Zgjohuni!

MAJ 2011

JETA E NJERIUT
NJE DHURATE E VYER

Zgjohuni!
TIRAZHI MESATAR 39.913.000 KOPJE BOTOHET NE 83 GJUHE

JETA E NJERIUT NJE DHURATE E VYER

3 Ti je krijuar ne menyre te mrekullueshme! 4 Cmoji dhuratat e tua te pashoqe 8 Dhurata te brendshme qe na fisnikerojne

10 Milingonat e mjaltit Specialiteti i shkretetires 12 Kur nje femije vuan nga kanceri 15 Nje liber qe mund ti besosh Pjesa VIIFuqia e shtate boterore 19 A jane buzet e tua ene te cmuara? 20 Pikepamja e Bibles Pse urrehen dishepujt e vertete te Jezuit? 22 Ejani te ecim ne Rrugen e Sklleverve! 25 A eshte projektuar? Sistemi i orientimit i breshkes se detit 26 Te rinjte pyesin A jam nje deshtak? 29 Nje veshtrim rreth botes 30 Bashkebisedim si familje 32 A do ta shkaterroje njeriu token?

 KRIJUAR NE MENYRE TE MREKULLUESHME!

TE vjen pak zili nganjehere kur mendon p er aftesite e jashtezakonshme te disa ka fsheve? Mbase do te kishe qejf te ngriheshe u turim si albatrosi, te notoje si delfini, te kishe veshtrimin e shqiponjes ose te rendje si gatopardi. Vertet, kafshet kane disa aftesi qe te lene pa fjale. Por ama, edhe ne kemi! Ne fakt, trupi i njeriut eshte pershkruar si nje makineri e per kryer. Natyrisht, jemi ku e ku me lart se nje makineri. Kemi aftesi krijuese, kersheri, fan tazi dhe mendjemprehtesicilesi qe na nxitin te shpikim makineri me te cilat mund te bej me thuajse cdo gje qe na shkon neper mend. Mund te uturojme, madje me shpejtesi me te madhe se e zerit; te lundrojme siper e poshte siperfaqes se oqeaneve te paana; te vezhgoj me rreth 14 miliarde vite-drite larg ne hapesire; te hulumtojme qelizen e gjalle; te shpikim ila ce, terapi e teknologji per te diagnostikuar e ku ruar semundjet. Madje edhe me fare pak mjete ndihmese ose pa to, disa njerez te shendetshem e te stervitur

TI JE

mire arrijne te bejne gjera te mrekullueshme. Per shembull, ne Lojerat Olimpike, gjimnastet, zhytesit qe hidhen nga lartesi te medha, patina toret, skiator et e te tjere bejne levizje te mahnit shme me nje zhdervjelltesi, mjeshteri, fantazi e hijeshi qe e le gojehapur auditorin. A i cmon dhuratat e pashoqe qe ke si njeri? Kuptohet, ndoshta nuk je sportist Olimpiade, por prape ke shume dhurata per te cilat duhet te jesh mirenjohes. Nje shkrimtar i lashte i Bi bles e shprehu me kenge cmueshmerine ndaj Perendise: Do te te perlevdoj, sepse jam kriju ar n e menyre te mrekullueshme e qe te ngjall frike.1 (Psalmi 139:14) Pse te mos i mbash ne mend keto fjale ndersa lexon artikujt vijues? Ne to do te shqyrtohen me hollesisht disa mre kulli te trupit te njeriut, si edhe vecori te tjera shume me te rendesishme qe na bejne vertet unike.
1 Lexuesit qe jane te interesuar per ceshtjen e krijimit dhe te evolucionit, i ftojme te lexojne broshurat A u krijua jeta? dhe Origjina e jetesPese pyetje qe ia vlen ti besh. Keto broshura mund ti merrni nga Deshmitaret e Jehovait ne zonen tuaj ose nga botuesit e kesaj reviste.

PROJEKT QE KURSEN ENERGJI

Fale aftesise per te ndenjur ne kembe, harxhojme pak energji, pasi muskujve nuk u duhet te sforcohen edhe aq qe ta mbajne trupin ne pozicion vertikal. Ne fakt, sipas specialistit te neuroshkences Xhon R. Skoils, ne perdorim vetem 7% me shume energji kur rrime ne kembe sesa kur shtrihemi. Ai shton se qente perdorin rreth 70 per qind me shume energji kur rrine me kater kembe sesa kur jane shtrire.
Zgjohuni! maj 2011 3

CMOJI DHURATAT E TUA TE PASHOQE

RUPI i njeriut eshte i afte per nje pafunde si gjerash. Asnje kafsh e nuk ka aftesi kaq te larmishme. Nje arsye per kete eshte fakti qe mund te qendrojme ne kembe, e kjo jo vetem zgjeron pamjen qe na rrok syri, por edhe na i le te lira krahet e duart per gjithfare punesh. Sa shume do te kufizoheshin veprimet tona sikur te na duheshin te katra gjymtyret per te ecur! Nje tjeter epersi eshte sistemi yn e ndijor te jet i sofistikuar, qe do jete boshti i ketij artikulli. Ky sistem perfshin duart, veshet, syte dhe, sigu risht, trurin e pakrahasueshem. Le ti shqyrtoj me nje nga nje.

Duart tona jane instrumente te bukura me nje saktesi te habitshme. Me to mund t e shkoj me perin ne gjilpere, te godasim me sepate, te pikturojme nje portret a te luajme ne piano. Duart tona jane edhe tejet te ndjeshme. Me nje cekje te vetme mund t e kuptojme nese nje ma terial eshte gezof, leter, lekure, metal, uje apo dru. E pra, duart jane shume me teper se vegla per te kapur e perdorur gjera. Jane edhe bu rim njohurie per boten qe na rrethon. Gjitha-

Dora e njeriut

shtu, me ane te tyre percjellim ngrohtesi e dashuri. Pse dora e njeriut eshte kaq e zhdervjellet, shprehese, e ndjeshme dhe e gjithanshme? Ar syet jane te shumta. Le te ndalemi te kater nga ato. 1. Te dyja duart kane gjithsej me shume se 50 kocka, afro nje e katerta e gjithe kockave te trupit. Fale kombinimit te nderlikuar te pjese ve te sajkockave, nyjeve, dejvedora eshte ja shtezakonisht e zhdervjellet. 2. Gishti i madh rri kundrejt te tjereve dhe fiksohet te nje nyje si samarnje strukture gje niale e perbere nga dy siperfaqe ne forme sa mari, pingul me njera-tjetren. Kjo nyje, tok me muskujt dhe indet e tjera qe lidhen me te, i jep gishtit te madh nje zhdervjelltesi e force te habitshme. 3. Dora komandohet nga tri grupe mu skujsh. Dy grupet me te fuqishmeato qe shkaktojne tkurrjen dhe shtrirjenndodhen ne parakrah dhe i vene ne levizje gishtat nepermjet dejve. Sa kaba dhe e ngathet do te ishte dora si kur keta muskuj te gjendeshin ne te! Fale grupit te trete, qe eshte shume me i vogel dhe ndodhet tamam ne dore, levizjet e gishtave jane precize. 4. Mund te themi se gishtat jane sensore te gjalle, pasi ne majat e tyre gjenden afro 2.500 receptore ne nje centimeter katror. Per me teper, receptoret jane te shumellojshem, e cdo lloj ka funksionin e vet. Fale tyre mund te dallojme materialin, temperaturen, lageshtine, dridhjet e presionin dhe te ndiejme dhembje. Si rrjedhoje, nder gjithe sensoret e prekjes qe ek zistojne sot, gishti i njeriut eshte me i ndjeshmi.
Ky botim nuk shitet. Ai botohet si pjese e nje vepre boterore te ar simimit biblik, qe perkrahet me kontribute vullnetare. Nese nuk trego het ndryshe, citimet e Shkrimeve jane marre nga versioni ne gjuhen e sotme, Shkrimet e ShenjtaPerkthimi Bota e Re. Awake! (ISSN 0005-237X) is published monthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; M. H. Larson, President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Periodicals Postage Paid at Brooklyn, N.Y., and at additional mailing oces. POSTMASTER: Send address changes to Awake!, 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299. 5 2011 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. All rights reserved. Printed in Germany. Druck und Verlag: Wachtturm Bibel- und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas, e. V., Selters/Taunus. Verantwortliche Redaktion: Ramon Templeton, Selters/Taunus. Vol. 92, No. 5 Monthly ALBANIAN

KJO REVISTE BOTOHET per ndricimin e gjithe familjes. Tregon se si te perballojme problemet e sotme. Permban lajme, et per njerez ne shume vende, shqyrton fene dhe shkencen. Por ben edhe me shume, shkon me thelle dhe thekson domethenien e vertete prapa ngjarjeve te tashme; megjithate, mbetet gjithmone politikisht asnjanese dhe nuk larteson asnje race mbi ndonje tjeter. Me e rendesishmja, kjo reviste nderton besimin ne premtimin e Krijuesit per nje bote te re paqesore dhe te sigurt qe do te zevendesoje sistemin e sotem te lig e te paligjshem.
4 Zgjohuni! maj 2011

Zgjohuni!

Nyja si samar Komandimi nga muskujt

Kocka te imeta

Ndjeshmeria e prekjes

Si ndodh qe duart tona jane kaq te zhdervjelleta?

Disa kafshe mund te degjojne tinguj me fre kuenca pertej diapazonit te tingujve qe degjon njeriu. Megjithate, specialistet e degjimit thone se kombinimi i vesheve me trurin e njeriut eshte per tu admiruar. Me sistemin tone te te degjua rit mund te dallojme volumin, lartesine dhe to nin e tingullit e te kuptojme me perafersi nga cdrejtim e largesi vjen. Veshi i nje njeriu te she- ndetshem degjon tinguj me frekuence 20 deri ne 20.000 herc, qe jane ciklet e dridhjes se tingu- llit ne sekonde. Ndjeshmeria me e mire eshte ne diapazonin 1.000 deri ne 5.000 herc. Madje ne mund te diktojme edhe nje ndryshim prej vetem nje herci, ta zeme nga 440 ne 441 herc. Ne fakt, nje vesh i shendetshem eshte kaq i ndjeshem sa mund te kape edhe tinguj qe am plituden e dridhjes se ajrit ne timpanin e veshit e kane me te vogel se diametri i nje atomi. Sic mesohet ne nje kurs universitar per degjimin,
Gjuhet: afrikanse, amharike, angleze67, arabe, armene, bislame, bullgare, cebuane, cibembe, ceke7, cikeve, citonge, daneze7, estone, eve, nlandeze7, fixhiane, frenge687, greke, gujarate, gjeorgjiane, gjermane67, hebraike, hiligainone, hindi, holandeze67, hungareze, igbo, iloke, indoneziane, islandeze, italiane67, japoneze67, jorube, kanade, kineze (tradicio nale)7 (regjistrime audio vetem ne mandarin), kineze (e thjeshtuar), kiniaruande, kirgize, kirundi, koreane67, kroate, letone, lingale, lituane, malagase, malajalame, malteze, maqedonase, mjanmar, norvegjeze67, polake67, portugeze687, punjabe, rarotongane, rumune, ruse67, samoane, sepede, serbe, sesote, siloze, sinhaleze, sllovake, sllovene, spanjolle67, suahile, suedeze7, shone, shqipe, tagaloge7, tajlandeze, tamile, tok-pisine, tongane, tsonge, tsvane, turke, ukrainase, urdu, vietnameze, xhose, zulu 6 Disponohen edhe CD. 8 Disponohen edhe CD (formati MP3). 7 Disponohen edhe regjistrime audio ne sitin www.jw.org.

