VII EPOHA SEOBE NARODA Zdenko VinskiDinamita historijskog zbivanja na osvitu srednjeg vijeka odrazuje se nesumnjivo iu sloferom umjetnitkom stvaranju epobe zvane seoba naroda, Ona obubvata u jugoistoeno} Evropi vremenski raspon od kraja TV vijeka do u IX vijek, Provala nomadskih ratnika tz ‘Azije pod dominacijom Huna pokrenula je 375, god. bujica barbarskih etnitkin skupina, prvenstveno germanske, ali i sormatske pripadnosti, na Cenom mora i u Karpetskoj kot. Jini, prouzroéivli pad Zapadnorimskog Carstva (476, g.), Hunska prevlast ubreo nestaje 1 Podunaviju (453. g.), a tada se pojavliuju na historjsko} pozornici — da spomenemo samo glavne — istofnogorski, gepidski i longobardski narodi sa manje ili vise uspjeSnim jnastojanjem da stvore dréaene organizacije u Podunaviju i w Tea, zapravo u latentom ‘oxmjeravanju snaga i povremenom sukobliavanju sa modi Istodnorimskog Carstva, odno- sno Bizanta od VIT vijeka dalje(tada je car Herukliie uveo gréki jezik kao shizbeni), Nove azijske plemenske skupine nomada-ratnika pod dominacijom Avara nadolaze u jugotstoc Evropi u nekoliko valova, ito veé w drugoj polovini VI vijeka (567, g.) 2a prvoga avarskog Kaganata, podjarmivSi ostatke Gepida i ratujuci ofenzivno se Bizantom do u VIT vik (opsada Catigrads 626. g.). To je i vrieme seobe Juinih Slavena, Koja je historiski pove- zana sa fradom ili duzom avarskom prisutnoscu na dananjem teritorju Jugoslavije. U kasnom VII vijeku stigu u Karpetska kotlinu ponovo Avari, koncentriajuci se, bez Ku- trigura, samo na to Pononske nizine u drugom avarskom kaganatu sa teem w VEIT vijeku; na istotnom dijehu Balkanskog poluotoka ispreéili su im se nasuprot Bizaneu vee u VII vijeku pridosti Bugari, Avarska vist prestaje na panonskom thi tek oko 800, god, kkada se poéinju formirati prve dréavne organizacije Slavena, koji su primili kréeansevo dijelom iz Bizantskog Carstva, a dijelom od tada Bizantu neprijtelike franacke draave patem Italie ‘Treba ukazatijoS i na ovo: svi barbarski dosljaci, podev8i od provale Huna, naitli su za starosjeilatho stanovnistvo, manje ili vile romanizirano, pogotovu na thi rimskib proving, koje su obuhvatale sav danataji teritorij Jugostavie, inizevsi Bath, tad na- seljenu sarmatskim Jazigima, Vetinom su spomenuti pridoili narodi, ostavivl samo po- negdje tragove materijalne kulture, nestalisa tog teitorja;jedino su Slaveni uspjeli wajno 2 Kolonizitati i nametnuti se barem jeziéno kao superstrat starosjedilackom.dijelom,emicki heterogenom stenovnisteu, Koje predstavla zapravo, etnigki supstrat, Ovoliko ovdje samo skicivanih Ginjenica vala imati u vidu kao historjski okvir arheolodkim spomenicima Karakteristignim za navedenu epohu prije i neposredno postije dolaska Slavena, 4. Fila ob cits, ebro. Moti eihad 4 Satoa, jrsjaina ssh poriodta. Nada ‘Novin Banoceima. V eek: 2 Arhecotk! coy 2S em, ZagretV do VII vijeka bio je u previranju, jer se njegova drustvena i kulrurna ssruktrn mena, Kasnounsicka cvlizaca dodvsa je evoke opudane, narotio-u podu- navskim krajevima na podrudju rimskog limesa, dok se u primorskom jadranskom pojasu iu vecim urbanim centrima na Savi uspjela odrZati u neSto cjelovitijem obliku do u vrijeme vase najerde, Bebarid daiiactanekit ue tia istih provingjtekorine riske ste cvllaaije: urbane i ruralae gelie, rarvjeno gradevnastvo 1 kamenu i opect sa mnoitvom arhitektonskih oblika, cest, mostove, akvedukte, grobnu arhitekturu, latinsko Tithe plomo fd. Spomeniclarltskrure ie wemeoa seobe narod na teil Jugslavje imajuwedinom fz hapocantic