BIOLOGIJA II BILJNA TKIVA I ORGANI 03.03.2011.

BILJNA TKIVA

VRSTE BILJNIH TKIVA

TKIVA su grupe istovrsnih stanica koje obavljaju istu
funkciju i svojom graom su prilagoene toj funkciji. U BILJKAMA RAZLIKUJEMO DVIJE OSNOVNE GRUPE TKIVA: 1. TVORNA (EMBRIONALNA) TKIVA MERISTEMI 2. TRAJNA (DIFERENCIRANA)TKIVA
FLOEM KOLENHIM EPIDERMA stijenke
zadebljale

SKLERENHIM MERISTEMSKO TKIVO

element sitaste cijevi stanica pratilica

PARENHIM
traheida zadebljale stijenke

KSILEM

TVORNA ILI MERISTEMSKA TKIVA

1. Primarni meristemi sastoje se od nediferenciranih, razmjerno malih stanica s tankim staninim stijenkama, uglavnom izodijametrine i ne sadre vakuole, zadravaju sposobnost dijeljenja tijekom itavog ivota a) apikalni ili tjemenini meristemi (ili vegetacijske toke) b) zaostali meristemi, kod jednosupnica u bazalnim dijelovima lanaka stabljike kao umetnute (interkalarne) zone rastenja, a kod dvosupnica vrpasti fascikularni kambij u ilama 2. Sekundarni meristemi nastaju kao nove tvorevine od trajnih stanica koje su ponovo stekle sposobnost dijeljenja. U pravilu imaju prozenhimski izgled produenih ploastih prizama te sadre vakuole. U ovu skupinu spadaju pluteni kambiji (felogeni) i interfascikularni kambiji koji se stvaraju tek sekundarno u parenhimima zraka srike - diferencijacijom stanica tvornog tkiva nastaju sva trajna tkiva

TVORNA TKIVA MERISTEMI

MERISTEMI
-su lokalizirani na tono odreenim dijelovima biljnog organizma, pa razlikujemo VRNE (apikalne, primarne) i BONE (lateralne, sekundarne) meristeme

TVORNO TKIVO - MERISTEMI

Vrni meristemi izdanka (u pupovima)

karakteristika
VRNI MERISTEM

funkcija
odgovorni su za produeni rast biljke iz njih se razvijaju primarna tkiva

nalazimo ih na vrku izdanka i na vrku korijena

Boni meristemi

BONI MERISTEM

nalazimo ih u perifernom dijelu korijena i stabljike npr. interfascikularni kambij

odgovorni su za rast biljke u debljinu iz njih se razvijaju sekundarna tkiva

Vrni meristemi korijena

TVORNO TKIVO - MERISTEM

mladi list vrni meristem (vrni pup)

VRNI MERISTEM IZDANKA

lisni zameci

tjemenite
pupa meristem (boni pup)

vrni meristem korijena korijenova kapa

VRNI MERISTEM KORIJENA

dermatogen periblem plerom periblem

dermatogen

Slika vrnog meristema vrste roda Myriophyllum dobivena elektronskim mikroskopom

Apikalna zona je konveksna (izboena) i povrina je mekana Novonastali listovi prekrivaju vrak stabljike

dermatogen

kaliptrogen statoliti

DERMATOGEN jedan sloj meristemskih stanica, iz njega nastaje kono stanije epiderma PERIBLEM ima vie nizova poneto izduenih stanica iz kojih kasnije nastaje primarna kora stabljike i korijena, kao i unutarnje stanije lista PLEROM - iz njega nastaje najveim dijelom srika, iz perifernog sloja se u kasnijem razvoju stvara prokambij dezmogen, a iz njega fascikularni kambij inicijalno stanije iljnog sistema

Zaeci listova

BONI MERISTEM
floem kambij floem kambij ksilem ksilem

TRAJNA TKIVA

TRAJNA TKIVA:
- OSNOVNO TKIVO ILI PARENHIM - POKROVNO ILI KONO TKIVO - PROVODNO TKIVO - POTPORNO ILI MEHANIKO TKIVO -TKIVO ZA LUENJE I IZLUIVANJE - APSORPCIJSKO TKIVO

OSNOVNO TKIVO (PARENHIM)

OSNOVNO TKIVO (PARENHIM):

-najrasprostranjenije je tkivo kod zeljastih biljaka, ispunjava sve dijelove u biljnom organizmu izmeu ostalih tkiva. Izgraeno je od relativno velikih parenhimskih (ivih) stanica tankih stijenki s velikom vakuolom. Ima razliite funkcije u listu, korijenu i stabljici.

