , de fummo fundamen-
to coeli
: Deus, & bellatores ejus, corruperunt
univerfum orbem terra?.
6. Ululate
,
proximus eft enim dies Domini
,
& contritio a Deo aderit.
7.
Propter hoc , omnes manus refolventur
,
& omnis anima hominis trepidabir.
8. Turbabuntur legati parturientis , & parietes
bunt
,
quafi parturiens, dolebunt : unufquifquead circumftantes : alius ad alium expavefcent,
& fa-
proximum fuum ftupebit , fades combufce vukus cies eorum ficut flamma commutabuntur.
eorum.
9. Ecce dies Domini veniet, crudelis, & in-
9. Ecce enim dies Domini infanabilis venit, in-
dignationis plenus, & ira ,
furorifque ad ponen- dignationis, & irae
,
ponere orbem terrarum de-
dam terram in folitudinem , & peccatores ejus fertum , & peccatores perdere ex eo.
conterendos de ea.
Txtcb.
10. Quoniam ftellxcoeli, &
fplendor earum, 10. Stella enim coeli exterioris, & omnia lu-
32. 7. non expandent lumen fuum : obtenebratus eft fol miliaria ejus lumen dabunt : & tenebl'efcet
, &
Joel. z.
-
m ortu fuo
>
& ] una non fpiendebit in lumine fuo. non permanebit lumen ejus.
*j
3 '
11. Et vifitabo fuper orbis mala , & contra u. Et inrligam mortuis terra: mala ,& injuftis
M""h-
Nol AD VERSIONE
24. 29. ,
Marc.
^-. r . Graece transfertur iftud , contra Babylonem
, pod
1
3- I
4- Amos; cactera ad verbum quadrant : in edd. Aid. &
Lite. 21.
Compl. exftant omnia ordine quo fupra. Hicron.in eun-
portas duces.
j. Ego mandavi fan&ificatis meis, & vocavi
fortes meos in ira mea , exfultantes in gloria mea.
4. Vox multitndinis in montibus, quafi popu-
lorum frequentium : vox fonitus regum
,
gentium
congregatarum : Dominus exercituum pra:cepit
militias belli,
<. venientibus de terra procul, a fummitate
cceli : Dominus, & vafa furoris ejus , ut difper-
dat omnem terram.
6. Ululate
,
quia prope eft dies Domini : quafi
vaftitas a Domino veniet.
7. Propter hoc, omnes manus diflblventur
,
& omne cor hominis contabefcet,
8. & conteretur. Torliones & dolores tene-
Hieren. in I/ai.
13. col.
147. i
4
8.
Ticbon. reg. A.
p,
59. h. 60. a.
M ANTIQUAM.
dem Ioc. col. 107. d. ait verbum tlebra'icum melfa, vel
onus , vel pondus intelltgi : unde miratur LXX. Transla-
tores inretriflivoluiffe ponere vifionem. Apud Tichon. reg.
4. p. Jo. h. fimpliciter : Vijio advershs Babylonem.
V". 2. Grace. 'E-ir otfc; itsAum oi&rre Qvfite'oy , v\-Jctr.Tt
Tuv ipxmv duro7c , -KapcoinhHTS t
X''P'
Kfol^ecre ol
npxpy-
t5
-
Mis. tamen Alex. & Mediolan. cum edd. Aid. &
Compl. pod: vocem duro'ic , fubdunt
, /jm psGeT&i ; turn Me-
diol. dpopiWr?
x.

'f"''
Aquila , ii,dfsrz
x^t
a - Hieron. etiam
loco cit. dicit LXX. tranftulilfe , confiiamini manum , Sc
aperite principes.
"t. 3. Hieron. in hunc loc. col. 148. f. ait fie vertilfe
LXX. Ego pracipiam
,
f? ego addncam eos
:
gigantes veniunt
implere furorem meiim
,
gaudentes Jimul , > contumeliam
fa-
cientes. Ita quoque fcrt ed. Rom. fi excipias pracf. 2. cvv-
tcV , Sc dya ,
prdcipio, Sc dttco .-atramen in Mf. Alex,
efl: : 'F-.oj cvvTuaru i. e~/ai avmc- nyiUffiittt sin, >^ *yji
-/j}cIvt6$' Mediolan'. h-ac verba
, g
sya alya> auTi;;,gemi-
nat , i. e. & ante , & port wyig.6fi*itii eh'r fubindepro gigantes
veniunt , Theod. vertit, %al ye i)(&>.t<sa Tif; ylfctrldt; /uv.
Tfr. 4. Haec tota concordant cum Gikco , excepta voce
una Dens
,
pro qua KJeio;. Hieron. in hunc loc. col.
149.
e. ait LXX. iic habere : Domimts Jabaotb prxcepit genti
lellicofijjim* ; Gr. gnijuz^.
-fr. 5. Hieron. in Ifai. 1 3. col. 149. e. ira refert ex LXX.
M venial de terra longinqua , a fummo fundamento crcli :
Dominus
,
bellatores ejus , ut difperdant univerfum orbem.
Nunc etiam ita legitur inGr. ed. Rom. Obfervat Hieron.
lb\A. fnndamentnm , obeli prxnoiandum
effe. Apud Ambr.
1. de Elia , c. 21. fie : Ecce -venit Dominus dtfpctdlre orbem
terrarum; Gr. tuliphi&ct , feu cum Mf. Aiex. 7? x7-
<pfa&i.
ff. 6. Itidem ap. Cypr. ep. ad Demetr.
p. 223. b. fi
excipiatur vox una obtritio, pro contritio; Grsece cvrlpiQu'
,
nltimoque iV^i, veniet-, pro aderit; caet. quadrant.
It. 7. Itidem Grsce , prseter hc fingul. -ndcot,
yj\p s'x-
M/C'.iCETai , omnis manus dtjjohrtur.
t . 8. Sufpicor hie quiddam praeterminum in edit. Ti-
chen. nirnirum inter voces legati , & parturietitis ; nam in
Gracco ita legitur : Tc?fX'9",' cc' TC'-' "'
Tph&uit , tSiTtei
a.UT\s<, it'diiv, ac yuvxix.oz Ttx/Vitli' i. e. Turbabuntur lega-
ti
, ij
dolores eos tcnebunt
,
quaji mttlieris parturientis. Hie-
ron. etiam in hunc loc. col. iyo. c. ait jttxta LXX. addi-
tum e'le, Turbabuntur legati, 5' dolores apprebendent eos :
quod ver6 fubneclitur a Tichonio , &
parietes circumjlati-
tes , non reperitur in Gracco , fed ejus loco ifra , i, ttv/x-
ipipctcxaiv tTent/z irpsi top iti&v, i/ txzumrrcu
, & condole-
bunt alter ad alteram ,
jlupebunt ; dein
, j, tj -Trpooontut
avian , uc (pyXi,, y.iTtAa.M<.a , &
faciem
J
uam
, quafi
fi
am-
ma , mutabunt.
ir.<). Eodemmodo legit Cypr. ep. ad Demetr.
p. 223.
b. ii excipias unum fingul. err<s, loco plur. terrarum. Hie-
ron. in Ifai. 13. col. ijo. f. ait : Pro terra, LXX. th
txtiflivm , id efl orbem , interpretati film ; pro crudeli in-
fanabilem. Apud Iren. 1. y. c. 35. p. 335. c. pariter :
Ecce enim dies Domini infanabilis venit , furore f_J ira ple-
xites
,
ponere urbem
( 1. orbem ) term defertam , J
peccato-
res perdere ex ea. Apud Ambrof. epirt.
J.
to. 2. 7<58. d.
Sic enim dies Domini fubito venit. Apud Hieron. in Joel.
I . col. I 34<5. a . Ecce dies Domini infanabilis venit
, furoris
,
& irx , ut ponat univerjum orbem defertam , <$
peccatores
perdat ex eo : & in Amos
J.
col. 1418. d. Ecce dies Do-
mini infanabilis venit
,
furoris , > irx
,
ponere orbem terra-
rum deferturn
, J^
peccatores perdere ex eo : fimiliter in
Naum 1. col. 1563. b. ficut etiam in Gracco : at idem
Hieron. in 2ach. 13. col. 1790. d. legit : Dies Domini
infanabilis veniet , furoris , j
ira , ponere totum orbem in
fohtndiiTem
, tf
peccatores anferre de eo : & in Abacuc 3.
col. IC138. b. Dies Domini infanabilis , furoris, & irx
,
ponere orbem terrx univerfum in defertum , > peccatores per-
dere : vide etiam 1. 3. in ep. ad Ephef. to. 4. 402. f.
"t. 10. Hieron. in Ifai. 13. col. 151. b. ita legit ex
LXX. Stellx enim cceli, ^ Orion , ^
omnis ernatus cetli
*
lumen fuum non dabunt : ^5
cltenebrabnntitt l'ole o'riente,
$$
luna non dabit lumen fuum. Ita quoque eft in Gr. ea; Rom.
prscter unum fuum, quod deell ante non dabunt : fub-
inde monet Hieron. LXX. Orionem tranftu!iile , addentes
de fuo , Sc omnis ornatus cceli ,
quod cbelo , irquit
, pra-
notandum
efl
: item fupra col. 109. d. air LXX. 'Cip,'aroi
vertilfe: & in Jer. 13.. col. 592. f. rurfus legi
r
: Stellx
enim ctcli
, # Orion , 5
omnis ernatus call , lucem nor da-
bunt : 2j tenebmbuntiir orto file ,
,' Itcnanon dabit lucem.
t. 11. Hieron. in Ifai. 13. col.
151. f. fimiliter ha
54'
ISAIAS. Cap. XIV.
Versio a n t i qu a. VULGATA NOVA.
perbiam inrldelium , & arrogantiam fortium hu-
miliabo.
ii. Prctiofior erit vir auro , & homomundo
obrizo.
tithtn, ubifuf. peccata eorum , & perdam injuriam fceleftorum
,
impios iniquitatem eorum , & quiefcere faclam fu
& injuriam fnperborum humiiiabo.
1 2. Et erunt qui remanferint , honorati ma-
gis
,
quam aurum quod non tetigit ignem ; & ho-
mo honoratus erit magis
,
quam lapis ex Sa-
phir.
1
3
.
Caelum enim indignabitur : & terra com-
movebitur a fundamentis propter animationem
kae Dei , in die qua aderit indignatio ejus.
1 4. Et erit qui reli&us ell
,
quafi capreola fu-
giens , & ficut ovis errans : & non erit qui colli-
gat : ut homo ad populum fuum convertatur , &
venire in tribum luam feftinet.
1
5. Qui enim incident, fuperabitur : & fi qui
collefti funt
,
gladio cadent.
1 6. Et filix eorum in confpedtu eorum cadent
:
& domus eorum diripient , & uxores eorum ha-
bebunt.
1
7. Ecce excito vobis Medos
,
qui non com-
putant pecuniam , neque auro opus eft illis
:
1 8. fagittationes juvenum confringent , & filiis
veftris non miferebuntur , & fuper nepotes vef-
tros non parcent oculi eorum.
Weren. in Ifi. 19. Et erit Babylon, quae vocatur inclytaglo-
15. eel. 155.
/ riofa regis Chaldaeorum , (icut fubvertit Deus So-
154.,?.
*
Inf. cubilia.
domam & Gomorrham.
20. Non habitabitur in xternum, nee ingre-
dietur earn per multas generationes : nee tranfi-
bunt per illam Arabes, neque paftores requief-
cent in ea.
21. Sed requiefcent ibi beftia? , & replebuntur
domus fonitu : & accubabunt ibi firenae , <Sc dz-
monia faltabunt ibi
:
22. & onocentauri ibi habitabunt , &
*
cubi-
cula facient hericii in domibus eorum.
1 3. Super hoc ccelum turbabo : & movebitur
terra de loco fuo propter indignationem Domini
exercituum
, & propter diem ira? furoris ejus.
1 4. Et erit quafi damula fugiens , &quafi ovis
:
& non erit qui congreget : unufquifque ad popu-
lum fuum convertetur , & finguli ad terrain fuam-
fugient.
15. Omnis
,
qui inventus fuerit , occidetur :
& omnis, qui fupervenerit, cadet in gladio.
1 6 . Infantes eorum allidentur in oculis eorum : Pfalm.
diripientur donaus eorum, & uxores eorum vio-
J 5<5. 9.
labuntur.
17. Ecce ego fufcitabo fuper eos Medos
,
qui
argentum non quacrant , nee aurum velint
:
18. fed fagittis parvulos interficient , & lac-
tantibus uteris non miferebuntur , & fuper filios
non parcet oculus eorum.
1 9. Et erit Babylon ilia gloriofa in regnis , in-
clyta fuperbia Chaldacorum: ficut fubvertit Domi-
QelK j
nus Sodomam & Gomorrham. 24.
20. Non habitabitur ufque in finem , & non
fundabitur ufque ad generationem & generatio-
nem : nee ponet ibi tentoria Arabs , nee paftores
requiefcent ibi.
2 1 . Sed requiefcent ibi beftia; , & replebun-
tur domus eorum draconibus : & habitabunt ibi
ftruthiones, & pilofi faltabunt ibi
:
22. & refpondebunt ibi ululac in xdibus ejus
,
& firenes in delubris voluptatis.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
bet ex LXX. >
perdam injuriam iniquornm
, ? injuriam
fnperborum humiiiabo: turn addit : lerbum llebraicum
,
gaon
,
quod perfpictte arrogantiam , <$ fuperbiam fonat ,
Theodotio $ LXX. femper injuriam tranflnlerutit. In ed.
Rom. fie totus Ttr. exftat : Ki Tf>f|i t>i oixv/tin omi
xaxcl , k, tc~? cco-'c -rat, ct/xctpTt'eu; uvtuv , k. a-iroui&SA*
kvoftaiv > ) v^&tv unepwpcwwr ia.irmo>i'ji' 1. e. Et mandabo
ttniverfo crbi terra mala , &c. fortatTe mendum eft in edit.
Tichon. to mortuis terra, legendumquc orbi terra.
T?. 12. Hieron. inlfai. 15. p.
1J2.
b. ita legit ex LXX.
JE erunt qui derelttli fnerint , honorati magis
,
quint aurum
excotlitm ; JJi
homo honorabilior erit lapide Sophir. Itidem
in ed. Rom. nili quod pro excotlnm , eft o.Tivy , quod
Nobil. vertit incottum ; & pro lapide Sophir , ita , S w'-
,9-o;, a/ Xvpp ,qnim lapis, qui in Supbir. Mfs.Alex.&
Mediol. in Syp/p, de Stiphir.
~fr. 15. Similiter Hieron. in Ifai. 15. col. 151. d. ex
LXX. Ccelum enim furiet : >
terra movebitur ajundamen-
tis fits. Ita quoque hab. ed. Rom. cum feqq. Aid. iv/uov
op7n; Ktip/if aaw6 , Ix rri v/mpu fl a.v i-ns>&n 61/^0; av-rV
1. e. propter furorem ira Domini fabaotb , in die qua fuper-
venerit furor ejus.
it- 14. Grace, in principio hab. num. plur. Kal su/lou
of KonccMMiftHivot , Et erunt qui reliili funt ; extremoque ,
use av^pu-mv
tfc
rzv >.a.wduT)s a-TTOspwpvvat , K. aVSpwT? elf t>)i
yu>pav iavn Aiai,e1ar ita tit homo ad populum fuum re-
vertatur
, ^ homo adregionem fttam expelletur. Mf. Alex, i/
etv^paTtot iie, tuk y_upat cIuth S^iayti' ca?r. quadrant.
Tt. If.
Grace. ''O; yap r u'*Z , HT7^6n'of7a/* k, c'i rivs; ,
Sec. Qtticunque enim deprehenfits jiterit, opprimetur : $$
quicunque, &c. ut in textu.
#.
16. Grace, initio hab. Ka! t t'caa durav puivav
wu-7rKv du-rur' Et filios eorum allident coram eis ; reliqua
ut in textu.
"t. 17. Vix melius e Gracco.
Ti^. 18. Eadem prorfus in Gracco
,
practer unumaut alte-
rum , nempe TiUfv/uxra , Jagittas , loco fagittationes ; Be
-rlrutjic, , filios ,
pro nepotes.
t. 19. ^ic eft in Gracco , excepto uno otVo fc-'.aMax; ,
i rege , loco gloriofa regis : 6c fane Hieron. ifta refert cum
feqq. ex edit. LXX.
Y". 20. Grace, addit yjp'mi , tempus , ad vocem aternnm ;
ftatimque num. plur. iJe pH ifci^wci itsdvTW, neque in-
grediemur in earn ; reliqua ut in textu.
~t. 21. Ita Giacce, excepta prima vocula k. , tf , pro
fed : vide Hieron. fup. col. hi. a. Apud Ambrof. in
Luc. 4. col. 1234. e. habitabunt in ea filia Jirenum.
-fr. 22. Similiter in Gracco.
CAPUT XIV.
Hieron. in Ifai.
14.
col. 1
J4..1.
Versio antiqua.
Ito veniet, & non tardabit
Vu L G A T A NOVA.
1. "DRope eft ut veniat tempus ejus, & dies
A ejus non elongabuntur. Miferebitur cnini
Dominus Jacob , & eliget adhuc de Ifrael , & re-
quiefcere eos faciet fuper humum fuam : adjun-
getur advena ad eos , & adhacrebit domui
Jacob.
NoTjG ad V e r s I o n e m
y. 1. Grace. TXw tpX^
al >
Cit *""'*> &c- fubdic
Hieron. Quod fequitur fin Vulg.
) & dies ejus non pro-
ANTIQUAM.
trahentur
, ajlerifis notandum tfl , quia de Iheodotiont ad~
dita funt.
ISAIAS. Cap. XIV.
543
VlIICATA NOVA.
i. Et tenebunt eos populi , & adducent eos in lo-
5. Et erit in die ilia : cum requiem dederittibiDeus
cum fuum : & pollidebit eos domus Jfrael fuper terram a labore tuo , & a concuffione tua , & a fervitute du-
Domiiiiinfervos &ancil!as: & eruntcapienteseos,qui ra
,
qua ante fervifti :
fe ceperant , & fubjicient exa&ores fuos.
Versio ANTIQUA.
4. & fumes plandtum hunc
VULGATA NOVA.
4. fumes parabolam iftam contra regem Ba-
bylonis , & dices : Quomodo cell'avit exadtor
,
quievit tributum ?
5
. ContrivitDominusbaculumimpiorum, vir- 5. Contrivit Dominus jugum impiorum
,
jll-
gam dominantium
,
gLim
VULGATA NOVA.
6. caedentem populos in indignatione, plaga infa- nos.
nabili, fubjicientem in furore gentes, perfequentem
9. Infernus fubter conturbatus eft in occurfum ad-
crudeliter. ventus tui , fufcitavit tibi gigantes. Omnes principes
7.
Conquievit & filuit omnis terra, gavifa eft & terra; furrexerunt de foliisfuis, omnes principes natio-
exfultavit
:
num.
8. abietes quoque lastata; funt fuper te, & cedri 10. Univerfi refpondebunt , & dicent tibi : Et tu
Libani : ex quo dormifti, non afcendet qui fuccidat vulneratus es ficut & nos , noftri iimilis efteftuses.
Hieron. in Ifai,
14.10I.
1 5:
J.
e.
Ibid.
Itf.f.
Versio antiqua.
1 1
.
Detra&a eft ad inferos gloria tua , multa Hieron. in lfai,
14. col. 157. e.
VULGATA NOVA.
1 1 . Detradba eft ad inferos fuperbia tua , con-
cidit cadaver tuum: fubter te fternetur tinea, & lxtitia tua.
openmentum tuum erunt vermes.
iz. Quomodo cecid.fti de ccelo lucifer, qui 12. Quomodo cecidit lucifer de coelo , mane
Tiebon.rtg.j.t
k
inane oriebaris? corruifti in terram
,
qui vulnera- oriens? contritus eft in terra, qui mittebatur ad
6"
3.*.
64.*.
'
'
bas gentes ?
omnes gentes ?
1 5. quidicebas in corde tuo: In ccelum conf-
1
3. Tu autem dixifti in animo tuo : In coelum
cendam
,
fuper aftra Dei exaltabo folium meum , afcendam , fuper ftellas Dei ponam fedem meam
,
fedebo in monte teftamenti
,
in latenbus Aquilo- fedebo in monte alto , fuper montes altos in
Aquilonem.
14. Afcendam fuper nubes , ero fimilis Altif-
fimo.
1 5. Nunc autem ad inferos defcendes in fan*
damenta terra;
:
1 6. & qui viderint te , mirabuntur fuper te
,
que profpicient
:
Nunquid ifte eft vir, qui con- & dicent : Hie eft homo
,
qui concitat terram
,
turbavit terram
,
qui concuflit regna,
movet reges
,
Not* ad Versionem antiqua m.
tf. 4.
Hie pofitum eft , #
fume! plantlum hunc , e Gr. meam
, fedebo in monte excelfo
, fuper omnes montes excel
'fos
k. m'4>i rot fyiiW tStop. Hieron. enim ibid, ait : Pro ma- ad Aquilonem : & in Zachar. 2. col. 1718. a. In ccelum
fal, quam -Aquila,
p
Symm.
&
Theod. parabolam tranf- afcendam, fuper fidera cceli ponam tbronum meum, Jed, bo
nis.
14.
Afcendam fuper altitudinem nubium , fi-
milis ero AltifTimo.
1 5. Veruntamen ad infernum detraheris in
profundum laci
:
16. qui te viderint, ad te inclinabuntur, te-
tulerunt LXX. plantfum interpretati funt,
~t . 5. Ita contextum defcriplimus , ex his quae Hieron.
ibid, dick : Idcirco virga
$
baculns impiorum, pro quo
LXX. jugum interpretati funt , peremit nos , &c. quia
noluimut Jttflinere jugum levijjimum
,
jugum falvatoris. In
ed. Rom. Su'etai^s Ki/e<os T01' ?"7>' tav auaprubuiv , top
(,uyov roiy a.f^inav.
Ifr . 11. Sic hodie legicur in Grseco , excepto verbo xa-
tc'Sm , defendit , pro detratla ejl : ita vero textum def-
criplimus
,
quia Hieron. uttumque textum explicando
,
lie habet : Detratla ejl ad inferos fuperbia , vel gloria tua ,
fg concidit cadaver tuum
, five in LXX. tranflitlerunt , multa
ixtitia tua.
ir. 12. Ambrofiaft. col. 90. c. & 167. a. Qjtomodo ce-
cidit de ccclo lucifer ,
qui mane oriebatur ? Similiter Audi,
op. imp. in Matth. horn.
49. p. 210. a. at Auguft. 1.
5.
de doctr. Chr. to. 3. 64. a. Qjtomodo cecidit de ccclo lu-
cifer , mane oriens ? Auft. 1. de promilf. ap. Profp. c. I.
p. 189. d. Qjtomodo cecidit lucifer, qui mane oriebatur .
?
Auft. qu*ft. Vet. T. q. 1. ap. Aug. to. 5. 42. e. Quo-
modo cecidiflt de carlo lucifer , qui mane oriebaris ? Hieron.
in Ifai. 14. p. iy8. a. ita legit ex ed. LXX. Quomodo
cecidit de ccclo lucifer ,
qui mane oriebatur ? contritus
eft
in
terram
,
qui mittebat ad omnes gentes ? Ita quoque eft in
Gr. ed. Rom. In ed. Compl. Qwtrp&u; , contritus es. Apud
Tichon. inf. confratlus
eft;
(ubinde
,
qui mittitur.
t. 13. Eadem refert Cypr. ep.
55. p. 81. a. verbum
pro verbo : nee diffimilia Grax. habet
, praner veeem
X&c>? , cceli , loco Dei ; ultimoque , t icfac, Hoppeir , qui ad
Aquilonem. Ambrof. in Pf. 118. col.
1174. d. les.it : In
ccelum
af
endam
, fuperfidera cali ponam fedem meam
, fedebo
in monte excelfo , fuper montes altos
,
qui funt ab Aquilone.
Anonym, ap. Ambr. col. 6. b. fedebo m monte lublinu
,
fitp'r montes exc.'lfot ad Aquilonem. Hieron. etiam in Ifai.
14. col. 158. f. dicit LXX. tranftulilfe , in monte fublimi
,
Juper monies excelfos
,
qui funt ad Aquilonem ; item ipfe in
Ifai. 2. col.
27. a. legit : fuper ftellas cali ponam fedem
in monte fublimi , fuper montes excelfos in Aquilone : 8c
1. 3. com. Pelag. to. 4.
J42.
f. Super Jidera afcendam
+
ponam in ccclo tbronum meum , & ero Jimilis AitiJJtmo : Sc
epift. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col. 29. a. fuperjidera cceli
ponam fedem meam. Auguft. in Pf.
59. to. 4. jgi. f. po-
nam fedem meam ad Aqmlonem. Similiter hab. CafTiod. in
Pf. 38. & 118. p. 131. a. 418. a. Item Vigil. Tapf. 1.
cont. Varimad.
p. 738. c. fed addir : afcendam in^jidera
cceli , fedebo fuper monies excelfos. Aucl. op. imp. in W:th.
horn. 42. p. 178. b. fuper ftellas cali ponam tribunal meum.
t. 14. Concinunt Cypr. epift.
55. p. 81. a. & Hie-
ron. in Ifai. 2. col. 27. a. una cum Graeco. Tertul. vero
1. 5.
adv. Marc.
p. 799.
b. legit : Ponam in nubibus tbro-
num meum, ero Jimilis Altijjimo : & lup.
p. 793. c. Ero
Jimilis AltiJJimi , ponam in nubibus tbronum meum. Ambrof.
in Pf.
35. & 36. col. 77c. c. R12. c. Ponam tbronum
meum fuper nubes
,
ero Jtnulis AitiJJtmo : fmiliter 1.
y,
de fide, col.
596. a. & in Pf. 118. cul. 1CC4. f. 1046".
c. at inf. 1
174.
e. habet : Afcendam fuper nube<
, 5
ero
Jimilis AltiJJimo. Aut. op. imp. in Matth. hom. 2
."'.
p.
119. a. Ponam jedem meam n.' nube , g eroJimilis . 1'iJJi-
mo. Auguft. in Pf. 1. to.
4. col, 3. e. Ponam fedem meam
ad Aquilonem
, ^
eroJimilis AltiJJi ,0. Aucl. qiurft. utriufq.
T.q. 113. ap.
Auguft. to. 3. 116. Ponam jedem meam in
nubibus, & ero Jtmilif AitiJJtmo.
t. I
J.
TicliW paulo lup. leg.
defcendifti , non defcendes.
Cypr. ep.
55. p. 81. a. Tu vero ad inferos defcendes in
fnndamenta terra. Hieron. in Ifai. 14. col. 1 p. c. ex
LXX. Nunc autem in infernum defcendes
, 55 ad f-.ndamenta
terra. Ita qucque in Gr. ed. Rom.
If. 16. Ita Graece, deleto uno , in principio. Cy-
prian, ep.
yy. p. 81. a. legit : 5' qui videbunt te, mira-
buntur fuper te : & 1. 3.
Teftim. p. 319. a. Hie h^mo
,
qui concitat terram, cammovct regc. Cafiii d. in Pf. 32.
p.
107. b. Hie
eft , qui commovebat terram : verho etiam ifto
,
commovet, utitur Tichon. int. loco cit. In Gr.
0'
oeiW.
544
IS MAS. Cap. XIV.
Tichon. nbifiip.
Hieron. in JJai.
14. col. 162.
Versio ANTIQUA.
1
7. qui ponit orbem terra totum defertum
,
civitatesdeftruxit, abduftolque non folvit ?
18. Omnes reges gentium dormicrant in ho-
nore , homo in domo fua.
10. Tu autem projedlus es in montes velut
mortuus , abominatus cum omnibus qui cecide-
runt interfefti gladio , & defcenderunt ad infe-
ros. Quomodo venifti J
2.0. Sicut veftimentum fanguine confperfnm
non erit mundum
,
ita nee tu eris . mundus :
quia terrain meam perdidifti , & plebem meam
occidifti : non eris in sternum tempus , femen ne-
quam.
zi. Prarpara filios tuos occifioni * peccatis pa-
tris tui , ut non conlurgant , & pollideant ter-
* Ed.viuosepec-
ram & impleant terram civitatum
in
* *
can
Tichon. reg. 4.
p
to.b.
2.z. Et infurgam eis
,
dick Dominus fabaoth :
& difperdam nomen eorum
,
& reliquias , & fe-
men : hxc dicit Dominus.
23. Ponam Babylonem defertum, ut inhabi-
tent in ea hericii, <5c erit in nihikim, & ponam
illud luti voraginem in perditionem : hxc dicit
Dominus fabaoth,
24. dicens : Quomodo dixi, fie erit : & quemad-
modum cogitavi
,
2
5.
fie perfeverabit : Ut perdam Affyrios in
terra mea, & in montibus meis : & erunt in con-
culcatione, & auferetur ab eis jugum eorum, 6c
gloria ab humeris eorum auferetur.
26. Hxc cogitatio, qnam cogitavit Dominus
in orbem terrx totum , & hxc manus alta fuper
omnes gentes orbis terra:.
2j. Deus enim fanftus quod cogitavit, quis
NoTiE AD VeRSIONEM
Vulgata nova.
1 7. qui pofuit orbem defertum
, & urbes ejus
deftruxit, vinftis ejus non aperuit carcerem ?
1 8. Omnes reges gentium univerii dormierunt
in gloria , vir in domo fua.
19. Tu autem projedtus es de fepulcro tuo,
quafi ftirps inutilis pollutus , &obvolutus cum his
qui inteifecti funt gladio , &defcenderunt ad fun-
damenta laci, quali cadaver putridum.
20. Non habebis confortium , nequecumeisin
fepultura : tu enim terram tuam difperdidifti , tu
populum tuum occidifti : non vocabitur in ster-
num femen peflimorum.
2 1 . Praeparate filios ejus occifioni in iniquita-
te patium fuorum : non confurgent , nee ha:re-
ditabunt terrain
, neque implebunt faciem orbis
civitatum.
21. Et confurgam fuper eos, dicit Dominus
exercituum : 6v perdam Babylonis nomen , & re-
liquias
, & germen , & progeniem , dicit Domi-
nus.
2 ?. Et ponam earn in pofleflionem ericii , &
inpaludesaquarum, &fcopabo earn in fcopa te-
rens ,
dicit Dominus exercituum.
24. Juravit Dominus exercituum, dicens : Si
non , ut putavi , ita erit : & quomodo mente trac-
tavi,
25. fie eveniet : Ut conteram Affyrium in ter-
ra mea , 8c in montibus meis conculcem eum : &
auferetur ab eis jugum ejus , 8c onus illius ab hu-
mero eorum tolletur,
26. Hoc coniilium
,
quod cogitavi fuper om-
nem terram , 8c hs:c eft manus extenta fuper uni-
verfas gentes.
27. Dominus enim exercituum decrevit : &
A D
#.
17. In edit. Tichonii legitur civitas autem, loco ci-
nitates ; fed aperto mendo
,
quod correximus : Greece con-
flanter , ijToic, mMii di/rS. Cypr. 1. 3. Teftim. p. 329. a.
fimiliter hab. qui ponit orbem terra totum defertum , e Gr.
* SsHtw oiiUtfinvv oMsfHftw. Hieron. in Ifai. 14. p. 160.
d. qui pofuit orbem terrarum defertum , Jive , inquit, ut
jr.xta Hebra'icum
,
prater LXX. omnes aiu tranflttlerutit ,
quaji defertum : & paulo fup. ad hxc Vulgatae verba ,
vtnrfis ejus non aperuit carcerem , addit : Jive ut LXX.
tranftulerant : eos qui ducebantur non folvit. Ined.Rom.
th<; Iv zwuyw/n b'x h\ugi , $$
qui in obdutlione erant non
fol-
vit.
~fr. 18. Eadem refert Hieron. in Ifai. 14. col. 160. f. ex
LXX.excepto verbo dormierunt : itaquoqueefl: in Gr. ed.
Rom. Apud Tichon. loco citato
, p. 65. b. Omnes reges
terra dormierunt in honore , &c.
iT. 19. In edir. Tichonii pro interfecli , legitur in defer-
lis , fed manifefto errore typographico ; nee multo melius
infra,
p. 6$. b. inferti; nam in Gr. conftanter, itM.iyt.it-
iwptiim , confoffis , menda autem id genus frequenter oc-
currunt oculis in Biblioth. nov. PP. Lugdun. Hieron. in
Ifai. 14. col. 160. f. Ita legit ex LXX. Tu autem proji.
tieris in montibut
ficut abortivum , abominabilis
, & invo-
luttis cum interfeilis gladio , defcendentibus ad fundamenta
terra : at inf. col. 161. a. ait : Projetlus
efl
autem quafi
fauies ,
qua , inquit , Hebraic? dicitur nefer
;
quam Aquila
iXupct interpretauts
cfl , tabem videlicet
, g
paedorem
;
qnem
Symm. i-ATpu/j.a, id ejl , abortivum , LXX. mortuum. In
ed. Rom. iic : 2i^ A=~ p*pi|l cV Tci's Sptw ds v;xpo<; , s'-
S tw/p.s\io; pincc MwtsGchicotwii hw.WTUiUiruv fixa!pctie, ,
xctTaQourovTuv zi$ uAv in Aid. & Compl. ya^aiW. Nuf-
piam autem id invenitur quod extremo addit Tichon.
Quomodo venijli ? idem tamen rurfus memorat inf. p. 6K. c.
if. ao. Eadem repetit Tichonius inf. col. 65. c. Mul-
tiim autem hlc Hebraicum textum & LXX. differre inter
fe obfervat Hieron. in lmnc loc. col. 161. d. 161. a. Ita
quippe habent LXX. ipfo auclore : Quomodo vejlimentum
commiflttm fanguine non erit mundum
, Jic nee tu eris mun-
dus : quia terram meam perdidifli , gj
populum meitm in-
terfecifli ; fup. 1 14. b. occidifti. In Collar. Carthag.
p. 489.
c. Qitomodo veftimentum confperjum in fanguine non erit
mundttm
, ita nee tu iris mundus : quia terram meant
A N T I
Q
U A M.
perdidifti ,
J
plebem meam occidifti : nctt manebis it
aternttm tempus , femen neqttam : Hieron. lecis cit. femen pef-
Jimttm. Collationi Carthag. Grtscum confonat ad verbum.
t. zi. Ita Hieron. habet ex ed. LXX. item fup. col.
114. e. ex eadem edit. Para filios tuos tnterfcclioni
,
propter
peccata patris tui. In Collat. Carthag. p. 489. c. Para
fi-
lios tuos interfici peccatis patris tui , ut non exfurgant. Si-
militer ap. Tichon. reg. 7. p. 63. h. & 65. c. exceptis
his, inlerf.ee peccatis patris tui, ut non refurgant ; fed le-
gendum procul dubio interfici; ver. enim Mis. fsepe mu-
tant i in e. Graece : '.Toipta.wi ti tulvcc cx otia'/tffxi tocT;
djuapTixti tS -xct-rpl^ aVTat ( Mf. Alex, ox , ) iW^n olvolsLc-i
,
K) x.Mgyrcfjr<euGi rm '/>;t ,
ty
t ptiChviijixa tw tw Tronyaiv , al.
sro'aswr Hieron. etiam ibid. col. 114. e. notat didionem
Hebrakam lignificare pode civitates , & adverfarios.
Tf. 22. Eadem prorfus in Gizco.
"t. 23. Hieron. in Ifai. 14. p. 163. b. ita legit ex LXX.
Ft ponam Babylonian! defertam , dicit Dominus , ita ut babi-
tent in ea hericii
, > erit in nihili
, g> ponam earn luti vo-
raginem in perditionem. Ita quoque eft in Gr. ed. Rom.
deletis tamen his dicit Dominus , & in ea;hab. etiam spm-
puy , dejertnm, non defertam; ultimoque addit, rait ^s'-
~$.
24. A Grasco abeft verbum 1. dicens ; loco vero co-
gitavi , legitur iitCiteupicti , conjtlium cepi ; cxt. ut in Lat.
iup.
if.
2J.
Eadem pene in Graeco , nifi quod jungitur cLvtm
,
eorum , huic vcci
,
gloria ; tollitur vero port feq. humeris ; at
in ed. Compl. habetur upiojv dvrur. Obfervat etiam Hieron.
in hunc loc. col. 164. a. pro onus
,
quod legitur in Vulg.
LXX. tranftulille x^Asc, id eft, gloria.
V. 26. Grsece , loco ccgitatio ,
quam cogitavit , legitur
n Wm , >i/ =Si?>?i'Tai , conjtlium, quod decrevit ; est. ut in
textu, hoc detrafto ult. orbis terra; quod tamen fubdit
Mf. Alex. Ad hoc autem Vulg. fuper omnem terram, Hie-
ron. in coram, col. 164. d. ait : Pro omni terra, LXX.
univerfum orbem interpretati funt.
J,*. 27. Graec. ipfo initio hab. 'A 7a/>, Qjta enim , loco
feq. quod; & pro cogitavit, conftanter, feGvMureu , de-
crevit; lubinde , c.uri' rur vSfV.w, ejus exeelfam , loco il-
1 am fortern ; est. ut in Lat. fupra.
Vu 1 G A T A NOVA.
545
ISAIAS. Cap. XV. & XVI.
Versio antiqua.
fjuis poterit infirmare ? & manus ejus extenta : & difpcrget? &i manum illam fortem quis avert et
?
Ttcbon. ubifup.
quis avertet earn
>
J28. Anno
,
quo mortuus eft rex Achaz , fac
18. In anno
,
quo mortuus eft rex Achaz , fac-
tum eft onusiftud:
29. ne lxteris Philiftha?a omnis tu
,
quoniam
comminuta eft virga percufforis tui : de radice
enimcolubriegredietur regulus, & femenejus ab-
ibrbens volucrem.
3
o. Et pafcentur primogeniti pauperurn , &
pauperes fiducialiter requiefcent : & interire fa-
ciam in fame radicem tuam, & reliquias tuasin-
terficiam.
turn eft verbum iftud
29. ne lxtemini alienigenae omnes , contri-
tum eft enim jugum ejus, qui percutiebat vos
:
fiquidem ex femine ferpentis egredientur geni-
mina afpidum , & ex geniminibus eorum egre-
dientur ferpentes penuari.
30. Et pafcentur pauperes per cum , & paupe-
res homines in pace requiefcent : intcrficiet au-
tem in fame femen tuum, & reliquias tuas oc-
cidet.
V U L G A T A
3 1 . Ulula porta , clama civitas : proftrata eft Phi-
iiftha?a omnis : ab Aquilone enim fumus veniet , & non
ft qui effugiet agmen ejus.
Tt. 28. H*c & feqq. refert Hieron. fecundum
LXX. ita quoque leguntur hodie in Cr. ed. Rom.
if. 29. Hjcc tota concinunt cum Graeco , nifi exceperis
to ex geniminibus
,
pro quo rurfus ti eityota.
, fetus ; ulti-
mo etiam 7r;ra/^eyoi , volumes , loco pennati.
Tfr. jo. Vix melius e Grasco.
Keren, in IJai.
14. col. 164.
NOVA.
31. Et quid refponde-
32... Vide Not.
bitur nunciis gentis ? Quia
Dominus fundavit Sion
, &c in ipfo fperabunt pauperes
populi ejus.
NotjE Ad Versionem antiqua m.
edit. t. 32. Hieron. in Ifai. 14. col. t6$. f. monet p*o nun-
ciis , quod hab. Vulg. id
eft , angelis , omnes
, praeter Sym-
machum, regis effe interpretatos : & fup. 117. a. Pro an-
gelis , inquit , LXX. tranftitleruut reges , unitts alejh Inter*
errore decepti.
CAPUT XV.
7-.
48,
37-
Ex.ecb,
7.1Z.
VuiGATA NOVA.
i. /
r>
\Nus Moab. Quia nodte vaftata eft Ar
\^-/ Moab , conticuit : quia node vaftatus
eft mums Moab, conticuit.
2. Afcendit domus, & Dibon ad excelfa in
plan&um fuperNabo, & fuper Medaba , Moab
ululavit : in cunftis capitibus ejus calvitium , &
omnis barba radetur.
VutGATA
3.
In triviis ejus accin&i funt facco : fuper tedta
ejus , & in plateis ejus omnis ululatus defcendit in Ac-
tum.
4. Clamabit Hefebon, & Eleale, ufque Jafa au-
dita eft vox eorum : fuper hoc expediti Moab ulula-
bunt, anima ejus ululabit libi.
5. Cor meumad Moab clamabit , ve&esejus ufque
ad Segor vitulam conternantem : per afcenfum enim
Luith flens afcendet , &in via Oronaim clamorem con-
tritionis levabunt.
Not* ad Versi
Tfr. I. Ifta refert Hieron. ex edit. LXX. item inf.
175.
b. ex iifdem, Verbum contra Mo.tb. In ed. Rom. To fu/xx
to xT t; MwaCiV/'iTc;. In Compl. Pii/m a t Maia.
Ubique inf. ctTrvtencu dirteftTtu ,
peribit peribit , non
Versio antiqua.
1 . TT Erbum contra Moabitidem. Node periit
r
V Moabitis : node enim periit murus Moa- u.
pernt
bitidis.
2. Contriftamini in vobis, peribit enim Di-
mon , ubi araeft : illuc afcendetis ad plorandum
tcron. in lfai.
$. col. 166.
f.
167. a.
Ibid.
16
J. e.
NOVA.
6. Aqua; enim Nemrim defert.-e erunt
, quia ami;
herba , defecit germen , viror omnis interiit.
7.
Secundum magnitudinem operis
, & vifitatio
eorum : ad torrentem falicum ducent eos.
8. Quoniam circuivit clamor terminum Moab : uf->
que ad Gallim ululatus ejus , & ufque ad Puteum Elim
clamor ejus.
9.
Quia aqua; Dibon repleta; funt fanguine : ponam
enim fuper Dibon additamenta ; his qui fugerint de
Moab leonem , & reliquiis terra;.
ONEM ANTIQUA M.
periit periit.
tf. 2. Ita rurfum Hieron. ex ed. LXX. In Rom. fie :
AvTrs7&e itp txv%c, , anToMnai yap / AxScuf, $ /Bai^cj
vftat' zx.it dvxQnee&i xWe/k , &c.
CAPUT XVI.
VutGATA NOVA.
x. in* Mitte agnum Domine dominatorem terra; , de
X2j Petra deferti ad montem filine Sion.
z. Et erit : Sicut avis fugiens
, & pulli de nido
avolantes , fie erunt filia; Moab in tranfeeufu Arnon.
VuiGATA NOVA.
4. Habitabunt apud te profugi mei : Moab ef-
to latibulum eorum a facie vaftatoris : finitus eft
enim pulvis, confummatus eft mifer : defecit qui
conculcabat terram.
5. Et praeparabitur in mifericordia folium
, &
Notje ad Versionem antiqua m.
#, 4.
Grace. UaopitcifQie! cm 01 tpw/dla McoojS , Accohnl tibi frofugi Moab.
Tom. U.
3. Ini confilium , coge concilium : pone quafi noc-
tem umbram tuam in meridie : abfeonde fugientes , &
vagos ne prodas.
Versio antiqua.
4.
Ecce profelyti per me accedent ad te low/. /:;.&>.
ttre
p. 678. f.
Zzi
J4<5
ISAIAS. Cap. XVII.
Versio antiqua.
Mere, in Jftii. 16.
eol.iyo.
Vulgata NOVA,
fedebit fuper illud in veritate in tabernaculo Da-
vid
,
judican* & qu:erens judicium
, & velociter
reddens quod juftuni eft,
6. Audivimus fuperbiam Moab, fuperbus eft /o.
48.
valde : iuperbia ejus & arrogantia ejus, & indig- *9-
natio ejus plufquam fortitudo ejus.
Idcirco ululabit Moab ad Moab, univer-
6. Audivimus injuriam Moab
,
contumeliofus
eft valde : fuperbia ejus , & injuria ejus , & furor
non ficut divinatio tua , non fie.
7. Ululabit Moab, fiquidem in Moab omnes
ululabunt : habitatoribus autem Defeth meditabe- fus ululabit : his
,
qui fetantur fuper muros cofti
lis
,
& non COnfunderis.
lateris , loquimini plagas fuas.
8. Campi Eiebon lugebunt
,
vinea Sabama 8. Quoniam fuburbanaHefebondefertafunt,
& vineam Sabama domini gentium excideiunt :
flagella ejus ufque ad Jazer pervenerunt : errave-
runt in deferto
,
propagines ejus relida; funt , tran-
fierunt mare.
NOVA.
12. Et erit cum apparuerit quod laboravit
Vulgata
9. Super hoc plorabo in fletu Jazer vineam Sabama
:
inebriabo te lacryma mea Hefebon , & Eleale : quo- Moab fuper exceliis fuis, ingredietur ad fandta fua ut
niam fuper vindemiam tuam , & fuper meflem tuam obfecret , & non valebit.
vox calcantium iiruit. 15. Hoc verbum
,
quod locutus eft Dominus ad
10. Et auferetur tatitia & exfultatio deCarmelo, Moab ex tunc :
& in vineis non exfultabit neque jubilabit : vinum in 14. &nunc locutus eft 14... Vide Not.
torculari non calcabit qui calcare confueverat : vocem Dominus
, dicens : In tri-
calcantium abftuli. bus annis
,
quafi anni mercenarii , auferetur gloria
1 1. Super hoc venter 1 1... 12. Vide Not. Moab fuper omni populo inulto , & relinquetur par-
meus ad Moab quafi ci- vus & modicus, nequaquatn multus.
thara fonabit , 8c vifcera mea ad murum codbi lateris.
NotjE ad Versionem antiqua m.
~t. 6. Hate , & fequentia citantur ab Hieronymo juxta feth : attamen Hieronymus in decurfu explanations conf-
edit. LXX. In edit. Rom. tollitur
eft ,
poft eontnmelio- canter hab. col. 171. e. Qitod in LXX. pojttum
eft , habi-
fus ; loco verb fuperbia ejus , & le^q- legitur , thi> Jtecm-
yctvtar
tiflCpc'
'x
Mr{ m fixyrilx w >
X
Ktm? , fupcrbiam
juftttli : non fie
divinatio tua , non fie : a nonnullis abeit
veibum ?= ; ed. etiam Compl. adjungit rm vrfpvttix-
rlxv antecedentibus ; legit enim , uCg/rnf epaJ^&c tik virt-
fwpowlxv , contumeliofam valde ptperbiam. In Mf. Mediol.
Ita : v-aepvpxvoc, cpo/g#, Kara, to nrxpptet otcTif , . xxtx
tup inrspHfy.vlxv aWt , ^
thc opyw xi>/n. In ed. Aid.
j,
n
iy&<; xvt? , K) >i /ui?s oii/TK. At Hieron. I. 5. coin. Pe-
lag. to. 4. 5}
i. c. fie habet : Audivimus fnperbiam Moab
,
fuperbus
eft
valde : altitudinem illius , e.'ationem ,c^glo-
rificatimem , >
infalioncm cordis ego cognovi , dicit Do-
tni/iiis : quoniam nequaquam juxta inftationem ejus
, tf for-
titudo illius
eft.
ir. 7. Eadem leguntur Grace
,
practer nomen 2/8 , pro
Defeth : error oriri potuit ab incuria librarii , qui junxit
tatoiibus Defeth , in Hebraico non habetur
, fed pro hoc le-
gitur ares
,
quod teftam
, five coClum laierem Jigmfcat.
'f. 8. Ita in Giaeco, excepto ult. Xsfixfjci.
'ft. II. ii. Hieron. in hunc loc. col. 175. b. ait :
LXX. interpretau funt , Interior Propbetx
quafi
mu-
rum renovata a Deo ; f$ erubefcere earn , id
eft
, Moab,
JjJ
intrare ad aras
, tf
ad ea qux mann facia Jim : at veid
fenfum magis
,
quam verba reddidille Hie.onymurn, li-
quet ex his qua; leguntur hodie in edit. Rom. Kxl rx Iv-
Tt'5 /xV u$ Tfix&S tvs)cx!nijxt;. Kal e?xt ci; to anQfirwat Qt
,
CTliMTTIXCt M'jOC'.Q Sw'l TU$ $a/Uu;
,
J,
siQlKUGSTXI fft T
"/Ji-
e^rojWa ccVTK' Et interior mea quafi murum renovafli.
Et erit in confufionem tuam , quia laboravit Moab in arts
,
t ingredietur in mannfatla fua
,
" &c.
ir. 14. LXX. pro populo multo , tranftulerunt divitiis
multis , tefte Hieronymo, ubi fup. col. 175. c.nunc eiiam
voculam o\i , autem , cum feq. 2s'8 , unde facJlum efi; De- legitur Graece , -nxn\ to) -nrira ra 7tom.
CAPUT
XVII.
Versio antiqua.
Hieron. in Jfai.
1 Erburh contra Damafcum.
17. col.
171.
f.
-V
o
V U 1 G A T A
i. Derelidta; civkates Aroergregibus erunt , & re-
quiefcent ibi , & non erit qui exterreat.
3.
Et ceflabit adjutorium ab Ephraim , & regnum
a Damafco : & reliquiae Syria; ficut gloria filioium If-
rael erunt : dicit Dominus exercituum.
4. Et erit in die ilia : attenuabitur gloria Jacob , &
pinguedo carnis ejus marcefcet.
j. Et erit ficut congre-
5... Vide Not.
gans in mefte quod reftite-
fit , & brachium ejus (picas leget : & erit ficut qua?-
Versio antiqua.
Jiieron. in Jfai. 9- In die ilia, erunt civitates tux derelidae, fi- 9-
In die i,,a
>
enmtcMtates fortitndmis ejus
17. col. 124. b. cut dereliquerunt Amorrha?i& Evaei a facie filio-
derelifta; licut aratra, & fegetes qua derelift*
IIlx*
*
77'
"' e'
NoTiE ad Versionem antiqua m.
V. I. Hieron. dicit fie habere LXX. turn fubdit : ad- valle liaphaim , interpretatos e(Te valient dttram ; Gr. ir
denies de fito quod $$ in Moab jecere principio. In ed. Rom. cpx^x'/U stp(S.
To QH/xa to zxTx, Aa/<ao)c?. t#- ?. 10. Eadem funt in Graeco, verbum pro verbo.
Hi-
J.
Hieron. in hunc loc. col. 176". b. ait LXX. pro
Vulgata nova.
NusDamafci. EcceDamafcusdefinetefie
civitas, &erit ficut acervus lapidum in
ruina.
NOVA.
rens fpicas in valle Raphaim.
6. Et relinquetur in eo ficut racemus
, & ficut ex-
cuffio olea^ duarum vel trium olivarum in furrnnitate
rami , five quatuor aut quinque in cacuminibus ejus
fru&ur ?jus : dicit Dominus Deuslfrael.
7.
In die ilia inclinabitur homoad Fadorem fuum,
& oculi ejus ad fanftum Ifr;:el refpicient
:
8. &non inclinabitur ad altaria, quasfeceruntma-
nus ejus : & qux> operati funt digiti ejus non refpiciet,
lucos & delubra.
Vulgata nova.
ISAIAS. Cap. XVIII. & XIX.
547
VULGATA NOVA.
funt a facie filiorum Ifrael , & eris deferta.
to. Quia obi itaes Dei falvatoris tui, Scfortis
adjutoris tui non es recordata : propterea plaitta
bis plantationera fidelem, & germen alienum fe-
minabis.
ii. In die plantations tua; labrufca, & mane
Versio A N T I QU A.
mm Ifracl , & erunt defertx.
io. Quia dereliquifti Deum falvatorcm ruum
i
& Domini auxiliatoris tui non es recordata : ideo
plantabis plantationem infidelem , & femen in-
fidele.
ii. Et in die qua planraveris , errabis : fi aurem
femen tuuin florebit : ablata eft meffis in die hxre- mane feminaveris , fiorebit in mefTem in die hx-
dkatis, & dolebit graviter. reditatis, quando licut pater hominis dat hxredi-
tatem filiis litis.
VULGATA NOVA.
1 1. Vnnnultitudini populorum multorum, utmul- ram tempeftatej
titudo maris fonantis :& tumultus turbarum , licut fo- 14. In tempore vefpe- 14... Fide Not.
nitus aquarum multarum. re , & ecce turbatio : in
1 3. Sonabuntpopuli licut fonitusaquaruminundan- matutino , & non fubliftet : hac eft pars eorum qui
tium , & increpabit eum , & fugiet procul : & rapietur valtaverunt nos , & fors diripientium nos.
ficut pulvis montium a facie venti, & ficut turbo co-
NoTiE AD VERSIONEM ANTlQUAMt
TT. II. Graece deefl: ipfo initio, 2 ,'fubinde, pro in die tiiis ; cast, ut fupra.
hteredhatis , ike. legitur : ti a* v/aptf iLMpacn , i. a$ -Jrarup ~t. 14. Hieron. in hunc locum col. 178. e. ait pro non
aVOpanra *>h/ii roT; uirt Qv i. e. qnacnnqne die baredi- fubjiftet , quod in Vulg. legitur , LXX. tranflulilfe not
taveris , 5
t.inquam pater hominis bareditatem diftribues filiis
trit. Ita quoque in ed. Rom.
Hieron, ubifuft
CAPUT XVIII,
VULGATA NOVA. Versio antiqua.
1. "TT /E terra; cymbalo alarum, qua; eft trans i.TTl terrx navium alarum trans fllimina Hieron
V flumina /Ethiopia:, V iElthiopix
,
1. qui mittit in mare legatos , & in vafis pa- 2. qui mittis in mari obfides , & epiftolas bi-
pyri fuper aquas. Ite angeli veloces ad gentem blinas fuper aquam. I bunt enim nuncii leves ad
coiwuliam, & dilaceratam ; ad populum terribi- gentem excelfam , & peregrinum populum &
lem, poft qnem non eft alius ; ad gentem.exfpec- peifimum : qui eft trans eum
,
gens abfque fpe
,
tantem & conculcatam, cujus diripuerunt flumina & concukata : nunc flumina terra? omnis
,
terram ejus.
3.
Omnes habitatores orbis
,
qui moramini in
3. ficut regio qua? habitatur , habitabitur regio
terra, cum elevatum fuerit lignum in mdntibus, eorum : quomodo fi fignum de monte elevetur,
videbitis , & clangorem tuba; audietis : & ttlbx VOX audiatur.
VULCATA NOVA.
4.
quia bc-EC dicit Dominus ad me : Quiefcam , & ohines beftia? terra? fuper ilium hiemabunt.
conliderabo in loco meo , ficut meridiana lux clara eft
,
7- In tempore illo
, de-
7.,. Vide Not.
& licut nubes rods in die meffis. feretur munus Domino
5.
Ante mefTem enim totus effloruit, & immatura exercituum a populo divulfo & dilacerato ; a populo
perfedtio germinabit , & pra?cidentur ramufculi ejus fal- terribili
,
poft quern non fuit alius ; a gente exfptdtinte,
cibus : & qua; derelifta fuerint , abfcindentur , & ex- exfpeftante & concukata, cujus diripuerunt flumina
cutientur. terram ejus; ad locum nominis Domini exercituum,
6. Et relinquentur fimul avibus montium , & beftiis montem Sion.
terra; : 8c a:ftate perpetua erunt fuper eum volucres , &
NoTjE AD VERSIONEM ANTIQCAMi
V. 1. Apte ad Graec. praeter vocem alarm, pro qua
tteV ys? ; at in ed. Compl. wTepijyar. Apud Ambrof. 1.
in Ifait
iZ.col.ljy.txLxx/,
&.
5.
Similiter in Graeco, piaster feqq. -Jm Qy^Tov...^
pin , &>c Qa\tnr,{o<; pcmi 'ixvsiv fffcu' Nobil. quaji'
Jigmtni
de monte levabitur
, quaji tuba: -vox audibtle mi.
t.7.
Hieron. in Ifai. 18. col. 127. c. ait : IAX pro
eo qtiod nos diximns
, exfpectantem , exfpectantem,
5
in
Hebrciico fcriptum
eft , fperantem , fperantem
3 e contrari
infra, ti; kvt? sWxe/vct ;
quit ultra ilium ? loco qui
eft
interpretati funt dth^is-m , id
eft,
non fperantem : at in ed.
trans eum ; ultimoque , veufst , omnia , loco omnis ; cset. Rom. eft e'@ro; i*.wior
, gens fperans.
lit in textu.
I. Hex. col. 14. b. Vit terra navium penna. Apud Hie-
ron. in Ifai. 2. col. 28. f. Va alis navium
,
qua funt trans
/Ethioptam.
"t . 2. Grace, initio liab. 0' ToyeMwv , qui mittit ; 8c
CAPUT XIX.
VULGATANOVA. VeRSIOANTIQUA.
i. ^VNus/Egypti. Ecce Dominus afcendet fu- i.TTlfio /Egypti.
a
Ecce Dominus fedet fuper Hieron. in Ifai
V_y per nubem levem , & ingredietur JEgyp- V nubem le\em
, &i venit in /tgyptum
,
&
l 9- "' 181. c
turn, &commovebunturfimulachra/Egyptiafa-
comminuentur manufida ^Egypti a^facie illius,
*T"b>^e
g'4-l*
cieejus, & cor /Egypti tabefcet in medio ejus. & cor infonim minnnhirnr in illic
Not m
& cor lplorum minorabitur in illis.
AD VERSIONEM ANTIQUAM.
W. I. Sic tota leguntur in Graeco
,
ptster fur. 'viift ,
veniet
, pro pra:f. venit. Similiter hab. Ambrof. in Pf. 118.
col. 1 210. d. & 1. de exhort, virg. to. 2. 285. e. Ecce
Dominus fedet fuper nubem levcm
t i
veniet in jEgyptum ;
Tom. II.
at in Pf. 41. col. 8^0. d. Fcce Dominus venit in nub*
levi. Hilar, in Pf. 96. ap. Marten. Dominus venit in
jgyp-
to fuper nubem levem ; & inf. Dominus venit fuper jEgyp-
tum per nubem levem
, tf
conjringentur idola jEgypti,
AhcI.
Zzz ij
54
8 ISAIAS. Cap. XIX.
Tichon. ubi
ftp.
Wkrtn, in \fai,
JO.
col.
Z-jZ.f.
Idem in Jfai,
Ip. col. 184. e.
Ve R S I O ANTIQUA. V U X G A T A NOVA.
x. Et exfurgent ^Egyptii fuper jEgyptios : & ex- z. Et concurrere faciam ^Egyptios adversus
pugnabit homo fratrem fuum, & homo proxi- JEgyptios: & pugnabit vii- contra fratrem fuum ,
mum fuum > & pugnabit civiras contra civita-
tern
,
& exfurget gens fuper gentem.
3. Et turbabitur fpiritus jEgyptiorum in ipfis,
& cogltationes eorum difpergam
& vir contra amicum fuum, civitas ad versus ci-
vitatem , regnum adversus regnum.
3 . Et dirumpetur fpiritus vEgypti in vifceribus
ejus, & confiliuin ejus pracipitabo : & interro-
gabunt fimulachra fua , & divinos fuos , & pytho-
nes, & ariolos.
9... 10. Vide Not.
VCLGATA NOVA.
4. Et tradam yEgyptum in manu dominorum crude- mittentes in flumen hamum , &expandentes rete fuper
Hum , & rex fortis dominabitur eorum ,
ait Dominus faciein aquarum emarcefcent.
Deusexercituum.
5. Et arefcet aqua de mari , & fluviusdefolabitur,
atque ficcabitur.
6. Et deficient flumi- 6... Vide Not.
na : attenuabuntur , & fic-
cabuntur rivi aggerum. Calamus & juncus marcefcet
:
7. nudabitur alveus rivi a fonte fuo , & omnis fe-
mentis irrigua ficcabitur , arefcet , & non erit.
8. Et mcerebunt pifcatores , & lugebunt omnes
VeRSIO ANTIQUA.
12. Ubi funt nunc fapientes tuii annuntient
tibi , & dicant quid cogitaverit Dominus fabaoth
contra jEgyptum.
13. Defecerunt principes Taneos decipient
;Egyptum per tribus.
Augnj}. de unit.
Eccl. to.
9, 367.
a,
b.
V U L G AT
A
14.
Dominus mifcuit in medio ejus fpiritum verti-
ginis : & errare fecerunt jEgyptum in omniopere fuo,
ficut errat ebrius & vomens.
15. Et non erit jEgyp- 15... Vide Not.
to opus
,
quod raciat ca-
put &caudam, incurvantem & refrenantem.
16. In die ilia erit .Egyptus quafi mulieres, & ftu
pebunt , & timebunt a facie commotionis manus Do
V E R S 1 O ANTIQUA.
1
9. Illo die erit altare Domini in regione ^Egyp-
tiorum , & titulus ad fines eorum Domino
:
9.
Confundentur qui
operabantur linum
,
pec-
tentes & texentes fubtilia.
10. Et erunt irrigua ejus flaccentia : omnes qui fa-
ciebant lacunas ad capiendos pifces.
11. Stulti principes Taneos, fapientes confiliarii
Pharaonis dederunt confilium infipiens. Quomododi-
cetis Pharaoni : Filius fapientium ego , Alius regum an-
tiquorum ?
VuiGATA NOVA.
11. Ubi nunc funt fapientes tui ? annuntient
tibi , & indicent quid cogitaverit Dominus exer-
cituum fuper .Egyptum.
1 3 . Stulti facti funt principes Taneos , emar-
cuerunt principes Mempheos, decepeiunt /tgyp-
tum , angulum populorum ejus.
NOVA.
mini exercituum
,
quam ipfe movebit fuper earn.
17. Et erit terra Juda /Fgypto in pavorem : omnis
qui illius fuerit recordatus
,
pavebit a facie conhlii
Domini exercituum
,
quod ipfe cogitavit fuper earn.
18. In die ilia erunt 18... Vide Not.
quinque civitates in terra
yEgypti , loquentes lingua Cbanaan , & jurantes per
Dominum exercituum : Civitas folis vocabitur una.
VULGATA NOVA.
1 9. In die ilia erit altare Domini in medio ter-
ra? yEgypti , & titulus Domini juxta terminum
ejus
10. erit in fignum , & in teftimonium Domino 2.0. & erit in fignum in acternum Domino in
regione iEgyptiorum. Qlioniam clamabunt ad exercituum in terra ^Egypti. Clamabunt enim ad
Dominum adversus eos qui eis preiiuram facie- Dominum a facie tribulantis , & mittet eis falva-
bant , & mittet illis Dominus hominem
,
qui fal- torem & propugnatorem
,
qui liberet eos.
vos eos faciet : judicans fervabit eos.
NoTiE AD VeRSIONEM ANTIQUA M.
ep. imp. in Matth. p. 32. e.
33.
e. Ecce Dominus defcen-
dit in ALgyplum , fe
dens fuper nubem lezem
, ^ cadent tdoLi
JEgypti. Audtor 1. de promilf. ap. Profp.
p. 171. c. Ecce
rex trtus venit , fedc/ts fuper nubem levem : & inf. p. 185.
a. fngient omnia manujatla Mgypti. Auguft. 1. 8. de civic.
Dei, c. 13. to. 7. HI. f. &
movebuntur manufaila jE-
gypti <i facie ejus
, & cor eorum vincetur in eis ; recte mo-
vebuntur , e Graeco QaSlMtra.1.
tf. z. Gic. in principio hab. K! iireytfinswTcu , Et
incitabttntur , loco Et exfurgent ; fubinde delet hoc
, &
pugnabit ; fed in Mf. Alex, rurfus eft tpsfys/^wtltu , deinde
cum in ipfo , turn in al. wom? em\ m'w t yo/*cc, f'ori W-
ftw , civitas fuper civitntem
, > lex fuper legem , detiactis
ult. his
, j exfurget gens fuper gentem ; csec. ut in textu.
J?.. 3. Ita Grace, prster unum ^wii , con/ilium, loco
eogitationes.
if. 6. Hieron. in hunc W. col. 183. c. ait : Pro junco
,
papyrum LXX. Iraitjialtrunt , de quo cbarta
fit,
addeutes
de /oachi viride, quod in Hebra'ico non habelur. Similiter
in ed. Rom. cv iram smi xa*a.pv
^
Troc&upx
, j,
to
X'
to y^ufov > &c.
t- 9. Hieron.' in hunc loc. col. 183. c. Pro fubtilibus
,
byflum LXX. tranjlulerunt.
Tp. 10. Hieron. in hunc Tf. col. 184. a. Pro lacunis
,
itiquit , LXX. Iv?oy tranjlulerunt
,
quod genus ejl potionis
ex jrugibus aqniqut Conftihtm.
il . \z. Gr^ce proeponitur Jt, , verbo annuntient ; & pro
(cgitavirit , habetur |3ji?i/To<i , deliberavit i pauloque poft ,
iit\ fuper ,
pro contra ; cxt. ut in textu.
If. 1 3. Itidem in Gr. edit. Rom.
~fr. I
J.
Edit. Rom. Kai in ifai icft Aiyv&Ticis I'p7cr,
irtivei jifpaMdV , ifij , g, a.px.w g. twc;. Hieron. in
hunc t. col. 185. b. Pro principio & fine
,
qtiod^Sym-
machus , $ LXX. tranjlulerunt , Tbeodotio morejut ipfa ver-
ba Hebra'ica pofuit , chaphph'e , &
agmon
, quod Aquila
interpretatur incur vum , atqne peiveilum.
Tt. 18. Hieron. in hunc loc. col. 130. f. Fro civitate
folis , inquit, nefcio quid -vclentes LXX. interpretati funt
afedec
, quam quidam noftrornm uibem juftiti* i/iterpre-
tatrtr :

vide not. a. Martiansi noftri , ibid, necnon Hie-
ron. inf. col. 181. f.
If. 19. Similiter in Graco, nifi quod loco Domini , eft
tw Kvpla , Domino; 6c fub fin. vrfo; to ccav ut{ , ad
terminum ejus , loco ad fines eorum. Apud Tichon. reg.
4. p. 58. e. Die autem illo erit altare Domini in regione
MgyptioYttm
, tf
titnli ad terminos ejus Domino.
t. 10. Graece hlyvalv , loco /Egyptiortim ; pauloque
poft , Aia ii<, $-*&(,// at; dvnt 1
propter tribulames eos
,
loco adversus eos qui eis preffuram faciebant ; fubinde deed
Dominus ; cact. ut in textu. Laitant. 1. 4. Inftit. c. 13.
p
t
576. > mittet eisDeus hominem , &
(a\.qui) falvabit eos
,
$
judicans
fanabit eos ; Gr. bis Qucei. Ambr. in Pf. 48. col.
949.
a. mittet illis hominem ,
qui falvabit eos : & 1. z. de Sa-
cram. col.
356. c. $$
mittet Dom. hominem , qui falvtsfacial
eos : itidem ep. 41. col. 968. a. praster verbum pehlilt. fit-
ciet. Tichon. reg. 4. p. j8. e. Erit autem inJignp.m in Met-
IS MAS. Cap. XX. & XXI.
549
VuiGATANOVA. VerSiOANTIQUA.
11. Et cognofcetur Dominusab Agypto, & iU 'Et cognitus erit Dominus
/figyptiis', & ti-
Aug.
ubifup.
eognofcent ^Egyptii Dominum in die ilia, & co- mcbunt iEgyptii Dominum in ill -die 6c ta-
lent eiim in hoftiis & in muneribus: ik vota vove- cicnt fectificKl : &Z VOta promittent
Domino &
bunt Domino, & folvent. reddent.
n. Et percutiet Dominus ^Egyptum plaga, & %i\ Et feriet Dominus /Egvptios plaga, & fa-
fanabit earn, & revertentur ad Dominum, &pla- nabit eos flia mifericordia , & COnvcrtentur ad
cabitureis, & fanabiteos. Dominum, & exaudiet eos, & fanabit eos
VuiCATA NOVA.
1 ? . In die ilia erit via de .Egypto in Aflyrios , & rio : benediftio in medio terra?
,
intrabit Affyrius ^Egyptum, & ^gyptius in Aflyrios,
15. cui benedixit Dominus exercituum , dicens :
&fervientjgyptii AfTur. Benedidhis populus nieus iEgyptV, & opus manuum
14. Indie ilia erit Ifrael tertius ^Egyptio & Affy- mearum Afiyrio : hajreditasaiuem mea Ifiacl.
NoT AD VERSIONEM ANTIQUAM.
nrim Domino in rtgione JLgyptiorttm. Arnob. jun. de Deo rat , > cognofcent, loco
g timebnnt ; reliqua ur in textu
,
tiino
, p. nf.
e. addit : Clamabit populus ad Deumfuttm nili excipias verbum tilfyiTai, vnebnnt , loco promittent
,
in angujliis fuis , $
mittet Hits Dominus bominem ,
qui li- quod idem fonat.
btret eos. 1r.fl.. Eadem Gra?c. haber, excepto uno iucn,
fh
Tf.21. Ambrof. epift. 42. col. o<58. a. Et notus erit natione
,
pro
Jua mifericordia ; ultimo etiam addit iu.cn.
Dominus /Egyptiis. Ita quoque in Graeco ; dein
*,
yvuaor-
CAPUT XX.
VUIGATA NOVA.
1 . TNanno
,
quo ingref- 1... 2. Fide Not. 1. in tempore illolocutus eft Dominus in manulfaiaa
Xfus eft Tharthan in filii Amos, dicens: Vade, & folve faccum de Iumbis
Azotum , cum mififleteum Sargon rex Aflyriorum , & tuis , & calceamenta tua tolle de pedibus tuis. Et fe-
pugnaffet contra Azotum , & cepiflet earn : citiic, vadensnudus, & difcalceatus.
VuLGATA NOVA. V E R S I O A N T I
Q
TJ A.
3.
Et dixit Dominus : Sicut ambulavit fervus ...... Sicut puer meUS ElaiaS Vadit nudllS, &
Ambr.tf.tf.ccL
meus Ifaias nudus, & difcalceatus, trium anno- excalciatUS
1015. c.
rum lignum & portentum erit fuper jEgyptum , &
fuper .Ethiopian! :
VULGATA NOVA, i
4.
fie minabit rex Aflyriorum captivitatem JEgypti , fua , & ab iEgypto gloria fua.
&tranfmigrationem ^Ethiopia
,
juvenum & fenum, nu- 6. Et dicet habitator infula; hujus in die ilia : Ecce
dam & difcalceatam
,
difcoopertis natibus ad igno- hajcerat (pes noftra, adquos conrugimus in auxilium
miniam jEgypti. ut liberarent nos a facie regis Aflyriorum : & quomodo
j. Et timebunt , & confundentur ab ^Ethiopia fpe erfugere poterimus nos ?
Not* ad Version emantiquam.
t. 1. Hieron. in hunc loc. col. 188. f. Pro Tharrhan
;
,
pedibus, LXX. caligas vocanr.
LAXTanathan tranftnlerunt pro Sargon , Arna
;
qitod
t. ?. Confonat Grace, nili quod hab. xi&jiftbliti %
ivit,
quid interpretetur ,fcire non pottumus, pro vadit. Vide etiam Ambrof. ep. 58. col. roij. e.
V. 2. Hieron. in hunc loc. col.
133. b. calciamenta e
CAPUT XXI.
VULGATA NOVA. VeRSIO A N T I
Q V A.
/^
Nus
.
deferti maris. Sicut turbines ab 1 .
TT IfiO deferti maris. Sicut tempeOas de de- Hieron. in
If,
VyAphrico veniunt, de deferto venit , deter- V fertO tranieat , de deierto veniens , de ter-
n-col. 1^0. exLx.
ra horribili.
ra horribili.
z. Vilio dura nunciata eft mihi
:
qui incredulus 2. Vifio dura annuntiata eft mihi : prxVarica-
eft
,
infideliter agit
: & qui depopulator eft , vaf- tor praevaricatur
,
& iniquus inique agit. Contra
tat. Afcende Aelam
,
obfide Mede : omnem ge- me Elamitx , & iegati Perfarum
venfunt : nunc
mitum ejus cefl'are feci.
ingemifcam , & conlblabor me.
3.
Propterea repleti funt lumbi mei dolore,
3. Idcirco repleti flint lumbi mei ans;uftia,do-
anguftia^ poftedit me ficut anguftia
:
parturientis : lores apprehenderunt me (icut parturientem': ini-
conui ciim audirem
,
conturbatus fum cum vide- que egi ut non audirem , feftinavi ut non vide-
rem.
rem.
4.
Emarcuitcormeum, tenebra: ftupefecerunt
4. Errat cor meum , iniquitas inundavit fuper Ibid. i
9
t.
me: Babylon diledta mea pofita eft mihi in miracu- me, anima mea iniiftit timori.
lum.
NoTjE ad Versionem antiquam.
y. 1. Editio Rom. delet vocem maris ; contra Mf. Me-
s^'jftpl,fupir me, pro contra me ; rurfufque ?V /,/ , ad-
dlol. addit Q-mdoSwe, , detrafta voce deferti : fubinde fie ditum voci Perfar/im.
apud omnes
, JV.,'
itffW
'.Mlxftft ,
per defertum tr
to,
feat ; t. ;. Griec. initio habet : A<t?t. meS levv'i
Ultimoque pro horribili
,
o,s
f
U , terribihs ; quae vox ibid. /w linfeuS , i, aJTtt; , &c. Propter hoc impletus
eft
lumbus
ad jungitur priori ifh verfds feq. to o'enjua , vijio , cui etiam mens d,pitione
, #dolores , &c. ut in textu.
iubjicitur k, wbAfiy , <$ dura.
^.
4
. Ed, t# Rom
.
'
H Ka/)//a HV ^afTa, , ^
'
fafc
t. 2. Vix diffimile quiddam in edit. Rom. pratter hoc, pt Pwt/^;, i
<p*x M* h^w
'5 ?'='
ftier/sri, ubifup.
550
IS MAS. Cap
Versio antiqua.
5.
Para menfam , fpeculare fpeculam : come-
dite , bibite
,
furgite principes
,
paratc clypeos.
. XXII.
VULGATA NOVA.
5. Pone menfam , contemplate in fpeculaco-
medentes & bibentes : furgite principes
, arripite
clypeum.
6. Hsc enim dixit mihi Dominus : Vade, &
Hid. 191.
6. Quia fie dixit ad me Dominus : Vade, <3c po-
ne tibi fpeculatorem : & quodcunque videris, an- pone fpeculatorem : &quodcunque viderit, an-
nuntia.
nuntiet.
7. Et vidi afcenfores equires duos , afcenforem 7. t vidit currum duorumequitum, afcenfo-
afini , & afcenforem cameli : audivi auditum mill- rem afini , & afcenforem cameli : & contempla-
tum.
tus eft diligenter multo intuitu.
8. Et VOCavi Uriam ad fpeculam : Dominus 8. Et clamavit leo : Super fpeculam Domini
dixit : Steti per totam diem
,
& fuper caftra ego ego fum
,
ftans jugiter per diem : & fuper cufto- lUb. z
fteti tOta note.
diam meam ego fum, ftans totis no&ibus. *
9.
Et ecce ipfe venit afcenfor bigae , & ref- 9. Ecce ifte venit afcenfor vir bigs equitum
,
pondens
,
ait : Cecidit , cecidit Babylon
, & om- & refpondit , & dixit : Cecidit , cecidit Babylon
, Jer.
p
nia fimillachra ejus
,
& mantlfacta COntrita fuat & omnia fculptilia deorum ejus contrita funt in 1
in terra.
10. Audite qui dereli&i eftis, & doletis : audi-
te qua: audivi a Domino labaoth , Deus Ifrael
annuntiavit nobis.
1 1
.
Vifio Idumaeae. Ad me clamatde Seir : Cuf-
todite propugnacula.
1 2. Cuftodio mane & node : fi quxris, quxre,
Sc apud mehabita.
m,ii<)i.f. 194.
*. c.
Infaltu ad vefperam dormietis, in via De-
dan.
1
4. In occurfum fitienti ferte aquam
,
qui ha-
bitatis in regione Theman , cum panibus occur-
rite fugientibus,
15. propter multitudinem occiforum, propter
turbam errantium, propter multitudinem gladii
,
gladii imminentis , a facie arcus exteiui, a facie
& propter multitudinem arcuum intentorum
,
gravis prcelii
:
& propter multitudinem cadentium in bello.
V u L G A T A
terram.
Apocul.
10. Trituramea, &filii area; mes, quas au-
*" *
divi a Domino exercituum Deo Ifrael , annuntia-
vi vobis.
1 1 . Onus Duma ad me clamat ex Seir : Cuftos
quid de noie? cuftos quid de nodte ?
1 1 . Dixit cuftos : Venit mane &nox : fi qua^ri-
tis
,
qusrite : convertimini , venite.
1
3 . Onus in Arabia. In faltu ad vefperam dor-
mietis, in femitis Dedanim.
14. Occurrentes fitienti ferte aquam, qui ha-
bitatis terram Auftri, cum- panibus occurrite fu-
gienti.
1 y. A facie enim gladiorum fugerunt , a facie
16. quoniam hsec dicit Dominus ad me : Adhuc in
uno anno
,
quafi in anno mercenarii, Scauferetur om-
riis gloria Cedar.
NoT,c ad Versionem
iPfif. In edit. Rom. abeft tj fpeculare fpeculam; loco
ta6 furgite, legitur dvaidyit;, jurgentes ; caet. ut in tex-
IU. In Mf. Mediol. additur (up. wA-xivw tuv, cac-xixv.
~t,6.
Suffragatur edit. Rom. hill quod hab. hxJi'.y.;,
QectvTU rSW , Vadens , tibi ftatut ,
pro Vade
, & p"* *

quod idem valet.

t. 7. -Eadem funt in edir. Rom. prater ult. ifta , dxfix-
%ai ax.pta.civ ttcmhV , aufculta aufcnltattone multa ; fupra
ctiam ponitur
.
,'
ante I. afcenforem*
#. 3. Ita ruriumined. Rom. fi excipiarur verbum :w-
MW , voca , pto mmot ; ut & A/atrarro; wy.c 2; > femper
die, loco per totam diem. Hieron. ibid. 155. b. Qjiidjibi
voluerint , itiquit , in hoc loco LXX. - Interprets , ut pro
leone ,
qui Llebrdici dicitur aria , Uriam tranftnlerint
,
non fatis intelligo ; prjfertim cum fupraditlns facerdos Urias
mlns litteris fcriptus Jit.
"fr. 9. Similia Gniec. habet.
~t. to, Itidcm in Gr. edit. Rom. hoc excepto , *.. l!
J/wwVoi , C)
qui doletis , loco > doletis ; in Mf. Alex, fim-
plititer v k, oJ wuffyw.
4>$ . 11. Ita legitur in edit. Rom. excepto verbo xa*u ,
voca , pro clamat'; al. xaw , vocat ; in Mf. Alex. xa>srrs.
.Hieron. ubi fup. 192. f. 193. a. ait ! Quod nos diximns
,
NOVA.
17. Et reliquiae numeri fagittariorum fortium de
filiis Cedar imminuentur : Dominus enim Deus Ifrael
locutus eft.
A N T I
Q U A M
.
clamat , vel vocat, id
eft , xa>.!~, fecuttdumTlebrsi $ Grxci
fermotiis ambiguitaum dtci potcft clama , vel voca
; eft
fenfns : Deus qui
eft cuftos metis , die ac node me ad pts-
mtentiam vocat.
#. 11. Sic eft in Gr. edit. Rom. nifi excipiatur irtud
,
idv i^x-nfc , Ji qttxfieris. At Hieron. ep. ad Damaf. to.
4.
155. a. conftanter legit :
Ji
quxris
,
quxre
, tf
ad me h.tbita.
in faltu,
f. 1 3. Hieron. ibid, ad hoc Vulg. Onus in Arabia , ait
:
Hoc in editione LXX. Interp'etnm non babetnr ; fed quod
j'equitur : In faltu ad vefperam dormietis in femitis Do-
danim , cum priori -jijione conjuticlum
eft , ut legalnr : Si
quseris ,. quaere , & ad me habita in faltu : & inf. 1 38.
a. Pro eo quod nos juxta LXX. tranft-ilimus , dormietis,
potcft
interpretari morabimini , Jhe habirabitis. In ed. Rom.
'Er J'pvfj.a eoots'c*' xciuit)-; , 11 cV t>j oJ a Aai/a'
In faltu vefpere dormies , aut in via Dadau. In Mf. Me-
diol. deeft ij.

