Tesisat Mhendislii Dergisi Say: 91, s.

88-96, 2006

Merkezi Havalandrma Tesislerinde Planlama ve altrma*

(EN 13 779, DIN 1946-2'nin Yerini Alyor)

Martin SCHELLHORN**

Hatal ya da hi beklenmedik yerlerdeki klima ve merkezi havalandrma tesislerinden kay naklanan lejyonellere bal enfeksiyonlarn neden olduu skandallar, gemite geni halk ynlar arasnda genel olarak klima teknii evresinde tartmalara neden oldu. imdiye dek DIN 1946 Ksm 2 her eyin lt iken, imdi de EN 13 779, hijyen ve havalandrma tesisleri ile ilgili btn konular dzenlemektedir. Bu balamda uzman TGA planlamaclar ve mhendislerinden neler beklenmektedir? IN 13 779 asndan bakldnda, nelere dikkat edilmelidir?

EN 13 779 (Mesken Amal Olmayan Binalarda Havalandrma, Genel Esaslar ve Havalandrma Tesisleri ve Klima Cihazlarnda Koullar), DIN 1946 Ksm 2'yi geersiz kld. i mekan havasna ilikin teknik tesisler (RLT tesisleri) zerinde alan uzman planlamaclar ve tesis ina uzmanlar ve hatta mimarlar ve iletmeciler iin de ksmen k noktalarnda deiiklikler gerekleti. nk EN 13 779, bileenlerin plan lanmas ve seiminin, bir toplam planlama amacna gre belirlenmesi gerektiinden, RLT tesislerine ilikin kurallar da en batan tanmla maktadr. retici seiminde ise sistem yklenici leri ile bileen d yklenicilere de dikkat edilmesi bir o kadar nem kazanmtr. Ciat Ktle- und Klimatechnik GmbH (Ciat Soutma ve Klima Teknii Ltd. ti.) irketinin, bu bakmdan reticinin danmanlk ve mhendislik hizmet lerinin de nemli bir rol oynadn belirten

Resim 1: Hijyen ve hava kalitesi, merkezi havalandrma tesislerinde dorudan birbirine baldr. EN 13 779'da, i mekan havas eitli kategoriler halinde snflandrlmtr.

mdr Gerhard Zug dncelerini yle ifade etmektedir: "Yeni EN 13 779'un getirdii kurallar, reticiler, planlama brolar, mimarlar, tesis ina

* Technik am Bau. Austos 2005 saysndan Almanca eviri yaplarak hazrlanmtr. ** Sandler Energietechnik GmbH & Co. KG, 87600 Kaufbeuren. TESSAT MHENDDSL DERGS , Say 91, 2006 88

uzmanlar ve kullanclar arasnda daha sk bir

lidir. nk bir bakm ya da onarm srasnda

iletiimi zorunlu klyor. Hatta bunun byle olmas da zellikle istenmektedir, nk bylesi ortak laa bir alma, yerine getirilmesi istenen her bir grevin bireysel koullarna ilikin bilgi yoluy la ancak uygun nitelikte merkezi bir cihaz kul lanma sokulabilir." Hijyenik adan kusursuz bir i mekan havas salayabilmek bu bakmdan merkezi bir rol oyna maktadr. Avrupa normlarnn yrrl sokul masna kadar merkezi havalandrma tesislerinde ki insan salna ilikin teknik kurallar DIN 1946-2 ta -rafndan belirlenmekteydi. EN 13 779'da bu kurallar geri nemli lde sertletir ilmemise de, tesisin hijyenik altrlabilmesinde lt oluturacak koullarn planlamaya dahil edilmesi salan maldr. EN 13 779'un gelitirilmesinde Almanya'daki ilgili derneklerin de nemli bir etkisi olmutur.

merkezi cihaz ierisindeki bileenlerin de deitirilebilmesi gerekmektedir. Snflandrlm i mekan havas kalitesi Dorudan DIN 1946 Ksm 2 ile karlatrldnda, EN 13 779'da , hijyenik koullarn yerine getirilebilmesi iin gerekli teknik konstruksiyon zellikleri ayrntl bir ekilde tarif edilmemitir. Bu koullar daha ok, mteri ve tesis planlamacs arasnda kararlatrlan toplam hedefe gre belirlenmektedir. Hijyen ve hava kalitesi, merkezi havalandrma tesislerinde dorudan birbirine baldr. Ancak tanmlanm bir hijyeni salamak zere tedbirlerin alnmad bir yerde, belli bir hava kalitesi de salanamaz. -makla te, ie i mekan havasn snflandr balayan EN 13 779, tam da bu ilikiyi gz nnde bulundurmaktadr. Bylelikle tesis tekniine ilikin kurallar ortaya

