Abdullah calan Devrimin Dili ve Eylemi

ABDULLAH CALAN

DEVRMN DL VE EYLEM

WEANEN SERxWEBUN 82

Abdullah CALAN Devrimin Dili ve Eylemi Weann Serxwebn: 82

C N D E k L E R

nsz lk sz zgrlk ocukta balar lk isyan Diyarbakr Tek kiilik ordu Duygular sava
Birinci bask: Austos 1996

7 15 19 39 53 61 127 151 185 207 213 231 257 281 315 335

Byk vuru hareketi hanet zlyor Mem ve Zin ahmeran Ben kazandka halk kazanyor llerin ruhlar lmszlk peinde Byk gz Son sz

nsz
Devrimin dili ve eylemi 1995 yl yaz aylarnda, Ortadoudaki Parti Merkez Okulu'nda bir grup renci tarafndan hazrland ve ayn yln sonlarnda bitirildi. indeki her ey, Bakan APOnun 1984-1995 yllar arasndaki zmlemelerinden derlenmitir. Bakan APOnun kendisine has slubunu zedelememek iin, hemen hibir szce dokunulmam, ancak kronolojik zamanlama asndan eitli zamanlarda dile getirilenler, bir araya toplanmtr. Kitap Bakan APOnun gereini kendi diliyle ifade etmesi amacyla tasarland. Birok insann tanmlama isteine kar onun kendi syleminden bir tanm getirme gereinin bir sonucu olarak bu almaya balanmasna karn, ileriki satrlarda da anlalmaya allaca zere, bunun gereklemesi iin kitab hazrlayan grubun tam bir baarsndan sz etmek de, mmkn deildir. Ama te yandan da kitabn ilk birka fotokopi basksnn grd byk ilgiden de anlalaca gibi, bu alma gerek Parti Merkez Okulunda verilen nderlik Gerei dersleri iin, gerekse de kamuoyu iin ok nemli bir boluu doldurmaktadr. Bakan APO iin, bir kuraklk gereinin deitirilmesi, canlandrlmas iin kendi varln ortaya koyarak tarihin byk gler tarafndan ngrlm akn deitiren bir kiilik denilebilir mi? Veya O, ok gl tarihsel temellere sahip bir dmana kar kendisini ok incelikli bir tarzda, PKK ahsnda gerekletirmi bir militan mdr? Ya da, kiisel ve gl bir intikam eyleminin, tarihsel bir intikam durumuyla akmas mdr? inde bulunduumuz yzylda ve zerinde yaadmz corafyada O, kii ile tarih arasndaki balanty ok dolaysz biimde kurabilen bir nder midir? Bu trden nermeler giderek oaltlabilir ve bu yapldnda da her trden ksa erimli hkmn yetersiz kald bir kiilikle kar karya olduumuz grlecektir. Hibir felsefi tanmlama
6 7

veya teorik yarg, tek bana Abdullah calan tmyle kendi kapsamna alacak bir genilie sahip deildir. Yine de, doru bir zmleme anlayyla konunun zerine gidildiinde, birok nokta aydnla kavuabilir. Aydnla kavuabilir, diyoruz; nk gerekten de Abdullah calan ve onun retisi, felsefesi; henz tam olarak aydnlatlabilmi deildir. Geri kendisinin de sk sk kulland bir terimle ifade edilecek olursa, ortadadr, gzler nndedir ancak onun bylesine aklkta durmas, anlalm olduu anlamna gelmiyor. u anda, Abdullah calan gerei karsnda insanlar yalnzca etkilenebilmekte ve bu etkilenmenin sonularna zorunlu kaldklarn grmektedirler. Bunun nasl gerekletii, hangi temelde ve neden gerekletii sorularna, henz ok yzeysel cevaplar verilebilmektedir. nk teorinin kendisini amas, sistemletirmesi ve bir yeryz ls olarak sunmas, henz gerekleebilmi deildir. Bakan APOnun varlnn yeryz gerei karsndaki durumu, dier btn bireysel durumlardan biri olmasna karn, hepsinden farkl, hatta hepsine kart bir etkiye sahiptir. Bu deerlendirme, sadece ayn veya farkl corafyalarda yaayan Krt insanlarn kapsamamaktadr. Yeryz llerinde kart bir gereklik durumu sz konusudur ki, bu durum insanln ulam olduu etik, felsefi, teknik, uygarla ilikin vb. genel toplumsal dzeyin de bir anlamda reddi olarak gereklemek eilimindedir. Onun u szleri, kendisinin nasl bir red olarak ortaya ktn aklamas asndan nemlidir. Bu ne byk talihsizliktir ki, byle bir halk gereklii bama bela gelebilir. Ne byk bir talihsizliktir ki, ky ortamnda mensup olduum bylesi bir ailedir. Tabii ki bunu kendi gerekliimi aalamak, yine bu anlamda halkm aalamak iin sylemiyorum. Sadece iinde bulunulan gereklii arpc olarak gstermek iin sylyorum. Devrimcilerin mutlaka ve mutlaka gereklie sadakatlarnn olmas gerekir. Gereklie sadakati biten kiinin brakalm devrimcilii, insanlndan bile kuku duyulmas
8

gerekiyor. Yani temiz-drst bir insan anlamnda: te byk bela bize kendisini byle dayattnda, ok erken yata tipik iine girdiim baz tavrlar vard. Acaba kendimi inkar edebilir miyim? ocuka hayaller; daha baka ailelere zenti... Tabii ki bu zentiye daha sonra baka uluslara zentiyi de eklemek gerekir. Keke anam babam baka trl olsayd, keke baka bir toplumda yaama balam olsaydm... Bu sorular kendime sorduumu hatrlyorum. Fakat anladm ki, erge ka olmaz. Toplumsal realite, esas belirleyicidir. Hayallerin, zentilerin fazla nemi olamaz. Peki bu byk aresizlik iinde neler yapabilirsin? yle bir halk ki, belki de insanln en gerisinde ve dnemde ycelmi hibir deeri yok. Belki de insanln en gerisinde. Ve vurguland gibi, kendisine en byk inkar yaktrm. Bir inkar snrnda. Onun da en ktrm bir ky, ulusal-toplumsal zln yine en minimum noktasnda yayor. Yaamdan baka her eye benziyor. Bu kyn de yine en zlm, zor bela kendini gtrmeye alan bir ailesi. nsanlarn kiilikleri ve tarihi klar deerlendirilirken, onlarn ocukluklarnn iyi incelenmesi gerekir. Bu gerekliliin, birok adan nemi vardr. Birincisi, hatrlanan ve zellikle hatrlanmayan ynleriyle her ocukluk, olgunluk deneminin bir temeli, olgunluun hazrlaycsdr. Hatrlanmayan veya dile getirilmeyen ynler ile srekli olarak dile getirilen ynler, bu kiilik gereklemesinde ok byk etkilere sahiptir. Hatrlanmayan ynler, kiiliklerin belli tarihsel dnemlerdeki belli hareket veya davran erilerinin nedenlerini aklarlar. Bunun dnda srekli aklanma gerei hissedilen ynler ise, temelde henz tam ve net olarak anlalmadklar iin bu derece tekrarlanma gerei duyulmaktadr. Bakan APOnun bu anlamda tekrarlamaktan bkmad baz anlar bulunmaktadr ki, zaten kendisi bunlar tekrarlamadaki srarnn temelinde, bu trden anlarn doru deerlendirilmesi endiesinin bulunduunu belirtmektedir. Bunlar biraz da psikolojik belirlemelerdir. Bizim ise, bundan kopuk olmayan, ancak bu trden belirlemeleri temel almayan bir
9

ulusal ve toplumsal devrim sorunumuz var. stelik yakn tarihimiz erevesinde gelien olaylar, Bakan APO nclnde gelimi ve gelimekte olan devrimin, kendi ulusal snrlarn olduka krmak zorunda braklacan gsteriyor. Uluslararas alan, Krt ulusal sorununu Krdistan' bir sorun olmaktan kararak dnyasal bir sorun haline getirme srecini gittike daha gl dayatyor ve btn belirtiler bunu baaracan gstermektedir. Ancak bu baarnn kime ait olaca veya Krtlerin mi, dmanlarnn m yararna olacan da, gelecein tarihi hepimize gsterecektir. Bunlar, anlamak durumunda olduumuz konunun bir kii veya bir kiilik olmadn, Abdullah calan gereini ulusal bir nder olarak deerlendirmenin bile dar kalabileceini, onun yeryz tarihinin en azndan belli bir dnemine olduka kalc damgasn vuracan gstermektedir. En azndan, onun k temelinde beklenen gelimelerin ok arpc olaca ve tarihsel sonular asndan, birok yzyllk, hatta bin yllk elikiyi kkten zecei, bunun da byk toplumsal frtnalarla gerekleecei, hatta bunun bugnden gereklemeye balad sylenebilir. Btn felsefi veriler ve zellikle PKKnin yakn tarihsel geliimi, ancak Bakan APOnun gereine evrensel parann daha snrl bir btn olarak bakldnda, onun nispeten daha anlalr olabileceini gstermektedir. Onun gereinin anlalmas, evrensel gerein mantkl bir parasnn tm elikileri, tm kaotik yaps ve bunun yansra yine olaanst toplumsal uyum ile yine dzenlilii; kartlarn evrensel anlamda apak ve ok gizli birlikteliini ortaya koymaktadr. Bunun anlalmas iin ise, deyim yerindeyse insann bugnk sistem erevesi dahilinde olumak zorunda braklm bir anlama gc yetmemektedir. Ona bakn, onun kendi znelliini, kiisel zgnln ok iyi deerlendirmesi ve bunun iin de onu genelgeer znelliklerin tmnn dnda, ama yine de normlara uygun ve bu dnyann iinden kan bir gereklik olarak kaydetmesi gerekiyor. Bak asna ilikin bu tutum, Bakan APOnun yceltilmesi veya vgs gibi bir deer tamyor. Ne bakmza konu
10

olan kiinin kendisi, ne de onun verili durumu, byle bir tutuma kesinlikle ihtiya gstermiyor. Tam tersine, Bakan APOnun da sk sk vurgulad gibi, onun gerei ancak ve ancak son derece eletirel bir tutumun sahibi olunmak suretiyle doruya daha yakn bir tarzda deerlendirilebilir. Ancak hemen ardndan, baka bir temel gereklilik daha ortaya kyor ki, o da udur: Bakan APOyu genelgeer normlara uygun olarak deerlendirmek isteyen biri, son derece yanldn grmek bir yana; sonu olarak an gerektirdii ve giderek zorunlu kld, hatta artk gereklemeye balayan yeni, devrimci toplumsal srelerin tam kart bir yne savrulmaktan da kurtulamayacaktr. Yine bunun nedeni de, Bakan APOnun gerekliinin bizzat kendisinin, verili sosyal ve tarihsel dzeyin tkanmakta olan ve artk yeryz ve insanln doal srelerine son derece zarar vermeye balayan gerekliine kar en kapsaml bir devrimci red tekil etmesidir. Byle bir red durumunu reddedilen ortamn bizzat kendisinin toplumsal-tarihsel yasalarna gre deerlendirmek de, balangta deerlendirmeye konu olan gerein kendisinin mahkumiyetini gerektirdii yanlgsna gtrse de; aktr ki bu, konunun anlalmasn deil, deerlendirmenin daha batan mahkumiyetini getirecektir. Bu anlamda, calan gereinin bir btn olarak anlalmas gerekten de ok yakc bir itir ve neredeyse bu gerein kendisinin olumas srecindeki zorluklar lsnde bir fedakarln gze alnmasn gerektirmektedir. Bu gereklilik, inceleme konumuz olan gerein kendine has zellikleriyle dorudan balantldr. Bakan APOnun gerei, sadece onun szle dile getirdii teorik literatrn toplam bir gerek olmaktan son derece uzaktr ve bu trden bir yarg olayn anlalmasnda eksiklik yaratmaktan da teye, olduka yanlgl sonulara gtrecektir. Kitabmzn bal biraz da bu nedenle, Devrimin Dili ve Eylemi baln tamaktadr ve Bakan APOyu kiisel-tarihsel eyleminden soyutlayarak ele almak, onu bir gereklik olarak reddetmekle e anlamldr ki bu da sradan bir gzlemci iin bile kendi almasn daha batan boa karan bir tutum olacaktr. Aksine, Bakan APO en
11

ncelikli bir tarzda eylemiyle ele alnabilir ve onun teorik olarak dile gelen yan, eylemin kendisinin binde birini bile aklayacak kapsamda deildir. te yandan teorik olarak dile gelenlerin kendisi eylemin bir paras olarak vardr. Eylemle diyalektik bir btn olmaktan teye, eylemin ieriklerinden biridir. in dorusu, Bakan APOnun sk sk dinsel bir tutumla veya dinsel kavramlar erevesi iinde aklanmaya allmasnn ana nedenlerinden biri de budur. Onun tanrsal bir g olarak deerlendirilmesinin en balca sebebi de, onun anlalmasnn zorluundan kaynaklanmaktadr ve bu kitapta kendisinin de belirttii gibi, onun tanrsallyla vurgulanmak istenen ey, onun militanlndan baka bir ey deildir. Btn bu dorular, belki de kapsaml bir tartma yaratacak bambaka bir gereklie iaret etmektedir ki, bu da Bakan APOnun retisinin, eylemiyle aklad kapsamda ve ona uygun olarak henz sistematize edilmedii, bamsz ve eylemini aklayabilen bir kuram olarak henz tam ortaya kmad durumudur. Bu konuda Bakan APOnun gncel gerei ile, onun tarihsel gereinin, ounlukla i ie ve ayn eyler olsalar da, birbirlerinden ayrdedilmeleri sorunu vardr. Keskin snrlaryla diyalektiin gncel yaam iinde uygulanmas iin, balangta yalnzca kiinin kendisine kar drst olmasnn gereklilii ve bunun yeterliliine karn, rgtsel bir merkez olmas asndan bu durumun tarihsel sonular hi beklenmedik bir kapsamda ortaya kabilmektedir. Bu, bir yandan insanlk toplumunun bugnk tarihsel-toplumsal dzeyi asndan son derece olumsuz ipular verirken, te yandan calan gereinin kendisi ele alndnda bu olumsuzluun giderilmesi iin en byk umuda iaret etmektedir. Btn bu uygar karmaa ierisinde, parampara olmu insann kendi zn yeniden kefetmesi ve bu zn yeryznde yeniden temel bir geerlilik olarak var olmas iin mcadele iine girmesi, Bakan APOnun felsefesinin genel bir ierii olarak yerini almaktadr. Bakan APO gereine biraz daha yaklamak asndan, onun yannda birka yl kalm ve olgunlama an onun eitimi altnda tamamlam bir rencisinin, kendisinden nderlik, nsan
12

ve Tarih bal altnda bir yaz istendiinde yazd u ilk satrlara bakmak, bize baz ipular verebilir. Sizlere bu yazda elikten rl snrlar ierisinde snrsz yaayan bir insan anlatmak istiyorum. Belki byk bir eliki yakaladm sanr ve u soruyu sorma gerei duyarsnz: elikten rl duvarlar iinde snrszlk olur mu? Evet. Eer bu, yaamn dakikas dakikasna planlam, yaam drt duvar arasnda bile gzelletirmenin, snrszlatrmann yollarn bulmu, neden ve niin yaamal sorusuna derin bir anlam kazandracak kkl zmler getirmi biriyse, neden olmasn? Reddedilmesi gerekeni tmden reddetme, yaanmas gerekeni ise snrszca yaamann ad olan bu kiilik, hem ok sade, anlalr; hem de ok karmak ve anlalmazdr. Tabii ki, bu biraz da anlamak isteyip istememeye bal bir olaydr. Herkesin 'tam istediim gibi bir adam' dedii bu kiilik, znde herkesi yok eden bir kiiliktir. Ama yok ederken onu yeniden yaratmasn bilen ve onu gerek yapan bir gtr. Bu ksa belirlemelerde, calan gereinin btn arln sezmek mmkndr. Bunun tesinde, bu ksa yazdan anlalmas gereken temel gerek, yaznn genel ieriinden ok, gzlemcinin gerek karsndaki son derece tedirgin tutumudur. Bu tedirginlik, bir gzlemci olarak anlamakta yetersiz kalmann verdii bir tedirginliktir. Bakan APOnun felsefesini tanmlamaya almann bedellerinin hangi kapsamda olaca konusunda da uyarc bir zellikte olan bu tutum, sonularn dier birok olayda da ortaya koymaktadr. Bunun verdii temel ders udur: Bakan APOnun gerei, bir yandan devrimci bir tutumun sahibi olmak isteyen herkes iin mutlaka anlalmas gereken bir olayken, te yandan yakc, ateten bir gerek olarak ok iyi bir hazrlk ve donanmla anlalmaya allmas gereken bir olaydr. Weann Serxwebn Haziran 1996
13

lk Sz

Le style est l'homme mme Georges Buffon (1707-1788) Anlattm yaam zgrlk trks biiminde anlayanlar, mthi sava olarak karlk verebilirler. Aptallar ise, ayaklar altnda inenip gidiyor. Ama herkes, bu kitabn herhangi bir figrn temsil ediyor. Hi kimse burada dta kalmamtr. Ne mutlu bize ki, dmana bile bu kitapta yle bir yer vermiiz ki, nefes nefesedir. Bu kitaba gre, dmann drtnala kalkmas heyecan vericidir. Dman paalarnn azndan alev fkryor. Bu da gzel bir gelime. Ayakalt olup ezilenler var. Bu da, kitabn gereidir. Oblomovlar var, aptallar var, kitapta onlarn da yerleri var. Izdraplar, aclar, trajediler, bunlar kitabmzn zaten vazgeilmez gerekleridir. Kitabn sevgileri de geliiyor. Bu da olmaldr. lgnlklar, delilikleri kadar; byk akl, mant da i iedir. Ve dikkat edilirse, bunu Trkiye veya Krdistan'da hemen herkes yayor. Herkes bu anlamda soluk solua oynuyor. Karda kyamette asker nasl oynuyor? Faili mehul cinayetler nasl korkun ileniyor? zel savan ok eitli blmleri nasl haince planlarn peindeler, yakp ykyorlar? Zindanlarda onbinler nasl ikencelere alnyor? Dada savalar nasl akla hayale getirmedikleri bir yaam
15

Uslub-u beyan, aynyle insan

14

hem byk bir tutkuyla, hem de byk trajik biimiyle yayorlar? Bunu bir irade ortaya karr. Bunu yaatan benim. Bizimki yazlmam, yaanan bir romandr. Akll olan burada kendi yerini daha iyi belli eder. Yaatlyor. Aldmz btn tedbirler, mantk gc kadar, byk irade gc, hemen herkese bir rol oynatacak dzeydedir. Bu romann temelleri 1970'lerde atld. Balangcyd. Trajik ve ok canalc sreleri vard. Ama 1990'larn ortalarna baktmzda, roman btn halklar gereine, dman gereine mal olmu, herkesi nefes nefese yaama veya yaatmann gereine gtrmt ve imdi sonuca doru gitmek istiyor. Kurtulamayacanz hepiniz biliyorsunuz. Aldm tedbirler ne dman rahat brakyor, ne de dostlar. ldrtcdr, bazlar iin bitiricidir. Bazlar iin delirticidir. Bazlarn acdan acya, bazlarn ok trajik bir sona gtrr. Bazlarn da byk bir cokuya kaldrarak intikam aldrr. nemli olan bu sreci herkese yaatmaktr. Bu, irade gc, yola getirme gcdr. Yaarsak, hepinize nasl yaatacamz da gsteririz. Baz nderler vardr, siyasi izgiyi belirler. Siyasi izginin kendine gre bir mcadele sreci olur. Bizimkisi sadece yle deil: izgi var, fakat bizim siyasi-askeri izgimiz, birok partide olduu gibi bir uygulama izgisi deil, bir roman planna benziyor. Yaamla o kadar btnsellik iinde, geri yaamla izginin ilerleticilii i ie gemi, tahrik ediyor. Herkes ayaa kalkyor. Daha dorusu, bizim tarz ve slubumuz bunu artk yakalam. O adan, yaadnz bir de bu ynyle ele almalsnz. Dmann azndan alev saan paalar neden bu duruma geldiler? Bir burjuva kocakars karmzda bavezir olduunda neden byle trsa kalkt? Kimse tutamyor. Adeta bizim romanmzn iin16

de bir duruma getirildi. Daha ncesinde kocakarnn hibir yetenei, zellii yoktu. Neden bizimle savaa giriyor? Her taraf byle birden ayaa kalkyor. Halkmzn evleri bana ykld, binlerce ky yakld. Neden? Kyleri yaklanlarn aclar nelerdir? Diyarbakr'n nfusu birka yl ncesinde 300.000 iken, imdi iki milyonu geiyor. Bu, kitabmzn byk gcn gsteriyor. Dorudan etkim altnda ortaya kt. Diyarbakr'a ta r lan ky l le rin im di ac la r ne ler dir? Diyarbakr'da alk, soukluk imdi onlara ne yapyor? Bir odada 30 kii nasl yatyor? Zindanlar dolmu, olduu biimiyle tarlm. Binlerce faili mehul cinayet var, acmasz katliamlar var ve yine paralanan cesetler var. Korkun ikencelerden geirilerek imha edilenler var. Bunlar romanda saylmayacak kadar fazla. te, dalarn souunu mthi yiyenler var, ayaklarn parampara edenler, yine kendilerini maynlarda parampara edenler var. Neden? rade var, benim iradem var. Kim, ne kadar, nasl ikna edilebilir? Bir de bu ynyle anlamak isterseniz, ok ey var. rnein ben neden bu kadar etkili yapabildim? Kyn en gsz ocuundan bugn lkenin veya lkelerin en etkileyici bir kiiliine nasl ulatk? Nasl yaayacaz? Ve hl tatmin olmu deilim. Bu kadar altst etmeme ramen, hibir ey tam istediim gibi deil ve houma gitmiyor. Tatmin olamyorum. Bir lgn mym, bir ilah mym veya byk bir macerac mym? Byk bir politik deha mym? Halk savas mym? Mutlaka anlamaya almalsnz. Yaptk, oldu. Ayarladm kendimi, biraz nefes nefese gerekletirdim. Biraz almayla ite bu gelimeler ortaya kyor. Eskiden kimse ciddiye almyordu, ama imdi kimse etkisinden kurtulamyor. Ne dman, ne dost kurtuluyor.
17

Hepsi lgna dnm tipler. Gryorum, her gn karma kyorlar. Gzleri falta gibi alm, daha da atracam. ntikamm daha byk almann abalar iindeyim. nk ktlkten, irkinlikten intikam almak, benim yaam odamdr. Btn geriliklere kar korkuncum. Sonu karmasn bilmek gerekiyor. Bu ne anlama geliyor? Sanldndan daha fazla kimilerini, mevcut yaamlarndan dolay bin defa ldrmek gerekiyor. Ska benim kendime sorduum bir soru var. Bazen halk iine ktm m, yarsn diyorum bunlarn, klla kesmeliyim. Tabii bunun anlam udur: Ktlklerini kesmeliyim, irkinliklerini kesmeliyim, dknlklerini kesmeliyim. Direnen varsa, fiziki olarak da kesmeliyim. te bir savann hrs, iddias... Kocakar gibi adamlara, karlara bakarm. Bin defa fke duyarm, lanet getiririm. Bu bende hrs olur, beynime srar ve o irademe yansr. Sizlerin byle yanlar var m? Ortadadr, ben hepsini gerekletiriyorum. En gsz, en zavallca, alay edilen bir kiilikten, u anda adeta herkesle alay edercesine, romans bir yaam yaatyorum. Gl olan kim? Ve henz intikam tam almadm, ite biraz almm. Ve dmdaki dleklerle, pasiflerle, bitiklerle kyaslamak gerekiyor. Bunlara da bu kitapta yer verilmi. Ama kahredercesine! Aktr. Beni kontrol altna almak mmkn deildir. Beni etkisiz brakmak mmkn deildir. nk en byk etkileyen ben oldum. Keke biraz dierleri gibi gen olsaydm da, yklenseydim Krt halk byk fedakarla kalkm. Eskiden be kuru yardma bile enirdi. Her eyini sunuyor imdi. Yine de be para etmez diyorum. Daha deiik ve daha baka vermeleri lazm. Ve oluyor da.

zgrlk ocukta Balar

Hl hatrlyorum: Caminin glgesindeydik. Anlattm, anlattm htiyar ban eviriyordu. Olum diyordu, biz kurumu tahtalar gibiyiz. Sen imdi bunu yeertebilecek misin? Hatrladm ilk anm oluyor ve hl unutamyorum. 1994'lerde bir air gelmiti yanma, bir szm hatrlatt: Tata gl olmak dedi, senin byle bir szn vard. Yani ben tata ekilmi bir gl gibiyim veya yle olmay baaracam. Kuru tahtay yeertmek, kaya parasnda gl olup bitmek Hrsmz biliyorsunuz. zgrlk ocukta balar. Eskiden beri hep beraber yrmek istedim. ocuk faaliyetlerinde, ocuk oyunlarnda en ok bayldm olaylardan birisi de, kk ocuklarn toplu gsterisini, yryn gelitirmekti. Baya o bildiimiz oyunlar yaratmak iin, oynayalm diye bin dereden su getirirdim. Ama birlikte. Yalnz oynamak yok. ok oyun karrdm. Gece gndz onlar hareket halinde tutardm. Zaten o konuda biraz isim de yapmtm. Hepsi ocuklarn saklard. Buna teslim etmeyin derlerdi. ok sonradan Kemal Burkay da ayn eyi syledi. Ama o zamanlar da byle diyenler oktu. Ben evlerin etrafnda avc gibi dolayordum. Yine diyorlard,
19

18

geldi. Bizimkini batan karacak. oktular ve bazlar ocuklarn memur yaptlar. Ama onlar yine tutacam. Bir gn kye gidersek eer, o eskiden bizden sakladklar ocuklar karma alacam. Tekrar gelin diyeceim. Onlar bir meydanda toplayp oyun reteceim. te, dilediim kadar ocuklarla bile oynayamadm. zgrlk yok. stediimiz sava da deildi, ocuklarla oyundu. Basit oyunlar: Daa yryler yapmak, idem toplamak, ot toplamak, ku avlamak Bunun iindi tm abamz. ok az oyuna ekebiliyorduk, imdiyse geliyorlar. Dedim ya, zgrlk ocukta balar. Dalarda ok kalrdm. Yemi toplar, ku avcl yapardm Geri giderek fazla avlanacak ku da yoktu, ama o kadar ta atyordum ki... Hatrladm kadaryla birka kuu havada vurdum. yle drdm. Ve kurduum tuzaklar vard. Epey veyik avladm. Tabii, drt-be tanesini birden avlamak ok byk bir baaryd. Ve onlar artk kendim piirmeye alacaktm. Bu, tabii, ocuklarn ilgisini ekti. Onlar kularn ardsra dereye kadar gtrrdm. Ve o avladm kulardan her birine bir para verirdim. O sahne hl aklmda. O kular avladktan sonra krasiimn iine doldurmutum. Etrafm drt gzlyordum. nk cebimde ok byk zenginlik var! Yakalayabilirlerdi beni. ylece tutmutum. Bir de ayaklarm drt amtm. Birisi en ufack gel dese, frlayacam, imkan yok beni tutmann. imden yle geiriyordum: Ne aile, ne kyller beni tutmayacak te bu gvercinleri kendi bildiim gibi piireceim Bizim kyn nnde bir aa vard. Biz tav derdik, dara tav. ok byk bir aat. Belki de mr yzyl buluyordu. Yazn scaklnda hep bu aacn altna giderdim. Benim tandm byle tane tav aac vard. de benim iin hl kutsal gibi geliyor. Onlardan birisinin glgesindeydim. Byle yaz sca da vuruyor.
20

Teknik geliyor diyorlard, su aryorlard. Tabii, bir damla su benim iin olaanst ekiciydi. Hatta biraz daha tede, bir yerde maarams bir mekan vard, adn unutmuum. Dibinde damla damla su birikiyordu. Yazn scanda bir kovalk su var. Ona ulamak, tabii, yine olaanst ekiciydi. Uzanrdm, kendimi zor-bela kayalklarn altnda byle sktra sktra azm o suya dedirdiimde, byk bir honutluk duyardm. O su hl aklmda, duru ve byle, bir hedeftir. O teknii de grnce, lke kavramna unu ekleme gerei duydum: Bu byk kurakla kar neler yaplabilir? Acaba su bizim kyn hangi tarafndadr? u derede midir? u tarla meydanna nasl gelebilir? Evet, daha baka sular da vard. Su aray nemliydi. Sular o zaman kplere konurdu ve yolmadan gelirdim. le sca kavururken yle kendimizi attmzda, bizim en byk hedefimiz kpten byle bir tas su imekti. Tas dediim de ne, biraz pas tutmu bir ey, yine su dediim kesinlikle yar yarya tozlu. Fakat kpte biraz soumu. Tabii, doya doya o bir tas suyu itiimizde, sanki dnyalar bizim olurdu. Ondan sonra da otururduk, yine tad hl damamda olan bulgur pilavn yerdik. Annemin o bulgur pilavn ok beenirim, hl yle pilav yapan yok sanyorum veya o dnemde bana yle geliyor. Yaam oydu ite: Bir tas su, bir pilav. Yine biz curn derdik. Bu curna girip ban koyarak doya doya su imenin ne anlama geldiini bilmeyince; kurak topraklar nedir, onlar nasl canlandrlmal hayali, kimsede fazla yer etmez. Yine kan ter iinde bir yolma yolunmadan, pilav yemenin bile ne kadar lezzetli olduu anlalamaz. ... Vazgeemediim arkadalklarm vard. Bana gre iyi emek arkadalklaryd. Birlikte iyi avclk yapmak, ku avlamak, yine ylanlarla uramak, derelerden tepelere iyi kmak ve bu konuda benimle birlikte yryeceklerle birlikte olmak, can attm eylerdi.
21

Hl hatrlyorum. Hatrlyorum arnladm btn yollar, karma dikilen tm kiilikleri. Ailemizden tutalm, hasm aileyi, yine oyun cokularm, ekmek araylarm, okul araym ok ilgin; mesala fstk aalarnn, zeytin aalarnn olduu kk bir aalk vard. lkokula gitmemiz gndemdeydi. Bir hava uyanm, ilkokula gidebilirsiniz diye veya gitme ihtimalimiz var. Gze doru gidiyoruz. te o zaman, elimi o zeytin aacna dayadmda bu retmenler acaba aslan m, kaplan m, kurt mu? Beni ne yapabilirler? diye dnyordum. retmen gereini o zaman byle alglyordum: Beni ne yapabilirler, kimdir bunlar? Ve daha ilkokula gitmemisin, hibir ey bilmiyorsun, zellikle Trke bilmiyorsun... Hassastm. Bir komumuz vard, benim dikkate aldm biriydi ite, benden bykt. Ondokuzuncu yzyldan kalma bir Karada silah vard, uzunluu bir kart. nce samasn dolduruyor, ardndan barudu, yle patlatyordu. O silah da hl aklmda ve ilk tandm silahtr. Bir kmes vard. Bu kmese sk sk ylan giriyordu. Byle kara ylanlard. Tam bizim duvarla komularn duvarnn bititii yerden kyorlard. Tabii, ylanla ilgileneceim. Ylan iin komu, haydi gel bu arac kullan diyorum. Ancak komumuz beni verem etti. Yarm saat byle tetii kaldryor, bekliyor, bekliyor, bekliyor... Dedim bu ne aratr? Gnlme gre doya doya patlatmad. Velhasl, dedim ya, verem etti bizi. Ama hep de stndeydi. Onun iin bir g gsterisiydi. Onun silahna fazla anlam veremedik, ama hl aklmdadr. Evet, o silah onu glendiriyordu, bir avantajd. O kmesten de yle ylanlar kard. Bizim evin duvarlarnda gvercin yuvalar vard. Ylan kp grnnce, bizi olaanst heyecanlandrrd. Yukarya kyor, talar kaldryor, merdiven getiriyorduk. Tabii, ylan neyle vuracaksn? ok ciddi bir kavgayd o. Kmese girmi, birka yavruyu midesine oturtmu. Yine damn ikinci gznde ylan var. Bun22

lar evin iinde yani. Ayn yerde yatyorsun. ok ciddi, tehlikeli ortam demektir. te ldrmeye alyorduk. Fakat fazla etkili olamadk. Daha sonra giderek ylanlar ldrmeyi baardk. Ylan ldrme tutkusu giderek geree dnt. ... Bende vatanseverlik yn gldr. Doayla nasl yaanmas gerektiini bildiim gibi, onu kolay unutmadm da dnyorum. O kra topraklarda, derelerde, o harabelerde kalmaktan hi bkmazdm. Ama bizim o zamanki kyller hep kaarlard. Zaten hi houma gitmedi o topraklardan ka biimleri. ok kolay bir yaam tarz iine girmelerinden nefret ediyordum ve bu beni hep dndrd. Bu insanlar hep kaybediyorlar, diye dnrdm. Ama nasl birisi olmalym? sorusu da benim iin cevapszd. Kabul edemediim eyler gittike oalyordu. Burada ite g sorunu ortaya kyor. Kabullenemiyorsun, ama ne yapacaksn? te sabr, kendini yetkinletirme, yaam taktiklerini gelitirme ve ilk dmanlk duygusu. Baktm, aile beni bytecek ve ben hasm aile ile atacam. Onu nlemek iin hasm aile ocuu Hasan ile gizli ilikiye girdim. O bende ok anlamldr aslnda. O, ok nemli taktik bir ilikidir. Feodal gericilie kar nemli bir ilikidir. Ve o hasm aile ocuklarn iyi gryordum. Beni daha fazla eken o ocuklard. Ve dierlerini ben fazla sevmezdim, kendi yaknlarm bile. Onlara ilgi duymuyorudum. Bu, yzyllarn o feodal ilikisine tamamen kapal bir kiilik olduumu ve barma isteimi ortaya koyuyor. Olaanst bir gelimedir. Krdistan' bitiren bir kavga tarzna ok erken yata kar kyorum ve onu kendimce zyorum. ocuktum, ocuklar ekmek istiyordum; topluluk olmak, etkili olmak iin, biraz ABC'yi renmek iin. Biraz sada solda avclkla, bir de krsal alanda idem toplamakla, varsa ba-bostan, oradan bir eyler getirmekle ilk rgtlenmelerim balar. Ve hepsine de tane tane datrdm. Yani bir ocuk evreme geldiinde, bilir ki bende
23

bir eyler var. Evet, kendimi bir zenginlik kayna haline getirirdim. Kyn ilk ocuk topluluklarn byle oluturdum. ... Gvercinlerim vard. Yine komunun gvercinleriyle benim gvercinlerim ok doal yan yana geliyorlar. Ama bizim bir gvercinimiz hep gidiyor, komunun gvercinleriyle uuyor. Tabii, gzetliyorum. Bir utu, iki utu, kendi grubunu brakt. Bana gre bu ihanet gibi bir eydi. Tuttum o gvercini, tamamen yoldum, rlplak ettim ve braktm damn bana: U dedim. yle bir cezalandrma yntemim vard. ok tuhaf, ama gerekten yaptm. Gvercini tamamen tek bir ty kalmayncaya kadar yoldum. Sonra ne oldu, bilemiyorum. Ama onun suu kendi grubunu brakp, hep komunun gvercinleriyle umakt. Bu bana bir ihanet gibi geliyordu. Kpek de yleydi. Beyaz bir kpeim vard. Tabii yedirirdik, iirirdik. ok tuhaf! Fstk aalarn bekliyoruz, uykuya dalar dalmaz hemen yanmdan kp komunun yanna gidiyordu. Artk bilemiyorum, o daha iyi rgtlemi herhalde. Hain bir kpek gibiydi. ok tuhaft, beni de kandryordu. Yani hl o bizi kandranlar var ya, yle. O kpek de beni kandryordu. Bakyordum, gece gndz, frsatn bulur bulmaz gidiyor o komunun yanna O kadar rahat, o kadar iyi bakyordu ki komuya, ben hayretler iinde kalrdm. Yine neden yle yapt o kpek, bilemiyorum. Biraz bizim ansmz oluyor galiba. Eskiden bizim kyde eekler vard. Bizim eei de ben kurala getirmeye alyordum. Bu bir kn, bir kafasn yle havaya ykseltirdi ki, kontrol edemezdik. Kyn en ok kaideye kurala gelmeyen eeiydi. Hl aklmda, kyde bizi gln duruma getirmiti. yle eek yoktu. Tabii sper eek (gerekten bizim eein ad sper eek olabilirdi). Kpeimiz de sper kpekti herhalde. Elimle yediriyordum, bada bahede, fstkta beni beklemesi iin. Ben daha uykuya dalar dalmaz svr kaard. Sper kpek, kaan kpek! Kk bir ocuktum. Baktm kavga etmiiz, birisi benim kafam
24

krm. Tabii annemin bana mthi ynelmesi vard. Yok dedi, eve gelmeyeceksin. Anam verdi ilk dersi. ntikamm aldktan sonra beni eve alabileceini sylyordu. Ana haliyle hi de acmyor, olumdur, bilmem neyimdir diye kesinlikle dnmyor. Benim gcm var m yok mu, ona da bakmyor. Bu ocuk korkaktr, eli fazla kalkmaz diye hi umurunda bile deil. Kesin demiyorum, ama belki de zerimde etkili olmutur. Benden daha zavall kimse yoktu ocuklukta. Ya da herkes diyordu: Allah kimsenin ocuunu filan adamn ocuu gibi yapmasn. Uzun sre hep byle oldu, hepsi alayla karlard. Babamn ad mer'di. Yand mer diyorlard, yand... Yine akll babann akll olu olan bir arkadam vard, onu ileride anlatrm. Akll babann akll oluyla, benim gibi bir fukara. Zaten mer denilen adam gerekten ok ilgin bir adam. O da kyn ok fakir bir adamyd. Onu kim tanr? ok zavallca. Fakat ok ilgin! Gsz, fakat baya Mslman ve dinine balyd. lkeliydi de diyebilirim. Adamn hakkn da inkar etmemek lazm. Btn gszlne ramen baz deerler iin yaadn syleyebilirim. Yani beni hi etkilemedi demek, nankrlk olur. Tabii, baz ynleriyle mutlaka etkilemitir. lkeye bal, fakat ok gsz. Ve gszln biliyor. Bir gn yine uzaktan akraba birisinin fstk aalarna gittim, topladm gizlice. Adam geldi, grd, bana yetiti. Onun patlatt tokat var, hl aklmdadr. Fakat ben de bir gn dedim sana ne yapacam gsteririm. Zor olayna kar bende byle sana ileride bir ey yaparm diye bir dnce belirdi o zaman. Silik hatralardr bunlar. Evet, yedi ya da on yandaydm. Anam bana ne sylyordu? Biliyorsunuz, ana evde aadr, yedi yandaki ocuk iin diyordu: Sen byle sava, yle sava! Ben yapmadm. Neden yapmadm? Beni iteleyip gidip vur diyordu. Bir-iki yol zerime byle geldi: Sen namussuzsun, savaamyorsun. Ben akll bir ocuktum tabii, onun dedii gibi gitseydim, beni dveceklerdi. Zaten bana vuruyorlard da. Ben de imdiki sradan savalar gibi gelip alyordum:
25

Buram krld, uram krld! Sonra baktm ki byle olmaz, ben de kendimi hazrladm. Nenem de sylyordu: Bunun namus duygular tehlikelidir. Anlattm: Hasan Bindal arkadan ailesi bizimkilere dmand. Ben de deiik bir ocuk olduum iin, en ok Hasan'la arkadalm gelitirmek istedim. Annem bir defa grd, vay, bu namussuz dedi, bizim dmanmzn ocuuyla iliki kurmu. ok gizli bir ilikiydi ve daha sonra o dmanl atk. Ben neden o gizli ilikiyi ele aldm? Birlik ilikisi iin mcadele ediyorum. Feodal bir kural ben yedi yamdan itibaren bozmaya alyorum. Eer o zaman bu tutumum olmasayd, ben bu kadar aireti, kabileyi, bu deiik insanlar bir araya getiremezdim. Bizim bir kap vard, hl gzlerimin nndedir. Annemle kavgadan tr, o kapnn talarla byle delik deik edilmedik tek bir noktas bile yoktu. Haydi bunu nasl zeceiz? Bizim kapya gelip bakan glerdi, bu ne kapsdr? derlerdi. Annemle kavgamdan tr, o beni ieri alrd. Ahra gtrrd tabii, onun uygulama yntemi de byleydi. defa elini grtlama koyup byle kaldrrd. Tvbe de! diyordu, sefer hem de. yle rahat deil, son nefesimi getirinceye kadar tabii. ar naar tvbe ederdim. Fakat ufak bir delik bulur bulmaz, aar kapy birden frlardm. Ondan sonra o kapy kapatrd. ki kapy da vururdum, vururdum. Perian ederdim ve bylece geerdim. O yatan beri byleyim. Zaten annem diyordu kimse bununla baedemez veya kimse seninle baedemez, kimse uraamaz. Bu ynlerim de var. Ak syleyeyim: Bunu nasl yorumlarsanz yorumlayn, ama dikkat edin. Beni yle grdnz gibi ele alamazsnz. Sonradan bizim merkez de beni byle ele ald ve beni kullanabileceklerini sandlar. Yanlgdr. Anamn bekledii, bulamad Anadan benim beklediklerim, bulamadklarm Birlikte fazla uzun sreli olmayan bir yaammz olsa da, ok iddetliydi. Kendine gre o beni tanmyordu, kendime gre ben ona anlam vermeye alyordum. Bir yufka ekmek iin anamla nasl sava yrttm (bir ek26

mek sava, tipik, hl anlarmda) anmsyorum. Dar ekmeinden sonra buday ekmei ortaya ktnda, bu bende bir arayt ve yufka ekmeinin bir tanesini bile fazladan almak, benim iin tam bir amat neredeyse. Onun iin byk bir savalk yapyordum. Hedef de anamd tabii. Onun saklad yerden veya ellerinden almalydm. Hakkm myd, deil miydi, o ayr bir mesele. Tabii, tam istediim ekmei koparamaynca, daa kardm. Dada bilinen kk bitkileri vardr, onlar toplamak, yine ekilmi bitkilerden, meyve aalarndan deerler toplamak da benim iin bir hedefti. Bazlarn hrszlardk. Bazlarn bizzat byk aba harcayarak elde ederdik. Bir dnem byle geti. Diyebilirim ki, bu konuda da bir nc sava yrtyordum ki, ilk ocukluk gruplarm bu koparclk temelinde rgtlemeye altm. te, gelin sizi idem toplamaya g t re yim. Fi lan yer de kar puz ekil mi, bir ka ta ne ala bi li riz. zmler km, fstklar km. Babalar ocuklar iin nderdir. Benim de babam benim iin nderdi. Fakat yrtemiyordu. nderlik sanatna benim erkenden el atmam, biraz da babamn yetmezliindendir. unu sylyorum o zaman: Benim babam da bakalarnn babas gibi bize nderlik etse de, boluu kapatsa. yi ki yle bir babam olmu. Eer yle olmasayd, daha ocuk yata nderlik aray iinde olmazdm. Bu baba diyordum, bizi idare edemiyor. ok zor durumda, ok zavall, byk yetmezlikler yayor. Gerekten kyde bildiim kadaryla aile iinde en ok nderlie oynayan kiiydim. Herhalde bu anlamda, nderlik zerine temel dersleri almm. Babamn yapt bir kavga vard. Ayaklar havada, yle oynuyordu adeta. Birisi zerine kmt. Benim byk bir bacm vard, baryordu ona: Ulan getir o ba Altta, yani ayaklar havada, biri ba getirse bile alamaz, nk elleri tutulmu. Yenilgili ruh hali, fel edilmi kiilik, bir de bak istiyor benden. Silah istiyor, getir Abdullah diyor. Evet, benim de adm sylemi olabilir. Ben utandm bundan ve byle hi kavga etmeyeceim dedim. ok byk baarlarm olmasa da, gcmn yetmeyecei eye gir27

medim. Gcmn yetmeyecei eye niye lmne gireyim ki? Hl hatrlyorum, Birecik'e yrdmde babamn eteinden tutuyordum ve byle bakmaya baladm her eye. Korkun gryorum. Bu nedir? Bu nedir? diye soruyorum. Her eyden baka bir ey kapyorum. Babamn eteinde ilk ehre girdiimde balad benim savam. ehir sanki byk bir dadr ve zerime yklyor. O Birecik caddelerinde adm atmam, sanki azgn bir dman ortamnda yryormuum gibiydi. Babam benim iin byk kuvvet: Beni o caddelerde yrtt iin. Babam ok kt olan birisi deildi. O da benden hayli umutluydu ve bana gvenirdi. Onun kalbini, yine en ok ben umutlu klmtm, ama buna ramen ska ona kar isyanlar da dzenliyordum. Yani kt bir aile ocuu rnei sunardm. yle laf anlamaz, hep ktye oynayan, isyan eden deil, tam tersine, benden hayli umutluydu babam. Bunu da hl hatrlyorum. Bir aacn altnda, artk ona ne ilham veriyor bilemiyorum, yanndakilere iaret etti. Dedi: Ona dokunmayn, onun alnnda fetih yazldr. Sanrm yine yaam veya retimdeki baz faaliyetlerime bakarak syleyebiliyor. Fazla ie gelmiyordum, ama bir ie giritiim zaman sanyorum ok temiz yapyordum o ii. Belki de onu ok etkileyen bu ynmd. Ve sen nereye gidersen git, fethedersin. Alnnda fetih iareti var. Hl bu sz hatrlyorum ve yine neden syledi, bilemiyorum. Uyumuyordum, byle bir tepki sreci iindeydim. Temiz i yaptm kesindi, fakat ok da temkinliydim, kolay anlamyordum. Ortam da yleydi. Fazla i yapmyordum. Az ve z yapyordum. Fetih dediin olay, ite fethedi tarzdr. On yandaydm ya da deildim daha. Duyarllm vard. Aslnda ok da akll bir ocuktum. Hatrlyorum, hl aklmda ok iyi tutarm: nsana dikkat etmek gerektiini reniyordum Babam, alim olmann dzeyine, derecesine gre llerini koyuyordu: Bir sigara kadn diyordu, yastnn altna sok. Sen o yastn ite biraz ykseldiini farkedersen, iyi bir alim olduunu kantlarsn. Ve unutmadm, sigara kad ne kadar28

dr? Yastn altna sokuldu mu, yastk ykselmi diyeceksin, yani farkedeceksin. Oysa bugn kimileri iin deil sigara kad, yastklarnn altna ktk koysak, deitiini farketmeyecekler. Benim de eskiden gcm fazla deildi. Babam o zaman da sylyordu, seni takacak tek bir kii bile yok diyordu. Ayn ey devam ediyor bir anlamda. Evet, bir anlamda bugn de dorudur. Tekim. Fakat babamdan da daha glym. Bunu syleyen adamn kendisi bir hiti. Ben byle olmakla birlikte, yine de bence hl bildiimden bir santim bile geri durmamm. Yine hepsine gre gl durumda olan benim. Ataya-babaya gre de benim. Hibir babann olu onunki gibi olmasn derlerdi ya, benim babam da bana yle fazla akl verecek durumda deildi. Zaten adam mahvetmitim, babaln tamamen bitirmitim. Hl hatrlyorum, ok tembel bir smail vard. Kurbanlk smail mi, salak smail mi? Babasnn ilk d ne geme, arkada kalma, tam ortada dur idi. Tam ky felsefesi. Bu, olunu uzun sre okula gndermiyordu. Bakt ki biz biraz ocuklar okula gnderiyoruz, gelecek sahibi yapyoruz, o da gnderdi. Sonradan oluk ocua kart. ncle gelemedi. Btn kyllerin yaam kavgal geer. Fakat kylnn bu tarznda baar yoktur. Halk savana aykr bir durumdur. Ve bu yzden de i elikilerle birbirlerini tketmilerdir. Bunun dier bir yz de tanrya kreden pasifizmdir. Bu kavgacln sonucu, kyl pasifizmi, onun kadere boyun emiliidir. Babam her kavgada frla frla! Git byle sava kyn zerinde, git byle kfret diyordu. Ben onun tarzn yapmadm. Ben onun gibi yapsaydm, imdi oktan lmtm. Onbe yam bile grmezdim. Baba da bir aadr, eski sava yrtmek ister. yle anlalyor ki, anam benim en iyi rendiim okulmu. Bu kadn kyde en ok barp aran, kavgaya en ak, en isyanc tipti. Halen aklmda ve ben yerin dibine geerdim. Keke benim yle isyanc bir anam olmasayd derdim. Kyde ele kar bu nasl sklmyor, nasl utanmyor? Nasl bu kadar korkun velveleye bouyor
29

herkesi, nasl byle isyan ediyor? Tabii, ocuk halimle ben yerin dibine batyordum. Yani nasl taktiki olduumun en nemli nedeni de, sanyorum oraya balanabilir. Onun o isyancl, ayn zamanda iinde bir zayfl barndryordu, bunu grebiliyordum. nk bu kadar barp aryor, ama tek bir baarl sonu alamyor. Anama gvenmek istiyorum, ama anamn elinden fazla bir i gelmiyor. Babam da yleydi. Onun en byk eylemi, kard damn bana, yumard gzn Nasl kfrettii bile belli deildi. Vr vr vr... En byk kfrleri savururdu, gelirdi yerine otururdu. Dmanlarna kar en temel eylem biimi buydu. kisi de demek ki, beni ok etkilemi. Ben bu byk taktik nderlik esaslarn, onlarn tersini uygulayarak almm. Yani bunlar ok erken yalarda bo, kof olarak gryordum. Kendilerini ok anlamsz kldklarn, ok sonusuz kavga ettiklerini gryordum ve tersini uyguluyordum. yle anlalyor ki, erken yata renmenin en temel nedeni, bu aile ve ana baba gereklii ile balantldr. En temel derslerimi de oradan almm. Daha sonra hibir zaman amadm. Babamn hal-i harab, beni bu ilerde nder olmaya zorlad. Daha ocuk yatayken yaadmz aclar, ilere iyi nderlik etmek biiminde bir sonuca gtrd. Tabii, byk de kar, byk alaya kar, kk eyleri kendine layk grmeye kar bir tavrm vardr. Zaten babam sylyordu: Sen bir tek gzya dkmezsin ben ldmde. O, neye kar olduumu biliyordu. Kklklere, basitliklere ben gzya dkmem. Ama dier yandan da ne kadar duygulu olduumu dnya alem biliyor. Benim ak ynm, duygu ynm, bilin yanmdan daha gldr. Fakat bilin de var, bunu da ihmal etmiyorum. Bilime ok yakn bir izgide yrdm kimse gzard edemez! Ben arpc bir duygular savaym. Devrim zaten duygularla balar. Bende de duygu yn korkun gl balad. Kini, redleri kadar istekleri, irkinlie kar olduu kadar gzellikleri esas alan, kendine gre bir gelimeyle balad. nceleri bilin, siyaset yoktu, duygular vard. Ben bizim kyn en geri veya en irkin anlayn bile anlamak
30

istedim. Hl hatrlyorum, ocuklarn en deerli paann ocuundan bile daha deerli grrlerdi. Oysa belki de irkinlikte birer abideydiler. Fakat hele bakn derler, ne kadar dnya gzeli, ne kadar vazgeilmez... zmszdrler. Birer ucube olduklar ak olduu halde, aileler bunu byle deerlendirir. Bu bir ideolojidir. Bir ideolojidir. Aslnda o kadar deersiz ve yoksul braklm ki, varlk dediin u: Birka kar topra veya bir-iki keisi, bir tane eei, bir-iki kpei ve bir-iki tane de elimsiz ocuu vardr. Onlar vatandan da, Allahtan da, ite deerler sisteminde her trl deerden de stn tutar veya onlarn yerine koyar. Ve gz baka bir eyi grmez. Bizdeki ailecilik ilikisi budur. Tarla almalar nemliydi. Tarlalarda altm. Yolmalar bizim iin baya bir ykt. Yolma gerekli, diyordum, yoluyordum. Ama bununla bir mr tketilmemeli, diye dnyordum. ukurovaya da gittim sonradan, ya iki ya sefer. Pamuk topladm. Orada da o yaam kan ter iinde grdm. Orada emek nedir, emekle yaam nasl olur, anlalrd, iyi altm, ama bu almayla bu mr geiremem diyordum. Kardelerimle de atrdm. Ama yine de kardetiler. Her eylerinde irkinlik de olsa, kardetiler. Yine de, eziciydim (tabii doru temelde). Yolmaya kardk, ben lmne bir eitlik dayatrdm. alacaksnz derdim. Bir bacm vard, hl hatrlyorum. Dayattm galiba bir almayd. Belki de zorlanyordu. stnlk kurmay m amalyordum? Sanyorum almada etkinlii dayatm olabilirim. O ise senin gcn ancak bana yeter diyordu. G yetirme. Aile iinde deniyordum, ama doru temelde. Erkek kardeimle de yle. Adam ok edilgen, ailede bir mirasyedici olma tehlikesi vard. Nitekim sonradan sanrm biraz mirasyedici gibi kald. Ki, daha o zamandan yklenmemin ne kadar doru olduu anlalyor. Adam eee bile doru drst binemiyordu. ki karde bacaklarn kaldrp da eee bindirerek onu yle kazaya g31

tryorduk. Kolay hastalanp byle kendini ellere teslim eden bir kardeti. Tabii bunu kabul etmiyordum ve sonradan anlatacam kavgay da onun iin yapmtm. Oyunlar da oynardm, ama fazla deildi. Tek ayakl oyun, ak oyunu, biraz da gre. Kzlarla da birlikte oynamak istiyordum. Hatta birlikte oynamaya altm bir kza, ok erken gelin olduktan sonra gel seninle oynamaya devam edelim deyiim varm. Bizzat kadnn byle bir ans varm. Bende byle bir an yok, ama o sylemi, olabilir. Ky kzlaryla oyunumun istediim gibi sonulanmamasna duyduum tepki olmasayd, kzlar bu zgrlk oyununa, bu savaa ekemezdim. Kiinin kendine kar tutarl olmas gerekiyor. Bir szm vard, ocuklua ihanet etmemek. Byklerin elikisi nedir aslnda? ocukluk zlemlerine ihanetle balayan bir elikidir. Ben buna da ihanet etmek istemiyordum. zgrlk byle balar. ocuk zlemleri kutsal zlemlerdir, barl zlemlerdir. Bal kalmak, gerek bir ilikidir. Sradan, geleneksel Krt erkeini kabul etmek ok tehlikelidir. u soruyu sordum kzlara: Siz byle erkei nasl kabul ediyorsunuz? Beni zincire balasalar, byle bir ilikiyi kabul etmem. Aklma geldi. Kyde bir kadn vermilerdi. O ocuk halimle duymutum. Dediler, kadn artk hep evde kalmas iin evin direine balamlar. Ve yine diyorlard: Kadn o ipleri koparm, kam. Niin kat diye, byle bir ilgi duydum. Ama buna ramen, hepsi de ok alaka balanabiliyor bugn. Ben bu aileyi nasl aile olarak kabul edeceim? lkokula ilk baladnda, adn-soyadn retirler. Kara tahtaya kalktm an hl hatrlyorum. retmen beni kaldrd, yaz dedi, adn-soyadn. Benim iin en nemli snavlardan biridir, hl belleimde. Harfleri artk beynime adeta naketmiim. Tabii, admsoyadm biraz uzunca. Ama sraladm. Bitirdiimde, sanrm baya olumlu puan da aldm. Byk bir snav baarmann zorlu yaantsyla gittim, o srada oturdum.
32

lkokula balay gnleriydi. Olaanst zor: Dil zorluklar var, ezberleme zorluklar var. Zaten ailede ciddi bir rahatlk grmemiim. Ky zorluklarla dolu. Okulun da zorluklar ekleniyor. Yani yamurdan kurtulaym derken, doluya tutuluyorsun daha o yllarda. Gerek, seni hi rahat ettirmeyecek kadar amansz. Sanmyorum hibir ocuun kendisini gerekler karsnda bu kadar apansz bulduunu. nk koullarnz rahatlatcyd sizlerin. ocuklarna hakim bir aile, onlarn okul srelerini de iyi hazrlar. En azndan dengeli, fazla zora sokmadan. Ve tabii ocuk iin bir gvencedir. Benim hibir gvencem yoktu. Herhalde faydas da oluyor. O ocuk yata gvencem kendim oluyorum. Fazla gl daylara, babalara dayansam, byk bir ihtimalle farkl bir izgide gelieceim. te bunun byle gereklemeyii, benim bir izgi sahibi olmamn ilk admdr, denilebilir. lk retmen Herhalde retmenler biraz duyarldr. Adn hatrlyorum, orumlu'ydu, Mehmet Meydanka. Ben ona biraz yumurta ve yourt mu gtrdm? Yalnz bu yzden de deil, ilk gnden dikkatini ekmi olmalym ki, beni evine davet etti. te onunla yediim yemek hl aklmda ve benim iin nemli bir sofrayd. Onore ediciydi. Onurlandm. retmenimin en gzde rencisi olmaya baladm. Ve o saygy hep muhafaza ettim. lk yldan kendimi tandm son gne, ite imdiye kadar, retmenlik gereine kar hep saygl oldum. Kesin saygsz deildim, mark deildim ve hep en iyi rencisi olmak istedim. Bu daha o yalarda balad diyebilirim. rencilik, imamlk, yolma hep byle oldu. Benim kiiliim niye kolay yenilmiyor? Ben gerek ocuk oyun dzenlerinde ve kavgalarnda, gerekse daha sonra okula baladmda da, yenilmezdim. niversiteye kadar da btn retmenlerimin gzdesiydim. renime, eitim pratiine yaklamm olaanstdr. O retmenlerin byk bir ksm bugn yayor. Bana vgleri, yaklamlar; btn rencileri gpta, kskanlk iinde ve be nim et kim de b rak t. Do al bir n der li im var d. Ei tim de,
33

ABC'yi renmekte, olduka ciddi, sayglydm ve ok zen gsterirdim. lkokulda iyi bir imamdm. Kendimi dine vermitim ve olduka da namaz klyordum. Tabii belli bir dnem younlamtm. Ky imam noktasnda yer aldm ve ileri dzeydeydi diyebilirim. Benim ansm, bir de aile zelliklerinden olabilir. Kendini fazla kurumlatrmam, kurallarn uygulayamayan bir baba, yine kendini tam egemen klmayan bir ana, yine fazla gelikin olmayan kardeler ortamnda, ben k yapma olanan elde ediyorum. nclk savamn aile iinde byle yaman yrttm. inde binlerce olay var, binlerce kavga var. u anda TC ile yrttmz kavgann belki de en iddetli bir ksmn ben o zaman yrttm. O zaman anamn bana ilikin syledii birok veciz, szler vardr. Benim alma tarzm gryordu. Hl hatrlarm, ahmak, hi kimse senin gibi alr m? derdi. Farkl olduumu biliyordu. Kk bir renci grubumuz vard. Saylar on civarndayd. Onlar ben okula gtrmeye alyordum. Onlar olduka iyi talim ettirdim diyebilirim. Hatta hepsine namaz kldrrdm. Okula gidiyoruz, saylaklar var. Yamur yanca biraz su birikintisi vard, hepsine oradan abdest aldryordum. Hemen arkamda dizilip namaz klyorlard. Bu anlamda da baya imamlk yaptm. lkokulda ve kendi kendime yaptm. nemli bir rgtleme aamasdr. Deil mi, kendi kendine imam olmak nemlidir. Yani kye gre dinine bal olan, en iyisinden, bu ok erken yata imam olmak. Bir ocuun kolay kolay stlenemeyecei bir grev. renci grubuma okulu alamaya alyordum. ABC'yi retiyordum. Hibir ey beklemeden yaptm bu abay herhalde anam ahmaklk olarak deerlendiriyordu. Sen byle yapyorsun, bunlarn hibirisi senin gibi alyor mu? Beni suluyordu ve kendi kiilik erevesi iinde haklyd da. Hibirisi senin gibi almyor diyordu. Ben bu ilere veya onun aklnn almad ilere girdiimde bunu sylyordu. Bir bakma aynen doru. Kendime has bir tarzda alma konusunda bugn benzerim yoktur. Devrimci yaam, biraz
34

benim yaptm gibi, kendini almaya vermekle baarlr. Anam steliyordu, Karl olmadan on-onbe kyl ocuunu sen ne diye eitiyorsun? Ben o ocuklar okul sahibi ve giderek adam ediyordum. Bunu yle deerlendiriyordu: Hi kimse senin gibi yapar m? Ki doruydu, hibirisi benim gibi yapmazd. O zaman kendini ortaya karan bir zelliim, insanlar eitme abasdr. Dier yandan kendine gre yetimeyen bir ocuk, belli ki delikanlla doru gidiyorum. O zaman unu farkettiler: Bu ocuk normal bir aile ocuu olmayacak. Daha o zamandan anam bana bir aile kuramayacam sylyordu. Kimse sana kz vermez, kimse sana i vermez byle eletiriyordu. O da doru olabilirdi. nk benden kaynaklanan yaam iaretleri, benim, onun dnd gibi pek doru, salkl birisi olamayacam gsteriyordu. Hatrlyorum, o zaman byle etrafmda ocuklar vard. Onlar sonradan hep dzene kotu. Bizzat yanmda okul okumalarna yardmc olduum, hatta okumay rettiim kiiliklerin, gzleri hep dzendeydi. retmen olmaya alyorlard veya aile dzenine, ite devlet dzenine kaplmaya byle gzlerini kaldrmlard. Din kurumunda, okul kurumunda, daha sonraki ideolojik kurumlarda, politik kurumlarda bam hep belal, hep istediimi bulamama durumu yaadm. Aslnda taparcasna balydm, ama istediimi bir trl bulamama, bende hep en iyisinin nasl gerekletirilecei sorusuna ve sonucuna gtrd. Ne hi kimse benim gibi ne arkadana baldr, ne retmenlerine baldr. Btn retmenlerim beni tanrlar. Hepsinin stn sevgisini kazanmay bilmitim. Laf deil, kantlar var. Ve her kesimden retmenler vard. Arkadalarm da yleydi. Beni 20-30 yl nce tanyanlar, imdi benim dostlarmdr. Trkler de yledir. Okul arkadalarm (belki de bazlar imdi devlet kademelerindedir), hepsi de beni dost olarak anar. Demek istediim, arkadala ballkta bende gl bir aba vard. Ama buna ramen, hepsinin almas gerektiini syledim. retmenimi amak zor bir olayd.
35

Arkadana nderlik etmek de zordur. Deneyin, ne kadar zor olduunu greceksiniz. Her eye ramen onlar zmeden, onlar krmadan... nk onlar amak, onlar belki de krar. Bir kiinin almas ok zordur. Fakat ok olumlu alrsa sevinir. retmeninin retmeni olursun, bu onu sevindirir. Arkadann nderi olursun, bu da onu sevindirir. Yine ilk ocukluk arkadam Hasan Bindal'n ky, Cibin ky vard. Bir Trk kydr ve hl o aileler bizi hayrla yad ederler. Beni bir gn evlerine misafir etmek iin byk ilgi duyarlard. Byle saygn bir yaklamm vard. imdi byk saldr hareketiyiz, byk ykm rgtlyoruz, ama kesin byle saygda kusur etmeme durumu da vard. Hl da orta yerde duruyorum. Kolay alacam ve boa karlacam da beklenemez. Adamakll uraacaz daha. Yani delirsem bile bu iin peini veya peinizi brakmayacam. Yedi yandan beri bu ie kendini yatran kolay brakr m? Ben hatrlyorum, retmenim beni bir kiiyle gremeye kaldrmt. Sanyorum Hasan Bindal'd. ok ekiniyordum, bu arkadala greemem diyordum. O biraz daha glyd. Ben greilik sanatnda zayftm. Fakat u duygu hl aklmda: Kalkaym m, kalkmayaym m? Bu konuda gnlerce, aylarca tereddt geirdim. Kalktm zaman da yeniemedik. En ok baardm durum, bu yeniememe durumu oldu. Benim iin gree kalkmak ok zor olmasna ramen, zor bela yeniememe durumu salamak hayli nemlidir. Artk yreimi o temelde ayarladm. Berabere kalmak. Yenemeyeceksem de, kkl bir yenilgiyi kabul etmemek. Yaamn her annda ben byleyim, renmede de byleyim. Snf gemeye alrken, kavray ne kadar zayf olursa olsun, mmknse en iyi numaray almak, ama ok az bein altna dmek, benim tarzmd. ok az veya drdm vard. Bir elin parmak says kadar ya var, ya yoktu. Ve btn yaamm da byledir: Koarken, yrrken, her eyle ilgilenirken. Lisede, ortaokulda byle bir sr ilgi ekici davran, bir sr atma ve hepsi de nefes nefeseydi.
36

Yenmezsem olmaz, yenilirsem hi olmaz. Bu iki duygu. Bir ie kendimi hazrlamadan girimem. G yetiremediime ilikin kendimi lp tartma zelliimdir. Aslnda ok iyi bir grei deilim, ama girip de hemen kndeye gelmek, bana pek tutarl gelmiyor. Tm oyunlarda byleyim. Kazanabildiklerimi zaten kazanyordum, dierleri de hep berabereydi. ok az oyunda kaybettim sanyorum. Bu bir psikoloji, bir kiilik zelliiydi. Tarzm ok arpcyd. lk namaz kldmda, ilkokulda, kyn imam (1984'te ld galiba) sen bu hzla devam edersen uarsn diyordu, evliya olursun, uarsn. lk namaz klm, ky imamna bu deerlendirmeyi yaptryor. Aslnda fazla duadan da anlamam, ama en azndan takip ediyordum. Takip etme tarzm, imam benim hakkmda byle bir kanya gtryor. Buna benzer yaammn birok denemesi var. Hepsine giri ciddi, anlaml ve byle sonuca gtrme var.

37

lk syan

Bilmiyorlar, ama yapyorlar. Karl Marx

Yaamn kendisi bir ryayd, sen ryada rya m greceksin? Aslnda benim ocukluumda olaan d bir ey yok. Dikkat edilirse herkesin yaad durumun gerisinde. lgin olan da herhalde buras olacak. Ana-babas ocuuna fazla bir ey veremiyor, o yetenekleri yok. Ky yine bir ey veremiyor. Doru drst iilecek bir suyu bile yok. Okul yok. yle gl ryalar, hayaller grecek durumu da yok. ok bitik bir arazide kalyor bizim ocuk. Aslnda hayal de denilebilir. Nasld, dler geliebiliyor muydu? Ona da, ryaya da fazla cesaret edemezdim. ... Xezo: Kap komu birbirini beenmez ya, hatrlyorum, Xezo diye bir komumuz vard. Xezo fukarayd. Xezo'nun bir tavuu eve geldi diye, her gn kyametler koparyordu anam. Kavga etmedii bir saati yoktu kadnn. Galiba ben o kavgann anlamszln dnerek doru kavgann anlamna ulatm. Evet, ok youndu bizde sabahtan akama kadar kap komu kavgas. Anlamsz, bombo. ... lk tabanca sesini duyduum zamanki ruh halim hl hatrmda. Caminin arkasnda bir baktm tabanca sesi geliyor. dm koptu
39

38

adeta. Bu ne mthi sestir? nsanlar kar karya geldiklerinde bu ne lgnlktr dedim, nasl buna cesaret ediyorlar? Uzun sre anlam veremedim ve o beni oke etti. Kymzdeki bir tabanca atyd bu. Gcm yoktu ona bakmaya. Neden olabilir? Aslnda orada byk bir akldlk gryorum. Byk ihtimalle halk iindeki elikilerin yle halledilmemesi gerektiini dnyorum. Ve bu iyi bir yaklamdr. Byk ihtimalle bu kavgaclktan umut yok diye anlaml bulmuyorum; tehlike gryorum ki, oke oluyorum. Bu kavga tarz bana hibir zaman anlaml gelmedi. Beni kavgaya gtrebilecek elikileri nasl arkadalk kurarak nlemek istediim, onunla balantldr. Btn bunlara kar, giderek kendi hareket tarzm gelitirdim. Evet, bana gre tal kavga mmkn de, ky ortamnda tabanca kullanmak deli ii. Hayli ilgin bir nokta. Hem byle isyan edeceksin, hem de bu tabancaya akl erdiremeyeceksin. Caminin arkasnda adam tabanca patlattnda ben bu bir canavar, nasl bu tabancay skyor dedim. Hl aklm almyordu. Ky ortamnda tabanca olmaz diyorum ve bu da gereki bir deerlendirme. nk elikinin tabancayla zmlenmemesi gerekiyor. Dikkat edilirse ben en byk ihtilalcilii dayatyorum. Bu kavgada tabancay kesin yanl bir ara olarak dnyor ve bu dncemi hl koruyorum. yle bir ky ortamnda tabanca devreye girmemeli. Hemen burada bir ekleme daha yapaym: ki arkadam vard, ikisi de hl aklmda. Bir gn duydum, biri dierini kavgada baklayarak ldrm. imdi ben hl o kavgay ve ldrme olayn unutamyorum. Benim iin ok trajikti. O ldrme olay kesinlikle ky ortamnda olmamalyd. Son derece trajik ve vahice buluyordum. Yine o tabancann kullanlma iini de, son derece tehlikeli ve dehetli buluyordum. kisi de yanlt. Bunlarn etkisi uzun sreli oldu. Hl unutmamm. Bir mcadeleye hassasiyetle ballm var. Bir mcadeleyi kabul edilebilir biimlerde yrtmeye ballk var. Yoksa altndan klamayacak biimlere dnrd. Mesela benim kavgaclmla
40

Krt kavgacl arasndaki fark biraz aalm. O kavgay kyde herhangi birisi verebilir. Zaten birini ldrdler de, benim yatm, iki ocuk arkadam birbirini vurdu. ldrme, olaanst bir cesaret iidir. Silah kullanlmas da ok olaanstdr. Ama ben niye o gnk kiilere tepki duydum? Zaten o kiiler daha sonra ldler. len ld, silah kullanan fazla baarl olamad. Kavgada ad bile gemez oldu. Sanyorum klasik kavgaclk ve isyanclkla benim o zamanki kavgaclm arasnda ok byk ve ok nemli bir fark var. Onlar kendi kavgalarnda tkenirken, benim kavgay byk bir gelitirmeye dntrmem, o koullarda Krdistan iin nemli bir ayrmdr. Daha yedi yamdan beri toplumsal kural inemeyi gze alm, oyunu bozma iaretini gsteriyor. Burada nasl bir ruhla yaklald nemli ve nedenlerini iyi anlamak gerekiyor. Daha ky topluluundayken bile herkes gibi olmak yerine, farkl olmann gereini grme ve ona yeltenmedir. Anlamak gerekiyor. Belki retici olabilir. Fakat nasl yakaladm ve giderek nasl atm? Hl hatrlyorum, kyn arkasnda bir ba paramz vard. Kendim iin bir okul gibi kullanrdm. Kitap ymtm oraya. zm tiyeklerinin, badem aalarnn ve fstk aalarnn altnda, byle birka yerim vard. Dzenliyordum, yatyordum, okuyordum. Olduka kendimi zorluyordum. Yntemli bir okuma falan deildi. Kimi matematik, kimi tarih, kimi her eyle ilgilenmeydi ite. O dnem yle bilimsel bir deerlendirme yapacak gcmz yoktu. Okuma merakdr, gidermeye alyorum. Bu arada bala da urayorum. Bir ortanca kardeim vard, geldi. Artk herhangi bir nedenle kavgaya tututuk. Nedeni ne olabilir? Byk ihtimalle ba almasnda bir yetersizlii vard. Byle serserice veya emee pek saygs olmayan, grevine anlaml yaklamayan bir tutumunu grdm herhalde. Ve onu badan kovmaya altm. Tabii, beni biraz uratrdktan sonra, onu kartmaya ynelttim ve kamaya balad. Kaar41

ken peine verdim. Takip ettim. Byk bir hzla, fkeyle srekli talyorum. Hl aklmda, kayalar zerinde bulgur kaynatyorlard. Bizim aile, annem-babam, hepsi orada. Gitti kendini oraya att. Tabii, onun sna ailedir. Benim ar saldrm karsnda kendini ancak yle koruyabileceini sand. Byk ihtimalle yakalasaydm, talarla ok daha sert vurabilirdim. Baz ta darbeleri ald da. Daha da tutsaydm, belki baz yerlerini kanatabilir, hatta krabilirdim, yle bir fke. Tabii, aileye sndnda ilk kar koyan baba olacak ve hl hatrlyorum, baba kar kt. zerime yrd. Tabii, baba olduu iin belli bir geri ekilmeyi yaamam gerekiyor. Kye doru bir geri ekilme hareketi yaptm. Btn ky ayaa kalkmt. ok iddetli bir baba-oul kavgasyd. Tabii geri ekilirken pasif, kavgasz bir geri ekilme deil. Olduka iddial ve kran krana bir talama hareketiyle srdrlen bir geri ekilme. O da saldryor, biraz daha gl. Fakat ky iinde artk sokaklar var, sokaklara dalabilirim. Dolaysyla fazla baarma imkanm yok. Kyn iine girer girmez, o da yoruldu mu, artk gerek mi grmedi... Geri ekildi. Bylece dengede kaldk. Ama ben bununla yetindim. yle bir fkem vard ki, o fkemle eve bir dal yaptm ve hl hatrlyorum, onun bir para kn vard. Byle beze sard bir knd ve ok da gizliyordu. Bulmak ok zordu. Tabii, bu konuda epey aratrcym. Birka aratrmadan sonra (belki de ahra sokmutu kn) talarn, direklerin arasna gittim, orada buldum. On lira aldm, hatrlyorum. O zamann parasyla byk paradr. On liray aldktan sonra ky terk etme hareketini planladk. Veya fkemiz bizi bu ky terk edeceksin noktasna getirmiti. Neden ky terk etmek? Sanyorum o zamanki aileye byk tepkim gerekleti. Ve tabii tepkiden sonra kyde, ailede fazla kalamazsn. Ailede fazla kalamadysan, kyde ne iin var? Baya, en azndan aile ve kye toptan bir direni. Kyn herhalde byle fazla anlaml bulunmamas, bizi ehre uzan dncesine itti. O zaman benim biraz tandm ehir Nizip'ti. Birecik vard, ardndan Nizip gelirdi. Byle bir ehre ynelme hareketi. Tamamen
42

gn ortas, hava ok kzgn ve kyden kalkp da bir ehre o saatte gitmek ok az akla gelebilir bir olayd. Fakat ben denedim. Hzla o parayla birlikte aaya daldk. Bir dere ve hzla tepeye kma. Ve yine hatrlyorum, ky ufkumdan kaybolmadan nce byk bir hrsla ve gzya iinde fkeyle, bir ayrlk vedasyla ktm. Komu bir ky vard. Tabii o ky gemek mesele. Kpekleri var. ok ekingen bir ocuksun, son derece rkek. Bir de baa ne gelir, ne gelmez... Son derece kendini baarl klacaksn dedim. Sanrm bu duyguyla, zene bezene bir yandan kpeklerden korunuyorum, dier yandan olas baz nazarlardan kendimi saknyorum. Birinci ky getim, hzla yola girdim. kinci kye doru muhtemelen Halfeti'den araba gelebilir. Byk ihtimalle posta arabas gelir, normal yolcu arabas deil. Byk bir sratle, o fkeyle, Karamezra kyne ulatm. O kyn bir aac vard, altnda oturdum ve araba geldi, bindim. kibuuk liram m gitti, bilemiyorum, Birecike ulatm. Yine kzgn bir havada kendimi kprye vurdum. Onu da becerdim. ok erken yalarda olmama ramen baardm. Okula henz gidip gitmediimi hatrlamyorum. Arabaya binmek o ya ve yapda biri iin zordur. Belki ilkokulu bitirmi de olabilirim. O hzla kendimi Nizip'e attm. Ve ondan sonra Barak ovasnda yolma yolma tarzm var. Bu Barak ok verimli bir ovadr, buday yetiir. Buday da yolmak iin g ister, kkleri ok zor sklr. Birka dost, tandk grupla gittik. ki gnlk yvmiyesi be lirayd. En nemlisi de, sabah, len ve akam ayran vard. Bu gnleri scak ayranla geirdim. Baktm artk olmuyor veya ben mi fazla dayanamadm, artk yolunacak buday m kalmamt; dnme hazrlna giritim. Ama on liray da kazanmtm. Hl hatrlyorum, anlam kazanm bir dnt o. On liray yle babadan aldm ve on liray da buradan kazandm. Ve bylece noktaladm. Sonrasnda ne oldu, bilemiyorum. Bu benim ilk isyanmdr. Aynen Ortadou'da sonradan kurduuma benzer bir baheydi. Aslnda akademi o zaman balad diyebili43

rim. Gzel bir baheydi, ben dzenliyordum onu. Adam bozmaya geldi, ben ona kar sava balattm. Bir doruya ilikin olduunu ok iyi hatrlyorum. Bana gre doru bir yaam vard, onu irkinletirmek istedi. Ben kavgay yle balattm. Kavgay ben bir sanat gibi ele alyorum. Yrttm savan mr, en az benim mrm kadardr. Ben yaadm srece, bu savan hznn kesilmesi sz konusu olamaz. Planlamasn yapmm. Gn gnne bunun hazrl iindeyim. Bu savan dzeyini hi kimse geriletemeyecektir. Bir irade var, ite benim bir plan anlaym var. Eskiden ky apnda veya kk bir topluluk iinde yapyordum, imdi ulusal apta yapyorum. Tabii, baya yapyorum. Hatta dnyada savalarn durduu, ulusal savalarn, snfsal savalarn szmona sonuna gelindii bir aamada, u anda en gl sava ben yrtyorum. ... Ve tal eylem, neydi o? Beni vurduklar iin, ok zor da olsa bir eyleme kalktm. Cimo ile Mho'ya kar benim dzenlediim eylem hikayeleri de, ilk isyan kadar nemlidir. Ne zaman bu iki eylemi aklma koydum? Baktm ok zerime geliniyor, artk aile beni kabul edemez duruma geliyor. Baktm ok zorunludur ve artk yapmasam fazla yaayamam, o ocuk aklma ne geldi? Peki nasl eylem yapmalym? Cimo yaramaz bir ocuk, byle her trl pislie bulam, kavgada kural dinlemiyor. Ben de son derece ekingen bir ocuum. Kolay kavgaya gelemem ve bu ok ciddi bir engel, baedilmesi g. Frdo derdik ismine, gerekten fr dnen biriydi Cmo. ar naar, artk bilemiyorum, benim her zamanki srpriz klarm gibi. Bir baktm Cmo aa derede yryor. Artk biz kartlanmz. Halen hatrlyorum, derenin stne ktm. Onun st ksmna yerletim. zlemeye baladm. Yine o zaman kraslar vard, uzun elbiseler. Krasmn iini ta doldurmaya baladm. Biraz ileride bir komum vard. Yani en azndan iyi bir dost olmasa da, ortada dura44

bilir veya bana yardmc olabilir diye, bir de mttefikim oldu. Kavgaya kesin katlmayacak, fakat beni gzleyebilir. Bu kavgada aslnda doru tarz stne btn eyler var. Yeterince hazrlk, salam mevzilenme, takip, hareket tarz ve bir ittifak. Yani bir rgtsel durum. Ondan sonra stten Cmo'ya ta yuvarlamaya baladm. Cmo, dediim gibi, kolay ekilecek bir ey deil ve alm hep zerime olumsuz gelmeye. Talar frlata frlata en son Cmo'yu ka pozisyonuna soktum. Kamaya balaynca da daha da yklendim. Yamatan evine kadar (ok iyi hatrlyorum), karttm ve en son evine girdi. Ve hatta sanyorum bir de kapy zerine kapatt. ok ilgin. Aslnda benim iin byk baaryd, herhalde anam o zaman bunu ok iyi deerlendirmi olabilirdi. nk elikilerimiz vard. O, mutlaka cevap vermemiz gerektiini sylyordu. Bu eylem byle geliti ve sonu da baaryd. Halen hatrlyorum, abartmyorum. Mutlak baaryd. nk olduka benden daha belal bir tipti. O gne kadar beni yldrmt, fakat dzenlediim bir eylemle Cmo'nun iini bitirdim. Olduka hazrlkl, planl, inisiyatifli gelien bir eylemdi. Mho iin de ayn eydi. Mho da olduka beni uratrmt, bam yarmt. Hatta belki daha izi bile vardr. Onun iin de ayn planlamayla damn stne ktm. Keden k yapacak Mho, bir de bana grnmyor. Keden kacak, ben de dier damn grnmeyen kesindeyim. Yine eteklerimi ta doldurdum ve Mho keden kar kmaz ta yamuruna tuttum ve Mho yaray ald. O da byk bir frlamayla evinin iine kadar gitti. Sanyorum onu da ta evinin karanlklarna kadar kovaladm hatrlyorum. Ve Mho'nun da ii byle bitti. imdi bu iki eyleme baktmda, benim tarzm yine btn ynleriyle kendini ele veriyor. Plan, gizlilik, inisiyatif var. lk hcum bende ve bir de sonuna kadar izliyorum. Dikkat edilirse burada bir gerillann btn zellikleri gizli. Buna benzer birok kavgadan bahsedilebilir o ok erken yalarda. Nedir? Ky koullarndaki aile kavgalar, ocuklarla kavgalar
45

ocuk kavgalarnn etin olmasndan ne kadar rktm, vurmakrmalarn sonularnn kt olmasndan kayglanm; bunun uzun vadeli yaam istemlerime darbe tekil ettii duygusu, imdi aklmda dr. Mm kn se l me mek, ama mm kn de il se, C mo ile Mho'nun hikayesinde olduu gibi ok derli toplu, planl bir-iki eylem dzenlemek. Ve en deme gerillacnn gstermedii duyarll, o ocuk yamda gsterdiimi kantladm. Uzun sre savunmada kaldktan sonra birdenbire saldrya geerek r ac baz darbeleri gerekletirdim. Aile ii elikiler vard. Ailenin giderek kendisini dayatan normlar, gelenekleri var. Onlara kar da, ilk isyanda olduu gibi byk bir direnme iine girdim. Byk bir fke, kavga ve isyan. Ardndan ite kye bakaldrya kadar dayanan, kendime gre bir sava sz konusuydu. Bu da bir fke savayd. O zaman kyden ayrldmda arkama dnp de grl grl gzyalarn akttm da hl hatrlyorum. Tabii fkeden balyor. Tuhaf! Neden yle savayorsun ve neden kopuyorsun? Bir kiilik zellii. Dedim ya, byle duygu ykl bir kiilik. Kopuyorum. Bir ky topluluundan kopu ve kent toplumuna yneli var. Her ynyle bir toplumsal sava. Benim on yandaki ocukluumda kabaran bir fkem vard. Byk fkeyle, yamur gibi gzlerimden ya boalmas vard. Fakat onu isyana gtrdm. Elveda deyiim var. Mesela o ocuk halimle bile, o ok yakc bir elvedayd. Fakat tekrar tekrar dn vardr ve hepsi biraz derinliklidir. Tabii ben bunlar kimseye anlatmadm, anlatacak halim de yoktu. Ama z itibariyle byleydi. lkemin dalarndan, talarndan, sularndan, kularndan, kelebeklerinden, kertenkelelerinden, ylanlarndan, iyanlarndan kopuum hayli nemlidir ve oray unutmamam, siyaset yapmamla balantldr. ... Kk bir hatra: Ailenin bir by vard. Bizim aile zerinde de biraz denetim kurmak istiyordu. Halen aklmda, adam takip edi46

yor bizi. Benim babam onun elinde zaten bir zavall gibi. Byk ihtimalle benim zgr gelieceimi biraz farketmi. Geldi, bu elin yine niye urayor dedi. Beni ciddiye al, ciddi dinle! Hatrlyorum, o zaman bu sz syledi. Sende cva m var lan? dedi, byn karsnda salam dur! Feodal kural bana dayatyordu. Ben ise gerekten oynadm o zaman. Adamn gzne taklm ve beni o zaman hizaya getirmeye urayor. Teslim olmay kabul etmediim ve direndiim iin, sosyal ynden kabul dzeyini biraz yakalyorum. Bugn kendi halkm ve dostlarmz arasnda ilgi buluyorum. Dmana bile sayg telkin ediyorum. Daha somut olarak konuursak, ben yllarca kendimi bir kylye dinletemezdim. stemim ne olursa olsun, ne anama, ne babama, ne kylye, ne okul ve ocukluk arkadalarma kendimi dinletemediimi anlattm. Orada ok ilgin bir mcadele srecine getim. Yine sosyal yaam asndan baz temel zellikleri netletirmek gerekiyor. Byle bir ky ortamnda aile ilikilerinin nasl engel olduunu ve ok yapay bir elikiyle ailelerin birbirlerine nasl dman edildiklerini, bunu nasl tehlike olarak grdm anlattm. Bu ne demektir? Biraz sosyal gelime istemektir. Sosyal gelimenin nnde mehur Krt elikisi var. Kan davas, kap komu kavgas, it kavgas, eek kavgas, bir kar tarla kavgas. Bunun tehlikelerini grdm. Bu da ok geri ve ilkel dzeyde bir tepki durumudur. Bundan rahatsz oluyordum. Daha erken yalarda buna bulduum cevap, zddna ulamak oluyor. Zddna ulamak nedir? Yerlemi ky sosyal yaps da demeyeceim, sosyalleme olduka kapal bir yapya kar biraz sosyallik yaratmaktr. Daha o dnemde kendi yatlarmla gerekirse gizli ilikiler kurmaktan geri durmadm. Yam yedi-sekiz, bilemedin ondu. Ky ortamnda ilk gizli ilikilerimi yle kurdum. ok iyi hatrlyorum, aile byklerimizden gizli, dman denilen ailelerin ocuklaryla ilikiler kurdum. Gizli bir rgtlenme, onlarn dman olarak bellediklerini, ben arkada olarak karlamaya altm. Yani yerle47

ik amaca ters bir ama edindim. Benim mcadelem, bylece onlarn dmanlk kavramn kabul etmemekle balad. Ben yedi yamdayken kendimi byle altrdm. Gidiyordum, cva yine geldi diyorlard. On yandaydm, sen ana msn? dedim, ama beni nasl bir dnyada, nasl koullarla yz yze getirdiini biliyor musun? O, bir hesap sormayd. Sen bir ocuktan ne istediini biliyor musun? Ona tavuu ve civcivleri gsterdim ve ilikimizi onlarnkine benzettim. Bir lgn anann, bir ocuktan istememesi gereken eyler olduunu farkettim. Byle bir yaam gerekli. Hareketliydim. Denge de vard. Tabii disiplin ondan sonra gelir, ok disiplinliydim de. Mesela ilk ylanlarla, kurtlarla, kularla kavgamda ok disiplinliydim. nk srabilirdi beni. Btn o kayalklardan kouyordum, hemen her eye el atyordum, hibiri sramad beni. O da disiplinle ilgilidir. Kendimi kolay yakalatmadm. Tempoyla ilgilidir. Hi kimse bana kar ters deildi. Herkese kendimi byk ilgiyle dinlettirmesini de bilirdim. Yani en inanlmaz olanlar sylerdim. Hepsi kahkahadan geerdi. nemli olan kendini dinlettirebilmekti. ekicilik mi, slup gzellii mi? Onlar nasl istiyorsa yle olurdu, ben nasl istiyorsam deil. Veya nasl istediimi ben en son gsterirdim. Nasl istediim bir savatr. Nasl istediim byk bir birliktir, mcadeledir. Sonucu krk yl sonra insanlara gsteriyorum. Bunu gstermek iin onlar nasl istiyorsa yle oluyordum. rnein ah bizim olumuz olsa da, yle okusa, alsa diyorlard, yle gsteriyordum. te kyllerin beni beenmesi iin. Tabii, ben onlar hi beenmememe ramen, onlara amansz tepki iinde bulunmama ramen, srf onlar kendi sahama ekmek iin. Evet, feodal ky yaamna amansz tepki iindeyim. Komumuzun bir erkei evlenmiti. Anlam veremediim ikinci bir evlilik yapmt. Ve ikinci evliliini o zaman yatm olan bir kzla yapmt. O zaman da, o evlilik benim iin sakatt. Benim yatm olan bir kzn byle elimsiz bir adama para gcyle gitmesi byk bir su, byk bir ahlakszlkt. Elimden gelseydi, o kz o
48

zaman, o adamn elinden ekip karrdm. Baaramadm, nk gcm yoktu. Gcm yoktu. Benim bacm; onu hi grmemi olanlar, iki gnlk yoldan geldiler, istiyoruz dediler. Birka uval buday, birka kuru para karlnda geldiler, aldlar. Bu ilikiyi hl yadrgyorum. Hi ho grmedim. Byle iliki mi olur dedim. Birka gnlk yoldan gelmi adam bir de adeta feodalln serfi, aann mezi, bizim bacy gtrd. Ne yazk oldu dedim. Tabii, yine de gcm yetmiyordu. Gitti. Yine hatrlyorum (ki bunlar en erken yalarda yaadklarmdr), temiz niyetli bir kz yine zorla bir eve vermilerdi. Byle ok amansz, sille tokat vermilerdi. Kz, adama boyun emiyor, kayor. Hatrlyorum, ben de okur yazardm, bana da biraz okur-yazarl retir misin diye ilk defa yanbama kadar gelen bir ky kzyd. yle gelip satrlara bakyordu. Halen aklmda, ona ancak bir-iki szck syleyebildim, baka bir gcm olamad. Baka bir gcm olmad. te bugn ben onun intikamn alyorum, hl onun intikam peindeyim. Bu bir toplumsal dzeydi ve byle olacana, varsn hi olmasnd. Bugn benim rgtlediim toplumda, artk eskisi gibi ne toplumsal dzey yle kalr, ne de yle kadn bulunur. Kadn da artk eskisi gibi erkek bulamaz. nk bana gre o da byk bir dtr. Eski tarz egemenlik ilikilerine balanm bir kadn kaybetmitir, kaybeder. Zaten benim iin bugn bir kadn zgr olduu oranda vardr. Bir erkee yanl balanm bir kadn, benim iin bitmitir. Bana gre, yanl balanm, zgrlk ilkesinin dzeyine gre kendini gtremeyen bir kadn gcn yitirmi veya bitirilmitir. Kadn her zaman idealize edilmek durumundadr. dealize edilmesi de, zgrlkle balantldr. Kii olarak da kolay sevmem veya sevme hakkn grmem. rnein oklar hi hak etmedii halde kendini hakl buluyor. Ben, bakalarnn dedii gibi Krt halkna ak olmadm. Krt halkna kar byk saldr halindeyim. Tabii, bu da bir ak saylr, ama ilk anlamnda deil. Bouma anlamnda, irkinlikleriyle savama anlamnda, gzkara belki.
49

Ve hakkm olmad halde de kimseye naslsn bile diyemem, merhaba gcn bile kendimde gremem. Bu ok nemli. Deil sevmek, yanndan gemeye bile hakkm yoktur derim. Ama abasn gsterdikten sonra, byk emeini gsterdikten sonra, bu halk imdi sevebileceimi ve dolaysyla onun da beni sevebileceini syleyebilirim. Bu neyle gerekleti? Emekle, en soylu savam emeiyle. Eskiden de kzlarn yanndan geerdik, delikanllarn da. Ben eski sevgi anlayn maymunun sevgi anlay olarak yorumladm. Sosyal gereklie hakim olan budur. Lanet getirdim buna, korktum, rktm ve ekildim. Katm. ocukluk arkadalarmz vard, kzlar da vard. Deil sevmek, adn bile sylemeye cesaret edemezdim. Ky ortamnda tabii. Ve hep bazlar kz alp kaarlard. Ben dehetle karlardm. Nasl cesaret edip de o kz kard? Hatta kz isterlerdi. Nasl cesaret edip de kz isteyebiliyor? Benim bu konuda cesaretim yoktu. Gerekten kz alp karmak benim iin mthi bir olay. mkan yok, yine kz istemem ok zor bir olay. Hatrlyorum sonralar, bizim ana bu konuda baz denemeler yapmt. Benim haberim yoktu ve olamaz diyordum. Onlar benim adma nasl kz isteyebilirler? Byle ahm ahm bir kz isteme deildi. Duyduk, yle uzaktan, bir daha asla sz edilmedi. nk bunun Krdistan'da ok temel bir sorunla balants var. Gryordum, bizim baclar gelmi istemiler. Birka kei, bir eek karlnda alp gtryorlar. O zaman tepkiyle karladm. yle doal bir durum deil diyordum, bizim kzlar alp byle ne id belirsiz yerlere postalamak. Aileden, Krtlkten, zordan zaten hep kamak istiyordum. Bu anlamda benim kadar korkak birisi yoktu. lk jandarma kye geldiinde, hatrlyorum, tane uval vard evde, ben aralarna gizlendim. Bunlar da itiraftr. Gerekten ilk tabancann sesini duyduumda, kendimi hangi delie atacam dnyordum. Byle bir ey, bunlarn hepsi itiraf. Ama imdi sava tanrs gibiyim. Bu i olacak. Nereden nereye?
50

Tanrsal hesap yaplmtr. Tabii, benimki ocukluk itibariyle bir halkn artk dirilie gemesi oluyor. nk ben kendi yrym olaanst bir halk yry haline getirmeye ok yatkn birisiydim. Kesinlikle yry tarzm farkldr. Bunu da ok gl tasavvur etmek gerekiyor. Kesinlikle farkl izgide gryorum. Tekim, ok karym geleneklere, eski yaam tarzlarna. Ama ok sessiz, kendini biraz da ok fazla belli etmeyen veya gc yetmeyen ve bu anlamda kimseye de karmayan biriydim. Bizim yaam, yaanmamas gereken bir yaamd. Ben kendimi buna ayarladm. Yaanmamas gerekeni yayorum. Kendimi aldatmak, kendime veya bu halka yapabileceim en byk ktlk olacaktr. Oysa ounluk, yaanmamas gerekene mthi yaanmal diye u veya bu yolla sarlm, u veya bu yata taklp kalmtr. Tanrsal hesap yaplmtr ve ok byk oynamamz gerekiyor. te kendimi tek bama byle ok korkak birisi olmaktan karp, tarihin en byk barbar gcne kar yrtebilir bir duruma getirdim. Ve bizim bu mcadelemizde kaybetmenin ad yoktur, sadece kazanmak vardr. Gerek asker, gerek PKK komutan zellikle her eyiyle kazanmaldr. Onun kitabnda, onun yrynde kaybetme szcne yer yoktur. Ben, ben olmay kantladm. Bunu bu kadar ehidin emeiyle yarattk. ehitler en bataki gtr ve halk imdi bana baldr. Bu g (ki yasalar, teoriler bunu sylyor), bende cisimlemitir. Tanrsal dediim olay da budur. Halkn gc tanrsaldr. Teorinin gc tanrsaldr. Hepsini de birletirmiiz. Ve ben bunlar babam adna sylemiyorum. Her gn byk deerler adna konuma gcm var.