#.
14. Itidem Grsece.
If. 15. Eadem feit editio Rom. repetita conjunct, j.,
pod verba occiforum , & er'antium ; extremo etiam , loco
cadentium , eft tuv ni'asiux.tay , i.e. eorum qui ceciderunt.
CAPUT XXII.
Iheron. in Jfai,
ZZ.tel.iyf.exLxx.
Versio antiqua.
i.-rrErbum vallis Sion. Quid fa&um efb tibi
V nunc
,
quia afcendiftis omnes in tedta vana ?
2. repleta eft civitas clamantium , urbs exful-
N o t je ad Versionem
VULGATA NO VA,
#.
I. Hieron. ibid. co!. 138. d. LXX. inquit, licet non
habeatur in Hebrxo , manijeflius tranftulerunl , Verbum val-
lis Sion : feqq. etiam rurlus hab. in Ofe. c. 8. col. 1189.
c. nee aliter in edit. Rom. nifi quod vox jti
,
quia, prae-
ponitur huic , tibi ; at in Ml. Alex, yvy , on, See. in
Compl. (\\ tSv , on , 8tc. Apud Ambrof. in Luc. 17. col.
1.
/~\
Nus vallis vifionis. Quidnam quoque tibi
V/e(l, quia afcendifti & tu omnis in tefta ?
a . clamoris plena , urbs frequens, civitas exful-
A N T I
Q
U A M.
C. Quidfallurn
eft
tibi nunc, quia afcendifti in do- 1480.
mos vacuas ? Apud Optat. 1. 3. cont. Donat.
p. jo. c
Ut quid boc fadum eft
vobts , ideo quoniam
afcendiftis in
temp I a fuperracanea ?
if. z. Abeftin ed. Rom. urbsexfultans ; in Mf. veto Me-
diol. eft >i ztMi 7f(s" fubinde in ed. Rom. cV /*a-/al^cii ,
IS MAS. Cap. XXII.
55
1
4-
Rf
-
zo. 20.
2. Par.
32. jo.
VUICAIA NOVA. Vfksio ANTIQUA.
tans : intcrfe&i tui , non interfe&i gladio, nee tans : vulnerati tlli
,
lion vulnerati gladio 5 nee Viertn. ubi
fup.
mortui in bello. mortui tui
,
mortui in bcllo.
/'
?*
5. Cunfti principes tui fugerunt fimiil , dure- 3.
Omnes principes tui fugerunt , & qui c.ipti Idem in 1/ai. 10.
que ligati funt : omnes quiinrend font, vinflifunt funt, dure ligati lunt :'&
fortes in te longe fix-
C$1.90./.
parittr ,
procul fugerunt. gerunt.
* U
' '>
"
4.
Propterea dixi : Recedite 4 me, amare fle- 4.. Propterea dixi : Dimitte me, amare flebo:
"1^197.ixlxx.
bo : nolite incumbere ut confolemini me fuper vaf- nolite contendere ut confolemini me fuper con-
tritione filiae generis mei.
5.
Quia dies tumultus, & perditionis , & con-
culcarionis , & error a Domino Deo iabaoth
:
in valle Sion errant , a minimo ufque ad maxi-
mum : errant fuper montes.
6. Elamitae autem tulerunt pharetras , afcenfo-
res homines fuper equos , & congregatio pugnan-
tium.
7.
Et erunt ele&ae valles rua?, implebuntur qua-
drigis
,
& equites ftipabunt portas mas.
8. Et revelabunt portas Judae , & aipiuentdie
illo in domus elettas civitatis.
9.
Et revelabunt abfeondita domorum arcis
muhiplicataj funt : & congiegaftis aquas pifcina: David, & videbunt quoniam plures funt,& aver-
inferioris , terunt aquam antiqux pifcinx in civitatem
,
10. & domos Jerufalem numeraftis, & def- 10. & deftruxerunt domos Jerufalem , ad fir-
truxiftis domos ad muniendum murum. mandos muros civitatis.
11. Et lacum feciftis inter duos muros ad 11. Et feciftis vobis aquam inter duos muros
aquam pifcinx veteris : & non fufpexiftis ad eum , intra pifcinam antiquam : &i non alpexiftis eum
,
qui fecerat earn , & operatorem ejus de longe non qui a principio fecit earn , & creatorem illius ucn
titatefilix populi mei.
5. Dies enim inteifedtionis , & conculcationis,
& fletuum , Domino Deo exercituum in valle vi-
fionis , fcrutans murum , 8c magniricus fuper
inontern.
6. Et Aelam fumpfit pharetram , curium ho-
niinis equitis , & parietem nudavit clypeus.
7. Eterunt electa; vallcs tax plena; quadriga-
ruin , & equites ponent fedes fuas in porta.
8. Etrevelubituroperimentum JudrE, & vide-
bis in die ilia armamentarium domus faltus.
9.
Et fcifluras civitatis David videbitis, quia
Sap. 2.
6.
1. Or.
1$. li-
ed. 198
vidiftis
11. Et vocabit Dominus Deus exercituum in
die ilia ad fletum , & ad plandhim , adcalvitium,
& ad cingulum facci
:
13. &eccegaudium& la^titia , occidere vitu-
los & jugulare arietes , comedere carnes , & bibe-
re vinum : Comedamus
, ck bibamus : eras enim
moriemur.
14. Et revelata eft in auribus meis vox Domi-
ni exercituum : Si dimittetur iniquitas hxc vobis
donee moriamini , dicit Dominus Deus exerci-
tuum.
1 5
.
FL-ec dicit Dominus Deus exercituum : Va-
de , ingredere ad eum qui habitat in tabernaculo
,
ad Sobnam prsepofitum templi , & dices ad eum :
16. Quid tu hie ,
aut quali quis hie ? quia ex-
Cjpr. I. %.7e[lim,
0. 322. c.
vidiftis.
13
Edamus , & bibamus : eras enim morie-
mur.
14..... Non remittetur vdbis peccatum iftud
quoadufque moriamini.
1 5. Hxc dicit Dominus fabaoth : Vade ad paf- H**. in ifii.
tophorion ad Somnam quxftorem , & dices ei : ' 2Qo *
I.VJT.
in gladiis
,
pro gladio ; ultimoque wW/Hai* , prxliorum
,
pro bello ; at in Mf. Alex, ftuxai&cs ttom'/uv itidem in
Mf. Mediol. 6c Compl. ito^if^v , al. iro/i/na ; cset. ut in
textu. Apud Ambrof. in Luc. 17. col. 1480. c. hnpleta
ejl civitas clamantittm. Apud Optat. 1. 3. cont. Donat.
p.
JO.
c. Unaqttxque civitas repleta ejl vociferantinm : vttlnc-
rat: mi , non vulnerati gladio ; f_ mortui in te , non mor-
tui in bello : & inf. 62. a. vulnerati in te , 0 vulnerati
gladio , &.C.
t. ?. Similiter in Graeco. Hieron. vero in Ifai. 22.
col. 1Q6\ b. legit : Citolli principes tui fugerunt Jimul ,
dureque ligati funt, ut in Vulg. turn addit : In hoc loco
LXX. interpretationem fecttti JumUS ,
quia non multum ab
Jiebra'ico dijiat in Jen/it. Caterltm ut -verbum ex verba de
hebrico transferam , ita apud eos legitttr : Omnes primates
tui migraverunt limul , ab arcu ligati funt: quam editio-
ttem
[J
alii Imerpretes fecttti funt. Optat. 1. 3. cont. Do-
1 6. Quid tu hie , aut quid tibi eft hie ? quoniam
NoTjE AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
t.6.Ctxc. ponic
,
ante afcenfores ; ultimoque hab.
7Tff*Tai;sa; , aciei , loco pugnuntium ; caet. ut in textu.
Mf. Alex, delet x.al. Optat. 1. 3. cont. Donat.
p. jo. c.
legit : Et afcendent Eiamita cum pbaretrts.
~fr. 7.
Itidem in Grasco , nifi excipias vocem dp^a.ruv
>
curribtts
,
pro quadngis.
t. 8. Ita legitur in Grasco. Apud Optat. 1.
3. cont.
Donat.
p. Jr. a. Penetralia
vefira deferentur
, fen praferen-
tur ad publicum.
T. 9. Eadem funt in Gr. edit. Rom. prster verbum
si'/cuac , viderunt
, pro videbunt; pauloque pi ft , i. ort
bWs7>s4* i #
1"ia avertit
, pro
> averterttnt ; at in Mf.
Alex. Kj dtsf ^fi-\a.t , in Mediol. ac ed. Compl. Hyt c'j-c-
rf><icc. Apud Optat. I.
3. conr. Donar.
p. <i. a. Et j.-~
creta domus Ifrael nudabuntitr : quoniam converttjlis a]:tam
antiqnx pifcina ad civitatem vejlram.
t. 10. Optat. ubi fup.
# dejectflis mtlros Jerufalem , ut
rat.
p. 50. c. lie habet : Omnes principes tui in fngam con- faceretis alteram munitionem. G
verjt funt , j
qui capti funt , graviter alligati : tffortiores
tui longe fttgati funt. Ambrof. in Luc. 17. col. 1480. c.
Omnes principes trti fugerunt , qtticunque in te vulnerati
funt.
t. 4. Concordat edit. Rom. nil] quod hab. num. plur.
fT8 n'-
, dimittite me. Optat. 1. 3. cont. Donat.
p. 49.
c. Mtjpan me facite , amare plorabo : nemo poterit confolari
tne in contrttiane
filia
generis mei : ita quoque inf. col.
50.
C. 51. a.
if.
J.
Eadem prorfus in Gr. exceptis his, , mam nc,
rrxpd KiifiB, abfque feq. Deo ; iiem pod pauTo fimplici-
ter , et,Tf> /<ixp? sxc, /j.iyuw , a parvo ufque ad magnum.
Apud Optat. 1. 3. cont. Donat.
p. 50. c. ji.a. in errore
funt a minima
ufque ad maximum , errantes tn montibus :
uota hsec verba ap. Optat. legi fup. aut veifum
3.
Orc. Kj or; xate.Acc.7i' tk
out!-; 'U^caMfj. tic, lyiiftinoCiet.
T.'xt<; tj mur
tf
quia
Heftntxerttnt domos Jerttf. in munitiones muri civttati.
t. 11. Mire concinit Gr. edit. Rum. nifi quod hab. e/;
toc, in eum qui, poft verb,
afpexiftis. Optar. I. 3. cont.
Donat.
p. jr. a. Et cor:flituij)i< aquam inter duaS mutitno-
nes : $j
ad pifcinam antiquam attendere noluiflis , nee ad
eum qui ab initio creavit illam,
t'. 1 3. Graec. extremo hab. aVotfn':xo/4 , merimur ;
caet. ut fupia. Ambrof. in Pf. 48. col. oji. d. Mandu-
cenitts
, 5 bibamus : eras enim moriemur : fimiliter 1. dc
Elia, c. 19. col. 5-56". d. & 1. de Nab. c. 8. col.
57
j. f.
t. 14. Mmiiiter in Graeco.
#. 1 j. Itidem (. tjece
,
praeter unum cfcat , die, pro
dices. Vide etiam Hieron. fup. col. 141. e.
ft. 16. Giaec. initio hab.
j.,
pro aut; pauloque poft j
5*
a ISAIAS. Cap. XXIII.
Versio antiqua.
Outran, uli
fup. excidifti tibi fepulcrum , & fecifti tibi in excelfo
memoriam , & defcriplifti tibi in terra taberna-
culum.
1
7. Ecce Dominus fabaoth ejiciet , & con-
teret virum , & auferet ftolam
,
1 8. & coronam tuam gloriofam : & projiciet
te in regionem magnam & abfque menfura , & ibi
meriens : & ponet curium tuum optimum in
ignominiam , & domum principis tui in concul-
cationem.
19. Et aufereris a difpenfatione tua, & de gra-
du tuo.
2.0. Et erit in die ilia : Vocabo puerum meum
Eliacim filium Helcia?,
indium ilium ftola tua, & coronam
VuiGATA NOVA.
cidifti tibi hie fepulcrum, excidifti in excelfo me-
moriale diligenter , in petra tabernaculum tibi.
1 7 . Ecce Dominus afportari te faciet , ficut af-
portatur gallus gallinaceus , & quafi amiftum fie
fublevabit te.
18. Coronans coronabit te tribulatione
,
quafi
pilam mictette in terrain latam & fpatiofam : ibi
morieris , & ibi erit currus gloria; tua: , ignomi-
nia domus Domini tui.
19. Et expel! am te deftatione tua, & demi-
nifterio tuo deponam te.
20. Et erit in die ilia : Vocabo fervum meura
Eliacim filium Helcia:
,
21. & induam ilium tunica tua, & cingulo
'4
zu &
tuam dabo illi fortiter, & difpenfationem tuam tuo confortabo eum , &poteftatem tuam dabo in
dabo in manus ejus :& erit quali pater habita- manu ejus: & erit quaii pater habitantibusjerufa-
toribus Jerufalem , & Judar. lem, & domui Juda.
3.2.. Et dabo gloriam domus David ei ,&
prin- 22. Et dabo clavem domus David fuperhume-
Apoc.%*
cipabitur ,
& non erit qui contradicat : & dabo rum ejus : & aperiet, & non erit qui claudat : & 7.
clavem domus David fuper humerum ejus , &clau- claudet , & non erit qui aperiat.
J"*- '*
det, & non erit qui aperiat.
23.
Et conftittnm eum principem in loco fi-
deli , & in folium gloria: domus patris ejus.
24.
Et erit confidens fuper eum omnis glorio-
fus in domo patris fui a minimo ufque ad maxi-
mum ,
omne vas parvulum a vafis Aganoth : <3c
pendebunt fuper eum.
25. In die ilia hxc dicit Dominus fabaofh :
Movebitur homo, qui ftabilitus erat in loco fide-
li : & auferetur , & corruet , & difperibit gloria
qua: erat in eo
,
quoniam Dominus locutus eft.
Non ad Version
rurfus Zli , hie, ante fepulcrum ; fubinde i*mfj.tw , montt-
tnentum, loco memoriaimf Sc -rti-ifa , pro terra ; cart. ut
in textu. Apud Ambrof. in Pf. 48. col. 951. f. Q^tid quiet
/edificajli , excidifli tibi fepulcrum ?
ir. 17. Grace, ipfo initio hab. 'I/ Am , Ecce nunc ;
pauloque pod, ex.&V(, ejicit
,
pro ejiciet,
(
at in Mf.
Alex, ac ed. Compl. iy&cthii ; ) demum add. Qv , tuam ,
d ftolam ; est. ut fup.
if. 18. Eadem prorfus in Graeco, praeter unum hum ,
loco optimum.
#. 19. Ita rurfum Graece.
tf. 10. Itidem Graece ,
praepofito uno

, vetbo voca-
bo ; qu<e tamen conjun&io abeft a Mf. Alex, ac ed. Comp!.
extreme autem cenftanter , XeWfc , Chelctx , non Heletx.
t. zi. Eadem fert Gr. edit. Rom. nili id excipias, xa-
ra uparoc,, loco fortiter , Nobil. vertit per impertum; ex-
tremo etiam legitur
, j,
to7$ oromSait cv 'in J a, ($
inha-
bitantibtts in Jnda , non iimpliciter , ^
Judx.
23. Etfigam ilium paxillum in loco fideli, &
erit in folium gloria: domui patris ejus.
24. Et fufpendent fuper eum omnem gloriam
domus patris ejus , vaforum diverfa genera , om-
ne vas parvulum , a valis craterarum ufque ad om-
ne vas muficorum.
25. In die ilia dicit Dominus exercituum : Au-
feretur paxillus
,
qui fixus fuerat in loco fideli : &
frangetur , & cadet, & peribit quod pependerat
ineo
,
quia Dominus locutus eft.
EM ANTIQUAM.
"t. zz. Grace, initio delet vocem domfls, port gloriam J
fed addit aura , ei
,
poll veibum dabo; item poll hume-
rum ejus , fubne&it ifta , h, wntfoi , *, f'x I'sat ira-oxxsiW
,
^
aperiet , $
>"' """
f
"* claudat ; deinde , *, x*e,'4 ,

&**
sstu i avotywt , ut fup. in textu.
Tt. zj. Sic eft in Giseto , excepto uno , Va/. ^ erit
,
ante hoc , in folium.
TP. Z4. Giaec. hab. Vo ftm^ \uc, ftiyaM , i parvo
uf-
que ad magnum, turn addit :
j,
eoontu szsiKp yua/ufyvo; a'ti-
ta Tii vfJiifa ix.(!y>) , i$
erunt pendentes ab eo die ilia
,
omiffis his intetmediis , omne vas parvulum a vajis Aga-
noth ; quae tamen fervant edd. Aid. & Compl. fciiicet -not
to xijo? to ^ixfo wo snivvi ton 'AymaQ. Haec autem.
non memorantur aCytillo : apud Procop. fignantur afte-
rifco , Theodotionique ttibuuntur : cact. ut iup. in textu.
f. Z5. Concinit Graec. edit. Rom. nili quod to irpuTor
,
in die ilia , adne&it antecedentibus : fub fin. etiam pro
in eo , hab. [V civ toV , fuper eum.
CAPUT XXIII.
Versio
23
A N T I
Q
U A.
Hieron. in ifai.
i.TT Erbum Tyri. Ululate naves Carthaginis
:
1. col. xoz.
'
V quia perierunt , &ultra non venient de ter-
ra Citiorum : duta captiva eft.
2. Cui fimiles facli funt habitatores infulae , ne-
gotiatores Phcenicis , transfretantes mare
3.
in aquis multis, femen negbtiatorum? qua-
ii medium illatarum
,
negotiatores gentium.
NotjE ad Versionem
VULGATA NOVA.
1 .
/"\ Nus Tyri. Ululate naves maris : quia vaf-
V-/tata eft domus, unde venire confueverant
:
de terra Cethim revelatum eft eis.
2. Tacetequi habitatis in inlula : negotiatores
Sidonis transfretantes mare , repleverunt te.
3.
In aquis multis femen Nili, meffis fluminie
fruges ejus : & facta eft negotiatio gentium.
A D
tf. I. Hieron. ibid. col. zoi. f. Qjtid nobis videretnr
fuper onere, vel verbo , C?
alfumptione Tyri, juxta He-
brxos ftipra in libra decern Vijionum bijlorica explanationis
diximus : nunc omnem contra Tyrum propbaiam fecundhm
Ktayuyir , & editionem LXX. breviter percurremus : & vero
fup. col. 143.
b. ad hoc Vulg. Ululate naves maris, ad-
dit ,
pro quo in LXX. legimus Carthaginis
, tf
habetur
in llebrao Thatfis. Similiter apud Ambrof. 1. de Elia , c.
19. col.
J
y6\ d. Ululate naves Carthaginis
, qua perierunt
,
^ "on amplihs erunt. Apud Optat. 1. 2. cont. Donat.
p.
J
I. c, jz. a. Vsjio Jttper Tyrum. Ululatt naves Cartbagi-
ANTIQUAM.
nis. In edit. Rom. To" pujux. Tvpv. At in Mfs. Mediol.
& Alex, necnon in edd. Aid. & Compl. o'e,ua; deinde
'Omm>,o.ts Trxota KctpxwJ cui' oti tiiraM-ro
, jc, intri
if
Yorra/ f'x ,"/M$ Kilittlm' wxto.1 a("^
r
a^alTo;.
Tt. i. Concordat Graec. Rom. nifi excipias vocem $01
/xm? > Phoenicia , loco Phcenicis. Apud Ambrof. 1. de Elia
,
c. 19. col.
556. f. mercalores I'hwnicum , tranjmtamct
mare.
~&. i. Hieron. ibid. col. 143. f. dicit : Pro Nilo
, quod
apud llebmos legimus dot , LXX.
tf
Theodotio negotia-
tores interpretati funt ; quod vertum turbidun
, i
f
c> hoe
IS MAS. Cap. XXIII.
VutGATA NOVA.
4.
Erubefce Sidon : aitenim mare fortitudo
maris , dicens : Non parturivi, & nonpeperi, &
non enutrivi juvenes, nee ad incrementum perdu-
Xi virgines.
f.
Ciim anditum faerie in^Egypto, dolebunt
cum audierint de Tyro
:
6. Tranfite maria ,
ululate qui habitatis in in
fula:
7.
Nunquid non veftra ha?c eft
,
qua? gloria-
batur a diebus priftinis in antiquitate fua > ducent
earn pedes fill longe ad peregrinandum.
8. Quis cogitavit hoc fuper Tyrum quondam
coronatam , cujus negotiatores principes , inftito-
res ejus inclyti terra?
9.
Dominus exercituum cogitavit hoc , ut de-
traheret fuperbiam omnis gloria , & ad ignomi-
niam deduceret univerfos inclytos terne.
10. Tranil terram tuam quali flumen hlia ma-
ris, non eft cingulum ultra ribi.
11. Manum fuam extendit fuper mare, con-
turbavitregna : Dominus mandavit ad versus Cha-
naan , ut contereret fortes ejus
,
1 i. & dixit : Non adjicies ultra ut glorieris
,
551
Versio antiqua.
4. Erubefce Sidon, dixit marc : fortitudo au-
tem maris ait : Non parturivi, neque peperi, ne-
que enutrivi juvenes
,
neque exaltavi virgines.
51
Cum autem anditum fuerit in ^Egypto,ap-
prehendet eos dolor fuper Tyro :
6. he Carthaginem , ululate qui habitatis in in-
fula hac :
7.
Nonne haec eft contumelia veftra a princi-
pio , antequam traderetur J
8. Quis cogitavit hxc fuper Tyrum ? nunquid
minor ell, aut non pracvalet : negotiatores ejus,
principes Chanaan inclyti terras.
9. Dominus fabaoth cogitavit diiTolvere om-
nem contumeliam gloriantium
,
& dehoneftare
omne quod inclytum eft fuper terram.
10. Operare terram mam, etenim naves ne-
quaquam veniunt de Carthagine :
11. & manus tua nequaquam praevalet
,
quae in
mari provocat reges : Dominus iabaoth praxepit
de Chanaan
,
perdere robur ejus :
12. & dicent : Nequaquam adjicietis injuriam
confurgens transheta , ibi quoque non erit requies
tibi.
1 3. Ecce terra Chaldxorum talis populusnon
fuit , AfTur rundavit earn : in captivitatem traduxe-
runt robuftos ejus , fufFoderunt domos ejus
,
po-
fuerunt earn in ruinam.
14. Ululate naves maris, quia devaftata eft
fortitudo veftra.
1 5
.
Et erit in die ilia : In oblivione eris 6 Tyre
feptuaginta annis , iicut dies regis unius : poftfep-
tuaginta autem annos erit Tyro quali canticum
meretricis.
NolJE A
Nili aquas fignificat. Ambrof. 1. de Elia , c. 19. col. JCo".
f. & 1. 4. Hexa. col. 71. d. legic : in aqua multa, jemen
mercatorum ? jictit meffis , qiut defertur. Sic etiam hab. Gr.
ed. Rom. Ac in ed. Compl. eft , s a^mav tifipegy^er >
ut fup. in texru.
#.
4. Similia prorfus in Graeco. Ambrofius etiam 1.
4.
Hexa. col. 71. d. legit : Erubefce Sidon, dixit mare : iia
turfus hab. 1. de Elia, c. 19. col.
j<tf.
d. & addit : No
parturivi, nee peperi, nee enutrivi juvenes; qua: mi rum
in modum confirmaiu verfionem ab Hieronymo uiur-
patam.
Tf, 5. Grasce non praeponitur in , voci jEgypto ; at in
Ml". Alex, ac ed. Compl. habetur i/ AiyuizTG) ; extremo-
que conftanter , Tttp't Ivfn ,
pro Tyro ; caet. ut fupra.
$. 6. Graec. 'A<ro>i6aTS ii<; Kcpy^I ora, , &c. Abite in
Carthaginem , &c. ut in Lat. fup. Apud Ambrof. 1. de Elia
,
c. 19. col.
J57.
f. he in Carthaginem , ululate qui inbabita-
tis infulas. Hieron. etiam loco cit. col. 144. b. ait : Rur-
fnm pro mari, &
Tharlis , LXX. Carthaginem tranftule-
rnnt.
~#.
7. Eadem leguntur Gracce , excepto uno w , erat
,
pro
eft
; extremo tamen lie habetur , irQjtn /ra&^oSiiVa/
avrvv , ad litt. prinfquam ipfa traderetur. Hieron. proxi-
me addit : deducent earn pedes ejus longe ad peregrinan-
dum ; qua: verba abfunt a Gr. edit. Rom. Et vero Hie-
ron. ipfe ibid, monet : Quod fequitur , deducent earn,
&c. de Hebra'ico addition
eft , ) afterifco , id
eft , ftcllis il-
luminantibus prxnotatur : attamen in aliquot libris haec
fequuntur , fi Nobilio fides , cemafytsiy durw ol iraJ se, au-
T; Troppaibzv tl$ aVociW' fed ifta , inquit , neque apud
Cyrillum funt ; & apud Procopium, ranquam de Theo-
dotione fumpta , notantur afterifcis -^
Tf. 8. Edit. Rom. 'Ti's tcw't e wfOEK f'ra! Tv^qv
;
/j.ii
YOJJOl ish, H H>t l'%l"i 5 01 iHTTOeft a'uTMs ivJo^oi apx_ov-
te? tIT; 7S5' Qjtis hitc decrevit Juper Tyrum? nunquid im-
becillior
eft , ant non valet ? mereatores ejus glorioji princi-
pes term. In Mf. Mediol. legitur Xa?aav , loco
tms 7hs.
In ed. Compl. fie : Xuvaav apx_ctTs<; 01 eV/o^o/ tm? */;.
At Hieron. loco cit.
20
J. b. ait : Verbum Chanaan de
Theodationis editione addition
eft ,
pro quo Aquila negotia-
tores iranptlit.
It, 9.
Graece conftanter , e&WcT0, decrevit, pro co-
Tom. II.
Ilic. ubi
fuft
calumniam fuftinens virgo filiaSidonis : in Cethim facere, & iniquitatem virgini hlix Sidonis : fi ieris
in Citios
,
neque ibi erit requies tibi
s
13. & fi ad terram Chaldxorum , & ipfa vaf-
tata eft ab AiTyriis : fundavit earn Siim
,
ftatue-
runt propugnacula ejus , fufcitayerunt turrem ejus
,
paries ejus cecidit.
14. Ululate naves Carthaginis, quoniam periit
fortitudo veftra.
5. Et erit in die ilia : Derelinquetur Tyrus fep-
tuaginta annis , iicut tempus regis unius , ficut
tempus hominis : & poft feptuaginta annos erit
Tyrus quafi canticum meretricis.
Versionem antiquam.
gitavit ; caet. refpondent Latinis.
t. 10. Similiter in Gr. nili excipiacur unum ^kiti , not*
ultra
,
pro nequaquam.
t.n. Graec. h' d\e
x-'P
s "'""'
'%v
'
1' xaT 3-^*
Qm , 11 -jragj^uftoa ficWMic. , See. manus autem tua non
ultra valet per mare , irritant reges i reliqua ut in Lat. fup.
#. 12. Eadem prxfert Gr. edit. Rom. prauer feq. b-'ict-
ti s? jtiii , non ultra
,
pro nequaquam ; 8c vocem v.'gini
,
qua; abeft : Mf. tamen Mediol. cumTheod. Aq. &Symm.
hab. irxphaov \ fed Hieron. loco cit. col. 204. e. monec
hanc vocem, virgo, de Hebra'ico elfe additam ; anteced.
verb iftam , fabaoth , in Hebra'ico non haberi. Port paulo
etiam ita legitur Graece , it, idv dsrs^rn tti Ktltuq
,
quod
ji abieris ad Citixos , &c.
~t . I
J.
Hieron. ibid, fubdit : Quod fequitur , de Tbeo-
dotionis editione fub ajlerifcis addition
eft , nempe funda-
vit earn Sitm
, ftaluerunt propugnac. ejus
, ftt/citav. turrem
ejus; deinde
, abfqtte ajlerijcis jungitur , Paties ejus
cecidit : & fane hodie in edit. Rom. hare leguntur fola :
jtf et'i yut fXabfcuw , i, buth itpujuulai axo to Aayupiwv
,
dein, ot; e Tor^; o.ut^ xsor/aixE. In nonuuliis tamen
libb. fi Nobilio fides
,
,poft to , 'Aarfpiay , ha:c fubnec-
tuntur, fCfjKfTuwcsc cturw s,'; 2i/^ , sway laa^iit; iirx,
z&'iu&i' ^apm o;I;T^^'; qua: , inquit , neque apud Cyrillum
habentur ; & apud Procopium afterifco (ignata funt , hoc
tamen fcholio adjundlo : Hornm
, qua afterifco notata funt ,
Origenes , tanquam ipforum LXX. menlionem fecit in z<.
to. in Efaiam. Ita Nobilius. Vide euam Hexap. Orig. in
hunc loc. cum Not. Montfalc.
If. 14. Ita quoque in Gra:co , niii excipiarur vox pe-
nult, oyvpufiet , loco fortitudo. Refte Ambrof. 1. de Elia,
c. 20. col.
558. c. Ululate naves Carthaginis
,
quoniam
periit munitio veftra.
tf. 1 $ Eadem funt in Gr. deleta voce unius , poft
hanc, regis; repetitoque k, era;, 2/
erit, poft feq. homi-
nis; in ed. Compl. adjuna;itur inc., unius, ad , ocem
/5oWa>.;. Apud Ambrof. 1. de Elia, c. 20. cA.
552. c.
Et erit in ilia die : Rtlinquetur Tyrus ; pauioque poft :
eritque
poft
feptuaginta annos Tyrus ut canticum meretricis :
Sc inf. i poft
feptuag. annos erit Tyrus ut , Sec. ut fup. Apud
Tichon. reg. 4. p. 59.
b. erit poft
feptuaginta annos Ty-
rus ficut canticum fornicaria, Hieron. ubi fup.
20J.
d.
Aaaa
iti, 10
i*
Ibid. 204.
Ibid. 20
J,
Hit), ubi fup.
554
Cap. XXIV.
VULGATA NOVA.
1 6. Sume citharam
,
Vagare civitas meretrix 16. Sume citharam
,
circui civitatem meretrix
oblivioni tradita : bene cithariza
,
plurimum can- oblivioni tradita : bene cane , frequenta canticum
,
ut memoria tui lit.
17. Et erit poft fepruaginta annos , Vifitabit
Dominus Tyrum, & reducet earn ad mercedes
fuas : & rurfum fornicabitur cum univerfis regnis
terra; fuper faciem terra;.
18. Et erunt ncgotiationes ejus , & mercedes
ISAIAS.
Versio antiqua.
Sume citharam , vagare civitas meretrix
cith
ut fit tui memoria. ta,
1
7. Poft feptuaginta autem annos , vifitationem
faciet Deus Tyri , & iterum reftituetur in anti-
quum : eritque negotiatio ejus omnibus regnis
orbis terrarum fuper faciem terrae.
18. Et erit negotiatio ejus, & merces fanda
Domino : fed non ipfis congregabitur ,
fed his ejus fan&itkata? Domino : non condentur , nequc
qui habitant coram Domino : omnis negotiatio reponentur : quia his, qui habitavcrint coram Do-
ejus, comedere & bibere,& impleri in collatio- mino, erit negotiatio ejus , utmanducent infatu-
ritatem , & velbantur ufque ad vetuftatem.
NoiJE AD VERSIONEM
nem , memoriale coram Domino
A N T I
Q U A M.
ait hoc mcd.
$
ficut temptts bominis , in Hebrai'co non jaciet Deus Tyri , 5
iterum reftitnetur in antiquum. Hieron.
haberi , fed in Graeco additum efte. ubi fup. iterum obfervat to uk. fuper faciem terra , in
tf. id. Ambrof. 1. de Elia, c. 20. col.
J?8.
e. Accipe
citharam , &vagare civitas meretrix oblita : bene citharix.a ,
multa canta , ut
fiat
memoria tui. lea quoque eft in Grae-
co edit. Rom. Apud Tichon. reg. 4. p. 59.
b. Accipe ci-
tbaram angularem , civitas fornkaria oblita : bene ctthari-
lare , multa canlica canta , ut ttti commenwatio
fiat.
"fr . 17. Confonat Graec. nifi quod hab. initio, Kai eV(
fiird t sS/ojUiiv.oi^a
-
pauloque poft, ifjuirazw > loco ne-
gotiatio, abfque feq. ejus. Ambrof. 1. de Elia, c. 20. col.
J58.
d. poft hoc ult. de ir. 15. ut canticum meretricis
,
proxime addit :
$
vijitationem faciet Deus Tyri. Tichon.
reg. 4. p. 59. b. Et erit
pofl feptnag. annos , Refpeilionem
Hebrai'co non haberi , led in Graeco efle additum.
't. 1 3. Graece non legitur fanita Domino, fed ay.ov Ku->
fid, fanllttm Domino : fubinde tollitur 1. conjunct, fed ;
extreme vero ponitur < , ante to in collationem, pro quo
tic, Qyfj.Co>viv , in Ml. tamen Alex, ac ed. Compl. deeft
illud k ; cast, ad verbum ut in Lat. fupra. Tichon. reg.
4. p. 59. b. pariter legit : Et erit negotiatio ejus
,
merces
fanila Domino : 8c poft pauta : omnis negotiatio ejus , edcre
,
& bibere , >
repleri in J.gnum memorix in confpectn Do-
mini. Hieron. ubi fup. rurfum monet hoc ult. memoriale
coram Domino , in Hebrai'co non elfe , fed in Graeco fupeis
additum.
CAPUT XXIV.
Versio antiqua.
J9
Tichon. reg.
4.
p. 1.
T7
Cce Dominus corrumpetorbem terrarum,
& vaftabit ilium, & nudabit faciem ejus,
difperget eos qui inhabitant in eo.
2. t erit populus ficut facetdos : & famulus
ficut dominus : & famula ficut domina : & erit
emens iicut & vendens : & qui debet , ficut ille
cui debetur : & qui fcenerat , ficut ille qui fcene-
ratur.
3
.
Quia corruptione corrumpetur terra , &. vaf-
tabitur vaftatione terra. Os enim Domini locu-
tum eft ha?c.
4.
Planxit terra , corruptus eft orbis terra?
,
planxerunt alti terra?.
5.
Terra autem facinus admifit, propter eos
qui inhabitant in ea : quia tranlierunt legem , &
mutaverunt jufla teftamenti ceterni.
6. Propterea ergo malediflio comedit terram
,
quia peccaverunt qui inhabitant in ea : propter
hoc egentes erunt qui inhabitant terram , & re-
linquentur homines pauci.
7.
Lugebit vitis, lugebit vinum
,
gement om-
nes quorum jocundatur anima.
8. CefTabit jocunditas tympanorum, cum cef-
NotjE ad Versionem
V. I. Graec. initio hab. xct'ecpfcipi , difperdit ; praepo-
nitque
j,,
verbo difperget; cast, quadrant. Hieron. in Ifai.
ZJ.
col. 227/a. legit : Ecce Domin/ts difperdet urban ter-
rarum, & dcfolabit eum : & fup. in c. 24. col. 207. e.
dick
"
fro diffipata terra , LXX. corruptum orbem in-
ttrpretati funt ; tf
pro afflicta facie illius , id efl , terra;
,
iidem tranflulerunt , & revelabit faciem ejus : quae omnia
fatis conformant Tichonii fcripturam.
f.
2. Eadem funt in Graeco , nifi quod deeft
^ ,
poft
vocem domina, iicut ante & poft vexbum vendens ; fe-
quentia vero hoc ordine leguntur : <J i\ani^oiii , ok o itXum-
2'oiBfio^'
Ji
o<pfi^i>y , uiti oyil>i' i. e. fanerator
, ficut qui
mutuant accipit :
($
qui debet
, ficut cui debet : in Mi.
Alex, ac ed. Compl. *, fcu/tl^m..
jf. 5.
Graece deed t. quia ; & pro vaflabitur vaflatione ,
habetur -n^iopri Trgyr/AiifJMt/ai , direptione diripietur
, quod
eodem redit ; cait. ad verbum quadrant.
$. 4. Hieron. in Ifai. 24. col. 208. c. ita legit ex LXX.
Luxit terra , corruptus
eft
orbis , luxerunt excelfi terra. Ita.
quoque in Gr. eft, polito uno

, ante verbum corruptus
eft , pro quo ult. edit. Tichon. fcribk cmvatus
eft , fed
Vulgata nova.
1. TT Cce Dominus difllpabit terram, & nuda-
bit earn
, & affiiget Faciem ejus, & difper-
get habitatoies ejus.
2. Et erit Iicut populus, fie facerdos : & ficut
fervus , fie dominus ejus : Iicut ancilla , lie domi- 9.
na ejus : Iicut emens, lie ille qui vendit : ficut fce-
neiator , (ic is qui mutuum accipit : ficut qui repe-
tit , lie qui debet.
3
.
Difiipatione diffipabitur terra , & direptio-
ne prcedabitur. Dominus enim locutus eft verbum
hoc.
4. Luxit, & defluxit terra , & infirmata eft :
defluxit orbis, infirmata eft altitudo populi terrx.
5. Et terra infe&a eft ab habitatoribus fuis :
quia tranfgreffi funt leges, mutaverunt jus , difli-
paverunt fredus fempiternum.
6. Propter hoc malediiTrio vorabit terram , &
peccabunt habitatoresejus : ideoque infanient cul-
tores ejus , & relinquentur homines pauci.
7.
Luxit vindemia , infirm ata eft vitis, inge-
muerunt omnes qui Iretabantur corde.
8. Cellavit gaudium tympanorum ,quievitfo-
A N
0/
4
.
T I
Q U A M.
aperto mendo ,
quod emendare non dubitavimus , cum
Gjasce legatur etpQapit , nullo alio refragante
,
praeter
Theod. & Symm. apud quos
, Kxlepplp ; iimiiibus autetr
mendis totam fcatere Bibliothecam PP. Lugdun. re
patens omnibus eft.
If.
J.
Hieron. in Ifai. 24. col. 208. c. e. Terra autem
egit impie ,
propter babitatores fuos : quia pravaricati
funt
legem , ntutav erunt prxcepta , left
amentum asternum : nee
diftimilia Graec. habet , piaster hoc 1. 'H At mo/h>ki; at in
Mf. Alex. H At 71T, &c. utrobique etiam praeponituc
K., verbo mutaverunt.
Tt. 6. Conlonat Graec. ad verbum , nifi quod initio
hab. sJfTxt , comedct , abfque praeced. ergo. Hieron. in,
Ifai. 24. col. 208. e. bene : 1 ropter hoc malediclio vorabit
terram ,
quia peccaverunt babitatores eju< ; idea panperef
erunt babitatores terra
, J
dimtttentnr homines pauci ; Gr.
ir. 7. Suffragatur Graecum. In edit, verb novifT. Ti-
chon. legitur ganant , fed prave ; correximus gement, ex
edit. Rom. in qua j-fca^ci , nullo renitente Mf.
t. 8. Edit. nov. Tichon. fcribit tympano , fed vitiosc;
ISAIAS. C
44-
.48.
Joel. 2.
Atl. 2.
20.
XXIV.
Vf. RSIO ANTIQUA.
fabit impudicitia, & divitix impiorum.
9. Confufi funt, non biberunt merum : ama-
rum factum eft vinum illis qui bibunt illud.
1 o. Deferta eft omnis civitas, claudent omnes
ne introeant.
1 1 . Ululate de vino ubique : ceffabit omnis jo-
ap. a a 1 v. ere
VULGATA NOVA.
nitus Jsetantlum ,
conticuit dulcedo citharse.
9. Cum cantico non bibent vinum : amara erit
potio bibentibus illam.
10. Attrita eft civitas vanitatis, claufaeftom-
nis domus nullo introeunte.
1 1. Clamor erit fuper vino in plateis : deferta
eft omnis 1 rtitia : translatumeftgaudium terra?
11. Relidta eft in urbe folitudo , & calamitas
opprimet portas.
1 3. Quia haac erunt in medio terra;, in me-
dio populorum : tjuomodo fi pauca; oliva;
,
qua;
remanferunt, excutiantur ex olea ; 8c racemi,
cum fuerit finita vindemia.
i-f. Hi levabunt vocem fuam, atque lauda- 14. ifti clamore vociferabuntur : qui autcm re-
built : cum gloriticatus fuerit Dominus, binnient licti fuerint fuper terram
, la?tabuntur limul cum
gloria Domini : conturbabitur aqua maris.
1 5. Propterea gloria Domini in infulis erit ma-
ris : nomen Domini gloriollim erit, Domini Dei
Ifrael.
1 6. Ab alis terrx portenta audivimus, fpes juf-
TiihoK. ubi
ftp.
cunditas terra?.
12. Et felinquentur civitates deferta? , 5c domus
derelidtx peribunt.
1
3
quomodo fi quis excutiat olivam, fie ex-
cutient eos : & ft quiefcat vindemia
,
Kidon.
24. col.
Lxx.
in Jfaf.
209. IX
col. 210.
de man.
1
f
. Propter hoc in do&rinis glorificate Domi-
num ; in infulis maris nomen Domini Dei Ifrael.
16. A finibus terra laudes audivimus . gloriam
jufti.EtdixkSecretum meum mihi, fecretuni meum to. Et dicent : Myfterium meum mihi : va? prae- col. in.
mihi , va? mihi : prevaricantes prxv aricati funt , & varicatoribus
,
qui prxvaricantur legem,
pnevaricatione tranfjreflbrum pra-varicati funt.
1 7. Formido , & fovea , & laqueus fuper te
,
qui habitator es terra;.
18. Et erit : Qui fugerit a voce formidinis , ca-
det in foveam : & qui fe explicaverit de fovea , te-
nebitur laqueo : quia catara&a; de excellis aperta;
funt , & concutientur fundamenta terra;.
VULGATA NOV A.
1
7. Timor , & fovea , & laqueus fuper vos
,
qui
habitatis terram.
18. Et erit : Qui fugerit timorem , cadet in
foveam : & qui exierit de fovea, capietur laqueo :
quia feneftra? cceli aperta? funt, 6c concutientur
fundamenta terra?.
19. Confracbione confringetur terra , contritione
conteretur terra , commotione commovebitur terra
,
20. agitatione agitabitur terra ikut ebrius , & au-
feretur quafi tabernaculum unius noclis : & gravabit
z 1 . Et erit : In die ilia vifitabit Dominus fuper mi-
litiam cceli in excelfo ; & fuper rcges terra;
,
qui funt
fuper terram.
1 1 . Et congregabuntur in congregatione unius fafcis
earn iniquitas fua , &corruet , & non adjiciet ut refur- in lacum , & ciaudentur ibi in carcere : & poft multos
gat. dies vilitabuntur.
VERSIO ANTIQUA.
33.
Et liquefiet later , <5c cadet murus
VULGATA NOVA.
2 3 . Et erubefcet luna , & confundetur fol
,
cum regnaverit Dominus exercituum in monte
Sion , & in Jerufalem , & in confpectu fenum fuo-
rum fuerit glorificatus.
Notje ad Versionem
Uhrtn. uhi
ftp*
col. 112. a.
ANTIQUA
pofuimus tympanorum , e Graeco Vatic, ubi lie torus ^. eft
:
rijirai/Ta< iu(p(>youn TV^tsctav , iriirctinai aiiQaffict ,
^
xwtqc, ictCuiv , nitaccurcct pam v.Sli&c" Ceffavit latitia tym-
panorum , ceffavit arregautia , > opulentia impiorum , cef-
favit vox cithara. Vide Nobilii not.
~ft. 9. Eadem leguntur Greece , praeter to (jrctftt. t
fi-
cera , loco vinum ; detra&oque ult. illud.
if . 10. Primus verficulus Graeco confonat ; alter vero
fie habetur ibid. xmiW tfaiour tx /jvi it'tibQuy, claudet do-
mum ad non ingrediendum. In edit. Tichonii legitur plan-
dent , non claudent , fed aperto mendo
,
quod delevimus.
f. 11. Rurfus hie depravatus aperte Tichonii textus
eft in edit. Lugdun. ubi iic legitur, Ululate divini ; cor-
reximus de vino , e Gr. Trspi tV oiVfc* item ibid, jtfaa.ulm ,
ceffavit ; ultimoque poft vocem terra, denuo fubjicitur,
atam&z -notca. cvpfipcvw tus 7? > abiit omni! latitia terra i
quod a Mf. Alex, abeft, nee legitur apud Cyrillum , No-
bilio telle.
f. 12. Concordat Grscum.
tf. 13. Greece prsemittuntur ifta : Tatnrot rrcona z{\vtxi
tj 7*1 Iv fate Tar ihaf i.e. Ylxc omnia erunt in terra
in medio gentium : fequentia ut in Lat. fup.
t. 14. Similiter in Graeco.
^.
15. ltidem Graece, exceptis his ult. Kt'&is ;l;
'lo^a/^, Domine Dens Ifrael, qua; adjunguntur ad V. feq.
at in ed. Compl. eft, Kt/>iV t? ??, ut fupra.
#. 16. Ita fert Gr. edit. Rom. nifi quod hab. cveeCa,
pio
, pro jnflo ; deletque hoc med. Myfterium meum mihi:
& fane Hieron. loco cit. ait : Hoc quod dicitur , Myfterium
meum mihi , in LXX. non habetur
, fed de Theodotioms
translations in Graco additum
eft.
Rurfum pro eo quod illi
pojuerunt vie , ut pqttenti verjiculo jitngeretur , in Hebraico
dicitur oili, quod proprie fonat , vse mihi. Pre finibus quo-
qtie
, quod rios propter explanatiotiem
fins
US apertiits pofiti-
Tem. II.
mus , in Hebraice habetur mecchenaph
, quod alam , non
finem fonat : & infra : Miror quo fenjit pro pfalmis ^ lau-
dibus
,
quod in Hebrasco legitur zemroth, LXX. portenta
interpretati Jint : idem Hieron. in Ezech. 6. col.
734. e.
legit : Domine ab alis
, Jive finibus terra portenta audi-
vimus : Ambrof. 1. 1. Hexa.
p. 14. b. A pennis terra pro-
dtgia audivimus. Rurfum Hieron. epift. pro 1. adv. Jovin.
to.
4. p. 2. col. 236. d. Myfterium meum mihi , myfte-
rium meum mihi , 5
meis. Nobil. quoque menet in ali-
quot codd. hc fequi : K! chrsr To /jtvsv&Zt
py j'/^oj
,
to yUfrneiov ftv ifiot , K) Toi? tftoti' fed addit apud Pro-
copium hsec fub afterifco apponi , To" ftvsr to uvs. k
tftoi- & infra : Ea quidem , inquit, Cyrillus nonhabetj
habet autem in comm. Graecis Theodor. & fepe a Chry-
foftomo , & aliis citantur. Ita Nobilius.
t. 17. Concinit Grsec. nili quod ultimo hab. tv; tm-
xurTXS s'rai tm? 7; , ad litt. inhabitantes
fuper terram.
t. 18. Eadem prorfus in Gr. edit. Rom. nifi quod le-
gitur v-Tco ths Ta7i'/o;, a laqueo; pauloque port ,
.'
x t?
i&n , loco cceli : refte Ambrof. 1. de Ifaac , c.
4. col.
jfij. f. feneftra aperta funt e ccelo : extremo autem fub-
junximus ifta
, ^
concutientur fundam. terra , quamvis
non addita fint ab Hieronymo ex ed. LXX enitn vero
ipfa in hoc ult. concordat cum Hebr. & Vul^ata.
tf. 23. Hieron. 1. 2. cont. Pelag. to. 4. 52?.d.Vgit:
Erubefcet luna
, J
confundetur fol ,
qnando vifitaverit De-
minus fuper mihttam cceli in excel/is. Gr. Ki Taxt'itSTeu
m wiV6oe, y. TTtauTXt 70 Tsr^o; , oV; fcaeiMvoi V-.'^ioe j|
Slav , k. 5V 'ifcKca^J^ , i/ itairtot Taiy TrpieZvT'f .r JcC,x:-
hW.Toii. Unde Hieron. in Ifai. 24. col. 212. ait : Pra
eo quod nos interpretati fumus , Et erubefcet luna , & confun-
detur fol , LXX. tranftulernnt
liquefieri laterem , Sc cadere
murum. Qtta autem erroris cauja Jit , fequentia verba monf-
trabutu : Sol , lingua Hebraic ,
trtbtts generibus appellatur s
Aaaa ij
55
6
ISAIAS. Cap. XXV.
Not* ad Version em antiquam.
femes > hsmma , quod interpretatur calor ; ^
heres
,
qnod OZ&CX.QV , id ejl , teftam , vel aiiditatem jonat :
maor autem , quod Grace tp';uf , latin.' dicitur lumina-
re
,
Jolt lunaque commune ejl. Kurjiim luna vacatur ja-
ree ,
qua Grace dicitur fj.in tf
labana , id ejl ,
Candi-
da , vol alba. In prafinti igitnr loco pro labana , id ejl
,
luna , Septuagima ititerpretati {nut laterem
, qui Hebraic}
appellatur lebena , tierbi ambiguiiate decepti. Rinjnm pro
hamma , id ejl , colore, per quern iutelligitur fol
,
pojue-
runt murum , w; Hebra'ice dicitur homa.
CAPUT XXV.
llicroti. in ifai,
tycol.zi i.exLxx.
Versio a n t i q
u a .
i. T~\ Omine Deus mens, glorifkabo te, lau-
l^J dabo nomen tuum : quoniam fecifti admi-
rabilesres, confilium antiquum verum , fiat.
z. Quia pofuifti civitates in tumulum, civita-.
tes fortes, ut caderent fundamenta earum : im-
piorum civitates in aeternum non aedificaburitur.
Propterea benedicet tibi populus pauperum
VULGATA NOVA.
i . T~*^
Omine Deus meus es tu , exakabo te , &
.L/conhteboi" nomini tuo : quoniam fecifti
mirabilia, cogirationes antiquas fideles , amen.
i . Quia pofuifti civitatem in tumulum , urbem
fortem in ruinam
, domum alienorum : ut nun fit
civitas , & in fempitemum non a?dificetur.
3. Super hoc laudabit te populus fortis, civi-
& civitates hominum iniquitatem fuftinentium tas gentium robuftarum timebk te.
benedicent tibi.
4.
Fuifti enim omni civitati humili auxiliator,
& triftibus propter inopiam protedio : ab homi-
nibus pellimis liberabis eos : umbraculum iitien-
tium
,
& fpiritus hominum iniquitatem fuftinen-
tium
,
5.
quafi homines pufillanimes fitientes in Sion
ab hominibus impiis
,
quibus nos tradidifti.
4. Quia fa&us es fortitudo pauperi , fortitudo
egeno in ti\bulatione fua : fpes a turbine , umbra-
culiim ab ,vftu : fpiritub enim robuftorum quafi tur-
bo impellent pariecem.
5. Sicut a;ftus in fiti , tumultum alienorum hu-
miliabis; & quafi calore fub nube torrente
,
pro-
paginem fortium marcefcere fades.
6. Et faciet Dominus exercituum omnibus po-
pulis in monte hoc convivium pinguium
, convi-
vium vindemia?
,
pinguium medullatorum, vinde-
mia; defecataj.
Et prxcipitabit in monte ifto faciem vinculi
Irett. /.4.
til, 114. 6. Et faciet Dominus fabaoth omnibus genti-
bus : fuper montem ilium bibent lxtitiam , bi-
bent vinum
,
7. ungentur unguento in monte ifto. Trade
omnia hxc gentibus: confilium enim hoc fuper colligati fuper omnespopulos, & telam quam or-
omnes gentes.
ditus eft fuper omnes nationes.
8. Devoravit mors prsvalens : abftlllit Domi- 8. Pracipitabit mortem in fempitemum :&au-
nilS DeilS omnem lacrymam ab omni facie, & feret Dominus Deus lacrymam ab omni facie , &
opprobrium populi fui abftulit ab omni terra : opprobrium populi fui auferet de univerfa terra :
OS enim Domini locutum eft.
quia Dominus locutus eft.
c-9-P-
0. Et dicent in ilia die : Ecce Dominus Deus 9. Et dicet in die ilia : Ecce Deus nofter ifte,
nofter, in quem fperavimus, & exlultavimus in exfpecbivimuseum, &falvab:tnos: ifte Dominus,
Apec. 7.
I7.?5 21,
4-
Ylicron. iii Amos
t.col, 1387. c.
falute noftra.
10 conculcabitur Moab,ficut conculcatur
in area in plauftris.
V U L G A T A
11. Et extendet manus fuas fub eo, ficut extendit
fiatans ad natandum : & humiliabit glonam ejus cum
allifione manuum ejus.
fuft.nuimus eum , exfultabimus, & la:t.>bimur in
falutari ejus.
10. Quia requiefcet manus Domini in mon-
te ifto :& trirurabitur Moab fub eo, licuti te-
runtur paleaj in plauftro.
NOVA.
12. Et munimenta fublimium murorum tuorum
concident, & humiliabuntur
, & detrahencur inter-
ram ufque ad pulverem.
NoTiE ad Version em
y. 1. Sic eft in Gr. edit. Rom. excepta voce una tutus ,
qua: deeft poll Dens ; in Mfs. lamen Alex. & Mediol. Ie-
gitur eo's juv, licut in edd. Aid. & Compl.
~tf. 2. In ed.Rom. pr*ponitur negatio y.v, veibo eade-
rent ; exrremoquelegitur num. lingul. ve>iq... u' /um c/n.io-
fivHy at in ed. Compl. hab. -rrotsu;; ut & (up. 7 -nf.ut-,
abfque ulla negatione
;
qn* paiiter abcft a Mf. Alex.
$.
j. Similia leguntur Graece, pracier nominat. ling.
slayli, ,
pauper , locogenit. plur.^<i/(/)f)'j.
Tf . 4. Hsc tota concordant cum Cracco. Apud Am-
i>rof. I. 3. de fide,
p. 504. c. fie : Faclns ejl mnni civi-
tati humili adjutor.
Tt.
J.
Itidem Gracce.
Tfr. 6. Ita e Cisco, ad verbum. Similiter ap. Rufin. in
Symb. p. 1 80. b. Et Jaciet Dominus Deus Jabaotb omni-
bus gentibus : in monte ijlo bibent Utitiam , bibent vinum.
Item ap. Audi. 1. de voc. gent. 1. 2. c. 18. p. 28. a. Et
faciet Dominus jabaotb omnibus gentibus : in monte ifto
bibent in juatnditate vinum. Ap. Vigil. Tapf. 1. iz. de Trin.
Etfaciei Dominus f.ibaotb gentibus : in ijlo monte bibent in
latitta , bibent vinum.
itr. 7. Ita rurfum in Giaeco. Item ap. Rufin. in Sym-
bol, n. 180. b. ungentur unguento in monte ijlo. ^similiter
habet Auft. 1. de voc. gent. 1. 2. c. 18. p. 28. a. fed
uddit : Tr.idct b.sc omnia gentibus : hoc enim conjilmm
fu-
fir imnts gentes. Vigil. Tapf. 1, H.
de Tiiu. utigutnto
ANTIQUAM.
Hftgentur : tradent bac omnia gentibus,
t . 8. Grxc. ante verbum abjlulit
, ponir hoc, it -ra-
W, & rurfum; tollit veto
5 , ante opprobrium
; CcutT*,
port populi; cset. ad verbum ut fup. Ircn. I.
y c. 10.
p.
3c 6. a. legit : Devoravit mors potens : Dens abjlulit om-
nem lacrymam ab omni facie, Ambrof. vero epilt.
44. col.
.978. e. Devoravit mors pravaiens : & 1. de ride lti'ui. col.
I 152. b. os enim Dsmiui lomtum ejl. Hieion. in Ofe.
13. Col. 1330. a. Devoravit mors invalejiens : abjlulit
Dominus omnem lacr. ab omni facie : irem 1. 1. in epift.
ad Eph. to. 4. 340. b. Devoravit mors invalejiens ; Gr.
t. 9. A Graeco abeft vox Dominus ; loco vero in quem
fperavimus , eft : eV
.'
ihvrl^tt^fi , a(n M.ui; , in que
j'perabamus ,
f
falval.it not : deinde lie : %-ioc,
hi'&tii
t)1 (\aTY,f'ia fia-y' i. e. ifte
Dominus
, fnjlm-imns eum,
j
exfultavimtts , s Ixtati Jumtts in jalntc
noftra : (ed a Mf.
Alex.ablunt ha-c media, k, Qax>i ii^ac- irc;Ki'^_,c;
, vwt-
ftsiyai^v cIvtu- delunt pariter in ed. Gmpl. cum hoc , >i
sulC"^"
i
''!Je
'
ct - Apud Ambrof. 1. de fide refunect. col.
I I 52. b. It dicent die ilia : Graece etiam nun haheuu in
,
ante vutem die ; fed in Mf. Alex, eft, lv -n vjAifa.
t.io. Grace, hab. Mwa&'ws- non Moab; pauloque
poft, ira.TV-M aicotx, calcant aream
,
pro conculcatur m
area ; caet, ut in pi a.
IS MAS. Cap. XXVI
557
CAPUT XXVI.
Vu LGATA NOVA.
Q U A.
I
N die ilia cantabitur canticum iftud in ter~
. ra Juda :
Urbs Fortitudinis noftra; Sion falvator, pone-
tur in ea murus & antemurale.
2. Aperite portas , & ingrediatur gens jufta
,
cuftodiens veritatem.
3
.
Vetus error abiit : fervabis pacem
;
pacem
,
quia in te fperavimus.
4.
Speraltis in Domino in facialis asternis.in
Domino Deo forti in perpetuum.
f.
Quia incurvabit habitantes in excelfo ,*
civitatem fublimem humiliabit.
Humiliabit earn ufque ad terram , detrahet
earn ufque ad pulverem.
6. Conculcabit earn pes, pedes pauperis, gref-
fus egenorum.
7.
Semita jufti refta cft,recl:us callis jufti ad
ambulandum.
8. Et in lemita judiciorum tuorum Domine
fuftinuimus te : nomen tuum, & memoriale tuum
in deliderio animre.
9.
Anima mea defideravit te in node : fed
& fpiritu meo in prarcordiis meis de mane vigi-
labo ad te.
Cum feceris judicia tua in terra
,
juftitiam dif-
cent habitatores orbis.
10. Mifereamur impio, & non difcet jufti-
NoTjE ad Ver
Versio anti
1
.
T N die ilia cantabunt canticufli iftud fuper oar- Werm. i J/.
A ram Judxam : ic.ut. net.
* Ecce civitas virtus
, & falvario noftra
,
pone Ex Brev. Matar.
murum
, & circa murum munitionem muri. ad fir. 6. Do,,,. 2.
2. Poft fceptrum viri aperite portas, intret
Mv
- & "P-
~
ih-
plebs cuftodiens juftitiam
:
'""-/ tti "k
-
l
'f
ait
>
3. participes qui funt veritatis , cuflodientes
*'
7
*
4
'
pacem
:
4. quoniam in te fperaverunt Domine ufque
in xternum. Deus magnus & xtetnus,
5. quomodo humiliafti, & deduxilti eos, qui
commorabantur in altifllmis
;
civitates firmiflimas dejicies , 6c deduces eas uf-
que ad humum.
6. Et conculcabunt eas pedes manfuetorum
,
& humilium.
7. Diretta fatta eft via piorum , & prarparatum
eft iter fandorum.
8. Via: enim Domini judicium : fperavimus in
nomine ejus, & in memoria
,
quam concupivi't
anima mea.
9.
De node vigilat fpiritus meus ad te Deus
:
Ex Brev. MoX,
in Circunic, Dam.
<
quia lux prxcepta tua funt fuper terram. Juf-
titiam difcite qui nabitatis terram
,
10. ceflavk enim impius : omnis enim qui non
SIONEM ANTIQUAM.
Tf. 1. Sic eft in Grasco.
*
Hieron. in Ifai. 26. ira legit ex LXX. Ecce civitas
firtis , j faintare noftrum ,
ponet mttrnm $$ circnmmurale.
Hieronymo favet Gr. edit. Rom. nili quod tollit noftrttm ,
pod falutare , quod tamen addit Mf. Alex, cum edd. Aid.
& Compl. Hieronymus inf. Pro ea quod nos , inquit , ver-
timus antemurale, Symmachns firmamentum interpretatus
tft , nt ipji mnri nimihionikut cincli /int.
Tt. 2. A Grasco abeft to w^utov , poft fceptrum viri :
men etiam legitur apud Hieron. in hunc loc. col. 216. f.
fed tantum feqq. ex ed. LXX. Aperite porta! , ingrediatnr
fopnltts cuftodiens juftitiam , $$ cuftodiens veritatem. lta
quoque in Grxco ad verbum.
Tf. 3. Hieron. in hunc loc. col. 216*. f. fie pet git ! ap-
frehendens veritatem , cuftodiens pacem
,
pacem. Ita quo-
que in Graeco eft
,
praeter vocem ult. pacem
,
quse non
geminatur.
Tf. 4. Hieron. ubi fup. qnoniam in te fperaverunt Do-
mine ufque in fempitcrnum : & inf. 2 17. r. addit : Deus
tnagne , xterne, Grxc. otj ect! Qol i^iaiJ'i w'suQcv Ku'fiif
a; t? ctiuvo;. 'O Qio; ftsyo^ , i xiuviqg, In Mf. Alex,
ac edit. Compl. deeft initio vox hatS'i.
~t. y. Brev. Moz. habet commovebantnr , non commora-
lantnr , fed aperto mendo
, quod correximns e Gr. cro/-
YMtTat; , vel )ta7o(w7a? ; caet. fads conveniunt cum eodem
Grasco , fi ipfo initio ponatur qui
,
pro quomodo , nam
in Gr. 05 ; forte legit Interpres a; : extremo etiam Gr.
tollit eas
, poft deduces , fed Mf. Alex, addit ivric,. Hie-
ron. in hunc loc. col. 217. f. legit : qui humiliafti
, f
deftrnxifti eos ,
qui habitant in excel/is ; civitates robuftas
deflntes , , deduces ufque ad pavimentum.
y. 6. lta legit Hieron. ad verbum ibid. 217. f. nee
refragatut Grarc. ni(i quod hab. ccut;, ees , non mi.
t. 7. Hieron. in hunc loc. 218. e. fie habet ex LXX.
Via jrtftorrtin rcRa , reHa faRa
eft
via juftorum
,
5
pr,epa-
rata. Edit. Rom. 'OJoc, u'tstCwv ti'^etx tyivuo , 1! 0/0? tm
tvitZwr
j,
-Tra.pta%-;VMp.viv<' Mf. Alex, cum edd. Aid. &
Compl. K) 7rap:weva<iin{yii ii V'o; rap evctCwy , Aid. o=-
. 8. Hieron. ubi fup. a 18. e. ita legit ex LXX. Via
tnim Domini judicium : fperavimus in nomine tito
, Z5
> n
memoria
,
qua dejiderat anima noftra. Ita quoque eft in Gr.
ed. Rom. In edd. Aid. 8c Compl. pro eis-iiv/uiT v -^vy 1}
HftSit , exftat , ivntilfti vi ij/fx' /""' quidam hie fubnec-
tunt e'k fi/icTg; , de node, lit verfus feq. ordiatur a verbo
Sfi'plfyt : hanc interpunftionem , inquit Nobil. videtur
probare S. Hieron. in comm. licet in contextu illud , de
mfile
, conjungatur cum lequentibus. Ita vero utinmque
textum difponit ibid. Hieron. ut his verbis de Vulg. fi-
mul junclis, f$ memoriale tuum :n deftderio animx
, anima
mea dejideravn te in nolle
, ifta de edir. LXX. refpon-
deant iola
, Qf in memoria
, qua dejiderat amma
noftra ;
fubinde ad haec Vulg. verba :
fed (5 fpiritu meo in prjt*
cordiis meis de mane vigilabo ad te : aptat ifta de edit.
LXX. de node confurgit fpiritus mens ad te Deus
, qnia
lux, Sec. turn addit : Volnmus
tf
Hebraicum fequi
, y
Vulgatam editioncm non penitus prxterire :
y hac rtrum
neceffuate compellimur diverfo crdine alque fermone diver/at
intelligentias quxrere. lgitur quod dicitur , de nocte ,juxta
LXX. hujus capituli principium
eft : juxta Hebraicum
, fi-
nis fuperioris ; licet pojjit etiam juxta LXX. in
fine accipi
fuperioris teftimotiii , ut
fit fenfus : Defiderat anima mea
ad te de no<5te :
tf poftea incipiat : Mane conlurgit fpi-
ritus meus ad te Deus. Idea autem mane confurgit
, quia
lux pr.uepta tua fuper terram.
T?. 9. Canticum iftud limiliter habetur in quatuor Mfs.
codd. optima; notas , nempe in Lotharingo uno S. Mi-
chaelis
, vulgo S. Mihel s altero S. Germani a Pratis n.
15. annorum 900. item in duobus aliis , olim Reginse
Suecise, nunc Vaticanis
,
qui pluta alia id genus Cantica
exhibent
;
quae lcilicet , maxime ex uno annor. circiter
800. edita funt ab Em. Cardinal! Thomalio ad calc.
Pfalteiii Ambr. alterius veto uncialibus litteris defcripti
,
variantes lediones nobis tranfmiflk funt ab Uno e noftris
petito D. ]. Avril
, qu.e omnes , ficut 6c aliorum trium infra
fubjicientur in notis. Ad primum igitur
t. quod attinet
,
Mf. 1. Reg. Suec. hab. A nolle vigilat ; pauloque poft,
quia lux prxcepta tua fuper , &c. abfque medio funt , quod
verbum pariter delent Mfs. SS. Mich. & Germani. Plalr.
Thomaf. hab. quia lux
eft
prxcepta tua. Sangerm. verd
delet ult. ifta . Juftitiam difcite qui habitatis terram. Apud
Ambrof. in Pf. 118. col.
1154. d. De nolle vigilat ad te
fpiritus mens : fimilirer inf. col. 1217. f. ubf fequitur
,
lux prxcepta tua ; ficut 1. 2. de interpel. Dav. c. 5. col.
645. *. Apud S. P. Chryfol. ferm. 21. p. %6i. b. De
nolle fpiritus meus vigilat ad te Deus. Similiter haber Nicetius
epifc. c.
3.
Spicil. to. 3. p. 3.C. fubnexis his : quia lux
prxcepta tua funt fuper terram. Hieron. in Ifai. z6. col.
2J9. a. ait : Qiiodfequitur
, in nocle, juxta LXX. feqnenti
capriitlo jun^tur
; juxta Hebraicum
,
priori ; fubinde ira
legit ex LXX. De node confurgit fpiritus mens ad te Deus
,
quia lux judicia tua fuper terram. Juftitiam dijeite qui ha-
bitatis fuper terram. Ira quoque eft hodie in Gr. prater
veeem 7roca7/^a7a , loco judicia.
't. 10. Brev. Moz. initio hab. cejfabit , fed Mfs. nof-
tri quatuor cejfavit , e Gr. ttsismIcu , quod retinuimus :
5S*
I S A I A S. Cap,
Versio antiqua.
ExBrev. Motor, didicerit juftitiam fuper terram, veritatem non
uHjttp.
faciet : tollatur impius , ne videat majeftatem Do-
mini.
1 1 . Domine excelfum eft brachium tuum ,
&
*
Brevitr. viuosi nefcierunt : cum autem
* cognoverint
,
confun-
cognoverit.
demur : zekis apprehendit populum ineruditum :
& nunc ignis adverfarios confumit.
i 2. Domine Dens nofter
,
pacem da nobis :
omnia enim dedifti nobis.
1
3. Domine Deus nofter
,
poftide nos : Domi-
ne
,
prcerer te, alium non novimus , nomen tuum
invocabimus.
14.
Mortui autem vitam non videbunt, neque
medici exfufcitabunt : ideo fuperinduxifti , & per-
didifti , & tulifti omne mafculum eorum.
1 5. Adde illis mala Domine , adde mala glo-
riofis terrae.
16. Domine in tribulatione modica memor
*
tui
tf
eruditio fLii
*
ttii , in tribulatione modica
*
eruditio tua fada
tua , addita m
Mf. eft nobis.
Ktgin. Sun.
I7- Etficut parturiens proxima eft partui , &
in dolore fuo clamat : ita facli fumus dile&o.
1 8. Propter timorem tuum Domine , in ute-
ro accepimus , & parturivimus fpiritum falutis
,
quern fecifti fuper terram : fed cadent qui inha-
bitant terram.
, XXVI.
VuiGATA NOVA.
tiam : in terra fanftorum iniqua geflit , & non
videbit gloriam Domini.
11, Domine exaltetur manus tua,&nonvi-
deant : videant , & confundantur zelantes popu-
li : & ignis hoftes tuos devoret.
11. Domine dabis pacem nobis : omnia enim
opera nofha operatus es nobis.
1 $ . Domine Deus nofter
,
poflederunt nos do-
mini abfque te, tantum in te recordemur no-
minis tui.
14. Morientes non vivant, gigantes non re-
furgant : propterea vifitafti & contrivifti eos , &
'perdidifti oranem memoriam eorum.
15. Indullifti genti Domine, indulfifti genti
:
nunquid gloriricatus es ? elongafti omnes termi-
nos terra;.
1 6. Domine in anguftia requifierunt te, in tri-
bulatione munnuris doclrina tua eis.
17. Sicut qua; concipit , cum appropinqua-
verit ad partum , dolens clamat in doloribus fuis
:
fie fadti fumus h facie tua Domine.
18. Concepimus, & quafi parturivimus, &
peperimus fpiritum : falutes non fecimus in ter-
ra , ideo non ceciderunt habitatores terra;.
NotjE ad Versionem ANTIQUAM.
fubinde iidemMfs.codd. delent enim ,
poft omnis : item
S. Germ. & S. Mich, pro nofaciet , legunc nonfacert ; pau-
loque poft , Ut non videat , loco ne videat. Ml. Reg. Suec.
$ non videat claritatem Domini. Iren. 1. 5.C.
3
5. p. 3
35".
c. Tollatur , ut non videat gloriam Domini. Auguft. ep.
147.
to. 2. 484. e. Tollatur impius , ne videat claritatem
Domini; at 1. de fp. 6c lit. to. 10. IOJ. c. ut non videat
gloriam Domini. Greg. M. moral. 1. 4.
c. 12. p. 115. c.
Tollatur impius , ne videat gloriam Dei : itidem 1. 6. c. 5c.
p.
202.0&I. 20. c. ?. p. 659. b. 1189.C. 1485.3.
Gregono
fuccin.it Caffiod. in Pf. 109. p. 578. b. Auctor vero I. de
promill". ap. Profp. c. 20. p. 204. a. legit : Auferntur
impius
, & non videat claritatem Domini Janiiorum. Hie-
ron. in Ifai. 26. col. 219. e. ita ex ed. LXX. Ceffavit
enim impius
, $ non iifiet juftitiam fuper terram ; verita-
tem non faciet : auferatur impius , ut non videat gloriam
Domini. Sic etiam in Gr. eft ,
praeter hoc, , 7f Si (M
fie&n , loco
J
difcet ; at Hieron. fup. in Ifai. I, col.
l6.'b. legit : omnis qui non didicerit .juftitiam , Sec.
tf.
11. Mfs. S. Germ. & S.Mich, ferunt initio , Domine
Dens, abfque feq.
eft
; fubinde pro cognoverint , Mf. S.
Mich. hab. coguoverunt. Pfalt. Thomaf. Domine Deus
,
excelfum eft
dum autem adveneris ,fcientes confnndentur :
s.elus apprebendet , &c. ut in textu Mozar. Similiter habet
Mf. Regin. Suec. praeter hoc , dum autem cognoverint ,
(onfundentur. Hieron. in hunc loc. col. 220. e. ita legit
ex LXX. Domine excelfum eft
brachium tuum , tf
nejete-
bant : fcientes autem , confnndentur : teltts apprebendet po-
pulum ineruditum : j
mine ignis adverfarios comedet. Ea-
dem quoque in Graeco , nifi excipiatur iftud , k'x. rlAsizav
,
0?; novcrunt
, pro nefciebant. Similiter ap. Ambrof. in Pf.
118. col. 1198. e. Helus apprehendit populum ineruditum.
Apud Auguft. 1. 20. de civit. Dei, c. 12. to. 7. 590.3.
X.elus occupavtt plcbem ineruditam :
tf
nunc ignis contrarios
comedet.
t-
12. Ita legit Aug. in Pf. 71. to. 4. 74?.
c. cum Mf.
S. Mich. Ita quoque Hieron. in hunc loc. col. 221. a. ex
LXX. item inf. in Ifai. 28. col. 254. a. praeter unum red-
didtfti ,
pro dedifti ; in Mf. etiam S. Germ. & Pfalt. Thorn.
reddidifti ; in Gr. WJWot; ; caet. ut fupra. Apud Fulg. 1.
2. ad Traf. c. 6. p. 94.
Domine Deus nofter ,
pacem tuamda
nobis : omnia enim dedifti nobis. Itidem in Mf. Regin. Suec.
t. 1?. Mfs. S. Germ. Regin. Suec. & S. Mich, cum
Pfalt. Thomaf. habent nefeimus , pro non novimus ; &
nominamus ,
pro invocabimus ; Gr. an oi/a.ufyu ovo/ia-
o,u!yu. Hieron. in Ifai. 2fS. col. 221. b. Domine Deus nof-
ter
,
pojjide nos : Domine , extra te , alium nefeimus , nomen
mum invocamus. Fulg. fragm. ii. cont. Fab.
p. Jgi.
& fragm.
Jl, p. 650.
Domine, prxter te , alium non no-
vini'is , nomen tuum invocavimus : & 1, 2. ad Trafim. c.
(f,
p. 94. Domine Deus nofter ,
pojjide nos : Domine
,
pra-
ter te , alium non novimus , nomen tuum ncminamuf,
K. 14. Mfs. S. Germ. & S. Mich. hab. fufcitabunl , St
inf. omnem mafculum. Itidem in Pfalt. Thomsf. ac prae-
terea
fuftulifti ,
pro tulifti. In Mf. Regin. Suec. lie : Non
mortui vitam non videbunt , neqne medici refufcitabunt :
ideo
%$fuftulifti
omnem mafcul. Sec. Hieron. in hunc loc.
col. 211. f. ex LXX. Mortui enim vitam non videbunt
,
neque medici fujcitabunt : ideirco induxifti , tf perdidifti
,
> tulifti omne mafculum eorum. Ita quoque in Gr. excepti
vocula Ac initio
,
pro enim.
If. ic. Concinunt Mfs. S. Germ. & S. Mich. Sic etiam
habet Hieron. in Ifai. 25. col. 222. f. ex LXX. notatque
mala
, qua LXX. fecitndd pofnerunt , in Hebraico non habe-
ri. Textui fa vet Gr. edit. Rom. Mf. Regin. Suec. & Pfalt.
Thomaf. hab. omnibus gloricjis terra.
#. 16. In Ml. S. Mich, limpliciter : Domine in tribu-
latione modica emendatio tua nobis. In Mf. S. Germ. 1 f.
Domine in tribulatione memor fni tui , in tribulatione mo-
dica emendatio tua nobis. Itidem in Pfalt. Thomaf. &
Mf. Reg. Suec. praeter hoc ult. eruditio tua
eft
nobis i
Mf. Suec. facia eft
nobis. Apud Hieron. in hunc loc. 225.
b. ex LXX. Domine in tribulatione rccordatus film tin , in
tribulatione parvk dodrina tua nobis. Ita quuque eft in edit.
Rom. nil! excipiatur vox irouScla.
,
pro doilrina.
t. 17. Ita Mfs. S. Germ. & S. Mich, nili quod hsb.
parere , loco partui ( Gr. tckuv ) & in fine dileclo tuo : Erev.
Moz. delitlo , fed prave. Mf. Regin. Suec. fert : Et tan-
quam parturiens
, qua proxima
eft
partui , in dolore fuo
clamat : ita facli fumus dileclo tuo. Plait. Thorn. Et Jicut
parturiens proxima ut pareret , in dolore fuo exclamavit ;
ita facli fumus in dileclo tuo. Hieron. in Ifai. 26. col. 215.
c. ita legit ex LXX. Etficut parturient , ciim appropinquat
ad partum , in dolore fuo clamat : fie facli fumus dileclo.
tuo. Ita quoque habet Edit. Rom. praeter conjunct, c'tim
%
quam delet , & aor. 1. hAn^siifi , clamavit
, pro clamat;
at in ed. Compl. x^a'^fi. Hieron. ibid, addit : Hoc quod
LXX. addiderunt , lie fadti fumus dileclo tuo; pro quo