abiljee, naposewurbanim naselia, kao fo #0 npr Salona Narona, Docks, Emons, Ceca, Postoie, Sea, Murs, Simium, Singldunmn 1, ednomo i reaobizuntcke znataje, tao opt, Nabsus, Prima Tustaians, Ulpiana, ‘Stobi i de, Zivor je u tim gradovima trajao sve do pod kraj VI i potetka VII vijeka, kada su ih razorili Avari sa Slavenima. U rimskoj provincifi Dalmaciji, napose na podrugju da- bine Bose, Hercegovine i Dalmatinske zagore, pote iz Skromno gradenihstaro- AqScanskih sakralnih spomenika, i to bazilika VI vijeka, koje sadrée linearno wetiramy skulpturn sa spljosteno radenim reljefima i sl. (npr. Zenica, Breza, ‘Dabravina, Klobuk, Duvno, Dikovaca, Otok kod Sinja i dr.). Ta je rustificirana umjetnost odraz periferije i starosjedifackog negda ilirskog donekle romaniziranog stanovnistva, koje je doslo do iz~ ‘raZaja u VI vijeku, tj. u vrijeme raspadanja rimske moéi. U domacoj se literaturi nailazi doduse na znatna razilagenja oko datiranja tih spomenika (pomiilja se i ma pojava runa na polustupu wu bazilici kod Breze), pa titay taj doduSe znatajan, ali dijelom jo’ sporni kompleks spomenika skulpture u bazilikama nece ovdje biti prikazan. To isto vrijedi i za ‘rhiektonte spomenite, jer ont nisu specifenl zn seubu narod, ve pripadaju temi 0 kasnoantitkoj umjetnosti. Takoder Eufrazijeva bazilika u Poretu iz VI vijeka, sakralni spo- ‘menik u Istri Cuven po svojim mozaicima ravenatskog kruga, ne wlazi u podrucje ove teme, a unjetnost seobe moda veoma su tate} protvodi sme utjemont les are mineurss), tj. umjetnog obrta, koji se ponajvise manifestizaju u prilozima iz grobova, i to prvenstveno u metalnim izradevinama nakita i drugih ukrasnih oblika, @ p: edstavijaju specificnu kultuenu ba’tinu te epohe. i Mik h § coje kratko rekapituliramo: wrimjenjuju_barbarski_narodi u prvome Stee Ts cnitkom eflieadjom ‘ved u rims casko dobaf(Te=IV vj) ukraSavnnjem e granulama i Zicom, primijenivti ue to u IVi Vijeku iskucavanje srebmog % ‘Tima, @ Kasnije t utiskivanje matricom. Tada se poteo razvijatl tv. Seay wy. mat eng sala olibromij su anatajn bea efi postgout laganjem >. Nawtvise a plidarohime prajshom, sao ru ai. la ade om {i\tn7 ekropote-Kranf. Druga. polovins VT jhe. Pramjer havik 47cm Ljulans, Nrodnt re Policage kameifay ponavise crvene boje(almendin) ii staKlene paste na zlamnu pod~ Iogu. Tai je stl udomagen na Crom mora (odakle su gn prenijeliu Evropu Huni, Alani 7 Go), af na Heénom Medlierana (Siva, odakle je dosegto u Taj). Rovateni uk iv vtéastorpiralnt uglato-geomettski) je zapadnorimsia provinejlna cehnika la, oj od V veka potelapimjenivat 2 barborskinakt, Kase stskekombir ‘racie filigrana, polibromjje 1 rovadenja mogu se pratiti u VI vijcku u Italiji za vladanja Terognih Gow 3 Langobarda i dalje u VII vijgka ao merovindkom i anglosaksonskom iki slo 4 omamentpletenisef550—8) poseklo votnjske omamen- tike je u Aaifi, ali su na germansku ornamentiku se0be naroda neposredno utjecali kasno- Sd arbrdan! oul ee, dorpraioc!rorienog lca, Toran 17 amatajan je po apsttukmo-kaotitkt oblikovanim glavama i dijelovima tijela zvjeradi, a rofirig se U VI vijeku sa skandinavsko-angloskaonskop prostra po Srednjo| Byropi i 1 langobardskoj Teli, gdje mu se pridrudio judnoevzopski motiv.pletenice, Koja ¥€ ula raniji motiv vitice. Od te mjeSavine nastao je T2v ibiljezen motivima ela ber noguispepleteninu vidu pletenicew nekolik vacjanat,primijenjenw rezigti fehnikama na metalu. U Skandinavji raja se Kasai veoma apstrakino.kKomponirani preplet Hivotiniskog ormamenta, t2v L vijek), Koji je djelovao samo na