Vrste parenhima prema funkciji: - ASIMILACIJSKI PARENHIM - SPUVASTI PARENHIM - SPREMINI PARENHIM - PARENHIMSKO VODENO TKIVO - AERENHIM (PARENHIM ZA PROZRAIVANJE) - PROVODNI PARENHIM

OSNOVNO TKIVO (PARENHIM)

PARENHIM
parenhim

kolenhim - tanke stanine stijenke - ive stanice - obavlja vie funkcija

epiderma

Celuloza u staninoj stjenci obojena anilinom plavo

Stanina stijenka i obina jaica

primarna stijenka tri sloja sekundarne stijenke sredinja lamela

stanini zid vakuola plazmodezmija citoplazma plazmatska membrana Graa staninog zida: sredinja lamela primarna stijenka sekundarna stijenka

ASIMILACIJSKI PARENHIM u listu (mezofil) kao i zeleno tkivo kore izdanka. Bogato je proet intercelularnim prostorima to olakava izmjenu plinova koja je potrebna za asimilaciju CO2. Veliki intercelulari u spuvastom parenhimu istovremeno omoguuje izluivanje vodene pare u atmosferu (transpiracija) PARENHIM ZA PRIUVU nalazi se u sriki i kori izdanka i korijena, osobito u spreminim organima (stabljini i korjenovi gomolji) kao i spreminim tkivima sjemenki. Zrake srike drva i kore uz spreminu ulogu slue i kao PROVODNI PARENHIM. TKIVO ZA PROZRAIVANJE sadri velike intercelularne prostore i slue vodenim biljkama za uspjeniju izmjenu plinova.

ASIMILACIJSKI PARENHIM

SPUVASTI PARENHIM

spuvasti parenhim

SHEMATSKI PRIKAZ STRUKTURE LISTA

SPREMINI PARENHIM

kutikula epiderma palisadni parenhim spuvasti parenhim

epiderma kutikula

Amiloplast (plastid koji sadri krob)

Stanica gomolja krumpira

krobno zrnce Mladi amiloplast (proplastid u razvoju u Cuscuta odorata, vilina kosa leukoplast

Amiloplasti (statoliti) u statocistu korjenove kape u Vicia faba (bob)

jezgra citoplazma stanina membrana stanina stijenka

krobna zrnca u kloroplastu jagode (Fragaria vesca)

SPREMINI PARENHIM

krobna zrnca graha obojena jodidom (Lugolovom otopinom)

krobna zrnca u krumpiru (Solanum tuberosum)

krumpir

KROB
kukuruz

graak

kukuruz

SPREMINI PARENHIM

Popreni presjek kroz zrno penice Triticum sp. Spremine stanice iz endosperma ricinusa (Ricinus communis)

Aleuronski sloj

Stanice sa krobnim zrncima

Aleuronsko zrnce sa tetraedrinim kristaloidom i okruglim globoidom

PARENHIMSKO VODENO TKIVO

Aerenhim u poprenom presjeku stabljike movarne biljke ilj (Cyperus alternifolius)

sklerenhim parenhim shizogeni meustanini prostor meustanini prostor provodna ila aerenhim

Aerenhim u poprenom presjeku stabljike movarne biljke sit (Juncus infexus)

meustanini prostor

POKROVNO ILI KONO TKIVO

Primarna kona tkiva EPIDERMA POKROVNO ILI KONO TKIVO (EPITELNO)

Vanjska kona tkiva dijelimo na: primarna sekundarna
Epidermalne stanice nalaze se na povrini biljke u obliku jednog sloja stanica. Sadre tanak sloj protoplazme uz staninu membranu i vrlo veliku vakuolu. Vanjska membrana, koja granii s okoliem, je zadebljana, zatitna funkcija (inkrustacija celuloze kutinom). Dodatno je jo na povrini prekivrena tankom koicom KUTIKULOM. Epidermalne stanice su veinom meusobno vrsto povezane (nema meustaninih prostora). Poseban aparat u epidermi koji slui za izmjenu plinova i transpiraciju je PU ili STOMA. Epiderma u korijenu naziva se rizoderma.