inquit , cateri tranftnlernnt , lie radii fumus a facie tua.
Domine , obelo pranotandum
eft.
't. 18. Ita ferunt Mfs. SS. Mich. & Germ, additis ta-
men duobus , nimirum
, ^
peperimus, poft hoc, parturi-.
vimus ; & tua , ad vocem falutis. Sic etiam in Graeco
,
praeter feqq. sVcni'oaiufyj ctal riS? 7;' V Ttwuda., ee'm
TTfCKirai vrarrsc, ol 'cixSVtc; eri tm? ";? In Pfalt. Tho-
maf. Propter timorem tuum Domine, in utero accepimus,
?
doluimns,

pepetimus fpiritum Jalutis tua, quern

fe-
cifti ( al. fecimus ) fuper terram : non cajdemus
, fed cadent
qui inhabitant Juper terram. In Mf. Reg. Suec. deeft hoc
1. Propter timorem ; pauloque poft, iftud ,

peperimus
;
ut & praepof. fuper , "ante inhabitant ; c*t, ut in Pfalt.
Thorn. AMI", etiam Alex, abeft S , ante sVcic'ca^u , nee-
ISAIAS. Cap. XXVII.
/
559
VuLGATA NOVA.
19. Vivent mortui tui , interfefbi mei refur-
gent : expergifcimini , & laudate qui habitatis in
pulvere : quia ros lucis ros tuus , & terrain gi-
gantum detrahes in ruinam.
20. Vade populus meus , intra in cubicula
notaus
V i: R S I O A N T I O U A.
19. Refurgent mortui, refulgent qui funt in F.x
Mf
monumentis , Sc Ixtabuntur qui in terra : ros cnim , '"J
r"-
qui abs te eft , fanitas eft illis ; terra vero impio-
rum peribit.
20. Ambula populc meus, & intra rcccfilis ixBrcv.Meur.
tua , claude oftia tuafuperte, abfeondere modi- tUOS : abfeonde pulillum aliquantulum
,
donee
ubi jup.
cum ad momentum , donee pertranfeat indignatio. tranfeat ira Domini.
2. 1 . Ecce enim Dominus de fanfto inducer iram
iiieren.
fuper habitatores terra: : & revelabit terra fangui- x6. <.ot.
nem fuum
,
& non abicondet ultra intcrfe&os.
L**>
Mich.
n. Ecce enim Dominus egredietur de loco
3. fuo , ut vifitet iniquitatem habitatoris terra; con-
tra eum : & revelabit terra fanguinem fuum , &
non operiet ultra interfe&os fuos.
N O T JE AD VERSIONEM
iii Ifai.
22J.
ex
non feqq. 1? sz-sa/
/
us8a & ttuvti;. In edd. Aid. & Compl.
eft, sVoiW?. Apud Ambrof. 1. 2. dc fide ref. to. 2.
p. 1152. b. Propter timorem tw.m Domine, in titer acce-
pimtts , 5>
parturivimus fpirttttm falutis PUS
,
quern ejj'/i-
dijli fuper terrain : cadent qui inhabitant terrain : & in
Luc. 20. to. I. col. 1509. c. De timore tut) concepimus , &
parturivimus : & poft pauca : peperimus fpirttum jalutis
in terra : item in Pf. 39.
col. Z66. c. & 1. 1. de Cain ,
c. 10. col. 204. e. & 1. 2. de Abr. c. It. col. 348. a. in
utero accepimus , s parturivimusfpiritum fttltttis : Sc 1. 3. de
interpel. Job, c. 4. col, 6j8. b. De timore ttto in utero
accepimus,
tf
parturivimus Jpiritum Jalutis. Apud Au-
guftinum in Pfalm."47. to. 4. 418. f. A timore tuo con-
cepimus , 5
parturivimus Jpiritum Jalutis. Apud Hie-
ronymum in Ecclef. to. 2. 730. C-
A timore tuo Domine
,
concepimus
, >
parturivimus
, >
peperimus : fimiliter habet
quasft. 4. ad Algaf. to. 4. 193. d. fubnexis his
, Jpiritum
Jalutis tua ,
quern fecijli fuper terram : at epift. 18. ad
Euftoch. to. 4. p. 2. col. 47.
b. fie : A timore tuo Do-
mine ,comepimus
, 1$
doluimus
, tf
peperimus fpiritum jal-
vationis tux
,
quern fecimus fuper terram : item in Ifai.
37.
col. z88. d. A timore tuo doluimus
, ft
peperimtti j'p.
Jalutis : lib. vero 2. in ep. ad Gal. to. 4. 277. f. conce-
pimus
, )
peperimus
, filtos
falvationis tux fecimus fuper
terram : Sc in Ifai.
59.
col. 438. c A timore tuoDom. con-
cepimus , >
parturivimus
, )
peperimus
,
jpiritum Jalutis
tuxfecimus fuper terram 1 fimiliter in Amos I. p. I
374.
f. &
in Abac. 3. col. 1629. e. excepto unofaciemtts, ^tofecimus
;
praeterea in Abac.
3
. hab. in uterofufcepimus, pro concepimus
:
demum in Ifai. 26. col. 224. a. additex LXX. nw cademus
,
fed cadent habitatores terrx : deinde : LXX. autem hoc affe-
runt
,
quod facientibus Janllisfpiritum falutis fuper terram
,
fui terrx habitatores funt , corruaut ; licet inter orbem , qui
Hebraic* thebel
> & Grace dicitur oka.uev , ac terram
,
multa diverjitas fit. Fulgent, de Incarn. ad Petr. diac.
p.
308. Propter timorem tuum Domine , in -utero concepimus
,
C?
parturivimus fpiritum falutis tux : juflitiam nan feci-
mus fuper terram.
tf. 19. Ita ex Mfs. S. Germ. 8c S. Mich. Sic etiam in
Pfalt. Thomaf. exceptis his , Exfurgent mortui
, > refur-
gent s$ Ixtabuntur qui funt fuper terram. In Ml. Re-
gin. Suec. Surgunt mortui,
J
refufcitabuiunr qui in tnonum.
funt, $ Ixtabuntur qui fubter terram funt , &c. ut flip.
Breviarium vero Mozarabicum habet : ExJhrgant mortui
,
> refurgant qui funt in monumentis
, y>
Ixtabuntur omnes
qui funt fuper terram , Sec. ut fupra. Grsec. 'ArctwaotTtii
c! rsxeyl ,
J
tyie^O-wlni 01 cV toi? ftm/tciou; , 5,
fi/'^Qf^nCcv-
tat
01' ce in
7Jr
reliqua ut in textu , nifi ultimum ver-
bum excipias prtcsirai , loco peribit. Iren. 1.
J.
c. I
J. p.
J
1 1, b. Refurgent mortui, $$-Jurgent qui in monumentis
,
A N T I Q U A M.
?
Ixtabuntur qui funt in terra : ros enim , qui a te ejl
, fa-
nitas ejl eis : itidem infia c.
34. p. 334.
a. addito verbo
funt, ad vocem monumentis s detracto vero ejl
, poft i
te : vide etiam 1. 4. c. 33. p. 273. c. Terrul. 1. de re-
fur, cam. p.
J78.
b, Vivent mortui,
fcj
exjnrgent de Jepul-
cris : ros enim , qui a te ejl , medela ejl ojjibus ear urn. Am-
brof. 1. 2. de fide ref. to. 2. 11 52. b. Rejurgent qui in
monumentis Junt. Ambroliaft. Qui in monumentis funt , re-
fulgent. S. Paulin.ep. 44. p. 268. c. ros enim
,
qui abitlo
ejl
, fanitas ejl nobis. Hierun. in Ifai. 26. col.' 224. b. ita leg.
eX LXX. Refurgent mortui
, 5
rejurgent de jepulcris
, ?
Ixtabuntur qui junt in terra : ros enim tuus
,
fanitas eortttn i
terra autem impiorum cadet : Sc in Ofe. 6. col. 1276. a.
Refurgent mortui , (J
rejufcitabnntur qui in fepulcris junt :
ros enim ,
qui ,1 te ejl
, Janitas eorum ejl : Sc inf. in c. 14.
col.
1334. a. ros enim lucis
,
qui a te ejl
,
janitas eorum
eft.
Auguft. 1. 10. de civit. Dei , c. 21. tc. 7. 600. f. c?oi.
a. b. Refurgent mortui ,
c rejurgent qui infepulcris erant
,
5 Ixtabuntur omnes qui funt in terra : ros enim
,
qui abs
te ejl
, fanitas illis ejl i terra vero impiorum cadet : & 1. 22.
c. 3. col. 657.
c. Refurgent qui erant in monumentis. Auft.
1. de promiir. p. 3. ap. Profp. p. 180. c. Exfurgent mor-
tui , <$ excttabuntur ( al. Jujcitabuntur
)
qui in monumen-
tis funt ,
f$ exj'ultabunt omnes qui Junt m terra, ( al. -Ix-
tabuntur qux fuper terram Junt :
)
ros enim
, qui a te ejl
,
medicina illis ejl : item inf. c. 18. p. 201. b. Exfurgent
mortui , &
excitabnntur qui in monumentis funt.
~t. 20. Pfalt. Thomaf. Ambula populus meus , s$ intra
in recejfus tuos : claude ojlium tuum
, tf
abfeonde te pojl illnd
aliquantulum , donee , Sec. ut fup. Similiter habet Mf. Re-
gin. Suec. prater ifta , Ambula plebs mea , intra in Jecretct
tua. Tertul. 1. de refur. cam. p. 577.
a. Populus mens,
introite in cellas
,
promas quantulum , donee ira mea prxte-
reat. Ambrof. 1. 2. de Sacram. p. 382. f. Ambula populus
meus
, & intra in recejfus tuos : claude ojlium tuum , abf-
eondere pufillltm , donee tranfeat ira Domini. Hieron. in
Ifai. 26. col. 22C. ex LXX. Vade populus meus 1 ingredere
cubicula tua, claude ojlium tuum , abjeondere paululhm quan-
tulitmcunque , donee pertranfeat ira Domini. Sic etiam in
Gr. edit. Rom. Rurlum Hieron. in Amos
J.
col.
1419.
a. Vade populus meus , intra cubicula tua , claude ojlium
,
abfeondere pnfdlum , donee tranfeat ira Domini : Sc epift,
18. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col.
39.
b. Populus mats,
intra cnbiculum tuum, claude ojlium tuum , abfeondere pw
/ilium aliquantulum , donee tranjeat ira Domini. Viftor
Vit. 1. 2. de perf. Afric. p. 23. a. claude ojlium tuum
,
f^ abjeondere aliquantulum , donee tranfeat ira Dei.
't. 21. Eadem fertGr. edit. Rom. excepto verbo prjef.
iiriUi 1 inducit
,
pro fut. inducet; detra&oque inf. ultra
,
afite interfeilos ; ed. tamen Compl. hab. ri; incv/isni iti.
CAPUT XXVII.
Versio antiqua. VULGATA NOVA.
i. T N die ilia vifitabit Dominus in gladio fuo
A duro , & grandi , & forti , fuper Leviathan
ferpentem veftem , & fuper Leviathan ferpen-
tem tortuofum , & occidet cetum
,
qui in mari
eft.
NoTjE AdVersIONEM ANTIQUA M
ir. r. Deeft in Gr. conjunct.
# , ante occidet; nee ul-
timo fubjicitur
,
qui ejl in mari ; caet. ut in textu Lat. imo
& in Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl. eft i. d'steT; dein in
Compl. tcc ApcaovTK , rov Iv t!j $-a.xiarri. Tertul. I. 4. adv.
Marc.
p. 718. c. legit : Ilia die fuperducct Dominus Deus ma-
i
. T N die ilia inducet Deus gladium fanftnm ,
aurtn. in m
A
& magnum
,
& fortem , fuper draconem co-
27. col. 2.16. ,
lubrum fugientem , fuper draconem colubrum Lxx.
tortuofum , & occidet draconem, qui eft in mari.
at.
ex
Hilar, in Pf. 64. col. 16*7. c. SuperinJucet Dominus ma-
chxram terribilem
, $ magnam , fuper
draconem ferpentem
pravum
, $
perimet draconem ,
qui in mari ejl. Jul. Ftrmic.
1. de errore prof, relig. c. 27. p.
17J.
d. In ilia die
fu-
perinducet Deus gladium fanttum , $
magnum , $
fortem ,
chxram fantlam , magnam
, Q
fortem , in draconem ilium fuper draconem ferpentem magnum &
tortuofum , (J
inter'
colubrum magnum
y
torjiem
, tf
interficiet eum ilia die. Jiciet draconem. Rurfus Hieron. in Sophon. Z, col. 1^67.
Hieron
27. eel.
J..V.Y.
in Tfai.
117. *x
Ibid. 218.
Ifo/.
12J.
M<</. 230.
* Kobil.
exiiccatum.
Gr
Ibid. 23I.
Ibid. Z$Z.
j6
IS MAS. Cap.
VERSIO ANT1QUA.
2. In die illo vinea bona defiderium ejus
,
ut
princeps illius fit.
3.
Ego civitas fortis , civitas quae oppugnatur
,
fhiftra potum dabo illi : capientur enim node
,
die autem cadet murus.
4.
Non eft quae non
apprehenderit earn :
quis
ponet me cuftodem ftipulx in agro >. propter ad-
verfariam hanc repuli earn : idcirco fecit Do-
minus omnia qua' difpofuit.
Combufta fum
,
5.
dicent habitatores ejus : faciemus pacem il-
li
,
faciemus pacem ei
,
6. qui veniunt filii Jacob : germinabit, &
flo-
rebit lfrael , & implebit orbem terrarum fruclus
ejus.
8. Rixans, &
exprobransemittet eos
:Nonne
ru eras qui rrieditabaris fpiritu duro interficere eos
fpiritu furoris ?
9.
Propterea auferetur iniquitas Jacob :& haec
erit benedictio ejus ctrtn abftulero peccatum ejus,
quando pofuerit omnes lapides ararum contritos
quafi cinerem comminutum ,
& non perfevera-
bunt arbores eorum , & idola eorum fuccidentur
quafi lucus.
1 o. Et longe habitans grex dimittetur ficut grex
derelidus : & erit multo tempore in pafcua
,
&
ibi requiefcent greges.
1 1
.
Et poft multum tern pus non erit in ea om-
neviride, quia *exficcatus eft. Mulieres venientes
a fpetfaculo venite, non eft enim populus ha-
bens intelligentiam : propterea non miferebitur
eorum
,
qui fecit eos ; & qui formavit eos
,
non
parcet.
12. Et erit : In die ilia concludet
Dominus a
foffa fluminis ufquead Rhinocoruram , vos autem
congregate uiuim & unum filios lfrael.
13.
Et erit : In die ilia canent tuba magna, &
venient qui perierant in regione Afiyriorum
,
&
qui perierant in iEgypto , & adorabunt Domi-
num fuper montem fan&um in Jerufalem.
XXVII.
VULGATA NOVA.
2. In die ilia vinea meri cantabit ei.
3.
Ego Dominus, qui fervo earn, repent^
propinabo ei : ne forte vilitetur contra earn , node
& die fervo earn.
4.
Indignatio non eft mihi : quis dabit
me
fpinam & veprem in praelio : gradiar fuper earn
,
fuccendam earn pariter?
5. An potius tenebit fortitudinem meam,fa
ciet pacem mihi
,
pacem faciet mihi ?
6. Qui ingrediuntur impetu ad Jacob, flore-
bit & germinabit lfrael , & implebunt faciem
orbis femine.
7.
Nunquid juxta plagam percutientis fe per-
cuffiteum? aut iicut occidit interfeftos ejus, fie
occifus eft i
8. In menfura contra menfuram, cum abjecla
fuerit, judicabis earn : meditatus eft in fpiritu fuo
duro per diem aeftus.
9.
Idcirco fuper hoc dimittetur iniquitas do-
mui Jacob : & ifte omnis fruftus ut auferatur pec-
catum ejus, ciim pofuerit omnes lapides altaris
ficut lapides cineris allifos , non ftabunt luci &
delubra.
10. Civitas enim munita defolata erit, fpe-
ciofa relinquetur, & dimittetur quafi defertum :
ibi pafcetur vitulus, & ibi accubabit, & con-
fumet fummitates ejus.
1 1
.
In ficcitate mefles illius conterentur , mu-
lieres venientes , & docentes earn : non eft enim
populus fapiens, propterea non miferebitur ejus,
qui fecit eum ; & qui formavit eum
,
non parces
ei.
j 2. Et erit : In die ilia percutiet Dominus ab
alveo fluminis ufquead torrentem jEgypti, & vos
congregabimini unus & unus filii lfrael.
15. Et erit : In die ilia clangetur in tuba ma-
gna, & venient qui perditi fuerant de terra Ally-
riorum , & qui ejefti erant in terra ^Egypti , 8c
adorabunt Doniinum in monte fan&o in Jeru^
falem.
Not* ad
Versio
d; Inducet gladium magnum , tffatiBubi , fuper
Jraconcrn
lolubrum tortuofum , tf
interficiet ilium in die ilia
:
c in
Ifai. 27. col. 227. b. ait : Gladius fundus , 1$
magnus
,
tf
fortis , Jive juxta Hebraicum
, #
reliquos hiterp. gladius
durus ; non enim ut LXX. arbitrate funt ,
cadefa dicitur }
quod
Ji ejfet,
fanttum/osaret : fed cafa ,
quodproprie tranf-
fertur in durum.
t.Z. In Gr. edit. Rom. deeft ejus ,
poft defiderium ;
loco vero ult. ut princeps illius
Jit ,
legitur , sga'fX""
*- T
'
utmV Nobil. cantare , aut incipere fuper earn ;
Mf. Me-
diol. cum ed. Aid. hab. i\i.txu-
-f. 3. Sic eft in Gr. excepto verbo diutSTCti ,
capietur.
Rurfus Hieron. in Ecclef. to. 2.
77 J.
a. habet : Ego civi-
tas firm , civitas qua oppugnatur : limiliter quJeft. 2. ad
Algaf. to. 4. 192. a. Equidem Hieronymus epift. ad Pau-
lam , to. 2. 7 10. f. hue alludens ait : Quamvis etiam dnere
audeant : Ego civitas
firm
, civitas qua non oppugnatur :
fed ibi > ut liquet , contextus fermonis Hieronymi ne-
gationem exigit. Multi tamen codices operum Hieron.
retinent particulam negativam non oppugnatur , telle Mar-
rianxoi
fed in ipfis vel intelligendum 0 expngnatttr , vel
aliis, nee paucioribus , ftandum , qui habent veiam leclio-
nem ,
qua oppugnatur : Hieron. enim in liunc Ifaiae loc.
col. 218. b. relata hac fententia, ^0
civitas firma,
civi-
tas qua
oppugnatur , continuo addit ,
puhhreque oppu-
gnatur dixit , non expugnatur : eppngnan quippe ,
obli-
dionem fuftinere eft ;
expugnari veio , vi capi , & vinci :
vide Martiansei nocasa. lociscit. fup. to. 2. 775. & to.
4.
191. Apud Ambrof. I. de Ifaac , c.
J.
col. 367. f. Ego civi-
tas mumta, ego civitas obfeffa
: fimiliter 1. 6. Hexa.col. 132.
e. &1. debono more, c. j.
col.
J.97.
d.Gr. 7rw? ix
v
f*.*
NEM ANTIQUAM.
5^.4. Similia Grsec. habet, prseterhoc, rolvvv A/7?-i
to , loco idcirco.
ifr.
J.
Graec. j-cwevrou of lutiwree, hi dvtri' ircmooi^/t
ttpitw dvTU, inmia^fi sifwW clamabunt habitatores ejus :
faciamus pacem ei ,
jaciamus pacem.
t. 6. Eadem fert Gr. edit. Rom. nifi excipiantur hasc
ult. in&MSiceTtti * oiM/uim t? hsc^t? .utS. Item Apud
lien. 1. 4. c. 4. p. 231. c. Filii Jacob germinabtim , fjj
fioriet lfrael , j fiudu ejus adimplebitur univerft terra.
Ap. Aug. 1. deunit. Eccl. to. 9. 346.?".
347.
a. germinabit
, $
forefeet lfrael , tf
replebitur orbis terrarum fiuiln ejus,
t. 8. Concordat Grasc. cum textu Lat.
Tf . 9.
Eadem funt in Gr. praeter feqq. *. t?to' isa , loco
tf
hac erit ; pauloque poft, oVct' Quot ,
quando pofucrint
,
( Mf. Alex, ,9-a ; ) ultimoque , eWfxcftUEi-a uairip Apf-
/Lto<; na.xpd.r-, Juccifa quajt lucus longe' ; quam vocem longe

jungir Hieron. t.
fequenti.
t. 10. Suffragaiur Graec. nifi quod hab. s.ft /Soozn^a

in pajltonem , loco in pafcua : ipfo initio etiam deeft
ft.
t. 1 1. Eadem prorfus in Grseco , deleta voce multum
,.
in principio , ut 8e inf. eorum ,
poft miferebitur. Apud Ter-
tul. 1. 4.
adv. Marc. p. 735.
b. lie : Mulieres venientes i.
vrfione,
venite. Item Hieron. loco cir. col. 230. f. ait :
JJoc quod LXX. interpretati funt : non erit in ea quidquam
viride, quia exaruit : juxta Hebraicum fequentibus copu-
latur, juxta LXX. priori fenfui.
t. 12. Ita inGr. ed. Rom. nifi quod habetur Qvfippd-
1 so;, fed in Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl.
Kvfiec., ut fup. item in ed. Rom. era
_
erne fimpliciter ,
loco unum & unum ; at in Compl. & in Mis. Alex. &
Barb. X016' i'ra. "va.
t. 13. Concinir GraEC ad verbum.
IS MAS. Cap. XXVIII.
5
6i
CAPUT XXVIII.
VULGATA NOVA.
i.TTl corona fuperbia, ebriis Ephraim , &
V flori decidenti
,
gloria: exfultationis ejus
,
qui erant in vertice vallis pinguiflima, errantes
a vino.
z. Ecce validus & fortis Dominus, ficut im-
petus grandinis ; turbo confringens, ficut impe-
tus aquarum multarum inundantium , & emiffa-
rum fuper terrain fpatiofam.
5. Pedibus conculcabitur corona fuperbia
ebriorum Ephraim.
4. Et erit flos decidens gloria exfultationis
ejus, qui eft fuper verticem vallis pinguium
,
qua-
fi temporaneum ante maturitatem autumni : quod
cum afpexeiit videns , ftatim ut manu tenuerit
,
tlevorabit illud.
?. In die ilia erit Dominus exercituum coro-
Versio antiqua.
1. TT JE coronx injurix, mercenarii Ephraim :
V flos cadens de gloria fuper verticem mon-
tis pinguis, qui ebrii eftis abfque vino.
2. Ecce fortis & diirus furor Domini, ficut
grando qux fertur in pronnm
,
non habens nm-
braculum, & qux violenter decidit, ficut aqua-
rum multitudo traheris humum , & feciens iibi
fpatium.
5.
Manibus & pedibus conculcabitur corona
injurix , mercenarii Ephraim.
4.
Et erit flos, qui decidit de fpe glorix , in
fummitate montis excelfi , ficut prxmatura ficus
:
qnam qui viderit, antequam fumat manu , cupiet
earn devorare.
literon. in Jfai.
28. col.
233. tx
Lxx.
na gloria, & fertum exfultationis reiiduo popu-
li fui
:
6. & fpiritus judicii fedenti fuper judicium,
& fortitudo revertentibus de bello ad por-
tam.
7. Verum hi quoque pra vino nefcierunt, &
pra ebrietate erraverunt : facerdos & propheta
nefcierunt pra ebrietate , abforpti funt a vino
,
erraverunt in ebrietate
,
nefcierunt videntem
,
ignoraverunt judicium.
8. Omnes enim menfa repleta funt vomitu
fordiumque, ita ut non effet ultra locus.
9. Quern docebit fcientiam? & quern intel-
ligere faciet auditum ? ablaftatos a lacte , avul-
fos ab uberibus.
10. Quia manda remanda, manda reman-
da , exfpeita reexfpeclra , exfpefta reexfpecta
,
modicum ibi , modicum ibi.
1. Cor.
* ' 1 loquela enim labii , & lingua altera
E4. 11. loquetur ad populum iftum.
i z . Cui dixit : Hac eft requies mea
, re-
flate laflum , & hoc eft meum refrigerium : &
noluerunt audire.
1 5 . Et erit eis verbum Domini : Manda re-
manda , manda remanda, exfpedta reexfpecta,
exfpecla reexfpecta , modicum ibi , modicum ibi :
ut vadant , & cadant retrorsum , & conterantur
,
& illaqueentur , & capiantur.
14. Propter hoc audite verbum Domini vi-
ri illufores
,
qui dominamini fuper populum
meum, qui eft in Jerufalem.
1 j . Dixiftis enim : Percuffimus fcedus cum mor-
Not^ ad Ver
fr. 1. Itidem Graece.
#. 2. In edit. Rom. 'IAS t'%vpov i, euMplr $vni<;
,
'Ecce forte ac durum furor , &c. at in Compl. i%upo<;

tXMpk' fubinde in edit. Rom. tollitur i , poft umbracu-

lum ; pauloque port lie legitur : ; vfctros wom) tt^wSo;
QvC9 XpaQtv , ta >>) izoimsi cLvccssav/ncc Jicut aqua magna
multitudo traliens regianem , term jaciet requiem.
Tf. 3. Sic habetur Greece.
V 4- Vix dilTimile quidpiam in Graeco.
V. 5. Ita Graece.
t-6. Edit. Rom. initio hab. xxret.MirpMQorltti , relin-
quentur ; Aid. vero & Compl. nalaMnpi^-rat ; extremo
in Rom. xoiMisfTOjf , vetantium ; in Mfs. autem Alex. &
Mediol. tc'xMoiv , i!etans ; caet. concordant.
if. 7. Haec tota fimiliter exftant in edit. Rom. excep-
tls his, -irstswu/MM/Myoi iiQiv , ssttoci'iiGifffai', deliquerunt
,
erraverunt , loco decepti funt , errant; fed in Mf. Alex, ac
edd. Aid. & Compl. jre&ictm/j.Evoi
, quod etiam recen-
tiori manu appolkum eft in Mf. Vatic, fubinde abeft ab
ipfo xoxjicera, port elrietatem
; quae tamen legitur in
Mediol. Alex. Aid. & Compl.
tf. 8. Confonat Gracum.
Tom. II.
5.
In die ilia erit Dominus fabaoth corona
fpei
,
qux compada eft glorix reliquiis populi
:
6. relinquetur in fpiritu judicii fuper judicium
,
& fortimdinem vetans interficere.
7.
Ifti enim vino decepti funt, errant propter
ficeram : facerdos & propheta exciderunt mente
propter ficeram, abforpti funt propter vinum,
vacillaverunt propter ebrietatem ficerx , errave-
runt
,
hoc eft phafma.
8. Maledidio comedet hoc confilium , fiqui-
dem iftud confilium propter avaritiam eft.
_
9.
Cui annuntiabimus mala? & cui annuntia-
bimus nuncium? qui abladati funt a lade, qui
abftradi ab ubere.
1 o
. Tribulationem fuper tribulationem exfpec-
ta
,
prxftolare fpem fuper fpem , adhuc parum
,
adhuc parum
,
1 1
.
propter irrifionem labiorum
,
propter lin-
guam alteram, qua loquentur populo huic,
1 2. dicentes eis : Hxc eft requies efurienti , &
hxc contritio : & noluerunt audire.
1
3. Et erit eis fermo Domini : Tribulatio fu-
per tribulationem , exfpeda exfpeda , fpes fuper
fpem , adhuc parum , adhuc parum : ut vadant , &
cadant retrorsum, & conterantur, & pericliten-
tur , & capiantur.
1
4. Propterea audite verbum Domini viri tri-
bulati , & principes populi hujus
,
qui eft in Je-
rufalem.
1
5. Quia dixiftis : Fecimus teftamentum cum
SIONEM ANTIQUAM.
If. 9. Ita Graece , praeter 2.aorift.
ivvyUlxcuSfi avyy-
ya\ct;Jki , annuntiavimus annuntiavimus
, pro toridetn
fut.
)#.
10. Sic eft in Graeco , detraclo xttboprxjlolare. Si-
militer apud Ambrof. in Pf. 118. col. 121
J.
a. Tribula-
tionem fufer
tribulationem exfpeila
, fpem fuper fpem.
Ifc. 1 1. Itidem Graece , excepts vocula o-n , quia
,
pro
qua.
f. 12. Concordat Graecum. Hieron. 1. 2. cont. Pelacr. to.
4. 518. ait : Sufcipite laffitm , ? bxc
eft
requies mea.
t. 13. Abeft a Gr. edit. Rom. exfpeila exfpetta ; at in
Mf. Mediol. additur , Tro^nSiyy 7r9<s/s';V extremo in
ed. Rom. k, Qwrpi&hQovtkj , i, xiy^vvwcum , H ixaQov-rai
,
y conterentttr
, &
periclitabuntttr
, tf
capienmr ; fed in
Compl. i, KttJ'i/nvwet , ij Qy\iT&iZ{\turra.r in Mf. Mediol.
i* xivfufsvaaQt , x, ai&SavTxi' cxz. conveniunt cum Lat.
fup. nil! excipias vocem 0ei?, loco Domini ; in Mfs. Me-
diol. Alex. & B. Kvplx rf 0s?.
V'. 14. Concinit Grac. ad verbum.
f. 1
J.
Eadem leguntur Grasce ,
praeter fequentia
, Qvr-
Ca?
,
pacla, pro pailnm ; ftatimque , inverfo ordine, xa-
ccuyk US9jJ.in icb irttpe^n , tempeflas irrueiu ft pertran-
Bbbb
Ibid. 2
3 J,
Ibid. 2 35.
Ibid.
237.
Ibid.
233.
Hieron. ttbifttp.
Ibid.ltf.
Ibid. 240.
Ibid. Z42.
562
IS MAS. Cap.
Versio antiqua.
inferno , & cum morte paftum.
Tcmpeftas
tranfiens fi irruerit, non veniet fuper nos : quo-
niam pofuimus mendacium fpem
noftram
,
5c
mendacio protegemur.
16. Proprerea fie dicit Dominus : Ecce ego
immittam in fundamenta Sion lapidem pretio-
fum , eletium
,
angularem , honorabilem in fun-
damenta ejus : & qui crediderit , non confunde-
tur.
.
17.
Et ponam judicium in fpem, mifcncor-
diam autem meam in pondera , & qui credunt
fruftra mendacio : quoniam non tranfibit per vos
tempeftas.
1 8. Et non auferet vobis teftamentum mortis
,
& fpes veftra ad infernum non permanebit : tem-
peftas veniens fi traniierit , eritis ei in conculca-
tionem.
19. Ciim tranfierit , toilet vos : mane mane per-
traniiet : die & node erit fpes pellima : difcite au-
dire
,
qui eftis in tribulatione.
2.0. Non pofiumus pugnare : ipfi autem infk-
mi fumus, ut congregemur.
21. Sicut mons impiorum confurget Domi-
nus ,
& erit in valle Gabaon : cum furore faciet
opera fua ,
amaritudinis opus : & furor ejus qua-
fi alienis abutetur , & aliena amaritudo ejus.
22. Et vos nolite lxrari,ne confortentur vin-
cula veftra : quia confummatas , & abbreviatas
res audivi a Domino Deo fabaoth,quasfadurus
eft fuper omnem terram.
2
3
. Auribus percipire , & audite vocem meam
;
attendite , & audite fermones meos.
24.
Nunquid tota die arabit qui arat, aut fe-
mentem praeparabit , antequam praeparet terram?
2
5
.
Nunquid non cum adaequavent faciem ejus
,
tunc feminabit gith , & cyminum , & rurlum fe-
minabit triticum , & hordeum
, & milium , &
far in finibus fuis?
26. Et erudieris judicio Dei, & lxtaberis.
NotjE ad Versionem
fierit, abfque adv. quoniam , ante (tq.pofuimtts. Ed. Compl.
habet Qvmnw ,
pailum , non pacta.
fr. 16. In edit. Rom. geminatur initio, Ki/'eio? Ku-
e<o; \ & pro immittam , habetur e^iMb ;
pauloque port ,
KX&yuvictiw ,
fummrtm angularem, non fimpliciier angu-
larem i caet. quadrant : imo in Mfs. Alex. B. Mediol. ac
cdd. Aid. & Compl. non duplicatur Ki/'e!
'> legiturque
tfiZcthco. Hieron. inf. in Ifai.
54. col. 396. e. legit : Ecce
immittam in fundamenta Sion lapidem angularem , lapidem
eletlum ,
pretiofttm :
$$
qui crediderit in eo , non confun-
detur. Similiter in Mf. Alex. irisiuui - dvTto , vel ut
in B. ac edd. Aid. & Compl. <-V oLutu, Iren. 1. 3. c. 21.
p. 217. c. Sic dicit Dominus : Ecce ego mitto in funda-
menta Sion lapidem pretiofttm , eletlum , fummum angula-
rem
t
honorifictim. Tertul. 1.
J.
adv. Marc. p. 788. b.
Ecce ego injicio infundamenta Sionis lapidem preticfum , hono-
rabilem :
tf
qui in eum crediderit , non conjundetur. Cypr.
1. 2. Teftim. p. 291. c. Ecce ego immitto in fundamenta
Sion lapidem pretiofttm , eleilnm , fnmmttm angularem ,
bontratum : i$
qui crediderit in eum , no confundetur. Cy-
yriano fuccinit ad verbum Jul. Finnic. 1. de errore prof.
relig. c. 21. p. 172. f. hoc tantiim praepofito , Jk
dicit
Dominus. Hilar, in Pf. 124. col.
40$. b. Propter hoc Jic
dicit Dominus : Ecce mitto in fundamenta Sion lapidem prx-
tlartim , eleilnm , angularem
, pretiofttm infundamenta ejus :
<J
qui crediderit in eum, non confundetur. Ambrof. 1. I.
effic. col. 58. b. Ecce mitto lapidem m fundamentum Sion.
Auguftinus traft. 8. in Joh. to. 3. 352. b. Ecce pouo
in Sion lapidem eletlum , pretiofttm :
[5
qui crediderit in il-
ium , non confundetur : & 1. 2. com. adverfar. leg. to.
8. 584. b. Ecce pono in Sion lapidem angularem , eletlum,
pretiojum :
&
qui credid. in eum, non erubejeet. Ita quo-
que legit Autt. 1. de promifl". p. 1. c. 25. col. 107. e.
excepto verbo confundetur
,
pro erubefcet. Arnob. jun.
ie Trin.
p. 11, b. legit : $ omnis qui crediderit in to,
XXVIII.
VuiGATA NOVA.
te, & cum inferno fecimus pactum. Flagelluin
inundans cum tranfierit , non veniet fuper nos
:
quia pofuimus mendacium fpem noftram , & men-
dacio protecti fumus.
16. Idcirco hcec dicit Dominus Deus : Ecce
ep,o mittam in fundamentis Sion lapidem ,
lapi-
dem probatum ,
angularem
, pretiolum in fnn-
damento fundatum : qui crediderit , non feftinet.
17. Et ponam in pondere judicium, & juf-
titiam in menfura : 8c fubvertet grando fpem
mendacii :& protectionem aqua: inundabunt.
18. Et delebitnr fcedus veftrum cum morte
,
& pactum veftrum cum inferno non ftabit : fla-
gellum inundans cum traniierit , eritis ei in con-
culcationem.
19.
Quandocunque pertranfierit, toilet vos:
quoniam mane diluculo pertranfibit in die 8c in
nofte, & tantummodo fola vexatio intelle&um
dabit auditui.
20. Coanguftatum eft enim ftratum , ita ut
alter decidat : & pallium breve utrumque operi-
re non poteft.
2 1 . Sicut enim in monte divifionum ftabit
Dominus : iicut in valle, qua: eft in Gabaon, iraf-
cetur : ut faciat opus luum , alienum opus ejus
:
ut operetur opus fuum
,
peregrinum eft opus
ejus ab eo.
22. Et nunc nolite illudere, ne forte conftrin-
gantur vincula veftra : confummationem enim &
abbreviationem audivi a Domino Deo exercituum
fuper univerfam terram.
2
3 . Auribus percipite , & audite vocem meam
,
attendite , & audite eloquium meum.
24. Nunquid tota die arabit arans ut ferat,
profcindet & farriet humuin fuam ?
25. Nonne cum ada:quaverit faciem ejus,
feret gith
, & cyminum fparget , & ponet tri-
ticum per ordinem , & hordeum , 8c milium , 3c
viciam in finibus fuis:>
26. Et erudiet ilium in judicio : Deus fuus
A N T I
Q U A M.
confundetur.
Tfr. 17. Ita Graece, nifl exceperis ult.
j,
0! 7rfcTci9rre;
/JO.-TYV -^ivj'ir vn <t )jm ira
r
t?$ri v/j.i Karaty'it;
4
<5
qui con-
fiderunt frttflra mendacio : quia non prxteribit vos tempeflas.
Apud Ambrof. in Pf. 118. col. i2J2.f. haec pauca : Mi-
fericordia ejus in flateris.
t
'.
18. Edit. Rom. in principio hab. Mm k, atp'm), quod
Nobil. vertit , Nonne ettam auferet; at in ed. Compl. eft,
i. jun dtpsM' fubinde in ed. Rom. ponitur '
,
qua , ante is"
ad infernum; pauloque poft, tpe?/nfm iccv taety , ruens
fi fnpervenerit , loco veniens
fi
tranfierit ; at ined. Compl.
tit irapitHw caet. conveniunt cum ed. Rom.
~t. 19. Eadem fert Giaecum , ni'i quod lie dividit, Trout
Ttful' TrapmvteTUt v.jj.i^e, , delude, , hi vu>iti i;a.i th-xis
Trompd , $5
in nolle erit fpes mala : addit Hieron. inf.
240. c. difcite attdire
,
qui tribttlati ejlis ; Gr. s^op^cuf!,'-
/uSt/uc/.
~t. 20. Itidem in ed. Rom. pra?ter hoc ult. t? C/uols
Qvyctyjitivc/j , ut vos congregemini ; at in Mf. Alex, ac ed.
Compl. -r? w'fia; Qiva^vivxi.
"fr. 21. Similia exhibet ed. Rom. prseter ult. Ae ,9"""
^0; ut? aMoTp/nc y^pyniTai,
5, w Qxizplx. u.vt\s MoTpi'a*
furor autem ejus altene tttetur
, $
putredo , feu perditto ejus
aliena ; in Mfs. Alex. B. ac ed. Compl. m Trmf.x oLutv
ccffiOTPi'a.
tf . 22. Eadem prorfus in Grseco , excepta vocuIa^n/iT
,
neque
, pro ne , ante confortentur ; inf. etiam tollitur vox
Deo ; at in Compl. exftat , Trupoi Kvplts ?, ut fupra.
T^". 2.5 . Concordat Graec. ad verbum.
if. 24. Nil differr Grsc. nifi quod hab. Tr/>}v ioyaexStxt ,
antequam operetur
,
pro antequam praparet.
if. 25. Graec. utrinque hab. cW/><| , feminat , non
femi-
nabit ; 8c pro gith
, /uuipoii /netaiQtov ,
parvum melanthmm
,
id eft , nigrum papaver ; caet. ut in textu.
t'.
26. Ita Grsce, addito QS, ttti, ad vocem Dei.
Pfr.lm.
117. 22.
Maid:
2,1. il2.
Ad.
4.
1 1.
I. Vet.
1.6.
Rom.
9.
11-
2. n,^.
j. 20.
1. Par.
14. 1 1
.
Jof.
10.
10.
IS MAS. Cap. XXIX.
5
6
3
Versio antiqua. VUIGATA NOVA.
docebit ilium.
27. Non enim in fen-is triturabitur gith , ncc
rota plauftri fuper cyminum circuibit : fed in vir-
ga excntietur gith, & cyminum in baculo.
2.8. Panis autem comminuetur : verum non in
perpetuum triturans triturabit ilium, neque vexa-
'bit eum rota plauftri, nee ungulis fuis commi-
nuet eum.
29. Et hoc a Domino Deo exercituum exi-
vit, ut mirabile faceret conlilium , & magniti-
caret juftitiam.
Not ad Versionem antiquam
27.
Noncnim cum duritia mundatur gith , ne- Hieron. ubi
fup.
que rota plauftri circuit fuper cyminum : fed vir-
ga excutitur gith
,
& cyminum
28. cum pane comeditur : ncque enim in fempi-
ternum ego irafcar vobis, nee vox amaritudinis
mea: conculcabit vos.
29. Et hxc a Domino funt egrefla portenta
:
inite confilium , exaltate vanam confolationem.
#. 27. Eadem prorfus in Grajco, cum hoc, /j.ik.Aw ,
pro gith.
~fr. 28. Edit. Rom. to Ae ku/uivov /j.sra uprX pzw6!Tar
i y<y fi'c top ctiuiYtt. iya itt ui i/ftiv ipyt&Hio/uxi , &c. cyminum
autem cum pane comedetur : no enim infimpit.
ego equi-
dem vobis irafcar , &c. ur fup. at inMfs. B. & Alex, ac ed.
Aid. fimpliciter eft
, o&i vfuy op'/tbu^Mi , ablque lip's
in Compl. E-/w opyiQuQwti vfiiTv.
ir . 29. Ita Graece, adjuncto uno QaCotui, ad vocem
Domino.
CAPUT XXIX.
VULGATA NTj V A.
i.TTI Ariel, Ariel civitas, quam expugna-
V vit David : additus eft annus ad annum :
folemnitates evoluta; funt.
2. Et circumvallabo Ariel, & erit triftis &
mcerens , & erit mihi quafi Ariel.
3
.
Et circumdabo quafi fphaeram in circuitu
tuo , & jaciam contra te aggerem , & muni-
menta ponam in obfidionem tuam.
4.
Humiliaberis , de terra loqueris , 8c de hu-
mo audietur eloquium tuum : & erit quafi pytho-
nis de terra vox tua, & de humo eloquium tuum
muifitabit.
5. Et erit ficut pulvis tenuis multitudo ven-
tilantium te : & ficut favilla pertranfiens multitu-
do eorum
,
qui contra te pra;valuerunt
:
6
.
eiitque repente confeftim. A Domino exer-
cituum vilitabitur in tonitruo , & commotione
terra;, & voce magna turbinis & tempeftatis, &
flamma ignis devorantis.
7.
Ft erit ficut fomnium vifionis noclurna
multitudo omnium gentium
,
qua' dimicaverunt
contra Ariel , & omnes qui militaverunt, & ob-
federunt , & prasvaluerunt adversus earn.
Versio antiqua.
i.TTiE Ariel , Ariel civitas
,
quam expugnavit Hieron. in ifai.
V David : congregate genimina , annum fu-
9- /
*4J

per annum
,
comedite : comedetis enim cum
Lxx
'
Moab.
2. Coanguftabo enim Ariel , & erit fortitudo
illius , 5c divitiae mihi.
3
.
Et circumdabo ficut David fuper te , & mit-
tam vallum in circuitu tuo, & ponam per gy-
rum tui turres.
4.
Et humiliabuntur in terram fermones tui
,
& in terram Occident verba tua : & erit ficut
loquentium de terra vox tua , & ufque ad pavi-
mentum vox tua infirmabitur.
5.
Et erunt ficut pulvis de rota divitiae impio-
rum : & ficut favilla quae rapitur multitudo eo-
rum
,
qui te oppreflerunt
:
6. eritque in punfto repente a Domino fa-
baoth : vilitatio enim erit cum tonitru
,
& com-
motione
,
& voce magna , tempeftas valida , &
flamma ignis devorans.
7.
Et erunt quomodo videntis fomnium noc-
te divitix- omnium gentium, qua; militaverunt
contra Ariel , & omnes qui pugnaverunt contra
Jerufalem , & univerfi qui congregati funt fuper
earn
,
& afflixerunt earn.
8. Et ficut fomniat efuriens , & comedit, cum 8. Eruntque ficut qui in fomnis efuriunt
,
&
autem fuerit expergefaftus , vacua eft anima ejus
:
comedunt, cumque furrexerint, vanum eft fom- Mid.
244.
& ficut fomniat fitiens , & bibit , & poftquam nium eorum : & ficut qui per fomnium fitit,&
fuerit expergefaftus , lafius adhuc fitit , & ani- bibit, cum furrexerit, adhuc fitiet,cv anima ejus
ma ejus vacua eft : fie erit multitudo omnium fruftra fperavit : fie erunt divitix omnium gen-
gentium, qua; dimicaverunt contra montem Sion. tium, quae militaverunt contra montem Sion.
9.
Obftupefcite, & admiramini , fluctuate, &
vacillate : inebriamini , & non a vino : movemi-
ni , & non ab ebrietate.
NoijE ad Versionem antiquam.
#.
1. Graece non geminatur Ariel ; caer. verout in Lat.
fup. Idem Hieron. inf. 245. b. leg. manducate : comedetis
emm , &c. Gr. ipkysgjs' tpayeQt yap , &c.
VV". 2. 3.
Confonat Grsec.
X"'. 4. Eadem rurlus in Gr. nifi quod loco & erit ficut
loquentium., eft,
fy
;Qt>VTa.t cat; c; ipunvTsc,' a: in Ml.
Alex, ac edd. Aid. & Compl. i, h.t, &c.
f. j. Graece ^5?
, lanugo,
f
to favilla ; extremoque ,
xxla.J I'vanvovTW Qe , oppnmentium te , loco eorum qui te
epprefftrnm ; at in Compl. for^&VTuv ; ; est. ut in Lat. fup.
Jit. 6. ltidem Graece, prater duo, w's rr/^H , quajipuncius
ve! punilum
,
pro in punilo ; & ipe^afisrn , mens
, pro valida.
#.
7. Eadem exhibet Gr. edit. Rom. praster feqq. cVf-
irna^o'^uo; x6' 'vmive, vvktoi; , Jomnians per
fomnos noilis
,
loco videntis fomnium noile i In Mf. Alex. zvvamx^oijfyos
enftsrnr lubinde in Rom. pro qui pugnaverunt
, vel ut inf.
militaverunt , fie, oi s&rfviijTpioi i at in Mf. Alex.ac ed.
Tom. 11.
Compl. -^tjm6/^uo/ ; extremo , . oi'^-^/fon-t? dvtmc,
{
qui
afftgtbant earn, \oco$S ajflixeruriteam. Mf.Alex. k ^>,Jc;tsc.
IP. 8. Edit. Rom. in principio hab. kai &.<; 01 h/ tS
ii'tsva irltoyTe;,
J,
eSoiTfs, Lt jicut qui in jemno bibunt ,
!$ comedunt ; fubinde deleta voce eorum, poiljcmrtium,
fie pergit
".
k. 'iv Tpo-xov awsnioiQtTtu o\r\aii , ; -
~-
av, y. itavasai;, sri i\i^a , &c. ut in textu Lat. simili-
ter Hieron. in Amos 4. col. 1398. c. Jicut fomniat c:r.
J:-
tit
,
quaji bibat
, )
dim furrexerit , adhucJittt ,
ai.ima in-
tern ejus
fru
fira fperavit ; dein vero ita : pc erunt omnes
geutes
, qua pugnant contra Jerufalem. Ml. Alex, ac ed.
Compl. ita ferunt initio : Kai sQmrrtU uti ei e uwru ,
pauloque port, aurav to atrariwi & inf. Ai-^w k. Tt-
ruv , quas textui favent ; extremo etiam Mf. Alex. hab.
sVl 'lipMKMfi , i, eVl to I'&S
Xtdr. Ambrof. 1. de Jof. c.
6. n. 50. col. 495.
b. ait : Et Efaias dicit ita ejji hnjnf-
modt homines ,
qui in hoc ftculo
ddcaantur feaindis rebus
,
Bbbb ij
5
6
4
Cypr. ip. yy. {.
8y.f.
Hilar, prolog, in
Tf.
n.
y.
IO.
I S A I A S. Cap,
VeRSIO ANTIGUA.
Et dedit illis Deus fpiritum tranfpun&io-
nis.
Keren, in Ifii.
ty. col. 247.
ex
Lxx.
XXIX.
VuLGATA NOVA.
10. Quoniam mifcuit vobis Dominus fpirituru
foporis ,
claudet oculos veftros
,
prophetas &
principes veftros
,
qui vicient vifiones
, operiet.
ii. Et erit vobis villo omnium ficut verba
libri fignati, quern cum dedertnt fcienti litteras,
dicent : Lege iftum : & refpondebit : Non pof-
fum , fignatus eft enim.
11. t dabicur liber nefcienti litteras , dice-
turque ei : Lege : & refpondebit : Nefcio litteras.
1 5. Et dixit Dominus : E6 quod appropin-
Bid. 248.
7.6.
Keren, in lfai.
32. col. 271. a.
Cypr. I. I. Tefl.
c.4.p.i
77
.i.
1 1. Et erunt vobis omnia verba hare tanquarn
eloquia libri hujus fignati : quod 11 quidem homi-
ni fcienti litteras dicetur : Lege ifta : dicet :
Non
poffum legere ,
fignatum eft enim.
12. Et fi dabitur liber hie in manus homi-
nis nefcientis litteras , & dicetur ei : Lege hunc
:
refpondebit : Nefcio litteras.
fa. Et ait Dominus : Appropinqu.lt mihi po- 1 3. Et dixit Dominus : E6 quod appropin- Ma
pulus ifte ore fuo
,
& labiis this honorat me, cor quat populus ifte ore fuo, & labiis fuis gloriri-
l
5-
2-
autem ejus longe eft a me: fruftra colunt me, cat me, cor autem ejus longe eft a me, & ti-
n K
u
docentes hominum praecepta atque doctrinas : muerunt me mandato hominum & dodlrinis
:
14.
Propterea ecce adjiciam Ut transferam po- 14. Ideo ecce ego addam ut admirationem
pulum iftum : transferam enim illos, 6c pet dam faciam populo huk miraculo grandi & rtupen-
lapientiam fapientium
,
& intelledltm pruden- do: peribit enim fapientia a fapiennbusejus, &
tium abfeondam.
intelledtus prudentium ejus abfeondetur.
15. Va: qui profttndum confilium faciunt, & 15. Vx qui profundi ertis corde, ut a Do-
erunt in tenebris opera eorum , & dicunt : Quis mino abfcondatis contilium : quorum funt in te-
'
;
videt nos ? cjuis fciet nos
,
& qua; nos facimus J nebris opera , & dicunt : Quis videt nos , & quis
novit nos ?
16. Nonne ut lutum figuli reputabimini ? nun- 16. Perverfa eft hxc veftra cogitatio : quafi
quid dicet faciura fa&ori fuo : Non fapienter me fi lutum contra figulum cogitet , & dicat opus
fecifti: aut figmentum fidori fuo: Non tu me fadtori fuo : Non fecifti me : & tegmentum dkat
fecifti ?
fidtori fuo : Non intclligis.
17. AdhlK modicum, & erit Libanus in Char- 17. Nonne adhuc in modico & in brevi con-
mel , & Channel in faltum reputabitur.
I. Cor.
1.
19.
Aid. 1.
1 8. Sed in ilia die audient furdi fermones li
NoTiE AD VeRSIONEM
vertetur Libanus in charmel , & channel in fal-
tum reputabitur t
18. Et audient in die ilia furdi verba libri
,
A D
Jicul qni in fomr.is mandtlcat
tf
bibit , videtur Jibi cibo Kill
potu , dum dormil , replcrt : jed citm evigilaverit , incipit
efurire amplius ;
tf
tunc mtelligit qitam inanis ille cibus
tf
pom; fuerit fimniantis.
Tt. 10. Sic iterum legit Cypr. 1. de lapf. p. 192. a.
Gisec.
'
Ot( -wiirir tx.11/ CjJ.a KvgA'.c, TTViv/j.<nt na/aru^fac'
Qnouiam polavit vos Dominusjpirttu compunciionis. Hieron.
in lfai. 29. col. 246. b. ait pro foporii Ipiritu , LXX.
compiinciionem elfe interpretatos : at fup. in c. 22. col. 197.
d. legit : Dominus ets mijcuit fpiritum erroris.
Ttr. 11. Eadem exhibetedit. Rom. nifi quod ubi Hilar,
hab. quod
Ji
quidem , ipfa fert , ear iXuAir aim , nem-
pc to /3/^.ci' ,
quem
Ji
dedertnt ipfum ( librum ; ) & ubi
Hilar, hab. dicetur , ilia X
-
70)>ts; , dicentes
,
praepofito uno
j,
, fequenti dicet. hem Hilarius in Pi'. 118. col.
545.
f.
344.
a. legit : dabitur liber ijle m manus hommis fcieutis
litteras
, tf
dicetur ei : Lege bite :
tf
refpondebit : Non
pof-
fttm legere
, fignatum efl enim. Cypr. 1. l. Teftim. p. 277.
b. Et erunt iiobiS hi omnes fermones ficut fermones libri qui
figihttus efl ,
quern
fi
dederts bomini fcienti litteras ad le-
gendum , dicet : Nun poffum
legere
, fignatus efl
enim. Hie-
ron. in Ezech. 44.
col. 1022. e. Erunt verba libri iflins
ficut verba libri fignati , quern dim dederis bomini nefcienti
litteras
, tf
dixeris ei : Lege :
tf
refpondebit tibt : Nefcio lit-
teras : & in Dan. 12. col. 1
1
36. a. Et erunt fermones
libri iflius quafi
verba voluminis fignati ,
quod
fi
dedertnt
bomini nefcienti litteras , dicentes ei : Lege : rejpondebit :
Nejcto litteras. Anon. ap. Marten. Anecdot. to.
y. p. 8.
b. Erunt vobis verba lilni hujus ficut
libri fignati ,
quem
fi
dederis bomini fcienti litteras ad legendum , dicit : No
poffum
legere
, fignatum
eft
enim.
ir. 12. Graec. initio hab. Keel Advtnai , Et dabitur,
abfquemed.
fi
; item inf. /p=T, dicet
,
pro dicetur ; rurfuf-
que , k. ffH , pro refpondebit ; cset. ut fup. Hieron. in Ezech.
44.
col. 1022. e. tic pergit : Etdabunt ilium bomini fcienti
litteras , dicentes : Lege :
tf
dicet : Non poffum
legere
,
quia
fignatus eft
: & in Dan. 12. col. 1
1
16. a. Sin autem dede-
rint illud bomini Jcieuti litteras
, tf
dixerint : Lege librum:
refpondebit : Non poffum legere
, /ignatus
efl
cmm. Apud
Marten. Anecdot. to. y. p. 8. b. ita legit Anon. Aut
fi
de-
deris non fcienti litteras
, tf
dicas : Lege : dicet : Nou di-
iici.
it. 13. Edit. Rom. pr*ponit w, his vocibus , ore , &
labiis ; pauloque poll habet , ti/huiU /hi , >i <!\.e xf// u-
Twi' iro
f
ots WGisX-' a,r
'
f/"*'
H
aTV]l ^- E &c - honorant me,
tor autem eorum longe abefl
a me : fruflra autem , &c. ut
tup. ab edit. Compl. abeft lv , ante ore
, & labiis. Tertul.
1. 3. adv. Marc. p. 670. c. quofdam memorat labiis dili-
geiites iinmii , tord* autem longe abfiftentes ab eo. Iren. 1.
A N T I
Q U A M.
4. c. 12. p. 241. c. ita legit : Pepulus hie labiis me hono-
rat , cor autem eorum longe
eft
a me : fruftra
autem colunt
me , docentes docirinas
tf
pracepta hominum. Cypr. epift. 63.
& 68. p. 108. c. 118. b. I'opnlus
ifte
labiis fuis honorifi-
cat me , cor vero eorum longf Jepaiatitm eft
a me : fine
cauja autem colunt me , mandata
tf
dotirmas hominum do-
centes : ita rurfus hab. epift.
74. p. 1 39. a. nifi quod delec
fuis , port labiis. Hilar, in Pf. 52. p. 84. a. Populus hie
labiis me honorat , cor autem eorum longe
efl
a me : itidem
inf. col.
9y. b. excepto ting, ejus , loco eorum : & in
Plalmum yi. col. 80. a. addit :
fine caufa colunt me

docentes doitrinas
tf
pracepta hominum. Ambrof. pariter in
Pf. 36. col. 810. d. legit
". I'opnlus hie labiis me honorat

cor autem eorum longe
efl
a me : item in Pf.
43.
col.
9 1
y,
f. & in Pf. 1 18. col. I02y. c. 1212. d. & 1. 6. deSacram.
col. 382. e. & 1. 1. depoenit. col. 396. f.
397. c. Ambro-
fiaft. col. 6 I.e. & 247. f. Flebs bac labiis me honorat, cor
autem eorum longe
efl
a me. Hieron. 1. 1. in ep. ad Tit. to.
4.422. d. Populus hie labiis me honorat , cor autem eorum
longe
efl
a me : fine caufa autem me colunt , docentes doc-
trinas
tf
mandata hominum : at hac pertinere videntur
ad Matth. c. iy. t. 8.
tf. 14. Haec tota reipondent Gracco , nifi excipias unum
transferam enim
, pro quo i. ^f/aflnow , tf
transferam. Ap.
Tertul. I. 3. adv. Marc. p. 670. c. aitferam fapientiam
fapientium illornm
, tf
prndentiam prudentium eorum abf-
eondam : & 1. 4. p. 719. a. perdamfapientiam fapientium
,
tf
prudentiam eorum celabo : & 1. y. p. 793. C.
tf
ai'Jeram
fapientiam fapientium , tf
prudentiam prudentium irritant
faciam. Cypr. 1. de bono pat. p. 247. b. perdam fapien-
tiam fapientium , tf
prudentiam prudentium reprobabo. Si-
militer ap. Hilar. 1. 3. deTrin. col. 811. f. praster unum
intelletium ; at ibi Carnut. Mf. hab. prudentiam , ut fupra.
ir. iy. Giaec. initio lie habet : Oi/ocl rf Babies mw
Troitorr;, >t. J JVia KupiV* yai 01 lv v.pv<pn /Ssohk TaxtTCi ,

es-<u &c. V* qui profunde ( Mf. Mediol. cum edd. Aid.

