Viti II. Nr.

36, 5 mars 2012

Editorial

Revist e pjavshme Nacionali Themelues dhe botues: Kshilli Kombtar i Shqiptarve Kryeredaktor: Baki Rexhepi Zv/kryeredaktor: Jeton Ismaili Redaktor teknik: Kastriot Sinani Lektore: Kadushe Nuhiu Bashkpuntor: Faruk Daliu, Ardita Saqipi, Bilall Maliqi, Esat Shahini, Feride Salihu, Avni Selimi, Dinela Vehbiu, Rijad Demiri, Endrit Xhelili E regjistruar n ARE-Beograd ISSN: 2217-4990 - Biblioteka Kombtare Beograd Tirazhi: 1000 cop Shtypet n shtypshkronjn VELSON-DEVA 15 Nntori 113, Preshev Dorshkrimet dhe fotografit nuk kthehen Adresa: Nacionali - sheshi Karagjorgje, p.n. ndrtesa e shtpis s kulturs - Bujanoc Tel/fax:017/652-661 E-mail: nacionali2011@hotmail.com NACIONALI sht organ i Kshillit Kombtar t Shqiptarve q jetojn N Serbi

Kandidatura dhe roli i pakicave

Pes n dymbdhjet . Serbia mori statusin e kandidatit pr BE. Kur t gjith i kishin syt e kthyer kah Gjermania duke pritur dritn e saj jeshile pr t'ia mundsuar Serbis hyrjen n koridorin e BE-s, ndodhi dika e papritur. Ishte shteti fqinj, Rumania, q gati vuri veto n prag t vendimit t BE-s. Pozita e pakics s saj n Serbi ishte shkaku kryesor i kushtit Rumun pr dhnien e prgjigjes pozitive. Por, kmbngulsia rezultoi si e suksesshme. Presidenti, Tadiq, qe i shtrnguar t nnshkruaj nj Marrveshje me homologun Rumun pr rrespektimin e t drejtave t pakics rumune n Serbi. Potezi i Rumanis sht nj shembull mjaft i mir n veprimin e shtetit am ndaj bashkombasve n viset jashta kufijve shtetror. Shqiptart e Lugins ka koh q ndihen krenar se kan dy shtete prapa shpins , Shqiprin dhe Kosovn. Megjithat, populli i thjesht me t madhe po pohon se asnjrit e as tjetrit nuk jemi duke i'a pa hajrin. Bile, kohve t fundit, sipas qytetarve, sherri sht m i madh, vemas pas aplikimit t metodave t reja t kalimit t kufirit me Kosovn. Nse Shqipria dhe Kosova nuk kan mundsi t bllokojn Serbin n mekanizmat ndrkombtar, ka shum variante tjera ku mund t ofrohet ndihma pr bashkombasit. Njra mundsi sht lobimi, kurse tjetra vet- inkuadrimi. Si duket, pr momentin nuk e kemi as njrn e as tjetrn. Nuk kemi dgjuar moti koh q njerzit e pushtetit n Tiran dhe Prishtin t prmendin Luginn pas ndonj takimi me zyrtar t lart t Bashksis Ndrkombtare. Nga ana tjetr, nuk kemi pasur as vetinkuadrim t ktyre shteteve n Lugin. Edhe sa koh do t presim derisa Shqipria dhe Kosova t jen aktive me Luginn dhe prreth saj ? Nesr ndoshta do t jet tepr von

5 mars2012

Prmbajtja

Editorial Kandidatura dhe roli i pakicave..........................................................................................................................3 Prmbajtja.........................................................................................................................................................4 Politik RIKONFIRMOHET REFERENDUMI..........................................................................................................5-6 VV dhe LB mbshtesin Deklaratn....................................................................................................................7 Kryetari i KKSH-s, Galip Beqiri dhe kryetari i komuns s Bujanocit, Shaip Kamberi takojn kryetarin e Kshillit Kombtar Hungarez, Tamash Korhec................................................................................8 Spektri politik shqiptar Pr dhe Kundr pjesmarrjes n zgjedhjet parlamentare.......................................9-11 Shoqri Shnohet 50 vjetori i hapjes s Gjimnazit "Sknderbeu" n Preshev.............................................................12 Studentt e Bujanocit vizituan Suboticn.........................................................................................................13 Intervista INTERVIST ME DR. ESHTREF ALIU- DERMATOLOG T MOS LUHET ME SHNDETIN SEPSE PASOJAT JAN T PAPRMIRSUESHME..............14-15 Religjion Qendra ballkanase n Mynih t Gjermanis................................................................................................16-17 Intervista INTERVIST ME HUMORISTIN PRESHEVAR, AFRIM DALIPI HUMORI PRESHEVAR NPR KOH DHE ARDHMRIA E SAJ......................................................18-19 Mmdheu Kumanova-udhkryqi midis Evrops dhe Azis.........................................................................................20-21 Shoqri Publikohet lista e bursistve - student t Unversitetit t Novi Sadit nga Lugina............................................22 Dokument DRAFTI I PLANIT STRATEGJIK T KSHILLIT KOMBTAR T SHQIPTARVE.........................23-25 Kultur S SHPEJTI STARTON KARVANI POETIK I LUGINS............................................................................26 Fejton RITET E DASMS SHQIPTARE N PRESHEV ME RRETHIN, ME THEKS T VEANT VALLET E BURRAVE N DASMN PRESHEVARE............................................................................27-29 Fjalkryqi........................................................................................................................................................30

5 mars 2012

Politik

RIKONFIRMOHET REFERENDUMI
Kuvendart shqiptar t tria Kuvendeve t Lugins s Preshevs, n njzet vjetorin e "Referendumit pr Autonomi Territoriale Politike me t Drejt Bashkimi me Kosovn", kan miratuar Deklaratn Politike pr mes s cils u rikonfirmua vullneti politik i shqiptarve t ktushm.

KUVENDI I KSHILLTARVE SHQIPTAR T LUGINS S PRESHEVS Shqiptarve n Lugin t Preshevs duhet krkuar n frymn vlerave t mbshtetura n dokumentet fundamentale ndrkombtare q institucionalizojn mbrojtjen e t drejtave individuale dhe kolektive; * Me rastin e shnimit t prvjetorit t njzet t mbajtjes s Referendumit pr Autonomi politiko-territoriale me t drejt bashkimi me Kosovn, t vitit 1992, I mbledhur n seancn e mbajtur m 1 mars 2012 n Preshev, Kuvendi i kshilltarve shqiptar t Lugins s Preshevs, miraton kt: DEKLARAT POLITIKE Prmes t cils KUVENDI: o Rikonfirmon qndrimin e shprehur n Platformn Politike t vitit 2006, pr respektimin e vullnetit t popullats t shprehur n Referendumin e vitit 1992, dhe prkrahjen e dhn parimeve prcaktuese t statusit t Kosovs potencon obligimin q, n rast t ndryshimit eventual t kufijve t saj, do t angazhohen pr bashkngjitje t Lugins s Preshevs me Kosovn; o Krkon nga autoritetet n Beograd fillimin e dialogut t mirfillt me prfaqsuesit legjitim t shqiptarve pr eliminimin e t gjitha shkaqeve dhe pasojave t diskriminimit politik, ekonomik dhe social; o Fton n institucionet e Bashksis ndrkombtare, posarisht Bashkimin Evropian, n prdorimin e gjith mekanizmave ligjor, politik dhe diplomatik t ndikimit ndaj autoriteteve n Beograd, pr braktisjen e metodave diskriminuese ndaj shqiptarve, por, edhe ndrmarrjen e masave t politiks afirmative q duhet t ken pr qllim vendosjen e standardeve unike rajonale pr t drejtat individuale dhe kolektive;

* T brengosur pr shkak t egzodit t Shqiptarve t Lugins s Preshevs q sht pasoj e diskriminimit shtetror dhe militarizimit enorm; ndjekjeve, arrestimeve dhe bastisjeve q I bhen ish ushtarve t UPMBs; mosrespektimit t Marrveshjes s Konulit; * T brengosur me faktin q, si pasoj e diskriminimit shtetror, pozita e shqiptarve t Lugin s Preshevs, mbetet e pavolitshme dhe pa perspektiv pr jet normale; * Duke i konsideruar si t arsyeshme protestat e zhvilluara dhe organizuara kundr diskriminimit shtetror ndaj Shqiptarve n Lugin t Preshevs, por edhe duke vlersuar bojkotin e procesit t regjistrimit t popullats si trheqje t vmendjes lidhur me gjendjen alarmante t Shqiptarve n Serbi; * T vendosur q zgjidhjen e pozits aktuale shum t rnd t

5 mars 2012

Politik

o Konstaton se Republika e Shqipris dhe Republika e Kosovs, shtete demokratike t antarsuara n strukturat euro-atlantike s bashku me shtetet tjera ballkanike jan garanci e stabilitetit rajonal, prandaj, krkon nga institucionet e Shqipris dhe t Kosovs angazhim maksimal politik e diplomatik pr mbrojtjen e interesave t shqiptarve t Lugins s Preshevs duke sforcuar angazhimin pr respektimin e parimit t reciprocitetit politik, ekonomik dhe tregtar me serbt e Veriut t Kosovs; o Krkon nga autoritetet kompetente n Kosov dhe Serbi eliminimin e gjitha pengesave administrativo-financiare n vendkalimet kufitare dhe krijimin e kushteve t qarkullimit t lire t qytetarve dhe krkojn q krkesat dhe nevojat legjitime t shqiptarve t Lugins s Preshevs t respektohen n bisedimet mes Prishtin dhe Beograd; o N 20 vjetorin e mbajtjes s Referendumit, Kuvendi, shpreh vendosmrin pr t vazhduar angazhimin ton, me gjitha mjetet e disponueshme politike, pr t zgjidhur statusin e shqiptarve t Lugins s Preshevs konform me vullnetin politik t shprehur me Referendum. Preshev, 1 mars 2012 Kuvendi i Kshilltarve shqiptar Nacionali Press

5 mars 2012

Politik

VV:"N mbshtetje t shqiptarve t Preshevs, Bujanocit dhe Medvegjs!"

Shtypja dhe diskriminimi i vazhdueshm i shqiptarve nga ana e qeveris s Serbis n Preshev, Bujanoc dhe Medvegj sht i papranueshm. Qeveria e Serbis n mnyr sistematike po u shkakton padrejtsi shqiptarve n aspektin politik, socioekonomik e kulturor. Shqiptart atje jan popullsi autoktone dhe prtej tyre n Serbi shtrihen trevat e ish Sanxhakut t Nishit (Toplics) prej nga u dbuan mbi 700 fshatra shqiptare prgjat gjenocidit t kryer ndaj tyre n fund t shekullit XIX. N prgjithsi, edhe sot e ksaj dite, m shum ka shqiptar n Serbi sesa serb n Kosov e pr t cilt Qeveria e Serbis krkon privilegje prher e m t mdha n mnyr q ta rris ndikimin e saj n Kosov. Nnprfaqsimi i shqiptarve n institucione dhe n sektorin publik, prndjekjet dhe arrestimet politike, perspektiva e munguar ekonomike, pengesat administrative e financiare n pikat kufitare me Kosovn, jan vetm disa nga faktort q vshtirsojn jetn shoqrore t shqiptarve t Preshevs, Bujanocit dhe Medvegjs. Mosprfillja dhe neglizhenca nga qeverit n Prishtin dhe Tiran, pr gjendjen e rnd t shqiptarve t Preshevs, Bujanoc e Medvegj sht fyese dhe e papranueshme. Deklarata Politike e miratuar nga 66 kshilltart shqiptar nga t tria komunat, e cila duke u bazuar n referendumin e 1 dhe 2 marsit t vitit 1992 krkon t drejtn pr t'u bashkuar

me Kosovn, shpreh vendosmrin pr angazhim, me gjitha mjetet politike, pr t zgjidhur drejt statusin e shqiptarve t Lugins s Preshevs dhe normalizimin e jets s tyre njher e prgjithmon.

Lvizja VETVENDOSJE! e prkrah Deklaratn Politike prmes s cils konfirmohet vullneti politik i shqiptarve t tri komunave t Kosovs Lindore.