10

POKROVNO ILI KONO TKIVO

-zrele diferencirane stanice tite vanjsku povrinu tijela mlade biljke

Sekundarno kono tkivo

EPIDERMA

karakteristika
plosnate stanice, esto s debelim vanjskim stijenkama

funkcija
zatita kod mladih biljaka

Stabljika (ili plod) jako raste u debljinu epiderma se stalno mora poveavati. Epidermu zamijenjuje pluto sekundarno kono tkivo. Pluto nastaje djelatnou plutnog kambija ili felogena razvija se ispod epiderme. Pluto je graeno od vie slojeva stanica. Taj sekundarni pokrovni sloj stanica naziva se PERIDERMA.

PERIDERMA

vodootporne stanice s debelom staninom stijenkom odumiru u punoj zrelosti

formira vanjsku koru drvea

Raspored pui u epidermi

STOMA (PU)

kutikula, kutin, stanice zapornice, pu (stoma), porus, kolenhim, ila

epidermalne stanice

epidermalne stanice, stanice zapornice, pu (stoma)

Stanice zapornice sa kloroplastima, pui (stome)

11

Transpiracija otvorena i zatvorena pu

Otvorena pu stanice zapornice kloroplast jezgra K+ K+ ulazi u zapornice slijedi ga voda K+ K+ izlazi iz zapornice slijedi ga voda H2O Zatvorena pu H2O

STOMA (PU)

TRIHOM (DLAKA)
Trihom (dlaka) koprive (Urtica sp.)
Trihom Gornja epiderma
Digitalis purpurea - crvaena pustikara

Eleagnus sp. - dafin

Donja epiderma

Lycopersicon lycospersicum - rajica

Medicago sativa, afalfa - lucerna

12

Primjeri razliitih tipova trihoma

a) Cannabis indica - konoplja (marihuana) b) Phaseolus vulgaris - grah

Cistolit u stanicama epiderme lista fikusa (Ficus elastica)

c) Cistus villosus - buin d) Tillandsia spec. - kaktus

drak (SiO2) cistolit grozd (CaCO3)

e) Opuntia - kaktus f) Loasa sp.

g) Antirrhinum majus zijevalica h) Drosera capensis junoafrika rosika

Cistolit u stanici epiderme lista fikusa (Ficus elastica)

kutikula epiderma polisadni parenhim Provodna ila

cistolit

PROVODNO TKIVO
pu

spuvasti parenihim

13

PROVODNO TKIVO
- specijalizirano za provoenje hranjivih tvari, vode i asimilata (vode od korjena prema gore, asimilata od vrha prema korijenu). Razlikujemo dva tipa provodnog tkiva: FLOEM KSILEM - Floem provodi asimilate u ostale dijelove biljke i prema korijenu. Ulogu provoenja vre posebne strukture - sitaste cijevi sa stanicama pratilicama. - Ksilem provodi vodu s mineralnim tvarima od korjena prema ostalim organima biljke. Sastoji se od traheja i traheida kao provodnih elemenata.