Veshi i njeriut

sistemi i te degjuarit te njeriu u afrohet kufijve fizike teorike te ndjeshmerise. . . . Sikur te ishte me i ndjeshem ndaj tingujve, sdo te kishte ndo nje vlere te madhe, sepse do te degjonim thjesht nje feshferime nga levizjet rastesore te atome ve e molekulave te ajrit. Dridhjet ne timpanin e veshit perforcohen mekanikisht nga nje sere levash dhe percillen ne veshin e brendshem me ane te disa kockave te vogla, qe quhen cekic, kudher dhe yzengji. Po sikur veshet ti godase befas nje zhurme shur dhuese? Ne kesi rastesh, hyn ne loje nje meka nizem mbrojtes i brendshem. Ai vepron si nje muskul qe pershtat kockat e vogla ne nje meny re qe te pakesohet forca e tingullit. Sidoqofte, veshet nuk jane te pajisur te durojne gjate zhur ma te forta. Ekspozimi ndaj tyre mund ta dem toje p ergjithmone degjimin. Prandaj, kujdesu per kete dhurate te mrekullueshme qe te ka bere Krijuesi yt.Psalmi 139:14.

ne nje nga adresat e meposhtme. Per listen e plote te adresave, shih www.watchtower.org/address. Afrika e Jugut: Private Bag X2067, Krugersdorp, 1740. Australi: PO Box 280, Ingleburn, NSW 1890. Belgjike: rue dArgile-Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem. Britani: The Ridgeway, London NW7 1RN. France: BP 625, F-27406 Louviers cedex. Greqi: Kisias 77, GR 151 24 Marousi. Gjermani: 65617 Selters. Itali: Via della Bufalotta 1281, I-00138 Rome RM. Kanada: PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4. Kroaci: PP 58, HR-10090 Zagreb-Susedgrad. Norvegji: Gaupeveien 24, NO-1914 Ytre Enebakk. Rumani: PO Box 132, OP 39, Bucuresti. Slloveni: pp 22, SI-1241 Kamnik. Suedi: PO Box 5, SE-732 21 Arboga. SHBA: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Shqiperi: PO Box 118, Tirane. Turqi: PO Box 23, Ferikoy, 34378 Istanbul.

A deshironi me shume informacion ose nje studim biblik pa pagese ne shtepi? Ju lutemi, shkruajuni Deshmitareve te Jehovait

Zgjohuni! maj 2011

 Sistemi i te degjuarit na ndihmon te percak tojme edhe burimin e tingullit. Sekreti gjendet te disa faktore, ku perfshihen forma si guaske e veshit te jashtem, hullite e tij, fakti qe dy veshet jane te ndare dhe shkathtesia e trurit per te per punuar informacionet. Keshtu, nese ndodh qe volumi i tingullit te bjere pakez nga nje vesh ne tjetrin ose qe tingulli ne njerin vesh te arrije vetem nje te 30 milionten e sekondes me vone se ne tjetrin, truri ti drejton syte ne cast nga bu rimi i tingullit. Merre me mend sikur te kerkohej ti perpu noje vete gjithe keto informacione! Sdiskuto het qe do te te duhej te perdorje nje matematike mjaft te perparuar, e ta beje kete me shpejtesi ne e drites. Nese nje inxhinier do te projekton te nje sistem degjimi qe i afrohet sikur edhe nje grime atij qe te ka dhene Krijuesi, kushedi sa levdata do te merrte. Mirepo, sa shpesh de gjon qe njerezit ti japin Perendise meriten qe i takon per veprat e tij mbreselenese?Romakeve 1:20.

mojne te shohim kur ka pak drite. Ne fakt, ne kushte ideale, klecka mund te shquaje edhe nje foton te vetem, domethene nje grimce elementare drite. Nje tjeter mekanizem qe pershtatet, perfshin qelizat nervore te retines, te cilat lidhen me ko net e kleckat. Sipas Shoqates Okulistike Ameri kane, keto qeliza nervore pershtaten ne pak se konda dhe e permiresojne 10 here a me teper shikimin naten. Pershtatja e neuroneve eshte pak a shume si te kesh nje kamere qe kap nje herazi levizje me shpejtesi te madhe dhe levizje te ngadalta. Shpesh inxhinieret projektojne kamera, ska nere dhe kompjutere, bashke me programe qe u pershtaten. Mirepo, pershtatja dhe sofistiki mi i ketyre as qe krahasohen me sistemin tone ndijor. Pyet veten: A eshte e arsyeshme te imi toj evolucionistet dhe tia jap meriten rastesise se verber per sistemin tone ndijor qe si gjendet shoku? Krahasuar me njohurine qe kemi sot, Jobi, nje sherbetor i Perendise ne lashtesi, din te fare pak per trupin e njeriut. E megjithate, Syri i njeriut Sipas disa studiuesve, njerezit me shikim te i buruan nga zemra k eto fjale per Perendine: mire marrin afro 80 per qind te informacioneve Duart e tua me dhane forme!Jobi 10:8. per boten qe i rrethon me ane te syve. Fale baTruri i njeriut shkepunimit te syve me trurin, ne shohim gjithe Te mrekullon efektshmeria e trurit per te de ngjyrat, ndjekim pa veshtiresi objekte e pamje shifruar lumin e sinjaleve qe vijne nga shqisat qe levizin, njohim modele e trajta dhe shohim dhe vershojne ne te permes nervave. Per me te me tri dimensione. E vec ketyre, arrijme te sho- per, truri i lidh keto sinjale me hollesite e arkivua him edhe po te ndryshoje shkalla e drites. ra ne kujtese. Keshtu, nje arome e vecante mund Per kete te fundit hyjne ne pune nje sere me- ta nxite menjehere trurin te nxjerre ne siperfa kanizmash qe plotesojne njeri-tjetrin. Per she- qe nje pervoje a ngjarje te mbuluar nga pluhu mbull, diametri i bebezes se syrit mund te zgje- ri i harreses. Gjithashtu, nese te ze syri vetem rohet nga 1,5 deri ne 8 mm, e keshtu sasia nje pjesez te dickaje te njohurta zeme, majen e e drites qe hyn ne sy mund te 30-fishohet. Pa- bishtit te maces satetruri ploteson hollesite qe staj drita kalon permes kristalinit, qe e drejton mungojne, e keshtu e di se macja eshte diku afer. te retina, ku energjia e drites perqendrohet e rriSigurisht, kur lindim, truri nuk eshte progra tet 100.000 here. Ja pse nuk duhet ta shohim muar te dije cpamje ka macja, ashtu sic nuk kurre diellin drejtperdrejt me sy te lire. eshte programuar te njohe aromen e trendafi Nderkohe, ne retine gjenden dy lloje fotore- lit, gurgullimen e ujit ose ndjesine e prekjes se ceptoreshkonet (rreth 6 milione), fale te cile- gezofit. Truri mesoi ti bente keto lidhje. Kjo ve ve shohim me ngjyra e me rezolucion te larte, rehet qarte ne rastet e njerezve qe kishin lindur dhe kleckat (120-140 milione), qe jane mbi nje te verber por fituan shikimin, ndoshta fale nje mije here me te ndjeshme se konet dhe na ndih- operacioni. Trurit te tyre i duhej te mesonte te
6 Zgjohuni! maj 2011

 interpretonte sinjalet pamore qe vershonin ne te. Cndodh me keta njerez? Shpejt arrijne te dallojne ngjyrat, levizjet e disa forma te thjeshta. Por pas kesaj, perpari mi ndryshon nga njeri te tjetri. Femijet, sido mos te vegjlit fare, vazhdojne te mesojne goxha mire. Mirepo, me te rriturit nuk ndodh keshtu. Ata e kane teper te veshtire edhe te njohin fy tyrat e njerezve. E mjerisht, sipas Laboratorit Koh te Institutit Teknologjik ne Kaliforni, di cka qe verehet shpesh te te rriturit qe konside rohen te kuruar eshte se euforia e fillimit pa sohet nga zhgenjimi e corientimi qe shkakton ardhja e shikimit, e kjo shpesh con ne depresi on te rende. Keto fakte na ndihmojne te vleresojme me shume se ata qe sheroi Jezu Krishti gjate sher bimit ne toke u sheruan plotesisht. Te verberve e te shurdherve jo vetem u hapeshin syte e ve shet, por edhe fillonin te njihnin pamjet e ti ngujt perreth tyre. Po ashtu, memecet itnin normalisht, e kjo duhet te kete qene befasuese sidomos kur sheroheshin ata qe kishin lindur me kete paaftesi. (Mateu 15:30; Marku 8:22-25; Luka 7:21, 22) Vec kesaj, mund te jemi te sigurt se asnje nga te verbrit qe iu kthye shikimi, nuk u zhyt ne depresion. Ne fakt, nje i sheruar e mbrojti me guxim Jezuin, duke ua kthyer me keto fjale armiqve te tij fetare: Qe nga lashtesia nuk eshte degjuar kurre qe ndokush te kete ha pur syte e nje njeriu qe ka lindur i verber. Po te mos ishte nga Perendia ky njeri, ai nuk mund te bente asgje.Gjoni 9:1-38.

Ne artikullin vijues do te shqyrtojme disa nga cilesite tona te brendshme, ku perfshihen kuraja dhe dashuria. A ke pyetur ndonjehere veten pse vetem njerezit kane potencialin te shfaqin cilesi te tilla? Ska dyshim se ekzistenca e ketyre vecorive unike te njeriut eshte nje pe ngese e madhe per ata qe duan te provojne se jemi thjesht kafshe shume te evoluara.

TRURI YNE I MAHNITSHEM

Si regjistrohen ne tru prekja, degjimi, shi kimi dhe nuhatja? Per shkencetaret kjo eshte enigme. Shkencetari Xherald L. Shreder tha: Nuk ka asnje shenje qe te tregoje si arrin ti shohesh fjalet qe po lexon tani. Gjithashtu, shkroi: Zbulimet rreth funksio nimit te nderlikuar te trurit, dikur fare te pa imagjinuara, kane hedhur dyshime mbi teori ne e ceket se jeta ka evoluar rastesisht. Pastaj shtoi: Sikur ta dinte Darvini se cmen curi fsheh jeta, jam i sigurt se do te para shtronte nje teori krejt tjeter.

Truri interpreton sinjalet qe vershojne nga shqisat dhe i lidh me hollesite e arkivuara ne kujtese

DHURATA TE BRENDSHME QE NA FISNIKEROJNE

N
J E 50-vje car qe punon ne nd ertim po priste trenin ne stacionin e metrose se Nju-Jorkut. Aty afer, nje djaloshi iu moren kembet buze platformes dhe ra mes shina ve tamam kur po vinte treni. Punetori mori nje vendim ne te qindten e sekondesu hodh mbi shina dhe e mbajti djalin te rrasur pas toke ndersa treni u kaloi persiper pa i demtuar. Ne kohen e nazizmit, Deshmitaret e Jeho vait ne Evrope nuk pranonin te thoshin Heil Hitler! pasi fjala heil ne gjermanisht do te tho te shpetim. Ata ishin plotesisht te bindur se Shpetimtari i tyre ishte Jezu Krishti dhe se nga askush tjeter nuk vjen shpetimi. (Veprat 4:12) Ngaqe nuk pranonin ta benin idhull Hit lerin, shume prej tyre i moren nga shtepite me dhune dhe i cuan ne kampe perqendrimi, ku vazhduan tu qendronin besnike parimeve te krishtere. Keta shembuj tregojne se njeriu mund ta vere mireqenien e nje tjetriqofte edhe te nje te panjohuripara vetes, dhe respektin per pa rimet para lirise se tij. A mbeshtet kjo sjell je idene se njerezit jane thjesht kafshe shume
8 Zgjohuni! maj 2011

Shijojm e plot bukuri e gj era te kendshme qe sjane te domosdoshme per te jetuar

te evoluara? Apo tregon se jemi krijesa me te larta? Mendo per kete ndersa bluan ne mend pyetjet e meposhtme. Pse kemi ndergjegje, nje ndjenje te brend shme te se drejtes dhe te se gabuares? Pse mahnitemi kur mendojme per mrekullite e krijimit? Pse na bejne per vete muzika, piktura, poe zia e arte te tjera? Fundja, keto nuk jane te do mosdoshme per te mbijetuar. Pse thuajse ne cdo kulture njerezit shfaqin deshiren te komunikojne me nje qenie me te larte? Pse pyesim: Per carsye ekzistoj?, Cili eshte qellimi i jetes? Kur vdes dikush, pse bejme lloj-lloj ceremonish e ritualesh? Pse thuajse ne mbare boten njerezit besojne te jeta e pertejme? A eshte deshira jone e li ndur per te jetuar pergjithmone vec nje rreng qe na ka punuar evolucioni? Pergjigjet me logjike per keto pyetje i gjejme ne librin e shenjte me te perhapur ne bote, ne
Ku ti gjejme pergjigjet?