LB prshndet deklaratn e Kosovs Lindore

Lvizja pr Bashkim mbshtet deklaratn e kuvendarve t Kosovs Lindore, si shprehje e vrtet e vullnetit t popullit shqiptar, vullnet i cili po mohohet nga pushteti serb e po injorohet nga institucionet e Republiks s Kosovs dhe atyre t Shqipris.Lvizja pr Bashkim krkon nga institucionet e Prishtins e Tirans q ta trajtojn seriozisht shtjen e shqiptarve t Kosovs Lindore, t cilt jetojn n trojet e veta pa t drejtat elementare njerzore, dhe t'i mbshtesin krkesat

e tyre t drejta, thuhet n nj komuniakt t LB-s. Nacionali Press

5 mars 2012

Politik
Kryetari i KKSH-s, Galip Beqiri dhe kryetari i komuns s Bujanocit, Shaip Kamberi takojn kryetarin e Kshillit Kombtar Hungarez, Tamash Korhec

Pozita e pakicave etnike n Serbi nuk sht e knaqshme

Faruk Daliu Kryetari i Kshillit Kombtar Shqiptar, Galip Beqiri dhe kryetari i komuns s Bujanocit, Shaip Kamberi kan takuar n Subotic kryetarin e Kshillit Kombtar Hungarez, Tamash Horhec. N kt takim sht biseduar lidhur me bashkpunimin n mes t kshillit shqiptar dhe atij hungarez, pozitn e pakicave etnike n Serbi, financimin dhe me aktivitetet e kshillave n baz t kompetencave q kan. N veanti biseduam pr shtjen e financimit t kshillave t pakicave etnike n Serbi, pasi ne si Kshill Kombtar Shqiptar nuk jemi t knaqur me vlern e ndar pr ne nga Ministria republikane pr pakica dhe t drejta t njeriut. Sa pr krahasim Kshilli Kombtar Shqiptar ka buxhetin 16.6 milion dinar pr vitin 2012, ndrsa Kshilli Nacional Hungarez rreth 250 milion dinar. Edhe pse hungarezt n Serbi jan nj ndr pakicat m t mdha me rreth 400 mij banor dhe jan shumic ose udhheqin m 10 komuna n Serbi, thot pr Nacionalin, kryetari i KKSH-s, Galip Beqiri. N kt takim jan shkmbyer edhe prvojat n sfern e informimit, pasi hungarezt kan nj televizion dhe gazetn javore Magyarso, e gjithashtu u bisedua edhe pr modelet e dhnies s dokumenteve personale t pjestarve t pakicave etnike n Vojvodin dhe n Lugin t Preshevs. Pakicat etnike n Vojvodin jan shum m t avancuara, edhe nga ana 8
5 mars 2012

materiale pasi prve buxhetit nga ministria kan edhe sekretariatin krahinor t Vojvodins q financon projektet e tyre, e poashtu edhe zbatohet m mir ligji pr pakica etnike, thot Beqiri. N kt takim, sipas Beqirit, u bisedua edhe pr pozitn e pakicave etnike n Serbi, n kohn kur Serbia ka marr statusin e vendit kandidat pr antarsim n Bashkimin Evropian. Edhe hungarezt edhe ne u pajtuam q avancimi i shtjeve t pakicave etnike n Serbi nuk sht i knaqshm, dhe kjo sht brengosse pr ne, edhe pse ekzistojn ligjet t harmonizuara me ato t Bashkimit Evropian dhe me konventat ndrkombtare, shprehet kryetari i KKSH-s. Kshilli Kombtar Hungarez ka prvoj m t madhe n veprimtarin e

tij, ka institucione t veanta pr botim t librave, institucione arsimore e kulturore, por edhe kan nj mbshtetje t madhe nga shteti i Hungaris, pasi Hungaria financon studimet e 100 studentve, si dhe mbshtet financiarisht mediat dhe projekte t ndryshme. Kryetari i Kshillit Kombtar Shqiptar, Galip Beqiri thot se ne deri m tani nuk jemi mbshtetur financiarisht as nga Shqipria e as nga Kosova, por shpresojm q me takimet dhe kontaktet q i kemi vendosur n t ardhmen t kemi edhe n mbshtetjen jo vetm morale nga Shqipria dhe Kosova. Kshilli Kombtar Hungarez ka 35 antar. Kryetari i Kshillit Kombtar Hungarez, Tamash Korhec sht zgjedhur n vitin 2010. Para tij kt kshill e ka udhhequr Laslo Jozha.

Politik

Spektri politik shqiptar Pr dhe Kundr pjesmarrjes n zgjedhjet parlamentare

Baki Rexhepi Spektri politik shqiptar n Luginn e Preshevs, n prag t shpalljes s zgjedhjeve parlamentare, ndonse me divergjenca t theksuara duket i prgatitur pr pjesmarrjen n kto zgjedhje. Shumica e prfaqsuesve t partive politike, jan shprehur pro pjesmarrjes n zgjedhje parlamentare t cilat pritet t mbahen n fund t prillit apo n fillim t majit. Duke par realitetin e krijuar dhe zhvillimet politike n rajon, shqiptart e Lugins e shohin vetn n rrugn e integrimit n Serbi, n mnyr q t faktorizojn veten, e m pas t ndikojn drejtprdrejt n prmirsimin e gjendjes s tyre. Riza Halimi Kryetar i PVD-s, ka deklaruar se Partia pr Veprim Demokratik, sht duke zhvilluar biseda me subjektet tjera politike, ndrkoh q ne n kt drejtim kemi dhn propozimin q participimi t jet n baz t parimit t proporcionalitetit, qoft n mandatin q fitohet e edhe n pjesn e financimit t partive parlamentare politike. N kt faz jemi n kohn e precizimeve t modaliteteteve dhe t nnshkrimit t nj marrveshje t prbashkt e cila si n dy radht e m parshme, do t ishte me pjesmarrje t Koalicionit t Shqiptarve t Lugins s Preshevs.

Nga ana tjetr Jonuz Musliu Kryeyar i LPD-s, ka theksuar se LPD si subjekt kemi marr pjes n zgjedhjet parlamentar, meqrast vota yn I ka shkuar drejtprdrejt Koalicionit t Shqiptarve t Lugins, I prbr nga LPD, PVD dhe UDSh. Sa I prlet mandatit t deputetit ne kemi shpreh paknaqsit tona edhe n nj takim konsultativ t fundit, sepse kan munguar konsultimet shpeshher. Edhe pse ne jemi t vetdijshm se n mesin e 250 deputetve sht vshtir t ndryshohet dika. Megjithat, LPD n takimin e fundit t kryesis s saj ka marr vendim n mnyr unike q t jet pjes e zgjedhjeve parlamentare, n kuadr t Koalicionit t Shqiptarve t
5 mars 2012

Politik

Lugins. N kemi mbet q t konkretizojm marrveshjen me partnert dhe t presim shpalljen e zgjedhjeve.

Ndrkoh edhe Kryetar i Degs s UDSH-s, Mejdi Zeqiri, gjithashtu ka konfirmuar n emr t subjektit t tij pjesmarrjen n zgjedhjet parlamentare. Ai ka thn se po qe se do t ket unitet n mes t subjekteve politike shqiptare ne do t mund ti drgonim edhe dy deputet, me ka sigurisht do t ndrronte qasja ndaj problemeve t shqiptarve tek ne.

Skender Destani Kryetar i BDL-s, n prononcimin e tij pr pjesmarrje n zgjedhje apo jo, ka deklaruar se,BDL e a t qart pjesmarrjen n zgjedhje parlamentare, sepse mendojm se sht n interes t partive shqiptare q t ken prfaqsuesin e vet n parlament. T gjith ata q jan serioz n politik dhe q merren me t duhet ta din se, pa pjesmarrje n zgjedhje parlamentare nuk ka zgjidhje. Pa ndryshim t politiks n Beograd nuk ka prmirsim t gjendjes s shqiptarve, e kjo bhet duke u br pjes e politiks n Beograd dhe duke qen konstruktiv n veprime. Nuk sht serioze q t marrsh pjes n zgjedhje lokale e ti refuzosh ato parlamentare.

shqiptar n Lugin t Preshevs, sht e mundshme q t marrim pjes. Por, pa tjetr duhet t ket ndryshime ndaj qasjes s problemeve t shqiptarve n Lugin t Preshevs, sepse ato nuk jan ndryshuar edhe ather kur kemi pas deputetin n parlament, meqense ato probleme jan t mdha. Prfaqsuesit e Partis Demokratike Shqiptare, prkundr insistimit nuk deshn q t japin qndrimin e tyre rreth participimit apo jo, zgjedhjet parlamentare. Megjithat n disa paraqitje mediale t njeriut t par t PDSH-s, Ragmi Mustafa, sht msuar se ky subjekt sikurse deri m tani nuk do t merr pjes n zgjedhjet parlamentare q organizon Serbia edhe n Lugin, por vetm n ato lokale. Nga ana tjetr prfaqsuesit e Kshillit Kombtar si dhe ata t jets publike n Lugin e vlersojn t domosdoshme pjesmarrjen e shqiptarve n zgjedhjet parlamentare. Galip Beqiri Kryetar i KKSHs, e sheh si domosdoshmri angazhimin pr pjesmarrje n zgjedhjet parlamentare, sipas tij, duke pa skemn politike n rajon dhe duke pas parasysh prkrahjen e faktorit ndrkombtar q po i a bn Serbis duke ia rrahur vazhdimisht shpinn pr veprimet e saja, dhe duke qen t vetdijshm pr politikn e qeverive shqiptare n rajon, asaj n

Kryetari i subjektit m t ri politik shqiptar, Nagip Arfi Kryetar i PD-s, ka thn se shtja e pjesmarrjes apo jo n zgjedhje parlamentare po shqyrtohet nga PD-ja dhe se kjo do t duhet vlersuar nse t gjith subjektet politike shqiptare kan nj qasje pr t mirn e qytetarve 10
5 mars 2012

Politik

Kosov dhe qeveris n Shqipri, se nuk po e rrahin mjaftueshm apo fare shtjen e shqiptarve t Lugins s Preshevs, konsideroj se tani po vjen n shprehje q faktori politik shqiptar t angazhohet dhe t punoj pr vet veten, e kjo sht pjesmarrja n zgjedhjet parlamentare, dhe aty t`I kemi prfaqsuesit tan. sht m se e qart se nuk ka bashkngjitje me Kosovn, aq m pak ndryshim t kufijve, andaj ne duhet t`i prvjelim mangat dhe t punojm pr vet veten, kt duhet kuptar drejt edhe qytetart me pjesmarrje aktive duke dal n votime dhe q t arrijm t kemi prfaqsuesit tan n parlament. Drejtor i TV Spektri, mediumit t vetm t pavarur n Komunn e Bujanocit, Jeton Ismaili, pjesmarrjen n zgjedhje parlamentare t shqiptarve e sheh si domosdoshmri. duke pas parasysh raportin e forcave n nivelin qendror n Beograd, me pjesmarrje masive t elektoratit shqiptar dhe me nj list t

prbashkt, shum leht mund t vije q shqiptart t'i fitojn dy deputet dhe ata t jen element baz pr krijimin e qeveris s ardhme n Beograd. Sipas mendimit tim pa u ndryshuar politika n Beograd, nuk do t ket ndryshim t saj as n Lugin t Preshevs dhe mendoj se shqiptart duhet t jen barts edhe t pushtetit qendror, si pr shembull hungarezt, t cilt me pjesmarrjen e tyre n parlament dh eqevri kan fituar shum benificione pr vendbanimet ku ata jetojn. Ndrkoh Belgzim Kamberi kryetar I KDNJ-s s Lugins, m shum se pjesmarrjen e sheh t rndsishme si ka thn organizimin politik t shqiptarve ktu, n mnyr q t mos prsritet retorika e deri tanishme,

Dhe prfaqsimi i shqiptarve n parlamentin republikan, t ndrlidhet me nj program t caktuar, I cili do t mund t zbatohej n praktik dhe do t mund t reflektohej drejtprdrejt ktu. Deri m tani, faktikisht vetm prfaqsimi nuk ka ndikuar q t mund t ndryshohet pozita e shqiptarve n Lugin t Preshevs. N vitet e nntdhjeta shqiptart e Preshevs, Bujanocit dhe t Medvegjs, n periudha t caktuara kishin dy mandate t deputetve n parlamentin serb. Ndrkoh, pas lufts s armatosur mes forcave serbe t siguris dhe pjestarve t ish UPMB-s t prkrahur nga populli, me insistimin e Bashksis Ndrkombtare e sidomos me ndikimin e Ambasads Amerikane n Beograd, prkundr divergjencave n spektrin politik, shqiptart arritn t prfaqsohen m nj deputet.