Yeterince yer ayrlmal Yeni norm aka ve ayrntl bir ekilde, teknik merkezde mekansal koullarn, havalandrma tesi-sinin btn nemli paralarnn bakm ve temizli -inin hibir engel olmakszn yrtlme sine izin verecek ekilde tayin edilmesini iste mektedir. Buna gre teknik bakmdan, normalde grld zere her bir santimetresi aba gerek tirmeyecek ekilde yeterince yer bulunmaldr. "Avrupa'nn nde gelen reticilerinin cihaz teknii birbirine uygun hale gelmi olmakla birlikte, ciha zlarn yapsnda, dikkate alnmas gereken ciddi farklar da bulunmaktadr.", diyen Zug, szlerine -nein boyutlarn yle devam etmektedir: "r birka santimetre kazanabilmek iin merkezi ciha zlarn yaplar, hijyenik bir bakm neredeyse mmkn olamayacak ekilde tasarlan -mtr. Burada sonu itibariyle servis ekibinin pratii ve zaman basks, bir bakm ve temizliin ne kadar derinlemesine yaplabileceini belirleyen unsurlar -dr." Planla aamasnda ise bu bakmdan dikkat edilmesi gereken baka faktrler de bulunmak tadr. rnein, pratikte maalesef ska grld gibi, stma soutma borularnn merkezi cihazn kapsnn nnden gememesine dikkat edilme -

Resim 2: Ciat, yeni merkezi cihaz serisi airtech'i ilk kez olarak yeni molekler filtrasyon ile donatyor. Bylelikle hava ierisindeki unsurlar tek tek filtrelenebilecek.

Resim 3: EN 13 779'da, ister Ciat airclean bulunan bir saf mekan tekniinde olsun, ister bir otelde olsun, merkezi havalandrma cihazlarnn hijyenik koullarla altrlmasna ilikin temel oluturacak kurallarn en bandan planlama aamasna dahil edilmesini ngrmektedir. TESSAT MHENDSL DERGS, Say 91, 2006

89

kmaktadr. Temel snflandrma, kirlenme dere cesine gre belirlenmekte, hava trleri de "mkemmel hava kalitesi", "tipik hava kalitesi" ve "dk, ancak kabul edilebilir hava kalitesi" olarak ayrlmaktadr. EN 13 779, i mekan

havalandrma cihazlarnda salt szdrmazlk git gide daha fazla nem kazanmaktadr. Bununla birlikte filtrasyon sistemi cihaz yapsnda belirleyi ci unsurlardan biri haline gelmektedir. EN 13 779'daki yeni kurallarn yerine getirilebilmesi

havasndaki kalite kategorisini nitelemek nite lendirebilmek iin be ayr yntem sunmaktadr. Bu bakmdan normda tek tip bir k noktas fark edilmektedir: Mobilya ve hallara dek yap malzemelerinin seiminde, yalnzca havay dk miktarda kirleten malzemelerin seilme sine dikkat edilmesi mutlaka tavsiye edilmektedir. Yani i mekan havasnda gereksiz yere ilave zararl madde bulunmamaldr. Bu tabii ki RLT tesislerinin kendisi iin de geerlidir. nk tam da normda A.4 numaral blmde atk havann yeniden kullanlabilir olmas ngrlmektedir. Ancak ABL1 kategorisindeki atk havann dk kirlenme derecesi arz etmesi arttr. Mmkn mertebe dk miktarda enerji sarfiyat salaya bilmek iin byk bir evre havas hacminden yararlanlmaldr. Tabii ki bireysel olarak tasar lanm bir s geri kazanm ok daha ekonomik tir, ki bu da yine yatrm maliyeti gerektirmektedir.