 Bibel. Te shohim cthote ajo per pikat e me poshtme. Natyra njerezore. Njeriu u krijua sipas she mbelltyres se Perendise, e kjo do te thote se kemi potencialin te pasqyrojme cilesite e Kri juesit. (Zanafilla 1:27) Prandaj njeriu i pare u quajt bir i Perendise.Luka 3:38. Nevoja qe te duam e te na duan. Perendia eshte dashuri,thuhet te 1 Gjonit 4:8. Meqe jemi b ere sipas shembelltyres se Perendise, kemi nevoje per dashuri qe nga djepi gjer ne varr. Apostulli i krishtere Pavel shkroi: Po te mos kem dashuri, nuk do te jem asgje. (1 Korintas- ve 13:2) Gjithashtu, tha: Behuni . . . imitues te Perendise, si bij te dashur.Efesianeve 5:1. Nevoja shpirterore. Njeriu sjeton vetem me buke, por me cdo fjale qe del nga goja e Jeho vait. (Mateu 4:4) Fjalet e Perendise, qe i gjej me ne Bibel, na zbulojne personalitetin e tij dhe cqellim ka per ne. Jeta jone smund te kete vertet kuptim, nese nuk marrim njohuri per Perendine.

Njeriut nuk i mjaftojne vetem buka e uji. Ka nevoje edhe per drejtim nga Krijuesi

Arsyeja pse vdesim. Paga qe paguan meka ti eshte vdekja, kurse dhurata qe jep Perendia, eshte jeta e perhershme. (Romakeve 6:23) Te mekatojme do te thote te mos jetojme ne lar tesine e normave te Perendise p er moralin dhe adhurimin. E megjithate, Perendia ka si qe llim ta zhduke mekatin, ti perterije te gjithe ata qe e duan dhe i binden e tu dhuroje jeten e perhershme ne token parajsore.Psalmi 37: 10, 11, 29; Luka 23:43. A te pelqen ta shijosh plotesisht jeten, ndo shta duke zhvilluar talente qe as i enderroje? A deshiron te mesosh me teper per Krijuesin tend dhe qellimin e mrekullueshem qe ka per ty? Nese po, te ftojme te shqyrtosh Biblen, bu rimin e se vertetes per Perendine. Asgje tjeter sdo te te fale me shume kenaqesi sot e ne te ardhmen.Mateu 5:3; Gjoni 17:3.

QE NE FOSHNJERI KEMI NEVOJE TE NA DUAN

Nxitjet dhe dashuria jane gjithe sa i duhet trurit te femijes,thote shkencetari Xherald L. Shreder. Pra, sa e rendesishme eshte qe prinderit ti vene veshin urdhrit (drejtuar vecanerisht nenave) qe te duan femijet. Titit 2:4.

Zgjohuni! maj 2011

Milingonat e mjaltit
UMINIA, mikja jone aborigjene, deshiron te na zbuloje nje nga sekretet e shkretetires. Ndersa na heq udhen permes shkurrnajes se thate ne veri te Alis-Springsit, ne Australine Qendrore, keqyr me ve mendje dheun ranor. Atje, poshte pemeve te mulges, nje lloj akacieje, i ze syri krijesat e vockla qe do te na prijne drejt nje shperblimi te embel. Jane milingonat e mjaltit. Juminia germon me sa ka fuqi duke ndjekur tunelet e milingonave thelle ne rere. Pas pak gropa behet me shume se 1 meter e thelle dhe aq e gjere sa te rrish nde njur. Mund te germosh per milingona mjalti kur te du ash gjate vitit, po me e mira eshte ne dimer, se ne vere plas vape,na therret nga gropa. E shohim tek zhbi ron tunelet me nje sy te stervitur. Duhet te dish ke te ndjekesh,na shpjegon ajo. Skalon shume dhe e gjen folene. Brenda ka te pak ten 20 milingona mjalti me bark te fryre sa nje kokerr rrushi, plot me leng ngjyre qelibari. Insektet e vockla

Specialiteti i shkretetires

10

Zgjohuni! maj 2011

 Barku i fryre i milingones se mjaltit eshte plot nektar te embel

rrine varur ne tavanin prej dheu e slevizin dot ngaqe jane te fryra. Ne pak minuta, Juminia mbledh mbi njeqind milingona nga disa dho ma. Mjalti i ketyre milingonave eshte nder ushqimet me te embla te stepes sone,thote ajo. Ne me se 10.000 lloje milingonash qe nji hen, milingonat e mjaltit jane nga me te vecan tat. Ndryshe nga bletet qe e ruajne mjaltin ne hoje, ato e ruajne nektarin brenda trupave te gjalle te disa milingonave punetore qe sherbej ne si depo. Kolonia e milingonave i shfrytezon keta qypa mjalti te gjalle ne kohe thatesire. Per te depozituar ose terhequr ushqimin, nje milingone troket me antenat e veta mbi an tenat e milingones-depo sipas nje kodi te cak tuar. Atehere milingonadepo hap gojen duke shkycur qypin e mjaltit. Nje valvule e vecan
Qypa mjalti te gjalle

Faqet 10, 11, lart: M Gillam/photographersdirect.com; faqja 11: 5 Wayne Lynch/age fotostock

te ne stomak, e perbere nga kater ete, kontro llon hyrjen dhe daljen e lengut. Me sa duket, gjate gjith e jetes se saj qe zgjat disa muaj, kjo milingone mund te zbrazet e te rimbushet disa here. Zakonisht milingonat-depo bejn e jete se dentare e pa rreziqe nen toke, ku jane te mbroj tura nga thatesira, vapa dhe kandrrat e tjera grabitqare. Ne kete bote te nendheshme te kre dhur ne erresire, ato ruhen nga bakteret e ker pudhat duke e lyer trupin me nje antibiotik te lenget qe e prodhon nje gjender e vecante. Po mjalti nga vjen? Zinxhiri ushqimor ze fill me limfen dhe nektarin e akacieve. Disa insekte te vockla te quajtura morra bimesh, ushqehen me k eto lengje natyrore. Pastaj, milingonat punetore mjelin morrat e bime ve duke u marre ca leng sheqeror qe e kane me bollek ose e mbledhin nektarin direkt nga pemet. N e fund, milingonat punetore ushqej ne me kete leng milingonat-depo. Natyrisht, meqe keta qypa mjaltit rrine pa levizur dhe skane ndonje nevoje te madhe per ushqim, shumica e lengut sheqeror perfundon ne bankat e mjaltit. Po morrat e bimeve? A dalin te humbur ne kete mes? Aspak. Se pari, milingonat u len e boll nektar. Se dyti, i mbrojne nga parazitet dhe grabitqaret. Pra, te dyja palet kane leverdi ne kete ortakeri qe quhet mutualizem. Bibla thote: Shko te milingona, . . . shihi udhet e saj dhe b ehu i mencur. Edhe pse nuk ka komandant, te pare a sundimtar, ajo e per gatit ushqimin e vet gjate veres, i ka mbledhur zahirete e veta gjate te korrave. (Proverbat 6: 6-8) Sa te verteta jane keto fjale, pasi milingo nat jane goxha bashkepunuese, teper te orga nizuara dhe te papertuara. Mbetemi pa fjale edhe kur mendojme se banoret e paepura te shkretetires arrijne ta prodhojne kete speciali tet te embel ne nje mjedis kaq jomikprites.

1. Nje lope. 2. Nje dele. 3. 38.600. 4. C.

PERGJIGJET E FAQEVE 30, 31

Zgjohuni! maj 2011

11

 Kur nje femije vuan nga kanceri

U ndjeva tmerresisht i pashprese. Mu duk se me rreshqiti toka nen kembe. Po me perpinte pikellimi, sikur e vogla ime tashme kishte vdekur. Zhailtoni, pasi mori vesh se e bija kishte kancer.

Kanceri te femij et eshte nj e goditje e tmerrshme per gjithe pjesetaret e ` familjes, pa perjashtim, sic thuhet ne librin A margem do leitoA mae e o cancer infantil (Prane shtra titNena dhe femija me kancer). Diagno za shpesh nenkupton operacion, si edhe ki mioterapi ose rreze a qe te dyja, bashke me efektet anesore te papelqyeshme. Per prinde rit eshte nje traume qe u shkakton frike, tri shtim, ndjenja faji, inat dhe mohim te rea litetit. Si mund ta perballojne prinderit kete pervoje te dhembshme? Nj e burim i r end esish em ngushellimi mund te jene punonjesit e dhembshur te she ndetesise. Ata mund te tregojne fakte qe ja pin zemer, si edhe te shpjegojne e tu paraprij ne disa efekteve anesore qe do te vijne. Keto informacione mund ta lehtesojne traumen, thote nje mjek ne Nju-Jork qe ka ndihmuar shume paciente me kancer. Nje ngushellim i madh mund te vije edhe nga prinder te tjere qe i kane pasur femijet me kancer. Me kete ne mendje, Zgjohuni! intervistoi pese nga keta prinder qe jetojne ne Brazil. Zhailtoni dhe Neja: Kur vajza jone ishte dy vjece e gjysme, morem vesh se kishte leucemi limfoblastike akute. Beri kimioterapi per gati dy vjet e gjy sme. Shpesh kishte te vjella dhe i rane oket. Smalti i dhembeve iu nxi. Vec kesaj, tri here u semur me pneumoni. Ne fillim na zuri paniku. Mirepo, kur pame se shendeti po i merrte per mire, dale ngadale u ndiem te sigurt se do te sherohej. Tani eshte gati nente vjece. Pa asnje fije dyshimi, ishte besimi te Pe rendia Jehova, i cili na ngushelloi ne te gji tha shtrengimet tona, sic thote Bibla te 2 Ko rintasve 1:3, 4. Edhe vellezerit e motrat tona
Cgje ju ndihmoi ta perballonit kete traume? Si ndiheshit nga e gjithe kjo? Nga cefekte anesore vuajti? Sa zgjati trajtimi?

E MESOSH se femija yt ka kancer mund te jete nje pervoje derrmuese, madje aq e frikshme sa t e te paralizoj e. Sa shpesh ndodh? Sipas Unionit Nderkomb etar Ku nder Kancerit, edhe pse kanceri te femijet perben nje perqindje te vogel te te gjitha ra steve me kancer, cdo vit diagnostikohen me shume se 160.000 femije [ne mbare boten] dhe, te femijet ne vendet e zhvilluara, kance ri eshte shkaktari i dyte i vdekjeve, pas aksi denteve. Per shembull, ne Brazil, sipas Insti tutit Kombetar te Kancerit cdo vit ka rreth 9.000 raste te reja me kancer te femijet.
Zgjohuni! maj 2011

12

Luizi, Alina dhe Fabiana

Neja, Stefania dhe Zhailtoni

Alina dhe Rozimaria

Si u ndie vajza per diagnozen dhe trajtimin? te krishtere na dhane mbeshtetje te jashteza Ne fillim se kishte idene cfare po ndodhkonshme. Na shkruanin letra inkurajuese, na merrnin ne telefon, luteshin me ne dhe per te. Mjeku i tha se kishte nje topth ne bark ne, e madje na ndihmonin ekonomikisht. Pa- qe duhej hequr. Ne fund, e kuptoi se gjendja staj, kur u desh qe vajza te shkonte ne spita- ishte goxha e rende. Babi, mos kam kancer lin e nje shteti tjeter brazilian, Deshmitaret atje na strehuan dhe e benin me radhe qe te Shkrime na conin ne spital. Ska fjale qe te shprehin qe ngushellojne mirenjohjen tone per gjithe mbeshtetjen qe morem. Mos jini kurre ne ankth per te ne Luizi dhe Fabiana: Ne vitin 1992 mesuam se sermen, sepse e nesermja do te kete an vajza jone kishte nje forme te rralle e agresikthet e veta. Seciles dite i mjafton e keq ve te kancerit te vezoreve. Ishte 11 vjece. ja e vet.Mateu 6:34. Cili ishte reagimi juaj i pare? Ctrajtim i bene mjeket?