6c Compl. <*?> , profundum) confilium faciunt , tf
noil
per Dominum : vet qui tn occulto confilium faciunt , <$.
erunt , 6cc. fubinde
j,
iffe'.f Tie, iu>$cx.ir ,? ; j. ti;
u a Hjttfi, TmibiJS/u ; 5
dicent : Quis vidit nos ?
tf
quis
vel qua nos facimus ?
ir . 16. Ita Grasce , nil] quod ibi fie invertitur fentenria-
rum ordo : Mm if. st to it^icua. tw it^xeam o-vti' Ov Of ftl
iTt*atsa.c. ; v, to irolv^a tw wc/ucayTi" Oi>' gwstuc. fit wJivto.c,
;
il . 17. Grjec. Ok'xsti (junpii , i, fiilaTihMnai Ai'Eaws
to\" TO 0 TO XtffAtX, *a TO X />.> , &C Noflllt aJbnC
modicum,
tf
trausjeretur Libanus ficut mons Chermei
,
tf
Cbermel , &c. ut fupra.
1. 18. Similiter in Gra?co , praster 1. Kai, loco Sed;
IS MAS. Cap. XXX.
565
VULGATANOVA. VlrsIOANTIQUA.
& de tenebris & caligine oculi ca-corum vidcbunt. bri , & qui in tenebris , & qui in nebula flint , ocu-
li excorum videbunr.
VUIGAIA NOVA.
C)fr.
ntifuf,
19. Et addent mites in Domino httitiam, & pau-
peres homines in fanfto Ifrael exfultabunt
:
20. quoniam defecit qui pravalebat , confummatus
eft illufor , 8c fuccifi funt omnes qui vigilabant fuper
VULGATA NOVA.
iniquitatem :
11. qui peccare faciebant homines in verbo, &
arguentem ill porta fupplantabant , 8c declinaverunt
fruftra a juflo.
V E r s i o A N T I
Q
U A.
u. Propter hoc ,
ha;c dicit Dominus ad do- 22. Proptereahxc dicit Dominusfuper domum Utron. io Ifiti.
mum Jacob, qui redemit Abraham : Non mod6 Jacob, quam feparavit ex Abraham : Non modo 19. ">'. ;o. ,*
confundetur Jacob , nee modo vultus ejus eru
belcet
:
23. fed cum viderit filios fuos , opera ma-
nuum mearuin , in medio fui fanftirkantes no-
men meum, & fanctiticabunt fan&um Jacob, &
Deuni Ifrael praedicabunt :
24. & fcient errantes fpiritu intelleclruni , &
muflitatores difcent lepem.
confundetur Jacob ,
neque nunc faciem mutabit :
Lxx>
23. fed ciim viderit filios fuos, opera mea,
propter me fan&ificabunt nomen meum , & fanc-
tificabunt fanftum Jacob
,
& Deum Ifrael time-
bunt:
24. & fcient qui errant fpiritu intelligentiam
,
6c mullitatores difcent obedientiam
,
& lingus
balbutientes difcent loqui pacem.
Not* ad Versionem a n t i
q_
u a m.
#.
24. Ica Gre , nili excipiatur verbum viaanieiv
,
obedire , loco obedientiam. Hieron. loco cit. col. 2 JO. e.
it. 23. Eadem funt in Grseco
, prjeter priora, km' oVan obfervat ultima hsec verba,
5
lingux balbutientes difcent
tJ^wii ret rivja. avrair , fed cum viderint
filii eorum : apud loqui pacem , obelo ~ elfe pr<enotanda
i tic verb abfunt t
Symmach. vero , w i'tm ('/>! tcc tiruia. unx. Vulg.
detradcoque verbo funt , port nebula,
f. 22. Concinit Grxc. ad verbum
CAPUT XXX.
VULGATA NOVA.
i.TTl filii defertores, dicit Dominus, ut fa-
V ceretis conlilium , 8c non ex me : & or-
diremini telam , &c non per fpiritum meum , ut
adderetis peccatum fuper peccatum :
2. qui ambulatisut delcendatis in jEgyptum
,
& os meum non interrogans , fperantes auxilium
in fortitudine Pharaonis , &c habentes fiduciam in
umbra .<Egypti.
3
.
Et erit vobis fortitudo Pharaonis in con-
fufionem , & fiducia umbra: ^Egypti in ignomi-
niam.
4. Erant enirn in Tani principes tui, & nun-
cii tui ufque ad Hanes peivenerunt.
5. Omnes confuli funt fuper populo
,
qui eis
prodefle non potuit: non fuerunt in auxilium &
in aliquam utilitatem , fed in confufionem & in
opprobrium.
6. Onus jumentorum Auftri. In terra tribu-
lationis & anguftis lea;na , 8c leo ex eis , vi-
pera , 8c regulus volans
,
portantes fuper hume-
ros jumentorum divitias fuas , & fuper gibbum
camelorum thefauros fuos , ad populum qui eis
prodefle non poterit.
Not* ad Versionem
Versio antiqua.
i.tTjE filii pravaricatores , dicit Dominus :fe-
Hieron. in ifv.
V ciftis confilium, & non per me 5 & pac- 30. col. zp. ex
turn
,
non per fpiritum meum, ut adderetis pec-
LxK
cata peccatis
:
2. qui itis utdefcendatis in jEgyptum, & menon
interrogaftis , ut accipiatis auxilium a Pharaone,
& protegamini ab jgyptiis.
3.
Erit vobis protedtio Pharaonis in confufio-
nem, & his qui confidunt in iEgypto, oppro-
brium.
4.
Sunt enim in Tani principes , nuncii pef-
fimi.
5.
Fruftra laborabunt ad populum, qui eis
non proderit ad auxiliandum neque in utilitatem
,
fed in confufionem & opprobrium.
6. Vifio quadrupedum in deferto. In tribula-
tione & anguftia leo , & catulus leonis : inde af-
pides , & genimina afpidum volantium
,
qui re-
rebant fuper afinos & camelos divitias fuas,
ad gentem qux eis non proderit.
A N T I QU A M.
Tt. I. Edit. Rom. loco pravaricatores , hab. Vsra-rot;
,
defertores ; & t^8n'xa? ,
patta , non pactum ; detracia etiam
conjunct. SS > ante nan
P
er me at in Mf, Alex. i. y JU'
, & in ed. Compl. Qviiium , caet. ut in textu. Iren. 1.
4. C. 18. p. 250. c. legit : fecijlis conjilium, non per me;
^ tejlamentum , not) perfpiritum meum. Cypr. ep.
jy. p. 8z.
b. Vjc vobis filii
defertores , hxc dicit Dominus : Habuiflis
conlilium
, <j non per me :
&
feci/lis conventionem , $$ n""
per jptritum mem , adjicere peccata fuper peccata. Similiter
in Mfs. Alex. 6c Mediol. ac in edd. Aid. & Cumpl. to.
Sis teyit Kfeio?' 8c in Mediol. Trec&Hvat dfiapTiaq iip ot/aap-
Ti'a;. Aud.l. ad Nuvatian. haeret.ap. Cypr.p. 16. vel4jy.
loquitur de defertoribus fidei
, quoi Spiiitus S. meiito in-
crepat , dicens : Fecijlis conjiltum , non per me ; ^ conven-
tionem non per fpiritum meum , adjicere peccata fuper pec-
tata. Ambrof. in Pf. 30. col. 862. c. fecijlis confilium , fed
non per me. Aucl. I. de xlii. manf. ap. Ambr. col. lc>.c.
Vx filii apojlata , hxc dtcit Dominus : fecijlis conjiltum
,
on per me ; $ palltim , non per fpiritum meum. Vigil.
Tapf, 1. li. de Tiin. p. joi. c. V*
filii deftrttres , b*c
dicit Dominus : Teciflis confilium, non per me;
? pactum
,
non per fpiritum meum, adjicere peccata
fuper peccata. Con-
cil. Tolet. 8. to. 2. cone. Hifp.
p. 541. c. V filiis de-
fertionis , dicit Dominus : fecijlis conjilinm , non per me
f$ fponfimem, non per fpiritum meum , adjicere peccatum
fuper peccatum.
't. 2. Eadem legunrur Graece , fed in 3. perfona : ct
HopiviiSfitu v.a.TO.Qwa.1 t/nt Js frx fiaM/MTMCiaf t? (ocutu-
S-uvcti, Sec.
$.
3. Itidem Graece, addito uno ydp, enim, ad ver-
bum erit.
tf. 4. In Gr. "Oti e/oiV , ^/.i funt , loco 5* enim
,
quod idem fonat ; reliqua ut in textu.
If. 5. Ubi Hieron. hab. ad auxiliandum , edit. Rom.
ponit sic

oitGfiai* , ad auxilium , abfque feqq. neque in

utilitatem; cast, ut in Lat. Mf. vero Alex, cum ed. Compl.
hab. sj't c!<; jSonOEiay , k't ifc uOjiMtur.
t. 6. Eadem prorfus in Grseco , addita unS conjunct,
,
, tu.hii
,
pod mde.
UiJ.ifi.tfr
Cap
, flieron. in lfai.
30./.
2J4.
Ambr.l. i.Hexa.
(il. 54.
d.
566
ISAIAS.
Versio antiqua.
7. jEgyptii inania & vacua proderunt vobis
:
annuntia ifta
,
quoniam vana eft confolatio veftra
hax.
8 fcribe in buxo
liieron. in lfai.
;o. col.
25$./.
<*
Ixx.
\liil. 116.
Hi*-, iniquitas,
five
pcccatum.
V U t G A T A
9.
populus cn'im ad iracundiam provocans eft, &
fflii mendaces , filii nolentes audire legem Dei.
10. Qui dicunt videntibus : Nolite videre : & af-
Versio antiqua.
11 auferte a nobis verbum Ifrael.
XXX.
VUIGATA NOVA.
7.
^gyptus enim fruftra & vane auxiliabi-
tur : ideo clamavi fuper hoc : Superbia tantura
eft, quiefce.
8
.
Nunc ergo ingreflus fcribe ei fuper buxum
,
& in libro di'.igenter exara illud , & erit in die
nOvirfimo in teftimonium ufque in aternum :
n ova.
picientibus : Nolite afpicere nobis ea, qua recta funt :
loquimini nobis placentia , videte nobis errores.
Ibid. i$6.
Ibid. 257.
a.
Bid.xtf.e.
Bid. 258.
VuiGATA NOVA.
11. Auferte a me viam , declinate a me femi-
tam.ceffet a facie noitra fanftus Ifrael.
iz. Propterea hac dicit fan&us Ifrael : Pro
eo quod reprobaftis verbum hoc , & fperaftis in
calumnia & in tumultu , & innixi eftis fuper eo
:
15. Propterea vertetur VObis hacc
*
iniquitas
,
13. propterea erit vobis iniquitas hac ficut
lit fitis quail mums cadens fubito civitatis firmifti- interruptio cadens , & requifita in muro excel-
mx & capta:, cujus repentina advenerit ruina.
1 5. Hxc dicit Dominus Deus fanclus Ifrael
:
Cum reverfus ingemueris , tunc^ falvus eris
,
6c
fcies ubi fueris : quia confidebas fuper vanis , va-
na facia eft fortitudo veftra. Et noluiftis audire :
1 6. fed dixiftis : Super equos fugiemus : prop-
terea fugietis. Et fuper levibus afcenforibus eri-
mus : ideo leves erunt, qui perfequunturvos.
1
7. Mille ad vocem unius fugient : & ad vo-
cem quinque fugient multi , donee relinquamini
quafi malus navis in vertice montis , & quaii li-
gnum fuper collem.
19. Populus enim fandtus in Sion habitat.
20 & nequaquam ultra appropinquabunt
tibi
,
qui decipiant te : quia oculi tui videbunt eos
,
qui te feduxerunt.
2 1
.
Et aures tua* audient verba poft te decipien-
tium
,
qui dixerunt : Hxc via , ambulemus in ea,
five ad dextram , five ad finiftram.
22. Et contaminabis idola deargentata , &deau
-
rata : comminues ea , & difperges ficut aquam
menftruata: , & ficut ftercus abjicies ea.
dere
,
dices ei
:
Not* ad Versionem antiqua m.
fo, quoniam fubitd
> dum non fperatur, veniet
contritio ejus.
14. Et comminuetur ficut conteritur lagena
figuli contritione pervalida : & non invenietur de
fragmentis ejus tefta
, in qua portetur igniculus de
incendio , aut hauriatur parum aqua de fovea.
1 1 . Quia hac dicit Dominus Deus fandcus
Ifrael : Si revertamini & quiefcatis, falvi eritis :
in filentio & in fpe erit fortitudo veftra. Et no-
luiftis:
1 6. & dixiftis : Nequaquam , fed ad equos fu-
giemus: ideo fugietis. Et fuper veloces afcende-
mus : ideo velociores erunt
,
qui perfequentur vos.
17. Mille homines a facie terroris unius: &
a facie terroris quinque fugietis, donee relin-
quamini quafi malus navis in vertice montis, &
quafi lignum fuper collem.
18. Propterea exfpe&at Dominus ut miferea-
tur veftri : & ideo exaltabitur parcens vobis :
quia Deus judicii Dominus : beati omnesquiex-
fpeftant eum.
19. Populus enim Sion habitabit in Jerufa-
Iem : plorans nequaquam plorabis, miferans mi-
ferebitur tui : ad vocem clamoris tui ftatim ut
audierit, refpondebit tibi.
10, Et dabit vobis Dominus panem arftum,
6V aquam brevem : & non faciet avolare a te
ultra doiTrorem tuum : & erunt oculi tui viden-
tes pneceptorem tuum.
z 1 . Et aures tua audient verbum poft tergum
monentis : Hsc eft via , ambulate in ea : & non
declinetis neque ad dexteram , neque ad finiftram.
il. Et contaminabis laminas fculptilium ar-
genti tui, & veftimentum conflatilis auritui,&
difperges ea ficut immunditiam menftruata. Egre-
'$.']. Ira Gratce , excepta vocula dvTcTt;, eis
,
pro
ifia,
T?. 8. Grac ypd\t,v eV! ttu%!v , &c.
T0\ II. Grxc Kj dipihne dtp' VI/J.OJV to M7W th U-
&t\i>> & auferte a nobis eloquium Ifrael.
fr.il.
Ita LXX. tranftulerunt , telle Hieronymo. In
ed. Rom. eft : Aiarx-to izai vfiit vt afnapTia. avTM cot;
t;?X5
"'Wtck TaXPH
A"*
toasm? o\vpai ia.f.ax.v!ac , h; TO-
(gcxjnlftct TTtLftSi to irTcefitt. Propterea erit vobis pecca-
tum hoc ficut nmrus cadens fttbitb civitatis mnnita capta ,
(iijtts repente adefl ruina.
if. 15. Concinit Graec. nifi quod initio hab. Outoo m-
yu Kv'&ot; Kt/'e'o; o ayio; , &c. Cypr. ep. 28. p. 39.
a.
Sic dicit Dominus : Cum converfus gemueris , tunc jalva-
beris , ^
fcies ubi fueris : item I. de lapf.
p. 193. a. cum
S. Paciano ep. 3. p. 311. a. Cum converfus ingemneris
,
tunc fahaberis,
tf
fcies ubi fueris. Lucif. Cal. 1. de reg.
apoft.
p. zzo. d. Chm converfus ingemueris ,
tunc falvus
ens. Ambrof. 1. I. de poenit. col. 396. c. Si converjus
ingemueris
, falvus iris : 8t epift. 67.
col. 1059.
d. Citm con-
verfus ingemueris , tunc falvus eris. Victor Tun. ap. Am-
brof. col.
J92.
b.&
593.
f. & 598. d. Cum converfus fue-
ris
, Q) ingemueris , tunc falvaberis .J'ulg. ep. 7. p. 193.
196. Cum converjus fueris, 5
ingemueris
, falvus eris :
& 1. 1. de rem. pecc. c. 11. p. 368. necnon 1. 1. de fido
ad Petr.
p. y 17. Si converfus fueris, & ingem. &c. ut-
fup. Vide etiam Gregor. M. to. 2. col.
969. a.
Tt. 16. Sic eft in Graeco verbum pro verbo.
Jf. 17. Similia Grsc. habet ,
praster hsc ult. ?V opw;
,
X) a; ry/xa~ctv ( Compl. Qu/jshv ) tpipotv is] ferx , fuper
montem
, 5 ficut fignumferens fuper collem. Potro base ult.
verba , donee relinquamini , Sec. non proferuntur ab Hie-
ronymo ex LXX. fed quia in his concordat uterque tex-
tus cum Hebr. turn Gr. ipfa velut ex ed. LXX. adjungere
non dubitavimus.
#.
19. Hieron. dicit ftc habere LXX. In edit. Rom. fie :
Aiot; >ao; 710; hi S.101V o/joiffij' Quia populus
fanilus in
Sion habitabit.
tf. 20 22. Totidem pene verba in Grseco.
IS MAS. Cap. XXX.
56;
Ve KSIO ANTIOUA.
.

VUIGAIA NOVA.
23. Et dabitur pluvia femini tuo ,
uhicun-
2$* Tunc crit pluvia femini terra: tuje,& pa- H&*. ubi
ftp.
que feminaveris in terra : & panis rrugum terrx nis frugum terra.' tux crit abundans 6c pinguis :
ccl - *5-
erit uberrimus,& pinguis: pafcetur in poiTelTio- &C pafcentlir jumenta tua in die ilia locum pin-
guem & fpatiofum :
24. tauri veftri,6c boves veftri, qui operantur
terram , comedent paleas commiftas in hordeo
ventilate
25. Et erit fuper omnem monrem altum, & Trm. l.j.t.
34.
fuper omnem collem editum aqua pertrantiens p- iH-d.
in die ilia, quando perient multl, quando con-
cident muri.
26. Eterit lumen lunx ficut lumen folis , 6c lu- liter,. ;
Jfiii.
men folis feptuplum in die, quando fanaverit Do-
?- coi
- 2^
'*
minus contritionem populi fui , & dolorem pla-
Lxx'
ne tua in die illo agnus fpatiose
:
24. 8c tauri tui , & pulli afinorum
,
qui ope-
ranrur terram , commiftum migma comedent fi-
cut in area ventilatum eft.
i j . Et erunt fuper omnem montem excelfum
,
8c fuper omnem collem elevatum rivi curren-
tium aquarum, in die interfectionis multorum cum
ceciderint turres.
26. Et erit lux lunar ficut lux folis, & lux
folis erit feptempliciter ficut lux feptem dierum,
in die qua alligaverit Dominus vulnus populi fui
,
& perculTuram plagsejus fanaverit.
z 7. Ecce nomen Domini venit de longinquo
,
ardens furor ejus, & gravis ad portandum : la-
bia ejus repleta funt indignatione, & lingua ejus
quafi ignis devorans.
28. Spirkus ejus velut torrens inundans ufque
ad medium colli, ad perdendas gentes in nihi-
lum , & frenum erroris
,
quod erat in maxillis
populorum.
29. Canticum erit vobis ficut nox fandtificata:
folemnitatis , & lxtitia cordis ficut qui pergit
cum tibia , ut intret in montem Domini ad for-
tem Ifrae'l.
30. Et auditam faciet Dominus gloriam vo-
cis fua;, & terrorem brachii fui oftendet in com-
minatione furoris , 8c flamma ignis devorantis :
allidet in turbine, & in lapide grandinis.
31. A voce enim Domini pavebit Aflur vir-
ga perculTus.
3 2 . Et erit tranfitus virga? fundatus
,
quam re-
gx tux curavent.
27. Ecce nomen Domini venit port tempus md.zCi.
multum
,
ardens furor cum gloria : eloqurum la-
bioriim ejus , eloquium hx plenum 5 6c ira furo-
ris ficut ignis devorabit.
28. Et fpiritus ejus ficut aqua in valle trahens
veniet ufque ad collum , & dividetur ut contur-
bet gentes fuper errore vano : & abjicietur error
,
& affumet eos in confpeftu eorum.
29. Nunquid femper oportet vos lxtari , <5c in-
gredi in fanfta mea jugiter
,
quafi fefta celebran-
tes atque gaudentes, ut ingrediamini cum tibia ad
montem Domini , ad Deum Ifrael ?
30.
Et auditam faciet Dominus gloriam vocis IHd.iC^
fux , 6c furorem brachii fui oftendet : cum furo-
re, 6c ira, 6c flamma ignis devorante fulminabit
vehementer, 6c ficut aqua, 6c grando defcendens
cum vi.
3 1
.
Ad vocem enim Domini fuperabuntur Af-
fyrii plaga,qua percutiet eos.
32.
Et erit ei per circuitum , unde habebat fpem
quiefcere faciet Dominus fuper eum in tympanis auxilii, in quo COnfidebat : ipli CLim tympanis Sc
cythara pugnabunt contra eum ex commutatio-
ns
33.
Tu enim ante dies decipieris : nunquid 6c
tibi regnum paratum eft ? Vallem profundam
, li<
gna pofita, ignem 6c ligna multorum : furor Do-
mini ficut vallis fulphure fuccenfa.
& citharis : & in bellis praecipuis expugnabit
cos.
3 3
. Pneparata eft enim ab heri Topheth , a
rege pra?parata
,
profunda , & dilatata. Nutri-
lnenta ejus , ignis & ligna multa : flatus Domini
ficut torrens fulphuris fuccendens earn.
Not* ad Versionem
#.
23. Ita rurfus in Graeco.
Tp. 24. Sic eft in Gr. detradla una voce veftri , port boves.
Ttf.
2J.
Eadem verba Grace, exhibet , excepto ult. irup-
701, turres , loco mini. Audi, quaeft. utriulq. Teft. q. 105.
ap. Aug. to. 3. 100. f. Eritque fuper omnem montem ex-
celfum , 5 in omni loco exceljo aqua, perambulans in die
ilia , cum perierint mttlti
, gj cum ceciderint turres.
ir.x6. Eadem leguntur Graece , nifi quod ante feptu-
plum , repetitur era; , erit ; quod tamen abeft a Mf. Me-
diol. ficut ab edic. Aid. fubinde profanaverit , Idimrai ,
bene
;
pro ult. veto curaverit , lateral, curabit. Iren. 1.
J.
p. 334. d. Et erit lumen Iuna quaji lumen folis , feptu-
plum diei
,
quando fanabit contritionem populi fui , $$ do-
lorem plagx fux fanabit. Audi, quasft. utriulq. Teft. q. iof.
col. 100. f. Et erit lumen lunx ut lumen folis , & lux folis
erit fepties tantitm in die , cum fanabit contritionem populi
fui. Gaud. Brix. fer. 3. p. 948. a. Et lima lucebit Jicttt
(ol,
5 fol fepties tantitm. Hieron. ubi fup. ait : Miror
quomodo in prxfenti loco verba Hebraica labana , ($ ham-
ma fitpra LXX. larerem
, $ murum tranjlulerint in
eo loco ubi fcriptttm eft
: Sc etubefcet luna , & fol confun-
detur, pro quo Mi interpretati funt : liquefient lateres , Sc
ruet mums ; )
nunc idem fequentes Hebraicum , lunam
folemque tranftulerint : unde mihi datur fufpicio non eos
errajfe <t princtpio , fed panlatim fcriptoritm vitio deprava-
los : neque enim fieri poteft rtt qui in hoc loco eadem verba
bene interpretati funt , in fuperioribtts erraverint.
~t. 27. Similia leguntur Grace
,
praeter unum multum ,
quod abeft ; in edd. tamen Aid. & Compl. legitur , Siix
Xf"''*
tom?. Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin.
p. 303. b. hab.
Ecce nomen Domini per multum tempus venit , ardens ira cum
gloria labiorum ejus : verbnm ira plenum
, ^ irafurorisJicttt
igtiis : Sc 1. cont. Varim. p. .747. b. Eete nomen Dei
poft
A N T I
Q U A M.
multum tempus , ardens in ira indignationis voravit rentes.
Similiter in Brev. fidei cont. Arian. ap. Sirmond.
p.
39J.
d. Ecce nomen Domini
poft
multum tempus veniens
, ardens
in ira indignationis vorabit gentes. Apud Tertul. I.
4. adv.
Marc.
p. 7
24- b-
ty"'
5 exarjit ex indignatione mea.
~t. 28. Ifta refpondent Graeco , praeter ult.
abji-
cietur error. Sec. pro quibus, k. dXiuferai ctvrys Trxi'noig
,
H; AM"^fTa; aUTii xarcc A-foOoiiro'/ ctvruV i. e.
y
perfeque-
tur eos error,
&
capiet eos ad faciem ipforum. Vigii. Tapf.
1. 12. de Trin. n.
303. legic (imiliter : Sed
tf fpiritus ejus
Jicut aqua in valle trahens veniet vfque ad collum : Sc 1.
conr. Varimad. p. 747.
b. Et fpiritus velut
fans aqua in
valle trahens. Brev. fidei cont. Arian. apud Sirmond.
p.
395.
d. * fpiritus ejus ut fans aqua vallem trahens.
"t. 29. Sic habet edit. Rom. nifi excipias ifta :
j, uos\
u'<p&tivo/^;ni; tteufietr , S3 quafi latantes ingredi
, loco (-
que gaudentes ut ingrediamini.
#.
30. Eadem fert Graec. ed. Rom. praeter verbum
Aui , oftendere , pro oftendet; at in ed. Compl. eft JV-
\u : fubinde deeft vox ignis, prauerquam in Mf. Mediol.
ubi irvfoi, fed cum obelo -^-praefixo.
#. 31. Itidem Graece , excepts prima vocula Aia, per,
pro ad. Edit. Rom. extremo hab. V is-alain , non
7ra7aZ.ei , ut in Mf. Alex, at Hieron. inf. legit ex LXX.
plaga , cum percujferit eos.
ir. 32. Concinit Grasc. nifi quod hab. oGsr it dinar
t) i^tsie, thC f3on8fie , s<p fi ot,init ?<2;?r:.fc' , unde erat
eorum
fpes auxilii , in quo ipfe confidebat. Hieron. loco cir.
rurfum ex LXX. Et eritei in circuitu , unde fuerat ei
fpes
auxilii , Sec.
#. 33. Similia Gr. habet, prauer verbum d^a'-Avtri,
exigeris
, pro decipieris ; fed in ed. Compl. eft a^arAHtn ;
fubinde conftanter , 7tcm , multa , non multorum,
>sc*
563
IS MAS. Cap. XXXI. & XXXII.
CAPUT XXXI.
Keren, in
Of,
i.
eel. 1x5 1, a.
Versio antiqua.
ui de
auxilium.
VM
qui defcendunt in .Egyptum propter
ai
"Hieron. in Ifiti.
31. col. 3.66. e. ex
Lxx.
VuiGAlA NOVA.
i.trl qui defcendunt in jfcgyptum ad auxi-
V lium, in eqnis fperantes , 8c habentes fi-
duciam fuper quadrigis
,
quia multa; funt ; & fu-
per equitibus
,
quia praavalidi nimis : & non funt
conrifi fuper fanctum Ifrael , & Dominum nor
requilierunt.
VULGATA NOVA.
2. Ipfe autem fapiens adduxit malum , & verba rugiat leo, & catulus leonls fuper pra^dam fuam
,
fua non abftulit : & confurget contra domum pefli- & cum occurrerit ei multitudo paftorum , a voce
morum , & contra auxilium operantium iniquitatem. eorum non formidabit , & a multitudine eorum non
3.
^Egyptus , homo, &
3
Vide Not. pavebit : fie defcendet Dominus exercituum ut pra;-
non Deus : & equi eorum, lietur fuper montem Sion, & fuper collem ejus.
caro , & non fpiritus : & Dominus inclinabit manum
5 . Sicut aves volantes , fie proteget Dominus exer-
fuam, & corruet auxiliator
, & cadet cui praeftatur cituum Jerufalem, protegens & liberans , tranfiens &
auxilium , fimulque omnes confumentur. falvans.
4.
Quia ha;c dicit Dominus ad me : Quomodo fi
Versio antiqua. Vuigata nova.
6. Convertimini ficut in profundum recefle- 6. Convertimini ficut in profundum receffera-
ratis filii Ifrael. tis filii Ifrael.
7. In die enim ilia abjiciet vir idola argenti 7. In die enimilla abjiciet vir idola argen-
fui
,
& idola auri fui
,
quae fecerunt VObis manilS ti fui , & idola auri fui
,
qua; fecerunt vobis ma-
veltrac in peccatlim. nus veftrre in peccatum.
8. Et cadet Affur in gladio non viri
, 6c gla- 8. Et cadet Aflur in gladio non viri, &gla-
jf. 17.
dius non hominis vorabit eum , & fugiet non a dius non hominis vorabit eum , & fugiet non a 56.
facie gladii : juvenes ejus fuperabuntur : facie gladii : & juvenes ejus veftigales erunt : 4-
*'
9. petra enim circumdabuntur quali vallo, & 9. & fortitudo ejus a terrore tranfibit, &pa-
19
* **
vincentur : qui autem fugerit , capietur. Hare dicit vebunt fugientes principes ejus: dixit Dominus -.
,*'
2I
"r'
Dominus : Beams qui habet in Sion femen
,
& cujus ignis eft in Sion ,
& caminus ejus in Jeru-
domelticos in Jerufalem. falem.
NotjE ad Version em antiqua m.
tf. 1. Sic eft in Grasco, nil! excipiatur pra;p. l*s\ , a^Kfrn^a.
t. 8. Eadem pene in Vuigata
; quamvis ipfa profe-
ranrur ab Hieron. ex ed. LXX. Romana hodie fie ha-
bet : Kal Tressn-ai 'Aarip' y
n.x
a
't
ae av/fo;, X<fe nixu&&
dv^fiuTTV x.x.7 ttpctyiTCtt at/roV , h, ipsu^nat k* d-rro Trgycuwv
f/..-X_at&c;' 01 Ji rexfi'eMt t'Qptlau elf Hrln/^oc. Et cadet
Ajj'ur : non gladitis viri , neqne gladius hominis vorabit
eum
, lj fugiet non a facie gladii : juvenes autem erunt in
cladem.
Tf. 9. Eadem funt in Grasco. Iren. quoque I.
J.
c.
54.
p. 3 35. a. legit : Hac dicit Dominus : Beams qui habet
in Sion femen , $ domeflicos in Jerufalem. Item Ambrof.
1. I. de Jac. c. 6. col. 452. d. Beatus qui habet femen in
Sion
, $ domeflicos in Jerufalem. Ita rurfum ap. Hieron. ep.
ad Pammach. & ep. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col. 36. c. 6c
inZach. 14. col. 1803. c. Item apud Cafiian. collat. 21. c.
32. p. 806. f. 5c apud Gaud. Brix. fer. 8.
p. 954.
a.
a.I , loco propter. Apud Ambrof. ep. 28. col.
904. a
iis qui defcendunt in jEgyptum.
#.
3.
Hieron. in hunc loc. col. 265. e. dicit LXX.
tranftulille Mgjptius homo , non jEgyptus ; ita quoque in
Grseco.
Hr. 6. Sic habet Vulgata ad verbum ; attamen Hieron.
hsec & fequentia refert ex edit. LXX. In Romana iic :
viol 'Iagecviy i. e. Convertimini qui profundum confilium
to/ifrtltabatis , tf
iniquum
, filii Ifrael.
~t . 7.
Totidem verba leguntur in Vulg. qua; tamen ab
Hieron. tribuuntur editioni LXX. In Rom. lie : ''On t>7
KHipx sKftrtl .TraprQa/lai 01* a.r$pa7rot to. yjiQo-Ko'mta. dvTar
to dpyvpet ,
J.
yji^TTuMra, To.yj,vw.,u. iTtolwety ou yjl-
fic, duTur. Quia die ilia abnegabunt homines manujaila
fua argentea ,
maitufaSa aurea
,
qua fecerunt manus
eorum : extremo Mf. Mediol. habet , * A. iirowtwi
CAPUT XXXII.
Hieron. in Tfcii.
J
2. col. 268. ex
Lxx.
Versio antiqua.
1. T^ Cce enim rex juftus regnabit, & principes
X2/cum judicio praeerunt.
2. Et erit homo occultans fermones fuos , &
abfeondetur quafi ab aqua qux fertur , & appa-
rebit in Sion ficut fluvius currens inclytus in ter- fiti , & umbra petra; prominentis in tetra de
ra fitienti. ferta.
3.
Et nequaquam erunt confidentes in homini-
bus, fedaures llias ad audiendum dabunt.
4.
Et cor infirmorum attendet auditui , & lin
gux balbutientium cito difcent loqui pacem.
Notje ad Versionem
#. 1. Concinit Grsec. ad verbum. Iren. etiam 1.
y. c.
54. p. 335.
a. legit : Ecce rex juftus regnabit,
tf
prin-
(tpes cut judicio principabunt.
Hr. 2. Eadem prorfus leguntur in Gra;co. Apud Hieron.
vero epift. ad Dardan. to. 2. col. 607. b. haec pauca :
Ft irit vir abfctndens fermones fuos , $$
apparebit in terra
Vuicata nova.
1 . T^ Cce in juftitia regnabit rex , & princi-
M / pes in judicio praerunt.
x . Et erit vir ficut qui abfeonditur a vento
,
& celat fe a tempeftate , ficut rivi aquarum in
3. Non caligabunt oculi videntium, & aures
audientium diligenter aufcultabunt.
4. Et cor ftultorum intelliget fcientiam, cjt
lingua balborum velociter loquetur & plane.
ANTIQUA M.
Sion ficut fluvius gloriofus in terra fitienti.
'if. 3. Sic eft in Grasco , praeter vocem fttas , quse deed
poft aures ; item fup. j/xs'ti , non amplius
,
pro nequa-
quam.
t. 4. Concinit Grac. nifi quod hab.
'
|em/Jw5!( , M-
butitmes , loco balliHtitntium,
IS MAS. Cap. XXXII.
569
Versio a n t I
q u a.
5.
Et nequaquam dicent (iulro ut princeps fit
:
nee ultra dicent miniftri tui : Tace :
6. fatuus enim fotua loquetur, & cor ejus va-
na intelliget , ad perficiendam iniquitatem
,
&
loquatur ad Dominum fraudulenter , & vacuam loqiiendlim ad Dominum errorem
,
lit difpc i
faciat animam efurientis, & potum fitienti au- animas efurientes , & animas fitientes vacuas fa-
ciat.
7.
Confilium enim pemmorum iniqua cogita-
bit , interfkere humiles fermonibus iniquis , &
dillipare verba humilium in judicio.
V U L G A T A N O V A
.
5. Non vocabitur ultra is, qui infipiens eft
,
princeps : neque fraudulentus appellabitur major :
6. ftultus enim fatua loquetur, & cor ejus fa-
ciet iniquitatem , ut perficiat fimulationem , &
ferat.
Hit; en. uli
fup,
7.
Fraudulenti vafa peffima funt : ipfe enim
cogitationes concinnavit ad perdendos mites in
fermone mendaci , cum loqueretur pauper judi-
cinm.
8. Princeps ver6 ea, qua; digna funt princi-
pe , cogitabit, & ipfe fuper duces ftabit.
9.
Mulieres opulente furgite, & audite vo-
8. Pii autem fapientiam cogitarunt , & hoc
confilium permanet.
9.
Mulieres divites exfurgite , & audite vocem
eem meam : filial confidences percipite auribus meam : filiae ill fpe audite fermones meos.
eloquiummeum.
10. Poft dies enim & annum, vos contur- 10. Dies anni mementote cum labore in fpe
babimini confidences : confummata eft enim vinde-
inia , colleftio ulrra non veniec.
VuLGATA NOVA.
1 1. Obftupefcke opulent^, conturbamini confiden- 11. Super ubera plangite
,
fuper regione defide-
tes:exuice vos, & confundimini , accingite lumbos rabili, fuper vinea fertili.
veftros.
VULGATA NOVA.
1 5 . Super humum populi mei fpina; & vepres
afcendent : quanto magis fuper omnes domos gau-
dii civitatisexfultancis ?
14. Domus enim dimifla eft , multitudo urbis
reliita eft, tenebrs & palpatio factae funC fu-
per fpeluncas ufque in .-eternum. Gaudium ona-
grorum pafcua gregum
,
VulgATA nova.
tia in charmel fedebit.
Tertul. I. 4. adv.
Marc. p. 71}..
afcendet.
Versio antiqua.
Super terram populi mei fpinse , & fenum Y.-.^on. in ifai
J2.
eel. 271. d.
1
4
& erunt villa: tux fpeluncs ufque in aeter-
Uti. 7- "
num
15. donee efrandatur fuper nos fpiritus de excel-
fo : & eric defertum in charmel , & charmel in fal-
ium repuCabitur.
16. Et habitabic in folitudine judicium, & jufti-
VUIGATA NOVA.
18. Et fedebic populus meus in pulchritudi-
ne pacis, & in tabernaculis fiduci.t, & in re- CIS.
quieopulenra.
19. Grando autem in defcenfione falcus,&
humilitate humiliabitur civicas.
20. Beaci, qui feminatis fuper omnes aquas
,
immittences pedem bovis & alini.
NotjE ad Versionem a n t i q
u a m
ir.
J.
Grace, initio hab. Kal t?x;T< (tu Hiram, &c. ur
ia Lat.
#.
6. Eadem exhibet Grace, edit. Rom. nili hoc exci-
pias circa medium, t? QvvtsmIv avo/xa, ad pcrficiendnm
iniqun ; ultimoque , Tro/ncsi , faciet ; fed in Ml. Alex, ac
edd. Aid. & Compl. -7r<im<s.i
, faciat. Vigil. Tapf. 1. 3. de
Trin. p.
221. b. legit : Stultiis enim jlulta loquitur, <
tor ejus vana intelligit , 5 confumtnat iniqua
, ^ loquitur
ad Dominum errorem , ad difperdendas animas efurientes ;
i$
animas Jitientes inanes faciet : ubi autem Vigil, habet
ad dijperdendas , ed. Rom. fert t? JWcrotijpai ; Compl.
cum Mf. Alex. J'tovpfaTpcu.
If. 7.
Vigil. Tapf. 1. 3. de Trin.
p. 221. b. ita legit
:
Confilium enim malortim inique cogitavit difperdere humi-
les in fermonibus iniquis
, )
dijjipare verba humilium in
judicio. Ita quoque eft in edit. Rom. praeter hoc , aVc-
fia fchivtsrai , iniqua cogitabit ; in Mf. Mediol. lie : *
of
f. t&vMvcctro ; in Alex, fcteusrai.
17. Ec eric opus juftitia? pax, & cultus juftitia;
filentmm, & fecuritas ufque in fempiternum.
Versio antiqua.
1 8. Et habitabit populus ejus in civitate pa-
ibid.
V
1 -
20. Beati qui feminant fuper omnem aquam , ibid. 270. b. 171,
ubi bos & afinus calcant.
"
Tfr. 8. Ita fert Grace, praeter unum Qvrtra ,
prudentia,
loco fapientiam.
T5
r
. 9. Eadem leguntur Graece. Item apud Ambr. 1. de
Nab. c.
J.
col.
j6p. b, Mulieres divites exfurgite ; Gr.
ir. io. Grace. "Hfi//>a; utxvrn (Milan KoiicaSis l> ofut*
(tT extsiitcc,- Diei anni memoriam jacite in dolore cum
fpe.
Hieron. inf. in Ifai. 54. Et diernm anni recordamini.
if . I 5. Gra:c. H 7h t? a<W (tit , axxticc , Terra populi
mei ,fpma,Sc.c.ut fupra. ApudSymmach. 'ori ~w yw t?
*cas IMs , &c.
V. 14. Ita tranflulerunt LXX. tefte Hieron. Ita quo-
que eft in ed. Rom. detracla vocula tua.
fr. 18. Ita ex Hieron. qui ait : Cum populus Chrijlia~
tius federit , vel habitaverit in pulchritudme
, Jive ut LXX.
tranfinlcrunt , In civitate pacis , &c. Gr. edit. Rom. textui
confonat.
Tf. 20. Similiter in Gratco. Item ap. Ambrof. ep.
^4.
col. 108?. a. Beatns quifeminat fuper omnem aquam , ubi
bos
tf
ajintis calcat. Apud Hieron. ep. 25. ad Marcell. to.
4. p. 2. col. 62. f. Beams qui feminat fecus omnem aquam ,
ubi bos &
ajinns calcant : & in Ifai. I. col. 9. f. Beatus
qui feminat fuper omnem aquam , ubi bos calcat , 5 afinus ;
& in Ecclef. to. 2. 777'.c. Beatus quifeminat fuper aquam
ubi bos i
a/intts calcant i Gr. 7rTsr.
e&
Tom. II.
Cci
57
o
ISAIAS. Cap. XXXIII.
CAPUT XXXIII.
W-.croa
3?.
col.
in Ifai.
271. ex
VUIGATA NOVA.
VJE
qui prasdaris , nonne &ipfe prydabe->
ris ? & qui fpernis , nonne & ipfe fper-
UiJ. i"jz.
Versio antiqua.
i.tTjE qui vos miferos faciunt , vos enim ne-
V mo facit miferos : & qui reprobant vos
,
VOS non reprobant : capientur reprobantes , & nerisr'cum confummaveris deprardationem
,
de-
tradenrur , & quaii tinea in veftimento fie fupera- pradaberis : cum fatigatus defieris contemnerc
,
buntur.
2. Domine miferere noftri :in te enim confi-
dimus : fadtum eft femen incredulorum in perdi-
tionem , falus autem noftra in tempore tribula-
tionis.
3.
Propter vocem timoris obftnpuerunt popu-
li a timore tuo , & difperfx funt gentes.
4. Nunc autem congregabuntur fpolia veftra
parvi & magni : quando fi quis congreget locuf- ligitur bruchus , velut cum ioffx plena fuerine
tas , fie illudent vobis.
5.
San&us Deus, qui habitat in excelfis : re-
pleta eft Sion judido & juftitia.
contemnens.
2. Domine miferere noftri : te enim exfpedta-
vimus : efto brachium noftrum in mane , & falus
noftra in tempore tribulationis.
3
.
A voce angeli fugerunt populi, & ab exal
tatione tua difperfa funt genres.
4. Et congregabuntur fpolia veftra ficut col-
Cypr. I. 1 Trjiit,
6. In lege tradentur : in thefauris falus noftra
venit fapientia
,
& difciplina , & pietas a Do
mino : ifti funt thefauri juftitia:.
V u L G at A
7. Ecce videntes clamabunt foris, angeli pads
amare flebunt.
8. Diflipata; funt via?, ceflavit tranfiens per femi-
tam , irritum factum eft pa&um
,
projecit civitates
,
non reputayit homines.
Versio anti qtj a.
1 o. Nunc exfurgam , dicit Dominus : nunc cla-
rificabor , nunc exaltabor.
11. Nunc videbitis, nunc intelligetis, nunc
confundemini : vana erit fortitudo fpiritus vef-
tri, ignis vos conlumet.
Hie, in
if
it.
1
3. Audient qui longe funt, quae fecerunt;
?:. col.
174.
t.*
fcient qui appropinquant fortitudinem meam.
1
4. Kecellerunt qui erant in Sion iniqui , ap-
prehendet tremor impios : quis annuntiabit vo-
bis quoniam ignis ardet 5 quis annuntiabit vobis
locum xternum ?
1
5. Qui ambulat in juftitia, & loquitur reftam
viam , & odit impietatem & iniquitatem , & ma-
ntis excutit a muneribus,& obturat aures ut non
audiat judicium fanguinis , & claudit oculos ne
videant iniquitatem.
1 6. Ifte habitabit in excelfa fpelunca petrx for-
de eo.
5. Magnificatus eft Dominus, quoniam ha-
bitavk in excelfo : implevit Sion judicio & jufti
tia.
6. Et erit fides in temporibus tuis : divitiae fa-
lutis fapientia & fcientia : timor Domini ipfe eft
thefaurus ejus.
NOVA.
9. Luxit , & elanguit 9... Vide Not.
terra : confufus eft Liba-
nus , & obforduit , & fadlus eft Saron ficut defer-
tum : & concufla eft Bafan
, & Carmelus.
I.xx.
VUIGATA NOVA.
10. Nunc confurgam, dicit Dominus : nan*
exaltabor , nunc fublevabor.
11. Concipietis ardorem, parietis ftipulam
:
fpiritus vefter ut ignis vorabit vos.
11. Et erunt populi quafi de incendio cinisg
fpina; congregatas igni comburentur.
1 j. Audite qui longe eftis, qua; fecerim, &
cognofcite vicini fortitudinem meam.
14. Conterriti funt in Sion peccatores
,
pof-
fedit tremor hypocritas : quis poterit habitaie de
vobis cum igne devorante ? quis habitabit ex vo-
bis cum ardoribus fempiternis
>
15. Qui ambulat in juftitiis, & loquitur ve-
Tfaltu*
ritatem, qui projicit avaritiam ex calumnia, & 14.*
excutit manus fuas ab omni munere
,
qui obtu-
rat aures fuas ne audiat fanguinem , & claudit
oculos fuos ne videat malum.
16. Ifte in excelfis habitabit, munimentafaxo
Not* ad
~t. I. Grsec. hab. vna.i As , vos autem-, loco vos tnim i
pauloque poll , , s c&srur vjxocc, , * aiirsT , i 1"*
re
~
probat vos , non reprobat ; cxt. ut in textu. Apud Ambr.
in Pf. 57.
col. 829. b. vos nemo ficiet miferos. Apud Gild.
Sap. de excid. Britan. p. 71a. d. Vx tibi qui prxdaris
,
nonne $ ipfe prxdaberis ?
<$
qui occidis , nonne
tf
ipfe occi-
deris ? 1$ cum dejiveris prxdari , tunc aides.
irif. 2. 3. Similia prorfus in Grsco funt.
&. 4. Eadem exhibet ediiio Rom. praeter hoc , Si t('o-
TTuV ,
quomodo ,
pro quando.
Ttr.
J.
Confonat Craec. nifi quod hab. cV inJ.MM , in ex-
celfo ; Mf. Alex, bene , lv C^me7$.
Tjr, 6. Eadem exftant Grace , excepto uno im~ , illic
,
pro venit ; in quibufdam tamen libb. eft yxa , tefte No-
bilio : infra etiam conftanter -itf 0; tok Kv&o loco a Do-
mino. Refte Auguft. 1. 1. cont. adverfar. leg. to. 8. $6$.
e. in thefauris falus noflra : ibi fapientia , $$ difciplina ,
^
pietas ad Dominant : hi funt thefauri juftitia; Leo M.
verb fer. 90. p. 176. d. thefaurus , y> Jains noflra adve-
nit
,
fapientia , fj> difciplina , tf
pietas a Domino : hi funt
thefauri juftitia. Similiter apud Audi. 1. de voc. gent. 1.
I.e. 24. p. 15. b. hoc excepto , in thefauris falus noflra.
Item ap. Ambr. 1. 6. de Sacr. c.
J.
col.
384.
d. /;/ funt
thtfuiri juftitia.
VeRSIONEM ANTIQUA M.
#.9. Hieron. loco cit. col. 275. f. ait pro B<i/<i/ , tranC*"
tulifTe LXX. GaliUam. Ita quoque fert Gr. edit. Rom.
~t' . 10. Concordat Graec. ad verbum.
il.w. A Graeco abeft hoc med. nunc confundemini s
& pro intelligetis , eft al^n^ntQs
, fentietis ; caet. qua-
drant. In nonnullis libb. eft alQitsQe , fi Nobilio fide*
;
in Mf. vero Alex, ac ed. Compl. ct!%vrtvift&!.
Tt. 1 1. Hasc tota concinunt cum Gra:co , excepto uno
fecerunt ,
pro quo e<atW,<jx. , feci ; legit Interp. t-nt>'ma.i.
il. 14. Sic eft in Graeco ad verbum. Item apud Ter-
tul. 1. 4. adv. Marc.
p. 727. c. quis tnnuntiabit vobit-
locum aternum? Ap. Cypr. 1. 2. Teftim. p. Z96. c. quit
nunciabit vobis locum ilium aternum ?
Tf. 1
J.
Graece fimpliciter ^a^Sc ,
pro # loquitur ; ut 8c.
ftHiZy in/tlea x. atAix/o/ , loco (5 "^" impietat.
g
iniquita-
tem i item pmpvYui ,
pro > obturat ; necnon xa/jftuur
,
pro
> claudit ; ultimoque, IVa /U i/ji, &c. ne videat , loco
ne videant ; caet, ut in Lat. fupra. Apud Cypr. 1. 2. Tef-
tim. p. 296. c. Ambulans in juftitia, $ manus abftinene
a muneribus
,
gravans aures ut non audiat judicium fan
guinis
, <3 comprimens oculos fuos ne videat injuflitiam.
ir.16. Sic iterum legit Hieron. in Ezech.
47. col. 1055.
f. at in Matth. 27. to. 4. 141. f. Hie habitabit in excift
fpelunsa , Ice, Cyprian. 1. 2, Tsftjm,
p. 20$. c Hi( tQ*
i 7. Regem in decore fuo videbunt oculi ejus,
cement terrain de longe.
i.Cor. iS. Cor tuum rneditabitur timorem : ubi eft
lc
- litteratus ? ubi legis verba ponderans ? ubi doftor
paivulorum >
19. Populum impudentem non videbis, po-
IS MAS. Cap. XXXIV.
5?1
VuiGATA NOVA, V K R S I O A N T I O TJ A.
mm fublimitas ejus : panis ei datus eft, aqua? ejus tiffimx : panis ci dabitur
,
& aqua ejus fidelis. Hieron. ubi
ftp.
rideles funt.
_
17. Regem cum gloria videbunt oculi veftri,
videbunt retrain de longe.
18. Anima vjeftra rneditabitur timorem : ubi
funt grammatici > ubi confiliatores ? ubi eft qui
numerat eos, qui nutriunt & parvum & ma-
gnum populum ?
1 9. cui non dedit confilium : neque fciebat pro-
pulum alti fermonis : ita ut non poflis intelligere fundam vocem illius , ita ut non audiret populus
difertitudihem lingua; ejus, in quo nulla eft fa- contemptus : & non eft audienti intelli<
T
entia.
pientia.
10. Refpice Sion civitatem folemnitads nof- zo. Ecce Sion civitas, falutare noftrum oculi lbid.ij$.
tra; : oculi tui videbunt Jerufalem ,
habitationem tui videbunt : Jerufalem civitas dives , tabernacu-
opulentam , tabemaculum quod nequaquam trans- la qua: non movebuntur : nee auferentur paxilli
fcrri poterit : nee auferentur clavi ejus in fempi- tabernaculi ejus in fempiternum, & funiculi ejus
ternura
, & omnes funiculi ejus non rumpentur: noil diripientur :
11, quia folummodo ibi magniHcus eft Do- zi. quia nomen magnum Domini vobis. Lo-
minus nofter : locus fluviorum rivi latiffiini & pa- cus vefter erit ; flumina
,
& rivi lariftimi & fpa-
tentes : non tranfibit per eum navis remigum
,
ne- tiofi : noil illgredietur per earn navis agitata remi-
que trieris magna tranfgredietur eum. gio.
zi. Dominus enim judex nofter, Dominus le-
_
22. Deus enim mens magnus eft : non tranfi-
gifer nofter, Dominus rex nofter : ipfe falvabit bit me Dominus judex nolter , Dominus prin-
nos- ceps nofter
, Dominus rex nofter : Dominus ipfe Hid. 176.
falvabit nos.
i;. Laxati funt funiculi tui, & non prarva-
23. Difrupti funt funiculi tui, quia non pra?va-
lebunt
:
lie eric malus tuus ut dilatare lignum non lueruilt : malllS tUUS inclinatUS eft Ut dimittat ve-
queas. Tunc dividentur fpolia prsdarum multa- la. Non elevabit fignum , donee tradatur in vafti-
rum : claudi diripient rapinam. tatem : multi igitur claudi prxdas facient.
24. Nee dicet vicinus : Elangui : populus qui
_
24. Lt non dicent : Laborabo : populus qui ha-
habitat in ea , auferetur ab eo iniquitas. bitat ill eis
, dimittetur eis delictum.
N0T.E ad Version A D
habitabit in aha fpelunc.t petra fort:! : panis Mi dabitur
,
C?
aqua ejus JidetiH Sic etiam in Giseco. Anon, veto ap.
Ambrof. col.
J.
e. legit : Et [edit in fpelunca pctr.z Ethan.
Tf . 17. Concink Grace, nifi quod habet S^sQt , videbi-
tis
,
pro videbunt. Hieron. etiam in Matth. 27. to. 4. 141.
f. legic : Regem cum gloria videbitis. Tertu!. 1. adv. Jud.
C. 13. p. 146. a. Regem cum claritate videbitis
, j
oculi
vcflri videbunt terrain de longinquo. Similiter habet Cypr.
1. 2. Teftim.
p. 296. c. cum Auch 1. de promilf.
p. 3.
ap. Proip. p. 171. c. Regem cum claritate videbitis.
Tf. 18. Eadem exfrant Graece , reperiro verbo tits)
,
funt , port; r.nbi; iftud autem Tpspoftivii, Nobil. reddit
paffivo eo , nittriuntur, non adtivo nutriunt , ut fupra : Gr.
etiam tollit
( , ante feq. parvum. Ap. Tertul. 1. adv. Jud.
c. 13. p. 146. a. ha:c pauca : Anima vejlra rneditabitur
titnore.
~t. 19. Grace, loco n profundam vocem illius, hab.
Qx$v<pz>tw , quod Nobil. vertit vocem profundam habentem ;
cast, ut in textu Lat.
~t. 20. Ubi Latine legimus auferentur , ita Grajce , xj-
ry^xci, movebuntur ; & ubi diripientur , Gr. hab. Aiappx-
Ttazi, dijrumpentnr ; cast, concordant ad verbum , nili
quod Gr. adjungit xpoyov , tempus , ad fempiternum : initio
vetoeditt. Gr. fie pundtant : 'iJ'i 2/coc it wow;, to Qo>%-
Cxcf vfioii , deinde , 0! o'ipix>-fioi Qn o^otrcti 'Ie^uchaii^ ,
EM ANTIQUAM.
turn 7TW/5 irMeU, &c. At Iren. I. 3. c. 20. p. 214. b.
ita dividit : Ecce Sion civitas, falutare nojlrum oculi tui
videbunt. Tichon.que
, reg. 2. p. jl. e. addit : Jerufalem ci-
vitas dives
, tabernacula qua non commovebuntur : neque
agitabiintur pali tabernaculi tui in aternum tempus , neque
funes ejus rumpentur
.
#.21. GiKce, toVo; Jfiiv Sffta , locus vobis erit; pau-
loque puft
, Tr^aTe?? , lati
, pro latiffimi ; denique pro 0
ingredietur
, &c. i Tropiuiri tuu'thv Tl^/
,
ij ov , s/<ff irtptu-
Qercct Tr?\o7c,t nctum" non ibis banc viam , neque ibit na-
vis impellens remigio ; caet. quadrant.
if. 22. Totidem verba in Graeco.
^
t. 23. Eadem funt in Gracco edit. Rom. prater hoc,
a!%u<jav , invaluerunt
, loco prxvaluerunt ; in Mfs. Alex.
& Mediol. ac edd. Aid. & Compl. i%i,<js ; fubinde in Rom.
H
X
aAa0< '
'">" dimitut
,
pro ut dimittat ; & loco vajlita-
tem
, ac prxdas
, bis ir^tQijLm , direptionem
, aut pradam.
Tichon. reg. 2. p. ji. e. legit : Rupti funt funes tui
4
quia non valuit arbor navis tux : inclmaverunt tua vela
:
tf
non toilet
fignum , donee tradatur in perditionem. Auct.
op. imp. in Matth. horn. 24. p. 105. a. Dirupti funt
fi-
nes tui, qua
(1. quia) non valuit a
r
bor tua : inclinave-
runt vela tua , f$ non laxabunt vela tua.
f. 24. Itidem Graece , adjeilouno
70^ , enim, ad ver-
bum dimittetur.
CAPUT XXXIV.
VULGATA NOVA.
i. A CcediteGentes
,
&audite, & populi atten- & furor fuper univerfam militiam eorum : interfecit
-~jV dite : audiat terra, & plenitudo ejus ; orbis , eos, & dedit eos in occilionem.
3.
Interfedci eorum projicientur, & de cadaveri-
bus eorum afcendet fetor : tabefcent montes a fan-
guine eorum.
Versio antiqua.
4 & coelum convolvetur ut liber
& omne germen ejus.
2. QuiaindignatioDo- 2... Fide Not.
mini fuper omnes gentes,
VuiGATA NOVA.
4. Et tabefcet omnis militia coelorum , &
complicabuntur licut liber cceli : & omnis mili-
NoTiE ad Versionem antiqua m.
Tfr . 2. Ubi Vulg. noftra hab. fuper univerfam militiam,
277. b. ad hacc Vulg. verba , tf
cmnis militia eorum de-
Hieronym. in hunc luc. 277. a. teftatur LXX. rranftu-
fluet, dicit LXX. tranftuliUe , &
ftelU defiuam. In ed. Rom.
lilfe numerum eorum.
*-*ifa T0
-
lis&c iritUTKi , ui
f
1 &c.
^.4. Suffiagatur Grascum. Hieron) m. etiam ubi fup.
Tom. II. Cccc ij
Tertul. I. com.
Hermog.
p. 410. b.
Hieron. in Ei.ecb,
Z<]. col. 5107. c.
73
ISAIAS. Cap. XXXV.
Versioantiqua. Vuigatanova.
tia eorum defluet , ficut defluit folium de vinea
& de ficu.
5. InebriatUS eft gladius meus in ccelo : nunc j. Quoniam inebriatus eft in ccelo gladius
defcendet in terram
,
Ut perdat ex ea hominem
, & meus : ecce fuper Iduirueam defcendet , & fuper
jumentlim. populum interteclaonis meje, ad judicium.
V U L G A T A nova.
6. Gladius Domini repletus eft fanguine, incrafla- per earn.
11... Fide Not.
Himn. in l~t:
34.
cA. ij. j.
ex
fades fuas :
i.v.r.
tus eft adipe , de fanguine agnorum,& hireorum
,
11. Et poflidebunt il-
de fanguine medullatorum arietum : vidrima enim Do- lam onocrotalus & eri-
mini in Bofra
, & interfedtio magna in terra Edom. cius : ibis & corvus habitabunt in ea : & extendetuf
7. Et defcendent unicornes cum eis , & tauri cum fuper earn menfura , ut redigatur ad nihilum , & per-
potentibus : inebriabitur terra eorum fanguine, & hu- pendiculum in defolationem.
mus eorum adipe pinguium : u. Nobiles ejus non erunt ibi : regem potius in-
8. quia dies ultionis Domini , annus retributionum vocabunt, & omnes principes ejus erunt in nihilum.
judicii Sion.
1 3. Et orientur in domibus ejus fpinre , & urti-
9.
Et convertentur torrentes ejus in picem, & ca; , & paliurus in munitionibus ejus : & erit cubile
humus ejus in fulphur : & erit terra ejus in picem draconum , & pafcua ftruthionum.
ardentem.
14. Et occurrent da> 14... Fide Not.
10. No6te& dienon exftinguetur,in fempiternum monia onocentauris , &
afcendet fumus ejus : a generatione in generationem pilofus clamabit alter ad alterum : ibi cubavit lamia
,
defolabitur, in fecula fxculorutn non erit traniiens & invenit libi requiem.
Versioantiqua.
Vulgatanova.
IS ibi obviaverunt fibi Cervi, & videtunt if. Ibi habuit foveam ericius , & enutrivit
catulos , & circumfodit , & fovit in umbra ejus :
illuc congregati funt milvi, alter ad alterum.
\6. numero tranfierunt j unilS ex ipfis nonpe- 16. Requirite diligenter in libro Domini, &
lilt, nee quxfivit alterum : Dominus enim pra> legite : unum ex eis non defuit, alter alterum
Cepit eis
,
fpiritUS ejus congregavit eos. non qujefivit : quia quod ex ore meo procedit,
ille mandavit , & fpiritus ejus ipfe congregavit ea.
17. Et ipfe dedit eis fortes, & manus illillS di- 17. Et ipfe miiit eis fortem, & manus ejus
V'idet eis, Ut pafcantur in fempiternum , & polli- divilit earn illis in menfuram : ufque in zternum
deant in generatione generationum , & requief- pollidebunt earn , in generationem & generatio-
cant in ea. nem habitabunt in ea.
NotjE ad Versionem antiquam.
"t.
J.
Similiter ap. eundem Hieron. ep. ad Eufloch.to.
4. p. 2. col. 28. c. & ep. ad Damaf. col. 148. f. Inebria-
tus
eft
gladius meus in ccelo. Ita quoque fert edit. Rom.
loco veroieqq. addit :!ii iir'nvv'lj'h^alxr zaiaCitissTui , i.
iksl to/ >cci* t; a^o^a; fii-ra. ipiaeaq' ecce Jupcr hlumxam
defcendet, ^Juper popnlnm perdiiionis cum juduio. Rurfum
Hieron. 1. 2. cont. Pelag. to. 4. 528. f. legit : Quomodo
inebriatus ejl in ccelo gladius mens
, & nunc fuper Idu-
mxam defcendet.
"f.w. E6 fpeftare videntur qua; Tertul. ait 1. de Idol.
c. 25. p. 247. a. Viderimiis
Ji
corvus ,& milvns
, / lu-
pus
, >
canis in Ecclefia erit.
9. 14. Hieron. in eund. loc. col.
179. a. Et occurrent
fibi in ea (juxta LXX.) diver
fa damonmn phantafmata.
In edit. Rom. Kai QvvavTvwa Aatjuattx ivoKirTut/'^ci; , &c.
if. I
J.
Grace, exit Qirwry./sccv t\x<p01 , K, itJcr to. -nfoVjt-
na. aWawe. Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin. p. joi. c. occur-
rernnt Jtbi cerva
, > i/iderttnt facies fuas.
#. 16. Vigil. Tapf. 1. 12.de Trin. p. 501. c. numcra
tranfierunt
, > una ex eis non periit ; alia aliam non quit'
fivit : quia Dominus mandavit eis
,
j
fpiritus ejus congre-
gavit eas. Vigilio favet Gr. edit. Rom. nili quod pro qua-
fivit, hab. i^TWcty, quxfierunt ; ultimoque , Qunyccyn
dtna' at in Mf. Mediol. s fanny
Qvnyccysv auitii' fi-
militer Was , in Alex, ac edd. Aid. & Compl.
if". 17. Graec. Kai aWo; tenEaAft WoT? KMfVs > i/ 1
yjtp avTX Aie/uiCta ,
oc&ai' (/; rot ai'urct Xfo'nr x*ny-
nft&t'T? -/Eceo? ( in Mfs. Alex. & Mediol. ac edd. Aid.
& Compl. 15 VEiEJtsJ 7m&K tt.vtt.-7ia.uQc*7tti iir' dt/Tifi. Et
ipfe mittet eis fortes , j mantis ejus lijlribuit , ut pafcan-
tur : in aternnm tempus poffidebitts : (in) generationes ge-
nerationum reqttiefcent fuper earn.
CAPUT
XXXV.
Hieron
1$.
col,
U
Versio ANTIQUA.
on. in Jfai.
i . T JEtwe defertum fitiens , & exfultet folitudo,
. 280. a. ex
\_j & floreat quafi lilium.
2. Florebunt , & exfultabunt deferta Jordanis :
gloria Libani data eft ei , & honor Carmeli 5 &
populus meus videbit gloriam Domini , &. alti-
tudinem Dei noftri.
3.
Invalefcite manus invalidas , & genua diffo-
L
Hilar, in
Vf. $4
col. 106.
f.
107.3
VULGATA NOVA.
^Etabitur deferta & invia, &exfuftabit
folitudo, & florebit quafi lilium.
2. Germinans germinabit , & exfultabit lita-
bunda & laudans : gloria Libani data eft ei : de-
cor Carmeli , & Saron , ipfi videbunt gloriam
Domini , & decorem Dei noftri.
j
. Confortate manus diffolutas , & genua de-
Not ad Versionem
If. 1. Itidem Graece, detraclA conjunct. ^, ante ex-
fultet. Item apud Hilar, in Pf.
54.
col. 106. f. Eatare
defertum fitiens , exfultet defertum , S$ floreat tanqnam li-
lium : fimiliter in Pf. 6
J.
col.
177. nili quod hab.
tf
txfaltet defertum. Apud Ambrof, 1. de virginit. to. 2.
226. d. Latare flerzlis , & exfnlta defertum
, tf floreat ut
lilium.
If. 2. Grxc. initio hab. Kai eZuAiei, Et efflorebnnt ;
extreme ver6 rollit vocem noftri ; cset. ut in textu Lat.
Tertul. 1. 4. adv. Marc. p.
703. a. legit : videbit enim popu-
lus fublimitaiem Domini , 2?
gloriam Dti. Hilar, in Pf.
ANTIQUAM.
54.
col. 106. f. prima tantiim refert , Et floreant , tf
e#-
fultent deferta Jordanis ; qua: rurfus hab. in Pf. 6$. col.
177. c. excepto uno effloreant : non etiam eo loci addun-
tur plura apud ipfum , fed utrobique proxime fequitur :
Invalefcite manus , &c.
tf. 3. Sic iterum legit Hilar, in Pf. fjy. col. 177. c.
Iren. vero I. 3. c. 20. col. 214. a. Confortamini manus
refolutx. , ($
genua debilia /item 1. 4. c. 33. p. 273.C dicit
:
Manus dijjbluta
, J
genua debiliaflrmabuntur . Tertul. I.4.
adv. Marc.
p. 703. b. Convalefcite manus dimijf.e
, 2>
genua
Jijfoluta : <5c inf. p. 719. a. Invalefcite manus dimiffx
,
IS MAS. Cap. XXXV.
J73
V e a S I O A N T I
Q
Vu 1 C AT A NOVA.
bilia roborate.
4. Dicite pufillanimis : Confortamini , ^c no-
lite timere : ecce Deus vefter ultionem adducet
reiributionis : Deus ipfe veniet, & falvabit vos.
f
. Tunc aperientur bculi cxcorum, ik aures
furdorum patebunt.
6. Tunc faliet ficut cervus claudus, & aper-
ta erit lingua mutorum : quia fcifTx funt in de-
krto aqua? , & torrcntes in folitudine.
7. Et qua: erat arida
, erit in flagnum, &
fitiens in fontes aquarum. In cubilibus
, in qui-
bus prius dracones habitabant , orietur viror cala-
mi ec junci.
8. Et erit ibi femita & via, & via fandta 8. Eritibi viamunda,& via fandla vocabitur :
vocabitur : non tranfibit per earn pollutus ,& ha?e & non tranfibit illic immundum
,
nee erit illic
erit vobis direcTba via, ita ut fluid non errent via immunda : qui aut'em difperli erunt, vadcnt in
jura.
4.
Confolamini mddici animi fenfu, invalef-
cite , & nolite timere : ecce Deus noftser judieium
reddet : ipfe veniet, & falvabit nos.
5.
Tunc aperientur oculi caxorum, 6c aures
furdorum audient.
6. Tunc faliet claudus ficut cervus, & plana
erit lingua mtitorum : quia rupra ell in deferto
aqua,& rivus in terra fitienti.
7
erit ibi latitia avium, & caube gregum.
HiUr.
ulifiif.
Cypr. I. z. Tcfl.
p. Z'i-J. c.
'Hieron. in Ifai.
3J.
col. 281. a.
Tettiil. I. 4. ndv.
Marc. p. JlZ.c.
per earn.
9.
Non erit ibi leo , & mala beflia non af-
cendet per earn , nee' invenietur ibi
:'
& ambu-
labunt qui liberati fuerint.
10. t redernpti & Domino convertentur, &
venient in Sion cum laude : & lajtitia fempiter-
na fuper caput eorum : gaudium & l.etitiam ob-
tinebunt, & fugiet dolor & gemitus.
Notje ad Versione
>
genua refolttta : & 1. de refurr. earn. p. 574.
a. ait :
Ner mamts arida , 1$
genua diffoluta revaltterunt. Novatian.
1. de Trin.
p. 1037. c. Convalejcite mauiis diffoluta,
%}
genua debilia. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 287. c. cum Lact.
1. 4.
Inftitut. c. 1
J.
p. J7B;
Contortamim maims reflnta ,
C?
genua debilia. Ambrof. 1. de Jof. c. 3. col. 489.
Convalejcite mania demiffa ,
genua diffoluta : item 1. de
fug. fa:c. c. 7. col. 432. f. Sc in Pf. 47. col. 941. c. &
e p1 it . 63. col. 1044. a. Convalejcite mantis remiffa, &c.
Hieron. in Sophon. 2. col. 1658. e. Confortamini matins
diffoluta, genua del/ilia Jolidamiui : & 1. 2. in ep. ad Eph.
to.
4. 3 J4.
f. Confortamini mantis dimiffa , tf
genua dif-
foluta. In Collat. Cavthag. p. 48
J.
c. ex parte Donarift.
Conjortamtni mantis diffoluta , 5
genua debilia. Grate.
'!%'-
fxre
X.^f>*i
u.mjj.ita.1 , k. fivala -irxpccMivftiva.
#.4. Ita rurfum legit Hilar, in Pf. of. col.
177. c. fed
abfque conjunct.
5
,*
ante nolite. Iren. 1. 3.' c. 20. p. 214.
a. Adbortamim pujillanimes Jtnja , confortamini , ne timea-
tis : ecce Dens nofler judicium retributt
, g) retribntarus cfl :
ipfe veniet,
5! falvabit nos. Ita quoque in Graeco. Apud
Tertul. 1. 4. adv. Marc.
p. 703. b. convalefche , nee ti-
tnete : & 1. adv. Jud. c. 10.
p. 143. c. ecce Deus nofler
judicium retributt : ipfe veniet,
tf
falvos faciei nos. No-
vatian. lib. de Tiin. p. 1037. c. Conflamini pujillani-
mes fenfu , convalejcite , nolite timere : ecce Deus nofler ju-
dicium retribitet : ipfe veniet,
%
falvabit nos. Lailant. I.
4. Inftir. c. if. p.
J78.
Con/olamini qui eflis pnfilli ani-
mi , nolite timere , nolite metit ere : Dominns nofler judicium
retribuet : ipfe veniet,
55
falvos faciet nos. Cypr. 1. 2. Tef-
tim. p. 287. C. Exbortamini qui eflis pujillanimes , nolite
tnetuere : Dens nofler judicium retribuet : ipfe veniet
, &
falvos faciet nos. In Collat. Carthag. p. 48
y. c. Confor-
tamini qui eflis pujillanimes , nolite timere : Dominns nof-
ter judicium retribuet
, J ipfe veniet
,
5
falvos faciei nos.
Vide Aug. in Joh. 6. col. 184. e. Auclor 1. de promilf. ap.
Piofp.
p. 175. e. Exbortamini qui eflis pujillanimes , confor-
tamini
, )
jam nolite timere : ecce enim Deus nofler retribuet
judicium : ipfe veniet,
$$ falvos nos faciet. Auct. op. imp.
in Matth. hom.
45. p. 186. c. ipfe veniet Dominns , ij
falvabit no!. In Millali Rom. ad offert. fer. 4. iv. temp.
Adv. Confortamini , $$
jam nolite timere : ecce enim Deus
nofler retribuet judicium : ipfe veniet,
$$
falvos nos faciet :
& ad Commun. Dom. 3. Adv. Dicite ; Pujillanimes con-
fortamini
, j$
nolite timere : ecce Deus nofler veniet
, tf
ea , & non errabunt.
9.
Et'non eiit jam illic leo , nee ex beftiis pef-
fimis quidqnam afcendet in earn , nee invenietur
illic : ^Sc-ambulabuntinea redernpti,
10. & congregati per Dominum
h
jocundi-
tas sterna fuper caput eorum aufugit dolor
,
& moeror , & gemitus ab illis.
\
3
Vigil.Tapf. I. cor.t.
Varim.p.
748.^.
b
Tertul. 1. de rejur,
cam. p.
1<}l,b.
M ANTIQUAM.
if. p. 578. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 287. c. Collat. Car-
thag.
p. 485. c. Auft. 1. de promilf.
p. 3. ap. Profp.p.
175. e. &S. Leo fer. 52. p.' 122. a. Similiter habet Auci.
op. imp. in Matth. hom.
45. p. 186. c. e.xcepto ult. pa-
tebunt
, pro andient.
t. 6. Eadem legit Laft. 1. 4. Inftitut. c.
if. p. 578.
Nee dilfimile Grscum eft , nifi quod habetur ibi , Tfan
Ae era; i^^arx jj.o-/i>.v.Miiv , expedita autem erit lingua bal-
borum ; pauloque port: , <fii.fa.fi, , vallis , non rivus. Apud
Iren. I. 4. c. 33. p. 273. c. Qnemadmodum cervus
, clau-
dus faliet , ifj
plana erit lingua mntornm ; deinde
, (^ ape-
ricntur oculi excorum, &c. de if. praeced. Apud Tertul.
I.
4. adv. Marc.
p. 719. a. Tuncfaliet claudus ut cervus
,
&
clara erit lingua mutorum : & I. cont. Jud. c. 10.
p.
143. c. Et claudus faliet velut cervus
, g multornm ( 1.
mutorum) lingua folventnr : vide etiam 1. de refur. cam.
p. 574.
a. Novatianus 1. de Ttin.
p. 10 36.3. & 1037. c.
Tunc jaliet claudus ficut cervus
, J
diferta erit lingua mu-
torum. Hilar, in Pf.
f4.
col. 106. f. 107. a. Erudietur
lingua mutorum ; tunc faliet claudus tanquam cervus : &
in Pf. t>f. p. 177. c. Et audietur lingua mntornm ; tunc
faliet claudus tanquam cervus. Ambrof. in Pf. 48. col.
947.
e. Clara erit lingua mutorum. Collar. Carthag.
p.
48
f. c. Plana erit lingua mutorum, $$ claudus falietJi-
cut cervus : qnoniam rttfta efl in deferto aqua
, %j fous in
terra fitienti. Auct. vero 1. de promilf.
p. 3. ap. Profp.
p. I7f. e. cum Cypr. Tunc faliet claudus Jicut cervus,
&
plana erit lingua mutorum. Succinit Leo M. fer. 52. p.
122. a. Apud Auct. op. imp. in Matth. hom.
45. p. i86\
c. fie :

lingua mutorum diferta erit.

t.y. Ita tranftulerunt LXX. telle Hieron. Editio Rom.
habet : S.x.u ivipgfGtim opvlui , imttvMK y.xtapi , *, ir.v. Ibi
latitia avium , canla arundtnis , 5' pnlndes. Aid. Troturllt
Ka*c.jUt< , al. ttoi/UhW.
V". 8. Eadem exftant Grasce
, praeter vocem unam
axaiapTot , immundus , loco immundum. Hieronymus
in hunc locum , cul. 281. a. ait ita tranftuliife LXX.
neque erit ibi via immunda : qui ante; difperji funt
,
tranjibunt per earn, & non errabunt; inf. col. 282. c.
J
qui difperji fucrant ; Grace, 01 A= faee&apftfrot.
In Collat. Carthag. ex parte Donatift. p.
48f.
c. Illic
via mnnda
, &
jantla vocabitur :
tf
non tranfibit illic im-
mundus , neque erit illic via immunda ; iequentia defunt.
t. 9. Ita Gra:ce , nifi quod initio deeft vocula jam ;
falvabit nos : Vulg. fcribit vos ; at Hieron. in hunc loc. ut & inf. ifta ,
quidqnam ; ar in ed. Compl. eft , u'/w 7
col. 281. a. monec LXX. tranftuliife nos. -irorxpur Gup/ay f' , &c. fubinde , loco
tf
ambulabnnt , i
Ti
ita
t-
f.
Eadem repetit Hilar, in Pf.
6f.
col.
177. c. nee
aliter in Grjeco. Apud lien. 1. 4. c. 33. p. 273. c. ver-
liculorum ordo invertitur ; nempe primo loco legitur :
Qut-madmodum cervus , &c. ut infra ; fubinde : Et aperien-
tur oenh cacorum, &c. ut in textu. Item ap. Tertul. 1.
adv. Jud. c. 10. p. 143. c. 1. loco : Tunc
infirmi cura-
buntur
; deinde :
^
oculi cacorum videbunt
, tf
aures fur-
dorum andient : & 1. 4. adv. Marc. p. 719. a. Tunc pate-
fient
oculi cacorum
, gj
aures exandient furdorum. Novatian.
vero 1. de Trin.
p. 1036. a. & 1037. c. textui Hilar. fuf-
fragatur ad verbum. Accinunt Lactant. 1. 4. Inftitut. c.
Gr. km ircftuQu'Txi. In Collat. Carthag. p. 485. c. Etiam
illic non erit leo , neque ex befliis malis afcendet in ilia , neque
iaveuientur in ilia : fed ambulabnnt illic redernpti , J5
eledi.
t. 10. Eadem funt in Gr. detraclo ult. ab Hits. Apud
Ambrof. in Pf. 38. col. 849. b. fugit dolor , triflitia , ^
gemitus : 8c in Pf. 36. col. 797.
d. fugiet dolor,
5
gemi-
tus
, $ triflitia : item 1. 2. deAbr. c.
f. p. 322. c.
fu-
giet, &c. Fulg. 1. 3. ad Tralim. c. 19. p. I2f. legit :
gaudium
tf
latitiam obtmebunt ,
5
fugiet ab eis dolor
&
gemitus. Grace, k, fupgffiitH
x.cna'^iTi vnitt , iviif&t
574
ISAIAS. Cap. XXXVI.
CAPUT XXXVI.
V U L G A T A NOVA.
4.
R.-^r. 1 2. I?.
2. Far. 32. I.
"Rftron.iii Ex.ech.
29. col. 005. e.
i. T^ T fa&um eft in quartodecimo anno regis Eze-
JC/ chije , afcendit Sennacherib rex Aflyriorum fu-
per ornnes civitates Juda munitas , & cepit eas.
1. Et milk rex Aflyriorum Rabfacen de Lachisin
Jerufalem, ad regem Ezechiarn in manu gravi , &
ftetit in aqusdudu pifcina; fuperioris in via Agri
fullonis.
3. Et egreflus eft ad eum Eliacim filius Helcis
,
Versio a n t 1
q
u A
.
6. Ecce confidis in virga arundinea atque con-
fracta ifta
,
fuper .Egypto : cui qui innifus fuerit,
ingreditur in manum ejus : fie eft Pharao rex
iEgypti omnibus
,
qui confidunt in eo.
V u L G A T A
7. Quod fi refponderis mihi: In Domino Deo nof-
tro confidimus : nonne ipfe eft, cujus abltulit Ezechias
excelfa & altaria , & dixit Juda; & Jerufalem : Co-
ram altari ifto adorabitis?
8. Et nunc trade te domino meo regi AfTyriorum
,
& dabo tibi duo millia equorum , nee poteris ex te
pnsbere afcenfores eorum.
9.
Et quomodo fuftinebis faciem judicis unius lo-
ci ex fervis domini mei minoribus ? Quod fi confidis
in .Egypto, in quadrigis, & in equitibus :
10. & nunc nunquid fine Domino afcendi ad terram
iftam, ut difperderem earn ? Dominus dixit ad me:
Afcende fuper terrain iftam , & difperde earn.
Versio antiqua.
Lucif.Cai.i.T..
14.-... Non vos feducat Ezechias
,
quia poffit
pros. Ath. p. 198. vos liberare

j 5. dc manibus regis AfTyriorum Deus vefter.

