Industriya ng Call Center, Globalisasyon, at Pagpaplanong Pangwika ng Pilipinas

ni Maria Isabel B. Aguilar (Fil 245)

Panimula Taong 2000 nang magsimulang lumago ang industriya ng call center sa Pilipinas. Hindi mapapantayan ang paglago nito at sa katunayan, mula sa

pagkakaroon lamang ng mahigit kumulang 2, 400 na mga propesyonal na call center agent noong taong iyon ay umabot kaagad ang bilang na ito sa 112, 000 noong taong 2005. Ayon sa mga datos, mula noong taong 2000 ay

umabot na sa 100% ang taunang paglago ng industriya ng call center sa Pilipinas. Kaya naman noong taong 2010 ay nanguna na ito sa industriya ng call center sa buong mundo habang pumapangalawa na lamang ang India. Ngunit bakit nga ba naging ganito kalaganap ang industriya ng call center sa Pilipinas? Tatlo ang sinasabing pangunahing dahilan sa

pangyayaring ito: (1) mababang halaga ng lakas-paggawa sa Pilipinas; (2) pagkakaroon ng bansa ng sapat at maaasahang teknolohiya para sa pagtatayo ng call center; at (3) pagkakaroon ng sapat na bilang ng mga propesyonal, maging mga hindi propesyonal, na mayroong mataas na kasanayan sa pakikipag-usap sa Ingles at mayroong kasanayan sa

teknolohiya. Marahil ay totoo nga ang mga dahilang ito, ngunit noong mga nakaraang taon lang ay lumabas ang mga ulat na bumababa na ang kalidad ng kasanayan ng mga Pilipino sa Ingles. Dahil dito ay nahihirapan na umanong

makakuha ang mga kompanya ng call center ng sapat na bilang ng empleyado na bihasa sa Ingles. Ang pagiging magaling sa Ingles ng mga Pilipino ang sinasabing isa sa mga pangunahing pang-akit ng Pilipinas sa mga mamumuhunan, kaya naman naalarma ang pamahalaan sa mga ulat na ito. Dahil dito ay sari-saring paraan ang ginawa ni dating Pangulong Macapagal-Arroyo upang pataasin ang kalidad ng mga Pilipino sa pakikipag-usap sa Ingles. Isa na rito ay ang pagpapatupad niya ng Executive Order No. 210 na may pamagat na Establishing the Policy to Strengthen the Use of English as a Second Language in the Educational System. Isa pa rito ay ang panukalang batas na isinusulong ni Rep. Eduardo R. Gullas, kaalyado ni Macapagal-Arroyo, na HB 5619 na may pamagat na An Act to Strengthen and Enhance the Use of English as the Medium of Instruction in Philippine Schools. Bukod pa rito ang sari-saring pagsasanay sa kabihasaan sa Ingles na ipinatupad ng pamahalaan sa pamamagitan ng TESDA (Technical education and Skills Development Authority). Ang ginawang ito ni Macapagal-Arroyo ay nagkaroon ng malaking epekto sa patakarang pangwika ng Pilipinas at sa katunayan maging ang kasalukuyang administrasyon ni Pangulong Benigno Noynoy Aquino III ay may mga programang sa ipinatutupad ng din upang ng matugunan call center ang na

pangangailangan

lakas-paggawa

industriya

nakaapekto sa patakarang pangwika. Ngunit ano nga ba ang naging epekto ng pagiging laganap ng industriya ng call center sa patakarang pangwika ng Pilipinas? At bakit nga ba bumababa ang kalidad ng pagiging bihasa ng mga
2

