Tema: Ekuilibri i Nashit Konkurenca e Cmimeve Sipas modelit te Kournotit, firmat fokusohen ne zgjedhjen e niveleve te produktit.

Nje tjeter alternative eshte qe firmat te fokusohen ne zgjedhjen e mimit te produktit (Ekuilibri i Nashit). Ne kete kuader ekuilibri i Nashit eshte qe te dy firmat te zgjedhin nje mim te barabarte me koston marxhinale (rezultat i konkurences). Per ta kuptuar kete, le te supozojme se nje prej firmave zgjedh nje mim, P > MC. Eshte optimale per firmen kundershtare qe te kerkoje si pagese nje mim pak me te ulet se P ne menyre qe te marre pjesen kryesore te shitjeve. Duke pare se firma e dyte kerkon nje mim pak me te ulet se P, eshte optimale qe firma e pare te kerkoje si pagese nje mim akoma me te ulet. Ky proces vazhdon derisa mimi barazohet me koston marxhinale. (Ulja e metejshme e mim do te rezultonte ne shitjen e mallit nen kosto, duke gjeneruar humbje). Ne keto kushte dy firmat do te donin qw te gjenin nje menyre pwr tw shmangur konkurencen dhe te kishin perfitime me te larta, por bashkepunimi mund te jete i veshtire dhe ne disa raste e jashteligjshme. Eshte fakt se firmat ne industrite oligopoliste ndonjehere perfshihen ne nje konkurence intensive qe shpie ne nje demtim reciprok. Shembull per kete eshte industria e shoqerive te Avionave. Shoqerite kryesore, ne menyre te vazhdueshme hyne ne lufte cmimesh qe shpinte ne uljen e cmimeve te bileteva per udhetaret duke ulur keshtu edhe shkalla e perfitimive. Nga jashte analistet ne pergjithesi ishin te mendimit se firmat ne industri humbnin fitimin permes ketyre uljeve te cmimeve. Eshte fakt se shume prej ketyre kompanive raportonin humbje gjate kesaj periudhe. Bashkepunimi dhe Dilema e te burgosurit Ne industrite oligopoliste eshte ne interesin privat qe firmat te gjejne rruge per te bashkepunuar dhe fituar me shume sesa permes konkurences. Ne parim, firmat kane me shume perfitime nese ata bien ne nje marreveshje te fshehte dhe veprojne si nje monopolist duke vendosur se bashku per cmimin dhe kuotat e prodhimit ne nje dege. Kjo marreveshje jo e ndershme e fshehte maksimizon perfitimin e perbashket, qe me pas mund te ndahet mes firmave te deges. Shume qeveri i kuptojne keto stimulues dhe kane miratuar nje shumellojshmeri ligjesh antitrust per te kufizuar aftesine e firmes ne vendosjen e cmimeve. Keto ligje kane si qellim te ulin cmimet qe bleresit paguajne per produktet. Firmat tentojne te kene nje liri veprimi ne formimin e marreveshjeve per te rritur perfitimin- per shembull, duhet marre ne konsiderat karteli OPEC.

Dilema e te Burgosurit. Edhe kur jane te lira per te bashkepunuar, firmat shohin se bashkepunimi nuk eshte i thjeshte per tu arritur. Firma individuale kane tendencen qe te mos i ngjiten marreveshjeve te prodhimit dhe cmimit. Kjo mund te ilustrohet nga e mirenjohura dilema e te burgosurit. Ne idene origjinale te te burgosurit, ka dy te dyshuar; le te supozojme Agroni dhe Genti jane arrestuar dhe akuzuar per nje krim. Policia nuk ka prova te mjaftueshme per te denuar te dyshuarit nese asnjeri prej tyre nuk deponon. Policia i vendos Agronin dhe Gentin ne dhoma te vecanta dhe perpiqet qe ata te deponojne. Nese askush prej tyre nuk tregon, ata denohen me pak dhe burgosen secili 2 muaj ne burg. Nese te dy tregojne, do te kalojne 12 muaj ne burg. Nese, njeri tregon por tjetri nuk tregon, rrefyesi lirohet ndersa tjetri denohet me 18 muaj burg - 12 muaj per krimin dhe 6 muaj per pengim drejtesie. Keto kohe te shlyera ne burg jepen ne figuren 1. Agroni- nuk eshte rrefyer