Mohimi. Nuk arrinim ta pranonim se vaj za jone kishte kancer. Beri edhe operacion, edhe kimioterapi. Pasojat e tyre na i shteren fuqite fizike dhe emocionale te gjitheve ne. Vajzen e zuri dy he re pneumonia dhe heren e dyte desh vdiq. Gji thashtu, pati mangesi te pllakezave te gjakut, prandaj here pas here kishte befas hemorragji nga lekura dhe nga hunda. Fale mjekimeve, kjo u rrallua. Kaluan afro gjashte muaj nga biopsia deri te cikli i fundit i kimioterapise.
Sa kohe zgjati trajtimi?

I bekuar qofte Perendia dhe Ati i Zote rise tone Jezu Krisht, Ati i meshirave te buta dhe Perendia i cdo ngushellimi, i cili na ngushellon ne te gjitha shtrengimet tona.2 Korintasve 1:3, 4. Mos jini ne ankth per asgje, por per cdo gje, bejani te njohura Perendise ker kesat tuaja me lutje, pergjerime dhe fa lenderime. Keshtu paqja e Perendise, qe kapercen cdo mendim, do te ruaje zem ren dhe fuqite tuaja mendore me ane te Krishtit Jezu.Filipianeve 4:6, 7. Hidhni gjithe ankthin tuaj mbi [Pe rendine], sepse ai interesohet per ju. 1 Pjetrit 5:7.

 une?me pyeti. Luftova me veten qe te gjeja Rozimaria: Ime bije ishte kater vjece kur e diagnostikuan me nje lloj leucemie. pergjigjen e duhur.
Si ndiheshit ju kur e shihnit vajzen te vuante?

Nga seancat e perditshme te kimioterapise u be anemike, keshtu qe mjeket i shtuan kures hekur dhe eritropojetin, qe te rritej perqendri mi i rruazave te kuqe te gjakut. Treguesit e saj te gjakut ishin nje shqetesim i vazhdueshem. Cfare ju ndihmoi tia dilnit ne ate situate? Nje ndihme e madhe ishte perkrahja nga Vec kesaj, ndodhte te dridhej nga spazmat. Sa zgjati trajtimi? vellezerit tane te krishtere. Disa na telefono nin nga pjese te ndryshme te vendit. Nje vella Beri dy vjet e kater muaj kimioterapi in i dashur me kerkoi te merrja ne dore Biblen tensive. Ne ate periudhe, i rane oket dhe dhe lexoi me ngrohtesi disa vargje nga libri i shtoi jashtezakonisht shume ne peshe. Po shy Psalmeve. Une dhe ime shoqe kishim nevoje qyr qe ndjenja e humorit e ndihmonte ti du te degjonim tamam ato shkrime, pasi po per- ronte vuajtjet. Pas afro gjashte vjetesh, mjeket thane se vajza nuk kishte me ndonje shenje te jetonim nje nga periudhat me te veshtira te semundjes. trajtimit te vajzes.

Seshte e lehte ta pershkruash dhembjen qe provonim. Per shembull, merre me mend ta shohesh vajzen tende te vogel teksa ndih mon infermieren ti gjeje nje vene per kimio terapine. Gjate periudhave me te veshtira, shkoja ne banje qe te qaja e te lutesha. Nje nate, kur nuk isha ne vete nga deshperimi, i kerkova Jehovait te lejonte te vdisja une ne vend te vogelushes sime.

Nuk e besoja dot. Qaja dite e nate dhe i pergjerohesha Perendise per ndihme. Edhe vajza tjeter vuante emocionalisht kur shihte sa semure ishte e motra. Ne fakt, ate mu desh ta lija te mamaja ime.
Cefekte anesore pati vogelushja juaj?

Si reagove ne fillim?

Nje mase e dashur

Komitetet e Lidhjes me Spitalet per De shmitaret e Jehovait nxitin bashkepunimin mes spitalit dhe pacientit. Per kete qellim, ato i ndihmojne pacientet Deshmitare te gjejne mjeke te zote qe e respektojne deshi ren e tyre per tiu bindur urdhrit biblik: Rrini larg nga gjaku.Veprat 15:20.

Une dhe vajza luteshim shpesh dhe me ndonim per shembuj biblike te sherbetoreve besnike te Perendise qe duruan gjithfare ha llesh. Ia vume veshin edhe fjaleve te Jezuit te Mateu 6:34 qe te mos u shtojme shqetesime ve te sotme ankthin per te nesermen. Gjith ashtu, nje ndihme e madhe na erdhi nga ba shkebesimtaret, perfshire Komitetin e Lidhjes me Spitalet ne zonen tone, si edhe nga perso neli i dhembshur mjekesor, qe perballet vazhdimisht me situata si jona. A njihni ndonje femije qe vuan nga kance ri? Mbase e keni edhe ne familje? Nese po, shpresojme qe fale ketyre intervistave te kup toni se eshte normale t e pikelloheni. Sic thote Bibla, ka nje kohe per te qare. (Eklisiastiu 3:4) Mbi te gjitha, jini te sigurt se Perendia i vertete, Jehovai, qe quhet Degjues i lutjes, do te ngushelloje kedo qe i drejtohet me gji the zemer.Psalmi 65:2.

Cgje ju ndihmoi ta perballonit ate situate sfi litese?

14

Zgjohuni! maj 2011

 NJE LIBER QE MUND TI BESOSH

Pjesa VII

Fuqia e shtate boterore

Ky esht e i fundit n e serin e prej shtat e artikujsh q e doli n e numra t e nj epasnj esh em t e revist es Zgjohuni! K eta artikuj shqyrtojn e shtat e fuqite boterore ne historine biblike. Qellimi i tyre eshte te tregojne se Bibla eshte e besueshme dhe e frymezuar nga Perendia, dhe mesazhi i saj jep shprese se vuajtjet e shkaktuara nga sundimi mizor i njeriut do te marrin fund.
ETOJME ne nje kohe shume te vecante e historikene periudhen kur do te dilte ne skene fuqia e shtate boterore ne historine bi blike. Per me teper, kjo eshte e vetmja fuqi qe Bibla e permend thjesht si profeci, pasi gja shte te meparshmet gershetoheshin me histo rine biblike. Per keto shtate fuqi ose mbre ter, Bibla paratha: Mbreterit jane shtate: pese kane rene, njeri eshte, e tjetri nuk ka mberritur ende, por kur te mberrije, do te mbetet per pak kohe.1Zbulesa 17:10. Kane kaluar pak me shume se 1.900 vjet qe kur u shkruan keto fjale. Asokohe pese nga shtate mbreterit ose perandorite politi ke kishin rene. Ato ishin: Egjipti, Asiria, Babilonia, Medo-Persia dhe Greqia. Shprehja njeri eshte i referohej Romes. Megjithate, Roma nuk do te mbetej pergjithmone. Duhej te ngrihej edhe nje perandori tjeter, por pro fecia thoshte: Nuk ka mberritur ende. Pro fecia e Bibles doli e vertete: mbreti i shta te u shfaq ne skenen boterore. Cila ishte kjo perandori? A do te qeverise pambarimisht?

Nese jo, si do te dale nga skena boterore? Bi bla nuk na le te hamendemi. Fuqia e shtate boterore zuri te merrte for me kur doli ne drite Anglia, dikur nje vend i humbur ne cepin veriperendimor te Perando rise Romake. Ne vitet 60 te shekullit te 18-te, ky shtet-ishull ishte shnderruar ne te fuqishmen Perandori Britanike. Britania u pasu rua e u fuqizua gjithnje e me shume, dhe ne shekullin e 19-te ishte kombi me i begate e me i fuqishem ne toke. Nje veper referimi thote: Perandoria Britanike . . . ishte me e madhja qe kish pare ndonjehere bota. Ajo kishte 372 milione banore dhe zinte nje siperfaqe prej 11 milione miljesh katrore [28 milione km2]. Gjithsesi, Lufta I Boterore (1914-1918) e shtyu Britanine te hynte ne nje lidhje te ve cante me Shtetet e Bashkuara, nje ish-kolo ni e saj. Cili qe rezultati? Perandoria Britani ke ia la vendin aleances anglo-amerikane, ne shume aspekte nje fuqi boterore dyshe ang lishtfolese, qe ka zgjatur deri me sot.Shih kutine Nje aleance e spikatur.
Zgjohuni! maj 2011 15

Profeci e besueshme

Tabela kronologjike: relievi egjiptian ne mur dhe busti i Neronit: fotografi me miresjellje nga Muzeu Britanik; relievi pers ne mur: Musee du Louvre, Paris

1 Perandorite e permendura ne Bibel zakonisht kishin ne krye nje mbret, prandaj shpesh ajo u referohet perandorive si mbreter, mbreteri ose me te dyja keto fjale.Danieli 8: 20-22.

Babilonia

Medo-Persia

Greqia

Greqine e lashte. Kercinjte prej hekuri perfaqesonin Pera ndorine Romake. Kembet, nje perzierje hekuri e argjile, si mbolizonin mungesen e kohezionit politik e shoqeror gjate sundimit te fuqise boterore anglo-amerikane. Sipas Zbuleses 17:10, fuqia e shtate botero re do te mbetet per pak kohe. Sa e gjate do te jete kjo kohe? Si do te zhduket nga skena boterore? Cdo te ndodhe pas kesaj? Danieli hedh drite mbi keto pyetje. Pasi pershkroi shembelltyren e mesiper me, Danieli shkroi: Nje gur u shkeput [nga nje mal], pa e prekur kush me dore, dhe e go diti shembelltyren ne pjesen e kembeve nga kycet e poshte, qe ishin prej hekuri e argjile te pjekur, dhe i therrmoi. (Danieli 2:34) Cfare paralajmeronte ky spektakel madheshtor? Danieli vazhdoi: Ne ditet e atyre mbre terve [te fundit], Perendia i qiellit do te ve ndose nje mbreteri qe nuk do te shkaterrohet kurre. Kjo mbreteri nuk do ti kaloje asnje populli tjeter. Ajo do te therrmoje dhe do tu jape fund te gjitha ketyre mbreterive [tokeso re], dhe vete do te qendroje pergjithmone.1 (Danieli 2:44, 45) Vereni keto pika te rendesishme: 1. Mbreterine fitimtare, te perfaqesuar nga guri i madh, e vendos vete Perendia, jo ndo nje dore njerezore. Keshtu, me te drejte qu het Mbreteria e Perendise. 2. Mbreteria e Perendise do te therrmo je te gjitha qeverite njerezore, perfshire edhe fuqine e shtate boterore. Pse? Te gjitha ato nuk do te pranojne te heqin dore nga pu shteti dhe do ti kundervihen Perendise ne nje lufte te madhe perfundimtare qe do te zhvillohet ne nje vend te figurshem te quajtur
1 Per me shume informacione rreth Mbret eris e qiellore te Perendise, shih kapitujt 8 dhe 9 te librit Cfare meson vertet Bi bla?, botuar nga Deshmitaret e Jehovait.