EN 13 779'a gre havalandrma tesisleri ve klima cihazlarnn, mekan iindeki hava kalitesini ve ter mik ferahlk ve neme ilikin koullar, en bata getirilen tespitler yerine getirilebilecek ekilde dzenlemek gibi bir grevi vardr. Ulalmak (ve belgelenmesi) istenen planlama amalarnda, mekan ierisindeki havann kaliteli kalmasn salamak zorunda olan ierie ynelik koullar bulunmaktadr. Bu ierie gre, cihaz ve hava landrma kanallarnn seiminde belli yapsal zellikler ile bunlarn altrlmasna ilikin tespit edilmi bulunan dzenli bakm almalar arttr. Buna gre rnein filtre seimine ilikin ak seik koullar bulunmaktadr. Seim, d hava kalitesine ve mekan iinde istenen hava kalitesine bal tabloya gre yaplmaldr. rnek: Bina ierisinde ortalama bir hava kalitesi gerekli ise (Kategori RAL2) ve d havada yksek younlukta gaz halde kir ieriyorsa (Kategori AUl 3), F7 snf filtrelerin kullanlmas gerekmektedir. Bu bakmdan snn geri kazanlmas olanan vs. salamak suretiyle iletim durumunda yksek bir ekonomiklik salamak amacyla da merkezi
TESSAT MHENDDSL DERGS , Say 91, 2006

amacyla retici Ciat rnein kendi airtech cihaz serisini seri olarak iki kademeli bir filtrasyon siste mi ile donatmtr. irketin verdii bilgilere gre piyasadaki tek olma zelliini koruyan bu kon sept, EN 1886 uyarnca azami szdrmazlk dere cesi ve en yksek kalite koullarn yerine getirmektedir. Bunun iin n filtrasyonda evre szdrmazl ile birlikte kontra ereve zerinde kayar kompresyon paralar monte edilmi bulunmaktadr. Son filtrasyonda ise yksek bir performans salamak zere ifte szdrmazlk blokaj bulunmaktadr. Bakm almalar srasnda cihaz iinde mekanik deformasyonu emin bir ekilde nlemek ve evre szdrmazlklarn kesin olarak hasarlara kar koruyabilmek amacyla paneller ayrca birbir lerinden ayrlmtr. rnein gda maddeleri re timinde ya da ambalajlamasnda olduu gibi, mikroplardan arndrma gerekli olduunda ise buna karlk, her bir gda maddesi ya da retim sreci bakmndan zararl olabilen ya da bunlarn depolama aamasnda bozulmasna neden ola bilen her bir mikrop ayr bir rol oynamaktadr. "Bunun iin yeni molekler filtrasyon sistemini gelitirdik ve bu sistem hava ierisindeki her bir unsuru filtreleyebilmektedir.", diyor Zug. Fotokatalize sisteme sahip aktif karbon fil trelerinden oluan bir kombinasyonu esas alm bulunan sistem hava ilem koullarna ilikin kurallar iin zel olarak gelitirilmi bulunmak tadr. Burada zararl maddeler nce ayrca titanyum dioksitle (TiO2) de kapl bulunan filtreler li sorumsanr ve ardndan fotokatalize prosesiyle UV n verilmek suretiyle okside edilir. Zug'un aklad zere, filtreyle ayklanmas gereken mikrop ya da bakteri tespit edilir edilmez, yeni molekler filtrasyonun patentli alma prensibi devreye girer. Mikroba zg bu ilem tr, merkezi havalandrma teknii uygulamalarnda bir ilk.

"Halihazrda arabn bozulmasna ya da kalitesinin ktlemesine neden olabilecek

90

Merkezi Havalandrma Tesislerinin Hijyen Kurallar DIN 1946 Ksm 2'nin yerini EN 13 799(un almas ile birlikte planlama ve tesis inas bakmndan ortaya kan deiiklikler. DIN 1946 Ksm 2 ile EN 13 799'daki hijyen kurallarna ilikin koullarn karlatrmas.
DIN 19465 Ksm 2 hafif faaliyet gsteren 1/ Uygulama Alan: insanlarda ferahlk iin insan sal ile ilgili teknik gereklilikler (Faaliyet Derecesi I+II) EN 13 799 Notlar Binalarda i mekan EN'deki uygulama alan, daha 1) Uygulama Alan: havasna ilikin teknik cihazlarn tasarm iin genel kaleme alnm. geerlidir (mesken binalar hari olmak zere); RLT tesisleri bakmndan nemli olan parame trelerin tanmlarn ierir.

3.1/ Ferahlk, termik ferahlk: Ferahl etk ileyen unsurlar arasnda havann safl da bulunmaktadr.

5.3./Tesisin Grevleri ve Temel Tesis Trleri: RLT tesislerinin grevi, i mekan havasnn kalitesini ve termik ferahlk ve neme ilikin koullar, nceden belirlenen tespitler (i mekan iklimine ilikin tespitler) yerine getirile cek ekilde dzenlemektir.