Pilipino sa Ingles sa kabila ng pagiging lantad ng mga ito sa wikang ito sa matagal na panahon? Paano nga ba epektibong makakaagapay ang Pilipinas sa globalisasyon? Ano ba ang pagpaplanong pangwika na nararapat gawin sa nagaganap na paglago ng industriya ng call center sa bansa? At susi ba talaga ang pagpapalago sa industriya ng call center sa pagkakamit ng Pilipinas ng tunay na kaunlaran? Ang mga katanungang nabanggit sa itaas ang sisikaping sagutin ng papel na ito. Magsisimula ang pagtalakay sa pamamagitan ng paglalahad

muna sa sinasabing bumababang kalidad ng Ingles sa bansa saka tatalakayin isa-isa ang mga ginawa at ginagawang hakbang ng pamahalaan upang sanayin ang mga Pilipino sa Ingles. Matapos ito ay saka tatalakayin ang epekto ng paglago ng industriya ng call center sa patakarang pangwika ng Pilipinas pati na rin kung paano epektibong makakaagapay ang Pilipinas sa globalisasyon. Saka tatalakayin ang pagpaplanong pangwika na nararapat gawin upang mapunan ang pangangailangan ng lumalagong industriya ng call center sa mga manggagawa na bihasa sa Ingles. Tatalakayin sa huling bahagi ng papel kung susi ba talaga sa tunay na kaunlaran ng Pilipinas ang pagsuporta nito sa paglago ng industriya ng call center. Dito ay tatalakayin din ang ugnayan ng wika at pag-unlad ng isang bansa at kung ano ang nararapat gawin ng Pilipinas upang tuluyan nang makamit ang minimithing kaunlaran na ito.

Industriya ng Call Center at Bumababang Kasanayan ng mga Pilipino sa Ingles

3

Marami na ang lumabas na pag-aaral ukol sa bumababang kasanayan ng mga Pilipino sa wikang Ingles. Isa na rito ay ang pag-aaral na isinagawa ng IDP Education Pty. Ltd., isang kinikilalang grupo na nagsagawa ng

International English Language Testing System (IELTS) para sa mga Pilipino na gustong magtrabaho sa ibang bansa. Lumabas sa pag-aaral na ito na hindi na ang Pilipinas ang nangunguna sa Asya pagdating sa kasanayan sa wikang Ingles. Naunahan na ang Pilipinas ng bansang Malaysia na nagkaroon ng puntos na 6.71 samantalang nagkaroon na lamang ang Pilipinas ng puntos na 6.69 kaya bumagsak ito sa ikalawang pwesto. Sinundan ang Pilipinas ng Indonesia na mayroong puntos na 5.99, sumunod ang India na may puntos na 5.79, at Thailand na may puntos na 5.71. Ang pag-aaral na ito ay ang resulta ng IELTS na isinagawa noong taong 2008 na sumuri sa kakayahan sa pagbasa, pagsulat, pagsasalita, at pakikinig ng mga Pilipino sa Ingles na gustong magtrabaho sa ibang bansa. Dahil dito ay nahihirapan na umanong makakuha ang industriya ng call center ng mga manggagawa na sapat ang kakayahan sa wikang Ingles. Ayon sa kanila, tatlo lamang sa isandaang aplikante para sa call center ang nagkakaroon ng kasiya-siyang paggawa. Kaya naman ang ibang mga kompanya ng industriyang ito ay nagsasagawa na ng sariling mga programa para sa pagsasanay ng mga Pilipino sa wikang Ingles. At bukod sa pagsasagawa ng pormal na pagsasanay ay may mga patakaran din sila na isinasagawa sa kanilang kompanya upang mahasa ang kanilang mga empleyado sa wikang Ingles.

Upang mapalalim ang pag-aaral ng may-akda ukol sa bagay na ito ay nagsagawa ito ng panayam sa ilang mga call center agents na