Barku dhe kofsh et prej bakri tregonin

Nje shprese e besueshme

Roma

Britania dhe Shtetet e Bashkuara

Profecia e Zbuleses 17:10 eshte plotesim i nje profecie tjeter qe e gjejme ne librin e Da nielit. Ai shkroi per nje shembelltyre tejet te madhe te cilen mbreti i Babilonise, Nabu kodonosori, e pa ne nje vegim nga Per endia. (Danieli 2:28, 31-43) Danieli i beri te ditur monarkut se pjeset e trupit te shembelltyres perfaqesonin perandori politike qe do te pa sonin njera-tjetren, duke nisur me Babiloni ne, fuqine boterore te kohes. (Atehere Egjipti dhe Asiria kishin lindur e perenduar.) Sot edhe historia verteton se: Koka prej ari perfaqesonte Perandorine Babilonase. Gjoksi dhe krahet prej argjendi paraqitnin Medo-Persine.
16 Zgjohuni! maj 2011

 Harmagedon. Bibla e ben te qart e se ne kete lufte do te marrin pjese mbreterit e mbare tokes se banuar.Zbulesa 16:13, 14, 16. 3. Ndryshe nga qeverit e njer ezore q e shkojne e vijne, perfshire edhe shtate fuqite boterore, Mbreteria e Perendise nuk do te shkaterrohet kurr e. Vec kesaj, do te sundo je mbi mbare token.Danieli 2:35, 44. Shkaterrimi perfundimtar i kundershtare ve te Perendise do te jete nje plotesim spekta kolar i profecise se Zanafilles 3:15, e perme ndur ne artikullin e pare te kesaj serie. Fara e gruas, Jezu Krishti, do te asgjesonte gjarprin simbolik, Satanain, dhe faren e tij. (Galatas ve 3:16) Fara e Satanait perfshin gjithe njer e zit qe ndjekin rruget e tij te liga dhe qe per krahin veteqeverisjen e njerezve, jo sundimin e Perendise e te Krishtit.Psalmi 2:7-12. Kjo ngre nje pyetje teper te r endesishme: kur do te ndodhe shkaterrimi perfundimtar? Vertet, kur do te fshije cdo gjurme te sundi mit njerezor guri, pra Mbret eria e Perendi se? Bibla jep pergjigje me ane te nje shenje qe do te identifikonte ditet e fundit.Mateu 24:3. Shenja e diteve te fundit perfshin lufte ra ne shkalle boterore, termete te medha, murtaja dhe mungese ushqimi te theksuar. (Luka 21:10, 11; Mateu 24:7, 8; Marku 13:8) Tipike per ditet e fundit do te ishte edhe se morali e besimi te Perendia do te ka tandiseshin si mos me keq. (2 Timoteut 3: 1-5) A kane ndodhur te gjitha keto? (Mateu 24:8) Po, madje deri ne ate pike sa shume njerez i tremben se ardhmes. Ne gazeten The Globe and Mail thuhej: Disa nga mendimta ret me te respektuar ne fushen shkencore dhe sociale po bejne parashikime alarmuese per fundin e njerezimit. Sidoqofte, k eta parashikues gabojne ne nje pike shume te r endesishmenjerezimi vete nuk do te marre fund. Ne fakt, nderhyrja e Perendise jep garanci per kete. Kur dha she njen e diteve te fundit, Jezu Krishti tha: Ky
Dallojeni shenjen!

lajm i mire per mbreterine do te predikohet ne gjithe token e banuar si deshmi per te gji tha kombet, dhe atehere do te vije fundi. (Mateu 24:14) Si eshte plotesuar kjo profeci? Deshmitaret e Jehovait po shpallin Mbre terine e Perendise ne me shume se 230 ve nde. Ne fakt, titulli i revistes se tyre kryeso re eshte Kulla e Rojes Lajmeron Mbreterine e Jehovait. (Jehova eshte emri i Perendise.) (Psalmi 83:18) Programi i arsimimit biblik qe zhvillojne Deshmitaret, po ndihmon sa e sa individe dhe familje ti zevendesojne stilet e demshme te jeteses me nje sjellje te delire e paqesore qe perputhet me normat e Perendi se. (1 Korintasve 6:9-11) Si rrjedhoje, me mi liona veta anekend botes nuk kane pike dyshi mi se Perendia do ti mbroje kur Mbreteria e tij te nderhyje ne ceshtjet e njerezimit. Ata do te shohin me syte e tyre permbush jen e lutjes model t e Krishtit, e quajtur edhe lutja Ati yne, qe nder te tjera thote:

NJE ALEANCE E SPIKATUR

Ne korrik 2010, ne nje konference shtypi te perbashket me kryeministrin e Mbreterise se Bashkuar Dejvid Kame ron, presidenti i Shteteve te Bashkuara, Barak Obama, pohoi: Nuk eshte ku rre e tepert ta theksojme kete: Shte tet e Bashkuara dhe Mbreteria e Ba shkuar kane nje marredhenie vertet te vecante. Respektojme nje trashegimi te perbashket. Cmojme te njejtat vlera. . . . Mbi te gjitha, kjo aleance lulezon pasi con perpara interesat tona te per bashketa. . . . Kur Shtetet e Bashkuara dhe Mbreteria e Bashkuar i behen krah njera-tjetres, popujt tanedhe po pujt perqark boteskane me shume si guri e mireqenie. Shkurt, Shtetet e Ba shkuara nuk kane aleat me te ngushte dhe partner me te forte se Britania e Madhe.

 Bibla premton se nen sundimin e Mbreterise se Perendise do te mbizoteroje paqja e vertete

Ardhte mbreteria jote. U befte vullneti yt, si ne qiell, edhe ne toke. (Mateu 6:10) A e merrni me mend si do te jete jeta ne toke kur te gjithe njerezit ta duan Perendine dhe ti binden? Shkrimet e meposhtme nga Bibla mund tju ndihmojne te kuptoni pse shpreh ja lajm i mire eshte e goditur.
Kur te behet vullneti i Perendise ne toke . . . Do te kete paqe te vertete, jo thjesht nder prerje te lufterave. Jehovai . . . i pushon lu-

fterat deri ne skaj te dheut; thyen harkun dhe e ben cope-cope heshten; karrocat i djeg ne zjarr. (Psalmi 46:8, 9) Zemerbutet do te trashegojne token dhe do te kenaqen pa mase me paqen e pafund.Psalmi 37:11.

edhe ne majat e maleve drithi do te vershoje. Psalmi 72:16. re.Isaia 33:24.

18

Do te kete ushqim te bollshem per cdo kend. Ne toke do te kete drithe me bollek, Te gjithe do te gezojne shendet te perso sur. Asnje banor nuk do te thote: Jam semuZgjohuni! maj 2011

Ata do te ndertojne shtepi e do te banojne ne to, do te mbjellin vreshta e do te hane fry tin e tyre. Nuk do te ndertojne qe te banoje nje tjeter dhe nuk do te mbjellin qe te haje nje tjeter.Isaia 65:21, 22. Do te marre fund cdo lloj vuajtjeje. Tenda e Perendise eshte me njerezit. . . . Ai do te fshije cdo lot nga syte e tyre. Nuk do te kete me vdekje. As vajtim, as klithme, as dhembje nuk do te kete me. Gjerat e meparshme shkuan.Zbulesa 21:3, 4. A ju terheqin keto premtime? Nese po, De shmitaret e Jehovait ju inkurajojne te shko ni me thelle ne Bibel. Keshtu do te shihni akoma me shume deshmi se sundimit mizor te njeriut mbi njeriun po i vjen fundi. Gjith ashtu, do te kuptoni se Bibla eshte e denje ti besoni plotesisht dhe se eshte vertet e fryme zuar nga Perendia.2 Timoteut 3:16.1
1 Per te mesuar me teper rreth Bibles, mos ngurroni te kon taktoni me Deshmitaret e Jehovait ne zonen tuaj, te shkruani ne nje nga adresat e faqes 5 ose te hyni ne faqen tone ne Internet www.watchtower.org.

Gjithkush do te kete shtepi te rehatshme.

 A JANE BUZET E TUA

Ar dhe korale ka me bollek, por buzet e njohu rise jane ene te cmuara,shkroi mbreti i lashte So lomon. (Proverbat 20:15) Ari ka pasur perhere vlere te madhe, e ne ditet e Solomonit edhe koralet cmo heshin shume. Mirepo, buzet tona mund te jene akoma me te cmuara se keto. Si? Jo nga pamja, por nga mendimet qe shprehin. Buzet e cmuara rrezatojne miresi, ngrohtesi e da shuri. Gjithashtu, si buze te njohurise, tregojne te verteten qe zbulon Bibla rreth Perendise. Ne fakt, ky liber i lashte eshte plot mencuri dhe te verteta per Krijuesin tone, si edhe nje burim keshillash te shkel qyera per jeten.Gjoni 17:17. Mjerisht, mjaft njerez i keqperdorin buzet duke thene fjale te rreme per Perendine. Per shembull, disa ia hedhin fajin atij per padrejtesite e vuajtjet ne bote, nderkohe qe shume nga ato i kane shkaktuar vete njerezit. Per kete, te Proverbat 19:3 (ECM) thu het: Shumekush bie ne veshtiresi per shkak te ma rrezise se vet dhe me zemerim ia hedh fajin Pere ndise. Te tjere ia ulin vleren buzeve duke thene fjale te shtira, thashetheme ose edhe shpifje. Me nje gjuhe te gjalle figurative, Proverbat 26:23 thone: Si shtre sa e argjendit qe vesh nje cope te thyer qeramike, jane buzet e zjarrta bashke me nje zemer te keqe. Ashtu si shtresa e argjendit qe mbulon qeramiken nen te, buzet e zjarrta, qe shprehin ndjenja te ak ta ose edhe sinqeritet sa per sy e faqe, mund te mbulojne nje zemer te keqe.Proverbat 26:24-26. Patjeter qe kjo ligesi nuk i fshihet dot Perendise. Ai sheh si jemi ne te vertete. Ja pse Jezu Krishti tha: Kupen dhe pjaten pastroji me pare nga brenda, qe te jene te pastra edhe nga jashte. (Mateu 23:26) Sa e vertete! Pastertia e brendshme ose de liresia, bashke me nje zemer plot me te verteten e Fjales se Perendise, do te pasqyrohen pastaj te fja let qe themi. Si rrjedhim, buzet tona do te jene ene te cmuara, sidomos ne syte e Perendise.

ENE TE CMUARA?

Buzet e te mencurit jane ene te cmuara

 PIK EPAMJA E BIBL ES

Pse urrehen dishepujt e vertete te Jezuit?

Do tju dorezojne ne shtrengim e do tju vrasin, dhe te gjitha kombet do tju urrejne per shkak te emrit tim.
MATEU 24:9.