EN, i mekan havasnn kalitesini, kendi bana bir gereklilik olarak alrken, DIN havann safln fe rahlk iin etki unsuru olarak tarif etmi.

4./ Teknik Gereklilikler, 4.1./ Kabinli Merkez - 7.9./ Muhafaza ve altrma Gvenlii iin ler, Cihazlar: Merkezlerin bulunduu mekanlar; Genel Gereklilikler: Tesis; temizlik, muhafaza gei yollar, mesken yerleri ya da depo olarak ve bakm almalarn kolaylatracak ekil kullanlamaz. Kabin kaplar szdrmayacak e - de tasarlanmaldr. kilde kapanmaldr. Cihazlarn i eperleri te - 8./ Projelendirmeden altrmaya Dek mizlenebilir ve anmaya kar dayankl olma - Sre: Her bir RLT tesisi, yetkin bir ekilde altrlmay ve uzman bir bakm gerektirir, ldr. 4.2.2. Hava Nemlendiriciler: Damla ayrclar yle ki mekan iinde istenen koullar salan da dahil olmak zere btn paralara, derinle - maldr, () mekan ierisinde RLT' -den mesine temizlik ve olas bir dezenfeksiyon ile - doacak emisyondan kanlmaldr, i mekan mi iin eriilebilmelidir. Buharl nemlendiriciler - havasnn kalitesi iyi olmaldr ve tesisin hasar de buharn kanallar zerinden eit olarak da - grmesi ve erkenden yalanmas nlenmelidir. tlabilmesi iin fonksiyon kontrol olana sa - - u tedbirlerin alnmas gerekir: () lanmaldr. altrma, bakm ve muhafaza iin bir ykm -la 4.2.3. Hava Soutucular: Temizlik amacyllkler brornn hazrlanmas ve kolaylkla eriilebilmeleri salanmaldr, nk kullanlmas, () Tesis, derinlemesine bir temi kondens suyunda bakteriler ve mantarlar yerle - zlik ve muhafaza mmkn olacak ekilde tasar lanm olmaldr. ip oalabilir. Tesis; temizlik, 4.2.4. Vantilatr: Mahfaza, ieriden temizlene - Ek A.13.1/Genel Hususlar: bilir olmaldr; bunun iin R gerekebilir. muhafaza ve onarm almalarn kolayla birik- tracak ekilde dzenlenmi, tasarlanm ve 4.2.5. Hava Kanallar: Tozun b.mesini n lemek amacyla i yzeyleri dz ve anmaya kurulmu olmaldr. Muhafaza ve onarm kar dayankl olmaldr. Ge -rekli olduu taktir- almalar amacyla tehizat paralarnn de tefti delikleri de uygun yerlerde almaldr. yaknnda yeteri miktarda bo yer bulunmaldr. A.13.2, tesis iindeki hacim akmna bal Kanallarn, yap elemanlarnn malzemeleri yangndan ko-runmaya ynelik gerekliliklere uy- olarak mekan ykseklikleri ile zemin yzeylerini gun ol-mal ve ayn zamanda da insan sal - belirler. na ilikin teknik gereklilikleri de karlamaldr. Ek A.14. Kurulum ve Muhafaza Asndan Hijyenik Konular: Btn hava kanallar ile hava kanal yap paralar ve tehizat yap paralar iin ENV 12 097 uyarnca genel hidrolik gereklilikler geerlidir. Btn yap paralar, temizlenebilecek ekilde monte edilmi olmaldr ve bunlar, bakm ya da temizlik amacyla sklebilecek ekilde dzenlenmi olmal, eer bu mmkn deilse de ENV 12 097 uyarnca bakm delikleri ngrlm olmaldr. Hava kanallarnda delikler, dirseklere yakn olmal; daz hava kanallarnda ise delikler bir birinden 10 metreden fazla mesafede bulunma maldr. (n norm) DIN V ENV 12 097, Say: 1997-03: Binalarda Havalandrma - Hava Kanallar Hava Kanal Yap Paralarnda Hava Kanal Sisteminin Bakm iin Gereklilikler; Almanca Metin ENV 12 097:1997 EN, ayrntlar zerinde odaklanmam; muhafaza/bakm/temizlik, herhangi bir sorun

EN, ayrntlar zerinde odaklan mam; muhafaza / bakm / temizlik, herhangi bir sorun olmakszn yaplabilir olmal.