PROVODNO TKIVO
- Izduene stanice specijalizirane za provoenje transportnog materijala kroz biljku

karakteristika
KSILEM jako produzene mrtve provodne stanice stanice imaju jako zadebljale stanine stijenke i tvore dugake cijevi provodne stanice ivog protoplasta stanice tvore sitaste cijevi, koje se proteu kroz cijelu biljku

funkcija
transport vode i minerala od korijena do listova potpora

FLOEM

transport organskog materijala do svih dijelova biljke

PROVODNO TKIVO

PROVODNO TKIVO
ksilem

ksilem ilni element traheida element sitaste cijevi

floem

stanica pratilica

traheide

ila

14

Razmjetaj ksilema i floema u stabljici

KSILEM

epiderma

kora srika ilni kambij

FLOEM

ksilem floem ksilem ilni kambij floem

FLOEM

KSILEM
Citoplazme susjednih floemskih stanica meusobno su povezane tankim porama koje se nalaze na staninim stijenkama pora
traheja

jezgra
jaice

TRAHEJE
traheja traheide

lanak sitaste cijevi stanica pratilica sitasta ploa

TRAHEIDE

15

Ograene jaice kod bora Pinus sp.

Ograene jaice u drvu bora Pinus sp

aspirirana

popreni prijesjek trangencijalni prijesjek torus

radijalni prijesjek

primarna stanina stijenka sekundarna stanina stijenka

aspirirana

POTPORNO ILI MEHANIKO TKIVO

POTPORNO ILI MEHANIKO TKIVO

-vri potpornu funkciju u biljnom organizmu. Uvruje i podupire pojedine biljne organe. Same parenhimske stanice ako su dobro opskrbljene vodom svojim turgorom mogu vriti potpornu funkciju. Postoje dva tipa: KOLENHIM SKLERENHIM Osnovna razlika izmeu ta dva tipa je u tome to je kolenhim ivo, a sklerenhim mrtvo mehaniko tkivo

16

POTPORNO ILI MEHANIKO TKIVO

POTPORNO ILI MEHANIKO TKIVO

- jednostavna tkiva graena od jednog tipa stanica

karakteristika
KOLENHIM

funkcija

izduene stanice s potpora u listovima i mjestimino stabljici zadebljalim stijenkama ive stanice izduene stanice s potpuno zadebljalim stijenkama mrtve stanice potpora

Kolenhim: - stanine stijenke nejednaliko uzadebljale - mehanika potpora (neelastina)

Sklerenhim: - jako debele stanine stijenke - vrsta mehanika potpora drugom tkivu - mrtve stanice

SKLERENHIM

KOLENHIM

KOLENHIM

parenhimska stanica

Kolenhimske stanice (uzduni presjek)

Kolenhimske stanice (popreni presjek)

SKLERENHIM

Vlakno u uzdunom presjeku

Vlakno u poprenom presjeku

Sklereida (kamena stanica) iz usploa kruke

Sklereida iz orahove ljuske

kolenhimska stanica

17

Uglovni kolenhim u stabljici begonije (Begonia heraclea)

Uglovni kolenhim

epiderma

parenhimske stanice

uglovni kolenhim

Sklereide (kamene stanice) u usplou kruke (Pirus sp.)

SKLERENHIM

Sklerenhimske stanice obojene safraninom crveno

18

SKLERENHIM

vlakna jaice

traheide

citoplazma

traheja

TKIVA ZA LUENJE I IZLUIVANJE

jezgra kubine sklereide sklereide u obliku zvijezde

TKIVA ZA LUENJE I IZLUIVANJE

- u njih u irem smislu ubrajamo spuvasti parenhim listova, kao i zeleni parenhim primarne kore s brojnim puima. Meutim, u biljaka nalazimo i specijalizirane tvorevine za luenje i izluivanje poput idioblasta koji se pojavljuju kao pojedinani umeci u razliitim primarnim i sekundarnim tkivima. Od produkata luenja osobito su esti: sluzi, guma, smole, eterina ulja, alkaloidi i kristali kalcijeva oksalata i brojne druge tvari.

Uzduni presjek stabljike mljeike (Euphorbia sp.) mlijne cijevi

19

Trihom (dlaka) koprive, Urtica sp.)

Trihom Gornja epiderma

Uljenica iz limuna (Citrus limon sp.)

