Professional Documents
Culture Documents
Dân số học
Dân số học
TRNG CAO NG Y T H NG
GIO TRNH
DN S HC C BN
Ti liu o to s cp Dn s y t
H Ni - Nm 2011
LI NI U
Dn s hc l mn khoa hc v dn s. Nghin cu dn s hc gip cho
ngi hc nm c h thng kin thc c bn v dn s, nhng qu trnh dn s
hc, nhng l thuyt v dn s v nhng lnh vc ng dng l thuyt v phng
php nghin cu.
Cn c vo chng trnh khung dc B Gio dc ph duyt. Vi mc
ch p ng nhu cu hc tp nhng kin thc c bn v Dn s hc ca hc sinh
h chnh quy Trung cp Dn s y t; Cun sch ny bao gm nhng ni dung sau:
- Nhp mn dn s
- Quy m c cu dn s, phn b dn c
- Mc sinh v cc yu t nh hng
- Mc cht v cc yu t nh hng
- Cht lng dn s v cc yu t nh hng
- Tnh hnh bin ng dn s a phng
- Xy dng thp dn s ca a phng qua s liu iu tra dn s
Gio trnh hon thnh c s gip rt nhiu ca chuyn gia . y l ln
u tin bin son gio trnh, tuy c nhiu c gng nhng chc chn khng trnh
khi s thiu st. Chng ti rt mong nhn c nhiu kin ng gp ca cc
ng nghip v bn c gio trnh c hon thin hn.
Cc tc gi
MC LC
Trang
Bi 1 NHP MN DN S .................................................................................... 3
1. Cc khi nim v Dn s v Dn s hc ........................................................... 3
2. ngha thc tin ca mn hc ......................................................................... 3
3. i tng v phm vi nghin cu ca Dn s hc ........................................... 4
4. Phng php nghin cu dn s hc................................................................. 5
5. Tnh hnh dn s th gii v Vit Nam ............................................................. 6
Bi 2 QUY M, C CU V PHN B DN S ............................................. 12
1. Qui m v phn b dn s ............................................................................... 12
2 . C cu dn s ................................................................................................. 16
Bi 3 MC SINH V CC YU T NH HNG. .......................................... 25
1 . Khi nim v cc ch tiu nh gi mc sinh: ............................................... 25
2. Cc c trng ch yu ca qu trnh sinh: ...................................................... 28
3. Xu hng bin ng mc sinh ........................................................................ 30
4. Cc yu t nh hng n mc sinh ............................................................... 31
Bi 4 MC CHT V CC YU T NH HNG .......................................... 35
1. Khi nim v cc ch tiu nh gi mc cht.................................................. 35
2. Xu hng bin ng mc cht v cc yu t nh hng ................................ 37
Bi 5 CHT LNG DN S V CC YU T ANH HNG..................... 40
1. Khi nim v cht lng dn s ..................................................................... 40
2. Nhng ch tiu o lng cht lng dn s .................................................... 43
Bi 1
NHP MN DN S
MC TIU:
1. Nu c khi nim,mc ch i tng,phm vi v phng php ca mn
dn s v pht trin
2. Trnh by c nhng nt khi qut ca tnh hnh dn s th gii v dn s
Vit Nam
NI DUNG
1. Cc khi nim v Dn s v Dn s hc
Dn s l dn c c xem xt, nghin cu gc : quy m v c cu. Ni
hm ca khi nim Dn c khng ch bao gm s ngi, c cu theo tui v
gii tnh m n cn bao gm c cc vn kinh t, vn ho, sc kho, ngn ng...
tc l n rng hn rt nhiu so vi ni hm ca khi nim Dn s.
Dn s hc c hiu theo ngha hp l ch nghin cu quy m, c cu v
bin ng dn s. Dn s ang l i tng qun l ca Nh nc.
2. ngha thc tin ca mn hc
Bt k mt hnh thi kinh t x hi no, mun tn ti v pht trin u phi
duy tr hai dng sn xut: Sn xut ra ca ci vt cht x hi (t liu sn xut v
t liu tiu dng) v sn xut ra chnh bn thn con ngi. Hai dng sn xut ny
lun tn ti ng thi v c mi lin h, tc ng ln nhau. V vy, nghin cu ti
sn xut dn s l nghin cu mt lnh vc lin quan trc tip v quyt nh n s
tn ti v pht trin x hi.
Trong mi lin h vi nn sn xut x hi, con ng va l ch th quyt
nh s tn ti v pht trin ca n, va l khch th, l lc lng tiu dng nhng
ca ci do mnh to ra. V vy, cc k hoch sn xut, dch v khng th thiu c
cc cn c v qui m, c cu dn s. Vic nghin cu th trng bt u bng vic
m t khi qut tnh hnh dn s m n phc v.