2 muaj

Agroni- eshte rrefyer Agroni- nuk eshte rrefyer

18 muaj

2 muaj Genti- nuk eshte rrefyer

0 muaj Genti- eshte rrefyer

Agroni eshte rrefyer

0 muaj 18 muaj Genti nuk eshte rrefyer

12 muaj 12 muaj Genti- eshte rrefyer

Ekuilibri i Nashit eshte qe te dy te dyshuarit te rrefejne. Duke pare keto shlyerje, eshte gjithmone ne interesin e individit te secilit te dyshuar te rrefehet, duke e marre veprimin e pales tjeter si te dhene. Nese Agroni nuk rrefehet, Genti do te lirohet per shkak te rrefimit te tij. Ne menyre alternative, nese Agroni rrefehet, Genti redukton denimin e tij me burg nga 18 muaj ne 12 muaj nese rrefehet. Sido qe te ndodhe eshte ne interesin e Gentit te rrefeje- pra rrefimi eshte nje strategji dominuese. Ndonese eshte ne interesin individual qe cdo pale te rrefehet, eshte ne interesin e tyre te perbashket qe te mos rrefehen qe te dy. Duke mos u rrefyer, secili merr nje denim prej 2 muajsh ne burg, krahasuar kjo me 12 muaj qe do te denohet secili nese qe te dy rrefehen. Dilema e te burgosurit sugjeron se cdo marreveshje qe asnjeri te mos rrefehet mund te shkaterrohet nese secili ben zgjedhje individuale, derisa te kete nje mekanizem qe te vendose kushte per kete. (Nje mekanizem i tille mund te jete Banda: me kushtin qe ne qoftese te dyshuarit deponojne do te ezekutohen per prova ndaj policise). Kartelet, perbejne nje marreveshje formate per te bashkepunuar ne vendosjen e cmimeve dhe niveleve te prodhimit. Firmat qe perpiqen ti mbajne kartelet mund te ndeshin nje problem te ngjashem me dilemen e te burgosurit- ne mund ta quajme ate dilema e kartelit. Anetaret mund te bien dakord qe te kufizojne prodhimin per te rritur perfitimin e perbashket. Megjithekete, firmat individuale kane si nxitje qe te prishin mareveshjen. Nese te gjitha firmat kufizojne prodhimin,athere cmimet nuk do te preken dukshem per shkak te nje prodhimi teper te madh te nje firme te vetme. Perfitimi i kesaj firme do te rriten per shak te shitjes se prdhimit shtese sipas cmimit te larte qe mbahet prej kartelit. Por nese te gjitha firmat veprojne ne kete menyre ndaj kesaj nxitjeje duke rritur prodhimin, karteli shkaterrohet. Madje faktikisht kartelet shperbehen per shkak te nxitjeve te tilla. Kjo eshte shpjeguar ne figuren 2, qe tregon shlyerjet e dy firmave qe perpiqen te formojne nje kartel. Eshte ne interesin e tyre te perbashket te kufizojne prodhimin. Sipas dilemes se te burgosurit, te dy firmat kane nxitje individuale te thyejne premtimin dhe te rrisin prodhimin. Ekuilibri i Nashit eshte qe secili te rrise prodhimin. Nje kartel mbijetone nese vendose penalitete te mjaftueshme mbi ata qe e thyejne rregullin- si per shembull parimi i Bandes ne dilemen e te burgosurit.

Glina- Prodhim i ulet

$500

Glina- prodhim i ulet

$150

$500 Coca Cola- prodhim i ulet

$600 Coca Cola- Prodhim i larte

Glina- Prodhim i larte

$600 $150 Coca Colaprodhim i ulet

Glina- prodhim i larte

$600 $600 Coca Cola- prodhim i larte

Diskriminimi i cmimit- kerkesat e konsumatorit heterogjen Konsumatore potenciale shpesh ndryshojne materialisht ne deshiren e tyre per te paguar per nje prodhim te caktuar. Me nje baze konsumatoresh heterogjen, kompania mund te rrise perfitimet nese eshte ne gjendje te kerkoje si pagese nje cmime me te larta ndaj atyre konsumatoreve qe jane te gatshem te paguajne me shume per produktin. Diskriminimi i cmimit ndodh kur nje firme kerkon cmime te ndryshme prej konsumatoreve qe nuk kane lidhje mes tyre per ndryshime ne koston e prodhimit dhe koston e shperndarjes. Me diskriminimin e cmimit, marxhini i arritur i perfitimit ndryshon per konsumatore te ndryshem.