Donja epiderma

Presjek smolenice iz bora (Pinus sp.) Popreni presjek stanice idioblasta sa snopom rafida u listu biljke prije mlijeko (Ornithogalum sp.)
traheide

epitel (ljezdane stanice) lumen

traheide

20

Idioblast s rafidima u biljci punak (Tetramerista glabra) Idioblast s rafidima u biljci sanseverije (Sanseveria sp., Liliaceae)

stanina stijenka rafidi

Idioiblast s rafidima u listu agave (Agave americana)

BILJNI ORGANI

21

- KORIJEN - STABLJIKA - LIST - CVIJET - PLOD

KORIJEN

RAZVOJNE ZONE U VRNOM DIJELU KORIJENA Funkcija korijena: uvruje biljku za tlo, upija vodu s mineralnim tvarima, a esto slui i za pohranjivanje priuvnih tvari. RAZVOJNE ZONE U VRNOM DIJELU KORIJENA 1. VRNA ZONA - vegetacijska toka, primarni meristem 2. ZONA PRODUENOG RASTA izraziti rast stanice 3. ZONA KORIJENOVIH DLAICA poveavaju povrinu za upijanje vode, prestaje produeni rast, stvaranje RIZODERME podudara se s epidermom stabljike

zona korijenovih dlaica

zona produenog rasta

zona diobe stanica

22

Dijelovi korijena

Popreni presjek korijena s radijalnom ilom

centralni cilindar epiderma (rizoderma)

endoderma centralni cilindar (zemlja)

primarna kora epiderma (rizoderma) endoderma stanica propusnica primarni ksilem pericikl primarni floem

primarna kora Casparyjeva pruga

GRAA ENDODERME
Casparyjeva pruga

Casparyjeve pruge spreavaju prolaz vode

endoderma

primarna kora endoderma centralni cilindar primarna kora

metaksilen pericikl

endodermalna stanica Casparyjeva pruga

23

GRAA KORIJENA
1. RIZODERMA (EPIDERMA) - istovjetna epidermi stabljike - nema kutikule ni pui - zadri se kratko vrijeme na korijenu 2. PRIMARNA KORA - ispid rizoderme je egzoderma (jedan sloj lagano oplutnjelih stanica) preuzima funkciju rizoderme - parenhim primarne kore spremite rezervne tvari - endoderma unutarnji sloj primarne kore, debele, lignizirane membrane kod jednosupnica, a kod dvosupnica membranae su nezadebljale, tj. endoderma sadri Casparyeve toke (zadebljanja stanine stijenke) 3. CENTRALNI CILINDAR - pericikl (perikambij) = vanjski sloj centralnog cilindra, jedan sloj stanica - radijalna ila = centralni dio, po broju ksilema razlikujemo: diarhne, triarhne, tetrarhne i poliarhne ile

GRAA KORIJENA
korijenova dlaica

rizoderma

pericikl floem radijalna ila

centralni cilindar

ksilem

endoderma parenhim egzoderma

primarna kora

CENTRALNI CILINDAR

POPRENI PRESJEK KORIJENA

DVOSUPNICE JEDNOSUPNICE

rizoderma primarna kora centralni cilindar endoderma pericikl srika ksilem floem 500 m 100 m

24

Nastajanje bonog korijenja

epiderma (rizoderma)

MEHANIKI DIJELOVI korijen otporan na sile potega - ksilem u sreditu: zadebljale membrane pruaju dovoljnu vrstvou - sklerenhimsko tkivo VEGETACIJSKA TOKA
- za razliku od apikalnog meristema stabljike vegetacijska toka korijena ovijena je ovojem od trajnog tkiva KALIPTROM ILI KORIJENOVOM KAPOM - zatita prilikom prodiranja u tlo - skup parenhimskih stanica - vrak kaliptre je zailjen prodiranje u tlo - velike koliine sluzi potjee iz centralnih lamela stanica kaliptre - kaliptra nastaje iz KALIPTROGENA (poseban sloj meristemskih stanica) nalazi se na dnu kaliptre, pored povrinskog sloja vegetacijske toke

lateralni korijen

UZDUNI PRESJEK KORIJENA

primarna kora rizoderma Legenda: epiderma primarna kora ile tri primarna meristema protoderma
Parenhim primarne kore

radijalna ila zona korijenovih dlaica

Korijen se grana poveava duinu, a istovremeno i poveava apsorpcijsku povrinu, grana se bono: ogranci se zameu endogeno = u unutranjosti organa (u periciklu)