Qui m, c cu, s gia tng dn s thng l kt tinh ca cc yu t kinh t
- x hi, phn nh cc iu kin x hi. V vy, xut pht t cc c trng ca dn
s, t cc yu t dn s, c th tm hiu, pht hin d bo cc vn kinh t - x
hi khc. Chng hn, nghin cu lung di dn gia nng thn v thnh th cho php
nh gi tnh hnh pht trin kinh t ca t nc, "s bng n tr em " hm nay s
gip ta d bo s bng n nhu cu vic lm trong khong 15 - 20 nm sau.
3. i tng v phm vi nghin cu ca Dn s hc
Cc qu trnh dn s vn ng lin tc, khng ngng i mi v lng v
cht, th h sau k tip th h trc mc pht trin cao hn. Tp hp nhng
thay i dn s nh vy gi l qu trnh ti sn xut dn s. Xt v lng, nu dn
s ca k sau ln hn dn s ca k trc th ta c kiu ti sn xut dn s m
rng, nu dn s k sau nh hn dn s k trc l ti sn xut dn s thu hp. Tuy
nhin, dn s hc cng ht sc ch n nghin cu v cht lng dn s nh bin
ng v c cu dn s, bin ng v th lc, v tr lc v s vn ng v qu trnh
sinh v cht cng gn lin vi cht lng dn s.
Ti sn xut dn s theo ngha hp l qu trnh thay th khng ngng cc
th h dn s k tip nhau thng qua cc s kin sinh v cht. Theo quan im ny,
ti sn xut dn s theo ngha hp chnh l i tng nghin cu ca Dn s hc.
Tuy nhin, s bin ng thun tu mang tnh t nhin ch c c trn quy m ton
th gii (hoc quy m tng quc gia nu coi dn s ca mi nc l mt dn s
ng). cc vng lnh th nh hn thng xy ra tnh trng di c, s dch chuyn
dn c t vng lnh th ny n vng lnh th khc. Theo ngha hp, s di chuyn
ny khng lm thay i s lng c cu dn s ca c nc nhng thc t n lm
thay i cu trc dn s ca cc vng, thay i iu kin sng ca nhng ngi dn
di c cng nh nhng ngi dn khng di c. Thm ch, n lm thay i tp qun
dn c nhng vng c ngi i v vng c ngi n V vy, n s lm thay
i hnh vi dn s ca dn c cc vng. Nh vy, xt theo ngha rng, di c cng
l mt yu t lm thay i qu trnh dn s. Trn c s ny, khi nim ti sn xut
dn s theo ngha rng c hnh thnh.
Ti sn xut dn s theo ngha rng l qu trnh thay th khng ngng cc
th h dn s k tip nhau thng qua cc s kin sinh, cht v di c. Quan im ny
cho rng ti sn sut dn s theo ngha rng mi chnh l i tng ca Dn s hc.
Dn s (triu)
Din gii
u CN*
300
1700
600
1800
900
1820
1000
1900
1600
1930
2000
1955
2325
1960
3037
Sau 30 nm t t th ba
1975
4067
Sau 25 nm t t th t
1987
5000
Sau 12 nm t t th nm
2000
6198
2008**
6705
2009**
6810
1750-
1985-
1990-
1975-
1985-
1800
1990
1995
1980
1990
0.4
0.5
0.8
1.9
0.1
0.4
1.0
0.5
0.3
0.8
2002
2009*
1.7
1.36
1,2
2.7
3.0
2.4
2,4
0.8
2.0
1.8
1.3
1,2
1.3
1.6
2.7
2.2
1.7
1,4
2.3
1.4
1.0
0.8
0.6
0,6
0.7
0.6
0.6
0.2
-0.1
Trong :
- Chu Phi
- Chu (khng
k LX)
- M la tinh
- Bc M
-
Chu
(khng k LX)
Lin x (c)
0.4
0.6
1.1
0.6
1.0
0.8
-0.5
Cc chu lc
1800
1900
2000
2050
Th gii
100,0
100,0
100,0
100,0
Chu Phi
10,9
8,1
13,4
21,7
Nam M
0,7
5,0
5,2
4,8
Chu
64,9
57,4
60,3
57,3
Chu u
20,8
24,7
11,9
27,2
Chu i dng
0,2
0,4
0,5
0,5
2,5
4,5
8,5
8,4
Dn s
(triu ngi)
T l % so vi dn s th gii
Th gii
6810
100,0
Chu Phi
999
14,7
Chu M
920
13,5
4.117
60,5
738
10,8
36
0,5
Chu
Chu u
Chu i Dng
Dn s (triu ngi)
Tc tng dn s (%)
1945
23
0.6
1955
25
3.4
1965
35
3.2
1975
47,6
3.2
1985
60
2.5
1990
66,7
2.2
1999
76,3
2.0
2009*
85, 789
1,23
10
Cu hi lng gi:
1. Phn bit cc khi nim dn c,dn s v dn tc.Hy trnh by tnh hnh
dn s mt a phng hoc mt nc m anh ch bit r nht.