5 mars 2012

11

Shoqri

Shnohet 50 vjetori i hapjes s Gjimnazit "Sknderbeu" n Preshev

Dy marsi i vitit 1961 vuri themelet e arsimit n Preshev pasi at koh u hap Gjimnazi SKNDERBEU . Gjat vitit 1961 pr her t par n bankat shkollore u uln 81nxns shqiptar e n mesin e tyre 11 femra. Ndrkaq nga ajo dit e deri m sot n gjimnazi Sknderbeu kan vijuar msimet 14 768 nxns, prej tyre 13026 shqiptar. E tash kjo shkoll festoi 50 vjetorin e ekzistimit t ktij institucioni arsimor. Fillimisht manifestimi filloi nga oborri i shkolls ku para nj numri t madh nxnsish dhe msimdhns, drejtori i gjimnazit Abdurrahma Zulfiu para bustit t Sknderbeut vuri kurore lulesh. Ndrkaq manifestimi vazhdoi n shtpin e kulturs ku ishte prgatitur nj program kulturo artistik. Me nj minut heshtje u nderuan 42 puntort t cilt m nuk jan n mesin ton. M pas gjith t pranishmit i prshndeti drejtori i gjimnazit SKNDERBEU Abdurrahman Zulfiu I cili shfletoi historiatin e gjimnazit. Drejtori Zulfiu gjithashtu prmendi edhe kuadrot e par t asaj kohe, sidomos ato femra q sot kan pozita t rndsishme n vendet ku jetojn. N kt manifestim u ndan mirnjohje pr drejtort t cilt kaluan npr kt shkoll si Hasan Hajrullahu, Mustaf Selimi, Zeqirja Fazliu , Abedin Selimi , Riza Halimi , Vaxhid Nuredini, Nazmi Jashari, Rafet Murtezi, Abdurrahman Emrllahu, Abdurrahman Zulfiu dhe Burhan Ahmeti. Po ashtu u ndan mirnjohje pr puntort n pension, pr klasat m t mira, pr nxnsin m t mir dhe nj sr mirnjohjesh pr 12
5 mars 2012

nxns dhe msimdhns q kan dhn kontribut dhe vazhdojn t japin pr gjimnazin Sknderbeu. Vlen t theksohet se programi ka qen i pasur me poezi , kng korale, kng dedikuar mmdheut dhe valle

popullore. N fund u tha se ky tempull i dituris ka nxjerr kuadro t shquara si n arsim, shkenc, mjeksi, ekonomi teknik dhe lmi t tjera. Nacionali Press

Shoqri
Organizohet ekskurzion dyditor pr studentt e Fakultetit Ekonomik t Bujanocit

Studentt e Bujanocit vizituan Suboticn

Studentt bujanocas vizituan qytetin e Subotics dhe Fakultetin Ekonomik n kt qytet. Vizita ishte organizuar nga Trupi Koordinues Faruk Daliu Organizuar nga Trupi Koordinues per Bujanoc, Preshev e Medvegj, studentt e Fakultetit Ekonomik nga Bujanoci kan qndruar n nj ekskurzion dyditor n qytetin e Subotics. Studentt tan vizituan fakultetin am n kt qytet pasi si dihet, Fakulteti Ekonomik n Bujanoc sht hapur si deg e Fakultetit Ekonomik t Subotics, t Universitetit t Novi Sadit. Ditn e par t ekskurzionit studentt vizituan qytetin e Subotics, ndrtesn e komuns si dhe monumentet historike, kulturore e fetare t ktij qyteti shumetnik, multikulturor e multifetar. N ditn e dyt studentt vizituan Fakultetin Ekonomik t Subotics, mbajtn nj ligjrat t prbashkt me kolegt e tyre, dhe n fund morn pjes n nj konferenc, n t ciln ishin t pranishm prfaqsues t lart t pushtetit qendror e lokal, si dhe t korit diplomatik n Serbi. Studentt nga Bujanoci gjat ktij ekskurzioni i shoqruan edhe kryetari i Kshillit Kombtar Shqiptar, Galip Beqiri dhe kryetari i komuns s Bujanocit, Shaip Kamberi, q gjithashtu ishin prezent n konferenc, n t ciln n emr t studentve bujanocas foli Ajtene Jusufi, kryetare e parlamentit t studentve n Fakultetin Ekonomik n Bujanoc. Njri prej studentve q ishin n kt ekskurzion sht edhe studenti Agron Ismaili, nga Trnoci, i cili pr gazetn Nacionali thot se sht

kthyer nga Subotica me prshtypje shum t mira. Kemi kaluar shum mir n Subotic. M ka plqyer qyteti, arqitektura e tij, ndrkaq prshtypje m ka ln edhe mikpritja e studentve, profesorve por edhe qytetarve q kemi takuar n Subotic. Edhe pse ishte koh e shkurtr kemi kaluar dy dit shum t mira n shoqri me studentt, e gjithashtu jam i knaqur edhe organizimin nga koordinatort e ekskurzionit nga Trupi Koordinues, thot Agron Ismaili, duke shtuar se kolegt tan nga Subotica kishin kushte shum t mira pr studime, me amfiteatro, bibliotek t pasur dhe salla t ndryshme. N konferencn e organizuar me rastin e vizits s studentve nga Bujanoci para t pranishmve u paraqitn kryetart e komunave t Bujanocit e Subotics, Shaip Kamberi e Sasha Vuiniq, kryetari i KKSH-s, Galip Beqiri, kryetari i Trupit

Koordinues, Milan Markoviq, ministri i arsimit, Zharko Obradoviq, ushtrues i detyrs s shefit t misionit t OSBE-s, Tomas Mur, ambasadorja e SHBA-v n Beograd, Meri Uorlik, ambasadori i Britanis s Madhe, Majkl Davenport, si dhe dekani i Fakultetit Ekonomik t Subotics, Nenad Vunjak. Fakulteti Ekonomik n Bujanoc, programi studimor Marketing sht hapur m datn 28 tetor 2011, si deg e Fakultetit Ekonomik t Subotics nga Universiteti i Novi Sadit. N kt fakultet n vitin e par akademik jan regjistruar 69 student, shqiptar dhe serb, shkollimi i t cilve financohet nga buxheti i Republiks s Serbis. Ligjratat n Fakultetin Ekonomik n Bujanoc jan n gjuhn shqipe dhe n at serbe, pasi pr ligjrata n shqip jan angazhuar profesor t Fakultetit Ekonomik nga Universiteti Shtetror i Tetovs.

5 mars 2012

13

Inter vist
Intervist me dr. Eshtref Aliu- dermatolog

T mos luhet me shndetin sepse pasojat jan t paprmirsueshme

Bilall Maliqi (Ka dy vite e m tepr q edhe shtpis s shndetit n Preshev i takon t ket dermatologun dhe se dermatologjia ka hyr n statutin e shtpis s shndetit si shrbim, por burokracia politike ende po mundohet q n emr t popullit t manipuloj me gjra q ndoshta m s keqi i bjn m'u ktij populli. Pra un nuk jam fajtor pr kt, kurse pacientve u krkoj falje, sepse me ndrgjegjen m t lart u them se un m s paku jam fajtor pr kt). Nacionali: Ju punoni n shtpin e shndetit n Preshev, na thuani kur filluat t punoni dermatolog? Dr.Eshtref Aliu: Kam diplomuar para 18 vitesh dhe pas nj viti e gjysm nga diplomimi u punsova, pr ta ndrprer me qllim t specilaizimit. Pr t dytn her u punsova pasi mbarova specializimin, por prap si mjek i praktiks s prgjithshme n shrbimin e pediatris pran dispanzerit t shkolls. Pra nuk jam i sistematizuar si dermatolog. Nacionali: Jeni mjeku i vetm i specializuar pr smundje t lkurs n komunn e Preshevs, na i numroni disa smundje t lkurs t cilat m s shpeshti jan evidente tek pacientt? Dr. Eshtref Aliu : Po jam dermatologu i vetm n Luginn e Preshevs. Po si n do lmi edhe smundjet e lkurs jan t prhapura shum, por un do t potencoja edhe dika me rndsi se n kuadr t 14

specializimit t smundjeve t lkurs hyjn edhe smundjet venerike(smundjet seksualisht t transmetueshme). E ceka nga se prve smundjeve m t shpeshta si: purrat e rinis, eczemat e fmijve dhe t rriturve(majasili), pastaj psoriaza, alergjit e ndryshme, pr fat t keq zgjebja e cila mjaft sht prezente ende tek ne, por edhe smundjet si gonoreja, sifilisi,kondyllomat(lythat e organeve gjenitale) q transmetohen prmes kontakteve intime me partner t dyshimt.Natyrisht se domeni i smundjeve t lkurs sht shum m i gjer, por un i ceka ato me t cilat m s shpeshti takohemi n praktikn ton mjeksore. Nacionali: Na thuani pse ka munges t mejkve t lkurs apo

dermatolog? Dr. Eshtref Aliu: Munges t dermatologut pran shtepis s shendetit ka pasi q si dihet do vit bhet sistematizimi i vendeve t puns dhe asnjher nuk sht krkuar q Presheva t ket dermatolog, (po e potencoj edhe nj her se un kam mbaruar specializimin me vet financim), kurse po t shkosh nga Vranja e tutje ka dermatolog ndoshta n numr m tepr se sa ka nevoj. Ktu do t potencoja se ka dy vite e m tepr q edhe shtpis s shndetit n Preshev i takon t ket dermatologun dhe se dermatologjia ka hyr n statutin e shtpis s shndetit si shrbim, por burokracia politike ende po mundohet q n emr t popullit t manipuloj me gjra q ndoshta m s keqi i bjn m'u ktij populli. Pra un

5 mars 2012

Inter vist

nuk jam fajtor pr kt, kurse pacientve u krkoj falje, sepse me ndrgjegjen m t lart u them se un m s paku jam fajtor pr kt. Nacionali: ka e karakterizon m tepr smundjen e lkurs dhe a po ka medikamente apo barra t mjaftueshme pr shrim? Dr. Eshtref Aliu: Smundjet e lkurs karakterizohen n t shumtn e rasteve me nj etiologji mjaft t diskutueshme dhe t shprehem m thjesht shpesh ngjajn si t ishte nj smundje edhe pse jan me qindra, madje sipas t dhnave m t reja numri i tyre sillet n m shum se 2000, andaj edhe shpesh na duhen egzaminime shtes e jo vetm nj shikim i thjesht pr t ardhur n nj diagnoz t sakt. Kurse n pyetjen tuaj se a ka barna te mjaftueshme, mund t them se jetojm n nj pjes t bots ku shumka na mungon andaj edhe ato shpesh na mungojn ka detyrohemi q pacientt t'i porosisim q ato t'i krkojn gjetiu prmes ndonj t afrmi q e kan n botn e jashtme. Nacionali: Jemi dshmitar t prditshmrive tona kur shohim njerz me njolla t shumta n fytyr apo edhe n pjes t tjera t trupit dhe kjo smundje e lkurs apo mungess s vitamins s lkurs quhet VITILIGO, na thuani si mund t vij deri te shrimi i pacientave me kt lloj smundjeje t lkurs ? D r. E s h t re f A l i u : Edhe ndryshimet n trajt njollash jan t natyrave dhe etiologjive t ndryshme, andaj kur t flasim pr njollat duhet ditur se pr ciln smundje duam t diskutojm. Sa i prket vitiligos, mund t themi se edhe kjo sht nj ndr smundjet q shkakton shum shqetsim tek pacientt, sidomos te