SEKUNDARNA GRAA KORIJENA

dvosupnice i golosjemenjae - formira se kontinuirani kambijski prsten (izravna se radijalni poloaj floema i ksilema): svi floemi dospiju izvan prstena, a ksilemi unutar prstena; formiraju se i traci srike - popreni presjek kroz viegodinji korijen jedva se razlikuje od presjeka kroz viegodinje stablo

korijenova dlaica

zona produenog rasta

prokambij vrni meristem inicijalne stanice korijenova kapa 100 m

zona diobe stanica

REPASTO KORIJENJE
djelatnost kambija - rotkva, mrkva - mesnata struktura korijena -Umjesto ksilema prilikom sekundarnog rasta u debljinu nastaje tkivo bogato parenhimom

25

Boni ogranak korijena koji nastaje meristemskom aktivnou u periciklu

rizoderma

VRSTE KORIJENA
Alorizni korijenov sustav mrkve (Daucus carota) spremina funkcija

primarna kora

Homorizni korijenov sustav zobi (Avena sativa)

Alorizni korijenov sustav suncokreta (Heliantus annuus) Alorizni korijenov sustav vrste Liatris spicata

korijenova kapa

50 m

26

PRAVO KORIJENJE ILI PRAVI KORIJENOV SUSTAV

imaju ga golosjemenjae i dvosupnice korijen se razvija direktnoiz klicinog korijena i prelazi u sekundarnu grau raste geotropno iz glavnog korijena se arktropetalno (najmlai i najkrai organci najblii korijenovom vrhu) razgranjavaju boni ogrnci cijeli razgranjeni sustav se zove ALORIZNO KORIJENJE

ADVETIVNO KORIJENJE ILI PRIDOLO KORIJENJE

nema sekundarsnog rasta u debljinu jednosupnice i papratnjae funkcionalno odgovara pravom korijenu, a morfoloki se razlikuje jednako snani i busenasto rasporeeni organci upavo ili HOMORIZNO KORIJENJE

DODATNE FUNKCIJE KORIJENJA metamorfoza korijena = oblikuju se organi hormologni korijenu 1. SPREMINO KORIJENJE - npr. mrkva - intenzivni razvoj spreminog parenhima 2. ADVENTIVNO KORIJENJE - vegetativno razmnoavanje: (vrba, jagoda) - brljan (Hedera helix) - prijanjanje uz podlugu 3. ZRANO KORIJENJE - upijanje atmosferske vlage - stabljino korijenje: tropsko drvee i lijane (npr. fikus, Ficus elastica) 4. TAKASTO KORIJENJE - stabljino korijenje se sputa u tlo i ukorijenjuje se - potpora iroko razgranjenoj kronji - mangrove

STABLJIKA

27

STABLJIKA
- sredinji

Organizacija tkiva u stabljici biljke

biljni vegetativni organ - povezuje listove s korijenom - zajedno sa listovima stabljika tvori biljni izdanak osnovni dio izdanka - na stabljici razlikujemo kratke odebljale dijelove = NODIJE, a izmeu njih due dijelove = LANKE (INTERNODIJ) - prvi lanak (bazalni) naziva se HIPOKOTIL - EPIKOTIL = iznad hipokotila (izmeu supkii i prvih listova)

FUNKCIJA STABLJIKE
- nosi

listove - sprovodi hranjive tvari izmeu listova i korijena - spremite za rezervne tvari

parenhim presjek stabljike

kolenhim sklerenhim

Organizacija stanica i tkiva u stabljici

ila u ksilemu stanica pratilica sitasta cijev vaskularni kambij

Raspored ila u poprenom presjeku stabljike kukuruza -jednosupnice

epiderma osnovno tkivo parenhim meustanini traheja sklerenhimske prostor (ksilem) stanice