2. Hy su tm t nht 3 nh ngha khc nhau v pht trin.Phn tch so
snh cc nh ngha ny.
3. Hy m t tnh hnh kinh t - x hi v dn s mt nc nng nghip
km pht trin v mt nc nng nghip pht trin. T gi cho anh ch suy ngh
g v mi quan h dn s v pht trin.
11
Bi 2
QUY M, C CU V PHN B DN S
MC TIU:
1. Trnh by c khi nim v cc ch tiu v quy m dn s.
2. Phn tch c thc trng phn b dn s v nh hng ca n n
pht trin kinh t - x hi nc ta.
3. M t c khi nim v cc ch tiu c cu dn s.
NI DUNG
1. Qui m v phn b dn s
1.1. Qui m v s bin i qui m dn s
Qui m dn s l tng s dn sinh sng (c tr) trong nhng vng lnh th
nht nh vo nhng thi im xc nh
Qui m dn s l ch tiu dn s hc c bn. Thng tin v qui m dn s
c dng tnh s dn bnh qun v nhiu ch tiu dn s khc. N l i lng
khng th thiu c trong vic xc nh cc thc o ch yu v mc sinh, cht,
di dn . ng thi, n cn c s dng so snh vi cc ch tiu kinh t x hi
nhm l gii nguyn nhn ca tnh hnh v hoch nh chin lc pht trin.
nghin cu quy m dn s, ngi ta thng s dng cc thc o sau:
1.1.1. S dn thi im: l tng s ngi sinh sng trong mt vng lnh th
nht nh vo nhng thi im xc nh (c th l u nm, cui nm, gia nm
hoc thi im t bt k no ...).
Cc k hiu thng dng nh:
+ PO: s dn u nm (hoc u k);
+ P1: s dn cui nm (hoc cui k);
+ Pt: s dn ti thi im t.
Thng tin v quy m dn s thi im c s dng tnh tc tng hay
gim dn s theo thi gian.
1.1.2. S dn trung bnh (K hiu thng dng: P ) l s trung bnh cng
ca cc dn s thi im.
12
P=
Trong :
P0 + P1
2
(2.1)
Po l s dn u nm (u k)
P1 l s dn cui nm (cui k)
r=
P1 P0
P0
x 100
(2.2)
Trong :
-
r: Tc gia tng dn s
P0: s dn u k (u nm)
1.2. Phn b dn s
1.2.1 Khi nim
Khi nim: Phn b dn s l s sp xp s dn trn mt vng lnh th ph hp
vi iu kin sng ca ngi dn v vi cc yu cu nht nh ca x hi.
Bn cht ca phn b dn s: Phn b dn s l mt hin tng x hi c
tnh quy lut.
S phn b dn s c th tun theo cc qui lut sau:
Th nht: Phn b dn s theo quy hoch thng nht, ng u: l s sp
xp dn c mt cch ng u gia cc vng lnh th, di s iu tit ca Chnh
Ph
13
(2.5)
D: mt dn s
P: l tng s dn sinh sng trn vng lnh th.
S: l din tch vng lnh th tnh theo km2 .
14
Bng 2.1. Thay i phn b dn s trong cc vng kinh t x hi giai on 1979 2008
T
Cc vng
l T l dn s cc vng (%)
Mt dn s (ngi/km2)
din tch Nm
Nm Nm
Nm
(%)
1979
1989 1999
100
100
100
100
100
28,8
15,3
15,9
17,15
6,4
21,7
21,4
19,39
18,8
13,5
13,11
Nm Nm Nm Nm
2008*
C nc
160
195
234
260
13,0
79
103
126
118
22,8
633
784
989
933
136
167
195
1. Vng ni
trung du bc
b
2. ng bng
sng Hng
3. Bc Trung
B
4. Duyn Hi
Nam
29,0
Trung
23,0
11,0
10.5
8,55
16,5
2,9
3.9
4,01
7,1
11,9
12,3
12,3
23.4
22,4
207
123
148
179
5,8
26
45
73
92
16,65
14,9
265
333
434
543
29,9
20,5
235
359
408
436
B
5.