vajzat dhe t rinjt, ngase sht nj smundje me shkaktar t panjohur ka na e vshtirson edhe shrimin e saj. Nuk mund t themi se sht munges e ndonj vitamine, pasi q shkaku i saj shpesh nuk sht i njohur, kurse ka raste kur paraqitet si pasoj e ndonj smundje t gjendrrs tiroide, smundjes s adisoni, bashk me anemin pernicioze por ndodh t jet edhe paralajmruese e ndonj semundjeje malinje. Nacionali : Sa sht numri i pacientave q krkojn ndihm mjeksore tek ju? Dr. Eshtref Aliu: Nuk kam ndonj evidenc t sakt se sa sht numri i pacientve, por mund t them se probleme ka shum dhe mundohem t'iu dal n ndihm. Nacionali: Ju prve se punoni n shtpin e shndetit, punoni edhe n shtpi dhe disa barra pr smundjen e lkurs i rregulloni vet, na e sqaroni kt m detalisht? Dr. Eshtref Aliu: N dermatologji shpesh nuk mjaftojn barrat e gatshme q posedojn barnatoret dhe sipas natyrs s smundjes prgatiten edhe t ashtuquajturat prgatitje magjistrale, t cilat n vete kan sasi t caktuara t barrave shruese n t dhe njkohsisht sasi m t mdha pr siprfaqe m t madhe t trupit apo edhe pr prdorim n koh m t gjat. Nacionali: Sa ka arritur mjeksia n aspektin e dermatologjis sot dhe n shtpin e shndetit a po keni mejte pr pun apo pr diagnostifikim t ksaj smundjeje? Dr. Eshtref Aliu: Nse flasim sa ka arritur dermatologjia n bot ather mund t themi se si do lmi mjeksore edhe dermatologjia ka

prparuar shum, kurse n pyetjen se n shtpin e shndetit a ka mjete, un edhe njher po iu kujtoj se un si dermatolog nuk jam i sistematizuar ka d.m.th., se punoj si mjek i prakss s prgjithshme e kuptohet se n shtepin e shndetit nuk ekziston as mjeti m elementar pr nj dermatolog q sht lupa e mos t flasim pr gjra t tjera. Nacionali: Meqense jeni mjeku i vetm i lkurs, a po keni vshtirsi rreth kryerjes s t gjitha krkesave t pacientave? Dr. Eshtref Aliu: Edhe pse jam dermatologu i vetm, mendoj se n rrethanat n t cilat punojm po arrij q t'i mbuloj krkesat dhe problemet q kan pacientt me smundje t lkurs dhe venerike. Nacionali: N fund keni ndonj porosi pr lexuesit apo dika t shtoni? Dr. Eshtref Aliu: Normalisht se do person q ka kontakte t prditshme me popull sheh dhe merr prvoja t ndryshme. Mund t them se ende nuk e kemi krijuar nj kultur kur sht n pyetje shndeti jon. Flas kshtu pasiq shpesh m bie t dgjoj nga pacientt t cilt tregojn se s pari kan qen pr t'i fryr fmijs, pastaj kan shkuar n barnatore pr t krkuar ila, por i cili nuk i ka ndihmuar sepse ata i kan dhn ilain ndoshta shum t gabuar pr problemin n fjal dhe n fund drejtohen te mjeku, ka sht pr do kritik. Porosia ime sht: t mos luhet me shndetin sepse nganjher pasojat jan t paprmisueshme.

5 mars 2012

15

Religjion

Qendra Islame "Ballkan" n Mynih, bashkon shqiptart e gjitha trojve shqiptare.

Nga Rijad Demiri N Gjermani islami sht br feja e dyt mbas Krishtrimit. Aty gjenden shum musliman, nga shum vende t ndryshme t bots si nga Kosova, Maqedonia, Shqipria, Algjeria, Bosnia e Hercegovina, Turqia, Jordania, Iraku, Libani, Maroku, Pakistani e shum vende t tjera. Shum mrgimtar musliman, tashm e kan kuptuar se do t qndrojn prher aty ku jan dhe nuk do t kthehen n vendin e tyre t origjins sepse ata tashm jetojn me tr familjen e jo si m par kur migronte vetm kreu i familjes. Kjo i ka br ata q jetn fetare t organizojn n Gjermani duke themelur shoqata islame t cilat i kthejn ne vende ibadeti. Njra nga kto sht edhe Qendra Islame Ballkan e.V., n Mynih. Qendra Islame Ballkan n

Mynih ka nj histori 27 vjeare por si Bashksi n organet kompetente gjermane ajo sht rregistruar m 15 shkurt t vitit 1993 themelues i s cils sht Imami i nderuar Jakup efendi Muhamedi me origjin nga Shkupi i cili sht akoma Imami I xhamis q vepron n kuadr t qendrs n fjal. Qendra islame Ballkan ka nj rol t rndsishm sepse ajo tubon dhe bashkon muslimant shqiptar t t gjitha trojeve q jetojn n Mynih. Sot ajo numron rreth 250 antar t rregullt q paguajn rregullisht kuotat e antarsis. Ballkan e.V., prbhet nga musliman shqiptar nga Republika e Maqedonis, Kosovs, Shqipris, Malit t Zi, e Lugina e Preshevs, por dhe nga musliman t tjer q jetojn n vise t ndryshme t Ballkanit.

Ndrkoh, vitet e fundit si thon drejtuesit e ksaj qendre, ate e prbjn edhe gjermant e konvertuar n Islam, disa nga t cilt kan pranuar fen Islame n po kt qendr. Vlen t theksohet se aty jan antarsur edhe musliman t nacionaliteteve t ndryshme si Anglez, Italian, Austriak etj. Nga aktivitet e shumta shihet qart se kjo qendr sht m aktive nga qendrat tjera n Gjermani dhe se sht antare me t drejta t plota pran Bashksis s Qendrave Islame Shqiptare n Gjermani (UZAID Organzimi i tribunave, seminareve dhe aktivitete tjera e bjn kt qendr nj ur lidhse mes bashkatdhtarve kudo q ndodhen. Tashm n kudr t qendrs vepron Xhamia me t gjitha kushtet q i nevojiten pastaj

16

5 mars 2012

Religjion

Biblioteka, Restauranti, Zyrat pr drejtuesit e qendrs dhe pritjen e delegacionve kshtu duke i ngjar nj instiutcioni fetar e kulturor e kombtar. Gjat vizits son, Besnik Rama drejtor i Qendrs, njkohesisht, Kancelar i Konsullit t Pergjithshm i Republiks s Shqipris pr landet Bavari dhe Baden Wurttemberg, rrfen historikun e begatshm t qendrs n fjal. "Historiku i qendrs sht shum i gjat. Gjat viteve t nntdhjet qndra ka strehuar dhe ndihmuar shum bashkatdhetare q u larguan nga trojet shqiptare, ndihmuam shum familje n t gjitha trevat shqiptare ". "Gjat tre luftrave t zhvilluara n trevat tona kjo Qndr u mobilizua dhe ndihmoj popullatn e cila bnte luft pr mbijetes dhe pr ngritjen e nderit t shqiptarve. Vlen t theksohet se pran Qndres son u grumbulluan shum ndihma pr familjet q u dmtuan nga kto luftra, ka ndihmuar pr riparimin e shum Xhamijave t cilat u shkatrruan nga akubatori njqindvjecar SerboMaqedonas, pr mirmbajtjen e Medereseve t Prishtins dhe asaj t Shkupit etj ", thot zotri Rama. "Sot prseri Qendra prve q shrben pr kryerjen e riteve fetare islame, sht br dhe vend ku tubohet rinia, msohet Kuran e msime tjera fetare. Por jo vetm kaq, n kt qndr zhvillohet edhe msimi plotsues n gjuhn shqipe, ku nj kujdes i vecant ju kushtohet fmijve dhe rinis t cilt jan e ardhmja e qendrs dhe e gjith kombit ton. Shkurtimisht qndra sht br vatr kombtare dhe fetare pr vllzrit e nj gjaku "thot me kernari ai. N kt qendr msohet msim besimi pr mosha t ndryshme, kurse t gjuhs Shqipe dhe gjuhs Arabe, Gjermane, Angleze etj., larje dhe falje xhenazesh, lidhje (Kurorzime)

martesash, ceremoni martesash, iftare, organizim mevludesh, seminare t ndryshme pr besimtart tan dhe njkohsisht edhe pr miqt tan gjerman thot mes tjerash Besnik Rama drejtor i qendrs n Qendrn Islame " Ballkan "n Myni njherit dhe Sekretar i Pergjithshm i Qendrave Islame Shqiptare n Gjermani, si dhe Kancelar i Konsullit t Prgjithshm i Republiks s Shqiperis pr Landet Bavari dhe

Baden Wurttemberg. Ndrkoh duke marr parasysh se nj pjes e madhe e antarve t Qendrs jan t Lugins se Preshevs, kjo qendr ka dhn nj kontribut pr tiu ardhur n ndihm banorve t lugins si gjat konflikteve t armatosura po ashtu eshe pas saj sidomos ndaj familjeve t dshmorve. Kjo qendr viteve t fundit bn edhe therjen e Kurbanve n Lugin t Preshevs.

5 mars 2012

17

Inter vist
Intervist me humoristin preshevar, Afrim Dalipi

Humori preshevar npr koh dhe ardhmria e saj

Bilall Maliqi Humori si pjes prbrse e kulturs n komunn ton, por edhe m gjer n nivel t Lugins s Preshevs ka vite t tra q nuk kultivohet. Dikur viteve t nntdhjeta n mas t knaqshme u zhvillua humori sidomos n komunn e Preshevs nga tre humorist t njohur pr komunn ton por edhe jasht saj t cilt me aktivitetet e tyre t rrafshit t humorit bn kthes t madhe n kt zhanr deficitar tek ne, duke u br pjes e prditshmrive tona atbot me humorin e tyre trheqs dhe atraktiv. Humori n jetn e prditshme sht dfrim! Se sht kshtu kjo vrehet qart gjat shikimit t emisioneve t ndryshme humoristike t cilat tek shikuesit japin dfrim. Brenda teksteve t tyre satirike her-her edhe thumbuese ata projn mesazh tek masa e gjer gjithnj me porosi t ndryshme varsisht ndodhive n teren. Pr humorin preshevar kemi mjaft t flasim, pr zanafillen e tij dhe aktort t cilt pr nj koh t gjat e mbajtn gjall satirn duke u servuar shikuesve lloj-llojshmri humoristike. Por tani ku sht humori preshevar, cilat jan ngecjet dhe problemet e rifillimit?. Pr kto dhe t tjera ne zhvilluam nj bised me njrin nga yjet e humorit preshevar z. Afrim Dalipi, i cili pr revistn ton iu prgjegj disa pyetjeve me interes pr lexuesit Nacionali: Z. Dalipi, fillimisht na 18 tregoni dika lidhur me zanafilln e humorit preshevar? Afrim Dalipi: Me humor filluam qysh ne vitin 1994, n at koh ishin t antarsuar n Sh K A Rexho Mulliqi humoristi Abdyl Abdullahu DYLI,Rexhep Mehemti, Agron Jahiu.N fillim menduam q t bnim nj program vetm pr rrethin ton t ngusht, m saktsisht pr Luginn e Preshevs. Nacionali: Po ju personalisht me humor kur filluat t merreni? Afrim Dalipi: Pasi q njihesha nj koh t gjat me Dylin q nga shkolla e mesme, m ftoi q t marr pjes edhe un n kt program humoristik, ku aty do t prfshihen edhe kngtart e Shoqris Rexho Mulliqi. Pra q nga vitet e '90-ta edhe un u bra pjes e humorit preshevar. Nacionali: Brenda kasetave kush ju shoqroi me muzik e kng? Afrim Dalipi: N pamundsi q t marrin pjes kngtart pr shkak se nuk kishin kng t incizuara n at koh n kaseta, u detyruam q si mysafir t'i ftojm kngtart e mirnjohur kumanovar te ndjerin Naim Latifin dhe Xhezair Elezin XHEZA, ku u jemi mirnjohs. Nacionali: Incizimin e humorit ku e keni br? Afrim Dalipi : Incizimin e humoreve kryesisht i kemi br n Preshev me kameramant Agron Jahiu dhe Gani Selmani, ndrsa kngt e kngtarve t siprprmendur n Kumanov.Vlen