stanice parenhimskog tkiva epidermalne stanice

zatvorena kolateralna ila sitasta cijev stanica pratilica

kutilula

floem

28

Sekundarni rast dvosupnica u debljinu

floem ksilem srika

Raspored provodnih ila u stabljici lucerne, biljke dvosupnice (otovorena kolateralna ila)
kora srika epiderma ila u ksilemu fascikularni kambij

epiderma kora

ilni meuilni kambij kambij

ksilem srika

floem

ostatak kore i epiderme periderma

ilni kambij floem

felogen

periderma

ilni snop srika kora lanovi sitaste cijevi, stanice pratilice vlakna elementi floema

ksilem srika zraka srike ilni felogen kambij

Rast stabljike u debljinu

primarni ksilem primarni floem

PRESJEK VIEGODINJE STABLJIKE DVOSUPNICE

rano drvo kasno drvo sekundarna kora floem

Prvogodinji rast

ilni kambij

periderma plutni kamabij (felogen) pluto

Drugogodinji rast

sekundarni ksilem sekundarni floem

Treegodinji rast boni rast ilni kambij sekundarni sekundarni ksilem floem

ilni kamabij

29

GRAA LISTA
-biljni organ koji vri asimilaciju i transpiraciju

vrh lista

LIST
peteljka

rub lista

plojka

ila

plojka

lisna baza peteljka pazuni pup palistii ili stipule

LIST RASPORED ILA

dvosupnica jednosupnica

PLOJKA
- najbitniji dio lista asimilacija i transpiracija - dorziventalini list: - gornji (ventralni ili adaksijalni dio) = tamnija strana - donji (dorzalni ili abaksijalni dio) = svjetlozelena - ekvifacijalni list: - nema razlike u grai i boji gornje i donje strane lista - biljke suhih i dobro osvjetljenih stanita (borovi)

30

GRAA PLOJKE
EPIDERMA PUI Stanice epiderme su ploaste, imaju velike vakuole i jae zadebljalu vanjsku membranu. Funkcija epiderme je zatita od mehanikih oteenja i od prevelikog gubitka vode.

MEZOFIL LISTA graen je od parenhimskih stanica i ila

PALISADNI PARENHIM jedan ili vie slojeva stanica koje su produene u smjeru okomitom na povrinu lista, nalazi se ispod gornje epiderme, uski interceluulari izmeu palisadnih stanica, mnogo kloroplasta asimilacijsko tkivo SPUVASTI PARENHIM ispod donje epiderme, tkivo za prozraivanje, veliki intercelulari i malo kloroplasta, intercelulari u direktnoj vezi s puima koje se nalaze u donjoj epidermi transpiracija i opskrba palisadnih stanica s CO2

- po poloaju pui razlikujemo: a) hipostomatski list pui na donjoj epidermi b) epistomatski list pui na gornjoj epidermi c) amfistomatski list pui i na gornjoj i na donjoj epidermi

LIST
Graa dorziventralnog (bifacijalnog) lista
Epiderma gornje strane Palisadni mezofil

Kolateralna ila

Spuvasti mezofil Epiderma donje strane

31

ILE LISTA - kolateralne i zatvorenog tipa - samo su glavne ile dvosupnica i golosjemenjaa otvorene (sadre vaskularni kambi) - ksilem je uvijek okrenut prema gornjoj epidermi, a floem prema donjoj epidermi - ile su ovijene parenhimskim i sklerenhimskim ovojem (vrstoa lista) - jednosupnice imaju paralelnu nervaturu lista, povezane su poprenim anastamozama, ile prolaze paralelno kroz plojku lista - dvosupnice (perasta) mreasta nervatura lista, sredinja (medijalna) ila iz koje se granaju bone ile

LIST SVJETLA
kseromofne oznake: deblja epiderma, vie slojeva palisadnih stanica, spuvasti parenhim ima manje intercelulara, gua mrea ila

LIST TAME
tanji i imaju veu povrinu, vei broj palisadnih stanica tako rasporeene da jedna drugu ne prekrivaju, pojaava se asimilacija (zbog difuznog svjetla je slabija)