51

Diyarbakr

Sosyal izginin gelimesinde kye boyun emedim, aileye boyun emedim, hatta Trk dnyasna (ki buna dzen de diyebiliriz) boyun emedim. Ky toplumu yerine burjuva toplumu snrlarna giri, son derece yorucudur. lk ehir toplumuna giri, benim iin hayli zorluklarla dolu bir giritir. Gerek kk ehirler olsun, gerek Ankara olsun, giriim hayli zordur. Bu da ok nemli. Girdim, ama kendimi kaybetmedim. ok tutucu olmama ramen, ehir iinde herhangi bir erime durumum yoktu. Aylarca, yllarca bekledim. ehri anlamann byk merakna, abasna karn, ehri yaamann kenarndan bile gemedim. Arkadalarm ayda kendilerini daldrp yaatyorlard, ben beceremedim. Ve bana kar olduka alayc bir yaklam iindeydiler. Evet, ehir ocuklar nemli oranda alayc bir yaklama sahiptiler. retmenlerin ilgisi daha deiikti. Belki geliebilirim umutlar vard. Fakat akrabalar, yanbamdakilere gre, alay edilmesi gereken biriydim. Byk ihtimalle kendi dzenlerinin farkl bir konumunda kalyordum veya onu da bir tehlike olarak gryorlard. Burjuva sosyalitesine kar az ok bir tehlike olabileceimi gr52 53

yorlard. Burjuva sosyal yaamna tepkim vard. Ve girmedim, enerjimi byle harcamadm. Ben onlar kendi i dnyamda mahkum ediyordum, onlar beni alaylaryla mahkum ediyorlard. Byle bir sosyal giri sz konusuydu. Kemalist ve feodal etkilerin ikisine kar da ok temkinliydim. Byle balklamasna dalmayan ve farkn srekli koruyan bir konumdaydm. Arkada gruplarnn olumasnda byk aba harcadm sylemitim. Temel konulara zaman zaman giri yaptm, ama birinden dierine de ska atladm zamanlar oldu. Din ve felsefe konularna el yordamyla giriler yapardm. Hepsinde yle baarl biri olduum sylenemez. Fakat bir deneme tarzm var ki, ilgintir. Yani birileri dalar, yaamn sonunu getirir; bense sadece yoklarm. Geleneksel Krt kiiliinden kopuum, bu toplumda kesin bir hakszlk olduunu sezmemle ve hepsine kar kmamla balantldr. Nizip'te henz ortaokuldayken benimle hep dalga geilirdi. Dnn, anlattm trden bir isyan yapan bir ocukla hep dalga geiliyor. Belki de okulun en zavall rencisi durumundaydm veya sanrm retmenlerime gre de en akllsydm. nk dnemine gre hem kadn retmenler, hem de erkek retmenler bana hayli deer biiyorlar, giderek bilgilerimi gelitiriyorlard. Okulda n sralardaydm, ama buna ramen ocuklarn veya rencilerin byk alay, ehrin olumsuz etkileri vard. Bunu daha sonra patlamaya dntrmem iin yllar gerekliydi. Halen hatrlyorum, kimi subay ocuu, kimisi kyden gelmi aa-eraf ocuuydu. Benim biraz byle Krtlk zelliim vard, sanrm davranlarm fazla gl deildi veya onlara gre kesin davranlarmda farkllk vard. Onlar gibi olamyordum. Onlarn toplumsal zelliklerine gre erimeyeceim ak ve bunu tehlike olarak gryorlard. neleyerek, alay ederek, byle her gn kendilerine gre beni geriletme durumlar vard. Benim verdiim karlk neydi? retmenlerimle biraz diyalogu
54

iyi gelitirmek. k, biraz retmenlerle iyi ilikilerde buluyordum, kitaplarma iyi bakyordum; snf birinciliinde srekli trmanyordum ki, bu da sonuta savatr. ok anlaml bir savatr. retmenle ilikiye hakim olduktan sonra, bir de snfn birincisi olmay saladktan sonra, bu burjuva ocuklar yenmi oluyordum. ok somut, snf da byle geiyorum. Burjuva iliki biimlerine kar kesin bir tepkim geliiyor. Belki de ok daha tehlikeli geliyorlard ve onlarn dayatt tarzdan uzak duruyordum. nk biraz yaknlasam, beni mahvederlerdi. Onlarn dayatt bir tarzla deil de, benim bildiim dorultuda mcadeleyi gelitirme, snfn birincisi olma ve retmenin gzne girme; bu ikisinde de tamamen baardm syleyebilirim. Kemalist mantk, biraz da yatl okul mantdr. Kemal'in kendisi zaten yatl okul rencisidir. Ve az ok her aydnn da ona benzer tarzda devlete girii balar. Normal llere gre ite, Trke dersi, matematik, tarih ve birka dersi daha baaryla verdin mi, bir yatl okula girersin. Ben onu rahatlkla baardm. Daha ortaokuldayken llerim fena deildi ve sonuta yatl okula girdim. Ankara merkezde bir kadastro okulu rencisi oldum. Sanrm u gelimeye yol at: Hem devlete dayanarak Ankara'da gerekleri grme (ki bu ok nemli herhalde), hem de Ankara'nn gbeinde burjuva toplumunu gzleme imkan edindim. Oraya sramay gerekletirmeseydim, bir gzlem imkan olmayacakt. Burjuva toplumuna giri yapyorum, yine devlete dayanarak, zlemediim bir okul, fakat iin iine Ankara girince, denemeye deer dedim. Ankara'ya ulatmda tesadfen otobste tantm bir retmen vard. Biraz bana yardmc olur musun dedim. Onun da eteinden tutmutum. Daha nce Birecik'te babamn eteinden tuttuum gibi, ayn ortam. Ankara yine da gibi zerime geliyor ve korkun bakyorum. Atatrk'n heykelini grdm. Adam drttm: Bak, bak buna! diyordum. Her ey bana inanlmaz gibi geliyordu. Byk eliki. Kydeki aalk elikisi gibi. Hepsi aklmda imdi.
55

Tapu-kadastroda benim asker retmenlerim vard. Harp okuluna gidiyorlar. Beni el stnde tutarlard. Bilmiyorum, o retmen de zellikle mi yle yapt? Yoksa ok mu seviyordu? Geliyordu byle, ocuklar, aldm Abdullah'n kompozisyonunu, gittim Harp okulunun profesrlerine okuttum, hepsi hayret etti diyordu. Ve kendisi yorumluyordu. Yani ona kalsayd ben bir melek gibiydim, dahiydim. Bu kadar deer veriyordu adam. Askerdi. Belki de bende tehlike grd, byle kazanmak istedi, nemli deil. Duygu olarak da giderek kendini bastran, burjuvazi karsnda kendini fazla ansl grmeyen biriydim. Yine faal birisi olduum halde, son derece kendimi bastryordum. Giderek dine daha ok gmlme gerei duydum. Sanyorum dayatlan burjuva toplum deerleri karsnda ideolojik bir biim olarak erkenden, daha kydeyken bulduum, kendimi iinde daha rahat ifade edebileceim, dini gereklik zerinde younlatm. Kyde de namaz kldm anlatmtm. Bizim imam sen bu hzla gidersen uarsn diyordu. te o uu daha sonra gerekleti. Uu, devrimdir. Demek ki, o hoca biraz kendi dini anlaynda da olsa, tesbit etmi. Ben burjuva toplumuna kar kendimi son derece korudum. Ve herhalde bu iyi bir ey olmutur. nk burjuva deer yarglar beni istila etseydi, benim 1970'lerdeki srece salkl bir giri yapmam mmkn deildi. Grnte biraz muhafazakardm. Aslnda son derece elikili bir durumu da yayordum. Haram olmamas iin her adm son derece lerek atyordum. Harama kar olaanst bir hassasiyetim vard. te o zaman dindarlarn okuduklar byk bir alim vard sanyorum. Seyyid Kutub'un bir kitabn o zaman yakalamtm: Din Budur. Benim tamamen yol diye, yaam diye bildiim budur biiminde iine girdiim bir sre var. Tabii, orta renimin kocaman alt yln da byle deerlendiriyorum. Ki bunun kyde uzantlar var. Ankara'da Tapu Kadastro Meslek Lisesi'ndeyken, sanrm son ylnda Maltepe Camisi'ne gitmekten geri durmuyordum. Bizim oku56

lun hemen yanndayd Maltepe Camisi; gzel bir camidir. Sk sk oraya giderdim. Komnizmle Mcadele Dernei'nde verilen konferanslar dinliyordum. Hatta lk ocaklarna gittiimi de syleyebilirim. Ama fazla snmadm da. Byle bir atmosfer iindeydim. te Hulusi Turgut muydu, onun Barzani ile ilgili rportajn da can kulayla dinliyor, okuyordum. Yani bu yanm da vard. Dnsel olarak din kitaplarna ilgi duyuyordum. Necip Fazl Ksakrekin byk bir ilgiyle izlemeye alyordum. Bir-iki konferansna katldm, olaanst buldum. Hatta coturdu beni. Yine Trk ocanda verilen iki konferansa katldm. Bunlar sanrm temel izgiyi kavramakta nemli anlardr. Komnizmle Mcadele Dernei'nin bir sorumlusu vard. Refik Korkuttu galiba. Teorisyendi. Ve hatta burada Demirel'in bile geldii bir toplantya da katlmtm. Byle bir sreteyken bir gn, hatrlyorum, Hubermann'n Sosyalizmin Alfabesi adl kitabn tesadfen ele geirdim. Okumaya altm, yle planl deil. Elime alaym da okuyaym diye bir niyetim yoktu. Elime aldm, bir-iki sayfasn okudum, ki tepki duyuyordum. Aziz adl kyl bir arkadam vard okulda o zaman. etin Altan hayranyd, NATO aleyhine sahte nutuk atp tutard, yine solculuk adna nutuk atard. imdi dzenin iyi bir brokrat herhalde. Ben ona da tepki duymutum. Byleyken bir gn ite o kitab elime aldmda, satrlar ilerledike dilimden den ey Din kaybediyor, Marks kazanyor oldu. Deiimin bir sloganyd bu. Daha somut olarak ifade edilirse ge le nek sel ide o lo ji kay be di yor, sos ya list ya am ka za n yor du. 1969'da tam byle bir karara ulatm syleyebilirim. nk kendi kendime bu sz sylediimi de hatrlyorum. Ar dn dan bir ka dast ro me mu ru ola rak Diyarbakra u tum. Diyarbakrda Krdistan gzlemlemek biraz daha ufuk aabilirdi. Devlet memuru olarak orada sosyalist gereklik, devlet gerekliini daha iyi karlatrma imkan vard. nk daha nce buday tarlalarnda, pamuk tarlalarnda gzmz aamazdk. Ama biraz byle cebine para girmi, yeterince gzlem imkan edinmi, byle
57

bir otel yaants. Kk-burjuvalarla oturup kalkma, seni biraz cesaretli klabilir. Aalar ilk yaklam gsteriyor. Yanna eskiden varamadmz o byk demagog yn kk-burjuvalarla her gn karlayorsunuz. Bunlar gzlem gcn daha da arttryor. Bal kyller, aa ky, bir kadastro memuru olmama ramen, tarlalara ktmda burnumuzdan kan gidiyor derlerdi ve gerekten yleydi. O memur yaantsnda bile kyllere kan kusturuyordum. Tabii bu, tempoyu gsteriyor. Diyarbakr tapu memurluunda bir yl kaldm. Ana en yakn insandr ve hakl olarak olundan birok ey ister. nat etmiti, sen dedi niye bana birka metrelik bez almyorsun? O gn bugndr ben ona hibir ey almadm. Bir oul, almaz olur mu? Maa da bulmutum, ama almayacam dedim. Sen bir beze gz diktiysen, ben de onu vermemekte kesin tutum sahibiyim. Byle byk uzlamazlm da vardr. Neden? nk benim daha byk iler yaptm grmyor, bu konuda istemlerde bulunmuyor, her eyi bir bez parasna indirgemek istiyor. Ne kadar edepli ve yksek duyarlk iinde bir kii olarak kalmaya zen gsterdiim, o zamanki halimden anlalyor. Yoksa anam dnmediim iin deil, anama yakmayan bir oul olduum iin deil. Byle basit dnd, ben de byle tavr takndm ve almadm. yle gz arkada gitti. O zaman paramn hi olmadn sylemiyorum. Aslnda bankaya on bin lira yatrdm biliyorum. Nitekim o kylerden, aalardan para aldmda bile bunlar devrim paras olabilir diyordum. Bir nevi rvetti, ama tek bir artla kabul ettiimi hatrlyorum. Baba parasn nasl isyan iin kullandysam, onlardan aldm paralar da bir gn genel isyana yatracam diyordum. Ve kabul ettim. Bana ilk rvet verildiinde, rveti kabul etmek iin, sen nasl rvet yersin diye terleyip durdum. Dndm, tarttm, en son vicdanma kabul ettirebildim. Bu para Krdistan iin kullanlabilir ve merudur. Bu para buradan geliyor, yine burann iyiliine gzelliine kullanlabilir. yle bir ballm vard.
58

Arkadalarm ise bol bol kafay ekerlerdi, her trl pis ilere girip bu paray harcarlard. ok nemlidir, bir rveti kabul etmek insan bozabilir, ahlaksz yapabilir. Hl hatrlyorum, birdenbire maamn iki- kat olan -drt bin liray o koullarda (yetmiler de) cebimde grmem ok ilgintir. Bozulmamak iin hzl dnme ve areyi bulmak nemlidir. Ve dnn ki, bir rvet beni Krdistan'a ard. Krdistan dncesi bir rvetle balantl hale geldi. Oysa Krdsitan' bitiren bu rvetiliktir. Orada tam tersine bu rvetilik beni Krdistan zerinde dnmeye gtrd. nk bu paray sen alr ve harcarsan, kesin kiiliini kaybedersin. Ben memurluk yapmaya gelmiim, belki de bol para bulup kendimi zenginletirebilirim. Fakat paray alarak hatal veya yanl yola girersem (ki, Krdsitan somut deil) kiiliim ok farkl bir yola girebilir. lk rvetle yitip gidebilir. Ama ben ilk rveti ne yapaym diyorum. Sabaha kadar terliyorum ve bir are buluyorum. Ki, o zaman ok snrl bir Krdistan dncesi vard ve neye yneleceim belli deildi. Devrime ynelsem bile, ok farkl yneleceim, hzl olmayacam. te rvet hzlandryor. Cebimde duran bu para srekli Krdistan' dn, nk sen bu paray onun iin aldn diyor. te onbin liray bulunca, kendimi stanbul'a attm. Toplumsal gereklememizde birok kaytl, mlkiyetli, zaafl, uzlamal bir yry yerine; onurlu, kiilikli, kimlikli, iradeli, eit, moral olarak da kendini ifade etmi, byle kararlam ve yaama geirilmi bir yryn sahibi olabilmek ok nemlidir. Gerek tutku bu, diye dnyorum. Ona gre, birbirini etkileyecek, yaam zorlayacak bu g gsterilmelidir. Ben bugn de byle olmaya ne kadar zen gsteriyorum? Bu ayp deil, tam tersine ayp olan bu khnemi, her eyin bitii anlamna gelen tarzda yaamaktr. Esef ediyorum, bu yaantlar neredeyse ruhumu bozuyordu. Diyarbakr'da bir yllk memurluum sonuta ilgintir. Para ile tanyorum biraz, rvet ile tanyorum, efendim, beyim deyimleriyle karlayorum, devlet memuruyum, kyl-devlet ilikisini anlyorum. Fakat byle kk bir memur olarak kalmaya da niye59

tim yok. Kesin biraz daha ykselebilmek iin bir okul arac var, onu denemeliyim, diyorum. Bunun iin niversite hazrlk almalarna katldm. Diyarbakr surlarnda epey dolatm, kaldm. O zamanlar bir Sur Palas Oteli vard, o benim karargahmd. Licelilerin oteliydi, duyduum kadaryla Behet Cantrk'lerin. Daha sonra Demir Oteli mi, yle bir eye dnm. Yani Krtlkle ilgili izlenimlerin bol olduu bir otel. niversiteye gidi tutkum, kesin bir st brokrat olmaktan ziyade, Trkiye'nin siyasi havasna biraz daha gereki katlmakt. Amacmda da siyasal vard. Bununla siyaset ilikisi ortaya k yor. Ama bir ara okul ola rak da, onu ka za na ma yn ca, stanbul'da hukuk da olabilir diye dndm ve tayinimi oraya aldrdm.

Tek Kiilik Ordu

1971'in sonlarna doru stanbul Hukuk'a kaydm yaptrdm, ama hi okula gitmedim. Bakrky'de bir kadastro memuruydum. Avclar'a doru ambayat ky myd, yle bir kyde iyi bir kadastro memurluu yaptm. te biraz orada da para birikimi gerekleti. Bakrky, Ataky'den edindiim izlenim, orada yaamn olduka gelitiiydi. Kendimi stanbul yaamna hi kaptrmadm. Yine tektim. Kendi kendimi zmeye alyordum, hesaplyordum. Duygularm biraz daha gelimi olmakla birlikte, stanbul yaam bende hibir zaman kendini aa vurmad. te o dnemde, kitap raflarnda Lenin'in Uluslarn Kendi Kaderlerini Tayin Hakk kitabn grdm. lk defa burada gerekleti ve bu dnceyi kendime malettim. Okumaya da baladm hatrlyorum. stanbul Site renci Yurdu'na yakn bir pansiyonda kalyordum. Ondan sonra DDKO kurulmutu, Dev-Gen kurulmutu. Artan bir eylemlilik vard. Ben yeliimi DDKO'ya yaptm. En belirgin olan, bunun feodal-kk burjuva aile ocuklarn bir rgt olmasyd. Ben bu anlamda, snf orijini itibaryle yalnz biriydim.
60 61

lk stlendiim bir seminer vard. Sanrm konusu Toplumlar Tarihi ve Krt Meselesi olabilir. Ve olduka cesaretli ve dneme gre en ileri dzeyde bu semineri verdim ve herkesi arttm. Olduka da tehlikeli buldular beni. Bu da nereden kt, diyorlard. nk orada sylediim u szleri hatrlyorum: Gya, dedim, peygamberimiz yarabbi, sen Krtlere devlet kurma imkan verme demi, verirsen dnyann bana bela olurlar. Bu szleri sylediimde, Krt devleti lafn kullandm iin, orada bulunan herkesin dili uuklad. Eletirel yaklatm. Din ideolojisinin bu konuda yapt hakszlk ortada dedim. Sanyorum o zaman ulusal soruna kesin doru bir yaklamm sz konusuydu ve tartmalar biraz daha boyutlandrmtm. Benden srarla ne istediimi soruyorlard. Tabii ne istediimi tam bilmemekle birlikte, o zamanki DDKO'yu eletiriyordum. Sonrasnda DDKO'nun son bir kongresi dzenlendi. O, biti kongresidir. stanbul'da benim iin bambaka bir dnem balamt. Seminer verdiim 1972 balarnda, Barzani'lerin ve dier birok isyancnn azna bile almad bir eyi, ben tek bama dile getirdim. Verdiim derste, Krt devleti neden olmasn? sorusunu soruyorum. Hatrlyorum, mavi bir takm giymitim ve kravat takmtm. Herkes iin yeni bir simaydm. DDKO'nun son kongresinde Hikmet Kvlcml da konumutu. Hatrladm kadaryla Mezopotamya'nn ocuklar diye bir deyim kulland. Hl aklmdadr. Dev-Gen'in sorumlular da konuuyorlard. Ayriyeten bir eletiri vard. Ondan sonra nc nemli konumay ben yaptm. Olduka ilgi ekmi tahmin ediyorum ve ok cesur bir konumayd. Zaten beni hemen asli yelie almlard ve ondan sonra da kapatld. Bu dnemin dier nemli bir ans da, Teknik niversite'de yaplan bir Dev-Gen toplantsyd. Daha sonra THKP-C'nin en vurucu kiisi olacak, en etkileyici simas olacak Mahir ayan, Yusuf Kpeli ve Sinan Kazm zdoru bu toplantdaydlar. Siluetleri
62

hl aklmdadr. Bunlar o zaman sanyorum Mihri Belli'nin DevGen'ine kar tavr almlard. Ve THKP-C'nin temelini atmlard. Ayrma, kopuma sz konusuydu. Esas ideolojik noktalarda kemalizm, revizyonizm hususlarna ilikin, Mahir olduka cesur konumutu. Yeraltna gemeden ok ksa bir sre ncesine denk geliyordu. Krt meselesinin ilk defa ok cesur bir biimde orada tartmaya aldn grdm. Mahir'in kemalizm ve Krt meselesi zerine yapt konuma cesurcayd ve bizi etkilemede en ileri dzeyi ifade ediyordu. Sanyorum kemalizmin etkisinden yeni yeni kurtulmaya balamt. Ayn eyi revizyonizm iin de ifade etti. Galiba illegal rgt, devrimci iddeti ele almaktan ekinmemesi gereken rgt zerine de bir tartmas, eletirisi oldu Mahir'in. ki konuma yapt, sert oldu. Hatta bir silah da patlad hatrladm kadaryla. Benim iin son derece cesur, hatta ideal denilebilecek bir tavrd. stanbul'daki yaammda dikkate deere en nemli nokta budur. 1971 sonlarna gelindiinde, bende olduka sempati olumutu. Dernek yelii yapabiliyorum dikkat edilirse. yi bir sempatizanm, ama henz kendi yolumu tam bulmu deilim. DDKO yesiydim, ama devrimci genlie de sempatim vard. Yine devrimci nderleri, izlemekte herhangi bir tereddt gstermiyordum. Araym giderek iddetlendi ve zaten hemen 1971 sonuna doru Siyasal Bilgiler Fakltesi'ne kayt yaptrdm. Siyasal puanlamada yerminci olarak kazanmtm, bu da bana maliyeden burs getiriyordu. Zaten 1971 sonu ve 1972 balangcyla birlikte 12 Mart olmu, kalburst genlik sorumlular ieri alnm, Ankara'da sra bizim gibi ikinci dzeyde kalan veya yeni gelen kiilere gelmiti. Bu nokta salnda ok nemlidir. Eer bizim nmzde DevGen'in etkili nderleri olmasa, aslnda bizim iin nclk etme ans olmayacak. 12 Mart bilmeden bu konuda bize byk bir ortam ayordu. Sanyorum sonradan dergilere konu oldu bu: Baki Tu Apo'yu neden tutuklamad? dediler. Dzen sonradan kahrol63

du. Benim o zaman fazla tutuklanacak halim de yoktu. Apo hitir o zaman, dikkati ekecek fazla yn yoktur. Baki Tu'u da sulamann hibir anlam yok. Geri sonradan parlamentoda savunma komisyonu bakan oldu. Herhalde beni izlemi olmay, beni yarglam olmay bir eref payesi olarak dnyordu. 1972'nin Ocak, ubat, Mart aylarnda SBF, tamamen THKPC'nin etkinliindedir. Benim iin de bu dnem bir yerde onlarn sempatizanlyla geti. Bazlar kendilerine ye olduumu sylyorlard. Doru, ben onlarla derhal rgtlenmeye almtm. Fakat yle tutarl bir rgtlenmeye girmedikleri iin, bir anlamda kendim amatr bir nder gibi ortaya kmaya altm. Maltepe Cezaevi'nden ka byk heyecan yaratmt. Bunun derin etkisi altndaydm ve bunu ok kahramanca deerlendiriyordum. Bundan sonra byk i yaparlar beklentisi iindeydik. Ancak bu ka Kzldere'de trajik bir biimde sonulannca, amatrce bir boykot gsteririsine nclk etmekle karlk verdik. Ardndan 7 Nisan 1972'de tutuklandk. Giderek nclm bu dnemde kantlyorum. 12 Mart sonras nderlik boluuna yava yava yryorum. Gerek Trkiye devrimciliinde, gerek Krt devrimciliinde bir zm aranyor. Sanrm o zamandan bir grup olma niyetimiz beliriyor. Her taraftan, renci genlikten adaylar alnyor. Kuzeyli, Gneyli, ama her airetten, kabileden, yreden birisi iine girsin deniliyor. 12 Mart sonras Ankara ortam, renci genliin yeniden hareketlenmesine sahne oluyor. Okullar scak bir tartma atmosferine sahipti. Bu ana erevede, iine girdiimiz bir grup ilikisi var. O zamanlar grubun ilikilerine Haki ve Kemal'i ekmitim. Dierleri de sanyorum yava yava geliyorlard. Bu dnemde renci militanlmla kendimi kantlyorum. Ankara ortam, sosyal yaam itibariyle Trkiye'nin en gelikin dzeyini ifade ediyor. Siyasal, en zenginlerin (eski Trkiye cumhurbakan Korutrk'n olu bile okuldayd), yine ok sayda brokrat, subay ocuu ve tektk de olsa halktan gelen genlerin okuduu bir
64

okuldu. Bu okulda 31 Mart direniileri ansna koyduum boykot eylemi, ok cretli, kesin nderlie oynayan bir eylemdir. renci hareketinin inisiyatifini daha 1972'nin Mart'nda bylece ele geirmitik. O gn bugndr bu nderlik devam ediyor. Aslnda o da ani atlan bir admdr. 12 Mart'n etkilerini ilk defa silip spren siyasal bir dalga oldu ve bu giderek Trkiye'ye yayld. Fakat zal'n deyimiyle kl art kaldk, yani 12 Mart klc bitiini bimiti. Birinci kuak gittiinde, biz ikinci kuak olarak girdik ve bizi grecek ve tekrar bir kl sallayacak durumda deildi. O boluu deerlendirerek biz planl bir adm attk. 1972'de zaten nder olanlar aa yukar belirlenmiti. DevGen'in n der le ri bel liy di, DDKD za ten ka pa tl m t, o dos ya stanbul'da kalmt. Adm gese bile, Ankara'da hi yok, tmyle dikkatler aniden bakalarnn zerine ekilmiti. 12 Mart'n klc belki sa tellerimizi kesiyor, ama bir yerimize demiyor. 12 Mart' karlayan Dev-Gen'tir ve kahraman nderleri, bilindii gibi ehit dtler. Braktklar miras nemliydi. Onlarn militan olacaktk, kendimizi onlardan sayyorduk. Artk kahramanlarmz kan-revan iinde gittiler. Madem arkadalar olmaya karar vermiiz (ne de olsa yiitliktir), silahlarn yerde brakmamak gerekiyordu. Vuruanlar vuruuyor, dvyor, ehit dyorlar. Kalanlar nc elden sempatizanlard ve ben hzla onlarn iinde ncl elde ediyordum. nemlidir, kendimi hareketten olmaya sayyorum, hatta ye olmaya bile varm. Ben kendimi nasl kattm? Partim henz yok. THKP-C, TKKO ve bilmem benzeri rgtler ismen var, ama onlarn kapsn bulmak ok zor. Kald ki, rgtleyecek pek kimse de yok ortalkta. Ama ben aday olmaya hazrdm. yi niyetli ve ok iyi bir sempatizan olarak sahiplenmeye alyordum. Bu nemli bir sahiplenmeydi. abam vard, gruplamay tm iyi niyetlerimle, iyi hareketlerimle ok dikkate deer bir biimde yrtyordum. Haki ve Kemal, bu dnemde ok yakn olmalarna karn, henz sonradan gerekleecek temelde bir grup anlay yoktu. Bunun d65

nda, toplumun her snf ve tabakasyla ilikiliydik. zellikle egemen snflardan gelen ok sayda genle de ilikilenmek zorunluydu. Kemal ve Haki gibi emeki snflardan gelenlerin say snrll yannda, yeteneklerin de fazla gelikin olmay, bunun yannda sosyal-ekonomik ynleri gelikin olanlardan ocuklarn daha fazla gelecei, dolaysyla onlarla daha fazla ilikilenme zorunluluu bu yllarda kanlmazdr. Bylece birok aa-memur ocuuyla ilikiler kurduk. Tabii, sosyal-siyasal nderlii de ele geirmek, bilindii gibi kolay deil. ok zen ve anilik kadar, gzpeklik kadar, ilke dzeyini ister. Bir de zamanlamay iyi yapacaksn. Yine bunlar planl yapmann sabr, gzlemi var. Fakat bir adm atld, 7 Nisan tutuklamas Mamak'la sonuland. Mamak'ta alt-yedi aylk bir sre geirdim. Bu srete zindan ok iyi gzlyorum. Zindan nedir, ne verir, ne gtrr? ok ciddi bir okul grevi grd Mamak ve ktm. Yine burada da ok soukkanl, sabrl bir biimde okul devrimcisi maskesi altnda bir pratik dava veriliyor. Mamak'ta ne olgunlat? Orada nderlerimizi grdk. Denizlerin idama gidiini grdk, TP'lileri, PDA'clar, THKP-C'lileri grdk. Az ok tantk, tarttk. Yine de ben kesin tercihimi henz yapmamtm. Araym devam ediyordu. Baki Tu'un bize 7-8 yl vermeye niyeti vard. Fakat tank olmad iin vermedi. Yanmda Doan Frtna vard. O dnemin hl canl tandr. Sanyorum 1990'l yllarn bandan itibaren HD'de alyordu. Onun babas bir albayd. Bilemem, acaba mahkemede bir etkide bulundu mu? Eer bulunduysa ve o nedenle olu kmsa, kesin deil, ama benim kmamda da rol olabilir. kar k maz Antkabir'in di bin de ki ev de kal dm. Sk a Antkabir'i ziyaret ediyordum. Bu ok ilgintir. Babas astsubay olan Mu'lu bir gen vard. Oraya baz yaramaz veya dost kadnlar geliyordu. Bizi drmeye mi alyorlard? Ben onlardan bir ey anlayamadm. Bir takip olabilir mi? ok ilgilendim. Yani o zaman
66

da hl kapal bir yaamm vard. Kemalizmin merkezinde ve Antkabir'in dibinde karargah kurmuum. ok serseri bir arkadamn eviydi. Babas astsubayd, anas da galiba Mu'luydu. smini hatrlyorum, Atilla myd? Atilla koyduuna gre babas kemalist bir astsubay. Oraya gelen bayanlar, zaten o dnemin rencileriyle iliki kurmak veya rencilerin durumlarna gre macera yaamak isteyen kadnlar da olabilir. yle iki- bayand. Bilemiyorum, fazla zengin de saylmazlard. Ama ilginti, o astsubay ocuu arkadamn yanna geliyorlard. Polis denetimi olmas bir ihtimaldir. Fakat kesin dmedim. O zaman durum o kadar birbirine karm ki, sahte Krtlk yapanlar bizden krk trl daha byk laflarla ortadayd. Solculuk yapan da yle. Fakat benim iten ie ok yerinde bir hazrlm vard. Ben bu izgiyi, PKK'nin bugnk izgisinin ilk belirlemelerini ite bu Antkabir'in dibindeki evde yaptm. in ilgin yan, her gn gidip kabri ziyaret ediim de neyin nesidir? Herhalde kendimde younlatrdm elikileri yaknen grmeme yol ayor. ... 12 Mart' Dev-Gen karlam ve kahraman nderleri ehit dmt. Yreimiz yanyordu, ama henz onlarn militan olmu deildim. Fakat braktklar miras nemliydi. 15 gn ders alarak siyasal ikinci snfa getim. O baary gsterdim. Grup eilimimi henz tam aa vurmamtm. Fakat olgunlaan yeni bir grubun bamsz admlarnn atlmas vard. Bu 1972'nin sonu ve 1973'n banda younlat. Kendimi younlatryorum. Fuat (Ali Haydar Kaytan), Haki Karer, Kemal Pir, Cemil Bayk gibi arkadalar grmeye alyordum. Bunlar o dnemde benim yakn arkadalarmd... Bu arkadalarm henz tam grup kapsamna almamm, gruba ilave etmemiiz. O zaman Ankara'da btn koullar bana unu sylyordu: Bu devrime snabilirsin, yaadn deneyimler seni yrtebilir. En
67

azndan nc snf sempatizanlar iinde kesin rol oynayabilirsin. Sonuta hemen ve drste katlyorum. 12 Mart faizmi dneminde, btnyle devlet beni ar bir cezayla karlamak istemi, ancak baarsz kalmt. Aslnda belki Baki Tu ahsnda o zaman faaliyetlerimi sezmiti, ama bir ey yapamyordu. Benim eylemliliim bir noktaya kadar gelmiti. Devlete isyan, burada balyordu. Birinci elden militanlar gitmi, kalanlar biraz pasifize edilmi, boluk domu ve biz iine giriyoruz. Devlet batakilerle urarken, bizi fazla tehlikeli grmyor ve ben bu sreci deerlendiriyorum. Arkadalarm henz grup olacaklarnn farknda deildiler. Ama onun kendi iindeki dzeyi giderek olgunlayordu ve 1973'n baharna yaklatmzda, smrgecilik tartmam gelitirdim. Kesin iine girilecek yol beliriyordu. Krdistan temelinde bir kn btn ngrleri kadar, kiilikte kendine gvenli admlarmz oluyordu. Hatrlyorum, iki- kapy kilitler, bir arkadamn kulana Krdistan smrgedir szn sylerdim. Byk bir ihtiyatllkt, ama iinde byk bir cesaret gizliydi. oklar daha sonra bu sz duyduklarnda, biz oktan sylyorduk dediler. Yalan. Bu sz ilk defa biz birok kulaa fsldadk. Ve adm adm olgunlat. Bu tez etrafnda gruplama gereini ortaya kardk. Burada yirmi yam hatrlyorum. Sava adna hibir ey ortada yok. ki kelime hakl sz syleyecek durumum yok. Ve tabii ruhum bana yine senaryolar dzenlettirdi. Herhangi bir da yamacnda olduum zaman kendi kendime acaba asker gelse, dayanabilir misin? derdim. Tabii, o zaman tavan gibiydim. nk hibir ey yok. Bir ey olmadan asker gelse dayanlabilir mi? Ama kafamdan geiriyorum; acaba bir vatan sava verebilir misin? Balarda dolayordum, tarlalarda. Tabii bu yine yreimin bir tavannki gibi atmasna yol aard. Bu yerlerde nasl bir sava vereceksin? Ama dnyordum ve hl hatrmdadr: Tek bana veremezsin diyordum kendi kendime. O byk yalnzlk, ne dourdu bende? Byk rgtlenme ruhunu. Byk rgtlenme ruhu bende nasl geliti? O
68

byk zorluklar, byk yalnzlklar karsnda dodu. Benim bu yllarda sorduum sorular, bende hl tam cevabn bulmu deil. Sava bu sorular sormakla balar. Birok eyi dnyordum vatan iin, halk iin. Ve btn onlar yreime ileye ileye rgt bilincine dnt. nk tek bana hibir ey yapamazsn, yapabilmen iin insanlarla birlemen gerekir. te benim byk lm. Silahlarn tehlikesini grdm. Silahn her eyi bastrdn grdm. Silahn iradesizlii dourduunu grdm. Ve bu byk silahl mcadeleye amansz kendimi verdim. Hl da yleyim. Silahl insan yaratmak, hl benim yreimde bir tutkudur. Gelin gruplaalm diyeceim, ilk ocuklukta olduu gibi gelin oynaalm Dosta dmana en anlalr dille sesleneceim, doru dnceleri syleyeceim. Btn bunlar yetmezse rgt kuracam, rgt savatrmak iin uratka uraacam. Yenilgiyi kabul etmeyeceim, her yenilgide bir k nedeni greceim. Ve btn bunlar savaa gtreceim, savata hatay kabul etmeyeceim. Savata taktii yetkinletireceim. Savata kzlca kyamet koparacam. Ne zamana kadar? zgr yaam yakalayana kadar. Karmzda zel sava varm, dnya varm, hi umurumda m? Zordan, iddetten bu kadar ekinen birisinin bylesine dnya bir yana, ben bir yana demesini nasl karlamak gerekir? Bizim o ubuk Baraj'na gidiimiz gerekten Newroz muydu? Nisan veya Mart olacak galiba. Burada ilk defa tek tek aktarmdan toplu aktarma getim. Ve grup olduu aka belirtildi. Bundan nce bu arkadalar tektirler. Onlara iyi bir ierikle smrgecilii anlatyorum. Krdistan'n bir lke olarak ele alnmas gerektii, buna gre bir ulusal kurtulu dncesinin yerinde olduu ve ayrca gruplamay bu temelde yapmamz gerektii... Btn bunlar netti ve sanrm mesaj buydu. Krdistan smrgedir.
69

Bu sz, balangta sahip olduum biricik silaht. Baka hibir silahmz yoktu. rgt bu kadardr. Krdistan smrgedir, bir ulusal kurtulu dorultusunda grup olmamz gerekir... Baka bir ey yok. kelimeliktir. Mamak zindanndan kardm iddetli ders, bir daha ieri girmemek ve kesintisiz bir rgtlenmeye gitmekti. Devletle hesaplamaya gidiyoruz. Bugn de devletle hesaplamaya gidiliyor, en scak sava var, zel sava var. Ama imdikiler parti tarafndan eitiliyor, ynlendiriyorlar. O zaman parti yalnzca benim, kendimden baka hibir rgt eleman yok. nce kendimi inandracam, sonra evreyi inandracam, birka arkada (o da bulursam tabii) bulup anlatacam. Byk bir sorun. Aylarca dolanyorum, laf anlatacak adam bulamyorum. Mumla aryorum, trnakla kazyorum. Ben bir kiiyi daha nereden bulacam? Ballandra ballandra anlatmak istesem, adam fazla sz dinlemiyor. Yok diyor, k daa. Ben de beraber olur, diyorum. Bir ey demiyorlar. Gleri yok, snf kkenleri zaten elvermiyor. Gelenler yar-feodaller, dzeyleri olduka ibirlikilii yayor. Onlarn devrimcilikleri kukulu. Gelenler nemli oranda cumhuriyetin kltrnden gemi, ibirlikilii iliklerine kadar yaam veya kk-burjuva tutkularyla dolup taan kiiliklerdi. Grup denemesi buna ramen var. Dev-Gen miras veya etkileri Pek miras da yok aslnda. Miras duman, ate olmu, yani bir eyler alnmas mmkn deil, kendin oluturacaksn. Dediim gibi, bu etkilenmeyi ve bu boluu iyi kullanarak kendimi bu izgiye verdim. rgtlemeye altm kiiliklerden farkm belirgindi. Burjuva deer yarglarna kar, baz ilkeler etrafnda kendimi korumaya almtm. Deer yarglarna zmleme temelinde girimitim, dini deer yarglarn ok deiik, ok elikili bir biimde de olsa
70

devrimci aamaya tarmtm. O cesareti kendimde grdm. Kendime gre hazrlklarm vard. zellikle burjuva deer yarglarna o dnem devrimcilerinin bakt temelde bakmamak konusunda kendimi olduka artlandrmtm ve kendimi rgtlemitim. Dinin de bana verebileceklerini anlamtm ve gerisini gereksiz buluyordum. Bunu artk yeni bir yaam temelinde amak istemitim. Bu, yeni bir yaam iin bakaldrmak ve yol almak demekti. te neyi okuyorsam, bu bize gereklidir biiminde bir yerlere topluyordum. Gerekli olmayanlar ayrtediyordum. Btn bunlar sonradan ite 1970'lerin balarndan itibaren PKK'nin ideolojik izgisi oldu. Tabii, o zaman sadece birka genellemedir. Giderek gnmze gelindiinde yaama kavuacaktr. Ondan sonrasnda 1973-74-75 ADYD (Ankara Demokratik Yksek renim Dernei) deneyimi vardr. Btnyle benim sorumluluum altnda gelien bir deneyimdir. Yine bu Dev-Solun da temellerinin atld bir dnemdir. Dev-Yolun da temelinin atld bir dnemdir ve ikisinde de kesin benim paym var. nk devrimci yksek renim genliinin devrimci gruplamasn fiili nder olarak ben yrtyordum. Dev-Yolculardan bazlar engeller karyorlard. Yine THKO adna bazlar. rnein Mustafa Yldrmtrk vard, onunla benim ilikilerim oldu. Hem uzlayor, hem eliiyorduk. Dev-Yolcular beni atrmak iin ayak diretiyorlard. Fakat kontrol bendeydi. 1976'ya kadar denetim bendedir. 1972'nin balangcndan 1976'ya kadar Trkiye'deki o demokratik yksekrenim genliinin devrimci gruplamasn ben yrttm. Bu anlamda benim fiili nderlik dnemim, 1972'nin balangcndan itibaren alnabilir. O gn bugndr hzndan, temposundan hibir eyi yitirmeden hl devam ediyor. Gruplamay ilk dnemde Ankara'da ite Yksek renim Genlii ad altnda gtrmeyi daha uygun bir taktik olarak belledik. DDKD tipine fazla ilgi gstermedim, hatta onu tecrit etmeye altm. Bunlar iin fiziki yanlardr ve z ok nemlidir burada. Dediim gibi, o zamanki irade, ruh, o grubun oluumu, sonradan gruba
71

bayann (Kesire Yldrm-Fatma) katl, balayan elikilerimiz Byle baya hem ulusal bir ekirdek, hem parti ekirdei. Mayalanma, ekirdekleme bu temeldedir. Grup srecinde byle bir mayalanma vard. Ben bunu yamur yamadan nce gkyznde hzla bir bulut kaynamas, ilk damlalarn decei, mucizevi bir yamura doru gelen bir younlama olarak grdm. Byle bir karlatrma yaptm. Dikkat edilirse, topraklar zaten ok kurak, atlam. Umut anlamnda, dnce anlamnda btnyle byle. Ama gruplamamz bu atlam topraklara, umudun krntsnn bile grnmedii bir ortama byle bir bulut olabilmek ve ilk damlalar serpmek anlamndadr. Oysa bu ortam her bakmdan ka gerektiriyordu, ilgilenmemeyi. Deliler ii. Yaamn hi umudunun olmad, TC llerinin mutlak egemen olduu bir sreti. te burada beni anlamak gerekir. Arkadalarm gruplama pratiine ekmek iin duygularm, dncelerimi, abalarm ok iyi anlamak gerekiyor. nk nemlidir. Daha sonraki gelimeler kat bir kararllkla yryebilir belki, ama o dnemin bulutu olabilmek ve yamuru yeryzne indirmek yle kolay deildi. Biraz peygamberce ve mucizevi denilebilir. Her ey haince, her ey kendi gereine kara kara bakyor. Her ey umutsuzluk kokuyor. Her ey bize gre deil. O dnem arkadalarmn durumunda bunu grdke, ah-vah ekiyordum. O gnleri kavramaya biraz yaklamak gerekir. Krdistan tarihi, zgrlk tarihi deyip duracaklar, ama o zaman tarih diye bir ey var myd ki? Brakn tarihi, halkn kendisi var myd? Dman olmu bir halkt. Kendinden daha fazla, dmann olmu bir halkt. Benim abalarm biraz da, lanetli bir kavmi, bulunduu uursuz durumdan kmaya armakt. Benim giriimim, onlarn o dnemin lanetinde yzmek istemesine karn, benim zorlu bir abayla, Musa'nn Tur Sina Dana kavmini ekme giriimidir. Evet, bizimki de yle oldu, Cudi Dana ekinceye kadar bin dereden su getirdik.
72

1974 baharna gelindiinde, ADYD'deki nderliim giderek beni popler klyordu. nderliksel bir k, ama Trkiyeli gibi. stanbul'u da etkiliyor. Polis kesinlikle benim Krtle mi, Trkle mi oynadm, veya Dev-Gen'in neresinde olduumu farketmiyor. Veya DDKO'ya oynayp oynamadm tespit edemiyor. Burada benim yanltmam sz konusu ve yanlma gerekleiyor. Devlet bu dnemde bana nasl el atmaya alt? Sosyal-ovenizm, diyelim bir devlet dayatmasyd ki, sola hakim olan da sosyal-o ve nizm dir. Ona kar uya nk tm. Do lay l ola rak Mus ta fa Kemal'in TKP'si oluyor, yani kemalist sol. Zaten nderleri katledildikten sonra, dierleri belki de devletin ak etkisine girmilerdi, zellikle Dev-Yol. Bu yenilmi bir ruhun yaklamdr. Dev-Yolculuk budur. Benim k yapmam bu Dev-Yol daha sonra 1976'da da engellemek isteyecekti, hem de ayak oyunlaryla. Adeta burjuvazinin nc bir kolu gibi, bana k yaptrmak istemeyeceklerdi. PKK izgisini gelitirirken, ilk 1974'te verdiim konferans herkes can- gnlden dinliyordu. Bir tarz sorunu, ciddiyet sorunuydu. Yani o zaman ben iki kelimeyle i yapyordum: Krdistan smrgedir. Yine byle fazla dorular formle edecek halim yoktu. Ama topluluun seviyesine gre de, kendimi olaanst klyordum. Byle sunuyordum. Kemal Pir'in katl! Yarm saat beni dinlemiti ki, o zaman benim elimde fazla aa karlm belirlemeler yoktu. Birka genel doru syledim, yle katlmt ve sonuna kadar gtrd. Yani mesele bilgi birikimi de deildi. Mesele ciddiyetle, itenlikle ilgiliydi. Mesele birbirini nceden tanyp tanmamakla da ilgili deildi. Yarm saat grmtm ve hepsi bu kadard. PKK tarz budur, nderlik tarz ve bizim ynetim tarzmzdr. Bize iten bal olanlarn hepsinin, Haki'lerin de sergiledii tavr budur. Deil kusurlu olma, birbirlerine can- gnlden balydlar. Gerek bu. Bu yllarda babam grdm. Bana kar yenilgiyi kabul etmiti. Benim 1970'lerde admn du73

yulmasna seviniyordu. Radyoda ilk anonslar o zaman yapld. Hl aklmda, geldim, kapnn dibinde onu grdm. Hem endieli, hem de gururluydu. Adn km, herkes duymu, dikkat et diyordu. Yani byle ters bir yzle beni de, kendini de mahvettin demedi. Gururla birlikte, sanyorum inanc da vard. Fethedebilirsin anlayna ulamt. Hatta u sz de sylyordu: Yalnzsn. Bu komnistlerin bile Ecevit'i var. Ama Krtlkle uraanlarn kimsesi yok. Dikkatli ol diyordu. yi bir an. Ksaca babayla ondan sonra anlatk. Kesin benden yanayd ve son derece de gveniyordu. Tam burjuva toplumuna giri ile sonradan Ankara'dan k arasnda 15 yllk bir sre vardr. Ky toplumuyla birlememi, ehir toplumuyla birlememi olarak, Ankara'dan sonralar gl bir k yapacaz. Burjuvaziden ok ey renmi oluyoruz. Mcadeleyi renmi oluyoruz. Birok mcadele silah elde ediyoruz. Bu yllardaki delikanllmda ben, herkesin tersine ok byk bir krdmle kar karyaym. Benim iin her ey alaca karanlkta ve haince bir ortamda, haince niyetlerle epeevre kuatlmt. Ankara'da evrem drt yandan beni tutacak kiilerle doluydu. Zavall ve zaten ok tektim, gllk arzeden fazla bir eyim yoktu. MT bile o zaman beni deerlendirdiinde ki, masalarda ben byle heyecanl konuuyormuum, alay ediyormu. Masada laf eder diyormu, Gitsin bakalm Krdistan'a. MT'in kendisi daha sonra bunu itiraf etti. Biz hafife aldk, kmsedik. Ylan bir kar iken, bir askerimiz potinini kaldrsayd ezerdi demi. Biz hafife aldk ve bamza bu geldi. Dnn benim o halimi, bir rpda beni boabilirlerdi. Neden boulmadm? Dmann bile inanamad k nasl yaptm? Kimileri bulunduklar ortam anlayp deerlendiremezken, ben mutlak dmann egemenlii altnda olduum sahada da k yapabilmiim. Hemen her ey kukulu, her ey ylan gibi bizi sokmakla kar karyayd. Biz byle partilemeye baladk. Bu gzard edilirse, PKK kesinlikle anlalamaz. renilmesi gerekir, nk bu herkesin hayat hikayesidir. renemeyen, yaman bir militan olamaz. Benim anlalmam, parti tarihi
74

ile sk skya ilikilidir. Delikanllmda, dediim gibi, bana kz aramaya ktklarnda, bama felaket geliyor diye dndm ve kendimi savunmaya altm. Ondan sonra kendim kz aramaya ktmda, korkun canavarlarla kar karya olduumu grdm. Burjuva kzlar vard, ou da hayrand bize aslnda. Siyasaldayken, ou da burjuva brokrat kzlaryd veya subay kzlaryd. Sanyorum olduka da beeniyorlard, nk o zaman renci nderliini yapyordum. Destekliyorlard. Fakat yanna yaklamak benim iin meseleydi ve iyi ki kendimi aldatmamm. Benim o zaman kendimi aldatmam, bir tarihi tersyz edebilirdi, baaa gtrebilirdi. Diyarbakr'l bir delikanl vard. Hatta Lice mftsnn oluydu, ismi de Faruk'tu galiba. Hl aklmda, bir karasevda havasna girdi. Adam daha sonra bir bak da ald eline. Adana'l bir kzn dt peine, btn siyasal birbirine katt, bamza kaldrd. nk onun arkada bendim. Manevi gcn biraz benden alyordu. kide bir karasevdaya den birisiydi. O rezaletten kurtuluncaya kadar, ben yerin dibine girdim. Dnn, ite aydn, mftnn olu o duruma girdikten sonra, dier kiilikler nasl davranr? Ki, o zaman benim de ok beendiim kzlar vard. Hl hatrlyorum, biri vard byle, ama adn bile sormadm. Sen naslsn, sen ne gzelsin Asla bunu sylemedim ve hl sylemem de. Bu bir tarz sorunuydu. nk o zaman byle sylesem, byk ihtimalle kaybedeceimi biliyorum. Bu bir tarz. Daha sonra ideolojiye giri yaptk. Siyaseti, sosyalizmi nasl inceledik? Byk bir ciddiyetle kitaplar devirdik. Ulusal sorun diyorlard. Baktk sadece szckler var, ama iinde bir tek Krt szc yok. Varsa yoksa birka szck, onun dnda piyasada hibir ey yok. Krt meselesi nedir? Tek bana ktphanelere ko, tartmalar dinle, dn, tan En son zorlaya zorlaya bugnk teoriyi ortaya kardk. Tabii, teori byk bir silahtr. Teoriyi, dnce gcn oluturduktan sonra grup grup insan ekmeyi baardk. PKK'nin
75

oluumu byledir. Teoriyi yaatmasaydk, iki insan bir araya getiremezdik. Ben bunu ine ucu ile kazdm, ktphanelerden, yaamdan, urdan-burdan kzlca kyamet iinde ortaya kardm biliyorum. Hepsi de, TC'nin imha, lm ferman altnda gerekleti. Kemal Pir'lerle, Haki'lerle birlie girdik. Sosyal-ovenizme kar gerekten mcadele bayraktarl yapan arkadalard. Bunlar Apocu ol mu di yor lar d Ke mal ve Ha ki iin. Bu Hal kn Kurtuluu'cular, Dev-Yol'cular sanki kendilerine ihanet etmiler gibi bu arkadalara bakyorlard. Ama onlarla da olduka mcadelemiz vard ve biz onlar sanrm dengeledik. Bunlar geride, dernekilikte kaldlar. Devrimcilikten gittike daha ok uzaklatlar. htilalcilii, biz bunlarn elinden kurtardk. Bylece bir izgi ayrmas oldu. Bu dolayl olarak devletin yenil mi sol cu lu u nun et ki si dir. Na sl ki, 1920 'lerde Mus ta fa Suphi'ler ezilmi ve sahte TKP Ankara'ya damgasn basmsa, yine y le ol mu tu ve Ma hir le rin gru bu da im ha ol mu tu. Yi ne THKO'nun grubu, Kaypakkaya'nn grubu da yleydi. Bununla devrimci miras abluka altna alma var. Biz ise ablukaya kar sava vermi oluyoruz, devrimci miras koruma savadr. Bizim kmz zaten devrimci mirasa sahip kmann kdr. Sanyorum hl Dev-Yol'cular benim iin unu sylyorlarm: Direnii bizden ald. ald deil, devrimci miras bu haince yaklam sahiplerine kar koruduk. Dev-Yol'un bana byk fkesi bu nedenledir ve anlalrdr. Ve dierleri de, Perinek'ten tutun ondan teye, byk bir ksm byledir. Bizimle gurur duyan ok az drst aydn var. Bize bal olanlar da var, ama nemli bir kesimi neden faizm ezemedi, neden 12 Eyll ezemedi diye hayflanyordu. fkeleri, kendi yzleri aa kt iindir. Kemalizmin sol etkisi, dolayl bir devletti. Tpk 1920'lerdeki gibi, n ce l d r yor, ge ri ka lan mi ra s da dev le te ba l yor du. 1970'lerde de ldryor, geri kalan miras devlete balyordu. Ben buna tepki duyuyordum.
76

Krtlk olaynda da byle durumlar var. Dev-Gen adna hareket eden baz militanlar eziliyorlar. Krtlk Deniz'ler tarafndan sahiplenilmek isteniyor. Ancak idam ediliyorlar. Devletle ibirlii halindeki KDP mirasa konmak istiyor. Ben ona kar da bir k oluyorum. 1975'lere doru geldiimizde, bizim tezler etrafnda hem byk bir tartma vard, hem de gruplama sryordu. Tabii devlet, henz beni tam tehis etmemiti. Bu ne tip Krtlktr, ne tip bir devrimciliktir? aratrmas var. Birok soru iareti var, ama henz tam bir cevap verebilmi deillerdi. te sanyorum bu erevede zerimize yava yava devletin glgesi dyordu. Biz yava yava devlete yneliyoruz, devlet de yava yava zerimize geliyor. Bu iin bir yan. Antkabir'in dibindeki evden sonra oturduum bir ev vard. zellikle Pilot'un (Arl Necati) youn devreye girdii evdi. Oraya da baz kadnlar gelmiti. 1975 sanyorum, hatta 1976 da olabilir. O zaman da kesin oral olmadm. Yani anlamak bile istemiyordum. O yllarda burjuva kadn, iliki nedir bilmiyorum. Gcn yoksa mcadeleye veya ilikiye girmeyeceksin. Benim de burjuva kadn gereini tanmaya gcm yoktu. Okulda bir bayan vard, dediim gibi, konumaktan bile ekiniyordum. Hl hatrmda, ok zor geliyordu. niversite yllarnda da yleydi. zellikle kadn konusunda ok zor karladm yllar. Son derece dikkat ekici davranyorum. Etkileme durumum da yava yava ortaya kyor. Fakat burjuva tarz bir ilikiye ynelmem, deveye hendek atlatmaktan daha zordu. Ancak ok ilgintir, bizim, grubun iine bir bayan almamz burada nem tayor. Grubumuz ekillenirken, o bayanla Pilot da ilgilenmiti. ADYD'de tantrlmlard. O zaman benim kendime gre bir sosyalist araym vard ve ulusal sorunla urayordum. Onun dnda kimseye bir merhaba bile diyemezdim. Belki de beni ekici buluyorlard. nk hepsi, Krt szcn azmdan kardmda bile, byk alklyorlard, hatrlyorum ve hepsi de yar yarya kz-erkek burjuva ocuklaryd, be77

ni olaanst destekliyorlard. Ama buna ramen tek bir szckle naslsn demedim. Yine de ilgileri vard. Daha nceleri, hatta ortaokulda da, burjuva kk-burjuva ocuklar ve kzlaryla okumutum. lgi ekici de buluyordum. Fakat ucuz bir merhaba demek, bir iliki, bir burjuva kzna, ocuuna naslsn demek asla yoktu. ok gzel bulduum halde, bir naslsn demezdim. Sonradan ok iyi anlalyor ki, bu yllarda bir hata yapsam, kesin imhayla sonulanacakt. Bir Alaaddin Kapan vard. Daha sonra provokatr kt. Postallar giyip ta siyasaln iine gelmiti. O da bir devlet olay olabilirdi. THKO adna geiniyordu. Yani devlet yava yava zerimize gelmeye alyor, eitli etkileme yollarn denemeye balyor. Bunlar bence bilinli etkileme yollaryd ve devlete kar kmza yava yava cevaplar geliiyordu. Ama ben, ortada silik ve hatta tehlike arzetmez konumdaym, o kadar ki, ya, bundan da adam m kar deniyor. Nedir o zaman sergilediim? Birka sz yetitirmek iin korkun alyordum. Senin yle lken var, yle halkn var, biraz bu dncelere ilgi duy! O zaman insan kazanmak iin nasl yoktan varedercesine iin iine giritiim, yoktan vareden abalarm, kaybeden komutanlara ithaf olunur. O zamann olanakszlklarnda yapyordum bunlar. Ve bir de dman umutlandrmam gerekiyordu. Hem umutlandracam dman, hem yanltacam. Benim o zamanki en byk elikim budur. Bir yandan arkadalarma doruyu vermek iin olmadk eylere bavuruyorum. nk bunlar dzenin etkisindeki genler ve hakl olarak dzenin etkisi altnda bir yne doru savrulacaklar. Haydi bunu kazandk. Ama te yandan dzen devreye girmi. Sonradan ok aka anlalaca zere, dzenin en etkili kiilikleri devreye girmi ve beni lmlerden lm been hkm ierisinde bitirmek istiyorlar. Ve hibir g imkan yok. Dzenin adamlar bile bu kyl parasn diyorlar, bu zavall, her eyden yoksun tipi ldrtmek bizim zararmzadr. Ve devam ediyorlar: Bunu yle ha78

zrlayalm ki, tarihimizin en byk bir ibirlikisi haline getirelim. Belki de planlar biraz da buydu. Zaten adam sonradan demiti: Aileye balayp devletimizin en iyi eleman haline getireceiz. Evet bu bir dman planyd. Dediim gibi, lmem kendisi iin zararlyd. Daha iyi bir eek haline getirmek iin szmona plan gelitiriyor. Bu, gerekten de ldrmekten daha tehlikeli bir yaklamdr. nsan bir ldrrsn, kurtulur. Bu, beni her gn ldrmek, ite kendine gre yrtmek istiyor. Bu, basit bir duygu, basit bir hamle deildir. Benim o zamanki ruhum, telalarm, endielerim, olanaklarm, olanakszlklarm, sabrm, inadm nedir? Bu oyunun bu noktada anlalmas iin, meseleyi biraz daha amakta yarar var. Burjuva sosyalitesine girmekte ok zorlanyorum. Ne girebiliyorum, ne de o beni ekebiliyor. Devrimci gurubun sosyalitesine giriyo rum. ok il gin bir gi ri tar z bu, ok m ca de le ci. Fa kat Ankara'daym ve bu ok tehlikeli ortamda feodalizmi, feodal aileyi kesinlikle ruhuma yaklatrmamm. ehir toplumunu yine yle. Kendimi 1970'lerin bu dneminde neredeyse bembeyaz bir sayfa gibi devrimci gruba adyorum. Taptaze bir balangtr. Bakalar iin rgtler vard. Mcadeleye yeni girenler daha sempatizan bile olamadan, rgt iinde gibi grnyorlard. Devlet de onlarn zerine gidiyordu. Benim ise hangi rgtten olduumu anlamak, baya bir bilmeceydi. Bu belirgin bir zellik olsa gerek. z brakmamak veya bu udur deerlendirmesine gtrmemek iin, ok karmak bir durum arzediyorum. Tartlan udur: Bu Krt solundan m, Trk solundan m? THKO'cu mudur, THKP-C'li midir? Krt ordusundan mdr? Polis byle bir-iki yl bocalama iindeydi. Trk polisi mant. Bence hl onu tam am deiller, belki imdi amaya alyorlar. imdi dnemin bu bayan ilikisine dikkat edilirse, kilit neme sahiptir. Muhtemelen devlet, 1974-75'te bizi adamakll sarmaya geldi. Dier rgtlerin iinden geliyordu. Dev-Yol kontrol, dolayl bir devlet kontrolyd. Dier gruplar da, aa-yukar ayn zellik79

teydi. Krtl KDP ekmek istiyordu, o da dolayl bir devlet kontrolyd. Zaten o zaman ok akt. KDP tmyle MT'in yedeine alnmt. Ama biz hl renk vermiyoruz. Hl nasl bir rgttr bilinmiyor, ad bile yok. ocuk yedi yana bile gelmi ve ad bile yok. Hatta temel zellikleri bile belli deil. Nasl geliebilir? Belli etmiyor. Sreci tpk kendime benzetmiim. Zaten nasl adam olacamza kimse anlam veremedi uzun sre. Kyde de, ailede de yleydi. Allah kimseyi bunun grubu yapmasn diye kyller dua ederlerdi. Herkes benim gibi olmad iin olunu okard. O babalar grsem de, oullarnn hesabn onlardan sorsam Evet o batan kt diyorlard. Bana benzemedikleri iin kendi ocuklaryla vnyorlard. Bir ilkokul arkadam vard. Bana bir merhaba, bir selam yollamaktan veya yanma gelmekten korkuyormu. Oysa korkmamalyd. Babas zellikle olum ne kadar akll derdi. imdi bir yerde mdrm. Onu ekmek iin ok uratm, ama baaramadm. nemli deil, devletinin iyi bir mdrdr. Evet devlet de bu srete bizim adam olacamza pekala inanmyordu. Tehis edemiyorlard. Daha da tesi, ciddiye de almad galiba. Devlet unu mu sylyordu: Bunda hayat yok" veya "bir ey yapamaz? Belirgin bir ey yok veya byk bir gizlilik hareketi... ok aktm, ama hibir zaman ak deilim. Dnn, devlet daha 1975'te bizim Krt ordusunu kurduumuz biiminde bir bilgi alm veya o tarzda bir yaklam var. 1975'te, 1976'da devleti bu konuda etkisizletiremezsem, hangi eylemle grubu Ankara'nn dna karacam? Mahir ayan, Deniz Gezmi gibi genlik nderleri bile ta atlasa bir ay eylemle yaadlar. Mahir rgt kurdu, iki ay yaayamad. Ve ite TKKO kuruldu, ayn ey. En deme ihtilalci rgtn bile mr birka ay. Benim de Krt ordusu adna yapabileceim, belki bir haftalk da yaayamaz. Gizli par ti ler ku ru lu yor, hep si iki ay son ra ger ek ten a a k yor. Mustafa Suphi parti kurdu, geldi, karga tulumba yar yolda denize gmld. ayanlarn partisi on kiiyle Kzldere'de gitti. Denizler
80

da ha or du ol ma dan da ra a c na git ti ler. Kay pak ka ya za ten Dersim'de ilk eyleme geldi, ylece gitti. Yine TC'ye kar tek bir baarl rnek yok. Krt isyanlarna bakyorsunuz, eyh Said'i daha isyana kmadan kontrol altna almlard. Yine Seyit Rza'y kandrp daraacna gtrdler. Bunlarn hepsine adm attrmamlar. Krt aydnlar kyor, daha Krt szcn bile syleyemeden etkisizletiriliyor. Btn bunlar gerektir. KDP kuruluyor, daha on gn gemeden Faik Bucak, airet kavgas ss verilerek bir provokasyonla imha ettiriliyor. KDP 1970'lerden itibaren bir ajan rgt olarak yedee alnyor ki, daha sonra biz ortaya ktmzda, KUK biiminde bize dayatlyor. Trk solu, daha sonra sosyal-ovendir ve hatta Krt sorunun arptlmasnda mutlak anlamda kullanlyor. TKP'den tutun en solcuyum diyene kadar, byle kullanlyor. TC sol iinden bunu yaptna gre, baka yerde nasl yapmaz? Jandarmasn, polisini, istihbaratn bir yana brakalm, bir tek szma birimi en deme rgt bitiriyor. Bu mutlak anlamda byle ve bizim zerimize de byle geliyor. Nitekim iki szma yapyor. Biri kadn biri erkektir. Kesire Yldrm (Fatma) ve Arl Necati (Pilot). Bayan Dev-Yol'dan geliyor. Arasra belirleyici rol oynayan, Pilot ilikisinin de kendisine bal rol oynad, genelde grup ilikimiz, zelde bayan ilikisi oluyor. Asl aktrist bu bayandr. ok ilgintir. Dikkat edilirse, bu erevede sola veya bizim grup sz konusu olduunda Krt sorununa ilgisi olanlarn yaklamas beklenir. Bu aamada, karya byle bir tipin kmasnda, iin sosyal-duygusal boyutunu dnmek gerekiyor. Sosyal ynden ayrca aileyi ve bunun Krt isyancl iindeki konumunu gz nne getirmek gerekiyor. Bayan, sola ilgi duyuyor ve Krtle geliyor. Benim gibi birinin dikkatinden kamayaca ak. Hem kadn, hem sosyalist geiniyor, hem eski isyanlara kar. Dersim isyannda olumsuz, ama olduka etkili, bir tr ibirliki-ajan rol oynam bir aileden geliyor ve kiilik olarak da hayli dikkat eken zelliklere
81

sahip bulunuyor. Devrimci hareket iinde szmona yeri var. DevYol'cular muhtemelen zellikle ilgileniyor. Kesin 12 Mart sonrasnn nder kiiliklerini etkileyecek bir konumda ve oluacak gruplarn iinde iddial olmaya alan biri. Ama ne kadar devlet iindir, ne kadar sosyal-ovenizm iindir o ayr bir konudur. Bizim amzdan pek o kadar nemli deildir. Bizim iin nemli olan, grebilmek ve grupla balantsn gereketirebilmektir. Balangta, uzun bir sre alalm m, almayalm m? diye tereddt var. 1974-1975 byle geiyor. Karlkl birbirini yoklama srecidir. Aslnda hem ekingen, hem tereddtlydm. Geldii Dev-Yol evresi, bizim amzdan sosyal-oven niteliini gittike ortaya kard. nk sonradan Haki'nin kendisi, 1976'da bunlarn kurulu toplantsna gittiinde tek kald ve attlar. Haki de tek bana mcadele etti. Dikkat ediyorum, bayan Krt genlerine dayatyorlard ve sanrm bizim grubu olduka zayflatmak istiyorlard. Dev-Yol'cularn bunu kullanmas veya birleerek bizi byle zora sokmas ne anlama geliyor? ster dorudan, ister dolayl olsun, kemalizmin tekrardan bir saldr arac olabilir. En nemlisi de, Dev-Yol'un ulusal sorunu bizim ngrdmz anlamda kabul etmeyecei; Kemal ve Haki'lerin katld Trkiye devrimciliinin de kabul etmeyecei bir biimde, sosyal-oven yn ar basan ve kt niyetleri giderek aa vuran bir tarzn sahibi olaca aa kavumutur. Bu bayan da onlar iin olduka nc dzeyde rol oynayan, dikkat etmezsek ailesinin Dersim isyannda oynad rol bizim ahsmzda uyanan modern ulusal kurtulu hareketine kar oynayabilecek biridir. lgimizin genel erevesini iziyorum. Babasnn Dersim isyanna kar kt rol oynadnn farkndaydm. Yeniden isyan edilmi ve kz da bizim harekete doru bir ynelim iinde. Tam iinde de deil, ama dnda da deil. Dev-Yol gittike kemalist niteliiyle hareketimizin nn kapatmak istiyor ve bu kii bir ara olabilir, hatta bir ajan olabilir. Birok soru iareti var. Acaba hi iliki kurmasaydm, taktik adan daha doru olabilir
82

miydi? Bir kz ve Krt kz ve sosyalist, bizim de bir Krt sosyalist grubumuz var. Doal olan gelip gruba katlmasdr. Aksi halde dman ilan etmemiz lazm. Evet zgrlk ilkesi: Eer kabul etmezsek, kadn zgrl asndan da ilkeden taviz verecektik. Sanrm bir de bilin esi vard ve rahatlkla yrtecek biriydi. Eer bunu gz nne almazsak, yeterlilik ilkesinden de taviz vermi olacaktk. Bylesine bir ilke anmasna rza gstermek de, bizim o zamanki devrimci llerimize smazd. Yine duygu ya da duyarllk ilkesini de, benim gibi birinin gz nne getirmesi gerekiyordu. Moral ilke: Bir Krt kz, ailesi krk yl ajanla oynam, bu ise Krt ulusal kurtuluusu ve sosyalist olmak istiyor. Bir kz olarak genliini de yle sergilemek istiyor. Tabii, burada duygusal yn de ar basan bir ilginin uyanmamas dnlemez. Eer hainse, ajansa, ona gre kin, fke duygusu gelitirmemiz gerekir. Yok ihanetten, ailenin tarihteki olumsuz, uursuz, lanetli konumundan karmak istiyorsa, ne yapmamz lazm? Duygulanmamz gerek, doal olan bu. Olabilir, biraz zleceksin. Ama bu onun reddi temelinde deil de, kabul edilmesi ynnde gelisin. Bunu kurtarabiliriz, ailesine ramen ulusal kurtuluun iinde eitip slah edebiliriz, affedilir bir konuma sokabiliriz. Burada smrgecilie ve ibirlikilie kar ok ilgin bir yaklam biimi var. Aslnda nereden kt karmza? diyecek kadar kendimizi talihsiz buluyoruz, ama te yandan tamam, tam hesaplaacamz bir kii gibi bir soru iareti de var. yl boyunca bunu dndm, tandm. Bu yaklamn baya anlaml ve baz sonularnn olduu ortaya kt. Hemen birok ilikide yntem olarak denediim yaklam, burada da denemii. Olaanst olma, nemli sonulara yol aacak ilikiyi esas alma. Yani stratejik iliki, kritik iliki. Sonu alc ilikiyi btn zorluklar kadar, sorunlar kadar; zmleyici yanyla esas almak, mcadeleci yanyla esas almak bende bir alkanlk haline gelmi. Bunlar iligimi daha ok eken iliki dzeyleri oluyor. Allagelenden, statkodan, tek dzeyden fazla etkilenmiyorum,
83

boa gitmiyor. Merak daha ok eken, sonular daha ok altst edici olabilecek, ok nemli bir mcadele konusu olabilecek durumalara kendimi kaptryorum. Benim tarzmn yakalanabilmesi asndan, bunu anlamak nemlidir. Yaamdaki olaylara, srelere yaklamm hep en tehlikeli, fakat en sonu alc yerde olur. Herkese rahatlkla baarlabilecek olan tercih etmiyorum. Olduka dnlmeyecek olan, zor akla gelecek olan kendime mesele yapyorum. Kimileri bu ynm anlamak iin aba da harcyorlar, ama bu kadar ak anlatmamtm. Politikada ve bir btn olarak mcadelede, byle bir diyalektik sreci olan bir kii olmaktan ne kendimi kurtarabildim, ne de baka bir anlay benimseyebildim. Yani ok zeki veya dahi olduum iin deil de, bir tarz olarak byle olmaya zen gsterdim veya buna zorunlu kaldm. Geni ufku veya meceras olabilecek olan tercih ettim. Ama ok da gerekiydim. Yanl anlamamak gerekiyor; baarma imkan ok zayf, ama imkansz deil ve onu tercih ediyorum. Sradan bir renciyim. Aslnda derslerimde ok baarlym ve dzen snrlar dahilinde mkemmel olabilirim. Ama bu beni hi ilgilendirmiyor ve bir devrim gerekmez mi? diye dnyorum. Toplumda hemen her ilikide sradanlk ilikileri sz konusu olduunda ansmn iyi olduunu syleyebilirim. Ama hibirisine fazla ilgi gstermedim. Hep macera peindeydim. Aslnda yle pek macerac olacak durumda da deildim. Yani sanlan maceraclar gibi deil. O konuda ok yeteneksizim. Ama gcmn ok stnde ve kendimi zorlarsam belki bir adm tutturabilirim. Veya herhangi bir yenilii yakaladmda srar edersem (veya srarlym, byle bir alkanlm var) onda bir sonu alabilirim. Byle yaklamlar byk bir alkanlk halinde kendini dayatm gidiyor. Bayan hemen bir yurtsever veya bir sosyalist gibi katmak istiyoruz. Ama kolay kolay lye gelmiyor. kendine gre bir dayatmas var. Hayli dndrc, duygulandrc, hem tereddte sevkeden,
84

hem mcadeleye eken bir konum. Yanstmak istediimiz trden bir gelime, gelien duyarllk, kararllk. Sanrm harketimizin Krdistan'da yol at etkiden dolay, bir gn aniden bayann ailesi apar topar Ankara'ya tand. MT evlerinin olduu bir semte, sanyorum Etlik'e tandlar. Kesin ajan ilan etmiyorum, ama CHP'nin-Ecevit'in himayesinde yaamak istedikleri kesindir. yle bir mekanda slendiler. Bu bana daha da dndrc geldi. Neden hemen apar topar evlerini alyorlar. Bu aileyi Krdistan temelinde de yararl klabilirdik. Ama gelileri kuku uyandrc, sanki merkeze, kemalizmin karargahna snyor. Bizim iin her bakmdan anlaml ve zerine gitmemiz gerekiyor. Hem ailenin bu zellii, hem kadnn bu zellii, krdm olmu bir sorun ve gittike rahatsz ediyor, zm dayatyor. Aile, bir feodal ilke, kemalist ilke, ibirliki ilke ve kadn, cins olarak kendi zmn dayatan bir neme sahip. Bir de nderlie oynuyor. Yansra bizim k yapmak isteyen nderliimiz var, onun evresinde bir konum veya engel arzediyor. yle veya byle birok soru iaretiyle her gn, takip dolu geiyor. Benim iin en zor bir ynelimdi, ok ekinmeme ramen aniden kapy tkrdattm ve bu ailenin iine girdim. Kendini mekan olarak ok iyi rgtlemi, Krdistan llerine gre hayli lks, sosyete diyebileceimiz bir dzenlenie sahip. O zamana kadar pek gzlemleyemediim kk-burjuva aile yaplanmas sz konusu, gryorum. Ama byle rafine olmu bir dzen yok. Sanrm TC'nin 40 yldan daha fazla sren egemenlik srecinde en st dzeyi biraz grm, onu bile Krdistan'a uyarlam ibirliki bir aile. Yaam, ibirlikiliin zellikleriyle kartrarak kendilerine gre tam bir stil oluturmular. ok gelimi bir yaam, ok ayarlanm davranlar, incelik, olduka oturmu, rahat bir yaamlar var. Benimki ise tam tersi, tam krk yl dada kalm birinin, krk yllk oluum srecini geride brakm bir aile iine gidiine benziyor. Neye benzer benim imdi bu kapdan ieri girmem? Aslnda g85

rnte sevgili arkadam aryorum. Birok belirti de yle ve aile zaten yle karlyor. rkek, soru soruyorum: Kznz nerede, benim arkadamdr. Ama son derece ilgin bir giri tarz. ok elikili de olsa, bir arkada. Ne de olsa sosyalizm ve Krtlk zerinde duruyor. Birdenbire ister ulusal, ister snfsal tavrm koyacak durumda deilim. Yani tarz, biraz baskn tarz oluyor. Aile kukuludur. Grup iinde de tartmalar youndu. Yaklamayalmdan ziyade, ilgileneceiz ve bastracaz. Benim o kapdan ieri girmem, ite o rveti almama benziyor. Grnte byle bir eyi hi yapmamam gerekir. Duygu ykl gidiyorum. Ne de olsa grubumuzun eleman. Aile en ibirliki rol oynam ailelerden biri Krdistan'da. Onu gruptan biliyorum ve bu da eittir bir yerde TC ile uzlamaya gitme. Kemalist CHP gibi. Kendisi solcu olduunu ne kadar sylerse sylesin, objektif olarak dnldnde Krt ulusal kurtuluundaki yeri bellidir, snfsal yeri bellidir. Ve biz en radikal sosyalist hareketiz, grubuz. O zamanki giri, bir hesaplama oluyor. O ok nemli bir giritir. Yine benim yreim azma geliyor. Aslnda basittir, merhaba, naslsn? Selamn alacak, o kadar. Oysa bana gre ok farkl bir durum. Sanrm kapdan girerken, ok bilinli olmasa da, bama sardm bela kadar, attm admn bykl sz konusu. Ankara'y zmeye alyorum. Ankara veya kemalizmin etrafnda rgtlenen Krt ibirlikiliini zmeye alyorum. Bir de kadn var iinde, kadn zmeye alyorum. byk eliki! Kemalizm n cephede yer alm, ibirlikilik en tehlikeli olmu ve kadn yine en tehlikeli bir durumda. byk elikiyi en st boyutta temsil eden bir iliki. Ankara'nn merkezinde, MT'in egemen olduu bir sahada. Kaleyi iten fethetmekten daha tehlikeli, cret kadar ok byk duyarllk isteyen bir fetih tarz. Nasl yaptm? O anda u aklma geliyor: Ayr bir davran, ok kritik bir davra86

n, ok hayati rol oynayacak bir davran sz konusudur. Altndan klmas belki de imkansz gibi grnyor, ama Krt zm iin de bana gre baka are yok. Nasl ki, babaya kar ilk isyan ok nemli ve kiiliime damgasn vurmu ise bu iliki bundan krk kat daha nemli ve sonraki tarihe damgasn vuracak. Yalnz benim iin deil, btn Krdistan iin somut. Devlet dairesi, devlet ilikisi, ok iyi rgtlenmi, somut olarak en sk korunan bir kale stnl; sosyal, siyasal, maddi ve duygusal anlamda tam. Benimse rgtllk dzeyim her bakmdan ilk isyandakinden daha zayf. yle bir durak ki, yaratclmz gsteriyor. Tevik ediyor. Kader alarn rd de bizi iine mi drd? Veya bir baskn hareketi miydi? Veya ok mahirane siyasal bir taktik miydi? Yoksa ok duygulandrc, oklarnn yaad gibi zayf bir kiiliin hareketi miydi? Belki de hepsi. Zaten o gnlerde olduka yorgunum ve gnler o kadar zor geiyor ki... Bendeki bir zelliktir, sosyal iliki dnemlerim byle olmutur. Neredeyse dnp dolap ya bu ilikiyi halledersin, ya da yaayamazsn noktasna geliyorum. Siyasal olarak, sosyalizm, kemalizm asndan ve duygusal btn ynleriyle, ya aarsn, ya da mahvolur gidersin! Bu gereklerle, her gn cehennem azab gibi geiyor. Bu noktada bir dier anm var. Bu grup iinden kamaya altm. Bu tam kama deildi, geri ekilme de diyebiliriz. Onbe gn kadar bu gruptan istifa ettim. Bu kiilik yznden ekileceim diyorum. Gcm yetmiyordu, ok etkileyici bir kiilikti ve katm. Arkadalarmn ou bunu farketmedi bile. Belki hatrlamyorlardr da. stifa ediyorum dedim. Sanrm bu birka hafta srd, tekrar yneldim. Baktm bu yapamayacam bir i, bylesine bir yenilgiyi kabul etmek ne kadar zor da olsa geri ekildim. Sanyorum kadnn yle bir silah sz konusuydu ve byk ihtimalle de bilinliydi. Ben grubu srklyorum. Grubun daha da riskli olan elemanlar var ve bunlar benim evremde ekilleniyor. Bayan,
87

bunu bozmak istiyor. Bozarken de ilkelere gre ok ters, tehlikeli bulduum, dnmek dahi istemediim yntemi, kadnln kullanyor. Bylece grubu paralamak istiyor. Bu ok aka grnyor. imdi buna kar ben nasl bir tedbir alacam? Grubu brakp gitmek olmaz. Bunun eline brakmak hi olmaz. Yapma desem, olmuyor ki... nanmyor, ezici geliyor. Ben de bunu daha ustaca karlayacak durumda deilim. Bizim Krt delikanllarndaki (zellikle bugn zindan kiiliindeki) zayfl kadn ynyle etkileyip balamak ve grubumuzu bu zelliiyle adeta ilemez duruma getirmek istiyor. Aka da sylemiyor bunu. Bu durumda ben, ok pratik ve son derece kendime gre bir zm olarak dndm nerimi yaptm. Bu kadn ok etkiliyor. Bir kiiyi deil, hemen hepimizi etkilemeye alyor. Bir de, yoldaa deil, baz tehlikeler seziyorum. Bunun kadnln kullanmas pek zgrce ve yoldaa deil. Tehlike giderek kendini belli ediyor. Bayan, deiik bir dzeyde deerlendiriyor ve balamak istiyor. te bu duygular iindeyken, ani bir nerim geliti. Bizim toplum llerine gre her ne kadar yanl da olsa (imdi yle bir eyi kimseye syleyemem ama), bana gre ok nemli bir aamada sylenmesi gereken bir szd: Sen bir kiiyle szlen dedim. Bu kii herhangi birimiz olabilir. Bu sz, ilk ve son olarak ona syledim. Hi beklemiyordu ve hemen byk bir tepkisi sz konusu oldu. yle yetimi ve hazrlanm bir silah olarak kendi kiiliini bu tarzda fiilen kullanmak istemesinin nne gemek istiyorum. Etkileyicisin, glsn. Bu genlik gruplar iinde istediin biimde ilikiyle, istediin gibi gtrebilirsin. Ama ben de sana bir tedbir neriyorum. Grnteki durumun yanl anlalmamas iin, herhangi birimizle szle. Bir eylerin nn almak istediimi farketti ve byk bir tepkiye yneldi. Kadn, yle hazrlanm, son derece eitilmi ve ekici, hangi grubun iine girse darmadaan eder durur. Byk ihtimalle subjektif olarak da, objektif olarak da byle. Kantlayamadk, ama bu nokta kesin gzard edilemez. Bu sosyal, siyasal, duygusal bir tedbir.
88

Hatta en deerli bir elemann kaybetti. Sanyorum Tekoinciler bile bu ilikiyi byle kullanmak istediler. Veya Tekoin biraz da bu nerinin sonucu olarak geliti. Bayann ilikilendirildii kii, daha sonra etrafnda veya iinde bir Tekoin olayna yol at. Bu iliki, bir ajan rgtlenmeye zemin sunuyordu. Bir yerde grubu kurtarmak iin buna bile razydk. Bu konular ok ince bir mantk ve duyarlk ister. 1976-1977'ye kadar byle gtrdk. Fakat kadn, byle bir ilikiyle snrlandrlabilecek biri deildi. Benim de bu geici tedbiri byle sonuna kadar gtrmem mmkn deildi. ok ilgin; bu yl, ayn zamanda son derece frtnal, devletin zerimize geldii, grubun kaderinin tayin edildii bir yl oldu. 1976 tam gruplamann Krdistan'da yol ald, fakat devletin de adamakll yolald (ki Pilot devreye giriyor) ve belki de genelde Krdistan ulusal kurtulu tarihinde, zelde PKK tarihinde en kritik bir yl oldu. ler giderek karmaklayor. Bana gre bayann ailesine dayanrsak, bu eittir CHP ve Ecevit'tir. Bu adama rapor gidecek: Filan grubun nderi, filan aile ile ilikili, iliki gelitirin! diyecek. Sezgisel olarak, giderek ne kadar kukulu da olsa veya benim tecritimi de getirse, ben daha da yneleceim. Alm olduum tedbir yetmiyor. Benim kz szlenmi, ama bu ne onun tarafndan, ne benim tarafmdan zaten tam kabul edilmiyor. Sava balad. Grubun kaderi sz konusu. imdi artk bunlar inkar ederek grubu gtrmek mkn deil. Siyasi adan mmkn deil, sosyal adan, kadro asndan mutlaka zmemiz gerekiyor. Bir adm daha attm. 1976'nn sonu ve 1977'nin banda kmam gerekiyordu. Benim Ankara'dan k yapmamn ve o grubu salam karmann neredeyse baka yolu yoktu. ... Kk-burjuva koullarnda bir aka katlmak tehlikeliydi. Kydeyken de, sonra da asla yaklamadm. Kz var m, yok mu, ben erkek miyim deil miyim, bu sorular bile kendime asla sormadm.
89