nakapagtrabaho na sa ibat ibang kompanya ng call center sa Metro Manila. Isa sa aking nakapanayam ay si Anna, isang call center agent na nagtatrabaho sa isang kompanya na matatagpuan sa Eastwood, Quezon City. Ayon sa kanya, nahihirapan umano siyang sabihin ang gusto niyang sabihin sa wikang Ingles dahil hindi naman niya ito unang wika. Mabuti na lamang umano ay madali lang ang account na hawak niya kaya hindi naman niya kailangan magsalita ng komplikadong Ingles. Para sa kanya ay mas nahihirapan siya sa English Only Policy (EOP) na ipinatutupad sa kanilang kompanya. Sa patakarang ito ay hindi maaaring magsalita ng ibang wika bukod sa Ingles ang mga call center agent sa lahat ng bahagi ng kanilang kompanya katulad na lamang sa pantry, CR, at iba pa. Hindi lamang daw siya ang nakararanas nito kundi maging ang ibang mga katrabaho niya rin. Sabi pa nga ng iba na aking nakapanayam ay animo paglabag na raw ito sa kanilang karapatang-pantao dahil kahit sa normal lamang na pakikipag-usap sa kanilang mga katrabaho ay kailangan pa nilang magsalita ng Ingles. Patunay si Anna at ang kanyang mga kasamahan sa mga lumalabas sa pag-aaral na nahihirapan na ang mga Pilipino sa Ingles, partikular na sa pagsasalita nito. Kaya naman nagsagawa na ang pamahalaan ng ibat ibang paraan upang mapaunlad ang kasanayan ng mga Pilipino sa wikang ito.

Patakarang Pangwika para sa Pagpapaunlad ng Kasanayan ng mga Pilipino sa Ingles Dahil malaki ang naitutulong ng industriya ng call center sa paglago ng ekonomiya ng Pilipinas sa kasalukuyan ay pilit na binigyang-solusyon ng dating administrasyon ni Macapagal-Arroyo at pinipilit bigyang-solusyon maging ng kasalukuyang administrasyon ni Noynoy Aquino ang paghina ng kasanayan ng mga Pilipino sa wikang Ingles. Direktang natamaan ang institusyon ng edukasyon sa patakarang pangwika na ipinatupad dahil layunin nito na maging bihasa ang mga mag-aaral sa wikang Ingles dahil ang mga ito ang magpupuno sa kinakailangang lakas-paggawa sa industriya ng call center sa hinaharap. Isa sa mga solusyong naisip ni dating Pangulong Macapagal-Arroyo ay ang pagpapatupad ng Executive Order 210 na kung saan isinasaad nito na dapat ay hindi bababa sa 70% ang pagkalantad ng mga estudyante sa wikang Ingles sa mataas na paaralan. Kaya naman nakasaad sa Executive Order 210 na Ingles dapat ang gagamiting midyum sa pagkatuto sa mataas na paaralan. Layunin umano ng patakarang ito na mapaunlad ang pagsasanay ng mga Pilipino sa wikang Ingles upang mas madali umano ang mga ito na makakuha ng trabaho sa hinaharap. Sa kabila ng mga pagtutol ng ibat ibang sektor sa Executive Order 210 (partikular na ng akademya) ay ipinatupad pa rin ito ni dating Pangulong Macapagal-Arroyo at sa katunayan ay malaki pa rin ang impluwensya ng patakarang ito sa ibat ibang paaralan dahil hanggang sa kasalukuyan ay ipinatutupad pa rin nila ito.
6

Samantala, sa panahon din ng administrasyon ni dating Pangulong Macapagal-Arroyo nang isulong ni Rep. Eduardo Gullas ang HB 5619. Ang panukalang batas na ito ay ang pinagsama-samang panukalang batas na HB 230 na ipinanukala ni Rep. Luis R. Villafuerte, HB 305 na ipinanukala mismo ni Rep. Gullas, at HB 446 na isinulong naman ni Rep. Raul V. Del Mar. Layunin umano ng panukalang batas na ito na (1) itama ang depektibong Bilingual na Patakaran sa Edukasyon (BPE) sa pamamagitan ng pagtamo sa layunin nito na mapaunlad ang proseso ng pagkatuto sa mga paaralan sa Pilipinas; (2) maitaas ang pagiging bihasa ng mga mag-aaral sa wikang Ingles upang makaagapay sa pangangailangan ng komersyo; at (3) maging bihasa ang mga mag-aaral sa wikang Ingles dahil daan umano ito upang makakuha ang mga nagsipagtapos ng kolehiyo ng magandang trabaho sa Pilipinas o maging sa ibang bansa man. Kabilang sa mahahalagang probisyon ng HB 5619 ang mga sumusunod (a) maaaring gamitin bilang midyum ng pagkatuto mula Preschool hanggang Ikatlong Baitang ang Ingles, Filipino, at mga katutubong wika; (b) dapat ituro ang Ingles at Filipino bilang mga asignatura sa lahat ng antas sa mababa at mataas na paaralan; (c) mula Ikaapat hanggang Ikaanim na baitang ay gagamitin na ang Ingles bilang midyum sa pagkatuto sa lahat ng akademikong asignatura; (d) papanatilihin ang kasalukuyang patakarang pangwika na ipinatutupad ng Commission on Higher Education (CHED) sa tersyaryong antas; at (e) pasisiglahin ang gamit ng Ingles bilang wika ng interaksyon sa mga paaralan. Makikita sa panukalang batas na ito na binabawasan nito ang
7