EZUI i tha keto fjale vetem pak dite para se ta vritnin mizorisht. Naten para vde kjes u tha apostujve besnike: Nese me kane perndjekur mua, do tju p erndjekin edhe ju. (Gjoni 15:20, 21) Pse valle njerezit do ti urre nin ata qe i binden Jezuit dhe perpiqen ta imi tojne? Tekefundit, ai nuk e kurseu veten per te miren e te tjereve, duke ngushelluar te varfrit e duke u dhene shprese te neperkemburve. Bibla i tregon haptas shkaqet konkrete te kesaj urrejtjeje. Kur mendojme pak per to, e kuptojme pse ata qe i binden Krishtit sot ha sin thuajse te njejtin kundershtim si ai.
Kundershtare nga padija

teut 1:12, 13) Megjithate, pasi mesoi te verte ten per Perendine dhe Birin e Tij, ndryshoi sakaq. Keshtu ka ndodhur edhe sot me shume ish-perndjekes. Madje disa prej tyre, ashtu si Sauli, i provuan ne kurriz perndjekjet. Gjith sesi, nuk e kthyen te keqen me te keqe, por ndoqen keshillen e Jezuit: Vazhdoni te doni armiqte tuaj e te luteni per ata q e ju perndjekin. (Mateu 5:44) Deshmitaret e Jehovait bejne cmos te veprojne sipas ketyre fjaleve, plot shprese se te pakten disa kundershtare do te ndryshojne qendrim, sic ndodhi me Sa ulin. Shume njerez e kundershtonin Jezuin nga smira. Per shembull, guvernatori romak Ponc Pilati e dinte mire qe kreret e prifterinjve e kishin dorezuar [Jezuin] nga zilia dhe donin te vihej ne shtylle. (Marku 15:9, 10) Pse kreret fetare judenj e kishin zili Krishtin? Nje arsye ishte popullariteti qe gezonte mes njerezve te thjeshte, te cilet kreret fetare i shihnin me per buzje. Farisenjte qaheshin: Bota po shkon pas tij. (Gjoni 12:19) Po ashtu, kur njerezit me vone e mirepritnin mesazhin qe prediko nin dishepujt e Krishtit, kundershtaret fetare prape vlonin nga xhelozia dhe ia shfrenin inatin ungjillezuesve te krishtere.Veprat 13: 45, 50. Kishte edhe armiq qe u vinte plasja kur shihnin sjelljen e mire te sherbetoreve te Pe rendise. Apostulli Pjeter u tha bashkebesim Kundershtare smirezinj

Jezui u tha dishepujve te vet: Po vjen ora kur ata qe do tju vrasin, do te kujtojne se i kane bere sherbim te shenjte Perendise. Por keto gjera do ti bejne, sepse nuk kane arritur te njohin as Atin, as mua. (Gjoni 16:2, 3) Domosdo, shume perndjekes pretendonin se i sherbenin te njejtit Perendi qe i sherbente Je zui, mirepo ndikoheshin nga bindjet e rreme fetare dhe traditat. Ata kishin zell per Pere ndine, por jo sipas njohuris e se sakte. (Ro makeve 10:2) Nje nga kundershtaret ishte Sa uli nga Tarsi, i quajtur edhe Pavel, qe me vone u be apostull i krishtere. Sauli i perkiste grupit te farisenjve, nje sek ti jude me inuence dhe i fuqishem politi kisht, qe i kundervihej krishterimit. Me vone, Sauli pranoi: Isha blasfemues, perndjekes dhe i pacipe. Gjithashtu, tha: Isha ne padije dhe veproja me mungese besimi. (1 Timo20 Zgjohuni! maj 2011

 Me 1945, Deshmitaret e Jehovait duruan dhunen e turmave ne Kuebek, Kanada, se predikonin lajmin e mire per Mbreterine e Perendise

tareve: Meqe nuk vazhdoni te vraponi me ta [te ligjte] ne kete udhe, drejt te njejtit batak shfrenimi, atyre u vjen cudi dhe vazhdoj ne tju shajne. (1 Pjetrit 4:4) Ky qendrim ne gativ verehet edhe sot. Natyrisht, nderkohe qe shmangin sjelljen e gabuar, te krishteret e ver tete nuk hiqen si me te drejte ose me te mire se te tjeret. Kjo do te ishte e papranueshme per nje te krishtere, pasi te gjithe njerezit me katojne dhe kane nevoje per meshiren e Pere ndise.Romakeve 3:23. Mos e doni as boten, as gjerat qe jane ne bote,thote Bibla. (1 Gjonit 2:15) Per cfare bote e kishte fjalen apostulli Gjon? Per njere zimin e larguar nga Perendia dhe te nenshtru ar ndaj Satanait. Ai eshte perendia i kesaj bote.2 Korintasve 4:4; 1 Gjonit 5:19. Mjerisht, disa nga ata qe e duan boten dhe rruget e saj te liga, u kundervihen atyre qe perpiqen te jetojne sipas mesimeve biblike. Ja pse Jezui u tha apostujve te tij: Po te ishit pje se e botes, bota do te tregonte perzemersi per ate qe eshte e veta. Ngaqe nuk jeni pjese e bo tes, por une ju kam zgjedhur nga bota, bota ju urren.Gjoni 15:19. Sa e trishtueshme qe sherbetoret e Jehova it urrehen se nuk e duan nje bote plot korru Te urryer ngaqe nuk jane pjese e botes

psion, padrejtesi e dhune ku sundon Satanai! Shume njerez te sinqerte deshirojne ta bejne boten nje vend me te mire, por nuk maten dot me sundimtarin e saj te padukshem. Vetem Perendia Jehova eshte ne gjendje ta zhduke Satanain dhe do ta beje kete, duke e asgjesu ar sikur ta perpije zjarri!Zbulesa 20:10, 14. Kjo perspektive e mrekullueshme eshte pjese thelbesore e lajmit te mire per mbreteri ne. Deshmitaret e Jehovait po e shpallin ane kend botes kete lajm te cmuar. (Mateu 24:14) Ata jane te bindur se vetem Mbreteria e Pere ndise, qeveria e tij qe drejtohet nga Krishti, do te sjelle paqe dhe lumturi te perhershme ne toke. (Mateu 6:9, 10) Prandaj, do te vazhdoj ne ta shpallin Mbreterine, sepse per ta ka shu me me teper rendesi miratimi i Perendise sesa i njerezve.
A DONI T E DINI?

& Me miresjellje nga Canada Wide

Pse Sauli nga Tarsi u kundervihej dishepujve te Krishtit?1 Timoteut

1:12, 13.

Cqendrim i keq i motivonte disa armiq te Jezuit?Marku 15:9, 10. Cpikepamje kane te krishteret e vertete per boten?1 Gjonit 2:15.
Zgjohuni! maj 2011 21

RRUGEN E SKLLEVERVE!
BENIN
Ouidah
sklleverve Bregu i

EJANI TE ECIM NE

Afro 6 per qind perfunduan ne kolonite qe me vone do te beheshin pjese e Shteteve te Bashkuara.1 Per shume sklleverte lidhur me zinxhire, te rrahur e te damkosurudh etimi zinte fill me rrugen prej 4 kilometrash qe tani shtrihet nga Muzeu Historik i Ouidahut, nje fortese e ri ndertuar, deri te Porta pa Kthim afer bregut. Kjo port e sh enon fundin e Rruges se Skllever ve. Ajo eshte me teper nje simbol sesa nje por te e vertete, pasi sklleverit nuk niseshin te gji the nga i njejti vend. Pse u perhap aq shume skllaveria?

AFRIKE

Afro 12 milione afrikane u transportuan pertej Atlantikut qe te punonin si skllever

Qysh ne kohet e lashta, sundimtaret afrika ne u shitnin rober lufte tregtareve arab e. Me vone, fuqite evropiane i hyne tregtise s e sklle verve, sidomos pasi ngriten koloni ne konti nentet amerikane. Ne ate periudhe, lufterat nd erfisnore dhe rob erit e kapur ne to si guronin shume skllever. Keshtu lufta u kthye ne nje biznes me leverdi si per fitimtaret, edhe per tregtaret makute te sklleverve. Skllever be heshin edhe njerez qe i rrembenin ose qe i
1 Nga nje numer relativisht i vogel, komuniteti i sklleverve ne Shtetet e Bashkuara u zgjerua, kryesisht nga rritja e popu llates, pasi sklleverit beheshin me femije.

Histori e gjate dhe e shemtuar

5 Gary Cook/Alamy )

YTETI i Ouidahut u be qender e rendesi shme e tregtise se sklleverve ne Afriken Perendimore, nga shekulli i 17-te deri ne te 19-tin. Ky qytet, qe sot ndodhet ne Republiken e Beninit, u be deshmitar i eksportimit te me shume se nje milion sklleverve. Shpesh afri kanet perdornin afrikane te tjere si mallra ne kembim te pijeve alkoolike, pelhurave, byzyly keve, thikave, shpatave e sidomos armeve, qe ishin goxha te kerkuara per shkak te lufterave mes fiseve. Nga shekulli i 16-te gjer ne te 19-tin, afer sisht 12 milione afrikane u transportuan per tej Atlantikut qe te plotesohej kerkesa per kra he pune ne plantacionet e minierat e Botes se Re. Sic thuhet ne librin American Slavery 1619-1877, rreth 85 per qind e sklleverve per funduan ne Brazil dhe ne kolonite britanike, franceze, spanjolle e holandeze te Karaibeve.
22 Zgjohuni! maj 2011

Kjo fortese portugeze e ngritur me 1721, sherben sot si Muzeu Historik i Ouidahut

 sillnin tregtaret afrikane nga vise te thella te kontinentit. Thuajse kushdo mund t e shitej si skllav, madje edhe ndonje fisnik qe mbreti nuk e kishte me me sy te mire. Nje tregtar me nam ishte braziliani Fran sisku Feliks de Souza. Me 1788, De Souza mori komand en e forteses qe ishte vatra e tre gut te sklleverve ne Ouidah, ne Gjirin e Be ninit. Asokohe, Ouidahu ishte nen sundimin e Mbreterise se Dahomeit. Mirepo De Souza dhe mbreti i Dahomeit, Adandozani, kishin nje mosmarreveshje. Prandaj De Souza (mba se kur ishte ne burg) kurdisi nje komplot me vellane e mbretit dhe se bashku e rrezuan nga froni me 1818. Keshtu nisi nje marredhenie fitimprurese mes mbretit te ri, Gezos, dhe De Souzes, te cilit iu la ne dore tregtia e sklle verve. Gezoja kishte nd er mend ta zgjeronte mbreterine, ndaj dhe i duheshin arme evropia ne. Keshtu, caktoi De Souzen si mekembes te Ouidahut, qe te drejtonte tregtine me evropia net. Si i vetmi qe kishte te drejten te tregtonte skllever ne ate pjese te Afrikes, shpejt De So uza vuri para me thase dhe tregu i sklleverve, qe gjendej afer shtepise se tij, u be cerdhe e bleresve vendes e te huaj.