91 2006

TESSAT MHENDSL DERGS, Say 91,

DIN 19465 Ksm 2

EN 13 799 olmal; daz hava kanallarnda ise delikler bir birinden 10 metreden fazla mesafede bulunma maldr. (n norm) DIN V ENV 12 097, Say: 1997-03: Binalarda Havalandrma - Hava Kanallar Hava Kanal Yap Paralarnda Hava Kanal Sisteminin Bakm iin Gereklilikler; Almanca Metin ENV 12 097:1997

Notlar

4.2.1./Hava Filtreleri: D hava/evre hava Ek A3. Hava Filtresi Uygulamas: D hava, temizlii- hava filtresi emi tarafnda ve Filtre kategorisi dikkate alnmak suretiyle (5.2.3/D Snf EU3-EU4. Eer 2. filtre kade -mesi gerek - Hava Snflandrmas'na atf), i mekan

Snf EU3-EU4. Eer 2. filtre kade -mesi gerek liyse basn tarafnda dzenlenmelidir. Gerekli nc filtre kademeleri, havas temizlenecek mekana ya da mekan gruplarna yakn tesis edilmelidir (yzer madde filtresi). Filtre durumu her zaman iin deerlendirilebilir olmaldr. Filtre yap paralarnn iaretlenmesi istenmektedir (veriler)

Hava Snflandrmas'na atf), i mekan havasna ilikin gereklilikler yerine getirilecek ekilde filtrelenmelidir. A.2 numaral tabloda, d havann kalitesine bal olarak EN 779 uyarnca tavsiye edilen filtre snflarn gster mektedir.

EN, filtre snflarn d havann kalitesine bal olarak belirliyor. -

4.2.6/D Hava Emi Delikleri: Mmkn mertebe dk kirlenme arz eden yerde emi; yer seviyesinde emi deliklerine izin verilmiyor; delik en azndan yer seviyesinden 3 m yukarda bulunmaldr. Alak at -larn hemen zerinde d hava da yine ok fazla kirli olabilir. stenen, emi deliklerinin mmkn mertebe RLT tesis lerinin yaknnda bulunmasdr. evredeki zararl madde emisyon kaynaklarna () dikkat edilmelidir. Srek havas k delikleri, bir yeniden dolam (resirklasyon) gereklemeyecek ekilde dzenlenmelidir. D hava kanal -larnda toz birikmesi tehlikesin den dolay emi delii yaknnda bir hava filtre si bulunmaldr.

Ek A.2/Hava Giri ve Hava k deliklerinin Dzeni: Giri delikleri ile k delikleri arasndaki asgari mesafe. Giri delikleri kala balk yollara bakan cephelerde bulunmamal, delikler yerden mmkn mertebe yukarda olmal, giri delikleri, srek havasnn geri EN, emi deliklerinin konumunu akmas ya da kirlenmeden dolay arza tam olarak belirlemektedir. yaanmas beklenebilecek yerlerde olmamal, giri delikleri dorudan hemen zeminin zerinde bulunmamal, mmknse mesafe en az 3 m olmal, temizlik olanaklar dikkate alnmaldr. D hava iin giri delikleri her bir kirlenme kaynandan mmkn mertebe uzak olmal, giri delikleri rnein atk toplama merkezleri, 3 aratan fazla alan otoparklar, kanal havas boaltma tesislerinin azlar, baca ularndan vs. en az 8 m mesafede bulunmaldr. A2'de srek havas k delikleri ile d hava giri delikleri arasndaki asgari mesafe tam olarak dzenlenmitir.

4.2.8/Isnn Geri Kazanm Tertibat (WRG): WRG kullanlmas, hava akmlar tamamen ay r bir ekilde aktarlyorsa hijyenik adan sa kncaszdr. ki hava akmndan birinde you ma noktasnn altnda kalnmas olaslnda hava soutuculara ilikin insan sal ile ilgili teknik gerekliliklerin ayns geerlidir. Yenileyici lerde (rejeneratrler) gerekirse sakncasz ol duklar belgelenmelidir (DIN 1946 Ksm 4'e atf).

ABL1 kate Ek A.4/Isnn Geri Kazanm: gorisinden atk hava, evre hava olarak kullanlabilir; bu nedenle de WRG biriminin tr ve basn koullar gelen havann kalitesi bakmndan zel bir neme sahip deildir. Ek A.6/Atk Havann Yeniden Kullanm: Eer (A.4 iin bir kstlama olmakla birlikte) enerji sarfiyatn azaltmak bakmndan gelen hava hacim akmnn mmkn mertebe dk tutul mas gerekiyorsa ve ayn zamanda da i mekan havasnn kalitesinin iyi olmasna ihtiya varsa, evre havas kullanlamaz.