pagkalantad ng mga mag-aaral sa wikang Filipino at sa halip ay inilalantad sila sa wikang Ingles sa lahat ng kanilang asignatura maliban na lamang sa asignaturang Filipino. Naniniwala ang mga mambabatas na sa paraang ito ay magiging bihasa ang mga mag-aaral sa wikang Ingles. Ngunit, suportado kaya ang rekomendasyon nilang ito ng mga nakaraang pag-aaral na ginawa ukol sa kung ano ang epektibong wika na dapat gamitin bilang midyum ng pagkatuto? Ayon sa mga pag-aaral na isinagawa ay mas madaling natututo ang bata kung unang wika ng mga ito ang gagamitin bilang midyum ng pagkatuto sa pagsisimula ng mga ito sa pag-aaral, kabilang na sa mga asignaturang English at Filipino. Sa isang pag-aaral na isinagawa sa Lubuagan, Kalinga na kung saan ang unang wika ang ginamit bilang midyum ng pagkatuto mula Unang Baitang hanggang Ikatlong Baitang ay lumabas na mas mataas ang nakuhang marka ng mga estudyante rito sa English, Math, Science, at Filipino sa achievement tests kumpara sa ibang mga paaralan. Sa pag-aaral na ito, ginamit muna bilang midyum ng pagkatuto ang kanilang unang wika mula Unang Baitang hanggang Ikatlong Baitang saka ipinakilala ang Filipino at Ingles sa Ikaapat na Baitang pataas. Dahil sa tagumpay ng pag-aaral na ito ay tuluyan nang inakma ng Lubuagan ang sistemang ito sa kanilang edukasyon. Hindi nakapagtataka ang tagumpay ng nabanggit na pag-aaral dahil sa paraang ito ay nagiging dalubhasa muna ang mga bata sa kanilang unang wika na mahalagang pundasyon nila upang matutunan ang ikalawang wika. At dahil nagamay nila ang mga wikang ito ay mabilis nilang nauunawaan ang mga konseptong itinuturo na magpapaunlad sa pagkakaroon nila ng kritikal na
8

pag-iisip habang tumatagal. Makikita rito na maging sa mga asignatura na may kinalaman sa pag-aaral ng wika katulad na lamang ng English at Filipino ay naging epektibo ang paggamit ng unang wika bilang midyum ng pagkatuto dahil mataas din ang nakuha nilang marka rito. Isa pang paraan na ginagawa ng pamahalaan upang sanayin sa wikang Ingles ang mga Pilipino upang makaagapay sa pangangailangan ng industriya ng call center ay ang paglalaan ng pondo para sanayin ang mga Pilipino sa wikang Ingles. Noong taong 2007 ay naglaan ang pamahalaan ni dating Pangulong Macapagal-Arroyo ng 350 milyong piso para sa pagsasanay ng higit kumulang sa 70 000 na call center agents at iba pang manggagawa para sa industriya ng Business Process Outsourcing (BPO). Sabi nga noon, malaki ang magagawa ng suportang ito mula kay dating Pangulong Macapagal-Arroyo upang lalo pang mapalago ang industriya ng BPO, kabilang ang call center, sa bansa at hindi maglalaon ay mangunguna na ang Pilipinas bilang destinasyon ng BPO sa Asya. Hindi nga naglaon ay nangyari ito at maging ang administrasyon ni Aquino ay wala ring patid ang suporta sa industriyang ito. Katulad ni dating Pangulong Macapagal-Arroyo ay naglaan din si Aquino ng kaukulang pondo para sa pagsasanay ng mga call center agents.