Bizim 1975-1976 yllarndaki karlamamz, deiik bir karlamadr. Tarihi nedenleri var, sosyal-siyasal nedenleri var. Ben de artk mcadele iin bir adm atmak durumundaym. Ve madem ki, karmdaki kendini gl gryor, madem ki, bize yaklaacak kadar kendinden emin, evet ben de bir delikanlym. Kaar mym? Aslnda ok zorlanyordum, ama kamamak iin olsun, hatta gruba gelsin demitim. Tabii, bu byk bir savan balamas demektir. in iinde birok etken rol oynuyor. Bir yandan siyasal-rgtsel, bir yandan duygusal, bir yandan maddi-manevi, yani ezim ezim geen bir sava Bu savata ok olaanst, kendime gre bir tarz tutturmasaydm, brakn PKK'yi, kendimi bir kii olarak nasl kurtaracam hl anlalabilmi deildir. Byk bir bela. Derler ya sa brakmaz o cinsten. Bir de bilmesek herhangi bir erkek gibi yrsn ilikiler desek, yine bitecek. Ve hayatn temel bir delikanllk dnemi. Ancak benim llerim, sradan kiisel ller deildir. Ben ocukluktan itibaren deiik biriydim. Kz arkadam ocukken evlendiinde bile dnp oyuna devam edelim mi diye davet ederdi. Aslnda muhafazakarm, ama bir zgrlk araymn da devam ettiini bu tip gelimeler gsteriyor. Ky kzlarna bakyordum; yal-bal adam alm. rnek olmas asndan sylyorum, ocukluumda arkada olmas gereken bir kzd, fakat bir baktm adamn biri bir kavga yrtm, olduysa kendisi iin deilse ocuu iin istiyor. Sz konusu kz arkadam benden bir eyler renmek istiyordu. Ancak o zaman anlayacak, bilgi verecek gcm yoktu. Bana gre bunlar ok byk hakszlklardr. Biraz gzde bir kzn kaderi zerinde, onun kendi iradesi dnda bir kavga niye oluyor? Brak onu, benim bir bacm vard; aalarn kynden bir gn geldiler, istiyorlar. Kimdir bunlar? Hl hatrlyorum, iime sinmedi. Kim oluyor bu enite? Biraz para, baz eyleri bacma veriyorlar. Ama iyi bir tarz deil ve hl da hor gryorum. Kle ilikisidir. Byle binlerce olay bende birike birike, bir zgrlk anlay
90

ortaya kard. Cinsel irkinlikler, etrafmzda ky delikanllarnn, kzlarnn ok ksa sreli evlilik ilikilerinin ortaya kard sorunlar siz-gsz, bir eyiz iin, bir balk paras iin btn erkekliini, btn genliini kurban edenler Btn bunlar beni sonradan temkinli olmaya itecekti. Bu iin kolay olmadn, byk sorun tekil ettiini dnmeye gtrecek ve en sonunda bir iliki denemesine giriecektim. Nasl? Aslnda grubun kaderi sz konusu olmasayd, byle bir tedbire ihtiya duymayacaktm. Bana gre bir elikiyi halletmek iin en iyisi, zerine gitmektir. Bu temelde bir yntemi esas aldm. Onun savam tam on yl srecekti ki, bu da PKK'nin PKK olma dnemidir. Ankara'da deiik bir sava vard. Kukulu bir-iki tip yaklat. Bunlarla aka savasam veya aka onlarn dediklerini uygulasam, beni bir gn bile yaatmayacaklard. Ama yine de sava vermem, grubu kurtarmam gerekiyordu. Tarihidir. 1975'lerde Krdistan adna devrimci bir grup kurmak, tarihin seyrini detirecektir ve benden baka bu ie el atacak adam yoktur. Kaamam, Deniz Gezmiler, Mahir ayanlar gibi birdenbire frlayp mcadele edemem, bu gcm de yok. Durumum farkl, ama yine de devrimci grubu oluturup sava vermemiz lazm. Bir taktik var ve bir inan var. nan var. Biraz sosyalizm, ulusal kurtulu deneyimleri renilmi. Evet bunlar sadece iin inan ksmdr diyebiliriz. Yapmak gerekli deniliyor o kadar. Ama taktik bambaka bir olay, davran baka bir olay. nan var, bilin var, fakat taktik olmazsa yaayamaz. Artk Krdistan smrgedir diyen yirmi tane grup vard. Trk sol gruplar da bunlar sylyordu. Daha sonra bunlarn hepsinin yenildii biliniyor. Neden yenildiler? Ve en zayf olan ben nasl syrldm ve sava trmandrdm. En canalc soru budur ve cevabn bulmak iin incelemek gerekiyor. zellikle o ilk grubu kurma ve
91

onu Ankara'dan karma yaamsaldr. Bence gerillann z, ana fikri de buradadr. Anlara sk skya bal kalnrsa, dalarda gerillay gelitirmemek dnlemez, dman drmemek dnlemez. Ankara'nn merkezinde, krk kat kuatlm bir emberin iinden k yapan bir PKK militanl-nderlii, bugn dalarda neredeyse hakim olmu ve neredeyse dman kuatmaya alm durumda. O zamann Ankarasnda, karmdaki dmann gc sadece siyasi, polisiye ve istihbari deil, ayn zamanda maddi-manevi ve duygusal adandr da. Yani mutlak egemendir. Ama buna ramen ben yine bir mcadeleciyim. Tek kiilik bir orduyum. Tek kiilik bir ordu. Byle olur mu? demeyin, byle olduu ortaya kt. Buna imkan veren neydi veya hangi taktik bunun baarsn salad? Grlmesi gereken budur. Ben bu grubu kurdum, ama bununla ben ne yapabilirim? Ben daha o bugnk savan dzeyinden uzak koullarda bile fr dnyordum. Her hareketi deniyordum. Grubu oluturmaya aba gsterirken, en deme arkadamzn bir saatini alp bir ie sarfettirmek meseleydi. Gidiyordum, hepsi dersini okuyor. Ulusal kurtulula ilgili bir kitab verinceye kadar atlyordum. Onu bir tartmaya ekmek mesele oluyordu. Yani adam gnlk olarak vaktinin yirmidrtte birini bile vermiyordu. Bir yandan bunu salamaya urarken, te yandan birka kuru para. En nemlisi de inanc yaratmak iin neden haklyz, neden grup kurmak gerekli? sorularnn cevaplarn aktarmak iin bin dereden su getiriyordum. Hatta Krdn olup olmadnn tartld, ulusal sorunun olup olmadnn tartld bir dnemde, bunun neden ok belirleyici bir sorun olduunu ortaya koymaya alyordum. 1975'lerde herkes dergi karyordu. ok iddial ve byk dergiler karyorlard. Renk vermek iin her eyi yapyorlard. Bizim ise ne maddi olarak, ne de niyet olarak fazla dergi karacak halimiz de yoktu. Fakat olsa bile, renk vermemek gerekiyordu. Bu tarz anlatmak iin, tempo meselesini anmsatmak gerekiyor.
92

1975'ler Ankarasnda bana hakim olan duygular vard. Ben neden o kadar mulak olma gerei duydum? Veya yle ok bilinli olmasa ve kendiliinden de olsa, orada bir tarzm sz konusuydu. Yalnz gizlilikten dolay deil, geliim tarznda da kendini fazla aa vurma imkan yoktu. Gerek tam aa kmam, u veriyor. izginin belirtileri var. Devlet kokusunu hissediyor, ama neyle yarglayacak? rgt diye tutacak hibir yanmz yoktu. Ta 1977'ye kadar bunun byle olmasn saladm. rgt hem var, hem yok. Bu bir alma tarzdr aslnda ve hl da onu srdryorum. imdi ok daha gelimitir. Kimsenin bizden yle fazla anlayamamas da bu yzdendir. Tek boyutlu insan vurulur. Deneyimin rol nedir? te bir Rzgari de ok deneyimliydi. O zamanki liderinin zindan tecrbesi de vard. Zengin sosyalitesi de vard. kyor, iniyor ve nder olmaya kesin iddial. Fakat arpa boyu yol alamyordu. Bir tek eylem bile karamyordu. Bunu brakalm, Trk solu da yleydi. Byk mirasna, binlerce taraftar kitlesine ramen fazla gelime ans bulamyordu. Ama biz de yle kantinlere kapaklanmz ki, bizim k yapacamza da kimse inanmyordu. Devlet de inanmyordu. Biz de belirti olmaktan teye bir ey gstermiyoruz. Yani bu bir siyasi oluum deil yalnzca, bir cemaatin oluumu, biz sosyal bir evre de oluturmak istiyoruz. PKK ailesine giri dnemi. Yllarca ura veriyoruz. Dnp duruyoruz, ama ok az bir gelime kaydediyoruz. nemli olan burada yine devlettir. Devletin Ankara'dan kmza tavrdr. Ben devlete 1966'dan itibaren maddi olarak dayanmm ve ancak 1977-1980'lerde kopua geeceiz. Tam 12 yl, devletin maddi olanaklaryla, yaratt ortamla belli bir mesafe almm. Ve k yapmaya alrken evremize dolanlar var. Yenilmi veya kemalist sol etkilemeye alyor. Ankara'da Krtlk yapmak isteyen KDP temsilcileri var. Onlar da dolayl olarak kontrol altna almak istiyor93

lar. Biz kabul etmiyoruz. Ama grubumuzun da devletten fazla kendini kolayca kurtaraca sylenemez. Devlet adam-akll yneliyor ve 1977'de dorudan imha eylemine giriiyor. Daha 1975'in sonundan itibaren tamamen deerlendirmeye alyorlar. Hatrladm kadaryla, emniyette Krdistan Halk Ordusu" kurulmu deniyor ki, bunu o zaman DDKO sorumlusu bize iletti, kendine dikkat etsin demiti. O zamanlar biz manifestoya balamtk. 1975'in sonu ve 1976'nn balangc olan kta, manifestoyu Hayri ile birlikte hazrlamtm. Emniyette Krt ordusu kuruluyor diye tartlmas, devlet adamlarnn baz yzeysel bilgilere sahip olduklarn gsteriyor. 1976'da ADYD'den sonra grubu ayrtrmaya alyoruz. Pilot da denetleyici olarak tam 1976'da iin iine giriyor. Grnte ben tam kucaklarndaymm gibi veya devletin tam istedii pozisyona girmi durumdaym. Devletin mdahalesi geliiyor. Krt ibirlikileri, eitli ajan kesimleri devreye sokuyor. ok ilgintir, bunlarnki szma da deil, adeta ben tutuyorum gelin birlikte yryelim diyorum. Tarzm rahatlkla grevini yapabilirsin dercesine bir uslubum var. Yani rgtleni tarznda ok farkl bir model var. likilere ynelimim ok nemli bir siyasal yaklamdr. znde devlete kar ok byk bir hareketin ekirdeini atyorum. Tehlikenin bykln bilerek, dolayl da olsa bu tiplere rahatlkla o kadar tehlikeli olmadmz sezdirecek veya yanlgya kaptracak bir dzeyde karlyorum. Bu adamlar 1976'da beni adamakll ele geirmeye alyorlar. Daha nceki dolayl yollar yetmedi. imdi tehlikeli olmaya balyoruz. Pilot ok tehlikeli, Pilot ok paral. Grubunu besleyeyim abi diyordu. u eylemi de yapalm, bu eylemi de yapalm. Ben paray mutlaka bulup getiririm diyor. Abi diyordu, emret kendimi 4 katl bu binadan aa ataym. Atabilirdi de, o kadar yiitti. Hem de havada parende atarak. Bir gn geliyor abi yolda iki- polisi vurdum, devirdim diyordu. Kendini o kadar etkili biri gibi gstermek istiyordu. Ve herhalde istediin gibi bir militanm, her ii ya94

pabilirim demek istiyordu. Zaten soygun planlarn ve nerisini getirmiti. Talimatn benden hemen karmak istiyordu. O talimat nceden polisten ald anlalyor. Sonuna kadar para harcyor, sonuna kadar g gsterisinde bulunuyor. Gelecek vaat ediyor. Kald ki, Kemal Pir bu durumu hemen deerlendirmek istiyordu. Hayr diyordum, imdi eylem zaman deil. Yani biz Pilot ile bir yl veya bir buuk yl, 1977 sonlarna kadar belki de beraber olduk. ok dikkate deerdi, bizi erkenden provokasyona getirmek istiyordu. Eer gn geiren Trk solu gibi olsaydk, daha 1976'da boacaklard. Byk duru. Her ey bana sunulduunda, ben kendime gerekli olduu kadarn alyordum. Bizi bitirecek ne varsa getirmek istiyordu, ama ben dur diyordum. Ama bizi besleyecek ne varsa da getir diyordum. Mthi bir taktikti, uyguladk ve ite ortadadr sonular. Grubu dmanla besledik. Adam da bizi yemek istiyordu, yemek iin btn planlarn yapmt. Ama yine de dengeli bir yaammz vard. Dmedik. Ve kadn da bu amatayd. Drmek, bitirmek, ldrmek Mahir'in yannda yzba lyas m vard? O da alay yzbasyd. Herhalde bu alay yzbalar en vurucu olanlardr. zel savan adamlar olduklar anlalyor. Byle seiliyorlar. Sanrm Mahir leri eyleme ekenler bunlard. Hizbi eylemlilie ekmekte baz tahrikler nemli rol oynar. Ayn ynetim sanrm bizde de denenmek istendi. Pilot, gnlk eylem planlar hazrlyordu. Hl ok iyi hatrlyorum ki, kesin alkand. Ama benim tarzmn ok deiik olmas, o temelde tasfiye edilemeyeceimizi gsterdi. Fakat ok ilgintir, bizim o zaman grubumuzdaki bayann durumu iin ne sylenebilir? Onun da devlet olma ihtimali yksekti, devletin dayatmasyd. Aileden dolay veya zellikle, dorudan devletle iliki yn ok kuvvetli. Ankara'dan k yapmamzn en temel ayaklarndan biri de o oluyor. Yani ya eylem yapacaksn, ya boulacaksn. Eylemlili95

e girmiyorsan, o ilikide boulacaksn. ki yandan gl devlet ynelimi var. Nasl oldu da bu ilikiye girdim? ok ilgin bir giri tarz. Devlet bizi iki kanattan tam bir kskaca alm oluyor. Biri duygusal kaynak, biri maddi kaynak. k yapma isteimize kar devlet bu iki gl etkileme yoluyla nmz kesmeye alyor. kisi de 1976'da, ezamanl giriyor. Ezamanl ve kesin devletten, hi kuku yok. Adam o dnemin imkanlarna gre avu avu para sayor. Yalnz beni deil, tm grubumuzu lokantaya gtryor. Her gelen abi, beni de bir lokantaya gtrn, bana da bir tatl aln diyor. Sayemizde milletin karn doyuyor. Aslnda bu bir iliki tarz, bu mehurdur. Uur Mumcu da diyordu ya: MT Apo'yu besledi. te beslenme hikayesi byledir. Acaba bayann cephesi temel olarak hangi oyunla bizi karlamak istedi? nemlidir ve irdelenmesi gerekiyor. Hem sosyal, hem siyasal giri blmdr. Pilot ise askeri giri blmdr. Benim kadn ve para zaafm tesbit etmi olabilirler mi? Zaafm olsa, hem kadn ve hem de para, kullanmak iin her ey var. Adam sen yeter ki iste diyordu. Bayan da sonuna kadar gruba girii daya t yor du. y le sa n yo rum ki, bi zim ei li mi mi zi far ket mi ti. 1974'ten 1976'ya kadar iki yl boyunca izledi. Hatta ne tr bir sol olduumuzu da anlamak istedi. Trk solu mu, Krt solu mu? Ve daha sonra grubumuza tercihini yaparken, sanyorum tamamen ele geirmek istiyordu. Bu tartmaszdr. Hazrlanm bir devletti. deolojik hazrl vard, siyasal hazrl vard. Kiilik hazrl ve para gc vard. Zaten Pilot da, abi sen hangi evde kalacaksn? diyordu. Benim adma, ben daha grmeden bir yerde ev tuttum ve eyalar gtrdm diyordu. Abi yeter ki sen iste! 1977'de bu adamn evinde (1 Ocak 1977), en ileri bir toplant da yaptk. Grubun Krdistan'da oluturduu zemin ve en st dzeyde dier sorunlar deerlendiriliyordu. Sobamzn az akt. Polisin basmas halinde konumalarmz oraya atacaktk. Gelirse basit bir
96

ylba gecesi dzenliyoruz diyeceiz. Dmann bilgisi dahilindedir. Fakat bizim yakalanma gibi bir durumumuz yok. Kullanacamz kadar kullanyoruz. Sonradan dmann yle bir deerlendirmesi gerekleti: Biz 1978'de byk bir hata yaptk. zel savan kolordu komutan smail Selen biz PKK'ye kar srekli hata yaptk diyordu, ki adam sonradan istihbaratn bandayd. PKK taktiinde, PKK gelimesinde batan beri hata iliyorlard. Ancak yle kendiliinden deil, bizim yaama verdiimiz anlam biz dayatmasak, bir kak suda boarlard. Adamn eli nefesimizde, dakika dakika kontrol ediyor. Bin yldr ayn hikayedir. Ve ta atlasa mr ay aan isyan yoktur. Pilot srarla eyleme sevkediyor ve en deme arakdalarmz, ite Kemal Pirler, vuralm diyorlard. Ki, ok para getirecek birka tane eylem nerisi vard. stelik o zaman bu kadar ajandr sonucuna varmamtk. Ben eylem amacyla para getirme nerisine kar ktm. Yine birka militan arkadamzn hepsine byle neriler gtryordu. Apo, sen bize ok lazmsn; canmz, ruhumuzsun diyordu. Bir eylemci ynyle ortaya kyor, dier yandan benim yaamm dzenlemeye alyordu. Abi sen bundan sonra nasl yaayacaksn? te o zamanki evlilik senaryosu zerinde ok duruldu. Ankara'da yle yaanacak, byle altn gerekli, buzdolab gerekli O da bir senaryoydu. O senaryonun iinde ok iyi oynamaya alyordu. Baya da grevini yerine getirdiine inanyordu. Bu izlenimleri veriyordum ve daha sonra da bunu bilinli yaptm. Sezgilerini bile kontrol ediyordum. TC imdi kavramtr ama ok ge, artk i iten geti. Verdiimiz grnm; Ankara'da kalp grupuluk yapacaz, bir yayn karacaz, bir de yayn dkkan kuracaz. Yine bayan zel ilikiyle balam. Devlet daha ne istiyor? O, gnlk rapor alyor: Kucamzda! Kendimi drt drtlk devlete balam oluyorum. Uur Mumcu'nun dile getirmek istedii olay biraz da budur. Apo'yu MT mi besledi? diye soruyor. te biz
97

kendimizi MT'e byle beslettirdik. Gvenliimizi salattrdk, paralaryla grubumuzu finanse ettirdik, evlerinde en nemli toplantlarmz yaptrdk ve o entellektel gcn de biraz kullandk. Baz ilikilere yle uzandk ve zamannda syrdk. Bunu da yle bir rpda deil, tahrike gelerek, en deme arkadalarmz gibi vuralm diyerek yapmadk. te burada, ajan bile olsa vurmk urada kalsn, kullanma tarz nasl oluyor, grlmeye deerdir. Vuracak msn, beraber mi yryeceksin? Bu byk bir olay, byk bir sorun. Herkesin kolay kolay yrtecei bir tarz deil. imdi Krdistan'da her iliki biraz byledir. Benim bunu aklamamn nedeni, hemen her ilikinin bizi benzer zelliklerle kar karya getirdiini anlatmak iindir. Bu dzenlediimiz bir film senaryosu deil, yaammzn bir gereidir. te iinde duygu var, zel iliki var, sosyalizm var, iinde her ey var. Ama te yandan, benim yaptm deiik bir ey de var. Herkesin yaptndan ok deiik yaklatm. Braksam en iyi arkadalarm eylem yapacaklar. Eylem neren Pilot beni Krt olduum iin pilotluktan attlar diyor. Deneyeceksin. Dieri ise ekonomik, sosyal, siyasal, hatta entellektel olarak ve kadn olarak da mutlaka etkilenmem beklenen bir olay, bir kii Yani birileri mutlaka grubu denetim altna alacak. Savan bu olduunu sylemek istiyorum. Bunu genelletirirsek, ne anlama gelir? Krdistan'daki ibirliki snf, yine ajan yaps, halk nasl kskvrak balamlarsa, nasl nefes aldrmyorlarsa bizim grubun ahsnda da kskvrak balanma amalanyor. Bugn Trk sol gruplarn zaten baladlar, bitirdiler. Krt gruplar zaten ajanlatrlyordu ve bizi de onlar gibi yapmak istiyorlard. Burada deiik olan benim. Burada kendini syran yalnz benim durumumdur. Ben byklm veya biraz baarm bu tarz yaklamma borluyum. Kadnla iliki kurmuum, erkekle iliki kurmuum, idare etme durumum var, idare edi tarzm baary getirmi. imdi baka bir arkadaa braksam, ne bayan, ne erkei kesinlikle 24 saat bile salam brakmayacaklar. ki yl bunlarla nasl uzattm, zerinde durulmaya deer. Bunlar iliki ustalyla tuttum. Yani
98

adama yle bir ey veriyorum ve stne de yle bir yaklam sunuyorum ki, ite tuttuk diyor. Bu benim tuhaf bir zelliim. Bir ocuk bile beni kontrol edeceini sanr, hatta beni kullanacan sanr. Bu byk bir esneklik sorunu. Tamam sen beni kullanabilirsin bu hakkn, ama benim de kendimi dayatma tarzm, iliki tarzm var. Kim kimi kullanr? Tabii benim amalarm, deneyimlerim, tarzm var. Karmdakinin de var. PKK iinde o kadar provokatr kt, PKK ha bitti, ha bitirdik iddiasnda olanlar vard, aldandlar. Hl da beni kullanmak isteyen ite ve dta tonlarca adam var. Kimler beni kullanmak istemiyor ki Hem de karasevda ad altnda, kardelik, yarenlik ad altnda!.. Sonu, son zmlemede, bu ilikiden arpc sonular karlmtr. Belki psikolojik olarak byk bir gerginlik altna alndk, belki de kadn-erkek ilikilerinde hibir biimde yaanlmayacak, kabul edilemeyecek bir staty byk bir tahammlle biz yaadk. Ama Krdistan'da mutlaka yararlanlmas gereken bir iliki tarzn ortaya kardk veya onunla mutlak atlatlmas gereken bir sreci atlattk. Krt iin baka trl k yaplr m? Bana gre imkanszdr. Baka trl Ankara'dan grubu sa karmak mmkn deildir. Kantlaryla belli. Bu anlamda bence iki defa baar oluyor. Yalnz 70 yllk cumhuriyet tarihinde deil, Osmanl, hatta Seluklu tarihi de dahil ilk kez bu oyun byle tersine evriliyor. Yalnz grup deil, emek, sosyal olarak emekilerin nderlii de kurtarlyor. Bu da yle sradan bir olay deildir. Kadn zgrl asndan da byk bir kurtulu var. Mutlak anlamda kadn zgrln boan, kadn-erkek ilikilerindeki zgrl ok tehlikeli bir biimde saptran, erkei ve kadn da imha etmekten asla vazgemeyen bir yaklamn almas var. 1975'i 1976'ya balayan k ben, bu hareketin ilk yazl belgesini gelitirmekle geirmitim. Hl hatrlyorum, Ankara'da bir evde, ben byle konuuyordum. M. Hayri Durmu yazyordu. lk manifestomuzdur. Elinize geerse ne kadar kapsaml olduunu greceksiniz. O k, ite byle bir balang yapmtk.
99

Ankara'daki grup la ma mz, 1976 ve ar dn dan 1977'de Krdistan'a serpilmiti. 1977 1 Ocak toplantsnda, denilebilir ki, en kapsaml tartma ve baz grevlere daha da netlik getirildi. Bilindii gibi, 1977 yl mcadele tarihimizde ok nemli bir karar yldr. Bu ylda benim, baharla birlikte iki ay sresince Ar, Kars, Dersim, Elaz, Diyarbakr, Urfa ve Antep'i kapsayan bir Krdistan turum vard ki, ben bu turun ardndan artk var olan tehlikelere lm de olsa fazla anlam ifade etmez diyordum. O zaman gerekten dman da izliyordu ve Haki Karer katliam o biimde kendini dayatmt. ...

Dersim
Krdistan seferim srasnda Dersim'e gittiimde hemen ruhumda heyecan ve romans bir hava dodu. Daha sonra soruyordum, bu insanlar neden silikleti? diye. Bu romans lkeyi byle alaka terk ediyorlar ve kayorlar diye dnyordum. Hem erkekleri, hem de kzlar biraz romans havadayd. Ama ne kadar cceletiler, cceletiler, irkinletiler, irkinletiler Dersim'de insan kimdir? Nasl dt ve nasl kalabilir? Bunlar benim sorularmd. Bakyorumdum byle, hayli ilgimi ekiyordu. Yzyllardan sonra baz insan zellikleri ve yine dzenin tketilii ve hl Dersim onu brakmyor. Dersim nedir? Kimdir? Facia. Bu lkeye nasl yaklamal? Bu lkenin daha dne kadar taze bir gemii vard. Daha dn yaayanlar, bugnklere benzemiyorlard. Bu hayr! diyenler byk yalanclardr. Bu byk yalanclar grmeden Dersim anlalamaz. Savalar ok duygusal olmamak, duygusallklar yznden dmemek durumundadrlar. Krdistan seferi 1977 Mays'ndayd, anlattm. 1 Mays Karako100

an toplants Dersim toplantlarmz, da mahallesinde katl bir ev vard bodrumunda toplant yaptk. O zaman bize rehberlik eden gen Hasan Ku 1977'nin sonlarnda, 1978 knda ehit oldu. Haydaran mntkas, Kutuderesi denilen yerlere iki sefer ktk. O srada o uursuz Kamer zkan'a da grev vermek istedik. Sabote etti, ajand. Devletin Haydaran'a yerletirdii bir kontra olabilirdi. Ama ok ustalkl birisiydi. Onun dnda Seyfi Cengiz vard. Onun Ankara'da oynad oyunu, Kamer zkan Dersim somutunda oynuyordu. Dersim'e dayal gerilla projemizi hem iletmedi, hem de kendini balad. Onun Haydaran blgesindeki evine gittik, program, parti programn yazdk. Daha sonra gerillaclk nasl yaplr diye imkanlar oraya balamak istedik. Fakat ok sinsiydi. brahim Kaypakkaya'y boa karan da oydu. 1978 baharnda Elaz'da toplant oldu. Aytekin'in evine gitmitim. Aytekin, anlmas gereken deerli bir arkadat ve evini olduu gibi amt. Onun dnda iki katl evimiz vard. Birka hafta kaldk orada. Temel sorunumuz rgt idare etmekti. Elaz'da eitli komiteler oluturulmutu. Parti olarak m ilan edeceiz, genlik rgt olarak m ilan edeceiz? O dnem onun tartmas vard. 1978 ok nemli bir yld. Yeni bir srece giriyorduk. Diyarbakr'a geiyorum ve oradan Ankara'ya kyoruz. 1978 Kasm'da parti ilan yapld. 1979'da ahin yakalanmt. ahin'le kaldm apartman baslmt. Bu baskn erken uyanmamza yol at. nk ahin'in zldn biz 20 Maysa doru rendik. Yurt dna k kararm ben onun zerine verdim. Eer o yakalanma durumu olmasayd, biz bu yurt dna kma kararn byle vermezdik. Sanyorum Ankara emniyetinden habersizce Elaz emniyetinin erken gelitirdii bir tutuklamayd ahin'inki. ahin muhtemelen ya ok lmpen, kariyerist birisiydi, ya da dmanla balantlyd. Ama rgtn iplerini eline geirmek iin ok abalad. Hatta benden sonra, kendini rgtn ba olarak ayarlayan bir tip. Tpk Kamer zkan gibi. O da muhtemelen PKK'yi ieriden ele geirmek iin ok hazrlanan bir
101

tip olabilir. nk Semir'de bunu grdm. Dersim sahasna girimizden sonra Kymet olay var. Devletle balantl bir ailesi vard. Dersim'deki yapy evine balamt. lgin olan, 26 arkada nianlandrmt. Planl ve bilinliydi. zel sava ekipleri olduka rgtlyd. Kamer dada, Kymet ehir merkezinde, muhtemelen ahin de iimizde. Yine Semir devreye giriyor. Fatma zaten Ankara'da girmi. Drt koldan balanm gibiyiz. Bizi d grnle ele alp deerlendirdiler. Bizi kesin bu taktikle, daha 1980'e, hatta 1978'e ulamadan datacaklarn umuyorlard. TC'nin (ki bu ilerde daha iyi anlalacak) MT'in sanrm o zamanki temel ynelimi buydu. Pilot'un da davranlarnda bu ok daha somuttur. Hikaye deiik tabii, en olumlu-en olumsuz elerine de tanklk eden bir sava gereimizdir. Dersim'de de kadn ok fazla gl katlacak, katld. Daha da geliecekler, onu biliyorum. Ama nemli olan, biz de byleyiz. te Fuat Dersimli bir arkadamz. Kendimizi btn ynlerimizle ortaya koyduk. Anlamaya almalsnz. Hibirinizin hayalindekileri bozmak istemiyoruz, ama geree de saygl olmak esastr. Tutkularmz var, istemlerimiz var, arzularmz var. Bize hep nasl kolay balanldn Dersim somutunda biraz gsterdik. Byle tutku, byle zlem, hani eski isyanda kanla bastrlan, katliamlarla bastrlanlar zlemler ve tutkular Belki de bir anlam vard. Ama ya imdi dzene byle koturmak, bireysel zlemlerin peinden srk le nip git mek in sa na ne ka dar ta ri hi in kar, ne ka dar k t lk Bunu anlamadan ben ona nasl insan diyeceim, onu nasl kabul edeceim. te bunu byle grerek, benim de bir Dersim idealim oldu. Me se la hl Dersim'i ha re ket len di ren ve bu gn ol duk a Trkiye'yi, hatta neredeyse uluslararas alan kucaklayan bir gelimeye yol aabilmitir. Bu benim idealimdir, tutkumdur, benim yklenimimdir. ouna kalsayd mmkn deildi, kemkm ederdiniz. Ama ite mutlak dman egemenlii altnda daha da silinip gide102

cektiniz. Bu bir mekanizma. Hemen her yere byle bir mekanizma kuruyorum. Btn bunlar dnn ve bunlarn altndan nasl kacam anlayn. te bu, belki sizi biraz derin dnmeye gtrebilir. Yaam kolay kaybetmezsiniz. Bizimle arkada olmann nemini kavrarsnz. Varsa yreiniz, vicdannz, kolay lmemek gereini de kabul ettiiinizde, baarl almann gerekliliini dneceksiniz. Baarl alma gerei sizi gnlk pratie, almaya mutlak doru yklenmeye gtrr. Bu da alma tarznzn baarl gelimesine yol aar. Tutarllk, ballk dediim olay biraz da budur. ... Haki ehit olduunda Ankara'dan yola kmtk. Ankara'dan gelirken otobste, gerekten dnyamz karartlmt. Bundan sonra ne yapacaz? Aslnda durum iyi geliiyordu. ki aylk Krdistan gezimizden sonra biz u dnceyi edinmitik: Krdistan, aslnda ideo lo jik to hum lan ma an la mn da d ze le cek, Bun dan son ra Krdistan'n her kesinde yeerecek olan bizlerin tarihi de belirlene cek di yor duk. Ve ben ken dim den ok emin dim. zel lik le Hakiler ile son Antep toplantsn (ki 80'e yakn kii katlmt) baardktan sonra, bu i artk salam bir temele kavumutu. Tam iki gn gemedi ardndan, Haki'nin ahadet haberi geldi. Bu olay yalnzca bir kiinin vurulmas deildir. Aslnda kapsamldr. Olay gerekletiren Beparaclar da gya Krdistancyd, oysa ilgisi yok. O Alaaddin denilen adam ben tanyordum ve szetmitim. ok lmpen biriydi, bir gn Ankara'ya gelmiti. izme ve stne bir de parka giymiti, sanki dadan yeni iniyordu. Kitleleri bir araya getiremeyen bir adamd, geldi Siyasal Bilgiler'e. Dostlar, arkadalar da vard. Soygun planlar gelitiriyordu. ODT'de Ankara yksek renim devrimci genliini gya rgtleyecekti. Byle son derece provokatif tarzlarla hkmetmek, yakalamak, genlii ele geirmek istiyordu. Bu tip olaylar gerekletirdi. Krdistan'la hi il103

gisi yoktu. Gitti, birdenbire Krdistanc, Beparac kesildi. Bir lmpen, bir serseri, gerekten hrsz biriydi. Her gn Antep'te, urada burada bankalar soyuyordu. Bylece szmona partisinin yaamn gelitiriyordu. Ahlakszd, ingeneydi. Gitti, Haki'nin vurulmas olayn gerekletirdi. Fakat akt her ne kadar byle biri de olsa, dmanla balantlyd. lkel milliyetilikle de balantlyd. En azndan vurulacan biliyordu. nk en zayf noktayd o. Evet bunun gerekletirdii Haki olay gerekten zmt bizi. Fakat yolumuz biraz aydnlatlmt. Haki'nin baarl bir grup pratii vard. Hzla sonuca doru gidiliyordu. Partileeceiz. nemli bir aamann tam sonuna gelmitik. Ayn zamanda yeni bir aamann balangcndaydk. Kendimize gvenimiz olduka gelimiti. Bu tarihi atlm yapyorduk. Dediim gibi cinayet, komplo ortaya kt. Kemal Pirleri hatrlyorum, o zaman var olan kadromuzla gidelim, polisle iddetli bir savama girelim diyordu. Biraz da duygusallk vard. Sonra baktk doru deil ve vazgetik. Yani bu olay partinin btn varln bir iddet gsterisi iine ekecekti. Acnn iddetle giderilmesi ynnde bir tutum da vard. Biz bu duruma ynelmedik. ehit ansna ballk kolay deildir dedik. Bizi sarsmaya ve yolumuzu karartmaya alyorlard. Atlacak adm bellidir. Atlan adm srdrmeliyiz. Yine 3 Haziran darbe tezgahlanmas, bunun ardndan geldi. Bu Namk Kemal Ersun darbesiydi. Ve daha ok da bizim tasfiyemize ynelikti. Dman o zaman bile tehlikeli olduumuza ilikin koku alm ve nemli birka katletme, tutuklama ve gerekirse darbeyle tasfiye etmeye ynelmiti. Zaten Ersun darbesi Trke'e bal, olduka da faist bir darbe ve kontrgerilann ar bast bir giriimdi. Bunlarn ayrntlarna ve sonraki srece gemeden nce, Haki'nin vurulmasna kadar gtren sreci amakta yarar var. ok sonradan Barzani-Talabani atmasnda ehit edilenlerin hepsi yurtseverdi ve ok yoksul halktan geliyorlard. stelik feodal
104

klik veya feodal nderlik; tamamen aile kar, feodal aalk, airet karlarn egemen klmann savan veriyor. Ulusal kurtulutan emekilerden yana tavr almakla hi alakalar yoktur. Ne ulusal kurtulu, ne demokratik kurulu iin bunlarn abalar yoktu ve u anda da yoktur. Tamamen hem kendi ilerinde, hem de saflarda komploculukla her trl olumlu yurtsever gelimeyi boma amalar hep ndeydi. Krk yldr bunu yapyorlar. Krdistan tarihi eskiden beri zaten byledir. Biz ortaya ktmzda bunlarn Trkiye temsilcisi 1975 ylnda beni evine davet etmiti. Gittim, Ankara koullarnda olduka iyi yayorlard. Sizin byle snf silahyla Krdistan'n iine girmeniz, en tehlikeli bir konuma gelmeniz demektir demiti. Hatta u sz de sylemiti: Siz Krdistan zerinde sallanan demokles klc gibisiniz. Kendilerinin milliyeti saflarn ben o zaman yadrgamtm. Biz daha kk bir adm atmtk ve bu adam bizim demoklesin klc olduumuzdan szediyordu. Fakat yllar sonra sava bu gerei dorulad. Gerekten bunlar hem hazrlkl, hem de kendi nderliklerini lm pahasna da olsa konuturmaktan, gerekirse katletmekten ekinmiyorlar. KUK rneinde grld gibi, Mardin'de en azndan 75'e yakn sempatizan ve devrimciyi katlettiler. Parolalar bizim iin Mardin'den teye vardrtmayacaz biimindeydi. 1980'lere kadar bunu yrttler ve daha sonras iyi bilinir. Bize yansttklar u, KUK ucuydu. Gya Trkiye KDP'si filan deniliyordu. Yurtseverlii ok kt bir biimde kullanyorlard. Ve gerekten o zaman MT'in verdii bir grev vard. 1972'de Dervi Sado denilen adam bunlar bizzat aryorlar, Sen gidip Trkiye ile ilikilerimizi gelitireceksin diyorlar. Bu iki Sait'i birbirlerine komplo ile vurdurduktan sonra unu sylyorlar: Gidip Trkiye'de temsilciliimizi oluturacaksn. Ve grevin de, Diyarbakr MT mstear ile (ki Krdistan yetkilisidir) ve sadece onunla iliki gelitireceksin. O ilikiler aslnda geliiyor. Bilindii gibi bu, bize 1975'lerde yansd. Bir kol oluturmulard. Bu Strka Sor'du ve biz Beparaclar diyorduk. Sovyetler sos105

yal emperyalisttir diyorlard. Bu CIA ve MT'in uzantsyd aslnda ve KDP'den g buluyordu. Bunlarn ilk eylemi, Haki'yi bir komployla ehit etmekti. Bunlarn o zamanki temsilcilii, PKK'den byle intikam aldm diyordu. Ve hi hazrlkl olmadmz bir anda Haki'yi biz kaybettik. Bize yarar u oldu: Haki'nin ansna tutarl ballmz, bizi snf savamn iyi yrtmek zorunda brakt. Strka Sor kimdir? Beparaclar kimdir? Bunlar gerekten de ilkel milliyetilie, KDP'ye dayanyorlar ve ondan g alyorlard. PKK'nin yayld Antep ve Adana gibi alanlarda slendiler ve gelin tartalm diye haber yolladlar. Tartma ss iinde olay kaza olarak gsterdiler. Kaza deildi, atma da bunu aka doruluyordu. Ama biz hazrlkszdk. Neden? Tartmada bir ey olmaz diye dnyoruz. Haki'nin ehadetini bizim kaldrmamz ok zor oldu. Haki'nin ansn yaatmak, bu ajan provokasyonunu tasfiye etmekle mmknd. Aksi halde grubu gelitirmek mmkn deildi. Aylarca bu ajan provokasyonunu tasfiye etmekle uratk. O zaman silahmz falan da yoktu. Ve ok uratrdlar bizi. Hatrlayanlar bilirler, ok da tehlikeliydiler. Aslnda daha sonra anlald ki, bunlarn ulusal kurtulula gerekten ilikileri yoktu. Lmpen veya parayla tutulmu maa kiiliklerdi. Bazlarn cezalandrdk, kalanlarn da sonraki durumlar, bunun gerekten byle olduunu kantlad. Planlyd aslnda ve kayp, hazrlkl olmadmz bir dnemin kaybyd. Yarar da u oldu yalnz: Dman daha iyi kavrama ve dmann zerine gitme yoluyla, Haki'nin ansn rgt ve eylemi gelitirerek yaatmaya ve kayb telafi etmeye altk. Yani sinme deil, tam tersine intikam ve bizi bomak isteyen g, kii ve anlaylarn farkna varma gerekleti. Yalnz yle kaba bir intikam biz de bizi vuran vururuz, bu i biter anlayyla deildi ynelimimiz. zellikle bunlarn dnya gr neydi? Beparaclar kimdi, neydi? Aratrdk, soruturduk. te o zaman, bu ilkel milliyetiliin bizi barajlamak iin ortaya kard bir ara olduunu grdk. He106

defleri uydu: PKK solculukla geliyor. Biz de solcuyuz, ama biz Beparac solcuyuz. Daha sonra biraz KUK'a dnr. KUK biraz daha yaygnlk kazanr. So nu ta a t ma lar tr man d. Bi zim sa va ge li tir di i miz Mardin'de bunlar, onlarca yurtseverin ldrlmesinde rol oynadlar. O zaman UDG vard, gya ok mehur bir vurucu gt PKK'ye kar. Demirel bile bu rgtlenmenin adn azna almt ve biz bunlar kullanmakla ok tehlikeli i yapyoruz, PKK'nin karsna bu gleri karmak devletin arl ile badamaz gibi deerlendirmeler yapmt. Bu deerlendirmesini 1980'lerin balarnda yapmt. Fakat bunlar epey kayp verdiler. Byk bir kalkma ve gelime vard. Mardin'de epey kayp verdiler, ki burada byk yurtseverlik knn darbelenmesini hedeflemilerdi. ok ynl faaliyetlerle bu kmaz zor bela durdurduk. Yzlerce kadro, sava ve imkan sunarak, Mardin'deki yurtseverlii biraz daha diri tutmaya altk. Bunlar tasfiye etmek, ok kapsaml bir snf savam sonrasnda mmkn olabildi. Tekoin de, ayn ajan provokasyonun daha deiik bir versiyonudur. Beparaclarn dayatt provokasyon da baarl olamaynca hareketimize Tekoin klii dayatld. Haki'nin katledilmesinden sonra Beparaclar tehir olmu, ondan dolay fazla i yapamaz duruma gelmilerdi. Haki olaynda bunlarn bir kolu da iimizdeki Mehmet Uzun'a dayanyordu. Haki'yi vurulduu yere gtrme iinde kendisi de vard. Bu daha sonra Tekoin iinde almaya balamt. Haki, o zaman bizim Antep sorumlumuzdu. Ve en iyi militan arkadamzd. Olduka rgtleyici ve eylemciydi. stelik, olanaklarmzn en kt olduu dnemdi. Haki, hamallk yaparak biraz para kazanyordu. 20-30 kiilik eitim grubunun ihtiyalarn bununla karlyordu. Bir gn evine gittik, olduka souk ve buz gibiydi. Yeni yaplm beton bir evdi. Zeytin ve ayla karnmz doyurduk. ok zor hatrlanr. Haki'nin Antep'teki gruplamas, tamamen hamallk yoluyla kazanlan az bir para ile olmutur. Haki o genlerle gruplamay byle gerekletirdi ve birka eylem de yapt. Bir-iki
107

ey vurdu Antep'te, iyi nclk etti. Daha sonra sabotajlar yapt. PKK'de kendi trlerinde yaplan ilk eylemlerdir bunlar. Ve byle militan bir faaliyeti Antep somutunda olduka ileri gtrd. O zaman MT zaten bunun farkndadr. Haki, bunlarn sonucu olarak hedeflendi ve onun hedeflenmesi ok bilinlidir. Beparaclarn Antep rgtmz iine szdrlmasnn nedeni, PKK'nin en militan temsilcisi olmas itibariyle Haki'yi durdurma karardr. Baarya ulamalar halinde, rnn de Tekoin kaldrmak istedi. nderlik gitti, miras bize kald diyorlard. PKK'nin gerek yaratclar imha edilirse, dierleri korkarak uzaklar diyorlard. Zaten Haki'nin ehit dmesinin ardndan geri kalanlarn ounun kamas, bizi hayli uratrd. Birka yeri de Tekoin ald. Ve verdikleri zarar da yle az olmad. O zaman hatrlyorum; Haki'nin vurulmasnn ardndan Antep'e gittim. Bu hizbin kendisini tasfiye etmeyi amalyordum. iinde 17'ye yakn arkada vard. Kendilerine gre nemli bir ksmn ele geirmilerdi. Aslnda bunlarn iinde ok dayankl ve drst arakadalar vard. Bazlar daha sonra cezaevinde idam da aldlar. O zaman gittim ve bunlar kazandk. Bir-iki tane elebalar vard. Tecrit ettik ve geriye kalanlar kazanmay baardk. Ama mantk olarak PKK'yi birbirine drmekle tam kukulu bir ortam yaratmlard. kiye blerek birbirine vuruturmay hedefliyorlard. Yine hatrladm kadaryla bir evde 17-18 civarnda kii ile toplant yaptk. O zaman daha sonra vurulan bir tanesi vard, Ahmet miydi, neydi, tam hatrlamyorum. Biz otururken o gya alyormu. Denetimimizden uzak olduunda bu hizip, yumuak bir biimde ii halletmeye alyor. Daha sonra Baki provokatrnn de baz ok deerli arkadalar, ok tehlikeli bir konuma itmesi sz konusuydu. Baki daha bilinlidir ve provokatrl ailecilik mehilinde geliiyor. O'dur, Ali etiner'dir, daha sonra Almanya davasnda arkadalar ihbar eden Cafer'dir (ki 400 sayfalk bir itirafnamesi vardr ve ahin kadar itiraflarda bulunmutur), bunlar kendilerine gre birbiriyle vuruacak iki PKK yaratmay amalyorlar. Birisinin iinde Tekoin
108

var. Tekoin o zaman resmen ilan edilmemi, fakat alttan alta almas var. Provokasyonu nemli oranda boa kardk. Bu dier provokatrlere kalrsa, aslnda birbirimizle vurumamz gerekiyordu. Karar deniliyordu, unlar, unlar vurmalyz, vurdurmalyz. nlendi. Mesela hedeflenenler arasnda ok byk direniiler kt. Biri Mahmut adl bir arkadatr, sonradan yakaland ve u anda hl cezaevindedir ve idamlktr. Onu bize tam dman yapmlard. Sonradan sanrm zindanda PKK adna direni sergileyenlerdendir. Tam dman yapmlar ve fedai oydu. Onlar o srete kazanabildik ve Tekoin daha sonra abalarn srdrmekle birlikte, etkili olamad. Tam bir provokasyon rgtyd. Ve efi Seyfi Cengiz denilen birisiydi ki, u anda sve'tedir. Tekoin'in smrgecilik gr, bizim grmzn aynsyd. Arkasnda da Trk solundan birisinin olduu biliniyor, szmona ondan kaynaklanyordu. Bu ilkel milliyetilik Beparaclar ortaya karrken, Kurtulu denilen evre de bunlar karyordu. Ki, onlar da yararlanmacydlar. Sanrm dman da bunlar izliyor, yani sol maskeli bir grupla Trk solu olsun, ilkel milliyetilik olsun, bunlar vastasyla o zamanki PKK gruplamasn sabote etmeye ynelik abalar iindeydi. Bu adam (Seyfi Cengiz) daha sonra eitli teoriler kard. Zazalar bir ulustur. O Alevistan meselelerinin hepsinde o vard. Resmen anti-PKK'cilii rgtlemeye alyor. Aslnda byk bir potansiyeli var. Dersim'den son ge zorlananlar iinde alyorlar. Aslnda Krdistan iinde bir abas olmamakla beraber, olduka gereksiz birisidir. Aynen ilkel milliyetilik gibi, 1975'lerde u sz sylemiti: Smrgecilik tezleriyle Krdistan'n zerine gitmek CIA'nn iidir. Bir gn grlrse (ki kendisi smrgecilik tezini daha sonralar benden daha fazla savunmaya alt) sen bu sz syledin mi, sylemedin mi? diye sorulabilir. Demek istediim, Tekoin'in grlerini de o yrtyordu. Dier bir Alaattin vard. Haki'nin katili olduundan cezalandrld. Krdistan'la ilgileri yoktu ve bir gnde her trl gr deiti109

rebiliyorlard. Tekoin pratii baz kayplara yol amakla birlikte, ok uzun sre bizi uratrd. Hl Antep'te zayf kalmamz, zellikle birok deerli kadronun sava d kalmasna, herhalde en azndan bu hareket neden oldu. Be on kadar adayn etkisizletirilmesinde rol oynadlar. 1975'e doru geldiimizde hayli tehlikeli bir mcadele ikilemiyle kar karya kalm ve gruba yol aldrmaya almtm. Devletin merkezinde ve olduka 1976'ya kadar byle gelmemiz nemliydi ve ite 1977'de bize darbe vurmak istediler. apmz ok kk olduu iin tehlike de ok fazlayd, ki onlarn deyiiyle ylan daha bir kart. Hatta bence bir kar da deildi, yeni yumurtadan kmt. Onlara gre tabii, bakma gerei bile duyulmuyor. Tabii biz deil kendileri ylandr. Bundan sonra 1977'de 3 Haziran Namk Kemal Ersun darbesi vardr. Bizim lm fermanmz daha o zaman verilmiti. O darbenin amacna ulamamasnn nedeni (ki hl da amansz peimizde olan Trke'in arkasnda olduu bir darbedir), sanyorum Trkiye'nin i snf dengelerinin buna imkan vermemesidir. 3 Haziran sabah Mustafa Karasu yakalanmt, hem de Kemal Pir. Benim o eve gitmeyip yakalanmama durumum da tesadfen ortaya kt. Karasu bilir, 5 Haziran'da seim olacakt ve bunlar seimi yaptrmayacaklar. Ecevit'e de suikast dzenlemilerdi. Zaten ondan sonra zel savan emrine soktular. Sanyorum daha deiik bir tarzda biz de imha edilecektik. Kirli silahlar Pilot denilen adam yanmza vermiti, onu tesbit etmitik. Bu silahlarn cezas en azndan otuz yld. 1977'nin ortalarndayz. Ankara'da kalacaksam okulu bitirmek durumundaym. Ayn dier sol gruplar gibi solculuk yap, dergisini de kar, ama Ankara'da kal te hazrlk bunadr. Allah'n serserisi, ne istiyorsun? Kadn dersen kadn, para dersen para! Apartman dersen apartman al; ye, iinde yat! Ben de bu noktada, tam bir paa olu gibi davranyorum. Daha fazla para! Kendinizi daha fazla altrn! ok ilgin, ayarlama ok nemli. Burjuvaziyi nasl al110

tryorum? sonradan o Uur Mumcu'nun ban gtren, ite amaya altm bu iliki tarzdr. 1976, 1977 ve 1978 dneminde onlar, devleti altryorum ve hareket yryor. Ve tam bir saclk tarz var. Gereklere saygl olunmaldr. Siyasal gereklik, sosyal gereklik nedir? Ben btn bunlar byle entrikac, oyuncu biiminde yapmyorum. Son derece drstm. Hatta Pilot ve bu bayana bile gveniyorum. Fakat acaba? sorusunu sormadan da edemiyorum. Ajan karlar m? Bir ihtimal. Ona gre de mdahale edeceiz. Ankara'dayz. 1976-77-78'i eer bunlara dayandrmazsak, salam k yapabilir miyiz? Bu biraz da, sanyorum SHP'yi bitiri plan la r m za ben zi yor, ki im di SHP'nin ce na ze si kal d. Bu nn'nn oluna kar yaptmz siyasi bir darbeydi ve biz onu aslnda CHP'ye kar oynadk. Bunlar 1976-77'de CHP'lidir. Hem aydn, hem kemalisttir. Pilot da byle dnyordu ve beni kaybettikten sonra kendini yerden yere vuruyor, patlyor. Nasl elimizden kurtuldu? diyor, hatta ldrtacakt deniliyordu. Nerededir? diye drt dnyor. Herhalde emir alm, Diyarbakr'dan sonra beni kaybedince, bizim kye kadar gitmi. Sonradan ld veya ldrld sylendi, baarsz kald iin byle oldu sanyorum. Bayan da ok ilginti. Bizim ilikimiz ne ilikisiydi? Ad nasl konulabilir? Sava ilikisi olduu ak. Sosyal, siyasal bir iliki. Hatta birliktelik ilikisi, zrh gibi bir kuatmadr. Bu noktada Trkiye'nin dzeyini biraz dikkate almak gerekiyor. Sonradan 1978'in Ocak aynda Ecevit iktidara geliyor. 1978 Oca nemlidir. Daha sonradan en az bu kadar Trkn u anki dzeyde zel savaa soyunmas tesadfi deildir. Biz o ynl deerlendirdik. Oyunun bir anlam udur: zel sava Ecevit'i aslnda tam yedeine almak istiyor. Fakat ortann solu olduu iin tam giriliyor. Bi111

raz da kontrgerilla laflarn da azndan karnca, suikastle sindiriliyor. Fakat bence tam teslim olmu deil. Daha dorusu bilinen klasik bir gelenek var. zel sava o zaman, yani 1960'tan sonra, bence Trke tarafndan kontrol edilmitir. nn'nn durumu biraz daha deiiktir. Bunlar devlet iinde iki eilimdirler. Trke gelenei Amerikanc, Turancdr. Amerika'nn da Turanclk eilimi var ve Trke de bu eilimden birisidir dolaysyla zel sava dairesinin iinde etki Trke'indir. Ecevit ise nn'nn ekibindendir. O bilinen klasik CHP, ordunun da arlkl tarafdr. Hl da bu devam ediyor. zel sava dairesinin dndaki ordu kesimini Ecevit biraz iletiyor. Dolaysyla Pilot zel savaa balyd. Fatma'nn ailesi ise CHP'ye baldr. zel sava gerekten hemen darbeyi indirmek istiyordu. CHP ise bizi, tpk bu DEP gibi kullanarak bir sonuca gitmeyi istiyordu. Beni de kullanmak, kendi iinde eritmek istiyordu. Taktik olarak dorudan zel savatan daha deiiktir tarz. Dikkat edilirse biz klasik kemalist kanatla, 1960'lardan sonra zellikle ABD'ye dayanarak gelitirilen zel sava kanad arasnda bir denge durumunu yakalamz. kisi de aslnda bizi kontrol etmeye alyor ve kesin balamak istiyorlar. Bu olmadnda da kesinlikle yerle bir etmek istiyorlar. Zaten devletin baka trl yapamayaca aktr. Kesinlikle biz devletin 1977'den sonraki durumunu hem iyi, hem de isabetlice grmz veya hissetmiiz. Bylece provokasyona gelmeyen (iki tarafn da dayatt provokasyona gelmeyen), bir g hatt oluturmuuz. k yapmaya alrken devlet adna hareket eden kiilerle ben son derece iyi geiniyorum. 1994'te gazetelerde kt, gya Apo'yu MT Krdistan'a gndermi diye bir haber vard. Bu aslnda devletin iindeki odaklarn birbirlerini sulamak iin syledikleri bir szdr. Aslnda gnderme deil de onlarn elindeki ilikilerdir. te Uur Mumcu olaynda grld gibi birbirlerini vurdular. nk birisi kemalist kanat, birisi ABD'nin zel sava kanaddr.
112

Sonradan bunlar tam birletiler. DYP-SHP szde birbirlerine karydlar. Sonu olarak Apo bizi blemeyecek diye hl da ayn kiilikler, yani Trke ile Karayaln konuuyorlar. te Demirel ile Mesut Ylmaz, ki bunlar devletin sivil maskesidir, benden yedii darbeden dolaya ders almlar ve tek rgt iinde, hatta tek parti iinde birletiler. Zorlama bir birlik yarattlar. Bu ok nemli aslnda ve mcadele de ok iddetli devam ediyor. zal ayrmas bile ok nemli bir sreti ve yine bizimle ba vard. zal'n gelii, ayrmas ve hl onun zerine gidilii vard. Yine bu nn'nn tkenii, zel sava yrtclerinin geliimi var. Ayrca Cem Ersever en son bizimle amansz savaanlardand. Bu kla ok yaknen ilikisi vardr. Evet btn dzen ii yaam olanaklar Pilot ve bayan ikilisi tarafndan salanmasna ramen, Ankara bana diken gibi batyordu. ste di i niz ka dar pa ra var. Sol cu luk da ya pa bi lir sin de nili yor, Krtlk de yapabilirsin. Karnda son derece etkileyici bir kadn. Ve grnte hepsi Krtyd. Para ve kadn ve her trl yaam vard. Bu konuda yenik dmemek mmkn mdr? Ben nasl atm, amak iin yaratclm nasl kullandm veya niin yaratc olma gerei duydum? Dnn, Trkiye'nin militan gruplar gibi veya Dev-Gen gruplar gibi hareket etsem, adam beni boacak. Plan hazr. Militanlar Mahir'leri nasl gtrmse, beni de yle annda gtrecek. Dzen yaam sunuluyor. Zaten ayn kii, ya militanl yapacaksn, ya yaayacaksn diyordu. ok net anlalyor. Bana altn alyordu. Abi bilmem babam ka yzbinlik tarlasn satm, benden bir hatra olarak al sana u kadar altn diyordu. Bunlar da gzmn iine baka baka sylyordu. Bunu babasnn parasyla almadn biliyordum, fakat dikkati ekmemek iin tamam diyordum. Abi eylem yapalm, beyzbin liralk eylem yapalm diyordu. O zaman iin ok byk bir parayd ve sen yeter ki bana emir ver diyordu. Demitim ya, adam sokaktan gelirken dev gibi adam vurmu, her trl eyleme varm diyor. Drdnc kattan atlyor, parende yapyor.
113

ayakst kalyor. Byle militan bulabilir misin? Kal, zaman var diyorum. Kadna ise duygusal katl var, fakat kukular da var. Karktr. Burada benim ok beklenmedik, ok ciddi bir ilgi gstermem var. Dikkat edilirse karmzdakiler srarla bize gel diye davetiye karan bir konumda deiller. Devlet, para ve kadn yoluyla beni tutabileceine 1977-78 ve 79'un balarna kadar tam inand diyebilirim. Bu, devleti yanl bilgilendirme oluyor. Tarihteki en byk hatasdr. Aslnda bu hatay her ikisine de yaptrdm gibime geliyor. Yani yalnz bayana deil, dierine de yaptryordum. Dieri de bayan kadar devleti bilgilendiriyordu. Tuzluk diyordu. Bir ku, kafesteki ku... Bizim iin bu deerlendirmeleri yapyordu. Kuu istediimiz zaman kafesten karrz, piiririz, bu tuzlukla da tuz serperiz, yeriz diyordu. Ben o zaman da konumak istiyordum. Kendi kendime soruyordum bu laflar niye ediyor? diye. Meer ki, biz onun gznde kafesteki kumuuz. 1977 Ocak toplantsn evinde yapmtk ki, bizim en byk toplantmzd. in ilgin yan, Pilot her eyi hazrlad ve biz de gittik ve yaptk. Tabii belgesi yok, hibir eyi yok, ad yok. Soba kaps ak, yazdmz notlar eer polis basarsa sobann iine atacaz. Bayan da var. Polis gelirse, ylba treni var diyeceiz. ok ilgin, devletin iki yann nasl kullanyoruz. Sanrm MT bunlar duyduunda hem kahkahadan patlyor, hem de fkesinden bouluyordur. D Arkada vard, 1979'dayd galiba, beni yakalad. Anlattklarna gre MT ban dvyor, bu yzde yz kucamzdayd, biz bunu nasl kardk diyormu. Pilot raporu veriyor, istediiniz zaman kafesteki kuu kesebiliriz diyor. Bayan da yzde yz kontrolm altna almm diyor. Grn olarak byle. Sanlr ki ben ok kolay politika yapyorum, oysa dktm ecel terleridir. Hatrlyorum, o 3 Haziran darbesinde Pilot'un kendisini Karasu olaynda aa karmasyla titremeye baladm. Elimde tuttuum ay barda rap diye dt. Dt ve dizimi yakt. Tir tir titriyordum. nk sonumuz geldi diyordum.
114

Adam darbesini indirecek. Darbe olmutu ve bir nolu hedef bizdik. Neden baaramadlar? Kendimde bir ilkem vard: Neden bu savaa cesaret ettim ve inandm. nk savamayan kii en byk namussuzdur. lk balang szm buydu, buna kendimi inandrdm. Bu adamlarn hepsi namussuz. Neden? nk bunlar orospudan daha orospu dedim. Ben bunlar gibi olmayacam dedim. Ben daha yce amalar iin savaacam, dedim. Velhasl o erken yalarda inandrdm kendimi ve bakn, bu inan benim gdamdr, benim zsuyumdur. Hl beni gtryor. Tabii inan yetmez, bir de taktikten bahsetmitim. Taktik gerekten eytann bile ok stndedir. Gidin MT'e nasl olduunu syleyin, aracaktr. Bizi inandrd diyecektir, hatta uyuttu bizi. te stnlk burada. Ve bir de ok altrr, fakat alma da yetmez. Yalnz oyun yetmez, oyun iin ok alacaksn. Dman nemlidir ve byk bir ordu gc gelip nmde durmu ve iki adamn da (ikisi de ok yetkin, her birinin elinde on marifet var, sper bir kadn ve sper bir erkek) gnlk olarak bama dikmi. Dedim ya, adam on kiiyi bir yumrukta yere devirebilir. O kadar gl. Kadn on kiiyi bir rpda drebilir. O kadar yetenekli. Ben ne yaptm? Tamam, bununla yaamalym, dedim. Benim elimden ne gelebilirdi? Dorudan yumruk vurmaya kalksam, o beni annda ezer. Kadnla boy lmeye kalksam ve yerinde olmayan bir tek davran gstersem, beni annda devirir. Burada g dengesini hesaplyorum. Kesin yanl adm atmamak iin byk ihtiyatllk var. Bir de onlarn ok ciddi olduklarna inanmam ve buna inandma inandrmam gerekir. Onlar ite bizden, gruptandrlar. En ufack bir kar bilgiyi szdrmayacaksn. Bunlardan kukulandma dair ikisine ilk vermek istediim imaj ben size inanyorum veya siz tam birer grup yoldasnz biimindedir. Hi kukulanmasnlar, nk kukulanrlarsa, beni bir gn bile yaatmazlar. Bunu da veriyorum. Grnte grubu birlikte kuruyoruz, fakat kukularm var. Bun115

lar bana ne yapabilir? Ne zaman yapar? Bilindii gibi, bunu boa karmak iin hemen her gn yaknma alyorum. Hah, tamam diyor, gnn 24 saatinde artk kucamza girdi. Bu neyi salyor? Benim biraz rahatlkla ilerimi yrtecek zaman kazanmama ve gvenlik iinde olmama yol ayor. Burada byk bir yaratc oluyorum. Baka trl hibir Krt hareketi, Krt partisi oluamaz. Sosyalist parti de (Trkiye'de de) oluamaz. Mahirler, Denizler gibi ordu da, parti de, cephe de oluturdular, ama mr iki aylk oldu. Ben yapmaya kalksam iki ay deil, mrm 24 saattir. Yntem deitiriyorum, taktik yaratclk diyorum buna. Kesin dman yanltacak bir yntem gerekiyor. Taktiktir bu. Adamlar bu Krd kullanacaz, drt drtlk kuatmaya aldk diyorlar. Tabii, kadn uyank ve adam da ok uyank. Adam gnde elli defa soruyordu abi diyordu, bu konu da ne? u konu da ne? Ben inandrc cevaplar veriyordum. yle inandrcym ki, gittim ite evinde grubun en yksek toplantsn dzenledim. Adam tamamd, bana inanyordu. Kadna da en yksek duygularla ballm gstermek istedim veya (bunda da ikiyzllk yok aslnda) yle gsteriyordum, planlyordum da. Belki yleyim, ama yalnz yle deilim, baka trlsym de. Baka hesaplarm da var, asl amacm var. Asl amacm, devrimci bir Krdistan grubu ortaya karmak. Ama bunu kurarken dman diyor ki, Krdistan diyen bu adam eer Ankara kantinlerinden karsa, ben kellemi keserim. Mehurdur, bu kadar kendisine gveniyor. kmaz diyor, kucamzda. Laf! Herkesin savurduu ucuz bir laf var, bu da yle yapyor. Tamam nk yle inandrld, hem de birka yl. Tabii, bu taktik savata o birka yl iinde bilgi gelsin bize diyorlar her gn adamlarna. Hatta una da zen gsterildi; Ankara'da kalacam, evlilik var. Zaten yaynevi kuruluyor. Daha yl 1978 ve grup Ankara'dan nemli oranda k yapmadan Tamam abi, deriz diyor Pilot. Adam yatrm yapyor, ev kuruyor, altn buluyor, buzdolab buluyor, yaynevi kuruyor Bilgi gidiyor yukarya: Bi116

zim adam drt drtlk baland. Kadn da drt drtlk balanm bir Mecnun diyor. MT niye kuku duysun? Tabii daha kk admlar atyorum her gn. Kk admlar nedir? Krdistan ilerini yrtmemiz lazm. imdi ben bunlar sylerken antada keklik, kafesteki ku tuzla yle kavrulur, yle yenilir diyor. Kadn glyor bana, ok zavall buluyor. yle zavall buluyor ki, bu mu? diyor. Ben bir obanla daha rahat yaarm. Ama bu zavallyla nasl yaayacam? nk beni tutsak etmi. Tutsak adamla nasl iliki kurulur. Zavall diyor. ok ak. Bu hangi gnde lecek? diye her gn benim akbetimi bekliyordu. Belki de son ana kadar byledi. Yani aslnda beni bir l gibi gznn nne getiriyor. Ben de onu bir l gibi gz nne getiriyorum. Ama o daha gereki, nk devlet onun yannda. Devlet ha bugn karar verecek beni ldrecek, ha yarn. O gnk Ecevit hkmetinin (ki bugn Trke'le birleti) amac buydu. Adamlarn nce kellesini deil veya yalnzca kellesini deil, haklarnda bilgi getirin. MT'in karar budur. ldrmek iin vakit erken Bilgi vermiiz. Bu, rahatlkla kontrol altnda bir Krttr ve grubu bunun yoluyla denetim altna alabiliriz. Niye ldrelim? Bunu salam tutacaz, kucamzda tutacaz. Bunun etrafndakileri bylece etkisizletirmi olacaz. Nitekim bugn de ehirlerde birok kiiyi tohumluk olarak kullanabileceini sanyordu. Tabii bu tarihi bir yanlgdr. Daha sonra Uur Mumcu kitabnda yazacakt. Ama adam belki de tam da bu nedenle ldrld. Kim kimi yanltt? Sonuta kim en byk yanltmay, yanlgy gerekletirdi? Bir de o byk g dengesizlii ortamnda bunu kim yapt? Dnn, devletle Krt partisi kurduruyorum, Uur Mumcu (ki o ok etkili bir MT ajan veya o evrelerle ilikili uzman birisiydi) dedi. Dorudur, bu da dorudur. Biz devrimci Krt partisini nasl MT'e dayandrarak kurduysak, Krt devletini de (imdi ite iinde olduumuz bu Gneydeki devlet) Trk devletine dayandra117

rak kuracaz. Yazd adam, baka aresi yok. Taktik buraya getiriyor. Taktiin stnl burada. Peki bu taktik stnlne nasl eritik? te iin iinde sabr, rgt almas, bilin, nefes nefese byk younlama, inadrclk, inisiyatif, hi bo durmama, her yolu deneme vardr. Kadn ne diyordu: Bu hibir Krde benzemiyor. Pilot ne diyordu: Abi sen ne yapyorsun? Gnn yirmidrt saatinde bilgi istiyordu. Ben de hepsini veriyordum, adam aryordu. Yani mutlaka onu yanlgya gtren eyler var, en nemlisi de kiiliin kendisi ite aslnda tarzyla gelimeyi salayabilir. Yani dayand kuvvetleri esas almyor. te Mahir ayan'lar, Deniz Gezmi'ler bunu esas ald, bir-iki ajan onlarn sonunu getirdi. Muhtemelen benim de ajanlarm var, fakat ben ajanlarm kullanyorum, altryorum ve sonuta bunlarn bugn nerede olduklar grlmeye deerdir. Bayan olaynda nemli olan kadn meselesi midir? Bu iliki neden byle geliti ve bana hakim olan o zaman neydi? Genelde o kadar ekingen birisi olmama ramen, burjuva toplum llerindeki kadndan da bu kadar uzak olmama ramen, neden ben birdenbire giri yaptm? Sadece duygusal nedenlerle izah edilebilir mi? Veya sol, iyi bir sol, iyi bir sosyalist olma nitelikleriyle izah edilebilir mi? Btn arkadalarm bu bayann ailesinden kaarken, benim tam tersine onu tutmam sz konusu. Pilot'u da yle. Herkes bu adam kukulu diyor, ben tutuyordum. En ilgin bir biimde devleti artmann yaklamyla kar karyayz. Duygular, siyasal yaklamlar, sosyalizm ilkesi Hepsi birleiyor. Ayn zamanda bende bir hesaplama mant da var. Bunlar ne ilgin Krtlerdir? Bunlar bir grelim, kimdirler tanyalm deyip, cemaatlerine dahil oluyorduk. Bu benim iliki tarzmdr. Grnte hi kimseyi reddetmem, iyi veya kt. Sanyorum ok nemli veya esas alnmas gereken hak, ilke olarak ortaya kyor. u anda istihbaratlarn da en doru bulduklar bir yaklam ilkesiymi. Ama o zamanki halimle ben bunu ok amatrce karladm. Yani btn soru iaretlerine, endielere
118

ramen, bu iki ilikiyi bu biimiyle ele al tarzmz, Krdistan tarihinde en nemli, en kritik, hatta dou aamasnn salkl gelimesi asndan gerekten beceri isteyen, byk dayanma gc isteyen bir k olayn salamaya altm ortaya kt. Bu yl zellikle byle geirmek bildiiniz gibi deil, korkun. Korkun bir devlet. Hem kemalist kanat, hem Amerikanc kanat el ele vermiler ve yer yarlsn da iine girin diyorlard. Olum, militanlk istiyorsan yaptr. Yaam istiyorsan yaam. Kafamz fazla kartrma diyor. Sen bir kyl parassn veya Allah'n zavallssn. Ne istiyorsun? diyor. Devletin yaklam biraz byledir. Cneyt Arcayrek, sonradan Demirel'in basn danman, deerlendirmeyi devletimizin byk gaf diye yapyor. 1978'de byle bir deerlendirme gelitiriyor. Bizim o dnemi atlat tarzmza ylan bir karken ezilmeliydi diyor. ... Sre iinde soru iaretleri geliti. Normal kiilik yaklamlarna gre bu iliki tarzn ldrmem gerekiyor. Fakat ben dayanyorum. yle ikiyzl bir dayanma deil, ok bal, ok sosyalist olma gerei duyuyorum, ok rgtlenme gerei duyuyorum. Ama buna ramen anlk olarak kahredicidir. imdi ben, kahrediciliini iyi anlamalym. Bu bir devlet. Benim o zaman aklma bir insan nasl byle yapar? sorusu taklmt ve atlyordum. Serseriolu, imdi senin karnda devlet var! Ve ben bu ilikiyi imdi hl birok yerde yayorum, tank da oluyorum. Grnte bir kiiyim. imdi eskisi gibi deilim tabii, saf deilim. Derhal anlyorum. Tabii o zaman bir kadn, hem de duygu ykl olan bir kadnd. Ve sanrm devletin kendisiydi. Duygu-muygu dnlemez veya ancak bir taktik ara olarak dnlebilir. Ona da girme gerei duymaz. Tam tersine, mutlak siyasi amac var. Mutlak siyasi amac nedir? Ankara'dan veya Trk devlet gereinden sa karmayacak. Dolayl aile de olabilir, aileye dayanarak da olabilir. Grev alm. Dier Krt de yle. Bilinen trden ajanlar deil bunlar. Hem ideolojik, hem askeri, hem siyasal olarak drt dnyorlar.
119

Kusursuz kiilikler Ben ise yaam merdivenlerini zar-zor trmanmak istiyorum. Evet imdi sorumluluk nedir? Younlama nedir? Kadna bir balang yapyoruz. Aileye, devlet bana, yani sosyal-siyasal veya resmi devletle, onun dnda bir de sava tarzna kar bir k yapmaya alyoruz. Yaam bildiiniz gibi deil. Devlet sorununda olsun, sosyal ilikiler sorununda olsun, biroklarnn yaam kzn trene bakt gibi geer. Bu kadna kar ben nyargl deildim. Bana gre drst bir Krt yurtseveri veya sosyalist olsayd, benden bile daha gelikin yetenekleri vard ve bunlar kullansayd nderlik de yapabilirdi. Ama bu grntr. znde byk ihtimalle devletin iyi bir hazrlamas, devletin bir solcusu, devletin bir Krts. Tpk Mustafa Kemalin babasn kullanmas gibi, o da bizi kullanmak istiyor. Veya kemalizm Mustafa Suphi sonras sahte solcu birok kiiye solculuk yaptrd ya, ite sahte komnistlik yaptrd; bu da yle. Hem sahte solculuk, hem sahte Krtlk yaptrp, benim ahsmda devrim dneminin Krdistan'n kontrolleri altnda tutmaya alt. Hesap byleydi. Bizim kmz olmasayd, ne sosyalizm, ne de Krtlk kalrd. Fakat u anda dnyann gndemindeyiz. Bunlar byle cepheden grmek, kmsememek gerekir. Bir insan ele al tarz: Adam beni kafeste ku sayyor, ama ben kendimi ona boazlattrmadm. Aksine onu mthi kullandm ve sanrm boulan o oldu. Bayan da yle. On yl idare ettik, fakat bir gn bile onu katletmek iin yeterli nedenlerle doludur. Ya o katleder, ya sen katledersin, bu anlamda geiyor. Ama buna ramen, byk bir taktik bouuyor. Zaten en son byle insan olmaz sonucuna gelip dayand. Ama ben sabrettim. Niin byle davrandm, neden byle yaptm? Siyasi mcadelede kiinin ahsnda devleti yenmek ok ilgintir. Bir kadn hem devleti temsil ediyor, hem feodalizmi, hem de ibirlikilii. Bu gc gayet iyi temsil ediyor. Ben ise olduka emeki, olduka inanl bir sosyalistim ve Krt gereine de son derece
120

devrimci yaklayorum, devrimi dayatyorum. Benim gcm sfr, tek bamaym. O ise devlettir. Bu byk g dengesizlii iinde, normalde erkek, Krt erkei ne yapar? Aslnda ajan olup olmamas da o kadar nemli deil. te herhangi bir ilikidir. Btn solcular nasl kaybediyor? Bana gre kiiler, mutlak amaca gre oynamak zorunda. imdi de ok ihtiyatlym. te burada devreye ller giriyor. Adam beni her gn delloya davet ediyordu, her gn lm var, eylem plan dayatyor. Kadn sadece bir kadn da deildi, on parmanda on marifet olan bir tipti. Acaba bu ilikiden kasaydm, bu doru bir tarz olabilir miydi veya kasaydm ne kard? Sanyorum PKK denilen olay bu biimiyle geliemezdi, mcadeleci PKK ortaya kmazd. Ben ayn zamanda ok duygusal bir adamm. Belirttiim gibi, o zamanlar btn bunlar kavrayacak durumda deildim. Ama yine de peini brakmadm. Benim o zamanki ynelimim neydi, bilmiyorum. Her eyden nce insana derinden ilgili bir yaklam ve kesin deer verme var. Ardndan ilgin bir iliki, ona daha da nem verme sz konusu. Bir kadn iin deer verme, bir Krt subay iin anlam verme, sonu olarak dorudan dmandan iseler bile yine de bo brakmama. Bu ne demektir? Bo brakmak, dman serbest brakmak demektir. Ksaca giri tarzm, hemen hepsini ieriyor. yi karsa ne ala, kt karsa kar koy. Namusluysan gerekeni yaparsn. Bu kapsaml bir yaklamdr ve yle sanld gibi de kendiliinden ele almadk. Diyorum ya, ben adeta bouluyordum. Bende bir ilikiye el at nasl oluyor? Ben hem solculuk, hem Krtlk ve hem de iyi bir sosyal yaam dzenlemek istiyorum. Hem de bunlar hep birbirini beslesin, glendirsin, diyorum. Fakat mmkn m? Dzenin etkiledii bir iliki seni rahatlatabilir mi? Benim kardm en nemli sonu, ister dorudan ister dolayl olsun dzenin yetitirmedii bir iliki kolay kolay halka mal olmaz. Hazr kadn mal gibidir. Bu hazr bir kadn da deil, TC'nin 7 ya121

ndan itibaren zel eitimle gelitirmi olduu bir kadn, hem de st dzeyde ve ibirliki bir ortamda. imdi benim gibi bir kyl paras kyor (zaten yle diyorlard), byle bir ilikiye giriyor. Benim baz arkadalara sizin gibi kyl paralar evimizin kaps nnde kpek gibiydiler, biz kemik atardk diyordu. Tabii ki, gerekte kendileri halk nazarnda esef edilecek durumdadrlar. Burada bir olay var: ncelikle ben halktanm ve hatta nderlik sfatlar yava yava oluuyor. Halk adna ibirliki bir ilikiye yneliyorum, bu ayn zamanda sosyal-kltrel anlam olan bir ilikidir, sosyal-kltrel farkllk var. Benim tepeden trnaa olutuum kltr ve sosyal evre halktandr. Emeki yn ok yaanyor; dier taraf son derece halkn stnde, hatta halkn karsnda. syan srecinde dman yannda kemalizme oynam. Kltr olarak farkl, mezhep yn farkl, sosyal geliim yn farkl, dini farkl, velhasl birok ynyle byle. Ama bir de yeni bir ulusal ve toplumsal dzenleni gelitiriliyor. Bu farkl dzenleni iinde sorun zme kavuturulmak isteniliyor. Onlar da iin altyaps, daha deiik bir cepheden ele alndr. Elbette ki, bu byk bir arpmaya davetiye karmaktr. ki yol konuluyor: Ya militana teslim olacaksn, ya dier kapdan, Ankara'da yaamaya teslim olacaksn. kisinde de dmemek ok nemli. Bu adamlar da yle bildiiniz gibi deil, sana bu kadar masraf yapacaklar, hi peini brakrlar m? Devlet beni biliyor, eitim srecinden tanyor. ok silik bir kyl olarak kalkm, Ankara'da siyasalda bu kadar aba gsteriyorum, tehlikeli bir devrimci eilime giriyorum ve bir de devletin kendi adamlarna dayanarak grubumu ina ediyorum. Beni sa brakr m? imdi burada devletin tarihi yanll nedir? Sanyorum yle bir taktik hata yapyor: Tamam, bunu iyi bir ibirliki yapabiliriz. Buna ok altlar, ama imdi Ecevit neden bunun tersi bir taktii uyguluyor. Nitekim bu da anlalrdr. Trke imdi Krtlerle anlaabilir, ama Ecevit daha uzak ve faistlii Trke'ten daha ileridir. imdi herkes aryor, ama ben onu iyi biliyorum. Neden byle?
122

nk balangta bana kar tavr uzlarsa eitiriz, zaten adam teslim olmu durumda; aileye tamamen balanm, parasn da biz veriyoruz, apartman da biz veriyoruz, maan da biz veriyoruz biimindedir. Giden raporlar antada keklik diyor. Bayan, Yzde yz mali, duygusal, siyasal, ideolojik olarak tamamen balanm, kontrolmdedir diyor. Devlet tamam, idare edinden baka ne diyecek? 1978'in sonunda benim bilinen zgrlk eilimim var. zgrlk eilimim hibir zaman kimsenin zincirine takmama eilimini tayorum, hl da yleyim. imdi eittiim insanlar, benim zgrlk eylemimin dolayl sonulardr. Mutlak zgrlk iinde yetiiyorlar. Benim oysa bu kadar zgr olma imkanm yok. Fakat onlar istedikleri kadar yetiebilir ve istedikleri kadar zgrlk dalarna ulaabilirler. Ben bunun garantisini onlara veriyorum, ama dikkat edin, kendime veremiyorum. Bu, eskiden de byleydi. Ben yzlerce arkada Ankara'dan karrken drt taraf balanm durumdaydm. te byklk burada. Hem de mkemmel kartyordum. Dnn, THKO, THKP-C kkenliler sapr sapr dklrken, arkadalarm olduka beslemitim ve 1978'e kadar onlar mkemmel byttm de. Sonuta neredeyse kimse kalmad. klar bu ilikiye dayanarak yaptryordum. Kendimi balamm, rgte k yaptryorum. Benim yaantm byle. Elbette bunlarn beklentisi vard. Kendimi onlara yle dayatmm ve yle kabul ettirmiim ki, ite bu nderdir, kontrol ediyor. Biz bunu tutarsak, Krdistan' tutmu oluruz diyorlard ki, dorudur. Onlarn kanalyla beni tutmak, Krdistan' tutmaktr. Ankara'y byle 1979'a kadar oyalamak byk bir taktikti. Hem de grubu btnyle onlarn olanaklarna dayandrarak. Bunun kini, sknts, fkesi yok mu? Var. Baka arkadalarmz olsa, kesin dayanamazlard. Ve eylem yaparlard. Zaten Kemal Pir rica ediyordu, Apo, izin ver de Pilotla birlikte bu eylemi yapalm diyordu. Gzm tutmuyordu ve kalsn zaman deil diyordum.
123

Bayan beni snyor. Kendi yaklam lsnde, benim duygu dzeyimi lmek istiyor. Duygusal ynden byle bal olann da byle olmas gerekir diyor, ama tam emin deil. Mutlak teslimiyeti dayatyor. Ben de mutlak teslimiyet deil de, yzde on ak kalsn diyorum. Yzde doksan fena oran deil, ama yetmiyor ve yzde doksandokuz olsun, hatta mutlak ballk olsun diyor. Peki neden mutlak? nk devlet ilikisidir. Ben kiiyi de sulamyorum. Devletin dorudan veya dolayl bir dayatmas baka trl davranmaz. Ben insanlk bekliyorum. Mmkn m? Krk yl devlete byle alan bir ocak, krk yl faistlik yapm birisi insanca davranabilir mi? ok zor Arkadalarmz ok kukulu ve atlyorlard, fakat ben dayanyordum. Bu byle byk bir sabr taktiidir. Ben hl o sabr taktiiyle i yapyorum. Karmdaki ise beni 24 saat iinde skmek istiyor. Sen bir kyl parassn, sen byle duramazsn. Duygusalsn, duygularnn sonucu u olacak, militansan yle eylem yapacaksn, karar vereceksin diyor. Zaten beni o zaman Tekoinciler, Kawaclar, kimi baka rgtler pasiflikle suluyordu. Beni byle ilan ederek, byle bir grnt yaratmak istiyorlard. Ama onlar da kukuluydu. Kimisi u kusur, kimisi bu kusurdan bahsediyordu. imdi bunlar da, bu dayatma btnsellii iinde ifadesini buluyor. Yine de sabr, yine de kendi tarzmda srar var. Aslnda imdi anlalyor ki, biz devleti patlatmz. Grnte bunlar beni patlatyor, boazma kadar geliyor, ama imdi yle anlalyor ki, biz devleti patlatmz. Bu zellik ok nemli. Bu zellii yakalayan, nemli oranda zaferi salayacak ruhu elde etmi saylr. Elbette benim burdan kardm sonular var. Her eyden nce PKK'yi bu tarzda oluturma, kiilik zmlemelerini (ki eittir PKK zmlemesidir, Krdistan zmlemesidir) ve sosyalizmi derinliine ele alma biliniyor. Ayrca ibirlikilii, ihaneti derinliine ele alma, kadn derinliine ele alma sonucu muazzam dersler kardm. Dnn, bir kiiyle gelitirdiim iliki tarz, tarihin en arpc derslerini karmama yol ayor. Hl da tarzm budur, srdryo124

rum. Hem de iin deiik bir lehesiyle sosyal ilikiye aklk kazandrmak istedim. Tabii, ben kendimi zemezsem, arkadalarmz hibir eyi anlamaya gelmiyorlar. Toplum belli kalplar hazrlam, koca dediin byle olur, kar dediin byle olur diyor. Elbette ben bunlar hie sayyorum demiyorum, ama bana gre byk tuzaklar sz konusu. Burada da zgrl esas aldm. Anamn deyiini hatrladm. Aslnda o sylenen yle bir dalga geme biiminde deildi, farkl olduumu gryor. yle farkl olmasaydm al oluma gre kz, al kzma gre oul denilir, olur biterdi. Klasik aile anlay, hatta duygu anlay, karasevda anlay, hl partimiz iinde byk sorun olabiliyor. Kesinlikle kuku duyduum veya gvenmediim iin deil, ama bu kadn-erkek ilikisinde en byk zorluklar yayorum ve yaatyorum. Bunun nedenleri var. Bana gre Krt ilikisi bountuya m getirilmi, rtlm m veya balanm m? Bu ilikide bitme var, tkenme var, balanma var ve bir de iinde kamama durumu var. Smrgeci darboazdan k nasl bu kadar zorsa, arkadalarmz da bu sosyal darboazdan karmak, en azndan bundan daha zordur ve bunun iin deiik bir sava yrtyorum. Bu sava en bata kendime uyguluyorum ve kesinlikle en bata kendi iimde zmlyorum. Bu gerekli miydi? nsan kendisini bu kadar deneme-snama tahtas yapar m? Evet! nk yapmazsa kaybedecek. Byk ve ok tehlikeli denemelerdi onlar ve yapmasaydk, parti ortaya kmayacakt.

125

Duygular Sava

Papaganini'ye keman almay eytann rettiine inanlrd...