5 mars 2012

Inter vist

t cekim se si humorist ndr m t rinjt nga ne ishin edhe Artan Behluli, Sali e Mensur Mehmeti. Nacionali: A keni pasur vshtirsi rreth sigurimit t mjeteve pr t'i finalizuar kasetat? Afrim Dalipi : Patm shum vshtirsi pr shkak t mungess s mjeteve, mirpo vullneti dhe dshira ishin mbi t gjitha. N Prishtin e bm montimin tek z.Fatos Kadiu ish puntor i TVP-s, Regjin e bra un ndersa tekstet e humorit Abdyl Abdullahu, ndrsa pr fotografit sht prkujdesur studio ,,Foto Kissdhe ,,Edoni Color nga Presheva. Nacionali: Po keni pasur donator? Afrim Dalipi: Po me ndihmn e AT.MRGIMI , Ndrmarrjes SABA BELLA, AT MIMOZA ku i shkon nj falenderim i posam e krkoj ndjes nse dikend kam harruar ta prmendi pr ndihmn e ofruar,tani programi ishte i kompletuar n trsi.Nj ndihm t madhe na ofroi edhe z.Samet Latifi producent ai e mundsoi q ky program t dal n treg edhe n Kosove, Maqedoni, e n Diaspor, ku pr ne kjo ishte vetm nj ndrr. Nacionali : Si titulloheshin programet e juaja? Afrim Dalipi: Programi titullohej PROBLEMET E DYLIT, ku pati nj shikueshmri dhe sukses t madh, ku m von edhe shum humorist t njohur na i kopjonin skeqet tona. Pastaj pr programin e dyt PROBLEMET E DYLIT 2, DJEMTE TRIMA DHE MAORRI, DYLI DHE DYLBERAT e kishim shum m

leht sepse ishim mjaft t afirmuar.N programet tona kishim kngetar t njohur t Estrads si e ndjera Nazmije Hoxha, Shaban Baksi, Ganimete

e mosfunksionimit t humorit preshevar? Afrim Dalipi: Tani nj koh t gjat kemi stagnuar sepse nevojiten

Jashanica, Ganimete Abazi GANJA, Demir Krasniqi, Bashkim Gagica, Vjollca Ferati e shum e shum kngetar t tjer. Nacionali: Keni marr pjes n ndonj Manifestim? Afrim Dalipi: Ishim t ftuar pr her t par n nj Festival t humoristave HUMORIADA n Gllogovc ku u shprblyem me mirnjohje, ishim un dhe Abdyl Abdyllahu DYLI q e prfaqsuam Luginn e Preshevs. Por gjithmon na preukuponte mungesa e mjeteve financiare, mirpo dshira e madhe q t ket dika edhe nga trojet tona e tejkalonte do penges. Nacionali: Po tani ku sht arsyeja

mjete edhe m t mdha pr t br nj program sa m cilsor dhe m profesional, mbetemi me shpres se n nj t ardhme t afrm t vazhdojm prsri me humor, aty ku e lam, natyrisht me prkrahjen e donatorve t mundshm. Nacionali: kaloni? Kohn e lir si e

Afrim Dalipi : Kohn e lir kryesisht e kaloj duke lexuar e ngapak edhe me shkrime, kam disa tekste t kngve t knduar nga shum kngtar e njri ndr ta sht edhe kngtari kumanovar, i ndjeri Bekim Musliu me kngn MIR MA BAN ku ishte hit n at koh. Jam n prgatitje e sipr t nj libri me poezi pr fmij.

5 mars 2012

19

Mmdheu

Kumanova - udhkryqi midis Evrops dhe Azis

Kumanova shtrihet n pjesn veriore t Maqedonis, rrz Malit t Zi t Shkupit, mes kufirit me Serbin n veri dhe Kosovn n veriperndim. N pjesn perndimore t qytetit, rrz maleve t Karadakut shtrihet nj numr i madh i fshatrave t banuara kryesisht me popullsi shqiptare. Malet e larta prreth dhe fusha e gjr pjellore i japin nj pamje t bukur dhe trheqse ktij rajoni. Kumanova ka pozit gjeostrategjike shum t rndsishme, ku kryqzohen rrugt automobilistike q lidhin Selanikun me Beogradin, pastaj Shkupin me Qustendillin, si dhe hekurudha q lidhAthinn me Vjenn. Kumanova lidhet edhe me disa rrug regjionale si KumanovShkup (Udha e Shkupit), KumanovPreshev (Udha e Preshevs), si dhe Kumanov-Gjilan (Udha e Gjilanit). Historia Etimologjia e toponimit Kumanov ka pr baz nj emr mesjetar kalendarik Kuman, ku sipas disa t dhnave, ky emr qyteti rrjedh nga fisi Kuman, q nga fundi i shek. XI (1094), prej viseve t Azis t ken ardhur dhe nj koh t ken qndruar n territorin e sotm t Kumanovs. T dhnat e para pr vendbanimin Kumanov prmenden n vitin 1519 nga shnimet e udhprshkruesve q gjenden n arkivat e Turqis, edhe at me 52 familje me rreth 300 banor.N shnimet dhe dokumentet historike, Kumanova prmendet n shek. XVII nga udhprshkruesi (kronisti) i famshm turk Evlia elebija. Sipas tij Kumanova n vitin 1660 shtrihej n territorin e Sanxhakut t Shkupit q ka pasur m se 600 shtpi, n mesin e t 20
5 mars 2012

cilve kishte xhami, teqe, medrese, hane, hamame dhe disa dyqane. Ballkanologu dhe kronisti freng Ami Boe, i cili e vizitoi Kumanovn n gjysmn e par t shek. XIX, gjegjsisht me 1836, thekson se Kumanova ka pasur 3000 banor, kurse n t dhnat e konsullit austriak J. G. Han t vitit 1835, pohon se ky vend ka pasur 650 shtpi. Prej fiseve m t vjetra turke n Kumanov supozohet t ket qen fisi Oxhak, i cili ka pasur m tepr shtpi dhe antar se fiset e tjera, por m von mbeti me nj shtpi dhe ajo u shprngul n Turqi. Jan paraqitur edhe fise tjera familjare si Kotlelert, Tatart, q kan pasur nj lagjeje t veant n kt qytet, por gjat luftrave austro turke kan migruar n Turqi. Prej fiseve shqiptare ishin t pranishm Gono, Malokt dhe si mr familjar prmendeshin Spahiler, kurse sot jan t pranishm fiset: Berish, Gash, Krasniq, Tha, Sop, Shal etj., ku prkatsia fisnore sht harruar dhe nuk prmendet fare te t gjitha shtresat

e popullsis s ksaj treve. N t kaluarn e largt historike Kumanova ishte nj zon q i takonte krahins s Dardanis dhe e banuar nga fisi ilirDardant, tez q e vrteton edhe Vasileviqi. Gjeografia Rajoni i Kumanovs prbhet prej dy trsive t mdha gjeomorfologjike: zona malore (Karadaku) dhe fushgropa. Zona malore e cila shtrihet n perndim t ktij rajoni, sht e pasur me kullota dhe me lloje t ndryshme t drunjve, si ah, bung, qarr, than, shkoz. Pra, kt zon malore e karakterizon nj mori malesh, me lartsi mbidetare mbi 1000 metra. Pr shkak t relievit kodrinormalor, klima sht kontinentale, q karakterizohet me dimr dhe acar t ftoht, me t rreshura t mdha t bors, dhe me verra t nxehta e t thata. Errat gjat tr vitit fryejn nga veriu me shpejtsi mesatare prej 3,5 m / sek. Sa i prket veorive hidrologjike

Mmdheu

kt rajon e karakterizojn nj numr i madh i ujrave nntoksor dhe siprfaqsor. Ujrat nntoksor paraqiten n vende t ndryshme t ktij rajoni, ku niveli i ujit nuk sht i njejt, si p.sh. n fshatrat Opaj dhe Llopat ujrat paraqiten n thellsi t vogl, prej 2-5 metra, kurse n fshatrat tjer niveli i ujit shtrihet prej 5-25 metra. Ujrat toksor (lumenjt) jan n numr t madh dhe t pasur me uj, ka edhe prrenj t cilt gjat t reshurave t mdha mund t jen t rrezikshm. Kultura N zonn e Kumanovs ka disa monumente t rndsishme, duke prfshir edhe Kishn e Shn Gjergjit n fshatin Staro Nagorichane, manastiri i Karpino, e ngjitje e Shenjt Nn n fshatin e Matejc, Kisha e Shn Petka n fshatin e Mlado Nagorichane , Kisha e Shenjt Trinity, e ndrtuar n 1902, dhe e Eski Xhamia, e ndrtuar n 1751. M i vjetr dhe m t mdha t kishs n qytet sht Kisha e Shn Nikolas. Ka ikona nga shekulli i XIII n kish. Kisha prfaqson nj masterork e Andreja Damjanov, nj arkitekt i rndsishm maqedonase ringjallje. Kumanova ka disa monumente q datojn q nga periudha e prehistorike. M e rndsishme jan: Gradishte, nj vend arkeologjik e interesit q ndodhet pran fshatit Pelince dhe daton nga bronxi Mosha. Afer fshatit Mlado Nagorichane sht nj tjetr faqe interesante takim nga periudha e Neolith.Afer fshatit Llopat sht Drezga vend q paraqet nj varrez romake. Megjithat, nj nga faqet m t rndsishme q ndodhen n afrsi t Kumanovs sht 4000 vjear megalithic e Kokino observatori astronomik, q ndodhet 30 km

n verilindje t Kumanovs dhe t zbuluar n vitin 2001. Ajo z vendin e katrt n listn e vjetr observator nga NASA. M i vjetr i folklorit t mblidhen n Republikn e Maqedonis, KUD "Pance Pesev" sht vendosur n Kumanov. Kt vit sht mbledhur festojn 80 vjet t ekzistencs. Ajo ka prfaqsuar Kumanova Maqedonia dhe n shum festivale folklorike ndrkombtare n Serbi, Mal i Zi,

Bullgaria, Turqia, Kroacia, Rumania, Hungaria, Polonia, Franca, etj Presidenti sht z. Miroslav Krstevski. Kumanova ka nj bibliotek, qendra kulturore, kombtare muze dhe teatr. Disa piktur kolonit dhe ekspozita t zhvillohet do vit n Kumanov apo n fshatrat e afrta. Kumanov sht dallohen nga xhaz festivalit t saj t cilat karakteristika grupe nga e gjith bota. N vitin 2002 maqedonase bende Foltin dhe Dragan Dautovski kuartetin, si dhe grupe nga Kroacia, Hungaria, Hollanda, Sllovenia, Serbia dhe Mali i Zi ka marr pjes n festival n vitin 2005 dhe grupet nga sa m shum t marr pjes Norvegjia dhe Hollanda. do vit ka n Kumanov "Ditt e komedise" festival ky, i sponsorizuar nga ministria maqedonase e kulturs, duke shfaqur disa nga comedies maqedonase teatrove dhe gjithashtu nga Serbia dhe Bullgaria fqinje. Przgjodhi redaksia e Nacionalit

5 mars 2012

21

Shoqri

Publikohet lista e bursistve - student t Unversitetit t Novi Sadit nga Lugina

Trupi Koordinues qeveritar pr Komunat Preshev, Bujanoc dhe Medvegj, ka publikuar listn e studentve t Unversitetit t Novi Sadit nga Lugina e Preshevs. Komisioni i Trupit Koordinues i Qeveris s Republiks Srbis pr komunat Preshev, Bujanoc dhe Medvegj, pr przgjedhjen e bursistve, student n Universitetin e Novi Sadit, pas kryerjes s procedurs,vrtetimin e kushteve formale dhe realizimin e intervists me kandidatt q kan aplikuar, ka marr vendim dhe ka formuar listn e kandidatve t cilt kan prmbushur kushtet e parapara me konukurs:

Universiteti i Novi Sadit

1. Ehad Beqiri (Preshev) 2. Rinor Halimi (Preshev) 3. Sheval Destani (Preshev) 4. Mrgime Hajdari(Preshev) 5. Vshtrim Haliti (Preshev) 6. Vukashin Toshiq (Preshev) 7. Alleksandra Stojkovic(Preshev) 8. Stefan Illiq (Bujanoc) 9. Gjorgje Ristiq (Bujanoc) 10. Stefan Mlladenoviq (Bujanoc) 11. Stefan Tashkoviq (Bujanoc) 12. Katarina Petronijeviq(Bujanoc) 13. Predrag Stoshiq(Bujanoc) 14. Millica Stojanoviq(Bujanoc) 15. Venhare Destani (Bujanoc) 16. Gilena Rexhepi (Bujanoc) 17. Sunaj Fetahi(Bujanoc) 18. Femi Imeri (Bujanoc) 19. Mirlindja Junuzi (Bujanoc) 20.Albulena Sulejmani(Bujanoc) Nacionali Press