Industriya ng Call Center at Globalisasyon Ibat iba ang ginawang hakbang ng pamahalaan upang matugunan ang pangangailangan ng mga manggagawa para sa industriya ng call center. Makikita na ang mga ipinanukalang batas ukol sa patakarang pangwika sa
9

mga paaralan ay nilikha upang makaagapay sa pangangailangang ito ng industriya. Dahil sa nangyayari ay maaaring sabihin na habang nag-aaral pa lamang ang isang batang Pilipino ay inihahanda na agad ang mga ito ng mga kasalukuyang namumuno sa bansa upang maging mga call center agents. At kung kulang pa rin sila sa kakayahan kahit nakapagtapos na sila ng pag-aaral ay may mga programa pa ang pamahalaan upang sanayin silang maging bihasa sa Ingles para lamang makaagapay sa pangangailan sa mga manggagawa ng lumalagong industriya ng call center sa bansa. Ang pag-unlad ng industriya ng call center ay bahagi ng kasalukuyang nagaganap na globalisasyon. Borderless world kumbaga. Dahil sa mababang halaga ng lakas paggawa sa Pilipinas ay sa bansa pinipili ng mga dayuhan na mag-outsource dahil napakalaki nga naman ng matitipid nila rito. At kasabay nga ng paglaganap ng globalisasyon ay ang pangangailangan din na mapaunlad ang wika na nagpapaunlad nito. Ang Pilipinas na nakasandal ang ekonomiya sa mga dayuhan ay nakadarama ng labis na pangangailangan na mahasa ang mga mamamayan nito sa wika ng globalisasyon. Kaya naman patuloy ang pagsasabatas ng mga bagong patakarang pangwika na lalong magpapaunlad sa Ingles at makapagpapahina sa Filipino. Layunin ngayon ng pamahalaan na lalong dumami ang bilang ng mga mamumuhunan na kompanya ng call center sa bansa na magbubukas sa milyon-milyong trabaho sa industriya ng call center.

Pagpapaplanong Pangwika para sa Industriya ng Call Center

10

Dahil sa kakapusan sa supply ng mga manggagawa para sa industriya ng call center ay tinatanggap na lang ng mga kompanya kahit na ang mga aplikante na hindi ganoon kagaling sa Ingles, at saka na lamang nila hahasain nang husto ang mga ito sa pamamagitan ng paglulunsad ng mga pagsasanay sa loob ng kompanya para sa mga ito. Ayon nga sa nabanggit na kanina, tatlo lamang sa isandaang aplikante na natatanggap ang nakapagbibigay ng kasiya-siyang trabaho para sa mga kompanya ng call center kaya naman tinatanggap na rin nila kahit hindi masyadong bihasa sa Ingles at sinasanay na lamang upang matugunan lamang ang kanilang pangangailangan sa lakaspaggawa. Kung mababa ang kalidad ng kabihasaan sa Ingles ng mga mag-aaral na nagsisipagtapos sa Pilipinas ay maiuugat ito sa hindi epektibong patakarang pangwika na ipinatutupad sa sistema ng edukasyon. Makikita na malaki ang kinalaman ng patakarang pangwika na ipinatutupad sa sistema ng edukasyon sa Pilipinas sa pagpaplanong pangwika na dapat ipatupad upang makaagapay ang bansa sa pangangailangan ng mga manggagawa sa industriya ng call center. Mapapansin na pumalpak ang BPE sa epektibong paglinang sa kakayahan ng mga mag-aaral na Pilipino, partikular na sa paglinang sa kakayahan ng mga ito na maging bihasa sa wikang Ingles, kaya naman aktibong isinusulong ngayon ang Mother Tongue-Based Multilingual na Edukasyon (MTB-MLE). Kung titingnan ay hindi sapat ang pagiging lantad ng mga mag-aaral sa isang wika (sa pamamagitan ng paggamit dito bilang midyum ng pagkatuto) upang maging bihasa sila rito, at sa halip ay dapat
11