1975'lerde ie bir kadnla balamak istedik. te bir Krt tipi: Krtle ilgi duyuyor. Kendini sol, sosyalist sayyor. Yine tarih iinde olduka anlaml olan bir ailesel-sosyal konum var. Hesap alp vermek gerektii ak. yi bir bulumadr diyerek baladk. Duygu yan daha gelikin olacak. Dikkat edilirse mkemmel bir eleme oluyor. Dnemin ideolojik ve giderek partisel hamlesine uygundur. Dikkat edilirse, burjuva toplumuna girdiimizde, duygular donmu, duygular yok. Devrimci srecin ideolojik-politik, hatta askeri aamasnda da z duygularmz artk istediimiz gibi hayata geiremeyeceimizi grdk. Burjuva toplumu hi frsat vermiyor. Yine devrimci dnemin ideolojik ve siyasallama dnemi frsat vermiyor. Aslnda yaamak istiyoruz, ama siyasal olacak. te burada tekrar bir sava yaadk ki, hibir savaa benzemez. Kendimizi olduka korumaya altmz burjuva veya egemen kemalist yaam biimi, onun burjuva ncleri ve onun Krdistani ibirlikileri var. Kendimizi korumamza ramen ve olduka da ted127

126

birli hissetmemize ramen, yine de karlatk. Gemi duygularmzn bizi kt bir duruma drmesi miydi acaba? Veya bir duygular savana artk kendimizi hazr hissettiimiz bir dnemin gerei midir? Salt bir siyasal ama m var burada? Veya bu grubu bytmek iin mi dnld? Kendiliinden mi gerekleti? Btn bu etkenler rol oynayabilir. Burada nemli olan; biz bu ie balarken ite byle baladk. Bu konuda genel Krt tipinden hibir stn yanm yoktu. Ben melekten saylrm; btn ilgilerim-duygularm ycedir kesinlikle hayr! Bunlar sylemek kendini aldatmaktr, yalandr. Ben herkesten daha fazla bir duygu zavallsydm. Ama bir ey var ki, bende olan, ama hi kimse de olmayandr. Yalnz bende biraz varln srdrr. Siyasal amaca bal olmay srdrmek. Bunu hibir zaman gzard etmedim. imdi benim btn arkadalarm o dnem itibariyle, kimi siyasal ama ile savamnn esasn ikinci planda brakt, kimi unuttu. Ve bunlar da, delikanllk duygusu ad altnda oldu. te benim herkesten byk farkm, bundan sonra almaya balar. Duyguda, evet ben sizlerden daha basitim diyelim. Ama o delikanllmda temel amac bir anda ineyip gdlere teslim olmadm veya gzkara bir sevdaya kaplp kendimi kaybetmedim. Bunlar sylerken, kendimi kesinlikle vmyorum. Ben de bir karasevdalydm aslnda. Bilinir ki, karasevdallar zor yaarlar. Fakat yaadm. Nasl yaadm, artk aratrmak gerekir. lgin bir karasevdal yaamdr. Bu baya byk bir savatr. Duygularn savamn vermek ok nemlidir. Onun siyasetle balants var. Giderek parti kuruyoruz, ok tarihi bir hamleye giriiyoruz. Btn bunlar kendi iinde ayarlamak ve esasta da halkn temel amac olan zgrlk savamn ihmal etmemek, hatta ona herkesi, gerekirse duygularn
128

da kurban etmek Bu gc gstermeye alyorum, tabii mthi arlayor. Tam da bu noktada, karmda duygu yoldal yapmas gerekenler, anlayl olmas gerekenler; yanl anlamaktan tutalm o duygularn iinde bitirmeye kadar, her trl gelime ile olumsuzluk tarznda kendilerini gsteriyorlar. Byk bir i sava yayorum. Tabii klasik Krt erkek anlay var. Bir eye baland m, ya zorla, ya bakla duygularnn gereklerini halletmek ister. Hele benim gibi biraz da nderlik sevdals olan biri, bu konuda kendini mutlaka zmlemek zorundadr. Aktan bir sava, temel ama karsnda bitirir. Sabr gsterilecek mi? Biliyorsunuz, delikanllkta sabr, zor itir. Boyun emek de, giderek duygu dknlne gitmek de hi olmaz. imdi bu srecin etinlii byledir. Bu, ite benim bulunduum zaman ve mekan, mthi bir sava alandr. Ve yle her yiidin dayanabilecei bir sava deildir. Esas amaca balanma yetenei. te artistik dediimiz yan burasdr. Bu sanattr. Sanat bir gereklikten, bir baka gelimeyi bizzat yaratma eylemidir. Yaratarak ele alma eylemidir. Nedir bu da? te klasik Krt gereklii sz konusu olduunda, birbirine girmi krdmden devrimci zmlenie, onun ok darilkel zemininden ok daha stn bir zemine gei yapabilmektir. Nedir bu dnemin duygu ilikisi? Esasta toplumumuzun btn erkekleri, kadnlar ve kzlarna hakim olan kar-koca ilikisi en temel namus ilikisidir. Koca olmazsa kar yaayamaz, kar olmazsa koca yaamaz. Yaamn yzde doksan gerei, bu iliki iindedir. Doarken bu retilir, lrken bununla ba mezara konulur. Tabii bunun aamalar var. Mesela gen kzlk aamas, delikanllk aamas, daha da kendini bitirme aamalar olmutur. Zaten benim yaratc bir yanm varsa, sanrm o da biraz burada ortaya kt. Belki iyi bir mmin olarak da yaamm gtrebilirdim. ok sofu bir sosyalist olarak da kendimi tarabilir129

dim. Ama ben bu biimlere fazla yer vermedim. zgrln tam olmas iin, btn insanlar ve bu arada kadn da kapsamna almas iin zen gsterdim. Yani insanlk anlayma gre btn ezilenler ve bu arada kadnlar da, bu ie tam aktlabilmelidir. Bunlar da insandr, neden bunlarn az byle tkal kalsn? Neden bunlar hep arkadan gelsinler? Neden erkekler hep nde? Bu bende eliki yaratt ve katlmallar dedim. Benim yrym her zaman yoldalk temelindedir. ncle inanrm, otoriteye inanrm. Ama ister bir oban gelsin, ister bir kadn veya ocuk, ister yetmi yanda bir kii; ne kadar otorite gcm olsa da onlar yoldalk esprisi temelinde tamaya, birlikte yrmeye byk zen gsteriririm. Byle olunca kimi, biz kurumu aa ktkleriyiz diyordu, kimi yryemeyiz diyordu. rnein kadnlar glyordu. Beni belki ok iyi biliyorlard. Ama nasl yryecekler, nasl konuacaklar. Yllarca kendi kendilerine glyorlard. ocuklar heyecanlanrlard, byk bir abimiz var diye. Tabii, ben de kendimi onlar iin basamak yaptm zaman, bu son derece etkileyici gelirdi. Yallar iin de yle. Yeni szler sylediimiz zaman, farkl olduumuzu biraz grdklerinde, onlar da heyecana kaplyorlard. Evet kadn da ele aldk ve birlikte bu grup pratiinde yer almak da istedik. Ama mthi kyor. Kendimi sakndm ne kadar burjuva deer varsa, hepsi bu sefer de tepeden ta kalbimin iinden beni yakalamaya alabilir. Ve etkilenmiim. Tabii btn bunlarn stnde bir siyasi amacm var. Ve onlarn dayatt siyasi ama, benimkini yutabilir. Etkileyicilik konusunda, karmdaki daha deneyimli, rgtl ve hazrlkl. Neyle yaarsn? Fazla para dersen sende yok, kar tarafta daha ok. G dersen kar tarafta daha ok, sende yok. Olduu gibi boyun esen, nderlik iddiasnda olan bir adama, hatta bir erkee yakmaz. Yalvarsan yakarsan, doal olarak bu da olmaz. Eit olarak yrmek istesen, kar taraf hakimiyet peinde. Hem de senin gibi basit bir
130

kyl parasn devleti, snf iin, kendisi iin mutlak kullanmak istiyor. Kadndr zayf bir erkekte kendisini mutlak egemen klmak istiyor. Belki de ezilmi kadndan egemen kadna ykselmek isterken, benim gibi birini mthi kullanmak istiyor. Yani asrlk intikamlarn, benim gibi bir fukara, kyl kltrl, yaam fazla kestiremeyen birinden almak istiyor. te, Buldum adam, ok ynl amalarma alet edebilirim. Egemen kadn amalarma boyun edirilmi bir erkei, yine siyasi amalarm ve devletim iin ok mkemmel kullanabilirim, altrabilirim. Yani bende, kendine gre epey amacna uygun yan buluyor. Ve hayli ilgi ekici olabileceini dnerek, bu temelde, o da inceliyor. Hibir kadn aslnda byle yaklamaz. Ne byle bir erkek byle bir kadna bu tarzda yaklaabilir, ne byle bir kadn byle bir erkee. lgintir! Baka erkek olsa Aslnda daha sonraki srelerde u sylendi: Merkezimizde, evrede drt adam vard, adlarn sylemeyi gerekli grmyorum. Onlar antada keklik diye tabir etmi. Her trl zellii belli diyor, birini istediim gibi elde edip kullanmak iin bir hafta yeter! Tabii bana yllardr seni anlayamadm diyordu. Durum u: Neredeyse atlayacam bu kadn ne yapacaz diye. imdi birok erkeimizi ben anlyorum. Erkeklii, kaba bir cinsellik biiminde tatmin etmekle gerekletiremezsin. Her delikanl veya kzmz bu konularda aslnda kendini ilk eyleminde mi desem, ilk aknda m, ilk temasnda m, bitirir. Bir pme onun ban dnderir. u veya bu biimde bir cinsellik, onu ya mezara gtrr, ya gklere kaldrp yaam buldurur. Bana gre ise ne odur, ne de dieri. Zaten bizim yaadmz deneyimde, kadn kendini milimi milimine satmaya alyor. Veya kullanmaya veya bizi satn almaya, drmeye alyor. Kadn ve cinsellik aklamalarmz biz bu amansz savamzda daha iyi anladk. Bu nemenem bir eydir ki, yaam, zellikle rgtsel yaam korkun bir biimde kertebiliyor. Ben rgtlenme iin adeta ineyle kuyu kazyorum, o bir rpda arkamdan adeta rgt kertiyor.
131

Tarihte siyasi sreleri ilk defa amansz bir biimde balatyorum, o arkamdan bir rpda bitiriyor. Dnyorum, bu neyin karl oluyor? Bunu szmona sunaca bir kadnla karlk alyor. Neyin kadnl bu? te szmona az yapsndan tutalm da cinsi yapsna kadar, birok eyi gzlyorsun ki, btn bunlar onun iin birer silah. Kadnn kendini rgtleme tarz. Byk duru! Her ey bana sunulduunda, ben kendime gerekli bulduum kadarn alyordum. Pilot da, grubunu besleyeyim abi diyordu. u eylemi de yapalm, bu eylemi de yapalm diyordu, ben paray mutlaka bulup getiririm. Ben kalsn diyordum. Yani bizi tam arkta bitirecek ne varsa, onu getirmeyi neriyordu. Ve kadn da dakikas dakikasna beni yemek istiyordu. Drmek, bitirmek, ldrmek Her an bir savat. Byle bir yaam kabul etmektense, ben gnde bin defa lmeyi gze alyordum. Bu, kadn gerei karsnda ok anlamlyd. Fakat ortada bir lm kalm sava var. imdi dzen beni vurmak istedi. Hem de en st dzeyde etkili kiilikleriyle. Ruhi sava, dzene kar sava. Benim de bir yreim vard, anlalmaldr. Benim de bir canm vard, benim de insan olarak gdlerim vard. Dmann plan vard: Aileye balayp devletimizin en iyi bir eleman haline getireceiz. Adam zaten bunu demiti. Aklamas var. Ve lmem kendisi iin zararl. Daha iyi bir eek haline getirmek iin, szmona ite plan gelitiriyor. Gerekten de bu, ldrmekten daha tehlikeli bir yaklamdr. nsan bir ldrrsn, kurtulur. Bu beni her gn ldrerek, ite kendine gre yrtmek istiyordu. imdi bu basit bir duygu, basit bir hamle deildir. Benim o zamanki ruhum, dncelerim, telalarm, endielerim, olanaklarm, olanaklszlklarm, sabrm, inadm nedir? te burada, beni yneten fikir dediim olay var. O anda ben ruhumu her an satabilirdim. Gl kadn var, para var, g var, tehdit var, dzenin sunduu btn yaam olanaklar var. O anda benim
132

kaybetmemem iin bir tek ey gerekiyor. Ama diye bellediim ey. Gerektiinde bunlarn hepsini kurban edeceim, ama teslim olmayacam, onlara balanmayacam. Bakalar ok daha alt dzeydeki alkanlklarna esir olurken, ben devlete balanmadm. Balanmadm gibi, bir de taktik gelitirdim, mthi kullandm. ok ak, bu ilikiye yneldiimde kukulu ynler var ve sylentiler yaygn. 1925'lerden 1940'lara kadar btn Krt isyanlarnda rol oynam ibirliki bir aile. Hatta TC'nin kurucularyla ok sk balantlar iinde oluagelen ibirliki bir aile ve ondan gelme bir kii. Kendi bana ne kadar kuku gtrecei ak olan bir iliki, son derece riske girilen bir durum. Grup iine ekerken aslnda byle balamamz gerekiyor. Ama niye onu gruba alyoruz ve buna dorudan ben nayak oluyorum? Bayan Trk solcusu, CHP'li, Dev-Yol'cu veya buna benzer solcu sosyal-oven grubun iinde ele alnmas gereken biri. Niye el atyoruz veya o niye bize el atyor? Hatta bizim grubun olas adamlar bile bu ilikiye fazla akl erdiremiyorlar. Yani hem Krt isyanlarnda bu kadar olumsuz rol oynam bir aile oca, hem yle fazla bu ie gelmemesi gereken bir bireyi, biz niye en ne almaya alyoruz? Hakl olarak endieler, kukular srp gidiyordu. Grubumuzun selameti sz konusuydu ve daha da nedenler sralanabilir. Biz, emeki veya daha o zamandan bile proleter kkenli genler diyebileceimiz bir grubu oluturuyoruz. Bunu esas almamz gerekirken, yani snf zne de dikkat etmemiz gerekirken, yine byle bir iliki dikkat ekicidir. Grubun selameti asndan endielere yol aacak niteliktedir, ama dikkat edilirse ilgimiz gelimi. Merak ite. Byle, ne olacak, gruba katalm diyoruz. Psikolojik adan da ele almak gerekir. lgi duyuluyor, iyi birisi, sosyalist, aslen Krt, biraz bilinli, kadn olarak da iyi bir rnek tekil edebilir vb. Bu psikolojik bir yaklam, siyasal-psikolojik bir yaklam oluyor. Hatta acaba ajan olabilir mi veya bizi devlete ne kadar ekebilir? diye de dndrc. Ama burada imdi daha iyi anlalmas gereken udur: Aslnda toplumsal gereklikten kamak
133

yerine onun zerine yrme merak veya ilgisi olduu ortaya kyor. Ak bu tip, aile itibariyle, kii itibariyle Krt olaynn iinden geliyor. Krt isyanlarndaki tarihiyle ok tehlikeli bir konumla karmza kyor. Solcuyum diyor, hatta sosyalistim ve Krdm de diyebiliyor. O zaman mcadeleci bir kiilik, bu kimdir, bunu anlayalm diyecektir. Yani benim tarzmn mcadeleci bir tarz olduu imdi daha iyi anlalyor. Her ne kadar grup iine ekiyorsak da, tam bir yolda aday gibi deil de, mcadele edilmesi gereken biri olarak yaklald anlalyor. Grubu Krdistan'daki diyalektie gre oluturmakta hayli nemli olabilecek bir balang yaplyor. Aslnda grubun dier yelerine braksak, annda kovup gidecekler. Fakat bizim yrttmz tarz, mcadelecilii hep ne alan birisi oldu mu; aslnda dikkat edilirse o kadar tehlikeli olmayacaktr, hatta sonucu mcadele belirleyecektir. Ankara ortamnda, solculuun son derece etkili olduu bir dnemde, Krdistan adna byle bir grup oluturuyoruz. Ve karmzda, dediim gibi, Krt isyanlarnda ileri derecece kart bir rol oynam, kendini solcu ve hatta Krt sanan birine ilgi duymazsak, aslnda yle fazla siyasi uyanklk iinde olduumuz sylenemez. Kald ki, bireyin kendisi de yaama nderlik rolyle katlm. Ailesi nderliksel bir aile. birlikilik Krdistan'da egemen. Egemen olan birka aileden belki de birisi veya dnem itibariyle yle. Solculuu tercih etmesinin nedeni, biraz da sre etkili olmak istiyorsan solcu olacaksn sreci olduu iindir. Solculuu veya biraz yeni gelien Krt sorununa yaklam olmazsa, gen bir lider aday olarak hi yeri olmayacak. Dolaysyla eski statlerini srdrmek asndan bile ilgilenecektir. Ve gzlyor. En gelikin grup hangisi? En gelikin ortam neresi? Neresiyse kendini ona dayatacakt. Demek ki, mcadelenin doal gerei veya Krdistan'a dayatlm olan ibirlikiliin egemenlik tutkusu, kolay kolay ncl brakmama gibi ok etkili bir zelliiyle karmzdakinin ahsnda ortaya kyor.
134

Bizim ise yeni bir snfsal temelde ve sosyalizm ile sorunun zerine gidiimiz var ve bu, bir kar karya gelme ve bylece grubun ok elikili bir tarzda ortaya kma durumu oluyor. Bandan itibaren grup bnyesinde byk bir mcadele tohumunu ekmi oluyoruz. Aslnda benim birok ilikimde bu byledir. Hemen her katlm iin bir giri tarz oluyor. Snf ayrm yapmadan aryorum. Fakat emein lehine, emein nderliine de ykleniyorum. Bu bir tarz ve doru olduu anlalyor. Parti iinde mcadele arttr. Bu Mao'da farkl geliti, Lenin'de farkl geliti. Sonu olarak parti ii mcadeleyi doru vermezsen, reel sosyalizmde olduu gibi 70 yl sonra da gtrr. in'de de byle giderse gider. Ksaca nc rgt iinde mcadele ok amasz yrtlmezse, nc ilikiler iinde ok daha salam ve ustaca yrtlmezse, bir devrim 70 yl sonra da kaybedilir. Ve nitekim kaybetti. Bu nedenle bizim mcadeleyi daha ilk gnden yaymamz, ilk kn en temel ilikilerine bile amansz bir mcadeleyi dayatmamz, byle balatmamz, mahirane bir yaklam oluyor. ok usta, ok mahir miydim? Deil. Bir nevi alkanlk tarz veya bir yaklam tarzdr. Aslnda o kadar hazr da deildim. Ben bunun sonularn kaldrabilir miyim? Ama bana gre kendime gvenip kaldrabilirdim. Davranlar daha da incelenirse, mcadelenin kapsn aralamak istediim, tarihin bir kapsn amak istediim, tarihte olup biteni kapatmak yerine amak, bir ilikiye boyun emek yerine ona sahneyi amak veya ona buyur, naslsn? demek ve hem de bunu yaparken kesinlikle drst, iyi niyetli yapmak istediim akt. Solcu musun? Buyur solculuun gereklerine! Krt msn? Buyur Krtln gereklerine! Bu yaklam ok ciddi ve tutarl, en ileri dzeyde ve btn iin ama zeliklerine uygun, yerinde bir yaklamdr. Bu temelde duygular da olabilir. Duyguya da sayg, candan bir ilgi duyulur, bu da eksik edilmiyor. Herhalde bu da mcadelenin nemli bir yan.
135

Yksek bir mcadeleyle kazanlmayan ilikilerde, yksek bir deer yoktu. Bu ilikilerde daha ok teslim alma, birbirine teslim olma vardr. Benim rneim bunu son derece arpc aklyor. nk ulusal ynden hesaplamamz gerekiyor. Snfsal ynden hesaplayorum, cinsi adan hesaplayorum, kltrel adan hesaplayorum bu ilikiyle. Hani kendi bana belay oturttun derler ya, ite byle bir durum. Kadn-erkek ilikileri genelde mutlak uyum arzeder. Seni ok seviyorum, mthi severim. Akm, benimsiyorum Ya da bulutuk, uyutuk ve bir ift olup ktk denilir. Acaba yle mi? Bir kez iliki zgr bir temelde midir? nk bu bir sava iin gereklidir. Birleen ey erkek egemenlii ile kadn kleliidir. Zaten bu birleme tarz da partinin bana bela oldu. Birok kirlilii, klelii gizliyor. rgtszl gizliyor, mcadelesizlii gizliyor. Basit zaaflarn kavumas, cinselliin basit tketimi oluyor. Basit zaaflarn bulumas rgtszle, mcadelesizlie, siyasetsizlie gtryor. Ordulamaya da gelince, zaten bitie gtryor. Byle kurulan ilikilerin sonularn da ona gre geliiyor. ok arpcdr, bazlar adeta birbirleri iin partiye girmiler. Sosyal amac, siyasal, askeri amac bir yana brak, toplumda skm, ailede skm kz ve erkek birbirlerini alp PKK'ye gelmiler. Biri gidince dieri yaayamyor, intihar ediyor. Veya istedii bireysel iliki olmaynca intihar ediyor. Sanki yetenekleri yokmu gibi davranyor. Demek ki, hata balangta yaplm. imdi benim ilikimde neden byle olmam? Son derece elikili bir iliki ve byk mcadeleyi art klyor. inde gerekten byk mcadele var, istihbarat-ajanlk mcadelesi de var, onu da ekleyeyim. Kendisini siyasi lider sayyor, bir de nderlik uruna bir mcadelesi var. Farkl bir siyasal yaplanma ve mcadele olacaktr. Kltrel olarak farkl ondan dolay byk bir kltrel-edebi mcadele olacak. nk deiik ve yle dayatyor. Sosyal stats bal bana bir s136

nf mcadelesi. Bir de kadn olmann kendine gre dayatt ller var ve cinsler aras byk bir mcadele olabilir. Benim bu konuda genelgeer kiilikler gibi olmam iin ne gerekirdi? Ya boyun emem gerekirdi (ki, boyun emem durumunda ka trl yenilmi olacam). Yani siz basit bir cinsellie, duygusalla uyum gc kazandrmak iin aslnda erkek kza, kz erkee boyun eersiniz. Bu sizin iin mbahtr. Ama benim biraz kendimi savunma gerei duymam, byk bir mcadeleye yol at. Anladk, sosyalizme gre ite ilikiler, ite rgt lleri, ite propaganda tarz, ite eitli zgrlk, eitlik lleri. Bir bakyorsun, uygulanmyor. nk kardaki Krdistan nderliine oynuyor. Erkek egemenliinden daha fazla, kadn dknln kullanarak, ok basit bir kadn oyunu yaparak grup zerinde hakimiyet kurmay dnyor. Sonradan aa kt ki, Krt erkeinin derin zaafn yakalam, benim evremdeki ok deerli arkadalara bile o tarzda yaklam. Bu arada Kemal Pir'i analm. O herhalde yle ok erkenden farketmi ki, bu grubu hi almadan, byk ihtimalle kadns zellikleriyle etkisi altna almak istiyor. Gya yedi-sekiz yandayken feodal-ibirliki llere gre bir nder olarak yetitirilmi. Sosyal stat onu tmyle bir nder olmaya itiyor. Tabii bunun emekle hibir balants yok. Dnn, hem ulusal ihanet lleri, toplumsal ihanet ve toplumsal kartlk zellikleri ve bir de kadns zellikleriyle oluturduu bir nderlik. Ve gruba da yle planl ve hazrlkl geliyor. Bizim ise her bakmdan yetersiz bir durumumuz var. Sosyal ynden ok paralanm, ciddi bir nderlik hazrl yok, yine kadn yle fazla tanma durumu yok. Bir erkein bile nasl erkek olmas gerektii konusunda, daha kukularm var. Kendimi bir erkek olarak da, henz fazla ll-biili hazrlam deilim. Baz genellemeler, baz ilerin nasl olmas gerektiine dair hislerim, sezgilerim var. nemli olan burada, oklarnn erken yalarda kendilerini drdkleri durumlara kendimi drmemekti. O durumlar nedir? te kolay ak olduk, anlatk, uzlatk gibi bir durum olmuyor. Anlaa137

madk ki! Yine bu arkadalarmzn dncesi vuralm, atalm diyorlar. Bizim grubun baz deerli yeleri, ok erken yata en sert biimde bir cezalandrmay dnyorlard. Kemal Pir ile Cemil Bayk arkadalarmz, bizim yoldamz buna nasl tahamml ediyor diyorlar, biz bunu hemen ldrelim. Bu byk hakarete hibir erkek dayanmaz. Bu bir dnemin yargsdr. Ama diyorlar sonuta, arkadamzn bir bildii vardr, karmayalm. Kendi aralarnda tartmlar ve Kemal o byk direniinden sonra ehit dtnde, o kadnn unutulmamas ve gereinin mutlaka bilinmesi gerektiini ve gerekirse cezalandrmaya gidilmesi istediini belirtiyor. Ayrntlar bilmiyorum. Ama vasiyetlerinin nemli bir zellii budur, byle geliiyor. O, benim o kanaldan muhtemelen yenileceimi dnyor. Ben tabii kendine gre ok deer verdii bir yoldaym. Kemal iyi savayd ve mthi direndi. Tabii, benim de direnebileceime ve baarabileceime inanc ok yksek. Fakat o kadn yoluyla muhtemelen benim drleceimi veya o tehlike yznden bama bir sorun gelebileceini dnyor. Ve orada onun unutulmamas gerektiini sylyor. Ki, yerinde bir grtr. Fakat ben de o kadar kolay yenilebilecek bir durumda deilim. Geri o da arkada bilir diyor, ama yine de bunlar belirtmekten geri kalmyor. Evet arkadalarmzn erkenden cezalandrma dnceleri doru olabilir miydi? Daha sonra aa kt ki, bu byk bir ihtiyatszlk olurdu. Neredeyse devleti temsil ediyor. Onunla biz aristokrasiyi, feodal ibirlikilii kontrol altna almz. Balangta bu kadar bilinli olmayabilir. Ama sezgiler anlamndadr. Kadn zgrln kontrol altna almz, kendimizi braksak, adeta erkenden dmann insafna terketmi olacaz. Zaten bu, u anda byk bir olay ve sanyorum TCnin temellerini oyan bir iliki durumuna dntrld. Devlet byk bir ihtimalle 1976-77-78'de bu iliki araclyla bizi kontrol altna almak istemi, buna alm. Ve biz de bunu biraz sezgisel, daha sonra bilinli olarak deerlendirmeye altk.
138

Bu, devleti bununla kontrol etmek, ibirliki kesimleri bununla kontrol etmek demektir. Prototiptir, ama anlam byle. zgr kadn olayn bununla aa kartmz. nderlik ekimesini, hatta nderlik olayn bununla aa kartmz. Btn bunlar ok usta bir mcadeleyi verme gereine bizi erkenden zorluyor. Ve biz de yle batan savmac yaklamlarla sorunu atlatmyoruz. 1978'de arkadalarn tasfiye etme kararll ortaya kyor. imdi benim de o zaman bir tavrm vard. Hatta kaldm evden bile kamtm. Ama yine de kendimi adeta bu ilikiye mecbur hissediyordum. Duygusal mecburiyet miydi, cinsel mecburiyet miydi? Pek sanmyorum. yle bir his var ki, sen bu ilikiye muhtasn, u anda bu iliki sana gerekli, bunu atamazsn diyordu. imdi daha iyi anlalyor ki, siyasal bir tedbir olarak bu tahamml ok etkili, bu mecburiyet ok etkili. Yani gerek Ankara'dan, gerek Diyarbakr'dan k iin, bu iliki bana gerekli. Aslnda kukularm da var. Yine yle hep mecburum, balym derken, kukularm da ok ak, mcadelem ok ak. Kar taraf da yle bo durmuyor, nk byk ihtimalle kendisi de tarihi durumu bizden daha iyi biliyor ve farknda. Bizim de neyi kurtarmak istediimizin farknda. Yani aslann azndan lokmay kurtaryoruz. Krt sorunu kurtulua doru gtrlyor ve byk ihtimalle, yine sorun onun denetiminde. Dolaysyla tahrik etmek iin, erkenden sonu almak iin ne lazmsa onu yapyor. Kadnlyla oynuyor, var olan liderlik vasflarn kullanyor, siyasi bilincini gl kullanyor ve ok ll-dengeli davranyor. ls, dengesi olmayan biziz veya bu konuda planl olmayan biziz, diyelim. Tabii, bizim amacmz, kendimizi dayatmamz var. Ama onunki farkl. nemli olan, o da kendine gre beni kontrol ederken, Krdistan halkn kontrol ettiini dnyor. O da brakmak istemiyor. Ama nasl brakmak istemiyor? Ben o zaman gnlk mesafe alyorum. Benim bir haftalk, bir aylk yaamm TC iin lmcl bir darbe oluyor. Ve biraz da onun sayesinde ve ona ramen, onunla savam iinde, karlkl bir eliki iinde oluyor. Devlet yine byk bir ihtimalle (ki o zaman Pilot olay var iin iin139

de ve o da bununla balantl) o bir taraftan, bu bir taraftan bizi kontrol altna alarak, 1978'i sonulandrmadan bizi sonulandrmaya alyorlar. Birbirimizle en scak ilikiler iine de girmiiz veya ok scak bir savam iine girmiiz. Hatrlyorum, gerekten o zaman elinden bir ay alnmyordu ve Temmuz scanda yaam neredeyse dayanlmaz boyutlardayd. Ama yine de bu ikili ilikinin etkileri altnda bir mcadeleyi yrtme zorunluluu vard. yi ki verebilmiiz. nk dnyorum da, bu olmasayd acaba Trk devletinin yneli tarz baka nasl olurdu? Tekrar olacak. Daha sonra gazeteci Cneyt Arcayrek yazd: Bizim devletin byk gaf! Uur Mumcu'nun yazaca kitapta da deniliyor: Apo'ya MT mi yardmc oldu? Aslnda yardm dedii, bu grevli elemanlardr. Nitekim o zaman Pilot amansz aryor, kye kadar gidiyor, nerede diyor? Dieri de evin iinde, adeta kabul edilmez bir yaam dayatyor. Evdeki o sahneyi grdnde bir gn, Kemal Pir vuralm diyor. Ama biz yayoruz. Sonra u aa kt ki, devlet bunlara dayal bir izlemeyi yeterli buluyor. Bu arada, Ecevit'in de iin banda olduunu anmsamak gerekiyor. Daha ok izlemeyle yetinme, sanrm bir kuraldr. Bunu daha sonra kontrgerilla Ecevit'e ar detti. nk benim o tarzda idare edilmemin yetmediini ve bunun da Ecevit'ten kaynaklandn (Ecevit bilmez, o zamana kadar PKK ad bile yoktu, Ecevit nereden bilsin!) sonradan anladlar. Sradan biri, dier solcular veya Krtler ok daha etkili ve onlara da dayatlan bu tr bir izlemeydi. Onlara uygulanan, grlerini dergilerde serbest edip mahkemeye alma tarzyd. Bizim iin de onu uygulayacaklard. te demek istedikleri, Ecevit'in burada bize bilmeden yardmc olmasdr. Sorun bu da deil, gnn ortamna gre daha fazlas yaplamazd. Ama yine de ok nemli. nk bizim kmz herhangi bir k deil, onlar asndan son derece tehlikeli (ki o zaman biraz farkediyorlar da), ama biraz da son derece zavallcadr. nk baz kukulara ramen 1 Ocak 1977'de toplanty Pilot'un evinde yapt140

mzda, Pilot da, antada keklik diyordu. kide bir o hikayeleri anlatyordu. Tuzluk diyordu, tuzla ku nasl yenir? Yani bizi mutlaka denetimlerinde sanyorlard. Biz daha sonra bilinli bir tarzda bu atmosferden kendimizi kurtarma gereini, Ankara'dan, hatta Diyarbakr'dan kncaya kadar duymadk. Ve sonradan bunun devleti byk yanlg iine ittii ve taktiin tuttuu ortaya kyor. ok nemli bir taktiktir. O zamana kadar bu devletten maa alyorduk. Biz o parayla grubu gtryoruz. Hem de beni izliyorlar. Onlar kullanarak birok ilikiyi srdryorum, onlar ise beni mal gibi tuttuklarn sanyorlar. Elimizde, her an devletin yannda, getirebilirler dncesi hakim. Beni 1978 knn sonunda Ankara'da bekliyorlar. Verdiim btn izlenimler, Ankara'ya dnme ynndedir. Hatta Diyarbakr'da ev tutulmu, evin teberisi bile alnyor, biz de rza gsteriyoruz. Raporlar byle gidince, farkl bir plan gelimiyor. Tabii, benim aniden gizli bir biimde ortadan kaybolmam var. nce Pilot'tan, sonra o bayandan gizli ayrlnca, bir anlamda haber vermeden gidince, devletin bir nevi byk bir boa karl oluyor. Tabii, bunu bu kadar ak yapmyorum. imdi bunu byle aka izah ederken, o zaman ne bu kadar bilinliydim, ne de aklayabilecek durumdaydm. Biz de izliyorduk. O seni kullanmaya alrken, sen de kullanacaksn. O ne kadar kurallar zorluyorsa, sen de kurallar zorlayacaksn, teslim olmak yok. Eski Krt tarzna gre de diyelim, yahu bu kar niye byle diye de bitirmek yok. Hatta arkadalar kukuluydu. O bir Tekoin kmt, kukulu, ite Pilot'u niye vurmuyorlar? diyordu. imdi Pilot'u vursam, aslnda devleti uyaracaz, bu iliki de yle. Buna dayal olarak da epey muhalefet gelitirilmek istendi. imdi btn bunlar sylerken, aslnda son derece drst bir ilikiyle yola kyorum. Balangta yle ajandr, ben yle kullanacam diye deil, yolda olabilirler diye yaklayorum. Fakat ihtiya t el den b rak m yo rum. En ya kn la rm da ol sa, y le yim. Bu
141

nemlidir. Bayann dikkat ekici ynleri var, erkekleri olduka etkiliyor. Krt erkeinin de kadn konusunda ne kadar zayf olduunu biliyorum. Hatta kendim de zayf birisiyim. Ben grubu oluturuyorum. Aslnda dnce ve btn grubun oluturulmas benim sorumluluumda. Fakat bayan adeta gizli bir el biiminde grubu altst ediyor. zellikle de etkileyici kadnlk ynn kullanarak bunu yapyor. O zaman benim getirdiim ilgin yaklamlar vard. imdi ben her kza evlen veya evlenme diye dayatmam, bu biliniyor. Szl benzeri kavramlara da fazla deer vermem, anlaml da bulmam. Ama o zaman tersini yaptm. Ben tedbir tedbirdir, dedim ve grubumuzun iinde en iyi bulduun bir kiiyle szlensen daha iyidir dedim. Aslnda bu ok isabetli bir sylem, benim yaptm isabetli ilerden birisi oluyor. Bu ben de olabilirim, baka bir arkada da olabilir dedim. Kar taraf da aslnda tutumu izliyor. Ben bu laflar bouna sylemem ve olduka da ilgi duyuyorum. Yani bunlar sylerken tam bir taktik yapyor havasnda deilim. Ama deiik bir arkadamz vard, onunla byle bir ey yap dedim. Bu da bana gre bir zm. Sonra bakyorum, o ilikiyle grubun inisiyatifini ele alacan dnyor. liki kurduu erkek arkadan kendisi, grubun nde gelenlerindendi veya iyi olabilecek bir yesiydi. En azndan adayyd. Byk ihtimalle onu seerken, onunla ileri ilerletebilir anlayndayd. Nitekim bu anlay daha sonra da var. likiyle grubun inisiyatifini ele alacak ve beni byle dtalayarak istedii sonucu daha o zamandan alacak. Sonradan bakt ki, karmdakinin fazla ans yok, hatta hi yok, tekrar benim teklife yneldi. lgi duyma, ite kendisiyle bir iliki olabilir teklifi. ok arpc! O aileyle ilikilerimi hatrlyorum ve nasl baardm? diyorum. ok zor, ama denedim. Yani byle cesaretle adm attm. Evlerine girdim. lgin bir ev. Krdistan llerine gre son derece iyi denmi, hatta ok klasik bir ev. Nasl cesaret ettik ve
142

kendimizi nasl ayarladk, ben bile ayorum. O da hayli kukulu. Acaba bu gerekten yksek bir akn sonucu mu, yoksa bu tavrn iinde siyasi amac m var? diye dnyordu. Tabii, bilmemesi mmkn deil, ama onun da buna ihtiyac var. Onun da kendi siyasi amac var ve en byk silahlarndan birisi olan kadnlk silahna dayanarak sonu almak istiyor. Bu, onun asndan da uzun bir tartma gerei oluyor. nk davranlar bunu btnyle byle gsteriyor. Eer bu yksek bir akn veya ilginin sonucu biriyse, beni esir alacak, ounun girdii duruma benzer bir duruma girmem gerekiyor. imdi ona bakyorum, bu tam byle deil. Tam bir siyasi nderlik hesabysa, onu ben daha iyi yapabilirim diyor. Bir bakyor ki, siyasi nderlikten de vazgemiyorum ve normal bir iliki de bu durumda asla gelimez. Bir ekime, bir srp gitme olay. Mcadelenin srp gitmesi ve gittike kzmas kanlmaz. nk amalar ok farkl. Burada cinsellik, sadece birbirlerini etkilemek iindir veya benim amdan anlam deiik, onun asndan amac deiik. Ama yine de bir adm. Aslnda bayann kendisi byle bir ilikiye yanamayacak. Ama son derece destekliyor ve daha sonra da buna devam etti. Yani kadnln bir silah olarak kullanma iini, byk bir ihtimalle bilinli yapyor. Yani yle dkn bir kadn olduu iin deil, ama bir silah olarak bunu yapyor. Krt erkeindeki zayfl biliyor. Zaten bunu deerlendirmelerde dile getiriyordu ve buna da tanktm. Erkekleri en ufack bir yaklam tarzyla kontrol altna alma yetenei vard. Daha sonra 1986'ya kadar tek bir kza nefes aldrmama ve evremizdeki hemen tm erkek arkadalar, yine gerek kendisinin bizzat ynelimiyle kulland baz kzlarla kontrol altna alma iini ok baaryla yrtt. Aslnda bu konu da anlalmaya deerdir. yi anlalmas iin sylyorum. Benim yanmda baz arkadalar vard. Onlar neredeyse bizim canmza kastettirecek kadar etkilemiti. Bir ksmn yanna ekerken, bir ksmn da intihar izgisine itmi. ne kmak isteyen en ufack bir bayan nefessiz brakt gi143

bi, kendine balyor ya da ldrme dahil, cezalandryor. Bir erkei ya tam grup dna atyor, ya da mutlak kendine balyor. Kadn-erkek ilikisini de, tamamen bu temelde kullanyor. Gryorsunuz ki, byk bir olay. Neden byle oluyor? Benim amdan riskli bir olay olduu bandan belli. Tabii ki, ben de tedbirlerimi almm. Bu serbest bir kadn gibi hareket ederse, btnyle allak bullak edecek. Kurallara balamak istiyorum, onu da tanmad ortaya kyor. Ben de muhtacm, nk Ankara'dan k yapmak, sonra Diyarbakr'dan k yapmak o kadar kolay deil veya bakalarnn yapt gibi olmuyor. Ve sonralar, ayn yntem sryor. Erkek dakikada bitiyor, kadn bu tarz planndan baka bir ey dnmyor. Be-on kz var, btn ii gc baz erkekleri elde etmek. Baz erkekler var, btn ii gc, ilikiden anladklar byle bir dknlkten teye bir ey deil. Ben bununla nasl idare ettim? Aslnda byk mesele. Bunu nasl izah edebiliriz? Bu ancak ok iyi bir edebiyatla izah edilebilir. Ne erkeksen yle erkek ol, ne kadnsan yle kadn. Kendi deneyimimde var. Bugn de ou onu taklit etmeye alyor. ou onu kullanmaya alyor ve karmdaki de bu ilikiyi felaket kullanyor. Bunun yarataca psikolojik gerginlik, dakikada bir cinayet ilemeye yeterlidir. Dier baz konularda da yleyim. Bir ile uratm m, sonuna kadar urarm. Ne var ne yok diye peini brakmam. Bu ilikide de yle. Kadnda ne var ne yok, tam renmek iin sonuna kadar uratm. Nedir? nemli bir renme metodu oluyor. Bir eyi yarm brakmak yok. Tam anlayncaya kadar peine derim. Bunu yaparken tabii, bakalar gibi ka-gz karmyorum. Kolay sevdalanmyorum. Kalbim var, ama beynim daha fazla sreci kavrama peinde. Yine bireycilik yapmyorum. nanr msnz, btn bu srece ilikin, belki her ann bir cinayetle sonulanmas gerekir. Ama ben grubun olumsuz etkilenmemesi iin tek bir sz sylemedim. Bir gn kendimi skmadm bile. Tek bir gn benim zel ilikim
144

var, bu zel iliki beni bunaltyor. Ey grup bana yardmc ol demedim. Asla! Dudama byle bir sz getirmedim. Bu da bir tarz. Tehlikeli, hele bakalm ne oluyor? Ve tabii kar taraf kontrol ediyoruz. Bunu geleneksel bir erkek olarak deerlendirmemek iin, 10 saat bile tahamml edilmeyecek bir duruma 10 yl sabrla tahamml ettim. Mesele iliki nedir, irade nedir ne deildirden teye, olay anlamaktr. Bir sosyalist byle olabilir mi? Bir aydn entellektel byle olabilir mi? Bir Krt byle olabilir mi? tesi, kuku gtren yanlardr. Kadnln nasl kullanmak istiyor? Sosyalist maske altnda ne yapmak istiyor? Krtlk maskesinin altndaki nedir? Feodal komprador kiilik nereye gtrmek istiyor? Dikkat edilirse, tam bir macera. Maceradan da teye, byk bir bouma, bana gre aslnda byk bir sava. Bu savalar kendi savalar olarak almadklar iin, bizim arkadalarmzn toplumsal zmleni dzeyleri, ilikileri salamlatrma veya zme dzeyleri ok geridir. Tabii, ilgi ekici derken, balanglar derken, bunu vurguluyorum. Sonuna kadar drstm ve her doruya da am. Ama kar taraf da grecek kadar irademe hakimim. Burada baka bir erkei dnn bizim yerimize! Ya kadnn tam emrine girer, ya da kadn boar, ldrr. Baka orta yol yoktur. Hem de on saat, bilemedin bir hafta iinde. Fakat orta yerde devlete ok dayanak tekil etmi bir aile var. Grubun zerinde baz tehlikeli tasarruflar sz konusu. Ben ya grup iini brakacaktm, Krt iini brakacaktm, kk bir memur gibi aman Allah, bir daha bu ilere tvbe diyecektim, ya da bu iin sonunu getirmeye alacaktm. Hepinizin byk ihtimalle ilikilerde yaklam tarznzda ok deiik durumlar sz konusudur. likinin siyasi, sosyal, kltrel, ruhi atmosferini hi gz nne getirmemisiniz. Cinsellik hotur, zevk getirir ve iradeniz orada krlmtr. Veya cinsellii grmeme, uymama, yaamama olay da bazlarnda ok etkili. Sanrm o da, en az dieri kadar tehlikeli sonulara gt145

ryor. Cinsellikle tutku, cinsellikle duygu younluu ve bu da tabii bizde tarihi bir ereveye oturmak zorunda. likiler bir sosyalist iin ok nemlidir. Sradan ele alndnda batan yenilir. Tarihi temelde ite kadn ben ortaya koydum. Cinsellikte byk bir tkeni, byk bir biti gereini yayor. zgrlkle hi alakas yok. Erkek zaten yanlglarnn bu kadar kurbandr. Burada sosyalizm kalmaz; direni, irade zgrl, dayankl irade kalmaz. Bu noktada cinsellii ben nasl zme doru gtryorum? Aslnda bu sonucu da nceden anlayp formle edebiliriz. Dmann bir ilikiyi yzyllardan beri byle kulland; namus anlayndan, zevk anlayna kadar bir arpkla drd kesindir. Bunu gryorum. Fakat tedbir ne olmaldr? te kendime uyguladklarm var. Mesela kolay bir kadn bulabilirdim. ok erken yalarda ky usul beni evlendirebilirlerdi. Ve hatta anlattm, ailede byle bir aray vard. Bana sylemeye bile cesaret etmediler. Benim o zamanki akm, muhafazakarlmd. Duygu olmaldr. Bu noktada bir gereklii hatrlatmalym; byk sevme, byk duygu olabilmeli. te ben hep byleyim. Daha ocukken kymzn bana gre kolay kolay u veya bu kiiye verilmemesi gereken btn kzlar, hep benimle olmalyd. Hatta birka tanesinin silueti hl aklmda. Yani o kzlar sanki benimdiler ve zorla alndlar. Hakaret olarak deerlendiriyordum. Diyebilirsiniz ki, sana ne, filan ailenin kz filan tarihte istedikleri kocaya verilmi veya verdirilmi. Her ey tarihte olup bitmi veya unutulmu. Sen neden hl byle dnyorsun? Tabii, ben dnrm. Hatta bir de bacm vard, anlattm. Hi tanmad bir adam geldi, kaba bir biimde birka uval buday ve birka keiyi babama verdi ve kz alp gtrdler. Bu hl aklmdadr. Bu ne biim ilikidir? Btn bunlar sorun tabii. te filan kzn gitmi olduu koca, ok iyi biliyordum ki, cinsel bir dknd. Kz aslnda olduka geliebilirdi. simleri bile hl aklmdadr, hepsi de yanlln veya ky gericiliinin kurban
146

oldular. Zaten daha sonraki kzlar ele al tarzmn kyde gerekletiremediklerimle kesin balantl olduu apaktr. Ortaokulda ve daha sonra niversitede de vard. ok yerinde bir cmleyi sanyorum imdi syleyebilirim. Devrim gzellikleri (ite bu bir ses de olabilir. lk defa Aram'dan bir Krte uzun havay dinlediimde, bu sesin kurtarlmas gerektiini syledim ve siyasette bir adm attm), byle bir dzen altnda bu kzlar, bu gzellikler veya bu gzellik tasavvurlar byle gitmemeliydi. Dikkat edilirse imdi bu gzelliklerle birlikte fazla yaama ansm yok. Fakat bu bir sorun ve uruna devrim yaplmas gerekiyor. Evet erkenden birisinin benden koparlna kar daha sonra benim dzenlediim hareket, toplumdan byk intikam alyor. Dnn mcadeleci adam neye kadirdir? Ben hep byleyim. O zaman bir ey yapmam olabilirim, ama kinimi, duygumu, fkemi biriktirdim, biriktirdim, biriktirdim, daha sonra patlamaya dntrdm. u anda binlerce, eer daha da aarsak kapy, gen kzlar skn ediyor. Bu ne demektir? Benim byk intikam aldm gsterir. Vicdan sahibi oldum. Bu konuda ben bakalarna benzemem. Binlerce kadn, gen kz ok tehlikeli bir biimde alnp gtrlecek ve benim vicdanm, duygularm bundan etkilenmeyecek! Ak, ortada, dnlmelidir. Bunlarn da hepsini al-sat! Mardin'den bir iliki hatrlyorum. Szmona benim devrimci arkadamd. Tesadfen bir gn evine gittim. Kz hl aklmda. Bu kz bunun kars dediler. Adama baktm, altmn geiyor. Kza baktm, 12-13 ya civarnda. Szmona ben devrimci bir evdeyim ve yemek yiyorum. Ne gzel devrimci bir aile! Tabii byk intikam yeminlerimden birini de o zaman ettim. O ilikiyi yerle bir edeceiz! O kz kimse bilmezdi, duymazd, ama ben duydum. Byle birok zincirleme duyularm vard. Bakalar olsayd hrmetler bymz derlerdi. Yrek yok nk.
147

Belki bunlar size deli samas gibi gelebilir. Ama benimle ilgili zellikler toplamdr. Dahas bu konuyla urayorum, yani derinlik-hakimiyet gelitiriliyor. Kadn kontrol etmek, paray kontrol etmek gibidir. Kadn, paradan daha ince bir paradr. Ayn zamanda snfl toplum veya meta toplumunda, zerinde dnlmesi gerekiyor. Meta toplumu, kadn en deerli meta olarak hazrlyor ve ona gre sunum yapyor. Sosyalizmin bir ilkesi de, metalam deer sistemi yerine daha deiik bir deer sistemi getirmektir. Bu kadna da daha youn, daha deiik bir yaklama ihtiya gsterir. Kadn meta olmaktan nasl karacaz? Byk bir olaydr ve ok byk bir yaklam ve aba ister. Hem de nasl para? Bazlar Roma dneminden kalma para, bazlar tenekeden para, bazlar altn para Bu durumlara getirilmi paralk kadnlar. Tabii, biz al bu kadar para, al sana bu kadar kadn diyemeyiz. Ben bu konuda da zgrlk ilkesini esas alyorum. Bu ilkede para olay ilemez. Benim en byk bouma abalarmdan biri de budur. Bu paraclam durumu aabilmek ve zgrlk ilkesine gre yaam dzenleyebilmek byk bir olaydr. Bu, belki de TC'ye kar yrttmz savatan daha zordur. Aslnda ok duyguluyum. Kzlarla nasl ilgili olduumu, yedi yamdan beri gsteriyorum. Yani yle bilgisizdir, anlamaz falan demeyin. Ben, mthi kadn gzellii peinde koan mthi biriyim. Benim ortaokuldan olsun, liseden, niversiteden olsun, hl btn kzlar gzmn nnde seyrediyor, ama tabii ki bu, benim iimdeki bir gelimedir. Ama te yandan parann da ne olduunu bilirim. Bir on kuru yznden her gn tala kovalanrdm. Ama imdi o byk tehlikeyi, iki byk tehlikeyi diyelim, adeta yanmda tutsak etmiim. u anlamda tutsak: Ktlklerinden, kapitalizmin kurallarna gre hareket etmelerinden alkoymuum. Mthi bir biimde para tehlikesini nlemeli ve en nemlisi de doru bir kullanma kavuturabilmeliyim. lk rvet aldmda da, byle bir sorun karma gelmiti. Rvet alp ne
148

yapacam? Sabaha kadar tatmin olmadm, kuku iinde kaldm. Acaba bozuluyor muyum? dedim. Tek bir artla dedim, kabul edilebilir. Bu, Krdistan'n iinde olup biten bir olaydr. Herhalde bu para Krdistan'a ktlk yapyor. Ben bu paray onun iyilii iin kullanacam, dedim ve rveti kabul ettim. Parayla bozuluyor herkes, ama imdi onu dizginliyorum. Sanrm imdi iyi bir para ilikisi var. Biraz faydal olur. Kadn da yle. Kadn younlatryoruz, glendiriyoruz. Tabii ben kadn balarken, klelik anlamnda deil, tam tersine binbir balanm olduu kleliinden acmaszca hesap sorarak, onu doru yola kesin sokabilmek iindir. Aksi halde byk irkinliktir, aksi halde kadn byk irenliktir. Benim dier kam da, kadnn geriliidir. Hl hatrlyorum ve ska dndm: Allah kimseyi kadn gibi yapmasn diyordum. Yani beenmediim iin deil, tam tersine gl yaam kayna olarak deerlendirdim. Ama var olan stat benim iin korkuntu. Ve bir kadn nasl bu staty yayor, ben hl bu soruyu kendime sorarm. Yani kendinizi bir gen kzn yerine koyun, sizi o klasik llerle kar yapmak, dnyann en tehlikeli, en irkin iidir, diyorum.

149

Byk Vuru Hareketi

Deha kendisi deildir, benlii yoktur. Her eydir ve hibir eydir. Kiilii yoktur. I ve glgeyi sever, byk bir hzla yaar Var olanlarn arasnda iirsellikten en uzak olandr, nk kimlii yoktur. Srekli olarak baka bir varl bilgilendirmekte ve doldurmaktadr. John Keats (1795-1821)

Ankara'dan k yaptm. Ama zel bir ilikiyle. Diyarbakr'a biz byle, hem de uakla indik. S mrge ci li in kal bi Ankara'dan, Krdistan'n kal bi Diyarbakr'a; Ankara'nn kemalist kalesinden Krdistan merkezi uakla Diyarbakr'a indik. Burada, bu ayn ylda 1978'in 27 Kasm'nda PKK'yi resmen kurmaya alacaz. zel ilikiyi trmandrmm. Btn llerime gre, ben de o aileden birisiyim. Hem de grnte CHP ailesi. Byle bir aileyi devlet niye ldrsn? Etkileniyorsun, kuatmaya alnmsn. Zaten polisten rkyorsun. 1976'dan itibaren tmyle amansz bir kuatmaya alnmsn. Pilot, zel sava dairesine bal bir kontrgerilla. Her gn beni kafesteki ku olarak yolup kavurup, tuzlayp bir lokmada yiyecei biri olarak gryor. Ama byk bir taktikle orada tutuyorum ve bu, dncenin tesine gemiyor. Onu orada tutuyorum, ama ben yine de kafesteki kuum. Kuu iyi besle diyorum ve dier taraftan ben sonuna kadar ailedenim. Bu aileden kan yol da, zel Harp Dairesi'ne gtryor. CHP, oradan devlete gider. Zaten giden raporlarda bizimkinin byle bir aklamas var. Bu o yllarda
151

150

yzde yz kucamzdayd, denetimimizdeydi diyor. Ben de grnte bunu yzde yz saladm. Kim oluyorlar imdi, bu ilikiye ne ad veriliyor? Tam bir dman kalesinin iine girmiim. Hem de onlara biraz benzeyenim. Solcuyum, Krtym. Fakat, onlarn iinde sonuna kadar eriyecek maddi zemin de sz konusu. Krk yldr ailesinin meslei Krtlk, ok iyi tanyorlar. Ne yapacaklarn, beni nasl yola getireceklerini iyi biliyorlar. ster siyasi, ister duygusal olarak, benim k yapabilmem iin bu ilikiyi derinletirmem gerekmiti. Adeta birisi bana sen bu konuda ilerlemelisin, bunu yap, yoksa yaayamazsn diyor. Duygularm bile eitmem gerekiyor. Olmayan duygularm gelitirmem lazm, olmayan akm gelitirmem lazm, grnte kesin inandrmam lazm. nk karmdaki kurt gibi, yle yutacak biri deil. Tam balandm gstermem lazm ki, bir adm atm olaym. Abartmasz sylyorum; rol dayatmadm, oyun oynamadm. Ama bilincimi de kendi z amalarma ballm yitirmeden korudum ve bunu baaryla atlattm. Karmdaki aile olsun, kadn olsun, bu adam ruhen tam baland, maddi olarak baland, baka da zaten yapaca bir ey yok kansn edindiler. te tarihin en kritik ilikisi veya kale ii savamn biraz byle verdik. Diyarbakr. Bayan ve Pilot, orada da tpk kendi evleri gibi bir ev dzeni gelitirdiler. Ev beenmiyorlard. Ev dzenliyor bayan, ancak bir militann kullanaca bir yer deil de, gelimi bir devlet yetkilisinin kullanaca bir yer. Fazla ses karmyorum, ama iten ie uyumsuzum. Yaam gittike kahrediyor. Sanrm kardaki de yle kolay yenilir yutulur bir lokma deil. Szde bir Krt geleneine gre veya dzenine gre bir evlilik olmu. Oysa sava trmand. Sava trmand. Onlara gre benim artk tamamen kontrol altnda olmam gerekiyor. Devlet beni artk gnlk olarak izliyor. Sanrm bayann grevi
152

de o. Beni bu dzene nasl balayacak? Herhangi bir Krt erkei gibi bu srece katlm birisinin gsterecei normal ller var. Giderek aileci olur, giderek ruhunu tamamen satar, oluk ocua kavuur. Bu aileyle iliki karar, oysa bende bunlarn hibirini gelitirmiyor. Taraflar karlkl mevzilenmi, birbirlerini altetme ynnde. O beni altetmek isterken, byk ihtimalle devlet temelinde eritip g t re cek. Ben ise onu kul lan ma ya de vam edi yo rum, hem de 1977'yi atlatm olmam yetmedii gibi, 1978'i de atlatacam ki, bunu atlatmak demek, PKK'nin ok nemli iki yln baaryla atlatmak demektir. Veya PKK'nin en kritik kurulu srecine baaryla karlk vermem demektir. Taraflar iin saatler bile nem kazanyor. Hatta u tarihi saptrmay, yanltmay gerekletirmi oluyoruz: Aile krk yllk ibirliki. Aileye yeni Krt nderleri girdi. Neden? O da krk yllk bir Trk ibirlikisiydi. Hem de TKP gelenei ahsnda altm yllk TKP ibirlikisi. Trk solu yine yle. O noktaya gelmi ibirliki. Szma var. Beni de gnll olarak grmler. Boynumu uzatmm, devlet de arayp da bulamadmz mal bulduk diyor. Gerekten de yle. Adam hem nder, hem yetenekli, hem de tam faka dm. Zaten Pilot sk sk sen faka dmsn diyordu, kafesten sz ediyordu. Sanrm bana bir eyler anmsatmak istiyor, ama gizlilik ilkesine de ok bal. Kimbilir, onun iinde baka neler vard? Acaba benden yana olmay aklndan geirdi mi? nk sonradan ua dt, ld dediler. Bilemiyorum, kontrgerilladr, belki de yayordur. Belki de ldrld. nk ben ruhen kazanm olabilirim. ok etkileyiciydi. Hatrlyorum, sen kafesteki kusun diyordu ve tehlikenin bykln hatrlatmak istiyordu. Duymazlktan geldim. Grnte ok rahatlam, ok ynl bir ilikiymi gibi, sanki g verirmi gibi gsterdim. Aslnda yle bir ey yok. Beni 1976-1977'den daha ok kudurtacak veya onu amalayan bir tarz aslnda. Cemil Bayk ile Kemal Pir, bir gnlk Diyarbakr yaamma tank oluyorlar. Mehmet Hayri Durmu da var. O an bile aa indik,
153

karar verdik, o kadn ldrelim diyorlar. Arkadalara nasl hakaret ettiini bilmiyordum, benden krk kat daha onlarla iyi geiniyordu. Fakat onun arkadalara hakareti ve bylesi olmaz izlenimine yol amas hayli dndrcdr. En sert bir karara yol amas dndrcdr. Ama ben ok rahatlkla ileri gtryorum. Nitekim tam da o srada sanyorum manifestoyu yazyoruz. Diyarbakr'da kaldmz yerde manifestoyu yazdk ve dnn, manifestodaki g aktr. Oysa ok hzl, dayanlmaz boyutlarda tahrik var. Buna ramen manifestoyu cevap olarak dnebildim. Tam da bu srete yine ben evden ikinci kam (bu da 15 gn srd) gerekletirdim. Sonra dndm. Bu bir geri ekilmeydi. Bakas olsa annda ya lr, ya da ldrr. Arakadalarn dnd gibi ldrme iini yapsam grup altst olacak. En kts de, zaten kukuluyum. Devlet bitirir ilikiyi. Oysa benim ilikiyi yaatmam gerekiyordu. Devleti az ok oyaladm. Benim zaman kazanmak istediimi Pilot da anlamt. u anda da zel sava Apo zaman kazanmak istiyor diyor ve btn ordusunu ayaa kaldrm. Ve Trk genelkurmay da, btn grtrmelerde zaman kazanmak istiyor. nk o atekes srecinde de 3 aylk bir zaman kazand. Hl da deniyor: PKK'yi PKK yapan temel bir yanltmayd. Ben o zaman Talabani'yi, bu Gney'deki ibirliki oluumu biraz deerlendirmitim. Gerekten de zel savan en iyi savaanlarndan biri olan zal, bir adm att. Zaten dzeni deitir diyordu. Elini uzatsaydn, kolun giderdi. Bu adamn hibir eyle tatmin olaca yok. Fakat buna ramen bir adm dahi atmyor. ok ilgin bir tarzda, bariz bir devrimcilik var. Hl da zal ailesi nefes bile alamyor. Olu bile kontrgerilla beni ldrecek diyordu. Srf bu Krt meselesinde doru bir adm atmasndan dolay, kemalizmin byle byk bir intikam hmna uruyor. nk benim de ne yaptm ok iyi biliyor, kazandm zamann ne anlama geldiini de ok iyi
154

biliyor. Tarihi deneyim var. Bu yllarda kadn, saatini bile yle hesaplyor ve yle geliyor ki; ya aa kacaksn, ya halledileceksin, ya zleceksin, ya da yaamak yoktur. Kayorum olmuyor, arkadalar gibi vursam olmuyor. Tamamen onun istedii gibi nasl olacam? yle iyiyim, yle iyiyim ki! Bu da fayda etmiyor. te tam da bu durumdayken, onu Ankara'ya yolladk. Sene 1979 olmutu ve ailesine yolladk. Byk ihtimalle Ankara'da ok kapsaml bir deerlendirme yaptlar. aylk bir sreti. 1979'un balar oluyor. ok dikkatli hareket etmemiz gerekiyor, ne olur ne olmaz. Adamlarn yzde yz kontrol altndaym. Kontrolden ktm anladklar anda derhal ldrebilirler. Sonuna kadar bal olduumu an anna tekrarlamam lazm. 1973lerde temel almamz balattmzda, sadece birka kelimelik silahmz vard. Ve ben 5-6 yl sadece bu birka dorunun savsydm. deolojik bir savaydm. Baka hibir ey dnmyordum. Benim o yllarm, baka hibir eyi grmeyecek kadar bir saflkla ve kesinlikle ideolojik dorular amansz tekrarlamakla ve gruplamakla geti. Baka hibir ey ne aklma gelebilir, ne de ilgimi ekebilirdi. ekse de, hep ona hizmet ettirecek bir biimde yer veriyordum. Devlet de olsa, aa ocuu da olsa, bu byleydi. Sosyal oven gruplar vard, sac gruplar vard. Her tr insan vard. Hepsini az ok ideolojik temel amala balantl bir biimde gelitirdik. Sonu olarak bizim grup biraz geliti. deolojik ilkelerim biraz gruba bal oldu. te adna Krdistan dediimiz (ki, ad var kendisi yok veya kendisi var ad yok) yere, haydi gidelim dedik. Grup ar naar Krdistana indiinde, azlarnn dnd kadar bir eyler sylediler ve bu da oldu bir gelime. Admz PKK koyalm dedik. Ecevit kabinesi kurulmutu. Ecevit lafta kontrgerillaya karym, bana da suikast denemesi yapld biiminde baz yaklamlar iindeydi. Belki de kafa karkl ve biraz da eliki vard diyelim. Biz ondan da biraz yararlanmaya altk. Daha sonra Ecevit bizim
155

en byk dmanmz kesildi. nk 1978i biz bu nedenle, onun hkmeti dneminde iyi deerlendirdik. Lafta da olsa, MHP arlkl kontrgerilla biraz geriletilmiti. Yine o 1 Ocak toplantsnda 1978i nasl kurtaracaz deerlendirmesini yapyorduk. te bilindii gibi, bu erevede nemli bir gelimeye baladk. 1978i partiyi kurma ve adn aka ilan etme yl olarak dndk. Bir yandan Hilvan silahl direniini srdrmeye alrken, bu temelde bir de parti ilanna gidelim dedik. Bizim amzdan olduka dndrc ve kararlatrc bir yl olmas gerekiyordu. Parti olarak ilan edecek miyiz, etmeyecek miyiz? diye kendimize soruyoruz. Ve en nemlisi de hazr adam yoktu. Ulusal kurtulua, parti gereine kimse kendini yle fazla katacak durumda deildi. renci genlik sorumsuz, ngrsz ve fazla umutlu da deildi hakl olarak. Buna ramen bilindii gibi partiyi resmen kurulu toplantmz, Kasm aynn sonlarnda balad. Sadece adn ilan ederiz, hi olmazsa tarihe byle bir isim kalr. O da bir temel olur diyorduk. Bir yl boa geirmektense veya ucuz kaybetmektense, bu yla byle bir isim sdralm, dedik. Ve sonuta ismimizi ortaya attk. lk defa PKK adyla bu byk sorumluluu Diyarbakrda younlaarak ve kurulu bildirisini hazrlayarak aldk. Biliniyor, manifestoyu da 1978in Temmuzunda, ilk on gnde ben hazrlamtm. Kurulu bildirisini de ka doru hazrladk. 1978 Mara katliam (23 Aralk 1978dedir) dorudan Krdistan halkna ynelik bir tehdittir. Biz partiyi ilan ettik, onlar da bir ay sonra katliam dayattlar. u anlama geliyor: leri adm atarsanz, sizi katlederiz. Aslnda bu ok ciddi bir tehdit ve uyardr. Sonu olarak bu katliamlar zincirleme olarak Malatya, Adyaman ve giderek btn Krdistana tarlyordu. Partinin daha ilk kurulu yllarnda, nnnn yetitirmesi Ecevit dneminde, Mara katliam gerekletirildi. Bu katliam her ne kadar faist Trk aknclarna maledildiyse de alttan alta devletin yeil k yakmasyla gerekleti. O katliamn esas amac, resmen
156

ilan edilen ve halkmzn ok snrl ve yava da olsa girdii kurtulu yoluna kar bir verilen cevapt. Dman unu sylyordu: Siz yeniden uyan ve kurtulu mu istiyorsunuz? Aln size bir katliam! Yeri, zamanlamas, kendileri asndan en uygundur. Alttan faist yapar, stten sosyal demokrat, Eceviti yeil k yakar. Hepsi birbirinin aynsdr. Onlar cephe gerisinde anlarlar ve bu ii yaparlar. Ama halka kar elikili olduklarn yanstrlar. Bylece Krt ve Trk halklarn biraz daha aldatmaya alrlar. Celal Bayar ve nn de Dersim katliamnda byle yapmadlar m? Biri szmona dierine karyd. Oysa tarih unu syler: Biri dierinden daha alak ve dieri ondan daha alaktr. Bunlar o dnemde halkmz aldatmak iin, biri szde halkmzn yannda olduunu belirterek, bu Mara katliamnn hesab sorulmaldr diyordu. Hayr, bu aldatmann ayns nn-Bayar rneinde de vard. Bunu Ecevit-Trke rneinde tekrarladlar. Bununla halkmza bu yeni sevdalardan ve ulusal kurtulumu, PKK nderliiymi, bunlardan vazgein! diyorlard. Gnlk olarak hatrlyorum, yolda yrrken, otobsteyken, ikide bir i te cum hu ri yet bayramndayken, 23 Nisan'dayken, 19 Mays'tayken habire tehditler savruluyordu. Gemilerine baksnlar, gelecekte balarna ne geleceini rensinler deniyordu. Bununla ne demek istiyorlard? Biz daha ne yapmtk ki, bunlar byle sylyorlard? Evet bu hainler kendilerini ok iyi biliyorlar. nk bir halk katleden, kendini bizlerden daha iyi tanr. Tabii ou, bu szleri dinleye dinleye, zellikle de bizim o biraz bilen ve onlarla su ortakln yapan kesim, hemen korkar, siner yokum der. Bu, ite bir ey yapmadm, grmedim, duymadm, konumadm biiminde ifadelerine yansr. Bizim yerli ibirlikilerin tavr, ufack bir uyaryla, hemen her eyden vazgemedir. Tarihte onlara hem uaklk dersini iyi vermiler, hem de bastrarak teslim almay ok iyi bilmilerdir. Katliamlar giderek tm Krdistan'a tarlmaya allyordu. Radyolardan, basn-yayndan tehditler artyordu. Sk sk sizi imha
157

ederiz. Atalarnza bakn, banza ne geleceini grrsnz diyorlard. Gerekten, macerac bir tarzda deil de tarihi sorumlulukla y r mek ge re ki yor du ve bu da ce sa ret is ter di. Bu na ra men, 1978'de PKK'nin Kurulu Bildirisi'yle almalarda younlaarak; zellikle rgtlenme, Hilvan'dan sonra Siverek'i de silahl mcadeleye ama ve giderek mmknse gerillaya sramay dnyorduk. Ben bahar aylarnda, 7 Nisan'da Ferhat Kurtay ile birlikte Mardin Kzltepe'ye gittim. Daha sonra dman bunu rendiinde onu vahi ikencelere aldlar. Bu arkada, sonradan kendilerini yakarak en byk bir eylemle tarihe maledecek arkadalarn arasnda yer alacakt. Bir ay kadar bu arkadala kaldk. Mehmet Karasungur ile Urfa'ya yneldik. ok zor koullarda, naar naar Urfa'da bir ay kaldk ve bizi kabul eden bir iliki bile yoktu. Dman artk yava yava skynetimi de yaygnlatryordu, gya Mara katliam nedeniyle. Urfa'y da katm, giderek Mardin'i de katacak. Zaten Hrriyet yine balk atyordu: Apocular Dou'yu kasp kavuruyor. Belli ki zerimize geliyorlar ve her an tasfiye olma durumumuz olabilir. Elaz tutuklanmas balam, ahin Dnmez itirafa balam ve hatta valiye mi, emniyet mdrne mi gidelim, o Apo'yu olduu yerde yakalayalm. Elimle koyduum gibi bulup karabilirim, yeter ki emret demiti. Karar yok, olsa aslnda bana da uzanacaklar. Fakat Ankara merkezi daha deiik planlyor. Belki de ileri bir zaman dnyorlar. Ve ite bunun iin biz artk iyi bir adm attk. Ama sonunun nasl getirileceinin dnlmesi bile cesaret ister. Mehmet Karasungur ve dier baz arkadalar ardk. Siverek'te de direnii gelitirelim dedim. Hatta Bir gerilla birlii nasl kurulur zerine ben ynetmelik benzeri bir ey gelitirmitim. Bir are oydu. Giderek skynetim daraltyordu. Biz de direnii gelitirelim, bir k bulalm dedik. Dman tehdit ediyor, katliam m dayatyor? Biz mcadeleyi daha da gelitirerek ykleniyoruz. PKK'lilik tamtamna byledir. Mara'ta yzlerce insan kesilmiti ve 1978 yl bylece tamamlan158

mt. O kn nasl bir k olduunu iyi hatrlyorum. PKK'nin kurulu bildirgesi daha fazla almak, baharn gelimesine daha aceleci yaklamak demekti. Biz PKK'nin rgtlenmesi iine daha da sarlarak, direni ruhunu esas aldk. 1979 Nisan toplantlarn gerekletirmitik ve bunun zerine, katliam sonras daha birka ay gemeden mcadelemiz Krdistan'da daha sert esmeye balamt. 1979 tarihinde dmann daha bilinli ve daha planl bir tarzda etrafmzdaki emberi daraltmas sz konusudur. Elaz tutuklamalar, ilk tehlikeli dneklikler ve ardndan bizim iin artk gnlerin biildii ve sayld kritik bir dnem balamt. Bakyoruz, giderek cephe daralyordu. Biz Urfa'dayz ve yatlacak birka yer bulamyoruz. Baz arkadalar Antep'te mi ev tutalm, Van'da m? di yor lar d. Diyarbakr' za ten ter k et mi tik. Urfa'da da ta atlasa ya birka gn dayanrz veya dayanmayz. Son hafta iinde bu arkadaa (Mehmet Karasungur) muhtemelen darya ynelme durumumuz olabilir, kesin deil dedim. Yine bir arkada (snrn dibinde akrabalar vard) ylesine bir keif iin gndermitik. Ne var ne yok bir bakacakt. Evet yllar nce Ortadou'ya ekilirken ok snrl bir gcmz vard. Adeta eriyordu o g. Ve ta atlasa birka aylk mr kalmt. Bu benim yreim zerine, dncem zerine nasl bir bask yaratt? Tarih gidiyor elinden, senin en gzel umutlarn yerle bir oluyor. Birka ay dayansan bile, bu umutsuz bir dayanmadr. Bir are bul! O beni araya itti ve aray ilk rpda hele git, u hududun tesinde ne var, u dan ardnda ne var? sorularnn cevabn almak iin yrtt. Yine bu ordu almalarna katmak istediimiz Mehmet Karasungur arkadamz da, bir gnlne bir sayfalk izdiimiz gerilla ynetmeliiyle Siverek'e gitti. Skrsanz, daha teniz dadr dedim. Bu gerilla yoluyla k yapabilirsiniz. Dnn, ne kadar ilkel bir hazrlk. Yarm sayfalk bir zmleme ve be-on silahl kyl. O zaman bu bir areydi. Koullar arlayor. Ve Ethem Akam arkada ardm. Hele sen de git hududun tesine bak, bir yol
159

bulunabilir mi? Bunlar ayn gnlerde oluyor. Ertesi gn gitti, geldi. Yol olduunu syledi. Baktm, erimektense bir areyi de oras iin dnelim. Arkadalar, siz Siverek'te yle bir adm atn! te o Bucak eylemini planladk. Baka arkadalara da, siz de ehirlerde yle rgtlenin dedik. Ben de, bir ihtimal, belki bir kanal aarm. Ve bu bir areydi. Neye kar bir are? ler ok tehlikeye girdiinde, kaybetmemek iin bir are bulmalyz dneme gre. nemlidir, davasna bal olanlar, kendisini umutsuz brakmak istemez. Umutsuz brakmak istemediin zaman, are bulursun. imdi ikiyzl olunmamaldr veya partinin gcne dayanarak kimse kendini aldatmamaldr. Umut, herkes iin gereklidir. Ve herkes umutlu olacak kadar kendi vicdannda bir sorumluluu duymaldr. Ve her umut da, kiiyi bir are olmaya itmelidir. Aksi halde yalan yanl bir kadro olunur, kendini aldatan bir kadro olunur. Bu gelitirmez. Benim yenilmeyen bir tarzm var. ok basit gibi gelebilir, ok basit bir almaym izlenimi verebilir. Ama srekliliktir. Hislerimin derinliidir ve kendimi nefessiz brakmama ynmdr. TC de imdi kavramtr, ama i iten geti. Bazlar daha Ankara'da kalp grubuluk yapacaz, bir yayn kuracaz orada ve bir de yayn dkkan beklentisi iindeydi. 1979'u da yle geirdik. Bunlar bizden gidip dmana kyordu. 1979 planlamas byleydi. kacamzdan phe var m? Yok. nk benden baka neredeyse hi kimse bilmiyordu. Benden baka kimse bilmediine gre, MT'in bilmesi de imkanszdr. Gidemez, diyordu. Ne yapar? Bana birka aylk frsat. Hem de nemli dnemde. Nedir o dnem? Partiyi ilan etmiiz birka silahl eylemle. Kamuoyuna aklamtk. Ondan sonras nedir? Tufan. O da bir baardr. Bu parti admn attrmak da, sonrasn kurta160

rabilirsek baardr. Son alt ayda beni aryorlard, deli olmulard. te o zaman, tarihimizde gerekten en nemli bir aamaya yol aan darya k birka arkadan genel bilgisi dahilinde, ama tamamen ani gelitirdik. imdi bu ne anlama geliyor? Dman bir ortam hazrlyor. Dolayl olarak 1978 henz PKK'nin adn bile ilan etmediimiz bir ortamd. Haki'yi de yeni ehit vermitik. Kurulu toplantmz muhtemelen dmann dorudan bilgisi dahilindedir. ok rktc bir etki yaratr. Hatrlyorum, Haki vurulduunda dnyagk zerimize ykld. Ne kadar yaayabileceiz? Yaamak yle basit deildi. Bizim iin yaamak, hareketin bir dnemecini salkl yaamaktr. Haki de gittiine gre, pes edip yerimize oturacaktk. Devlet, komplo ve karanlklarla zerimize geliyor. Dier yandan eilimlerimiz var. Ortadan devlet szmona eilimimizi yakalamaya alyor. Gel burada yaa diyor. Pilot, Abi diyordu, ben mal mlk sattm, peder Ar'dan Denizli'ye gitti. Oradan Nazilli'ye gitti. Ykl bir miras var elimizde harcayabiliriz. nallah sadr, kula nlyordur. Para bol, istediin gibi yaa Ankara'da. Yaam yolu ak aslnda. Ben de insanm ya, o zamanlar biraz zaafl olsaydm, bunu yapabilirdim. Ankara'da btn solcular yayordu. Hepsi de ev-bark sahibi olup yayorlard. Ben de yaamay planlayabilirdim. Planladm diye de aslnda o kadar sulanan biri olmamalydm. Fakat taktie ballk vard. Bizimkiler sonradan Gney'de taktik diye KDP'nin kuyrukuluunu gelitirdiler. Bunlarnki yaam endiesidir. Aslnda yle hainane bir aba deildir. Yararlanlr, fakat aramzda biraz fark var. Biz oradan Ankara'ya dayanarak grup ortaya karabilmitik. lkel milliyetilie de 1982'de dayanlarak bir adm atlabilirdi. Benim iin mthi taktikidir diyorlard, o zaman onu kulland, sonra bakasn kulland Bu savatr, elbette taktikte kim baarl olursa o kazanr. Evet bizi ihanete ekiyorlar, biz de onlar zgrle ekiyoruz. Elbette ki, sonuna kadar taktik yaplacak. Ben Ankara'da kaldm, ama grup kardm. Tam kalnmas gerekli olan
161

zamanda kaldm ve Ankara'y bir daha grmedim. Ama Ankara'da bekleniyordum. Dman raporu paralelinde hesapl bir beklenti var ve biz biraz bilinli olarak bu ortamdan kayoruz. Kayoruz, ama hi kimsenin aklna bile gelmiyor. Daha sonra Trk solunun aklna geldi. Yurt dna kmz hi kimsenin ruhu bile hissetmemitir. Bu dmann ne aklna, ne bilincine, ne de planna gelmemitir. Bu tarihi adm biz bir yaam tarz olarak setik. ktk. Byk vuru hareketi, tarihte ok nemli sonular douran byk bir vuru hareketine yneldik. Yeni bir yaam ans elde etmek iin, daha kapsaml bir hesaplamaya gitmek iin, o lmcl bountuyu, o halkay paralamak iin ktk. Unutmayalm ki, 1980'e doru yneldiimizde, daha 12 Eyll askeri-faist ynetimi sz konusu olmadan skynetimle yaplmak istenen PKK'yi bomaktr ve bu o zamanki hkmetin de temel sorunudur. PKK'nin ahsnda modern ulusal kurtuluu, dolaysyla halkmz ada ulusal kimlie yabanclatrarak tasfiye etmek gndemdeydi. Hi de bugnlere kadar yaama payesi bimemilerdi. Ksa aralkl bir skynetim dneminde bitirilecektik. Son derece dank ve ok zayf olan rgtsel almalarda pe pee tutuklanmalar balamt. Sonu, bizim daha domadan boulmamz gerekleecekti. Tarihe bu dnemde byle yaklamak gerekir. Tarih bilincini salam tutmak gerekir. Tarihin bir dnem iin ngrd, dayatt tehlikeyi iyi grmek gerekiyor. Tarihi btn ynleriyle, ne anlam ifade ettiini yreklerde duyarak, beyinde tekrar tekrar yaayarak iyi kavrayanlar, gnlk admlarn salam atarlar. Eer biz biraz o dnemde tarih bilinciyle hareket etmeseydik, ou gibi oktan adsan yitirilmi, kii olarak partimizin daha ilk adm olarak adna bile demeyecek bir yenilginin sahibi olarak yitip gidecektik. Doru bir tarih bilinci, gncelliin doru bir admn ngrme ve onu atma
162

cesaretini gsterme. te bizim o darboaz amamz bu mmkn klmtr. ok ince bir tarzda, dman neredeyse uykudayken, soukkanllkla, karakolun dier bandan getim. Snr kynde (muhtemelen bu kyller karakol ajanlaryd) bir devrimci tarznda deil de, son derece kaakla bulam biri gibi davrandm, hatta silah ticareti yapacam gibi bir izlenim verdiimi ok iyi hatrlyorum. Naslsn, ne olacaksn? diyordu yanmdaki adam. Belki hl yayor. smi Cani idi sanrm. Kesinlikle ben olduumu bilmiyorlard. Byk bir ihtiyatllm, tedbirim vard. te karakol gibi bir yangndan getik. Yreimde frtnalar kopuyor, yreim azma geliyor, ama hi renk vermiyorum. Hatta gei annda plann zerindeyken Cani, tamam, asker geldi, ayarladk dedi. Hl hatrlyorum, askerin kendisi teli kaldrp haydi hemerim, abuk ge, komutan grmesin demiti. yle bir soukkanllkla geii baardk. nmdeki Mehmet Sait Sen benim ayak izlerime bas diyordu. Maynl sahadan geiyoruz, her gn insanlar kurban gidiyor. Benim o anki davranm u: Mehmet Sait nereye bastysa, ben de onun izine basyorum. Yani ben nderim, adm-sanm duyulmu, ama mayn tarlasnn nderi odur ve kesin milimi milimine bal kalacam. Askeri tarz! Evet byle sylenebilir. Bir de isyan etmiiz devlete, zamannda k da bileceksin. Byk bir isyana cesaret etmiiz, kimsenin aklna, hayaline gelmeyecek bir isyandr bu. Fakat hi kimsenin aklna byle bir k gelmiyor. PKK topluluundan, devlet topluluundan ok habersizdir. Bu da bir isyandr ve ok ciddi bir taktiktir. Aniden dndm, sanrm iki gnde. Eer uzatsaydm, yani bizimkilerle byle tartlmasna braksaydm, tehlike byyecekti. 1979 Aralk'ta Ortadou'dayz. Ocak aynn ilk gnlerinde bir Filistin derneinde (1980) bir grubu zor bela bir araya getirdik. Sanyorum bir Filistin mahallesinde, Demokratik Cephe brosundayd. Bu, o zaman benim iin nemli bir kazanmd. Gerekten arkadalarmz kazanm nedir onu bil163

miyorlar. Benim amdan, artk kk bir isyan yapmz, bu isyan bastrlrken ldrlen ldrlm, aslan aslm ve gerisi kurtarlabilirse, ne mutlu! lk kez kurtarmaya alyoruz. Sonuta dman daha sonra kl artklardr diyordu. Yzde on kl artklardr denildi, belki de yzde birdir oysa. Dnn, eyh Sait'ten hibir ey kurtulmam, Seyit Rza'dan hibir ey kurtulmam, Ar'dan hibir ey kurtulmam. Bizim isyan da o kadar gl deil, zor bela birka deeri kurtarabiliyoruz. Ama yine de nemli. lk defa ben k yapmtm ve ilk grubu da ben ekmitim. Taktik yetersizlik, zamannda tedbir alnmazsa nasl felaketler getirebilir? 1979'un sonlarnda, henz kkl tutuklanmalar balamadan nce darda snrl imkanlar yakaladmda, lke iindeki sorumlu arkadaa unu sylemitim: Ben 250 kii iin yer hazrlamm. Fazla yer de yok. Fakat sksak idare ederiz, 250 civarnda kiiyi gnderin. Eer tam anlam olsalard ve snrl baz dzenlemeler yapsalard, sanrm Diyarbakr zindann dolduran tutuklamalar gereklemezdi. Bata Hayri ve Ferhat olmak zere, birok kadro aday dar kabilirdi. Biz 12 Eyll' ok az bir tahribatla karlardk ve PKK'yi daha gl ina etme imkanmz olurdu. Arkada anlamam. Niye byle dnyor, bunlar giderse kimse kalmaz dncesiyle hareket ediyor. stediklerim, tehlikeli durumda ne kadar arkada varsa, onlarn tmn neredeyse kapsyordu. Arkada 12 Eyll'e kar direneceini hesaplyor, ama o zamana kadar kitle namna bir ey kalmayacak. Bunu dnen yok. Sanki gndermediklerini koruyacaklarm, rgtleyeceklermi gibi, bu sorumlu arkadalar kn nemini, anlamnn bir trl kavrayamamlard. Bu tpk Gney savanda olduu gibi bir yaklamd. O zaman da orada ayn arkadalar vard. Maalesef talimatlar yerine getirmemekle (ki bir mektup bu konuda ulamt), daha sonraki o binlere varan yakalanmalara, bir o kadar da youn ikencelere yol atlar. Siverek, daha 1979'un sonuna ermeden bir enkaz haline getirildi. Bir kyl eteciliine dnt.
164

Kemal Pir'in 1980 ylnda bir sz vardr: Bu iin sorumlularn grsem, iki elimi yakasna koyar, onlardan hesap sorarm diyordu. O hale getirmilerdi. Buna ramen biz birazn kurtarmaya altk. Ksacas talimatlar tam uygulanmad, az sayda arkada buraya ektik. Ortadou'ya ulatrdk... Ne kimse bizi biliyor, ne de (ki adm Ali'dir) kimim, rgtn nedir, kimsenin tand yok. Tek bir iliki bile yok. ne ucu kadar bir frsat deerlendiriyoruz. Beyrut karayolu karla kapl, kapal. Birka arkada oraya taralm diye gnlerce bekliyoruz. Zor bela tadk ve ite bilindii gibi ilk eitim devremiz Lbnan'da balatld. ok deerli arakdalard. Ve hl aklmda, o zaman Filistin devrimcilerinin o iyi gelenekleri de hl yayordu. Devrime inanan ve bize de bir eyler vermek isteyenler vard. Scak bir atmosfer iinde, Lbnan'n o gzel dalarnda biz, Kemal Pirlerin de nderliinde eitim devremizi balattmzda, ilk komutay Kemal Pir'in verdiini size hatrlataym. 1980 baharnda l ke ye gi den ilk gru bun so rum lu su oy du. Ta bii, da ha son ra 1981'den 1982'ye gei yapyoruz. Lbnan'dayz ve partiyi yeniden organize etmeye alyoruz. Bu ara da pro vokas yon var ve o u nun ka fa s n ka r t rp Avrupa'ya yollamak istiyor. Kl artklar! Hepsinin kafas urada kalsn, yrekleri bile yok. Gizli alyorlar, insan zaaflarn ktye kullanyorlar. Tabii, lkede arka arkaya tutuklamalar var. Dada kalan tek tk g le ri mi zi kur tar ma ya a l yo ruz. Dersim'den, Kars'tan alyoruz. 1980-1981 boyunca geliyorlar. kenceler btn iddetiyle sryor. yle bir tarihi anda ve yle bir kapsamda ortaya ktk ki, imdi hem kmazn temel nedeniyiz, hem de olas bir zm yolunun. Gelecek umuttur, o gereklie dnyor. Tarih andr, o umutla kaynayor. Bu anlamda lke iin yllarca birine hizmette bulunmak istedim. Byklerimize, savalarmza, Barzani'den tutalm komnistlere ta dindarlara kadar hizmet etmek istedim. Sonra grdm ki, hepsi
165

sahtekardr. Hepsi zayf kiilikler olup, byk sorunlarla, byk dncelerle oynuyorlar. Bu kabul edilemez. Byle yapmakla birounun verdii kymeti bile kendi lkelerine veremediler. zleri yok, hikmetleri yok, deerleri yok. Szlerinin sahipleri deiller. Tabii, byklerimiz byle diye, byle grdk diye, kaacak mydm? Onlardan kesin hesaplar soracam. Bu byklerimiz byledir, ellerinden bir ey gelmez. ocukluumda da, babam yine bir eyler yapar. Daylarm var, onlar bir eyler yapar diye dnyordum. Birka yl sonra grdm ki, baba lm, day lm. Ve babalarla daylarla bir ey yaplamaz. Da ha son ra din dar l a y nel dim. K yn ima m iin, bu Allah'tan haber getiriyor. Gkyznden, cennet ve cehennemden haber getiriyor, derdimize bir are olabilir dedim. Sonra baktm ki, bu da ayr bir bititir. Bundan bir ey kmaz dedim. TC'nin okullarna da gittim. Bu bizi ykseltir diyordum, okumay retir, devlettir. Bu yolda sonuna kadar yrnebilir dedim. Ama birka yl sonra grdm ki, iinde dmz var, iinde arszlmz var. inde utan ve lm var. Sonra Trk soluyla ilikilerim oldu. Trk solu savayor, devrimde, sosyalizmde zgrlmz var dedim. Bunlara da lmne yaklatm. Birka yl sonra grdk ki, solculuk adna, sosyalizm adna bizim iin yine dme var. Bunun dnda da, felsefe okudum. deolojiler, dnceler zerinde incelemelerim vard. Belki iinde bir eyler vardr diyordum. Krtlk zerinde de durmak istedik. Krtlk adna konuan birka kiiyi grdk ki, onlar da kendilerini kaldramyorlar. Yzyl bile gese ayaa kalkamazlar. Bunlardan bir sonu alamadk. Sonra 1970'li yllarda kendi kendime bir-iki adm atmaya cesaret
166

ettim. Benim z almam da byle balad. Eer insan deeri bizde varsa; insan gereklii, yurtseverlik gerei, eitlik gerei, insan adaleti ve erefi, bir lke, bir halk adna biz de birok ey syleyeceiz. Baz eyler bamsz grlmelidir. Beynimiz var, grlerimiz var. Kendinizi koruyun, baz eyleri adm adm greceiz. Eskiden bu grler nasld? Ben bir lke iin konumak istedim. Krtlk dncesi iin bir topluluun olumas mmkndr dedim. Hepsi beni deli sanyordu. Byle bir lke yok. Nereden kt bu lke? Bu lkede byle bir halk da yok. Var olanlar bile erimi gitmi diyorlard. Akrabalarm, arakdalarm, babam, olum, byle bir eyde umut yoktur. Her ey bitmi. Sen deli misin? Seyit Rza, yh Sait, Barzani, ok ey yaptlar, ama hibir ey elde edemediler. stelik tek banasn. Sen birka kuruu cebine koyup, bineceksin arabaya ve okumalsn diyorlard. Byle imkanlarmz yoktu. Her eyi kendi ayaklarnla gerekletiriyorsun. Hatta niversiteye kadar yayan yryordum. Bylesi bir durumdan nasl bir g haline gelebildim? Bu durumda olsa olsa, aresiz biri olunur. Doru-yanl bir eyler sylyordum. Yok diyorlard. Ruhlar, dnceler benden yana myd? Hayr. ki yl ayr kaldm ve kendi yolumda yrdm. nemli olan, getirdiimizin yeni bir dnce olmasyd. Geen birka ylda, kendimizde somutlatrdk, sonra evremizle kavga ettik. Dmanmz tarihi bir dmandr. Tehlikeyi grdm. Bir bakyorsun sert vuruyor. Fitne fesat bir bakyorsun ve en sonunda klcyla hepsini bir gnde ortadan kaldryor. Biz kendimizi onun klcndan kurtardk. Ortadou'ya getik sonra. Kafamz dmann klc altna koymadk. Kendimizi Lbnan'n kk bir danda kurduk. Byk iler yaptk. Ortadou'da bazen byle yerler oluyor. Musa byle alm, sa byle alm, Muhammed byle al167

m. Bunlarn dnda da birok devrimci byle alm. Biz de dar bir yer bulduk ve almalarmz gerekletirdik. Hikayemiz budur. Nedir hikaye? Dman her eyi klcyla yakalyor. Klsz, silahsz kendini koruyamazsn. Kl ve silah zerinde nemle durun. Kl, silah ne iindir? Ne stnedir, nasl ele geirilir? Eline geirdikten sonra kl ve silahla nasl alacaksn? Nerede alacaksn, yntemin nedir? Zorunlu olarak yllarca bunlarn zerinde durmalsn. Neden? nk baka yol yok, kl ve silahsz nefes alamazsn. Ne yaparsan yalandr, ne sylersen, kl ve silahsz yalandr. nk dman klc ve silahyla her eyi elinden almtr. Byle, hazrlksz bir isyan yapar, dersin. Bunun baka yolu yok. Eer yiitsen diren, ama lrsn. Kaarsan ka. Ayrca katktan sonra da yolunu kesiyor. Bunlar hep byk gereklerdir. Bunlar byk gereklerdir. Byk bir akla, frsat ve olanaklarla kl tutmuuz. Evet kl byk bir yrek, byk bir cesaret ister. Ama byk aresizlikten sonra, her tarafta yollar kesildikten sonra, nefes de kesildikten sonra, eline alacan tek ey, bir kltr, silahtr. Biz de bunlar yakaladk. Her birimiz bir tarafta lsek de darbelerimiz fazla kuvvetli olmasa da, yine de her eyi klla salayacaz. almamza devam ettik. Bunun zerinde hazrlk yaptm. 15 Austos Krt tarihinde byk bir adm oldu. Ne kadar dndk, nasl hazrlandk ve silah nasl tuttuk? Siyasi ve askeri olarak zerinde ok durulmaldr. Ama gene de sylyorum: Ne iin, neyi zgrletirmek istiyorduk bu savala? Ben sylemitim, nm hep zgr klmak istiyorum. Gerekliimi belirttim. Bu gerekliimin stnde yayorum. Benim gerekliim lke ve halk gerekliidir. Gnlnz zgrlesin. Kimse kendi ktlkleriyle benimle oynamasn. Kimse gerici dncelerini ve zorunu bana dayatmasn. lke iin ne kadar sy168

lersem syleyeyim. Yoldalnz gelitirin. Dostluunuzu gelitirin. Ve bu bizim halkmzdr. Bunsuz yaam yrmez. imi, ama ve hedefimi byle yapmazsam, yaammn be paralk deeri olmaz. Sonuta yaptklarmz byle dile getirebiliriz. Ama yine de yetmez. ocukluumda lkenin talar, amurlar, odunlar, kuu, ylan, lkenin tek tek aalar, hepsini hatrlyorum. Her biri arkadam gibiydi. Her bir yeillii, her bir suyu, her bir kuu hatrmdadr. lkenin gzellikleri stnde durmak lazm. lkeye kar borcumuz budur. lkede yrtlen faizmin stnde durunuz. Birok kylmz, komumuz, btn kyler byle dnyor, byle gryorlar. Ama kendilerini o durumdan kurtaramyorlar, ellerinden gidiyor. Hatrlyorum, lkeden kopuk gittiklerinde lkeyi unutuyorlard. Bunu hatrlyorum. Trkiye'nin byk ehirlerine gidiyorlard. Krtlerin hepsi byle yapt. Yani kendi istekleriyle lkeden katlar. Kendi gzlerimle grdm, tabur tabur kayorlard. lkeyi hatrlatnca kusacak gibi oluyorlard. Atetir, yakar, kamalar gerekiyor. inde hibir ey yok diyorlard. Adana, stanbul, Almanya imdiye kadar da byle. Burada durdum. Niye lke iin kt bir ka olsun? Kendime sordum. Tamam, stanbul iyidir, Ankara iyidir, ben de buralarda yaamak isterdim. Yabanc lkeleri de grdm. Kendilerine cennet gibi lkeler yapmlar. Sonra ruhum kesinlikle bunu istemiyor dedim. Bunu tesbit ettim. Dediim gibi, bizim iin siyaset oldu. O lkelerde ne kadar kalrsak, o kadar bizi dryor. Bunun dnda bakalarnn lkelerine, yaamlarna bakyorsun; gelimiler, gzeldirler. Kendi kyne, ailene, kynn kzlar ve erkeklerine bakyorsun, hepsi dm. Bir Krt kam, genleri, aydnlarnn hepsi pe169

inden kam. Yzde yz, dman ne yapmsa onu yapyorlar. Sonra Avrupa ne kt. Hepsinin gz buraya odaklat. Bunlar, hepinizin iine girdii durumlardr, inkar edemezsiniz. Bunlar inkar eden, byk bir haindir. Sen dman, onun lkesini, onun yaamn seviyorsun. yi olsun kt olsun, hakkn olsun olmasn, seviyorsun. Bunun dnda baka eyler de var. Byle bir yaam kurarsan, bir bakarsn ki, onlar gibi olmusun. Kendi ulusal tarihinden, yaamndan kayorlar. Krtlk ayptr diyorlar. Hatrlyorum, ben de ocukluumda keke ben byle bir Krt olmasaydm diyordum. ok talihsiz bir aileden gelmiim, acaba kkenim Krtle dayanr m? Bunu aratryordum. Benim de kkenimin Trklere dayanabileceini dnyordum, sonra baktm ki, byle dnen birisi der. Tabii, sorun beynin, ruhun, dncelerin satlm olmasdr. Gzmn nnde, ocukluk arkadalarmdan tutalm herkese kadar, hepsi kayordu. lke gerekliine, barna ynelik, yaamna ynelik, hi kimse nasldr demiyordu. O ocuk halimle, o zar zor gnlerimizde bu beldeden byle kopuun pek hayra alamet olmadn dndm. Adeta ben ok yoksulum, ben ok fukaraym, aresizim diyen bir arkadatan kopar gibi bir koputu bu. Byle olmamal. Byle olmamal! aresiz olabilir, kimsesi olmayabilir, sanrm o gn iin karnnn da doymayaca bir yer olarak grlebilir, hele yabanclarn, metropollerin sunduklar gibi rengarenk yaam olmayabilir. Ama ben tam burada durup, biraz adaletli olmaya altm. Ata, ana, baba, neden bu kadar kolay ve hem de hor grlerek terk ediliyor? Aklma hemen bu beldelerin harabeleri geldi, kurdu, kuu, ylan, iyan geldi. Bir ylan, iyan bile olsa, ondan kopmann sakncalar geldi. Sanki kular yalnz kalyor gibi bir duyguyla ayrlyorduk. Ve oraya her dnte, byk bir tepkiyle o ata ocana ilgi duyuyorduk ve ayrlmzdan rahatsz bir tutum
170

iindeydik. Byle olmamas gerekirdi. Ne kavga biliyorsun, ne de girebiliyorsun. Gerek bir ikilem iinde dolanp durmak sz konusu. Yabancnn, igalcinin ne kadar seni cezbeden yanlar, yerleri, yaamlar olsa da, sen tmden kopamyorsun. Ve ite bu, seni devrime yneltiyor. Ve ite bu seni devrime yneltiyor, bir aray oluyor. Devrim dncesi, bunun rgtl sava oluyor. Biz bu devrime byle baladk. Hatrlyorum, bir Filistin delikanlsnn el iaretleriyle Lbnan snrlarndan ieri girdik. Sadece el iaretleriyle yol alma meselesi nedir? Burada geirilen gnlerin anlam nedir? Bir karanlk yry. Ama yine de karmzdaki herhangi bir kiiden bile ok zayf bir gne ballk, bir gn yaama sz konusu. Yine de bir eyler yaanmaya allyor. Umudun bytlmesi var. Byle bir hesap var, bir sonuca ulamak iin sabr var. Beyruta geli, orada birka ilikiye tutunma. Daha kendimize yer bulamamz. Ama lkeden bir yolda arma, ona yer bulma, ilk ciddi eylem gibi, kendini daha anlaml klarak... Byle birok abaya giritik. Gnlerce uraya frla, buraya frla, u iliki, bu iliki deyip, bir yatrm gelitirmeye altk. Fi lis tine ilk gi di, Ke mal Pirin de ol du u bir dev rey di. Zindandan kaarak tekrar lkeye ynelmiti. Bir grubumuz vard. Onunla 12 Eylln o gnlerinde bir eyler kurtarlmak isteniyor. Bir kimlik iin tekrar hududa ulamak, hududu gemek iin. lm tarlalar, mayn tarlalar geilirken kimler alt? ehitler vard. Yllar nce bir afak vaktiydi. Tesadfen o gn erken kalkmtm. Marlarla darbenin geldiini duydum. Bizim elimizdeki kuvvet ise kl artklarndan ibaretti. Kendisini doru drst yere oturtamayan bir gruptu. Says da, 20-30 kii ya var, ya yoktu. Biz 12 Eylle kar direnmeye byle baladk. Kaldm yeri bile hatrlyorum, kuru somya zerine bir battaniye indirdik. Szmona sava karargahyd.
171

