This is a trial at a reader for de senectute that is squarely aimed at beginning Latin readers. Iʻve tried to err on the side of too much help rather than too little. It's very much in alpha stages of development.
Iʻm open to input on whatʻs good and whatʻs not quite right. As I complete more, Iʻll add it in.
I've been using Rockwood's commentary and Falconer's translation as aids to help me zero in on what I want to say.
This is a trial at a reader for de senectute that is squarely aimed at beginning Latin readers. Iʻve tried to err on the side of too much help rather than too little. It's very much in alpha stages of development.
Iʻm open to input on whatʻs good and whatʻs not quite right. As I complete more, Iʻll add it in.
I've been using Rockwood's commentary and Falconer's translation as aids to help me zero in on what I want to say.
This is a trial at a reader for de senectute that is squarely aimed at beginning Latin readers. Iʻve tried to err on the side of too much help rather than too little. It's very much in alpha stages of development.
Iʻm open to input on whatʻs good and whatʻs not quite right. As I complete more, Iʻll add it in.
I've been using Rockwood's commentary and Falconer's translation as aids to help me zero in on what I want to say.
3. Sed de ceteris et diximus multa et saepe dicemus; hunc
librum ad te de senectute misimus. Omnem autem sermonem tribuimus non Tithono, ut Aristo Cius, (parum enim esset auctoritatis in Iabula), sed M. Catoni seni, quo maiorem auctoritatem haberet oratio; apud quem Laelium et Scipionem Iacimus admirantes quod is tam Iacile senectutem Ierat, eisque eum respondentem. Qui si eruditius videbitur disputare quam consuevit ipse in suis libris, attribuito litteris Graecis, quarum constat eum perstudiosum Iuisse in senectute. Sed quid opus est plura? Iam enim ipsius Catonis sermo explicabit nostram omnem de senectute sententiam. 5 10 admror (1) to wonder at Arist, nis Cius, m Aristo oI Chios, a philosopher attribu, ere, u, tum to attribute cnsusc, ere, v, tum to become used to disput (1) to discuss rudi (4) to educate, teach explic (1) to unIold Graecus, a, um adf Greek perstudisus, a, um adf very scholarly senects, ttis f old age Tthnus, m Thithonus tribu, ere, u, tum to grant 1. multa this is leIt out with dicemus 3. esset there would be 4. auctrittis partitive genitive with parum qu ablative oI means 6. Iacimus royal we, actually just Cicero Iacimus |Laelium et Scipinem| admrants quod I represent |Laelius and Scipio| wondering how. is Cato esque Laelius and Scipio eum Cato, as direct object Iollowing Iacimus 8. quam cnsuvit supply disputre Irom the previous clause attribut 2s Iut. imperative 9. qurum goes with perstudisus cnstat it is known, introduces indirect speech 11. sententiam Cicero Iinishes his introduction here 6 de senectute II. 4. Scipio. Saepe numero admirari soleo cum hoc C. Laelio cum ceterarum rerum tuam excellentem, M. Cato, perIectamque sapientiam, tum vel maxime quod numquam tibi senectutem gravem esse senserim, quae plerisque senibus sic odiosa est, ut onus se Aetna gravius dicant sustinere. 5 admror (1) to wonder at Aetna, ae f Mt. Etna in Sicily excellns, entis adf excellent odisus, a, um adf hateIul perIici, ere, Ic, Iectum to Iinish plrusque, aque, umque adf most oI senects, ttis f old age 1. Saepe numer very oIten; sometimes one word, saepenumer cum this is the preposition 2. cum this is the conjunction 3. vel really; vel superlative serves as an intensiIier quod because; not the relative pronoun snserim I should sense; perIect subjunctive shows present potential. quae reIers to senecttem plrsque senibus dative oI possession 5. ut starts result clause Aetn than Etna; ablative oI comparison de senectuce 7 Cato. Rem haud sane diIIicilem, Scipio et Laeli, admirari videmini. Quibus enim nihil est in ipsis opis ad bene beateque vivendum, eis omnis aetas gravis est; qui autem omnia bona a se ipsi petunt, eis nihil malum potest videri quod naturae necessitas adIerat. Quo in genere est in primis senectus, quam ut adipiscantur omnes optant, eandem accusant adeptam; tanta est stultitiae inconstantia atque perversitas. Obrepere aiunt eam citius, quam putassent. Primum quis coegit eos Ialsum putare? Qui enim citius adulescentiae senectus quam pueritiae adulescentia obrepit? Deinde qui minus gravis esset eis senectus, si octingentesimum annum agerent quam si octogesimum? Praeterita enim aetas quamvis longa cum eIIluxisset, nulla consolatio permulcere posset stultam senectutem. 