TESSAT MHENDDSL DERGS , Say 91, 2006

92

DIN 19465 Ksm 2

EN 13 799 olmasna ihtiya varsa, evre havas kullanlamaz.

Notlar

5.2/Hava Trleri: Kirlenme derecesine gre hava trleri snflandrmas (atk hava, srek havas, d hava); 5.2.5/ Mekan Havas: mekan havasnn kalitesinin "Mkemmel Hava Kalitesi", "Tipik Hava Kalitesi", "Dk, Ancak Kabul Edilebilir Hava Kalitesi" olarak snflandrlmas. mekan havas, rnein (5.2.5.4) kii bana d hava hacim akmnn dolayl snflandrlmas gibi 5 ayr ynteme gre snflandrlabilir. rnein sigara serbestisinin snrl olduu blmlerde RAL2 kategorisine ulaabilmek iin d hava hacim akm 50 m3/saat*kii olmaldr. Mutlaka yalnzca dk kirlenme oran arz eden bu trden yap malzemelerinin (mobilya, hallar ve RLT tesisinin kendisi) tercih edilmesi tavsiye edilmektedir.

edilmektedir.

6/ Mekan klimi: mekan iklimine ilikin tasarm koullar, mteri ve planlamac arasndaki anlamalar esas alr. mekan 6.4/ Mekan Havasnn Kalitesi: havasnn kalitesine ilikin en nemli tasarm koullar altrlacak personel, sigara yasa ya da serbestisi ile insan metabolizmas ile sigara dndaki emisyon kaynaklardr.

7./Tasarm ltlerine likin Anlamalar, 7.2/Esaslar: Mteri, i mekan iklimini ve binann yap trn yazl olarak tarif etmelidir (), inaat teslim almak ve altrmak iin talep ettii, inaattan elde etmek istedii sonular da belirtmelidir. Btn tespitlerin uygulamalar net olarak belgelenmelidir.

7.6.4/Dier Kirlenme ve Nemlenme Kaynaklar: Bir mekanda ortaya kan kirler (havadaki, notlar), sahibi (yani i sahibi) tarafndan belirtilmelidir. Her bir kirlenme ortaya kn gsteren bir zaman plan ve izin verilen snr deerler ile birlikte gsterilmelidir. 7.7.4/nsanlar iin Hava KaliteMteri, -si: gerekli hava kalitesi derecesini ve varsa ken disinin talep ettii yntemi belirtmelidir. nemli olan sorun, sigara iilmesine izin verilip ver ilmeyeceidir.

93 2006

TESSAT MHENDSL DERGS, Say 91,

Resim 4: Mteriyle srdrlen diyaloun amac, sorunsal zerinde daha yakndan durmak ve insan salna ilikin risklerden kanlmasna ynelik tedbirlerin planla ma aamasna dahil edilmesini salamaktr.

Resim 5: Planlama hatalarndan kanabilmek iin gelecekteki en iyi koul: merkezi havalandrma tesisini planlarken btn taraflarn bir araya geldii bir yuvarlak masa

Resim 6: antiyede olsun, planlama aamasnda olsun ama, teknik merkezi, mekansal zellikleri bakmndan da gvenli bir bakm mmkn olacak ekilde

zararl maddeleri havadan ayklamak amacyla, arap retimi ve depolamas erevesinde bu sistemi seri olarak bir hava ilem cihaznda kul

etmesini ngrmektedir. Bu norm balamndan hareketle bu ekilde verileri bir araya getiren ve n koullar belirleyen i sahibi zorunlu olarak