22

5 mars 2012

Dokument

DRAFTI I PLANIT STRATEGJIK T KSHILLIT KOMBTAR T SHQIPTARVE

2011-2015
KAPTINA 6. ARSIMI 6.3. Gjendja aktuale n fush Formalisht, pjestart e pakics kombtare shqiptare kan t drejt pr arsimin n gjuhn shqipe. N t tri komunat n jug t Serbis, Bujanocit, Preshevs dhe Medvegjs ekzistojn institucionet n nivelin arsimor parashkollor, fillor dhe t mesm shkollor. N Preshev dhe n Medvegj munden deri n njfar mase t vijojn arsimin universitar n gjuhn shqipe. Pasqyra e institucioneve arsimore n tri komuna e jugut t Serbis: N Bujanoc n shkollat fillore dhe t mesme shkollohen m shum se 7.500 t rinj. Bujanoci e ka rrjetin e zhvilluar t shkollave fillore. N rajonin e komuns punojn 12 shkolla am dhe ekziston nj institucion parashkollor (me paralele n Trnoc). N shkollat fillore shkollimin e 18 vijojn gjithsej 5.679 nxns. N Bujanoc ekzistojn dy shkolla t mesme dhe at: Shkolla profesionale Shn Sava me drejtimet: ekonomia, makineria, prpunimi i metaleve, tregtia, hotelieria dhe turizmi dhe msimi zhvillohet n gjuhn serbe. Gjimnazi Sezai Surroi me drejtimet: drejtimi i prgjithshm i gjimnazit, ekonomia, makineria dhe prpunimi i metaleve, elektronika dhe mjeksia me msimin n gjuhn shqipe. N Preshev ekziston nj shkoll parashkollore, 8 shkolla fillore dhe 2 shkolla t mesme. N nj shkoll fillore msimi sht n gjuhn serbe. N nj shkoll msimi sht edhe n gjuhn shqipe edhe n gjuhn serbe. N 6 shkolla fillore (nj n Preshev dhe 5 n fshatrat prreth) msimi mbahet n gjuhn shqipe. Msimi n dy shkolla t mesme (nj gjimnaz dhe nj shkoll e makineris) msimi mbahet n dy gjuh. Duke folur pr dygjuhsin, kjo do t thot se klasat jan t ndara n gjuhn serbe dhe n gjuhn shqipe. Ekzistojn dy universitete private, nj sht nga Struga (Maqedonia) me msim n gjuhn shqipe. N Medvegj ekziston institucioni parashkollor me 13 paralele t ndara, e ofron msimin n gjuhn shqipe n nj shkoll si edhe n Banjn e Sijarins. N Medvegj ekzistojn 6 shkolla fillore. Shkolla fillore n Medvegj ofron msimin n gjuhn shqipe n klasat e ulta (klasa e par deri e katrt), kurse tr arsimin fillor n gjuhn shqipe fmijt mund ta ndjekin n shkolln e Tupalls dhe t Banjs s Siarins. Shkolla n Tupall sht njetnike dhe arsimtart dhe nxnsit jan shqiptar. Shkolla n Banjn e Siarins sht etnikisht e przier, msimi zhvillohet n t dy gjuht. Ekziston shkolla e mesme teknike t ciln e vijojn 410 nxns. Shkolla e lart n Medvegj e kan nj paralele (ekonomin) pr msim n gjuhn shqipe. Universiteti i Nishit i ka dy paralele n Medvegj, nj t Fakultetit Juridik, dhe nj t Fakultetit Ekonomik. Projektin e financon Ministria e Arsimit, Trupi Koordinues dhe komuna e Medvegjs. Ministria e Arsimit ofron numr t caktuar t bursave pr nxns. Bursa miratohet n baz t gjendjes sociale t paraqitsit t krkess dhe nots mesatare. Ftesa sht e hapur edhe pr nxnsit serb edhe shqiptar, por nuk ekzistojn masat e veprimit afirmativ pr shqiptart si pjestar t pakics kombtare. Mirpo, ekzistojn masat afirmative pr nxnsit e romve. Ministria vetm vendos pr faktin se kush do t fitoj bursn. Rreth e nxnsve t shkolls e merr bursn dhe nxnsit shqiptar tregojn interesim t madh pr bursa. Mundsia tjetr e financimit vjen nga Trupi koordinues, i cili gjithashtu ofron nj lloj burse pr nxnsit n Preshev, Bujanoc dhe n Medvegj. Komuna administron me kto bursa, por nuk i financon. Nj nga problemet e mdha jan edhe kriteret pr ndarjen e bursave. Nj nga problemet e mdha jan librat shkollor, planet msimore, dhe problemi pr njohjen e diplomave nga Kosova. Nj nga problemet kryesore pr arsim n gjuhn shqipe sht mungesa e librave shkollor n gjuhn shqipe. Ministria pr Arsim e ka miratuar listn e librave shkollor nga Kosova pr vitin akademik 2006/2007, por prej ather m asnj leje nuk sht dhn pr librat shkollor nga Kosova. Bashkpunimi me dikasterin e Ministris sht joefikas, dhe paraqet segmentin pr t cilin sht e domosdoshme prkrahja plotsuese. Problemi tjetr sht programi pr arsim n gjuhn shqipe. Kshilli i pakicave kombtare ekziston nga mesi i vitit 2010, kshtu q institucionet shtetrore e kan aprovuar programin pa pjesmarrjen e pakics kombtare shqiptare. Programet n formn aktuale nuk e respektojn as nuk e kultivojn kulturn shqiptare dhe identitetin kombtar, plotsisht jan t vjetruara dhe i ln pas dore veantin e arsimit t pakicave. Njohja dhe unifikimi i diplomave sht faktor plotsues kufizues. Serbia nuk i njeh diplomat me vuln Republika

5 mars 2012

23

Dokument

e Kosovs, dhe kjo e bn arsimin n gjuhn shqipe edhe m t vshtir, sepse shumica e personelit shqiptar e ka kryer shkollimin n Kosov. Kjo thjesht sht shtje politike, e cila do t prfshihet n bisedat midis Beogradit dhe Prishtins. Mirpo, Serbia e pranon ertifikatn e lshuar nga fakulteti n Kosov me vul t UNMIK-ut, por n raste t tilla Enti pr punsim e regjistron statusin si prgatitje t mesme shkollore. Diplomat e fituara n Shqipri dhe n Maqedoni mund t pranohen n Serbi, por procedura e prcaktimit (unifikimit) sht mjaft e ndrlikuar dhe nuk japin gjithmon rezultat pozitiv. 6.4. Problemet e identifikuara Sa i prket arsimit t pjestarve t pakics kombtare shqiptare mund t identifikohen kto probleme si kryesore: Programet joadekuate t cilat nuk e respektojn nevojn e ruajtjes dhe t kultivimit t identitetit kombtar, kulturs dhe tradits s pakics kombtare shqiptare, Mungesa e librave prkats shkollor dhe e materialit pr pun, Bibliotekat e dobta shkollore, Problemi me statusin e diplomave t fituara n Kosov dhe me njohjen e diplomave t fituara n Shqipri dhe n Maqedoni, Problemet pr njohjen e diplomave nga ana e Shrbimit Kombtar pr punsim, Cilsia e dobt e msimit t gjuhs serbe pr nxnsit t cilt e ndjekin msimin n gjuhn shqipe, Mungesa e msimit t gjuhs shqipe pr nxnsit t cilt i vijojn shkollat n gjuhn serbe, Mungesa e msimit t gjuhs shqipe-serbe dhe zhvillimi i dygjuhsis bilinguizmit) pr pedagogt e ardhshm Institucionet e ndara arsimore dhe arsimi i ndar vemas. PRPARSIT - Dshira pr pun, entuziazm dhe gatishmri. - Prkrahja dhe marrdhniet e mira me bashksin ndrkombtare. - Organizimi institucional i msimit parauniversitar. - Kuadri profesional. - numri i madh i fmijve dhe i t t rinjve DOBSIT - Mungesa e hapsirs, objekteve, kabineteve,

mjeteve dhe terreneve sportive. - Mungesa e kuadrit profesional pr lndt specifike. - Planet joadekuate msimore nga lndt: gjuh dhe letrsi shqipe, histori, muzik dhe arti figurativ, gjeografi. - Mungesa e librave shkollor. - Mungesa dhe organizimi i arsimit universitar. - Mosprkrahja nga ana e shtetit am dhe nga Kosova. - Pengesat nga nj pjes e faktorit politik. - Mungesa e mbikqyrjes s prcjelljes s procesit msimor. SHANSET - Evropa e Bashkuar. - Shfrytzimi i mjeteve nga fondet ndrkombtare. - Ndihma nga pushteti qendror dhe KRCNIMI - Kriza ekonomike. - Zhvillimi i dobt ekonomik. - Indiferenca e strukturave t qeveris. - Gatishmria pr arsim t lart. - Mosnjohja e diplomave. - Aplikimi i dobt i ligjit n praktik. 6.5 Rekomandimet Formalisht pjestart e pakics kombtare shqiptare kan t drejt pr arsim n gjuhn shqipe. N t tri komunat n jug t Serbis, Bujanoc, Preshev dhe Medvegj ekzistojn institucionet arsimore n nivel parashkollor, fillor dhe t mesm arsimor. N Preshev dhe n Medvegj munden deri n njfar mase t vijojn arsimin universitar n gjuhn shqipe. Megjithat, cilsia e arsimit n gjuhn shqipe nuk sht n nivel t duhur. Planet dhe programet pr msimin n gjuhn shqipe jan t njjta si edhe pr arsimin e prgjithshm n gjuhn serbe, dhe ato nuk i prfshijn prmbajtjet e veanta t cilat do t'i kontribuonin nevojs q t ruhet dhe t kultivohet identiteti i pakicave dhe t nxitet kultura dhe tradita kombtare. Nj qndrim i ktill e shkakton rezistencn e caktuar t grupit t pakics dhe mbylljen e tyre brenda kufijve t pakics. Gjithashtu kjo sjell deri te planet dhe programe paralele msimore, ku arsimtart vet e prkufizojn prmbajtjen e lndve t tyre t ligjrimit. N kt aspekt KPKSH ka rol t rndsishm dhe me prgjegjsi, meqense sht kompetent t rekomandoj programe pr disa lnd (historin, artin, muzikn dhe letrsin, neni 13.1