10 15 accs (1) to blame, call to account adipscor, sc, adeptus sum to obtain admror (1) to wonder at adulscentia, ae f youth cg, ere, cog, coctum to Iorce cnslti, nis f comIort eIIlu, ere, Ilx to Ilow out, escape incnstantia, ae f Iickleness obrp, ere, ps, ptum to sneak in octingentsimus, a, um adf 800th octgsimus, a, um adf 80th permulce, re, s, sum to soothe perversits, ttis f perversity praetere, re, v, tum to pass by pueritia, ae f childhood quod conf because senects, ttis f old age stultus, a, um adf stupid stultitia, ae f stupidity 6. diIIicilem supply esse it iI helps. 7. Quibus For who; dat oI posession ops alternate dative Iorm oI opus 8. es antecedent oI quibus, again dative oI possession qu autem who on the other hand; Cicero is setting up contrast here. es note the parallel structure 10. Qu in genere In which people in prms especially; literally, in Iirst things. quam goes with optant 11. ut goes with adipiscantur omns note how Cicero lets this go with both verbs. eandem reIers to quam 12. Obrpere indirect speech 13. eam subject oI indirect speech putassent syncopated Iorm oI putvissent Ialsum a Ialse thing; substantive adj 14. qu how adulscentiae senets supply obrepit Irom the other halI oI this parallel construction. 15. qu how (much) 16. agerent they live quam s than iI; supply agerent 18. eIIlxisset drawn to subjunctive by posset posset could; contrary to Iact 8 de senectute 5. Quocirca si sapientiam meam admirari soletis (quae utinam digna esset opinione vestra nostroque cognomine!), in hoc sumus sapientes, quod naturam optimam ducem tamquam deum sequimur eique paremus; a qua non veri simile est, cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint, extremum actum tamquam ab inerti poeta esse neglectum. Sed tamen necesse Iuit esse aliquid extremum et, tamquam in arborum bacis terraeque Iructibus maturitate tempestiva quasi vietum et caducum, quod Ierendum est molliter sapienti. Quid est enim aliud Gigantum modo bellare cum dis nisi naturae repugnare? 5 10 actus, s m part in a play admror (1) to wonder at bca, ae f berry bell (1) to make war cadcus, a, um adf Iallen cgnmen, minis n cognomen dscrb, ere, ps, ptum to describe Gigs, antis m giant iners, ertis adf unskilled mtrits, ttis f ripeness negleg, ere, lex, lectum to neglect opini, nis f reputation qucirc conf on account oI which quod conf because repugn (1) to Iight back, resist tempestvus, a, um adf in season utinam adv iI only (subjunctive) vitus, a, um adf wrinkled 1. utinam triggers subjunctive; imperIect indicates that it should be happening right now 2. cgnmine Cato's cognomen is Sapiens. 4. parmus takes dative complement, ei(que). qu ntr; Irom which. vr simile probable; literally, like the truth; simile can take gen. cum since 6. tamquam opens a similie esse neglectum indirect speech Iollowing nn veri simile est. 6. necesse Iuit supply homini (Ior man) to be in parallel with the other dative oI possessions that Iollow. 