Ty
Nguyn
6. ng Nam
B
7. ng bng
sng
Cu
long
*Ngun: The Population of Vit Nam, HN, 1992, tr 8; kt qu tng iu tra
dn s v nh 1999, NXBTK, HN 2002. * : Kt qu iu tra 1-4-2008 - TCTKGso.gov.vn
* Din tch tnh n 01/01/2008 theo Quyt nh s 1682/Q-BTNMT ngy
26 thng 8 nm 2008 ca B trng B Ti nguyn v Mi trng Gso.gov.vn
15
2 . C cu dn s
Ngoi quy m v phn b dn s, c cu dn s l c tnh th ba, c
hnh thnh di tc ng ca s thay i mc sinh, mc cht v di dn. S phn
chia tng s dn ca mt nc hay mt vng thnh cc nhm, cc b phn theo
mt tiu thc c trng nht nh gi l c cu dn s. V d: nh c cu t nhin
(tui v gii tnh), c cu dn tc v c cu x hi tnh trng hn nhn, tn gio,
trnh hc vn...). Trong c cu tui v gii tnh ca dn s l quan trng nht
bi v khng nhng n nh hng ti mc sinh, mc cht v di dn m cn nh
hng ti qu trnh pht trin kinh t x hi.
2.1. C cu dn s theo tui.
Tui l mt tiu thc c s dng rt ph bin trong cc nghin cu v dn
s v x hi. Trong dn s, tui c xc nh theo tui trn (ly trn theo s ln
qua ngy k nim sinh nht.
nh gi c cu tui ca dn s, ta chia tng s dn theo tng tui hay
nhm tui (nhm tui c khong cch u nhau 5 nm, 10 nm, hoc khong cch
tui khng u nhau tu thuc mc ch nghin cu nh cc nhm di tui lao
ng (0-14), trong tui lao ng (15-60), v trn tui lao ng (t 60 tr ln) ri
tnh t trng dn s ca tng tui hay nhm tui trong tng s dn.
C cu tui l bin s quan trng trong qu trnh pht trin v lp k hoch
pht trin KTXH, trong qu trnh k hoch ho ngun lao ng. N cng l c s
quan trng nh gi cc qu trnh dn s, ti sn xut dn s, lp cc k hoch v
theo di tnh hnh thc hin KHHG
Cc ch tiu nh gi c cu dn s theo tui:
- T trng dn s tng tui, nhm tui: c xc nh bng cch so snh s
dn tui (hay nhm tui) i no vi tng tng s dn theo cng thc sau
Pi
T1 = P 100
(2.6)
Tng s
Nm
0-14
15-59
60+
1979
41,7
51,3
7,1
100
1989
39,2
53,7
7,0
100
1999
33,0
59,0
8,0
100
1.4.2008
25,0
65,1
9,9
100
T s ph thuc chung
P0-14+ P60+
x 100
P15-59
(2.7)
P0-14
P15-59
T s ph thuc gi
17
x 100
(2.8)
T s ph thuc gi
P60+
P15-59
(2.9)
x 100
1989
1999
2006
T l ph thuc tr em (0-14)
84,5
73,0
56,3
40,7
14,0
13,3
13,7
14,3
T l ph thuc chung
98,5
86,3
69,9
55,0
P
Pi
2
+ h*
PM
18
(2.10)
Trong :
AM: Tui trung v ca dn s
AM(min): tui l gii hn di ca nhm c cha tui trung v
h: Khong cch t ca nhm c cha tui trung v
P/2: na tng dn s
Pi: S dn c cng dn t nhm tui nh nht cho n nhm
st trc nhm c cha tui trung v
PM: S dn ca nhm c cha tui trung v
2.2. C cu dn s theo gii tnh
- T s gii tnh (sex ratio - SR), l t s gia dn s nam v dn s n trong
cng tng th dn s ti mt thi im nht nh:
SR
S dn nam
S dn n
x 100
(2.11)
x 100
(2.12)
S b gi sinh sng
Cng thc trn cho ta thy c 100 b gi c sinh ra s c bao nhiu b trai
c sinh ra. Thng thng c 100 b gi c sinh ra s c tng ng khong
102 n 107 b trai. Nu s cn bng ny b ph v, chng nhng s pht trin ca
dn s tng lai b nh hng nng n, m n cn gy nn nhng tiu cc v mt
x hi: bt cc, la o, bun bn ph n, mi dm, nhp khu c du.tng cao kh
kim sot. Mt khc n cn nh hng n suy gim cht lng dn s. Do vy ngi
ta thng ch n tnh cn bng gia nam v n nhm tui tr c bit l vi s tr
mi sinh ra.
19
Bng 2.2: T s gii tnh khi sinh theo cc ngun d liu khc nhau
Nm
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007*
107
104
108
106
106
111,0
107
107
108
109
109
1.4
Th khm v cha bnh
108
S dn nam (n)
Tng dn s
x 100
(2.13)
Thy in (n nh)
Nam
21
Nam
1/4/1989
1/4/1999
22
Nam
23
Chung c nc
Thnh th
Nng thn
TNG S
100,0
100,0
100,0
Pht gio
48,3
60,6
42,8
Cng gio
34,7
31,7
36,1
Tin Lnh
2,8
1,6
3,3
Hi gio
0,4
0,2
0,5
Cao i
5,8
3,4
6,9
Ho Ho
8,0
2,5
10,4
Bi 3.