nauunawaan nila nang lubusan ang mga itinuturo sa kanila sa pamamagitan ng paggamit ng wika na pamilyar sa kanila. Sa ganitong paraan ay mas natututo sila at mas nagagamay nila ang mga asignaturang pangwika na itinuturo sa kanila katulad na lamang ng resulta na lumabas sa pag-aaral sa Lubuagan. Kaya naman naniniwala ang may akda na kapag epektibong naipatupad ang MTB-MLE sa bansa ay lilikha ito ng mga nagsipagtapos na mga mag-aaral na lubhang bihasa sa wikang Ingles kaya hindi na mahihirapan ang Pilipinas kinalaunan na makakuha ng mga manggagawa para sa industriya ng call center. Sa kasalukuyan ay makikita na malaki talaga ang naitutulong ng industriya ng call center sa ekonomiya ng bansa ngunit ang tanong -hanggang kailan ito? Kung susuriing mabuti ay hindi susi ang pag-usbong ng industriyang ito upang tuluyan nang makamit ng Pilipinas ang matagal na nitong inaasam na kaunlaran. Kaya nararapat lamang na gumawa ang pamahalaan ng hakbang na talagang magiging susi upang makamit ito. Sa puntong ito ay papasok ang katanungang: ang pagiging bihasa ba talaga sa wikang Ingles ang susi sa pagtatamo ng Pilipinas ng tunay na kaunlaran?

Wika at Pag-agapay ng Pilipinas sa Globalisasyon Matagal nang pinagtatalunan kung gaano nga ba kaimportante sa Pilipinas ang Ingles sa pagtatamo nito ng kaunlaran at sa pakikisangkot nito sa globalisasyon. Hindi sinasabi ng may-akda na hindi mahalaga ang Ingles sa pakikisangkot ng Pilipinas sa globalisasyon dahil alam ng lahat na mahalaga
12

ito. Kaya nga nag-aaral na ngayon ng Ingles ang ibat ibang mga bansa sa Asya na dati ay hindi halos gumagamit ng wikang Ingles katulad na lamang ng Tsina, Timog Korea, at Hapon dahil naramdaman na nila ang pangangailangan para rito. Kaya naman iniisip siguro ng ilang Pilipino na kapag naging mas magaling ang mga Pilipino sa pag-aaral ng Ingles sa mga bansang ito ay matatalo na nila ang mga ito. Ngunit kung titingnang mabuti ay mapapagtanto na hindi totoo ito dahil taglay ng mga mamamayan ng mga nabanggit na bansa ang kasanayan sa ibat ibang larangan na kanilang natutunan sa pamamagitan ng kanilang sariling wika. Kaya naman masasabi na nakasabay ang mga bansang ito sa mga unang bahagi ng globalisasyon gamit lamang ang kanilang sariling wika at pinag-aralan na lamang ng mga ito ang Ingles kinalaunan bilang pantulong. At makikita naman na hindi matatawaran ang mga naabot ng mga bansang ito dahil sila ngayon ang pinakamauunlad na bansa sa Asya. Ang mga nabanggit na bansa ay magpapatunay na mahalaga ang paglinang ng sariling wika upang makamit ng isang bansa ang tunay na kaunlaran. Taliwas ito sa nararanasan ng Pilipinas at nakalulungkot isipin na ang ibang mamamayan ay kakikitaan pa ng kawalang pagpapahalaga sa pambansang wika, at sa halip ay ipinipilit pa nila ang paggamit lamang ng wikang Ingles sa paniniwala na sa pamamagitan lamang nito epektibong makaaagapay ang Pilipinas sa globalisasyon. Kumbaga, habang lalong binibigyang importansya ang wika para sa pakikipag-ugnayang internasyonal ay halos inaalis naman sa eksena ang pambansang wika, at masasabi na dahil
13