sistemi seri olarak bir hava ilem cihaznda kul lanyoruz.", diyor Zug. Sigara iilir mi, iilmez mi? EN 13 799, inaat sahipleri, mimarlar ve uzman planlamaclarn plan amalarn ve hedeflenen hava kalitesini yazl ve ak bir ekilde bel gelemelerini istemektedir. 6 numaral ksmn lafzna gre, i mekan iklimi iin tasarm koullar, bu anlamalar temel almaktadr.RLT tesisinin tasarmn etkileyebilecek emisyonlar ve benzerleri gibi planlanan binann evresel zellik leri hakkndaki veriler ilk olarak inaat sahibi ya da uzman planlamaclar tarafndan tetkik edilip belirlenmelidir. Bu balamda ayrca d havann ait olduu kategorinin tanmlanmas da gerek mektedir. Tesisin tasarmna ilikin n nemli n koullar binada ve i mekanlarda altrlacak kiiler, her bir blmde sigaraya izin verilen yer ler ve verilmeyen yerler ve bina ierisinde kul lanma bal olarak ortaya kacak emisyonlar hakkndaki verilerdir. Bu balamda inaat sahibinden baz n almalar yapmas beklenmektedir: Normun 7 numaral bl -mnde (Tasarm ltleri Hakkndaki Anlamalar), mterinin i mekan iklimi ile binann yap trn yazl olarak tarif
TESSAT MHENDDSL DERGS , Say 91, 2006

n koullar belirleyen i sahibi zorunlu olarak malzeme konusuyla da bir miktar daha fazla baa kmak durumundadr. Uzman planlamaclar bakmndan ise, ilk tasarm plan larnn kendilerine gsterilmesinden sonra inaat sahiplerinin havalandrma ve iklimlendirme tekniinin gerekleri bakmndan daha fazla anlayl olmalar gibi olumlu bir yan etkisi ola bilir. "naat sahiplerinin de srece bylesine katlmalarnn gerekli olmas ile birlikte, saf yatrmn yan sra iletim maliyetinin de nemli bir argman olarak rol oynad srdrlebilir bir iklimlendirme ve havalandrma tekniine ilikin bir bilincin gelimesini umuyoruz.", diyen Zog'a gre ancak bu ekilde enerji tketiminin kalc bir ekilde azaltlmas salanabilir. Dediine gre, Ciat gibi reticiler bireysel olarak her bir ihtiya durumuna gre uyarlanabilen, merkezi hava landrma cihazlar iin s geri kazanmna ilikin eitli alma prensipleri sunuyorlarm. Lejyonel Oluumunu nlemek Mteriyle srdrlen diyaloun amac, sorun sal zerinde daha yakndan durmak ve ncelikle de insan salna ilikin risklerden kanlmasna ynelik tedbirlerin planlama aamasna dahil edilmesini salamaktr.Lejyonellerin neden olduu enfeksiy 94

on riski halk tarafndan ciddiye alnmas gereken bir tehlike olarak alglanmaktadr. Klima cihazlar ve otel dular, gazete haberlerinde lejyonel enfeksiyonlarnn nedeni olarak srekli karmza kmaktadr. Lejyonellerin klima ciha zlarnda uygun bir yaama ortam bulduklar dnldnde, bu yanl da saylmaz. Bu bakmdan cihaz reticilerinden, konstruksiyon ve kullanlan malzemede lejyonellerin oalama masna dikkat etmeleri beklenmektedir. Bu adan filtreler ve hava neminin tr dikkati eken ana hususlardr. Filtre malzemelerine bakldnda bunlar mikroorganizmalar iin pek fazla hayatta kalma ans tan -masalar da, srekli yksek nem ve 20 ila 50 derecelik scaklk, lejyonellerin gelimelerini kolaylatra -bilir. Ancak hastalk uyarclarnn hibir ekilde tesise nfuz etmelerine olanak tannmamaldr. Etkin ilk koruma ancak, alnan konstruktif nlem lerle saanak yatan kaynaklanan yamur suyunun d hava emilim yoluna ve buradan da n filtreye ulamasnn nlenmesiyle salan abilir. Bu konuyla ilgili olarak Zog yle diyor: "Bu nok

Resim 7: Filtrasyon sistemi, merkezi havalandrma cihazla-rnda hijyen bakmndan belirleyici bir faktrdr.

planlamasna ilikin, konstruktif tedbirler saye sinde hijyenik bir tesisin gvenle altrlabilme si iin gerekli koullar yerine getirilebilir: n filtrelerin nemlenmesine kar tedbirler, D hava emilim tertibatnn, yerden yeterince yukarda dzenlenmesi, Srek havas pskrtme tertibat ile hava giri azlarnn uygun olmayan bir ekilde dzen lenmesine daya mesafenin ok az olmasna bal olarak srek havasnn yeniden dolam (resirk -lasyon) yoluyla emilmesinin engellen