MC SINH V CC YU T NH HNG
MC TIU:
1. Phn tch c khi nim v cc ch tiu nh gi mc sinh.
2. M t c xu hng bin ng mc sinh v yu t nh hng n mc sinh
NI DUNG
1 . Cc khi nim v cc ch tiu nh gi mc sinh:
-Sinh sn reproductive l ni n vic ti sinh ca mt dn s
-Kh nng sinh sn fertility: L nng lc sinh sn thc t ca mt c nhn,mt
cp,mt nhm hoc mt dn s
-S mn (kh nng th thai) fecundity: L kh nng sinh sn v sinh l hc
ca mt cp.
-S v sinh infertility: L hin tng ngi n ng,n b hay cp v chng
thiu kh nng sinh ra mt a tr cn sng d rt kh. Hay ni mt cch ngn gn
l s mt kh nng mang thai ngi ph n hay mt kh nng gy mang thai
nam gii.
-Mc sinh sn fertility level: Biu th sinh ca mt ph n, lien quan n s
tr sinh sng m mt ngi ph n thc c trong sut cuc i sinh sn ca mnh.
-S ln mang thai ca ph n - gradivity: L s ln c thai bao gm nhng thai
sinh ra cn sng, thai cht trong khi chuyn d, thai cht lu, sy thai v thai no
ht.
-S ln sinh con sng parity : L s tr ra sng m mt ngi ph n c c.
1.1. T sut sinh th (CBR)
CBR =
B
1000
P
(3.1)
B
1000
W15 - 49
(3.2)
Trong :
- GFR: T sut sinh chung
- B: S tr em sinh ra trong 1 nm
- W 15 49 l s ph n t 15-49 tui c bnh qun trong nm ca a phng
Thc o ny loi b mt phn nh hng ca c cu tui v gii i vi
mc sinh.
GFR khng ch ph thuc vo mc sinh ca ph n m cn ph thuc vo
c cu tui trong nhm ph n tui sinh . Thng thng s ph n trong tui
sinh chim t 1/5 n 1/3 dn s nn GFR ln gp 3 - 5 ln so vi gi tr CBR.
1.3. T sut sinh c trng theo tui (ASFRx)
i vi mi tui khc nhau, mc sinh khc nhau. nh gi mc sinh
ca tng tui (nhm tui) ngi ta dng cc t sut sinh c trng theo tui.
ASFR x =
Bx
1000
Wx
(3.3)
Trong :
ASFR: T sut sinh c trng ca tui x.
Bx: S tr em ca cc b m tui x sinh ra trong nm.
W x : S ph n tui x c bnh qun trong nm
26
Nm
b m
1989
Nm 1999
Chung
Nm 2007
Thnh
Nng
th
thn
Chung
Thnh
Nng
th
thn
15- 19
35
29
14
33
35
28
37
20 24
197
158
93
181
118
95
125
25 - 29
209
135
106
146
147
130
155
30 34
155
81
73
84
77
63
84
35 39
100
41
34
44
28
21
33
40 44
49
18
13
20
15
10
45 49
14
70
TFR =
ASFR
x =15
1000
(3.4)
Hoc:
7
TFR =
5 ASFR a
a =1
1000
(3.5)
Trong :
- TFR: Tng t sut sinh
- ASFRa: T sut sinh c trng cho tng nhm (5 nm) c tnh
theo t l .
27
(3.6)
Trong :
P0, Pt: S dn c ti thi im gc v thi im t.
r: Tc tng dn s trung bnh nm.
t: Khong cch thi gian (s nm) tnh t thi im gc n thi im t.
2. Cc c trng ch yu ca qu trnh sinh:
- c trng v sinh theo tui: Mi tui khc nhau c mc sinh khc nhau,
ngi ta thng tnh t sut sinh c trng theo tng nhm tui (5 nm).