12 Eyll. Sabahn beinde marlarla uyandmda, yeni bir rejimin zerimize zerimize geldiini dn gibi hatrlyorum. Deerli ehidimiz M. Sait Ethem Akam arkadamzn tuttuu bir evde, bir tahta sedirle, bir naylon hasr almtk. Gizli bir evdi. Evet faizm kendini bize dayatt. Biz de kendimizi yle tuttuk. Bir insan ne kadar darda olursa olsun, yaam gelitirebiliyor. En amansz sava yllarn, en heyecanl bir romana dntrdk. Neydi iddia? Seni insanlk soyunun iinden bir daha dirilmemecesine ve bu son nefesini de keserek bitireceim diyordu faizm. Nasl unuturuz bu sesi? Ne kadar zalim bir karar. Admz bile kabul etmeyecek kadar lmcl bir kararla bizi yok etmek istiyordu bu faizm. Ben nasl dayanamayaym veya nasl direnmeyeyim? Az bile dayandm, direndim. 1980de eitim devreleri gelitirildi, yer tutuldu. Ve denilebilir ki, benim bu ylm arlkl olarak Lbnanda geti. Kemal Pir nderliinde 30-35 civarnda bir grubu lkeye yollamtk, ksmen roln oynad. Evet 1980-81e biz byle esasl bir almayla girdik. Zindanda arkadalar ar ikenceler altndaydlar. ok iyi bilindii gibi ihanet de var, ihanet sreci balam, yzlercesini, hatta binlercesini etkisi altna alyor. Bir avu yolda, insanlk onurunu inetmemek iin son abayla canlarn ortaya koyarak direniyorlar. Dalarda da direnen tektk gruplar var. Ve esas itibariyle de burada partiyi srdrmenin savamn veriyoruz. Bilindii gibi, 1981de bir konferans yapld. Daha derli toplu bir almaya ynelmek iindir. 1981in eitim tarihimizde olduka yeri vardr. 300e yakn bir sayyla eitimleri gelitirmeye alyoruz. Ve 1981in sonlarna geldiimizde yava yava lkeye ynelme kararna giriiyoruz. Eitimler o gnn llerine gre nemli oranda ilerletilmiti. 1982ye balang yine Lbnanda yapld. lkeye henz fazla el atmamz. Burada henz fazla yerimiz yok. Bu 1982de olumu172

tur. 1982nin balangcnda baz gruplar lkeye yolluyoruz, yine baz gruplar oradan alyoruz. 1982nin iine bir de 2. Kongreyi sdrdk. Aslnda btn bu yllarda bizim yapmak istediimiz, tarihi bir kopuu nlemekti. Birok halkn tarihinde, Trk barbarl bu halklar topraklarndan bir daha dnmemecesine atmtr. Bize de dayatlan buydu. Aslnda bir yerde 12 Eyll ile Krtlerin sonu getirilecekti. Bunu farketmitik. Ne pahasna olursa olsun lkeden fazla uzak dmemek, mmknse bir yeniden dnn imkanlarn yaratmay hedefledik. Binlerce yllk ata topraklarndan kopu, belki fazla tarih bilinci olmayan gnlk biri iin fazla anlam ifade etmeyebilir. te Avrupa yaam biliniyor, hepsi inkarn ocuklardr. Ama bir dtkten sonra, rnein bir Yahudilere bakn, 2500 yl nce kopmular, dnyann en zenginleridirler. Ama bir Filistin lne (kendi topraklar deil, oktan Filistin halknn olmutur) geldiklerinde topraa kapanyorlar. Bizim lkemiz kutsal kitaplarda cennet diye tarif edilir. Biz yarrcasna brakp kayoruz. Bu yllarda en sradan yoksul kyl bile Avrupaya, metropollere kapa atmak iin varn-younu satp kayordu. Kimi ite baskyla, kimi dmann yaratt sahte umutlarla bu yllar byle karlad. Bu diasporadr, savrulmadr. Fiziki, ruhsal ve hatta dnsel savrulmay yaadlar. Sanki vatan bir harabe veya bir cehennem! Kan ha kan!.. Tabii, bu yllarda kendilerinden kayorlar. Kendilerini lanetleyerek kayorlar, aklkar deil! Diyebilirim ki, en iyi ynm hi olmazsa yreimin bylesine byk bir savrulmay kabul etmemesi ve buna kar biraz direnmemdir. Belki de direnme hattn biz lkede tutturamadk, fakat Ortadou'da scak sava sahasnda tutturabildik ve sonuta kk yeniden topraa baland. Tabii, bu byk bir olaydr. Ufak bir darbeyle grup devriliyor, parti devriliyor, halk devriliyor. Sen neyinle ayakta kalacaksn? Krt kafas yrei zaten almyor. Dediim gibi, hepsi cehennemden kaarcasna kayorlar.
173

Bizim evremizdeki arkadalarn kafas baka yerde, gvdeleri yanmzda. Bir yandan da provokasyon kkrtyor. Biz bu yllar, bu geree kar, byk bir inatla zmleme, lkeden fazla uzak dmeme ve mmknse en ksa zamanda dn hamlesine geme abalaryla geirdik. Byle deerlendirdim ve yklendim. Bilindii gibi, bunu biraz baardk. 1982 ile birlikte gruplar Botan'a yollama ya ba la dk. Ba pro voka tr ler o za man bir ta ne si ni bi le Botan'a, Hakkari'ye gndermeyiz diyorlard. Hl bu provokasyonlarn felsefesi ve abalar bu temeldedir. Bayanla hl ilikimi kesmiyorum ve onu da aryorum. nisiyatif kazanm olmama ve kar koymay gittike gelitirme imkanlarma ramen, son derece ilkeli davranyorum, son derece bal. Fakat devrimci kurallar da daha amansz dayatyorum. Ortam deimi, ayam biraz daha salam yere basmm. Daha sert vurgu yapyorum, daha iyi rgtlenme almas yapyorum. Ama bu srete kadn da bo durmuyor. Btn gelimelere an anna karlk veriyor. Kesin beni balayacak ne kadar tedbir varsa, onlar alyor. Fakat Ankara ve Diyarbakr'da olduu gibi kontrol sz konusu deil. Beyrut, ona kesinlikle bu ans vermiyor. Beyrut, devlet erkinin olmad, tamamen Filistin erkinin olutuu bir yer. Ben de sonuna kadar ilikiliyim. Trk devleti de daha Filistinlilerle iliki kurmam. Kuzey Krdistan'a yneli, nemli bir askeri eitim, yine kadro eitimi, kadrosal gelimeyi de yaayarak gerekleiyor. Bu arada ksa bir ara provokatr vardr ve o da amansz bir azdan Hakkari'ye adm attrmayz diyordu. Sanrm devletin harekete geirdii deiik, baka tipler de sz konusuydu. lkeye ynelmenin korkun arlyla birlikte, zaaflar var. En iyi niyetli bir arkada bile bir uak karalm, bu Diyarbakr zindanndaki yoldalar kurtarp idamlarn nleyelim diyor. Oysa on tane uak da karsa, bir tanesi ni bi le kur tar mak mm kn de il. Di er le ri de za af l. Adam Avrupa'ya km ar yapyor: Gelin Avrupa'ya, yaam sonuna kadar size ak! Ben bir kimlik bulmak iin ortaya frlyorum; bir
174

yemek iin, bir ev iin didiniyorum. Meer ki, adam dmbelek alp ark sylerek kzlarla oynuyormu. Yine de yaatma sava var. Gittiim her yerde emniyet, eitim imkan derken, ardndan ne kadar yapsam boa karlyor. Bayan bir trl, Semir bir trl ve sonuta sahte bir kavgay balatyorlar. Beni adeta orada eritmek istiyorlar. Bir grup serseri delikanl ile serseri kz eve getirip, dmbelek alp ne gzel yaam! diye ark sylettiren Semir, Parti nderlii bize deniz kysnda birka tane daha iyi ev tutsun diyor. Cuma arkada gibi birok arkadalarmz da var. Hatta Fuat arkadamz sanyorum itiraflarnda sylemiti: Senin gibi bir adama, evli bir adama hi dada battaniyede yat denilir mi? Fuat'a kesin deniz kysnda bir lojman lazm diyor Semir. Fuat' bu temelde krklemi. Ayp deil mi, senin gibi evli bir adam hi byle yaar m? Kadn krklyor, onu krklyor ve ite kendisinin anlatt gibi, Fuat'n akl bandan gitmiti, hi alamaz duruma geldi. Yine Semir'in kendisinin yazd bir mektup vard: Yapnn drtte bana bal diyordu. Bu doruydu da. Gizli almt, kiilerin zaaflarn okumutu. Bizim o zamanki en deerli militanlarmza sahte yaamn yolunu gsteriyordu. Brak artk bu direnii diyor. Ve Fuat da, duygulara nemli oranda esir olmu, tam olmasa da altst olmu biri konumunda. Semir habire onu tahrik ediyor, ei Seher'i tahrik ediyor. Sanyorum Seher'in kardei Yldrm var ieride. Yldrm'n devletle olan ilikisi byk ihtimalle anlalmt veya anlalmak zereydi. Semir, Fuat'a sen de lider olabilirsin, senin de hakkndr yle yaamak diyor. ki bayan (Seher-Fatma) kar karya getiriyor. Bu ilikiye dayanarak Fuat' bizimle kar karya getirmek sitiyor. Tabii, ben bunu sezdim. Fuat'a sen akll ol, bunlarn ekimesine katlma. Grnte birbirleriye savayorlar, ama bunlar znde birleiyorlar. Oyuna gelmeyelim dedim. Tabii arkadamzdr. Fazla rgtl veya sonu alc olmasa da, derhal bize uymasn bildi. Bu kadnlar savamna fazla alet olmad. Fakat moralini, duygularn altst ettiler veya ok kt kullanmak istediler.
175

Avrupa'ya gitmi, orada da ayn eyi yrtt. Bir baktk rgt elden gidiyor. Gerekten de, rgt daha 1982'de elden gidecekti. Adam baarm, hem de en militan arkadalarmz ayarlayarak. Neden? te yine yaanan slklar, biraz devrimci zorluklar var. Sre tarihi ve mutlaka almak zorunda. Ben bunu temsil ediyorum. O ise, hayr, tek bir kii Hakkari'ye gitmemeli. Zaman uygun deil diyor. Sonra grdk ki, bu tamamen TC'nin plan. TC meclisinde Bu i biter. Adam Hakkari'ye girerse en byk darbeyi yeriz denilmi. Adam bu talimat uyguluyor. Ve onun iin de Avrupa'da yaa diyor, burada yemek tabaklaryla dmbelek aldryor ve biroklarn buna alet ediyor. Zaten ruhunda ona bir defa alet olan, bir daha kolay kolay kendine gelemez. Buna tenezzl eden, ona onay veren, bir daha kendine gelemez. O zaman bir Davut vard, bir ore vard. Bunlarn birisi teorisyenimizdi, birisi ise en iyi militanmzd. kisinin de nianllar var, onlar Avrupa'ya karalm dedi. Avrupa'ya karmak iin 2. Kongrede merkezin ounluunu elde edelim, ounluunu elde edersek karar gc oluruz. te bu kararlarna gre lkeye gidi olmayacak ve Avrupa'ya gidi esas alnacak. O zaman Dev-Yol'cular da yle yapmt, onlarla birlemi. Aslnda bu bir dman karardr. Yine onun iin de kongreyi ele geirelim, bu gen militanlarn, savalarn akln kartralm deniliyor. te o drtte meselesi de o zaman dodu. Bir de Haki Karer'in kardei alak Sleyman vard. Daha sonra MT'in el att bir aileden gidin kardeinizin intikamn Krtlerden aln veya gruptan aln denilmi ve ylece aldatlm birisi. Btn bunlar o zaman PKK'yi felediyor. 1. Konferans', 2. Kongreyi ilemez duruma getiriyor. Eitimle yeni kadrolar yetitirmekle ne kadar tedbir almak istiyorsak da, brakmyorlar. Darmadank ettiler. Tabii, biz de yerimizde arz. Biraz alyoruz. Bize gre devrim, bize gre lke esastr. Sonuta bir baktk ki, adam savayor bizimle, ok ey gtrm. Yapnn yars zaten hastalkl hale gel176

miti. Zaten dier bir sz de uydu: Bu kez lkeye gidenlerin yzde doksannn kafas karmakark, sen o kafayla onlar savatramazsn diyordu. Ben daha sonra farkettim ki bu sz de doruymu. Yapnn yzde doksannn kafasn kartrm; uyduruk, tali meselerle onlar oyalam. Kafas hasta olan, karmak olan savar m? Ve o yapdan hayr gelmedi. Buna ramen yine byk sabrla 1983' geiriyorum. O zaman Gelime Sorunlarmz ve Grevlerimiz adl kitap daha yeni kt. 1982 nemli bir dn ve hamle ylyd. Bu yl iinde kapsaml zmlemeler yaptm. Kiilik Sorunu olsun, Zor kitab olsun, yine Politik Rapor ve benzeri rgtlenme zerine birok kitabn temeli ve tamamlanmas bu yl iinde gerekleti. Zor kitabnda, devrimci iddete neden ynelmemiz gerektiini ispatlamak iin bin dereden su getirerek izah etmeye altk. rgtlenme zerine rgtlenmenin anlam ve nemini btn yanlaryla ortaya koyar. Politik Rapor 12 Eyll deerlendirmesini yapar. Yukarda szn ettiim Gelime sorunlar ve Grevlerimiz balkl almay da, 1983'te provokasyonlara kar gelitirdik. Kendini dayatan kiilik; mcadeleye kar oportnizmi, orta yolculuu dayatmak isteyen yaklamlar grlyor ve bunlar deerlendirmeye allyor. 1982 sonlarna doru geldiimizde, yine bu ilkel milliyetiliin komplosu (10 kiilik ahin Klavuz nderliindeki bir grubumuzun katledilmesi) dnda, arlkl olarak lkeye tarmay salamtk. Lbnan sahasnda etkinliimiz olmakla birlikte, arlk lkenin derinliklerine tarlmt. 1982 k ve 1983 bahar bu anlamda Krdistan'da yeni bir hamleye balayabilir miyiz sorusuna verilecek cevapla geer. Kuvvet tarlm, ama maalesef istediimiz hamleyi henz 1983'te balatamamz. Aa veya muhtar evine gidiyorlar, ucuz yakalanyorlar, taktik yetmezlik gittike kendini aaa vuruyordu. lkel milliyetiliin kuyruuna yapyorlar, bir trl kopmak istemiyorlar. Nitekim bunlarn hepsinin de sonradan dmanla balantlar ortaya 177

kacaktr. Hakkari'de eylem yapmama durumlar vard, hl etkileri vardr. Buna ramen, bizim hem pratik hamleyi hzlandrma, hem de alan gelitirme ynnde yaptmz almalar var. Provokasyon da faaliyetlerini arttrm. 1983'te ban aa karm. Avrupa'ya dayanarak, Dev-Yol benzeri baz tasfiyeci rgtlenme artklaryla ibirlii yaparak, yine emperyalizme dayanyor. zellik Semir dediimiz provokasyon nderlikli hareket, muazzam geri ekiyor. Hatta iddias: PKK'yi bir daha dirilmemecesine gmmek ve tasfiye etmekti. Ak saldrya geiyor. Dmann lkeye dnmemecesine uurduu kpry, biz yeniden kurmaya ve tam gemeye alrken, o da arkadan ekiyor. Bu sava byle anlamak gerekir. Eer 1983-1984 hamlesi bu kadar zayf gelitiyse, bunda Semir provokasyonunun pay belki de yzde elliden fazladr. Sonu olarak onu daha sonraki srete karmza aldk, zmek istedik. Tm Avrupa zerimize geldi. PKK bir de bu zamanda ele geirilecekti. Drtte ele geirilmiti, beni de elde etmek istiyordu. Nasl m? Fuat anlatyor. Fuat'a git, diyor. Ziyat diye bir dieri vard, ona da PKK'yi paylama konusunda anlaalm diyor. Paylama ne? Devrime kar kararlar karmak. Oy pusulalarnn altnda isim olmayan oylama sistemi gelitiriliyor. Niyete bakn! Ve en iyi arkadalar bile buna alet olabiliyor. Demek istediim u: Dmann her yl byle niyetleri vard. Ve Semir ok iyi eitilmi bir uzmand. PKK'yi ele geirme uzman. Bence 1982-1983'e kadar o grevliydi ve yurt dna kan PKK'yi lke iine gndermemenin uzmanyd. Kmsenemez, birok i de becerdi. Ama sonuta bizim de ok kapsaml mcadelemiz vardr. En bata o zaman krdistan'da kiilik Sorunu ve Devrimci Militann zellikleri kitab yazld. O yazlar lkeye dn engellemek isteyenlere kar yazld. Yine Militan Kiilik militan kiilikle oynayan anlaya kar yazld. Buna ek olarak da, gnlk olarak kyamet kadar pratik aba var. Ne sa lan d? Ni ha yet bir gru bu l ke ye ta ra bil dik. Ama
178

Semir'in deyiiyle kafas karmakark veya felli bir durumda. Bundan kim sorumlu? En deme militanlarmz, ite Fuat arkadamz o durumdadr. Niye msaade etti? Benim arkadalm esas almyor, btn abalarm anlamak bile istemiyor. Bir kadnla ilikiye gemi, var-you belki de o kadn. Drsttr, baldr, ama yrei elinden gitmi, beyni kendisinin olmaktan km. Anlattm, bir de ore vard. Bir delikanl, bize ilk eylemi yapan adam. 1977'de kendi eliyle yapt eylemde yz bin TL getirmiti. Bize o paray teslim eden genti. Onun da bir kzla iliki durumu vard. Ben lkeye gitmem dedi. Dayatt, kendini yere att. Bir sr hastalk numaras yapt. En son, sanrm ehit Agit snra geliyor bu, ben lsem de snrn iine adm atmam diyor. Orada Agit arkada onu taryor ve ok iyi bir karar! O kadar ki, Semir onu da eitmi; kendisine ayak yapt bir adam da oydu. Bir bayan vard, onu da eitmi. Avrupa'da maalesef kafasn o kz yoluyla ileyip, merkezimiz ah smail diye en gvendiimiz bir arkada kartt. Btn abas, PKK'ye en byk zarar nasl veririz idi. Bunlar kuru anlatmlar deildir. Neden sylyorum bunlar? Daha 1982'de bile dmann almalarnn tam zafere gidecek kadar etkin olduunu anlatmak iin. Bu, sanldndan da byk bir mcadeleydi. Adam kazanabilirdi ve PKK'yi 1982'de bitirebilirdi. Zaten karar oydu. Zindan bitirilmi, Diyarbakr zindannda bin kiinin itirafa doru gittii haberi geliyor. Zaten Mazlumlarn direnii ardndan Kemal ve Hayrilerin direnii, bu byk laneti durdurmak iindir. Kemal zaten syler. Yine ehit Ferhat onlar var. Durdurmak iin kendimizi yakmaktan baka aremiz yok diyorlard. Mazlum, Newroz'da byle ahadete gtrmekten baka aremiz yok diyor. Dierleri de, lm orucuna gitmekten baka aremiz yok diyorlar. erisi byle. Dikkat edilirse 1982'de daha daa atmamz. Buradaki provokatr Semir de, neredeyse tmyle yapy kazanm, Avrupa'ya balyor. Ben btn gcmle bir adm atabilmek iin kyamet kadar aba harcyorum. Evet tek bama, frla oraya, frla buraya, ki PKK'nin ynn biraz
179

lkeye yneltelim ve birka grubu salam geirelim. Hikaye bu Ama en deme militan bile kendini koruyamyor. Eer o dnemin abalarnn anlamn bilen iyi bir militanlk olsayd, biz daha 1985'e gelmeden belki de TC'yi atmtk oradan. Militan nerede diyeceksiniz. Kendini alet olmaktan bile kurtaramayan militan, esas kiilik olmu. 15 Austos Atlmn yaptrmak istiyoruz, oraya da ayn hastalk bulayor. Merkezimiz geinenler grevlerini yerine getirmek urda kalsn Byk Gney'de Abbaslarn iinde bulunduu bir hamle vard. Ciddi yetersizliklere dtler. Bylece 1984' bile salkl balatamama, salkl balatsak bile bunu srdrememe, ayak ba olma konumunu iddetle devam ettiriyor. Ben hl temkinliyim. Bu iliki iin (zellikle lkede) baktm kontrol altna alnamyor, kadn tekrar sahama ektim. Avrupa'ya gitmiti. Avrupa'dan da ektik. Oray feletmi durmu. Tarihi 15 Austos hamlesinin iine vermeye altk, oray da feletti. Bu cepheyi biz 15 Austos'ta ilan edecektik. Bu bayan ne bildirisini yazdrtt, (ki emriyleydi) ne de kendisi yazd. Sonuta cephemiz de salksz bir ilan yapma durumuyla kar karya geldi. Sanrm byle daha baka kadrolarn kafasyla da oynam. Militanlarla oynam, bayanlarla oynam. Sonuta hi de istediimiz gibi bir k olmad, gelimesi de anlaml srdrlemedi atlmn. Ayn tahrikilik. Btn hassasiyetimizle biz, bal kalmaya alarak onu bir kez daha ardk ve bu artk sonuca doru gitmeydi. Ayn kiilikle yine kar karyayz. 15 Austos Atlm sonras 1985 Kasm'n yaadk. Hem de en geri Suriye ilikisi bile son derece tahrip etmeye alyor, barnamama durumuna yol amak istiyor veya nder benim, iliki benimle kurulabilir diyor. Ve ii mezhepilie de gtrmek istiyor. Sanrm baya adm atmaya alyor. Neredeyse 15 Austos Atlm 1985'te lkede tasfiye olacak. Biz burada atlm yaatmak istiyoruz, zor bela baz ilikilere dayanmak istiyoruz. Tekrar bir kamp oluturmamz gerekiyor. Mevcut o akademimizi yeniden ve kesin, bu kez bizim z kampmz olsun
180

diye dzenlememiz sz konusu. Ona da frsat vermiyor. Kampa gitti ve kamp da iletmemenin btn tedbirini alyor. Deerli baz militanlar da gnderdik. rnein bir Abdullah Ekinci vard, neredeyse onu intihara gtryordu. Etrafmzda szde Kr Cemal, Terzi Cemal gibi bazlar vard. Onlarla bir ay kadar ilikide kald. Yine ok bal arkadalarmz, hatta bizim birader ile de oynam ve bir baktm ki, hepsinin yaratc yetenekleri neredeyse kesilmi. Hatta baz en deerli militanlarmz byle laf anlamaz bir duruma geldiler. Dediim gibi, byle tahrikler burann en temel ilikilerini bile sarsacak niteliktedir. Tabii, btn bunlar da ok ince bir tarzda oynuyordu. 3. Kongreye hazrlanacaz. lk kez kiilik zmlemelerini yapma gerei duyuyoruz ve zellikle kadnlk ilikisinin artk adamakll zmne yaklamak istiyorum. Yllardr uratm bu sorunu tam olarak nasl bir sonuca gtrebiliriz? zellikle bir kadn olarak nereye gidecek? Son g r me le ri miz de u tar t ma y ok ak yap tk: Sen Ebubekir'e hi benzemiyorsun. (Bir N.U. var) Sen ona hi benzermiyorsun, bir terzi Cemal var, Kr Cemal var, bilmem Abbas var, bu var Hibirine benzermiyorsun. Sen kimsin? Bir erkek olarak te brahim Tatlses km, acaba sen bo gibi olabilir misin? Hayr! Benim durumum hibirisine benzemez. Evet, nesin sen, aa k! diye sorarak ben onu aa karacama, o bana diyor: Sen nasl birisisin, aa kacaksn! Tabii, btn bunlar soukkanllm son derece yitirmeden gtrmek istiyorum. Yanlyorsunuz diyorum. Beni bu kadnlk silahn kullanarak yola getiremezsin. Yani sen cinsellii bir silah olarak kullanmak istedin ve buna ok iddetli tepki gstereceime, grnte de olsa seninle bu kadar uzun sreli yaayacam gsterdim. Sabrm hayli byktr. Bu olay, bana Gandhi'yi hatrlatt. O kadar sabrl olabilirim. Cinsel adan da kendime hakim olabilirim, o hesab yapmam. Fakat senin iin ok kt olur. Drst olman mmknse drst ol, yoksa sonun ok kt olur. nsanln karsna bile kamazsn. Sanrm bu bir son konumayd.
181

Ondan sonra kt. k o k. Nerededir, ne yapyor? Hi nemli deil, ne yaparsa yapsn. sterse bizi imha etsin. Bu da byk bir zm. Yani byk olan yzbin defa lm kabul etmi olabilirim. Buna ek olarak, hemen unu syleyebilirim ki, bizim yanmzda ofrler vard. Zaten etkilemedii tek bir arkada bile yoktu. Hepsini mide krampna kadar gtrmt. Sanrm Mehmet Sait arkadamz onun acsna dayanamad ve mide krampndan ehit dt. Abdullah Ekinci arkadamz intihar etti. Hepsi ok deerli insanlard. Sanrm bizim o serseri bile ondan etkilenmiti. Kendisi yazyor sersem. Onlar iin belki de uzaktan bir etkilenme. Biz amansz bir biimde sava yayoruz. te bu ofr arkadalarmzdan biri de Ferhand idi. ocuu ok eitli biimlerde etkilemi. Ferhat telal telal, terli terli gelip unlar syledi: Bakanm, bu kadn senin hakknda ok kt dnyor, ok tehlikeli. 3. Kongre'ye gideceimiz gnlerdi. Byle yutkunup duruyordu. ok tehlikeli diyordu. Bir ofrmz daha vard o da kat. imdi nerededir belli deil. kardm sonu, elimden artk kurtulacan tahmin ediyor. Artk bu oyunun sonuna geliniyor ve hareketin de srekliliini salama alyoruz. Sene 1986. Kendisinin de ii herhalde biraz bitecek, bunu seziyor zaten. ok iyi seziyor. Sanrm ilerlemek istedii bir komploydu. Komployu evremizdeki arkadalarla gelitirmek istedi. Zaten merkezin inancn ykyor, kafasn allak bullak ediyor. Verimli olamamalarnn nedeni belki de budur. Tabii, bunun yannda dier nedenler de var. Yaknmzda ofrler, ev ileriyle uraanlar var. Sanrm geri durumlarndan kaynaklanan kadnlkt. Oyunlaryla, etrafmzdaki kzlarn kullanlmasn biraz krkleyerek, daha Beyrut'tayken birok militan byle drd. Birka bayan, kz gelitirmek istiyorduk, mmkn deil. El atmzn her biri ikinci gn ya bunlarn ua oluyor, ya da bunlarn komplosuna kurban olup gidiyor. Ne erkek brakyorlard, ne kz. En son darbesiyle de bu tarzda beni drmek istiyor. ocuk tabii, ok bal ve bizim de gittike kendimizi hazrlayp sonuca git182

me durumumuz var. Telala byle bir itiraf yapt. Kesin hainane dnyor, ki atrmadm. Nasl hainane? Sizi nasl kullanacakt? Sonu, bayan tecrite alalm dedik. Kamp ortamnda tedbiri alnmt, belli bir tecritten sonra giderek sorgulanmaya alnd. Bizim nasl yaklatmz gstermek asndan sylyorum. yle bir ceza verelim ki, sorgulanmasnda, mahkemesinde yzde yzde idam deniliyordu. Ceza iin de drt at getirmeliyiz, iki kolunu ve iki bacan birer ata balayp paralamalyz. ocuk bu kadar fkeliydi. Halbuki olduka da etkilenmiti. Demek ki, oyunun deheti altnda bu kadar tepkiye gidebiliyor. Biz yine bir ey demedik. Hayr, idam yle vahice olmaz. Tam tersine yine bir cepheci gibi tutalm, hatta Avrupa yolunu aalm, dedik. Atina'ya gitti. Atina'da da bu uursuz eylere devam etti. Birka arkada daha intiharn eiine getirmi. ok deerli bir arkadamz olan M.O.'yu yle bir psikolojiye sokuyor ki, sen ajansn, kukulusun, ka ya da l diyor. O da ok dar bir militan olduu iin kendine yediremiyor ve intihar deniyor. Ebubekir gibi bir arkadamz var, hl yayor. Onun zerinde bile oyun oynuyor. Ben kendimi yedinci kattan ataym m, ne yapaym? diyor. Son ana kadar tahriklerini srdryor. Biz ise byle braktk. En son basna yansm, niin halkn karsna kmyor diyordu. O son provakatr Selim rkkaya, kesin Apo yle bir tedbir alm ki, yle bir diktatr ki, mmkn deil kendisi bu duruma dsn diyor. Yzmz karp halkn iine giriyoruz, korkun bir ceza, deil mi? diyor. Hibir diktatrln tarihte byle bir rol olmu mudur? te Fatma da bunu biliyordu, kamyordu. Byk diktatrlk! diyor. nemli olan bu sonular doru ele alabilmektir. Bu sonu dorudur ve en byk cezalandrmadr. Bu da o kadar nemli deil. Daha sonra bu iliki hakknda ok ey yazld, izildi. Byk bir devlet zmlenmesi oldu. Byk bir Krdistan, byk bir Krt erkei, Krt kadn zmlemesi oldu. te grdnz gibi bu byk zmleme de ardsra gelitirilen byk bir savaa yol at ve PKK
183

buna g yetirebildi. Hl savatklarn sananlar var, ama bu savan ana ekseni byle bir hikayeye, byle bir geliim izgisine sahiptir. Acaba neden byla hareket ettim? Bu yaptmz nedir? Bu bir isyan mdr? Bu bir ak mdr, bir byk oyun muydu? Byk bir taktik savam mdr? Ne denilirse denilsin, dnceye, sonu karmaya elverili ok ilgin bir Krt hikayesi. Krt hikayesi de deil, peki o halde nedir bu? Tarih btnyle bir fark kazand. Krdistan asndan apayr bir balang izildi. zgrlk tarihinin en salam zemini oldu. Ulusal kurtulu da toplumsal zgrlk de en nemlisi de TC gibi bin yldr hep vurmu ve yanna kr kalm ve gerekten hibir Krt hareketine, Krt kiiliine aman tanmayan bir devlete onun kendi gbeinde, onun olanaklaryla dur deme ve sonuta boa karma var. En amansz hazrlanm bir kadn biraz tahribat yrtt. Ama devlet de onunla boa kt. Baz kurbanlar verildi. Ama byk tarihi hareket her eye deer.

hanet zlyor

lkel milliyetiliin ihanet gelenei kkldr. KDP'nin daha grup dnemimizden hemen sonra karmza KUK bi i min de k t n dan s zet mi tim. Bu KUK'un dev re ye gi ri i 1979-80'lerde epey hzland. Amalar Beparaclar ve Tekoin ile alnmayan sonucu almakt. Temel grev odur aslnda, yurtseverleri kullanarak onu yapyorlar. Vurdu. Epey vurdu. ok deerli arkadalar katlettiler. Sanrm biz baz arkadalarn isimlerini aa karmadk, ama katlettikleri arasnda ok gl yurtseverler vard. Diyarbakr'da, Mardin'de, Siirt'te katlettikleri arasnda ok deerli arkadalar vard. Bunlar zerimize gelmeye Ortadou alannda da devam ettiler. Lbnan'da da peimize KUK'u taktlar. Arkasndan o zaman UDG, Komnist Partisi ve Peeng'i buraya gnderdiler. Uzun sre bize iliki kurdurmadlar, adm attrmadlar. Nereye gidiyorsak, sahte Peeng o zaman Krdistan i Partisi adn kullanarak burnumuzun dibinde bitiyordu. KP ve Demokratik Cephe dahil sizi tanmyoruz diyorlard. Bu durum uzun bir sre devam etti. Aileler filan hep onlarn denetimindeydi. Yllarca denedikleri bir komplo vard. Mehmet Sait ve Ethem ar185

184

kadala biz gittik. Demokratik Cephe'nin brosunda oturduk. imdi, gya onlardan ayrlan bir grup var, ki sahteydi. Kendilerine de nc Hareket adn takmlard. Fakat yneticisi, szmona Irak Komnist Partisi'nden ayrlm, adam bizden de yararlanmak istiyor. Ama sanrm onlarn ajandr ve bizi kontrol etmeye gndermiler. Bizim iliki kurduumuz Demokratik Cephe'nin politik brosundan bir adamd. smi Ebu Leyla idi. Politbro, hatta MK sekreteriydi. O da, dierinin en yakn arkadayd. Szmona Irak'ta birlikte 20 yl Komnist Parti'nin iinde kalmlar. Gittik oraya, baktk bizim adam damlad. Yarm saat byle konutu-konumad, kukulu bir hali vard. Herhalde bizi renmeye gelmiti. Bizimle grmeden sonra, biraz da garip bir biimde ayrldlar. Kendi evimize de ok yaknd. O zaman, 1982'de sanrm u tesbit vard: PKK bamszlk izgisini terk etmez ve burada IKP'sinin gdmne girmez. Tesbitleri buydu. nk Peeng, KUK, bunlarn hepsi TKP'nin gdmndeydiler. Hem de bir dediini iki etmiyorlard. Ve kesinlikle kendilerine yer olanak tahsis edilmiti. Bizim ne kadar engel ve dman olduumuzu da tesbit etmilerdi. TKP'nin de herhalde buna onay kesindi. Yani cephe gerisi bu kadar kapsaml bir birikime dayanyordu. Ve uygulama grevini de sanyorum Demokratik Cephe'ye vermilerdi. Tabii, cephenin drst adamlar da vard. Mesela bu kamp ilikilerini gelitirdiimiz askeri sorumlu byleydi ve herhalde daha da vard. Dost olduuna inanyorum. Ama Irak kkenliler byk ihtimalle drst deildi. Filistinliler drst olmakla beraber, Irak kkenliler iinde epey drst olmayan adam vard. Onlar Irak Komnist Partisi'nin adamlarydlar. Ve TKP'ye de sonuna kadar kesinlikle balydlar. Daha o zaman bize TP ile iliki kurarsanz ok iyi olur diyorlard. Behice Boran sad. Bir adam gelmiti, hatta ismi Zeki Kl myd? liki de kurduk burada. Yani adeta kendilerine gre IKP bizi burada lmllatrp TPK'ye teslim edecekti. yle ilikiye girdik, fakat drst olmadklar gibi, niyetleri de deiikti.
186

te o zaman, baktm Demokratik Cephe brosunda bizimle konuan adamn kendisi kukuluydu. ktmzda yine kukulu bir biimde bir araba nmzden geti. Acayip eyler grdk. antaj myd, komplo muydu? Evet yaknd. Dolaysyla o zaman biz de olduka dikkatli davrandk. Fakat daha o zaman niyetin iyi olmad gibi; KUK, Peeng, TKP, IKP'nin ortak aldklar karar, bizi Krdistan'a szdrmamaktr. Hazrlklar vard. Hakkari'ye gideceiz. Biliniyor, o zaman olduka engel oldular. O adm attrmamak iin bir TKP grevlisini Krdistan ilerine, Mardin'e kadar gnderiyorlar. smi Ebu ore miydi? Baka isim de olabilir. PKK'yi gya durduracak adamd. Irak'l Krt le ri tam kul la n yor lar d. KDP'dir, Sa mi Abdurrahman'dr Bizim Yekiti ile ilikilerimiz vard. Yekiti'yi biraz deerlendirmeye alyorduk. Yani bizim Hakkari'ye giriimiz yle kolay, kendiliinden ve provokasyonsuz olmad. Biliniyor, on arkada Hezl'de ehit dt. Onlarn klavuzu, KDP'nin en mehur klavuzuydu ve komplocuydu. Dier arkadalar ran'da ehit denler, Hamit bata olmak zere Mehmet Karasungurgil, onlarn sk kontrol altndayd. 1982'ye kadar adm attrmadlar. Ve daha sonra bizim grup Lolan'a indiinde, adeta onlarn zerinde tam bir denetim ve kendi izgileri dahilinde yrtme yaklamlar vard. Onlara kar byk bir mcadele verildi. Bazlar onlarn kuyrukuluuna soyundu. Biz bamsz tutuma ynelinmesi gerektiini syledik. Aslnda 1985'lere doru geldiimizde, bizde silahl savam izgisine srarla gelememe, srarla onu hayata geirmeme, KDP'nin dayatmalar sonucu oluan bir durumdu. Ve bazlarnn da bu dayatmalara inanmalar ok glyd. Ve olduka belirgindi. Bularn arkasndaki KDP'ydi ve ok skrsak oraya gideriz diyenler vard. 30'a yakn kiinin kat biliniyor. Kim bu gc verdi? KDP, IKP ve CUD, bizden az adam karmadlar. lkel milliyetilik tamamen tasfiyeyi hedeflemiti. O da ok byk bir dayatmayd. Dmann
187

da krkledii, dman elerin zellikle tahribat yapp katklar bir karargah, onlarn platformuydu. O sahada mcadeleyi ok engellediler. Kaanlar hep oraya snarak, atacamz adm engellemeye altlar. Bu durumdan dolay zor bela biz Austos admn ge de olsa balatabildik. Yine bizdeki savaa fazla inanmayanlar ne yapyordu? IKP'nin durumu zaten belli. ok yersiz bir atma ortam yaratlnca, ok deerli be-on arkada o zaman ehit verdik. 1985 kn karmak ok zordu aslnda. Ve neredeyse ok ciddi bir yenilgi ile kar karya gelerek, zor bela belimizi dorultabildik. Beli dorultamaz duruma gelmemiz, bu provokasyonla ok yakndan balantldr. Ve bizden bazlar da bunlarn zerine gidin, ln diyorlard. Grubu yle bir atma iine ektiler ki, gerekten bitirmenin projesiydi. Bunlar iimize dtan dayatlm feodal, kk-burjuva, lmpen, serserileri kullanarak intikam alyorlard. te Mardin'e sokmayz, Hakkari'ye sokmayz iddiasnda bulunanlar, aslnda arkada dmann olduka planl-rgtl faaliyetinin bulunduu ajan-provokatr szmalar, dayatmalar, gruplar oluyordu. On-onbe tanesi ile uratk. Basit gelmemelidir. Bunlara kar verilen ideolojik-politik mcadele ok kapsamldr, ok e hi din ca n na mal ol mu tur. Ulu sal kur tu lu saf la rn da PKK'nin ideolojik-politik etkinliini salamak, bal bana bir tarih konusudur. Birok arkada safa bunlarn komplosuna gitti. ok! iyi olur diyorlard. oklar terk etti, kaldramadlar. ok az, o da olduka zorlanmamza ramen kurtarabildi durumu. 1985'e doru geldiimizde daha ok etkili olan, bu cephede bunlarn konumudur. Trk solu da devrededir tabii. Trk solu 1985'e kadar Dev-Yol'u, Kurtulu yoluyla provokasyonu dayatt. Beparaclk gemite biraz Halkn Kurtuluu'ndan yz alyordu, hem ilkel milliyetilikten, hem de Trk solundan. kisinin bu konuda tam kullanlma durumlar vard. O zamanlar kontrol altndadr. lkel milliyetilik de, Trk solu da, ikisini birletirerek. nk PKK olay hem yurtseverlii,
188

hem de sosyalizmi birlikte uyguluyordu. PKK'nin sosyalizmine Trk sosyal-ovenizminden bir kol dayatma, PKK'nin yurtseverliine de ilkel milliyetilikten bir kol dayatma. Hem sosyalizmini, hem de yurtseverliini boa karma. Bunlar byle ok kullandlar. IKP-TPK, Kurtulu, Tekoin, daha sonra Rzgari ve Dev-Yol bamza bela edilmek istendi. Hl da ilikileri vardr. Szmona Krt temsilciliini onlar yapacak. Bunlarn hepsi TKP'nin ibirlikileriydi. Yine hep KDP ve IKP ile anlamak. ok da g ve ri yor lar d. Me se le uy du; sos yal-o ve niz min PKK'nin kndan zarar grmemesi gerekiyordu. Dier yandan ise ilkel milliyetilik PKK'nin sosyal-ovenizmi yok edii, TKP'nin iflas demekti. te tarihi planda bu iflas bugn gerekleti. Bu byk bir olaydr. Yine 1990 balarnda da ilkel milliyetiliin iflas gerekleti. Ama bu yle sradan bir iflas deildir. Gnde onbinlerce insanmza mal olmu, binlerce aydna mal olmu, yzlerce sosyaliste mal olmu ve Krdistan'n boaltlp viraneye dndrlmesine mal olmu bir tasfiyedir. 1985'e kadar dayatmalar, ulusal kurtulu safnda ve daha ok dmzda-iimizde de provokatif bir biimde yansmas arlk kazanyor. Bizde dorudan doruya MT'in parti adn kullanarak provokasyon gelitirme durumu, zindanda ortaya kar. Oradan balar. Ve ahin-Yldrm nclnde balar. Dardaki kolunu Semir-Seher idare eder ve arkadalarn byk direnii ile ve bizim Avrupa'da 1983'ten itibaren ok kapsaml abalarmzla, aa karld ve giderek etkisizletirilmeye baland. Yalnz buradaki fark udur: MT daha nceleri genellikle dmzdaki ve daha ok da ulusal kurtulu saflarndaki ilkel milliyeti izgi ile sosyal-oven izgiyi canl tutarak eitli adlar altnda bir pratik yrtme durumundayken, Diyarbakr zindannda sergilenen ve Avrupa'da devam ettirilmek istenen durum, daha da deiiktir. 1987'lerden itibaren Ortadou alannda da yapld. Fakat burada ak yapmak iin cesaret edemediler. PKK zindanda bitirilmek iin
189

ieriye alnd. Nasl bitirilecek? Bilindii gibi ibirlikiler belirlemi, teslim olmu, satn alnm ve yle veya byle kendisine kazandrlm. Bunlar ncelikle zindandaki arkadalar iyi bilirler. Sanrm yap zerinde neredeyse ezici bir biimde hakim olmulard. Mazlum'un o direniinin anlam, biraz da bu bomay nlemek iindi. Syleyeyim, gidiat o kadar kt bir yndedir ve ihanet o kadar grtlaklarna sarlmsa, artk yaplacak tek i, en son eylemi sergilemektir. Ve sergilenen de odur. Kesinlikle bu dayatmaya kardr. Bask var, ama dier yandan zerine zerine ihanetle gitme durumu var. Partiye ancak cann ortaya koyarak sahip kma rneini gsteriyorlar ve baarl oluyorlar. Daha sonraki srete, bunu Kemal ve Hayriler devam ettiriyorlar, Ferhatlar devam ettiriyorlar. Ama dikkat edilmelidir, dorudan dmana kar deildir. Yani grnte TC'nin ikencelerine, insanlk onurunun inenmesine kardr, fakat znde, bu yaplmazsa ihanet her eyi silip sprecektir. Adm adm zerimize geliyorlar. Mektuplarnda belirttiler, Bizi ihanete ekmek istiyorlar. Partiyi bundan baka koruyacak bir seeneimiz yoktur Ve ayn anda, o zaman gelin lml olalm diyenler vardr ve PKK'yi lml bir izgide tutma yaklamn bugn hl devam ettiriyorlar. O zaman u dayatlyor: PKK adna, lml PKK adna teslim olmu PKK'lileri, ihanet etmi PKK'lileri kullanarak PKK'den intikam almak. Semir u aklamay yapyordu: Bu rgtn 1973'te nasl temeli atld? Biz onu tespit edip, nerede domusa orada yeri yarp iine sokmalyz. nsanlk iin bunu gnyzne karmamak gerekir. PKK'nin kna onun byle bir cmle ile karlk verdiini, ilgili yazlarnda okumutuk. Kara kara dnyorlar. Aslnda diyordu, Dersim'in hepsi kemalisttir. Dersim'de diyordu, kendine Krdm diyen bir kii bile yoktur. En halis Trkeyi biz konuuyoruz. Yldrm'n savunma190

snda vardr bu. Daha sonra Gen Kemalistler Birlii bu temelde kurulmutu. O adla kendilerini adlandrmak istediler. nce sol dediler, daha sonra milli mesele dediler. En son PKK dediler byle diyordu. Dersim'de bunlar sonu almak istediler. Anlalyor aslnda. Demek istediim, adamlar kemalizme kar gelien bu hareketin can dmanl nasl yaplr? sorusunun olduka teorisyeni kesiliyorlard. Fakat nce gizli ve sahte, ardndan aka yaptlar. Sonuta bilindii gibi deerli yoldalarn kan pahasna mcadele gelitirildi. ok deerli yoldalarn ehit dmesi iyi hatrlanmaldr. Mcadele tarihi iyi renilmelidir. haneti, provokasyonu, iyi renmek gerekiyor. nemli olan onun arkasndaki dnya grdr. Onu ynlendiren gtr. Birka akal bu konuda maa olmu, fazla nemli deildir. Ve o direni kazandrd. Krdistan tarihinde herhalde en anl, en soylu en onurlu rneklerinden biri Diyarbakr zindannda kazanld. lm orucunu bizim kadar uzun sreli gerekletirenler, dnyada ve Trkiye'de yoktur. Yakma eylemi de bu denli byk bir eylemdir. Dnyada sanyorum bu trden bir yakma eylemiyle zulm durdurmak baarlmamtr. Bu direnilerin PKK iinde ortaya kan ihanete ve bunu beslemek isteyen dmana bylesine bir kar koyular var. 1983-84-85'lerde iten dayatlan provokasyon, hayli sonu almak istiyordu. Ve onlar da Hakkari'ye gndermeyiz diyordu. Darda KDP, IKP'nin ikisi de PKK'yi bomay hedefliyor. Lolan'daki saldrlarnn amac bomak ve bitirmektir. Bazlarnn da buna tamamen yatmalar, drst PKK'li olduklarndan deil, PKK'ye zde inanmayan, fakat grnty kurtarmak iin sahiplenmek durumunda kalm karekterlerinden dolaydr. ten ve dtan yrtlen partiyi bitirme abalar, 1982'lerden itibaren hzla gnyzne kyordu. Ve lkeye taktiimizi yanstmamak iin btn gleriyle uratlar. Kenan Evren'in 1978'de Sarkam Subaylar Toplants'nda u sz vardr: Bunlar cesedimi inerler, bunlara lkeyi bldrtmeyece191

im. Bunlarn ise bu deyii yle kullanmalar sz konusudur: Ce se di mi zi i ner ler, yi ne de G ney Krdistan'dan Ku zey Krdistan'a kartmayz. ldrttler, karttlar. Elde kalanla biz zor bela belli bir direnmeyi yrtmek durumunda kaldk, ok somuttur bu. Zindanda olan nedir? O ieride PKK'nin direniidir. Elli yldr diyorlar zaten ilk defa kyor. Boacaz. Yer yarlacak, iine girecekler. stn betonlayacaz. Bu atlaklk, tekrar byle onarlacak. Sonu byk mcadele oldu. 1985'lere geldiimizde parti taktii, partiye drst ballk ksmen kendini konuturabildi. Ve ok acmasz koullarda, olduka imhalk sreleri yaaya yaaya, 1985'teki abalar yine hayli etkilidir. TC'nin babakanlk dzeyinde ibirlikilerle toplantlar var. zal hkmetinin ilkel milliyetilerle toplantlar sklamtr. Bize de, o eflerden biri olan Mesut Barzani aman diyordu, imdi zaman deil. Hatta yle bir sz vard: Trkiye Libya'ya sylemi. Libya da bana syledi. te bizim hani otonomiyi gelitirme durumumuz var ve tarihi bir aamadayz. Siz gelin bizimle birlikte hareket edin! Sanyorum gya o kk aklyla Trkiye'yi kandracan dnyor ve bizi de daha o zamandan kontrol altna alacak, yani bir maa gibi kullanacak. Kendisine gre, gya otonomiyi kazanrsa, Trkiye'de de buna benzer durumlar olabilirmi. Son derece yumuaka meseleleri haledeceklermi. O zaman bizim azmz yokluyordu aslnda. Veya szde beni de o ihanete ekmek istiyordu. Barzani 1985 bahar-yaz aylarnda buraya gelmiti. Be-alt kez grtk. Tabii, ben anladm. Bizim adam, aman ha aman! diyordu. Rahatszln ok iyi belli ediyordu. Szde byleyken, onlar pratikte daha da aklldrlar. Aman tek bir karakola baskn dzenlenmesin! Bir asker vurulmasn, aman ha aman! diyordu. Ve birok tedbir aldlar. Tedbirleri somut ve sonuna kadard. te o IKP
192

provokasyonu srasnda, bizden bazlarnda da inanszlk ve kk-burjuva isyancl vard. O arkadalar ate stne attlar. Aslnda tam bir kargaa iinde yrtmeydi. zeletirilerinde bunlar iyi ortaya kt. Ve yrtlen bu provokasyona alet olma durumlar ok insafszcayd. Biz bunlarn zerine yrdk. Daha sonra sitemli gittik. zerlerine gitme konusunda alnan mesafe biliniyor. Kongre tartmalar, zmlemeleri, biraz da tehlikenin hem bydn, hem de ie yanstlarak sonu almak istediini ortaya kard. nk dardaki provokasyon, ulusal kurtulu saflarndaki ibirlikilii, boyun emeci, sahte milliyeti anlaylar tasfiye olduunda, ona kar bizim bamszlmz koruyacamz kesinletiinde, snf karlar gerei, PKK g kazanyor, gelime kazanyor. O nedenle de bu ii yokua srme nedenleri oktur ve anlalrdr, her eyden nce snfsaldr. Yani hepsinin dmanla dorudan balantlar vard demiyoruz. G kazanan, PKK'nin snf izgisidir. Daha dorusu bizim nderlik ettiimiz izginin zellikleri bellidir. Yani KDP'ye kar da, Yekiti'ye kar da, her trl kk-burjuva yaplarna kar da bizim yrttmz mcadele ok aktr ve bu netlemitir. 1985'lerde herkes biliyor ki, PKK'ye kolay kolay boyun edirmek mmkn deildir, ne politik, ne ideolojik ynden mmkn deildir. Bunlar 15 Austos Atlm'nn ilk aynda yok olmamz beklemilerdir. Ne kadar, ne zaman tasfiye olacaz, onu beklemilerdir. Gereklemedi. Sanrm, yine 1985'te CUD olay ortaya kt. CUD denilen olay zellikle KDP ve IKP, ok dar ve sistemli ele alyorlard. CUD olay, Gney'i tamamen bize kapatmaktr. Ve bunu da TC ile ok sk bir ibirlikilik iinde yapmaktadrlar. Bizde de yine baz eler buna yatt. Bunlar samimi olarak bunu itiraf etmeseler de, taktik udur diyorlard: Biz Gney'i Vietnam'a eviririz. Yine o dnemde savamz en st dzeyde ynetmesi gerekenler bunu sylyorlard. Bu arkadalarmz mektuplarnda aynen unu sylyorlard: KDP ile birlikte savarz, Gney'i de Vietnam'a eviririz. Daha sonra bu193

raya dayanarak Kuzey Krdistan'da direnii gelitiririz. Tabii, biz ok ha ya ti bir ko num da yz de dik. Siz KDP ile G ney Krdistan' gney Vietnam'a eviremezsiniz. Bunlar KDP'nin emperyalizmle-smrgecilikle ban gremeyecek kadar bilinsizlerdi. Sanrm biraz da politik deillerdi. Kendilerine gre konuuyorlard. Sonuta kendilerini zor bela biz kurtardk. Sen KDP'yi kullanacaksn, cephe gerisi yaptracaksn, bir de onunla Vietnam sava yapacaksn! Demek istediim bunlarla mcadele iddetlidir ve ieriye de yansyordu. Bunlarla oynamak isteyen ilkel milliyetilik, bizde de o feodal kk-burjuva krmas bu dnemde ban biraz uzatmak istedi ve unu demeye getirdi: Dier gruplar PKK bitirdi, KUK, Bepara c lar, Te ko in, Pe eng, DDKD Bun la rn hep si ger ek ten 1985'lere geldiimizde bitmiti. nk atlmn durumu bunu belirliyordu. KDP'nin alm olduu tedbirler vard, onlar da sonusuz kalyordu. Bize kadar en st dzeyde yansmasna ramen, boyun emeyeceimiz ortaya kmt. Mehurdur, bizim o zamanlar Komnist Partisi hakknda u aklamamz vard: Bu partiler ya kendilerini feshederler, ya da yenilerler. Bunlarn artk komnistlikle, yurtseverlikle hi alakas yoktur. KDP zmlememiz de vard. Bu konumalar ehit Sadun arkada dzenlemiti. 1985 ylnda bror olarak kmt. Ksaca bunlar biraz etkisizletirilmi, bunlara ramen 15 Austos Atlm balatlm ve yrtlyor. Ama iler yine ok kritik bir noktada yryor. PKK iinde, feodal, kk-burjuva yaplar atlmdan olduka rahatsz ve gya elinden baz etkinlik alanlar kayyor. Zaten daha sonra aa kt. Kendi szleriyle, bizzat aka konumular, hatta klik-hizip oluturmulard. Gya onlara gre, bizim burada bu kadar hizmet yapmamz semboliktir. Bizim hareketi yrtmemiz, yetitirmemiz o kadar nemli deildir. Yani kolaylatracamz kadar kolaylatrrz. Baz aydnlar var, PKK iinde bunlar kullanabileceimiz kadar kullanrz. Geriye gya kyl, yoksul, zavall, yani biraz da bilinsizler kalyor. Onlarn stnde egemenlik, sultanlk kurarz. Bu adamlar gerekten bir
194

orbac bile olamazken, komploculukla uramlar. Mesela Kr Cemal pratii ekiyalktr. Ekiyalk da deil, apulculuktur. Ekiyalar biraz hakszlklara kardrlar. Byklklerinin anlam vardr. Gidip ikide bir kamyon soyup, cebini dolduruyormu. Daha sonralar reniyoruz. Alm ikide bir Midyat yolunu kesmeye, zavall susuz insanlar soyup byle yaamaya. Eline byle tarihi bir frsat getii zaman da, alaka yerli ibirlikilerle de ilikide bulunarak hareketi bitirmeye alt. 1982'den 1985'lere kadar durum buydu. Buraya armtm. Partinin btn kadrolar bata olmak zere, hepsi ile urat. O zaman ok sayda silah gnderdik. Gnderdiimiz silah ve bombalar sanyorum be-on bini buluyordu. Bunlarn hepsini ne yapt, bilmiyoruz. ok sayda silah Deerli yurtseverler alyorlard. Bu meer ki, hepsinin zerine kuruluyormu. ki- yl apulculukla yaam, kendine gre apulculukla srdrd yaam, PKK'yi de apullayarak, PKK'yi de byle istismar ederek bitirerek srdrmeyi hedeflemi. Bunun bir-iki tane ua vard. Bunlarn yapt i, biriki tane mez ve bunlara da biraz dkn yaam olana vermekti. Bir-iki tane de kadn varsa, en zevk aldklar yaam tarz budur. Gayri-meru, yani alaka. Tam feodallerin egemenlik anlay tarz. Ondan sonra parti alsn, bunlara imkan sunsun Sonra buraya gelip durumu grnce, durumun farkl olduunu sezmiler. Ama adam kendini aa karmamak iin unu demi: Tm gcmle Parti nderlii'ni kendi gerek kiiliimiz konusunda uyandrmamak iin olaanst iyi bir pozisyona girdim. Ve gerekten de girmiti. Burada ok iyi tutum taknyordu. Ve ran'a doru gitti. O zaman baardm demi. Baz arkadalar bilirler. Kadrolar zerinde feci bir tahribat yrtyor. Kendi alaka yaamlar uruna yapmadklar pislik kalmyor. Orada iki- tane kafadar da buluyor. Ve unu sylyor: nemli olan buras. Bir kez iktidar ans elimize geiyor. Kullandk kullandk, kullanamadysak gittik. Yz yl da gese, bir daha bu frsat elimize gemez. Yani laflar byle. imdi dnyoruz da, bu laflarn anlam var. nk parti
195

iinde bazlar o kadar anlatyor. Baz arkadalar lmn zerine gnderiyorlar. Nedir? PKK'nin hzl sava gcn byle bitirmek. Baar imkan hi olmayan eylemlerin zerine gnderiyorlar. Ya kaacaklar, ya lecekler, baka are yok. Katklarnda hain diye vuruyorlar, vurulduklarnda zaten tasfiye olan PKK'dir. Bu kadar kr taktiklerle bunlar yap zerinde alyor. Kongre sonucu zmlemelerini aslnda yanstmyorlar. Tamamen ok bilinli bir tarzda, yapy gergin, son derece kukulu, birbirini srekli izleyen ajanlar durumuna getiriyorlar. Birbirinden kukulanmayan kalmyor. Ve tabii grup da, dediim gibi mezdir. Gya kontrol, iktidar ele geirmiler. Dier zavalllar da idare ediliyorlar. Kazandklar, alaka szmona nimet dedikleri PKK'nin silahn, parasn, bilmem nesini kullandrmaktr. Byle dkn olanlar bulduklarnda da, kendilerine bir dkn yaam sunarak ihanet ettiriyorlar. Gelimi olan biraz budur. Daha 1983'lerde mcadelemize kar aka komplolar gelitirilmeye baland. Dnn, vazgein, yryemezsiniz biiminde bir tehditti. Onu da boa kardk. imdiki gibi ok ileri dzeyde bir hareketlilie ulaabildik. Dman zindanlarda unu dayatyordu: PKK'ye sahip kmayacaksnz! eride ve darda paralellik amalanyordu. PKK artk 12 Eyll darbesi ile mahkum edilmitir. Yaayamayacaksnz, yer yarlp iine gireceksiniz. Bu bir komploydu. Baz komplocu elebalar PKK maskesi altnda alyorlard. Fakat daha sonra ak altlar. O komplo da nasl krld? Ardndan izlenen gelimelerle. 1983'te darda da komplo dayatld. zerine yrdk ve ba ezildi. Daha sonra bilinen gelimeler ortaya kt. PKK'nin tarihi bu anlamda da iyi irdelenirse, her zaman komplolarla, komplocularla mcadeleyle gemitir. Bunlar PKK ve Krtlk maskesi altnda yaplyordu. Dman bu konuda ibirlikileri harekete geirebiliyordu. Eskiden daha ok parti dnda kullanyordu, sonradan parti iini biraz kullanyor. Veya tevik ederek, imkanlar hazrlayarak kullanyor.
196

KDP komploculuu biliniyor. Hamit Avc arkada ehit ettiklerinde, Gney'de hareket edemezsiniz, Hakkari'de eylem yapamazsnz komplosu dayatld. Hamit bizim bir temsilcimiz, iyi bir deerimizdi. O, partiye ok balyd, onu hedeflediler. Bu komploya da hazrlkla karlk vereceiz. KDP'ye, ilkel milliyeti komploya hazrlkla ve giderek gerek yzn btn dnyaya gstererek ve gereini yaparak karlk verdik. Bizi Gney'de savaamaz duruma getirmeyi hedefliyorlard. Daha sonra baka saldrlar da oldu. Yine srarla bize baz tutumlar dayattlar. Komplolara kar yrttmz mcadele, ulusal kurtulu mcadelesinin derinlemesine ve genilemesine kk salmasna yol at. Daha sonra iimizde tasfiyeci abalar ardna kadar geliti. Genellikle komplocu, ama ok sinsi bir komploculuk dayatld. 1986'da bunlar btnyle aa karld. Tavr da konuldu. Bazlar cezalandrld, bazlar da kat. Neydi onlarn yaratmak istedikleri karanlk? 1985 bilindii gibi ikinci bir 12 Eyll demekti. Bu tutum ve davranlarn kantlamak istedikleri, bundan sonra yryemeyeceksiniz idi. Bazlar da buraya kadar geldiler ve tamamen ypranm olarak. 1986'da her eye ramen yaplmas gereken, artk bu durumdan kurtulmak, dayatmak ve yaamakt. Aslnda bunlar bazlarnn yzlerinde okunuyordu. Daha tehlikeli durumlara yneldiler. Frsat ellerine gese, yine komplolara ynelecekler. Bazlar da yaptlar. Bunlar, sanyorum bazlarn intihara zorlayacak kadar ileri gittiler. Bu durum tam netlemi olmasa da, komplocu o zaman kampmzn sorumlusuydu. Abdullah dediimiz kii. zerinde durmak gerekir. Komplocu, evet. Yetersizlikleri vard. Durumu pek net deildi. Belki de zayfl vard. Yaamakta olduu eziklik durumunu mthi ktye kullanarak intihara gtrdler. dama gtrdler, tpk lkede baz arkdalarn balarna getirildii gibi. Hatrlyorum, o zaman baz tutum ve davranlaryla belirgin olan unsuru. Sanki byk bir ykten kurtulmu gibi, ldm diyor. Ne yapacaksnz bunlar? En gvendiiniz kii, intihar edebilecek
197

kadar bir zayflk gsterebiliyor. Evet gerekten o zaman i karartc bir olayd. Bu hi beklenmedik olaylar nleyebilseydik Gerekten de yle olmamas gerekirdi. Her ne kadar zayf ve net bir kiilik olmasa da, o duruma gelecek birisi deildi. Fakat mevcut tutumlar ile bu durumu yarattlar. Ardndan daha deiik kargaalklar yarattlar. Mulaklk, ikiyzllk, sinsilik gelitirdiler. 3. Kongre'de balang kabilinden de olsa, bunlara kkl ynelinmiti. Ynelimlerin sonucunda bunlar kaybetti. Bilindii gibi, snrl bir pratik ynelme bile, 3. Kongre'nin nemli gelimelere yol aabileceini kantlad. Bunlardan bazlar kat, bazlar ak dmanlk yaptlar. Bazlar da yetmezliklerinde srar ettiler, kendilerini zor duruma drdler. te bu yllarda biz, dediim gibi yine devrimci bir militan nasl olmaldr? Sorusuyla daha da tarihi bir boyutta izgiye ulamak istedik. 1983'n banda kapsaml bir merkezi toplant daha yaptk. Endielerle birlikte, eletiriler de vardr. Neden 1984' mutlaka baarmamz gerektiini, eylem yl haline getirmemiz gerektiini, bin dereden su getirerek, imkanlar gz nne sererek ve kararsa karar, olanaksa olanak, hepsi var; peki ne duruyoruz? Biiminde deerlendirmelerle aklk getirdik. stediimiz gibi olmasa da, bilindii gibi 15 Austos Atlm ileri bir admd. Fakat sonras daha nemli. 1984'n sonuna geldiimizde gerekten de, dmann 48 saat, olmad m 72 saatte bitiririz dedii bu admn sonunu getirtmemek iin, yrek yree ve nefes nefese i bandaydk. 24 saatte bitmediysek yarn acaba bitirirler mi kaygs vard. Fakat onu da atk. nc gn, drdnc gn derken, 1985'in bana ulayoruz. Yine ok iyi bilindii gibi, daha 1985'in bana gemeden, pe pee talihsizlikler gerekleti. Sabri Oklarn olduu bir grup komploya getirildi ve yars ehit dt. Yars da yaral ele geti. Biz yine Ortadou'daydk ve yanmzda Agit vard. 1985'i nasl kazanrz? Biiminde ok tarttk. Aralk ay boylarnda yaptmz bir almayd. lkeden haberler geliyordu. Sason'daki ahadetlerin haberi geldiinde, o k nasl geireceimiz, gerekten 1985'e nasl
198

giri yapacamz ve ayakta kalp kalmayacamz bir muammadr. O dnemde dman korucular kanunu, pimanlk kanununu karmt. Pratik nderlik, ar bir taktik yetmezlik iindeydi. Deneyimsiz gruplar saa sola savruluyorlard, ama pek de yle gerillann farknda deillerdi. 1985 yl, bilindii gibi, byk bir eylem yl olduu kadar, kayp yldr da. Gerekten iyi bir gerillac olsa, yze yakn g vard. Her taraftan muazzam katlm istei vard. lke halk bir kez daha ayaa kalkmt. Dersim'den Bingl'e, Diyarbakr'dan Botan'a kadar Gney de ok elverili. Ama maalesef taktik nderlik, Hilvan-Siverek direniinde olduu gibi tekrar ar bir yetmezlik iindeydi. Ve iin kuyrukusu durumundayd. Hl hatrlyorum, Bu kadar sadan, geriden yaklam niye? Zor kitab yazlm, arkas niye getirilmiyor? Gerilla olayna niye doru yaklalmyor? diye dnyordum. Tabii, ben de bugnk kadar gerilla olay zerinde younlam deildim. Bunu militanlar yapar diyordum. nk benim, sradan bir militann grevlerini kendi grevimmi gibi ele almam doru olmaz. Ben hareketin gelenekselliini dnyorum. Hareketin d balantlarn, temel lojistik ihtiyalarn ve yine temel kadrolarn eitim iini yrtyorum. Ama maalesef, pratik sahada olduka geni imkanlarla donanm nde gelen militanlarmz, bu bilinen sa yaklamlar srdryorlar srarla ve 1985'in sonuna doru geldiimizde, bilindii gibi hareket neredeyse yenilgiyle kar karya gelmiti. Yine Kasm talimat vardr: Her trl izgi dlk tasfiyeciliekayba gtrrken, izgiye ballk zafere gtrr biiminde bir deerlendirme yaptk. Baktk ki, bunlar bu ii gtremeyecek, merkezi sahada tkanma-bozgunculuk var ve gerilla gcmzn yzde doksan ehit dyor. Tabii, ndersizlikten. Militanlar, savalar da tam kyl isyanclar durumunda. Hibir lojistik ihtiyaca doru yaklamyorlar. Gece kyde, gndz kyn yanbanda kalyorlar. Dman korucular ve ajanlar devreye girerek rahata avlyor. Biz en deerli arkadalarmz bu ylda kaybettik. Gerekten iki-
199

ylda zor bela yetitirdiimiz bu arkadalarn yzde onu ya kald, ya kalmad. Bunlar, gerekten PKK'nin zl baz militan ve savalarydlar. Sanyordum ki, dalar iyi kullanrlar. Ama maalesef onlarn da ar yetmezlii taktik nderliinkiyle birleince, bu kayplar beklenmedik bir biimde bizim gerillay gelitirmemizi zorlatrd. Gerek sava ve gerek komutan bir trl ortaya kmyor. Hatrlyorum, Dersim ucuz kaybediyor. Amed'de bir eve giriyorlar, yatyorlar ve sabah karga-tulumba dmana teslim ediliyorlar. Botan'da kukulu kyler evresinde grup stne grup kaybediliyor. lkel milliyetiliin kuyruuna taklan taktik nderlik, bir trl kopmak istemiyor. Mdahale ettik ve k boyu bazlarn ekmek istedik. 1985'i 1986'ya balayan k, aslnda bizim iin tekrar ar soru iaretleriyle, acaba hareketi yeniden temellendirebilir miyiz? endieleriyle geti. Bir kongre yapalm dedik ve bazlarn ekmeye altk. Geldiler ve k boyu onlarla ilgilendik. Bilindii gibi Agitlerin bir grubu vard. O da iyiydi, alyordu. K boyu da lke iinde, Botan'da kalmt. Koruculara ynelik baz eylemler de yapt. Fakat komplo muydu, atma annda da olabilir, sorun deil, Agit 28 Mart'ta ehit dt. Bizim yanmza gelen ileri eler ise, ar kafa karkl iindeydiler. Hepsi birbirini boa kartc abalar iindeydi ve bir de provokasyon tekrar ban uzatyordu. Neredeyse var olan glerin tasfiyesiyle birlikte, bize tekrardan ar bir 12 Eyll tehlikesini yaatmak istediler. Tabii, 3. Kongre srecine ynelik kapsaml almalar yaptk. Yl boyunca, baharla birlikte zellikle provokatrlerin durumuna olduka soukkanl yaklatk, tahrike kaplmadk. Durumlarn tek tek ele aldk. zmleme yntemine ilk defa o zaman derinlikli olarak baladk. Kiiyi grnd gibi, yzeysel olarak ele almann yetmedii, onun btn ailesel-toplumsal-tarihsel boyutlaryla ele alnmas gerektii ortaya kt. Ve mcadelemizin, temelde dmann basklar nedeniyle deil, sahte kiilikler, yetmeyen kiilikler nedeniyle yenilgiye gittiini grdk. Ve bu yetmez kiilikler almadka, bu mcadele geliemez dedik.
200

Bu adan, zmleme silahna bavurduk. Bu, bir yerde taktik yetmezlii de grmektir. Onun kkl arelerine ynelmektir. Bunlar kongre ncesi ve sonras, ok kapsaml deerlendirmelerdi. Ve yine eitimde younlamayd. Daha 1986 sona ermeden, lkeye mdahale gruplar hazrladk. Dou'dan, ran zerinden baz mdahale almalar ile kongreyi oraya da tarmaya baladk. Orada da provokasyon var ve iler bir trl doru ele alnmyordu. Gnderdiimiz provokatr kyordu. Aslnda buradaki provokasyonla etki-tepki srecine girmiler. Ve kongre zmlemelerini biz 1987 balarnda lkeye tarmaya alrken, onlar sabote etmeye alyorlar. 1987 k ilk defa yine sahasnda geirildi ve bizim 1 Ocak Talimat vardr sanyorum. Komutan Kimdir? zellikleri Nelerdir? biiminde bir deerlendirmeye gidildi. Yani artk i, komutan btn ynleriyle ele alma, nitelendirme ve grevlerini koymaya kadar gidiyor. 1987 bu anlamda mcadele tarihimizde taktik sorunlara bizzat el attm, zellikle militan-komutan ortaya karmaya zen gsterdiim bir yldr. Baharla birlikte yine kapsaml gruplar yolladk. Mardin'deki eylemler ortaya kt. Bazlar provokatif tipte de olsa, bir saldr dnemiydi. Ve istediimiz gibi olmasa da, bir hamle yl haline getirdik. Olaanst Hal Ynetimi buna tepki olarak ortaya kt. Ksacas 1987 direnmede ileri bir yl haline getirildi. Tekrar lkeye (ki, Agit'in ansna vereceimiz en iyi karlk dedik) gerilla birliklerini oturtma ve bu temelde ta Dersim'e, Serhat'a, Gneybat'ya kadar, ksacas her tarafa gruplar yolladk. ok kkl eitim devreleri hazrladk ve bunun arkas kesilmeksizin devam etti. Sonu 1987 biraz kazanld. zetlersek 1984 dolaylarnda ve ncesindeki zor koullarda, 300'e yakn gerillay inanlmaz bir abayla hazrlayp lkeye yollamz. Bir arkada kp da bundan bir gerilla ordusu nasl yaratlabilir? demedi. Dada nasl stlendirilebilir? diye sormad. Gnn yars kyde-evde yiyecek bul, gmen kuu gibi yiyecek topla, s201

ktn m biraz daa k Ufku, cesareti, fedakarl bundan fazlasna g yetiremiyor. Gney'de ilkel milliyetiliin etkisi altna giriyor, farketmiyor. vanlar nasl gerillaclk yapacaklarn dnrlerken, KDP tarafndan birbirlerine vurduruldular. Bizimkilerin bana da Gney'de bundan farkl bir ey gelmeyecekti, nk o srece girmilerdi. Onu engellemeye al, dadakini gerillalatrmaya al, adm attr Dedim ya, adm attrdktan sonra ne geliir, dn ha dn Koullar olduka zordu, ama bizim de giderek biriken deneyimimiz vard. En azndan kendimi bu ie adapte etmeliyim, peini brakmamalym dncesi hakimdi ve yapya gveniyordum. Ama giderek, gvenden ok gerein grlmesi gerekir. Sadece gvenle yaparlar, ederler demekle bu i olmazd. 15 Austos Atlm'nn birinci yl geride kalrken, arkadalar tkeniin gnlerini saymaya baladlar. ok az bir kuvvet kalm ve birbirlerine girecek kadar gevek bir disiplin vard. ans da deerlendirememilerdi. lk hamlenin bytlmesini ve planlamasn da ayarlayamamlard. Taktik nderlikte ne kadar aba olsa da, ne kadar cesaret verilse de, ustalk yoktu, gdkt. u veya bu kii suludur demeyeceiz, ama bir btn olarak kendilerini yenilgiden kurtaracak durumda deildiler. Braksaydm 1985 sonu veya 1986 balarnda bu i yatacakt. Tabii, dediim gibi bizim bamzdan eksik olmayan provokatrler vard ve bunlar da hareketin zlecei gn, saati bekliyorlard. ehit Agit arkada baz eyleri daha iyi gelitirmek istiyordu. ahadetinden sonra banda bulunduu grubun da dalmakla yz yze kalma durumu oldu. Koullar byle olunca, daha kapsaml bir hazrla ynelme gerei duymutuk. Toparlayabildiimiz gleri toparlayp 3. Kongre biiminde bir ortam yaratmtk. Sorular sormaya baladk. te bu olumsuzluklar nedeniyle ilk kez ie ynelme, kiilik sorunlarna ynelme gerei hissettik. 1982-83-84'lerde daha ok genlik sorunlar, zm yolu, parti yolu gibi genel izgileri koymutuk. Genel belirlemelerimiz vard, ama bunlar kendi malmz bize tantmaya yetmiyordu. O zamana kadar kendi arkadalarmza
202

hl toz kondurmuyorduk. En iyiler, en iyi yaparlar diyorduk. Ama bu atlm ve sonras gsterdi ki, bu adamlarla bu i fazlaca geliemez. Krt kiiliinde sadece ajanlkla, provokatrlkle izah edilemeyecek ynler var. Bu kiilikler zmlenmeden, bunlar biraz gelitirilmeden bu iler ilerletilemez. 1986 tartma sreleri bu adan olumlu oldu. u ortaya kt ki, en nemli grevi verdiklerini, aslnda bunu kaldrabilecek durumda deiller. Bu yanlglarla, bu yetmezliklerle sava olsa olsa bu kadar olur. Bunun zerine kabark bir sayy yeniden eitime almaya karar verdik. kiyz, yze varan bir sayya ulatrdk. 1985'te kendimizi yeniden 12 Eyll sonrasna hazrlk yapyor havasna koyduk. 1987 bayla birlikte balattmz yeni hamle konusunda sanrm Trk Genelkurmay derinlii fazla anlam deildi. Bunu yadrgamamak gerekir. Bizim bile kendimizi ne kadar geliim salayacan genelkurmayn kestirmesi mmkn deildir. Denir ya, zal 15 Austos Atlm srasnda ortuyla denizdeymi, bir ey olmaz diyormu. O zamanki dzey, zal'a onu syletiyordu. On yllk gelimeyi fazla tahmin edemezler. Devletin fazla yryemezler, fazla geliemezler diye dnmesi normaldir. 1988'e bu temelde girilmeye alld. Yine bu yllarda kapsaml zmlemeler vardr. Denilebilir ki, 1987'nin Mart, Nisan, Haziran, Ekim ve Aralk zmlemeleri ok kapsamldr. Orada, bu yl kazanmak iin nelerin yapldn ok iyi incelemek gerekir. 1988 bandan itibaren almalar, hzndan hibir ey kaybetmeksizin srdrld. Zor bela baz gruplar 1988'de lkeye yolladk, zor bir yld. Dman bu yl bizim iin bir biti yl haline getirmek istiyordu, hamlenin nn kesme planlar yaplyordu. Bunun etkili bir planlama olduunu rahatlkla syleyebilirim. Sanyorum zal'n da baar bekledii bir sreti. Yeni genelkurmay bakan tayin edildi, yeni hkmet sz konusu oldu, velhasl bir plan gelitirildi. En nemlisi de iimizdeki provokasyonlarn en kapsamls yapld. Zindandaki provokasyon sonuca doru giderken, Avrupa da bu konuda ban uzatt. Bizim sahamzda da habire provo203

kasyon gelitiriliyordu. Dmann olaanst halinin bir yllk sreci planlamalarna gre bizi bitirme srecidir. Yine lkede, Botan'a byk provokasyon da ya tl d. Botan'da ge ril la ad na halk d man l ya p l yor. Avrupa'daki Avutkat provokasyonu da zaten aka bir darbe yaptk, partiyi ele geirdik diyor. En nemlisi de zindanda o bildiimiz ener provokasyonu var. nderlii tam olarak ele geiriyor. Diyarbakr komploya getiriliyor, datlyor ve giderek ener inisiyatifi tam koyuyor. Hogr provokasyonu bilindii gibi Botan'da en deme kontrann yapamayaca datma faaliyetini bizim admza, aka yetkileri ele geirerek ve parti militanlarn da susturarak yapyor. Bu sahada da Botan'dan gelen Metin provokatr yapya yklendike ykleniyor. Sonu 1988'in ortalarnda artk byk ihtimalle dmann, yani MT'in st dzeyde bir planlamasyla, PKK bu kez nefes alamaz duruma getirilmek isteniyor. Ayn dnemde Milliyet muhabiri Birand'n yanmza gelmesi var. Devletle ne kadar ilikili olduunu bilemiyorum ama, sizin mrnz ta atlasa 1988'dir. Bundan sonra bu askeri eylemlerinizi gelitirebileceinize inanyor musunuz? diye soruyordu. Tabii ben kendime inanyor ve gveniyordum. Ama dmzdakilerde hakim olan anlay verilmek istenen hava, 1988 artk sondur eklindeydi. Daha sonra ben de farkettim ki, i ve d gelimeler bu tr deerlendirmeleri biraz da geerli klyordu. Avukat Hseyin Yldrm'n da yanmza gelii ok ilginti. ok bal gibi grnyordu. Karmda tir tir titriyordu. Bakanm, seni grdke dayanamyorum, kalbim duracak neredeyse. Nasl gtryorsun bu ileri? diyordu. Yannda bir-iki kii daha getirmiti. Onlar da unu sylyordu: Emin yerlerden aldmz bilgilere gre, 1988'in sonu gelmeden bitirileceksiniz Nereden biliyorsunuz? dediimde, falan yerin istihbarat sylemi, devletin nemli planlar var trnden tehdit ve antaj kokan laflar ediyorlard. Ardndan da, Avusturya babakanndan izin aldm, Avrupa'ya gel diyordu Avukat.
204

Zindanda gelitirilen tasfiyecilik, 1988'in sonuna geldiimizde lke iinde provokatif yan ar basan baz kiiliklerin kendilerini dayatmas, Avrupa'da Avukatn hortlamas, yine yanbamzda son derece kontra pratiine benzer birok davrann ortaya kmas, bu iin olduka tehlikeli ve dmann iddial olduunu ortaya koyuyordu. Btn bunlara karn, yine bizim artan deneyimlerimiz vard. 1988'e ok anlaml, ok soukkanl yaklamak istedik ve bizim de olup biteni daha iyi anlamaya, kavramaya ynelik abalarmz sz konusudur. 1988 zmlemeleri dorultusunda Hogr pratiinin zerine gidiliyor. Kampta yine byk bir eitimle iin iyzn anlamaya alyoruz. Avrupa'daki provokasyonun da zerine gidiliyor. Ve 1988'in sonlarna geldiimizde, eitim srecini derinletirmi, sayy arttrmtk ve parti tasfiyecilie kar kendini az ok koruyacak bir duruma gelmiti. Ardndan tekrar Botan'a mdahale vardr. 1989'a girdiimizde olduka gelime imkanlar yaratmtk. Beyz aday eitme durumumuz vard. Yine lke iinde byyen gruplar vard ve bunlar ok iyi hazrlanmt. Btn belirtiler 1989'u ok iyi karlayacamz gsteriyordu. Yine de birok yetmezlik kt, anlamsz kayplar verdik. Ama hareket biraz daha geliebilecek imkanlar yakalamt. Her eyden nce biz burada ok kapsamlyz. Bir yl iinde sanyorum bin kiiyi eittiimizi ve onlara gzkulak olduumuzu syleyebilirim. mkanlar gelitike eitimi kapsaml tuttuk. Yine kendini dorultamayanlara kar verilen mcadele gittike daha kapsaml hale geldi. i geitiren, kyl isyancl ile yaklaan, provokasyona hizmet eden yaklamlara kar amansz bir mcadele verildi. Dadakilere biraz daha kolay ulama imkan olutu. Yollar alm, hzla takviye yapyoruz, srekli mdahale ediyoruz. Btn bunlar 1989'un eylem kapasitesinin daha gelikin olmasna yol at. O yl iyi kazandmz syleyebiliriz. Cizre olay vard, gerilla Cudi'deydi, Botan'da dalbudak salmt. Halkn da giderek benimseme durumu sz konusuydu. 1989'un banda ilke defa Cizre'ye bir alm var. Ve Berivanlarn Ocak'ta ehit dme durumlar var. Demek ki, Cizre'ye el atmz.
205

Daha sonra ok sayda grubu yolladk. 150'ye yakn adam biz 1989 baharnda lkeye tardk. Yine 1 Ocak 1989 zmlemeleri vardr ki, ok kapsamldr. Bu yl kazanmak iin ok derli toplu bir hazrl ifade ediyor. Ardndan birka yz kiilik mdahale gruplar lkenin her tarafna yollanyor. Bu yllar ok iyi incelenmelidir ve inceleme bu temelde olmaldr. 1989'u kazanmak iin ve zellikle de 1988'in provokasyonununa kar (ite bu yl da bize ok kt dettirmek istiyorlar), aldmz tedbirlerle byle ykleniyoruz. Bilindii gibi 1990'a doru gelirken, 1989 da az ok kazanlmt. Dmann bekledii yenilgi deil, gelime imkanlar ortaya karlm ve bu yl daha anlaml klnmtr. Sonuta 1990'a iddial girdik. yi hatrlyorum. 1990' ylbandan itibaren kampta geiriyor ve zmlemeler yapyorum. 1 Ocak'ta Berivan'n Cizre'de ahadeti vardr. Tam yirmibeinci gnde, Hasan Bindal arkadan ahadeti vardr. Ve o zaman biraz daha provokatr nitelii aa kan birka adam var. ener, Metin Bali ve bu son Gney savanda dmanla ve ilkel milliyetilikle birlikte bize kar savaan Sar Baran. birlemi, byk ihtimalle Parti nderlii'ne kar da bir komplo planlyorlard. Ve bu Ocak ayndadr. Neden? nk k doru karrsak, 1990 yl byk gelimelerle kazanlabilir. Dman bunu nlemek istiyor. Kald ki, zal'n o zaman kard bir af da var. Zindann kaplar aralanacak. Provokatrn salad kesin inisiyatifle hazrlklar yaplyor. PKK silahlar brakrsa, biz de onlar affedebiliriz. Hatta Apo'yu da affedebiliriz gibi, bizi silahl mcadeleden vazgeirmek iin haberler yaylyor.

