MSELLES VE MS KZIM PAANIN K MSELLES

Dr. Muvaffak EFLATUN*

ZET Bu almada Divan iirinde ok az kullanlan nazm ekillerinden biri olan mselles hakknda bilgi verilmi ve XIX. yzyl airlerinden Konieli Ms Kzm Paa Divanndaki iki mselles neredilmitir. ABSTRACT: In this article we examined mselles (triplet) that is used so rare in Divn poetry. Moreover, two mselles of Kzm Paa are given. Anahtar Kelimeler: Mselles, Divn iiri, Ms Kzm Paa. Keywords: Mselles (Triplet), Divn Poetry, Ms Kzm Pasha.

Son dnemlerde bilhassa niversitelerimizde Divan iiri nazm ekillerine ynelik yaplan almalar artmtr. Bu almalarla nazm ekilleri daha salam verilerle ortaya konulmutur. Biz de bu makale ile mselles konusuna katkda bulunmak istiyoruz. Halil Erdoan Cengiz, Divan iirinde Musammatlar balkl makalesinde msellesi u ekilde tanmlar: Her bendi er msradan oluan nazm eklidir. Birinci bendinde her msra birbiriyle kafiyelidir. Dier bendlerin her birinde ilk iki msra kendi aralarnda, nc msra ise birinci bendin son msra ile kafiyelidir. Musammatlarn hemen hepsinde grld gibi birinci bendin son msra dier bendlerin de son msra olarak aynen tekrarlanrsa mselles-i mtekerrir (mtekerrir mselles), byle yaplmaz da nc msralar ayn kafiyeden olursa mselles-i mzdevic (mzdevic mselles) denilmesi gerekir. Cengiz, mselles tanmnn ilk kez kendisi tarafndan yapldn ifade eder ve ilk defa bir rneini verir. Ayrca msellesin mzdevicinin ve teorik olarak tesdis, tahmis, terbi gibi teslisin de bulunmas gerektiini, fakat bunlarn rneine rastlanlamadn dile getirir. Makalede verilen rnek, Leyla Hanm Divanndan alnm mtekerrir ve musammat bir msellestir. (Cengiz 1986: 293-294) Yaptmz almalar esnasnda Konieli Ms Kzm Paa Divannda Msellest balkl bir blm ve bu blmde iki mselles tespit ettik. Mselleslerden birinin lh balkl olup on drtl hece lsyle, dierinin ise aruzun Mfteiln Filn Mfteiln Filn kalbyla mzdevic ve musammat olarak kaleme alndn grdk. (Divan: 276-278) dizeli bendlerden oluan iirler halk edebiyatnda ska kullanlmtr. Divan iirinde bu eklin rneklerine ok az rastlanr. Divanda msellest bal altnda hece ve aruzla l nazm eklinin kullanlmas, halk iiri ve Divan iirinin ayn zihniyet erevesinde olutuunu gstermesi asndan kayda deerdir. Aruzla yazlm olan iir mselles hakkndaki bilgilerimizin pekimesini salayaca iin nemlidir. Hazret-i Ali sevgisi ve vgsne dair olan bu iirin kafiye ems aaa bba cca eklindedir. Bend says ise dokuzdur.