- c trng v sinh theo thnh th v nng thn: Dn s thnh th l dn s
sng cc thnh ph, th x, th trn. Do c im kinh t - x hi khc nhau nn
mc sinh gia hai vng khc nhau, nng thn c mc sinh cao hn thnh th. Nm
2008 thnh th tng t sut sinh l 1,84 con trn mt ph n v nng thn l
2,22 (Dn s v pht trin s 7 (100) -2009)
- c trng v sinh theo vng dn c: Mi vng dn c khc nhau c mc
sinh khc nhau, do trnh nhn thc, do tp qun li sng v iu kin kinh t -
28
Vit Nam
2,28
2,23
2,11
2,09
2,07
B sng Hng
2,2
2,2
2,06
2,05
2,11
ng Bc
2,3
2,3
2,28
2,23
2,18
Ty Bc
3,5
2,5
2,48
2,43
2,39
Bc Trung B
2,8
2,6
2,45
2,45
2,32
Nam Trung B
2,5
2,3
2,21
2,28
2,19
Ty Nguyn
3,8
3,1
3,07
2,82
2,77
ng Nam B
2,1
1,9
1,85
1,79
1,74
B sng Cu Long
2,1
2,0
2,00
1,92
1,87
T l ph n sinh con th ba
tr ln gim theo s tng ln
ca trnh hc vn
43.1
28.1
19.4
15.3
4.5
M ch
Cha tt
nghip tiu
hc
Tiu hc
TH c s
THPT+
29
Nhn vo biu 3.1. ta thy rt r s khc bit v sinh con th ba theo trnh
hc vn ca ph n, t l sinh con ln 3 tr ln gim theo s tng ln ca trnh
hc vn.
3. Xu hng bin ng mc sinh
3.1. Xu hng bin ng mc sinh trn th gii
Mc sinh chu s tc ng ca nhiu yu t khc nhau, cho nn trong cc
thi k khc nhau v cc vng khc nhau, s bin ng mc sinh khc nhau. Tuy
nhin n vn din ra theo mt xu hng nht nh, c tnh quy lut
3.2. Xu hng bin ng mc sinh Vit Nam
Vit Nam trong thi gian qua, mc d chu s tc ng ca chin tranh v
cc bin ng x hi khc, nhng mc sinh vn din ra theo mt xu hng nht
nh. Mc sinh gim r rt c bit t nhng nm 90 tr li y min Bc, khi
mi c gii phng, nm 1957: CBR l 46,7 n 1970 l 34,6 c nc khi
mi thng nht, nm 1976 CBR l 39,5 , 1990 l 30,5 , 1993 l 28,5 ; 1996
l 22,8 v 1999 l 19,9 , nm 2006 l 17,4 v nm 2007 l 16,9 .
Ngay trong cng mt thi k, i vi cc vng khc nhau, do c im khc
nhau, mc sinh cng khc nhau
Bng 3.3. CBR v TFR theo vng, Vit Nam 2000-2007
TBDS
TBDS
TBDS
TBDS
2000
2003
2004
2005
CB
R
Ton quc
19,2
TFR
CB
TFR
30
2007 *
CB
TF
CB
TF
CB
19,2
2,2
3
18,6 2,1
TFR
17,0 2,04
sng 18,0
2,2
17,1 2,2
17,9 2,2
17,2 2,1
16,3 2,11
Hng ng bc
19,2
2,3
18,2 2,2
19,3 2,3
19,2 2,3
17,1 2,18
Ty Bc
28,4
3,5
23,2 2,7
22,0 2,5
22,5 2,5
21,5 2,39
Bc Trung b
20,1
2,8
18,8 2,6
19,3 2,6
19,6 2,5
16,3 2,32
DH Nam Trung b
21,4
2,5
18,2 2,3
19,1 2,3
18,4 2,2
17,5 2,19
Ty Nguyn
29,2
3,8
23,3 3,1
24,3 3,1
23,9 3,1
21,7 2,77
ng Nam b
19,1
2,1
16,0 1,8
17,2 1,9
17,3 1,9
16,3 1,74
B Sng Cu Long
18,8
2,1
17,1 1,9
18,2 2,0
18,1 2,0
16,4 1,87
ng
bng
32
Cng bng cc bin php k thut chuyn mn (trit sn, t vng, thuc
trnh thai, bao cao su.) gip cc cp v chng c th ch ng c vic mang
thai v sinh .
4.5. Chnh sch dn s
Nhn thc c vai tr ca dn s, mi quan h gia dn s vi pht trin
kinh t - x hi, Nh nc vi chc nng qun l ca mnh ra nhng ch
trng, chnh sch v bin php iu tit qu trnh vn ng v pht trin dn s
cho ph hp vi nhu cu v kh nng pht trin ca t nc trong mi thi k.
Chnh sch dn s hiu theo ngha rng, l ton b ch trng, chnh sch c lin
quan n dn s. Theo ngha hp, l nhng ch trng, bin php ca Nh nc iu
tit qu trnh pht trin dn s. N bao gm cc bin php tuyn truyn, gio dc,
bin php kinh t, hnh chnh v nhng bin php v k thut chuyn mn.