Vizitori i sotem qe ecen neper Rrugen e Sklleverve ne Ouidah, niset nga fortesa e ri ndertuar portugeze. Kjo fortese e ngritur me 1721, sherben sot si muzeu i permendur me siper. Roberit qe do te beheshin skllever, i mbyllnin ne oborrin e madh qendror. Per te mberritur atje, pjesa derrmuese kishin ecur net te tera, te lidhur tok me zinxhire. Pse udhe tonin naten? Se erresira i corientonte dhe te arratisurit e kishin me te veshtire te kthehe shin ne shtepi. Me te mberritur nje grup sklleverish, mba hej nje ankand e pasandaj tregtaret damkos nin sklleverit qe blinin. Ata qe duheshin ek sportuar, i conin ne breg, ku i transportonin me kanoe ose varka per tek anijet. Nje pike tjeter ne Rrugen historike te Sklle verve eshte vendi ku gjendej Pema e Harre ses. Sot ne vend te saj ngrihet nje permendo re. Sklleverit i detyronin te silleshin perqark pemesme sa dihet, meshkujt nente here dhe femrat shtate. U thuhej se me kete ritual do tu fshihej nga kujtesa memedheu dhe sdo tu vinte te rebeloheshin. Ne kete rruge spikat edhe nje monument ne kujtim te kasolleve Zomai, qe nuk ekzi stojne me. Emri Zomai lidhet me erresiren

Nje udhe e lare me lot

5 Danita Delimont/Alamy )

Porta pa KthimNje permendore qe simbolizon castet e fundit te sklleverve ne truallin afrikan

Statuje skllavi me goje e duar te lidhura

 e perhershme qe mbreteronte ne kasolle, ku roberit e rrasur njeri pas tjetrit mesoheshin me kushtet skandaloze qe i pritnin ne anije. Ne fakt, ne ato kasolle i mbanin edhe muaj te tere, ne pritje te transportimit. Ata qe vdisnin nga ajo torture, i hidhnin ne nje varr te perba shket. Te ther ne zemer sidomos kur je para nje monumenti te quajtur Zomaci, qe simbolizon pendimin dhe pajtimin. Atje, cdo janar, pasar dhesit e sklleverve dhe te tregtareve te sklle verve kerkojne falje per fajtoret e padrejtesive. Ndalesa e fundit ne kete rruge eshte Porta pa Kthimnje permendore qe simbolizon ca stet e fundit te sklleverve ne truallin afrikan. Ne kete porte te madhe te harkuar spikat nje basoreliev ku jane gdhendur dy rreshta afrika nesh te lidhur me zinxhire qe drejtohen per te

bregu prane, me Atlantikun perkundrejt. Thu het se ketu disa rober te deshperuar hengren rere qe te mos harronin atdheun. Te tjere zgjo dhen vdekjen, duke u mbytur me zinxhiret e vet. Qe ne agimin e shekullit te 19-te, moren vrull perpjekjet per te crrenjosur skllaverine. Anija e fundit plot me skllever nga Ouidahu per ne Shtetet e Bashkuara mberriti ne qyte tin e Mobilit, Alabame, ne korrik te vitit 1860. Gjithsesi, skllaveria e tyre ishte jeteshkurter, pasi me 1863 qeveria e SHBA-se nxori Dekla raten e Clirimit. Ne Hemisferen Per endimore skllaveria u crrenjos me ne fund me 1888 kur Brazili e shpalli te paligjshme kete praktike.1 Nj e gjurme e thelle e tregtise se sklleverve eshte diaspora e madhe afrikane, qe ka pasur ndikim domethenes te demografia dhe kultu ra e shume vendeve ne kontinentet amerikane. Nje tjeter gjurme eshte perhapja e vuduizmit, nje fe ku perfshihen magjit e e yshtjet, e prak tikuar haptas ne Haiti. Ne Encyclopdia Britannica thuhet: Termi vudu vjen nga fjala vo dun, qe tregon nje perendi a shpirt ne gjuhen e popullsise fon te Beninit (dikur Dahomei). Mjerisht, sot e kesaj dite ka ende disa for ma te ashpra skllaverie, ndonese jo gjithnje ne kuptimin e mirefillte. Per shembull, me mili ona njerez rropaten si skllever per te mbije- tuar ne kushte te renda ekonomike. Te tjere robtohen nen regjimet politike shtypese. (Ekli siastiu 8:9) Gjithashtu, miliona jane rober te mesimeve te rreme fetare dhe besetytnive. A i clirojne dot qeverite njerezore nenshtetasit e tyre nga keto forma skllaverie? Jo. Vetem Pere ndia Jehova mund ta beje kete, e do ta beje patjeter. Fjala e tij e shkuar, Bibla, premton se te gjithe ata qe adhurojne Jehovain ne per puthje me te verteten biblikee verteta qe i li ron njerezitdo t e gezojne nje dite lirine e la vdishme te femijeve te Perendise.Romakeve 8:21; Gjoni 8:32.
1 Kendveshtrimi i Bibles per skllaverine trajtohet ne artiku llin Pikepamja e Bibles: A e toleronte Perendia tregtine e sklle verve?, ne Zgjohuni! te shtatorit 2001.

Me ne fund, clirim!

& 5 Reunion des Musees Nationaux/Art Resource, NY

NJERIU KA SUNDUAR MBI NJERIUN NE DEM TE TIJ

Shume njerez mendojne se tregtaret e sklleverve e zinin prene duke plackitur fsha tra e duke rrembyer ke tu shkrepej. Mbase edhe ka pasur raste te tilla, por zor se treg taret e sklleverve do te kishin marre me vete miliona njerez pa bashkepunimin e nje rrjeti te stermadh sundimtaresh e tregtaresh afri kane, sic tha profesori i historise afrikane dr. Robert Harmsi ne nje interviste radiofoni ke. Sa e vertete eshte qe njeriu ka sunduar mbi njeriun ne dem te tij!Eklisiastiu 8:9.
24 Zgjohuni! maj 2011

 A ESHT E PROJEKTUAR?

Sistemi i orientimit i breshkes se detit

FAKTE INTERESANTE Pasi shtron vezet dhe i fsheh, breshka femer e braktis cerdhen. Te vegjlit e cajne levozhgen e ve zes me nje si dhemb te vecante ose xhunge me maje, qe me pas bie. Breshkat e detit e kalojne 90 per qind te jetes ne oqean.

Shtegtimin e breshkes se detit nga vendi ku ushqehet per ne plazhin ku ben cerdhen, studiuesit e pershkruajne si nje nga dukuri te me te pabesueshme ne mbreterine e ka fsheve. Per dekada te tera, ky zvarranik u ka ngacmuar kureshtjen. Shqyrtoni faktet: Cdo dy deri ne kater vjet, breshka femer del ne breg per te shtru ar vezetqe behen afro njeqind ne nje cer dhe te vetmedhe i fsheh ne rere. Sapo celin vezet, te vegjlit e breshkes turren drejt oqeanit. Atje nisin nje udhetim mbreselenes qe mund te shkoje ne 12.900 km. Vite me vone, breshkat femra, tanime te rritura, kthehen ti shtrojne vezet tamam ne plazhin ku dolen nga veza. Si orientohen breshkat e detit? Me sa du ket, kane trasheguar njefare harte magneti ke,thote biologu Keneth Lohman nga Uni versiteti i Karolines se Veriut ne Shtetet e Bashkuara, cituar ne National Geographic News. Nga studimet eshte zbuluar se bre shka mund ta gjeje vendndodhjen duke per caktuar kendin dhe forcen e fushes magne tike te tokes. Fale kesaj aftesie te mahnitshme, te vegjlit e pambrojtur nisin shtegtimin prej 12.900 kilometrash perqark Atlantikut dhe, sipas Lohmanit, e bejne kete vetem, pa ndjekur breshkat e tjera. Si mendoni? A erdhi rastesisht ne ek zistence aftesia e breshkes se detit per tu orientuar apo eshte projektuar?
5 Masa Ushioda/WaterF/age fotostock

 T E RINJT E PYESIN

A jam nje deshtak?

Ndihesha inferiore para nje shoqes sime. Ajo i bente te gjitha tak-fak; dukej sikur nuk mundohej kurre. Keshtu, vrisja mendjen pse une isha aq ters xhanem. Behesha armikja me e keqe e vetes.Aneta.1
1 Emri ka ndryshuar.

DESHTIM I MUNDSHEM @ CFARE MUND TE NDODHE Pret me te keqen, keshtu qe

T E frenon meraku per mangesite e tua te provosh dicka te re? A ta lekundin nganjehere besimin te vetja komentet pa te keq nga njerez te rendesishem per ty? A t e pengon shkurajimi nga gafat e se kaluares qe te perpiqesh prape? Nese po, si mund ta esh mendjen dhe ti pranosh deshtimet e tua, reale a imagjinare? Do te dalesh i fituar po te gjesh pergji gjen e pyetjes se fundit sepse, heret a vone, te gjithe deshtojme ne dicka. (Romakeve 3:23) Ata qe dine ti pranojne deshtimet, nuk do rezohen kollaj. Kjo do te thote se arrijne ti shohin gabimet me sy realist, te ngrihen dhe te perpiqen prape. E heres tjeter ka me shu me te ngjare tia dalin mbane. Ndaj le te sho him si mund te kapercesh tri pengesade shtimi i mundshem, deshtimi imagjinar dhe deshtimi real.

por qe je i sigurt se do te deshtosh po e provove. M Te mbroj bindjet para shokeve te shkolles M Te aplikoj per pune M Te as para nje auditori M Te merrem me nje sport M Te kendoj a ti bie nje vegle muzikore M Dicka tjeter Mendoje mire. Mendo per piken qe veco ve siper dhe pesho rezultatet e mundshme duke iu pergjigjur ketyre pyetjeve: Cfare deshiroj te ndodhe?

Cfare kam frike se do te ndodhe?

Tani shkruaj nje arsye pse duhet te perpi qesh, pavaresisht nga rreziku i deshtimit.

nuk guxon te perpiqesh, me mendimin se ke fare pak shanse tia dalesh. Percakto problemin. Posht e ver nj e I anash pikes ku do te doje te kishe sukses,
Zgjohuni! maj 2011

ngarkoi Moisiun ti printe kombit t e Izrae lit, Moisiut menjehere i shkoi neper mend cfare mund te vente ters. Ta zeme se nuk me besojne,i tha Perendise. Pastaj u fik sua te mangesite e veta. Une nuk jam njeri

Shembull biblik. Kur Perendia Jehova e

26

 i gojes,tha ai.Jam i ngathet ne fjale. Edhe pasi Jehovai i premtoi se do ta ndihmonte, Moisiu iu pergjerua: Dergo dike tjeter, te lu tem. (Dalja 4:1, 10, 13) Si perfundim, ai e pranoi caktimin dhe e dime si rrodhen gje rat. Nen drejtimin e Perendise, i priu popu llit te Izraelit per 40 vjet. Cmund te besh. Mbreti Solomon shkroi: Gjithe sa dora jote gjen per te bere, beje me fuqine tende. (Eklisiastiu 9:10) Pra, mos lejo qe frika e deshtimit te te paralizoje, por pervishju punes me gjithe shpirt. Pse nuk mendon per ndonje rast kur nje pune e bere me mire nga ce prisje? Cfare mesove per ve ten nga ai sukses? Si mund te te ndihmoje ky mesim te mposhtesh cfaredo frike qe ke tani se mos deshton? Sugjerim: po te jete e nevojshme, merr me ndimin e njerit prej prinderve a te nje miku te pjekur qe mund te te ndihmoje te kesh me teper besim te vetja.1 mbane, te duket vetja nje hic ne krahasim me te. Percakto problemin. Me ke po e krahason veten dhe cila arritje e tij te beri te ndihesh nje hic?

JA CTHONE MOSHATARET E TU

Po bere vetem gjera ku je i zoti, pa provuar kurre dicka te re nga frika se mos te del huq, po humbet shume.

Andrea

Trentoni

DESHTIM IMAGJINAR @ CFARE MENDON SE KA NDODHUR Kur nje tjeter ia del

Ose mund te mesosh nga deshtimi dhe te nxitesh te permiresohesh, ose mund te te rrije mendja te gabimet dhe te kufizohesh me gje ra qe ndihesh rehat. Varet se clloj njeriu zgjedh te jesh.

i atij njeriu se ti ke deshtuar? Shkruaj poshte ndonje ngjarje te fundit, si per shembull nje provim, ku ti dole mire, por dikush tjeter doli edhe me mire.

Mendoje mire. A nenkupton vertet suksesi

Kur e di se ka shume te ngjare te de shtoj ne dicka, e marr lehte. Me mire ta ma rresh me te qeshur se te rrish me turinj. Po te presesh teper nga vetja, nuk do te jesh asnjehere i lumtur.

Naomi

Tani shkruaj pse ia vlejten perpjekjet ne ate rast.