qui erat fuper domum , & Sobna fcriba , & Joahe
filius Afaph a commentariis.
4. Et dixit ad eos Rabfaces : Dicite Ezechia: :
Hsc dicit rex magnus, rex Aflyriorum : Qua eft ifta
fiducia, qua confidis ?
5. aut quo confilio vel fortitudine rebellare dif-
ponis ? fuper quem habes fiduciam
,
quia receflifti a
me ?
VULGATA NOVA.
6. Ecce confidis fuper baculum arundineum
confra&um iftum
, fuper jEgyptum : cui fi in-
nixus fuerit homo, intrabit in manum ejus, &
perforabit earn : fie Pharao rex iEgypti omni-
bus
,
qui confidunt in eo.
NOVA.
1 1 . Et dixit Eliacim , & Sobna , & Joahe ad
Rabfacen Loquere ad fervos tuos Syra lingua : in-
telligimus enim : ne loquaris ad nos Judaice in auri-
bus populi, qui eft fuper murum.
iz. Et dixit ad eos Rabfaces : Nunquid ad do-
minum tuum & ad te mifit me dominus meus , ut
loquerer omnia verba ifta ; & non potius ad viros
,
qui fedent in muro , ut comedant ftercora fua , &
bibant urinam pedum fuorum vobiicum ?
13. Et ftetit Rabfaces, & clamavit voce magna
Judaice, & dixit : Audite verba regis magni, regit
Aflyriorum.
VuiGATA NOVA.
14. Hare dicit rex : Non feducat vos Ezechias,
quia non poterit eruere vos.
15. Et non vobis tribuat fiduciam Ezechias
fuper Domino , dicens : Eruens liberabit nos Do-
minus , non dabitur civitas ifta in manu regis Af-
fyriorum.
16. Nolite audire Ezechiarn : hsc enim dicit
rex Aflyriorum : Facitemecum benediiftionem
, &
16 haee dicit rex AfTyriorum : Si vultis be-
nedici, exite potius ad me, & manducabitis unul-
quifque fruclum veftrum ,
vinex & ficus : & bi- egredimini ad me , & comedite unufquifque vi
betis aquam de lacubus veftris
,
neam fuam , & unufquifque ricum fuam : & bi-
bite unufquifque aquam cifterna; fus,
17. donee veniam, & accipiam VOS in terra 17. donee veniam, & tollam vos ad terram
,
tali, flCUt eft terra veftra, terra tritici, & vini, qua: eft ut terra veftra ,
terram frumenti & vi-
& panis , & vinearum. ni , terram panum & vinearum.
18. Non ergo VOS feducat Ezechias, dicens: 18. Nee conturbet vos Ezechias, dicens :Do-
Deus VOS liberabit
minus liberabit nos. Nunquid liberaverunt dii
gentium unufquifque terram fuam de manu re-
gis Aflyriorum ?
19. Ubi eft deusEmath, & Arphad? ubi eft
deus Sepharvaim ? nunquid liberaverunt Sama-
riam de manu mea ?
2.0. Quis eft ex omnibus diisterrarum iftarum,
qui eruerit terram fuam de manu mea,uteruat
Dominus Jerufalem de manu mea?
Noi ad- Version em
20 quis liberabit Jerufalem de manu mea ?
"t. 6. Grec. 'Ui iremiiuc, tT :o! tw paC/sv rh xa>a-
, Hi , Tilr Tiit.ot.'ifjLim tbutw , sV Aiyi/T/w" oh; at eaisn-
jy.ioti canvr VTZiz eV! <J>aj,a> aii/; Aiyuiriv , g
wcr-
n; c: iriteo^irii tV civtu.
Ttif. 14. 15. Ira Lucifer continue
".
h^c tamen non re-
ferre videtur ad verbum : fie enim lejjimus Gijece : Ta-
i\s \=7U i fiaeiMvi' Mm bojtitsi J/aS 'Bfalac, *t>70/;,
v fruiKTcu futa&cu ufta<;. Ka) (t *sy-T-j> vftiv 'E^cxneC
"Ot< puwrai iftaf
(?so;, , i /km Ta/c6|I v -tto>.c, kv-
tm cV
x
e
't"
<i>j'<i>; 'Aojvplur. Hac dicit rex ; N feducat
vos Et.ecbias fernunibut , non poterit eruere vos. Et non
dicat vobis Ezechias : Qui.t ernet vos Dens
, $ 0 tra-
ii'.nr civitas tjla in manu regii Ajfpiorum.
A N T I
Q U A M.
t. \6. Graxe deeft potius, poll exite ; loco vero
\$
manducabitis , &c. lie legitur : *. <fi;'.$ls t%*SK Tmafi&tMl
drS, i; to; Qi-nic,- k iriiSte iifuf x tt >.i.y.*.v v/tar
-
t
comedite utinlqmj'qtte intern fuam , %ficus :
5
bibite aquam
de cijierna vejlra.
t. 17. Concordat Graec. nifi quod hab. tk 7? . ad
terram , pro in terra tali ; & 'df.ru/ ,
panum num. plur.
non pams ; deeft eriam efl fup. fod Jicut.
Tf. 18. Itidem Graece, deled conjunct, ergo.
#".
20. Gr. Tl's rar $ia/ TatTut to fBfa Ttruv , or/S
ipoCottT ~ri' yr dvTX v/. %j:po$ ft\s , on pvcncu 0o;
Tvt 'itfVtcOMlA ?'n
Xfifii
y.v i
Quis
efl
ex omnibus diis gen-
tium ,
qui eruerit terram fuam de manu mea, quia ernet
Deus Jerufalem de manu mea ?
ISAIAS. Cap. XXXVII.
575
VULGATA NOVA.
1 1 . Et filuerunt , & non refponderunt ei verbum. fuper domum , & Sobna fcriba , & Joalie filius Afaph
Mandaverat enim rex , dicens : Ne refpondeatis ei. a commentariis , ad Ezechiam fciflls veftibus , 8c
ii. Et ingrefius eft Eliacim rilius Helcia:
,
qui erat nunciaverunt ei verba Rabfacis.
CAPUT XXXVII.
V U L G AT A NOVA.
4 Rez
l '
T7
T fa&um eft , ciim audilTet rex Ezechias , fci- ha:c : quia venerunt filii ufque ad partum , & virtus
19. 1.
JL_/ dit veftimenta fua, & obvolutus eft facco
,
non eft pariendi.
& intravit in domum Domini. 4. Si quo modo audiat Dominus Deus tuus ver-
z. Et mifit Eliacim, qui erat fuper domum, & ba Rabfacis
,
quern mifit rex Aflyriorum dominus fuus
Sobnam fcribam, &feniores de facerdotibus, oper- ad blafphemandum Deum viventem, & exprobran-
tos faccis , ad Ifaiam filium Amos prophetam
,
dum fermonibus, quos audivit Dominus Deus tuus :
3. & dixerunt ad eum : Hsc dicit Ezechias : Dies leva ergo orationem pro reliquiis, qua reperta: funt.
tribulationis , & correptionis , 8c blafphemia: , dies
j, Et venerunt fervi regis Ezechias ad Ifaiam ;
VuLGATA NOVA. VeRSIO A N T I
Q U A.
6. 8c dixit ad eos Ifaias : Hkc dicetis do- 6 Non eft quod paveas a fermonibus iftis , ludf.Cal. t.u
rnino veftro : Ha:c dicit Dominus : Ne timeas a quos audifti, quibus exprobraverunt me legatiAf-
f
rt S- A,h
-
P-
1
9
8
facie verborum
,
qua: audifti
,
quibus blafphema- fyriorum.
'
verunt pueri regis Aflyriorum me.
7. Ecce ego dabo ei fpiritum , 8c audiet nun-
^
7. Ecce mitto in eum fpiritum , & audito nun
cium , 8c revertetur ad terram fuam , 8c corruc- cio , revertetur in regionem fuam , & cadet gla-
re eum faciam gladio in terra fua. dio in terra fua.
Vulgata nova.
8. Reverfus eft autem Rabfaces , 8c invenit regem 9. 8c audivit de Tharaca rege ./Ethiopia: , dicen-
Aflyriorum pra:liantem adversus Lobnam. Audierat tes : Egreflus eft ut pugnet contra te. Quod cum au-
enim quia profeftus eflet de Lachis, diflet, mifit nuncios ad Ezechiam, dicens:
Vulgata nova. Versio antiqua.
10. Hsc dicetis Ezechia: regi Juda;, loquen-
10. Sic dicetis Ezechiae regi Juda : Non te fe-
Ltttif.Cal.nHfuf,
tes : Non te decipiat Deus tuus , in quo tu con- ducat Deus tuus, in quo confidis
,
dicens: Non
fidis
,
dicens
: Non dabitur Jerufalem in manu tradetur Jerufalem in manus regis Aflyriorum.
regis Aflyriorum.
VUIGATA NOVA.
11. Ecce tu audifti omnia
,
qua: fecerunt reges Af- 14. Et tulit Ezechias
14... Fide Nor.
fyriorum omnibus terris
,
quas fubverterunt , 8c tu libros de manu nuncio-
poteris liberari } rum , 8c legit eos , 8c afcendit in domum Domini
s
11. Nunquid eruerunt eos dii gentium, quos 8c expandit eos Ezechias coram Domino,
fubverterunt patres mei , Gozam ,
8c Haram
,
8c Re- 1 j. Et oravit Ezechias ad Dominum
, dicens
:
feph, 8c filios Eden, quierantin Thalaflar? 16. Domine exercituum Deus Ifrae'I
,
qui fedes
4. K.
l
h
Ubi eft rex E-
13...
Fide Not. fuper cherubim : tu es Deus folus omnium regnorum
18.54.
S2>
math, 8c rex Arphad
,
terra: , tu fecifti ccelum & terram.
9-
1
3 8c rex urbis Sepharvaim, Ana, 8c Ava?
Vulgata nova. Versio antiqua.
17. Inclina Domine aurem tuam
,
8c audi
:
17. Inclina aurem tuam
,
& audi
Novat. d* Tritt,
aperi Domine oculos tuos, 8c vide
, 8c audi om-
, 1034.,
nia verba Sennacherib
,
qua; mifit ad blafphe-
mandum Deum viventem.
Vulgata nova.
18. Vere enim Domine defertas fecerunt reges dii, fed opera manuum hominum , lignum 8c lapis :
Aflyriorum terras , 8c regiones earum. & comminuerunt eos.
1 9. Et dederunt deos earum igni : non enim erant 10. Et nunc Domine Deus nofter falva nos de ma~
Noi ad Versionem antiqua m.
#. 6. Grxcc fimpliciter , Mh ponG>K, Ne timeas, abf- aut civitas. In ed. Rom. 'Ayaynyar* ; in Aid. & Mf.
que feq. iftis; loco vero legati
, fie , of irpto&as /3acWa>?; Mediol. 'Ava, 5.
J
Aa ; al. 'Ati , j,
laud,
exi. quadrant.
f. 14. & feqq. E6 fpeclant quae refert Auft. op. imp.
tf. 7.
Grsec. initio hab. 'lJ~i iya iftGdtooi t?i dvrov ,
in Matth. hom. 1. p. 20. c. dicens : Cum mififlet ad eum
Sec. ut fupra : editt. tamen Lucif. ferunt meum fpiritum ; Sennacherib rex Aflyriorum jXapfacem principem militia fu* t
at correximus in eum, eGrxcoc/; aVroV; facile enim po- y libellum plenum improperiis
> blafpbemiis contra Deiim,
tuit ab imperito fcriba in mutari in m , ic adnecti fe. /icut exponit Efaias propbeta , Etechias accepit libellum il-
quenti eum.
lum { $ ingreflus in templum , aperuit ante Dominum
,
-fr. 10. Grace, hab.
-c 'IV/a/a; , Juda* , non Juda ; tf
oravit
, # confeftim miflus eft
ad eum Efaias propbeta
,
pauloque port ,
tip' (i Twrofias lit dura , in quo
confidifti annuntians ei protetlionem Dei
, $$ confortans eum :
>
in eo
; & fub fin. a/
X
c
't'' > 'n maim i Mf. vero Alex. exiit ad prices Euchint angelus a. facie Domini , tf
percuflil
*'$
%*?&$ i cact. textui confdnant.
in caflris Aflyriorum centum eSoginta quinque millta z>iro~
Tf. I?. Hieron. in hunc loc. col. 289. c. ait : I <- rum. Vide fup. iv. Reg. 20. 14. & ir. Paralip. 32. 17.
mtratione autem gentium caterarum ponit Ana,
tf
Ava, feqq.
quas LXX. mi/cuerunt dicentes
, Anavegava ; conjunilie-
ir.\-J.
Gr. Kjuw Kt< to ii Qv , tltMxQor Kj/'^f ,
nemque & , id
eft , v , inter duas gentes Ana , Ava , Sec,
lingua pofuere Etbraa , ut ignoranubus una gens vidtatm
57
6 ISAIAS. Cap. XXXVIII.
Anecdot. Marten.
to.
5.
i>.y.
e.
VUIGATA NOVA.
nu ejus
: & cognofcant omnia regna terra
,
quia tu cens : Hsc dicit Dominus Deus Ifrael : Pro quibus ro-
es Dominus folus.
gafti me de Sennacherib rege Affyriorum :
21. Et milk Ifaias filius Amos ad Ezechiam , di-
Versio antiqua.
VulgatanovA.
zi Sprevit te
,
& fubfannavit te virgo filia 21. hoc eft verbum
,
quod locutus eft Do-
Sion : caput fuum movet aciversum te filia JetU- minus fuper eum : Defpexit te , & fubfannavit
llieron, in Ifai,
37.
col. 200./.
falem.
VuiGAIA
2 3. Cui exprobrafti, & quern blafphemafti,& fu-
per quem exaltafti vocem, & levafti altitudinem ocu-
lorum tuorum ? Ad fanftum Ifrael.
24. In manu fervorum tuorum exprobrafti Do-
mino : & dixifti : In multitudine quadrigarum mea-
Versio antiqua.
2.^. Et pofui pontem, & defertas feci aquas,
& omnem congtegationem aquarum.
V u L G A T A
te virgo filia Sion : port te caput movit filia
Je-
rufalem.
JfOVA.
rum ego afcendi altitudinem montium
,
juga Libani
:
& fuccidam excelfa cedrorum ejus , & electas abie-
tes illius , & introibo altitudinem fummitatis ejus
,
faltum Carmeli ejus.
VUIGATA NOVA.
2?. Ego fodi , & bibiaquam, & exficcavi
veftigio pedis mei omnes rivos aggerum.
NOVA.
26. Nunquid non audifti, qua; olim fecerim ei
>
ex diebus antiquis ego plafmavi illud : & nunc ad-
duxi : & factum eft in eradicationem collium com-
pugnantium, & civitatum munitarum.
27. Habitatores earum breviata manu contremue-
runt, & conrufi funt : facti funt ficut fenum agri
,
& gramen pafcuaj , & herba te&orum
,
qua; exaruit
Versio antiqua.
liemz^i.f. 30
qua: prius feveras.
Va l e at
a
51. Et mittet id, quod falvatum fuerit de domo
Juda, & quod reliquum eft, radicem deorfum , &
faciet frustum furfum :
32. quiade Jerufalem exibunt reliquiae, & falva-
tio de monte Sion : zelus Domini exercituum faciet
iftud.
33.
Propterea hxc dicit Dominus de rege Affy-
riorum : Non intrabit civitatem hanc , & non jaciet
ibi faoittam, & non occupabit earn clypeus,&non
mittet in circuitu ejus aggerem.
34.
In via qua venit
,
per earn revertetur , & ci-
vitatem hanc non ingredietur , dicit Dominus
:
antequam maturefceret.
28. Habitationem tuam , & egreffum tuum , & in-
troitum tuum cognovi, & inftniam tuam contra me.
29. Cum fureres adversum me, fuperbia tua af-
cendit in aures meas : ponam ergo circulum in nari-
bus tuis, & frenum in labiis tuis , & reducam te
in viam
,
per quam venifti.
Vulgata nova.
30. Tibi autem hoc erit lignum : Comede
hoc anno qua fponte nafcuntur , & in anno fe-
cundo pomis vefcere : in anno autem tertio fe-
minate , & metite, & plantate vineas, & come-
dite fruftum earum.
NOVA.
35. & protegam civitatem iftam , ut falvemeam
propter me, & propter David fervum meum.
36. Egreffus eft autem angelus Domini, & per-
cuffit in caftris Affyriorum centum oftoginta quinque
millia. Et furrexerunt mane, & ecce omnes , cada-
vera mortuorum.
37.
Et egreffus eft, & abiit , & reverfus eft Sen-
nacherib rex Affyriorum , & habitavit in Ninive.
38. Et fa&um eft, cum adoraret in templo Nef-
roch deum fuum , Adramelech & Sarafar filii ejus
percufferunt eum gladio : fugeruntque in terram Ara-
rat, & regnavit Afarhaddon filius ejus pro eo.
Sup. jr.
8.
4- *<
10.
3J.
Job. 1.
21.
Eccli.
48. 14.
I.Mac
7.41.
2. Mac.
8. 19.
NotjE ad Versionem antiqua m.
". 22. Grxc. hab. ixlmet , movit, non movet; delet-
que prseced. fuum ; caet. fimilia.
7?.
2J.
Confonat Grjec. nifi quod extremo hab. via,-
to; , aqua , non aquarum.
fr. 30. Sic habere LXX. monet Hieron. fup. pro his
de Vulg. qua fponte nafcuntur ; ed. Rom. a. ic-try-fLac,.
4.
Keg. 20. 1.
2. Par. 32. 24.
CAPUT XXXVII 1.
VUIGATA NOVA.
1. T N diebus illis segrotavit Ezechias ufque ad mor- 3. & dixit : Obfecro Domine , memento qnxCo
JL tern : & introivit ad eum Ifaias filius Amos pro- quomodo ambulaverim coram te in veritate , & in
pheta , & dixit ei : H^c dicit Dominus : Difpone do- corde perfeclo ,
-S: quod bonum eft in oculis tuis fe-
muitu;?, quia morieris tu , & non vives. ceriin. Et flevit Ezechias fletu magno.
2. Et convertit Ezechias faciem fuam ad parie- 4. Et fa&um eft verbum Domini ad Ifaiam , di-
tem , & oravit ad Dominum
,
cens
:
Versio antiqua.
Amir, in
vf. 40. 5 ecce adjicio ad tempus tuum annos quin
.-,/.
274./.
decim.
t. 5. ltidem Gisce.
Vuigata nova.
5. Vade, & die Ezechia; : Ha?c dicit Domi-
nus Deus David patris tui : Audivi orationem
tuam, & vidi lacrymas tuas : ecce ego adjiciam
fuper dies tuo? quindecim annos
:
NoiiE ad Versionem antiqua m.
ISAIAS. Cap. XXXVIII.
177
VulC ATA
& de manu regis Affyiioium eruam te , &
civitatem iftam, & protegam earn.
7. Hoc autem tibi erit 7... 8. Vide Not.
fignum a Domino
,
quia
faciet Dominus verbum hoc
,
quod locutus eft :
VULGATA NOVA.
9. Scriptura Ezechia: regis Juda, cum a?gro-
taffet, & convaluiffet de infirmitate fua.
10. Ego dixi : In dimidio dierum meorum
vadam ad portas inferi.
Qua:fivi refiduum annorum meorum :n. dixi
:
Non videbo Dominum Deum in terra viventium.
Non afpiciam hominem ultra
,
& habitato-
rem quietis.
11. Generatio mea ablata eft, & convolu-
ta eft a me
,
quafi tabernaculum paftorum.
Prajcifa eft velut a texente , vita mea : dum
adhuc ordirer , fuccidit me : de mane ufque ad cut lanifica proximans
*
telam demere
NOVA.
8. Ecce ego reverti fciciam umbram linearum,
per quas defcenderat in horologio Achaz in fole, re-
trorsum decern lineis. Et reverfus eft fol decern li-
neis per gradus
,
quos defcenderat.
Versio ANTIQUA.
9.
Oratio Ezechix regis Judce,quando languit, hieron. m Tfai.
& fiirrexit de infirmitate fua. j8. col.
294./.
1 o. Ego dixi in excefTum dierum meorum : Ibo Ex P/ah. Sorbon.
in portis inferorum.
Grf. lat. .
459.
Relinquo annos reliquos : 1 1. dixi : Jam non
a"or -"rt
-
joo.
videbo falutare Dei in terra viventium :
Nee ultra videbo hominem adhuc inhabitantem.
1 2. Defecernnt ex cognatione mea : dereliqui
refiduum vita: meae : exiit, & abiit a me ; quemad-
modum tabernaculum, quod ftatuerat,
deftruit. Factus eft apud me fpiritus meus , fi-
vefperam finies me.
i}. Sperabam ufque ad mane, quafi leo fie
contrivit omnia ofTa mea
:
De mane ufque ad vefperam finies me : 14. fi-
cut pullus hirundinis fie clamabo , meditabor ut
columba.
Attenuati funt oculi mei , fufpicientes in ex-
cel fum.
Domine vim patior , refponde pro me.
1 5. Quid dicam, aut quid refpondebit mihi,
cum ipfe fecerit ?
Recogitabo tibi omnes annos meos in ama-
ritudine anima? mese.
16. Domine fi fie vivitur , & in talibus vi-
ta fpiritus mei, corripies me, & vivificabis me.
NoT AD VeRSIONEM
13. In die ilia traditusfum ufque ad mane,fi-
cut leo ita contrivit omnia offa mea :
A die enim ufque ad nodem traditus fum
:
1^.. ut hirundo ita clamabo, & ficut columL x me-
ditabor.
Defecerunt enim oculi mei videre altitudinem
cceli
ad Dominum, qui mifertus eft mihi,
1 5. 6c abftulk a me dolorem vitx mes.
1 6. Domine , de ipfa enim nunciatum eft tibi
:
& excitafti meum fpiritum , & eonfclatus
via.
*
Mf. vitiosi tela
dexteras.
A N T I
Q
U A M.
tt. 7. 8. His duobus verfibus refpondent ea quae narrat nee videbo ultra hominem de cognatione mea , fubdunt : it-
Hilarius in Pf. 118. col. $6"8.b. en verba : In Efaia li- reliqui reltqunm vita mea: exiit,
$$ abut a me
, Jicut q::i
bro , orante Enechia , Jignum ei pojitum prorogate falutis in
deftruit tabernaculum ftabilitttm. Spiritns mens apud me foe-
gradibits
eft.
Erant autem in domo ejus gradus decern
,
quos ties
eft , Jicut lanifica proximans demere telam. Itidem Fulg.
fol ultra temporis fni curium , luminejuo accedente , confeen-
dit ; rurfumque die mortis ejus , de temporis fni limite , lu-
mine decedente , defcendit.
~t . 9. Eadem funt in Grseco , excepta voce'ls/a/a; , Ja-
daa , loco Juda. Miratur autem Hieron. ibid, quomodo
J'nli LXX. pro icriptura , orationem pofierint , citm oratio,
thephellath dieatttr
, tf
non machthab , qua in prafenti
loco fcribitur.
~t. 10. Hieron. in hunc loc. col. 195. b. ita refert ex
LXX. Eqo dixi in excelfo dierum meorum : Vadam ad portas
inferi. Relinquam annos rejiduos. Ita quoque hab. edit. Rom.
fupplendo verbum Trotu'Qonou , quod deed. In Mfs. duo-
bus Recjnae Suec. quorum unus editus eft a Card. Tho-
mafio ad calc. Pfalc. Ego dixi in altitudine dierum meo-
rum : Ibo in portas
( Gr. It 7n/A;; ) inferni. Relinquam
annos meos reliquos.
TP, n. Mf. Res;. Suec. cum Pfalt. Thomaf. dixi : Jam
5. ad Monim. c. 6. p. 48. ab his , Spiritus meus , Ctc.
Hjeron. vero in hunc loc. col.
295. b. lie hab. ex LXX.
Defeci a cognatione mea : exivit
, j recefftt a me ; Jicut ta-
bernaculum
fell/it ,
qui fixerat. Sicut tela fpiritus meus re-
cejjit
, cum a texente fncciditur. Ed. Rom. 'i'i'iwma in. th{
Quyfinixc, fiV xailhtiror to eirUciiror rye, -rWs uV r?^OrS
' ~ fi
' > ** " < . V / /-
*, emUsc a.ir tfj.\s , acsrsfi vav.mi yLa.ia.ivuv , jrn^a;.
Qi 1V05 to irnof^oi fin ira.f eftol iye'rijo , ipfiv
iyUl^Wi
iKTijuu.'. Defecit ex cognatione mea : dereliqui refiduum vita
mea : exiit
, gj abiit a me
, Jicut tabernaculum folvens
,
qui fixerat. Sicut tela fpiritus meus apud me failns
eft , te-
xente appropin-qnante adfuccidenditm. In edd. Aid. & Cc mpl.
'E'Zhnror sx th? (V/feef/a; /& in aliis libb. paritcr
ifyxhror.
J^. 13. Eadem prorfus leguntur in Gr. edit. Rom. ex-
cepto uno mti , leoni
,
pro leo ; in ed. Aid. a/cw t/;
,-
in Compl. xiav. Similiter haber Hieron. in Ifai. j8.col.
295. b.'ex LXX. In ilia die traditus
fum ufque mane.
non videbo falutare Deifttper terrain : nee videbo ultra hominem Jicut leo Jic contrivit omnia ejja mea :a die ufque ad noc
de cognatione mea : dereliqui , &c. de t. feq. Hieron. vero in
Ifai. 38. col.
29J.
b. ita legit ex LXX. dixi : Neqna-
quam ultra videbo falutare Dei in terra viventium : nee
videbo hominem adhuc cum hahitantibus. Grace, hod. frara'
Gvxtri & /im ij~a to' (_mti!<ok t? sfc sVI 7m; Cuiroiy.
Ointri /xi i'/oi to QojtiiSaov tv 'I5Jo;a etti -/\te,' in.irt /a
kit Ki^airay' i. e. dixi : Nequaquam ultra videbo Jaln-
tare Dei in terra viventium. Ultra non videbo falutare If-
ra'el fnper terrain ; non ultra videbo hominem. A Mf. Alex.
abeft vox 'C,'Jituy ;
poniturque in ML Mediolan. fub afte-
rifco , velut ex Aquila. In edit, vero Compl. defunt feqq,
OufJ-Ti (KH ij u to QuiTvgsw -m Ic?h'a" alii quoque libb.
tollunt eadem verba ; fed addunt ifta , v.(ti /ty 'ii u,
iiiifamr ex. tm; avyfevziai fiv , hoc omifFo intermedio , adhuc
cum hahitantibus, vel adhuc inhabitantem ; necnon feq. defe-
cerunt , aut defeci. In edd. tamen Aid. & Compl. eft,
/i!T r.aluvenw , cum feq. li^u-nm , &c. Cyrillus autem
to , ,u=Ta xaioiy.nTav , non habet ; idque apud Procop.
tern traditus fitm. Itidem in Ml. Regin. Suec. & Pfalt.
Thomaf. exceptis his , tanqttam leo
, Jic offa mea contertut
:
a die enim.
t. 14. Similiter habent Mf. Reg. Suec. & Pfalt. Tho-
maf. exceptis his , # Jicut columba
Jic meditabor. Hieron.
etiam in hunc loc. col. 296. b. ita legit ex LXX.
quafi
hi-
rv.ndo Jic clamabo , quafi columba
fie meditabor. Defecerunt
enim oculi mei , afpiciendo in excelfum call ad Dominum
,
qui emit me. Ita quoque fert Gr. edit. Rom. mil quod initio
addit *, ,
poft verbum clamabo.
t. 15. Mf. Regin. Suec. & Pfalt. Thomaf.. < abjhd.t
dolorem anim.t mea. Similiter Hieron. col. 296". b. legit
ex LXX. 2) abftulit dolorem anim.t mea ; fed addit
; $ ipfe
fecit. A Gr. autem edit. Rom. hoc uk. abeft , ^ ipfe fe-
cit ; nee additur ibi mea , ad vocem anima ; fed ifta , ^sT
a me , ad verbum abftulit. Editio Compl. Hieronymo
favet legendo in fine", . co/to's eore/wi.
t. 16. Sic etiam in Pfalr. Thomaf. & Mf. Re,iin. Suec.
de rheodotiune le^icur in marg. fub afterifco , nempe, excepto uno de ipfo , fed male ; nam in Grxco conftan-
Tl /jnx. xaloixinav. ter , 7rf! dirryS , de ipfa ; fubinc
t. ii. Mf. Reg. Suec. & Pfalt. Thomaf. poft haec,
Tom. 11.
wept avrws , ae ipfa ; fubinde iidem libb. hab.
refv.f-
citafti fpiritum meum , &c.yt fupra ; Gr. xi lh!-j;tftii kv
Dddd
57
8
ISAIAS. C;
*
Mf.
illos.
4. Rfg. 20. 11.
Eacttnd. Eterm. I,
6. Sirm. to. 1.
p,
Versio antiqua.
Ex Pfalt. Sorb.
flip.
17
Vidi enim animam meam ut non pereat
,
& projecifti poft me omnia peccata mea.
XXXIX.
VULGATA NOVA.
17. Ecce in pace amaritudo mea amarifllma :
Tu autem eruifti animam meam ut non peri-
ret, projecifti poft tergum tuum omnia peccata
mea.
1 8. Quia non infemus confitebitur tibi , neque
mors laudabit te : non exfpec~cabunt qui defcen-
1 8. Non enim qui in inferno fnnt laudabunt
te, neque qui mortui funt benedicunt te : neque
fperant qui in inferno funt, mifcricordiam tuam. dunt in lacum, veritatem tuam.
19. Qui vivunt benedicunt te, quemadmodum 19. Vivens vivens ipfe confitebitur tibi, ficut
& ego : nam & ex hodierno faciam
*
filios , annun- & ego hodie : pater filiis notam faciet veritatem
tiabunt juftitiam tuam. tuam.
20. Domine falutis mex , nee defmam bene- to. Domine falvum me fac, & pfalmosnof-
dicens te cum pfalterio omnibus diebllS vitX mese tros cantabimus cun&is diebus vita; noftra; in
in confpecm domus Dei mei. domo Domini.
31..... Vide Not. 11. Et juflit Ifaias ut tollerent madam de fi-
cis , & cataplafmarent fuper vulnus , & fana-
retur.
2. 1 . Et dixit Ezechias : Quod erit fignum quia
afcendam in domum Domini?
NotjE ad Versionem antiqua m .
illos , loco filios ; nam Graece conftanter , -iruiS let. Irem
apud Ambruf. 1. 3. de interpel. Job , c. 4. p. 657. f.
legitur : ex hodierno filios faciam ,
qui nunciabunt juftitiam
tuam. Similiter ap. Hieron. in hunc loc. col. 206. f. ex
LXX. Viventes benedicent tibi, Jtcnt 5
ego; ab hodil enim
filios
jaciam ,
qui annnntiabnnt juftitiam tuam : & inf. col.
297. f. addit : Pojfumns ergo jfttxta LXX. hoc dicere
,
quod
non dixerit , filios faciam ; fid
wa.iilc , quos vel parvu-
los , vel pueros
, Jive infantulos , 5 pefteres intelligimu
s
.
In edit. Rom. Of ^ts{ eutoynwei Qt , or Tfi-cv y.
-,'>'
diro yap t; Qvfii&v ttoii J let irumm , a d.uyUxSot tw At-
y.aioQv>w n. In Mf. veto Regiri. Suet. & Plait. Thomaf.
fie : Oui vivunt benedicunt ( Pialt. benedicent) t
e
, quem-
admodum ( ego : pater filiis notam facit veritatem tuam.
ir.ro. Ambrof. 1. 3. de interpel. job , c. 4. col.
657.
f. Domine Dens falutis mex , <j
non
ceftfabo te benediceus
cum pfalterio omues dies vitx mea. Hiei'on. in eund. loc.
col. 296. f. Domine falutis mea ,
non requiefcam bene-
dicens tibi cum pfalterio omnibus diebus vita "mea in conf-
petlu domus Dei. Ita quoque eft in Graeco edit. Rom. pias-
ter primam vocem e/, loco Domine ; at in Mfs. Alex.
& Mediol. ac edd. Aid. & Compl. Kl's-.e. In Mf. Reg.
Suec. & Pfalt. Thorn, limpliciter : Domine,
pfalmos nof-
tros cantabimus cuntlis diebus , &c. ut in Vu!g.
?. 21. Hunc }?\ refpexitTertul. 1. de coio a mi', c. 8.
p. 291. b. cum dixit : Memini (2 Efaiam Etjechia lauguenti
aliquid mediciuale mandajfe. Item Hieion. in hunc loc.
col. 297. f. Aiunt Hebrai , inquit , verlum liin
, quod pra-
termifere LXX. ulcus fonare , non vulnus.
A D
tm irvcur , Sec. Hieron. etiam in hunc loc. col. 296. f.
ita legit ex LXX. Domine , de ipfa
annuntiatum
eft
tibi :
i$ fnfiitafti fpiritum meum ,
tf
confolatus vivificafti.
Grace.
J;
7riom8fU ene.
tf. 17. Mf. Regin. Suec. cum Pfalt. Thomaf. Liberafti
animam meam ne periret
, &
projecifti , Sec. ut fupra. Hie-
ronymus verb in hunc locum , col. 296. f. ita ex LXX.
Ecce in pace amaritudo mea ; deinde , Liberafti enim ani-
tiiani meam tit non periret , > projecifti , &c. ut fupra. At
in Graeco hod. non praemittitur iftud , Ecce in pace ama-
ritudo mea
,
praeterquam in edit. Compl. qua; etiam ad-
dit /jm , ad peccata
,
quod delet edit. Rom. can. quadrant.
Ubi autem Hieron. habet liberafti , Grxc. fert si'xfc ,
quod
male redditur ifto , vidi , in Mf. Sorb, quafi fcriptum
fuillet Graece iiJov.
t. 18. MutilusefthkMf. Sorbon.qui pofteriora tantum
hab. qua (1. neque) fperant qui in infernofnnt , mifericord.
tuam ; priora verb fupplevimus ex Mf. Regin. Suec. &
Pfalt. Thomaf. ubi leguntur tota quo: fupra , excepto uno
fperabnnt ,
pro fperant ; Pfalt. etiam Thomaf. hab. bene-
dicent , non benedicunt. Gtec. Ou yap ci cV aS fc ainaii
Qt , yji ci dwcftatoyTZZ euMyycVt! Qe' vfl H&IKW of cc
Av , TMf fuvftosuvw Qv. Hieron. pariter in hunc loc. col.
296. f. legit ex LXX. Neque enim qui in inferno lauda-
bunt te , neque mortui benedicent tibi : neque fperabnnt qui
apud inferos funt ,miferkordiam tuam. Item CalTiod. in Pf.
6. p. 29. b. No enim qui in inferno funt laudabunt te
,
Deque qui mortui funt benedicent te.
tf". 19. Mendum irreplilfe videtur in Mf. Sorb, ubi
CAPUT XXXIX.
VuiGATA NOVA.
IN
tempore illo tnifit Merodach Baladan , filius reflate fua
Baladan rex Babylonis , libros & munera ad
Ezechiam : audierat enim quod regrotaffet & conva
luifTet.
2. Lxtatus eft autem 2.... Vide Not.
fuper eis Ezechias , & of-
tendit eis cellam aromatum , & argenti , & auri
,
& odoramentorum , & unguenti optimi , & omnes
apothecas fupelledhlis fuse , & univerfa qua; inven-
ta funt in thefauris ejus. Non fuit veibum quod non
oftenderet eis Ezechias in domo fua , & in omni po-
Versio ANTIQUA.
6. Ecce dies veniunt, dicit Dominus, & aufe-
rentur omnia
,
quae funt in domo tua , & quae-
3.
Introivit autem Ifaias propheta ad Ezechiam
regem , & dixit ei : Quid dixerunt viri ifti, 8c unde
venerunt ad te } Et dixit Ezechias : De terra longin-
jua venerunt ad me , de Babylone.
4. Et dixit : Quid viderunt in domo tua > Et dixit
Ezechias : Omnia qua; in domo mea funt, viderunt
:
non fuit res, quam non oftenderim eis in thefauris
meis.
5. Et dixit Ifaias ad Ezechiam : Audi verbum Do-
mini exercituum.
VULGATA NOVA.
6. Ecce dies venient, & auferentur omnia,
qua; in domo tua funt , & qua; thefaurizaverunt
CUlique recondiderunt patres tui llfque in hunc patres tui ufque ad diem hanc
,
in Babylonem:
diem ,
& in Babylonem introibunt : & non de- non relinquetur quidquam ,
dicit Dominus.
relinquetui* fermo
,
quern dixit Dominus.
Not* ad Versionem antiquAm.
# 2 Hieron. in hunc loc. col. 299. a. Latattts
eft,
Hebraico fcribitnr olei boni ; tf
"" tbefauros vafortitn
inquit,' (
Ezechias ) in advent legamnm Merodach gala
, Jive ut ibi legitur ,
vaforum fuorum
;
reliqua ut in
cfte;iditnneeis,juxtaLXX.domnmmchoiha,
proquaSym- Vulg. . . ...
.
machus tranftnlit aromatum fuorum ; tf
thefauros argenti
, *. 6. In Gr. ed.r. Rom. deeft hoc initio, dicit Domi-
g .inn,
g
odoramentorum , ^
unguenti optimi ,
$tiod in tws
,
quod tamen retmet Mf. Alex, cum ed. Compl. Mox
IS MAS. Cap. XL.
J79
VULGATANOVA. V I. R S I O A N T I
Q U A.
7- F.c de filiis tuis, qui exibunt de te, quos
7.
Ecceexfiliis tuis,qui procedent cxte, quos
Tacund.ubifuf.
genueris, tollent, & erunt eunuchi in palatio gencrabis, adducentur, <5c taunt eunuchi in domo
regis Bnbylonis. regis Babylonis.
8. Et dixit Ezechias ad Ifaiam : Bonum vcr-
buni Domini quod locutus eft. Et dixit : Fiat
tantum pax & Veritas in dicbus meis.
NotjG ad Versionem antjquam.
f$
nihil relinjnent : dixit antem Deus ; cart, quadrant
Apud Tertul. 1. 4. cont. Marc.
p. 709. b. F-cce dies ve-
niitnt , $ auferentttr omnia
, qua in domo tua funt , 2)
qn.e faties ttti congejferitnt , in Babylonem transferentur
.
If . 7. Gtax.
'
Oti
j,
oltco rar timuv Qh , ut yevrvtue,
,
*" c * -)<-Theod. oYritii li.niiQo/ia.i ex (T. Apud Ambr.in
Pf. 1 18. col.
991. b. De /imitie tuo acapient
, 5
facient fpa-
doncs in domo regis. Apud Hicron. in Dan. I. col. i07(.f. Ft
de faniiw tuo tollent
, &
facient cumulus in domo regis Ba-
b-jlonis.
CAPUT XL.
Vuxgata nova. V E R S I O
Matth
s-
?
Marc,
1. 3.
Lite.
3,
4-
Joan. 1,
*3-
Eccli,
14. 18.
Jac. 1.
10.
I. Pet.
I. 24.
A N T I
Q
TJ A.
1. /^ Onfolamini
,
confolamini popule meus,
1. /^Onfolamini, confolamini
pcpulummeum
Hieron. in Ifai.
V> dicit Deus vcfter. V/ dicit Deus.
'
40. /.
'
300. *.
2. Loquimini ad cor jerufalem , & advoca-
2.. Sacerdotes, loquimini ad cor Jerufalem con-
Lxx'
te earn : quoniam completa eft malitia ejus, di- folamini earn : quia repleta eft humiliras ejus fo-
miiTa eft iniquitas illius : fufcepit de manu Do- lutum eft peccatum illius : quia recepit de manu
Domini duplicia peccata Ilia.
Vox clamantis in deferto : Parate viam Bo-
mini duplicia pro omnibus peccatis fuis
3
.
Vox clamantis in deferto : Parate viam Do-
mini
, reel-as facite in folitudine femitas Dei noftri.
4. Omnis vallis exaltabitur , & omnis mons
mini , reftas facite femitas Dei noftri.
Uid.
JO 1,
4.
Omnis vallis implebitur , & omnis mons
&
& collis humiliabitur , & erunt prava in direcla
, collis humiliabitur
,
& erunt prava in direcla &
& afpera in vias planas. afpera in campos.
5. Et re velabitur gloria Domini, & videbit
5. Et apparebit gloria Domini , & videbit om-
omnis caro pariter qu6d os Domini locutum eft. nis caro falutare Dei
,
quia Dominus locutus eft.
6. Vox dicentis : clama. Et dixi : Quid cla-
6. Vox dicentis : Clama. Et dixi : Quid clama-
mabo? Omnis caro fcenum ,& omnis gloria ejus bo? Omnis caro fcenum, & omnis gloria homi-
quaii flos agri. nis quafi flos foeni.
NotjE ad Versionem antiquam.
Uid,
302,
t. 1. Ita Graece ad verbum. Similiter apud Ambrof.
in Pf. 118. col. 1194. f. & 1114. f. Confolamini , con-
folamini populmn meum , dicit Dominus. Vide etiam Hie-
ron. in Ifai. 10. col. 98. b. & prsf. in Ifai. 6.
T. 2. Similiter habet Ambrof. in Pf. 118. col. 1194. f.
una cum Graj'co : Sacerdotes , loquimini in cor Jerufalem
,
confolamini cam : quoniam repleta
eft
humiliatio ejus
, folu-
ttim eft peccatum ejus : quoniam accepit de manu Domini
duplicia peccata fna : ita rurfum legit (up. col. 1087. e.
hoc uno execpro , ad cor , pro in cor ; & inf. col. 1195*.
c. quia recepit de manic Don. &c. itidem in Pf.
57.
col.
820. e. at in Pf. 118. col. 1214. f. fie habet : Sacerdo-
tes , loquimini juflitiam in cor Jerufalem , confolamini earn
:
quia repleta efl dejeSio
, $
folutnm eft peccatum ejus : quia
recepit de manu Dom. &c. ut fup. Vide etiam Hieron. in
Ifai. 10. col. 98. b.
jf". 3.
Hieronymoaccinuntad verbum Cypr. I. 2.Teftim.
p. 2o<5. c. & Zeno Veron. 1. 2. tract:. 7. p.
160. una
cum Gneco. Ambrofius vero in Luc. 1. col. 1277. f.
legit : Vox clamantis in deferto : Parate viam Domino
,
reSas facite femitas ejus : fimiliter hab. in Pf. 36. col.
798. e. & 1.
J.
de fide, col.
J68.
c. Parate viam Do-
mino ; uhimoque
, femitas ejus. Auguft. tract. I 5. in Joh.
to.
J. 391. b. & fer. 288. to.
J.
1154. c. 1IJ9. c Vox
daman:is in eremo ( al. deferto ) : Parate viam Domino
fal. Domini,) retlas facile femitas ejus : & tradr.. 4. in
Joh. col.
3 1
5*. e. Dirigite viam Domini, rettas facite fe-
mitas Dei noftri. Aut. 1. de promiu". p. 3. ap. Profp.
p.
171. a. Vox clamantis in eremo : Parate viam Domino,
retlas facite femitas Dei noftri. Itidem Auc~t. qusft. N. T.
q. 57. ap. Aug. to. 3.64. e. &. Maxim. Taurin. in ho-
mil.
p. 32. g. h. excepto uno deferto. Maximus inf. p. 33.
A.
g. legit Domini , non Domino.
t
-
. 4. Tertul. 1. c.adv. Marc. p. 784. b. his alludens ,
dicit : Parate vias Domini, ut fierent rivi
, &
colles , $$
mantes , repleti Q humiliati ; & tortuofa & afpera in retli-
ttidinem,
^
in campos : Se. inf.
p. 785'. b. ut efficeret tor-
tuofa in viam retlam , ^ afpera in vias lenes. Item Cypr.
1. 2. Teftim. p.
286". c. ler
;
it : Omnis rivus implebitur
,
t$
omnis mor:r '{ collis humiliabitur ,
r
<S
erunt omnia tor-
tuoja in dneclum
, j afpera in campum. Auguf!. fer. 288.
Tom. 11.
to.
f.
1
154.
c. & IIJ9. c. Omnis vallis implebitur
, tf
omnis mons
$
collis humiliabitur
, f^ erunt tortuofa in di-
rectum
(
inf. in dircQa,)
tf afpera in vias planas. Aucl. 1.
de promifl'.
p. 3. ap. Profp.
p. 171. a. Omnis nvns im-
plebitur
, C
omnis mons
$$
collis humiliabitur
, tf
erunt tor-
tuofa in directum , > afpera in vias planas. Auit. 1. de
voc. gent. 1. 1. c. 9. p. 7. a. Omnis vallis replebitur
, %$
omnis mons
&
collis humiliabitur
, tf
erunt prava in di-
reda.
# afpera in via* planas. Concinit Fulg.l. i.ad Trafim.
p. 84. ab his : erunt prava , &c. Ita quoque fert Gr. ed.
Rom. prxter ult.
j, is.t ircvrn toI ocoxa ;?; futysitu ;.
h Te.x
s
~
K ,'s Te//<t. fed Mf. Alex. & Compl. tollunt
-tcm/toi.; it pro msJla., Aid. habet cum Ml. Alex. oo\ia
>;/a? ; Compl. ntJ !% mTz ; Symm. Theod. & Aquila
tig Jtii'iov. Vide Matth. 3. 3. Marc. 1. 3. &Luc.
3.4.
Tt. y.
Ita de Grasco , verbum c verba. Cypr. 1. 2. Tef-
tim.
p. 286. c. legit : Et videbitur claritas
Domini
, erf
videbit omnis caro falutare Dei
,
quon. Dom. locut. ell. Am-
brof. ep. 46. col. 986. a. If videbitur
majtflas Domini
,
$
videbit omnis caro falutare Dei. Similiter hab. Tertul. 1. de
refur. earn.
p. 570. a. omnis caro videbit
falutare Dei.
Ambrofiatt. &
videbit omnis caro falutare Dei. Sic etiam
ap. Aug. fer. 288. to.
5. 1154. c. & 1
159. c. nee plura
,
quamvis proxime hoc antecedat ibid, in vias planas; fta-
timque fequatur to exclama. Audi, etiam 1. de promilf.
p. 3. ap. Profp.
p. 171. a. poll/ planas , fubdit :
>
videbit omnis caro falutare Dei , omilfo vedieulo inter-
roedio.
t. 6. Sic eft in Graeco ad verbum. Item apud Tertul.
cont. Valent.
p. 448. a. Omnis carofanum : ficut 1. de refur.
earn.
p. 570. a. & 591. c. Apud Cypr. 1. de habit, virg.
p.
17J.
a. & 1. 3. Teflim.
p. 320. b. Omnis caro frnnm
,
5
omnis claritas ejus ut
flos focni. Apud Ambrof. in Luc.
I. col. 1279. c. ut fup. Clama. Et dixi : Qttid clamabo?
Omnis caroftcnttm . fimiliter 1. 1. & 6. Hexa. col.
44. a.
139.
e. detraclo uno
$
dixi : itidem in Pfal. 118. col.
983.
b. & 992. c. additis his, ^
omnis gloria ejus ut
flosfoe-
ni : 1. vero 1. Hexa. col. 44. 5
omnis gloria bommis ut
flos focni ; atepiil. 72. col. 1076. b. 5 omnis gloria ejus
,
&c. vide etiam in Luc. 9. col. 1403. d. & epifh
32. col.
918. e. S. Paulinus ep. 25. p. 168. c. Omnis caro fcenum ,
Dddd
\)
5
8o IS MAS. Cap. XL.
VEKSIO ANT1QUA.
Huron, ttbi
ftp. j, Aruit fcenum , & cecidit flos
:
8. Verbum autem Dei noftri manet in fempi-
teroum.
mi. joj.
9. Super moiuem excelfum afcende
,
qui evan-
gelizas Sion : exalta in fortitudine vocem mam
,
qui evangelizas Jerufalem : exalta , noli timere.
Die civitatibus Juda : Ecce Deus vefter:
10. ecce Dominus Deus cum virtute veniet,
& brachium cum dominatione : ecce merces ejus
cum co, & opus in confpe&u illius.
1 1
.
Sicut paftor pafcet populum fuum : & in
brachio fuo congregabit agnos , & in finu fuo por-
tabit, & prxgnames confolabitur.
Hid.
304.
1 2. Quis menfus eft manu aquam , & coe-
lum palmo
,
& omnem terram pugillo ? quis fta-
tuit montes pondere , & rupes ftatera i
1
3 . Quis cognovit mentem Domini ? aut quis
conliliarius ejus fuit 5 quis docuit eum ?
NotjE ad Versionem antiquam
VUXGATA NOVA.
7
.
Exficcatum eft fcenum , & cecidit flos
,
quia
fpiritus Domini fuffiavit in eo. Vere fcenum eft
populus :
8. exficcatum eft fcenum , & cecidit flos : Ver-
bum autem Domini noftri manet in asternum.
9. Super montem excelfum afcende tu, qui
evangelizas Sion : exalca in fortitudine vocem
tuam
,
qui evangelizas Jerufalem : exalta , noli
timere. Die civitatibus Juda : Ecce Deus vefter:
10. ecce Dominus Deus in fortitudine veniet,
& brachium ejus dominabitur : ecce merces ejus
cum eo , & opus illius coram illo.
1 1 . Sicut paftor gregem fuum pafcet : in bra-
chio fuo congregabit agnos , & in finu fuo le-
vabit , fetas ipfe portabit.
12. Quis menfus eft pugillo aquas, & coe-
los palmo ponderavit? quis. appendit tribus di-
gitis molem terrae , & libravit in pondere mon-
tes , & colles in ftatera ?
i}. Quis adjuvit fpkitum Domini? aut quis
conliliarius ejus fuit , & oftendit illi ?
> omnis claritas ejus nt flosfwni. Aug.fer.283. to. y. 1154.
c. 1 159.
c. Exclama. { inf. Etdixi
: )
Quid exe'amabo ? Om-
vis caro fcenum , Q
omnis claritas ejm ntflosfani : at in Pi.
1. to. 4. 3. b. Omnts car fcenum, (
claritas hominis nt
flos faeni : limiliter in Pf. 89. col.
95$. g. 1
17.J.
b. fu-
pia veio col. 986. c. hab.
)
omnis claritas carnis ut flos
Jeeni ; & epift. 205. to. 2. 769. a. ficut in Joh. 1. col.
342. a.
5
omnis honor car/its nt ( in Joh. quafi) flos fa
-
ni. Hieron. ep. ad Cypr. to. 2. 699. b. ^
emnis gloria
ejus
quafi flos foni.
Orofius coat. Pelag. p. 456. h. Omnis
car fcenum , 3
gloria homtnis flcutflos fmni. Vigil. Tapf. I.
cont. Vaiimad. p. 740. a. & Maxim. Taurin. in homil.
p. 13. h. Omnis caro fcenum , $ omnis gloria hominis
fi-
tut ( vel ut
) flos fceni.
jf"!?. 7. 8. Ita in Grasco edir. Rom. nee plura ; fed apud
Hieron. ubi fup. port hoc, cecidit
flos , interferta haben-
tur ilia fub afterifcis : -)( quia fpiritus Dei flavit in e.
% Vere fcenum eft
populus :
>fc
exficcatum ejl fcenum , ce-
cidit
flos : deinde , verbum autem Dei , &c. ut fup. Sub-
dit Hieron. Hoc quod aflertfcis notatur , ex Hebraic,
\$
Theadotionis editioae addttnm ejl : ex quo manifeflum efl
vel .1 LXX. pratermiffttm:, vel panlatim Scriptorum uttio
abolitum , dum
<$
prior
j
fequetis verfns fluitur in flore :
& inf. in lfai. 42. col. 320. e. ait : ( Virt ftenum ejl po-
pulus) in LXX. de Tbeodotioms editioae addttnm ejl , qui
bice verba tacuerunt : hem epift. ad Cypr. to. 2. 699. b.
le^ic : Fcenum arret , flos
dcciJtt. Cypr. 1. de hab. virg.
\ 1 ;. a. 6c 1. 3. Teftim. p. 320. b. Aruit fanurn
, >
flos decidit : fermo autem Domini manet in sternum. Simi-
liter habet S. Paulin. epift. zy. p. 168. c. Ita quoque
Ambrof. 1. 3. Hexa. col.
44. b. &c Auguft. in Pf. 1. &
89. to. 4. col. 3. b. 956. g. 986. c. & ferm. 288. to.
y.
1
1
54. c. iijp. c. prrter unum verbum
,
pro fermo : ita
rurfum Ambrof. in Pf. 118. col. 983. b. & epift. 72. col.
1076. b. adjunt.a voculil ejus, zlflos. Aug. in Joh. I.
col. 342. a.cumOrof. cont. Pelag. p. 456. h. Fcenumaruit,
flos
decidit : verbum autem Domini manet in atertuim. Ma-
xim. Taurin. in homil. p. 13. h. Aruit fwnnm , tf flos
decidit : verbum autem Dei manet in aternum. Vigil. Tapf.
1. cont. Varimad. p. 740. a. Aruit fcenum , ^ flos
: ver-
bum autem Domini manet in aternum. Tertul. 1. 4. adv.
Marc. p. 726. c. verbum autem Dei nojlri manet in xvum.
Nuilus autem vet. Patrum Lat. quos noverim mernorar.
verficulos illos adjunftos ab Hieron. fub afterifcis. In ed.
tamen Compl. poft verbum s^-'-.-see , cecidit, ita legitur
:
on tthv/jx v zrepvmaiv cv aina. 'Am-Cm; yj>fvo$
eViV >ao'ij' sfyipattin
X'?
T0
? ' "-^^ e^i-assosr. Al. in
vrvsvf*.x Kvplx ewivair 11; Aurov. 'AahOS;
X
'/
>T,? *asV
i'-'/'P-iVPh
XP
T0!> ' stfmtt Ti aV6o;
-
qua: verba Cyrillus
non habet, quseque apud Procop. praemillis afterifcis,
Symtnacho Sclheodot. ttibuuntur.
ft. 9.
Eadem fert Gr. edit. Rom. nifi quod caret praep.
in , ante vocem fortitudine ; fed habetur in Mf. Mediol.
ac ed. Compl. fubinde in Rom. pluraliter , y4^5stTS W
;, exaltatc, nolite timere ; at in Compl. u'-^-jioou
, fti
qjc-Cx , ut i.i Lat. (up. Apud Tertullianum , I. 4. adv.
Marc. p. 706. c. In montem excelfum afcende, qui evan-
gelix.as Sion : extolte' cum vigore vocem tuam
,
qui evange-
liXjis Jerufalem : & 1.
J.
p. 783. b. Afcende in montem
exceljum
, qui evaiigelinas Sioni : extolle vocem in volenti
tua , qui evangelizas Jerufalem. Ambrof. in Luc. 6. col.
I 365. e. Afcende ill montem exceljum
,
qui evangi liXas Sicn :
exalta in virtute vocem tuam
, qui evangelitas Jerufalem :
& in Pf. 47.
col.
943.
d. hi mo:. tern exceljum
afcende,
qui evangelittis Sion : vide eiiam in Pf.
3J.
col.
77
3. b.
& in Luc. 9. & 17. col. 1413. 1). 14-9. f. Hieron. 1. 2.
in ep. ad Galat. to. 4. 275. d. Super >:.:.tcm excelfum
af-
cende
, qui evangelizas S10 : exalta in tirtnte vocem tuam
,
qui evaug. Jeruf. exalta , noli timere. Hormifd. epift. j
3.
Cone. to. 4. 1452. b. exalta vocem tuam
, qui evangeli-
zas Jerufalem : exalta , noli timere. Auct. op. imp. in,
Matth. hom. 9. p.
Jf.
c. Super montem excelfum ajcende
tu ,
qui bene annuntias Sion.
t. 10. ltidem Grsce
,
prauer hxc, Ku'cao; ftna. !%vot
i'p-X
ira' >
Dominus cum fortitudine venit , loco Deus cum
virtute veniet.
it. 11. Edit. Rom. hab. to mtftriot , gregem, loco po-
pulum ; delet vero in , ante vocem brachio ; tollit pariter
ifta
, ^ in
finu fuo portabit ; cset. ut in textu. Sed Mf.
Mediol. hare ult. addit ex Aquila & Symm. a tw xoxt
it? fras'olo.i' qua; verba prxtermittunt Procop. & Cyril-
lus. Vide (is Corel, not. inl. 2. Conftit. Apoft.
p. 147. b.
If. 1 2. Hacc tota conveniunt cum Gr. edit. Rom. ni(i ex-
ceperis vocem rapes, pro qua ri<ma.c ad veibumfaltns; unde
Hieron. in Ezech. 36. col.
9JI. b. N't;, inquit ,nemorofa
loca intelligimus : attamen w^oSjacv vxrroq, rupes nivibns tcfta,
exSophocle vertitur ab Erafmo. Novatiar.us 1. de Trin.
p.
1052. b. legit : Quis ficut eg?
yj
quis menfus ejl palmo cm-
lum
, 5
tcrram pugillo ? quis Jujpendit monies in pondere
,
^nemora in ftatera ? & fup. p. 1032. b. Menfus
eft
calum
palmo , terrain pugillo. ..qui expendit montes in pondere, frf
nemorain ftatera. Hilar. 1, I. de Trin. col. 768. f. qui tenet
caelum palmi ,s$ terram pugillo, Ambrof. 1. 1. Hexa. col. C.
d. Ouis menfus
eft
manu aquam
, $5 caelum palmo
, f5 nni-
verfam terram clanfa manu? quis
flat nit montes in libra,
5
rupes in flatera,
f$ minora in jug ? eadem icpetit 1.
6. col. 1 16. a. ad verbum : item 1. de Spir. S. to. 2. 651.
d. abfque his ult.
(
nemora in jugo : vide etiam 1. 1. dc
Cain , col. 197. f. Sc in Pf. 38. col. 850. d. ubi (ic : Quis
menfus efl
maun aquam <$ univ. terram claufa manut
quis flatuit montes in flatera ? & in Pf. 118. col. I0j8.
c. Quis menfus efl
manu aquas , &c. limiliter inf. col.
1233. a. ubi fubdit : quis pafnit rupes in flatera? Au-
guft. ep. 120. to. 2. 352. c. qui caelum menfus
efl palmo,
($ terram pugillo. Aud. 1. de voc. gent. 1. i. c. 24. p. 1
y.
c. Qreis menfus, efl
manu aquam
, caelum palmo
, 55 uni-
verfam terrain pujillo ? quis flatuit montes in libra , rupes
in flatera ? Vigil. Tapf. 1. y. de Trin. Qiii menfus
efl
ma-
nu aquam
, tf
caelum palmo
, >
nniverjam terram
claufa
manu. ltidem Fulg. 1. 2. ad Tralim. c. 8. p. 97.
tf. 13. Tertul. 1.
J.
adv. Marc. p. 800. a. Qitis enim
cognovit fenfnm Domini , aut quis confiliarins ei fuit ? 6c
1. adv. Prax.
p. 852. c. Qias cognovit fenfnm Domini
,
s$ quit illi confilio fuit ? Ambrof. 1. 1. Hexa. col.
y. d.
Quis cognovit fenfnm Domini , ant quis ejus
coufiliarius
fuit , vel quis inftruxit eum ? vide etiam 1. de Spir. S.
to.2.6yi. e. Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad.
P.730.C Quis
cognovit Jenfum Domini , aut qnis confiliarins ejus fuit
,
aut quit conjuluit , &c. ut inf. Tf. 14. Auctor 1. de voc.
gent. I. I. c. 24. p. I
J.
c. Qiiis cognovitfenfum Domini
,
Fzecb.
14- H-
tf?7-i4-
Jan.
10. II.
Sap.
9.
13-
Rom.
II.
34.
1 . Cor.
I.16.
I S A I A S.
V U L G A T A NOVA.
14. Cum quo iniitconfilium, & inftruxit eum
,
et docuit eum femitam juftitiae, & erudivit eum
fcientiam , & viam pi udentix- oftendit illi ?
r 5 . Ecce gentcs quafi ftilla fituLe , & quafi
/nomentum ftatera; reputata: funt : ecce infula;
quafi pulvis exiguus.
16. Et Libanus non fufriciet ad fuccendcndum,
& aniraalia ejus non fuHicient ad holocauftum.
1 7. Omnes gentes quafi non Tint , fie funt
coram eo , & quafi nibilum & inane reputata;
funt ei.
M. 17.
* 8- Cui ergo fimilem feciftis Deum ? aut quam
Cap. X L.
V E R S I O
581
A N T I Q U A.
14. Cujus accepit confilium, & inflmxit ilium?
vcl quis oftendit ei judicium, St viam intelligen-
tiae quis oftendit llii ?
15. Si omnes gentes ficutftilla fitula;,& qua-
fi momentum ftatera? reputata? iunt, & quafi fa-
liva reputatae funt J
1 6. Libanus non fufficit ad comburendum
, &
omnia quadrupedia non fufficiunt ad holocauf-
tum.
17. Et cuncta? gentes quafi nihili funt , 6c in ni-
hili reputata? funt ei.
ISitron.
alifiif.
*? imaginera ponetis ei ?
18. Cui fimilem a?ftimaftis Dominum raut cui VigH.
Tapf.i. cont.
fimilem xftimaftis eum ?
Vanm.g.
711.%.
VULGATA NOVA.
19. Nunquid fculptile conflavit faber ? aut ami- 20. Forte lignum & imputribile elegit : artifex fa-
fex auro figuravit illud
, & laminis argenteis argen- piens qursrit quomodo ftatuat fimulacrum
,
quod non
tanus ? moveatur.
VuiGATA NOVA.
Versio antiqua.
2.\. Nonne fcietis
? nonne audieris >
nonne an-
Banm. mbune
nuntiatum eft vobis a ptincipio? non cognovif- he. eel. jotf.
tis fundamenta terra: ?
22. Qui tenet gyrum terra? , & habitatores ejus
u. Nunquid non fcitis ? nunquid non au-
diftis? nunquid non annuntiatum eft vobis ab
initio ? nunquid non intellexiftis fundamenta
terra ?
x 2. . Qui fedet fuper gyrum terra? , & habita-
tores ejus funt quafi locufta:
:
qui extendit velut quafi locuftas : qui'ftatuit quafi cameram ccelum
nihilum ccelos , & expandit eos iicut tabemacu- & extendit quafi tabernaculum ad habitandum.
'
lum ad inhabitandum.
1 3 . Qui dat fecretorum fcrutatores quafi non
fint
,
judices terns velut inane fecit
:
Z4. & quidem neque plantatus
,
neque fatus,
neque radicatus in terra truncus eorum : repen-
te flavit in eos, & aruerunt , & turbo quafi fti-
pulam auferet eos.
z?. Et cui afiimilaftis me , & adaequaftis, di-
cit fanftus ?
26. Levate in excelfum oculos veftros, & vi-
dete quis creavit hxc : qui educit in numero mi-
litiani eorum , & omnes ex nomine vocat : pra:
multitudine fortitudinis & roboris , virtutifque
ejus , neque unum reliquum fuit.
NoT AD VERSIONEM
2t,. Qui dat principes regnare pro nihil, ter-
rain autem quafi nihili fecit :
24. fiquidem non plantabuntur , neque feren-
tur
,
nee folidabitur in terra radix eorum : flavit
fuper eos, & arefadi funt, & tempeftas ailumet
illos quafi ftipulam.
2. j-. Nunc ergo cui afiimilaftis me, & exa?qua-
bor eis
,
dixit fanctus :
2.6. Elevate furfum oculos veftros , & videte
quis oftendit hoec omnia : qui educit juxta ntime-
rum ornatum fuum
,
omnes in nomine vocabir:
a malta gloria , & in robore fortitudinis , nihil
te latet.
aut quis ejus fuit confiliiritis
,
qui inftruat eum ? Ita quo-
que in Gr. eft , excepra conjunct,
g , $ ,
pro aut.
"fr. 14. Edit. Rom. in principio habet : 'H irplz tiW
Qv.z&xmJqixio ; led Compl. de!et Trp&e, ; reliqua concinunt
cum Lac. repolico uno h, vel , ante viam-, loco c. Vigil.
Tapf. 1. cont. Varimad. p. 750. e. legit : Ant quis con-
fulitit , y inftruxit eum ? quis oftendit ei judicium ? Au<5t.
1. de voc. gent. 1. i.e. 24. p. ij. c. Aut quern coiifuluit
,
> inftruxit eum? -vel quis oftendit ei judicium, ant viam
prudentix quis oftendit ei ?
#. I
J.
Sic eft in Gr. edit. Rom. praster haec pauca :
ccxo x.a/fc , \oco jitttla ; ultimoque , *oyi;viQov1a.i , repnta-
bttntttr , dempto prarced.
(5 ,
quae tamen tonjunclio ha-
betui in Mf. Alex, ac edd. Aid. & Compl. Irenaeus 1.
J.
c. 2,9. p. 517. d. legit : Ut ftiUicidium de cado
, tf
Jicttt
momentum ftatera. Tertul. 1. de ptaefcrip. c. 8. p. 552.
a. alludens dicit : Ndtiones vero nunquam penes Deum,
niji ftillicidium de jitttla
, $
pulvis ex area
, {$ foris Jeni-
fer : & I. de refur.carn. p.
J9
1. c. Nutiones oftendit nunc
depmatas velut pnlverem (3> falivam : 8c 1. de poenit. c.
4.
p. 166. C. Tit nihil quondam penes Deum, niji ftilla Jitu-
tx , 1$ on* pulvis
, &
vafcnlum figuli. Ambrof. in Pf. 1.
p. 760. f. 761. a. f. Sic omnes gentes ut ftillicidium de
ttrceo , ) Jicttt momentum ftatera aftimatx funt ,
tf
ut fptt-
tum xftimabuntur. Auct. op. imp. in Matth. horn. 2
J.
p.
111. e. Pro nihilo habemur omnes genus.
V". 10. Concordat Gr. niii quod addit As" , autem, poft
vocem Libanus.
t. 17. Ita fert Gr. edit. Rom. praeter voculam
, quam
dciet ; ed. tamen Compl. liab. hoylSfyQeir oiinS. Hilar, in
l'f. IlS.
p. 265. e. Omnes gentes nihil funt ; ( omnia
qux a malitia
funt , in nibilum aftimata funt. Hieron. 1.
2. cont. Helag. to. 4. 551. f. Omnes habitatores terra quaji
nihil rtfuiati funt apud eum.
7t. 1 3. Gtaic. TiW w^5<wots Kt/g<or ; *, w ofwcifictrt
antiqua m.
cvftciartccTS ainor ;
W. 21. Itidem Grascc.
It. 22. Eadem prorfus in Graeco
, prceter nomin.
ax.fl-
J~ii, loco ace. locuftas. Novat. 1. deTrin.
p. 1052. b. Out
cotitinet gyrum terra , & eos qui habitant in
ipfo , quaji lo-
cttftx ; Gr. jt, of itenuirres cV .vrr, , &c. Ambrof. 1. 6.
Hexa. col. 116. a. Qjti tenet gyrum terra,
5 habitantes
in ea Jicttt locuftas : qui ftatuit caelum ut cameram: & fup.
1. 1. col. 10. f. fecit Dens ccelum Jicttt cameram : unde
Aug. 1. 2. de gen. ad lit. to. 3. ij8. e. ait : Ctrltimdi-
citur velut camera ejjfe jttfpenfum. Vigilius Tapf. 1.
J.
de
Trin. legit : Qui continet circttitum terra,
5 eos qui ha-
bitant in ea Jicttt locuftx.
t. 23. Edit. Rom. habet : 'O A;/!?; ctpyorrois
<k WfV
apxcy ,
Qui dat principes qttaji nihil praeffe ; reliqua ut in
textu : in Mfs. Alex. Mediol. ac ed. Compl. ti't ij*n.
V". 24. Grxc.i/ yap ft tpblevaaaty , vJipv
mefaoocn', i-Ve
/j.vi fiCfinH
il<; thk yw iz ivrut...K. x.x'~j..-..;
'<
ppvyartt
Mi4 Ta' dura? i- e- "0" enim flantabunt , neque fereut', ne-
que radicabitnr in terrain radix eorum
ft tempeftas tan-
quam ftipnlas toilet eos : in ed. Compl. &'
yap /a;} zvni-
QotTat , 3 (w caapaqir.
Tf.
2J.
Sic eft in Gr. edit. Rom. prater unum v '-
Q0/J.U1 , exaltabor
, pro exaquabor eis ; at in Compl. :yc:u-
tif'uojMai ciuToTi ; in Mf. Mediol. ex Theod. &Symm. :
Qoftai , lege huit.Qoftoti ; apud Aquil. i%ftoMQ>(*ai. Tertul.
1. I. adv. Marc. p. 620. b. cui me Jimilabitis ?
tJ".
26". Concinunt hc tota cum Gr. edit. Rom. fi ad-
datur ejus , ad vocemfortitudinis ; ultimoque legatur , nihil
te latuit , e Gr.y/lji
Js
i>x'.r in Mf. Alex, ac ed. Compl.
abeft QS ,
poft vocem l%uei.
Apud Hilar, in Pf. 130.
col.
443. a. Elevate oculos veftros, tf
videte quis oftendit
hxc omnia. Ap. Auguft. epift. 166. to. 2. 589. a. qui pro-
fit numerose fitculumi item I. 12. de civit. Dei , c. 18.
to.
7. 317.C Gr. i hppnv xmt aQlSfdi tsV xso^cy WJ.
582
ISAIAS. Cap. XLI.
Versio antiqua. VulCAIA NOVA.
ftierm. ubifup. 2.7. Non enim dicas Jacob, & quid loCUtUS eS 27. Quare dicis Jacob, & loqueris Ifrael:
col.
309. Ifrael, diccns : Abfcondita eft via meaa Deo, & Abfcondita eft via mea a Domino
, & a Deo
Deus mens judicium meum abftulit, & receffit ? meo judicium meum tranfivit?
.28. Et nunc netcis, & nonaudifti? Deusxter- 28. Nunquid nefcis , aut non audifti? Deus
nus ,
Deus qui creavit tenninos terrx : non elu- fempiternus Dominus
,
qui creavit terminos ter-
ras : non deficiet , neque laborabit, nee eft invefti-
gatio fapientia; ejus.
29. Qui dat laflb virtutem : & liis
,
qui non
funt , fortitudinem & robur multiplicat.
50. Deficient pueri, & laborabunt, & juve-
nes in infirmitate cadent.
31. Qui autem fperant in Domino, muta-
riet, nee laborabit, nee eft inventio prudentix
ejus.
29. Qui dat efurientibus fortitudinem, & non
dolentibus mcerorem.
30.
Efurient enim juvenes , & laborabunt ado-
lefcentes , & ele&i infirmi erunt.
3
1
.
Qui autem exfpeclant Deum , mutabunt
fortitudinem, aftument alas quail aqililx, current bunt fortitudinem, altument pennas ficut aquilas,
& non laborabunt
,
gradientur & non efurient. current & non laborabunt , ambulabunt & non
deficient.
Noi ad Versionem antiqua m.
Hr. zf.
Ad verbum e Graeco, praeter voces duas ,
di-
tefis , & meum ,
quae abfunt.
7?. 28. Similia Graec. habet, excepto uno xajawevu-
Pas , apparaz/it ,
pro creavit. Apud Tertul. 1. adv. Pfych.
p. 984. b. hasc pauca :
ft
enim Deus atemus non efuriet :
& I. adv. Prax. p. 852. a. Deus xlernus non Jitiet , nee
efuriet omtiino. Fulg. I. 3. ad Tralim. c. 27. p. 153.
Deris
atemus, Detts qui fecit fines
term : non efuriet., neque la-
borabit, tieqtte inveniri poteft
pmdentia ejus. Vigil. Tapf.
1. 5. de Trin. p. 225. a. Deus aternus , Deus qui fecit ex-
tranet terra : non efuriet , neque laborabit , nee
eft
inventio
prudentix ejus.
t. 29. Similiter in Graeco. Item apud Fulg. 1. 3. ad
Tralim. c. 27. p. lH.Praftans efurientibus vires , $
non
dolentibus mmrorem. Ap. Vigil. Tapf. 1. 3. de Trin.
p. 22
3.
a. Dans efurientibus cibum
, 5
labornntibus virttitem.
Tf. 50. Confonac Grx-c. ad verbum. Similiter ap. Fulg.
1. 3. ad Trafim. c. 27. p. 133. Efurient enim juvenes,
>
laborabunt adolefcentes ,
eleili fine viribus erunt. Graec.
arl%,viS (Qotrai.
Tf. 31. Eadem praefert Graecum. Hilar, verb in Pf. 138.
col. 515. d. legit, pennigcralunt taiiquam aqnilx, e Gr.
7r%r^(pimwsiv. Ambr. 1. de virginit. to. 2. col. 238. d. 0i
exfpeclant Dom current
{$
non laborabunt. Hefycli. ap.
Aug.epift. 198. to. 2. 740. e. 746. e. Qjii verb exfpniaut
Drmilium , exfnltabunt cum virttue
,
prodncent pennas Jicut
aquil.t , current j non laborabunt , ambulabunt
5
iwn
efu-
rient. Itidemap. Fulg. 1. 3. ad Tralim. c. 27. p. 133.
Hitrim, in Ifni.
41. col. 310. x
Lxx;
CAPUT
Versio antiqua.
INnovamini
ad me infulx, principes enim
XLI.
VuiGATA NOVA.
1 .
'Tp Aceant ad me infula: , & gentes mutent
mutabunt virtutem : appropinquent , & lo-
quantur fimul , tunc judicium annuntient.
z. Quis fufcitavit de oriente juftitiam , vocavit
earn ad pedes fuos , & vadet ? dabit in confpec-
tu o-cntium
,
& reges in ftuporem mittet : 6c da- gentes, & reges obtinebit : dabit quali pulverem
bit
&
in terram gladios eorum
,
& ficut ftipulam gladio ejus, ficut ftipulam vento raptam arcui
fortitudinem : accedant, &tunc loquan-
tur, fimul ad judicium propinqnemus.
2. Quis fufcitavit ab oriente juftum ,
voca-
vit eum ut fequeretur fe ? dabit in confpeftu ejus
ejus.
3
.
Perfequetur eos , tranfibit in pace , femita
in pedibus ejus non apparebit.
4.
Quis hcEC operatus eft, & fecit, vocans
generationes ab exordio ? Ego Dominus
,
primus
Ibid. 312.
projettam arcus eorum
3.
Et perfequetur eos, tranfibit in pace via pe-
dum ejus.
4.
Quis operatus eft, & fecit haec* vocavit
earn
,
qui vocat earn a generationum principio.
Ego Deus primus , & in hxc qux ventura iunt & noviflimus ego fum
ego fum.
5.
Viderunt gentes, & timuerunt, termini ter- 5. Viderunt infill* , &
timuerunt
,
extrema
rx obftupuerunt , & acceflerunt, venerunt fimul, terra; obftupuerunt,
appropinquaverunt
, & ac-
ceflerunt.
6. judicans unufquifque proximo fuo auxiliari 6. Unufquifque proximo fuo auxiliabitur, &
& fratri : & dicet
:
fi'atl fuo dicet :
Confortare.
7.
Prxvaluit vir artifex
,
& xrarius percutiens 7. Confortavit faber -erarius percutiens mal-
malleo
,
fimul producens : aliquando quidem di- leo eum
,
qui cudebat tunc tempons, dicens
:
Glu-
cit : Solidatio bona eft : confortaverunt ea, in cla- tino bonum eft : & confortavit eum davis, ut
vis ponent ea , & non movebuntur.
non moveretur.
8. Tu autem Ifrael puer mens, Jacob quern 8. Et tu Ifrael ferve meus, Jacob quem ele-
elegi, femen Abraham quem dilexi :
gi, femen Abraham amici mei:
NOT* ad Versionem antiquam.
t. 1. Eadem fert Graec. edit. Rom. Ambrofius 1. a. de Tt. y. Graec. ed. Rom. delet verbum obftupuerunt
;
tranf-
interpel. Dav. c. 9. col. 6jl. f. initio legit : Renovamini fertque conjunfe.
55,
port acceflerunt; at in ed. Compl.
i,ifU,
eft, sxy^sai', y-yyiexv in Mf. Mediol. ex Theod. eB'^car
;
t. 2. Itidem Grace , pra:ter haec plural, fpvyura, t^as- ex Aquila , hyc-v i
ox in Mf. Alex. & Compl.
*, >-
f*eva , ftipulas
projeilas
Inf. 44.
6.
tf 48.
12.
Apic. I.
8. 17. tf
22. 13.
ft. 3.
Confonat Graec. ad verbum.
#.
4. Ita Grxce, verbum pro verbo. Apud Iren. 1. 4.
c.
J.
p. 232. c. Ego fum
Deus primus,
& fttper ventura
ego fum.
Apud Tertul. 1. cont. Marc. p. 852. c. Ego pri-
mus
, tf
in fuperventura ego fum. Apud Auguft. l.deunit.
Eccl. to. 9. 347.
a. Ego Deus primus
, tf
in bis qux adve-
nient ego fum. Fulg. 1. pro fide cath. p. 557- ^g De"s
primus
, > ego in ea qux fuperveniunt. Vigil. Tapf. 1. cont.
Varbn.
p. 728. c. Ego fum Dom. Deus primus , tf
ego no-
rijjimus
, tf
in ea quit ventura funt in tttviffimo ego
fum.
cxc.ut in textu Lat.
to; in Rom.
5,
ui&ov a./j.a- caet. ut in Lat. fupra. Apud
Aug. 1. de unit." Eccl. to. 9. 347.
a. Viderunt gentes
, >
timuerunt fines terra.
t. 6. A Graeco abeft to fuo; & poft vocem fratri
,
transfertur verbum auxiliari ,
pro quo <-,nJfOa/
, quod
Nobilius vertir ad auxiliandum ; caet. ut in Lat. fup.
f. 7. Similia Graec. exhibet, nil! quod loco folidatio
,
ponit Qvjj.ihwn, ,
quod polfet etiam verti commtffura , vel
con/fatio.
t. 8. Graec. ponit
g, ,
poft'IaxaS i
tollic ver6 Mf. Alex,
IS MAS. Cap. XL I.
5 8
3
VlTIGATA NOVA.
9.
in quo apprehendi te ab extremis terra:,
& a longinquk ejus vocavi te, & dixi tibi : Ser-
vus raeus es tu , elegi te , 8c non abjeci te.
10. Ne timeas, quia ego tecum fum : ne de-
clines
,
quia ego Deus tuus : confortavi te , &
auxiliatus fum tibi , & fufcepit te dextera jufti
mei.
1 1
.
Ecce confundentur & erubefcent omncs
,
qui pugnant adversum te : erunt quafi non lint,
& peribunt viri
,
qui contradicunt tibi.
11. Qu.-eres eos , & non invenies, viros re-
belles tuos : erunt quad non fint : 8c veluti con-
fumptio , homines bellantes adversum te.
1 3
.
Quia ego Dominus Deus tuus apprehen-
dens manum tuam, dicenfque tibi : Ne timeas,
ego adjuvi te.
1
4. Noli timere vermis Jacob
,
qui moitui
eftis ex Ifrael : ego auxiliatus fum tibi, dicit Do-
minus : & redemptor tuus fanftus Ifrael.
if. Ego pofui te quafi plauftrum triturans
novum , habens roftra ferrantia : triturabis raon
Versio antiqua.
9.
quern affumpfi ab extremis terra; , & a fum-
mitatibus ejus vocavi te, & dixi tibi : Puer meus
es, elegi te ,
& non dereliqui te.
10. Noli timere, tecum enim fum : ne errcs,
ego cnim fum Deus tuus, qui confortavi re, &
auxiliatus fum tui, &roboravi te dextera jufta mea.
1 1
.
Ecce confundentur & erubefcent omnes
adverfarii tui : erunt cnim quali non fint , & pe-
ribunt omnes inimici tui.
1 2. Quxres eos , & non invenies , homines
,
qui
infanient in te : erunt enim quafi non fint
,
&
non erunt pugnantes adversum te.
1
3. Quia ego Dominus Deus tuus, qui teneo
dexteram tuam
,
qui dico tibi
:
Hieron. ubi
fup.
14. Ne timeas Jacob
,
parvule Ifrael : ego auxi-
liatus fum tui, dicit Deus, qui redimo te fancius
Ifrael.
1
5
.
Ecce feci te quafi rotas plauflxi triturantis
novas in ferrarum modum : & triturabis mon-
tes , & comminues : & colles quafi puiverem tes , & comminues colles , & ut pulverem pones.
pones.
1 6. Et ventilabis , & ventus auferet eos , & tem-
peftas difperget illos : tu autem lcetaberis in Do-
16. Ventilabis eos, & ventus toilet, & tur-
bo difperget eos : & tu exfultabis in Domino , in
fan&o Ifrael la-taberis.
1 7. Egeni & pauperes quserunt aquas , & non
funt : lingua eorum lid aruit. Ego Dominus exau-
diam eos, Deus Ifrael non derelinquam eos.
18. Aperiam in fupinis collibus flumina , &
mino, & in fan&is Ifrael.
17. Et exfultabunt pauperes & inopes : querent lhU.\i%,
enim aquam , & non erit : lingua eorum prae fi-
ti exaruit. Ego Dominus Deus exaudiam ipfos
,
Deus Ifrael, & non derelinquam eos.
18. Sed aperiam in montibus flumina, & in
in medio camporum fontes : ponam defertum in medio camporum fontes : faciam defertum in pa-
ftagna aquarum , & terrain inviam in rivos aqua- ludes
,
& fitientem terram in aquxdutlus.
rum.
19. Daboin folitudinem cedrum, &fpinam,
& myrtum , & lignum oliva: : ponam in deferto
abietem , ulmum , & buxum fimul
:
20. Ut videant, 8c fciant, & recogitent, 8c
intelligant pariter quia manus Domini fecit
hoc, & fanctus Ifrael creavit itlud.
Prope facite judicium veftrum , dicit Do-
afferte ,
fi quid forte habetis , dixit rex
2 1.
minus
Jacob.
Accedant , & nuncient nobis qua;cunque
N O
T
M AD VeRSIONEM
Ifrael.
19. Ponam in terram abfque aqua cedrum,
&
buxum
,
& myrtum , & cypariflum
, & popu-
lum :
2.0. Ut videant , & fciant , & cogitent , & no-
verint fimul quia manus Domini fecit haec
,
&
fancius Ifrael oftendit.
2.1. Juxta eft judicium veftrum, dicit Domi-
nus Deus : venerunt , & appropinquaverunt con-
filia veftra , dicit rex Jacob.
2.2. Appropinquent , & annuntient nobis qua?
A D
tf.9. Eadem leguntur Graece.
Tf. 10. Ica fert Graec. uno excepto /nil mavu, non /al-
io , loco ne erres ; ita lane accipit Cyrillus , tefte No-
bilio.
ir. 11. Concordat Graecum. Apud Ambrof. in Pf. 1.
col.
759.
d. lie : Ecce confundentur ?
reverebuntur omnes
adverfarii : erunt enim tanquam non Jint : & inf. col. 760.
b. Et quod ait , funt ficut qui non funt , ntique potuit di-
tere , non erunt
; fed c'ttm dixerit , confundentur & reve-
rebuntur , utiquc intelligis
,
quia erunt per jnbjlantiam
, >
profetlnm converjianis ; fed non erunt quafi adverfarii-, quod
fuerunt. Fauftin. presb. 1. cont. Arian. p. 646. b. Eru-
befcent ij confundentur omnes
,
qui adverfantur ei
, & ibunt
cum confnfrone.
f. n. Ita quoque in Grsco eft.
~t. 15. hidem Grace, detracts voce Dominus.
Tt. 14. Ita Graece , nifi quod additur
Cf, ad vocem
Deus , deleturque penult./iim'Irt.r . contra in Mf. Alex, deeft
Qv , & in Mediul. habetur 7;? , ex ts?{ T.
Tt. 1 5. Eadem leguntur Grasce , prasterduo, cc\oSr7c,
tritttrantes , loco triturantis'fic in fine ;<w , loco pulverem ;
Mf. Alex. hab. yfv.
Cypr. 1. 2. Teftim. p. 286. a. Ecce feci
te jicut rotas vehicnli triturantis novas iuje retornatas : crj tri-
turabis montes
, tf
extenuabis colles , (^ ficut lanuginem pones.
Hieron. in Amos 2. col. I 587. c. Ponam te jicut rotas plattf-
tri novas cum ferrarum dentibtts : f$ comeres montes
, C?
comminues colles.
~t. 16. Ita rurfum in Gr. edit. Rom. exceptis his, in
Domino , ? , que defunt. Mf. tamen Alex. hab. ex Aq. &
Syir.m. ciyaMticn cv Kvpia , i) w -ra> ayla 'le^otix. Cypr. 1.
Z. Teftim.
p. zZ6. a. Et ventilabis , ( ventus occupabit
tllos
,
^
procella difperget ; tu autem jocmidaberis in fanilis
ANTIQUAM.
~fr. 17. ItaGrxcead verbum , nil! quod repetitur Zy& ,
ante exaudiam , deleturque feq. ipfos. Cypr. 1. 2. Tellim.
p. z26. a. bene : Et exfultabunt mopes
$ egeni : querent
enim aquam
, ^ 0 er:t : lingua enim eorum a Jiti Jiccabit.
Ego Dominus Deus , ego exaudiam Dens Ifrael , j
non de-
relinquam eos. Tertul. 1. cont. Hermog.
p. 420. c. qua-
rent aquam
, ($ non invenient.
~$. 18. Grasc. ed. Rom. addit ifiruiv , aquarum, ad
paludes , ultimoque hab. cV vf&iyaycTc, ; cact. utinLat. fup.
Mf. Alexandr. delet vocem vJ~dmy , cum ed. Compl.
item Mf. Mediol. fed in marg. hab. c! r. vJarvr. Cypr.
1. 2. Teftim. p. 286. a. legit : Sed aperiam inter montes
flumina , f$
in mediis campis fontes : ficiam deferta in rie-
mora aqttofa , &
Jitientem terrain in aquxducltts.
IT. 19. Confonat Gr. edit. Rom. ad verbum
, deleto uno
f^ , ante myrtum ; fed Mf. Alex. hab. i, ftupdm , cum edd.
Aid. & Compl. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 286. a. Ponam in
inaqnofam terram cedrum
, > buxum
, 5 myrtum
, {$ cy-
prejpim
, 5
ulmttm , j
populum. Tertul. 1. 3. adv. Marc.
p. 670. b. Ponam flumina in regione fhienti , > in folitif
dine cedrum
, buxum : fed primum membrum refpon-
det verbis ult. tf\ pixced. Rurfum Hieron. in Ifai. 2.
p.
27. d. Ponam in terra inaqnofa cedrum, f$ buxum,
f$
cyprejjttm
, tf
pinum. Mf. Mediol. ex Aq. & Symm. hab.
wajxeAOj-cy , Trtihadau , f. Trlitsar, ulmum.
t- 20. Itidem Graece. Cypr. I. 2. Teltim.
p.
286". a.
Ut videant
, tf
cognofcant , #
fciant , &
credant fimul
quia mania Domini fecit ifta , %j
fanSas Ifrael oftendit.
#. 2 1. Sic eft in Gracco ,
prxter verbum venerunt
, quod
abeft.
If. zz. Edit. Rom. port verbum annuntient
, addit
Hid. 114.
5*4-
ISAIAS. Cap. XLII.
Versioantiqua. Vulgatanova.
Hieron. ubifitf. ventura funt : aut priora qux erantdidte : & ap- ventura funt : priora qua; fuerunt nunciate:&
ponemus fenfum ,
& fciemus qua; lunt novifiima, ponemus cor noflrum , & fciemus novifllma eo-
VentlU'a quoque dicite nobis.
rum , & qua? ventura funt indicate nobis.
2/>. Et annuntiate quae ventura funt in novifli- 23. Annuntiate quce ventura funt in futurum
,
mo & fciemus quoniam dii eftis : bene facite & fciemus quia dii eftis vos : bene quoque aut
& male : & admirabimur , 6c videbimus iimul
,
male , fi poteftis , facite : & loquamur , & videa-
Uid. 5 1
J.
Hid. 516.
mus limul.
24. Ecce, vos eftis ex nihilo, & opus vef-
trum ex eo quod non eft : abominatio eft qui ele-
git vos.
1 5 . Sufcitavi ab aquilone , & veniet ab or-
tu folis : vocabit nomen meum , & adducet ma-
giftratus quafi lutum , & velut plaftes concul-
cans humum.
26. Quis annuntiavit ab exordio utfciamus,
& a principio ut dicamus : Juftus es ? non eft
neque annuntians, neque pra?dicens , neque au-
diens fermones veftros.
17. Primus ad Sion dicet : Ecce adfunt, &
Jerufalem evangeliftam dabo.
18. Et vidi , & non erat neque ex iftis quif-
quam qui iniret confilium
, & interrogate ref-
24. unde fitis vos , &c unde fit opus veftrum.
De terra abominationum elegerunt vos
:
25.
Ego autem fufcitavi eum qui ab aquilone
eft , & qui ab ortu folis : vocatur nomine meo :
veniant principes ,
& ficut lutum figuli , & ficut
figulus
conculcans lutum , fie conculcabimini.
26. Quis enim annuntiabit vobis ea qux a prin-
cipio funt, ut cognofcamus ea qux in futuro,
& dicemus quia verum fit: non eft qui prxdi-
cat , neque qui audiat verba veftra.
27.
Principium Sion dabo , & Jerufalem con-
folabor in via.
.28. Nam de gentibus nullus eft, & de fimu-
lacris ipforum non erat qui annuntiaret : & fi
interrogavero eos unde eftis , non refpondebunt ponderet verbum
mihi.
29. Sunt enim faftores veftri , & fruftra fedu- 29.
Ecce omnes injufti, & vana opera eo-
CUnt VOS.
rum : ventus & inane limulacra eorum.
NotjE ad Versionem
vfv,
vobis ; Mf. vero Mediol. ex toi; I". i/tii ,
nobis
,
ut
fupra : extremo ,
pro ventura quoque., Rom. habet , j,
ret
iv.pxoiJfaci , tf
ventura ; est. ut in textu.
if. 23. Ita fert Gr. edit. Rom. nifi quod in principio
toMtt
tf ,
jungit vero vifii , nobis , verbo annuntiate , quod
tamen deeft in Mf. Alex. & Compl. infra etiam pro ma-
le , Rom. habet xcexwaent , malefacite. Hieron. ep. ad Da-
maf. ro.
J.
518. e. ita legit : Priora annuntiate mihi,
tf
novijjima qua futura funt , #
dicam quia dii
eftis ; pri-
mum autem memjirum peninet ad t. praeced.
t. 24. Ita in Gra?co, praeter accufat. /5/5*1/7,, abo-
minationem; at in ed. Compl. eft genitiy. /3/ iMyp.Tur
,
abmniuationum , ut fupra.
A N T I
Q U A M.
Tf". 2.5. Grpece, pro fing. vocatur , legitur pluraliter Mi-
fa'Qorrxt , vocabrtnttir ; est. ut in textu verbum e veibo.
if. 1.6. Graec. initio delet vobis , cum feq. verbo funt i
fubinde pro in futuro , hab. ifj.^oqSi^ , ad faciem ; pau-
loque poft , m;K isti , vera junt , loco verum Jit ; cast,
ut in Lat. fup.
il. 27. Ira fert Gr. edit. Rom. nifi ult. excipias , ti%
o'/o'c ; at in Mf. Alex. hi 0'/. Caffiod. in Pf. 1. p. if.
c. hab. in itinere ; priora ut fupra.
~t. 28. Ita Graece , addita vocula IJi, ecce, poft vo-
cem gentibus.
#. 29. Sic eft inGraeco, prKter ult. 01 Tr>.a.vZvTfi; J,5,
qui feducunt vos.
CAPUT XLII.
Versio antiqua. VUXCATA NOVA.
Hieron. in
42. col. 116
Lxx.
1 . T7
Cce Jacob puer meus , affumam eum : If- *
T^
Cce fervus meus