33
Cu hi lng gi:
Bi 1: Theo s liu thng k ca tnh TV cho bit:
Dn s trung bnh nm 1998 ca tnh l 1.037.387 ngi,trong s
ph n trong tui sinh (15-49) chim 25%,s tr em t 0 4 tui l 119.398
ngi.Trong nm thng k c 24538 trng hp sinh sng.
Hy xc nh:
a.T s tr em v ph n trong tui sinh
b.T sut sinh th
c.T sut sinh trung
Bi 2: S liu ca mt a phng nm 1999 nh sau:
Nhm tui
Dn s trung bnh
Dn s n
Tr em mi sinh sng
(a)
(1000)
(Nghn ngi)
(1000)
0-14
828
409,9
15-19
250
125,0
4,2
20-24
225
112,5
20,9
25-29
210
107,7
22,05
30-34
175
91,7
13,5
35-39
120
63,8
6,5
40-44
85
47,2
2,16
45-49
75
42,9
0,6
50+
332
195,3
Tng s
2300
1196
69,91
Hy tnh CBR,GFR,ASFRa,TFR!
a. Hy tnh t sut ti sinh th,v t sut ti sinh thc,nhn xt v ch ti
sn xut dn s?
Cho bit:Xc sut sinh con gi:0,448
H s trung bnh ca s con gi mi sinh trong nm sng c n khi thay th cc
b m l 0,9
34
Bi 4
MC CHT V CC YU T NH HNG
MC TIU:
1. M t c khi nim v cc ch tiu nh gi mc cht.
2. Phn tch c xu hng bin ng mc cht v cc yu t nh hng.
3. Trnh by c mt s c trng ch yu v cht.
NI DUNG
1. Khi nim v cc ch tiu nh gi mc cht
Cht l mt hin tng t nhin m bt k sinh vt no cng u tri qua. Sng
v cht l hai mt i lp ca mi sinh vt ni chung v tng con ngi ni ring.
Khi nim v cht c Lin hip quc v t chc y t th gii thng nht
nh ngha nh sau: "Cht l s mt i vnh vin tt c nhng biu hin ca s sng
mt thi im no , sau khi c s kin sinh sng xy ra (s chm dt tt c
nhng biu hin ca s sng m khng mt kh nng no khi phc li c)" .
- Cht sm sau khi sinh - s sinh (neonatal death): L s kin cht xy ra
trong khong thi gian t khi con ngi c sinh ra theo nh ngha sinh sng
nu chng 3 n khi trn 30 ngy tui.
- Cht mun sau khi sinh (post-neonatal death): l s kin cht xy ra trong
11 thng sau trc khi trn mt tui.
- Cht tr em di 1 tui (infant death): L s kin cht xy ra trong khong
thi gian t khi c s kin sinh sng cho n khi trn 12 thng tui.
- Cht tr em t 1 n 4 tui (juvenile death): l s kin cht sy ra trong
khong thi gian t 1 n 4 nm sau khi c s kin sinh sng.
- Cht tr em di 5 tui: L s kin cht sy ra sau khi c s kin sinh
sng cho n khi trn 60 thng tui
- Cc s kin cht la tui khc th s gi tn theo tui m ngi sng.
1.1. T sut cht th (CDR)
T sut cht th l thc o n gin nh gi mc cht. N biu th s
ngi cht trong mt nm so vi 1.000 ngi dn.
35
CDR =
D
x1000
P
(4.1)
Trong :
- CDR: T sut cht th.
- D: s ngi cht trong mt nm ca mt nc hoc mt a phng
no .
P : S dn bmh qun trong nm ca a phng
45
D
x1000 =
1000 = 5,5
8120
P
1 2. Cc t sut cht c th
* T sut cht c trng theo tui (ASDRx):
ASDR
Dx
x1000
Px
(4.3)
Trong :
ASDRX: t sut cht c trng tnh cho tui x.
Dx: s ngi cht tui x trong nm.
Px: dn s trung bnh tui x trong nm.
* Cc ch tiu nh gi mc cht ca tr em
- T sut cht ca tr em di 1 tui (IMR - Infant Mortality Rate).
IMR =
D0
x1000
Bo
(4.4)
Trong :
- IMR: T sut cht tr em di 1 tui
- D0: S tr em 0 tui cht trong nm.
- B0: S tr sinh sng trong cng nm.
V d:
Nm 2009, tng s tr sinh sng ca x Ha Bnh l 95, tng s cht tr em
0 tui l 2. Tnh t sut cht tr em di 1 tui.