dito ay parang tinatanggalan na rin nila ang mga Pilipino ng identidad. Alam ng lahat na napakahalaga ng identidad upang magkaroon ang mga mamamayan ng sense of belongingness sa isang lugar, na mahalaga upang mapukaw sa kanilang mga damdamin ang pagiging makabayan. Dagdag pa rito, mahirap sa kasalukuyan para sa mga Pilipino na hanapin ang kanilang pagkakakilanlan dahil sa kasalukuyang sistema ng edukasyon sa bansa, lalo na sa patakarang pangwika na ipinatutupad. Makikita kasi na buhay na buhay pa rin sa karamihan sa mga Pilipino ang pagiging rehiyonalista (regionalistic) dahil sa kasalukuyang sistema ng edukasyon. Hindi kasi maitatatwa na marami pa rin etnolinggwistikong grupo na hindi pa rin masyadong tanggap ang Filipino bilang pambansang wika. Iniisip kasi ng mga ito na hindi masyadong pinahahalagahan sa bansa ang kanilang wika kaya naman mayroon silang kagustuhan na i-assert ang kanilang bernakular na wika. Dahil dito ay makikita na mahalaga ang wika sa pagtatamo ng pagkakaisa ng bansa. At ang pagkakaisang ito ay malaking bagay upang tuluyan nang makamit ng bansa ang hinahangad nitong kaunlaran dahil magkakaroon na ng pagnanais ang karamihan sa mga mamamayan nito na gawin ang lahat ng paraan para lamang sa ikabubuti nito. Kaya naman kung maipapatupad na ang MTB-MLE ay tiyak na maipaparamdam na sa mga etnolinggwistikong grupo ang pagpapahalaga hindi lamang sa kanilang wika kundi maging sa kanilang pagkakakilanlan bilang mga Pilipino. Mula sa pagninilay-nilay nila na kasapi sila ng isang
14

komunidad kaya nararapat lamang na gawin nila ang kanilang bahagi para sa ikabubuti nito, ay lalawak ang kanilang kamalayan hanggang sa pambansang antas dahil ipapakilala rin sa kanila ang wikang Filipino kapag nayakap na nila ang kanilang unang wika. Dahil dito ay magkakaroon na sila ng sense of belongingness sa Pilipinas at unti-unti ay magkakaroon na sila ng

pagmamahal dito at gagawin na nila ang mga paraan na kanilang nalalaman para lamang sa ikabubuti nito. Mula sa pambansang antas ay lalawak naman ang kanilang kamalayan sa internasyonal na antas dahil ituturo rin sa kanila ang wikang Ingles. Dahil dito ay mas may kakayahan na sila ngayon na humarap sa daigdig bitbit ang kanilang malalim na pagkakakilanlan bilang mga Pilipino at maging mga mahuhusay sa kani-kanilang mga napiling larangan. Sa ganitong paraan ay masasanay ang mamamayan ng Pilipinas na maging mahusay na mga propesyunal na taglay ang teknikal na kakayahan, pati na rin ang kakayahan sa wika.

Wika at Kaunlaran Sa kasalukuyan ay malaki ang bahaging ginagampanan ng industriya ng BPO at mga perang padala ng mg OFW sa ekonomiya ng Pilipinas. Ngunit hindi dapat iasa ng Pilipinas ang ekonomiya nito sa industriya ng BPO at sa padalang pera ng mga OFW lamang. Dapat ay lumikha ang bansa ng mga produktibong mamamayan na magtutulong-tulong para sa kaunlaran ng bansa. Mas mahalaga na makalikha ang bansa ng mga world-class na mga magsasaka, tekniko, artisano, inhinyero, doktor, nars, siyentipiko at iba pang
15