Bu konuyla ilgili olarak Zog yle diyor: "Bu nok tada yine zellikle de reticinin sorumluluu devr eye giriyor. Daha nce de belirttiim gibi, sonuta hij -yenin salanabilmesinden kendisi sorumludur. Ve bu hijyen, havann kalitesi iin birincil kouldur. Hijye -nik ve hzl bir bakm ne kadar kolay ve ne kadar emin olursa, tesisin kir balama riski de o kadar az olur. reticilerce ou zaman belirtilen dz i yzeyler, hava kanallarnn ve cihaz geometrisinin uygun olmamas durumunda pek de ie yaramamak tadr. Burada sz konusu olan yalnzca merkezi havalan --drma cihaznn kendisi deil, bilakis tesisin tama -mdr. rnein hava flelerinin kir lenme dereceleri ou zaman tesisin btnnde ki hijyen durumu hakknda ak seik bir bilgi verir." Hijyenik Bir alma iin Planlama Koullar Merkezi havalandrma tesislerindeki hijyen bak mndan EN 13 799, birka net hareket nerisinde bulunmaktadr. Hem cihaz tekniine hem de tesis

(resirk -lasyon) yoluyla emilmesinin engellen mesi, Klima merkezlerinde bakm almalar iin ye terli miktarda yer bulunmasna dikkat edilmesi, Hava kanal sisteminde yeterli miktarda temizle me deliklerinin ngrlmesi, Btn filtre kademelerine basn fark lm ter tibatnn taklmas, RLT tesisini altrmak iin hijyen ynetimi ve bakm plan. EN 13 799, hava giri ve k deliklerinin dze nine zel bir arlk tanmtr. Srek havas k delikleri ile d hava giri delikleri arasnda ki asgari mesafe uygulamada dnlebilecek saysz varyasyonda dzenlenmitir. DIN 1946 Ksm 2'de olduu gibi hava giri deliinin alt ke nar yerden en az metre yukarda olmaldr. Zararl madde bulunmas ya da koku yapmas olas noktalarla (rnein: park yerleri, kanal hava s boaltma delikleri, baca azlar) aradaki me safe ise 8 metreden az olmamaldr. Profesyonel bir bakm gerekiyor

95 2006

TESSAT MHENDSL DERGS, Say 91,

stenen hava kalitesine uyulabilmesinin koullar, havalandrma cihazlarnn konstruktiv zelliklerin den balyor. Engebesi, kesi ve yar bulun mayan dz i yzeyler, ilerinde hastalk uyarc la-rnn engellenemez bir ekilde oalabildii kir tabakalarnn olumasna engel olur. Ancak d zenli ve profesyonel bir bakm olmakszn da tesi sin gvenli hijyen ierisinde altrlabilmesi mmkn deildir. Bu bakmda bu Avrupa normu, tesisin i sahibine devrinden sonra nasl alt rlmas gerekti -ine dair koullar da iermektedir.

Havalandrma merkezlerinin, bakm personelinin, temizlik yapmak iin "akrobatik beceriler" sergile meksizin tesisin iine girebilmelerine olanak tan nacak ekilde boyutlandrlmalar gerekmektedir. Sonu Sonu olarak EN 13 7999, merkezi havalandrma tesisleri ve klima cihazlarnda daha iyi bir hijyen iin ok sayda yeni k noktas sunmaktadr. Bu bakmdan yalnzca merkezi cihazlar teknii deil, ayn zamanda btn hava kanallar ve di er yap paralaryla birlikte btn bir havalandr ma teknii tesisi sz konusudur. Aslna bakld nda bakm almalarnn ihmal edilmesine bal olarak gemite bu cihazlarn olumsuz manetlere konu olduklarn grdk. Artk btn taraflardan, bir masa etrafnda toplanmalar ve havalandrma ve klima tekniine hak ettii ayrca l tanmalar beklenmektedir. nk hava bizin en nemli gda maddemizdir ve yle kalacaktr.

EN 13 799, altrma, bakm ve muhafaza iin bir ykmllkler bror hazrlanmas ve kulla nlma -sn da tavsiye etmektedir. Normun lafzna bakldn -da, mekan ierisinde RLT tesisinden doan emisyondan kanmak ve mekan havas nn iyi bir kaliteye sahip olmasn salamak ama cyla her bir RLT tesisi iin yetkin bir altrma ve uzmanca bir bakm ve muhafaza arttr. Ge rekli almalarn yrtlebilmesi iin de, norm da, toplam hava gcne bal olarak mekan b yklkleri ve ykseklikleri de tanmlan -mtr.

TESSAT MHENDDSL DERGS , Say 91, 2006

96