1 Per me shume informacion, shih Zgjohuni! te majit 2010, faqet 26-28.

Shembull biblik. Kaini u nxeh kur u duk qarte se Jehovai e pa me pelqim vellane e tij, Abelin. Jehovai e paralajmeroi Kainin te mos e ushqente xhelozine, por njeherazi shprehu besimin se ai mund tia dilte po
Zgjohuni! maj 2011 27

 Pasi bie, ai qe nuk dorezohet kollaj, ngrihetpo te jete nevoja, me ndihmen e dikujt

kthehesh lojes, apo jo? Pse te mos veprosh njesoj edhe pasi te shkon huq dicka? Me po shte shkruaj emrin e dikujt qe mund ti a sesh per problemin tend.1 Pav el e shkurajonin dob esit e e veta. Ai shkroi: Cnjeri i mjere qe jam! (Romakeve 7:24) Prapeseprape, Pavli me sa duket e kup toi se papersosmerite nuk e vulosnin se kush ishte ne te vertete. Ai tha: Luften e shkelqy er e bera, vrapimin e perfundova, besimin e ruajta.2 Timoteut 4:7. Cmund te besh. Mos u fikso te te metat e tua, por mendo edhe per te mirat qe ke. Ska dyshim se Jehovai e ben kete. Bibla thote: Perendia nuk eshte i padrejte, qe te harroje vepren tuaj dhe dashurine qe treguat per emrin e tij.Hebrenjve 6:10; Psalmi 110:3. Mos harro nje gje: askush nuk eshte i per sosur. Cdokush deshton ndonjehere ne dic ka. Nese meson te mos dorezohesh kollaj, do te fitosh nje aftesi jetesore qe do te te vleje goxha kur te rritesh. Te Proverbat 24:16 thu het: I drejti mund te bjere edhe shtate here dhe ka per tu ngritur. E pra, tamam ky lloj njeriu mund te jesh ti.
Shembull biblik. Hera-heres, apostullin
1 Nj e i krishtere qe ka gabuar rende, do te nxjerre dobi po te ase me nje plak te kongregacionit.Jakovi 5:14, 16.

te donte. Jehovai i tha: Nese kthen rruge dhe vepron mire, a nuk do te kesh pelqimin tim?1Zanafilla 4:6, 7. Cmund te besh. Ne vend se te ngjallesh konkurrence, qofte edhe vetem ne mendjen tende, pranoji arritjet e te tjereve. (Galatas ve 5:26; Romakeve 12:15) Nderkaq, pa u bere mburravec, prano edhe aftesite e tua unike. Bibla thote: Secili te tregoje me prova se si eshte vepra e vet, dhe atehere do te kete shkak te ngazellohet vetem per veten.Galatasve 6:4. DESHTIM REAL @ CFARE KA NDODHUR Te rri mendja te nje deshtim i meparshem dhe te duket se sia vlen te perpiqesh per te pasur sukses. Percakto problemin. Cili deshtim yti te duket me shkurajues?

PSE T E MOS PYES ESH PRIND ERIT?

perm se kush je vertet? Per shembull, nese je dorezuar para ndonje dobesie, a do te tho te kjo doemos se je i pashprese? Apo eshte thjesht nje shenje se ke nevoje per ndihme? Kur bie teksa merresh me nje sport, e pra non nje dore qe zgjatet te te ndihmoje dhe i
1 Kaini zgjodhi ta shperfillte keshillen e Jehovait. Disfata e tij thekson se duhet te frenosh cdo prirje per tu bere xheloz nga suksesi i nje tjetri.Filipianeve 2:3.

Mendoje mire. A tregon deshtimi i mesi-

Kur ishe sa une, cfare te zhgenjente te vetja? Si e perballove? A ke akoma probleme te tilla hera-heres?

28

Zgjohuni! maj 2011

 NJ E V ESHTRIM RRETH BOT ES

Import nusesh ne Azi Gazeta filipinase ne Internet Business World thote: Sa vjen e shtohet numri i bu rrave aziatike nga vende te pasura si Japonia dhe Koreja e Jugut qe kerkojne nuse ne ve nde [aziatike] me te varfra si Vietnami dhe Fi lipinet. Ne periudhen 1995-2006, u rrit me 73 per qind numri i japonezeve qe u martuan me gra te huaja. Pse? Sic thote artikulli, gra te e pavarura ekonomikisht kane pretendime dhe ngurrojne me teper qe te martohen. Kur se grate nga vende me te varfra jane gati te martohen n e shtete me te pasura qofte edhe me burra qe bejne pune krahu, sepse u ofroj ne shpresen e nje jete me te mire. Persosin tradhtine?! Ne pes e shtete funksionon nje faqe Inter neti per te gjetur partner, qe eshte bere objekt debatesh. Ajo i reklamon sherbimet e saj me sloganin: Jeta eshte e shkurter. Beni nj e aventure dashurie. Sipas themeluesit te saj, ky sherbim nuk ua mbush mendjen njerezve te tradhtojn e partneret e tyre, pasi ata qe i drejtohen kesaj faqeje, tashme e kane marre vendimin. Shumica e problemeve te lidhu ra me tradhtine vijne ngaqe e marrin vesh te

Grate qe jetojne ne vende te varfra

rrezikojne 300 here me shume te vdesin gja te shtatzenise ose lindjes sesa po te jetonin ne vende te pasura.BUSINESSWORLD, FILIPINE. Sipas nje ankete ne Gjermani, 40 per qind e 11-15-vjecareve atje nuk e dine se dielli agon ne lindje; 60 per qind nuk e dine se nga nje hene e plote ne tjetren kaloj ne kater jave.WELT ONLINE, GJERMANI.

Arkeologet kane zbuluar nje tem- pull filistin ne Gathin e lashte. Nder

tesa ngrihet mbi dy kolona qendrore dhe te sjell nder mend tregimin biblik per Samso nin qe mbeshteti krahet te dy shtylla te ti lla, e keshtu tempulli u shemb.THE JERUSALEM

POST, IZRAEL.

tjeret. Ne i krijojme mundesi kujtdo qe deshi ron te kete nje lidhje, ta beje kete pa rene ne sy,pohon ai.Tradhtine nuk e shpikem ne, vetem sa e persosem. Tani per tani, ky sher bim ka 6,4 milione anetare.

Te lindur per te kercyer? Njerezit kane aftesine unike ti bashkerendoj ne levizjet e trupit me nje stimul te jashtem qe u kap veshi, sic ndodh kur rrahim kemben sipas muzikes ose kur kercejme,thuhet ne nje artikull te botuar nga studiuesit e univer siteteve te Jorkut, Angli, dhe te Jyvaskyles, Finlande. Studiuesit zbuluan se, qe para se te mesonin te itnin, foshnjat reagonin ndaj ritmit te muzikes dhe spontanisht mundo heshin te leviznin sipas tij. Sa me te sukses shme te ishin perpjekjet, aq me gjate u qe shte fytyra. Kjo tregon se ndjeshmerine ndaj ritmit dhe deshiren per te levizur sipas muzikes nuk i fitojme me kohe, por na vijne natyrshem.

 BASHK EBISEDIM SI FAMILJE

Cfare mungon ne kete figure?

PER TE DISKUTUAR: Cmosmarreveshje lindi mes

Lexoni Zanafillen 13:5-17. Tani shikoni figuren. Cfare gjerash mungojne? Shkrua jini pergjigjet me poshte. Bashkoni pikat qe te plotesoni figuren dhe pastaj ngjyroseni. 1 2
Pergjigjet e rubrikes BASHKEBISEDIM SI FA MILJE jane ne faqen 11.

Lotit dhe Abrahamit e cobaneve te bagetive te tyre? Pavaresisht nga te drejtat qe kishte, si beri paqe Abra hami? E DHENE: lexoni Zanafillen 13:7-9. A u mbush me mllef Abrahami ngaqe Loti mori pjesen me te mire? E DHENE: lexoni Zanafillen 14:12-16. Si u shperblye Abrahami per cilesite e tij te perendishme? E DHENE: lexoni Zanafillen 13:14-17. Si mund te tregoni se jeni paqeberes? E DHENE: lexoni 1 Korintasve 13:4, 5; Jakovin 3:13-18.

AKTIVITET SI FAMILJE: Pa folur, nje pjesetar i famil

jes mund te beje rolin e nje personazhi te tregimit biblik te mesiperm. Te tjeret duhet te gjejne cili eshte ai personazh.

29 27 23 24 21 22 20 19 18 31 17 16 14 15 13 12 11 10 3 9 6 8 7 2 64 65 56 55 50 54 52 53 51 46 45 42 41 49 48 44 47 40 43 39 5 4 63 57 38 62 61 58 37 36 60 32 59 35 33 34 25 26 28 30

30

FILLIMI

FUNDI

 Koleksiononi e mesoni
Shkruhet libri i fundit i Bibles

Priteni, paloseni me dysh dhe ruajeni

Haran Shperngulet nga Uri ne Kanaan 98 i e.s. 1 i e.s.

ABRAHAMI

KANAAN

Ur

A B R A H A M I

TE DHENA: Nje njeri me besim qe la pas qytetin e begate te Urit, qe te permbushte vullnetin e Jehovait, edhe pse nuk e dinte ku do te shkonte. (Hebrenjve 11: 8-10) Ai e mesonte pareshtur familjen e vet te qendronte n e udhen e Jehovait per te praktikuar drejtesin e. (Zanafilla 18:19) Ne Bibel quhet ati i te gjithe atyre qe kane besim.Romakeve 4:11. P ERGJ IGJE A. Njeqind vjec.Zanafilla 21:5. B. Me ane te fares se tij do te arrinin te merrnin bekime te gjitha kombet. Zanafilla 22:16-18. C. Mik i Jehovait.Jakovi 2:21-24.

Popuj dhe vende

3. Quhemi Rahela dhe Andrei. Te dy jemi 7 vjec dhe jetojme ne Rumani. Pak a shume, sa Deshmitare te Jehovait jetojne ne Rumani? 38.600, 68.300 apo 83.600? 4. Cila pike tregon vendin ku jetojme ne? Qarkojeni, pastaj shenoni me pike vendin tuaj dhe shihni sa larg Rumanise jeni.

Femije: Gjeni figurat

A i gjeni dot keto figura ne kete reviste? Pershkruani me fjalet tuaja cfare shikoni te figurat.
B

4026 p.e.s.

P YE TJ E A. Sa vjec ishte Abrahami kur i lindi i biri, Isaku? B. Cpremtim i beri Jehovai Abrahamit? C. Plotesoni fjaline. Fale besimit te madh dhe veprave te tij, Abrahami u quajt .

FLET E BIBLIKE

Krijohet Adami

Jetoi rreth viteve 1900 p.e.s.

A C

A DO TA SHKATERROJ E NJERIU TOKEN?

Nga hapesira, planeti Toke ngjan si nje xhevahir i bukur bardhe e blu. Mirepo, nje vezhgim me nga afer zbulon se shte pia jone eshte ne hall te madh. Pse? Pergjigjja eshte e thjeshte: njerezit jane sjelle si qiraxhinj te keqij. Madje, nuk po e rrenojne token vetem nga ana fizike nepermjet ndotjes, shpyllezimit e shfry tezimit pa kriter. Po rrenojne edhe moralin e besimin te Perendia nepermjet dhunes, gjakderdhjeve e imoralitetit. Kjo gjendje e vajtueshme u paratha rreth dy mije vite te shkuara ne profeci mbreselenese te dokumentuara ne Shkrimet e Shenjta. (2 Timoteut 3:1-5; Zbulesa 11:18) Ato parathane edhe se situaten do ta ndreqe plotesisht Perendia, jo ndonje njeri. Per keto c eshtje te rendesishme do te itet ne fjalimin publik A do ta shkaterroje njeriu token? Ai do te mbahet ne Kongresin Krahinor te Deshmi tareve te Jehovait me teme Ardhte Mbreteria e Perendise! Ko ngresi do te nise ne maj ne Shtetet e Bashkuara e pastaj do te vijo je rreth e perqark botes. Ju ftojme me perzemersi te ndiqni kongresin qe mbahet me afer jush. Per hollesi te tjera, ju lutemi kontaktoni me Deshmitaret e Jehovait ne zonen tuaj ose shkruajuni botuesve te kesaj reviste. Ne faqen e Internetit www.jw.org tregohen vendet ku do te mba het kongresi ne Shqiperi dhe ne Kosove.
www.watchtower.org
g11 05-AL