Hecenin on drtl lsyle kaleme alnan iir ise ilah trnde olup be bendden meydana gelmektedir. Kafiye ems aaa bba cca eklindedir. iirleri metin olarak vermeden nce airin hayat hakknda ksaca bilgi vermek onun iir dnyasn anlamak asndan yararl olacaktr. air Ms Kzm Paa, Arnavutlukun Konie kasabasnda hicr 1237 mild 1831 tarihinde dnyaya gelmitir. Babasnn ismi Hseyin Hsndr. Osmanl melliflerinde, ismi Kzm brahim olarak zikredilmektedir. Ancak bu bilgi yanltr. Babasyla birlikte stanbula gelerek biraz tahsilden sonra srasyla Divan- Hmyn Kalemi, Mhimme Odas, Mliye Mektb Kaleminde almtr. Daha sonra katiplik greviyle askeriyeye girmi, kabiliyetli bir olduu iin askeri harp ksmna dahil olarak bu meslekte feriklik rtbesine kadar ykselmitir. Hicri 1307 miladi 1889 tarihinde stanbulda vefat etmitir. skdarda Hdy Tekkesinde medfndur. (Mehmed Sreyya 1311: V, 67, emseddin Smi 1314: V, 3811, Mehmed Tahir 1338: II, 402, nal 1938: V, 301-310, Tuman 1949: II, 1193) Ms Kzm Paa, Peygamberimiz ve Ehl-i Beyte olan sevgisiyle tannmtr. iirlerinin ou nat, mersiye ve mnct konuludur. Ayn zamanda devrinde hicivleriyle mehur olmu, bundan dolay bir ok sknt ekmitir. Bedev tarikatndan halifelik alan Paa, Halvetlikten ise tc- erf giymitir. Paann mretteb bir Divan bulunmaktadr. Konieli Musa Kazm Paa Divannda bulunan ve ksaca deerlendirdiimiz msellesler aada metin olarak sunulmutur:

MSELLES LH

7+7=14 Clar leb-i deryy ben ararm Hudy Mecnn sever Leyly ben Hazret-i Mevly Mevlm benim Rahmndr gnlm ana hayrndr

ema yanar pervne ben vech-i Samedna Blbl gl-i handna ben km Subhna Subhn ulu Sultndr gnlm ana hayrndr

Aylar gnn uk ben Rabbimin mtk Rindn esr-i sk ben mest-i vech-i Bk

Bk olan cinndr gnlm ana hayrndr

Mey-i mbtel-y sgar ben cm- aka mazhar Kumru fed-y arar ben kadd-i h- dil-ber Dil-ber ki b-nindr gnlm ana hayrndr

Zhid sever namz ben h- cn-gzr Kzm diler niyz ben yre arz- nz Nz- n mehvendr gnlm ana hayrndr (Msa Kzm Paa, Divan, s. 276-277)

MSELLES

Mfteiln Filn Mfteiln Filn

Mazhar- tm- Hud h- aldir Al Vris-i hayrl-ver h- aldir Al r-i ner-i L-fet h- aldir Al

Server-i l-i resl hem-ser-i zt- betl Ekmel-i ehl-i vsl muksim-i nr- ukl Menba- sdk u saf h- aldir Al

Hzr- hidyet-nisb reh-ber-i sdk u savb

Haydar- l-cenb h- velyet-meb Maden-i cd u seh h- aldir Al

Seyyid-i isn aer dder-i hayrl-beer Dver-i ren-nazar vkf- rzk- der Faysal- drl-kaz h- aldir Al

Mazhar- ism-i alm yet-i Rabbr-rahm Nr- cesm besm shr- neb-i kerm Hem-ser-i fahrn-nis h- aldir Al

Hm-i dn-i mbn nsr- er-i gzin Yver-i resl-i emn revnak- ry- zemn Mefhar-i ehl-i sem h- aldir Al

Gevher-i kn- kerem hzin-i lutf u himem Kurre-i ayn- mem pdieh-i muhterem fi-i rz- cez h- aldir Al

Bezl ile melf olan cd ile marf olan lm ile mevsf olan dmenine yf olan Shib-i izz al h- aldir Al

k- vreye Kzm- b-reye Her dil-i gam-hreye hsl her yreye

Merhem-i shhat-nm h- aldir Al (Msa Kzm Paa, Divan, s. 277-278)

KAYNAKA

Bursal Mehmed Tahir, Osmanl Mellifleri, C. II, stanbul, 1338. CENGZ, Halil Erdoan, Divan iirinde Musammatlar, Trk Dili Dergisi, S.415416-417, 1986.
bnlemin Mahmud Kemal nal, Son Asr Trk airleri, C. V. stanbul, 1938. Konieli Ms Kzm Paa, Divan, Milli Ktphane, Yz. B. 1015. Mehmed Sreyy, Sicill-i Osmn, C. V, stanbul, 1311. emseddin Sm, Kmsl-alm, C. V, stanbul, 1314. TUMAN, Nail, Tuhfe-i Nil, C. II, Ankara, 1949.

DPNOTLAR

* Dumlupnar niversitesi retim Elman