7. arborum gen pl 8. terrae gen sg matritte tempestv with a maturity in season quas just like quod reIers to vietum et cadcum Ierendum est it is to be carried; passive periphrastic sapient dative oI agent 10. aliud other than to Gigantum genitive plural with mod. cum ds with the gods; deus shows some irregularities in the dative and ablative plural. nisi iI not; nisi can be tricky. repugnre can take a dative compliment. de senectuce 9 6. Laelius. Atqui, Cato, gratissimum nobis, ut etiam pro Scipione pollicear, Ieceris, si, quoniam speramus, volumus quidem certe senes Iieri, multo ante a te didicerimus, quibus Iacillime rationibus ingravescentem aetatem Ierre possimus. Cato. Faciam vero, Laeli, praesertim si utrique vestrum, ut dicis, gratum Iuturum est. Laelius. Volumus sane, nisi molestum est, Cato, tamquam longam aliquam viam conIeceris, quam nobis quoque ingrediendum sit, istuc, quo pervenisti videre quale sit. 5 atqu conf but, yet ingravsc, ere to grow heavy, grow weary istc adv to there (by you) molestus, a, um adf bothersome perveni, re, vn, ventum to arrive polliceor, r, itus to promise praesertim adv especially 1. grtissimum adjective being used as a noun 2. pollicear try 'I speak instead oI 'I promise 3. sens in nominative because it agrees with the subject mult ante earlier by much 5. utrque vestrum either oI the two oI you 6. Iutrum est it will be 8. nbs dative oI agent with ingrediendum 9. qule sit subjunctive with indirect question 10 de senectute III. 7. Cato. Faciam, ut potero, Laeli. Saepe enim interIui querellis aequalium meorumpares autem, vetere proverbio, cum paribus Iacillime congreganturquae C. Salinator, quae Sp. Albinus, homines consulares nostri Iere aequales, deplorare solebant, tum quod voluptatibus carerent sine quibus vitam nullam putarent, tum quod spernerentur ab eis, a quibus essent coli soliti. Qui mihi non id videbantur accusare, quod esset accusandum. Nam si id culpa senectutis accideret, eadem mihi usu venirent reliquisque omnibus maioribus natu, quorum ego multorum cognovi senectutem sine querella, qui se et libidinum vinculis laxatos esse non moleste Ierrent nec a suis despicerentur. Sed omnium istius modi querellarum in moribus est culpa, non in aetate. Moderati enim et nec diIIiciles nec inhumani senes tolerabilem senectutem agunt; importunitas autem et inhumanitas omni aetati molesta est. 5 10 15 accs (1) to blame, call to account aequlis, -e adf level, equal C. Salntor, -ris m Gaius Salinator congreg (1) to gather together cnsulris, -e adf consular dplr (1) to complain (about) dspici, -ere, x, -ectum to look down on importnits, -ttis f rudeness inhmnus, a, um adf savage, rude inhmnits, -ttis f inhumanity lax (1) to relax, loosen modertus, a, um adf moderate molestus, a, um adf bothersome proverbium, - n saying querella, -ae f complaint senects, ttis f old age Sp. Albnus, - m Spurius Albinus spern, -ere, -v, -tum to reject tolerbilis, -e adf tolerable 2. pars.congregantus birds oI a Ieather Ilock together in English 3. quae.quae acc, pl, n C Salntor. Sp. Albnus consuls in 188 and 186 BC 5. volupttibus ablative compliment oI carerent 7. essent solt sole is semi- deponent, pluperIect active col passive inIinitive id. quod id is the antecedent oI quod
8. esset imperIect subjunctive due to videbantur in previous clause. 9. mairibus nt older 10. qurum. multrum partitive genetive, many oI whom 12. omnium istus mod querellrum chiasmus; oI all complaints oI this sort sed.in moribus, nn in aette Cicero sets up a contrasting pair 15. omn abl, sing, Iem de senectuce 11 8. Laelius. Est, ut dicis, Cato; sed Iortasse dixerit quispiam tibi propter opes et copias et dignitatem tuam tolerabiliorem senectutem videri, id autem non posse multis contingere. Cato. Est istuc quidem, Laeli, aliquid, sed nequaquam in isto sunt omnia. Ut Themistocles Iertur Seriphio cuidam in iurgio respondisse, cum ille dixisset non eum sua, sed patriae gloria splendorem adsecutum: 'Nec hercule,' inquit, 'si ego Seriphius essem, nec tu, si Atheniensis clarus umquam Iuisses.' Quod eodem modo de senectute dici potest. Nec enim in summa inopia levis esse senectus potest ne sapienti quidem, nec insipienti etiam in summa copia non gravis. 