Mem ve Zin

ounlukla benden bir ilahn gcn beklediler. Ne ilah? Ben bir militanm. Ben de belli bir grevle yaamaya alyorum. Bizim byk bir siyasal olay gerekletirme grevimiz var. Siyasal birlik byk bir olay ve buna biz ak diyebiliriz. Byk bir ak. nk btn kk aklarn anlam ifade edebilmesi iin, bu birliin gereklemesi gerekir. Varsa o gcnz, kendinizi Mem ve Zn yerine koyun; aknz baarmanz iin bir siyasal birlie gerek var ve TC'ye kar kk bir alan kurtarmaya ihtiyacnz var. Tehlikeden uzak. Aksi halde snakta aka benzer, cinsellik arayna benzer durumlar ihanettir. nk iradesizlie der, iradesizlie dt iin birimi ynetemez, birim ynetemedii iin darbe yer, darbe yedi mi, ihaneti suu olur. Tabii, cinsellik yledir. Ve sanyorum bunu uygulayanlar da var. 5-10 tanesi de idam ald ve cezalandrld. radesi krlm, iradesi dayanamam! Sava bu, tabii dayanamaz. Onun iin ak ok zor. Bazlarna gre bulutun mu, hemen iini bitirirsin, oldu bitti. Yz yze, gz gze geldin
207

206

mi, akn istediin gibi yaayabilirsin. Nerede? Ak karsnda sen kendini aldatabilir misin? u an gerek karsnda sen kendini aldatabilir misin? Aldattnda sen ona ak diyebilir misin? Bu gaflettir. Tabii imdi bunlar ben icat etmiyorum. Dmann egemenlii altnda ak sonuta byledir. Botan'da bir kz vard. Birka baarl eyleme girmiti, olduka yetkindi; ne kadar da gzel eylemci, diyordum. Bir erkek vard, o da Botan'l. Bozan myd neydi, alakt. Zor bir dnemde frsat bulmular, kamlar. Bunlar Diyarbakr zindanna dtler, kz bir genelev kadn gibi kullanyorlar. Bu alak da bir itiraf gibi hl kullanlyor. ok gzel geliebilecek bir kzn iine dt durum. Szde o, bir militand. Btn bunlar ok arpc sonular getirdi ve bazlar idam edildi. Ucuz ak kurbanlar. Kimi gitti itiraf oldu, kimileri geberdi. Benim uzun sreden beri ie korkun bir ak dzeyiyle balamam var. Benim tanr akm da vard. Tanr araym korkuntu. te bilim ak, felsefe akm var. Btn bunlarsz ak olunmaz. Ondan sonra siyasi tutkum var. Dikkat edilmelidir, ben siyasi bir kariyerist deilim, kendimi siyasetle budala etmi deilim, ama byk bir siyasal savam verdiim ortada. Byk bir siyasi savam gerekiyor, byk bir siyasal birlik iin. O adan, muazzam bir politik grevle kendimi bal hissedeceim ve yapacam. Sonradan bu sava dkld. Korkun yaklamlar var. Burada da sava temellendirdik. nk her ey onunla, savala zmlenebilir. Sava bir tanrdr. Tanrya ne kadar tapnrsan, savaa o kadar tapnacaksn. Hatta bir sava tanrs gibi olacaksn, sava tanras gibi olacaksn. u anda bizim en byk tanrlarmz, sava tanrlar ya da tanralardr. Kimdir bunlar? Sava zaferle kapatacak olan kiilikler, nderliklerdir. Sava tanrs olmak ne demektir?
208

Tanra olmanz iin ok byk sava vermeniz gerekiyor. Feodalentrikac tanra olmak te benim karmdaki biraz byleydi. Sanki ben kralm veya kral olmaya gidiyorum, bir kralie eksik! Kald ki, i byle ele alnmyordu da. Krallar yaratan kii, hatta (Fransa'da Napolyon'u yaratt sylenen Joseph Fuch gibi), bir baktm ki, benim arkamda gya beni yaratan kii rolndeymi. Bu kiinin brak kral yaratmas, scak sudan souk suya elini dedirmezdi. Beni bir kyl yerine koyalm. Byle ok alan bir kyl, muazzam emekle alan. Gya o arkadan benim ipimi elinde tutan bir aa, bundan da daha kt bir kadn yaklam. Btn erkekliimize bu temelde yanayor. Mahareti nedir? Zekiymi, kurnazm, kadnm. Tabii bu toplumda olduka da etkili olmu bir yaklam. Birok kii byle bizde, smrgeciler byle ynetmi. Aalar kylleri byle ynetmi. Kadn entrikacl erkei byle ynetmi. Btn bu hnerleri birletiriyor, beni yenecek. Benim ne olduumu sonra gsterdik. Beni nasl ynetirler? TC beni nasl ynetir? Devlet hl beni kontrol altna almaya alyor. Bakalm kim kimi kontrol altna alyor? Agit'ten szedeceim. Biz tarihi hamlemizde kararlydk. Her kararl yryle bir aamay geride brakyoruz. Evet 15 Austos Atlm'nda komplolar devreye girdi. Agit'in ahadetinden sonra hatrlyorum, baz tipler bu i byle yrmez, ok gvendiin adamlar gitti, bir daha nefes aldrmazlar dediler. Bizim Agit'in ahadetine bir yaklam tarzmz vard. Madem ki, silahl bir kavgay frenlemek istiyorlar, biz de en azndan birliklerimizin saysn elliye karacaz ve bu biimde karlk vereceiz. Madem ki, Agit'in ulat birlik says otuzdu, biz birlik saysn arttracaz. Bunu hem yaygnlna, hem de derinliine niteliini arttrarak karlk vereceiz. Ulalan sonular biliniyor. Anlarn gerekleri yerine getirildi ve daha ileri bir aamaya ulald. Agit'in ansna verdiimiz karlk, herhalde en isabetli yaklam209

larmzdan birisiydi. yle braksaydm, sonras olmayan bir hikaye de biz olurduk. Buna frsat vermeyiim nemlidir. O zamanlarda bir kz da vard, hatrlyorum. Rahime Kahraman yiit bir kzd. Yanmzdayd. O da ilgin bir lmle ahadete ulat. lk ehitlerdendir. Hatta adna bir efsane yaratlmt lmediine dair. te tekrar dirildii syleniyordu, halkn byle bir anlatm vard. Bu da ld. Silik bir Zin gibi ld, gitti. Hepsi aklmda. Bu Cizre'ye gnderdiimiz kz da yle. Berivan. Yezidi kzyd. Yanmza geldiinde bir ilkokul rencisiydi ve ablasnn ocuklarna hizmet etmek zere Avrupa'ya alnmt. Biz de onu sahamza ektik, olduka etkiledik. Aslnda sevgiyi de retmeye altk. Yaam biraz onunla uyandrmaya altk. Ve Cudi'ye ulatnda yazd bir mektupta, dalarn grkemini ve halkn olduka tutkulu ele alnabileceini sylyordu. Ve iine girdi halkn. Daa olduka yakt gibi, silaha ve yine halka da yakt. Ve Cizre halkna kendini sevdirdi, ok sevdirdi. Halk da onu tuttu ve Cizre halknn daha sonraki uyannda bu arkadan hayli etkisinin olduu sylenebilir. Aslnda bu tip olaylar fazla deerlendirmiyoruz, ama o kiilikler neyi ifade ediyor? Bu temelde bir deerlendirmeye tabi tutarak yerli yerine oturtulabilir. Ve yzlercesini byle vurdular. Tabii, onlarn dman vuru tarz da biraz kahramancadr. nk Zn'in orada lm biliniyor. Mem'i gryor ve lyor. Mem, bakyor ve lyor. Oysa ki, bunlarn elinde silah var, savaarak lyorlar ve bu ileri bir admdr. Sevgi byk zgrle baldr. Byk zgrlk, byk savaa baldr. Bu kadar hassas olmamz, byk sevgiye yol amak iindir. PKK'de bunu grmemek iin kr olmak lazm. PKK'de zmn byle gelitiini anlamamak, manda yrekli olmak demektir. Gl ve biricik sevgi yolu budur. Bunun dnda sevgi lmtr. Bunun dnda sevgi adna yaplan her ey irkindir. Dolaysyla byk frsat var. Bu esiz bir frsattr. Halkn oullar ve kzlar olarak, z210

grlk savamn bylesine somut bir yaam biimi haline getirdikten sonra sizden daha mutlusu olamaz. Beni yaatan en byk mutluluklardan biri de budur. ocukluumda kzlarla belki iyi oynayamadk, ama imdi kzlarla sava iyi gtryorum. Bunun mutluluunu eer siz duyamyorsanz, gereken karl veremiyorsanz, eski, gerici, khnemi geleneklerin esirisiniz. Bu konuda kaybeden, bu gerilik olacaktr. PKK'deki zm bir kez daha deerlendirirken, inanyorum ki, hakkmz olan sevgiye doru giden yolda en dorusunu yapmz. Byk sevgiden yoksun diyara, en byk sevgiyle gidiin yolunu ayorum. Belki uzun srer, ama insanln afak vaktinde insan soyununu sevgisinin, kadn ve erkein ilk duygularnn yaand bu topraklar zerinde, bu sefer daha zgr, daha bilinli ve belki de dnyann hibir ulusal toplumsal gereinde vcut bulmam kadn erkek zgrln barnda tayan, hem dmana kar savan gelitirilmesi ve hem de birbirlerine hakszln giderilmesi iin savaan ve bu savan sonucunda insanlk tarihi kadar eski, kaybedilen geri kazanlacaktr. zgrlk eiliminin ustaca yanstlmas, temel bir insani zelliktir. Onu yetitirdik. Halkn nne zgrlk istemini koyduk. Ve bu, sanyorum zel sava tedbirlerini paralad. Daha ok da toplumun aynasna kendimi koydum. Topluma bir ayna olarak kendimi koydum. Bu da sanyorum zel sava tedbirlerini paralad. Kendimi nasl ayarladm? Mesela dzen yoksullatryor, ben kendimi zenginletiriyorum. Dzen ok bataa dryor, ben ok yceltiyorum. Dzen gdleri ok ayaklandryor, ben olaanst sevgiyi bytyorum. Byk karlk vermelerim var aslnda. Dzen mthi saptryor, cahillii gelitiriyor. Ben bilinlenme eylemini amansz dayatyorum. Bu beni mthi zenginletirmi ve u anda byk bir tarafmla, tek bama bir orduyum. lm de dirimden ok i yapar.
211

Dirim de, her geen gn daha fazla i yapar. Kendini rgtleyen insan byk kuvvettir Benim byk bir kuvvet olmadm hi kimse iddia edemez. Dmann da akl-hafzasna zaten smyor. Diyor ki, byle biri bu sava nasl yrtr? Arkasnda dnya var. Tam tersine, benim dnyann neresinde olduum aktr. Dnya benim arkamda m, TC'nin mi? Dnya benim arkamda deil, ama ben dnyann nnde olduumu syleyebilirim. Kendini iyi rgtleyen insan bana gre atom bombasndan daha etkili olabilir. Bunu yaptm. Ve ben insana bu temelde inanyorum. nsana inancm bu kadar byk olmasayd, kendimi byle gelitiremezdim. Btn gcm, gerekte, insan byle ele alp, byle gelitirmekten geliyor. Kimse bize birka kuru para vermedi. Benim her gittiim alan sfrdan ele alnmtr. nanla, emekle, bilinle yourmamz, gelimeyi ortaya karmtr.

ahmeran

Fatma, bir yerde tarihin, toplumun, smrgeci ve ibirliki hakimiyetin bir zeti oluyor. Benim ansszlm veya ansm, byle ilgin ve ister tesadfi, ister mcadele mantnn doal bir sonucu olarak karlatm bir kiilik ifadesi olsun, bir kadn ilikisi insana g verir. Hl hatrlyorum, sanki btn arlklar bir olmu da karma dikilmi, btn sorunlar atallap bir araya gelmi. Sanki onu zmeden bir adm daha ileri gidemeyecekmiim gibi bir byk engel, doruk karma dikilmi. zmeden ilerleyemezsin. Aamazsan yryn amaca varmaz. Hani derler ya, hayat alarn rd ve seni iine drecek. Aar msn amaz msn? Ve gittike bouluyordum, sanki bir gl ortasndaym, rpnp duruyorum. Kyya varacak mym, varmayacak mym, bu duygular iindeydim. Orada bir tarih gizli. Bir smrgecilik, bir Krt ihaneti, Krt drlml, bir kadn ihaneti, bir kadnn kt kullanl. Bir ylanlar ldr tarzm vard. Bu tarzm giderek kyde duyuldu ve ylan gren herkes koard. Bylece ylan ldrmede ncl ele geirmitim. Daa kmada, okula gitmede ncl ele geirmitim. Yine ekin bimede iddialydm. Hep byle ufku olan
213

212

bir kiiliktim. Yolda yrrken, ille bir adm nde olmay esas alrdm ve nemli olan da bunu yaparken zgcme dayanmamd. Hibir zaman una-buna dayanarak gelime imkanm olmad. Byle bir istemim de olmad. Bunlarn hepsi bir fetihinin hareketleridir. Kular peinde koardm. Havada bir ku yakalamak, bir dman birliini imha etmek kadar nemlidir. Kartal yuvalarna trmanmak, yine birka ylan ldrmek, dman ldrmek gibi bir eydir. ok doal olduum kadar, ok etkileyiciydim de. Byle binlerce olaym var. Acaba sizlerin bu trden ilgileriniz ne kadar? Size bir denemeyi yaatmak gerekli. Orta yere yrtc bir hayvan veya bir ylan atalm. Bu nasl bir duyguya, dnceye, formasyona-ekillenmeye gtrr? nsan ban kaldrm bir kurt gibi dn, ylan gibi dn, herhangi bir yrtc hayvan gibi dn; gznz karacak, yreinizi karacak ve sizi sinir edecek byle bir ortam, nasl bir zellik kazanabilir? Byk bir rgtlenme ve savunma gc verelim, onu uygulayabilir misiniz? Dikkatli olmaktan kaabilir misiniz? Gznz srekli tetikte olmayacak m? Bu da savan ve savann en temel zellii deil midir? Krdistan ylanlarla dolu. Her tan altnda bir dman var, deil mi? Benim ilginliim aslnda, zekam oluyor. lken naslsa, evinin ii de yle olacak diyorum. Bizim balattmz ilk isyan da, aa yukar buna benziyor. Kadn-erkek ilikisini nasl yaadnz syleyelim. Ana kucanda son derece ml ml uyuyan bir bebek gibisiniz. Ev ortamnda da ailenin olduka iyi bir evladsnz. Hele bir de kadn-erkek ilikisi olunca, bu duygular sizi nereye gtrr? Bunlar Krdistan realitesine gre gereki midir? Bu duygular kesinlikle sizi uyuuklua, elikilerin dna gtrr. zmleyie, dman grmeye gtrmez. Ama benim yarattm ortam, tablo ok ilgintir. Gcm yettii
214

kadarn yapyorum. Gcm ancak bu kadarna yetebilir. Zaten bu baary salamasaydm, PKK iindeki ylanlar grebilir miydim? PKK iindeki provokatrleri, engerekleri grebilir miydim? Dayanma gc kazanmasaydm kendi i dnyamda, PKK iinde, saa sola dmez miydim? Ulusal kurtulu mcadelesinde bu dayanma gcn gsterebilir miydim? Hepsi olacakt. te bakn, ben kendi dersimi nasl reniyorum, kendi iliki retmenimi nasl ortaya karyorum. Durumlarn byle olmasnda kesinlikle kast yoktur. Nasl ki, ilk isyanmda kardeimle kar karya geldiysem, bu da szde bana e olacakt. Ama buna ramen bir olay oldu. Buradaki drstlmden asla kuku duyulamaz. Sonuta kurgu ya da plan yok. Bir insann kendini doru ele al tarzna bal, zgrlk ilkesinden taviz vermemesine bal bir durum. Tpk ilk isyanda olduu gibi, feodal ilkeye kar bir zgrlk savam, burada da smrgeci, ibirliki hatta drc kadn ilikisine kar byk kapsamda bir zgrlk savam verildi. Daha da nemlisi, sizin dnyanz olan Krt kiiliinin dnyasn aacaz. Ben her gn talimatlara yklenmiim. Hassas ol! Sorumlu ol! diyorum. Pusuya yle mi girilir? Mayna yle mi baslr? Bunlar bir trl aklm almyor. Delireceim. imdi bu kiilikler ana kucanda ml ml uyutularak bytlmler. Bir iliki dnyalar var, dostum diye sarlm, kendini yitirmi bir tepkisi vardr. Krt kavgas da yle deil midir? Ayn anda kendini o kavgada bitirme. kisi de sonusuz. Oysa benimki ok ilgin bir sahne. Arenay biliyorsunuz. Arenaya bir aslan atarlar, bir de Spartaks gibi bir gladyatr. Spartaks gibi biri karak aslanla bouuyor. Bizimki aslana benzemez. Byk bir ylan, ruhu zaten donduruyor. Evet dondurucu bir ylan. Dilini karm, buz gibi zehirini aktmaya alr. Zaten yle yapt. Evet buna kar on yl ayn yerde kaldnz dnn. imdi Krdistan ylanlarla doludur.
215

Ylanlarla savamak isteyen kahramanlarmz dnelim. lk anda vurulurlar ve giderler. Yani aalar, beyler, ibirlikilerin hepsi birer ylan. Zaten ortal ajanlk doldurmu. Ky korucularnn hepsi ylan. Bunlarn elinden nasl kurtulacaksnz? te bi zim tar z mz dan kar ma nz ge re ken ders ler var. Sen Krdistan'da, evinde ya da odanda yle kolay uyuyamazsn. Gzn hep tehlikede olacak, elin tetikte olacak. nk ylan yle kolay kolay da vurup ldremezsin. lkemizde milyonlarca ylan var. Sabr gerekiyor. Bir de biroklar kuzu postuna sarlm. Silahla vuramazsn. Byle silahla vurarak baaracam sanmyorum. Ylanlarn klasik tarzla vurulamayaca ak. Vuru tarzna bakn: Ka ylan! Biz seni vurmayacaz! diyerek vuru sahnesini daha ayr, zamanlamasn daha deiik gelitirdik. Mesele bir ylann ahsnda btn ylanlar ldrmektir. Krt gereinde biri dierini vurdu mu, biz intikammz aldk der. Bir aile dmanl, bir ky kavgasnda byle derler. te vuru tarznz byle. Ben de hemen vursaydm byle olmayacak myd? Krt kavgasnn vuru tarzyla vusaydm, kendimi bitirirdim. te byk akl buradadr. Bir ylan hrpalamak, kartmak ve en nemlisi de kendini bu ylana srttrmamak ok nemlidir. u anda Krdistan biraz ylanlardan arnyor. Ylanlardan arnmas da bu tarz sayesindedir. Ylanlar zaten krk trldrler. Yani duygularda, dncelerde de ylanlar var. ldrc, zehirli ylan duygularnz, ylan dnceleriniz var. Onlar aa kardm, deil mi? Dnn, bir duygu sizi nasl ldryor? Basit bir kadn ilikisi, basit bir erkek ilikisi, basit bir yetki, basit bir gaflet, bir uyku hali, bir doru yol yrmeme Bunlarn hepsi birer ylan. Hepsi geleneksel uyuukluk tarznzdan, kendinizi Krdistan gerekliine gre uyank tutmamanzdan, gznz srekli dmann her trl etkisine kapatmaktan, her trl tehlike ortamnda gzkara yrme
216

ve kavga etmenizden kaynaklanyor. Bu da bititir. Niye gerekleri anlamayacaksnz? Tabii, hayal gcnz varsa, bu byk dersleri reniyorsunuz. Bu lke byledir ve bu lkede sava byle verildi. Ben kralieyim diyordu, hatta beni bile yaratan bir kralie gibi geiniyordu. Alas, son derece onurlu oynuyordu. Bu bir ahmeran. ok ilgin, her eyiyle etkiliyor. On parmanda on marifet var. Sizin gibi delikanllar saniyede gtrr. Kzlar zaten parmak ucunda oynatyordu. Bizim kavgamz gerekten ok ilgin ve ben de byle ilerden zevk mi alyordum? Bilemiyorum. Ben nasl dayanabildim sizce? Onun bir egemenlik dnyas vard. Bunu ok erkenden kavrayan birisidir. Daha 1970'lerin ortalarnda krk yllk ve olduka ok st dzeyde gibi grnen yaamlarna lmcl bir darbe indirdiimi gryordu. Devrimci olduunu syleyip de en byk tehlikeyi tespit ederek kendini ona gre dayatma akllln gsteren birine daha ben rastlayamadm. En deme burjuva, en deme kemalist bile bu kadar erkenden ve yetkince anlamad. Zaten bunun byk ustal burada. Tespit etti bu durumu, Karakoan'dan evi tad. 1975'te karma daha derli toplu bir biimde kt. Sanki unu sylemeye getiriyordu, zaten daha sonra birileri sylemiti: Fatma Krdistan'a oynuyor, ben bilmem Botan'a oynuyorum ve dieri bilmem nereye oynuyor! te byle tartmalar yapyorlard, hibir emek sarfetmeden! Bana oynayarak eski egemenliini, slale zamanndaki egemenliinden daha fazlasn, belki de bir krk yl daha dayanarak srdrmek istiyordu. Bu son derece iblise kafay altrmaktr. Oysa anlam verme biiminde yorumlayabilirdi. Dehet duyuyor, Dnyamz karartyorsun diyor. Ben ok ak bir biimde gsterdim. Bir zgrlkler dnyas iziyorum. Bu zgrlkler dnyasnda senin yerin olabilir. Sonunda kadar
217

destek olacaz. Zaten zel ilikiyi de, bunun iin dndm. Bu ok ibirliki ve zorlanabilir, imdiden bir destek olsun diye, sembolik anlamda yaklatm. Ama kemalizmle, ibirliki snfn btn zellikleriyle ban koparmak urda kalsn, onu bizim snfsal zemine yanstarak kullanmaya alt. Sanrm byk bir eliki olduunu farkediyor. te bizim de yeni yetme bir militan, bir kyl saf olduumuzu dnerek; kadnln kullanrsa yoldan karabileceini, kontrol edebileceini sanyor ve zekasn byle kullanyor. Bizimle zekasn paylamak; sosyalizmi, ulusal kurtuluu paylamak, hayr! Byle bir ey dnmyor. Tam tersine bu silahlar elimizden alp, kendi uursuz emelleri iin kullanmak, bize dayanarak rgtsel yapy mahvetmek, bir ykselie kesinlikle frsat vermemek... Dzen adna bunun kadar savaann grmedim. Bizi kavrayp da, btn kadnlk hnerlerini buna gre kullanann ben gerekten grmedim. Kadndan da teye, aslnda kadnlk-erkelik demek bile sama. ok farkl bir kiilikle nmz kesmek istiyor. Bylece sylediim gibi dnyay nasl da boucu yapyorum diyordu. Karanlklarn Prensesi denilebilir. Dediim gibi, karanl bandan eksik etmedi. Bizim ykselen dnyamza kar kararan, tkenie giden ve hesab sorulacak olan khne bir dzenin byk inat ve zeki temsilcisi olduu iin, byle kar karya gelmemiz kanlmazd. Dnebilir miydi? Kiilii byle yorulmu birinin demek ki, dnme ans yok. Zaten ok zerine gitseydik, krlp lecekti. Bunlar iin dnmekten bahsedilemez. Ve esas amac da, PKK hikayesini hazin bir biimde sonulandrmak, dier provokatrn dedii gibi nasl domusa yle yerine dibine gmmekti. Bunu baaramad. Sanrm buna kar byk fke duydu ve bozmak istedi. ok kiiyi intihara, kaa, hl da sren karmakla itti. Ama biz de byk rendik, byk etkiledik. Ulusal dzeye dnm biiminde etkilerini yansttk ve sanyorum TC de bunu anlyor, kendisi de bunu ok iyi an218

lyor. Benim o kabustan kurtulmam, ikinci bir doutur. Hl inanamyorum, acaba ben o kabustan kurtuldum mu, kurtulmadm m? Hakszla, byk zorbala kar savayoruz. Bu adamda yrek inanlmaz byktr, yurt sevgisi kesin byktr. Tabii, dediim gibi kendisini kr sava durumuna drmezse. Ve en nemlisi de savan insan gelitirme yn var. Bana gre savamayann ne duygusu, ne sevgisi sz konusu olamaz. Olursa da irentir. Ben hl iyi mcadele etmeyen hibir eyi sevmem. Sevgimin adm adm gelitii dzey, bir kiinin bilin, rgtllk ve eylem dzeyinin geliimi ile balantldr. Dzey kesinlikle byle, adm adm, mcadelenin gelimesiyle orantl gelir. Bunun dnda her ey koftur. Byle en gzel bir fiziiniz olsun, ben ylelerini de grdm. Nefret ediyorum. Maalesef devletler, bu konuda da kurduklar hesabn kurban oldular. Bunlar sanyorlar ki, bana kar yle fizii olan, yle bilmem nesi olan bir kadn kullanrlarsa herhalde elde edecekler. Halbuki tam tersine hem devleti kullanmakta, hem bunlar kullanmakta byk ustalm var. Tabii, imdi belirleyemiyorlar. Apo insan nasl kullanr? Kullanrm tabii! hanet temelinde yaklaan, klelik temelinde yaklaan kadn da, erkei de mthi kullanrm. Ak sylyorum, erkei kadndan beter edebilirim. Eer ihanet temelinde yaklayorsa, dknlk temelinde yaklayorsa, kadn kadn olduuna bin defa piman ettirebilirim. Bu konuda savam ok iddetlidir. Yaam ona haram ederim. Sizlere de bir kanun yklyorum: Doru sevme kanunu. zgrle ulama kanunu. Bu temelde, bu konuda bir kadna, bir ilikiye uzanma kanunu. Kolay ilikinin olamayacan syledim. Bu benim iin de geerli. Ben bu kadar zgrlk iin savayorum, bu kadar kadn zgrl iin savayorum ve bu benim iin bir balangtr. Yok gcm var, etkim var, hemen bir kadn tekelime alaym bunu yap219

mak mmkn. Ama bununla neyi kaybeder? Bykln kaybeder, teslimiyeti yaam olur. Bu durumda, kendime oktan beri yaktrm olduum kurtulu ilkesinin, kadn kurtulu ilkesine ters dtn karrm. Kadn bana klece balanr. Ben de ondan yararlanr, her trl ucuz eyde kullanrm. ok and ite, bykln nerde kald? Biliyorsunuz ben de kendimi byk tutmak iin ok byk mcadele vermek zorundaym. Tek bir kadn kafanza, yreinize koydunuz. yle sevgilim, yle akm dediniz veya bir kadn sizi byle kabul ediyor, byle baland. Siz bunu nasl kabul edebilirsiniz? Bana gre, yzde birini kalbinde hissedersin, yzde doksan dokuzu ise dier deerlerin korunmasna adanmaldr. Benim kendi llerim var. Bir kadn veya herhangi bir kii, erkek de dahil, gelsin yanma da gzkaraca sana u kadar balym desin!.. Ben nderim, bu da eittir Krdistan. Krdistan da eittir sava, derim. Baka trlsn kabul edemem. Benden baka balanacan deerler vardr derim. Bir lkem var. Sonuta byledir ve ok byk bir duyarllkla uyguluyoruz. Vatann u kadar seveceksin, insanlar u kadar seveceksin. Sanat var, bilim var, bu kadar toplumsal dzey var, onlar da greceksin. Ondan sonra, tabii baz temel deerler var, ondan sonra sevgi, ilikisi bir e-dost ilikisi, onu da bu erevede deerlendireceksin. Bizde karasevdalar tarihini bilirsiniz. Gz bir ey grmeyen Leyla-Mecnun hikayelerini ok duymusunuz. Her ey yle olursa, sen de byle bitersin. Hibir baar gc ve imkan olmaz. Bu kadar kendini duyguya bomu, bu kadar kendini bir kiiye bomu olandan hayr gelmez. Bu nedir? te bu noktada byk toplumsal yan, byk zgrlk dzeyiyle dengelemeliyiz. Ve kadnda bu byk duygusall biz nasl kaldrabiliriz? Bu Krt ilikisine hakim olan byk zmszl nasl ortadan kaldryoruz? Dengeli yaklamdan tr. nderlik budur. Ben, byk bir isyan hareketiyim. Ben, byk bir zm hareke220

tiyim. Byk rgt hareketiyim. Btn davranlarmn an anna nasl ykseldii ortada. Balattm kendimi, deil mi? Gsterdim ve devam ediyor. Ne kadar aresiz, ne kadar kimsesiz, ne kadar olanaksz, ne kadar ban saa sola vuruyor, ne kadar ge yere bakyor, ne kadar kurda-kua, ylana-yana bakyor, ne kadar havaya suya, doada biten ne varsa, toplumda biten ne varsa ne kadar hepsine bakyor ve bir are olmaya zorluyorum kendimi. Sayg budur. Yaam fethetme, sava fethetme, insan fethetme ve ne gerekiyorsa onunla kendini fethetme Grdnz, ben kendimi nasl yapyorum? Dman ordusunun korkusu imdi byktr. Bizdeki byk cesarete nasl yol atk? Gten yaptk bunu. ten yaptm bunu. Maddiyat asndan da, bir on kuru paray babamdan koparmak iin bara ara, alaya szlaya kyamet koparrdm. imdi bir ba desek, halk varn younu getirir. imdi blk blk insanlar, lmne her eyini adamak iin nasl saflara geliyor? Oysa karde kardee yardmc olmazd. En yakn olanlar bile, karlar dnda adm atamazlard. Bu nasl yaratld? ok iyi biliyorum ki, Krt eskiden bir kar tarlas iin kardeini vururdu. Bir kedi kpek iin komusunu katlederdi. imdi bu fedakarla nasl ekildi? Eskiden bir kz bulmak iin erkekler on yl gurbetlik oluyorlard. Bir balk paras iin, hem de yreksiz bir iliki iin, ok klece bir iliki iin. imdiyse kadn dalga dalga geliyor. Biz bunu nasl yarattk? Sonuna kadar varn younu adamak zere nasl yarattk, anlalmaldr. Biz ocukken de hayaller kurardk, herkesin vardr belki. Ama o hayallerin nasl byk bir romana dntrlecei, nasl yaamla btnletirilecei bilinmez. Bu, bana nasip oldu veya byk bir ykt, bize bindirildi. Artk tanrnn emri miydi, byk geriliklerin, byk dmlerin affedilmez, en utanlmas yaam myd bizi buna iten? Yoksa kendi tutkularmz myd?
221

Hemen hepsi rol oynad belki. Sonu byle bir yaam hakk, bir kader gibi de demeyeyim, en nce tercih edilecek, zgr iradeyle kazanlacak bir yaam olarak sizi buldu. Kahrolanlar kahrolsun, yaayanlar yaasn. Ve biz hi kimsenin kolay kaybetmesini istemiyoruz. Tam tersine, dmana bile biz bunu sylyoruz: Dmanln hi olmazsa sava yasalarna gre yap, bu kadar zel sava lgnlna gerek yok! O btn sava lgnln yapt, sava tarihinin btn soylu yasalarn inedi. Gc de vard. Aslnda sava yasalarna gre de bizi ezebilirdi. Maalesef kirletti. Bir savan adn ok kirli bir sava diye tarihe yazdrd. Biz de tabii, savan kutsal ynn derinletirmek zorunda kaldk. Bizim yrttmz bu sava kutsaldr. Belki de en kutsal savalardan birisidir. Bu da herhalde tarihe mal oldu. Oysa biz ok doal barlarz. Yaam barla tanmlarz. Yaamak bartr. Bunun en sekin ifadesi olduumuza inanyorum. Bunu temsil ettiim kesin. Ama gel gr ki, bar olan yaam, yaam olan barn zerine yle zel bir sava ve tarihte de barbarlk kullanm ki, benim gibi ok zordan ekinen biri bile zora bavurmak mecburiyetinde kalyor. Hl kyllerimiz sylerler: yle bir insan ki, karncay bile ezmez. Dorudur. Bir karncay bile deil, bir ot parasn bile ezmekten ekinirim. Ama ne zaman ki yaamn nnn tamamen tutulduu, zlemlerin nne ket vurulduunu ve ycelmenin nnn kesin engellendiini grdm, ite o zaman ok konumak istedim, ok tartmak istedim. Baktm bu da yle kolay deil. Bunun da nnde oktan karar alnm ve uygulanan bir zor gcnn olduunu grdm. Yine hi hazrlkl olmadm halde, hi de bakalar kadar cesaretli ve fedakar olmadm halde, bunu grdm zerine basa basa sylyorum. Yaam tarzmzn iyi karlatrlmas gerekir. ok ekingenimdir, benim dier bir adm da korkaktr bu anlamda. yle olabilirim de, ama gerekten yaamn btn yollar tkandnda, onurun b222

tn biimleri ayaklar altnda inendiinde, hibir bak noktasnn artk kalmadn grdmde (tabii, onurlu insan anlamnda sylyorum), bu ilere kr naar baladm. Benim kadar kavga sanatnda bu kadar ekinen birinin, bugn bu sanatn en gelikin bir temsilcisi olmas elikilidir. Fakat byle balad. Demek ki, byk bir yaam ve barla, bar da zgr yaamla gtrmek isteyen birinin bundaki srar, iddias, yaama ihanet etmeyii, yaam zellikle dzenin emrettii-ngrd tarzda karlamay, dzene kar direnii, yine klelie boyun emeyii (eer zyle tutarl olmak istiyorsa, iddiasna ihanet etmek istemiyorsa, yaamakta kararll kesin srdrmek istiyorsa), onun bu sanat kesin srdrmesini gerektirir. Ben salkl kalnmas gerektiini sylyorum. Yara-bere iinde olanlara, onurlu kalnmas gerektiini sylyorum. Onurlar lekelenmi, ayaklar altna alnm olanlara sylyorum. Bunun zel sava yrtclerine bir darbe olup olmamas hi nemli deildir. Bu benim tarzmdr. Ben buyum. Byk ihtimalle byle sonulanacam. Zafere gven, halka zaferi garantileme gibi fazla garipten haber vermeye de niyetim yok. Bu konuda da benim tarzm, baar tarzdr. Ne hayalindeki zaferi gerekletirmediim iin hi kimse beni eletirmelidir, ne de baarnn hep sonraya kald biiminde bir deerlendirmeye tabi tutmaldr. Benim iin baar evvel-ahirdir. Yalnzca her an baar st ste birikiyor, baz dnemlerde srama gibi geliyor. Benim her gnm, her anm bir baar halkasdr. Bende halkalarn krlmas yoktur. Bir gn gerilemesi olamaz. Bu bir kiinin kendini rgtleyi tarzdr. Bu, bugn umut yaratyorsa, kesin baar umuduna dnmse, o halkn hakkdr. Ben buna karmam. zel umut hayalleri datmam. Hi kimseye de tarzm dnda bir baar umudu vaat etmem. Hatta byle hayli baarlara, zaferlere kendilerini inandrmalarn uygun grmem. Baar gereim bu. Yaammdr, tarzmdr, tempomdur, slubumdur ve her yerde geerlidir. Benim byklm nerededir?
223

Krk yldr elikilerin zm peindeyim ve biraz zyorum. Esas dman tespit ettim. Tabii ki, kelime yoktu bu dman tanmak iin. Bugn derya kadar bilinle nefes alamaz duruma getirdik. Kemalizm soluksuz brakld. Her trl gerici ideoloji soluksuz brakld. Hatta politikasz brakld. Neden? Ben yaptm. Kendimi ideolojik-politik olarak verdim ve yaptm. Ordusunu da nefessiz brakacaz. Evet tek bama btn sreleri stlendim. Buraya getirdim. Bugn elde edilen bu imkanlarla bile kendini gelitiremeyen adamn hibir eye hakk olamaz. Ve ben de tanmam. Ben buyum. Ben kendimi dmanma kar byle hazrlyorum, savatryorum. Ne de olsa birey kendisini yaratabilir ve her zaman byk gelimeler salanabilir. Byle bakmadan da olmaz. Sorunlar ok olduu halde, en temel sorunlar yine gndeme soktuumuz halde zerinde younlaamama, sorunun sahiplerini daha kt veya hesap vermesi gereken bir konuma drr. Yllardan beridir bu hesap sorma iinde hata yapmamak iin ok titiz davrandm. Zaten Krdistan'da ilk defa byle bir rgtlenmeyi gerekletiriyoruz. Hata yapmamak iin ok byk bir sabr kadar, ince elleyip sk dokuyoruz. nk hangi malzemeyle kar karya olduumu az ok biliyorum. Bu konuda safdilli olmamak gerekir. Ama acaba daha ne kadar dayanabilirim? diye de zaman zaman kendime soruyorum. Yani hl annemin d: Sen bunlarla urayorsun, ama bunlar senin dndn gibi kar m? Veya senin gsterdiin aba, fedakarlk, tm gcnle yklenmene gerekli karl verecekler mi? yi hayal gryorsun. Bunlar sadece ilerini grnceye kadar seninle birlikte gibi grnrler ve daha sonra herkes kendi karna bakar. Bu tabii bizim yaammzn kat maddeci, materyalist bir gereidir. Dorudur da, ama kimin dorusu? Bu doru kime hizmet eder? Ben daha o zamandan beri bunda inat ediyorum. Bu kiiler benim istediim gibi olamazlar, ama kendilerinin istedikleri gibi olmalar da be para etmez.
224

O gn bugndr ayn hikaye srp gidiyor. Devrimci irade yle ayaa kalkt. Hi hayal bile etmenin mmkn olmad gelimeler saland. Yerleik kural, yerleik l bana gre yeterli deildi. Her yerleikliin d, bir ky ve yine bir kent topluluu iin yerleik kuraln biraz dna kabilmek, benim amdan gittike kendini dayatan bir zgrlk ifadesi oluyordu. Ve hl da bu abay derinletirmekle urayoruz. Acaba bunu nasl anlyorsunuz? Kendim iin, evet, gerekten lafta deil, pratikte de biraz byle hi yarar dnmem. Ama temel deerlerin zaferi iin belleklerin alamayaca kadar iddetli bir savaym. nderliksel gelime budur. iddetli bir savaym. ok ak syleyeyim, etrafmda deerler birikiyor. ounuzun ryalarnda bile gremeyecei deerlerdir. Bunlar benim iin de geerli. Ama dikkat edin hepsi sadece zgrlk, kurtulu, genel ulusal-kolektif deerler olarak anlalmaldr, diyorum. Kendi zerimde bile hakkm yok. Yani ey Apo diyorum kendi kendime, sen bir insansn. Ne de olsa gnmz insan haklaryla dolu geen bir anlama sahip. te insan haklarnn bir gerei olarak yle salkl, yle kabul edilebilir bir bireysel yaamn olsun. Kendim en temel insan haklarndan yoksunum. Gezme hakkm yok, doru drst bireysel ihtiyalarm giderme hakkm bile yok. Neden? Bir askeri alma olmas gerekir de ondan. u anda bireysel almalara kendim iin fazla yer vermem. Benim kendime kar bile ok acmasz davranmak zorunda kalm sz konusudur. nk bireysel hak desem; genel hak, halkn haklar zarar grecek. Sava zarar grecek. Herkesin sigara ime hakk var, ama benim yok. Rahat uyku uyuma hakk var, ama benim yok. Hatta kendini fazla skmadan, yormadan oturma hakk var, ama benim yok. Tam tersine, zor bela ancak ayakta duracak kadar mcadele etme grevim var. Ortadadr, hak deil, grev var diyorum ve esas olan grevdir. Yoksa ben de dilediim gibi bir uyku uyusam, biraz iyi dinlensem imdi benim imkanlarm Krdistan'daki herkesten daha faz225

ladr. Dikkat edilirse en zgr davranacak adam benim. Ama buna ramen durumum bu. Neden? Yine sava gereiyle balantldr. Mevcut savata yenilmemek iin byle davranacaksn. Bir ocuk belki krk kat baka eyler renip yaayabilir. Ama ben bir ocuk kadar baz eyleri renip yaamyorum. Daha byle zordaym. Neden? nk temel amaca balym. Temel amaca o kadar balym ki, baka bir dilden iki szc bile bir araya getiremem. Herhangi bir davran veya bir oyunu iki dakika bile oynayamam. nk ayaklarm hep bir amaca balanmtr. Ona gre yrr. Hibir zaman ama d sarsacak bir tek adm atmam. Yine temel deerlere yreimi nefes nefese balamm. Deil sizler gibi yreini hem de aalk bir biimde satmak, toz bile kondurtamam. nk onda, mutlak yce deere ballk var. Bu kadar halk balanr bana, ama hl kendime ilikin en ufak bir gururum yoktur. Brakn kendime sevdalanmay, kendimi daha da atlatrcasna genel amalara balarm. Hl bir para ekmei bile bota brakmam, pe attrmam. Bu benim maddi deerlere yaklamm ortaya koyar. Saraylarm bile olsa, onlarn bir ulusal kurum olmas iin milimi milimine dikkatli kullanmam sz konusudur, kendim iin deil. En erken yalarda kendimi yitirmedim, sevilip saylmay doru bulmadm. Kyn dier ocuklaryla birlik kurmaya hemen zen gsterdim, hatta en zt aileyle. liki tarzm her gn evire evire, adeta rste elii dver gibi dve dve salamlatrdm iin, bugn ulusal bir ilikiye, hatta dev gibi evrensel bir ilikiye yol aabildim. Birileri bana ar balandnda veya beni ar sevdiinde tavrm koyarm. Orada bir eksiklik var derim. nk kendi sevgi tarzm, ballk tarzm kolay kolay ucuz veya yanl yola gtrmem. En hassas olduum nokta budur. Eer ulusal ilikiyi deil de, basit ballk ilikilerini kabul etseydim, olsa olsa bir aile reisi olabilirdim. Belki de o bile olamazdm.
226

Ne kendimi kolay beenirim, ne kimsenin beni kolay beenmesini isterim. Ne kolay balanrm, ne de kolay balarm. Ama hibir eyden de vazgemem, btn insanlk dahil olmak zere. Israrlym, abalym ve sonuta da gelime ortaya karrm. Herkes iin epey dnrm. Bakarm yzlerine saatlerce, hi bkmadan konuurum, anlatrm. Usanmadan. Sizdeyse yok. Baklar yok, yrekler yok. Tabii canlandryorum, bellek ayaklandrmasdr, yrek ayaklandrmasdr. Ben oyuncuyum. Bir tek gnm heyecansz geemez. Gnlere olaanst heyecan vardr ve hem de heyecanda tekrarlama yoktur. Mthi heyecanl bir yaamdr. Her gn benim adma yzlerce oke edici eylem var. Her saat insann yreini azna getirir. Yine de benim heyecanlarma yetmiyor. Mesela kahramanlar var, yzlercesi var. Onlarn eylemleri beni tatmin etmiyor. Daha fazla diyorum. te kzlar var. Kzlar da heyecanlandrr insan. Yzlercesi var, beni hi tatmin etmiyor. Daha diyorum, daha byklerini nerede bulacaz? Byk zaferler nerede diyorum? Hayaller, diyorsunuz. Tabii onlar iin yaptm hep kk hazrlklardr. O 25 yan evikliiyle ben lkede savaa gitseydim, bu silahlarla, bu imkanlarla ben bu lkede ve bu dman veya yoldalklar karsnda neler yapmazdm?.. te ocukluktaki o koularm vard, yle heyecanla Daha sonraki srelerde de aray, aray, bulu, bulu, tekrar aray, aray, bulu, kou, bulu, tekrar her gn hedef belirle, her gn ko Kesin tekrarlama da yok, tatmin olma da yok. Hani bir metreden balarlar, santim santim ykseltirler. Benimki rekor stne rekordur. Kendime gre ipi hl ykseltiyorum, atla ha atla, byk bir heyecanla Tabii, devrimcinin dnyas byledir. ok ilgin! Aslnda bu intikam diyeceim, bu soyadn bize niye taktlar? Hayret ediyorum. Bu zellik bizde nasl vard? Ve kesin sylemiler de, bize takmlar. Bunu gren nfus memuruna bravo!
227

Evet mthi bir intikamclk durumu var. Btn bu olup bitenlerden intikam alacam 1920'lerde nasl tesbit ettiler? smet mset'in kitabnda ilgin bir ey syleniyor: Bir nfus memuru gelmi. Gya dedem eyh Sait'i asmlar. Tabii benim dedem filan deil, ama yle yazyor. O zaman soyadn intikam koyalm demiler. Hayret, calan? Yirmilerde ve bizzat kemalistlerin takt soyad. lgin bir eliki. Yedi yandan bugne kadar aile ilikisi, elikisi byk bir insanlk ailesine dnyor. nsanlk ailesinin en sekin bir parasn oluturmaya zen gsteriyoruz. Tabii bunun nedenlerini, nasllarn ne kadar ortaya koysam da btn ynleriyle izah edilemez. Bu byk romanlarn ii olabilir. leride byk romanlatrma, belki bu abalar biraz daha sanatsal dzeyde yanstabilir. u anda onun dediim gibi youn ideolojik, rgtsel, askeri yanlaryla urayorum. Edebi dile getirili tarz da phesiz nemlidir. Sanatsal dzeyi yakalamak nemlidir. Sosyal dzeyden bahsettik. yle anlamayan, kavramayan birileri durumunda deiliz. Hainler de dahil, herkesi yrten biziz. Hainler bile biz olmasak yaayamazlar. Onlar bizim hainimizdirler. Bizim yzmzden yaarlar, gafiller de yle. Dmanlarmz bile, kar ebekesi oluturmular ve bu savatan vazgemek istemiyorlar. Dmanmz bile biz yaratyoruz. Byklk, bir btn olmaktr. Ama tabii ki, bunlar yarattk diye de gerekli mcadeleyi yle brakacak deiliz. Onlar byle tarihi dmanlar gibi bomay bilmemiz gerekecek. Dman aa karmak nemli bir admdr. Onlar eski haindir, eski gafillerdir. Bu dman bin yllk dmandr, ama gizlenmitir, aa kmamtr. Kendini kuzu postunda kurt gibi gsteriyor. Hayvandan daha beterdir, ama ada llerde insan gryor. nce aa kardk, onu baardk. Aa karma ii tamamiyle daha da gelitirilebilir. Ama savamak isteyenler iin de yeterlidir. Tabii bu yetmez. Bir de aa kan bulmaktr.
228

Bilinir ki, karanlkta yumruk sklarak dman vurulmaz. Bu dman nasl bu hale getirdim? Mutlaka renilmelidir. Mevziye yat tarzmla ilgilidir, yry tarznda nefes nefese kesilmemle ilglidir. Ortadou'da nasl yaadm renilmelidir, incelenmelidir. Btn ilikilerim renilmelidir, zellikle temel ilikiler. Temel, ok gerekli olan bir da ilikisi, bir dostluk ilikisi, bir silah ilikisi, bir ekim ilikisi, bunlar alnp ok ynl deerlendirilmelidir. Byk sonular karlabilir.

229

Ben Kazandka Halk Kazanyor

Resim benden daha gl. stediini yaptryor bana. Pablo Picasso

Amansz fke yllardr. Savan doasn iyi anlamak gerekir. Savan sorumluluu nedir, bunu iyi bilmek gerekir. Ben kendime en nemli sorular bu konuda sordum. Nasl yaamal? Byk rgtllk, iyi eitim, byk hassasiyet nasl kazanlr? Btn admlar dikkatlice atacaksn. Btn szckleri yerli yerinde kullanacaksn. Hzl dneceksin. Hzl greceksin. Hzl yapacaksn. Btn bunlar kendi ahsmda dile getiriyorum. Dmann btn tahrik etme abalarna ramen, tarz doru gtrmeye karar verdim. nanlmaz tahrikler vard. Dman bazen iimizde seslendiriliyordu. Ama tahrik olmamaya, kiilik meselesi haline getirmemeye byk zen gsterdim. Basit yaam imkanlarna dalmaya frsat vermedim. Nasl yaamal sorusuna bu temelde ulatk. Nasl ulusal olacaksn? Nasl sosyal olacaksn? Nasl rgtl olacaksn? slubun nasl olacak? Ksacas nizam-disiplin nasl geliecek? Tarz-tempo nasl seyredecek? Bu amansz sava yllarnda
231

230

kendimi adeta yeniden yaratabildim. Benim bakalarndan farkm u: mkanlar ok iyi grme, yaam frsat bulduunda ncelikle ne anlama geldiini anlamaya alma nce bunu salama alrm. Sonra bu zeminde ne yaplabilir, ne kadar arlk kaldrlabilir, onu lp bierim. Bu hamur nasl yorulur sorusunun cevabn da bulduktan sonra giriirim. Byk bir abayla, hzla, istekle ynelirim, biimlendiririm. Bu bir sava olur, sonra da yeni bir yaam olur kar. Snr tanmam. rnein bazlarnda belki bir alma zorluu, zahmeti vardr. Bende tam tersine rahat olduum zaman sklma, zorlanma sz konusu olur. Rahatlama oldu mu ar zorlanrm. Hzl dnme, hzl koma, hzl yapma bende bir tarzdr. Bu olmadnda rahatszlk balyor. Bu da benimle yapy kar karya getiriyor. Onunki ok ar, ok hazrlksz, kocakarca dediim havalara girer. Bizimki ok seri, srkleyici. Sonuta egemen olan, sonu alc tarz bizimki olduu iin, baar kazanyoruz. Kiisel anlamda bunun dnda baka eye frsat vermedim. Yaamm erili brl gtrmem. Her eyi genel gelimenin hizmetine sunarm. Kim ne yapyor, kim ne ediyorsa, hepsini bir halatla genel izgi almalarna balarm. nisiyatif elimde, giderek g de topland. Bu gc ok ustaca kullandk. Askeri, siyasi, diplomatik alanda, yaamn btn alanlarnda kullanma inanlmaz lde dengeli geliti. ok gelime oluyor diye kendimi abartp, kendime sevdalanp bir sakatlk iine girmedim. Ne de skntlar artyor deyip rahatlk aramadm. Yntem cesaret veriyor. Gelimeler daha fazlasn ortaya karabileceimi gsteriyor. Ben daha fazla ykleniyorum. nemli bir gelime oldu, bu beni tatmin etti! Hayr! Kesinlikle bu yok. Bu bir hitir, diyorum. Kazanlm gelimelere gvenmiyorum. Gzm, daha da kazanlacak gelimelere dikiyorum. Daha anlamlsn, daha gzelini yakalamaya alyorum. Bunun dnda hibir eye frsat tanmam.
232

Bu ynyle de yllara yklendik. Daha ok parti ncln, sava kiiliini aa karmaya altk. rgtl kiilik, retken kiilik kimdir? Buna ok arlk verdik. Bunun dnda tali ilerle fazla uramadk. Belirleyici olanla, sonuta herkesi etkileyecek ierii, tarz ve tempoyu belirlemekle uratk. Kendimi byle hazrladm ve tuttum. Ta bii, bu nun ne ka dar isa bet li ol du u nu, ne re dey se b tn Krdistan' merkezi bir otoriteye balamakla ortaya kardk. u ortaya kt: Byle bir alma gerekten insan mthi retken klyor. Ar yaam koullarn ok rahat yaanabilir hale getiriyor. Yorgunluk bile esenlie, alkanla dnyor. Benim ahsmda kantlanan bir yaam var. Kar taraf ne kadar gl olursa olsun, bir kiinin olanaklar ok snrl da olsa, bunu iyi ayarlamay bilirse, mant kadar duygularn da iyi kullanrsa ve hepsini birletirirse, kendi dorusu kadar baars iin btn yeteneklerini harekete geirirse, baaran bir kii olabilir. Bir ulus dzeyinde zaferi yakalayabilir. imdi benim ahsmda, kazanan bir kii, kazanan bir ulustur. Her bir kii, bir halk dzeyinde i yapabilir btn olumsuzluklar boa karabilir. Btn zorluklar, btn zaaflar aabilir. nanlmaz olan gndemletirip gerekletirebilir. Zaten ulusal kuvvet olma, zgrleen halk kimliine doru seyretme, PKK ortamnda ekici kimliklerin ortaya kmas, bizim bu tarzmzla da balantldr. Dnce ynnde, duygu ynnde gelime ve yaama tarz, bunun savala btnlemesi, kendini dnya ile balantlandrmas, mthi bir birey haline getirmesi bende byle gerekleti. Bu yllar mthi yaadk; bunlar halkmza da maletmek istiyoruz. Evet PKK nderlii ve ben kendimi nereye koyacam? Nereye yerletireceim? Kendisine yer olmayan bir halka saladm oranda, kendime de yer bulacam. Yitik bir halkn kimliinden tutalm zgrlne kadar ilerlik kazandrdmda, herhalde benim de kk bir yerim olabilir. Bunun dnda da insanlarn yer sahibi olaca233

na inanmyorum. Dncede kendimi kazandmda yerim vardr. Fizikle, silahmla, irademle kantladmda yerim vardr. Bir halkn yeri de byle salanr. Bir halka yer yapmadktan sonra, bireyin kendine yer yapacan, bir halka kimlik kazandrmadktan sonra bireyin kendine kimlik kazandracan, bir halka zgrlk kazandrmadktan sonra bireyin kendisine zgrlk kazandracan sanmyorum. Zaten ben sahte tutumlar kabul etmemekle, en tutarl tanmlamay yapm olduumu sanyorum. Genelde yaanan bir yanlg da, halka ramen zgr olunduunu, halka ramen dnldn sanmaktr. Bu, halkmz ve birey asndan tarihi bir hatadr. Herkes byle bir hatann kurban ve ben bu hataya dmemek iin alabildiine zen gsterdim. Benim yerimin olup olmadna bakarak, bireylerin de bu dnyada, bu halk ierisinde yerinin olup olmadn anlamas gerekiyor. Ben kendime yer yapmasn bilirim. Btn eylemlerimi tarihte, halkn vicdannda, insanln erefli ailesinde yer yapmak iin gerekletirdim. zgrle mi ihtiyacm var, drt elle sarlarak iddialym, hrslym, alacam ve baaracam diyerek bunu biraz yaptm. Zaten bunun iin, PKK demek, APO demektir. Yine bunun iin Krt halk benim admla e grlr. Bunun byle grlmesinin nedeni, yitik Krt, yitik Krdistan ve yitik bireyin benim ahsmda kazanmaya doru gitmesindendir. Ben kazandm oranda halk kazanyor, lke kazanyor, birey kazanyor ve dolaysyla da bana byle bir deer biiliyor. Tabii, bu benim durumum. Bu, herkesin kazandn gstermez. Elbette, bana dayanarak da olsa, kiinin kendini var etme durumu yerine, ayr bir savamla kiinin kendisini var etmesi gerekiyor. Btn dinlerde olduu gibi, yle bir yanlma iine girilmemelidir: Hristiyanlkta Hz. sa ok iyidir, Hristiyanl ifade eder. O zaman btn Hristiyanlar iyidir eklinde Aristo mantyla hareket edilemez ve bununla da iyi bir Hristiyan olunamaz. Ayn biimde, iyi bir Mslman da olunamaz. smen Hristiyan veya Mslman olunur, ama fizikmen belki eski bir mnafktan daha beter olunur.
234

Bunu iyi grmek gerekiyor. Kii kendi kimlik sorununu, kendi varln ne kadar kantlayabilmitir? Mcadele ierisinde teorik ve pratik olarak kendisini ne kadar yeniden yaratabilmitir? Yaratma ii ok nemli, ikiyzl olmamak gerekiyor. Aldanmamak, kendini kandrmamak gerekiyor. lle benim bir tanmm yaplacaksa, yle denilebilir: Ne lafla yanltan, ne hamallkla yani ucuz pratikle kendini kandran, bilimsel olabildii kadar, iradeli de olabilen, syledii kadar yapabilen, bunu sorumlu bir savamla da olduka kantlayabilen biiminde bir tanmlama getirilebilir. Baka trl ben insanlk karsnda ne olabilirim? Bitirilmi, yitirilmi halk gereklii karsnda bitmeyen, yitirilmeyen bir iddia, yaayabilme iddias Bu konuda zgr savaan, olaanst alan, dnce kadar pratik sergileyen biriyim. Aslnda ayrcalk da deil, bir halkn kendisi olabilmektir. Tarihte sarlam, dilsizlemi, krlemi bir halkn bu duygularn var etmeye alyoruz. Nasl baarlaca ile urarm. Deiik bir faaliyet olduu iin, farkl yaadm aktr. Kiiler neden kendilerine bu kadar sevdal, neden bu kadar umutsuz? Kiinin kendisini benimle mukayese etmeden nce, bu sorular kendisine sormas gerekiyor. Aslnda ben kendimi sylendii gibi Bakan, Serok olarak da grmyorum. Ben kendimi amansz bir iddiann takipisi, yani sava iddias, eylem iddias, rgt iddias, ideoloji iddias, seviye iddias olan biri olarak deerlendiriyorum. Sanki birileri sen bir hisin diyor ve ben ben bir hi deilim diyorum. Biri sen yle yaayacaksn diyor, ben hayr, yle yaamayacam diyorum. Biri sen yle snrlandrlacaksn diyor, ben bu snrlar tanmyorum diyorum. Dosta da, dmana da, ana-babaya da bunu sylyorum. Son derece kendine gre bir zgrlk savamn yaratan birey olarak deerlendiriyorum. Kendi kanunlarm kendim ortaya karyorum. deolojik ereveyi, eylem zelliklerini srekli uraarak gelitirmeye alyorum. Bazen ok tatl bir dille, bazen de ok bitirici bir slupla ken235

dimi yapp sunuyorum. Kimine gre yle, kimine gre byle. Ama bunlar benim zgrlk haklarm veya zgrlk savamn gelitirmem iin mcadele haklarmdr. Biroklarnn fazla katlmadn, hatta boa karmak istediini biliyorum. Ama karlarnda bir savann olduunu da bilmelidirler. Beni ille tanmak istiyorsanz; zgrlk alann srekli gelitiren, kendine gre ok iyi kanun koyan, bunlar uygulayan, insann temel zelliklerine amansz dikkat eden, eski ve yaramaz ynleri yerle bir eden, bu konuda gerekten tutarllk dzeyi olan biriyim. nan kadar bilime deer veren, gzkara bir fanatik olmayp evrensel dnen; birey hakkna, ulusal zelliklere, hatta airet-kabile zelliklerine anlam veren biriyim. Yani herkesin hakkn gzeten, ayn zamanda birok noktadaki hakszl grp kar kmay becerebilen olarak anlalmalym. Mesele benim anlayp anlamamam da deil, kendimi deerlendirip deerlendirmemem de deil. Bunu zaten her gn yapyorum. Mesele kiilerin, yapnn bunu nasl anladdr. Acaba kimlie sahip olabilecekler mi? Kendilerine bu dnyada yer edinebilecekler mi? Gerekten bu halk iinde yerleri olacak m? Kabul edilebilir bir slup, temsil dzeyinde varlk gsterecekler mi? Bu konuda duyarllklar yeterli midir? Ben kendimi halkn barna iyi oturttuuma inanyorum. nsanlara ok yerinde kabul ettirdiimi dnyorum. Dmanlarm da dahil, ok az kii dnda, benim hakkmda olmadk aslsz iddialarda bulunulamaz. Kendi ilerimde ne kadar baarl olduumu, ne kadar zgn ve yerinde davrandm gsterir. Bunlar bir anlam ifade etmelidir. yle abartl deerlendirmelerle yle byktr deyip kendilerini emsiye altna sokmaya alanlar var. Bu durumdan nefret ediyorum. Ben yle bir byklk deilim. Tamamen yol arkadal biiminde bir yryn sahibiyim. yle ok gklerde seyreden bir buyruk sahibi olmayacam. Ama yle kiilerin kendilerine yaktrdklar hakkmdr, hukukumdur dedikleri gerilikleri ve yaam biimini de kesinlikle kabul etmeyeceim.
236

Eer bir ulusla otorite olunmak isteniyorsa, u ok iyi bilinmeli ki, yle gkten inip birisi bizi ayaa kaldrp yrtemez. Yine birounun dnd gibi bu i keyiflerine gre de yrmez. TC bizi smrm, kullanm, airet ocuuyuz, aalktan nasibimizi almz, sen fazla bize bulama, bizi kendi halimizle ba baa brak diye syleyenler var. Bunu syleyenler unu aka bilmelidirler ki, bunu syledikleri andan itibaren belalarn bulacaklardr. Bunlara unu sylyorum: Ne mucizelerle, ne de keyfinizle kurtulacaksnz! Bir tarz, bir tempo ve gelitirilen yol ve yntem var, ona tabi tutulacaksnz. Apo demek, biraz bu demektir. Herkes akll olmasn bilmelidir. Yol arkadal yle sradan bir arkadalk olamaz. Maddi ve manevi olarak g biriktirdiim biliniyor. Ben bu gc biraz yoldalk iin kullanacam. Kimsenin beni kullanamayacan, ne saa ne sola ekitiremeyeceini, maceraya itemeyeceini belirtmek isterim. Yine beni hastalk numaralaryla, kyl kurnazlyla, yalvarlarla, u veya bu dknlk ve duygusallklarla engelleyemeyeceklerini vurgulamak istiyorum. Tarzm, tempom, hislerim, yrym ve zgr iradem var. Ve ben her eyden nce bir zgrlk savasym. Kanunlar annda bulup ortaya karrm. Annda dayatrm. lm de olsa bu yaplacaktr. nk zgrlk en yce deerdir. zgrlk, bizim halkmz iin ekmek ve sudan daha nce gelir. Kanun bu olduuna gre, kanunun gerekleri yerine getirilecektir. Apo, bir yerde bunu uygulayan adamdr. ine gelen bu greve gelir, iine gelmeyen kaar gider. Nitekim bazlar kaabilecekleri kadar kayorlar. Biz bu dzeyde bir gerekliksek, varlmz ekillenmise artk bunu anlamak gerekir. Emekle, ok planl, ok duyarl bir sorumlulukla yrtyoruz. Biz aka unu belirtiyoruz; daha fazla yk almak sizin greviniz, kendinizi yrtmesini bileceksiniz. Kendinize kesin bir yer yapmaya ihtiyacnz var. Bir mezardan tutalm, bir saraya kadar ih237

tiyacnz var. Bunlar bizim yap iin srekli dile getirdiimiz gerekliklerdir. Parti bize yer verir, kurtuluruz. Bazlar alr, biz de yeriz diyenler bile var. Ben bu hareketin banda olduum srece ve bu hareket yrmeye devam ettii mddete, aldatarak, bastrarak, kyl kurnazl veya aydn kurnazlyla yer yapmaya, maddiyat, maneviyat elde etmeye alanlara bu imkan kesinlikle tanmayacam. Bu konuda bizim yarattmz kiilik adaletli, emei esas alan, baar iin yryen bir kiiliktir. Baarlrsa gzel yer var. Katk salanrsa, onu hissettirirsen ilgi var. Bunlar yaplrsa daha fazla yerin sahibi olunur. u numarayla, bu yntemle, kurnazca yaklaan llere, baarya, emee, doru gre, kesin yerinde abalara dayanmayan bir k, bir aray, aka syleyeyim ki, sadece bela getirir. Ben bunun iin akll olun diyorum. Sylediklerim tartlabilir. Benim gcmn bu temelde kesin ilev greceine eminim. Kimseyi zorlamyorum, isterlerse savasnlar, isterlerse uyusunlar. Ama gerei de bilmek durumundadrlar. Artk kesin bir varlk, halk iradesi ve otoritesi sz konusudur. Dmanlk da yaplsa, dostluk da yaplsa, ok gereki deerlendiririm. Bu, ayn zamanda halk deerlendirme anlamna gelir. Benim kendime verdiim sz: Sen olursan, halk olur; sen varsan, zgrlk de olur. Btn bunlar da, bir halkn zgrl ile kantlanabilir. Bunlar nemli durumlardr. Bir kii kendini ancak byle ortaya karabilir. Halktan olduun kadar, sen de varsn. Ama halka nasl mal olacaksn? Halktan olabilmek, halkla birlikte var olabilmek iin, rgt dzeyi gerekir. Bunlar kullanmadan, zaten sen halktan olamazsn. lleri uyguladm oranda halktanm, savatanm, partidenim; saygm, onurum, yerim olacaktr. Bunun dnda hi kimse baka sfatlarla kendini kandrmamaldr. Herkes haddini hududunu bilmelidir. Bu dnemde herkes kendine ynelmelidir. Ben de kendimi biraz daha gereki deerlendiriyorum. APO de mek, oto ri te de mek ol du u iin, ba z ap tal lar Par ti
238

nderlii'nden ald gle insan padiah gibi de olabilir diyorlar. Her trl rahatl, her trl glenmeyi salayabilir, bu anlamda dorudur. Dnn, ayn zamanda en zorda olan insanm. Doru drst ne yediim yedik, ne yaptm yaptktr. Ben byleyken bu kiilikler nasl bana dayanarak, tm glerini benden alarak kendilerine gre hayal haneleri icat ediyorlar? Bunlar ancak serseri, ikiyzl, mnafk olarak deerlendirilebilir. Bu kadar zorda olan, bu kadar amansz sorunlar olan, bu kadar sava olan bir kiiye, nasl sadece rahatlamak ve g kazanmak iin yaklalr? Bu alaka ve erefsizce bir tutumdur. zgrlk llerine son derece dikkat ederim. Yine gzellik llerine dikkat ederim. Varsa byle zelliklerin, canmsn, ruhumsun, her eyimsin. Yoksa bir hisin ve bana yaklamayacaksn. APO budur, kendimi iyi tanttm. Bazlar kendilerini maskeliyorlar, kendilerini yalvarr-yakarr bir duruma getiriyorlar veya komploculua giriiyorlar. Zaten bunlar ayn zamanda provokatr de oluyorlar. Ve beni bylece etkileyeceklerini sanyorlar. Baz tipler var ki, ii gc tahripiliktir. Bazlar var ki, ii gc kyl kurnazlyla veya ahbap-avuluuyla benden yetki alacak, benden ilgi alacak, beni rahatsz edecek veya beni kendine gre bir yere koyacak. Sen kimsin? Ortada bir g meselesi var. TC'nin tarihine bak, dnyada belki bir numaradr, o bile baaramyor. Sen ona bak, kendi boyunun lsn al. Ama ite ne de olsa ahbap-avuumdur, kardeimdir, bilmem yle yaknmdr, ben yle eskiyim, nlym, vazgeilmez bir komutanm. Btn bunlar bana vz gelir. Zaten anl anl komutan ve yle onay grm kiilik de yok. Ben bile tam onay aldm sanmyorum. Tam zaferi yakaladmda, ileri u an biraz ilerletiyorum. Halk iyisin diyor, yaasn APO diyor. Ben yaasn desinler diye talimat karmyorum. Houna gidiyor veya bir eylerin baarldn gryor, kendisi bunu sloganlatryor. Kesinlikle ben hibir kiiye ismimi ycelt demedim, hatta sknt bile duyuyorum. Ama kendisini benim ahsmda gerekletirmi olarak gryor. Bin
239

yllk umutlarnn canlandn gryor, baardn gryor, bunun iin bu sloganlar sylyor. Desin, bu da onun hakkdr, bir ey demem. Demek ki biraz baarmz. Sen baar, halk sana da, bakasna da byle sylesin. Dikkat edilirse, halk burada da gerekidir. nk yaam kavgas retiyor. Btn bunlar az ok beni tantyor; ne olacak, ne olmayacak, nasl ele alnacak, nasl ele alnmayacak, nasl kullanlacak, nasl kullanlmayacak, bunlar baz ynlerimle gsteriyorum. Benim anlalmaz ynlerim veya sorgulanmas gereken ynlerim, aslnda son derece aktr. Ben kesinlikle byleyim. Aklk ve demokrasiyi ok iyi birletirdiim kansndaym. Dilsiz bir halkn, kr bir halkn byle ortaya kmas, bence bunun kantdr. Yalnz biraz byle olmak zorunluluu vardr. Benim karmda kendini rtbas etmek ok zordur. Benim karmda tam zgrl yrten puan almak zordur. Dolaysyla bana kendini yakn hissetmek demek, ne kadar baarrsanz o kadar yeriniz var demektir, ne kadar emek sahibiyseniz o kadar anlamnz, ne kadar estetikseniz o kadar hayranlnz olur demektir. Bunlar benim vazgeilmez llerimdir. Aslnda btn gnlerim muammal, hep srlar ksmn ifade eder. ok ilgin tabii. Benim tarzm, bazen beni bile gerekten hayrete dryor. Hl da soruyorum kendime: Sen kimsin, nesin? Nasl baardn? Buraya nasl geldin? ok erken yalarda bile kendi kendini yrten kuvvet olmaya zen gsterdim. Bir yere oturduumda cva geldi derlerdi. Akkan bir olay ifade eder. Sende cva m var sorusuyla ska karlatm biliyorum. Ama hep hayranlkla ilgili bir yryt. Kimsenin ciddiye almad tek bir durumum bile olduunu sanmyorum. Gerektiinde 70 yanda bir kiiyle ok amansz bir eliki ortaya karrdm. Ama bir yolunu bulurdum, adam kudururdu. zerime gelirdi ve ben de seyrederdim adam. nsanlar farkl durumlarla kar karya getirirdim. Hayretler iinde brakrdm. Maksat ilginlik ortaya karmakt. Sradanl, tek dzelii, alkanl hi sev240

mem. Her gn ilginlik olmal benim iin. ine yeni bir ey girmediinde zaten sklrdm o gnden ve mutlaka yeni olan nerede, ilgin olan nerede? diye sorardm. Bu benim iin ok nemliydi. Siz, sanyorum bir alkanla tapar yaarsnz. Bir varlnz oldu mu, onu yllarca byk lde muhafaza edersiniz. Ben bunlardan kaarm. Bir kez benim olan her eyden nefret ederim. Hep yabancy arama, hep baka yerde olan bulma ve bir yerlere oturtma. Kazanlm olann zerine oturmaktan nefret ederim. Hatta onu artk kendimden saymam. Fakat bu demek deildir ki hie sayarm, ama o kazanlmtr. Bazlar onu mirasyedi gibi yemek ister. Ben asla bir tek zrnn almam. Ona biraz daha ilave etmek isterim. Bu beni daha ok ilgilendirir. Mirasyedici olmamak ok nemli. Yine srf kendimi savunmak iin laf retmem. Gerei, bakalarnn dilinden de olsa renmek isterim. ocuktan bile renirim. renme gc, kendini byk grmemek ok nemlidir. Bu konuda ok alakgnllym. Bir ilkokul rencisi gibi, kendimi her gn yeni gereklerle kar karya brakrm. Btn bu verilere ve bu kadar tannm olmama ramen, aslnda ben de kendi kendimi tanmakta glk ekiyorum. Ne olacak? Bu soruyu ben de kendime soruyorum. Nereye gidiyorum? Esas ereim ne? Bazen felsefeye uzanyorum. Felsefi olarak u noktaya kadar gelebiliyorum: nsan dediin ne ki, mesele o. Belki bazlarnza rktc gelebilir, ama aslnda doann kendiliinden ortaya kard bir paras. Oraya kadar grebiliyorum. Doa felsefesinin kendiliinden sonularn ok rahatlkla grebilirim. Evrenin ileyi kanunlarna gre nereden geldiimizi, nereye gittiimizi deerlendirebilirim. Tabii, onu fazla nemsemem. u an nemli olan, temel problem olan Krtlk olay ne olacak? Zaten Krtlk olay ile urarken, btn insanlkla uratm biliyorum. Kendimi insann btn temel zellikleriyle urar bulu241

yorum. nemli olan da kendime setiim yntemdir. ok zgr brakrm kendimi. Benim kadar kendini zgr brakan kimse yoktur. Mesela bir ocuun ilgileri kadar kendimi ilgili klarm, hevesleri kadar kendimi hevesli klarm. Ama bazen inzivaya ekilen veya bir damla suyla kendini terbiye eden durumuna da girebilirim. O kadar geni bir esneklik var. Bazen bir padiah gibi isterim, bazen hibir eyi olmayan, bir kuru ekmekle yetinen durumunda olmaya zen gsteririm. Zaman zaman iki snr da yoklarm. Bu kadar zgr birisiyim. Bazen mthi kuralcymdr, ama dier yandan mthi yaam zengini bir kiiyim. Kendimi bu kadar pratik zenginlik iinde brakyorum. Btn bunlara ramen, aslnda sade ve net bir tavra ulamak zordur. Bir eyi salamadka, kendimi salam gibi hissetmem, kendimi kandrmam. Hayret ediyorum, bazlar ok temel bir ilke baarlamad halde yaayabiliyor. rnein zgrlk ilkesi, sava ilkesi, buna benzer baka eilimler, ilkeler. Eer baarya gitmemise kopmam. Krk bin defa, adeta gezegenin gne etrafnda dnmesi gibi dnerim, ta ki onu baarncaya kadar. te Krt meselesi, temel bir sorun, byk mesele. Ben amansz zerindeyim, bu da bir zelliktir. Bunun gibi daha bir sr zellik var. rnein herhangi birisi gibi balarm, ama mthi sonulandrrm. Balarken herkesten daha basit, daha iddiasz balarm, ama sonulandrrken mutlak baar elde etmi olmalym. Ben anlk biriyim. ok sreli yaarm, hem de an anna. Benim iin an yaamak nemlidir. An doru yaamak. Sanki her ey u anda gerekleecekmi gibi, an'a yklenme tarzm var. Zaten yarnlar da byle salyoruz. Herhalde baarnn en nemli bir nedeni de budur. Benim iin fethedilmeyecek bir an sz konusu olamaz. Btn anlarn, zincir halkas gibi olacak, kopuk halka olmamal. Kendi zamanlamam byle ayarlyorum. Gaflette olaym,
242

kopuk olaym, bir dnemi boa karaym, gafil yakalanaym, bunlar benim iin hi sz konusu deildir. Mthi bir zincirleme. Ykselen bir helezon gibi dnp dolayor, ama tekrarlamyor; dolap beygiri gibi dnmyor, srekli ykselen bir izgi. Ne fze gibi utu, dt, ne de dolap beygiri gibi hep tekrarlyor. Hayr, helezonvari bir ykseli. yle brokratik veya ekilci bir nderinki gibi, sekreterim, danmanm da yok. Benim byle eylerim hi olmad, olmayacak da. Ama ylelerinden daha kuvetli ynettiimi syleyebilirim. Bir de fazla ekle taklmayan bir yaamm var; eer yle brokrasiye, yle ekle taklsam, herhalde yaratc zelliimi kaybederim. Kendimi zgr brakm, insan soyuna, insan zelliine gsterdiim en byk deerdir herhalde. Kendini zgr brak, kendini zgr tut, zgrln nne engel koyma. ocukluk zlemlerimi bile hl zgr brakyorum. Gelenekler onbeinde unu syler, yirmisinde bunu syler, krkna geldiinde yle olursun der. Bende btn bunlar anlamn yitirmitir. 1994 Austos'unda bir kylmz gelmiti. Sen eskisi gibisin, biraz imanlamsn dedi. Beni 10 yanda nasl biliyorsa, imdi de aynsn diyor. Bu bir gerei ifade ediyor. On yanda neysem, imdi de yleyim. Evet biraz imanladm, hepsi o kadar. Benimle yrmek isteyenler lp bisinler. Hani bir sz vardr, ipini koparan diye. Ben ipimi koparan birisiyim. ocukluktan beri bunu sylerlerdi. TC de yle sylyor. Dnya da imdi yle sylyor. Ona bakmayn, ne yapaca belli olmaz, o ipini koparm diye. Evet ipimi koparmm, ama bir yerde bazlarn da ipe balamm. TC'yi baladmz gibi. Bu zgrlkle ilgili bir olay. Ama yine de size syleyeyim, iine gelmeyen kesin peimize taklmasn. Kimsenin macerac olmasn istemem. Yani, Apoculuk nedir, ne deildir lp bisin, ondan sonra katlsnlar. Ben gerekleri gzard etmediim iin, imdi halkn yaamna
243

girmi durumdaym; tarihe de giri yapmm. Ama bugn, ama yarn, ama yle, ama byle, yaadka greceiz. Her gnm bir ok saylr, deil mi? Hepsinin gzlerine bakyorum, acayip olmular. Cumhurbakan, babakan, genelkurmay bakan, muhalefet, hepsi kplere binmiler. Hepsi byle fkeli, adeta nereden kt bu bela? dercesine hepsi bana satayor. Tm bunlar bir olay olduumu ortaya koyuyor. Bende eilimler ok erken yalarda vard ve ben hepsinin nn ak tutmaya altm. Okul eilimi, bir sr insani eilim; baz noktalar byk lde zgrlk kavramyla izah etmek mmkn. Bu yan biraz ar basyor. Herhalde ben, kendi kendisine en iyi davranm insanm. Kendimi tutsaklamama, kendimi hapsetmeme, kendimi irkinletirmeme, kendimi cahillie terk etmeme, kendimi zavallla terk etmeme, kendime hakszlk etmeme, sanrm en zgn yanmdr. Benden bir ey isteniyorsa, sayg duyarm. ocukluk zlemlerim var. Bir yerde o zlemlerin hizmetisi olacam. Tabii ha ben, ha ocuklar, ha halk farketmez. ocuk bir ey istiyorsa, zlemleri varsa, mr boyu ona bal kalrz. Daha siyasete balamadan da retmenlerimin tmnn dikkatini ekmitim ve onlarn bir nolu rencisiydim. Bunu rahatlkla syleyebilirim. Ama almalarm da vard. Korkularm, endielerim de dolu doluydu. Btn bu kuralsz-gzkara gibi grnen zgrlk giriimlerime ramen ok endieliyim. ok ller iindeyim. Kl krk yaran bir zelliim olduunu da syleyebilirim. Belki bu ynm de kimse bilmiyor. Benim kadar hesaplayan, benim kadar ll adm atan kimse yoktur. ok dar bir yerde ok ll yaamak. ok az imkanla baary zorlamak. Ama biroklar politika yapyor, ok geni olanaklar ktnda yaamasn bilmiyorlar. Nasl derler, n yem dolu atn, kaburgalarnn birbirine gemesi gibi. Birounun durumu biraz buna benziyor. Kendilerini Allah'n fukaralar durumuna getirmiler. Dnn,
244

ben en skan adamm, ama en dar yerde bile manevra imkan bulabiliyorum. Mthi etkiliyorum, savatryorum, gelitiriyorum; tarzmla, tempomla, manevra kabiliyetimle iimde dnya yaratyorum, ufak bir iletiim aracyla yoruluyorum. Ben buradan dmana direkt yumruk sallamadm, ama Ankara'da vuruldular. Ben vurdum, deil mi? Ak. imdiye kadar hibir Krt bylesi vuru dzenleyemedi. Ben buradaym, adm atmadm, ama uzaktan da demek ki vurulabiliyor. Dier birok eyde de byle. Ben kendimi halktan gizlemiyorum. imiz-dmz ok ak. imdi, sevgi-sava olay, iyilik-ktlk, gzellik-irkinlik olay. Tabii ki, kavgann znde bunlar var. Bu herhalde, biraz toplumsal zelliimiz de oluyor, elikilerin dzeyi igalle, istilayla, hatta doa koullaryla da balantl olabilir. Toplumumuza baktmzda her ey ok irkin, her ey ok sevgisiz, saygsz. Ailede, kyde, her nereye uzandysam yle. ok duyarl birisi olduum iin ben bunlar kabul edemezdim veya ite bam alp gzel yerlere gidemezdim. Ben gereki bir insanm. lkem bu kadar irkinlemise, insanlarmz bu kadar irkinlemise, kendime soru sormasn bileceim. Krtlerin ou Avrupa'ya veya metropollere kat ve hatta Trk gibi olmaya alt, deil mi? Ama ben bunu grdke etkilendim ve esas duru biimimi almaya baladm. Kendim de dahil, bu kadar irkin olan ben, bu kadar zavall olan ben, bu kadar harabe olan ben, bu kadar soyulan ben dman kavramyla bu kadar urayorum. Her gn, her saat, sora sora elikiyi ortaya kardm. Bir hareketlilie yol atm. Btn bunlar tabii ki, byk sorgu sreci, kiiliim ekillenirken beni byle nefretle, kinle, fkeyle, ayn zamanda dnmeye sevketti. Ben bu sreleri bin kez yaadm.
245

Oluum-geliim deniliyor. Dinle uratm kadar, felsefeyle de uramaya altm. Aslnda o kadar yaratc, anlayan biri de deildim, aka itiraf edeyim. Kitap okuyordum, ama bazen elli kez okuduum yerler vard. O kadar zeki, az laf yapan birisi de deildim, ama peini brakmam, brakmadm. Dini irdele, Allah nerede, Allah nasl, sor sorabildiin kadar. yilik, ktlk vb Dinle halledemezdim, felsefeye atladm. Felsefe bilime biraz daha yakn. Yine de yle bir felsefeci gibi rendiimi sanmayn. Birka zellii rendiysek, bu da bizim iin nemlidir. Olmad, siyasete atladm. Siyasete atlarken hepsinden daha deneyimsiz, daha grgszdm. Aslnda belki hl yleyim. Ama siyaseti farkl yapyorum. Siyasetin hakkn veriyorum. Siyasete zgrlk tanyorum. Siyaseti dncelerle baaryorum. Siyasette neyi baardm? zellikle siyasi diyalog iin ben bunlar amaya altm. Tabii fazla anlayan olmad. Siyaset nasl gdkletirilmi, nasl deerden drlm, bunun yerine ok kat ve retimi boan bir militarizm nasl ikame edilmi ve bu Trk insannn yaamna nasl sokulmu, nasl retimi kesiyor, nasl insanla zarar veriyor? Bunu onlara, o generallere gstereceim. Zaten sava tutkum bundan ileri geliyor. Savatan ok ekinen birisiyim. Vurma sanatnn en nndeki benim imdi. Ama beni bu ie eken ne? Karmdaki laftan o kadar anlamyor ki, zor gcne o kadar gveniyor ki, btn dorulara o kadar set ekmi ki, hatta btn olas yaam biimlerine o kadar egemenlik kurmu ki Ben Trk militarizminde bunu gryorum. Aslnda balangta asker olma zlemim vard. lgim vard. Belki de yaamamn nn kestii iin iine girip anlamaya altm. Onunla belki bir eyler evirmeyi dnyorum. Hatta ilkokuldayken bir ocukluk arkadam vard, onunla darbeyi dnmtk.
246

Herhalde 27 Mays'n etkisi. yle hava kuvvetleri komutan ol, yle darbe yap. Ne yapacaz, belli deil ama dnlyor. nemli olan byle macerac dnmek. Daha sonra asker olamadm iin hngr hngr aladm. u anda btn Trk ordusuyla savayoruz. Trk ordusu beni asker yapacak, komutan yapacak ve derdimi halledecek. imdi kocaman Trk ordusuna kar yeni bir ordu yaratacaz ve onu sarsan bir savan bandayz. Engel olamyorum iine girip bir yerlere ulamak, olmadysa karsnda durarak mutlaka bu sorunumu halletmek istiyorum. Biliyorum ki hayatn nne byle bir ara konulmu. Trk ordusuna gidemezdim, her ey yasak. Bekiye bakyorum, o fazla bir g deil; asl g ordu. Ordunun iinde de zel ordu. u anda inadm var. Benim zelliim, dncemin son derece retken, srekli ve iddial olmasdr. O askeri denilen sorun nedir? Bu askeri denilen egemenlik neden bu kadar amansz? Trkiye ortamnda dodum, imdi Trkiye ortamnda sorumlu olmak istiyorum. Trk ordusuna kar, Trk-Krt kartlna zm getirmek istiyoruz. Asker ynm nasl geliti? Aslnda temel bir zgrlk istemim var ve birok ynyle onun nnn kesilmesi sz konusu. Ben de o konuda kendime saygl olduum iin, askeri olarak g olmak istiyorum. O olmadnda, kar bir askeri g olarak nm amak istiyorum. Bunun baka aresi yok. Bilim bunu byle saptamsa, gerekeni yapacaksn, bilime ihanet olmaz. smail Beiki'nin dedii gibi, bilim sadece baz gerekleri tesbit etmek iin deildir (saygm var, byklktr. Onun iin yllardr zindandadr). Ama bir de bilimin emrettikleri var. Smrgecilik, militarizm, sadece tespit etmekle karlanacak olgular deildir. kinci bir soru da u: Bundan kim zarar gryor? Krtler bu kadar zarar gryorsa, bilim adamnn atmas gereken ikinci adm, ykmalsn, gerekiyorsa orada da yer al247

malsn! smail Hoca neden byle yapmyor diye sulamyorum. O syledi, bin defa kr. Onun syledii gerekleri esas aldklarn syleyenler saldrsnlar. Bir grev blm de diyebiliriz. Bilim benim iin irademi ayaa kaldrmay ifade eder. Bilgi kp filan olmak istemem. Bu anlamda bilgiden nefret ederim. Bilgi, biraz ileri doru yrtmek iindir. Baka trl bilgiyi kabul etmem. Askerlikte en iddiasz olmama ramen, btn zgrlk istemlerimin nnde engel olduu iin ve yine kendime saygnn byklnden dolay sen misin nm kesen ordu? deyip, ilk Krt adna yaplmas gerektii gibi yneldim. Ve tarihte kimsenin yapmadn yaptm. En etkisiz, en zavall; aireti, ailesi, hibir eyi olmayan, tek bir arkada bile olmayan; ortada tek bir fiei, paras, kuruu olmayan biri kalkt, byle iddialarla ortaya kt. ok deiik bir kavga. Don Kiot bile byle kavga yapmaz. Bu kavgaya yle baladk. Zaten uzun sre herkes dalga geiyordu. Nedir Krdistan? Laf seninki! Yllarca byle sylyorlard. ok kiiye sonuta kendimi anlatmasn bildim. Bu konuda ok mthiim. Beni dosta anlamayanlara kan kusturmasn da bilirim. Benimle muhatap olan, ya anlayacak, ya anlayacak. Ben lsem bile mesele bitecek mi? Benim ektiim tohumlar, bin yl Trk ordusuyla savamaya yeterlidir. Temeli byle attm. Yaptm ii ok ler bierim. Yz yl, bin yl sonrasn grmesem, ben bu ie i demem. Yirmi yldr da yolunu amak iin sabrediyorum ve da yolu ald. Dnn, sfrdan bu hale getiren adam neler yapmaz ki! Varsn Trk generalleri bunu hesaplasn. Ben birka kii daha yetitiririm, daha fazlasn yaparm. Zaten yapyorum da. Elimi silaha attm m? Hayr. Genel ynlendirmeyle, uzaktan kumandayla yrttm. Biraz daha yaklatm zaman ne olacan dman hesaplasn. nsanlktan anlamyor, siyasetten anlamyorsan, ille askerlik diyorsan, al sana askerlik! yle bir askerlik sanat karrz ki, en kudurtan cinsin248

den olur. Kendime gveniyorum. Her ey ayn anda olmaz. Ama bir mre sdracama eminim. imdi btn bunlar benim nasl yaadm, nasl altm herhalde biraz gsteriyor. Bende bir alkanlk halindedir, dmanm bir ejderhaya, bir canavara benzetirim. Azn am, ate pskryor. Ben de onun nnde, ikide bir arkasna bakp kendisini ayarlayan biri konumundaym. Bazen bir kayann arkasna geerim, bazen gzne bir ey atarm, eer diini krabileceksem bazen bir ta atarm. Bunlarn hepsi taktiktir veya dman esasnda tam tanmak ve hissetmektir. Ondan sonra bacaklarma anlam vermeye balarm. Bacaklarm ne kadar gl, onu yoklarm. Bacak derken dnce yeteneimi, ruhumu, ksacas her eyimi, btn etkinliklerimi kastediyorum. Bacaklarm bu anlamda ne kadar hareketlidir? Dman dncede renilir. Teorik olarak renilir. Daha sonra da ayak sahibi olmak, siyasi araca kavumak demektir. Siyaset yapmay bileceksin. Bir de hz ok nemli. Yava yrrsem dman beni kesin yutar. Bir dier nemli konu da, teslim olmamamzdr. Canavar her zaman canavardr. Smrgecilik, faizm, zel sava her zaman kendi karakterini korur. Canavar hibir zaman hedeften silmiyor, dost olarak grmyoruz. Bunun yansra dediim gibi, teknik taktikleri iyi belirlemek gerekir. Elime ne alacam? Sopayla m, tala m vuracam? Ksacas dmana kar elime ne geirirsem, onunla dman nasl vuracam hesaplar, didinirim. Baarmak iin abalarm. Tarz, taktik, tempo, hepsi baarmak iindir. Kendi canavarm biraz durdurmuum, kendime yaklatrmyorum. alma tarzm acaba neden bu kadar younlatrmm? Neden bu kadar seri, ok hzl dnp, hzla cevap veriyorum? Canavardan dolaydr. Yaama geliimim neden? Canavarn karsnda balanmamak iindir. Neden tm yeteneklerimi bu noktada younlatryorum? Sapmamak iindir. Neden yreim daima heyecan iinde? Bir koparsa beni yerle bir eder. Neden gzm srekli dmanda,
249

neden srekli ayakta ve srekli tetikteyim? Gafilce beni yutmamas iin. Btn bunlarda tutarl olmak gerekir. Tutarl olmak nemli. Bazen yaparm, bazen yapmam olmaz. Tempon bir dt m, ayan bir tkezledi mi, peindeki canavar seni yutar. Bazen hzl koarm, bazen uyurum. Her zaman hzl, her zaman eli tal-sopal, her zaman dmana bakarm, her zaman mesafeyi ayarlarm. Taktik, elimdeki silahtr. Zamanla parti kurduk, szle vurduk. ARGK'yi kurduk, blgeye gerillay yaydk. Kitleyi kaldrdk. Bunlarn hepsi taktiktir. Bir de, kendim koturuyorum. Ba oyuncu benim. Sava balatan benim, ona iyi nderlik yapmalym. Halk da biraz korumalyz. Birok isyanc halk mahvetti, ikinci gn kendi de yutuldu. Biz halk da koruyoruz, kendimizi de, partiyi de, kadroyu da. Btn bunlar savam tarzmz, taktiimizdir. Bendeki zm nasl gerekleiyor? Dnce, pratik sava siyaset, rgtlenme, eylemlilik bireysel inisiyatif, kolektivizm balang, sonu planlama, uygulama kitlesel iliki, nclk rol, nderlik merkez ve kadro ilikisi, daha genel halk ilikisi taktik ilikisi, ordu-sava ilikisi daha genel dost-dman kavram olmak zere, genelde yaanan inanlmaz lde dengeli olamamak, birletirici olamamak, balanty grememek, hep bir tarafa arlk vermek ve bylece savrulmak, kaybetmektir. Oysa benim, birini dierine tercih etmeyiim veya hepsini bir dengeyle gtrmeyi baarmam, sanrm yeteneklerim ve baar gcmle yakndan ilintilidir. Buna ok daha kapsaml eyler ekleyebilirim. En illegalden tutun en legale kadar uzanan, en amansz sava taktiklerinden tutalm en bar taktiklere doru almaya kadar. ok elikili gibi grnyor, ama bana gre balantldr. kisine de yeterli esneklikte cevap verebiliyorum. Bazlar savaa giriyor, siyaseti-rgt unutuyor. Diplomasiye giriyor, sava unutuyor. Siyaset yapaym diyor, siyasetin savala balantsn oktan unutmu oluyor. Siyasi kadro ile elikiye giriyor veya askeri kadro siyasi kadroyu hi sevmiyor.
250

Bunlarn nn braksan had safhaya ular. Orduya katlyor, halk hie sayyor. Komutan oluyor, beni hie sayyor. Bunlar insanlarmzn derin zaaflardr. lgileri tek boyutta gelimitir, kapasitesi be-on ie elverili deildir veya yeteneklerini fazla ortaya karmamtr; toplumumuz bu tr zelliklerle ykldr. Bunun temelinde smrgeci tahribat yatar. Ben bunu gidermeye alyorum. PKK nderliinin bu kadar esnek olmas, aslnda smrgeci tahribat giderme konusundaki duyarllndandr. nderlik de bu kadar zayflk, bu kadar eliki ortamnda, bu kadar dayatma karsnda nasl bu kadar esnek, nasl bu kadar birletirici oluyor? Bu a nasl kapatabiliyor? Bir ulusal nder bunu yapmak zorunda. Benim btn hikmet-i harbiyem de ite burada gizlidir. Biri iyi siyaset yapar, dieri iyi diplomattr. Biri iyi propagandacdr, dieri iyi vurucudur. Birinin falanca yetenei gldr. nderlik ise, az ok hepsini temsil eder. Birletirir ve bunu baard oranda da baarl bir nder olur. Kendimi mthi sunuyorum, olaanst aba sarfediyorum. Bunun iin kendimi yenilir-yutulur, zmsenir klmak istiyorum. Milyonlarn zlemi var burada. Ayn ekilde amanszlk da var. Sava iradesi kadar, sevgi iradesi de byk. ou bunu anlam olmaktan henz uzaktr. Yalnz sava gelitirmekle kalsaydm ve sevgiyi gelitirmeseydim, dierleri gibi kesinlikle oktan bitmitim. Siyasi yan hesaba katmasaydm, bizimkilerin anlad gibi halka yklenseydim, sava oktan bitmiti. Yalnz ideolojik silah deseydim, tek bir gerilla ortaya kmazd. nsan ok ynl ele almasaydm, bir sr hain-gafil beni oktan bitirmiti. Tarihin temel yasalarn bilmeseydim, beni oktan gtrmlerdi. Btn bu konularda tarihle almam, amansz bir ama takipisi olmam, insann temel zellikleri zerinde adeta bir ilah gibi durmam, beni olduka gl klyor. ki ucu birletirmenin srr ite budur.
251

Kendime gveniyorum. Btn sorunlar karma dikilse, kendimi btn sorumlularn, kadrolarn yerine koyup, ii gtrebilirim. O kadar esneim. Be-on kii daha olsa byle, bu bir merkez olur ve zafer daha kolay kazanlabilir. Daha kapsaml olarak baka glerle de bu ii yapma imkanm var. Dikkat edin, partiyi de ayorum, baka glere uzanyorum. Halk yetmez duruma derse, bu ii gelecek kuakla yaparm. Tarihe bavururum, gelecek insana bavururum. Ama mutlaka ortaya karrm. Bunun nedeni, daha nce de dediim gibi, ok yoksul ve aresiz braklmaktr. Ortama hakim olan smrgecilik ok tahripkar olduu iin, benden olaanst olmam istiyor. Bu a baka trl kapatamam. Kapatamadm zaman da, rolm oynayamam. Baka trl byklk nasl ortaya kacak? Baka trl dmana nasl darbe vurulur? Dosta k nasl salanr, kk insan nasl yceltilir? te insanlarmzn da byle olmas iin olaanst aba harcyoruz. Ama yeteneksizleri dman vurmu, gzlerini saptrm. Btn abalarma ramen hl snrl kalyorsa, sulusu ben deilim. Ama yine de mutluyum, PKK'liler anlaml savaabilirler, ilikilerini fedakarlkla, cesaretle gtrp sonu alabilirler. PKK en iyi dnen, en doruyu bulan, eyleme de en kararl yryen harekettir. Btn eletirilerime ramen, en beendiim insan PKK iinde bulabiliyorum. Temel tezgah burasdr. Tarz temposu en iyi olanlar buradan kmtr ve daha iyisi de kacaktr, nclk roln oynatacaktr. Hedeflenen insan burada ekillenecektir. Tabii rnekler de kmtr. Bunlarn ansna yapy pekitireceiz. ten bir ihanet, gafil bir durum yaanmazsa, grkemli ve kesin baar iten bile deildir. imdiki gelimeler de bu iin baar ynnn ar bastn gstermektedir. Bu konuda kendini gizleyen veya abartan bir kiilik yoktur. Ben tutarll burada gryorum. Yaplan tm gcnle aklamaya al, zaafn da ortaya koy, bu konuda hi endielenme. Ama hibir eyi de bandan mahkum etme ve daha bandan da en iyisidir diye gsterme!
252