fufci
P
iara ^m :
ifai.
J^ ra^j eieQ_us meus
s
fufcegit aim anima mea : X-.- meus , complacuit fibi in illo anim
ele&r.s
Matth.
a mea : 12. 18.
dedi fpiritum meum fuper eum
,
judicium genti- dedi fpiritum meum fuper eum
,
judicium gen-
bus educet.
3.. Non clamabit , neque dimittet , nee audie-
tur foris vox ejus.
3.
Calamum fraclum non conteret
,
& li-
num fumigans non exftinguet : fed in veritate edu-
cet judicium.
tibus proferet.
2. Non clamabit, neque accipiet perfonar.i
,
nee audietur vox ejus foris.
3.
Calamum quafiatum non conteret, Cc li-
mim fumigans non exftinguet : in veritate educet
judicium.
NoTiE ad Versionem antiquam.
T/r. 1. Sic habetur Grffice , detra&s 1. vocula ecce, quam
tamen admittit Eufebius 1. 1 3. demonftr. Evang. Hieron.
vero ep. ad Algaf. q. 2. to. 4. 190. b. ait : In Ijaia
juxta LXX. Interpretes Jic fcriptum
eft
: Jacob puer metis
,
fufcipiam
eum : Ifra'el eletlus meus
, fufcepit
eum anima
mea : dedi fpiritum meum fuper eum
,
judicium gentibus
proferet. Ambrof. 1. de bened. Patr. c. 11. col. 527.
Jacob puer meus
, fufcipiam eum : Ijrael eletlus meus
, fuf-
cipiat eum anima mea : & 1. de Spir. S. col. 619. e. Jacob
puer mens
, fufcipiam
eum : Ijrael eletlus meus
, fufcepit em
anima mea : dedi fpiritum meum in ipfum : at epift. 46.
p. 987. C. hab. Jacob puer mens , Ifra,l dileilus mens. Phoe-
bad. Agin. 1. cont. Arian. p. 302. h. Ecce flius metis
,
quern ego elegi : ponam. fpiritum meum Jnper eum. Auguft.
1.20. de civit. Dei, c. 30.ro. 7. 616. c. Jacob puer meus
,
fufcipiam
ilium : Ifrdel eletlus meus , ajjiimp/it eum anima
?nea : dedi fpiritum meum in ilium, judicium gentibus pro-
feret : fubinde monet in Hebrxo non fcribi , Jacob , {$ If-
rdel , fed quod ibi legitur , Servns mens : eadem repetit quae
fup. l". de unit. Eccl. to. 9. 347.
b. praeter haec , lfrdil
eletlus , fufcepit eum. Au6t. 1. cont. Jud. ap. Cypr.p. yoi.
e. Best puer meus dileclijfimus : fttiam fuper turn Jptritttm
meum,
{$
judicium gentibus nunciabit. Vide Matth. 12. 18.
if. 2. Ita ruifum legit ex ed. LXX. Hieron. ep. ad Al-
?af. q. 2. to. 4. 190. b. at in Ifai. 42. col.
317. c. loco
dimittet, dicit habere LXX. non relmquet i Gr. iJi Vh'-
Qtt. Tertul. 1. 4. adv. Marc. p. 717. c. Ne contender,
nee -vox ejus in platea audietur : &1. depat. c. 3. p. 199.
a. alludens dicit : No contendit , non reclamavit , uec
qn;J-
qttam in plateis vocem ejus andivit : & 1. adv. Jud. c. 9.
p. 143. b. Neque contendit, neque clamavit , neque audi-
ta
eft
foris vox ejus : (imiliter 1. 3. adv. Marc.
p. 6j6.c.
Novatianus 1. de Trin. p.
icf%6. a. 0 audietur in pla-
teis vox ejus. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 290. a. Non clamabit,
neque audiet quis in plateis vocem ejus. Auguft. 1. 20. de
civit. Dei , c. 30. to. 7. 616. c. No clamabit, neque cef-
fabtt , neque audietur foris vox ejus : (imiliter 1. de unit.
Eccl. to. 9. 347. b. Auct. 1. cont. Jud. apud Cypr.
p. yor.
e. Non clamabit, neque contendet ; reliqua defunt. Vide
Matth. 12. 18. cui refpondere videntur plura hue ex PP.
adducta.
t. 3. Eadem rurfus habet Hieronymus ex LXX. quxft.
2. ad Ala;af. to. 4. 190. b. praeter duo, arundinem con-
fratlam ; uliimoque , proferet judicium, TertuUiaiuis liL',
ISAIAS. Cap.
585
VUIGATA NOVA.
4. Non erittriftis, neque turbulentus, donee
ponat in terra judicium : & legem ejus infills
exfpectabunt.
j. Hxc dicit Dominus Deus, creans coelos
,
& extendens eos : finnans terram , & qua; ger-
minant ex ea : dans flatum populo, qui eft fu-
per earn, & fpiritum calcantibus earn.
6. Ego Dominus vocavi te in juftitia, & ap-
Jnf. 49.
prehendi manum tuam , & fervavi te. t dedi
6. te in fbedus populi , in lucem gentium
:
7. Ut aperires oculos ca:corum, & educeres
de conclufione vinftum , de domo carceris fe-
dentes in tenebris.
Inf. 48. 8. Ego Dominus , hoc eft nomen meum : glo-
II- riam meam alteri non dabo , & laudem meam
fculptilibus.
9. Quse prima fuerunt , ecce venerunt
.
nova
quoque ego annuntio : antequam oriantur , au-
dita vobis faciam.
10. Cantate Domino canticum novum, laus
ejus ab extremis terra; : qui defcenditis in mare
,
& plenitude ejus ; infula; , & habitatores earum.
And) . 1.
to. 2,
3. de
667.
XL II.
V r. h s 1 o Antiqua.
4.
Spiendebit, & non comeretur , donee po- Hierm.ubifuf,
nat fuper terram judicium : & in nomine ejus Ren-
tes fperabunt.
5.
Sic dicit Dominus Deus, qui fecit caelum,
& finxit illud : qui folidavit terram
, & qtix in e 1
funt : & dat populo
,
qui eft fuper earn
, fpiritum ,
*' c '
c fpiritum calcantibus earn.
6. Ego Dominus Deus, qui vocavi te in arqui-
tate, & tenebo manum tuam, & confortabo te.
Et dedi te in teftamentum generis mei , in lucem
gentium :
7. Aperire oculos caecorum , educere de vin- ffim, in
\fi.
culis alligatos, 5c de domo carceris habitantes
4*- >'
317-
"
in tenebris.
'
8. Ego Dominus Deus, hoc mihi nomen eft:
Cypr.i.x.
Teftim.
claritatem meam alii non dabo , neque virtutes
t-
2
<*7- '
meas fculptilibus.
9. Qua; a principio funt, ecce fiunt, ut nova,
quae ego annuntiabo : & priufquam manifefta-
rem ea , audire vos feci.
10. Cantate Domino canticum novum
,
prin-
cipalis ejus glorificatur , & nomen illius a fum
mitate terras : qui defcendunt in mare , & navi-
gant illud ; infulac , <5c habitatores earum.
CaRod. in
1'fal.
1 1 3. p. tfy.b.
Hieron.
41. col.
I.v.v.
in I/hi.
Not* ad Versionem antiqua m.
4. adv. Marc.
p. 717. c. Aru/idinem quaffatam non com-
miunet
, 5
Imnmfumigans non exfiingnet : iteml.de pat.
c. 3. p. 199.
alludens dicit : Arundinem quaffatam non
fregit , linum fumigans non reflinxit : & 1. 3. adv. Marc.
p. 676. c. necnon 1. cont. Jud. c. 9. p. 143. b. Arundi-
nem contafam non commiimit , linum ardens non exftinxit.
Ed. Rom. Kxxa,i4W Ttha<s/4Stof % Qvrrpl-^4 ,
J,
a/ro* Kz-iryi-
Zp$/wr v es'c<i , &c. Mfs. Alex. & Mediol. cum edd. Aid.
& Compl. liab. Qvvlefaacf*eioi> ,
quod contufmn fignificat
;
& Juftinus aiW Twpo^or , quod accenfum , & jumigans.
Novatian. 1. de Trin. p. 1036. a. legit : Arundinem quajfa-
tam non content, $$ linum jumigans non exfiingnet. Cypr.
1. 2. Teftim. p. 190. a. Arundinem quaffatam non con-
fringet , & linumjumigans non exftinguet : fed in veritate pro-
ftret judicium. Similiter hab. Auct. 1. cont. Jud. ap. Cypr.
p. Jo 1. a. prseter ult. quoadufque expellnt in contentione ju-
dicium , loco
fid
in veritate , &c. Ambrof. in Luc. 7. col.
I 38 1 . a. Arundinem quajpitam non cenfringet. Auguft. I. 20.
de civit. Dei , c. 30. to. 7. 616. c. Calamum quaffatam
non conteret
, 2; linum fumans non exfiingnet : fed in veritate
troferet judicium : at 1. de unit. Eccl. to. 9. 347.
b. Arun-
dinem quaffatam non conjringet
, & linum jumigans non
exfiingnet :
fid
cum veritate proferet judicium. Auct. 1. de
promiir. p. 2. c. 14. p. 138. b. Arundinem quaffatam non
tomminaet , ^
linum fumigans non exfiingnet.
#. 4. Eadem refert Hieron. ex LXX. epift. ad Algaf.
q. 2. to. 4. 190. b. excepto uno quaffabitur ,
pro conte-
retur. Ira quoque in Gr"eco eft. Apud Tertul. 1. 3. &
J.
adv. Marc. p. 648. c. 783. b, & in nomine ejus nationes
fperabunt: at inf. 786. a. ^ in nomine ejus nationes credent
:
& fup. p.
78J
1
. b. Lux erit nationum :
tf
in nomine ejus
nationes fperabunt. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 290. a. Eulgc-
bit ,. ? non quaffabitur ,
quoadufque ponat in terra judicium :
J
in nomine ejus gentes credent. Auguft. 1. lo. de civir.
Dei, c. 30. to. 7.
6l6.d. Refulgebit, ($
non confringetur
,
donee ponat in terra judicium : j
in nomine ejus gentes
fperabunt : limiliter 1. de unit. Eccl. to. 9. 347. b. Am-
brof. in Pf.
39. p. 864. e. donee ejiciat in veritate judi-
cium. Auc~t. i. cont. Jud. ap. Cypr.
p.
yoi.a. quoadufque
txpellat in contentione judicium :
tf
in nomine ejus gentes
credent , tf
fperabunt.
Tfr.fl.
Gr.pro finxit, habet a-w'^a? ,
pauloque port,

Ai/k'5 irvow to >a ia eir dinwc, loco

dat populo
,
qui
cfl fuper earn , fpiritum ; caet. ut in Lat. Irensus 1. 4.
c. 2. p. 229. b. Sic ait Dominus Deus
, qui fecit calum
,
5 affixit illud : qui confirmavit terram, crj qua in <v
$$
qui dat affatitm
populo
,
qui efl fuper earn,
$$
jpi: iti:m
bis qui cahait illam : & 1.
J.
C 12. p. 306. a. Sic dicit
Do, quifecit caelum
, ^fix
it illud : qui firmavit terrain
,
tf
qnx in ea funt : 25
dedit afflatnm populo
,
qui fuper
earn efl , ^
fpiritum bis qui calcant illam. Quidam legunt
finxit ,
pro
fixit
, fed male ; nam Hieron. in hunc loc.
p.
318. b. dicit habere LXX. Qui fecit calum,
j defixit
illud. Ambr. 1. 1. Hex. col. 10. f. Caelum Dominus ex-
tendit. Tertul. 1. de anima , p. 482. a. Qui dedit (latum
populo fuper terram, *$ fpiritum cahatitibus earn. Vigilius
Ttm. II.
Tapf. 1. 12. de Trin.
p. 323. b. Dixit Dominus
, qui fecit
cxlum
, 2> adfixit illud : qui folidavit terram , < qu.e in
ea funt : qui dat infpinttionem populo
, qui
cfl fuper earn
,
^
fpiritum calcantibus earn.
tf. 6. Ita Graece, deleto relat. qui, poft Deus, ut 8c
mei, pott generis ; ed. tamen Aid. habet fine, ,ux. Tertul.
1. cone. Jud. c. 12. p. 146. a. Et dedi te in difpofitionem
generis mei , in lucem gentium : & 1. 3. adv. Marc.
p. 678.
a. Ecce dedi te in difpofitionem generis mei , in lucem natio-
num. Lattant. 1. 4. Inftit. c. 20. p. 582. Ego Dominus
Deus vocavi te in juflitiam, & tenebo manum tuam, c$
confirmabo. Et dedi te in teflamentum generis mei , in lucem
gentium. Cypr. 1. 2. Teftim.
p. 287. c. Ego Dominus Deus
vocavi te in juflitia , ut teneam manum tuam
, %j confortabo
te. Et dedi te in teftamentum generis mei , in lumen gen-
tium. Hieron. in Ifai. 42. col. 317.3. Dedi te in
tefta-
mentum generis
, in lucem nationum. Arnob. de Deo ttino
,
p.
2 1
J.
b. Ego Dominus vocavi te
, dedi te teflamtntum
ventium.
o
t. 7.
Ita fert Grace, edit. Rom. prxter unum i, xc^-
nine;, loco habitantes ; fed a Mf. Alex, ac ed. Compl. abed
x./. Apud Tertul. cont. Jud. c. 12. p. 146. a. Aperire
oculos excorum , exfolvere de vinculis vinftos , $$ de domo
carceris fedentes in tenebris : limiliter 1. 3. adv. Marc.
p.
678. a. except! cella
,
pro domo. Laft. 1.
4. Inftitut. c.
20.
p. y82. Aperire oculos excorum
, producere ex vinculis al-
ligatos
, f
de domo carceris fidentes in tenebris. Cypr.l. 2.
Teftim.
p. 287. c. Aperire oculo; excorum
, producere A vin-
culis vinclos , S$ de domo carceris fidentes in tenebris. Am-
brof. 1. 3. de Spir. S. to. 2. 647. c. Aperire oculos cacorum
,
educere de vinculis alligatos. Similiter ap. Arnob. de Deo
tr.no
, p. 215'. b. Aperire oculos excom?:.
fr. o. Similiter habet Ambr. 1. 1. de fide, col. 445. c.
Dom.nus nomen
eft
mihi. Phaebad. Agin. cont. Arian.
p.
JO 3. d. claritatem meam alteri non dabo. Hieron. in Ifai.
42. col. 318. f. ait LXX. addere, nee vitettites meas
fimu-
lacris. Apud Cafliod. in Pf. 1 1 3. p. 387. b. fie : Ego Do-
7>:i,ius , hoc
eft
nomen meum in xteruum : gloriam meam
alteri non dabo, neque virtutes meas fculptilibus. Ita quo-
que in Graco eft , addita voce Qsttc. , ad banc , Domi-
t.us ; detra&o vero - in sternum.
#'.9. Philaftr. Brix. 1. de hseref.
p. 715:. f. Ecce ego
facia nova :
^
priufquam veniant , annumiata funt vobis.
Grsc.
fa.
aV^ccVxMi , Ui :i'xc< , i, Kctua, a. ho) aiaf-
ysX\oS >L vrpo -r? ccvafysTtai , s'/;<>
:'';!
:':.-
i. c. Qt:.s A prin-
cipio, ecce venerunt, c$
nova, qua ego annuntio : 5 an-
tequam annunticntur
, manifeftatafunt vobis. Mf. Alex. hab.
cya dvayfax' Medio!, cum edd. Aid. & Compl. a
.="-
; a
ratvfwi, ut fup. in textu.
Tfr. 10. Ita Grajcc, exceptis his : d
rx
t'7?
-
e\:'ii-
ets to oroftct dinv air atcx Tvi 7M5 ,
princip-.um ejus
;
glorificate nomen ejus ab extreme terra , loco principatus
ejus glorificatur
, > nomen illius J fummitate terra. Hie-
ron. etiam inf. col. 319.
f. dicit LXX. habere :
glorifi-
cate nomen ejus in terminis ts<rx. At Iren. 1. 4. c. 9.
p.
237. d. legit : Cantate Domino hymnum novum, initium
Eeee
586
ISAIAS.
Versio antiqua.
Lastare defertnm
, & vici ejus ;
Cap. XLII.
VUICATA
Hiertm. ubifuf. 1 1 . Lactate defectum
, & vici ejus ; villa? , &
habitatores Cedar : hetabuntur qui habitant in Pe-
tra, de fummitate montium clamabunt.
1 2. Dabunt Deo gloriam , virtutes ejus in infu-
lis nunciabunt.
1
3
.
Dominus Deus virtutum egredietur , & con-
reret bellum : fufcitabit zelum , & clamabit fuper
inimicos fuos cum fortitudine.
1
4. Tacui a principio : num femper tacebo , &
fuftinebo ? ficut pariens patienter egi : erumpam
,
& arefaciam fimul.
15. Vaftabo montes, & colles, & omne fe-
num eorum arefaciam : & ponam flumina in in-
fulas , & paludes ficcabo.
16. Et adducam caecos per viam, quam nef-
ciunt; & femitas, quas ignoraverunt, calcare eos
faciam : faciam eis tenebras in lucem , & prava
in refta : haec verba faciam illis, & non derelin-
quam eos.
17. Ipii vero converfi funt retrorsum : confun-
damini confufione
,
qui confiditis fuper fculptiii-
bus, qui dicitis conflatis : Vos eftis dii noftri.
Hid. jii. 1 8. Surdi audite , & casci fufpicite ut videatis.
_
1 9. Quis eft caecus , nifi pueri mei : & furdi
,
nifi qui dominantur eorum? quis caucus, nifi qui
recepit ? & excaecati funt fervi Dei.
20. Vidiftis faepe , & non cuftodiftis : apertae
funt aures, & non audiftis.
2.1. Dominus Deus voluit ut juftiiicaretur , &
magnificaret laudem.
22. Et vidi , & erat populus vaftatus , atque di-
reptus : laqueus enim in cubilibus ubique
,
& in
domibus fimul, in quibus abfconderunt eos : fati
funt in direptionem
, & non erat qui erueret pra>
dam, & non erat qui diceret : Redde.
23. Quis eft in vobis
,
qui hacc audiat, & futu-
ra cognofcat?
.24. Quis dedit in direptionem Jacob , & Ifrael
Not* ad Versionem
NOVA.
1 1. Sublevetur defertnm , & civitates ejus : in
domibus habitabit Cedar : laudate habitatores
Petrse , de vertice montium clamabunt.
11. Ponent Domino gloriam , & laudem ejus
in infulis nunciabunt.
1 3. Dominus ficut fortis egredietur, ficut vir
prjeliator fufcitabit 2elum : vociferabitur
, & cla-
mabit : fuper inimicos fuos confortabitur.
1 4
.
Tacui femper , filui
,
patiens fui , ficut par-
turiens loquar : diflipabo , & abforbebo fimul.
1 5. Defertos faciam montes, &colles, & om-
ne gramen eorum exficcabo : & ponam flumina
in infulas , & ftagna arefaciam.
16. Et ducam ca;cos in viam
,
quam nefciunt
;
& in femitis, quas ignoraverunt, ambulare eos
faciam : ponam tenebras coram eis in lucem , &
prava in recta : ha;c verba feci eis , & non dere-
liqui eos.
1 7. Converfi funt retrorsum : confundantuc
confufione qui confidunt in fculptili
,
qui dicunt
conflatili : Vos dii noftri.
18. Surdi audite, & cxci intuemini ad vi-
dendum.
1 9. Quis ca:cus , nifi fervus meus ? & furdus
,
nifi ad quern nuncios meos mifi
>
quis caecus
,
nifi qui venundatus eft? & quis caucus, nifi fer-
vus Domini ?
20. Qui vides multa, nonne cuftodies ? qui
apertas habes aures , nonne audies ?
z 1 . Et Dominus voluit ut fanitificaret eum , &
magnificaret legem , & extolleret.
ii. Ipfe autem populus direptus , & vafta-
tus : laqueus juvenum omnes , & in domibus carce-
rum abfconditi funt : fadi funt in rapinam , nee
eft qui eruat ; in direptionem , nee eft qui dicat
:
Redde.
i 3. Quis eft in vobis qui audiat hoc , atten-
dat & aufcultet futura ?
14. Quis dedit in direptionem Jacob, &If-
A D
ejus : glorificttlltr nomen ejus a fummo terra , virtutes ejus
in infulis annuntiant : fed ulr. verba pertinent ad V. I*.
Ambrof. in Pf.
J(S.
col. 786". d. Cit/itate Domino vejlro
camicitm novum, principium ejus : magnificate nomen ejus
ab extremo terra.
tt. I r. 12. Confonat Graec. edit. Rom. Vide Iren.
fup. rf. 10.
tf. 13. Ita rurfum in Grarco. Cypr. vero 1. de op. 5c
eleem.
p. 2C4. c. legit : Dominus Deus virtutum prodi-
bit
, ^ comminuet bellum : excitabit certamen
, & clama-
bit fuper inimicos fuos cum fortitudine : ita quoque 1. 2.
Teftim.
p.
196". b.
T(r. 14. Graec. tollit hoc , a principio ; addit vero k, ,
pod voculam num ; reliqua quadrant. Edit. Compl. ini-
tio habet , 'Esiu-n-iiffa dir' ai'aroq > Tacui a faculo. Tertiil.
1. de pudic.
p. 1000. b. Tacui : nunquid
&
femper tace-
bo
, > fuftinebo ? quievi : velut partttriens exfurgam ,
eirefcere faciam. Cypr. 1. de op. & eleem. p.
2J4.
c. & 1.
a. Teftim.
p. 296. b. Tacui : nunquid femper tacebo ? Si-
militer Auguft. in Joh. 7. & 8. col. jio. b.
533.
a. nec-
non S. Paulin. epift.
J.
p. 24. b. & Aucl. quajft. Vet. Tefl.
q. 1. ap. Aug. to. 3. 41. c. & inf. inter qusfl. Nov. T.
q.
68. col. 69. e.
tf. 1
J.
Concinit Graec. ad verbum.Tertul.l. conr. Her-
mog. p. 420. c. legit
, fed
g
paludes arefaciam.
t. 16. Edit. Rom. initio habet : Kai agw rv<p>.i<; cr
ifa , ^ v'k tytoxsar fubinde loco in retla , e'i eutjeTav ; at in
Compl. /'; eiibclct , uti port paulo in ead. & Aid. toimw au-
tus ,
quod ult. dvT/li abeft a Rom. nee legitur apud Cy-
rillum; cast, quadrant. Tichon. reg. 2.
p. yi.d. legit: Dtt-
ctti excos in viam , quam non noverunt ;
(^
femitas ,
quas
non cognoverunt , calcabnnt : %$ faciam illis tenebras in lu-
cem
, )
prava in dirctlum : bac verba faciam , *$ non de-
relinquam eos. Similiter habet Auguft. 1. 3. de dodlr. Chr.
to. 3. j9_ a. praeter \xaum noverunt , pro cognoverunt. Leo
M. fer. 11. p. 60. e. Adducam cacos in viam ,
quam igno-
rabant ;
tf femitas ,
quas nefciebant , faciam illos calcare :
A N T I
Q U A M.
faciam illis tenebras in lucem
, #
prava in diretla : bac verbal
faciam illis
, $ non relinqnam eos. Auclor lib. de voc.
gent. 1. I. c. 10. p. 7. a. Ducam cacos in viam, quant
non noverunt;
^
femitas
,
quas nefciunt , calcabnnt :
i$fa-
ciam illis tenebras in lucem
(
al. illucefcere
, ) gj
prava in
dire&um : bac verba faciam , & non derelinquam eos.
"t. 17. Itidem Greece. Apud Aug. 1. 3. de doctr. Chr.
to. 3. p.
J9.
b. Ipfi aute-.n converfi funt retro. Similiter ha-
bet Tichon. reg. 2. p. Ji.
d. cum Aucl. 1. de voc. gent.
1. I. c. 10. p. 7. a. Julius Finnic, de errore prof, relig.
c. 29. p. 176. h. addit : conftndemini confufione, qui
fd-.tis fuper fculptilia ,
qui dicitis fufilibus : Vos ejlis dii
noftri.
"f. 18. Ita rurfum in Graeco.
f. 19. Gra;c. ipfo initio habet , Ka! rfc -rt/pw; ; paulo
vero port delet ifta
,
quis cacus , niji qui recepit ? caetera
concordant ad verbum ; imo ed. Compl. port vocem ea-
rum , hxc addit , t/; Tvp*i<; at; ct7r%n)ia)? ; al. dipezn-
!ttS , receffit ? Apud Teitul. 1. 3. & 5. adv. Marc. p. 670.
c.
799.
a. ita : Et quis cacus ,
nifi pueri mei ? >
quisfur*
dus , nifi qui dominantur eorum ?
If . 20. Similiter in Graeco.
t. 21. Confonat Gr. edit. Rom. nifi excipiatur verbum
eSwui!to , cogitavit
, pro voluit ; at in Mf. Mediol. ac edd.
Aid. & Compl. f'Ssf'jifTo.
Tl'. 22. Vix melius e Grxco.
#.23. Gr. edit. Rom. loco bac audiat
, &
futura co-
gnofcat ? hab. cVewiVou ictura. c/'oaxMKTE tli rd Ituif-
%0/jS^a , auribtts percipiat
ifta
? exaudite in futura. Mf.
Alex. E/caxfeUETa/ , ed.Ald. 0'; tfcaKitrrxt t EOTf^o^ua*
Compl. vero, tot tt<ixx.v<siTM ,
ei"; to. eVe/j^o^i
yvatn 'i quae Lat. textui refpondent.
"fr. 24. Edit. Rom. in principio hab. OU iS' an.tr ,
Qjti-
bus dedit ; Mf. vero Alex, cum edd. Aid. & Compl. Ti?
c J~6M.tr, ut fup. fubinde Rom. jungit i/tcV , eum, verbo
vaftantibus , ficut Ww , ei , verbo peccaverum ; Compl.
tamen delet dvTor : mox in Rom. & al. Ka! x& y.QvMne
IS MAS. Cap. XL 1 1 1.
587
VUIGATA NOVA.
ralil vaftnntibus ? nonne Dominus ipfe, cui pecca-
vimusr" Et noluerunt in viis ejus ambulare , &
non audierunt legem ejus.
if. Ec effudit fuper eum indignationem fii-
V P. R S I O A N T I QUA.
vaftantibus* nonne Dens, cui peccavernnt ) Etno-
Bimn. ubijhf,
luiftis in viis illius ambulare , neque audire legem
ejus.
27. Et induxit fuper eos iram furoris fui, &
roris fui, & Forte bellum , & combuflfit eum in prccvaluit adversus eos bellum, & qui combure-
circnitu, & non cognovit : & fuccendit cum , 8c bant eos per ciraiitum : & non cognovit unuf-
non intellexit. quifque , nee pofuerunt fuper animam.
NoT./E AD VeRSIONEM ANTIQUAM.
Et noluerunt ; caet. ut in textu. Mf. Floriac. habet : Quii reptionem? nonne Dominus , cui peccaverunt? Et noluerunt
in viis ejus ambulare.
t.
2J.
Eadem exhibet Grajc. pricrer ifta Tub fin.
tyvoiGctv s/.aro; cluruv, & non cognoverunt Wtufauifaue co-
ram. Mf. Floriac. Et induxit fuper ees iram Juam , &
pra-
valttit in eis bellum :
C>
!">" cognovernm unufqttifque co-
rum, neque pofnerttnt in ariima jus., Cypr. 1. de lapf. &
de orat. Dom.
p. l83. b. XI2. b. Et fuperduxit fuper eos
iram animationis
fnx.
iledii in rapinam Jacob , $ Ifrael deprxdantibus eum ? nonne
Dens , cui peccaverunt ? Et noluerunt ingredi vias ejus :
deinde, Et induxit fuper eos-, &c. de
tf. feq. Cypr. 1. de
lapf. p. 188. b. Quis dedit in direplionem Jacob,
5 Ifrael
iis qui prxdabautur ilium ? nonne Dens , cui peccaverunt ?
Et noluerunt in viis ejus ambulare , neque audire legem ejus :
fimiliter 1. de orat. Dom. p. 211. b. nifi quod habet, c/t
qui prxdantur ilium Et nolebant in viis ejus , &c. Phi-
lafir. Brix. 1. de haeref. p. 710. a. Qjtis dedit Ifrael in di-
et
CAPUT XLIII.
VuiGATA NOVA. VERSIO A N T I
Q
U A.
I.T7T nunc hsc dicit Dominus creans te
Ja- 1. T^ T nunc fie dicit Dominus, qui fecit te Ja- Hieron. in Ifai
JLv cob , & formans te Ifrael
: Noli timere
,
MJj cob , & creavit te Ifrael : Noli timere
,
quo- 43.
col. 3*1. n
quia redemi te, & vocavi te nomine tuo : meus niam redemi te, vocavi te nomine tuo : meus es
LxXt
es tu. VA.
2. Cum tranfieris per aquas, tecum ero, & 2. Et fi tranfieris per aquam
, tecum fum
, &
flumina non operient te : cum ambulaveris in ig- flumina non cooperient te : & fi tranfieris per
ne, non combureris , & flamma non ardebit in ignem
,
non combureris , flamma non exuret te
:
te
:
5.
Quia ego Dominus Deus tuus fanctus If-
3. Quiaego Dominus Deus tuus fan&us Ifrael
rae'l falvator tuus, dedi propitiationem tuam falvator tuus, feci commutationem tuam
.3?gyp
vEgyptum , jEthiopiam , & Saba pro te. turn
,
& iEthiopiam , & Syenen pro te.
4.
Ex quo honorabilis fadbus es in oculis 4. Ex quo honorabilis fadus es, & in conf-
peftu meo glorificatus es : & ego dilexi te, &
dabo homines pro te, & principes pro capite
tuo.
5.
Noli timere, quoniam tecum fum : ab Orien-
Oriente adducam femen tuum , &abOccidente te adducam femen tuum, & ab Occidente COn-
congregabo te. gregabo te.
6. Dicam Aquiloni : Da ;& Auftro : Noli pro- 6. Dicam Aquiloni : Addnc ; & Africo : No-
hibere : affer filios meos de longinquo , & filias li prohibere : adduc filios meos de terra longin-
meas ab extremis terne. qua, & filias meas a terminis terra:,
7.
Et omnem, qui invocat nomen meum, in
7. omnes
,
qui vocantur nomine meo : in glo-
gloriam meam creavi eum, formavieum, & fe- ria enim mea creavi ilium
, & plafmavi eum, <5c
ci eum. feci ilium.
N O T JE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
V. 1. Sic _efl in Graeco, nifi quod jungitur
0"
to'?, 244. b. abOriettte attrabamfemen tuum
, # ab Occafu col-
meis , & gloriofus : ego dilexi te , & dabo ho-
mines pro te ,
& populos pro anima tua.
5. Noli timere, quia ego tecum fum : ab
Deus , voci Dominus ; & pro creavit te , habetur -ndta;
Qi ,formavit te. Similiter ap. Cypr. ep. ad Fortunat. p. 167.
c. Noli timere ,
quia te redemi
, tf
vocavi te nomine tuo :
meus es tu. Apud Hieron. in Ezech.
47. col.
10J3.
f. Noli
timere ,
quoniam redemi te : meus es tu.
ir. 2. Eadem funt in Graeco. Cypr. epifh ad Fortunar.
p. 267. c.ita legit : Et
ft tranfieris per aquam, tecum fum ,
$
flumina te non inundabunt :
& fi
tranfieris per ignem
,
flamma te non comburet. Ambrof. in Pf. I. 5c j5. col.
756.
d.
799.
b. Si tranfeas per aquam, flumina non te concln-
dent ; Gr. sJ Qvynvtea & in Pf.
47.
col.
939.
d. Si tran-
feas per aquam
,
tecum fum: fimiliter in Pf. 1 18. col.
1243.
f. fed addit ,
flumina non inundabunt te ; at 1. 1. depae-
nit. tc. 2.409. t.Si tranfeas tecum
fum , flumina te non
conclndent : itidem epift. z. col.
757.
b. fubnexis his , nee
ignis exuret vejlimema tua. Anonym, ap. Ambrof. to. 2.
col. 6. f. Si tranfieris per aquam, tecum
fum, ($ flumina
non cooperient te :
& ft tranfieris per ignem , non combureris ;
ut fup.in textu. Rurfum Hieron. in Ezech.
47. col. 1053. f.
Et
ft tranfieris per aquam, tecum ego
fum : & in Zachar.
13. col. 1790. b. Si tranfieris per ignem
, flamma 11011 com-
buret te
, quia tecum fum.
#.
3. Concinit Grasc. nifi haec exceperis , ftu'e/o* Qt ,
loco falvator tuus ; 8c Sowiw , loco Syenen. Cypr. epift.
ad Fortunat.
p. 267. c. refte : Quoniam ego Dominus Deus
tuus fantlits Ifrael, qui te falvrtm ficio.
ir. 4. Fadem prorius in Graeco , detra&a conjunct.
?
,
pod
fadits es.
Jp. 5.
Ita quoque in Graeco. Apud Iren. 1. 4. c. 14. p.
Tom. II.
ligam te. Apud Tichon. reg. 2. 51. d. Noli timere., y.-.-.-.j
tecum fum : abOrieute adducam femen tun:
, 5 ab Occi-
dente colligam te. Similiter habet Auct. 1. de voc. genr. 1.
1. c. 10. p. 7. b. excepto uno metuere, pro timere.
"t.6. Ita rurlum Graece ; ficut apud Hierun. in Ifai.
14. col. 158. f. & in Ecclef. to. 2.
779. a. fed in Ezech,
38. col. 966. c. legit : Dicam Aquiloni :
Jffer ; ultimo-
que , ab extreme- terra ; est. ut fupra ; Gr. cLtt' axpur tms
7mV ed. Compl. air cu^yy , &c. Iren. 1. 4. c. 14. p. 244.
b. Et dicam Aquiloni : Adduc ; 5 Auflro : Noli prohibere :
attrabe filios meos de longinquo
, 5 filias meas a jnmmita-
tibus terrx. Ambrof. in Pf. 118. col. 1121. c. Ab Aquilone
adduc. Tichon. reg. 2. p. Jl.
d. Dicam Aquiloni : Da ;
C?
Africo : Noli vetare : adduc filias meos de terra longin-
qua
, & filias meas .< fummo terrx. Ita quoque leg;it And.
1. de voc. gent. 1. i.e. 10. p. 7. b. excepto verbo Ad-
duc
,
pro Da.
If". 7. Hieron. in Ezech. 38. col. 966. c. legit : omnes,
qui vocati funt nomine meo. Sic etiam in Gr. ed. Rom.
vrwMtc.% cQoi iiniKiiCMtTai' at in Compl. iriyre; , ei s-s.xa-
*?(!.' fubindein Rom.xaTfCxjJaoa cunir, pro creavi ilium;
cast, ut in Lat. fup. Apud Iren. 1. 4. c. 14. p. 244. b.
recte : omnes
,
quotquot vocati funt in nomine meo : in gloria
enim mea prxparavi , tf
formavi , f$ feci eum. Apud Ti-
chon. reg. 2.
p. fi. d. >
omnes, in qnibus vocatum ejl
nomen meum : in gloriam enim meam paravi ilium , tffinxi
ilium; non fequitur , tf
feci eum. Apud Auft. I. de voc.
gent. 1. 1. c. 10. p. 7. b. omnes, in qnibus invocatum
ejl nomen meum : in gloriam enim meam paravi ilium,
(J
Eeee ij
5
83 IS MAS. Cap. XLIII.
llicron. ubi ftp.
III.'..
J2J.
Ibid. 324.
Jbid.
325.
Versio antiqua.
8. Et eduxi populum caecum
,
qui habent ocu-
VuiGATA NOVA.
8. Educ foras populum ca?cum, 8c oculos ha-
bentem ; furdum , & aures ei funt.
9. Omnes gentes congregate funt fimul , &
colledhe funt tribus : cjuis in vobis annuntict" iftud
,
los, & funt caxi, & furdae funt aures ejus.
9. Omnes gentes congregate funt fimul, &
conveneiunt principes earnm : quis anriuntiabit
haec ,
aut qua; a principio funt quis anriuntiabit & qua: prima funt audire nos faciet ? dent teftes
Vobis : adducant teftes fuos , & juftiticentur , & eorum
,
juftificentur
, & audiant , & dicant
:
audiant, cSc loquantur vera:
Vere.
1 o. Eftote mihi teftes , & ego teftis , dicit Do- 10. Vos teftes mei , dick Dominus , 8c fervus
minus Deus , & puer mens
,
quern elegi : ut fcia- meus
,
quern eiegi -. ut fciatis , 6c credatis mihi
,
tis, & Ctedatis, & intelligatis quia ego fum. An- & intelligatis quia ego ipfefum. Ante me non eft
te me non fuit alius , <5c poft me non erit.
1 1
.
Ego Deus
,
6c non eft praeter me falvator.
1 2. Ego annuntiavi , & filvos feci : exprobra-
vi , & non erat in vobis alienus : vos met teftes,
& ego Dominus Deus
1
3
.
ab initio , & non eft qui de manibus meis
eraat : faciam , & quis avertet illud J
14. Sic dicit Dominus Deus
,
qui redemit vos,
fanctus Ifrael : Propter vos mittam in Babylo-
nem, & fufcitabo fugientes univerfosj & Chal-
da:i in navibus vincientur.
1 5. Ego Dominus Deus fanclus Ifrael, qui of-
tendi Ifrael regem veftrum.
1 6. Quia fie dicit Dominus
,
qui dat in mari
viam , & in aqua vehementi femitam.
1
7. Qui educit currus & equos , & multitudi-
nem robuftiffimam : fed dormierunt, 6c non re-
iurgent : exftincli funt quafi linum exftincium.
18. Nolite meminifl'e priorum, & Vetera ne
recogitetis.
1
9. Ecce ego faciam nova
,
qux nunc orientur
,
& cognofcetis ea : & faciam in deferto viam , &
in inaquofo flumina.
N OTiE
finxi , tf feci ilium.
tf. 3. Tichon. reg. 2. p. jr. d. legit : Et produ::i ple-
l/em cacam :
'tf
ociili eorum funt jimiliter exci , C>
furdas
aures hetbent. Ita quoque Auctor I. de voc. gent. I. i.e.
10. p. 7. b. fed abique adverb. Jimiliter. In ed. Rom.
Ka\ ei.vna.yor *at;9 rv~iMt' . op6a*,oi tfcii ufiourrte% tv-
<qm\ , ij nupo'i ri. drx =yj>T(;- in Mf. Mediol. ac edd.
Aid. & Compl. Kutpit non icwycl.
fr. 9. Haec tota concinunt cum Grxco , fi excipiantur
ifta, gj
convenerunt principes eorum
,
pro quibus , i. Qu-
rax8Jof7ai Sf)(tlTK i% cunar , i5
congregabnntur princi-
pes ex eis.
V'. 10. Eadem leguncur Graece ,
jundto uno so; , huic
voci , alius. Similiter habet Iren. 1. 4. c.
J.
p. 232. b.
ego teflis , dicit Dominus Deus
, tf
puer mens, quern eie-
gi : ut cognofcatis , &
credatis
, 5
intelligatis quia egofum.
Ante me non fuit alius Deris
, 5
pofl me non erit : & 1. 3.
c. 6. p. 181. a. ($
ego teflis uti cegnofcatis quantum
e^o fum. Tertul. 1. decarneChr. p.
yj
5. c. Ante me Deu<
non fuit. Hilar. 1. 4. de Trin. col. 848. b. Eflote mihi
tefle< , j ego teflis, dicit Dominus Deus,
&
puer meus,
quo elegi : ut fciatis , j
credatis , )
intelligatis
,
quo-
niam ego fum ,
tf
ante me non
efl
alius Deus
, $ pofl
me
on erit. Similiter Ambrolius in Pfalm. 118. col. 976". f.
ad hoc ufque , ut fciatis : item inf. col. 1024. f. 1
1
55.
b. 1276. f. & 1. I. de fide , col.
454.
d. Ante me non fuit
alius Deus , fjj pofl
me no erit. Viftorin. Afer , I. 2. adv.
Arium, p. 272. b. Kulltts Juit ante me Deus
,
[5'
pofl
me
nullus erit fimilis Deus : & p. 262. d. Ante me non fuit
alius Dens
, > pofl
me non erit Jimilis : vide etiam inf.
p.
29J.
h. Fulg. 1. pro fide cath. p. 537.
Ante me non
fuit Deus , S
prater me non erit alius quis. Vigil. Tapf.
1. cont. Varimad. p. 728. c. ego teflis vefler , dicit Dom.
Deus
, &
puer meus ,
qacm ego elegi : ut fciatis , j cre-
datis quia ego fum.
Ante me non jnit alius,
5 pofl
me non
trit : & 1. 12. de T\in. Ante me non fuit alius Dens , %j
pofl
me lion trit. Cafliod. in Pf. 113. p. 387. b. Ante me
enim non fuit alms Deus
, > pofl
me non erit.
~t. II. Iren. I. 4. c.
J.
p. 232. b. Ego Dens,
tf
non
tflabfqueme falvant. Fulg. 1. pro fide cath.
p.
J37.
a. &
Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin. Ego Dens
, $ 0
efl
prater me
falvans. Ita quoque in Grxco. Apud Auft. 1. de voc. gent.
1. 1. c. 8. p. 4. a. Ego fum , eg6 fum Dens
, $ non
efl
prater me qui fahet.
formatus Deus , & poft me non erit.
11. Ego fum , ego fum Dominus, & non eft
Ofe. 13,
abfque me falvator. 4-
1 2. Ego annuntiavi, & falvavi : auditum fe-
ci , & non fuit in vobis alienus : vos teftes mei,
dicit Dominus , & ego Deus.
1 j. Et ab initio ego ipfc , & non eft quide
manu mea eruat : operabor , & quis avertet illud ?
14. Hrcc dicit Dominus redemptor vefter
,
fandfcus Ifrael : Propter vos mifi in Babylonem
,
8c detraxi veites univerfos, & Chalda:os in na-
vibus fuis gloriantes.
1 5
.
Ego Dominus fanftus vefter , crearis If-
rael rex vefter.
16. Hsc dicit Dominus, qui dedit in mari
viam, & in aquis torrentibus femitam.
17. Quieduxit quadrigam & equum,agmen
& robuftum : fimul obdormierunt , nee refurgent
:
contriti funt quafi linum , 8c exftin&i funt.
18. Ne memineritis priorum , & antiqua ne
intueamini.
19. Ecce ego facio nova, & nunc orientur
, z.Cor.
utique cognofcetis ea : ponam in deferto viam
,
5-
l 7-
& in invio flumina.
Apocal.
zi.
J.
AD VERSIONEM ANTIQUA M.
't. 12. Confonat Gra:c. ad verbum. Apud lien. 1.
4.
c.
J.
p.
2J2.
b. Anuuhtiazi
, 5
j.ilvavi. Similiter apud
Fulg. 1. pro fide cath. p. 557.
a. fubnexis his , a
ao erit
in vobis alienus.
t . i 3. Gr.ec. initio habet , in iir' ap'/Z* > "dime aprin*
cipio ; reliqua ut in textu : fed a Compl. abefl In.
~t. 14. Itidem Gisce , excepto uno,
0"
hvTfejSfio^, re*
dimens
,
pro qui redemit.
i'. iy. Ita run um in Grxco , piaster hoc , yios Cfioir,
fatlSrts vefler , pro fanclus Ifrael.
#. 16. Similiter in Graeco , fublata conjunct, quia
,
quam tamen fervant edd. Aid. & Compl.
If. 17. Concinit Grxc. nili quod hab. 'ticacr , j,
j^w
'%.
v
P
of ' eqttum
, c5
mttltitudinem robuflam.
Tt. 18. Sic iterum in Grasco. Apud Iren. 1. 4. c.
33. p.
2"4.a. antiqua nolite repntare. Apud Tertul. 1.
4. cont.
Marc.
p. 6yj. b. Ne rememineritis priorum
,
J
antiqua ne
cogitaveritis. Apud Cypr. epift. 6*3.
p. IC(5. a. iSolite priortt
meminijji , 5
antiqua nolite repntare : limiliter I. I. Tefiim.
p. 279. a. addita conjunct. 1^0, pofl nolite. Vide Ter-
i ~t. foq.
t. 19. Ita fert Grate, ad verbum , nili quod initio hab.
iyo -irci; fed a Mf. Alex, abeft 6*7. Iren. 1. 4. c.
33.
p. 274. a. limiliter legit : Eccefacio nova
,
qu.t nunc orien-
tur , &
fcietis :
tf faciam in deferto viam
, $$ in terra iua-
qnofa finmina. Tertul. 1. 1. adv. Marc. p. 616. b. Vetera
tranfierunt : Ecce nova
,
qua ego nunc facio : ita rurfum 1.
4. p. 705. b. polito uno 5' , ante ecce ; fublato vero nttnc
%
poll ego : at fupra p. 697. b. ita legit : Vetera tranfie-
runt , nova oriuntur : ecce facio nova
,
qux nunc orientur :
item 1. de pudic.
p. 100 1, c. Vetera tranfierunt : & !.
4.
adv. Marc.
p. 707. a. ponam in terra inaquofti flumina.
Cypr. epift. 63. p. 106. a. Ecce ego facio nova
, qux nunc
orientur
, ? cognofcetis :
&
faciam in deferto viam , f$flu-
mina in loco inaquofo : fimiliter 1. I. Teftim.
p. 279. a.
detrafta voce ego. Ambrof. epift. 42. col,
96J.
a. Ecce
facio omnia nova. Au6l. 1. de voc. gent. 1. 1. c. 9. p. 5.
d. Ecce faciam nova , qux nunc oriuntur, $$ cognofcetis ea :
$
faciam in deferto viam
, tf
in Jicca terra flumina. Auft.
1. de promiiT.
p. 3. ap. Pmfp.
p. 182. e. Ecceego novafacio
,
qux nunc orientur. Apud Marten. Anecdot. to.
J.
p. 10.
b. Ecce facio nova
,
qux nunc orientur ; J
ponam in defert*
flumina.
IS MAS.
VULGATA NOVA.
20. Glorificabit we beftia agri , dfacdhes &
ftruthiones : quia-dedi in deferto aquas , flumina
in invio, ut darein potum populo rneo, clecto
meo.
it. Populum ilium formavi milii, laudcm
meam narrabit.
21. Non me invocafti Jacob, nee laborafti
in me Ifrael.
i } . Non obtulifH mihi arietem holocaufli tui
,
& vidlimis tuis non glorificafti me : non te fer-
vire feci in oblatione , nee laborem tibi prarbui
in thure.
14. Non emifti mihi argento calamum , &
adipe victimarum tuarum non inebriafti me. Ve-
runtamen fervire me fecifti in peccatis tuis, prae-
buifti mihi laborem in iniquitatibus tuis.
2 j . Ego fum , ego fum ipfe
,
qui deleo ini-
quitates tuas propter me, & peccatorum tuorum
non recordabor.
2.6. Reduc me in memoriam , & judicemur
limul : narra fi quid habes ut juftiriceris.
27. Pater tuus primus peccavit, Sttinterpre-
tes tui pra^varicati funt in me.
28. Et contaminavi principes fanftos , dedi
ad internecionem Jacob , & Ifrael in blafphe-
miam.
NotjE ad Versionem antiquam.
Cap. XL III.
589
V E P. S I O A N T I
Q
U A
.
20; Benediccnt mc beftiae agri, firenes, & fi-
Eieron.uUfuf.
lie ftruthionum : quia dedi in deferto aquam
T
&
flumina in inaquoib , ut bibere feciarn genus meum
elceuim
,
21. populum meum quern acquifivi, ut virtu-
tes meas narret.
zi. Non nunc vocavi te Jacob, neqne labora-.
md. 326.
re te feci Ifrael.
23. Non atuilifti mihi eves holocaufli tui,r,e-
que in viclimis tuis magnificafti me : nee fervi-
re re feci in hofriis, nee liborcm tibi prxbui
in thure.
24. Ncc emifli mihi argento thymiama , nee
adip'em hofliarum tuarnm concupivi : fed in p..
catis tuis defendi te , & in iniquitatibus tuis.
25. Ego fum, ego fum, qui deleo iniquitates
tuas , & non recordabor.
26. Tu vero memento , & judicemur : die tu
iniquitates tuas primus , ut juflificeris.
27. Patres veltri peccaverunt , 5c principes vef-
tri inique egerunt in me.
28. Et contaminaverunt principes lancla mea
,
& dedi ut perderem Jacob,& Ifrael in oppro-
brium.
if. 20. Sic eft in Gr. verbum pro verbo. Apud Iren.
1. 4. c. 35. p. 274. c. haec tantiim leguntur, ad pqtandum
genus cletlum , auaexa nimirum his
,
qu* habentur lup.
in fine it. 19.
tf
in terra inaquofa flumina.
Similiter ap.
Cypr. cum ep. 63. p. 106. a. tuml. t. Teftim. p. 279.
a.
poll: ult. verbal. 19.%) flumina in loco inaquojo
,
proxime
fequuntur ilia, adaquare genus meum eleclum. Error for-
raife ortus eft ab ultimis verbis his #. ij,
j
iji dvv-
J~po> TrcTa^i'; ,
quae pariter recurrunr it. 20. ante vet-
bum Tr'jTiQot.i ; unde librarius qui primum ilia defcripferat
it. 19. poftea relegendo ofcitanter refumpferir non ea
qua; exftarent it. 19. fed ea quae legerentur infra it. 20.
ficque verba intermedia pnetermiferit, limilitudine vocum
deceptus : hujufmodi autem lapfus faepe contingunc an-
tiquis fcriptoribus. Apud Tertul. 1. 3. adv. Marc. p. 670.
b. lie : Benediccnt me bejU.-c agri
, firenes , f$
fi^'
x pajjernm.
Audi. 1. de voc. gent. 1. i.e. 9. p. 6. A. recte legit : Be-
nedicent me befli.e agri
,
/iren.: , 'Q filix firuthionum : quad
dederim in deferto aquam
, flumina in Jicca terra , ad
potaudnm genus meum eletlum. Ambrof. 1. 3. de fide, c.
I. p. 497.
d. ait Efaiam Jirenas
, j filial pafferum dixiffe.
it. 21. Itidem Graece. Sic etiam apud Iren. 1. 4. c.
33.
p. 274. a. nili excipias ult. enarret ; Graec. SiivtysTQcu.
Cypr. epift. 63. p. 106. a. & 1. 1. Teftim. p. 279. a.
legit : plebem meam qtiam acquifivi , ut virtntes meas ex-
poneret. Audi. 1. de voc. genr. 1. 1. c. 9. p. <5. d. poptiltim
mettm quern mihi acqnijivi
, tf
tit enarrent virtntes meas.
it.
22. Ad verbum e Grxco.
it. 23. Eadem exliibet Gr. edir. Rom. addita vocula
Qv , ad oves ; fed hanc delet Mf. Alex. Apud Iren. 1.
4.
c. 17. p. 249. a. lie : Non mihi oves bolocaujhmatis tui,
nee in facrificiis tuis clarifirafli me : non
fervifli mihi in
facrificiis , nee aliqitid laboriose fecifli in thure ; nee male
e Mf. Alex, acedd. Ald.&Compl. qua: ferunt , fVs ISi-
*;i or;; , vel vx. iJxfMCa.t; Iv rctic, Q-vcicuc, cr , v/f tywirot
i-7roiW6<K cV , &c.ubi Rom. hab. v>c iJ'hund (j... tf'/s "yxa-
7Tcv iirtdma. Qe cV. Auft.qusft. exutroque Tefl.q. 103. ap.
Aug. to. 3. 99. e. Quo mihi oves holocaufli tui ? neqne
in facrificiis tuis honorajli me : non enim ad hoc te feci
,
ut laborares in thure.
Ut. 24. Eadem funtin Gr. ed. Rom. excepto uno ir^svi
/M ,
pro defendi te : at in Mf. Alex, k, cV tcu; cU~txta.ii;
Qy -ir>)hw V in Compl. v<at^wiri<id. Qt , Z) cV Taiq ddt-
x/ai? Qv. Hieronymo favent Cyrill. Theodoret. & Eufeb.
1. 11. demonftr. Evang. Iren. verol.
4. c. 17. p. 249. a.
legit : Nee mercatus es mihi argento incenfnm, nee adipcm
facrificiorum tuorum concupivi : fed in peccatis trtis
, Cv
iniquitatibus tuis ante me jletijli. Aut. qi.Sfft. ex utroque
Teft. q. 103. ap. Aug. to. 3. 99. e. Am ut mercareris mihi
argento incenfnm : nee adipcm facrificiorum tuorum concupivi :
in peccatis ante) tuis , f$ iniquitatibus
adftitifli mihi.
It. 25. In edir. Rom. fie : 'V-,tl> tifu , eyeo sift: , S e"a-
yei-pav ices dvtuiect (\ EfSXE if * i, t~; a.fj.apr[a.c, (\ ,
Hj i fiii nmSMQpnw Ego fum , ego
fum, quideleo iniqui-
idtes tuas propter me
, tf
peecata tua ,
r
S
non recordabor :
at in Mf. Alex. ii,a>.(ipuii t; clvojuta; Qv , >u B (M ;
Qoftai lii cTix/a; Qi' Mf. veto Mediol. verba ilia, eVe-
Ksr fit? , i. is; d./j!.aoria.q Qx , in margine hab. iub afte-
rifco ex Theodot. Apud Ambrof. I. de Noe , c. 13. col.
244. a. legit : Ego fum , ego fum , qui deleo iniquitates
,
5 memor non ero : Sc 1. de apol. Dav. col.
697.
1".
712.
f.
713. a. Ego
fum,
ego fum , qui deleo iniquitates tnas
(al. veflras , )
<$ memor non ero: vide etiam lup. col. 412.
a. & inf. in Pf. 36. 38. & 1 18. col. 811. b. 848. c. 996.
d. 1032. a. 1044. e. 1072. c. item I. 2. de prcnir. tu. 2.
422. e. 425. f. & 1. 3. de Spir. S. col.
6jJ.
c. Victor Tun.
ap. Ambrof. col.
J91.
b. c. d. &
J93.
f. Ego fum , qui de-
leo iniquitates tuas
, 5
"on rememorabor. Aucl. 1. ad Nc-
vatian. ap. Cypr. p. 441.
Ego fum , go fum , qui deleo
facmora tua
, 3
non cammemorabor te. Gregor. M. Pallo-
ral. p. 3. c. 29. col. 84. d.
&
peccatorum tuorum memor
iwii 1 0. Vigil. Tapf. 1. 12. deTrin.p. 303. b. Ego
Jam,
qui deleo iniquitates ; deinde , die tu iniquitates tuas
, &c.
de it. feq. prastermifiis aliis.
it. 26. Confonat Gr?ec. ad verbum. Ambrof. 1. de Noe
,
c. 1 3. p. 244. a. legit : Tit autem memor ejh , >
judice-
mur : die iniquitates tuHS ut juflificeris : iimi'.iter in Pf.
1 18. col. 1032. a. ut & fup. col. 996. d. fed illic jun-
git tu priiis , verbo die : vide etiam to. 1. 178. b.
199.
e. 217. e. 633. a. 694. c. 697. f. 732. b. 811. b.
81J.
e.
1012. a. 1044. e. ioyo. e. 1254. c. 1 384. e. item to. 2.
422. e. 42^. f. 426. a. 418. c. 677. c. Similiter habet
Gregorius M. Paft. p. 3. col. 84. d. Tu autem memor eflo.
Hilar, in Pf. 12y.col.41 1. c. addit : confitere primiim pee-
cata tua ut juflificeris : & in Pi. 1
3 J
1
, col.
484. b. coifltere peee.
tua prior utjuflificeris. Hieron. inEzech. 16. col. 807. d. die
tu primiim peecata tua lit juflificeris : fed in hunc Ifai. lee.
col. 327. c. obfervat LXX. addiditTe de fuo ha-c verba
,
die tn prior iniquitates tuas ut juflificeris. Viclor Tun. ap.
Ambrof. to. 2. 591. b. c. d.
J93.
f. Tu autem noli
iiifci , {$
judicemur : die tit prior iniquitates tuas ut
iufii-
ficeris. Audi. 1. ad Novat. ap. Cypr.
p. 441. Tu autem in
mettle babe , $
jitdicemns : die tufacinora tuaprius ttt jufli-
ficeris. Audi, quacft. ex utroque Teft. q. 112. ap. Aus;. to.
3. 113. c. die prior iniquitates tuas ut juflificeris.
'
Tapf. 1. 12. de Trin. p. 303. b. die tie iniquitates tuas
prior ut juflificeris. Similiter Cafliod. in Pf. 6. p. 28. c.
excepto uno priiis , loco prior.
It. 27. Sic etiam in Gr. ed. Rom. praeter unum -zpZ-
T01
, primi, loco peccaverunt ; fed Mf. Mediol. cum edd.
Aid. & Compl. urrumque hab. -KfZ-ici uft.ipTcr mox Alex,
cum Mediol.