24

5 mars 2012

Dokument

dhe 13.2 i Ligjit pr kshillat e pakicave kombtare). Ato duhet t'i kontribuojn dhe t ruajn dhe t kultivojn identitetin kombtar t grupeve t pakicave, por edhe t bashkohet me trashgimin e gjer kulturore. sht e nevojshme q t gjendet baraspeshimi i vrtet midis integrimit dhe ruajtjes s identitetit t pakicave. Kjo sht me rndsi t madhe n kontekstin e integrimeve evropiane me t cilat do t duhej t ruhet prbrja e ndryshme/dallueshmria, por megjithat t pranohen dhe t kultivohen disa vlera t prbashkta. Pr kt arsye KPKSH duhet t punoj pr strategjin gjithprfshirse n kt fush. Problem tjetr kryesor sht problemi i librave shkollor. Kjo shtje ka t bj me shtjen e planeve dhe t programeve msimore. Mirpo, lidhur me librat shkollor mund t vrehet mungesa e plot e trajtimit sistematik. Tashm me vite nuk ka libra shkollor n gjuhn shqipe t cilt jan publikuar n Serbi, kurse librat shkollor t cilt jan botuar n mes t viteve t 1990-ta nuk u prgjigjen nevojave t veanta t arsimit n gjuhn shqipe, por jan prkthim i librave nga gjuha serbe. Edhe pse sistemi juridik i Serbis e njeh mundsin e importimit t librave n gjuhn e pakicave aplikimi i ksaj mundsie nuk po realizohet leht. KPKSH ka kompetenca pr shtjen e librave shkollor (neni 14 i Ligjit pr kshillat kombtare t pakicave), dhe ka mundsi q t zgjidh kt problem. Edhe pse mnyra m e leht sht q t importohen librat shkollor nga Shqipria, Kosova dhe Maqedonia, kjo nuk do t duhej t jet mekanizmi i vetm pr prparimin e msimit n gjuhn shqipe. Duhet br prpjekje dhe pr nj afat m t gjat t punohet q t shtypen librat shkollor n gjuhn shqipe n Serbi t cilt duhet t'i kontribuoj zhvillimit t multikulturalizmit integrues. KPKSH duhet t punoj edhe pr prmirsimin e bibliotekave shkollore dhe sigurimin e materialeve tjera t puns t cilat jan t domosdoshme pr msimin e rregullt (hartat gjeografike dhe historike, globet, muzika dhe video biblioteka, kompjutert, etj.). Arsimi bashkkohor sht ngusht i lidhur me mundsin e qarkullimit t studentve dhe t arsimtarve i cili sht i kufizuar n rajon. Kufizimet nuk jan vetm t natyrs financiare, por jan t shkaktuara edhe me pengesa administrative. sht e qart se problemi i diplomave t lshuara n Kosov sht problem politik i marrdhnieve midis Serbis dhe Kosovs por ekziston edhe problemi i njohjes s diplomave nga Shqipria dhe Maqedonia. KPKSH nuk mundet vet t zgjidh

kt problem, por mund t loboj dhe t zhvilloj biseda me t dy palt q t punojn pr zgjidhjen e problemit. KPKSH do t mundej, ndoshta bashk me kshillat tjera t pakicave kombtare, t loboj dhe t zhvilloj biseda n ministrit relevante q t ndrmarrin masa t veprimeve afirmative dhe t thjeshtsojn procedurat pr njohjen e diplomave pr pjestart e pakicave kombtare t cilt i kan marr diplomat n shtetet am. KPKSH duhet t punoj pr prmirsimin e planeve dhe t programeve n gjuhn serbe pr nxnsit shqiptar (neni 14.3 i Ligjit pr kshillat kombtare) dhe duhet t promovojn msimin e gjuhs serbe n mesin e pakicave kombtare. Ai gjithashtu duhet t prpiqet pr inkuadrimin e gjuhs shqipe n programet pr gjuh serbe n t tri komunat. Ligji ua mundson kshillave t pakicave kombtare t vendosin bursat (neni 15.11 i Ligjit pr kshillat pr pakicat kombtare). Prmes dhnies s bursave, KPKSH mund t identifikoj nevojat e pakics kombtare shqiptare dhe t kontribuoj pr krijimin e profesionistve n fusha t ndryshme, dhe gradualisht t krijoj elitn e re dhe t arsimuar. Pr shkak t numrit t madh t t paarsimuarve dhe me arsim t ult, sht e domosdoshme t zhvillohen modelet pr arsimimin e t t rriturve, n gjuhn shqipe, n form t msimit plotsues dhe t rikualifikimit. Interes i bashksis shqiptare sht q popullsia e cila hert ka dal nga sistemi i arsimit t vazhdoj shkollimin, q t papunsuarit t rikualifikohen sipas krkess s tregut pr fuqi puntore. BE po e nxit msimin deri n fund t jets. N kt vshtrim, duhen t nxiten t rinjt t cilt kan kryer shkollim t lart, t specializohen, arsimimi i cili e nnkupton t ken diplom tjetr prkatsisht t marrin titullin e magjistrit dhe t doktorit t shkencave. Pr bashksin kombtare shqiptare sistemi i studimit me koorrespodenc (n largsi) ofron mundsi t mdha pr vazhdimin e shkollimit. sht e nevojshme q n rrjetin e institucioneve arsimore krahas institucioneve themelues i t cilave sht shteti, t paraqiten edhe institucionet themeluesit e t cilave jan kishat, fondacionet dhe personat privat, t cilt do t krijonin mundsi pr nevojat e shtuara t arsimimit t t bashksis kombtare shqiptare. Pr mundsin e kalimit sipas rrjetit t arsimit n gjuhn serbe sht e nevojshme q msimi i gjuhs serbe t jet m efikas dhe n nivel sa m t lart, dygjuhsia e plot e personelit arsimor si dhe lshimi i ertifikatave dhe i diplomave n t dy gjuht. Vijon.

5 mars 2012

25

Kultur

S shpejti starton Karvani Poetik i Lugins

Bilall Maliqi Tani kur pushoi gjendja e jashtzakonshme q ishte si pasoj e motit t lig ku t gjitha shkollat fillore dhe t mesme n Luginn e Preshevs por edhe n tr territorin e Republiks s Serbis nuk punuan, tanim nxnsit u kthyen n shkoll duke filluar betejn e tyre pr nxnien e dituris dhe aktivitetet e tjera q i kan me planprogram msimor dhe kshtu erdhi deri te normalizimi i situats s krijuar koh m par. N ann tjetr filluan prgatitjet pr nj startim sa m efikas t Karvanit Poetik t Lugins, Edhe pse pak i vonuar dhe kjo erdhi pikrisht si pasoj e motit t lig t krijuar koh m par kur t gjitha shkollat nuk punuan pr dy jav rresht, kshtuq nuk mundi t filloj edhe ky aktiviteti qndror kulturor n nivel t Lugins s Preshevs. Sipas statutit t Shoqats s Shkrimtarve Feniks Lugina e Preshevs ky aktivitet me rndsi kulturore dhe letrare sht dashur t filloj nga fillimi i gjysmvjetorit t dyt, vizita shkollave t Lugins me aktivitetin baz or letrare dhe ndonj prurim eventual t ndonj libri t botuar. 26

Ky Karvan Poetik ka pr qllim zhvillimin dhe prurimin e kulturs s ksaj pjese etnike shqiptare, zbulimin e talentave t rinj n rrafshin e krijimeve poetike t fardo zhanri qofshin ato dhe dosido kto or latrare kan efketin e tyre pozitiv sepse kan edhe karakterin edukativ si dhe njohjen e nxnsve me poett e Lugins dhe me botimet e tyre t reja. Prderisa Karvani Poetik pr Fmij n nivel t Kosovs fillon n muajin mars, ku do t vizitohen shkolla t ndryshme, ne fillojm m hert dhe tek ne kemi t bjm me nj Karvan Poetik n t cilin lexohen krijime letrare t t dy ligjerimeve poetike pr fmij dhe

t rritur duke u br kshtu nj trup i prbashkt letrar npr shkolla tona. Kto dit do t kemi edhe listn e vizitave npr ato shkolla t parapara si n Preshev, Bujanoc por edhe n Medvegj dhe disa shenime t datave me rndsi kulturore dhe historike. Pra nxns t dashur s shpejti do t'u vizitojm, do t lexojm poezi, do t lexoni edhe ju punimet e juaja. Ne jemi ata q shkruajm pr ju dhe nuk ju harrojm kurr

5 mars 2012

Fejton

Ritet e dasms shqiptare n Preshev me rrethin, me theks t veant vallet e burrave n dasmn preshevare (3)
q prcjellin dhndrin n gjerdek, vazhdojn kngn e vallen n korridor edhe pr nja nj or, e m pas shprndahen. Nna e djalit qndron te dera e dhoms dhe dgjon far bhet brenda. Pasi t mos dgjoj m zra, shkon n dhomn e vet t fjetjes. 1.9 Kulai i Nuses-rit i dasms preshevare Pas kalimit t nats s dhndris, djali del nga dhoma dhe pasi t jet dshmuar morali dhe virgjria e nuses, ather ftohen familjart e dhndrit, xhaxhallart, dajallart dhe dashamirt e miqt e familjes pr t ngrn Kulain e nuses dhe petullat. Grat e shtpis, posa marrin vesh virgjrin e nuses, hert n mngjes fillojn prgatitjet pr pjekjen e petullave dhe dreks, e cila shtrohet para dite. T gjith t ftuarit n dhom i pret nusja e palosur, e cila pastaj nj nga nj do t'ia merr dorn t pranishmve n dhom. Pas ngrnies s Kulait t nuses dhe t petullave, t gjith t pranishmit do t'i dhurojn nuses bakshishe t ndryshme, para, stoli ari, unaza, byzylyk. Vlera e peshqesheve varet nga afrsia e t pranishmve me t zotin e shtpis dhe djalin. Pastaj, t pranishmit pasi t kryhet ky rit do t dalin nga dhoma pr t'u liruar vendin grave pr prgatitjet e mtutjeshme. 1.10. Vizita e par e dhndrit n shtpin e nuses Tri katr dit pas prfundimit t dasms, zakonisht t mrkurn, djali q sht martuar (dhndri) viziton pr t parn her miqt. Ai mbledh 7 deri n 9 t rinj t farefisit t vet dhe shkon n shtpin e familjes s nuses. Pr dhndrin prgatitet drek dhe ajo drek emrtohet dreka e dhndrit. Pasi t han drekn n dhomn e veant ku jan vetm burrat, dhndri me nj vlla t vetin dalin n dhomn e grave, do t thot n dhomn ku qndron vjehrra (gjyshja) me grat e t afrmve. Njihet me t dhe me t tjerat gra q jan aty, pin aj, apo shrbehet me dika tjetr dhe pas nja gjysm ore qndrimi kthehet ne dhomn e burrave. Rrin edhe pak dhe me kaq prfundon edhe ky rit. N t dal t dhndrit, dikush nga t afrmit e tij i rrotullon kpuct e dhndrit, sepse shpesh ndodhte q t'i fusin ndonj vez n kpuc (n shenj hajgare me t), pasi t vrtetohet q kpuct nuk kan gj, ai i mbath dhe nisen pr n shtpi. 1.11. Shkuarja babagjysh-vizita e babait t nuses n shtpin e dhndrit Nj jav pas prfundimit t dasms, zakonisht t shtunn n mbrmje ose t dieln, babai i nuses i shoqruar nga njerz t familjes s vet, dajat e nuses, dhndurt, etj, shkon pr t'i kthyer vizitn dhndrit. Zakonisht pr babagjyshin prgatitet dark. Po ashtu edhe babagjyshi i merr me vete 9-11 veta, duhet t jen me numr m t madhe se q dhndri i ka drguar n shtpin e familjes s nuses. Pasi han dark dhe rrin nja dy tri or, kthehen n shtpi. N t dal, n oborr t shtpis s dhndrit del vajza (nusja) me t vjehrrn dhe prshndetet me baban dhe t tjert q e shoqrojn at. Duke u prshndetur, t gjith mysafirt i dhurojn t holla vajzs (nuses).
5 mars 2012

Xhemaledin Salihu 1.8. Nata e fundit (nata e hoxhs), duaja, dhndri hyn n gjerdek Kjo nat sht kryesisht t dieln n mbrmje. At nat ftohen vetm m t moshuarit t familjes dhe t miqsis s mhershme dhe fjaln kryesore e ka hoxha. Pasi hahet darka, ftohet dhndri n dhom. Shrbehet nga nj got sherbet, hoxha i bn dhndrit duan e kurorzimit dhe dhndri /djali prcillet n dhomn e fjetjes (n gjerdek) tek nusja. Para se t hyj n dhomn ku e pret nusja e shoqruar nga motrat e djalit apo edhe dy grat t afrme t familjes, dhndri duhet t thyej nj filxhan n pragun e ders. Moshatart e godasin n shpin dhe ai turr e vrap duke i ikur goditjeve t tyre futet n dhom. Pasi njihet me nusen, motrat a grat q gjenden brenda dalin duke i ln t vetm t dy t rinjt. T tubuarit