Sren savan, bu mucizenin srr nedir diye sorarsak, ta kendisidir derim. Hi yaama ans verilmeyen, hi baarl olamaz denilen, sadece dmann deil, dostlarn da, hatta savalarmz iin de biraz byle grlen bir dzeyden, byk baarlabilir bir dzeye geliniyor. Dmanmzn cephesinde umutsuzluk had safhadadr; bizim ise, artk kazanacamza herkes inanyor. ** * Bir de sava, sevgi, insan ilikisi sanrm herkesin hayli ilgisini ekiyor. Kzlar bu konuda daha ok merak edebilir ve daha gereki olabilirler. Herkes renmek isteyebilir. nsan eyleminin nn ak tutmak isterim. Hele bu geleneklerin ar etkisi altnda boulmu aile-toplum yapmz gz nne getirildiinde, bu ilikinin stnden ok zenle, ok yerinde, ok devrimci ve ok zgrlk yaklamlar eksik etmeyeceim bilinmelidir. Krt, kadn-erkek ilikisinde lmtr. Krt, bu ilikide irkinlemitir, alaktr, rezildir, kledir, tutsaktr, anti-siyasidir, anti-askeridir, bir kocakardr. Bana gre btn bunlar, bu ilikinin iinde gmldr. imdi nasl aa karacaz? Ehmed Xan'nin pratiine belki bu bir aklk kazandrabilir. Ben unu grdm, Krt biraz karasevdaldr. Zaman zaman bunu kendimde de eletirdim. Karasevday ortadan kaldrmak iin kendimden tutalm, dalga dalga btn bir halkn gereine kadar indirgiyoruz. Byk bir ihtimalle hepinizin karasevda ile ilikisi vardr. Btn bu kzlar, erkekler yle balam. Ayp deil sylemesi, ben de yleydim. Bende, yedi yandan balar. Bu doaldr da. Herhangi bir olaanst zellik deil, herkeste var. Ama benim ileyi tarzm nemlidir. Bu konuda bir ocuun safa yaklamndan tutalm, geleneklerin tm emrettiklerine gerekirse sorgulamakla karlk veren ve ilikide bu tehlikelere asla yol amayan; en nemlisi de g253

mlmesi gereken nedir, dirilmesi gereken nedir, bunlar aa kartan bir tarzn sahibiyim. Bu konular aratrld ve ortaya karld ki, durum ok tehlikeli. Bunlar erken yalarda gryordum. Kyde fukara bir delikanl vard. Benim fukara bir komumdu. Galiba bir kz bulmutu. Her bahar yola kard. Neymi, eyiz alacakm! smi hl aklmda. alyor alyor kz alacak. Yahu bu kz almann ba bin defa yere girsin! Bizim delikanly bitiriyor. Dedim ya ok zor, yllarca alyor bir eyiz alabilmek iin. Bir odack evi vard. Urat, ikinci oday nasl yapacak? Daha sonra oluk ocuk, bunlarn bakmdr. Kesin altndan kamayaca bir durum. Bu anlamda ok gerekiyim, altndan kamaz. imdi bunlarn hepsini siz kabul ettiniz. Adam yirmisine gelirse, kalkar evlenir, nianlanr Ve ben buna glp getim. Byle olursa biterim, dedim. Bu ok nemli bir saptamadr, gereki bir saptama. Yani ben erkek olmadm iin deil, yeteneksiz olduum iin de deil. O zaman siyasal rencisiydim ve ok iddial bir renciydim. stediim kadar kz bulabilirdim. Ama benim kadar telal biri daha yoktu. Gsz, bana ne gelecei belli olmayan, derdi olmayan bir zavall. Neredeyse kendime asla erkeklii yaktramyordum. Demek ki, toplumsal bir sorunla kar karyaym. Burada bir ulusun tkenii var, aresizlii var. Aile zmlemeleri bu temeldedir. Daha kapsaml bir bilince ulamak asndan okunmas gerekiyor. Kendini kaptrrsan, gittin, gle dtn, bouldun. Bir Krt erkeisin. Bu Krt krdmne hepiniz dmsnz. Neden imdi nderlie tam ulaamyorsunuz? Bunun nemli bir nedeni bu ilikidir. Ayp deil, ben her eyi itiraf ediyorum. Benim de vard. Ama ok uratm. Hl da kadn konusunda savayorum. Nasl kadn? Nasl iliki? Nasl dzey? Bu konularda kyamet kadar savamz var. Ama siz yle kendinizi tatmin etmisiniz ki Fakat ben ayp254

lamyorum. Evli olanlara, oluk ocuk sahibi arkadalara saygm var. Ama hepsine ok balanmsnz. Bana gre o tarz bir-iki ocua balanmak, bir kadna balanmak, kendinizi inkar etmektir. Ulus sevgisine nasl ulalr? Btn kadn cinsinin zgrlk ilgisine nasl ulalr? Siz ilk kadn, ilk ocuu bulur bulmaz, aslnda ok eyi kaybediyorsunuz. Aslnda romancnn, edebiyatnn iidir, ben onlarn konusuna da giriyorum. Yine de tansnlar. O tehlikeyi grdm, kendim de yaadm. Ayp deil, ilkokuldan beri benim kadar kzlarn peinde koan, iten, derinden bir insan ilikisi arayan biri daha yoktu. Sonuta bu konuda ulama durumu benim iin vard, ama kadna ulamak zordu. Kap komu kzlarna kadar. Kimisi ilgi ekici, kimisi ok gzel, kimisi yle, ne olacak? diyordum. Btn bunlara gre nasl koca? Delikanllara gre nasl kz? Uygun mu, deil mi? Sanki bunlarn bir nolu sorumlusu benmiim gibi. Nasl olur? Sorular sora sora, bugn milyonlara cevap veriyorum. Kendi baclarm vard, ou henz yayor. Bu fukaralar, bu kzlar, iki gnlk yoldan geliyorlar, biz kz istiyoruz diye. Bir gn adam geldi, bacy istedi, ald gtrd. Bu kimdi? Acaba o iliki doru muydu? Daha dne kadar birlikte yaadmz bacm neden, nereye gitti? Doru mudur? diye sorgulamaya aldm. Balk paras doru mudur? Bu evlilik nasl oldu? Bu evliliin benim zerimdeki etkileri nelerdir? Her eye bir ilgim vard. Dorusu neydi? Yanl neydi? Dediim gibi bu ilikide giderek adamn kle olduunu, bizim bacnn da daha deiik deerlendirilmesi gerektii bende bir iddiayd. Bitmemitir, bunu bacya uygulamadk, ama baka baclara uygularz. Demek istediim, bu vard ve genelletiriyorum. Sonu mcadele yolunu setim. Bir de ok geimsizlik, byk sevgisizlik var. Ana olduunu iddia ederken, ocuun hibir istemine karlk vermiyor. Fukara kadnn gc de yok. Zaten ondan dolay smrgecilie yklendim. Anamla korkun cebelleirdik. Dnn, btn
255

analar ahadet vermelerine ramen, beni oullarndan daha deerli grrler. Ama anlatmtm, ben anamla mthi cebelleirdim. Daha sonradan bu ana-oul ilikisini sorguladm. Anam benden ne istiyor? Ben anamdan ne istiyorum? Ana giderek bir lke oldu. Oul giderek bir militan oldu. Bu nereye gtrecek? Kz kimdir, olan kimdir? Olan gidiyor ukurova'ya, on yl alyor, bir eyiz bulamyor. Okuyor okuyor, ddk kadar bir memur olamyor. Ben bunun nesine sayg, nesine sevgi gstereceim? Kz basit bir eyiz, ufak bir altn vb. istiyor. Ben ne yapacam? nsanlk bunun neresinde? Sevgi bunun neresinde? Ben tarzm, bunlara kar rgtlyorum. Aman bu tuzaa dmeyin! Sen kendini ek, ama ilgini de muhafaza et. Anaya, kza, olana olan ilgini de dikkatle incele, deerlendir. Mutlaka bir zm bulursun. Beni geriye iten zlemleri, ilgileri, yaklamlar hep geride braktm. Zamana ayarladm. u anda byk bir evlilik ykcsym. Ya byk evlilikleri kabul edeceksiniz, ya da sizin kk evliliklerinizi banza ykacaz. Maalesef ykyoruz. Byk karasevda ykcsyz. Ben hep byk aktan yana oldum. Byk ak baar, ben seni alklayaym. Kskanmyorum, byk ak esas alyorum. Ehmed Xan ak, tam byk bir ak deil, ama belki de onu zleyen bir ak. Krtlk var, toplumsallk var Ehmed Xan'de. Byk dnyor, bey-paa ak dnyor. Biraz dndm tarzda olabilir, bunu yapmak zorundaym. Keke ak byle zp halledebilsek, byle sevip sevilebilsek. te imdi ben onu nnze koyuyorum. Eer koymazsam, ulusal anlamda ikiyzllk etmi olurum. zel iliki ayr, bey-paa ilikisi ayr, sevgi ayr, siyasi grevler ayr. te bunlarla ba doru koymak, benim en nemli zelliimdir. Geliiyor tabii, karasevda yerine doru sevda geliiyor.

llerin Ruhlar

1975-76'daki grubu Ankara'dan karma hikayemizde de grup bandan itibaren dman tarafndan denetime alnmak istendi ve hatta byk ihtimalle bizi nasl kullanacaklarn planlyorlard. 1976-77-78'e kadar inanlmaz bir mcadeleleri var ve sonuta nasl bir k yaptmz anlattm. ncelenmesi iyidir. 1990'a doru gelirken adam ok daha planl. MT bizi btnyle batan kontrol altna alma deneyimini veya TC'nin bilinen o tarihi zel savam gleri ve 1975'ten itibaren btn deneyimlerini zetlemiler, sonulandrmlar ve bu sefer 1990'n bandan itibaren Cudi'ye adm attrmayacaz sloganlaryla kyorlar. Evet plan mkemmel ve bu i bitecek. Dman da biraz kendinden emin. Hapishaneler politikas, anayasay deldirecek kadar kapsaml ve gzkara bir anlayla ele alnyor. Bali dadan gelmi, karmakark. Sradan, 15 yandaki ocuklar katlettirecek kadar gzkara. Nasl yaraland, bu yaralanmayla birlikte nasl geldii bile inceleme konusudur. Onun da oradan yle gelmedii ne malum? ener zaten ieriyi tamamlam, darya geliyor. Benim eer gerekten drstse, bir Kemal Pir kadar bile alabilir diyeceim
257

256

kadar, en akll bir tipti aslnda. Adam kendini jilet gibi hazrlam, tabii benim karmdayken byle. Arkamdan ise tam bir dmen. Byk bir ihtimalle ahin de yle, Baran da yle. Dman btn bunlar planlayarak 1990' ayarlyor. Sanrm taktik, yine tpk 1975'lerde olduu gibi. Nitekim TKP'yi de yle yapm, bu dier Trk sol gruplarn da yle yapm. Yani provokasyonla bitirme. Ayn taktii zaten byle bizim iin de ngryor. Fakat yanlyor. Bu sefer 1990'da baarrm diyor. 25 Ocak'ta gya Hasan Bindal arkadamz, eitimde kaza sonucu ehit dmt. te o zaman biz bu kazay zmlemeye tabi tuttuk. Bu bir kaza mdr, bir kast mdr, bir plan mdr, bir kendiliindenlik midir? yle de olsa, byle de olsa zmlenmesi gerekirdi. Mutlak kapsaml bir zmlemeye ihtiya vard. Yoksa biz bu kaza yapan yapyla devrim yapamayz. Bu zmlemelerin anlam budur. Sonuta tedbirimizi aldk. O zaman bir karar kardm. Bir eitim gsterdim. yle snf kiiliindeki birisi, en deme ajandan daha tehlikelidir, dedim. yle bir kiilik ki, sk sk kaza yapyor, yok yere kaza ad altnda lme gtryor. Bir defa bunu zmeliyiz. Yar-feodal, yar-kk-burjuva mdr? Lmpen, serseri ekiya kiilii midir? Ne olursa olsun, bu kiilii zmleyeceiz. Yoksa bu cinayetlere gz yummak, bizi sulu konuma getirir. Bir o. Bir de baktm ki, iimizde gerekten geri, kle kiilikten tutalm da her trl feodal artk, grtlaa kadar var. Biz partinin i ortamn artk bu feodal artklardan arndracaz, dedik. yle genel bir eitim denilebilir. Ve ondan bu yana bu eitim parti iinde iletiliyor. Par ti nin ii ni sa lam la tr ma dan, d n sa lam g t re mez sin. PKK'deki i arnmay, i snf mcadelesini ve her trl provokasyona, klelie, her trl rgte gelememe, kurala gelememe durumuna kar mcadele vermezsen, sen dman karlayamazsn. lkeyi byle uygulaya uygulaya biz bugnlere geldik. Ajanlar nasl ortaya kyor? Bu parti iini arndrmakla ortaya
258

kyor. Yani PKK'nin artk ar, zl kiilii, onun ana izgileri, bir de buna uymayan kiilik zellikleri ortaya kmtr. Zaten kendilerini an anna ele verirler. Hi kimse bunu deerlendirmekte zorluk ekmez. Ajann da, hainin de kiiliinden ortaya kacak kadar ar bir parti ortam var. PKK'nin kiilik zelliklerine dikkat edilirse, hibir ajan aslnda kendini gizleyemez. Eer sen vahim bir gaflet iinde deilsen, ne ajan-provokatr kendini dayatabilir, ne de kle. Ne bozguncu kendini dayatabilir. Hepsi annda yakay ele verir. Nitekim bunun bir sonucudur ki, ajanlar ortaya kyor. Nedir bu ajann gsterdii hikaye? Yine bahar gelmeden ii bitirmek. 1994 Aralk aynda da ortaya kardmz ajann byk ihtimalle doru olan itiraflarndan ne anlalabilir? Geleneksel olarak hep nemli bir dnemin boa karlmas iin dman nasl tedbir alyor? Bir zamanlar dmann Ankara's vard. 1982'de Beyrut vard, Beyrut'tan karmayacakt. Bu kez galiba buradan karmama, daha sonra bizi Mahsum Korkmaz Akademisi'nden karmama gibi bir plan dnd. Tabii gc yeter mi, yetmez mi, o ayr bir sorun. 1994 Aralk aynda buraya gnderdii gc yetmeyen ajandan biraz belli oluyor. En iyi hazrlad bir ajan bile ok ksa bir sre iinde aa karlmaktan kendini alkoyamyor. Gizli bile kalsa, belki birtakm zararlar verebilirler, ama hi de olduu gibi deil. Neden bu byledir? Bunun byle olmas, bizim parti iinde yrttmz ileyitir. Sradan bal kalnyor. Daha da bal kalnabilse, aslnda tek bir ajan nefes bile alamaz. Objektif veya subjektif, herkes kendini almalara doru katarsa, hibir yerde olmaz. Bunlar her eyi yapar. Adam buraya gelir, belki aka da konuabilir. Bu szn ettiimiz ajan bir gn dama km, drt drtlk plan yapm. Ka tane tim getirecek, her tim bilmem nereden kampa saldrabilecek, bunlar planlyor. Kamp dedii bir ev. Buna kendini tam yatrabiliyor. Yapar m yapmaz m? Yrr m, yrmez mi? O ayr bir ey, ama mhim olan dmann niyetleri, planlardr. Beni bile sa elde etmeyi planlyor. 1990'da gya beni sa tutacaklard. Belki yalan sylyor, fakat nemli olan yine niyetleridir.
259

imdi bu sradan bir ajan. Bir de ener gibi provakatrleri dnn. Bunlar PKK tarihinde km. Dnn, hepsi de kendini en akll sananlardr ve hepsi de susuz getirip susuz gtryorlard bizim kadrolarmz, militanlarmz, zellikle de kzlarmz. Neden? Sanrm hl biraz yeterlilik snrnda kendini gtren benim durumumdur. Nedir yeterliliim? Anlayabiliyorum, drst olmama noktasn grebiliyorum. Ve annda, zamannda tavr gelitirebiliyorum. Bu son olay da ok ilgin, 1994 Aralk ayndaki. Bir hafta iinde kaacaktm, haber verecektim, planmz uygulayacaktk. Bahara ulamadan burada yle, Avrupa'da, lke iinde baz planlarmz var diyordu. TC'nin bilinen kurmay plan. Bir kez daha ite ve dta daha aktif ynelme maksatlarnn bir sonucudur. Her eye ramen 1990'a gl baladk. 1 Ocak'ta Berivan'n ahadetine Cizre halknn tepkisi, sonradan 13 Mart'ta da Savur grubumuzun ahadetine Nusaybin halknn tepkisi, ilk kez serihildanlara yol at. Serihildanlarla birlikte gerilla da biraz alt. Ve btn provokasyon abalarna ramen, 1990 ylnn kazanlabilecei ortaya kt. Zaten kongremiz de gerekleiyor ve olduka gl balanglar iin elimizde birok imkan var. yi hatrlyorum, bahara girerken hayli gzel bir durum vard. Artan olanaklar vard. Gney'de bizim ok iyi hazrladmz gruplar var, lkedeki gruplarn salam ayakta durmalar sz konusu. Dolaysyla hamleyi trmandracaz dedik. Tam o srada bizim kampta bir provokasyon olmutu. Hasan Bindal'n ahadetine ok yneldik ve una gtrd: Bu kiilikler almadan, iteki tahribatlar nlenmeden, bu sava gelitirilemez. Bu ynl bir derinlememiz oldu. Bu, daha sonra bizde kk-burjuva etkilerine kar sava gndemletirdi ve hayli ilerleme saladk. Daha az kaza yapan, parti llerine daha dikkat eden bir yap oluturmaya zen gsterdik. Hogr denilen bir unsur vard. Birok susuz insan katletme durumu sz konusu. Ufak bir kusurda ajan ilan ediyor, ok tehlikeli eyler gelitiriyor. ktidar ad altnda, kiisel yetkilerini kullanma ad altnda byle anlaylar ba gsteriyor. Bunlarn zerine gidil260

meye alld. Sanyorum pemerge aal denilen ey, bizde de egemen klnmak isteniyordu. Doru ordulamak yerine, PKK'yi pemergeletirmek istiyorlard. Nitekim sonradan anladk ki, bazlar TC ile ibirlii iinde, o zaman ne kadar bilinsiz olduu nemli deil. Bunlarn zerine younca gittik. Bu dnemde, Mardin'deki ahadetin ardndan gelien MardinCizre serihildanlar giderek Krdistan'a yayld. Serihildan srecine giriimiz, olduka nemli tarihi bir sreti. Halkn zgrlk iradesinin, bakaldrsnn bir adm daha gelime gstermesidir. Ve gerillann halk biraz etkilemesi, gven gelitirmesi anlamna geliyordu. Bu anlamda 1990 gl gelimelerle balad ve giderek trmand. 1990'n sonuna geldiimizde kendi sahamzda bine yakn gerilla hazrd. Gney sahasnda da kamplarda bir o kadar insan eitiliyordu. Bu, gerillann gibi gelimesi demekti. O yl ayrca Krfez Krizi balad. Bu da Gney'de olanaklarn almas anlamna geliyordu. elikileri hareketlendirmek istedik. Hatta bu elikiden Ekim Devrimi kadar anlaml sonular karabiliriz, dedik. Bu perspektif dorultusunda siyasi sonularn hesapladk. En nemlisi de hudut boylarnda gerillay derinletirdik. 1991 bilindii gibi gcmzn nemli orannn lkeye tarld ve Gney Krdistan'daki byk ayaklanmann balad bir yldr. Krfez Savann sonular, Krdistan iin ok nemliydi. Kongre ile buna hazrlanmaya alyoruz. Kararlar, byk hazrlklar var. Tabii, yine o dnemde zellikle balayan bir taktik yetmezlik var. Bu arada biz 4. Kongre'yi dzenledik. Bu kongreye Mehmet ener kendini dayatmak istedi. Zindandan kmtr diye ok ihtimam gstermemize, deer vermemize ramen tatmin olmayan, birok deere saldran ve bir eyler ele geirmek isteyen bir havadayd. Ama ne iin byle yapyor? Buna fazla anlam veremiyorduk. Kariyer desen, benden sonra kendisi gelir, byle bir ortam sunmutuk. stedii rahat yaam da saladk. Ama bambaka eyler peindeydi. PKK izgisinin amansz karsnda, gerillaya dman, PKK'nin yaamna dman, kendini ieride bir yaama altrm ve bize de
261

onu dayatyor. Sonradan aa kt ki, en namussuzca, en alaka bir yaamm. En dejenere olmu bir kiilikmi. Bunu zindana da dayatm, bastrm zindan ve bunu da byk ihtimalle dmann yardmyla yapm. Zaten hazrlklar ncedendir, btn ailesini sve'e tam. u anda sve devletinin gzkulak olduu bir ailedir. Belki de planldr. Provokatrlerin hepsi oraya tand. Bence yalnz MT deil, CIA-MT-SAPO lsnn bir tedbiridir. sve bir tane PKK'liyi bile sokmuyor. PKK btn Avrupa'da alyor, ama sve'te hl alamyor. ener ailesinin oraya alnmasnn byle bir temel kararla ilikisi vardr. Dier birok provokatr de orada slendirildi. Hatta bence, Palme de bunu kabul etmedii iin tasfiye edildi. Btn bunlar ener provokasyonunun aa kmayan ynlerini ihtiva ediyor. Bu provokasyonun, zal'n amay dnd reformlar dnemine rastlamas hayli ilgintir. zal, gerekirse affedebiliriz de. Hatta Apo bile gelebilir trnden laflar ediyordu. Byk ihtimalle ener'in ieride bir anlamas vard. Benim karma getiinde konumak istiyorum diyordu. Konu diyordum, ama laflar azndan geri geri gidiyordu. Eer biraz gven bulabilseydi, yani beni yatkn bulsayd, o ieride yapt anlamay akla kavuturacakt. Reform dnemine uygun bir antlama yapt kesindi, ki birok belirtisi vard. O zaman bu bize kadar yansyordu. 1988'de da yat l an pro vo kas yon da bu na ben zi yor du. Avu kat Yldrm'n Avrupa'dan vermek istedii mesaj buydu. Daha sonra ener ayn mesaj vermeye alt. Korktu. Korktuu iin geri adm att. Fakat vazgemedi. 4. Kongre'yi ele geirme sevdasndayd. Dierleri de daha nceki kongreler zerinde ayn oyunu oynamlard. 1982'de Semir provokatr de hayli iddialyd. Daha sonra Fatma provokatr vard. zellikle ta bandan belliydi. 1976'dan 1986'ya kadar hayli idare ettik. Ele geirme hesaplar vard. Fazla dayanamayacamz, mutlaka bir yerde kaybedeceimiz beklentisi iindeydiler. ener ise hepsinin deneyimlerini ardna alm, devlete de olduka gdmlenmi, balantl klnm, Avrupa'da yerini salamlatr262

m olarak, en kapsaml provokasyonu gelitirmeye alt. Avrupa planlamas da sanrm gdmlyd. nk ayn dnemde Dsseldorf yarglanmas var. Bu, Avrupa'da da temizlik hareketiydi. Bylece geriye ben kalyorum. Beni de sanrm ok mu yumuak buluyor? Gya beni de kazanacak, nce PKK'yi reformist bir izgiye ek, ardndan teslimiyete, arkasndan tkenie gtrecek. Biz ok hazrlklydk. 4. Kongre'ye ben bizzat gitmedim, ancak ok hazrlklydk. nceden Ulusal Konferans ad altnda hazrlanmtk. Kararlar hazr, adaylar hazr, her ey hazr. Aln uygulayn diyecek durumdaydk. Tabii bunu da boa karmak istiyorlard. Bunu aa karmamz zor deildi. Aa kartlnca rota biraz deiti. O bilinen KDP'ye dayanma. Ayn dnemde Cem Ersever faaliyetleri var. Onlarla btnleme. 1990'n sonu, 1991'in balangcnda, 1 Ocak'ta kongreyi bitirmiiz. Zaho'ya, Dhok'a yklenilirse, iktidar olabiliriz. Ama taktik nderlik bunu aklna getirmiyor. Mart serihildan balyor, taktik nderlik yine hazrlksz. lkel milliyetiler de emperyalizmin yardmyla adm adm denetimlerini gelitiriyorlar. Ve bizim amzdan, 1991'in aylar biraz da kaybedilen aylar oluyor. Bu taktik yetmezlik olmasayd, kesinlikle bu yl mkemmel kazanabilirdik. Bir yl balang itibariyle doru zmleyememe, o yln anlamn tam bilince karmama ve zellikle taktik admlar atamama, bizim kadrolarn hastaldr. Bu durum, 1991'de bamza geldi. ncelenebilir. Btn yklenmelerimize ramen, snrl hayata geirilmeleri sz konusudur. lkenin her tarafna gruplar yollanm. Her tarafta yl, byk hamle yl haline getirilebilir. lke de halk ciddi destek veriyor, ama taktik nderlik kendini bir trl katmyor. Ba belas! Buna ramen alm olduumuz ok ynl tedbirlerle gerillay btn eyaletlere yaydk. Metropoller de epey devreye sokuldu. Bu anlamda 1992'ye derli toplu giri yapabilecek durumdaydk. 1992'nin k banda, ar koullarna ramen, yine de arkadalarlayz.
263

12 Eyll'n sivil grnml ANAP iktidar yerine, yeni bir iktidar olan nn-Demirel geliyor. Ki, ANAP' aratacak cinstendir. nk bu ylllarda zel sava biraz geriletmi durumdayz. zellikle ANAP nderliindeki sava, kitle gcn kaybetmi, deifre olmu, tehir ve tecrit olmutu. Reform vaatli Demirel-nn hkmetini zel sava ve kontrgerilla iin gerekli olmas itibariyle ibana getiriyorlar. Her trl tedbirimizi alm olmakla birlikte, biz yine de ihtiyatl yaklatk. Ama dediim gibi, 1992'yi onlar byk bir saldr yl haline, zellikle PKK'yi bu ylda tamamen tasfiye etme yl haline getirmeye ant itiler. Sa-sol ilk defa szde birleiyorlar. eride milli mutabakat darda uluslararas mutabakat. Hain ibirlikiler de devrede. Barzani-Talabani'nin Ankara trafii kesin sonu veriyor. Ve anlama u ekildedir: Ya sen bu gerillay (kendilerine gre terr yntemlerini) brakrsn, ya da biz Trkiye ile Ankara ile birleerek saldracaz. 1991'in sonlar, 1992'nin balarnda bize bu mesaj getirdiler. Tabii biz de, bizim gerillamz Krdistan'n her eyidir, btn gelimelerin esasdr ve buna Gney'i de katmak gerekir diye cevap verdik ve bu temelde ittifak nerdik. Onlar ise, Ankara'nn tasfiyeci planlarna yattlar. Bilindii gibi, 1992'nin o tasfiye planna Gney'de ibirlikiler de (yani Krdistani Cephe) dahil oldu. te yandan, Avrupa'da az ok ulusal kurtulu srecimize duyulan sempatiyi yok etmek istiyorlard. Ankara onlara unu syledi: Tamam, size Ankara'da yer var. Ama birlikte Avrupa'da PKK'yi, Kuzey Krdistan ulusal kurtulu mcadelesini terrist ilan edelim! Onlar da gittiler. Tamam, Kuzey Krdistan ulusal kurtulu mcadelesi terristtir, PKK terristtir. Trkiye demokrattr. Demirel-nn ok demokrattr. zal iyi demokrattr. Anlamz, PKK'yi onlarla birlikte tasfiye edeceiz. Dolaysyla Trkiye'yi Avrupa'da zorlamayn. nsan haklar, Krt haklar ad altnda Trkiye'yi sktrmanza gerek yok. nk Trkiye bize yiyecek, gda veriyor, giyecek veriyor.
264

Amerika'nn kumandas altnda bu byk ihanet, bu erevede gelitirildi. 1992'yi PKK asndan bir tasfiye yl haline getirmeye altlar. Bilindii gibi bir de sahte PKK, ite PKK'yi yasallatrma abalarna da arlk verilmek istendi. HEP'i kullanmak istediler, ama frsat vermedik buna. Tam tersine ya etkisizletiririz, ya da devrim lehinde bir ara olarak deerlendiririz abasyla karlk verdik. Onlar ise Halka efkat poltikas ad altnda halkmza kar kacaklarn sylyorlard. Biz de halk daha yaygn serihildanlara ektik. Gerillay imha etmek istiyorlard. Biz gerillay hem nicel, hem de nitel olarak daha da yetkinletirerek devreye soktuk. zellikle gerilla taktiinin oturmas iin btn gcmz ortaya koyduk. 1992 zmlemelerine bakldnda bu grlebilir. Bunun iin kamp ta dev re ler ha zr la dk. Mah sum Kork maz Akademisi'nde 2500'e yakn insan eitime aldk. Ben binbir iimizin yannda, sadece kadro ve sava eitimini burada ve bu nitelik ve nicelikte gerekletirdim. Bu byk bir almadr. Neden? Biraz tarihin kokusunu iyi almak lazm. Dman seni eer bylesine nemli bir ylda tasfiye etmek istiyorsa, sen de diini trnana takp karlk vereceksin. Bizimkiler ise, imkanlar arttka ilerin zerine yatyorlar. rnein 1992'de Gney'deki glerimiz byleydi. Haftanin, ukurca, Xakurk kamplarna rakamla iki bine yakn insan biz burada hazrlayp gnderiyoruz. Sahte komutanlar gidip o glerin zerine oturuyor. Arkasndan PKK'ye ynelik o bilinen 1992 saldrs. PKK bu sefer ker, zorla ele geiririz hesaplar Hesap, 1992'de PKK'nin iini Kuzey'de ve Gney'de bitirmektir. Sanyorum bu dnemde Gre etkenini iyi deerlendirmek gerekiyor. Her ne kadar zal varsa da, zal'a da alamadk diyorlard. Sanyorum zal burada baarszla urad, gelitirdii reform anlay da tutmad. Her ne kadar Talabani araya girdiyse de durum bizim lehimize geliince, TC cephesi ok telaland. TC mutlak sonu almak istiyor, biz ise uzatyoruz. te partiyi, gerillay gelitiriyoruz, siyasi alan da kulla265

nyoruz ve dta diplomasi mesafe kaydediyor. Son derece dikkate deer bir dnemdir. te 1992 Gney Sava bu dnemde gndeme getirildi. TC, 1982-86 ve 1990'da dnp yapamadklarn, 1992'de tamamlarz, diye dnyordu. Olay iimizdeki ve dmzdaki balantlar ile kapsamlyd. Bu gelimelere damgasn vuran Gre dneminin zellikleri yleydi: Bu, yeni ve daha tehlikeli bir Kenan Evren dnemiydi. Kendisi genelkurmaya emrivaki bir ekilde ve kemalist anlaylarla geliyordu. Her ne kadar zal ile anlaarak geldi gibi grnse de, onu ama kararllndayd. Ve bu temelde, bilinen yeni Demirelnn hkmeti kt. Bunlar yeni bir dnemi ifade ediyorlard. Arka arkaya rnak ve Lice katliamlar gelitirildi. ler biraz ciddilemi, genelkurmayn ban sarsmt. Ersever'in kitabndan anlald zere, taktik gelitirmede zorlanyorlar. Bu skklk birbirlerini vurmaya kadar gtrd. Ancak en son, Gney glerini zerimize salarak biraz rahatlyorlar. Provokatrler ise sonu alamayacaklarn anlaynca, kendilerini Barzanilerin karargahna atyorlar. 1992 bu anlamda byk gelimelerle birlikte, byk baskya da urayan bir yl oldu. Plan hayli kapsamlyd. Bizimkiler kendilerine ok gvenseler de o ciddiyette hazrlklar yoktu. nsanlarmz g grr, kendilerini kaybeder. Plandan, perspektiften kendini yoksun brakr. Halbuki ben aylar deil, saatleri de amansz deerlendirin, zellikle de Gney'de iyi slenin diyordum. Sonra baktm ki, Gney'de kendilerine ky kurmular. Yine lke iinde gerilla tarzn egemen kln diyordum. Bu da biraz snrl yaplm. Ellerine biraz imkan geiyor, bunu gelitireceklerine, zerine aa gibi kuruluyorlar. Bu tr tutumlar az deil, bir de bunlarla urayorum. Dman bu kez ok planl, sandmzdan da kapsaml. Bir taraftan intiharvari biimde zerine gitme, bir taraftan ibirliki bir biimde teslim olma anlaylaryla Gney savan gtrmeye alyor bizimkiler. Dman bir ara bin kayp dedi. Aslnda pe pee
266

mdahalelerimiz olmasayd, byle byk kayplar olabilirdi. Mdahale etmeseydik, teslim olan yle teslim edilecek, olmayan intiharvari bir biimde gidecekti. Ve belki iki bin de giderdi. Botan'da kaybedilen, Amed'de kaybedilen ve gerekten kkn kazdk dedikleri bir yl olabilirdi. Buna kar da hazrlklydk. Bu sahada bini akn gerilla tutuyorduk. Srekli insan eitiyoruz, ok ynl almalarmz var. Aslnda bin de gitse, bini hatta daha fazlasn getirecek durumdayz. Bir yedekleme durumu var. Ama tehlike de var. Gerilla taktik nderlii grevlerine tam sahip kmam. Tersine son derece yetersiz, sorumsuz ve dev gibi olanaklar arur etmekle uram. zellikle Gney alan, bbrlenme alan, rgt aal, sava aal alan denilecek kadar kendinden geen anlaylar ve kiiliklerle dolu. Tabii biz 1993'te bunlarn zerine gittik. 1992-93 kn amansz bir yarglama yl olarak nmze koyduk ve kendinizi greceksiniz dedik. Biraz bilince karttlar. Daha da derinlein dedik. Pemerge tarznn yenilgisi ortadadr. Ayrca rgt imkanlarna dayanlarak, aalk tarzyla bu i gelitirilemez. Bu ynl almalarmz younlatrdk. Yapnn gelitirilmesi iin de uratk. Adaylar alp eittik. Yine lke iinde byme var. Hepsini birletirip 1993'te dmann beklentilerinin stnde bir gelimeye yol atk. Gerilla gibi byd. Bilindii gibi yine ayn dnemde zal'n reform taktii vard. Biz bunu bir atekes taktii ile daha da derinletirdik. Aslnda zal'n atekes srecine cevap veremeyecei veya kabul grmeyecei belliydi. zal gitti mi, gtrld m? o da nemli deil. nemli olan yeni bir hkmetin, iller hkmetinin devreye sokulmasyd. Bu dnem muhalefetiyle, iktidaryla genelkurmayn emrine girilen ve Gre'in bir padiah kadar kendi yetkilerini konuturduu bir dnemdir. zellikle yaz balangcyla birlikte, bir yllk, belki de daha az bir planlamayla mutlaka sonunu getireceiz dedikleri, ok hrn ve fkeli olduklar bir dnemdi. zal'n da byk ihtimalle tasfiye edildii kanaatindeyim. Ordu iinde zal'a bal
267

evreler de tasfiye edildi. Bitlis Paa, Ersever, zor kullanlarak devre dna itildiler. Bahtiyar Aydn da bu tasfiyenin bir parasyd. Aslnda bu tasfiyelerle unu demek istiyorlard: Sen PKK'ye kar sava kaybettin! Bu bir Osmanl geleneidir. Sava kaybedenin kellesi gider. zal ve dierlerine aslnda uygulanan bu kanundur. zal dnemi, bizim amzdan aslnda kazanlmt. zal bunu grd, bu savan kazanlamayacan anlad. Ve siyasi bir yntemle hem kendini kurtarma, hem de sorunu halletme dncesi iine girdi. Hatta bunu aka da syledi. mrmn son yln bu sorunu zmeye vereceim. Bu konuda sanrm drste ve cesaretle birka adm atmak istedi, fakat bunu hayatyla dedi. Bu dierleri kemalisttiler. Szmona ulusal koalisyon kurmulard. ddiallard. Ekonomiyi zel savan hizmetine verdiler. Muhalefetiyle, iktidaryla, btn partileri zel savan emrine sundular. Tansu hanm bu ilerden fazla anlamazd. Zaten geldiinde gerillaya, savaa ilikin hi bilgisi olmadn, gerillay kucamda buldum szleriyle ifade etti. Ama sonra birdenbire komutan edasyla konumaya balad. Ya bitecek, ya bitecek! Aslnda komutanlk yapacak hali yoktu. Bakomutan, paas yanndadr. iiriyor, konuturuyor. Tansu'nun bir zellii de, ABD vatanda olmasdr. Onun iin getirdiler ve ABD'den sre istediler. ABD sreyi verdi. Mitterand'a gitti, laykm, yle bir kadnm dedi, parlatma sz ald. Almanya iin zaten Demirel var, o da oradan onay ald. Bylece i ve d mutabakatlar tamamland. Ordunun ok kapsaml hazrlklar 1993 sonunda tamamlandysa da, 1994 banda tam hazr konuma gelinebildi. Planlarna gre hibir ey kurtulmayacakt. Diplomasiye ok arlk verdiler. Tamamen PKK'yi kuatma diplomasisiydi. 1994'n sonlarna gelindiinde, daha yaygn ve daha nitelikli bir gerilla ve diplomaside tam baar sz konusudur. Kuatlan PKK deil, TC'dir. Gre sadece kpryor, gerekleri tersyz ederek ne kadar baarl olduunu gstermeye alyor. Sre uzam, elikiler artm, cumhurbakan ile elikileri var. Ekonomik siyasal
268

hayat homurtu iindedir. Tabii, her yeni sre balarken bizim de verdiimiz ya baaracaz, ya baaracaz szmz vardr. PKK'de btn sreler byledir. 1994 hamlesini balatmamzn nedeni, Sar Baran, Mehmet ener ve Metin Bali provokatrleridir. O zaman (1993 Ocak) de ynetimdeydi. Hatta her eye hakim klnmlard veya kldrtmtk. Ve ben ok da umutluydum. Baya derinlikli almalar vard. 1 Ocak konumasndan 25 Ocak'a kadar ben ordaydm. Sanrm hepsi byk bir kitap eder, okunmas gerekiyor. Byk bir derinlik kazandryoruz, byk bir grubu eitiyoruz. Belki de beyz civarnda ve bunlar lkeye tarmann byk sonulara yol aacana eminiz. Btn bu konularla Ocak'n sonuna getirdik. Baarya gidiyoruz havasna kendimizi kaptrrken, bir baktk ki kaza olmu dediler. Tabii, her gn ahadetler olur, buna bir ey demiyoruz, ama daha sonra dndk. Bu yle bir kaza ki neden sorusu gittike insan kemiren, sorular stne sorular sorduran bir nitelii var. Hi olmamas gerekiyor. Aratryorsun, aslnda byle bir kazann olmamas gerekir. Eitim grubunda ne bir eitim silah sz konusudur, ne de milyonda bir kaza olasl ortada yoktur. Daha o zaman bile kendimize unu syledik: Bu bir kaza deil, bu baka bir ey. Aslnda olsa bile ok zayf bir ihtimal. Yine de doru dnmeyi gelitirmek zorundayz. Kaza yapan nasl bir kiilik ki, biz devrimin banda tutuyoruz, kamp pratiimizin banda tutuyoruz. Bu nasl kiiliktir? En deerli arkadamz bile inanlmaz bir biimde katledebiliyor. Kaza bile olsa, bunu tahlil etmek gerekirdi ve ben bu kaza yapan kiilikle devrim yrmez, bununla devrim yapamayz dedim. Zaten daha sonra o kazalarn nn kesmek istedik. Kald ki, kaza da deildi. Bu kiilik sradan kylleri, sradan 15-17 yandaki genleri bile en ufak eksiklikleri olduunda kuruna diziyormu ve hl da buna devam edilmi. Birok yerde olmu bu. Hibir ey vermiyor, bir kiiye diyor ki, amansz zorluktan tr kat ve her gn annda kuruna diziyor. Yine susuz halktan insanlar yle yapmas sz ko269

nusu. Bu bir kaza filan deil, bu kiilik canidir, klf ise devrimci klftr. Bir ynyle bu. Bir ynyle de etrafmzdaki dierlerine bakyoruz, tanmyorlar bile. Onlara kalsa, hi en ufak bir hesap sorma bile olmayacak. Tabii, bizim dier bir deerlendirmemizi daha sonraki srelerle karlatrdmzda, dmann yle dediine tank olacaz: Biz kampa ulamtk aslnda, tam da sonu alnyordu. Bununla aktk. O zaman bir-iki kontra da yakalanmt. O hafta szmona kartlmt. Yine benzer bazlarnn evremizde dolap durduunu biliyorduk. Btn belirtiler, aslnda sonunda bunlarn hepsinin birbirleriyle balantl olabileceiydi. Muhtemelen ok bilinli. Kaza deil, bilinli bir eylem. nk bir prova, eer sonu baarl olursa, tabii sra bana gelecek. Yani biraz da kamptaki ilikileri tam denetim altna almak iin, byle bir ahadet hayli nemli rol oynayabilir. Adamlar belki de, PKK'yi yadan kl eker gibi hakimiyetleri altna almak yolunu denemilerdir. nk daha sonra bunlar kat ve pratikleri ortaya kt ki, drst deillermi. Bu l, PKK'yi bambaka bir rgt gibi yapabilirler miydi? Yapabilirlerdi. Eer biz bunu zmeseydik, yzde doksan PKK birikimlerine kesin sahip olabilirlerdi. ok ak. Bir eye ihtiyalar var o da zaman. te ajann biraz ard nokta, aktan bana ynelmek yerine, bir kazaya gitmi ssn vermek. Hasan arkadamz nasl bir kazaya gitti? Eer ben onun kaza olduunu kabul edersem, normal grrsem, belki de ikinci olarak gece yrrken pat diye silah patlar, ben de yle bir kazayla giderdim. te o zaman ne olurdu? Drt drtlk PKK TC'nin eline verilmi olurdu. Byk ihtimalle bu tez daha doru. Zaten 1990'da ajan biz ldrmedik, nk bize ldrlmesi sylenmemiti diyor. Demek istedii, ak bir ldrme eylemi, karklk yaratr. PKK'nin kontrol de ele gemez. Byle bir ldrmeden ziyade, kaza ss vererek ldrtme ve bylece PKK'yi ele geirme planlanyor. Aslnda bunun iin de adamlar alm. Ve bu arada, bir hafta da
270

bekleseler, belki sonuca da gidebilirler. Ne olurdu? Ta o zamandan PKK ellerine gemi olurdu. Adamlar hayli gl. Birisi Gney'de. te Sar Baran KDP ile alm, yani bir yerde MT ile alm ve hl da Behdinan'daki olumsuzluklarn gideremiyoruz. Dieri zindan yadan kl eker gibi ele geirmi. Btn zindan kitlesi ona bal. yle bir ayarlama yapm ki, hl bile biz stesinden gelemiyoruz, olumsuzluklarn aamyoruz. Dieri de Botan' ele geirmi. Botan demek, Metin Bali demektir. Bu da drt drtlk salanm. Geriye ne kald ki? Avukat zaten o zamanlar diyor: Avrupa bizim. Avrupa devletleri zaten her eyi hakimiyetleri altnda tutabilirler. Dman demek ki, bu yl iinde (ki, btn belirtiler bunu gsteriyor) PKK'yi amay planlam. zal, biraz anayasay delsek ne olur? diyordu. Nitekim bu zindanlar iin de syleniyordu. Adam gveniyor. Yani anayasa eer PKK'yi amak iin biraz delinecekse delinsin, nemli olan devletin kar deil mi? Birletirdiimizde; aslnda adamlar kendilerine gre en akllca tarzda, PKK silahn en tehlikeli bir biimde PKK'nin mirasna kar kullanmak, davasna kar kullanmak iin komployla ele geirmeye alyorlard. imdi btn veriler bunun byle olduunu sylyor. nk ben, daha sonraki almalar grdm. Provokatrlerin hepsinin pratikleri incelendiinde, bilerek-bilmeyerek buna alet olanlar da deerlendirildiinde, bu anlayn kaynann dmandan baka da gidecek yerinin olmad ortaya kt. Kald ki, objektif de deil. nk Ersever olay bununla balantldr. Adam sekiz yl zerimizde alm, Gney sahasnda ok ileri dzeyde bir birikimi var. Gney savan neredeyse o yrtt. Tam sonu alamad iin gitti. Buna bir de kendiliinden alet olan neredeyse yzde doksan bir yap sz konusudur. ener bir gzya dkme numaras yapyordu. Bata bu Gney kiilii olmak zere, ite Mazlum beni yle halifesi seti deyip, bir numara da yutturmaya alt. Yap benden daha fazla onu dinlemeye, ona duygusal balanmaya alt. Duygulu yap! rnein kzlardan bir tanesi var, hl zindanda, biz kpeke balandk ade271

ta diyor. Kadn ite, zaafn tesbit etmi. Zaten en direnen kzmzla da, en ileri dzeyde szmona ak ilikisine ynelmi. Byk bir usta. Gney kiilii tapyor. Dediim gibi, yani belki bizim eski ocukluk arkadamz Hasan bana biraz bal kalr, onu da herhalde yle bunu da gtrrsek kimse kalmaz diye dnmtr. Bu neden byle? Eski zellikler, eski duygusal dzey, provokatre bu kadar zemin sunmu. Kzlar ben yedirip iiriyordum, besliyordum; her trl ucuz duygular dahil, gidip arkamdan her trl numaray eviriyorlard. Yani ben bu duygu zmlemelerine kendiliinden ulamadm. Ya bunlara ne oluyor? dedim. Bunlarn insan olmalarna bile bu kadar hizmeti sunan ben, bu kadar yediren-iiren, emniyetlerini salayan ben, yllarca bunun hazrln yapan benim; bu ise yeni gelmi, ne olduu belirsiz. Peki bu kzlar niye buna tapyor? Kendi kendime sordum; niye byle kendi kendilerine adeta lmne ballk duyuyorlar? te biraz kandrm, biraz da nabza gre erbet vermi. Benim yaammda bir komplocunun baarya gitme imkan ok snrldr. Hatrlyorum, sanyorum Ortadou'nun bir yetkilisiydi. ok iyi laf ederdi. O zaman tabii biraz da byle kukuluyum. Adama unu syledim (biraz byle komplovari tehlikeler mi sezdin?) Ben de, mam Ali'yi arkadan hanerlediler dedim. Ama benim adm da o zaman Ali'ydi. Ben kendimi arkadan hanerletmem. O gndr bugndr Ortadou'daym, hi kimse beni arkadan hanerleyemiyor. Bu da bir tarz tabii. Adamlar belki arr. nk Ortadou sahas, komplo sahasdr. Tabii, bunu da renmek gerekiyor. Neden? imizde Ersever takm bile sanyorum kampa kadar ulamt. Jandarma istihbarat ksm kuvvetleri ki, kendileri de bunu aklad. Byk ihtimalle baz provokatrler onunla kesin irtibat iindeydiler. Fakat sonu almay baaramadlar. Neden? Hatta bir ajan hatrlyorum, gya kalanikof elindeymi ve benim arkamdaym. Tabii, silah kullanmas mmkn deil. Adeta donuyor. Byle biroklarn MT'in kendisi aklad. Sanrm birka
272

yl nceydi. (1984 itibariyle) Hrriyet de yaynlad. On tane suikast denemesi yaptk, hibirisi baaramad diyordu. Bir sr byle gndermiler, ama hi nefes bile alamadlar. Tabii, bu rgtllk dzeyimle ilgilidir. Dikkatli, tetikte kii olmamla, mevziye girii ok salam yapmamla ilgilidir. Kiisel planda kesin olan, kadn zgrl asndan 1986 krdmnn zlmesi dev bir admdr. Yani sanki bilekleri, elleri, ayaklar bin yldr balanan zincirden kurtulma gcn gstermemdir. 3. Kongre toplantlarnda hatrlayanlar olabilir, tipik bir kadn entrikacl, grtlana kadar feodal aristokrat yaklam, yine mirasyedicilik, kesinlikle zgrlkle ilgisi olmayan mal-mlk edinme, hem de en ikiyzlce, komplolara varana dek yaklamlar boa karlyor. Baarl olsayd, adalk adna bir krdm de, PKK iin atlacakt. Yani byle bir durumda daha sonraki zgrlk atlmmzn sz konusu olacan sanmyorum. Yanlmyorsam, 1987 Mart konumalarnda kadn sorunu zerine bir deerlendirme vard. Orada etkisini grmek zor deildir. 1986'nn darboazndan kurtulduktan sonra, zaten yeni dneme zgrle yry diyoruz. Orada teorik olarak biraz ifade edilmitir. Daha sonra bizim kadn faaliyetlerine hz kazandrmamz daha deiiktir. Ve bir l ruhtan, bir boucu atmosferden kurtardktan sonra almlar ve katlmlar geliiyor. Benim kendimi o zaman deerlendirmem, byk bir ykten kurtulma, kiisel planda belki de tam bir zafer veya zgrleme. Bir zafer veya zgrleme. Bu kurtuluu manen-ruhen gerekletirdiimde, sanyorum daha sonraki atlm iin gerekli olan elde ediyorum. nk on yl zincirlerle balandmn farkndaym. Manevi zincirler, ahlaki zincirler, siyasal-rgtsel zincirler drt taraftan beni balyorlar. Tabii onlar krmak demek, devletin birok ilikisini, yine toplumsal geriliin binlerce yla hkmeden ilikilerini paralamak demektir. Bu ok nemlidir.
273

Grnte bir kiiyle paralyorum. Fakat bir kiinin ahsnda egemen feodal dzen, smrgeci dzen, onun ruhuna sinmi, ahlaka sinmi, onun rgtsel-siyasal her dzeydeki olaanst etkileyici bir temsilcisine kar ruhen, hatta olduka da manevi bir bask kurulmu. Byle btn ynleriyle onu paralyorum ki, bu benim amdan zellikle benim bile tahmin edebileceimden daha fazla zgrlk almna yol ayor. Ben o zaman biraz psrktm, zmlemeler de bu kadar gl deildi. Sonu olarak zmlemeler 1986 ve sonrasnda geliti. Onunla galiba direkt balantldr. Onu amam, bir yerde bin yllk klelik tarihini amam oluyor. Orada iki ayr dnya gr; iki ruhun, iki gcn iddetle arpmas sz konusudur. Zaten 1986'ya doru benim geldiim her yer nemlidir. Bugn de yarg sorunu zerinde duruyorum. 1986'da neden daha cesur zerine gitme gcn gsterdim? O yln baz zellikleri vard. 1985 krizi az ok alacaa benziyordu. Bu krizin almasnn, bu kiiliklere ball, olduka anlalrdr. Bir de artk ya alr, ya alr yani baka trl adm atlamazd. Bunu ok iyi gryordum. Kar taraf da en son komplo yntemine gidecek kadar pervaszlayor. te buraya kadar oyunun son hamlesi, son karlama. O iki dnya grnn son hamleleri. Tamamen bu anlamdadr. Tabii, burada da benim isyanmn planl ynn grebilirsiniz. Mesela bir Trkiye zemininde olsam, bu belay amam mmkn deildir. Da mutlak bizim denetimimiz altnda, sonuna kadar zgr bir ortam. Genelde de mcadelemizin kesintisiz devam edecei anlalyor. Ne kadar sert de gese, aabiliriz. te bu erevede bir ileri adm atlyor. Ve bu ileri adm daha gl. O yln zmlemelerine bakabilirsiniz. Yanlmyorsam kitab da vardr, okumanz nemle tavsiye ederim. Zaten bu gerici badan kurtulduktan sonra pe pee, alm stne alm, gibi zmleme, iliki, rgt boyutlanmas ortaya kt.
274

Yani benim kontrolden kurtulmam, 1987 hamlesinin gelimesiyle aka kendini gsterdi. Bunu daha baka trl deerlendirmek gerekir. Devletle direkt ve dolayl ban dnrsek, toplumsal ban dnrsek, burada verilen bir kiiye kar sava deil, devlet ilikilerine, gerici toplum ilikilerine dev yaklamlarla, kendini aldatmayan, kurala uygun bir savam verebilen yaklam sz konusudur. Burada nemli olan, mcadelemizin ulusal, toplumsal boyutunu ok iyi hesaplamamdr. Dikkat edilirse btn Krt kiiliklerinde bu tip zel ilikilerde kesinlikle ulusal-toplumsal boyut yoktur. Kiisel kavga, aile, en ok airet seviyesinde bir atmaya gidebilirler. Ayrca kaba bir yntemle vururlar. Klasik bir boanma veya bir bak darbesiyle iliki sonulandrlr. Dikkat edelim, benim tarzmda ne boanma tr bir yaklam var, ne bakl bir saldr var. Daha deiik ve ilgintir. Mesela komploya bulatrlmak isteyen arkada, tam bu ylda diyor: Drt ata balayp drt paraya blelim! Ortaa yntemine kar ortaa yntemi. Derhal idam edelim diyorlard. Yani partiye, yoldalara hakim olan anlaylar bunlard. Ama benim anlaymda bu yok. Sonuna kadar slah etme niyetim olmakla birlikte, kaarsa kasn. Yani kartma gibi bir yaklam sz konusudur. Neden? Bu kimdir? Nereden geldi? Hemen topraa girse, belki birok mesele anlalmaz olurdu, deil mi? Mesela 1988 provokasyonunu anlayamazdk. Belki de daha sonraki btn provokasyonlar bu biimiyle aa karlamazd. enerlerden tutalm Avukatlara kadar, birok benzeri aa kmazd. 1989-1990'da da bir sr byle tipler ortaya kt. Kr Cemaller, bilmem Terzi Cemaller. imdi bunlarn hepsi biraz da bununla balantldr. Temelde bu kiiliin rgtlendirdii anlaylar oluyor. Hatta Ferhat'n bile kendini syramad anlay budur. ener, ok aka bunun en gzkara bir devam ettiricisidir. Bundan kurtulmam biraz anlalyor.
275

1987-88'de kar bir yaklamla ener-Sakine ilikisi devreye giriyor. Aslnda balar bence ok somuttur. Bizim TC'ye kar oynadmz oyunu veya sava, onlar da aynen benim yntemimi esas alarak intikam eylemi biiminde bir yaklamla saldrya geiyorlar. Ayn duygusal yklenim, ayn taktikler. Bu tarz, TC'yi kaba bir taklit iindedir. Bizim Sakine kiilii PKK'nin olduka zayf yanlarn rgtlemiler, kendilerine balamlar. Oradan da PKK'ye darbe stne darbe Tpk bizim TC'nin zayf karnn yakalayp vurduumuz gibi, onlar da PKK'nin zayf karnn yakalayp vurmaya alyor. te btn hikaye bu. Bu durum gerekten de uratrcyd. 1988-89-90 ve hl almaya allyor. Ferhat'n eylemi de bunun dier varyantdr. Zaten Ferhat'n etkilenmesi somuttur. Acaba btn provokatrler hakl olamaz m? sorusunu soruyor. liki kursam nasl olur? Siyasi yntemle zmleyemez miyiz? Gerilladan uzaklk ve en nemlisi de kadn ilikisinde iine girdii durumlar ayndr. Burada daha ok konuyla ilgili yn bence bizim gelitirdiimiz zgrlk anlay ile bunlarn muazzam tutucu, statkocu anlaya sarlmalardr. nde de dzenin duygu, ak anlay esas alnyor. Biz buna TC duygusall veya TC ak da diyebiliriz. Yine feodal kabile ilikisinin gelien duygusall da diyebiliriz. Benim ise geen tecrbeden de aldm dersle, TC'nin dayatt iliki tarzn son derece atm gibi, ilkel-geri toplumsal zelliin anlayn da ayorum. Ve bu yllarda bu zellikler cayr cayr parampara oluyor. Aslnda bu yllara verilecek en nemli anlam da budur. Kadn geleneksel balardan syrmaya almam, sanldndan daha fazla zc etkiye yol am ve bu ite de homurtuya yol ayor. zellikle bu temel eler tarafndan tehlikeli bulunuyordu. Birisi duygusall zindan yapsna uyguluyor, biri de dada zaten 1990'lardan itibaren etrafna dayatm ve onu amansz uygulamaya alyor ve benimle die di bir mcadele yrtyordu. Hem beni
276

taklit ediyorlar, hem de canma okuyorlar. Byk bir yar var. Kimi byle, kendilerini benden daha iyi iliki gelitirebilirler, daha iyi duygular, daha iyi aklar gelitirebilirler gibi bir taklit iine atyorlar, kariyerist havaya giriyorlar. Buras anlaml. Burada sadece kiisel bir heves deil de, gelitirilen bir zgrlk akmna kar giderek statkocu akmn ayaklanmas sz konusu. Toplumsal anlamda 1987'lerden sonra ykselttiimiz zgrlk eylemine kar bunlarnki bir kar bastrma hareketidir. Bunlar korkun bireycilii yayor. Ben ne kadar toplumsal boyuta taryorsam toplumsallatrp ulusallatryorsam; bunlar o denli ulusallktan, toplumsallktan arndrp, korkun bireyselletiriyorlar. Mesela Sakine bence mutlaka konumaldr. Bu ak bir kez daha dile getirmelidir. ki gz drt eme, byle balanm, iliklerine kadar olmadn iddia edemez. Ben gzlerimle grdm, hatta btn partiye kar onu korumak istiyordu. Bir zel ilikiyi btn bir partiye kar, lgnca, gerekirse lmne savunacak. Burada toplumsal z yok denecek kadar anlamn yitirmi. Zaten ulusal lyle, savala, parti ile ba kalmam, bir de grlmemi bir biimde bunu partiye yayacak. Frsat bulsa ite hemen bireycilik temelinde, ne kadar bayan ve erkek varsa, hepsini partiden, savatan, ulusallktan gittike uzaklatrp ve bu temelde bireysel gdleri krkleyecek. Bu nereye gtrr? Kampmza bu dayatld. Zor bela arkadalarn zerine gitmesini engelleyerek ceza verilmesini nerdik. ok gzkarayd. Ayn anlay Ferhat'ta da, Sakine'de de ortaya kt. Zel kampnda yaananlar aktr. Bir konferans gelitirdik, oraya da karar biiminde dayatlmak istenmi. Zaten deerlendirmelerde var. Ferhat'n iine girdii iliki dzeyi belli. Yani bir kza diyor, kaalm diyor. Bu artk ortaya km bir gerekliktir. Tarihi sorumluluundan, ulusal, toplumsal, devrimci grevlerden o kadar kayor ve byle kendini bireysel olarak syrmaya alyor. Kendini bundan daha ak ele verme olmaz. Dierleri de yle. Baran kiilii rnektir. Yani ikinci, nc de277

receden figranlar da var. Bir sr ikili, bayan-erkeklerin ka var bu arada. Tabii bizimki, bunlara kar olduka derinletirilen bir zgrletirme hareketidir. Onlar ne kadar zel balar, bireycilikler diyorlarsa, ben de o kadar genel balar, genellemi, ulusal dzeye yansm ilikiler, sevgiler, duygular diyorum. Benim buradaki kiiliim olaanst gldr. Benim tam da bu iliki dzeyinde nasl bydm grmeye almalsnz. Ulusal llere ahane ilerlik kazandryorum. Toplumsal zgrle ahane kaldr yapyorum. Dikkat edin Krdistan tarihinde ve hatta Ortadou gerekliinde ilk defa byle bir boyutlanmay temsil ediyoruz. Bunun baka rnei de pek yok. Bu yllarda zellikle (ki, ite gnmze kadar da geliyor) kiiliim olaanst kadn ayaa kaldrcdr. Duygular gelitiricidir. Toplumu dntrcdr. Ulusal dzeye uyuyor. Mesela ok sayda gen kzn ulusal ruhla kendini atee atmas, yakmas, bu ykselen ruhla balantldr. Ykselen ulusal duygular ruhu veya bireyin kendisinde gerekletirdii zgrln uluslamas ve kadn zgrlnde kendini efsaneletirmesi sonucuna dorudan gtryor. Nitekim bu kzlarn eylemi 1990'da geliiyor. Kesinlikle benim zgrle verdiim anlam da byle. Niye bu eylem 1990'da gerekleiyor da, 1980'da gereklemiyor? Byle bir eylem 1980'da hibir gen kzn aklna gelmez. 1985'te de gelmez. 1990'da niye geliyor? nk 1990'n zgrlk alevi her taraf sarmtr. Bylesine bir anlam vardr. Gerekten de, belki ileride daha iyi anlalabilir. Bunu nasl baardm? ykden romana gei, bu yllarda nasl yaplabilir? zerinde durulmaya deerdir. te bendeki dier bir yaratc yaklam da, isyann gelitirilmesidir. Hibir erkein aklna getiremeyecei kadar ilikiyi boyutlandrdk. ki tehlikeli hataya dmedik, ite buras nemli. Ne bir zel ilikinin bodurulmasna dtm, ne de kadn dzeyini ama veya kadn ilikilerinde hafifleme. Bunun tesinde gerei sorgulama, aratrma, ar, zgr kiilii yaratma, bu da son derece nemlidir.
278

nk benim yerimde herhangi biriniz olsa, onun gelitirecei en ala iliki, geleneksel snrlar amayan bir ilikidir. Bireyi kk, beyni kk, ilikisi kk militan byle olursa, eylemi de kk olacak. Parti bymeyecek, sava bymeyecek. Benim kadn sorununda kendimi bytmem, partiyi bytt, sava bytt, halk bytt, ulusu bytt, gelitirdi, yaratt. Kendimi tkasaydm, bu konuda kendimi zmlemeseydim ihtiyacm var deyip bir kadna veya bir dknle kapaklansaydm, gerici bir iliki tarzna kapaklansaydm veya hi ciddiye almam, kadn lanetliktir, kadn bir hitir, ancak yle bir egemenlik altna alnabilir deseydim, kiiliim cce kalrd. ki tarz da cceletirirdi. Biri ok aavari, dieri ok bireysellemi bir tarz oluyor. te bu tehlikeli ikileme dmemem, tarihi bir anlama sahiptir. Bunu neden tercih ettim? Bu benim geleneksel zgrlk yrymle balantldr, ruhumla balantldr. Kendimi olduka planl yrtyorum. Her iliki genellemelidir. Her ilikinin kesin rgtsel, toplumsal boyutu olmaldr. Benim kendime yaktrdm ilke budur. Hibir iliki beni rgt boyutundan, eylem boyutundan uzaklatramaz. Bu ok nemlidir. Yine ilikinin etkisi, ulusal-toplumsal dzeylere varmas gerekiyor. Bunu esas alan kii ok yaknmdadr, ok candandr. Bunu esas almayan derhal ldresim gelir. Ruhun ekmez, fkelenirim, sklrm, bylece atarm. Bu bir ruh meselesi. zgrlk ruhunun neyi kabul edip, neyi kabul etmedii meselesidir. Zaten ben bu ruhu, ayn zamanda yanstyorum. Kadna yanstyorum ve bu da onlar uluslatryor, partiletiriyor, yceltiyor. Kiinin kendindeki zgrlk ruhunu gelitirmesi, cinsinin zgrlne, toplumsal zgrle ve ulusal dzeye kesinlikle yanstlyor. Bunu saladm. Bu engellerin de dayatt, aslnda kar-devrimdir. Statkocu, geleneksel anlayn yaamn kendi kiiliklerinde bize kar saldrya gemesidir. Tabii ilgin hikayeler de var. ykde olsun, romanda olsun, ayn zamanda onlarn aa kmasna yol at. Benim kadn byle ele
279

almam, bunlar asndan olumsuzluklara yol at. O son provokatrn kitabnda da grnd zere, kadnlarla nasl yaadma dair bir ey gelitirmek istedim. Evet kadnla zgr yaam phesiz dneceim, derinletireceim. Bunu yapmasam, aptaln tekiyim. Kadn llerini tabii ki, gelitireceim. Bu benim sanatsal grevim, devrimci grevimdir. Kadn ilikilerine gstereceim duyarllk, olaanst yaratclk, ancak bir sanat yaklamyla izah edilebilir. Sonu olarak eer daha zgr kadnlar ortaya kyorsa, buna byk saygnz olacak. Ama bu klasik yaklamn sahipleri veya dzenle olduka feodal namus anlay snrnda kalanlar, ite namus elden gidiyor eklinde bir yaklam ierisine giriyorlar. Veya toplumun altst olduu veya her eyin elden gittiini vurguluyorlar.

lmszlk Peinde

Yaptmz, ehitler gereinin deerlendirilmesidir. ehitlik gerei, yaam gereimizdir. ehitlik gereini mutlaka yaam gerekliine dntrmeliyiz. ehitteki emri grp yryebilmeliyiz. ehit komutasn anlayabilmeli ve gerekeni yerine getirmeliyiz. zellikle ehidin yaam anlayn kesin temsil edebilmeliyiz. Anya gerektii biimde karlk vermeme gibi byk bir yzkaraln ve aalk bir durumu kesinlikle kabul etmemeliyiz. ehidin gcn, ehidin tutkusunu, direniini, ehidin acsn kendi ahsmzda mutlaka yaatmalyz. Mutlaka ehitle yaam arasndaki kpr olabilmeliyiz. ehidin yaamyla yaayanlarn lm arasndaki fark grmeliyiz. Namussuzca yaam sahiplerinin ok olduu veya basit yaam krntlarna yapp kalanlarn neredeyse egemen olduu bir halk gereklii ierisinde, bu byk yaam mealelerini sndrtmeliyiz. Ben kendi payma bu mealeyi sndrtmemek iin ok yetkin olmaya altm. Onlarn yaamla kurduklar ba doru deerlendirmeye zen gsterdim. Yaayanlarn yaamn ahadete yakn klarak, bylece ehitleri yaama ve yaayanlar da ehitlere yaklatra280 281

rak kpr, olma roln iyi oynamaya altm. nk baka trl karlk vermek mmkn deildir. ehidin yaamndaki byk anlam bilmekle birlikte, onu bir yaam gc haline evirmenin byk ustalk istediini, byk sabr ve dayanma gc istediini bilerek, bunun sorumluluunu duyarak bir kpr olma rolne adamakll sarldm. Gafilce yaayanlarn gafletini durdurmaya, yaama sahtekarlna fazla geit vermemeye altk. Dier yandan, adeta ehidi teoriletirdik, sava teorisine dntrdk. Bylece etkili ve egemen olmasna g yetirdik. Sahte yaamn nn kestiimiz kadar, ahadetin teorisi ile yaam bir kez daha canlandrmaya, kaynatrmaya ve are olmaya altk. Gelimeler oldu, ehit yaama geirildi, yaam biraz ehide gre oldu. Hl sizlerin ne kadar saygl kald tartmaldr. Saygy srekli klmaya alyoruz. Belki istenildii kadar olmad, ama byk saygszlk yaplmasna da frsat verilmedi. u anda ahadet yolunda yrmeye hazr olanlar, bunun kantdr. Biz bu halk da bu temelde tuttuk. Gafilce ve haince yaayamazsnz demekle, ehide biraz bal kalndn gsterdik. PKK tarihinde ehitlik zerine birok deerlendirme yapld. Ben zellikle balang ehitleri iin en doru deerlendirmeleri sunmaya altm. Haki Karer yoldan ansndan, Newroz kahramanlk ehitlerinin anlarna kadar, tmnn yerinde deerlendirmesini yaptm. Bunu her ehit iin de yapmaktan enmezdim, ama fazla gerekli olduuna da inanmadm. nandmda yaptm. Zaten kendini ehitlik erevesine oturtacak bir kiilik, bu kadar ehidi anlamyla bilecek bir kiilik, byk olur. Bazlarnzn ehit yakn olduunu syleme durumu var, ehitlerin kendi ehitleriniz olduunu syleme durumunuz var. Eer bunda sahte deilseniz, samimiyseniz, biraz da bizim gerekletirme tarzmza benzer bir tarz tutturmanz gerekir. ehidi kendinde yaatmak, ehitle elien yaamn nnde durmak, ehidi doru yaatmak, ya doru yaarsn, ya yaayamazsn hkmne bal kalmak, byk nem tar. yle olursanz ehidin sahibi veya onun srdr282

cssnz denir. Bu byledir; baka hibir biimde kendimizi onurlandrmayalm. Ben ocukken bile byle lmleri kt bulurdum. Byle anlaml bulmazdm. Sonra da unu grdm; lmler aslnda yaayanlarn zavallln gsterme arac oluyor. nsanlar ller iin dktkleri gzyalarn aslnda kendileri iin dkyorlar. lende kendilerini gryorlar. Kendi lmlklerini, hayattayken lmlklerini gryorlar. Yoksa bylesine bir lm alay pek anlalr deildir. Kendini bu kadar zayf brakma, kendini bu kadar lye benzetme sz konusudur ki, bir lde kyamet koparyorlar. ok doal bir yaam srecini byle gzyana bomak bana pek anlaml gelmemiti. Nitekim imdi ahadetlerde fazla alama yoktu. ehitleri cesaret ve yaam gc haline getirme vardr. Bu da kt lme bir cevap oluyor. Bizim cevabmz oluyor. lm korkusunun byle cesarete dntrlmesi kmsenemez. Bu bal bana byk bir kazanmdr. Krdistan halkndaki byk lm korkusunu, bu byk acl ve gzyal durumu imdi daha fazla cesaretle savamaya dntrmek, ok byk bir gelimedir. Bunu da biz yaptk. Bunu zenle hazrladk ve imdi herkes, biraz da byle lmsz klnmtr. lme kar anlay doru gelitirmemiz, yine lmle yaam arasndaki ba doruya yakn deerlendirmemiz, korkuyu yendi. Daha fazla cesaret, daha fazla hayattayken lmemek, fiziki olarak lndnde de bunu lm saymamak biimindeki durumu biz ortaya kardk. Tabii, bu da kmsenemez bir gelimedir. Bu, Krdistan iin byk bir ihtiyacn giderilmesidir. lm korkusunun giderilmesi salanm, yaamda lmszlk duygusunu yaratma ihtiyac giderilmitir. te bu byk ehitler, biraz bunun ncleri oldular. Bu gerein anlalmas ve etkili klnmasnda en nemli rol yerine getirdiler. Ben buna lm korkusunu ykma, yaam lmcl etkilerden arndrma, fiziki lmlerden de korkmama veya ahadetlerden korkma283

ma, kutsal deerler uruna lmde yaamn mevcudiyetini gsterme ve bylece daha katlanlabilir bir lmle yaamn ban kurabilme diyorum. Bu nemli bir gelimedir. Yaamda yeni gnn diriliini temsil eden Newroz ehitleri zerinde de biraz durdum. Bizim baz deerli yoldalarmz bylesine yaamsal bir lmle bu bahar gnlerine karlk verdiler. Mazlum yoldan ahadetini de az ok anlamlandrdk. Mazlum yoldan Newroz ahadetinde gerekleen eyin byk bir teslimiyete, zellikle o vahet dneminde umudun son krntlarnn da alnp gtrlmesine, namuslu ve onurlu yaam olanan tmyle elden karmaya; bunun iin gerekleen son derece vahi saldrya kar, kendi kiiliinde bitebilecek olan en son direnme hamlesiyle karlk vermek olduunu, byle bir anlamnn bulunduunu ortaya kardk. Mthi bir karanlk iinde bir kibrit pn aydnlk gerekesi yapmak, yaamn korkun bir biimde teslim alnmak istenmesine karlk kendini byle feda ederek yaam iin bir iddia olmak, iddia olarak varln srdrmek ok nemliydi ve bu gerekletirilmi oldu. nk o haliyle yaam daha fazla gtrmek mmkn deildi. yle bir bask, yle bir vahet var ki, zgr bir yaamn, namuslu ve onurlu bir yaamn sz olabilmek ancak byle bir eylemle mmknd. Mazlum yoldan ahadetinin bu gerei ifade etmesi, ok nemlidir ve bunu anlad ortaya kyor. O, ideolojimizi iyi bilen bir arkadamzd. Partimizi ruhundan tanyan ve yle kalmaya byk zen gsteren, gerekten grkemli bir kiilik. Bu anlamda bu kiilik tam bir PKK oluyor, PKK'nin yaam sz, onun zirvesi oluyor. nk o dnemde kesinlikle bir teslimiyet dayatmas var ve tesli mi yet y le tek bi re ye da ya tl m yor. Hat ta tes li mi yet sa de ce PKK'ye dayatlmyor. phesiz biz darda direniyoruz, bizim de yapacaklarmz var, ama oraya dayatlan teslimiyet daha belirleyici oluyor. O teslimiyetin ardndan getirilecek olanlar, belki daha belirleyicidir. Bir Diyarbakr zindanna dayatlm teslimiyetin tam ba284

ars, o ahin-Yldrm ihanetinin tam zafere ulamas, binlerce teslimiyetin peisra gelmesine yol aacaktr. Onun bir halkn bana bela yaplmas da herhalde en azndan kemalizmin 1925'lerdeki zaferi kadar bir zafer olacakt. Nitekim ihanetiler bunu Gen Kemalistler adyla yapyorlard. Yine bu, biraz Dersim gerekliinde ortaya kyor. Kemalizmin 1938'de Dersim'de salad zaferin bu aalk unsurlarn ahsnda, hem de tam Gen Kemalistler olarak Dersim kiiliinde adeta tam zafer kazanarak sonuca gitmesi oluyor. Mazlum da bir Dersim gerekliidir ve herhalde bunu ok iyi bildii iin byle direnme tutumunu sergiliyor. Dersim direniilii Krdistan'daki son direniiliktir, ne kadar geri ve yetersiz olursa olsun bu byledir. Oraya dayatlan ihanet ve asimilasyon, en gl ihanet ve asimilasyondur. Gen Kemalistlerin ifade ettii gereklikte dile getirilen udur: Dersim budur, bunun karnda baka herhangi bir gereklik sz konusu olamaz. Bu ayn zamanda Krdistan iin sylenebilecek en son szdr. Bu sz de bizim szmzdr: Direnemezsiniz! Teslimiyetten baka yapacanz hibir ey yok. Zaten bunu gnlk olarak arpc bir younlukla ilemilerdir; tek tek kiilerle uraarak yrtyorlar. Yani sonu almak iin neredeyse gnler sayldr. Mazlum direniilii ite bu noktada kendisini devreye sokuyor. nk orada her ey ba aa gidiyor, teslimiyet ok hzl geliiyor. Yaplmas gereken ey bir eylem trdr. O da bu eylem tryle, yine ok anlaml bir gnde, bir yaam gnnde, bir dirili gnnde bunu gerekletiriyor. Gerekten de Mazlum yoldan direniinin daha sonraki sreci tamamen etkiledii, teslimiyete kar direniilii egemen kld biliniyor. Bu direniin bizim direniimizi de glendirdiini, da direniine de tarldn ok iyi biliyoruz. Bunun da bir ulusal direni ve dirili olduunu imdi ok daha iyi anlalyor. nemli olan her eyi bir ehide yklemiyoruz veya her eyi o dourdu diye kendimizi aldatma yaklam iinde deiliz. Ama daha derinlikli bir anlay gerekliyse, o anlayn da aa-yukar by285

le etkili olacan kesinlikle syleyebiliriz. Kesinlikle ehidin anlam budur diyebiliriz. Anlam daha da derinletirilebilir, ama zcesi budur. Sonuta ondan sonra pe pee gelen eylemlilikler vardr. Gerekten de Newrozlar, bu tarihten itibaren ok yaamsal klnd. Newroz gnlerinin direni gnleri haline gelmesinde Mazlum direniiliinin etkisi asla kmsenemez. Zekiye Alkan'n ahadeti de Diyarbakr'da oluyor ve Mazlum'un ahadetiyle balants aktr. Mazlum nasl zindanda partiye dayatlan teslimiyete kar byk bir eylemse ve ahadetiyle bunun bir zaferi oluyorsa, Zekiye Alkan'n direnii de Diyarbakr geneline dayatlan, bu temelde de btn Krdistan'a ve Krt halkna dayatlm olan sinmilii, korkuyu ve aresizlii gidermek oluyor. En azndan onunla balantsn kurarak, kendini byle direni durumuna tarmak istiyor. Bu yoldamz, hi phesiz ortama dayatlan btn elikileri en youn biimde de yaayabilirdi. Bu arkada iin elikide olduu syleniyor. Bir kadn elikisini, zgrlkle dknlk arasnda bir durumu younca zmeye altn syler ki, anlamldr. Biraz da bu kiilikler byle direnileri ortaya koyabilir. elikisi olmayan kiiliklerin anlaml direnilere nclk edebileceklerini sanmyoruz. Zekiye yoldan bir zgr kiilik olmaya alt, fakat bunu baaramad, skld, buna fke duyduu ve adeta byle srp gittii, tam da bu sreteyken bylesine bir eyleme kalkt sylenebilir. Bizim iin bu daha da anlamldr. Zaten rahat ve kendinden emin olan bir kii byk eylemlilie giriemez. Kendi halinden memnun, kendine tutkun birisi kesinlikle byle bir eyleme kalkamaz. Kadn zgrlk aray nemlidir. Bu balamadan da zaten yle bir eyleme kalkmak, ona cesaret etmek bile mmkn deildir. Fakat tam zme gidememe de anlayla karlanmaldr. nk zgrl tam zebilse, zellikle zgrlk savan ve onun eylemini daha rgtl yapar. Daha planl gelitirir. Ama yine de byk bir eylem, byk bir zgrlk tutkusu olmak istiyor. Bunu da yle
286

bir Newroz'da Diyarkabr surlarnda kendisini meale gibi yakarak ilan ediyor. Yine anlaml olduu sylenebilir. Kadn olmas daha anlalrdr. nk insan ancak byle youn bir elikiyi yaamakla bu cesarete ulaabilir. Mazlum yoldan gereinde de bu var. O parti ruhu oluyor, partinin byk direni ruhu oluyor. Orada artk bir insan vardr, kadn veya erkek olmas da hi nemli deildir. Orada en byk insann direnii, onun byk eylemi sz konusudur. Zekiye Alkan'n eyleminde ise bir kadn olmas daha da anlamldr. Neden? nk Diyarbakr'n kendisi, en dklm bir fahie kadndan daha beter bir durumu yayor. Yani oradaki erkeklik bir kadndan daha beterdir, daha aalk durumdadr. Bir fahieden bile daha beterdir aslnda. Mutlaka Diyarbakr'n bir etkisinden sz edeceksek veya Krdistan merkezli bir yerdir diyeceksek, fahie kadn deerlendirmesi yapldnda dmln snr izilmek istenir. Diyarbakr, o koullarda biraz da buna benzer bir yerdir. Bu kadar smrgeciliin merkezi olacaksn, bu kadar sessiz kalacaksn ve her gn bu kadar ineneceksin, tecavz edileceksin. Bu, fahie kadndan baka anlama gelmez. Ancak bu ynyle ele alnmas sz konusu olabilir. Ona mutlaka bir tepki gerekir. Fahie kadna veya dm kadna tepkisi anlalyordur. Diyarbakr'n kendisi yle olduuna gre, ona kar yle bir tepki gsterilmelidir. Bu ahadetle, bunun mutlaka bir etkisi vardr. Dier yandan bir kadn olarak da elikilerini anlyoruz. Bir kadn olarak elikiyi duymak, zgrlk aray iinde olmak, gerekten byk bir zorlu srece girmek demektir. Bir yandan bir kadn kleliinin iren durumunu bilince karacaksn, dier yandan zgr yaam tutkularn geliecek, bu korkun bir zorlamay beraberinde getirir. Gerekten biz bunu da epey amaya altk. Benim anlayma gre kle bir kadnn bizim toplumsal koullarmzda, Diyarbakr koullarnda bilince dnmn, zgrlk yaamna doru yol aln grmek, byle elikili bir duruma kendinde bir yer
287

bulmu olmak, kesin olarak PKK'nin etkilemesiyle olabilir. Zaten o dnemde PKK'nin etkisi Diyarbakr' sarmtr. Zindann sarmas var, gerillann sarmas var, genlii sarmtr. Kadn zgrlk abalar da biraz anlalr oluyor sanyorum. te byle bir kiiliin btn bu faktrlerden etkilenmesi sz konusu oluyor. Belli bir bocalamas var, baka trl mcadele etme istei de var, edebilir de. Ama o bu biimini tercih ediyor. Kendine gre planl, kendine gre anlaml bir eylem. Bu di re ni, Diyarbakr'daki zin da na da ya t lan la ra, Diyarbakr'daki halka dayatlanlara, bir kadnn yaad byk olumsuzlua, bunlarn hepsine toptan bir tepki oluyor; bu tepki de, byle yaamsal klmaya veya yaama ancak byle anlam verebilirim demesine gtrr. Eylem gerekleiyor. Buna vereceimiz anlam da budur. Bu eylemin de bu erevede gelitiine kaniyiz ve anlam byktr. Nitekim bundan sonra Diyarbakr'da gelimenin farkl olduu, halkndaki, kadndaki gelimenin biraz daha zgrce olmaya doru yz tuttuu biliniyor. Bir dier direni. zmir kalesinde bir kendini yakma olay var. Rahan Demirel adnda ok gen bir Krt kznn direnmesi var. imdi oraya tarlm bir Krdistan'n Mardin gereklii var. Yurtseverlik zaten etkilidir. Bu gen kzda bir yandan sava ve zgrlk tutkusu var, ama te yandan kendisi olduka zayf. rgtsel savam gerei etkiler. Newrozlu gnler de yine hzl ve youn yaanr. Belli ki, burada kendisini zgrlk savamna mthi vermek ve bir eyler yapmak istiyor. Fakat bunun teorik gcn fazla bulamad ve pratik gelitirme olanan fazla yakalayamad iin, yani tutkusu bir yerde teorik ve rgtllk dzeyini at iin, buna ramen bir eyler yapmaya ahdettii iin, farkl bir eyleme yneliyor. Oradaki kitlemizin iinde yaad utan verici koullar, kendisinin zgrlk ve zgr ya am an la y y la ba da ma yan al al t c ya am ko ul la r, Newroz'un o dirilticilii ve ekiciliiyle birleince, byle bir meale
288

eylemi ortaya kyor. Mmkndr, byle bir ruhta byle bir cesaret ve ardndan byle bir eylem ortaya kabilir ve kyor da. Bu eylemi anlaml bulduumuzu syledik. Bu ahadetin metropol kitlemizi aydnlatt, metropol halkmzn kendine getirilmesinde ve lkeye tarlmasnda bir kaldra ve kpr roln oynad, dkn yaam koullarndaki yzlerce kiiyi savama ektii, onlara dayatlan mezar atlatt daha arpc grlmtr. Mesaj, bu anlamda meale deerinde kendini kantlamtr. Bir komuta gc olmay kantlamtr diyorum. nk yzlerce kiiyi yrtt m, o bir komutanlk rol oynuyor. zellikle kadna ilikin olarak ok sayda katlma yol amas, neredeyse erkek saysndan daha fazla bir kadn katlmna yol amas, onun kadn zgrlne de byk bir katk, bunun komuta ve ordu gc olduunu gsteriyor. Avrupa'daki Newroz ehitlerimizin brakt baz mektuplar var. Bunlarn zerinde biraz durulmaya deer. Berivan (Nilgn Yldrm) ve Ronahi (Bedriye Ta) yoldalar, bu Krdistan kzlar, anlaml mektuplar brakmlar. Ben baz rportajlarna da tank olmutum. Yine herhalde epeyce mektuplar baz deerlendirmeleri ve raporlar da vardr. Bazlarn ben de grdm. Bu kiilikleri daha iyi tanmak asndan, kendilerinin imzalayp braktklar mektuplara bakmakta yarar olabilir sanrm. Bir mektuplar yle: Alman devleti son aylarda dmanln ak ak ilan etmitir. Derneklerimiz kapatlm, ulusal renklerimiz, ulusal bayraklarmz gaspedilmi, onlarca yurtseverimiz tutuklanm, gzaltna alnmtr. Almanya, Trk rklarnn peinden gitmektedir. Demirel-iller-Gre kliinin ya bitecek ya bitecek szlerini ellerini outurarak desteklemekte, kirli savan srmesi ve Krt halknn imha edilmesi iin her trl destei sunmaktadr. Krdistan'daki katliamlar, Almanya'nn verdii silahlarla gereklemektedir. Son olarak 1994 Newroz yrynde Almanya'nn eitli kentlerinde Krt yurtseverlerine Hitler'i geride brakacak uygulamalarn gerekletirilmi
289

olmas, bizim iin barda taran son damla olmutur. Cizre'de, rnak'ta, Diyarbakr'da uygulanan vahette Alman devletinin ok byk sorumluluu vardr. Alman devleti bu yaptklaryla insanlk suu ilemitir ve bunun hesabn mutlaka verecektir. Diyarbakr zindanlarnda kibrit pyle Krt halkna k yolu gsteren Mazlum Doan', bu anlaml ka bedenlerini tututurarak cevap veren Ferhatlar, Newroz, Newroz atei yaklarak kutlanr diyen ve Diyarbakr surlarnda bedenini tututuran Zekiye Alkanlar, zgrlk mcadelesinin neferleri olarak sayg ve minnetle anyoruz. Onlardan devraldmz bayran burlara dikileceinin ok yakn olduunu gryoruz. Atei sndrmeyin diyen Necmilerin yolundan kendi zgr irademizle giriyoruz. Emperyalizme ve smrgecilie en byk yant, bedenleri tututurularak verilir. Dn akam ileri Bakan Manfred Kanther'in bundan sonra PKK'ye kar tavrmz ok daha sert olacaktr. PKK'liler unu anlamallar ki, her yerde serbest hareket edemezler szleri, kararmza bizi bir adm daha yaklatrd. Biz biliyor ve inanyoruz ki, yaktmz zgrlk atei, daha byk atelerin yanmasna neden olacaktr. Bedenlerimiz, dncelerimiz Krt halkna ve btn insanla armaan olsun. Selam olsun zgrlk mcadelesinde topraa denlere. Selam bamsz, birleik Krdistan mcadelesini yrtenlere! Selam Bakan APO'ya! Kahrolsun smrgecilik ve emperyalizm! Kahrolsun Alman ovenizmi! Yaasn PKK, ARGK, ERNK! Yaasn Ulusal nderimiz Bakan APO! Dier bir mektup da u: Newroz'unuzu candan kutlarken, hedefimiz olan insani bir yaam iin, sizlerin daha ok direnmeniz gerektiini Parti nderliimizin de vurgulad gibi kendimizden ok az da olsa balatyoruz ve sizlere devretmek istiyoruz. zellikle Avrupa'daki halkmzn da Parti nderliimizin belirt290

tii gibi, devrimi Krdistan'a tarmalar vazgeilmez bir neme sahiptir. Bu temelde kadnlarmza da bylesi byk grevler dtnden dolay, tam ayakta durmalarn, Parti nderliimizin de yol gstericilii ile becerebilmelidirler. Sizlere, yce halkmza iten inanyoruz ve gvenimiz sonsuzdur. Yaasn Bakanmz APO! Yaasn PKK, ARGK, ERNK! Yaasn Enternasyonalizm! Bu arkadalar anlam hayli byk olan mektuplar brakm oluyorlar. Byk sayg duymamak, gerekten mmkn deil. Olduka bilinli ve arpc deerlendirmeleriyle dolu dolu yaadklar anlalyor. Eylemlerini de yle planlyorlar ki, baarszla yol amayacak kadar gl, kendini yitirmeyen, kesin sonucu nceden planlanan bir eylem, ancak bu kadar olabilir. Kendini cayr cayr yakmay byle planlayabilmek, bir baarszlk olasln bile ortadan kaldrmak iin, bakalarnn gelip de atei sndrebilecekleri bir alan sememek, kendilerinin ne kadar planl ve sonu alc olduklarn gsteriyor. Bu arkadalarn teki raporlarnda da bir eyler grdm. Bir rportajlarndaki baka bir cmle de aklmda. Bu zmlemelerden de epey etkilendikleri anlalyor. zellikle bizim istediimiz militan tipi olmaya byk zen gsterdikleri gibi, buna laykyla karlk verilmemesinin hayreti ierisinde kalan arkadalar oluyorlar. Yani bu arkadalarmzn yaam zelliklerinden biri de sahte olmama, Avrupa'nn o drlm ve drlmeye elverili ortam kadar yaamn oradaki zeminde kolayca yitirenlere ramen kendilerini byle diri tutmalar, zmlemelerden g alarak kendilerini byle militanlatrmaya ok ak hale getirmeleri oluyor. Bu tutum gerekten de rnek dzeyindedir. Benim bir raporda grdm biraz buydu. Ben birok ehidin raporunda da buna benzer eyler grdm. Aslnda bunlarn da bu apta yoldalar olduu anlalyordu. Burada nemli olan sadelik, zl olma ve bu ynleriyle sahtelie frsat vermemektir. Bu kiilikleri de bu anlamyla kesin bilmek gerekiyor.
291

imdi onlar ahadete gittiler ve siz kaldnz derken, unu vurgulamak gerekir: Yaayacaksan, onlar gibi yaayacaksn. Anya ballk biraz da byle olur. Aslnda en zl militanlamaya yaknlar. Araylar, gn gn gereklemeleri byledir. Gen kz olmalar, Avrupa koullarnda ikinci ve hatta nc kuak olmalar (ki, bunun ne kadar drc olduunu biliyoruz) bunu engelleyemiyor. Avrupa'da doup bym birka ehitte de bunu grdm. Hem Frat arkadamzda, hem de Hseyin elebi arkadamzda bunu grdm. Bunlar ikinci kuaktan, daha ok o koullarda yetimiler. Kiilikleri olduka ilgin, ilgin olduu kadar da vatanseverlikleriyle, grev anlaylaryla hi Krdistan'dan kmam, hatta blgeden de kmam olanlara ta kartacak cinsten bir savalklar sz konusuydu. Yani biraz da tam PKK'nin istedii militan tipi olmak, ancak byle olabilir diye dnyorum. Bu arkadalarmz da yle, bu temelde bir gelimeye sahip olduklarn, gelimelerinin bu ynl olduunu gsteriyorlar. Bilin dzeylerini biraz daha iyi anlamakta yarar olabilir. Tabii, bu mektuplar bunu yeterince ortaya koyuyor. ok gl siyasi deerlendirmeler gerekten ancak bu kadar yaplabilir. Dorular bundan fazla belirlemek mmkn deil. Tam bilinli diyebileceimiz siyasal yaklamlar sz konusudur. Bir de dmana cevap olmasn ok iyi biliyorlar. Yani siyasi deerlendirmeyle yetinmiyorlar. Alman emperyalizminin szcs bir iileri bakanna ok yaman bir karlk veriyorlar. Alman bakan, PKK bundan sonra ok daha sert bir tavrla karlaacaktr diyor. Onlar da, biz de bu kararmzla bir karlk vereceiz diyorlar. Yani dman dayatmasna kar bir militann dayatmas konusunda duyarllar. Tabii, Avrupa kendi sahalar. Ama Avrupa'nn zgnln de ihmal etmiyorlar. Bir de bu zglde halka sesleni var. phesiz bu da ahadetlerin kymetini kat be kat arttryor. Aslnda onlar tarih ve insanlk ehitleridir. Kesinlikle enternasyonalizm ars var. Antismrgecilik ve anti-emperyalizm kadar, insanla arlar ve bu temelde zgrlk ehitlerine selamlar var. Hem kavray derinlii,
292

hem cevap verme, hem yurtseverlik, hem de insanlk ball kesindir. Biz biraz da kadn ynleriyle zerinde durmay gerekli gryoruz. nk rportajlarndaki birka arpc deerlendirme hl aklmda. Gerici, ilkel milliyeti nderlik zerine arpc deerlendirmeleri, bu nderlii ayakba olarak grmeleri var. Gericiliktir biiminde karlk vermeleri var. Bizim kadn yaklammz, zgrlk tutkusu olarak deerlendirdikleri anlalyor. Yine cinsellik alanna ilikin arpc bir deerlendirmeleri var. elikilerin en youn alan olduunu sylyorlar. Byle ok mcadeleci bir alan olarak deerlendiriyorlar. Sanrm cinsellikte kleletirmeye kar da byk bir anlay ve zgrlk yaklamyla dolu olmalar sz konusudur. Yani nderlik anlaylar, kadn zgrlk anlay ve cinsellikte de mcadele anlaylar hayli derinlikli. yle kendini feda eden sradan yurtseverler deiller. En deme militann ulaamad bir bilin, bir zgrlk tutkusu ve felsefesi kadar, pratik yaamna da sahip olduklarn gsteriyorlar. Bu anlamda bizim parti gereimizde netletirmeye altmz, hem de youn bir biimde ilediimiz doru nderlik anlay bu ahadetlerde byk anlam ifade ediyor. Gerekli olan ucuz duygular iin yaam deil, zgrlk tutkusunun yaanmasdr. Bu ok gl ifade ediliyor. nemli olan cinsel dknlk filan deildir. Cinsellikteki mcadeleyi, oradaki dknl, oradaki savam grebilmeliyiz deniliyor. Bizim de biraz amaya altmz buydu. Bu yoldalar bunu da ok iyi deerlendirip yle bir anlamda ve bu anlama denk den byk bir eylemlilikle karlk veriyorlar ki, deerleri bir kat daha artyor. Byk kadn zgrlk saval diyeceksin, bunu bu anlayta greceksin. Yoksa ucuz laf edip de birer dedikodu kp olmaktan kamayann ne kadar militanmz olduunu da biliyoruz. Onlar bu temelde, bu arkadalara saygl olmaya davet ediyoruz. Yine bir sr kadndan beter erkek var. Cinsellii en iren biimlerde yorumlayanlar var. Onlara da bu cmlelerdeki olduka arpc anlay yakalamalarn salk veriyoruz.
293