0/ o^ovts; Vtw , &c. Tichon. reg. 2.
p.
51. d. Patres tui primi , &
principes eorum facialis admi-
ferunt. Vigil. Tapf. I. 12. de Trin. p. 303. b. Patres vejlri
piiores
, {$
principes eortim inique' egerunt in me.
It. 28. Itidem Gra-ce. Apud Tichon. reg. 2. p. yi.d.
fie : Et inqiiinavernnt
principes tui fanUa mea
, $5 dedi
pcrirc Jacob,
tf
Ifrael in malcdiffum. Vigil. Tapf. I, is,
joo ISAIAS. Cap. XLIV.
Not*: ad Versionem ant I qua m.
do Trin. p. 305. b. Et contaminavernnt principes Janila mea, &
&edi perdere Jacob, $$ Ifrael in opprobrium.
CAPUT XLIV.
JJicron. in Ifai.
44. col. 327.
ex
Lxx.
VUIGATANOVA.
1. T7
T nunc audi Jacob ferve meus, & If- Jer. 30.
X_/ rael quern elegi
:
10.^46.
1. Hxe dicit Dominus faciens & formans te ,
*7
ab uteio auxiliator tuus : noli timere ferve mens
::.!. 4. htft.
e.i
9
.p. 587.
\ Tapf. I. (out,
i ,. .. :. p. -Jl%.
d.
Versio ANTIQUA.
1. "^T Unc autem audi Jacob puer meus, & If-
J-N rael quern elegi
:
2. Ego Dominus Dens qui feci te,& plafma-
vi te de ventre
,
adhuc habebis auxilium : noli ti-
mere puer meus Jacob, & diledte Ifrael quern Jacob, & recVifilme, quem elegi.
elegi.
3.
Adhuc ego dabo aquam in fiti qui ambulant ;. Effundam eninj aquas fuper fitientem, &
in inaquofo : ponam fpiritum meum fuper femen fluenta fuper aridam : effundam fpiritum meum
tUlim ,
& benedidiones meas fuper filios tUOS. fuper femen tuum , & benediftionem meam fu
4. Et orientur ut in medio aqua: fenum , &
ficnt falix juxta praeterfluentes aquas.
5.
Ifte dicet : Dei fum : ifte clamabit in nomi-
ne Jacob : & alius fcribet in raanu fua : Dei fum
ego : & in nomine Ifrael clamabit.
6. Sic dicit Dens rex Ifrael, & qui emit eum
Deus ccternus : Ego primus , & ego novilfimus
,
& praeter me nemo eft Deus.
, 7. Sicut ego fum
,
qui ftet , & vocet , & prae-
paret mihi ex quo hominem feci in fxculo: ordinem exponat rhibi, ex quo conftitui popu-
g
,-
'g
lum antiquum : ventura & qua; futura funt an-
22.13
per ftirpem tuam.
4.
Et germinabunt inter herbas, quafi fali-
ces juxta pr.cterfluentes aquas.
5.
Ifte dicet : Domini ego fum : & ille voca-
bit in nomine Jacob : & hie fcribet manu fua
:
Domino : & in nomine Ifrael afTimilabitur.
6. Hxc dicit Dominus rex Ifrael, & redemp-
Sup. ax.
tor ejus Dominus exercituum : Ego primus , & 4.
ego novirtimus , & abfque me non eft Deus. ^"f-
4%*
7.
Quis limilis mei? voce:, & annuntiet : Cv
T
..-.'. /. ile Idol.
8 teftes vos eftis, fi eft Deus abfque me.
hen. I. 3. c . 6.
p
iZi.t.
Sip. 13. 11.
nuntient eis.
8. Nolite timere , neque conturbemini ex
tunc audire te feci , & annuntiavi : vos eftis teftes
mei : nunqnid eft Deus abfque me , & formator
,
quem ego non noverim ?
9. Et non erant tunc qui finglint , & exfcul-
9.
Plsfta; idoli omnes nihil funt, & aman-
punt : omnes vani qui faciunt libita fibi
,
quae il- tiflima eorum non proderunteis : ipfi funt tefte9
lis non proderunt.
eorum
,
quia non vident , neque intelligent , ut
confundantur.
to. Confundantur omnes
,
qui blafphemant 10. Quis formavit Deum, & fculptile con-
Deum ,
&. iculpunt inutilia. flavk ad nihil utile ?
VutGATA NOVA.
1 1. Ecce omnes participes ejus confundentur : fa- & in malleis formavit illud
, & operatus eft in bra-
bri enim funt ex hominibus : convenient omnes, fta-
bunt & pavebunt , & confundentur iimul.
1 1. Faber feirarius lima operatus eft : in prunis
,
chio fortitudinis fua:: efuriet & deficiet, non bibeC
aquam , & laflefcet.
15. Artifex lignarius extendit normam , formavit
Not* ad Versionem antiquam.
t. 1. Concinit Gr. edit. Rom. In Mf. Alex, tki"?
h*
'la*J. Similiter ap.
Tichon. reg. 2. p.
fl'.&.Nuacaudime
puer mens Jacob ,
c Ifrael quem elegi. Item ap. Vigil. Tapf.
1. 12. de Trin. p. 303. b. Kunc autem audi puer meus
Jacob, > Ifrael quem elegi.
Tf. 2. Grxc. initio habet : Cvra }.<f-,i Kv&toi S (??o;
.'
ttoih'm? Qe , '! Tr*a's (j
i* )/ reliqua ut in
Lat. Similiter Audi, qusft. ex Vet. Teft. q. 23. ap. Aug.
to. 3. jo. b. Sic dicit Dominus Deus qui fecit te , tf fin-
xit te in tew. Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin. verfum hunc
totum praetetmittit", quamvis antecedentem referat cum
fubfequente : deceptus fortaffe eft flmilitudine vocum if-
tarum , Ifrael quem elegi
,
quibus viciflim clauduntur ver-
fus I. & 2.
t. 3. Sic eft in Gr. edit. Rom. prater adverbium r.
'en quia ,
pro adhuc
,
quod delet edit. Aid. In Mf. Me-
diol. habetur e'ti cum veru ~- Apud Ambrof. 1. 1. de
Spir. S. to. 2. 619. a. ut fup. ponam fpiritum meum fuper
femen tuum , $
benediiliones mcas fuper filios
tnos. Apud
Vigil. Tapf. 1. 12. de Tiin. p. 303. b. Quia ego dabo
aquam in Jiti qui iter fecerunt in Jicco : important fpiritum
meum, &c. ut in textu : & inf. 314. c. Qttia ego dabo
clamabit in nomine Jacob : $$
alius infcribetur in nomine
lfraelis. .
if. 6. Ita Grarce , exceptis his
,
Qxai$ , loco aternus ;
& fj.i'lx rccvTtt , pofl bxc , loco noviffinms ; item vx ,
pro
nemo , detraclo priced. . Apud Tertul. cont. Hermcg.
p. 412. c. Ego primus. Apud Novation. 1. deTrin. p. 1052.
b. Ego p--:mrts,
5
novijjimus , tf
prater me non ejl Deus.
Apud Vigil. Tapf. I. cont. Varimad.
p. 728. d. Dominus
Dens Ifrael ,
qui liberavit eos de /Egypto : Ego fum primus
.
& ego pcjl hxc
, (5
prater me non ejl Deus : at 1. 1 2. de
Tiin. Ego Deus primus, > ego
po
fiea , fj prater me Deus
non ejl.
"t. 7. Graec. Ti's uttsto eyd ; rwT< > k. KXMoirx
,

VoofsoaTto , i, iTsifj.coa.Tai juot a>p tiro.vca. ctrHpuirw z!<;

Tor (ttSra' i ra sVffX,^V'* > "Xf
t* vmii , ocyetjfcUieOTU-
car vfor' Qui'
ficut
ego ?
flet , >
vocet
, ^ annuntiet ,
f
paret mihi ex quo jeci hominem in jxculum :
> futura
,
antequam veniant , amintltient vobis.
t. 8. Vigil. Tapf. I. 12. de Trin. p. 300. c. tefles ejlis
vos
, Ji
ejl Dens prater me. Ita quoque in Gra;co.
#".
9. Eodem recidunt qua: leguntur Graece, nifiquod
pro erant , habetur IV.waif , audiernnt ; quam leclionertl
/,'ti anuam its, qui in (icco iter fecerunt : tf ponam fpi-
admittunt Cyiillus & Procop. fi Ncbilio fides : fed in Mf.
' ' - * -
J
r
J
ai __ jj aij .. /^ 1 1 :.... '.. ... r.
rittim meum fuper , &c. quaj fup
t- 4.
Similiter in Gra;co ,
praeter hoc fingul. ult. eV!
xcttf'ftov vJ~a>f>.
Hilar, in Pf. 1 36. col. 492. e. refte : .v-
orientur tanquam in medio aqua fenum , ^
tanquam falix
fuper defluentem aquam. Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin.
p.
324. c. Et orietur tanquam in aqua jenum , vtlut falix tit-
ter fluxtts aqn.e.
if.
J.
Eadem exhibet Graec. addita conjunct, i, port
I. Dei fum ; detraclo vero ego ,
pofl: alterum. Tei ml. 1. 4.
adv. Marc. p. 732. b. legit : Hie dicet : Ego Dei fum :
Alex, ac edd. Ald.-& Compl. legitur voav , ut fupra.
~fr. 10. Mendum fapit verbum blafphemant
, pro plaf-
mam ; nam in Graeco eft : 'A *!%,v$ii(\vtcu 01 t:*a.<s-
QovTie, %en , x, ytutporrte, irarT'i; arvpetv' aMf. Alex, abeft
to, Tame,. Irenaeus anteced. verbis ifta fubdit : Et ego
tejlis , dicit Dominus; quae alibi non exftant , neque apud
LXX. neque in Vulg. Sufpicatur novidimus Iren. editor
nofter ipfa de priori Ifaia; loco , c43.lf.10. quem paulo
ante refer! Itenasus , hue fciibarum incuiia translata
fuifle.
ISAIAS. Cap. XLIV.
59
1
VuiCAlA
illud in runclna : fecit illud in angularibus, & in cir-
cino tornavit illud : & fecit imaginem viri quafi fpe-
ciolum hominem habitantem in dojno.
14. Succidit cedros, tulit ilicem
, & qucrcum
,
qua? fteterat inter ligna faltus : plantavit pinum, quam
pluvia nutrivit.
1 j . Et fafta eft hominibus in focum : fumpfit ex
VuicATA NOVA.
NOVA.
eis , & calefaftus eft : & fuccendit, & coxit panes
:
de reliquo autem operatus eft deum , & adoravit : fe-
cit fculptile , & curvatus eft ante illud.
16. Medium ejus combuffitigni, & de medio ejus
carnes comedit : coxit pulmentum
, & faturatuseft,
& calefaclrus eft
, & dixit : Vah , calefaftus fum , vi-
di focum.
Versio a N T I O U A
.
\7
inclinat fe, & adorat illud, & votum
1 7. Reliquum autem ejus deum fecit & fculp-
tile libi : curvatur ante illud, & adorat illud , & faciens
,
dicit : Deus meus es til.
obfecrat , dicens : Libera me
,
quia Deus meus es
tu.
VULGATA NOVA
Hierm. in Dan,
3. col, roSj. d.
18. Nefcierunt, neque intellexerunt : obliti enim
funt ne videant oculi eorum , & ne intelligant corde
fuo.
19. Non recogitant in mente fua, neque cognof-
VUIGATA NOVA.
VERSIO ANTIQUA.
10. Pars ejus cinis eft :
cor infipiens adoravit
20. Cognofcke quod cinis fit cor illorum
,
& Tertul. I. deldoU
illud, & non liberabit animam fuam, neque
errant, & nemo animam fuam liberare poilit e.^p.z^.e.
cunt, neque fentiunt, ut dicant : Medietatem ejus
combufTi igni , &c coxi fuper carbones ejus panes : coxi
carnes & comedi, & de reliquo ejus idol urn faciam
?
ante truncum ligni'procidam ?
Versio
dicet : Forte mendacium eft in dextera mea
21. Memento horum Jacob, & Ifrael, quo-
niam fervus meus es tu : formavi te , fervus meus
es tu Ifrael , ne oblivifcaris mei.
11. Delevi ut nubem iniquitates tuas , & qua-
fi nebulam peccata tua : revertere ad me
,
quo-
niam redemi te.
2
3
. Laudate cceli
,
quoniam mifericordiam fe-
cit Dominus : jubilate extrema terra?, refonate
21. Memento horum Jacob, & Ifrael, quo-
m&<m. in ifai.
niam puer meus es tu : formavi te puerum meum : 44. /. 330.
& tu Ifrael, ne oblivifcaris mei.
**
22. Ecce enim delevi ficut nubem iniquitates
tuas
, & ficut cdliginem peccata tua : revertere ad
me , & redimam te.
2.7
. Lartamini coeli
,
quoniam mifertus eft Deus
Ifraelis : canite tuba fundamenta terra: , clamate
montes laudationem
,
faltus & omne lignum ejus
: montes ketitiam , colles & omnia ligna qua; in
eis funt
: quoniam redemit Deus Jacob , & Ifrael
inclytus erit.
24.
Sic dicit Dominus
,
qui redemit te , & for-
mans te ex utero : Ego Dominus
,
qui compleo
omnia
,
extendi coelum folus , & formavi terram.
quoniam redemit Dominus Jacob , & Ifrael glo
riabitur.
24. Hrec dicit Dominus redemptor tuus , &
formator tuus ex utero : Ego fum Dominus , fa-
ciens omnia , extendens ccelos folus , ftabiliens
terram , & nullus mecum.
25. Irrita faciens figna divinorum
, & ario-
los in furorem vertens. Convertens fapientes re-
trorsiim : & fcientiam eorum ftultam faciens.
26. Sufcitans verbum fervi fui, & confilium
nunciorum fuorum complens. Qui dico Jerufa-
lem : Habitaberis ; & civitatibus Juda : /Edifica-
bimini , & deferta ejus fufcitabo.
27. Qui dico profundo : Defolare , & flumi-
na tua arefaciam.
2 8 . Qui dico Cyro : Paftor meus es , & omnem
voluntatem meam complebis. Qui dico Jerufa-
lem : yEdiricaberis ; & templo : Fundaberis.
NoIjE AD VERSIONEM
#. 17. In Gr. edit. Rom. deed hoc , inclinat
fe ; re-
liqua vero fie habentur :
j,
-tt^ukvvu,
5,
ir^yeev^reu
,
li'/osr 'HiVi fit , OTi so? jj.M Ei Qi
m
i. e. > adorat,
)
orat , dicens : Erne me
,
quia Dens meus es tti : at in
Ml. Mediol. necnon in edd. Aid. & Compl. x.x/a^i xv-
tS, %
nQoav.wsi' Mediol. hie addit vt , cum Alex.
#.20. Grjec. edit. Rom. in principio habet yrfy,
fcito ; Mf. vero Alex, -yvars, ut fup. reliqua vix difli-
milia.
7^. 21. Sic habet Grasc. ad verbum. Tichon. reg. 2.
p.
ji. d. finxi te puerum meum., meus es tu Ifrael, noli
eblivifci mei.
ir. 22. Concinit Graec. edit. Rom. nifi quod habet fin-
gulariter , tw xfixprixt (\ , loco peccata tua : at in Mfs.
Alex, k Mediol. ac edd. Aid. & Compl. t? u/uxprix;.
Apud Tichon. reg. a. p.
J
1. d. Ecce enim delevi ve-
lut nubem fiuinora ma
, 5 ficut nimbum peccata tua : con-
vertere ad me
, $ redimam te.
Ttr. 23. Totidem verba in Graeco , nifi excipias ult.Ao-
^xQvenxi , glorificabitur ,
pro inclytus erit
,
quod idem
Ibid,
Hi,
fonar.
"#.24. Graece initio , wrfi/JS/uii se
,
qui redimit te ;
ultimoque, istpewsx thk ywv , firmavi terram ; cast, ut in
Lat. fup. forte mendum librarii eft to formavi , ap. Hie-
lonymuro.TertuL 1. cont. Hermog.
412. c. & 1, cor.t. Prax.
25. Quis alius diffipavit figna pythonum
, & di-
vinationes de corde 5 Qui averto p'rudentes retror-
sum : & confilium eorum ftultum facio.
26. Et ftatuo verbum pueri mei, & confilium
angelorum ejus verum probo. Qui dico Jeruia-
lem : Habitaberis; & civitatibus Judaj : ^Edifica-
bimini, & deferta illius orientur.
2.J..
Qui dico abyffo : Defolaberis
, & flumina
tua arefaciam.
28. Qui dico Cyro, utfapiat, & omnes vo-
luntatis meas faciat. Qui dico Jerufalem : yEdifi-
caberis , 8c domum fanftam meam fundabo.
A N T I
Q
U A M.
p. 852. c. hab. extendi calm folus. Ambr. 1.
y. de fide
col.
yj6. b. ego extendi ccflum folus.
t. z$. Tertul. 1. cont. Prax.
p. 8j2. c. Ouis alius de-
jecit
figna ventriloquorum
, ? divinationes a corde ? Aver-
tens fapientes retrorsum ; tf confilium eorum
infatuans. Ita
quoque in Gr. edit. Rom. praeter unuin Aixc-/.iJdoi
, pro
dejecit
; at in Mf. Alex. o\tt<siLsloLeiv. Idem Tertul. 1.
4,
adv. Marc.
p. 719. b. legit : Quis alius dejiciet
figna ven-
triloquorum
, tf
divinationes ex corde ? Avertens in pojlerior
fapientes : & cogitationes eorum infatuans.
t. 2<S. Graze, ed. Rom. initio habet : Kai ',<,
ftpix
iretifie, i/t? , Mfs. Alex. & Mediol. py^txTct ; item Ter-
tul. 1. adv. Prax.
p. 8j2. c. Sifiens verba filii fui : fubinde
ined. Rom. dx&svur. 'O xyoiv t>i 'ls/>i/<sx*iiu, verum pro-
bans. Dicens Jerufalem ; pauloqu'e poll , 'I/t,ai'? , loco
]<idx ; at in Mf. Alex, ac ed. Corr.pl. 'Xtfxlxc, ; extremo,
uyxtsmi , exorisntur ; ap. Nobil. germinabun* ; in Mf. Me-
diol. itctsieta ; ap. Auil. 1. de promiff. apud Profp.
p,
175. a. exaltabnntiir deferta Jordanis.
Tfr. 27. Confonat Grsec. nifi quod hab. ftyair, dicens
,
pro qui dico. Ambr. 1.2. Hexa. col. 28. e. Deferta eris,
t$
omnes
fiuvios ficcabo.
t. 28. Grsec. conftanter hab. initio & inf.
jjyar, pro,
qui dico ; pauloque poft , iroijsi , fuciet , non faciat ; cxz,
tit in textu.
j 9
2 ISAIAS. Cap. XLV.
CAPUT XLV.
/.7.7.1.'.
1.
4. Infl,
c. 12.
Ticbi!. reg. 1.
p.
50. f.
a
Mm reg. Z.
p.
51.
<-.
Versio antiqua.
Ic dicit Dominns Deus Chrifto Domino
meo, cujns tenui dexteram; obaudire ante
enm gentes faciam, 6c fortitudinem regum dif-
rumpam; aperiam anre ilium portas, &. civita-
tes non claudentur.
2. Ego anteibo , & montes deplanabo : & fo-
res sereas conteram , & terras ferreas confringam.
3.
Et dabo tibi thefauros abfeonditos, & in-
vifibiles : ut fcias quia ego fum Dominus Deus
,
qui voco nomen tuum , Deus Ifrael.
4.
Propter Jacob puerum meum , & Ifrael elec-
tum meum tuautemme non cognovifti,
5.
quoniam ego fum Deus, & non eft alius
abfque me Deus , & nefciebas me
:
Vipl. Tap/. 1. 12. 6. Ut fciant qui ab oriente fole, & qui ab oc-
dtTrin.p. 501. a.
cidente
,
quia non eft amplius praeter me : Ego
Dominus Deus , & non eft amplius :
Aag,.i. 1. com. 7. ego creans lucem, & faciens tenebras , fa-
sdverf. hg. to. z.
ciens pacem , ck creans mala
57<>- g-
VUIGATA HOVA.
1. T~ T JEc dicit Dominus chrifto meo Cyro,
A A cujus apprehendi dexteram, ut fubji-
ciam ante faciem ejus gentes , & dorfa regum
vertam
, & aperiam coram eo januas , & porta;
non claudentur.
2 . Ego ante te ibo : & gloriofos terra? hu-
miliabo : portas a;reas conteram
, & vectes fer-
reos confringam.
5. Et dabo tibi thefauros abfeonditos , & ar-
cana fecretorum : ut fcias quia ego Dominus
,
qui
voco nomen tuum, Deus Ifrael.
4. Propter fervum meum Jacob, & Ifrael
eleftum meum , & vocavi te nomine tuo : affi-
milavi te , & non cognovifti me. .,
5. Ego Dominus , & non eft amplius : extra
me non eft Deus : accinxi te , & non cognovifti
me :
6. Ut fciant hi
,
qui ab ortu folis, & qui ab
occidente
,
quoniam abfque me non eft : Ego Do-
minus, & non eft alter,
7. formans lucem , & creans tenebras , faciem
pacem , & creans malup : ego Dominus faciens
omnia ha:c.
Noi/E ad Version em antiqua m.
Tfr. 1. Eadem leguntur Graece , excepto ifto
, fa
Kvpoi
,
pro Domino meo ; non additur etiam vetbumf.iciam ,
port
gentes. Hieron. in Abac. 3. col. 16 32. c. bene : Hac di-
cit Dominus cbrijlo meo Cyro , cujus tenui dexteram , ut
audirext coram eo gentes ; Gr. ivnaSfcu iiA-ir&Szv a't'Tt ?6m'
addir Hieron. in Ifai.
4y.
col. 332. d. Scio in hoc capi-
ttilo non folitm Latinorum
, fed Gracornm plurimos vebemen-
ter err are , exiflimantium fcriptnm effe : Sic dicit Dominus
Chrifto meo Domino ; ut intelligatur
,
juxta Mud quod
alibi leginms : Pluit Dominus a Domino
; >
dixit Do-
minus Domino meo : neqtte enim Kvpfa ,
quod Domi-
mim fonat , fed Cyro dicitur
,
qui Hebra'ice appellatur Cho-
res , rtgi Perjarum , qui Babyhnem , Cbaldaoj'que fttpcra-
vit
Ifle
appellants efl chriftus , id ejl , undtus Do-
mini
,
quod erat infigne apud Hebraos regia poteflatis. Ar-
tamen Tertullianus 1. adv. Jud. c. 7. p. 1 j6- b. legit :
Sic dicit Duminus Deus Chrijlt meo Domino , cujus tenui
dexteram , ut exaudiant ilium gentes ; fortitudines regum dij-
rttmpam , aperiam ante ilium portas
, &
civitates non clau-
dentur tlli : /imiliter 1. cont. Piax. p. 848. b. & 858. b. Hac
dicit Dominus DominomeoCbrijlo. Item Novatian. de Trin.
p. 1045. b. cum Amob. jun. l.i de Trin. p. 210. b. Hac
dicit Dominus Cbrijlo meo Domino. Cypr. pariter 1. i.Teftim.
p. 282. b. Sic dicit Dom. Deus Chrijlt) mro Domino , cujus tc-
neo dexteram , ut exaudiant turn gentes
> S$ fortitudinem
return difumpam ; aperiam ante ipfttm portas
, )
civitates
non claudentur. Tichon. reg. 1. p. Jo.
c. Sic dicit Domi-
nus Cbrijlo Domino meo , cujus ego tenui dexteram , ut
exaudiant ettm gentes. Vigil. Tapf. 1. I. de Trin. p. 205'.
a. Sic dicit Dominus Cbrijlo meo , cui tenui dexteram, ut
clattdiant eum omnes gentes : & 1. cont. Varimad.p.
731.
h. Hac dicit Dominus Chrifto meo Domino , cui tenui dex-
teram ;
eej obedire faciam ante eum omnes gentes , atqtte ape-
riam ante eum portas , &c. ut in textu. Anecdot. Marten.
to.
y. p. 7. c. Sic dicit Dominus Cbrijlo meo Domino , cui
tenuit dextram , ut exaudiant ettm gentes : Fortitudinem re-
gum difrumpam , aperiam ante eum portas
, & civitates non
claudentur. similiter habet epift. S. Barnabac , Eltse Kv-
Cj.0%
tw X&so} H-v Kvpia- qyam ledtionem carpit doftilf.
Corelerius not. in hur.c loc. to. 2. p. 30. e. his verbis :
<t Ciim LXX. fcriplilfent Kupa , antiquarii exiftimantes
J) Ifaiam loqui de Chrifto Jefu , nee adCyrumattendentes
,
5) aiTurnpta vicina voce Kufiw , locum Scripturae jam olim
j) corruperunt . In luinc errorem raptus eft incertus i!le col-
lector Graecus teftimoniorum adversus Judaeos, quieditus
eft cum S. Gregorio NyfTeno , capite cui titulus , ad Jtt-
d.tos ; en verba : Chm David dixijfet : Dixit Dominus
Domino meo , $$c. Ejdias planiiis ) apertihs dicit : Dicit
Dominus Chrifto meo Cyro , Ki//> ; at fenftes videtur
ptjlalare Kvplw , Domino. Aiunt autem hac de Cyro Perfa
effe diila
, fed ridiculum : qui enim reliqua Cyro convenium ?
Verum Hieron. ubi fnp. in Abacuc 3. hanc fententiam refu-
tat , nullaque probabilitate niti confirmat , dicens : Sed
$
Cyrus Per/arum rex atque Medorum
,
qui de captivitate po
pulum relaxavit , licet multi erretst
,
de Domino S.ihatore
fcriptnm putent , audit per Ifaiam : Hec dicit Dominus
chrifto meo Cyro , &c. 5
ad extremum dicitur
( #. 4.
)
Tu autem non cognovifti me
;
quod de Salvatore nefat
ejl intelligere. Vide fis plura apud Corel, loco cit.
f. 2. Graec. ed. Rom. jungit 0?, pratpofitioni ante;
Mf. Alex. Wtr; fubindeRom. cum al. hab.
fiox^ii > vic-
tes , pro ferras ; cxt. ut an textu. Ambrof. 1. 3. Hexa.
co!.
39. c. legit : Fgo ante te ambnlabo
, >
montes pia-
nos faciam. Vi^,il. Tapf. 1. cont. Varimad.
p. 732. a. Ega
ante eum pr&ibo
, ^
montes pianos efliciam : atque aperiam
ante eum portas , 6cc. Anecdot. Marten, to. y. p. 7. c. por~
t.-.s uveas aperiam , $ ve9.es ferreos confingam.
tf. 3. Cr.Kdi f-wiu Q01 ^-vtuvpie, exohms , d-!ro-/.pv<p*c. t
dcpxTVs areata Qof "vx V^i; on iyai Ki/e; o? ov , &c.
ut fup. a Mf. Alex, abefi ^f; i. e. Et dabo tibi thefau-
ros tencbrofos , abfeonditos , &c. Tertul. 1. 4. adv. Marc.
p.
719. a. Et dabo illis thefauros abfeonditos , invijibiles ape-
riam illis. Tichon. reg. I. p. JO.
c. Et dabo tibi thefauros
abfeonditos , &
invijibiles aperiam tibi : ut fcias quoniam
ego fum Dominus
,
qui voco nomen tuum , Deus Ifrael ;
vide etiam infra, reg. 2. p. 51. c. Apud Marten. Anec-
dot. to. y. p. 7. c. Et dabo tibi thefauros abfeonditos. Vigil.
Tapf. 1. y. de Trin. ego Dominus Deus
,
qui voco nomen
tuum , Deus Ifrael.
f. 4. Eadem leguntur Graece. Apud Vigil. Tapf. 1. 12.
de Trin. p. 300. c. tu atttem non nofli me.
~t . y. Iren. 1. 1. p. 26. a. Ego Deus , $
prater me nemo.
Tertul. 1. decarneChr. p.
55 J.
c. EgofumDeus, $$ alius abf-
que me non efl :8l\. cont. Prax. p. 853. a. Ego Deus , tf
aliur
prater me non efl : vide etiam
p. 8y2. b. Novatian. deTrin.
p. 1032. c. Ego Deus , S^
non efl prater me. Vigil. Tapf. 1. 12.
deTrin. p. 300. c. Quia ego Dominus Deus
,$$
non efl aliuf
prater me : ego Dominus , ^ non efl amplius prater me Deus .
& non novcras me : hasc autem , $
non ejl alius prater
me , ego Dominus , redundare videntur , cum ablint a Graj
co ; cetera conveniunt cum ipfo , nil! quod ultimis his ,
$$ nor, novcras me, id prseponitur , lu%ved a, confor-
tavi te
, quod tamen deeft in Mf. Alex. Vide rurfum Vi-
gil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 728. c.
t. 6. Similiter in Grssco ,
praeter vocem es; , Deus
,
loco 1. amplius. Audi. 1. de Trin. ap. Ambrof. col. 326.
f. Ego Dominus
, $
non ejl amplius extra me. AuI. quaeft.
ex utroque Teft. q. 114. ap. Aug. to. 3. 116. g.
Egofum
Deus , 2? non efl alius prater me.
V. 7. Mf. Floriac. Ego qui ereavi lucem
, &feci tene-
bras , faciens pacem
, $ creans bona : ego Dominus quifa-
cio mirabilia. Graec. 'Eya n7aii)ttuaca? fui , ,
irwoati
CMTse,, -KtiiZ tifww , it urinal nana' t?w Kccie; eo;
0'
TrotS irarrtt ravrx. Tertul. I. cont. Hermog.
p. 420.
a. Ego qui flruxi lucem , gf feci
tenebras : & I. de fuga in
perf. p. 970. a. ego fum qui facto pacem
, $
cendo mala:
I S A I A S.
VULGATA. NOVA.
8. Rotate cceli defuper, & nubes pluant juf-
tum : apeiiatur terra, ik germinet falvatorem:
&juftitia oriatur fimul : ego Dominus creavi eum.
XLV.
V E R S I n
591
20.
q. V.e qui contradicit fi&ori fuo , tefta de
famiis terra : nunquid dicet lutum rigulo fuo :
Quid facis , & opus tuurn abfque manibus eft ?
i o. V;e qui dicit patri : Quid generas > & mu-
lieri : Quid parturis ?
i i. Hsc dicit Dominus fanftus Ifrael
,
plaf-
tes ejus : Ventura interrogate me, fuper hlios
omni militia; eorum mandavi.
1 3. Ego fufcitavi eum ad juftitiam , 8c omnes
viasejusdirigam : ipfe irdirlcabit civitatem meara
A N T I
Q U A.
8. Lxtetur coelum defuper, & niibes fparg u
juftitiam : germinet terra , & oriatur mifei
& juftitiam germinetfimul : ego Dominusqui crea-
vi te.
9. Quid melius feci quam lutum figuli r nunquid
7 . famiis terra; : nunquid dicet lutum Hgulo fuo : arans arabit terram ? nunquid dicet lutum fi u-
lo : Quid facis, quoniam nonoperaris, ue< ha-
bes minus ?
10. Vx qui dicit patri : Quid generas : & ma-
tri : Quid parturis ?
1 1
.
Sic enim dicit Dominus Deus finclus If-
rael, qui fecit Ventura : Interrogate me de filiis
meos , & fuper opus manuum mearum mandate meis, & de operibus manuum mearum mandate
milii. mini.
iz. Ego feci terram , & hominem fuper earn iz. Ego feci terram , ck hominem fuper cam :
creavi ego : manus mea tetenderant ccelos , & ego manu mea firmavi caelum : ego omnibus ftel-
lis mandavi.
1
3 . Ego fufcitavi eum cum jufl iti j regem , om-
nes via: illius reftac : ipfe dificabit civitatem
& captivitatem meam dimittet, non in pretio, meam, & captivitatem populi mei converter,
neque in muneribus , dicit Dominus Deus exer- noil cum pretio , neque cum muneribus , dixit
cituum. Dominus Deus fabaorh.
14. Ha;c dicit Dominus : Labor ^gypti, & 14. Sic dicit Dominusfabaoth: Laboravit.Egvp-
NoTjG ad Versionem antiquam.
habet : Ov'otl xeyat ra, Sec. ut fupra in textu. Hieron. I.
2. cont. Pelag. to. 4.
J29.
a. Vx qui dicit patri : Ut quid
me generafti ?
tf
matri : Otiare me peperifti ?
Tt. 11. Grax. ed. Rom. in principio hab. on i
:
Tco , loco
Jic enim ; fequentia ad verbum quadrant. Hilar. 1. 4. de
Trin. col. 849. c. Quoniam
Jic dicit Dominus Deus fundus
lfrael , qui fecit qux Ventura
font
: Interrogate me de
fiiiis
veftris , 2> de ftliabus , &
de operibus manuum mearum man-
date mibi : abeft quidem iftud ab ed. Rom. $ defil'iabus ,
fed in Mf. Alex, eft irspl rur uiS> yix , k, ircp\ rat Uyc-
rspaiv ,uc Julian. Pelag. ap, Auguft. !. 1. op. imp. to. 10.
951. c. hab. QuiaJic dicit Dominus Deus lfrael fhnSus
,
qui fecit futura : Interrogate me pro filiis meis
, $filiabus ,
Ci
pro openbns manuum mearum mandate, mibi. Ambrof.
1. 5.
de fide, col.
J87.
b. qui fecit qux adventura
font.
& fupra
, 1. 1. col. 463. d. qui fecit qua Ventura
font.
Gregor. M. I. 30. Moial. to. 1. col.
964. d. qui fecit quit
fotura font : limilirer 1. 1. horn. 10. in Ezech. col.
1273.
b. cui lectioni etiam favet Hilar. 1. 12. de Trin. col. 1
1
32.
c. necnon Auguft. in Joh. 14. to.
3. 6']'). d. Json enim
ait
, inquit
,
qui
f
admits cjl qua fotura font , fed , quifecit
quafotura font : Vide etiam inf.
73
3. c.
TC'. 12. Eadem refert Julian. Pelag. ap. Aug. 1. 1. op.
imp. to. 10. 93'L c. hoc uno excepto
, Jideribus , piofteilis.
Eadem quoque hab. Gr. ed. Rom. Hilarius veto I. 4. de
Trin. col.
849. c. d. Ego feci terram-, '& bominem
foper
earn : ego omnibus Jideribus prxcepi
, prsetermidis verbis
intermediis : at in Pfalm. 118. col. 299. b. ilia ipfa re-
fert : ego manu mea firmavi ccelum : & in Pf. 125. ccl.
409. c. ego
font qui feci coelum g>
terra! ex nililo. Am-
brof. in Pf. 1 18. col. 1090. f. ego manu mea folidavi cce-
lum. Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 730. a. Ego
feci
fermone mej terram
, >
hominem fuper ear,: : e^j Jclidavi
ccelum manu : ego omnibus Jideribus mandavi, ut luceant
in ccelo.
f. 13. Similia prorfus in Gr. addito uno >}.
, poft re-
gem ; detractoque nomine Dens , ante fabaotb. Milliliter
Hilar. 1. 4. de Trin. p. 849. c. d. Fgo
fufcitavi re-
gem cam juftitia ,2) omnes via ejus recta : bicadificabit
tate-.n meam,
& captivitatem plebis mea convertet , non cum
pramio
, neque cum muneribus , dicit Dominus fabaotb. Item
Julian. Pelag. ap. Auguft. 1. 1. op. imp. to. 10.
951. d.
Ego levavi cum juftitia regem,
> omnes zix ejm reft
xdtficabit civitatem meam , J
captivitatem populi mei rcdu-
cet , non cum pramio , nee cum muneribus, dixit Domi-
nus fabaotb. Ambrof. in Pf.
47.
col.
942. f. bic ad
mibi civitatem : & in Luc. 2. cc!. 131 1. a. ipfe xdificabit
civitatem mibi. Edit. Rom. ijrot ( Mf. Alex, cum Cor I.
avrii) ottuJ'ofiKOst. Hieron. inCie. 3. col. i2jtf. <
regem cum juftitia : & in Ifai. 54.. col.
397.
a. bic xdifica-
bit civitatem meam,
5 reducet captivitatem populi ;...
TP. 14. Ad verbum e Gra*co , nili id excipias , f^
te
fequentur , pro quo, k. r.r.t Q\s axoxt
.,':-'.<. Tertul. I. cur.t.
Prax.
p. 849. b. recle :
$$
Sabain , vel Sebotn viri elati
ad te tranjibunt : f$ poft
te fequentur vintti -manibus
, tf
te adorabunt : quia hi te Deus
ifl.
Laftanc. I. 4. Inftit. c.
13. p. 570.
Eatiga:a
eft
/Egyptus , tf
natso .Ethiopian
, $$
Sabaviri altiadtetianfg
-
,
tut erunt
fertii
:
^fofi
I!::- ;;:.
V,-
col.
I . .
.
ll$-

& 1. de pudic. p. loco. a. faciens pacem
, j
condens mala :
8c 1. 2. adv. Marc. p. 649. b. condens mala
, Jed s$
pa-
eon faciens : & 1. 4. p. 697. c. condens mala, r faciens
pacem : vide etiam p. 619. c. 6
J
3. b. Iren. 1. 4. c. 40.
p. 287.8. c. Ego Dens X.elans
,
faciens pacem,
J
condens
mala. Novatian. 1. de Tiin. p. 1032. c. Ego
fom
Domi-
nus
,
qui feci lucem , > creavi tenebras. Ambr. in Pf. 1 18.
col. 1175. d. Ego Dominus creans mala. Hieron. in Amos
3. col. I 390. e. Ego Deus , qui feci lucem , gf
tenebras
, qui
facto pacem , c7
coudo mala. Auguft. 1. de morib. Manich.
to. 1. 719. c. Ego facia bona, '$ creo mala : monet vero
ibid, in pier
if
que exemplaribus Jic firiptum elfe : Ego facio
bona, & coudo mala : ita quoque legiripfe 1. cont. epift.
Manich. to. 8. 179. b. at 1. 1. cont. Adverf. leg. to. 8.
J75
1
. f. Ego Jitm Deus faciens bona
, tf
creans mala : 8c 1.
cont. Adim. to. 8. 147. d. f. Ego fnm Deus ,'
quifacto pa-
cem , S
couftitiio mala. Philaftr. Brix. 1. de h#ref. p. 709.
h. Ego
fom
Dominus
, qui facio pacem , f$ creo mala. Auft.
qu,eft. ex utroque Teft. q. 106. ap. Aug. to. 3. 101. f.
Ego Dens , qui feci lucem , <$ creavi tenebras : & inl.
q.
107. col. 104. b. Ego Dens feci lucem,
($
creavi tenebras.
Ful . de Incarn. ad Petr. p. 308. Ego Dominus formans
lucem , 5?
creans tenebras.
f. 2. Ita fcrtGr.ec. ed. Rom. nil! quod pro fpargant,
hab. pavctTOjoar, ad litt. rorent , nfpergdnt ; & pro oriatur
mijiricordia , PohctswctToo smoc, , germinet , veAemittat mife-
ricordiam ; edir. Compi. tt, pomcvaTw 1x101; , j,
d\ix.cuoQu-
tvv friasMciTu a.fj.cf Ml. Alex. , oXmouooum cuaTeixdrca
tifta.
Laclant. 1. 4. Inftit. c. 12. p. 571?. iegit : Exfoltent
cceli defuper , ^$
nubes indjtant juftitiam : apeiiatur terra ,
gj
pullulet falvatorem. Julian. Pelag. ap. Auguft. 1. i.op.
imp. to. 10. 951. b. Epnletur ccelum defuper , 5 nubes
fpargant juftitiam : oriatur ex terra mijencordia : '$ jufti-
tttnr fimul : ego
fom
Dominus Deus qui creavi te.
Leo M. fer. 23. p. 76. a. producat terra,
5
germinet
fal-
vatorem :
$ juftitia oriatur.
j?-.
9.
Hieron. infra
336. f. legit qui arat , non arans.
Tertul. 1. de refur. cam. p. 569. a. nunquid argilla di-
cet fig'tlo
? Julian. Pelag. ap. Auguft. 1. 1. op. imp. to. 10.
jjji . b. faciens meliorem
, prxparavi te Jicut latum
figuli:
nunquid qui arat , arabit terram per omnem diem ? nun-
quid dicit lutum
fibula : Qjtid facis , quia non operaris ,
quia non babes maims ? Gnec. edit. Rom. Uo"io; pihricv
Qft TMf iw o>.m tm Mfiz&t* ; reliqua ut in textu Lat. In
ed. Aid. TlotZr pmlu x.a1taxzv ctca ag, See. Sic etiam le-
git Cyrill. cum Procop. In aliis nonnullis libris eft : rioiav
fiixriov , xct/saxc-i/uaci Qs us -nwov , &c. In ed. Compi. T/
iTrotufet fc^Tiov , &c.
*&. 10. Edit. Rom. initio hxc habet : Mh VoxeiG^sTa;
T3 -z^xana TTfo; to/ 3^oa^Ta clvto ; deinde : O >i;

ica.Tfii' Ti 7'6Whi5 ; Kf
t!i /j.mr>'r Ti dS'o/ne, ; Mis. Alex. &
Mediol. uV av.diii. Julian. Pelag. ap. Auguft. I. 1. op. imp.
to. 10. 951. a. b. Nunquid dicit figmentum ei
, quifefin-
xit : Sapienter me finxifli? vel qui dint patri : Quid tene-
rabis ?
5
matri : Chad parturies ? fed a Mf. Alex, abfunt
priora verba, Mii d-7rc/.(litoncc , ad hoc ufque , I ,,l-
yut ; abfunt pariter ab edit.Cornpl, led loco I tifm ra ,
lorn. 11.
Ibid.
337.
Ffff
rp^. ISAIAS. Cap
Versio antiqua.
UitroH. ubi
fuf.
tus ,
& negotiatio jEthiopum
,
&
Sabaim viri ex-
celfi ad te tranfibunt
,
& tui erunt iervi
,
&
te
fequentur vin&i manicis : & tranfibunt ad te, &
adorabunt te
,
& in te orabunt : quoniam in te
Deus eft, & non eft Deus abfque te-
i 5. Tu enim Deus es, & nefciebamus; Deus
Ifrael falvator.
1 6. Confundantur ,
& erubefcant omnes ad-
verfarii ejus , & ambulent in confufione : innova-
mini ad me infulac.
1
7. Ifrael ialvatur a Domino falute acterna : non
confandentur, neque erubefcent ufque in ster-
num.
ibid. 338. 18. Sic dicit Dominus, qui fecit ccelum ;
lfte
Dens
,
qui oftendit terram ,
& fecit earn ,
ipfe pa-
ravit earn : non in vacuum fecit cam : fed ut ha-
bitaretur
,
plafmavit earn : ego fum Dominus
,
&
non eft ultra.
1.9. Non in abfcondito locutus fum, neque in
loco terra tenebrofo : non dixi femini Jacob
:
Va-
num quaerite : ego fum Dominus, qui loquor juf-
titiam , annuntio veritatem.
XLV.
VUUATA NOVA,
negotiatio .'Ethiopia? , & Sabaim viri fublitr.es ad
te tranfibunt , & tui erunt : Poft te ambulabunt
,
vincli manicis pergent : & te adorabunt , teqi:e
deprecabuntur : Tantum in te eft Deus, & non
eft abfque te Deus.
15. Vere tu es Deus abfconditus , Deus If-
rael falvator.
16. Confufi funt , & erubuerunt omnes : fi-
mul abierunt in confufioaem fabricatores erro-
rum.
17. Ifrael falvatiis eft in Domino falute ster-
na : non confundemini , & non erubefcetis ufque
in feculum fa:culi.
18. Quia hxc dicit Dominus creans coelos
,
ipfe Deus formans terram , & faciens earn , ipfe
plaftes ejus : non in vanum creavit earn : ut ha-
bitaretur , formavit earn : ego Dominus, & non
eft alius.
19. Non in abfcondito locutus fum in loco
terra tenebrofo : non dixi femini Jacob : Fruftra
quajrite me : ego Dominus loquens juftitiam , an-
nuntians refta.
NoTiE AD VEE.SIONEM
te ambulabunt vin&i compedibns , Cj
adorabunt te
, 2?
te
precabuntur : quantum in te Detii efl , $
non alius Deus
frater te : & inf. c. 29. p. 587.
adorabunt te
, $
in te
precabuntur : quoniam tn te Deus efl , 55
non
efl
alius Deus
prater te. Cypr. 1. 1. Teftim. p. 286. c. Sit dicit Domi-
nus Deus fabaoth
: Fatigala
efl
JEgyptus , Q
negotiatio
Mthiapum, $$
Sabaim viri alti ad te tranfgredientur , &c.
ut fup. ap. Lactant. Hilarius 1. 4. de Ttin. col.
849.
d.
poft vocem fabaoth ult. #.
15. proxime addit : Labora-
vit /Egypt! , f5
mercatus /Ethiopian
, &
Sabaiti : viri
excelji ad te tranfibunt , $ tui erunt fervi : fjj
pcjl te /e-
quentur alligati vinculis , # adorabttnt te
, 5
in te depre-
cabuntur : quoniam in te
efl
Deus , tf
nan
efl
Deus prater
te : quamvis aucem e Grasco , 01 ^.a&aetfi ac/f f; , pla-
num lit nomen Sabain, jiuigi debere cum feq. -viri, ut
le'gatur Sabaim viri, non veto /Ethiopian $
Sabaim; tn-
men hanc ultimam ledtionem tueri videtur Hilarius , eum
dicat infra : Et qui tandem exiflimandus labor /Egypli
, tf
mercatus /Ethiopian $$
Sabain : & poft paulo : In Magts
it.tqne #
mnneribus labor /Egypti ,
tf
mercatus Mthiopum
y Sabain oflendimr : deinde : excelfi autem qui ad eum
tranfituri funt , &c. Apud Zenon. autem Veron. 1. 2.
tract. 7. p. 158. ita : Sic dicit Dom. Dens fabaoth : Fa-
it rata
ifl
/Egypttis , $ mercatus /Ethiopttm : ex Saba viri
.id te tranfibunt , g tui erunt fervi :
tf
fequentur te
allv'.v.i compedibns , tf
adorabunt te
, (
in te precabuntur :
quoniam in te Deus
efl , >
0
efl
Deus alius prater te : Mf. ta-
men 1. Tol. ibid, habet y;
Sabam , non ex Saba. Ap. Ambr. 1.
I.de fide, 10.1.448.8. Laboravit jEgyptus , <$ mercatus
/Etbiopnm, &
Sabaim viriexcelfi ad te tranfibunt , j
tui erunt
fervi :
y?
p'fl
te fequcntur alligati -vinculis , &
adorabunt
te
, J
in te deprecabuntur : quoniam in te
efl
Dens
, 5
non
efl
Dins prater te. Eadem prorfus habet Fulg. refp. cont.
Arian. p. 66. 67. Rurfum Ambr. iu Pf.
57.
to. 1. p. 827.
e. Laboravit /Egypttts , mercatus /Etbiopnm , tf
Sabaim viri
excelji ad te tranfibunt : St I. 2. de Spir. S. to.. 2. 649.
c. >
adorabunt te , gi te deprecabuntur. Ambrofiaft. col. 40. f.
quia in te
efl
Deus
,5
non
efl
Dens prater te. Aucft. lib. defide
orthod.ap. Ambrof. col.
353.
f. llac dicit Dominus Deus
:
latigaia
efl
/Egypttis
, 2?
negotiatio /Etbiopnm
, &
Sabam
viri excelfi ad te tranfient , tui erunt jtrvi : l pofl
te am-
bulabunt vintti compedibns
,
J
te deprecabuntur : quoniam
in te Deus
efl , $ nor.
efl
alius Dens prater te. Fulgent.
vero, qui fup.refp.com. Arian. concinit ad verbum cum
Ambrofio , aliter legit I. pro fide cathol. p.
J
58. c. ita
fcilicet : Tatigata
efl
/Egypttts
, tf
negotiatio /Ethiopia :
mnlti ad te venient , $ "*' erunt fervi : f^
ambulabunt
pofl
te adligati compedibns , & adorabunt te , (5 te deprecabun-
tur : quoniam in te
efl
Deus
, [$ tu es Deus folns : at 1. 2.
adTtafim. c. }. p. 91. b. quoniam in te
efl
Deus , 1^ non
efl
Deus prater te. Viftorin. Afric. 1. I. adv. Arium,
p.
2(5 I.e. Laboravit -/Egypttts,
f^
mercimonia /Etbiopnm
, $
Sabaim viri altiffimi in te ambulabunt
, ^
tibi erunt fervi :
s$ retro te feqttentttr ligati manicis,
>
te venerabiintur
, y?
te precabuntur : quod in te Deus
efl , >
non
efl
Dens extra
te : itideml. 2.p.
27J.
a. demptoff , poft retro, ficut&,
poft manicis. Faufiin. presb. 1. cont. Avian,
p. 646. a.
Fatigata eft /Egyptus , & negotiatio Mthiopum ,
tf
Sabaim
viri excelfi ad te tranfibunt , & tui erunt fervi :
$ pofl
te
A N T I
Q
U A M
.
fequentur adligati vinculis , tf
adorabunt te
, 5
in te de-
precabuntur : quoniam in te
efl
Dens
, *i non
efl
Deus pra-
ter te.~W\\f\\. Tap!'. 1. cunt. Varimad. p. 759. b. Sic dicit
Dominus Deus fabaoth : Laboravit /Egyptius
,
mercatus
efl
/Etbiopas , f})
Sabaini viri excelji ad te tranfibunt
,
>
tui erunt fervi : {5 pofl
te fequentur alligati vinculis
, 2>
adorabunt, ? te deprecabuntur. Au<5t. quart. N.T.
q. 97.
col. 87. b.
pofl
te fequentur alligati vinculis
, $ adora-
bunt te
, $ in te deprecabuntur : quoniam in te
efl
Deus
,
5
non
efl
Dens prater te.
V. 15. Confonat Grsc. ad verbum. Ita quoque legunt
Lactam. L4. Inftit. c. i?.p. 576. Hilar. 1. 4. deTrin. col.
849.
d. 8fi.b. c.e.Ambrofiaft. col. 40. f. Fulg. 1.2. adTra-
fim. c. 5. p. 91. b. Fauftin. presb. 1. cont. Arian.
p. 646. a.
& Vigil. Tapf. cont. Varim. p. 728. d. at ipfe
p. 741.
In te efl
Dens
, 5 nefciebamus : tu enim Deus faatlorttmfalva-
tor. Tertul. verb 1. cont. Prax. p. 849. b. lie habet : Tu enim
es'Deus uofler , %j nefciebamus i Deus Ifraelis. Cypr. 1. 2.
Tefiim. p. 286. c. Fit enim es Dens , tfnonfeiebamns ; Deus
If
.-. el falvator. Ambrof. 1. i.de fide, col. 448. a. Tn enim
es Deus
, $$ nefciebamus i Deus IJra'el. Itidem Fulgent, refp.
cont. Arian. p. 66. 67. addita voce falvator , poft ult.
Ifrael : item. 1. 2. ad Trafim. p. 91. at 1. pro fide cathol.
p.
y
38. c. fie :
Ci
nefciebamus , Deus Ifrael falvator uofler.
Viftorin. Afric. 1. 1. adv. Arium, p. 261. e. Tu es enim
Den:
, 1$
non fciebamus ; Dens Ifrael.
? . 16. Eadem fert Gr. edit. Rom. prsetet h*c tria fut.
Ai%vi&HQor}ai , 5,
<xt^scic*Qona.i...
5,
iroftvcmTai. LaiSant.
I.4. Inftit. c. 15. p. 576.
Confnndentnr , $$ reverebmitur
omnes qui adverf'anuir tibi , > cadent in confiifionem. simi-
liter hab.Cypr. I. 2. Teftim. p.j,86\ c. Hilar, verol. 4. de
Tria. col. 849. d. 8ci. b. c.e. Ernbejcent , tf
pudebit omnes
qui adverfantur ei , ?5
ibunt cum conjnjione : nee aliter ap.
Fulg. 1. 2. ad Trafim. c. 5. p. 91. b. prster infoiitum vet-
Immpudebttnt , pro pudebit : ita rurfum refp. cont. Arian.
p.
66. Fauftin. presb. cont. Arian. p. 646. a. Erubefcent, f con-
fnndentnr omnes qui adverfantur ei
, ^j
ibunt cum conjnjione.
#. 17. Graec. extrcmb addit et/ , amplius ; anteceden-
tia vero ut in Lat. fup. Cyrillus 8c Procop. tollunt s'ti ,
cum Hieronymo.
fr.
18. Itidem Gracce, pra;terunum .iu&<;ev , diflinxrt,
loco paravit. Tertul. 1. cont. Hermog.
p. 419. a. Hac di-
cit Dominus ,
qui fecit ccelum ; ifle
Deus
, qui demonflravit
terram , &
fecit illam : & fupra p. 418. c. non in vacuum
fecit illam, fed
inhabitari. Fulgent. 1. pro fide cathol.
p.
07, a. Hac dicit Dominus ,
qui fecit coelnm ; hie Deus
,
qui extendil terram,
5
fecit earn : nan in vanum fecit earn
,
fed ut inbabitaretur : ego fum , ego fum , ? non
efl
alius
quis. Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 750. a. Sit dicil
Dominus
,
qui conflituit caelum
tf
terram , tf
fecit earn , ipfe
infinivit earn : & fup. 728. c. ego fum Dam. Deus tuus
,
) nan
efl
alius prater me. Vide inf. filr. 21. 22.
&.
19. In Gr. ed. Rom. fie geminatur fub finem : s'^i
t'fti, 67 tint KJe<o;,&c. fecus inMediol. acedd.Ald. Se.
Compl. fubinde Rom. & al. pracponunt conjunct. . , verbo
annuntio ; fed Compl. earn delet ; caet. quadrant. Apud Vi-
gil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 729.
h.fic : ego fum Do-
minus , qui loquor juftitiam , f^ annuntio veritatem. Si-
militer apud Cafficd. in Pf.
J.
p. 25. a. prater voceo
ISM AS.
VulGATA. NOVA.
io. Congregamiui , & venite, & accedite fi-
mul qui falvati eftis ex gentibus : nefcierunt qui
levant lignum fculpturrs iua?, & rogant Deum
on falvantem.
ii. Annuntiate, & venite, & confiliamini fi-
59)
mn
Cap. XL VI.
V E R S I A N T I O u A
.
20. Congregamini
, & venite,
& confulire fi- Vmon.uiifu
f
.
liI qui lalvamini de gentibus
: non
cognoverunt
2. 10.
qui portant lignum fculptura: lux,
oranr deos non
falvan-tes.
2\. Si annuntiant, appropinquent
, ut fcianr
mul : quis auditum fecit hoc ab initio, ex tunc fimul : quis audita fecit hx'C ab initio, tunc an-
prjedixit illud ? nunquid non ego Dominus , & nuntiatum eft vobis ? nonne ego Dominus Deus
non eft ultra Deus abfque me? Deus juftus, & & non eft alius abfquc me? juftus
,
& falvans non
falvans non eft piaster me. eft prxter me.
ii. Convertimini ad me, & falvi eritis om- zz. Convertimini ad me, & falvi eritis ab ex-
tremis terra; : ego fum Deus, & non eft alius.
23. Per memetipfum juro, nili egredietur de
ore meo juftitia, fermones mei non avertentur
:
24. quia mihi incurvabit omne genu , & jura-
bit, & confitebitur omnis lingua Deo,
2 c
. dicens : J uftitia , & gloi ia ad eum veniet
, &
confundentur omnes qui feparant fe a Domino.
nes fines terra; : quia ego Deus, & non eft alius.
1 5. In memetipfo juravi, egredietur de ore
meo juftitia? verbum , & non revertetur
:
Ram. 24. quia mihi curvabitur omne genu, &ju-
14. 11. rabit omnis lingua.
Philip. ,
5#
Ergo in Domino, dicet, mea; funt jufti-
tia; & imperium : ad eum venient , & confun-
dentur omnes qui repugnant ei.
16. In Domino juftiricabitur , iv laudabitur
omne femen Ifrael.
26. Juftificabitur,& in Deo glorificabitur om-
ne femen filiorum Ifrael.
NotjE ad Versionem antiquam.
refla , loco veritatem. non revertentur. Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad.
p. 718.
#". 20. Similiter in Giaeco , nifi id exceperis , yhvy.u.a, a. Per meipfum jure , quia exivit ex ore meo Veritas Ftf
etVTur , fiulpturamfuanr, loco fculptura fua ; prseponitur fermo mens non auferetttr. Auft. 1. de voc. gent. 1. 1 c
9. p. 6. d. Per memetipfum juro , nifi exiet de ore meo
juf-
titia
, j verba mea non avertentur.
t. 24. Edit. Rom. delet hoc,
tf confitebitur; ultimo
verb hab. to eo'c; cxt. ut in textu : contra Mfs. Alex.
& Mediol. tollunt iftud
, tf
jurabit , fed habent,
I {$p-
/iMAoyiissTOM TTxtct -fh'lasx. tu &sa , ut in Lat. fupra^ Ful-
Nicetius epift. 2. Cone. to.
5. 854. b. ego fum falvator , gent. refp. cont. Arian.
p. 66. mihi enim inclinabit
'
al.
; non eft alius prater me. Fulg. refp. cont. Arian.
p. 66. inclinavit
) univer/itas genu
, ?
jurabit omnis lingua per
& 1. 1. de rem. pecc. c. 7. p. 564.
ego Dens,
fc
no Deum : at infia
, p. 67. Vivo ego, dicit Dominus , rno-
ejl alius prater me ; juftus ,
tf
falvans , $
0?/ eft alius prater niam mihi fielletur omne genu
, tf
omnis lingua
confitebitur
me. Vi^il. Tapf. 1. cont. Varimad.
p. 728. a. ego
fum
Deo: & I. pro fide cathol.
p.
J37.
a. quoniam mihi fltcle-
enam ibid, h, , verbo orant
il
'.
21. Eadem fert Gr. ed. Rom. praeter hoc, lyu
s/i , loco nonne ego Dominus Deus ? at in Mf. Mediol.
necnon in edd. Aid. & Compl. eft : ouyj
}~
t
o) Kt/'e<c;
&!o; ; Apud Novatian. 1. de Trin.
p. 1052. b. ego fum
Dens
, 5
non
efl
prater me juftus , t$ falvans ; Gr. bbt)
Dens
, 2>
non efl prater me alius.
~#. 22. ItidemGnEce , exceptis his mediis , 0! i-if e%a-
t\s tm; 7?5 ,
qui ab extreme terra. Apud Tertul. 1. cont.
Hermog. p. 412. c. ego qnidem Deus. Apud Fulg. refp.
cont. Arian. p.
66. a. Convertimini ad me,
&falvi eri-
tis : quia abKextremo terra ego
fum Deus ,
tf
non
eft alius.
If. 25. Ita de Grxco , verbum e verbo. Tertul. 1. 2.
adv. Marc. p. 654.
b. Sed
$ , inquit, jurat Deus per
fe-
metipfum : Si 1. conr. Hermog. p. 412. c. Juravit non-
nunquam per femetipfum
,
quod alius non Jit qualis ipfe.
Fulg. refp. cont. Arian.
p. 66. a. Per memetipfum juro
,
quoniam exibit ( al. exivit) ex ore meo juftitia , %j
verba
mea non avertentur : at 1. pro fide cathol.
p.
5
57. a. Per
meipfum juro , nifi
pro'dierit de ore meo juftitia , verba mea
tur omne genu
, <$ jurabit omnis lingua Deum. Vi<nl. Tapf.
1. coin. Varimad.
p. 728. b. quia mihi incltnabttnr omne
genu
, ? omnis lingua jurabit per Dominum.
Aucl:. 1. de
voc. gent. 1. i. c. 9. p. 6. d. quia
mihi fietletur omne ge-
nu
, 2; confitebitur omnis lingua Deo.
t.
2
J. Sic habeturGraece, nili quod hoc ult. a Domino,
jungitur verbo jujlificabitur , pro quo
Ainaia^conal nun/,
plurali. Similiter apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad.
p.
728. a. b. Juftitia , tf
gloria ad eum veniet.
t.z6. hidem Gra:ce
, prater verbum primum
AW-
i'.aovTcci, juflificabuntur ; Mf. Alex, prasterea habet , i,So~
:cSriiootTxi , j,
-ray, &c. Rom. vero ed.
w/otii,W<u
irar , ut fupra.
CAPUT XLVI.
VULGATA NOVA VerSIO ANTIQUA.
eft Nabo : 1 . ^>
Ecidit Bel
, contritus eft Dagon : facia funt
jjw / yai
beftns & ju- V^ lculptiha eorum in beftias & jumenta
: por- 46. col.
340/
.'*
1 .
/"">
Onfradtus eft Bel , contritus
V_v fafta funt limulachra eorum
mentis, onera veftra gravi pondere ufque ad tatis ea colligata, quafi onus laboranti,
& 5efl-
Lxi
laliitudinem. cienti
,
i. Contabuerunt , &: contrita funt fimul
:
nou 2. & efurienti , nee prxvalenti fimul : qui non
potuerunt falvare portantem, & anima eorum in .poterunt falvaride bello
,
ipfi autem captivi
dudi
captivitatem ibit. flint.
3;
Audite me domus Jacob, 5c omnes
reliquiae
Ifrael, qui portamini de utero,
& erudimini a
*
parvulo
4.
ufque ad fenedutem. Ego fum
, & donee fe-
3
.
Audite me domus Jacob , &: omne refiduum
domus Ifrael
,
qui portamini a meo utero
,
qui
geftamini a mea vulva.
4. Ufque ad feneclam ego ipfe, & ufque ad
NOT/E AD VERSIONE
*
Inf. ab infantia.
Ibid.
341.
U
jf-. 1. Similiter habet Gr. ed. Rom. excepto nomine
NaCw, pro Dagou ; (ed Mf. Alex, necnon edd. Aid. &
Compl. lcribunt Accyar , cum Cyrillo 6e Procopio : ex-
trcrau ed. Rom. collie i, , ante verbum deficienti ; fervant
vero Mfs. Alex. & Mediol. Apud Cyprian. 1. 3.Teftim.
p. 311. c. (ic : Cecidit Bel, difjblutus efl draco : facta
funt fculptilia eorum ut beflia *<$ pecora : auferetis ilia collo
ligata
, quafi
(arciuam , laborantes
, tf
efurientes
, & non
valentes : Mfs. Cypr. fcribunt Vcl
, pro Bel ; fed more ver.
libtariis ufitato, qui faepe v , mutant in b , & vice ver-
fa : imperite autem in noviffima edit, fervatum eft Veli
ec multb melius , ni fallor , vox draco
,
quae proxime
Turn. 11.
A N T 1
Q U A M.
accedit ifti
, Dagou: porro Dagon in multis legitur Gra:-
cis ; nufpiam
, quod noverim , draco.
t. 2. Sic eftinGrasco.Edit. nova Hieron. fertfiilvare
,
non falvari ; fed aperto mendo , quod correximus ; nam
in Gr. conftanter, Qw$Hval . Similiter ap. Cypr. I.
3. Tef-
tlm.
p. 322. a. Celtecli
fimul non peterunt falvari de bello :
ipfi
autem captivi dnili funt tecum.
#".
3. Ita rurfum in Grarco. Item ap. Vigil. Tapf. I.
cont. Varimad.
p. 728. b. Audite domus Jacob
, tf refiduum
Ifrael, qui egredimini ex utero, Ji erudimini ,i puero.
V. 4. Eadem exhibet Graec. nifi excipias verbum
ari-
fu , loco portabo ; ad lite, remittam. Ambrof. I, de inftit
Ffff ij
5o6
Uicrgn. ubi fttp.
Ibid.
342.
IS MAS. Cap.
Veksio antiqua.
nefcatis ego fum , ego fnftineo vos : ego feci , &
ego portabo : ego fracipiam , & falvos vos fa-
ciam.
5.
Cui aflimilaftis me \ videte, excogitate qui
erratis
,
6. &c confertis aurnm de facculo, & argen-
XLVII.
V U 1 G A T A NOVA.
canos ego portabo : ego feci , & ego feram : ego
portabo, & falvabo.
5. Cui aiTimilaftis me , & ada?quaftis, & com-
paraftis me , & feciftis fimilem ?
6. Qui confertis aurum de facculo, & ar-
tlim in ftatera appenditis, & conducitis aurin- gentum ftatera ponderatis : conducentes aurifi-
cem : fecerunt opera manutim , & incurvati ado-
raverunt.
7.
Portant illud in humeris , & vadunt : fi au-
tem pofuerint illud in loco fuo , manet , & non
movebiuu- : & qui ciamaverit ad illud , non au-
diet, & de malis non liberabit eum.
8. Mementote horum , & ingemifcite : agite
poenitentiara qui erratis , revertimini corde.
9.
Et mementote priorum a fxculo
,
quoniam
ego fum Deus , & non eft ultra prseter me
:
10. Qui annuntio prius noviffima, antequam
fiant & compleantur , & dixi : Omnis voluntas
mea ftabit , & cuncta qux cogitavi , faciam :
1 1
.
Qui voco ab Oriente avem , & de terra lon-
ginqtia, de quibus cogitavi : locutus fum, & ad-
duxi : creavi , & feci.
1 2. Audife me qui perdidiftis cor
,
qui longe
eftis a juftitia.
13. Adduxi juftitiam meara; & falutem, qux
a me eft , tardare non faciam. Dedi in Sion falu-
tem, & Ifraeli gloriam.
Noi AD VERSIONEM
cem , ut faciat Deum : & procidunt , & ado-
rant.
7. Portant ilium in humeris geftantes, & po-
Bar. 6.
nentes in loco fuo : & ftabit , ac de loco fuo non 15.
niovebitur : fed & cum clamaverint ad eum , non
audiet : de tribulatione non falvabit eos.
8. Mementote iftud , 8c confundamini : redi-
te prasvaricatores ad cor.
9.
Recordamini prioris fa^culi
,
quoniam ego
fum Deus , & non eft ultra Deus , nee eft fimi-
lis mei
:
1 o. Annuntians ab exordio noviffimum , & ab
initio qua; necdum faclra funt , dicens : Confilium
meum ftabit , 8c omnis voluntas mea net
:
1 1. Vocans ab Oriente avem , & de terra lon-
ginqua virum voluntatis mea; : & locutus fum
,
& adducam illud : creavi, & faciam illud.
12. Audite me duro corde, qui longe eftis
a juftitia.
1
j . Prope feci juftitiam meam , non elonga-
bitur, & falusrnea non morabitur. Daboin Sion
falutem
, & in Ifrael gloriam meam.
A N T I
Q
U A M.
virg. to. 2. p. 258. d. fimiliter legit : Egofum Dens
, J
donee
' ''-'
e& f"'"
' v'de etiam in Luc. 2. to. 1. 1284. a-
Apud Aug. in Pf. 112. to. 4. 1251. e. Ego fum , ( /-
qncdiim fenefiati's ego fum. Apud Vigil. Tapf. 1. cont.
Vni imad.
p. 728. b. afqitc ad feneiiutcm. Ab initio ego fum ,
%$ qUoilfque fenefcatis ego Jam : ego feci , ego fnftineo , ego
remittal , ego fufcipiam , iicit Domirtus.
V.
J.,
ltidem Grarce. Cypr. 1. 3. Teftim. p. 522. a.
legit : Cui me ajjimil.iflis ? videte
, < inteltigite quia er-
ratis corde. Ambrof. 1. 1. de fide, to. 2. p.
4J9.
b. Cui
me fimilem aftiumbis ? Auft. 1. de fide 01th. p. 352. b.
Cut me compa abii
>.'".
6. Cypr. '1. 3. Teftim.
p. 322. a. Qui committitis
aurum de facculf .
JJ
.1 jmtutn in ftatera ponderatis , in
ponder.1 coni I .:
ti'fices : fecerunt mannfacia , {$
in-
clinantes , mi Had. Edit. Rim. O/' ( Mf. Me-
diolan. cum edd. Aid. & Cumpl. K.-u 01) QvptQcmofte-
*'A pgfino/s s'x /uccixivicmii, , i. a.f/ujcv It 'C[vyo>' swweir w
fttifii (
Compl. S".-t6^!^ET5 , ) Kj /LU&'jOQCr.lJ}fJ01
XP
l"'
X
!"'v '
; ;. tfo-jrw'TOL' K Kistyarrie, , -x20>cvYVcr: dvivc..
Tf'. 7. Edit. Rom. pro in humeris , legit lingulaiiter
,
5V1 t? cl'ita
, ftper burnerurn; Mf. autem Alex. cVi -rat
uftaf fubirtde ed. Rom. delet
? ,
port verbum manet;
loco verb ad illud, non audiet. Sec. ponit , irfii; dv-
Ty
, If jKm E/ocry-.o),' diro xaxwr \s fj.u Qeoan dv~ct' ad ip-
jnm
, non e'l.irtjiet : a malis non falvabit eum : in Ml.
Alex.
$ ,uj) a.y.ia-1). Apud Cypr. 1. 3. TefHm. p. 322. a.
ft levaverunt in humeris
, Jic ambulabanx : ji autem
fofiferiijl ilia loco, manebunt
, & non movebi'titnr :
gj
qui
tlamaverint ad ilia , non audient : a malis non falvabunt
eos.
#.8. Itidem Grjece
, praster unum prset. 0! iriT^arti^'-
m, qui errajlis. Auguft. in Joh.
J.
col.
455.
d. Txedite
prxvaricatores ad cor. Audi, quxft. ex utroq. Teft.
q. IC2.
ap. Aug. to. 3. 94.
b. pwnitentiam agite qui erratis,
tf
convertimini. Victor Tun. ap. Ambrof. col. Coz. f. re-
dtte filii
defertores.
f. 9. Sic eft in Grseco , verbum pro vcrbo. Ap. lien.
1. 2. c. 9. p. 126. b. ego fum Dens
, tf
prater me non
eft
alms Deus. Apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad.
p. 728.
c. ego fum
Domintts Dens,
ifj
prater me non
eft
Dens.
tf". 10. Edit. Rom. pro compleantur , hab.
c>'n& fW-
t*/;vh j fed a Compl. abeft a/*x : fubinde in Rom. m'
ftMi , loco voluntas ; ut & /3fi'/M;, pro cogitavi; cret.
ut fupra. Apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad.
p. 728. c.
Annuntians noviffima , priufqnam fiant , & ftatim conftm-
mata funt : & inf.
730. a. Omne confilium meum ftabit ,
j omnia quaennqne cogitavi, ego feci. Apud Calliod. in
Pf. 32. p. 108. a. Omne con/ilium meum ftabile erit
, tf
omnia quaennqne cogitavi , efliciam.
t. 11. Ita fert Grace, ad verbum ; fed in fine
, pod
feci, rurlum ponit : V727GI/ clvrot
, j,
tvdij'atsa. ivt o'j y/
dvr? ,
quae abfunt ab edit. Compl. Apud Vigil. Tapf.
1. cont. Vaiimad. p. 729. h. cogitavi
, J
locutus
film :
& adduxi ,
tf
creavi , 5 feci.
p. 12. Ita legit Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan.
p. 199.
a. nifi quod adjungit veftrum , ad cor. Graec. textui Lar.
congruit.
X- 13. Grarc. ipfo initio hab. 'Hyfica , Trope feci ,
pro
Adduxi ; extremoque ponit tie, , in , ante gloriam
, de-
tfacto prxcedenti
g ; c*t. quadrant. E6 fpectare viden-
tur ilia Tertulhani 1. 3. adv. Marc.
p. 679. a. Longe qni-
qite a juftitia mea , appropinqtt avernnt juftitia mea
, t^ ve-
ritari : & 1. c.
p. 799. b. Qii longe front a me, appro-
pinquaverunt juftitia mea.
CAPUT XLVII.
47
1A'.V
Versio antiqua.
'in ifai.
1
T^j
Efcende , fede foper terram virgo filia Ba-
. col.
343.
ex jL/bylonis, fede in terram : non eft folium
VuiCAIA NOVA.
filia: Chaldxorum, quoniam nequaquam ultra vo-
caberis mollis & tenera.
1. T"\
Efcende, fede in pulvere virgo filia Ba-
3-J bylon , fede in terra : non eft folium fi-
lia; Chalda;orum
,
quia ultra non vocaberis mol-
lis & tenera.
Not* ad Versionem antiqua m.
#,I, In Gr. edit. Rom. deeft to non
eft
folium; loco Xa*J~e.[sv. Hieron. ep. 18. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col.
29.
vero flix , habetur Q-vyiixMp , filia ; item pro ultra voca- d. rurfum legit : Defcende ,fede in terra virgo
filia Babylonis
,
be; is , 7rpo.cs( ; vvSihai , adjicieris vocari ; cxx. ut in fede in terra : non
eft
folium filia
Cbaldaorum
, non voca-
textuLat. In' ed. tamen Compl. eft, *'*
hi
,9"f
'"5
^uytrif
beris ultra mollis &
delicata. Similiter hab. Gaud. Brix,
N.</,.
VUIGATA NOVA.
i. Tolle molam, & mole farinam : dennda
tuvpitudinem tuam , difcooperi humerum, re-
vela crura , tranfi flumina.
3. Revelabitur ignominia tun, & videbitur
ISAIAS. Cap. XL VII.
597
Versio antiqua.
2.. Tolle mobm, mole farinam : revcla operi-
menrum tuum,denuda canos, difcoopcri tibias,
tranfi flumina.
3. Revelabitur ignominia tna
, apparcbunt op-
opprobrium tuum : ultionerri capiatn , & non re- probria tua : quod jullum eft de te auferam
,
ne-
quaquam ultra tradam hominibus.
4.
Dixit qui emit te Dominus labaoth : nomen
ubi ftp.
lifter, mihi homo
4. Redemptor nofter , Dominus exercituum
nomen illius , fan&us Ifraiil.
5
.
Sede tacens , & intra in tenebras (ilia Chal-
dajoium : quia non vocaberis ultra domina re-
gnorum.
6. Iratus fum fuper populum meura , conta-
minavi haereditatem meam , & dedi eos in raa-
nu tua : non pofuifti eis mifericordias : fuper fe-
nem aggravafti jugum tuum valde.
7. Et dixifti : In fempiternum ero domina
:
non pofuifti h,^c fuper cor tuum , neque recor-
data es noviflimi tui.
8. Et nunc audi hare delicata , & habitans
Apocal.
contidenter, qua; dicis in corde tuo : Ego fum,
^- 7' & non eft propter me amplius : non fedebo vi-
dua, & ignorabo fterilitatem.
VlIIGATA
ejus, ian&us Ifrael
5. Sede compunda , ingredere in tenebras filia
Chaldaeorum : nequaquam ultra vocaberis forti-
tudo rcgni.
6. Iratus fum contra populum meum , conta-
minavi hxreditatem meam , ego dedi eos in ma-
num tuam : tu vero non dediftieis milericordiam
:
feui aggravafti jugum valde.
7. Et dixifti : In sternum ero domina : non in-
tellexifti hacc in corde tuo, neque recordata es
noviflimorum.
8 fedeo regina, & vidua non fum
ibid.
344-
Grcgor.l. 3. Mo-
ral, c. ll.p.97.
d.
NOVA.
1>if.^i.
9. Venient tibi duo ha?c fubito in die una , fteri-
1
9-
litas & viduitas : univerfa venerunt fuper te, propter
multitudinem maleficiorum tuorum, & propter duri-
tiam incantatorum tuorum vehementem.
VULGATA NOVA.
1 1. Veniet fuper te malum, & nefcies ortum
ejus : & irruet fuper te calamitas
,
qaam non po-
teris expiare : veniet fuper te repent6 miferia
,
quam nefcies.
1 z.. Sta cum incantatoribus tuis, & cum mul-
titudine maleficiorum tuorum , in quibus Iaboraf-
ti ab adolefcentia tua , fi forte quid profit tibi
,
aut fi poflis fieri fortior.
1 3 . Defecifti in multitudine confiliorum tuo-
rum : ftent, & falvent te augures cceli, qui con
1 o. Et fiduciam habuifti in malitia tua , & dixifti
:
Non eft qui videat me : fapientia tua & fcientia tua
ha;c decepit te. Et dixifti in corde tuo : Ego fum , &
propter me non eft altera.
Versio antiqua.
1 1 . Veniet fuper te perditio , & nefcies
vea, & incides in earn.
fo-
14. Ecce fafti funt quafi ftipula, ignis com-
buftit eos : non liberabunt animam fuam de ma-
nu flaming : non funt prima?
,
quibus calefiant
;
nee focus , ut fedeant ad eum.
15. Sic facta funt tibi in quibufcunque labo-
raveras : negotiatores tui ab adolefcentia tua
,
unufquifquc in via fua eriaverunt : non eft qui
falvet te.
NoTjE ad Versions
M
fer. 8. p. 9 J J.
d. non -vocaberis ultra mollis $$ delicata.
"ft. z. Similiter in Graeco. Idem etiam Hieron. ep. i8.
ad Eulloch. to. 4. p. 2. col. 29. d. legit : Accipe molam , mole
farinam : difcooperi velamen tuum, dennda crura-, tranji
flumi-
na. Ambr.in Pf.i 18. col. 1 188. c. tranJgrederefiutnina.Ca.ud.
Brir. fer. 8. p. 955.
d. Sede in terra, & accipe molam
, mole.
Tf. 3. Ita rurfum Grsece. Item apud Gaud.Brix. fer. 8.
p.
9$f.
d. apparcbunt opprobria tua : ficut apud Hieron.
ep. 18. ad Euftoch. to. 4. p. 2. col. 29. d.
Ttr. 4. Edit. Rom. delet verbum 1. dixit ; fed habet Mf.
Alex, fubinde in ed. Rom. oVo^a dura , nomen ei ; est.
ut in Lat. fup.
Ttr.
J.
Itidem Greece.
#.
6. Eadem fert Gr.edit. Rom. prater verbum e'/uiavxc,
contaminajli ; Mf. vero Mediol. cum edd. Aid. & Compl.
hab. IiAkix . contaminavi ; fubinde , t? irfcc^urifv , pro
(hni ; Compl. irpaZurv. Hieron. in Zach. i.to. 5. 1712.6.
ego dedi eos in manus tttas : tu antem non fecijli eis mi-
fericordiam : fenis aggravafti jugum.
Tfr. 7. Confonat Grscum ad verbum.
V. 8. CiXC. v iwJia
X,
1 ''
6 >
**<^
70(Mi Sftpoartou' non
Ita quoque
A N T I
Q
U A M.
fedebo vidua , neque cognofcam crbitatem.
if. 11. Hieron. dicit ita tranftuliile LXX.
eft in editione Romana.
if. 12. Grace, pro multis maleficiis tuis , legitur fin-
gulariter , tom)? pa/;,aKi'a en , multo
maleficio tuo ; & port
paulo , loco qua non prodejj'e tibi poJJ'unt , ita
, ci Awiic
utpiMiwrcti
i Ji
poteris adjuvari ; caet. ut fupra.
f. 15. Eadem prorfus in Grseco , deleta 1. conjunct.
#;
poiitoque Ah , nunc , poft verbum (lent ; fed a Mf. Alex,
abeft o\vi.^
V. 14. Itidem Grace, excepto verbo k6i(
, fede ,
pro fedebis ; at in Compl. xa6n'oi?. Hieron. in Ezech. 1.
cpl. 706. b. 6c in Amos 7. col.
1454. a. & ep. ad Da-
maf. to. 3.
J22.
a. conftanter legit : babes carbones ignis
,
Jca\bis fuper eos.
Tf. I
J.
Ita rurfum in Graeco , detraclis voculis dua-
bus , nempe in , ante adjutorium , & tua , port: commit-
tatione ; in Mf. tamen Alex, eft cV -rn /hito.S,cm en. Hie-
ron. in Ezech. 1. col. 706. b. & in Amos 7. col.
1434.
a. & ep. ad Damaf. to.
3,
J22.
a. conftanter hab. Hi
erunt tibi in adjutorium.
Hieron. in Ifai.
47. col.
34J..
12. Sta nunc in incantationibus tuis, & in mul-
tis maleficiis tuis, qux difcebas ab adolefcentia
tua
,
qua: non prodeile tibi pofTunt.
1 5. Et laborafti in confiliis tuis : ftent, & fal-
vam te faciant aftrologi coeli
,
qui contemplantur
templabantur fidera , & fupputabant menfes
, ut ftellas : annuntient tibi quid venturum fit fuper te.
ex eis annuntiarent ventura tibi.
14. Ecce omnes quafi phrygana in igne com-
burentur
,
& non eruent^ animam fuam de flam-
ma : quia habes carbones ignis , fedebis fuper eos.
15. Hi erunt tibi in adjutorium : laborafti in
commutatione tua ab adolefcentia , homo in fe-
metipfo erravit : tibi autem non erit falus.
59
8
ISAIAS. Cap. XLVIII.
CAPUT
XLVIII.
i. A Udite hxc domus Jacob, qui vocaminino-
VULGATA NOVA.
i . De civ'itate enim faiidfca vocati funt , & fuper
Deum Ifrael conftabiliti funt : Dominus exercituum
nomen ejus.
48. col.
L xx
.
mine Ifrnel, & de aquis Juda
exiftis, qui
juratis in nomine Domini , & Dei Ifrael recordami-
ni non in veritate , neque in juftitia.
Versio
antiqua.
a,
3. Priora adhuc annuntiavi, & de ore meo
ex egreffa funt , & auditum factum eft : fubito feci,
& vener'unr.
4.
Scio quia durus es, & nervus ferreus col-
lum tunm , & frons tua aenea.
5. Et annuntiavi tibi olim : antequam veni-
rent fuper te , auditum tibi feci , ne forte diceres
:
Quia idola mihi fecerunt , fculptilia & conflatilia runt hac
, & fculptilia mea, & conflatilia man-
Uid.
348.
VULGATA NOVA.
3.
Priora ex tunc annuntiavi , & ex ore meo
exierunt , & audita feci ea : repente operatus
fum, & venerunt.
4. Scivi enim quia durus es tu , & nervus fer-
reus cervix tua , & frons tua aerea.
5. Praedixi tibi ex tunc : antequam venirent
indicavi tibi, ne forte diceres : Idola meafece-
mandaverunt mihi.
6. Audiftis omnia, & vos non cognoviftis :
fed audita tibi feci nova a nunc
,
qua: futura funt
;
daverunt ifta.
6. Quas audifti , vide omnia : vos autem num.
annuntiaftis ? Audita feci tibi nova ex tunc , &
confervata funt qua: nefcis
:
7. & non dixifti : Nunc fiunt , & non olim
,
7. nunc c'reata funt, & non ex tunc : & an-
& non in prioribus diebus : ne dicas : Etiam no- te diem , & non audifti ea ,
ne forte dicas
:
Ec-
yi ea.
ce e
g
cognovi ea.
8. Neque nofti , neque fcis , neque a principio s. Neque audifti, neque cognovifti
,
neque
aperui aures tuas : fcio enim quoniam praevaricans ex tunc aperta eft auris tua : fcio enim quia praj-
pixvaricaberis, & iniquus adllUC ex UtetO VOCa- varicanspra:varicaberis,& tranfgieubremcxute-
beris.
9.
Propter nomen meum oftendam tibi furo-
rem meum : & gloriofa mea inferam fuper te
,
ut non te interticiam.
10. Ecce vendidi te ,
non propter argenrum :
erui autem te de fornace paupertatis.
1 1
.
Propter me faciam
,
quia nomen meum
polluitur : ex gloriam meam alteri non dabo.
1 2. Audi me Jacob
,
& ifrael quern ego voco :
ego fum primus , & ego in fempiternum.
13. Et manus mea fundavit terram , & dextera
mea firmavit ccclum : vocabo eos, 6c ftabunt
iimul.
1 4. Et congregabuntur omnes , & audient : quis
eis nunciavit ha?c
>
Diligens te , feci voluntatem
tuam fuper Babylonem ,
Ut auferrem femen Chal- faciet voluntatem fuam in Babylone
, &
brachium
dxorum.
fuum m Chaldais.
Not* ad Veusionem antiqua m.
ro vocavi te.
9.
Propter nomen meum longe faciam furo-
rem meum : & laude mea infrenabp te , ne in-
tereas.
10. Ecceexcoxi te, fed non quafi argentum
,
elegi te in camjno paupertatis.
1 1 . Propter me
,
propter me faciam , ut non
blafphemer : & gloriam meam alteri non dabo.
12. Audi me Jacob, & Ifrael quern ego vo-
co : ego ipfe , ego primus , & ego noviflimus.
1 3.
Manus quoque mea fundavit terram , &
dextera mea menfa eft ccelos : ego vocabo eos
,
& ftabunt limul.
1
4 . Congregamini omnes vos , & audite : quis
de eis annuntiavit hare ? Dominus dilexit eum
,
Sup.
41.
8.
Sup. 41.
4. tf 44-
6.
Apoc. r.
8. 17.(3
22. 1
J.
A D
t. 3. Sic habet Grace, nili excipias verbum ult. tiryi*U ,
nivenerunt.
y.4. ltidem Gisece ; ut 8c rurfum apud Hieron. in
Ezech. 2. col. 711. a.
ir
J.
Edit. Rom. addit et ,
qua ,
poft olim ; delet vero
Compl. fubinde in Rom. repetiuir ... tji;, cm, (3
dicas,
quia , ante vocem fculptilia : caeteia quadrant ad ver-
bum.
T?. 6. Ita prorfus in Graeco.
Tf. 7. Sic iterum Graece, delera prxp. in , ante vocem
p-.ioribus ; poftpoiito vero, mMGUS :;:t , aadifli ea , huic
feq. diebus. Apud Hilar, in Pf. 1 18. p. 320. b. ita : ne
dints tie maeidntis mas
,
quad cognovcris ea. Apud Hieron.
iu Ecclef. to. 2. 766. a. ne dicas : Etiam cognofa earn.
jj". 8. Similia ptorfus in Grxco ,
prreter unum nViVa
,
vel ut in Compl. wi'raao ,
pro fcis. Hilar, in Pf. 118. col.
320. b. Neq.te cngnovifli , neque credidifti ea, neque ab ini-
tio apertti tibi auref : cognovi enim quad fpernens fpernercs ,
(3
quid iniquus adhuc ex ventre vocandus eJJ}s. Hieron. in
Ecclef. to. 2. 766. a; Neque cognovifli , neque fcis ,
neque
a principle aperui tibi aures : fcio enim quia contemnens Sh-
temnis. Tichon. reg. 2. p. Ji. e. Jcio quoniam reprobatus
reprobaberis
.
tf.o. Similiter in Gr.tco. Tichon. reg. 2. p. fi.
e.
legit : Propter nomen tuum ( 1. meum) ojlendam tibi digni-
tatem meam :
(3.
prteclara mea fitpcrdttcam tibi.
f. 10. Sic eft in Grsco. Hieron. vero inf. 348. a. le-
git : Ecce vendidi te , non in ptcunia: fed vehdidi te pecca-
tis tuts
, (3
erui te de fornace paupertatis.
t. 11. Sic habetur Gra-ce , addita vocula 0; , tibi, ad
verbum faciam ; fed abeft in ed. Compl. Novatian.l. de
Trin.
p. 1032. c. legit : quoniam majejlatem meam non
dabi alteri.
t. 12. Eodem modo legit Aug. 1. 20. de civit. Dei
,
c. 30. to. 7. 614. c. 1. vero cont. Maximin. to. 8. 721. d.
habet : Attdite me Jacob , (3 Ifrael quern ego vocabo : egt
fjim
primus
, ($
cg
J">
'n sternum : ita rurfum 1. cont.
ferm. Arian. to. 8. 638.8. fublato ult. fum. Vigil. Tapf.
1. 12. de Trin. p. 303. a. textui accinit , nili quod ulti-
mo habet iu atemum. Ita quoque in Gracco efl , repetito
veibo si]u), pod 2. ego; fed abeft ab ed. Compl. Similiter
apud Ambrof. 1. 2. defide, to. 2. 484. e. & 1. 3.deSpir.
S. col. 666. c. ego fum primus
, (5 ego in xternum. Sic etiam
apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 730. a. & apud
Auft. quadl. N. Ted. q. 97. p. 89. a.
~t. 13. Concinit Grace, ad verbum. Ambrof. 1. 3. de
Spir. S. to. 2. 666. c. legit : Et manus mea fundavit ter-
ram , (Sj
dextera mea folidavit ctrlum : vocabo eos , g?
ad-
flabunt Jimul. Similiter Auguft. 1. 2. cont. Maximin. to. 8.
p. 72 1. d. detrafta una conjunct. ($ , ante vocem dexte-
ra, quam etiam omittit Ambrof. 1. 2. de fide, col. 484.
e. necnon Augufl:. I. cont. ferm. Atian. to. 8. 638. a. qui
rurfum leg. folidavit ccelos , & in fine , adflabunt jimul :
fed 1. 20. de civit. Dei, c. 30.
to. 7. 614. c. concinit
omnino cum textu Hieron. Itidem Vigil. Tapf. 1. 12.de
Trin. p. 303.8. nifi quod addit omnes , ad hoc, vocabo
eos : lib. veto cont. Varimad. p. 730. a. legit : Manns
mea fundavit terram, f5
dextera mea folidavit caelum. Ita
quoque Auct. quaeft. N. Teft. q. <)7 . ap. Auguft. to.
3.
89. a.
#.14. Eadem prorfus habet Aug. 1. 10. de civit. Dei
,
c. 30. to. 7. 614. cat 1. cont. ferm. Arian. to. 8. 638.
a. Ic-jit : Convenient etiam nniverf. , ($ audient : tjuis illis
nunciavit bxc ? Diligens autem teffeei voluntatem tuamfuper
I S A I A S.
VUli; ATA NOVA.
.15. Ego ego locutus fum , & vocavi cum:
adduxi eum , & direfta eft via ejuft
16. Accedite ad me, & audite hoc : non a
Cap. X L I X. C09
V K R S I O ANTIQl'A,
15. Ego locutus fum, & ego vocavi : adduxi Wert, ttbi
fip.
eum , & profperam feci viam ejus.
1 6. Adducite ad 11 ie , & audite hasc : non a prin-
principio in abfeondito locutus fum : ex tempo- cipio in abfeondito locutus ium : quando fiebat,
re antequam fierec , ibi cram : & nunc Dominus ibi eram : & nunc DominilS Deus rnifit me, &C
Deus milk me, & fpiritus ejus. fpiritus ejus.
17. Haec dick Dominus rcdemptor tuusfan&us 17. Sic dicit Dominus, qui liberavit tC
Y
fanchlS
Ifrae'l : Ego Dominus Deus tuus docens te uti- Ifrael : Ego fum Deus, oltcndi t ibi viam, in qua
lia
,
gubernans te in via
,
qua ambulas. ambules.
r8. Utinam attendifl'es mandata mea : fafta 1 8; Et fi audifles mandata mea ,
facia fuifiet
fuifiet iicut flumen pax tua, & juftitia tua ficut ut fluvius pax tua, &c juftitia ut fluctus maris :
gurgites maris
,
19. & faflum clTet ficut arena maris femen
tuum, & nati ventris tui
Lticif. Cat. I. de
'!.
p. 220. c.
*
Edit. : i
fanSum.
Jer. JI
20. Exi de Babylone , fugiens a Chaldxis :
*
vo-
cem jucunditatis annuntiate, & audiatur: annun-
tiate ufque ad extremum terra: : Liberavit Domi-
nus, populum fuum.
Excel.
17. 6.
ISlam.
20. 12.
Inf.
j7
.
II.
19. & fuifiet quafi arena femen tuum , & ftirps
uteri tui ut lapilli ejus : non interiflet , & non
fuiilet attritum nomen ejus a facie mea.
20. Egredimini de Babylone, fugite a Chal-
dseis , in voce exfultationis annuntiate : auditum
facite hoc , & efFerte illud ufque ad extrema
terra:. Dicite : Redemit Dominus fervum fuum
Jacob.
21. Non fitierunt in deferto
,
cum educeret
21. Si fitierint, per defertaaddiicctillos : aquam
eos:aquam de petra produxiteis, & fcidit pe- de petra producet illis, findetur petra , & fluet
tram, & flu xerunt aqua?. aqua, & bibet plebs mea.
22. Non eft pax impiis, dicit Dominus. 22. Non enim elt gaudere impiis, dicit Do-
minus.
ISot/e ad Version em antiquam.
Ambr. I. de IJaac,
(. 6. col.
373.
d.