5 10 adsequor, qu, adsectus sum to pursue Athninsis, e adf Irom Athens hercule interf by Hercules! inopia, ae f lack nsipins, entis adf Ioolish irgium, n dispute n interf truly, indeed nququam adv not at all quispiam, quaepiam, quidpiam pron someone/thing, anyone/thing senects, ttis f old age Serphius, m an inhabitant oI the island Seriphus splendor, ris m brightness Themistocls, is m Themistocles tolerbilis, e adf tolerable 1. dxerit Iuture perIect tense, starts indirect speech 2. tolerbilirem senecttem vidr the Iirst is the predicate oI the second, as allowed by videri 3. id. contingere indirect speech continues mults dative, treat as noun 'Ior many people 4. aliquid. omnia Cicero is making a contrast here 5. Iertur it is reported that. 6. ille the Seriphian eum Themistocles 7. adsectum |Themistocles| having pursued, the 'esse is leIt Ior the reader to assume 7. inquit Themistocles is speaking here 8. essem present contrary to Iact set oII by si, 'II I were., supply nec clarus essem which is leIt to be assumed by the reader aIter the next clause nec t nor would you Iuisss past contrary to Iact, 'iI you had been. 9. dc passive inIinitive oI dic 10. n 'not even; this is not the ne that is a conjunction and introduces subjunctive sapient. nsipient both dative 11. nn gravis supply potest esse Irom previous clause 12 de senectute 9. Aptissima omnino sunt, Scipio et Laeli, arma senectutis artes exercitationesque virtutum, quae in omni aetate cultae, cum diu multumque vixeris, miriIicos ecIerunt Iructus, non solum quia numquam deserunt, ne extremo quidem tempore aetatis (quamquam id quidem maximum est), verum etiam quia conscientia bene actae vitae multorumque bene Iactorum recordatio iucundissima est. 5 cnscientia, ae f conscience, joint knowledge ecIer, Ierre, extul, ltum to carry out/away exercitti, nis f training, discipline icundus, a, um adf pleasant n interf truly, indeed mriIicus, a, um adf extraordinary omnn adv completely recordati, nis f recollection senects, ttis f old age 1. aptissima. arma the adjective and noun are split here 2. virtutum genitive plural omn ablative singular 3. Iructs this word means Iruits, but quite oIten in the sense oI 'Iruits oI one's labor 4. n 'not even; this is not the ne that is a conjunction and introduces subjunctive 67. cnscientia. recortti iucundissima note the chiasmus (ABBA) oI the elements in this phrase 64 de senectute 57. Quid de pratorum viriditate aut arborum ordinibus aut vinearum olivetorumve specie plura dicam? Brevi praecidam: agro bene culto nihil potest esse nec usu uberius nec specie ornatius; ad quem Iruendum non modo non retardat, verum etiam invitat atque adlectat senectus. Ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni, aut vicissim umbris aquisve reIrigerari salubrius? 5 adlect (1) to entice aprcti, nis f basking in the sun calsc, ere to grow warm or hot invt (1) to invite olvtum, n olive yard orntus, a, um adf decorated, beautiIul praecd, ere, cd, csum to cut oII prtum, n meadow reIrger (1) to make cold retard (1) to delay salber, bris, bre adf healthIul senects, ttis f old age ber, eris adf abundant, Iertile umbra, ae f shadow sus, s m use vicissim adv in turn vnea, ae f vineyard viridits, ttis f greenness 12. Quid.plra slight number mismatch, just roll with it. d.speci all one prepositional phrase; also note the diIIerence between aut and -ve 2. brev treat like an adverb agr bene cult abl oI comparison, so look Ior comparative adv and adj; more than a Iield well cultivated 4. ad quem Iruendum to its enjoyment 45. nn modo.vrum etiam not only. but also 5. illa aets that age, i.e. old age 6. vel.vel. either.or. de senectuce 65 58. Sibi habeant igitur arma, sibi equos, sibi hastas, sibi clavam et pilam, sibi natationes atque cursus, nobis senibus ex lusionibus multis talos relinquant et tesseras, id ipsum ut lubebit, quoniam sine eis beata esse senectus potest. clva, ae f bat, club hasta, -ae f spear lubet, re, uit to be pleasing lsi, nis f playing natti, nis f swimming pila, ae I ball senects, ttis f old age tlus, n knucklebone tessera, ae f tile 1. habeant supply adulescentes or iuvenes as the subject. 