Theo cng thc 4.4, T sut cht tr em di 1 tui x Ha Binh nm
2009 s l
36
IMR =
2
x1000 = 21,05
95
* T sut cht b m
Cng thc tnh:
S b m cht c lin quan n thai
T sut cht
b m
X 100.000
sn trong nm
(4.6)
TBDS
TBDS
1999
2003
2004
2005
2006
Ton quc
5,7
5,8
5,4
5,3
5,3
B sng Hng
5,1
6,2
6,0
5,3
5,6
ng bc
6,4
7,0
6,3
5,8
6,3
Ty bc
7,0
7,1
7,0
6,4
5,5
Bc Trung b
6,7
6,7
6,7
6,0
6,2
DH Nam Trung b
6,4
6,0
6,0
5,7
4,9
Ty Nguyn
8,7
5,4
5,9
5,7
4,4
ng Nam b
4,5
5,1
4,5
4,4
4,2
B Sng Cu Long
5,0
4,9
5,0
5,1
5,1
TBDS TBDS
39
Bi 5
CHT LNG DN S V CC YU T NH HNG
MC TIU:
1. Trnh by c mt s khi nim v cht lng dn s .
2. Phn tch c mt s ch bo o lng cht lng dn s.
3. Trnh by thc trng v thch thc nng cao cht lng dn s Vit Nam
NI DUNG
1. Khi nim v cht lng dn s
1.1. Mt s khi nim v cht lng dn s
* Mt s ni dung khi nim Cht lng dn s trn th gii
T th k XVIII, khi nim cht lng dn s (CLDS) c s dng trong
vn hc. Khi nim v cht lng dn c c nghen s dng, nghen xem
xt cht lng dn c nh l yu t vt cht, c ngha l cc iu kin kinh t, l mt
mt ca "yu t k thut", coi nh mt trnh pht trin ca t liu sn xut.
Khi nim v CLDS c s dng kh rng ri trong thuyt u sinh v
da trn c s gen.
in hnh l thuyt chng tc, xut hin t cui th k XIX v pht trin
mnh Anh, Php. Ni dung ch yu ca thuyt ny l: C chng tc "Thng
ng" v "H ng" v s phn ho ny mang tnh t nhin, di truyn v bt bin.
Do vy, cc nh khoa hc t sn chng minh s tn ti ca bt bnh ng v x
hi xut pht t ngun gc sinh hc v a ra kh nng gii quyt cc vn x hi
bng cch hon thin bn cht ngun gc ca con ngi. H lp lun rng, chng
tc h ng th sinh nhiu cn thng ng th ngc li lm xu i c cu
40
42
Gi tr
Gi tr
Gi tr
Gi tr
ch s
ch s
ch s
ch s
HDI
tui th
gio dc
GDP
0,539
0,67
0,78
0,17
120/174
0,540
0,68
0,79
0,11
121/174
0,557
0,68
0,80
0,18
121/175
0,560
0,69
0,81
0,18
121/174
0,664
0,71
0,82
0,47
110/174
0,671
0,71
0,83
0,47
108/174
0,682
0,71
0,84
0,49
101/162
0,688
0,72
0,84
0,50
109/173
0,688
0,73
0,83
0,51
109/175
0,691
0,73
0,82
0,52
112/177
0,704
0,76
0,82
0,54
108/177
0,709
0,76
0,81
0,55
109/177
Nm
HDI1 ca
Vit
Nam*
44
GDP bnh
So vi VN
qun (USD)
(ln)
(USD)
1. Vit Nam
890
2. Nht Bn
38210
3. Hng Kng
31420
4. Singapore
34760
1,0
42.9
35.3
39.1
45
2700
35660
43960
47940
So vi VN (ln)
1,0
13.2
16.3
17.8
5. Hn Quc
21530
6. Malaysia
6970
7. Thi Lan
2840
8. Iran
3540
9. Fiji
3930
24.2
7.8
3.2
4.0
4.4
28120
13740
5990
10840
4270
10.4
5.1
2.2
4.0
1.6
10. Philippines
1890
2.1
3900
1.4
2010
2.3
3830
1.4
2940
3.3
6020
2.2
1780
2.0
4460
1.7
1070
1.2
2960
1.1
740
0.8
2040
0.8
400
0.4
1120
0.4
520
0.6
1440
0.5
11. Indonesia
12. Trung Quc
13. Srilanka
14. n
15. Lo PDR
16. Npal
17. Bngladesh
Ngun: Woldbank 7/10/2009-www.siteresuorces.woldbank.org
* Ch s thnh tu cng ngh (TAI - Technology Achievement Index), c ti
liu dng cm t "Ch s pht trin cng ngh"
Ch s ny o cc thnh tu t c trn 4 thc o:
46
48
30,0
25,0
20,0
15,0
10,0
5,0
0,0
C nc
Vng ng
Vng
Vng Ty Vng Bc
Vng
Vng Ty
Vng
Vng ng
bng sng ng Bc
Bc
Trung B duyn hi Nguyn ng Nam bng sng
Hng
Nam
B
Cu Long
Trung B
49
50
51