27

Fejton

Me kaq prfundon riti i dasms, si te djali po ashtu edhe te vajza. 2. Vallet e burrave-pjes e veant e riteve n dasmn preshevare Vallet shqiptare t burrave jan valle q n motivet e tyre kan mesazhe t ndryshme. Zakonisht kto valle prmbajn temat e nderit, besnikris dhe t guximit, duke mos prjashtuar edhe ato valle q i prkushtohen dashuris dhe gzimeve familjare, si jan dasmat. Kto valle prmbajn emocione t shumta, t cilat arrijn t interpretohen nga lvizjet e valltarve. Vallen n Preshev me rrethin e quajn hor' dhe shpesh prdoret, e on mir horn, e kan me lot horn / kuptim q valltari luan bukur sikur kur del loti i pastr n t qar/, luan mir horn, thuhet pr ata valltar q luajn bukur dhe me virtuozitet. Po kshtu, shpesh rastis q vallen ta quajn oro edhe bullgart, maqedonasit. 2.1. Vallet e burrave Vallet e Preshevs jan: 1. Vallja e Preshevs Preshevka 2. Vallja e Miratocit Miratocka 3. Vallja preshevare: Ani jom e lig, ani jom tue dek 4. Vallja e Marhams 5. Vallja e DeliAgushit 6. Vallja me kndim : Pembe, Pembe 7. Vallja me kndim: Dimke, Dimke Popova 8. Vallja e Moravs 9. Vallja: Tarazejbek Vallja e Preshevs Preshevka ka hap t rnd, me figura t pasura dhe n kt valle, valltart lvizin para dhe pas tre hapa, sipas ritmit t muziks. Vallen e kan luajtur grupi i burrave dhe grupi i femrave, por ndaras. Vallja sipas hapit sht epike dhe shnon elemente dhe motive t epikes. Vallja m e njohur preshevare,

Vallja e Miratocit Miratocka sht valle me motive epike, e cila lindi n kohn e mbajtjes s Kuvendit t Lidhjes Shqiptare t Prizrenit. Vallja ka hap t rnd gjat vallzimit. Ka dy etapa ritmike. N fillim t valles ka nj ritm t ngadalshm muzikor e t hapit, ndrsa pjesa e dyt apo e fundit e valles ka ritmin m t shpejt. Mirpo, n t dy etapat nuk humbet hapi i rnd burrror dhe krenar i valles shqiptare. Ritmi i valles m i ngadalshm paraqet prcjelljen e delegatve preshevar pr n Kuvendin e Lidhjes Shqiptare t Prizrenit. N pjesn e dyt t valles, ritmi prshpejtohet, ather kur paraqitet kureshtja pr lajmet, haberet dhe pritjen e rezultateve nga Kuvendi i Prizrenit. Vallja e Miratocit, po ashtu karakterizohet edhe me nj veori tjetr, ku valltart i mbulojn vesht dhe lidhin kryet me evre /shami/. Sipas motiveve, vallja lidhet me pjesmarrjen e delegatve preshevar: Osman aushi, Mehmet Muhaxhiri, Maksut Shehu, Kamber Aga dhe Haxhi Abazi, n Kuvendin Shqiptar t Lidhjes s Prizrenit N shumicn e rasteve, vallja luhet n dasma shqiptare, gazmende familjare dhe festa kombtare. Ajo, kohve t fundit luhet edhe nga grupet dhe ansamblet amatore e profesioniste n koncerte, me koreografi dhe me grupin e femrave Vallja preshevare Ani jom e lig, ani jom tue dek sht valle e vjetr, me motive lirike, e cila luhet dhe gjat valles kndohet. Ka hap t rnd dhe e luajn grupi i burrave. Knga e Valles : Ani jom e lig, ani jom tue dek. Jam e lig Oh more Jam tue dek Lidhma kryet Me borsilek Borsilokut

Ah more Po i vjen era Dil pak jasht Djal se erdhe pranvera Kjo pranvera Ah more Ka shum mall Zemrn teme Gjithmon' po e kall Jam e lig Oh more Jam tue dek Lidhma kryet me borsilek /E shnoi: Jonuz Fetahaj/ N trevat e tjera shqiptare luhet pak ose asfare. Asnjher nuk sht luajtur me koreografi nga ansamblet amatore apo profesioniste. Vallja e prmendur shpesh quhet apo emrtohet edhe Vallja e Ibrahim Hoxhs dhe kndohet kshtu: Ngrihu, ngrihu Ibrahim Hoxha, Duhesh me u rru, me mue me u martu, Ibrahim Hoxha hiku n Bila..., ....................................................... Vallja e Marhams /shami/ sht valle me hap t rnd, e cila luhet nga grupi i burrave, luhet n dasma, gjat pritjes s nuses dhe gjat vrapimit t kuajve dhe vrapuesve, ku kta bjn gara pr shamin e nuses dhe peshqeshet q i siguron i zoti i dasms s djalit. Edhe pse ka hap t rnd gjat vallzimit, ajo i takon valleve lirike.N fillim vallja ka ritm t ngadalshm, ndrsa prshpejtohet ritmi i valles me ardhjen, arritjen e vrapuesve dhe kuajve n cak, te qerrja e nuses. Vallja e Deli Agushit, e cila luhet n Preshev, e lindur n Bila, luhet dhe kndohet me tekst mbi legjendn e Deli Agushit n rajon t Lugins s Preshevs, n Karadakun e Preshevs, Gjilanit dhe t Shkupit.

Vallja e Deli Agushit prcillet me daulle dhe zurle, por luhet edhe

28

5 mars 2012

Fejton

me orkestrina me vegla t tjera popullore. Vallja luhet nga ana e burrave n dasma, gazmende familjare e ahengje t ndryshme.
Vallja ka elemente dhe motive epike. Vallja ka hap t rnd dhe gjat vallzimit, valltari i mir ka mundsi t shprehjeve emocionale dhe patriotike. Luhet n grup, por ajo i mundson valltarve q gjat vallzimit t shkputet valltari nga grupi dhe sipas aftsive vallzuese t tij krijon mundsi t lirimit dhe shprehjeve vallzuese individuale, duke krijuar secili prej tyre figura dhe stilizime koreografike. Ktu po i shnojm dy kng t Deli Agushit, t marra nga libri: Nazmi Beqiri, Kngt e Kaakve n Malsin e Karadakut, Kumanov, 2006, f.124, 125. 1. Mjegula e zez(kng pr Deli Agushin) Se na doli mjegulla e zez Nuk na qenka mjegulla e zez Por na vjen ushtri me hov O-drejt n'Bila ja paska msy Prskaj xhamis napr arshi. O-ou n'kam oAgush Delia ou moreAg se t'u rrethu shpia ou se nana do t'metet e shkret ou se gruaja e ve ka me t'met Do t qajpr jet familja e shkret! More, ouAgushAg delia Merr martinn e dil nga shpia! Ju fishekt me m'i afrue Un drejt tyne kam me xhue More un do t xhuaj e kam me luftue Se kam menen xhall me u dorzue. (Knga pr Deli Agushin_Aga u kndua nga Sahit Ismeti). 2.Knga pr DeliAgushin Hej DeliAgushi kaak o-mish kan O-dora turkut xhall s'kish mujt me

nxan Mor Pasha i Vrajs nav u n kam O-shum zapti o-aj poj shtrngon More pr Bila o-aj poj fillon O-DeliAgushin ata po rrethojn More gruaja e tij o-poj heton O-ou bre Del ajo o-po ja ban More jem rrethue n katr an! O-DeliAgushi ka m'i ka than O-ti m'u ngatma ni jatagan More po nxerr pushkn krej lara lara Ikshin zaptit o-krejt napr ara O-drejt n'Vraj o-ata kur po shkojn _-zunn Pashs po i tegojn: More Deli Agushin xhall s'mujm ta n'xajm Hej ki Pasha koka u n'kam More Deli Agushin tha kush mun me nxan Ore ja jap inat o-kapedan! ....................................................... More Isen Pera Pashs ju drejtue -More DeliAgushin ktu ta kam prue More DeliAgushi eki asht O-ki Pasha ka po ban -O Isen Pero, ati po ja ban O-ti dhash gradat o-more kapedan-e. Vallen e ka vn me koreografi Ansambli Kollo nga Beogradi, Taneci i Shkupit e t tjer. Vallja me kndim :Dimke, Dimke Popova, ka poashtu hap t rnd, me motive shqiptare lirike, sipas profesorit t nderuar Dr. Nebi Islami nga Presheva. Teksti i kndimit sht n gjuhn serbe. N biseda me preshevar t vjetr erdha n prfundim se kt valle e luajtn preshevart, ndr ta edhe ZejdiAhmeti i shkuar n Turqi. Preshevari valltar dhe kngtar anonim, dashuris ndaj nj vajze bukuroshe serbe n Preshev i kndoi n gjuh serbe, pr ta kuptuar e dashura, por ruajti elementet e hapit t rnd t valles shqipe dhe ndrtoi mbi at tekst dhe me dashuri vallen q edhe

sot luhet n Preshev. Knga: Dimke, Dimke Popova U ua Dimka, mindilin n'dor Kush po e shef, bon mashalla ou more djal, me kcye me Dimkn, Mu kna, sefa me bo, Hajde djal me mue, Me marr nusen e palueme. Vallja Pembe, pembe... me motive lirike, sht krijuar nga valltari dhe kngtari anonim, i cili dashurin ndaj nj vajze e shprehu duke knduar: Pembe, Pembe, ti na i more zemrat... Vallja ka hap t rnd dhe luhet pos n Lugin t Preshevs edhe n rajone t tjera shqiptare. N t par duket sikur ka elemente t kndimit dhe t valles turke, por vallen dhe kndimin e prvetsuan shqiptart dhe e bn valle tradicionale shqiptare. Vallja e Moravs ka hap t rnd dhe sht valle me motive epike. Kjo valle sht shum e afrt me hap me Vallen e Marhams, por valltart e vjetr thon se dallon n disa krcime q dallojn nga ajo e Marhams. Vallja Tarazejbek sht valle e leht, qytetare, e cila luhet nga nj ift burrash edhe at karshi-karshi, ball pr ball. E kan luajtur valltart e mhalls s Doganve. Vallja e Shpatave sht luajtur edhe n Preshev e n Karadak. Pr virtuozitetin e tij n vallen e shpatave ka qen i njohur preshevari Xhemajl Dogani. Npr dasma, i shoqruar nga tupani e surlet e luante shum bukur me nj lojtar tjetr. Deri n vdekje ky ruajti shpatn dhe kavallet. I prkiste fisit Kelmend dhe ka vdekur para disa vjetsh.

(Vijon)

5 mars 2012

29

Fjalkr yqi
KARATIST AKTORE E NJOHUR VEPR E YNI, PJETRO NGA FOTO NJOHUR E 1 MILION (ZORO) TOLSTOJIT TON

B Sh e k i ab m an i

THEMEL I HYJNI E RELIGJI- MAKIN E EGJIPTAPRSOSUR SVE T ONIT HEBREIT LASHT

FAJDEXHI GRUAJA BESNIKE E ODISEUT

POETI INDIAN, RABINDRANAT NPUNS I ARKS

QYTET UNIVERSITAR N ANGLI

INTERNATIONAL AIR TRAFFIC ASSOCIATION SHKURTIM I HUAJ PR NUMR (numero) PIK M E LART N KUPN E QIELLIT SHNDRRIME N MINERALE GRUP, LLOJ, RANG DEG E MEKANIKS AKTORE E NJOHUR ITALIANE USHTAR I DALLUAR NEGACION I HUAJ SHEG EMR MASHKULLI PJESTAR I GALVE VEND N RUSI KALORS MESJETAR (shq.) EMR MASHKULLI UDHPRSHKRIM DENIS DIDRO PUSHIMET VERORE KALIUMI MATEMATIKANI FRANCEZ, RENE SHTAZ NJQELIZORE LND E HELMT DUHANI LUM N POLONI ROMAN I ZOLS PJES E RRETHIT KOMIKU AMERIKAN, LAUREL I PLOGT THIRJE ZYRTARE LIQEN N AMERIK VERIORE I SHKUJDESUR DHE I REGULLT, NATRIUM SHTIM I POPULLSIS LLOJ VERNIKU, SMALT ARMIK I BUDS AKTORJA, MARGARET A. NJ. AKTORI AMERIKAN, NOLT SHTET N AZI

PREMR VETOR INDUSTRIA E NAFTS ZAGREB

ATMOSFER FIZIKE KAL SHALE (SHQ)

AZOTI DETARI GREK, KONSTANTIN Q I PRKET PIRAMIDS ANTON PASHKU QYTEZ N GREQIN VERIORE

MIRDE POROSI E FUNDIT

SHKATRRA

PIJE E IDHT SHKRETTIR N KIL DSHMORI, VOKSHI PYETJE PROBLEMATIKE (huaj) NJ PYETSE DRU I LART GJERMANIA PJESA E ERRT E DITS

KRIP (lat.) TELURI TETOVA BORI

DECIMETRI

30

5 mars 2012

PVC & AL PROFILES