BIFACIJALNI LIST
razvijena i dorzalna i ventralna plojka lista

UNIFACIJALNI LIST
razvijena samo jedna povrina lista i to donja plojka, npr. Kod perunike, imaju cilindrinu formu ili sabljastu, velika slinost po izgledu s bifacijalnim listovima, razlika je vidljiva u inverznoj orijentaciji ila (prema van okrenut samo floem), raspored ila jednak rasporedu kod stabljike

PETELJKA - slino graena kao centralna ila plojke - epiderma - ispod se nalazi kolenhimsko tkivo ili sklerenhimska vlakna - esto bifacijalno graene, ali je donja strana puno jae razvijenja od gornje, donja strana je konveksan, a gornja konkavna - dorzalna medijalna ila glavna ila u peteljci

Ekvifacijalni igliasti list bora (Pinus resinosa)

floem endoderma

ksilem smolni kanal

mezofil

32

Unifacijalni valjkasti list srpka (Juncus sp.) Tisa (Taxus cuspirata)

CVIJET

33

Cvijet
latica

VRSTE PRANIKA

pranica

tuak lap njuka tuka vrat tuka plodnica (ovarij) Convolvulus sp. Lilium sp.

VRSTE PRANIKA

PRANIK

Lilium sp.

Hybiscus sp.

Lilium sp.

34

PRANIK

NJUKA TUKA (STIGMA)

Lilium sp.

Lilium sp.

Lilium sp.

NJUKA TUKA (STIGMA)

LAP (SEPAL)

Arabidopsis thaliana

Nigella degenii

35

JEDNOSUPNICE EMBRIJ
jedna supka

DVOSUPNICE

dvije supke mreasta nervatura lista alorizni korijenov sustav (glavni Korijen)

NERVATURA LISTA

paralelna nervatura lista homorizni korijenov sustav

KRORIJEN

PLOD

STABLJIKA

rastresiti poloaj provodnih ila organizacija cvijetnih dijelova na bazi broja 3

koncentrino rasporeene provodne ile organizacija cvijetnih dijelova na bazi broja 4 ili 5

CVIJET

STRUKTURA SJEMENKE

NASTANAK PLODA
latica njuka tuka pranici vrat tuka

a)

sjemena lupina plumule radikula

epitocil hipokotil kotiledoni (supke)

a) Grah (Phaseolus vulgaris) Mesnate supke (kotiledon) graha (dvosupnica) uva hranu koja je apsorbirana iz endopserma tijekom razvoja sjemenke.

lapovi

b)

lapovi

plodnica uspoe Jaje (pod a) razvija se u sjemenku (pod b)

sjemena lupina endosperm kotiledoni vrni meristem izdanka hipokotil radikula

b) Ricinus ima membranske kotiledone koji e apsorbirati hranu iz endosperma tijekom stvaranja sjemenke. c) Kukuruz kao i sve jednosupnice (monokotiledoni) ima samo jedan kotiledon (skutelum). Rudimentarni zaetni meristem izdanka je zatiem strukturom zvanom koleoptila

c)

kotiledon koleoptida plumula koleoriza endosperm radikula

36

VRSTE OPRAIVANJA
njuka tuka proklijalo polenovo zrno polenovo zrno pranica (antera) jaje stijenka plodnice (ovarij) a) samoopraivanje uklonjene antere b) umjetno opraivanje polenova zrna sa druge biljke

Klasifikacija sonih plodova

Vrsta ploda Jednosjemeni plod (Monokarpni) Porijeklo grae cvijeta Jedna plodnica u jednom cvijetu Primjer vinja

malina Zbirni plod Mnogo plodnica u jednom cvijetu

ananas Mnogo plodnica porijeklom iz jednog cvijeta

Skupni plod

VRSTE PLODOVA
plod mahuna

Plod maline - mnogokotunica jedna kotunica (jedna plodnica) cvijetna os stari pranici

plod ira usploe (perikarp) brakteje (nisu dio cvijeta ili ploda soni plod boba - rajica placenta stabljika
klip sa pojedinanim zrnima cvijetovi sa dugim vratovima tuka brakteja bonog pupa

Klip kukuzuza zbirni plod

uzduni presjek

popreni presjek

37