Dy kushte jane te nevojshme per diskriminim cmimi: Se pari, elasticitete te ndryshme cmimi te kerkeses duhet te nxirren prej konsumatoreve potenciale te produktit (kerkesa duhet te jete heterogjene). Perndryshe nuk ka kuptim segmentimi i tregut. Kur ekzistojne elasticitete te ndryshme cmimi, eshte me fitimprurese qe te kerkosh cmime me te larta ndaj atyre konsumatoreve qe jane me pak te ndjeshem ndaj cmimit. Se dyti, firma duhet te jete ne gjendje te identifikoje nentregjet dhe te kufizoje transferimin e konsumatoreve ne nentregjet e ndryshme. Perndryshe, cdo perpjekje per te kerkuar cmime te ndryshme ndaj konsumatoreve do te nderpritet per shkak te rishitjes mes nentregjeve. Nje grup konsumatoresh mund te bleje me nje cmim me te ulet, me pas tia rishese ate grupit tjeter me cmim me te larte se sa ai qe firma kerkon tua shese produktin atyre.

MC P1 P2 D1 MR1 O Q1 Q2 MR2 Qt

D2 MRT

Perdorimi i informacionit per kerkesat individuale Cmimi i personalizuar, Ekonomistet e karakterizojne diskriminimin e cmimeve sipas grades se pare, te dyte dhe te trete. Sipas interpretimeve te fundit perdoren terma me pershkrues si cmimi i personalizuar, cmmi i menuse, dhe cmimi i grupit. Supozojme sikur te kemi shume konsumatore potenciale. Cdo konsumator i jep nje vlere produktit qe nenkupton maksimumin qe individet do te paguanin per produktin. mimi i personalizuar,(grada e pare e diskriminimit te cmimit) nxjerr sasine maksimale qe cdo konsumator eshte ne gjendje te paguaje per produktin. Cdo konsumatori i kerkohet nje cmim qe e ben ate indiferent per blerjen apo mosblerjen e produktit. Ne kete rast, firma nxjerr te gjitha fitimet potenciale prej tregtise. Kjo forme ekstreme e diskriminimit te cmimit eshte e rralle dhe tipikisht e mundshme vetem kur numri i konsumatoreve eshte ekstremisht i vogel dhe rishitja nuk eshte e mundshme. Me cmimin e personalizuar, firmat u shesin te gjithe konsumatoreve qe jane te gatshem te paguajne me shume se kostoja marxhinale e prodhimit. Ndersa cmimi i persosur i personalizuar eshte i rralle, tekonologjite e reja po e bejne me te thjeshte qe kompanite te modifikojne cmimet e kuotuara. Per shembull, kompanite qe shesin ne Internet mund te kuotojne cmime te ndryshme duke u bazuar ne historikun e blerjeve te meparshme, informacionin demografik te marre prej regjistrimit elektronik dhe keshtu me rradhe. mimi i menuse, (diskriminimi i shkalles se dyte te cmimit).Te gjihte konsumatoreve potenciale u ofrohet e njejta menu e mundesive te blerjes. Shembull klasik perfshin cmimin ne bllok, ku cmimi per cdo njesi varet nga sasia e blere. (Cmimi ne bllok mund te perdoret per te rritur perfitimin permes rritjes se fitimit nga nje popullsi konsumatore homogjene ose permes rritjes se fitimit permes ndryshimit te cmimeve te ndryshme per konsumatoret qe blejne vellim te vogel karshi atyre qe blejne nje vellim te madh malli. Per shembull, kompanite e telefonise celulare u japin konsumatoreve nje zgjedhje ku ka plane tarifash te ndryshme, ku cmimi per minute ndryshon me numrin minimal te minutave te cdo muaji sic eshte planifikuar ne secilin plan. Konsumatoret perdorin informacionin e tyre privat qe te zgjedhin cmimin me te volitshem per ta. Duke e ndertuar ne menyre te kujdeshme menune e mundesive, kompania rrit perfitimet krahasimisht po te perdorte nje cmim te caktuar ndaj te gjithe bleresve potenciale (per shembull, oferta e sherbimeve telefonike per $0.10 per minute, pavaresisht nga vellimi). Nese ulje te tilla cmimesh bazohen vetem ne kostot, atehere nuk ka asnje diskriminim cmimi. Megjithekete, perdoruesit e sasive te medha kane si stimul te kerkojne dhe prandaj ka me shume mundesi te jene te ndjeshem ndaj cmimit se sa perdoruesit e sasise se vogel.