Eer ehitlere bal olacaksak, byle kiiliklerin biraz zmlenmesini ve zmlenmi olan bu kiilikleri doru anlamalyz. Baka trl onlarn byklkleri anlalmaz. Kendinize baka trl yiit kadn veya erkek diyemezsiniz. Sonuta ben de baz deerlendirmeler yaptm. Benim de kadn zglrlne ilikin yaptm deerlendirmeler var. Bu yoldalar zellikle bu deerlendirmelerden ok etkilenmiler. Veya onlar kendi kiiliklerinde zmlemiler. Bu ynyle beni de yakndan ilgilendirir. Bir yerde kadn zgrl hareketinin ncleri oldular. Byle zgrlk araynn gnlk tutkusu iinde olmak, cinsellikte byle tek doru zmlemeye ulaabilmek, bu temelde gericilii yarglamak, bizim bu son yllarda en ok peine dtmz ve sonu almaya altmz konulardr. Bu konularda en etkin davran, en makul ve doru olan, en doru tavr gstermek demektir. Bunlar onun ehitleridir, onun kadn zgrlk militanlardr. Bu ynyle deerleri hayli yksek diye dnyorum. Kesinlikle hakkn vermek gerekiyor. Bunlar yaam anlamayan yoldalar deil, yaam en iyi anlayan yoldalar oluyorlar. Yaamlarnn baharnda, byle prlanta gibi yaamakla yz yze olan kiilikler oluyorlar. Ak! Deerlendirmeleri nnzde. Yalar da ok gen. Biliniyor ki, Avrupa'da yaamn her trlsyle her gn, her saat kar karyalar. Buna kar Avrupa'da byle bir eylemi gerekletirmek, gerekten benim bile deerini tarif etmekte glk ektiim bir bykl temsil etmekle olur. PKK'nin byklnde bunlar bulmak zor deildir. PKK'nin byle binlerce ehidi vardr. ok iyi biliyorum, teslim olmamak iin yaamn adayanlar arasnda en bata, gen kzlarda byle bir direnme olay var. Zaten Newroz ehitlerinde de arlk onlardadr. Yine bunun gibi, en zor koullarda teslimiyete kar binleri aan direnii de var. Ama bu kadar arpc olanna, hem de bilinli ve planl olanna da, bu yoldalarn ahsnda rastlyoruz. Kukusuz karlmas gereken sonular var. zgrln PKK'deki gereklemesine dikkat etmek anlamnda
294

karlmas gereken sonular var. Bu ehitlerin ansna bal olmann gerekleri nelerdir? Bunlar nasl yerine getirilir? Buna ilikin mesaj ok arpc, arlar ok anlaml. Bilin younluunu en ok yaayan yoldalar olmalar, dediim gibi bunu zmlemelerin btn derinliine ulam olarak ortaya koymalar, bizi PKK'de zmlemeleri sonuna kadar zmse, zgrlk tutkusunu esas al, cinsellikte bile doruyu yakala, cinsellii bir egemenlik veya kleletirme arac olarak grme, saygl ol, gerici nderliklere ve nderlik zelliklerine kar sonuna kadar diren; emperyalizme, smrgecilie ve onlarn her trl ittifakna kar en ok glyz dedikleri ve en ok saldrdklar dnemde, en gl eylemi koy! sonucuna gtryor. Btn bunlar byk arlardr ve hakkn vermek, biz geride kalan yoldalara dyor. Doal anlamna gre savaarak, anlamna gre militanlamay bilerek karlk vermek, en dorusu ve yegane yoludur. Anlayamadm, derinliini kavrayamadm, kendime gre uyguluyorum demek, ehitlere saygszlktr, bu byk Newroz ehitlerine ktlktr. Buna hibirimizin hakk olmad gibi, gerekten onlarn ardlysak, gerekten bu tasa altnda bu ehitlerin ansna bal zgrlk savalar olacaksak, o zaman ona gre bir yaam, ona gre bir savam arttr. Bu gc kendinizde grdnz m, bu gle savatnz m, siz bu yoldalara layksnz. Onlarn komutasndan bir eyler anlamsnz, gerekten onlar yaatyorsunuz, anlarna bal olarak yaatyorsunuz, yaamla btnletirerek yaatyorsunuz, savaa tararak baaryorsunuz demektir. O zaman ne mutlu bize diyebilirsiniz. Byle ehitlere sahip olmak kadar, onlarn bizim nmze koyduklar grevlere sahip kmak ve bu grevleri baarma olanan yakalamak da yakcdr. Ben de kendi payma, hi kukusuz, bu ehitlerin deerini anlayabilecek durumdaym. nderlik uygulamalar var, renebildikleri ve syleyebildikleri kadaryla ve bu yoldalarn ahadetinden sonra daha gl var ol295

maya alrz. Bizim yle sradan bir var olmayla karlk vermediimiz biliniyor. zellikle kadn ehitlerin byle arpc tarzda ortaya kmalar, bizim de kadn kiiliine gsterdiimiz ilgiyle yakndan balantldr. Bu ehitler sizin sandnz gibi yle kendiliinden ortaya km veya size layk olmak iin km ehitler deil. zmlemelerle ban biraz kurdum. Bizim kadn sorununa yaklammzla bu ahadetlerin ilikileri kesindir. Daha da aabilirim: Bu zgrlk zmlemeleri ile bu ehitlerin yaam arasnda nasl bir ba vardr? zmlemeleri biraz okursanz, zerinde younlarsanz, bu ba grrsnz. Byk kiilik nasl gerekleiyor? imdi biraz byle gereklemi. Kendilerinin de belirttikleri gibi, bu ileri de daha byk gereklemeye gtrecektir. zgrlk atei daha byk atelerin yanmasna neden olacaktr diyorlar. zmlemeler onlara yol at, onlar daha byk yaamlara yol aacaklardr. Zaten onu sylyorlar. ehitlere bal olmak isteyebilirsiniz, hi phesiz onlara saygl olmaya alacaksnz. Ama bu derinden bir etki biiminde olmazsa ve yaamsal bir gce dnmezse, ikiyzl bir anma olur veya ok gz yal, o eski lmlere dklen gzyalarnn gereine benzer bir anma olur ki, yakmaz ve ehitlere hakaret olur. Aslnda onun da anlam vardr. Belli ki, tam hakkn vermek, ancak sava gerekliimizi emperyalistine, smrgecisine ve ibirlikisine kar srekli gelitirmekle mmkndr. Bu, kadn zgrln, yine ayn zamanda erkeinde kendine zgrce yaklamasn gerekli klar. Tek boyutlu deildir. Tek yanl deildir. Bu konuda derinlik kazanmak anlamna gelir. Bence bu ok kesindir. Yani ille byklne anlam vereceksek, artk bununla oynamamanz gerekiyor. Hele kzlarn, hele kadn-erkek yaklamlarnn bununla oynamamas gerekiyor. Oynarsak ne olur, derseniz, lanetlenirsiniz. Hem bu deerlere bal olduunuzu syleyeceksiniz, hem de onlarn mealesi altnda kirli iler yapacaksnz; zgrlkle, militanlkla elien, savala elien
296

ilikiler iinde olacaksnz! Bu hakarettir ve kabul edilemez. Bu sonucu karmamz gerekiyor. Onlar da duygularn en ycesini biliyorlard; onlar da nderliin zgrlk tutkusunu ok iyi biliyorlard. Karlk biraz byledir, sizin verdiiniz gibi deildir. Onlar yaam anlyorlar, buras ok nemli. Cinsellii bile bu kadar yorumladktan sonra, anlamaz olurlar m? Sizin iin bu ne demektir? Bu temel drtleri bile sava gerekliiyle balantl olarak deerlendirmek demektir. Bu, ayn zamanda nnze byk grevlerin konulmas demektir ve kesinlikle byledir. nk biz bunlar olmam gzyle deerlendiremeyiz. Onlar byk ehitlerdir, planl ve kesin sonu alc bir eylemi gerekletirmilerdir. Anlam da byledir, ars ok nettir bu ahadetlerin. nk partimizin ehitleri oluyorlar. Hep Yaasn PKK, ARGK, ERNK! diyorlar. Eer bu adlar ehitlerle yayorsa, bu deerlere sahip kmak zorunludur. Onlar kendilerini herhalde uraya-buraya, aile gericiliine, emperyalizme, dkn yaama kesinlikle teslim etmediler. Amanszca savaarak kendilerini ortaya kardlar. imdi elden gelseydi de, bu yaamlar biraz daha ap halklatrsaydk, tarihselletirseydik. Aslnda o bize dyor. Onlar kk bir eylem yapmadlar. Eylemleri gerekten ok zordu ve ok grkemli bir eylemdi. Sizin o dadaki gerillalnzdan veya bu savalnzdan bin kat daha fazla gerillay besliyorlar. nk onlarn ahadetinin ardndan daha bir-iki hafta gemeden, onbinlerce Krt kadn en zgr bir yry gerekletirdi. Yine Avrupa'daki yzbinlerce insanmz derinliine lkeye balad. Maddi ve manevi katklarn arttrd. Hangi gerilla buna yol at diyelim? Kald ki, her yl bu daha da devam edecek. Demek ki, bu yle sradan bir eylem deil. Birok gerillamzn bile eylemleriyle ne kadar kayba yol atklarn gz nne getirirsek, birok rgtmz ve cephe alanmzn bile yzlerce kiiyi yakalatp etkisizletirdiine ve buna yol atna ok tank olduumuzu grrsek, en belirleyici eylemin, en
297

sonu alc ve kedisini srekli retecek eylemin bu olduunu greceiz. Onlar bunu gerekletirdiler. Bundan karlmas gereken sonu, herkes byle yapsn olamaz. Hayr, birileri yz ylda, bin ylda bir yapar bu eylemi. Onlar da byle tarihe geerler ve bu eref onlara mal olmutur. Birisi Diyarbakr surlarnda, birisi zmir'in Kadifekale'sinde, bir eylem de Almanya kalesinde oldu. Evet bunlar kendi tarihimizin, yazgmzn hep olumsuz bitirilmeye alld kalelerdir. Diyarbakr, ulusal imhamzn can ekitirilerek sonulandrlmak istendii yerdir. Bat Tr ki ye met ro po l, s tan bul, z mir, yi ne y le dir. En az Krdistan'daki kadar kitlemizin mezara gmlmek istendii bir yerdir. Avrupas da, Almanyas da Krdn beterin beteri bir biimde mezara gmlerek, sonunun getirilmek ve bittiler biimde ilan edilmek istendii yerlerdir. Bu byk zulm ve imha kalelerinde byle birka byk eyleme ihtiya olabilir. Byle yerlere bunlar talip oluyor ve bu eylemleri gerekletiriyorlar. Bakalarnn yapmas artk karikatr olur, gerekmez de. Baka yerlerde baka tr eylemler olur. te gerilla eylemlilii diyoruz. rgt ol, onlarca serihildan gerekletir. Bunun militan ol, bunun ehidi ol! Yzlerce gerilla alan var, gerilla ordusunu kur, eylemini gerekletir, onun ehidi ol! karacan sonu budur. Byk bir gerilla ehidi olmak iin, gerilla ordusunu gelitirmek ve gerilla savan biraz daha trmandrmak zorunludur. Biz, Mahsum Korkmaz yoldan ahadetinde de buna benzer eyler syledik. Gerillada srar kiilii dedik ve ansna yaplacak tek doru karln, Krdistan dalarnda gerillay blkler dzeyinde dolatrmakla mmkn olacan belirttik. Anya bundan baka trl ballk olamaz. Nitekim bunu biraz kantlamaya altk. Yine eer ille byle ehitlere ihtiya duyulacaksa, onlar da daha st bir savamn yolunda yrrlerse, ona layk olabilirler. Sava bir zirvenin eiine getirirlerse veya ona yol aabilirlerse, ahadetleri bir anlam ifade edebilir. Hareketimiz byle ehitlere aktr.
298

Ama bu yle kolay gereklemiyor. Bylesi ehitlerin anlam ycedir. Onu ne ok daraltarak, ne ok abartarak, ne onlarn glgesine snarak, ne de onlar yadsyarak karlamak doru bir karlama tarz olamaz. Bu erevede ehitleri anmak, onlar yaama geirmek ve komutalar altnda savama katlmak, en doru anma biimidir. Ben kendi eylemimi de, byk oranda ehit gerekliine bal kalmann eylemlilii olarak deerlendirdim. Onlar da bizi glendiriyorlar. Fakat bizim gerekletirdiimiz eylemilik de, kesinlikle onlarn yolunda yrdmz gsteriyor. Bu ok zor bir yrytr, amansz bir mcadeledir. Mcadelemizin z bunu gerekletiriyor. Biz de saygyla karlyoruz. imdiye kadar yapan da, yaplan da daha amansz ve tam zaferi biraz yakalam bir tarzda gtreceiz ve tarihte ve yaam gereimizde mutlaka yerini bulacaktr. Bu temelde, onlar yalnzca bir gnde deil, her an yaammzda ve mcadelemizde anlaml klarak anyor ve yaatyoruz. Olumlu veya olumsuz ynleriyle zgr kadn hareketi zerinde etkide bulunan bir kadn da benim anamdr. imdi bu kadn iin de birka cmle ile bir deerlendirmede bulunmam yararl olabilir. 1994 k deerlendirmelerinde, ana gerei zerine birtakm deerlendirmeler yaptm. Krdistan'da zerinde durmamz gereken bir gereklik de ana gereidir. Analk genellikle bir dou ifadesidir. Analn bizdeki en basit anlam, birok ocuk dourur ve neslini devam ettirir biimindedir. Ben bandan itibaren buna itiraz ettim. Denilebilir ki, anama en sert cevab kendim verdim. O bir ana olarak benimle evdeki btn hakkn beni dourmu olmaya karlk olarak, ona bal olarak ileri sryordu. Ben de u tavuk ile civcivi gryor musun? Tavuk civcivi iin ne kadar anaysa, sen de benim iin o kadar anasn diyordum. Bu ok kaba bir benzetmeydi. Ama bunu yaptk. Hatta senin gibi ocuklarm olacana, benim hi olmasn daha iyidir diyecek bir yaklam ska vurguladm. Neden? nk ite o herhangi bir ana, ben de herhangi bir ocuktum.
299

Bu bir eliki. ocuk istedii gibi yaayamyor, ana da ocuuyla kendini srdrmek istiyor. Bu bir eliki. Demin ehitlerden szederken, mthi lde bilinli ve planl olduklarn syledim. vey ana da o kadar bilinsiz, o kadar plansz. Fakat kendine gre bir isyan anas. Denilebilir ki, gerekten ayn zamanda erkein kontrolne fazla girmemi bir kadn. Tabii, benimle olan ilikilerini hatrlyorum. Ne istiyor? Aslnda ne istediini fazla bildii kansnda deilim. te olum memur olur, biraz para kazanr, bana birka metrelik bez alr, birka giyecek alr diye dnyor. Bunlar yle fazla ierii olmayan taleplerdir. Kendisinin hayrl evlattan kastettii ey, onun o haline biraz anlay gstermek, maddi ve manevi anlamda ite byle kendisine karlk vermek oluyor. Birok ocuk da, bu anlamda herhale karlk verir, anasnn iyi olu veya kz olmaya zen gsterir sanrm. Kanmca sizin gerekliiniz de arlkl olarak biraz byledir. imdi her eyde aksilik burada da balad. Byle bir ocuk olmann ayrcal m dersiniz, talihi veya talihsizlii mi dersiniz, onu belledik. Kendime gre en erkenden anaya kar byle bir savam verdim. nsan anasna kar sava verir mi? Biz verdik. Gerekten ok tuhaf, hl da hepiniz gryorsunuz. Anasnn ok sevdii ocuklar, ocuun ok sevdii anas Ben bu durumlara ok az dtm sanyorum veya grmedim. yle olmaya altk. Acaba su muydu? Gereklik ne dedi bana? Dorusu sizinki mi, benimki mi? zerinde durmaya deer. Neden erken yalarda byle bir mcadele dodu? Onu da birka deerlendirmede anlatmtm. Tabii burada kalkp byle bir ocukluk dneminden bir teori karacak deiliz. Ama ocukluktaki ekillenmenin de daha sonraki btn gelimeleri etkilediini psikologlar
300

sylyor. Biz de buna eminiz. Bu, bilimsel bir dorudur. O dnemin mcadelecilii olmasa, daha sonraki dnemin mcadelecilii de olmayacak pek. Ben mi ok akllydm veya karar m ok deiikti ki, bu mcadelecilii dayatt? Bu da ayr bir konu. Burada ok olaanst, ok zel durumlardan bahsetmeye de gerek yok. Bu, herhalde ana-ocuk ilikisinde yaanan bir durum. Ama bizim balattmz sre, elikinin biraz aa karlma sreci oluyor. Bu erken yalarda o anlama geliyor. Hesaplamay ok erken balatyoruz. Onun bir egemenlik anlay var, etkilemesi var, kendisine gre birtakm aile geleneklerini egemen klacak. Benim birtakm zgrlk taleplerim var, ben de onlar dayatacam. Aile gelenekleri nedir? Onun belledii neyse odur. Benim zgrlk diye bellediim ey nedir? Canmn istedii neyse odur. ok ilkel bir egemenlik ve ona kar gelien bir zgrlk sava. Burada nemli olan nokta, baba etkisinin fazla etkili olmamasdr sanyorum. Bu dikkate alnabilir. ok gl bir baba otoritesi, durumu kesinlikle farkl klacaktr, babann aileyi tam bir kontrol altna almas ve onu yle tmyle etkisiz klmasnn benim zerimde de baz sonular olacaktr. rnein bir eliki durumunu grmeyebilirdim. Muhtemelen ana-baba elikisi, benim k yapmama frsat veriyor. Etkisiz bir baba, yine de babaln veya erkekliini gtrmek istiyor, kolay brakmak istemiyor. Ama dier yandan da, anaerkil dzeye kendini tarmak isteyen veya anaerkil bir kadn olarak ailede yer bulmak isteyen ve bu konuda da kendine gre bir uras olan bir kadn var. Bu, gerekten nemli bir eliki. Bu eliki bana biraz olanak sunuyor. Bir yerde daha sonraki srelerde elikilerden yararlanmay herhalde ilkin bu aile ocanda reniyorum. Yani baba otoritesine kar ana gc denilen bir kavramla tayorum. Bu, ailede bir etkisizlie yol ayor. Buna yol at iin de, ben kendi kendime erken yata zgr davranabilirim, diyorum. Anam, babama kar ktna gre neden ben de bazlarna kar kmayaym? Dier kadnlara gre byle bir ana hem cesaret
301

veriyor, hem de beni biraz daha serbest ve kendime gre klmaya gtryor. Hani derler ya, iki g birbirleriyle urarken, adeta birbirlerini etkisizletirirken, bir nc ocuk gc geliim gsterebiliyor. Ben herhalde bundan biraz etkileniyorum. Mevcut durum, ana-baba otoritesine yle fazla girmeden de kendimi bulabilmemi ve kendimi biraz daha zgr hissetmemi mmkn klyor. Ana ile babann birbirleriyle oka savamas, rahat ve huzurdan eser brakmamas, ana kuca baba himayesi gibi kavramlara fazla yer brakmyor. Sen aslnda bunlarda fazla yer bulamazsn, himaye arayamazsn, sevgi bulamazsn. Bunlar zaten birbirlerine her trl saygszl dayatyorlar. Bu konuma fazla gvenilemez veya bu haliyle fazla gvenilemez. nk ailenin ocuklar zerindeki etkisi gerekten ok belirleyicidir. ounuzun hl bir aile ocuu olduunu belirtmek gerekir. Siz aileyle ve ailenin deer yarglaryla savaarak bymediniz. Ben bugn hl onlardan aldnz yanllar dzeltmeye alyorum. Bu kleletirici, abartc, hrszlatrc ve kendini ok sahte bir biimde adam yerine koyucu deerlere ve deer yarglarna nasl aklk kazandrdm ve bunlarla her gn nasl savatm gz nne getirirseniz, aile gerekliiniz kendisini biraz daha iyi aa karr. Hepinizin ailenin iyi ocuu olarak bym olma ihtimali ok yksektir. Evet ben buna bir ey demiyorum. Ama bu byme tarznn iinde ok kir var, ok bamllk var, ok klelik var, ok abartma var. Onun acl veya kabul edilemez sonularn partiye taryorsunuz. te ounuz partiyi bir aile olarak gryorum diyorsunuz. Tpk ailenizin ilikilerini parti ortamnda aradnz, kendinizi partinin iyi bir ocuu gibi deerlendirdiiniz ortaya kyor. Partiyi aile rgt gibi grrsen, partinin bana bela olursun. Aile, ilkel bir kurumdur, bu kurumun deerlerini ulusal ve siyasal deerlerle kartrrsan, oradaki bencillii, ucuz ve beleten yaamay partiden de beklersen, orada bulduun yz, sayg ve sevgiyi hi emek harcamadan parti iinde de ararsan, bir babelas olursun. Sonu olarak bir ksmnz ba belasdr. Neden? nk sizin aile gerekliiniz
302

ok kt ilemi, babelas durumun altndan hl kamyorsunuz. Burada karlacak nemli bir sonu budur. Ben inkar etmiyorum ailelerin verdiklerine, ailenizin sizi bytmesine, hele bir anann sizi bytmesine byk deer veriyorum. Yani Allah bana her ii yaptrsn da bir anann bir ocuu yetitirme iini vermesin, derim. ocuk yetitirmek ok zor bir itir. Geerken burada onu da vurgulamalym. Zaten ben olsam, gerekten her gn sille-tokat giriirim, yani okcuk yetitirmeye tahamml edemem. O biimiyle, o koullarda tahamml edemem. Tabii, ocuklara kar deilim. Geerken onu da belirteyim. vnmek gibi olmasn, ocuklarla ilgilenmeyi, yine en arkadaa biimiyle srdryorum. Bir ocua ocuk gibi deil, geliecek bir insan gibi yaklamay en zl biimde ben hayata geirmeye alyorum. Ama yine de ocuklara byle sinirliyim. Bir gn bile onlarn alayp szlamasna dayanmak mmkn deildir; analar mthi dayanyorlar. Tabii bu dayanma da onlar dryor ve mahvediyor. Analarn btn o gerilikleri, biraz da bu ocuklarn yzndendir. Hayr. Bunlar bambaka elikilerdir ve bambaka ele alnabilirler. Dikkat ekmek asndan bunlar sylyorum. Krt gerei iinde ailedeki bu byme tarz ok ar sonulara yol ayor. Ne kadar nazl bytldnz, ne kadar emek d bytldnz? Aileler yoksul olduklar halde sizi ne kadar paa gibi byttlr? Bunlar byk elikidir, byk sorundur. Zaten ocuklar hep olum byr, paa olur tekerlemesiyle bytlrler. Karmda hi emek harcamayan birer general gibi duruyorsunuz. Bu, bytl tarznzn bir sonucudur. Sizi yle altrmlar. ocuum en iyisidir, en gzeli, ocuum en paasdr demiler. Sizin imdi hi emek harcamadan, olduka yrtc bir teorik ve pratik abayla salayabileceiniz gelimenin kenarndan bile gemeden kendinize rtbeyi layk grmeniz, kendinize militanl yaktrmanz, bu yetime tarznzla balantldr. Benim btn iyiliim, ite byle bir yetitirme tarznn konusu olmamak, byle bir
303

yetirtirmenin talihini ve talihsizliini yaamamaktr. Demek ki, benim bu aile konumundaki elikili durumum veya elikinin ok erkenden aa kmas, daha sonraki gelimelerin zerinde tayin edici bir etkide bulunmutur. Bu kurumdan duyulan kuku, beni geleneklere, himayelere, bunlara dayanarak ayakta kalmalara kar da kukuya gtrd. Zaten herkes, babam beni yle korur, anam beni yle korur diyerek yetiir. Anasna ve babasna dayanmadan bir ocuun yetimesi zaten mmkn deildir. Ama bunun bizim yaadmz biimiyle erken yata karlanmas ve ok erkenden kopu, bizim daha sonraki bamszlamamza byk katk sunuyor. Toplumdaki elikiyi anlamamza, aile deerlerine gre deil, ulusal ve toplumsal deerlere gre zen gstermemize ortam sunuyor. Beni erkenden ona ak tutuyor. Yani ana-babann beni himaye etmelerini inkar etmemeliyim. unu da hatrlatmalym ki, ben boyun emeci bir ocuk da olabilirdim. Ama anam beni kendi elikilerine gre bir savala itmekte mthiti. Hatta en byk terbiyeyi ondan aldm syleyebilirim. Yani unu grdm: Sen dmanlarnla uramazsan, ekmek yiyemez veya asla yaayamazsn! Bu, nemli bir eitim zellii olsa gerek. nk kendine gre dman bellediklerine kar mcadeleciydi. rnein bir ocuk bana tokat vurmusa, intikamn almazsan, kesinlikle eve gelemezsin diyordu. ntikam almadan geldiimde, beni kovuyordu. Mutlaka sen de gidip karlk vereceksin diye zorluyordu. Baz ocuklarla kavgam hl hatrlyorum. Bu kavgalar kesinlikle onun zorlamasyd. Bana kalsayd, ocuklar beni vurduklarnda alayp szlayarak, beni korumalsnz; ana git sen intikamm al, baba sen al derdim ve zaten yle yapyordum. Btn ocuklarn durumu byledir. Dayak yediklerinde veya kendilerine bir zarar geldiinde, alaya szlaya, koa koa nce babalarna, sonra analarna sarlrlar. yle karlk verdirtmeye alrlar. Bendeyse byle bir karlk sz konusu deil. Ben gidip karlk
304

vermeliyim. Bu, doru bir eitim tarz olsa gerek. O da bir ocuktur, sen de bir ocuksun. Kald ki, anam kendisi de gidiyordu, onlarn sahipleriyle savayordu. Senin ocuun byle yapmsa, ben de byle yaparm diyordu. Ama bize de yaptryordu. Ksacas anam bana yle bir duygu vermi oldu: Bana snarak, hep benden destek alarak, yardm grerek, byle alayp szlayarak, zellikle byle davranarak yaayamazsn. Mutlaka bir cevabn olacak! ok ilkel de olsa, bu bir c alma veya bir yetime duygusu gibi oluyor. Baba tarafndan gl deil, ana tarafndan ok daha gl. Baba tarafndan da var, ama ana taraf biraz belirleyici oluyor. Yaarken mcadeleci olma zelliidir bu. Tabii, bizi fazla ezdirtmedi de. nk biz o ocuklarla kavgada ezilebilirdik. Kar tarafn ocuklar daha gl ve daha oklard. Orada kendini koruma gc vard, yaman bir kendini koruma sava veriliyordu. unu hissettiriyordu: Ben yle kolay kolay boyun emem; byk kavga ederim, kyameti koparrm. Kyde de ondan daha naml bir kiilik yoktu. Byle tam bir isyan tufan. Barp armada, kfrde stne yok; erkek ya da kadn kim olursa olsun, korkusuzca zerine giderdi, kprr dururdu. Yani olay bir kiilikti. Biraz da koruma ynnden bir paylamm olmutur. Yoksa ok silik biri olabilirdik. Onlarn deyii ile ok silik ve her eye boyun een bir ocuk olmak da mmknd. Bu anlamda deerini takdir etmek gerekir sanyorum. Bunun dnda bize verebilecekleri fazla bir eyleri yoktu. Okul srecine girdikten sonra anadan reneceim fazla bir ey yoktu. Bir kopu srecidir srp gider. Analardan kopu ne kadar dorudur? Ne kadar yanltr? rnek ana ocuklar genellikle daha sonradan olanaklar elverdiinde ve paralar olduunda, analarna hediye alrlar. Ben yle bir ynteme bavurmadm. Aslnda param da vard. Biraz para kazanmama ra305

men, akrabalarma veya anama yle bir hediye alaym diye dnmedim. Belki bunu yadrgamlardr. Evet belki bu konuda biraz inkarc davranyordum, ama bana gre oulluk farkl olmalyd. Onlarn istedikleri gibi bir oul olmamakla beraber, bende baka trl iyi bir oul olma aray vard. Ben hibir zaman dost ilikilerine yle ucuz hediyelerle yaklamadm. Hl da yleyim. Her eyi size syledim. Arkadala ne kadar bal olduumu, erken yalarda ocuk arkadalklarnn ne kadar byk bir araycs olduumu, onlarla olmak iin ne kadar can attm, hatta yle arkadalklar oluturmak iin, nasl byk bir g zaptettiimi vurguladm. Tabii, bunun ucuz hediyelerle olmayacan gryordum ve aslnda ucuz hediye nedir diye deniyordum. Bu da fazla ilgi ekici olmuyordu. Gl arkadalklarn oluumuna, gl ilikilerin oluumuna, gl ilikilerin olumasna frsat vermiyordu. Onun iin daha erken yalarda insanlar balamann deiik yollarn aklma getirdim. Aileye bal olmann da deiik byklk yollarn denemeye altm. Basit maddi ilikilerle, hediye ilikileriyle, akrabalk ve kirvelik ilikileriyle olsa olsa birka ahbap-avu kazanrsn. nsanln kitlesini kazanamazsn. nk o zamanlar sorun buydu. Btn halk kazanmay bir yana brakalm, komularmz bile ekemiyorduk. Sen nasl bir kiisin ki, komularn bile anlaml biimde kendinle btnletiremiyorsun? ok istemene ramen, kyllerini bile kazanamyorsun. Tabii bu duygu, bizi o zaman erkenden daha derin balar arama srecine soktu. nsanlar, kap komuyu, btn kylleri, giderek btn bir halk, mmknse insanl, nasl birletireceksin? lgi derinliini nasl yaratacaksn? Bizdeki ideolojik aray, siyasi aray, parti aray ite byle olutu. Yani insanlar o kadar ilgisizler ve birbirlerinden o kadar kolay vazgeiyorlar ki, sen derin balanmamak zorundasn. Ucuz hediyelerle salanan balar, feodal usullerle kurulan bu balar bana fazla gl gelmedii iin, ben de ilgi gstermedim.
306

Din ball bana biraz daha derinlikli geliyordu. O zaman ona sarldm. O balarla toplulua balanmaya, toplulua g vermeye ve g olmaya zen gsterdim. Ardndan bilim, felsefe, giderek ideoloji, sosyalist ideoloji, siyasi ilikiler dediimiz ilikiler, rnein siyasi ilikinin bendeki bykl nasl olutu? Bunlar aslnda bu byk zayflklara tepki olarak olutu. rnein sizde sempati ilikileri hl ar basar. Zayf ilikilere bile kolay teslim oluyorsunuz. Veya bu tr ilikileri yeterli grrsnz ya da ilikisizlii normal karlarsnz. Bende hl ilikiyi derinletirme sreci var. Bendeki siyasetin bykl veya benim ilikilerimdeki salamlk, biraz kaynan bu erken yalarda bulmaktadr. Aslnda ok iliki istiyordum, bunun iin adm da atyorum. Sizler birbirinizle kolay tatmin olmusunuz veya birka ucuz iliki de size yeterli gelebilir. Ya da ilikisizlik sizin iin ok normaldir. Benim iin ilikisizlik ikencedir. Ben zayf ilikileri esefle karlarm. Bende daha kkl, daha radikal, daha salam, daha derinlikli ve yzyllara san ilikiler konusunda aray var. Bu aray ite ideolojiye gtryor, felsefeye ve politikaya, giderek ordu ilikisine gtryor. Ordu ilikisi en salam iliki. Ate ilikisi durumuna getirdin mi, orada dorua varm olursun. nk kii uruna hayatn koyuyor. Hayatn uruna koyan kiilik sradan kiilik olamaz, bunun ilikisi sradan olamaz. Bu kaynan nereden buluyor? Belirttiim gibi bu, ok zayf ve yle fazla gven vermeyen ilikisizlik ortamna duyduum tepkiden etkileniyor. Eer siz, sizdeki ulusal dankl ve toplumsal zl daha iyi anlarsanz, karmanz gereken sonu rgt ilikilerine vereceiniz arlk olmaldr. imdi sizi deerlendirmek zor deil. liki ve rgt dzeyinize bakarm; derin ve radikal deilse, bu ilkelin tekidir derim. Neden? nk birka ucuz ilikiyle tatmin olmusunuzdur. Ulusal dzeyde rgt ve iliki aramyorsunuz. Benim iin bunun sradan bir kii olaca aktr. Ordu ilikisine, sava ilikisine byk, ilgi gstermi307

yor. Bu iyi bir gerillac olamaz. nk ilikinin anlamn bilmiyor. imdi biraz daha dikkat edin, benim bunda biraz derin olmam, bu kadar aklayc olmam neye bal? Derin ilikisizlie, toplumsal zle, ulusal dzeyin almlna byk tepki olmam, yine ailedeki byk kopua tepki olmam neye baldr? Aileden koptum, ama daha byk bir aileye, Krdistan ailesine yol aabildim. Kendi ailemin gszln grdm, ok erkenden kendi ailemdeki ilikilerin kopukluuna dtm, kendi kymden kopuklua ok erkenden dtm. Onun yoksulluunu, onun acsn nasl gidermeye alyorum? te byk Krdsitan ailesini insanln iyi bir ailesi durumuna getirmeye alyorum. Bu beni bunun byk rgt, byk ball, byk partisi, byk ordusu, byk cephesi olmaya; btn bunlar da beni byle aba harcamaya, byk araya, byk younlamaya gtryor. Bylece eriyen ve ok zayf bir Krt ailesinden byk Krdistan ailesine srama gerekleiyor. imdi sizin kendi basit aileciinizdeki srarnz, byk Krdistan ailesine olumsuz yansyor. Kendi basit ilikilerinizde, sevgi, tutku ve ballklarnzda srar; kendi ahbap-avuluklarnza, einizedostunuza, kardeinize gsterdiiniz ballk, byk yoldalk ballndaki zayfla, byk ordu bann gelitirilmesindeki zayfla, buna benzer ulusal, snfsal ve insani balar ise kurumlarn zayf ele alnmasna, bunlara zayf katlmnza yol ayor. Neden? nk siz eskiyi yayorsunuz. Bunlar hl yreinizde eski ana, eski baba, eski aile, eski karde, eski e-dost, eski kirve-hsm ve akraba, eski gelenekler olarak yaatyorsunuz. Ksacas eski kurumlarn etksini henz skp atamamsnz. Bunlar skp atmak, yerine dnerek daha glsn koymak gereklememi. Bu adan da uzlamacsnz, reformistsiniz, ortayolcusunuz, sonuta ounuz bylesiniz. Neden? nk radikal bir dnm yapamam, kendinizde devrimi gerekletirememisiniz. ocukluunuzdan itibaren yapamamsnz, zerine binmisiniz ve PKK'yi de oraya kaynatryorsunuz. Byle308

ce bir babelas olmaya balyorsunuz. Yani PKK'de kiilii yeniden zmlemeye geldik. Bize ne ortayolculuk, ne de baka bir ey lazm. Bunun nedenleri nelerdir? Sizler ne kadar etkilendiniz? Neredeyse etkilenmeyen bir kiilik yok. Sonu adam gl ordu kurucusu olamyor, gl rgt olamyor, gl duygularn sahibi olamyor. Sizin gibi kiiliklerin says ok, nitelii zayf. Bu nasl alabilir? Bu biraz byle ana zmlemeleriyle, aile zmlemeleriyle alabilir. Sen kendini zmlyor ve btn ulusa mal ediyorsun diyeceksiniz. Tabii, herkes bunu yapmal. Kendi gereini zmleyemeyen, ulusa mal etmeyen iyilik mi yapm olur? Hayr, ktlk yapm olur. Kendi gereini tanmayan, kendisini tanmayan, ailesini tanmayan iyilik yapm olamaz. Ben inkar edin veya hi sonu karmayn demiyorum, tam tersini yapn diyorum. Bu konuda samimi ve tutarl olun. O zaman doruya ve gl olana ularsnz. Ben anam byle ele almakla ve elikilerimi aa karmakla onu inkar m ettim? Hayr. Bir Krdistan anasna ulamaya kadar zen gsterdim. Onu da ad san duyulur bir ana haline getirdiime inanyorum. 1993 ylnda yaplan cenaze trenine Krdistan'n hemen her tarafndan binleri aan insan katld. Eski analk iliki iinde kalm olsaydm, kyden birka yz kii gelir, kendisini ya anar, ya anmazd. Evet btn eliki ve atmalarna ramen, yine de iyi bir ana evlad olmak byle mmkndr. Yani bir srama yaptk. Bitip tkenmi bir ana-oul ilikisinden, bir lke ve yurtseverlik ilikisine, ana toprak ilikisine gtrme, en anlamls ve en ycesi oluyor. Gerekten bir anaya da, hakk aslnda byle veriliyor. Bir ana, ayn zamanda bir kadn. Bir kadna nasl ilgi gsterilebilir? Kadn zgrl zmlemelerinde gsterdiimiz tarzda, ancak bu tarzda anlaml bir karlk verilebilir. Kk hediyeler almaya gerek yok, bence bir kadn zgrlk zmlemesi anaya da gsterebileceim en byk saygm oluyor. Anamn hi mi etkisi yok? Etkisi olmasayd, ben kadnlara byle
309

yaklar mydm? Bu ilikilerin benim zerimdeki dolayl etkileri, benim kadnlara dikkat etmeme yol amtr. Ana gc, ananna saval, bunun benim zerimdeki etkisi, beni kadn sorununa byle dikkat etmeye, kadnlar inkar etmemeye, en azndan babam gibi olmamaya veya kap komunun erkekleri gibi olmamaya gtrmtr. Bunda da anamn pay olsa gerek, diye dnyorum. Byle bir kadnn, erkek egemenliine yle kolay kolay girmek istemeyen bir kadnn etkisi, zaten ok somut. Bu etkiyi daha sonra nasl teoriye dntrdk? te Kadn zmlemeleri. Bunlar nasl zgrlk mcadelesine dntrdk? Bir ana o ky koullarnda, o ilkellikte iyi mcadele ediyordu. Gen kzlarmz da mcadele etsinler. Dikkat edin nce anamla atyorum, aslnda onu kolay kolay benimsemiyorum, ama etkisini dolayl yoldan somut teoriye tayorum. Daha sonra da btn kadnlar savaabilir sonucuna gtryorum. Bu ne oluyor? Daha st dzeyde, daha kadn genelinde bir zgrlk olayna tarmakta, byle ballk gstermekte etkili oluyor. Bu, doru bir etkilenme olsa gerek. Kadna dikkat ediyorum. Senin anan ok isyanc, ok bilinsiz ve hatta bu anlamyla aresizse, kadn rgtlenmesine zen gstermek art. Anaya bal olmak istiyorsan, anan gibi kadnla yetinmek yerine, anann aresizliini gl kadna dntrrsn. O zaman iyi bir evlat olduunu kantlam olursun. Teori bu kadar basit. Onun zayflklarn gce dntrrsn. Onun isyancln planl bir kadn ordulamasna dntrrsn. Kendi aile zmlememi yaptm, bir Krdistan zmlemesiana zmlemesi yaptm, bir kadn zmlemesi diyeceksiniz. Evet herkes yapmal. Zaten yaparsan adam olursun. Yaparsan kendini doru tanm olursun, sonucu doru karrsn. Tabii, bir ana ayn zamanda toprak anadr. te bir yurtseverliktir. Bir ana zgrlktr, kadn zgrlne dnmdr. Bunun ayb urada kalsn, genelin tam yerine getirmesi gereken bir durum olduu imdi apaktr. Biz analara layk olma biimini bir de byle de310

niyoruz. Sanrm en dorusu bu oluyor. nk imdi analar da yaygn bir biimde mcadeleye katlm. u anda en ok onlar etkililer ve doru bir analk anlayna ulamlar. imdi analarn hi gzya dkmeden evlatlarn seve seve savaa gnderdiklerini ve ahadete ulatklarnda buna zlgtlarla karlk verdiklerini ok iyi biliyoruz. Eskiden ocuunun ufak bir acsnn zerine titreyen kadn, bugn btn ocuklarn savaa srdnde en cesaretlisi oluyor. Bu da, aslnda analarn gereine doru yaklatmz gsteriyor. Onlarn byk korkusu ve acsn cesarete ve gerek saygya dntrdmze tanklk ediyor. Btn bunlar bizi aslnda analk hukukuna nasl doru cevap verilebilir, sorusuna gtryor. ok teorik de olsa olduka siyasal nitelikte de olsa, bu cevap en anlaml cevaptr sanyorum. Son nefesini verirken adma ok hayr yapn, dua edin demi. Bizim hayrmz ve duamz mcadeledir. zellikle u an yaayan analara hayrl evlat olmanzn yolu bence onlarn da ok istedii daha baarl bir savalktr. Hayr duas sizin savalnzdr. imdi onlarn sizden istedii birka hediye deil, onu zaten artk kabul etmezler. Analarnz her gn benden ne istiyorlar? Onlar, bu ocuklarmz daha iyi savatr, biz kendilerinin ehit olmalarna kar deiliz, ama bu kadar ksa sre iinde ehit olmalarna da katlanamyoruz diyorlar. Biz bunlar zor yetitirdik, bunlar gl savasnlar diyorlar. Bunlar gerekten yakc ve doru taleplerdir. Bu da sizin grevinizdir. Analarnzn yakc talebi de bu olduuna gre, uzun vadeli savalk yapn, yaman militanlar olun. Sizde ballk diye bir ey varsa, o zaman bunun gereklerini yerine getirin. Ana hakk kolay denmez denilir. Bizde ana hakk nasl denebilir? Ancak yaman bir savalkla denebilir. Onlar bir annenin nasl aresiz kaldn, nasl hakarete uradn ok iyi bilirler. Bugn basknn ve hor grlmenin ne olduunu bir anadan renin. Yine zorluk, ac ve skntnn ne olduunu ana311

lardan dinleyin. Eer onlar imdi bizden daha iyi militanlk istiyorlarsa, eer bizim de gerekten bir saygmz varsa, o zaman gerekeni yapmak, bence en doru ballk gstergesidir. Ben yine kendi payma deni biraz yaptm diye dnyorum. Fakat sizin de yerine getirmeniz gereken grevleriniz vardr. Erkenden lmeniz ve analarnza at yaktrmanz, doru militan olduunuz anlamna gelmez. Kran krana ve amansz bir direnme, amansz bir yaam sava iinde olmanz, gerekten analk hukukuna vereceiniz en iyi cevaptr. nk onlarn ansna baka trl karlk vermek mmkn deildir. Analarn arsna (ki, bunun ok yakc olduunu biliyorum) vereceiniz en iyi cevap, uzun vadeli ve baarl bir savam mmkn klmaktr. nk analarn hepsi u anda sava istiyor. Hepsi daha fazla sava istiyor. Yryleriyle de bu aktr. Bu kadn ehitlerimizde iin bir de bu yn vardr. Bunu grmemek mmkn deildir. Ayrca dman bunlar byle daha da gaddarca katlediyor. Dman bizim kadn ve namus anlaymzla oynamak istiyor. Korkutmak ve zayf yanmza hitap etmek istiyor. Dmana vereceimiz cevap da daha yaman, daha baarl ve byk zaferlere yol aan bir savalktr. Krdistan'daki analarn o byk aclarna, o byk zorluklarna ve yoksulluklarna baka trl karlk verilemez. Ben o aclar iyi biliyorum. Analarn byle mthi bir yaamlar, gzyal bir yaamlar var. Onlarn o aclar ve gzya dindirmek, sandnz gibi basit deil. Ben biraz buna yol atysam, sadece grevlerime doru yaklatm iindir. Gerekten kadnn o zayfl ve aresizliine imdi biraz zgrlkle cevap veriyorsak, bu sadece ilkeli bir yiitlik anlaymzn da bir gereidir. Yoksa ben de sizler gibi analk hukukuna yaklaabilirdim. Belki houma da gidebilirdi, beni fazla zorlamazd da. Ama bunu fazla onurlu bir yaklam olarak deerlendirmek mmkn deildir. Ana gereine hakkn vermek zordur. Hatta ana hakk denmez
312

derler. Ama bence byle yaplrsa, ana hakk biraz denebilir. demek de gerekir. Tabii, ana gereine her zamankinden daha fazla anlam vermemiz gerekiyor. Krdistan'n ken di si ni bir ana ger e i gi bi d n me li yiz. Krdistan' anatoprak, anayurt gibi grerek, deerlendirerek ve zgrletirerek anlam vermeliyiz. Onun iin de analar biraz daha gl klarak, maddi ve manevi yaamlarna biraz daha olanak salayarak ve gnmzde bunun savalkla gerekletirerek karlk vermeliyiz. Ana hakk kesinlikle inkara gelinmez. Ana hakkn yerine getirmemezlik edilemez. Anaya layk olunmak isteniyorsa da, bu ancak byle militanlar haline gelmekle mmkndr.

313

Byk Gz

Tarihimizde oka grlen kendini tkatma, kendinde bir ihanetle ileri sarpa sardrma dneminin artk sona erdiini syleyebiliriz. En nemli bir gelime de budur. ster parti iinde olsun, ister ulusal direni cephelerinde olsun, kiiler artk her eyi kendileriyle gmemiyorlar. Btn ihanet mantna ve pratiine ramen, kiilerin kendileriyle birlikte her eyi yenilgiye gtremeyecekleri biraz anlalmtr. ok aba harcand; byle kendini l gibi tutarak, kendini bitirerek, doratarak, kendini ldrerek yere gmmeye alld, fakat buna frsat verilmedi. Yani bir ulusal yazg gibi grlen kendinde yaam mahvetme eilimini krdk diyebiliriz. Bu yaamama ve lme eilimini krdk, hem de adamakll krdk. Ama tam yaamn yoluna, baarnn yoluna girildi mi? Tam girildi denilemez. Ancak mevcut olan da az bir gelime deildir. Sizin bu lml kiiliklerinizin, mthi irkince yaklamlarnzn kendileriyle birlikte her eyi ldrmesine frsat verilmemesi de bizim amzdan nemli bir baardr. imdi gryorsunuz ki, en balym diye geinenlerin bile lm temsil ettikleri doruland. Ve bu lmcll, neredeyse btn yaam diriltme alametlerimize, olanaklarmza dayatyorlard. Ve
314 315

hl da sizleri sorguluyoruz. Ne kadar yaamn iindesiniz, ne kadar dndasnz? Ne kadar lmcl, karartc ve souk noktalarsnz? Ne kadar diriltici, aydnlk ve scak yaamn olanaklarsnz? Bunlar aa kartmaya alyoruz. zellikle ne kadar irkinletirici, ayakba, krletirici ve ktletirici yapdasnz? Ne kadar bunlarla eliiyorsunuz? Gzelletirme, iyiletirme, dorultma abalaryla ne kadar balantlsnz? Bunlara da aklk getiriyoruz. Bunlar da sava kadar nemli ilerdir. Biz, bir de bu ynyle ok younlatk. Bu gelime karsndaki direnmeleri de hl gryoruz. Peki, ben mi sizi inkar ediyorum, siz mi beni inkar ediyorsunuz? Ben mi gzelliklerinizi karartyorum, siz mi ortaya karmaya altm gzellikleri irkinletiriyorsunuz? Ben mi aydnl oluturuyorum, siz mi? Karartan kimdir, aydnlatan kimdir? Umudu yeerten kimdir, umudu tketen kimdir? Hrsz kimdir, emek sahibi olan ve deer yaratan kimdir? Elbette saladklarmz yle sradan, basit gelimeler deildir. Yiitliin, mertlik, yle kaba anlamda elde silah savamak deildir. Hele bizim gibi namertliin her trlsnn gelitii bir toplumsal ortamda doru, mert ve anlaml insan nitelemek ve biraz da ortaya karmak, en zor ilerden birisidir. Alan, namerdin, dkntn, irkinin en iren olannn bu kadar kol gezdii, etraf kol aan ettii bir sistemde ve dnemde btn bunlarn zerine yrmek ve baz darbelerle onu sersemletmek, basit bir i deildir. Hayr. Bu basit olmad gibi, bunu kimin ve nasl yaptnn da, zerinde durulmaya deerdir. Biz kendimizi btnyle burada zl klmaya altk. nemli olan, gereklerin anlalr klnmasdr, dedik. Bazlarnn gnllerinin istedii gibi idare etmek yerine, gereklerini ortaya karmay esas aldk. Bu kadar fanatiin, bu kadar
316

kendini kaybetmiin veya her an kendini kaybetmekle yz yze olann bulunduu bir gereklikte baka trl davranmak, yine bu durumda olanlara kar da saygszlk olurdu. Ne kadar fanatik olduunuzu, gereklerden ne kadar katnz ve baar gereine ne kadar yaklamak istemediinizi gz nne getirdiinizde, durumlarn nasl yakc olduu ve kendine gelmenin ne kadar nemli olduu, ok daha iyi anlalr. Baz eyleri kesin doru yorumlamak ve hakkn vermek gerekir. Lafazanlkla, yetmezliklerle, gereklerle oynamakla bu iler yrmez. Bunlar aalk olmann, erefsiz olmann en temel nedenleridir. Baz deerlere gz yalca ilgi gstermek ve karasevda gibi dayanmak da, yle sanld gibi iyilik falan deildir. Bizde ok etkili olan bu yaklamn da ok youn bir namussuzlukla ilgisi vardr. Onu da gstermeye altk. En az scak sava cephesi kadar, ruhsal cephede de byle bir sava verdik. nk irkinlikler had safhada. nk ruhlarda karartan, yenilgiye gtren birok ey var. Bunlarn hepsini gsterdik. Yiitse ksn ortaya! Ne diye karartyor ve kendi dipsiz kuyu kiiliiyle birok eyi yutuyor? Bunlara frsat vermek istemedik. Yine ne kadar lmcl ve rk olduunuzu da ortaya koyduk. Yaamaktan aciz, yaama bak as-dorultusu olmayan kiiliklerin, aranzda ne kadar ok olduunu gsterdik. oktan lm, farknda deil havasnda olanlar gsterdik. Bunlarn yansra, ok ocuka da olsa yaam heveslerimizi, istemlerimizi, tutkularmz da gstermeye altk. Ayp olan bu deil, ayp olan, kendi gafletini rtmektir. Kendi bitmiliini, saygszln, rmln rtbas etmektir. Biz bu tr eylere girmemekle, yine en iyisini yaptk. te, scak sava cephelerine de bir eyler veriyoruz. te, kararm, buz kesilmi ruhlara da bir eyler veriyoruz. Ruhlarda da bir temizlik hareketi gelitiriyoruz. ster hounuza gitsin, ister gitmesin, biz byle ilerle urayoruz ve tarzmz da byledir. Kar are ve tedbirleriniz varsa, ortaya sermekte zgrs317

nz. Yeter ki, yaama byk saygszlk olmasn, her eyi irkinletirip yerin dibine batrmasn. Bunu istemek, savalktr, mcadeledir. Hi kimse lafazanlkla, demagojiyle ileri baka trl veya keyfince gstermeye cesaret etmesin; adam olmayana adam, yetmeyene yeterlidir dedirtmesin; sahteye ve irence byle unvan bitirmesin. Herkesin gerei neyse, yle ortaya ksn. Bu kadar yalann egemen olduu byle bir ortamda, yapabileceimiz en byk iyilik, herhalde budur. Gereklerin dili ve eylemi olmaktan kanan biz deiliz. Grld gibi biz, her eye az ok bir katyla cevap veriyoruz. Ama bizim adamlarmz pek oral olamyorlar, heybetli, otoriteli ve sonu alc olamyorlar. Bir komuta, bir nder slubuyla cevap veremiyorlar. Kendi katklarn ancak ok snrl ve ok zavallca sunabiliyorlar. Peki biz mi byle istiyoruz? Hayr! Tam tersine biz, tmyle yeterliyi zorlayan bir havada olmaya byk zen gsterdik ve bu temelde destek sunduk. Grld gibi, insan bir yolda ve bir yntemde srar ederse, geliebilir. Bunun arelerini kendimizde nasl ortaya kardmz gsterdik. Bununla, u baarld: Tam baar iin belki istediimizi elde edemedik, ama bazlarnn bizi tam baarszla gtrmesine de frsat vermedik. Ne dmana bu frsat verdik, ne de dolayl olarak iimizden drenlere, baarszla drenlere Bizim iyiliimiz ite buradadr. Bu konuda ne dman bize yutturabildi, ne de onun iimizdeki dolayl yansmalar. Sanyorum ayakta yeterli durduk, kar hamleleri karladk ve kendi hamlemizi de biraz dayattk. Peki bunu anlarlar m? Oras kendi bilecekleri itir. Biz zerimize deni byle younca yerine getirdikten sonra, artk gnah bizden gitmitir. Ben, gnahn ne olduunu biraz bilirim. Gnah kendi zerimizden attktan sonra, gnahkarlar nasl lrse lsn, o beni ilgilendirmez. Hakkn yolunu, sevabn yolunu bu kadar gstermemi318

ze ve buna armamza ramen, eer bu yola girmemeyi ve gerekeni yapmamaya srar ediyorsa biri, o gnahkarn ve sefilin tekidir. Ve nerede, nasl giderse gitsin, yeter ki, etrafa zarar vermesin. te biraz bunun tedbirini alalm. Vicdan hesab da ancak byle verilir. Baharn diriliine biz byle cevaplar yetitiriyoruz. Baharn dirilticiliine karlk, bizim dirilticiliimiz de bu oluyor. Bunu anlamayan ruhlar, artk anlarlarsa kendi hayrlarna olur. Bir halkn iinde srarla bu kadar basitlii yaayanlar, halkn her trl baaa gidiine izin verenler, gzlerini ykseklere hi dikmeyenler ve are olmaya gnlden inanmayanlar olduktan sonra, bizim gibi bir devrimin de, kendini byle ortaya koymas yadrganamaz. Bu bir intikamdr, biz niye boyun eelim? Ben hep byle bir eyler yaptm ve yapmaya da devam ediyorum. Buna kar olanlar gl olsunlar ve bizim konumumuzu sarsmamaya alsnlar. Benimki de bir savalktr, sizinki de. Ben zveriyle kendi savalmda yer almak isteyenlere ynelik bir yaklam gelitiriyorum. Karmdakilere kar da bir eyler gelitiriyorum. Karmdakiler ile yanmdakilerin de buna karlk vermeye haklar vardr. Fakat dklyorlar. Elbette bunun nedeni ben deilim. Dman bile dmanln iyi yapamyorsa, sorumlusu kendisidir. lle bizi drmek isteyenler ise gl olsunlar. Bir oportnist de kendini rgtleyebilir. Bir oportnist de rgt kurabilir veya bir partiyi boa karabilir. Byle bile yapsanz, bravo denir size. Yazk ki, buna bile g yetirememe sz konusu bizim birok oportniste benzer emizde Btn bunlarn izah vardr ve yaplmtr. Biz de kendi ilerimizin bandayz. Kimseyi kandrmyoruz veya ille gelin rica-minnetle u ii yapn da demiyoruz. lere kendi rzalaryla talip olanlara, bundan sonra bizim iin esasna gre hizaya gel dememiz, onun tarzna ula, onun terbiyesine ula dememiz anlayla karlanmaldr. Burada alamak sz konusu olamaz. Yiitlik isteniyorsa, sen onu byle zavalllkla lekeleyemezsin, aresizce duramazsn. Bu sanatn gerekleri vardr.
319

Yiitlik sanatnn gerekleri vardr. Onlar yerine getirirsen, o zaman lmn bile bir ad, bir an olur. Aslnda btn bunlar eskiden de sylyorduk. Fakat sizlere gre bunlar basittir. Fazla anlalr deildir. Halbuki anlalmaz olan, basit olan, siz oluyorsunuz. Yrmeye ilikin baz deerleri ortaya kardk. Bytmeye, yceltmeye ilikin arlk bizdedir. Sizde deil. k yapanlarnz da yle fazla boyvermiyor. u ortaya kt ki, bykleriniz, ana-babalarnz sizi gl yetitirmemi. Kemalist veya aireti-feodal etkilerle yetimeniz sizi aresiz klyor. Ne o zelliklerle fazla sonu alabiliyorsunuz, ne de bizim yaratmaya altmz tarzda boy verebiliyorsunuz. Arada zorlanp duruyorsunuz. lerletmek iin, daha size ne yapalm? Biliniyor, bizim ilere lgnca iler denildi. Siz de diyebilirisiniz. Fakat gene de bir itir. Bu da bir i, yaamn bir biimi oluyor. Evet lgncadr da diyebilirsiniz, manta pek smyor da diyebilirsiniz. Ama ben de unu sylyorum: Peki senin kar gereken nedir? Senin yaam dediin ka para eder? Yani lkeniz adna ne syleyebilirsiniz, halknz adna ne syleyebilirsiniz? Hatta kendi adnza ne syleyebilirsiniz? ou zmn sap bile olamaz, evin hademesi bile olamaz, efendinin karsnda dknt bile olamaz. Peki bylelerinin ka paralk deer olabilir? Tabii, btn bunlar bizim iddiamzdr. Grlyor ki, bakalar da fazla gl sz syleyemiyor. Szde en byklerinden tutalm, en ibirlikisine veya en aalk olanna kadar, hepsi bitiktir. Gl szleri yine biz syledik. Tabii, bundan sonra daha byk szleri bazlar syleyebilir ve daha byk iler ortaya koyabilir. Ve biz de ona hizmet etmeye hazrz. Bizim tarzmz, hizmet tarzdr. Emekle ok balantl bir yaam tarzdr. Daha yce emek ve daha baarl abalar, ancak bizim byk vgmz, alkmz toplayabilir, desteimizi alr ve katkmz yannda bulur.
320

Grlyor ki, bu konular yle sanld gibi yzeysel, hafif ele alnamaz. Bizim yrttmz iler, yle hesapsz-kitapsz iler deildir. Bu iler yle karasevda ballkla, kendiliindenlikle, ilgisizlikle gtrlemez. Bizim ilerin mant ve ruhu ok farkldr. Tarz, abas, hesab-kitab vardr ve olduka da yamandr. Okuyamyorsanz ben ne yapaym? Bunlarn hepsi yazlmtr ve kitaplardadr. Ama kendinizi bir karacahil gibi klyorsunuz, cahilin cahili oluyorsunuz. Bu durum elbette ktdr ve bunu amak, sizin iin yaamaktr. Genler her zaman g yetirebilirler. Kitaplarmzda ok eyler yazl, isteyene hemen her trl bilgi veriliyor, her trl iin esas zerinde dersler vardr. Her ite ve her konuda vardr. Meleklerin ilerine ilikin de, eytanlarn ilerine ilikin de, hemen her ey vardr. Amansz eylem ilikilerine ilikin de, en gelikin duygularn durumuna ilikin de, bir izah vardr. steyenler hepsini bulabilir. Tabii, btn bu ilerin kendi aralarnda da ok sk bir ballk vardr. yle hibir ey kendiliinden, sizin yaklatnz gibi tek dze, yaltlm, birbirinden kopuk deildir. Her ey son derece koordineli, rgtl, etkilenen ve etkileyen bir yaamsal btnle sahiptir. Elbette, bunlar zerinde ok youn durulursa, ancak renilebilir. yi bir renci olmay bilmeniz bile sizin iin hayli nemlidir. Bu bir okul aslnda. Her eyden nce, bizimkinin de bir okul olduuna inanacaksnz. Bunu bakalarnn okullaryla kartrmayacaksnz. Bu okulun da kendine gre bir kimlii vardr. Buna inanmalsnz ve mmknse gereklerine ulamalsnz. Belki ahm ah deil, ama yine de bir okuldur. Kendi tarzn, kendi kendine bile ilerletebiliyor. ok zgr bir okuldur. Bizim burada oluturduumuz bu gelenei, siz dalara yle nakedebilirsiniz ki, gelecek bin yl bile belirleyebilir. Bunu yapamyorsanz, zayflnz yzndendir. Bu, iyi bir renci olarak kmay bilememenizden oluyor. Eski obanlara benziyorsunuz. oban
321

birka kei gderek yaam idare eder. Yine karasabandan baka elinden i gelmeyen iftiye benziyor durumunuz. Fakat bizim okul hayli karmak ve dersleri de youndur. Bunu edinip uygulayabilirseniz, gerekten byk gelimelere yol aabilirsiniz. Derinlikli, tarihi ilerle urayoruz. Bazlar srarla bizi anlamamazlk ve uygulamamazlk ederse, biz de gereimizin byle olduunu aka dayatrz. Bizi yzeysel ele alan kim? Laykyla gerekeni yapmayan kim? Derslerimizi boa kartan veya anlamn yitirten kimdir? Burjuva okulundaki ilginin bile onda birini gsteremeyen kim? Yani dzenin verecei bir memurlua krk takla atarken, bizim burada verdiimiz altna bile yz eviren kiilik, kimin kiiliidir? Kendine kar bu kadar saygsz olan, elbette iflah olmaz. Kendi retisine gereken deeri veremeyen, ciddi olduunu ileri sremez. Siz tabii akll kyllersiniz, akll kk-burjuvalarsnz, hepsini kendinize gre ayarlarsnz. Fakat gerek yle deildir, gereklerin dili farkldr. Siz hep ok akll olduunuzu sanp, yle derinleiyorunuz. Ben ise, gereklerin dilinin farkl olduunu tekrarlyorum. Gerekler, sizin btn yanlglarnzdan, btn gzkaralnzdan ok daha inatdr. Onlar da daha ok biz temsil ediyoruz. Gcmz de zaten buradan alyoruz. yle bakalarnn sand gibi kuru bir otoriteden, ucuz ayarlamalardan kesinlikle gcmz almyoruz. nk biz sfrdan buraya gelen ve nasl geldiini bilenlerdeniz. Anladnz mit ediyorum. Savaa gidiyorsunuz, ok eitli cephelerdeki mcadeleye varz diye kendi kendinize sz veriyorsunuz. Bunlar gzel eylerdir, ama gereklerin dili dediim gibidir. Sizden yaman adamlar ksa, kesin alklarz. Biz kskan deiliz. Ben hl byklkleri aramann peindeyim. Kendimi en byk yerine koyma hastalm kesinlikle yoktur. Byklkleri, Allah bile olsa, aramaya kyorum. Evrende, hcrelerde, atomlara kadar her eyde aryorum. te bu kadar
322

aratrmacyz. ounun yapt gibi kendimizi bastrp da benden byu yok demiyoruz. Benden by yok ideolojisi gzkaralktr. Ben hibir eyim biimindeki zavalllk da, onun tersyz edilmi halidir. Kukusuz, biz byle deiliz. Gryorsunuz ki, biraz gereklerin dili olma, yaamn dili, devrimin olma sz konusudur. Gereklerin, devrimin dili olma sz konusudur. Siz de zen gsterirseniz, biraz daha iyi olabilirsiniz. Baka trl PKK olaynda yer almak, yrmek, yaamak zordur, ok zordur. Bunu herkes iin sylyorum. PKK'nin yle fazla ustas yok. Hepsi birdir. Eskisi de, yenisi de, ocuk gibi, hatta bebek gibidir. Ben de dahil, hepsi de ancak bu okulun rencisi olabilir. yi okuyup da byle tam hayata geirebilecek biri olsa, dman, irkinlii, ktl, mthi yok eder. Demek ki, ou daha emekleme durumundadr, daha ABC'yi skmeye alyorlar. Fakat mevcut durum yine de bir renmedir. Daha fazla zen gsterin, daha fazla renin ve daha fazla uygulayn. Terbiyeli olun, hi olmazsa haddinizi bilmemezlik etmeyin, karacahil gibi kendinizi dayatmayn. Az renin, z renin ve yapn, bu da kabul edilir. Dmana kar baka neler yapabiliriz? te bir eyler yapyoruz. Alanmz dar olmasna ramen, hl bu abalar sergileyebiliyoruz. Yerim dardr, oynayamyorum demiyoruz sizin gibi. ok dar bir yerde de mkemmel oynuyoruz. Byk siyasi oyun, byk askeri oyun, neredeyse btn dnyann dikkatini ekecek kadar geliti bizde. Sizin yeriniz geni olmasna ramen, oynamasn bilmiyorsunuz. Ben hibir zaman zgrlk dalarna ulaamadm, ama ulatmda da hepinizin oynad yer ve zamandan daha az bir sre ve olanakla byk iler evireceime eminim. Oysa arkadalar lkeye gidiyorlar, bir orba iin kendilerini bitirtiyorlar. Bir alkanla, kr bir gelenee taklp bitirtiyorlar kendilerini. Bu, onlarn ne mal olduunu ortaya koyar, iyi yaadn ortaya koymaz. Hayr, aptaln ta kendisi olduunu gsterir. Anlamn
323

verememi, tarzn yakalayamam ve ne kadar aptal olduunu kantlamtr, o kadar. Bu kadar retmeye ramen bir ey anlayamyor, byle serseriler kimi kandrabilir, kimi inandrabilir! Evet nderlik gereimiz, mcadele gerekliimiz, retim gerekliimiz byledir. Elimizden gelen budur. Kimse bize bir ey vermedi ki, daha fazla istesin. Siz de yle fazla bir ey vermediniz ki isteyesiniz. Biz bireyler bulup buluturduk, onu da veriyoruz. Elimizden gelen budur. Baka yerden hi alamyorsunuz, kendiniz de oluturamyorsunuz. yleyse buna da bin kr demeniz gerekiyor. Teslimiyet yok, isyanda krlp dklme yok! Bazlar ne kadar teslim olsa da, ne kadar dklse de, genel yryor. Halkn yrye gemesi ve etkinlii az ok sryor. ncler zor bela da olsa yine ayaktadrlar. Bu, tarihimizde ilk defa adna zgrlk yry diyebileceimiz, zgrlk savam diyebileceimiz bir olaydr. Byk bir eylemdir. Biz bunu daha da zenle gtreceiz. yi birer komutan olarak katlmanz isterim, yaman birer sava olarak yer almanz isterim. Bunun iin biz de birok ey verdik ve gerekten teknik aralar bile hi kimsenin kullanmayaca kadar, ilevinin ok stnde ve hatta tersinden kullanarak, belki arkadalar bir eyler alrlar diye, yklendik. Bu koullarda ve bu erevede bundan daha fazla verilecek olamaz. Eer almasn bilirseniz, aslnda her ey var. Mesaj almak isteyen, ne ararsa bulur iinde. Kendi amzdan gerekeni yaptk, sonularn greceiz, mrmz yeterse kacak sonulara vereceimiz bir karlmz da, mutlaka olacaktr. Byle byk bir hamleye giriirken, kukusuz kendimizi krp dkmek istemiyoruz. Freni patlam araba gibi bir yere arpp lime lime etmek istemiyoruz. Olas saptrmalara kar da uyanz ve ne kadar hz kazanm da olsak, yine de var salam yapmak istiyoruz. Bu da nemli bir hassasiyet gerektiriyor. Yani hem salam cevap vermek, hem salam temsil etmek ve hem de ok hzl yrrken arpmadan tayabilmek, ite bu bizim tarzmz oluyor. Sizinki
324

de byle mi acaba? Hz nerede? arpp arpmadn farkediyor mu? Ne kadar krp dktn grebiliyor mu? Bu, kendi kendinize oka sormanz gereken bir sorudur. Bazlar bir eek kadar bile hzl yryemiyor. Bazlar yrrken etrafta krp dkmedik bir ey brakmyor. Halbuki bizim devrimimiz, ok zenli bir yry ister. Hz kendine gredir. Dmann ulaamayaca ve kendisinin krp dkmeyecei bir hzdr. Btn bunlar elbette yaptmz hizmetlerde vardr ve biz de onu temsil etmeye alyoruz. Yoksa kendimizden zorumuz mu var? Hayr, tarzn kendisi bunu emrediyor. Eer byleyseniz, gemiyi sa-salim limana vardrabilirsiniz. Aksi halde alabora olur ve bir girdapta boulup gitmek iten bile deildir. Siz ite biraz bylesiniz. Tabii, yle olmanza insan zlyor. Sizin durumunuzdan insan ac duyuyor, erken lmlerinizden, ahadetlerinizden, tutuklanmanzdan, hatta en nemlisi de saflardayken daha birer tutuklu gibi kalmanzdan, deer yaratmamanzdan ac duyuyor. Halbuki bu tarznzn bizim tarzmzla hi ilikisi yoktur. Bizim tarzmz hzldr, yk gerekten tar ve limana vardrr. Genler ve yorulmam olanlar; anlay esas alrsanz, tutumumuzu esas bellerseniz, kim sizi saptrabilir? Dorusu budur deyip de inat ederseniz ve bunda da hesabnz tam yaparsanz, sizin salam bir biimde limana ulamanz ve yk krp dkmeden, byk zenginlikle hedefe tamanz hi kimse engelleyemez. te bu imkan elinizdedir. Tabii, az bir yk deil. Ulusal bamszlk, eitlik ve zgrlk yk, altn deerinde bir yktr. Onu salam limana vardracaksnz. Baar baran ykseltecek ve altnda toplanacaksnz. Bu kervann sahipleri byle kiilerdir. Sizler de bunun farknda msnz acaba? Byle sorular imdiye kadar kendinize sordunuz mu? Buna gre bir ayarlamanz, mesafe katetmeniz, rgtlemeniz ve nclnz oldu mu? Bu sorular her zaman kendinize sormalsnz. Ders byle alnr.
325

Lafazanlkla, demogojiyle, sala-sola satamakla bu kervann yryemeyecei ok aktr. Siz iyi niyetli de olsanz, kervan yolundan karmak isteyenler, delik ap gemiye su szdranlar az deildir. Onlar grebiliyor ve engelleyebiliyor musunuz? Akll bir kervanba, akll bir kaptan btn bunlar dnmek ve gerekeni yapmak zorundadr. Yoksa zordur, kervan rker ve fincanlar birbirine deer ve krlr. Bunlar mutlaka ve derinliine anlamaya almalsnz. Bu byk zenginlik tama kervanna nclk edin, klavuzluk edin ve menzile salam ulatrn..! Kiminde hi yaam tutkusu yoktur, kimi ok dkndr. Bence bu iki durumda da gelimeyen yaam tutkular sz konusudur. Biz ikisine de amansz yklenmi durumdayz. Birine yaama geleceksin! diyoruz, dierine de dkn yaam brakacaksn diyoruz. n der lik bu ko nu da iki b yk bu lu ha re ke ti dir. Bu nu im di Krdistan'a dayattk. Tm gcnzle yaama ekileceksiniz! Yanl, dknce yaam brakacaksnz! te iki byk emir veya perspektif, talimat, ar Nasl anlarsanz yle anlayn, nderlik budur. ngrlen doru yaam, sava ars var. Mahkum edilen bir yaam var. Tespit edemezseniz, harap olursunuz. Beni bu konuda bilemez, gremez demeyin. nderlik bir dorultudur. Byk bir kltr. Bir byk uzanan eldir. Byk gren gzdr. Yani senin o yrek dediini, biim dediini en ince detaylarna kadar gelir grr, skp alr. Sizce o etkili klar ben niye salamm? Grld zere beni bountuya getirecek birok dayatma var. Dzen olsun, onun iimizdeki yansmalar, hatta iimizde iyi niyetli olan birounuz, beni hangi noktalarda bomak istiyorsunuz?
326

Emperyalizm terristsin diyor, anladk. Bunun hkm zaten belli. Provokatrlerin ortak slogan gya yaam bizden ald biimindeydi. Kendi alkanlklarn, dzeylerini korumak istiyorlard. Dierleri kendilerini nasl dayatyor? Fazla anlaml bir yaamm yok demek istiyorsunuz, bizi kuruttun! Bu da smrgecilie, emperyalizme ve de provokatrlere, gericilie zemin oluyor. zgrlk her zaman, nce bir hayal gibidir. Umuttur. Siz belki de bunu fazla ete kemie brndremediiniz iin kendinizi katmyorsunuz. Kald ki, altn tepside de sunulsa, fazla yiyesiniz yok. nk baka eylerle doymu veya kabz halindesiniz. Mideniz almyor. En byk intikam bile nerelere kadar, neye ynelik oluyor? Belki intikam ynelilerini zersek, size yararl olabiliriz. nsan ilikisine verdiim anlamn bykl ve bu konudaki byk srar, byk sonuca gtrme; rgtlenmenin de, savan da temelidir. Genelde bu yeni iliki ister bir eekle kuraym, ister bir melekle kuraym, isterse eytanla kuraym, amansz peindeyim, brakmyorum. Anlam olsun, dntrme olsun, sonuna kadar onu deerlendirmem hayli hakim bir tarzdr. likiye byk bakmak, ilikiyi byk deerlendirmek, basite almamak Din ilikisini hatrlyorum. yle bir noktaya gelmitim ki, tanr nerdedir diye kendimi kudurtacak hale geldim. lgnlaacaktm. Ben tanry nerede bulacam? Tanr bir sz mdr? Tanr bir gne midir? ldracaktm. Din ilikisinin beni gtrd sonu Sonra baktm delireceim, braktm. Daha dorusu dntrdm. Dntrdm srada biraz dnceyle uratm. Ve en son sosyalizm dorultusuna girdim. Sosyalizm, daha ok bir toplumsal olay herhalde, daha dorusu dini dnceyi, dini felsefeyi biraz daha yaama yaklatryor. Ve sosyalizm daha ok kavga, hareketlilik, rgtllk oluyor. Trkiye somutunda sosyalizm ne analama gelir? Halk rgtlenmesi, emek rgtlenmesi, ezilen ulus rgtlenmesi olabilir. Hl
327

tam baarl olmad iin, nasl zerindeyim? Yalnz sosyalizm ilikisine korkun bir yklenmem var. O da bir ilikidir. Yaamda da gereki olduu iin, sonuta byle var olmalara, yaam kazanmaya gtryor. Byk iliki. rnein ulusallk ilkesi; ben gemite dahi biri deildim, baktm ulusal sorundur diye azlarna almlar DDKO, Dev-Gen Ben bir iliki olarak ele aldm ve bugn iinde yine yaam var, kurtulu var. Ulusal sorun ilikisine ok byk anlam ver, yklen ve yaama dntr. te parti ilikisi. u anda dev gibi bir parti ilikisi anlamndadr. PKK nasl bir partidir? Yine parti ilikisine veya parti kelimesiyle dile getirilen ilikiye verdiim byk anlamla balantldr. Kesinlikle onun iinde bir sr zellik var. Ama esasta parti ilikisine bal kalmam, PKK'yi byle yapyor. Herkesi, halk bu kadar srkleyebiliyor. En son gelitirilen bir silahl sava ilikisi, gerilla ilikisi var. Nasl yklendik? Ama balangta silah sadece laf dzeyindeydi, hatta silah kullanmaktan ok uzaktk. Ama bir gerilla ilikisi diye yklendik. Bugn dmann, dnyann hayalinden bile geiremedii bir gerilla dzenleniine ben kendim cevap verdim. nk dmandan daha fazla, bizim gerilla adaylar bizi boa karyorlard. Ama o byk srar, byk ilikiye anlam ykleme, bylesine etkili bir gerilla sonuta ortaya karabiliyor. Bir kadro ilikisi de buna benzer bir iliki oluyor. u anda yakalanan bir derinlik vardr. Kavram itibariyle benim ilikiye bitiim anlam, onun zmlenmesi, onun dnm, yklmas gerekenin ykm, yaplmas gerekenin yapm ok esasldr. Yaamn kendisine neden bu kadar deer veriyorum? Daha dorusu, siz neden deer vermiyorsunuz? Bir sosyalistin en nemli ls, yaama verdii deerdir, gsterdii saygdr. Sosyalizm yaama sayg demektir. Hatta yaam kolay ele alamam, yaam kolay mmkn grmeme demektir. imdi ben hl yaamn ok kolay elde edildiine ve kolay grld328

ne inanmyorum ve bu yzden de hl yaadnza inanmyorum. Bunu bir tutku dzeyi, bir takip dzeyi, bir ulama dzeyi gibi gryorum. Ama siz ok sradan, ok nceden yaandn sanyorsunuz. Size hakim olan ok rahat yaamdr, deil mi? Derler ya, bir sigara iip ondan tatmin olabiliyorsunuz. Bir ufak zenginliiniz olsa, tatmin olabiliyorsunuz. Bir g-kudret seviyesine gelseniz, tatmin olabiliyorsunuz. Yaam kolay saladnz, yaama ok kendiliinden doal bir ey gibi kavutuunuzu biliyorsunuz. Yaam-lm ilkesi, yaamn ykseltilii, zgrletirilmesi, rgtlendirilmesi, her trl dzenlenmesi, duygusu, sizde ok zayftr. Yaamda kendini gelitirme anlamnda bireycilik, sizde ok zayf, deil mi? Yaamn toplumsal dzeyi, ulusal dzeyi, yaamn sanatsal dzeyi, eylemsel dzeyi, savasal dzeyi sizde ok zavallca, ok yetersiz. Benim iin yaam nedir? Benim iin yaam nedir? Her eyden nce ele avuca smaz bir hareket, bir tutku, bir sevme, yaam bir duygu, yaam bir mkemmeliyet, yaam rgttr, yaam byk oyundur. Yaam savatr. Sizin iinse yaam; iyi bir sigara ekmek, iyi bir ahbap-avuluk, iyi bir bireycilik, iyi bir orba kaklama, iyi bir uyku uyuma, iyi bir para, yaam iyi bir kar-koca demektir, yaam oluk-ocuk, yaam mal mlk demektir. Bende bunlar yoktur. Sizde olanla bende olan hep ters. Demek ki, yaama verdiiniz anlam, yaama katlm dzeyiniz, yaama dzeyiniz sizi ok tutucu, statkocu yapyor. Yaam bu kapsamda ele almak tabii benim iin ok nemli bir zellik ve hl bu temel zellikler dahilinde yaama anlam veriyorum, zaman ite byle gtryorum. Yaamn bireycilik olmad, mutlaka toplumsallatrlmas, ulusallatrlmas, insanlatrlmas; yaamn tarlmas, zellikle btn o tutsak, statkocu bentleri ineyip gemesi, bir sel gibi akp gitme tutkusu Deitirerek, dntrerek, ok olaanst boyutlarda yaamak.
329

Krdistan gerekliinde, Krt ilikileri gerekliinde-yaamnda bunun ne kadar nemli olduu kendini herhalde hissettiriyor. Korkun dneceksiniz diyorum. Yzlerinize baktm zaman, bunlar deitirmek, dntrmek en az dman vurmak kadar emredici bir ilkedir diyorum. Fazla umut vaat etmeyen kiiliklerinizi byle korkun deiime uratmak, dman ancak bunun iin hedef olabilir. Yaama g yetirmeyen geri dzeyinizi deitirmek korkun bir hedeftir veya tutkudur. Ben kendimi bir saniye bile deitirmeden rahat brakmam. Yaamda byk hareketlilik, deime ilkesiyle ile balantldr. Deimeden yaayamam, dnmeden yaayamam. Her gn deimeden, dntrmeden yaayamam. Siz dnmden rahatszsnz. Deiiklik daha ok zorunuza gidiyor. Tam tersine bende de dnmeme byk rahatszlk yaratyor. Bana gre her an kendini bir renge dntrmeyen, deiim yapmayan, fazla ilerlemez. Bana gre her gne deiik yaam sdrmak lazm. Her gn bir hava, her gn bir renk, her gn bir ton, her gn ayr bir stille yaama selama durmak, bu byk deiim gcn ifade eder. Kendime hakim kldm ilke budur. Takip ve inisiyaif amansz elimdedir. Yaratclk, bamszlktr. Ben oldum olas babamn iyi olu olmamaya veya geleneklerin dayatt iyi oul olmamaya byk zen gsterdim. Hatta byle oullar olmayacaktr. On yanda benim kendime kar ykselttiim bir iarm da buydu: Asla istenilen oullar olunmayacaktr! Anama kar da bunu syledim. Asla senin istediin gibi bir oul olmayacam dedim. Ya nasl olacaksn? Tabii, onu kendi yaratc eylemim belirliyor. ok nemli, glendirici, sonu alc zelliklerim var. En nemlisi de tarz. Benim kendimi dnemlerden salam karm, yaklamm, hassasiyetim, yntemlerim, bizzat mcadelem, savamm, kavgam nasl seyrediyordu? Beni ilerleten, k yaptran zellikler nelerdir? Semir de belki zerime gelemez diyordu. Hatta Ferhat acaba
330

neyle oynuyordu? Dikkat edersek, karde katili olur mu, olmaz m? diyor. Bu laf azndan kardna gre, kendi anlayn dayatyor. Bir kardelik adna ok ey yaparm, ama acaba nerlik karde katili olabilir mi? Yani o kadar ar yetmezlikler gstereceim ki, o kadar ar grevlerde yetmezlik sergileyeceim ki, suum ne kadar ar olursa olsun, nderlik acaba ne yapar? dncesini youn bir biimde yaam. Yani ben yoldaym. Ne kadar yetmezlik iinde olsa, yoldadr. te yle vuramaz, byle asamaz diye, daha dorusu birtakm yaktrmalar var. Daha baz isimleri gz nne getirelim. Bu dier anl anl provokatrleri: Bir ener, bir Kr Cemal', bir Terzi'yi hatrlayn. Hareketi bu kadar canevinden vuracak duruma getiriyorlar, ama zerimize gelemez veya asamaz veya bunun aresini bulamaz diyorlar, deil mi? O noktaya da geliyorlar ve kendilerinden kesin eminler. Terzi Cemal: Gneybat demek, ben demektir. Beni gzden karmas, oray gzden karmasdr ve bu da ona ok ar gelir diyor. Kr Cemal de, bunu Botan iin sylyor: Botan demek, ben demektir. Botan gzden karamaz diyor. Ferhat, Gney demek ben demektir, Gney'i gzden karamaz, dolaysyla beni gzden karamaz diyor. Byle bir sr yaktrma sz konusu. ener zaten cezaevinde. Kocaman bir zindan miras vardr. Zindan demek, ben demektir. Bunu salamm, beni aamaz diyor. Dou Perincek, genelkurmayn sol vurucu gc, daha ok tasfiye edilmi solcularn nder kiilii, dzenin nder kld kiilik. Tabii ki, herkes ona danr veya tarz da odur. Tamam soldan doru ayarlamasn da biliyor. Beni btn komnizmin en sol ifadesi olarak tanmlyor. Hatta uluslararas alan da Trk devletinin yardm ile biraz balyor. Kba'nn, in'in, bilmem Kore'nin, ite btn Trkiye tasfiyeci solculuunun stndedir. Onlarn hepsinin ahsnda bizimkileri de etkiliyor, zellikle zindandakileri. Bylece bizi aamaz diyor. Dou, o konuda ok somut ve buna ok gveniyor. Btn bunlar benim nmde bir baraj ve bunun gibi rgt iinde
331

de ok yaygnca var. Bunlar grnte nderlie oynuyor. Ama her nderin en azndan bir sr etkiledii zeminleri vardr. Semir hep drtte biziz diyordu. Zindanda ener 4. Kongreyi silip sprrz, Semir 2. Kongre bizimdir diyor. Fatma 3. Kongre'ye tmyle hakim olacan sanyordu. Ve bylece birok eyalet komutan eyaletten bizi sorumlu tutuyordu. Tabii nderlik, btn bunlara biraz cevap oluyor. ok ilgin olan yan da insann en temel zellikleriyle oynamalardr. Yalnz siyasiaskeri dorularla oynamyorlar. nsann psikolojisine, ruhuna byle boacak tarz sonuna kadar dayatyorlar. Hatta gdler zerinde bile hesaplar yapyorlar. Siz bunu imdi anlyor musunuz? Beni cehenneme evirme yaklamlar nasldr? Mesela Kr Cemal nderlii nazike ldrmek diyor. ldrme psikolojisi nedir? Uygulatmayz, gelimeyi ve baarmay salamayz. Bu nazike ldrmedir ve bunu yapyoruz diyor. Dieri gerillay kesiyor. Selim, atm bir tarafa kendini. Tabii, ener silaha hor yaklayor, ama dier yandan alyor kocaman bir direni mirasn, en amansz demogojiyle yrtmeye alyor. Tabii sizin de birok gerilikleriniz yoldalk adna nerede ise kendinize her eyi yaktrmanz var. Ne de olsa bizi dvemez, svemez havas iindesiniz. Halbuki benim ocukluumu hatrlayn, nasl kyamet koparyorum? Biraz saygl olsanz Bir isyan kardeime kar, babama kar, kyme kar ve daha sonra adm adm nasl gelitirdim? Bu bir isyanc. Tabii, insan ok salam ele almak da doru deil. nsan zaaflarla ykldr. Fakat devrimin ilginlii urada: nsan dirilten harekettir. Zayf insan ya ldrtr, ya diriltir. Dnem itibariyle, tarz itibariyle de byledir. Sizlere ynelik olarak benim srarm da bu yzdendir. Yoksa ne diye bu kadar ilgilenelim sizlerle? Gelitirmek istedikleri, nderlie dayatarak, onu gerileterek gelitirebilecekleri ilerdir. Yani beni gerileterek sizce hangi i ilerleti332

lebilir? Bazlarnda hi yaam tutkusu yok, bazlarnda ok dkn. Bence bu iki durumda da gelimeyen yaam tutkular var. iyar' ben 1982'de grmtm. yi bir ocuktu. En sevdiimiz genlerden biriydi. Fakat birinci provokatr sanyorum 1985-86'da oynadnda biraz bozuldu. kinci provokatr yine 1990'da biraz oynad. Tam bozulmad, ama biraz sarsntl ve antipatik konumlara girdi. zerinde oka durmutum, byk bir aba harcamtm. Hatta Fuat' eletirerek aman onun zayflklarnz gstermeyesiniz demiim ve o da olduka kavradn sylyordu. Aylarca eitiyorduk onu. O talihsiz ahadet olmasayd olduka gl olabilirdi. Ama dediim gibi sorunlar temelinde de biraz sallantlyd. Beni anlamaya alyordu. Kendini biraz bu konuda glendirmeye alyordu, fakat skntdayd. O da yle, Baran da yleydi. Aslnda Baran'n son dnemi hakknda baz eletiriler olmakla birlikte, benim anlayabildiim kadaryla Baran'n ilgin bir ball vardr. Yaasayd, ballk gc gsterirdi. Varsa bir olumsuzluu (ki, o biraz bu duruma gtrmt) onu aamamann verdii bir sonutur. Ama inanlmaz bir ballk da sergiliyordu. Fakat bu inanlmaz ballkta, derin zaaflar gizlidir. Bu zaaflarn ball ile kapatmak istiyordu. Demek istediim, Dersim sahasna yeniden, yeniden yklenmelerimizde, ki ilkin oraya ulatmzda kadn toplantmz yapmtk. Yaplan toplanty hl hatrlyorum, baz kzlarla da iliki kurmak istedik. Elaz'da ve hatta birok yerde, hemen her sahada ounun sonu trajik oldu. Hayret! Neden byle yapmm? Bende yle uzanma, trajik sonulara yol ama. imdi siz de o yolun yolcususunuz ve her hal de b yk ders ler ka ra rak y r ye cek si niz. O Sa i me Akn'n trajik durumu vard. Bir Nurhayat Demirta vard, sonradan bir polise katn duyduk. Evet zel savan ilgin kurbanlarndan biriydi. O ana kadar gl bir kzd. Tabii o dnemde ben de geriydim, gcm snrlyd. te Fuat'n bana da gelen belalar var. Kymet, Seher ve benzerleri
333

bal bana bir gerei ifade ediyorlard. Tabii, Fatma da bunlarn iinde en ilgin tiplerden biriydi. Tarihte neyi ifade ettiini net biimde gstermeye altm. lk ehitlerimizden Rahime vard, Rahime Kahraman. Benim en ok zerinde durduum kzlardan biriydi. Bu arkadalar da ilk ehitlerimizdendirler. Botan'daki ya ikinci, ya nc ehidimizdir. Yine szn etmitim, ehit dtnde halk gklere utu diyordu. Byle bir kutsallatrmada bulundular. ehit Ruken de yle, ilk ehitlerdendir. iyar ile gelen kzlar, dman ok vahice, bedenlerini byle tehir etmede kulland. Sebepsiz deil btn bunlar. Bunun gibi byle ok deerli ehitleriyle birlikte, hikaye deiiktir.

Son Sz

Anlamak iyidir. Anlamak, yaamak iin balangtr. Sosyal varlk, ancak sosyal gereklii anlamakla balatlabilir, yaanabilir. Bu konuda byk bir yoksunluk, bilinsizlik yaanyor. Onu gidermeye alyoruz. Ayp olan, sanki hibir ey yokmu gibi, kendini sorumsuz, zmsz brakmaktr. Doru olan, btn ayplardan kurtulmak, gereini zmek, anlamak kadar; onun dnmne, hem de byk bir tutkuyla, g yetirmektir. Bu, bizde yaamn krdmnden zme gemektir. Sosyal yaamda ilerlemektir. Yaama hayli zengin bakabiliriz. Yaam btn cephelerden ok boyutlu, yenilmez klabiliriz. Ben kendi pratiimde bunu biraz yanstmaya altm. Kendi yaam pratiimde kendimi biraz zmem, zayflklarmla glenme yollarn byk bir sabrla ve ngryle gerekletirmem kendime ve bir halka yapabileceim bir iyilikti. Bakalar beenmese de hodri meydan! diyorum. Buyursunlar kendileri yapsnlar.
334 335

te dman karsndaki yaam ortada! Benden daha iyi baarsnlar, isterlerse beni ezsinler, ister beni en sradan hizmeti gibi kullansnlar. Ben hepsine varm. Ama bir baktm ki, bu ilere kimse talip olmuyor. Tabii, ben biraz halka bal olduum iin, kendimi de yle kolay yaam dkn olarak deerlendirmek istemediim iin, bu geliimin bylesi bir sava dzeyine gelmesine yol atm. Bu her zaman halkla birlikte oldu. Hep en zor, en geri konumda olan arkadalarla birlikte oldu. Buna da byk zen gsterdim. karacanz sonu; siz daha fazlasn yapabilirsiniz. Yaamdan vazgemeyin. Byk bir tutkuyla yaama sarln!

336

337

338

339

340

341

342

343

344

345

346

347