Mijfale Rom. ad
hitroit. Dom.
J.
pofl Pa/cba.
Cypr. I. I. Tefl.
p. 279. *.
hen. I. I, p. 83.
Babyhnem , ut tollatnr feme Cbaldxorum : ita rurfum I.
x. cont. Maximin. to. 8. 721. d. detratto uno autem
,
port diligens. Ambrof. 1. 3. de Spir. S. to. 2. 666. c. Et
tongregabnntar omnes , 3 audient : quit illis hcec denun-
tiaa/it? Diligens te
, feci voluntatem tuam adversiis Babylo-
nem, ut tollatnr feme Cbaldxorum : vide etiam in Pf.
118. to. 1. 1 1 31. d. Vigilius Tapf. !. 12. de Trin.
p. 303.
a. Et congregabuntur omnes , 2) audient : quis annuntia-
vit eis til!:* ? Diligens te, feci voluntatem tuam in Babylo-
ne , ut tollam femen Cbaldxorum. Grasc. textui Hieron.
conform ad verbum , habetque
j-/s
cunele, dvyyfziM ; Sym-
rnach. tie, dvro> , qais ei : fie etiain ferunt Mfs. plures
Auguft. fup. I. de civit. Dei ; fed refragantur alii Mfs.
ejufdem libri , (icut omnes utriufque cont. Maximin. &
contra ferm. Arian.
"t. 15. Itidem Graece , fublata una conjunct,
? , port:
locutus
fum ; atinCompl. k, ;yv hx^ittt. Item apud Am-
btof. 1. 3. de Spir. S. to. 2. 666. d.& I. 2. de fide, col.
484. f. Ego locutus fum , 2? ego vocavi : adduxi eum
, [$
projpernm iter ejus feci. Ap. Augurt. I. 20. de civit. Dei,
c. 30. col. 614. c. d. Et locutus Jum , 5
eg vocavi : ad-
duxi eum , $$
profperam feci viam ejus : at 1. cont. ferm.
Arian. to. 8. 638. b. & !. cont. Maximin. col. 721. e.
Ego locutus fum , ego vocavi : adduxi ilium , *> profperam
viam ejus feci. Auct. qujeft. N. T. q. 97'. ap. Aug. to.
3.
89. a. Ego locutus fum , ego vocavi : ego adduxi eum
,
profperam iter ejus feci. Similiter habet Vigil. Tapf. 1. 12.
de Trin.
p. 303. a. deleto uno ego , port vocavi ; item 1.
cont. Varimad.
p. 732. a. Ego vocavi,
(5 adduxi eum,
C)
profpernm iter , &c
it. \6. Eadem funt in Graico , praster irtud , Kt/'e?
KJ&!o; , loco Dominus Dens ; in Mf. Alex, femel tantum
KuCi'.; , abfque feq. Dens. Apud Ambrof. 1. 2. de fide
,
to. 2. 484. f. Accedite ad me , g?
audite hxc : non in oc-
culta ah initio locutus fum : cum fierent , illic eram :
$$
nunc Dominus
mifit
me
, j fpiritus ejus : itidem I. 3. de
Spir. S. col. 666. d. praeter ifta :
j
nunc Dominus Dens
mzjit , S$ fpiritus ejus. Augufl. 1. 20. de civit. Dei , c. 30.
to. 7. 614. d. Accedite ad me
, > audite h.tc : non a prin-
cipio locutus fum in abfeondito : quando fiebant , ibi eram ;
2? nunc Dominus Deus
mifit
me , fjj fpiritus ejus : at 1.
cont. Maximin. to. 8. 721. e. necnon l.cont. ferm. Arian.
col. 638. b. ita legit : Couvemte ad me
, 5
audite ifla : nee
enim ab initio in obfeuro locutus fum : citm fiebant , ibi
eram : ) nunc Dominus mifit me,
tf
fpirittts ejus. Auct.
quxft. N. T. q. 97. ap. Aug. to. 2. 89. a. cum Ambrofio
fup. 1. 2. de fide, concinit ad verbum. Ita quoque Vigil.
Tapf. 1. 3. de Trin.
p. 232. c. necnon 1. 12. p. 303. a.
niii quod hoc ult. loco hab. non a principio in abfeondito
locutus
fum hxc
, quando fiebant : > nunc Dominus
mifit
me , &c.
T(r. 17. Graec. Outoj Kyu KvCii; , pucutxiy'; ce 7;;?
'Icf^a'v 'Eji ii/j.1 .-0; ck , AfVfi^a Qot t? svp=7; Qt
tw o/of, w A irlpto'/A auT/U Sic dicit Dominus
, qui
iruit te fancius Ifra'el : Ego fum Deus tuus , ojlendi tibi ut
invenires viam , in qua ambulabis in ea.
Tip. 18. Confonat Graccum ad verbum. Vide Tichon.
infra.
t. 19. Sic eft inGraeco, derracla una voce maris. Ap.
Tichon. reg. 3. p. jy. b. e. Si me audiffes Ifrael, ejfet
ficut arena maris numerus tuus ; at in Gr. conftanter , to
TP. 20. Gr. loco jucunditatis , habet ei/'pgcisiw; , latitia ;
& pro audiatur , ctMssov yuzlo> iS'to , auditum
fiat
hoc i
fu'oinde port vocem terrx , fubdit teyns , dicite ; & loco
populum fuum , toV Akw <xotS '1cck-J& , fervumfuum Jacob ;
Mf. vero Alex. Tof i.ot. Ambrof. in Pf. 1. col.
747. a.
iterum legit : Exi ergo a Babylone
, fugiens a Chaldxis.
"ft. 21. Eadem iterum legitCypr. epirt. 63. p. iofj.b.
nee aliter in Graeco funt , nifi quod ipfo initio ponirur
k, ; & loco per deferta adducet , habetur , Ai' />!(/< a^i ,
per defertum ducet.
f. 22. Graece deeft enim ; transferturque vox impiis ,
port ult. Dominus ; at in Mf. Alex, legitur ut fup. t.T;
CAPUT XLIX.
VuiGATA NOVA. V"e RSI0 ANTIQUA.
jtlm
1. A Udite inful;:;, & attendite populi de 1. A Udite me infukr, & attendite gentes : poft
Ehron. in
Ifiti.
j.
jCA. longe : Dominus ab utero vocavit me
,
il multlim temptlS ftabit , dicit Dominus : De 49. r/. 350..
Galat. de ventre matris mea; recordatus eft nominis ventre VOCavit me , & ex Utei'O matris meae VO-
!**
s' l
S- mei. cavit nomen meum.
nj. ji.
^^ t
p
cuit os meum
q
uan gladium acutum
:
2. Et pofuit os meum quafi gladium acutum,
Ephef. NoTjE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
1r. 1. Grasc. hab. Aid
x?*
-torn ,
per mttltnm temptts , in Pf.
35:. col. 767. c. legit : Ex tttero matris mex vocavit
loco pejl mnltum , &c. paulo vero poft delet , De ventre Dominus nomen meum.
wcazitmi,
tf;
c*t. ad verbum quadrant. AmbroCus etiam f. z. Ita de Grxco , verbum e verbo. Apud Hilar, in
6co ISAIAS. Can.
Versio antiqu
XL IX.
VuiCATA N OVA.
/''/' & (lib pi'O'eclioPiC manus filX abfcondit mc : po- in umbra manus fua: protexk me, & pofultme
fill me q
!J fagittam electam, & in pharetra liu ficut fagittam electam : in pharetra fua abfcon-
II:.!.
5J2.
nu.
355-
abfcondit me.
Ll dixit mihi : Servus mens es tu Ifrael, &
die me.
3.
Et dixit mihi : Servus mens es tu Ifrael
,
quia in te gloriabor.
4. Et ego dixi : In vacuum laboravi , fine
caufa, & vane fortitudinem meam confumpfi :
ergo judicium meum cum Domino, &opus meum
cum Deo meo.
5: . Et nunc dicit Dominus , formans me ex ute-
Hebr.
4.
12.
Apoc. l.
16.
in to gloriabor.
4. Et e^o dixi : Sine caufa laboravi ,
in vanum
,
& in nihili dedi forrituebnem
meam : propterea
judicium meum apud Dorninum,& labor mens
coram Deo meo.
5.
Et nunc lie dicit Dominus, qui formavit
me ex lltero fervum fibi, Ut COngregarem Jacob ro fervum fibi
, ut reducam Jacob ad eum, &
ad eum, & Ifrael : con^regabor, & glorificabor Ifrael non congregabitur : & glorificatus fum in
coram Domino, & Deus meus erit fortitudo oculis Domini, & Deus meus fachis eft fortitudo
mea. .
.
mea.
6. Et dixit mihi : Magnum tibi eft ut voceris 6. Et dixit : Parum eftut fis mihi fervus ad
puermeus, & fufcites tribus Jacob, & difper- fufcitandas tribus Jacob, & feces Ifrael con-
iioneitl Ifrael convertas. Ecce polui te in tefta- verferidas. Ecce dedi te in lucem gentium , ut
mentum generis , in lucem gentium , ut fis fa-
ins ufque ad extremum terras.
7.
.Sic dicit Dominus, qui emit te Deus Ifrael
:
Sancliticate eum ,qui defpicit animam fuam, qui tus ejus, ad contemptibilem animam , ad abo
abomination! ell gentium
,
qui fervus eft princi- minatam gentem , ad fervum dominorum : Reges
pum : Reges videbunt eum , & conlurgent prin- videbunt, &confurgent principes , & adorabunt
cipes, & adorabunteum propter Dominum
,
quia propter Dominum, quia fidelis eft, & fanclium
fidelis eft ian&us Ifrael , 6c elegit te. ifrael qui elegit te.
8. Sic dicit Dominus : Tempore opportuno 8. Ha:c dicit Dominus : In tempore placito
exaudivi te , & in die falutis auxiliatus fum tui
: &
plafmavi te , & dedi te in teftamentum gentium,
ut conllitueres terrain, &. poilideres haereditates
defertas
:
fis falus mea ufque ad extremum terra?.
7. Hsc dicit Dominus redemptor Ifrael , fane-
'
Sup.
42.
5.
Ad. 15.
exaudivi te , & in die falutis auxiliatus fum tui
:
Cv fervavi te , & dedi te in fcedus populi, ut
fufcitares terrain , & poilideres haereditates difli-
patas
:
2. Or.
6.2.
NoTiE AD VeRSIONEM
Pf. tio. & 126. col.
574.
a. 421. d.
tf
pofuit me tan-
quamfagittam eletlam, 2> in pharetrafua abfconiit mt. Ap.
Ambrof. epifl. 46. p. 9%7- c. Et pojutt os meam ut gla-
Hitim acutum,
5 fub tegument manus fun
protexit me :
pofuit me Jicutfagittam eletlam , 5
pharetra fua texit me :
item I.
J.
Hcxa. col. no. d. alludens ait : pharetra mea
protex: cum : vide etiara in PI. 36. & 118. col. 788. e.
1025. a. & 1. de exhort, virg. col. 295. f. Rurfurn Hie-
ron. ep. ad Marcell. to. 2. 712. c. pofuit me Jicm fagit-
tam, tk.c. ut in textu : & in Abac. 3. col. 1651. c. po-
fuit me ut jaculum eleSum, &c. ut fupra.
~.
3. Itidem Grasce , nifi excipiatur verbum ult. a Jc-
%a.rwi<if*ou , pto gloriabor. Recti Ambrof. ep. 46. col.
987.
c. Et dixit mihi : Servus mens es tu Ifrael ; & inf. in te
A N T I
Q U A M.
Pf. 126. col. 421. d. Et dixit mihi : Magnum tibi eft hoc ,
vocari te puerum meum. Ambrof. epilt. 81. col. 1099. d.
Magnum tibi
eft
vocari puerum meum : i5c epift. 46. col.
987. e. Magnum tibi
eft
vocari te puerum meum ; paulo-
que poll: : Lac pofui te in tefianientum generis mei , in lu-
cem gentium, ut
Jis
in filutem ufque ad extremum terra: :
itidem 1. de virginit. to. 2. 229. a. necnon 1. y. de fide , col.
57c. d. fed hoc ult. loco jungit h,rc , vocari puerum meum
,
cum leq. ecccpofnite , &c. preterm' ff;s aliis inteimediis.Ti-
ieg-4.p. 57. d. Magnum tibi erit iftud ,ut voceris pun
^
ftatnas tribus Jacob , 5 Ifrael dijpeiJionem convertas.
Ecce pofui te in teftamentum'generis ,in lumen gentium , mjis
in filutem ufque in novijfimum terra. Aug. 1. de ur.it. Eccl.
to. 9.347. d. Et dixit mihi: Maximum tibi e:it hoc , vocari te
glorificabor. Hilar, vero ciim in Pf. 119. col.
374.
a. turn puerum in, ::m , in confliiuas tubus Jacob,
>
prolem Ijra'il
in Pf. 116. col. 421. d. huic ult. de f. 2. abjcondit me
,
proxime addit , Et ait : Grande tibi
eft
, &c. qua perti-
nen: ad it. 6. lta quoque jungit Hieron. in Abac. 3. col.
163 1. c. prsetermilTis omnibus intermediis.
f . 4. Similia prorfus in Grco , nifi excipiatur adverb.
*?r-,';
, pro fine caufa. Ambrof. in Pf. 48. col.
953.
c. &
epift. 46. col. 987.
d. 988. b. legit : Et ego dixi : In va-
cuum laboravi , <5
/" mhilum dedi vires meas : idea judi-
cium meum ante Dominum
, tf
dolor meus ante Datm meum.
ifr
V-
Eadem exhibet Gr. edit. Rom. hoc ult. excepto ,
mi i'%il? , mihi fortitudo ; at in Compl.
1%0's /** > in Mf.
A'.ex.
fjS t%,vi > ut fupia. Apud Ambrof. in Pf.
3 J.
col.
707. b. Sic dicit Dominus
, qui finxit
me ex utero fervum
fibi , ad congregandum Jacob , & Ifrael ad eum : & epifr..
4-5. col. 987. d. Et nunc fie dicit Dominus , qui finxit me fer-
vum ex utero Jib: , ad congregandum Jacob , { Ifrael. Au-
gult. 1. de unit. Eccl. to. 9. 347.
c. Etnttncjit dicit Do-
convertas. Et pofui te in teftamentum generis , 11: lucem gen-
tium , ut Jis falus ufque ad fines terra : & 1. coin. Jud.
to. 8. 29. d. 39.
e. Dedi te :n lucem gentium, ut (al. itn
v.l)
Jis falus mea ufque in fines terra. Rurfum Hieron. in,
Abac. 3. col. 1631. c. habet : Magnum
eft
tibi hoc, vo-
ca;i te fervum meum : & in Ifai. 22. to. 3. 200. f. Ma-
gnum tib.
eft
vocari te puerum meum: linn. iter 1. 1. in ep.
ati Tit. to. 4. 409. a. ubi ait ita Gisce c'ici : MsVa Qot
i;\ tS tb YLwkvliod c: TtouSi fit'
abefl to ab ed. Rem. 6c.
i; Compl. c/ : Hieron. vero ep. ad Dardan. to. 2. t^io.
b. ita legit : Parum tibi
eft
ut
fis
puer meus ad fufcitandas
tribus ifrael, '-j feces (vel'reliquias
) Ifrael congregandas.
Dedi tc in ! (lis gentibus , ut /is /aivatcr ttnivcrjk
terra. Vigil. Tapf. 1.
J.
coin. Eutych. p.
6~. b. Et dixit:
Magnum tibi
eft
ut Jis mihi fervus adfufcitandas tubus Ja-
cob , 2? difptrJiov.es Iffdelis congreges. Ecce pofui te in tefta-
mentum generis , in lucem gentium , ut Jis falus ufque ad
minus, qui finxit nie in utero fervum jibi , ut congregem extriiunm terra. Collar. Carthag. p. 392. b. l'ofui te in tef-
Jacob , "ij Ifrael ad eum : appropinquabo ilium, <$
honora- tamentum generis , in lucem gentibus , ut Jit jalus ufque in
bar coram Domino,
5
Deus mens erit mihi virtus. Apud
fines terra.
Viidl.Tapf. 1. 5. cont. Eutych. p. 67. b. omnia ut in Vulg. t'.y. Sic habet editio Rom. prater feqq. rli fclstvc-
pr.mer hoc med. ,_ Ifrael non congregabitur^ quod deeft. c',.-\j-.y urrl tZv sQyav too o\>.oiv -ron apyjinav , loco abo-
:.'-. 6. Similia leguntur in Grasco edir. Rom. pra;ter tria , minationi
eft
gentium
,
quifervus efl
principum : at in Compl.
nernpe, t? rilc.e/ , ut fufcites , loco
$ fufcites ; fubinde ,
lcc>o tZv Ay*ar, eft Av>o; ; apud Cynll. tw f\.wr ;
iJ & J ii atut -t , ecce dedi te
, pro ecce pofui te ; extremo , ti-T quae le: Ho ab Hieronymo Theodotioni tribuitur
; qui etiam
si k/ cj eii CU7YM-:; , at Jis in filutem , loco ut Jis falus:
Mf. Alex. hab. fup. iJ'i tsSe/x cs tie, ojae, Uvur Tertul.
que 1. 4. adv. Marc. p. 719. b. pofui te in lucem natio-
num ; Sc 1. 5. p. 78 3. b. pofui te in lumen natienum : 8c
1. cont. 1'rax. p. ?,j
9
.. !>. Magnum tibi
eft
ut voceris filius
1 .'..: tribus Jacob ,
"o
ad convertendai
ptrfionem IJra'elis, l'ofui te in lucem nationum, ut Jis fa-
lus in extremum terra. Hilar, in Pf. 119. col. 374. a. Et
ait : Grande tibi
eft
htc , vicari te puerum meum : & in
stffcs : extremo in edit. Rom. eft
fed apud Symm. e^sM^cclo ce
,
loc . '.
I; , hab. Tif
%sm%ol,uIw a , eli ;. I ,
elegit te , ut fupra.
tf. 8. H*c tota conveniunt cum Grxco edit. Rom. ex-
cep:a voce cpporiv.no, pro qua A:x.ia. Similiter hab. Hi-
lar, in PI. 53. col. 22r. d. Tempore accepto exaudit i te : item
in Pf. 118. col. 340. d. additque, 5
in die falutis auxi-
liatus fum tibi. Ambrof. 1. 2. de Abr. c. lc. col.
346. c.
Tempore accepto exaudivi te
, > tn die falutis adjuvi te :
IS MAS.
VULGATA NOVA.
9. ut diceres his, qui vin&i funt : Exite; &
his, qui in tenebris : Revelamini. Super vias paf-
centur , & in omnibus planis pafcua eorum.
Apnea!. 10. Non efurient , neque fitient , & mm per-
7-
16".
cutiec eos a>ftus & fol : quia miferatoi' eorum re-
get eos , & ad fontes aquarum potabit eos.
1 1. Et ponam omnes montes meos in viam,
& ferdite men: exaltabuntur.
12. Ecce ifti de longe- venient , & ecce 1111
ab Aquilone & rnari , & ifti de terra Auftrali.
ij. Laudatecoeli , & exfulta terra, jubilate
montes Iaudem : quia confolatus eft Dominus
populum fuum , & pauperum fuorum mifere-
bitur.
14. Et Dixit Sion : Dereliquit me Dominus,
& Dominus oblitus eft mei.
15. Nunquid oblivifci poteft mulier infantem
fuum , ut non mifereatur filio uteri fui ? & ft il-
ia oblita fuerit , ego tamen non oblivilcar tui.
1 6. Ecce in manibus meis defcripfi te : muri
tui coram oculis meis Temper.
17. Venerunt ftruilores tui : deftruentes te &
diflipantes , a te exibunt.
Inf. 60.
l %' Leva in circuitu oculos tuos , & vide,
4.
omnes ifti congregati funt , venerunt tibi : vivo
ego , dicit Dominus
,
quia omnibus his velut or-
namento veftieris , & circumdabis tibi eos quafii
fponfa.
19. Quia deferta tua, & folitudines tua?, &
Cap. X L I X. 601
Versio
antiqua.
9. dicerefque his, qui in vinculis funt : Exite > lhnon. ubifup.
& qui in tenebris : Revelamini.
In omnibus viis
pafcentur,& in omnibus femitis pafcua eorum.
10. Non efurient, neque fitient , neque percu-
tiet eos a:ftus , neque fol : fed qui miferetur eo-
rum
,
confolabitur eos , & per fontes aquarum
ducet illos.
1 1
.
Ponamque omnem montem in viam , &
omnem femitam in pafcua eis.
12. Ecce ifti de longe venient, ifti ab Aquilo-
ne <5c mari , alii autem de terra Perfarum.
13. Lxtamini cceli, & exfultet terra, erum-
pant montes Lxtitiam : quia mifertus eft Deus po-
puli fui , & humiles populi fui confolatus eft.
14. Dixit autem Sion : Dereliquit me Domi- ibid,
jjy.
nus , & Deus oblitus eft mei.
15. Nunquid oblivifcetur mulier parvuli fui , ut
non mifereatur partus uteri fui ? fin autem & no-
rum oblita fuerit mulier , fed ego non oblivifcar
tui , dicit Dominus.
16. Ecce fuper manus meas depinxi muros tuos
,
& coram me es femper :
1
7. citoque xdificaberis a quibus deftru&a fue-
ras : & qui te diifipaverant , egredientur ex te.
1 8. Leva in circuitu oculos tuos , & vide, om-
nes ifti congregati funt , venerunt ad te : vivo
ego
,
dicit Dominus
,
quia omnibus his quafi or-
namento veftieris , & circumdabis tibi eos quafi
monile fponfa?.
19. Quoniam deferta tua, & quae diffipata,
NotjE ad Versionem
ita rurfum 1. de inftit. virg. to. 2. 270. a. & epift. 2;.
col. 883. d. Hieron. vero in Ifai. 52. col.
579.
d. Tem-
pore opportttna audivi te , j in die falutis adjuter tui fui.
Auguft. 1. de unit. Eccl. to. 9. 347.
d. Sic dicit Dominus
Jfrael : Tempere aptiffimo exaudivi te
, )
in die falutis ad~
juvi te : & port paulo : dedi te in teftamentum gentium
,
ut incolas terram,
>
pojjideas hxreditatem deferti : Mf. quo-
que Alex, habet xMtgfvoftlat ipv/uv , non HMttyvo/iia.!; s'/m-
ti; , ut in edit. Rom. Vigilius Tapf. 1.
J.
com. Eutych.
p.
67. a. nil diftert a textu noftro Lat. nifi quod leg. tempore ac-
cepto ; & inf. ut conflittteres terras. Audi, op. imp. in Matth.
horn. jx. p. 2IJ.
e. Tempore acceptabili exaudivi te
, tf
in
die falutis adjuvi te.
$.
9. Eadem funt in Graeco , prater duo , tzyoyra
,
diceus
,
pro dicerefque ; & dvcuawpbrnxi , ut revelentttr
,
pro revelamini. Apud Ambrof. epift. 41. col. 958. b. qui
in vinculis funt : Exite ; tf
bis
,
qui in carcere funt : Pro-
cedite. Apud Vigil. Tapf. 1. 5. cont. Eutych. p. 67. a. ut
fup. dicerefque bis
,
qui in vinculis funt : Exite ; tf
qui
in tenebris : Revelamini.
~it. 10. Concinit Grxc. ad verbum , nifi quod delet eos
,
poll confolabitur i fed habet ed. Compl. xa&tx.cttetisi av-
#. 11. Itidem Grsece".
V.
12. Ita rurfum in Graeco. Item apud Tertul. 1.
4.
cont. Marc. p. 707. b. Ecce
ifti
venient de longinquo , ifti
autem venient ab Aquilone & mari , alii autem de terra
Perfarum. Similiter apud Auguft. 1. de unit. Eccl. to.
9.
347.
e. Ecce
ifti
a longinquo venient , hi autem ab Aqui-
lone $ mari , alii autem ex terra Perfarum. Apud Au<5t.
1. de promilT. p. 3. col. 184. a. Ecce hi de longinquo veniunt
,
hi autem ab Aquilone
$$
mari , hi autem de terra Perfa-
rum. In Mf. Alex, mofpa^iy tpywrtu ', in ed. Rom.
i'Ztet.
#.13. Ita de Gratco , verbum e verbo. Auguft. vero 1.
de unit. Eccl. to. 9. 347.
e. legit : Exfulta caelum
, J
in leti-
tia eflo terra , emittant montes jocunditatem : quoniam mi-
fertus
eft
Deus populi fui , > humiles populifui allocutus
eft.
if. 14. Ita legit Auguft. 1. de unit. Eccl. to. 9. 347. e.
Sic etiam in Grjeco eft edit. Rom. hoc excepto , k, on
KJe; , J
quia Dominus , loco ) Dens ; fed abeft oti ,
ab edd. Aid. & Compl. & in Mf. Alex, eft, i,
0'
io\ ,
ut in Lat. fup.
"if. 1 5. Similia exftant Graxe , nifi hoc excipiatur, ut non
mifereatur partus ,
pro quo , >V ra fin emmm/ t I'jtjoK'
fed a Mf. Alex, abeft 11. Apud Hieron. in Ifai. 66. col.
JO 3. d. ita : 'Nunquid oblivifcetur mulier ut mifereatur
febolis uteri fui ? fed Ji
ilia fuerit oblita, ego tamen non
Tom. II.
A N T I
Q U A M.
oblivifcar tui. Apud Auguft. vero 1. de unit. Eccl. to,
9.
347.
e. Nut/quid capiet oblivio mulierem filiifui, vel
poteft
fieri ut non mifereatur fetus uteri jui ? nunc ecce
r
3 fi
Mam
oblivio babebit , me tamen tui nulla moda oblivio capiet
,
dicit Dominus ; Gr. eiVs , dixit.
t. 16. Concinit Graic. ad verbum. Item Iren. 1.
y. c.
35. p. 3 3
y. e. Ecce in manibus meis depinxi muros tuos,
cj) in confpe&u meo es femper. Ambrof. I. 6. Hexa. col. 129.
a. 132. d. Ecce ego, Jerufalem ,
pinxi muros tuos : (imili-
ter 1. 4. de interpel. Dav. c. 8. col. 669. f. & in Pf.
47.
& 1 18. col.
944.
b. 1
1
J6".
d. 5c 1. de exhort, virg. to. 2.
296. b. at 1. de bono mort. c. 5. to. 1.
397.
e. lnmani-
bus meis pinxi muros tuos , tf
in confpecin meo es femper.
Hieron. in Ifai. 2. col. 28. b. Ecce fuper manus meas de-
pinxi mures tuos
, g)
in confpeilu meo funt femper. Auguft.
I. de unit. Eccl. to. 9. 347.
e. f. Ecce fuper manus meas
defcripfi tuos muros : in confpeilu etiam meo es in perpe-
tuum.
#.
17. Sic itetum Graece : rurfumque ap. Hieron. in
Ifai. 2. col. 28. b. cito adificaberis ab his , a quibus def-
trutfa eras. Auguft. vero 1. de unit. Eccl. to. 9. 347.
f.
legit :
j
brevi xdificaberis ab bis , a quibus everfa es : &
inf. 348. a. addit :
tf
qui defolaverunt te , difcedent a te :
Grc. >ij 0/ ipuftaiKYTh us , iifitevwncu eK c?" Mf. Alex.
tip si^eucon-a/.
't. 18. GrEEC adjungit TraWa;, entries, ad vide, fub-
ditque : iVj? Quvi^hiexv ,
Jj
v.^cectv Tpo; s: , ecce congregati
funt , tf
venerunt ad te ; fubinde fie : oti Tracra; at/TV; a'<
nocftoy crJueri , k, -3-f<6iiiSi; dvns u; xo'u^oi- yi/japv , Mf.
Alex, yu'ftpi;. Tertul. 1. 4. adv. Marc.
p. 707. b. Attolle
per circuitum oculos tuos , j
vide ; omnes congregati funt
:
& 1. 3. p. 6% I . a. & circumdabis enim illos tibi tanquam orna-
mentum fponf.t. Ambrof. 1. de bened. Patr. c. 4. col.
J20.
viva ega , dicit Dominus, niji omnes eos induam /tent vefti-
mentum. Tichon. reg. 7. p. 66. d. Extolle ecules tuos in cir-
cuitu , vide omnes filios tuos ; colleili funt , &
venerunt ad
te : vivo ego , dicit Dominus
,
quia omnibus Mis indue-
ris
, &
fnperimpones illos jicut ornamentum novx nuptx. Au-
guft. 1. de unit. Eccl. to. 9. 348. a. Circumfpice ubique
oculis tuis , s$ vide univerfos : vivo ego , dicit Dominus
,
omnes hos indues te , tf
difpenes eos ut ornamentum novx
nuptx. Auct. 1. de promilf.
p.
1. c. 27. ap. Profp. col.
IIO. e. vivo ego, dicit Dominus ,
quia omnibus Mis veftie-
ris. Vide Greg. M. to. 3.
col. 534.
b.
If. 19. Loco nunc anguftaberis
prx , edir. Rom. hab.
oti vvy stnxa?wu i-n-o' & ubi te humiliaverant
, fie
, xa-
TaciVcm; os ; est. quadrant ad verbum : a Mfs. Alex. &.
Mediol. abeft i'w , ante rffoxa'/",
'
5f'- Ticll0n
-
re
g- 7-
P
d
(T era
u
os5
602 ISAIAS.
Versio antiqua.
Huron, ntifup. &z qua: corruerunt , nunc anguftaberis prae habi-
tatoribus , & longe tient a te qui te humiliaverant.
Cap. L.
V U L G A T A NOVA.
terra ruin.T tua? , nunc angufta erunt pra? habi-
tatoribus, & longe fugabuntur qui abforbebant
te.
ia, Adhuc dicent in auribus tuis filiis fteri-
litatis tuffi : Anguftus eft mihi locus, fac fpatium
mihi ut liabitem.
ii. Ei dices in corde tuo : Quis genuit mi-
2.0. Dicent enim in auribus tuis rilii tui, quos
perdidifti : Anguftus mihi locus eft
,
fac mihi lo-
cum ut habitem.
2. i . Et dices in corde tuo : Quis genuit mihi if-
tos: ego autem ablque libetis ,
& vidua : & iftos hi iftos ? ego fterilis , & non pariens
,
tranfmi
quis enutrivit mihi : ego derehcta ltim fola : & ifti grata , & captiva : &iftos quis enutrivit ? ego def-
ubi erant r
Vi. $j<5.
22. Sic dicit Dominus Deus : Ecce elevo fuper
gentes manum meam , & fuper infulas levabo fi-
lb,d.
557. gnum meum. Et adducent filios tuos in iinu, &
filias tuas in humeris portabunt.
,
23.
Et erunt reges nutritii tui, & principes
feminx nutrices tux : fuper faciem terrac adora- trices tua; : vultu in ten-am demiffoadorabuntte,
buntte, & pulverem pedum tuorumlingent. Et & pulverem pedum tuorum lingent. Et fcies quia
fcies quia ego Dominus, & non COnflindentur ego Dominus, fuper quo non confundentur qui
qui exfpectant me.
Hid. 353. 24. Nunquid accipiet quis a gigante fpolia : &
fi captivum duxerit quis inique , lalvabitur r
2
,
. Sic dicit Dominus : Si quis ceperit gigan-
tem , accipiet fpolia : & accipiens a forti , falva-
bitur. Ego autem judicium meum judicabo, &
tituta & fola : Sc ifti ubi erant ?
u. Ha?c dicit Dominus Deus : Ecce levabo
ad gentes manum meam , & ad populos exal-
tabo lignum meum. Et afferent filios tuos in ul-
nis, & filias tuas fuper humero-; portabunt.
-
5. Et erunt reges nutritii tui , 6c regina? nu-
ego filios meos eruam.
exfpectanteum.
a 4. Nunquid tollerur a forti pra?da ? aut quod
captum fuerit a robufto, falvum efle potc-rit ?
2?. Quia haec dicit Dominus : Equidem , &
captivitas a forti toiletur : & quod ablatum fue-
rit a robufto, falvabitur. Eos ver6, qui judica-
verunt te, ego judicabo, & filios tuos ego fal-
vabo.
26. Et comedent qui tribulaverunt te carnes 2.6. Et cibabo hoftes tuos camibus fuis : &
fuas : & bibent, quafi vinum novum , fanguinem quafi mufto, fanguine fuo inebriabuntur : & fciet
fuum, & inebriabuntur : & fciet omnis caro, quia omnis caro, quia ego Dominus falvans te, &
e
a
o Dominus qui erui te , & adjutorium fortiru- redemptor tuus fortis Jacob,
dinis Jacob.
No tjE ad V RSIONEM
66. d. legit : Qui dtferta Mi , g
diruta ,
tf
qua ceciderunt
,
nunc angujiiaOuntur ab inbalnantibus. Auguft. 1. de unit.
Eccl. to. 0. 348.
a. Ouoniam qua deferta fuerunt in te , 5
corrupt , >
dtl.tpj , mine in maxima arclura erunt per ess
,
qui commorantur iftic
: longe a te efficiantur qui tt tranf-
vorabant.
-. 20. Itidem Graece , dempto uno efl , port locus. Ap.
Au". in Pi. Hi. to. 4. 1254. c. Dicent in auribus tnis
A N T I qu A M.
num meam
, j in infulas tollam fignnm meum. Et addu-
cent filios tuos ingremio ; filias autem tuas fuper humerus tol-
lent ; Mf. Remig. portabunt. Apud Ambrol. in Luc. 2.
p.
13 1 1, d. fuper bttmeros tollentur.
t. 23. Tota ifta concinuiu cum Grxco edit. Rom. ad-
dita una voce eorum, aWw , ad hanc ,fcmina. Augurt.
1. de unit. Eccl. to. 9. 348. c. legit : Et erunt rege\ edu-
catores feflri ,
qua autem principles funt , nutrices veflra ;
filii trti ,
quos amiferas : Angttflia nobis tft in ijlo loco , fa- fuper terrain decti.iantes faciem , deprecabrtntur te
, 5
vejli-
cite itaque nobis < nunc locum, in q::o coiumti emu; : fimi
liter 1. de unit. Eccl. to. 9. 348. b. prfter ifta ,
Dicent
enim in aares tuas ; & inf. facito itaque nobis etiam nunc
,
&c.
3J-. 21. Similiter in Graeco ,
polito \; , autem, ante
derelitla; & inf. /ws!, mihi, ante uli. Apud Tertul. 1. 4.
com. Mate. p. 707. b. (ic : Vidss ignotos
, tf
extraueos
,
>
dices cordi tuo : Quis ijlos genuit mihi ? Apud Auguft.
in Pf. 112. to. 4. I 254. c. Tu vera dices in corde tuo :
Or.';;
generavit mihi ijlos, chm fciam me ejfe fine filiis ,
r

vi-
du.im? quis ergo iflos
educazit mihi ? ego en-.r.i den!.
fola : hi autem mihi ubi erant ? eadem quoque refert ad
verbum, 1. de unit. Eccl. to. 9. 548. b.
fr. 22. Graece geminatur initio, Ku'sw; Ku&toc,, loco
Dominus Deus ; & pro feq. duplici fuper , habetur s .";
, ad ;
est. concordant; in Mf. Alex, feme! Ki'e<;. ablque feq.
Deus. Auguft. 1. de unit. Eccl. to. 9. 348. b. legit : Sic
dicit Dominus : Ecce tollam in nationes mantis meas , tf
in infulas fignnm meum. Et adducam filios tuos in Jinu ;
filias
etiam tuas fuper humeros portabunt. Aucl. 1. de pro-
tnilf. p. 3. ap. Profp. p. 184. c. Ecce tollo in gentes ma-
gia pedum tuorum elingv.ent. Et fcies quoniam ego Dominus,
nee ernbefces : limiliter in Mf. Alex. i. /. al
:
'/^i,
abfque feq. w v-zt./j.!nnii fit , quod habet edit. Rom.
Aucior 1. de promfr. p. 3. ap. Profp. col. 184. c. Et erunt
reges nutrt'.ores tui
, J
principes feminx ecrum
, pfaltrices
tux :
&fuper faciei terra adorabunt tc , i$
pulverem tuo-
rum pedum lingent : fed hlc vitiose omnino fcriptum vi-
derur to pfaltrices , loco altrtces ; Grscce enim conitanter
tea%d Of.
if. 24. Sic eft in Grseco.
"t. 15. Editio Rom. ipfo initio hab.'OTi ira fei/u , &c.
fed a Mf. Alex, abeft 1. ; lubinde in Rom. eft a/v-
fizi.arivzn , captivavcrit , loco ceperit ; extremoque , th
xptetr w y.etr'2 , k. s-/-x r- :';.-; on pueofteu' i. e. judicium
tuum judicabo
, ego filios tuos eruam : Mf. Mediol. lie.
Compl. ferunt vei% /*V , filios meos , ut fup. in textu.
"t. 26. Eadem leguntur Graece, prster vecbum al^ctv-
Dhcsto; , fentiet , pro fciet ; ultimoque , i diTtxa/jCwo/xt-
roe, /%i'c; 'la>ta , /
qui adjuvo fortitudmem Jacob , loco
2J
adjutorium , Sec.
CAPUT
Versio antiqua. VUIGATA N OVA.
1. Q
Ic dicit Dominus : Qualis eft liber repudii 1. T T JEc dicit Dominus : Quis eft hie liber re-
lheron. inlfat.
^ matris veftrae
,
quo dimifi earn? aut CLli ere- i Xpudii matris veftrs, quo dimifi earn?
ix\"
X
ditori , & exactorimeo vendidi vos ? ecce pecca- aut quis eft creditor meus, cui vendidi vos?
tis \'efttis venundati eftis
,
& in iniquitatibllS vef- ecce in iniquitatibus veftris venditi eftis
, & in
tris dimifi matrem veftram. fceleribus veftris dimili matrem veftram.
NoTiE AD VERSIONEM ANTIQUA M.
f. 1. In edit. Rom. pro creditori , legitur i/Ve'^f ;co , voci iniquitatibus ; est. ut in textu. Inedd\ Aid. & Compl.
quod debitorem , & obaratum (ignificare folet ; non addi- eft : rirt fVo'x/>w tSv ir^acarttTur (jl* , <!> t^wjana (!;
tur autem id , #
txailnt meo ; nee etiam prsponitur m, dura; fed apudProcop. iftud , Tf K&.ajLto.t
fit, S
,
6d$
hf.fr
IS MAS. Cap.
U
VULCATANOVA. V E R S 1 O A N T I
Q TJ A.
1. Quia veni, & non erat vir
:
vocavi
,
& 2. Quia vetli, & non crat homo : VOCavi , & Huron,
ttiifip.
non erat qui audiret : nunquid abbreviate & par- non erat qui obeuiret : nunquid non DOteft ma- &
col.
160.
vula fafta eft manus mea
, ut non pofilin redi- nus mea liberare ? aut non
praevalet ut eruat : Ec-
merc f aut non eft in me virtus ad liberandum ? ce comminarione mea defenum faciam mare &
Ecce in increpatione mea defertum faciam ma- ponam fluminadeferta : <3c areficnt
pifces eorum
re, ponam fiumina in ficcum : computrefcent pif- CO quod non fit aqua, & morientur in fiti.
ces line aqua , & morientur in fiti.
3
.
Et induam coelum tenebris , & quafi cilicium
ponam operimentum ejus.
4. Dominus dat mihi linguam difciplina: , ut ibid. 361.
fciam qiundo oporteat me loqui verbum : pofuit
me mane, addidit mihi aurem ad audiendum.
Matth.
26. 67.
3
.
Induam ccelos tenebris , & faccum ponam
operimentum eorum.
4.
Dominus dedit mihi linguam eruditam , ut
fciam fuftentare eum, qui latlus eft verbo : di-
git mane , mane erigit mihi aurem , ut audiam
quafi magiftrum.
5. Dominus Deus aperuit mihi aurem, ego
autem non contradico : retrorsum non abii.
6. Corpus meum dedi percutientibus, & ge-
Kom.\
33-
5
. Et difciplina Domini aperit aures meas , ego
autem non renuo, neque contradico.
6. Dorfum meum dedi ad flagella , & genas
nas meas vellentibus : faciem meam non averti meas aci alapas : faciem autem meam non averti
ab increpantibus , & confpuentibus in me. a COllftlfione fputoi'lim.
-. Dominus Deus auxiliator meus ,
ideo non
7. Et Dominus auxiliator meus fa&us eft, prop-
fum confufus : ideo pofui faciem meam ut petram terea non fum confufus : fed poiiii faciem meam
duriiTimam , & fcio quoniam non confundar.
8. Juxta eft qui juftihcat me,quis contradi-
cet mihi? ftemus iimul
,
quis eft adverfarius meus ?
accedat ad me.
iicut fortiffimam
petram , & iciam quoniam non
confundar.
8. Qui juxta eft
,
juftifkat me : quis eft qui ju-
dicetur mecum > refiftat mihi fimui : & quis eft
qui judicium ineat adversiim me? appropinquet
mihi.
9.
Ecce Dominus Deus auxiliator meus
:
quis
9. Ecce Dominus auxiliator meus : quis afflip-et
NotjE ad Versione m A N T I
Q
U A M.
fputaminibtts : ita rurfum 1. de fuga in perfec.
p. 973. b.
item 1. de refur. earn.
p. 573.
c. alludens dicit : Dorfum
liber
efl
ifle repudii matris veflrx ,
quo iimift cam ? ecce fratm ponens ad flagella , tf
m.txill.is ad palmas ; fj faciem
in iniqnitatibus veflris venditi efiis , j in peccatis vejlris di- non averlens it
f
aditate fputaminum. Cypr. iimiliti
ponrtur fub afterifco , Theodotionique tribuitur , cum feq
avra. Ambrof. in Luc. 16. col. 1471. d. ita legit : Quis
miji matron veflram : rurfus apol. Dav.col. 722. a. Quis
liber repudii matris vtftrx ,
quo dimiji eani ? & 1. de Tub.
'wneratori ? & inf. 60 1.
ep. 6. ad Rogat.
p. 12. b.
iter turn
J
c. 8. col. 600. e. f. cui vendidi
a. ego -jos non vendidi
, Jed peccatis veflris venditi ejlis :
item 1. de Jofeph , c. 4. col.
490. b. & in Pf.
37.
col.
827. b. & in Luc. 22. col. 15 18. peccatis vejlris venditi
ejlis : 3c in Pf. 43.
col. 904. e. ecce peccatis vejlris venditi
ejlis
, &
propter iniquitates veftras dimiji matron vejlram.
Sic etiam habet Ambroliaft. col. 66. f. Rufinus vero in
Symb. p. 178. b. peccatis vejlris venundati ejlis.
~t. 2. Eadem praefert Grace, ed. Rom. nifi quod ipfo
initio ponit T/ oti, Quid quia; Compl. A/c-n ; item loco
prxvalet at eruat , Rom. hab. /%um fa t,i*;)ai ; prx-
imo Be 1. de op. & eleem.
p. 25
ad flagella , tfjmaxiltas meas ad palmas .-factem autem meant
Tellim.
p. 290. a.
H.a.DorJnm meum
pofui
_
almas
;
faciem autem meam
non averti a firdilate fputorum. Concinunt Lactam. 1.
4.
Inllit. c. 18. p.
j8i. & Anonj'musap. Marten. Anecdot.
to.
y. p. 1 3. a. Hilar, vero in Pf.
53. col.
97. a. alludens
dicit : Qrti fiagcllis dorfum prxbuit , maxillas ab alapis non
deflextt
,
fptttamentorum contumeliam nen exprobravit : & in
Pi. 68. col.
225. b. nee maxillas ab alapis, nee
faciem avcr-
tit a J'putis. Ambrof. iu Pf. 118. col. 1146". f. Scapulas
meas dedi in fagella , maxillas meas in palmas : faciem au-
tem meam non averti a confifione fputorum : & in eund. Pf.
col. 1031.C. Dorfum meum
pofui in fagella., maxillas meal
valeo ut imam ? & pro feq. commmatione , tuyftoi , quod , in palmas : os autim meum non averti j coi.fu/ione fpttto
reftttationem fonat ; mel. in Mis. Alex. & Mediol. r a-maw
Vigil. Tapf. I. cent. Varim. p. 736. c. (ic habet : nunquid
nibbreviatus fatlus ejl f'ermo mats , aut parvus ut non pofftm
redimsre 1 aut non efl in me virtus ad liberandum ? item
ibid, nunquid abbreviata ejl mantis mea , ut falvare non
poffit ? Ambrof. in Pf.
35.
col.
774.
a. Ecce ego increpatione
mea defitabo mare
,
ponam fumina deferta :
> arefent
pifces eorum.
f. 3. Sic habet Gr. edit.< Rom. deleta tamen 1. con-
junct,
'ij
; at in Mf. Alex. i. IvJ i'ca>. Apud Tertul. 1. 4.
adv. Marc. p. 73 J.
a. Caelum vejliam tenebris.
#.4. Giascegeminatur initio, Ku'ei-; Ku&t'Si tollitur
Vero me
,
port oporteat ; csct. ut in textu : in Mf. Alex,
deed 1. Kvcto;. Tertul. 1. 4. adv. Marc. p. 732. b. le-
git : Dominus mihi dat linguam difciplina , qnando debeam
proferre fermonem : & inf.
p. 733.
b. appofuit mihi mane
aurem ad audiendum : 6c 1. com. Prax. p. 854. b.
855. b.
Dominus dat mihi linguam difciplina , ad cognofcendum
quando oporteat dicere fermonem ; porter, loco fubdit
, quern
ego loqnor. Ambrof. in Pf. 40. to. 1. col. 867. f. Domi-
nus mihi dedit linguam ernditionis , ut fcirem quando opor-
teat fermonem dicere : & 1. de virginit. to. 2. 229. b. nec-
non 1. de inflit. virg. col. 2C0. c. Dominus dat mihi lin-
guam ernditionis ,
fit fciam quando oporteat dicere fermonem :
vide etiam 1. 1. offic. col. 3. d.
*fr. 5. Itidem in Gr. edit. Rom. praeter vocem Kuplv,
Domini, quajgeminatur ; at inMfs.Aiex. Sc Mediol. nec-
non inedd. Aid. & Compl. femel tantum ponitur ut fupra.
Ap. Cypr. epift. 6. ad Rogat.
p. 12. b. & 1. 2. Teftim.
p.
90. a. non fum contumax , neqne contradico : vide etiam
1. deop. & eleem. p. 254. c. Itidem apud Lactam. 1.
4.
Inftit. c. 18. p. 581.
~ti.6. Ita Ciraece ad verbum. Tertul. 1. 5. adv. Marc.
p. 670. a. legit : Dor/um meum pojui in flagella, maxillas
autem meas in palmas : facitm meam vcru non averti a
Tom. //.
rum : & l.de Incam. to. 2. 71 3.C Dor/K; meam dedi in
flagella , tf
maxillas meas in palmas : -outturn autem meum
non ccnverli a cmfujione fputorum. Similiter hab. Leo M.
fer. 64. p. 140. c. excepto uno averti : at fer.
53. p. 123.
c. fcribit , ad fagella ; ut & inf. ad palmas : faciem au-
tem, &c. H^eron. in Matth. 26". to. 4. 133. b. Dedi ma-
xillas meas alapis , tf
faciem meam non averti a
confifione
fputorum. Rufin. in Symb.
p. 181. b. Dorfum meum dedi
ad flagella , y? maxillas meas ad palmas :
%jfaciem meam
non averti a conftifinne fputorum. Audi. I. de promiir.
p.
3. ap. Profp. col.
177. e. Ipfe dorfum meum
pofui ad
fla-
gella , maxillas verb meas ad palmas : faciem vero meam
non averti a fadit^se fputorum. Sutfragatur Fulg. 1. 3.3d
Traiim.c.
17. p. 124. excepta voce confifione'', pro fwdi-
tate.
t. 7.
Gra:c. ed. Rom. conftanter habet
, Kal Ki't^i
Ku&io$, Et Dominus Dominus ; Mf. vero Alex, femel , ut
fupra; turn in Ron), ini-ti; pot , auxiliator mihi; in
Alex. & Compl. jSoito'^ ,uv : fubinde in iingulis
, st-
piat
, fclidam , loco fortiffimam ; & 1 -fiui , novi
, pro fiam ;
cast, ut in textu. Apud Cypr. I. 2. Teftim.
p. 290. a. Et
fttit Dens auxiliator mens. Ap. Marten. Anecdot. to.
f. p.
I 3. a. Etfttit Dominus adjutor mens. Apud Arnob. de Deo
trino
, to. 8. 213. {.pofui faciem meam petram frmiffimam.
#. 8. Editio Rom. in principio legit : "Ot; efyifa
Amttixeae, /as
,
Quia juxta
efl qui jujhficavit me; Compl.
vero, Aaiaico. fit' reliqua ut in textu, nifi quod utro-
bique eft v.ejao/jittoe, ftm , 8c loco qui Judtcetur mecum,
& loco qui judicium ineat adversiim me. Apud lien. 1.
4.
c.
33. p. 274. c. ita : Qrnfqnis judicata , ex ad", a ad-
jlet :
{J quifquis juflificatur , appropinquet puero Dei. Apud
Ambrof. in Pf. 38. col. 847. d. quis contradicat , aut
quis rejiflat mihi ?
't. 9. Edir. Rom. initio habet : 'l/t Kvs'e? Ku'e; /Sei-
$*cii fj.tr t/j , &c. Ecce Dominus Dominus auxiliabitur mihi :
G
cr 0-0-
ii
"DOS
')
Ibid.
362.
604
ISvAIAS. Cap. LI.
Versio antiqua.
Bieron. ubi /p. me J Ecce omnes vos quafi veftimentum veteraf-
tf s^S- cetis, & quafi tinea comedet vos.
io. Quis eft in vobis, qui timeat Dominum,
exandiat vocem pueri ejus ? qui ambulant in tene-
bris, non eft eis lux : confiditis in nomine Do-
mini, & innitimini fuper Deo.
Uid. 164.
1 1 . Ecce omnes vos ignem accenditis , & con-
fortatis flammam : ambulate in lumine ignis vef-
tri , & in flamma quam fuccendiftis : propter me
facta ftint haec vobis, in moerore dormietis.
NoTjE ad Ver.sionem
VUICATA NOVA.
eftquicondemnet me? Ecce omnes quafi veftimen-
tum conterentur, tinea comedet eos.
10. Quis ex vobis timens Dominum, audiens
vocem fervi fui i qui ambulavit in tenebris, &
non eft lumen ei , fperet in nomine Domini , &
innitatur fuper Deum fuum.
1 1
.
Ecce vos omnes accendentes ignem , ac-
cinfti flammis
, ambulate in lumine ignis veftri
,
& in flammis quas fuccendiftis : de manu mea
faftum eft hoc vobis , in doloribus dormietis.
A D
quis , &c. ut in Lat. delete adv. quafi , ante tinea , quod ta-
men l'ervant edd. Aid. & Compl.cumMfs. Alex. & Mediol.
ibid, etiam non geminatur Kucio;. Apud Iren. 1. 4. c.
33.
p. 174. c. I'tt vobis , quoniam omnes veterafcetis Jicut vef-
tinuntum , gj
tinea comedet vos. Apud Hlteron. in Ifai. 14.
col, 161. d. Ecce omnes vos quafi veftimentum veterafcemi-
ni
, [J
tinea devorabit vos.
V. 10. Eadem leguntur Graece , nifi quod addirur con-
junctio
j ,
port vocem tenebris ; & pro confiditis , habe-
tur irsTritiare , confidite ; extremoque , oLtTisKpicxois , in-
nt'.amini. Tertul. 1. 3. adv. Marc.
p. 676. c. legit : Quis
ens in in vofris , qui Dettm metuit , exandiat vocem filii
ejus?
& 1. 4. p. 716. b. Qhzs Deum metuens , audi.it vocem
ANT M. I Q U A
filii ejus ? & infra : Qjtis in vobis metuens , exandiat vo-
cem filii ejus ?
I?. 11. Totidem verba in Graeo. Similiter apud Ambr.
1. de Jofeph , c. 4. col. 490. f. ambulate in lumine ignis
veftri , $ in flamma quam accendiflis ; vel ut in Luc. I 5.
col. 1460. f.
tfflamma quam accendiflis vobis : at 1. I . de pce-
nit. to. 2. col. 410. b. ambulate in igne flamma vefira ,
quam
accendiflis. Hieron. in Amos
J.
col. 1410. c. ambulate in
lumine ignis veftri , & in flamma quam fuccendiftis. Tertul.
1. adv. Jud. c. 15. p. 147. c. propter me htec falla [tint
vobis , in anxietate dormietis : fie etiam 1. 3. adv. Mate,
p. 680. a.
CAPUT LI.
Hieron. in Ifai.
51. col.
364.
ex
Lxx.
Ibid.
36;.
Ibid. 166.
Ibid.
167.
Uid. 368.
Versio antiqua.
1. A Udite me qui perfequimini quod juftnm
-l\ eft , & quxritis Dominum : attendite in
robuftam petram quam excidiftis , & in foveam
laci
,
quam fodiftis.
2. Refpicite in Abraham patrem veftrnm , &
in Saram
,
qux pepcrit vos : quia unus erat , 5c vo-
cavi eum
,
&c benedixi ei , & diiexi ilium , & mul-
tiplicavi eum.
3.
Et te nunc confob.bor Sion : & confolatus
fum omnia deferta ejus quafi paradifum , & ea quae
ad occidentem funt quafi paraditiim Domini, t.x-
fultationem & laetitiam mvenient in ea , confef-
fionem & vocem laudis.
Audite me , audite me populus meus, & re-
VULGATA NOVA.
i . A Udite me qui fequimini quod juftum eft
,
/1 & quceritis Dominum : attendite ad pe-
tram unde excifi eftis , & ad cavernam laci
,
de qua prsecifi eftis. .
i. Attendite ad Abraham patrem veftrum
,
& ad Saram
,
qua? peperit os : quia unum vo-
cavi eum, & benedixi ei , & multiplicavi eum.
ges ad me attendite : quia lex a me egredietur , &
judicium meum in lucem.
5.
Appropinquat cito juftitia mea, & egredie
tur ficut lux falutare meum, & in brachio meo
genres fperabunt : me infulae exfpedtabunt , 6c in
brachio meo fperabunt.
6. Levate in coelum oculos veftros , 6c infpi-
cite terrain deorfum : quoniam coelum ficut fu-
mus firmatum eft
,
terra autem ficut veftimen-
tum veterafcet , 6c habitatores ejus ficut hxc mo-
rientur : Salutare autem meum in fempiternum
erit , & juftitia mea non defkiet.
7.
Audite me qui fcitis judicium
,
populus
meus , cujus lex mea in corde eorum : nolite ti-
NoT
5
. Confolabitur ergo Dominus Sion , & con>
folabitur omnes ruinas ejus : & ponet defertum
ejus quafi delicias , & folitudinem ejus quafi hor-
tum Domini. Gaudium & lajticia invenietur in
ea
,
gratiarum actio & vox laudis.
4. Attendite ad me popule meus, & tribus
mea me audite : quia lex k me exiet , & judi-
cium meum in lucem populorum requiefcet.
5. Prope eft juftus meus, egreffus eft falvator
meus , & brachia mea populos judicabunt : me
inful.E exfpeftabunt , & brachium meum fuftine-
bunt.
6. Levate in coelum oculos veftros, & vide-
te fub terra deorfum : quia cceli ficut fumus li-
quefcent,& terra fiqit veftimentum atteretur
,
& habitatores ejus ficut hac interibunt : Salus
autem mea in fempiternum erit , & juftitia mea
non deficiet.
7. Audite me qui fcitis juftum
,
populus meus
lex mea in corde eorum : nolite timere oppro-
ad Versionem
Tfalm.
36. 39.
V.
1. Sic eft in Graco, nifi excipiantur ifta, ifj&>.{-
4aT e/s
thV s"ffar TrtT&y , infpicite in foltdam petram
,
pro attendite , &c.
ir. 1. Ita de Graco, verbum e verbo ,
prseter nomen
#.
3.
Eadem leguntur in Gr. edit. Rom. nifi quod poft
deferta ejus , rurfum additur ,
j
^h'oco t epu/tx oLvtvs , (^
ponam deferta ejus ; ut & inf. atcrw , ejus , ad occiden-
tem ; fed a Mf. Alex, abfunt tota ifta :
*, ,9-h'sm to s/m-
yua fTH4 a>S
irapotJ ttQa <
J-
to 7r/>o; Avc/tcis cu/thS.
^'.4. Tertul. 1. 4. adv. Marc.
p. 697. b. Audite me,
audite me populus mens , $
reges auribus intendite in me
:
quoniam lex prodibit a me ,
$$
judicium meum in lucem
nationum. Ita quoque in Gr*co eft. Apud Auguft. 1. de
unit. Eccl. to. 9. 348. c. Audite me , attdtte populus meus;
reges quoque intendite mihi : quoniam lex a me prodiet
, f$
judicium meum in lucem gentibus.
t. 5.
Totidem verba in Grxco. Apud Auguft. vero
A N T I
Q V A M.
1. de unit. Eccl. to. 9. 348. c. fie : Appropinquat maturi
jujhtia mea
, 5
falutare meum profcifcetur , f5. in brachio
meo gentes fulvantnr.
Jf". 6. Haec tota fimiliter habentur Gratce. Apud Iren.
I. 4. c. 3. p. 2.30. d. fie : Allevate oculos veftros in cerium
,
$$ attendite in terram deorfum : quoniam caelum ficut fu-
mus confirmatum
eft
, terra autem ficut veftimentum vete-
rafcet ; qui autem inhabitant in eis
,
quemadmodnm bxc mo-
rientur : Salutare autem meum in teternnm erit
, juftitia
autem mea non deficiet. Apud Ambrof. 1. 1 . Hexa. col.
1
5. f.
Tollite in coelum oculos veftros
, $ ajpicite terram deorfum :
quia coelum ut fumus folidatum
eft , terra autem ut
vefti-
mentum veterafcet : & fup. col. IO. f. ait ,
quod firmaverit
(telttmficutfnmum.
f. 7. Similiter in Grseco edit. Rom. nifi quod deeft metes,
podpopulns ; & pro/ corde eorum , habetur I/ t? x.fJ7
V/J.WV , in corde vejlro i at in Mfs. Alex. & Mediol. 0'
>ac; /uv ;
&inCompl, -rii x.ctpJ'litivTvr. Mf. Floriac. fie hab. Audit*
tfalm.
36. }I.
Exod