mga

manggagawa

na

bihasa

sa

kani-kanilang

larangan

na

kayang

makipagkompetensya sa mga pinakamagagaling sa mundo katulad na lamang ng mga nabanggit kanina na mga mauunlad na bansa sa Asya. Dapat mapagtanto ng karamihan sa mga Pilipino na mas mahalaga ang kabihasaan sa larangan na iyong napili kaysa pagiging magaling sa Ingles. Kumbaga, bonus na lamang dapat ang pagiging magaling sa Ingles dahil mas mahalaga ang kakayahan ng isang tao sa larangan na kanyang napili. Masasabi na mababalewala lamang ang kursong natapos ng isang magaaral kung hindi naman siya naging magaling sa larangan na iyon at sa halip ay napunta siya sa isang trabaho na ang batayan lamang ng pagkatanggap ay ang pagiging magaling sa wikang Ingles. Halimbawa, ang isang mag-aaral na nagtapos ng kursong Computer Science na magaling sa Ingles ngunit hindi naman magaling na computer programmer ay posibleng mapunta lamang sa trabaho na kung saan wala naman kinalaman ang kanyang kurso, katulad na lamang ng pagiging call center agent. Mas maganda sana kung ang natutunan niya ay ang pagiging magaling na computer programmer dahil ito naman talaga ang pinag-aralan niya sa kursong kinuha niya. Bukod dito ay dapat din mapagtanto ng mga Pilipino na hindi nito tuluyang maisasakatuparan ang pagiging isang bansa na mayroong mga mamamayan na nangangalaga sa kapakanan nito kung patuloy na

magkakaroon ng malaking bahagi ang isang banyagang wika sa midyum ng pagkatuto. Mahihirapan kasi ang mga mamamayan na makiisa sa bansa dahil hindi nakaugat sa kanilang kultura ang proseso ng pagkatuto. Sa lagay na ito
16

ay patuloy na yayakapin ng mga Pilipino ang kultura ng mga dayuhan at patuloy silang magnanais na maging katulad ng mga ito at ang masaklap pa rito, ang iba ay halos itakwil pa ang kanilang pagka-Pilipino. Kaya naman mahalaga na maikintal sa mga Pilipino ang pagmamahal sa bayan sa pamamagitan ng pagkakaroon ng sistema ng edukasyon na nakaugat mismo sa kanilang sariling kultura at pagkakakilanlan. Sa ganitong lagay ay magkakaroon ng maraming Pilipino na magtutulong-tulong para sa ikauunlad ng bayan.

Paglalagom Malaki man ang naitutulong ng industriya ng call center sa ekonomiya ng Pilipinas sa kasalukuyan ay hindi pa rin dapat tuluyang sumandal ang bansa sa industriyang ito at sa halip ay dapat na sanayin nito ang mga mamamayan na maging magaling sa teknikal na kasanayan, na kung saan maaaring ipakipagsabayan sa buong mundo. Ito ang epektibong pag-agapay sa globalisasyon at hindi lamang pagiging bihasa sa wikang Ingles; sabi nga, bonus na lamang ito. Bukod dito ay mahalaga rin na maikintal sa mga Pilipino ang pagmamahal sa bansa at magagawa lamang ito sa pagpapatupad sa sistema ng edukasyon na kung saan nakaugat sa kultura at pagkakakilanlan upang madali nilang maiugnay ang kanilang mga sarili sa Pilipinas. Kapag nangyari ito, dadami ang mga Pilipino na mangangalaga sa kapakanan ng Pilipinas at gagawin nila ang lahat para lamang sa ikabubuti nito. Kapag dumami na ang Pilipino na tunay na nangangalaga sa kapakanan ng Pilipinas
17

ay hindi na imposible na makamit ng bansa ang matagal na nitong inaasam na kaunlaran. At dahil sa ugnayan ng wika at pag-unlad ng isang bansa ay malaki ang magiging papel ng pagpaplanong pangwika dito sa holistikong aspekto nito.

18