Kuponat dhe kthimi i parave. Firmat shpesh perdorin kupona ne vendosjen e cmimit te nje produkti. Per shembull, shumica e gazetave te se dieles permbajne kupona te shumet qe ofrojne ulje cmimesh per ata konsumatore qe i perdorin keto prepara dates se skadimit. Kuponat gjithashtu shperndahen permes postes, paketave te produkteve dhe revistave. Firmat gjithashtu perdorin ne menyre te rregullt edhe kthimin e parave, ku konsumatori qe perdor letren qe permban kthimin e parase i kthehet prapa nje pjese e cmimit te blerjes se mallit. Per shembull, prodhuesit e automobilave shpesh ofrojne kthim parash te konsiderueshme (per shembull $1,000) per ata konsumatore qe i blejne makinat brenda periudhes ku ndodh ky kthim parash. Prodhuesit e programeve kompiuterike (softeve) dhe shitesit (per shembull, Mikrosoft dhe Beyond.com) ne menyre te vazhdueshme ofrojne ulje cmimesh per produktin e tyre. Ofertat e kthimit te parave shpesh u ngjiten edhe kutive te mallrave qe shiten ne dyqanet e ushqimeve. Kuponat dhe kthimi i parave u japin ulje cmimi konsumatoreve. Ulja e cmimit mund te jepet qe te terheqe konsumatore te rinj (perdorues per here te pare te ketij malli ose ata qe do te kembejne prodhuesit) ose te rrisin shitjet permes konsumatoreve qe ata kane. Diskriminimi i cmimit eshte nje arsye kryesore se perse disa firma perdorin kupona dhe letrat ku reklamohet ulja e cmimeve sesa thjesht ulen cmimet. Kuponat mund te ngjiten dhe te sillen ne dyqan, ndersa kthimi i parave permes reklamimeve shpesh kerkon qe konsumatori te plotesoje formularin dhe tia postoje prodhuesit ate. Shume konsumatore nuk i perdorin kuponat e gatshem apo letrat per kthimin e parave per shkak se parate e kursyera nepermjet tyre eshte e ulet dhe vlera e kohes se harxhuar per to eshte me e larte. Perdoruesi tipik i kuponit/kthimit te parave mund te kete nje kosto te ulet kohe (per shembull, perdoruesi mund te mos punoje jashte shtepise ose mund te kete te ardhura te uleta); keta konsumatore ka me shume te ngjare te jene te ndjeshem ndaj cmimit. Per kete, dhenia e kuponave dhe kthimi i parave eshte nje menyre e te ulurit te cmimeve efektive per konsumatoret potenciale me kerkesa shume me elastike. (Diskriminimi i cmimit eshte e pamundur te shpjegoje perdorimin e kuponave dhe te letrave per kthimin e parave. Per shembull, nese nje kompani automobilesh u ofron konsumatoreve nje kthim parash prej $2,000, mund te parashikohet se konsumatoret do te marrin avantazhin e ofertes. Cmimi i grupit, (diskriminimi i cmimit i grades se trete) rezulton kur nje firme ndan konsumatoret e saj ne grupe te ndryshme dhe vendos cmime te ndryshme per secilin grup. Per shembull, kompanite e sherbimeve kerkojne cmime te ndryshme individeve prej atyre qe u kerkohen perdoruesve tregtare, kompanitet e kompiuterave japin zbritje instruktimi, dhe kompanite ajrore kerkojne tarifa te ndryshme duke u bazuar ne kohen e lajmerimit per rezervimin.

Firmat perdorin nje varietet karakteristikash per ti ndare konsumatoret ne grupe. Tre shembuj kryesore jane mosha, koha e blerjes dhe te ardhurat. Per shembull, teatrot a kinemate u japin cmime me te ulta njerezve te moshuar dhe studenteve, cmime me te ulta per shfaqjet e paradites, se ato te mbremjes, dhe cmime te ndryshme per vendin kjo ne varesi te te ardhurave mesatare. Objektivi eshte tu kerkohet me shume grupeve qe jane me pak te ndjeshem ndaj cmimit. Te perdorurit e informacionit per shperndarjen e kerkesave Ne disa situata menaxheri nuk do te kete informacion te mjaftueshem per ti ndare konsumatoret ne grupe kuptimplota. Per shembull, edhe nese nje shites pakice e di qe individet me te ardhura te vogla jane me te ndjeshem ndaj cmimit se ata me te ardhura me te larta, shitesi mund te mos jete ne gjendje te testojne te ardhurat e konsumatoreve kur ata hyjne ne dyqanin e tij. (Gjithashtu mund te mos jete praktike dhe ligjore qe konsumatoreve te ndryshem tu kerkosh cmime te ndryshme per te njejtin produkt edhe nese shitesi di te ardhurat e cdo konsumatori.) Megjithekete, menaxheri mund te kete informacion te mjaftueshem rreth varieteteve apo shperndarjes se kerkesave individuale per te vendosur diskrimin fitmiprures cmimi. Ne kete seksion do te diskutojme dy metoda kryesore qe mund te perdoren. Te dyja bazohen ne parimin e vete- perzgjedhjes. Ata mund te japin informacion mbi ndjeshmerine e tyre ndaj cmimeve sipas deshires se tyre.