2. clvam et pilam club and ball or sword with a ball covering the point, depending on whose commentary you want to Iollow 3. tls knucklebones, a dice game played with sheep talus, also called astragalus, bones. tessers dice, the usual translation, but any game piece id ipsum ut lubbit supply cape Ior something like 'take it, whatever you like 4. sine es without them, the knucklebones and dice de senectuce 87 XXII. 79. Apud Xenophontem autem moriens Cyrus maior haec dicit: 'Nolite arbitrari, O mihi carissimi Iilii, me, cum a vobis discessero, nusquam aut nullum Iore. Nec enim, dum eram vobiscum, animum meum videbatis, sed eum esse in hoc corpore ex eis rebus quas gerebam intellegebatis. Eundem igitur esse creditote, etiamsi nullum videbitis. 5 Crus, m king oI Persia etiams conf even iI nusquam adv nowhere Xenophn, ontis m Xenophon 1. Apud in the writings oI haec these things 2. Nlte Don't; negative imperative mihi dative oI possession in vocative phrase m.Iore indirect statment 3. Iore to be going to be; alternate Iorm Ior futrum esse, Iuture inIinitive 5. gerbam I was undertaking eundem the same (thing), his soul 6. crditte Iuture imperative, 2nd person plural; note that videbitis is plural in the next clause. 88 de senectute 80. 'Nec vero clarorum virorum post mortem honores permanerent, si nihil eorum ipsorum animi eIIicerent, quo diutius memoriam sui teneremus. Mihi quidem numquam persuaderi potuit animos, dum in corporibus essent mortalibus, vivere, cum excessissent ex eis, emori, nec vero tum animum esse insipientem, cum ex insipienti corpore evasisset, sed cum omni admixtione corporis liberatus purus et integer esse coepisset, tum esse sapientem. Atque etiam cum hominis natura morte dissolvitur, ceterarum rerum perspicuum est quo quaeque discedat; abeunt enim illuc omnia, unde orta sunt, animus autem solus nec cum adest nec cum discedit, apparet. Iam vero videtis nihil esse morti tam simile quam somnum. 5 10 admixti, nis f mixture dissolv, ere, lv, ltum to dissolve ditius adv (Ior a) longer (time) morior, , mortuus sum to die vd, ere, vs, vsum to avoid excd, ere, cess, cessum to leave nsipins, entis adf Ioolish integer, gra, grum adf intact lber (1) to Iree mortlis, e adf mortal permane, re, mns, mnsum to keep on staying, persist perspicuus, a, um adf clear, apparent persude, re, sus, susum dat to persuade prus, a, um adf pure, clean 1. clrrum virrum goes with mortem or/and honres, both interpretations give slightly diIIerent, though similar readings 2. qu by which; reIers to the whole preceding clause 3. su reIers to the clri, who aren't the subject Ior this reIlexive 4. numquam persudr potuit It never was able to persuade; passive inIinitive is actually impersonal. 48. All oI subjunctive verbs that Iollow in these lines are in clauses subordinate to the indirect speech. anims subject oI indirect speech aIter persuderi 5. mor the verb oI the indirect speech 6. animum esse still indirect speech 8. esse sapientem ends the indirect speech Atque etiam cum And even when. 9. ceterrum rrum Among other things; seems to be some sort oI genitive oI quality 10. qu where to 12. mort goes with simile in 13 de senectuce 89 81. 'Atqui dormientium animi maxime declarant divinitatem suam; multa enim, cum remissi et liberi sunt, Iutura prospiciunt. Ex quo intellegitur quales Iuturi sint, cum se plane corporis vinculis relaxaverint. Qua re, si haec ita sunt, sic me colitote, inquit, 'ut deum; sin una est interiturus animus cum corpore, vos tamen, deos verentes, qui hanc omnem pulchritudinem tuentur et regunt, memoriam nostri pie inviolateque servabitis. 5 atqu conf but, yet dclr (1) to announce, declare dvnits, ttis f divinity intere, re, v, tum to die invioltus, a, um adf unhurt pius, a, um adf IaithIul pln adv obviously prspici, ere, ex, ectum to look Iorward to pulchritd, dinis f beauty relax (1) to loosen remitt, ere, ms, missum to send back, relax, let go back sn conf but iI tueor, r, tuitus sum to guard, be saIe 1. dormientium gen pl 2. multa.Iutra many things to be; all modiIied by the cum clause between remiss et lber animi is the subject 3. intellegitur it is understood; impersonal 3rd sg passive quls Iutr what sort (they) will be; still the animi s reIers to the anim 5. colitte you shall worship; Iuture 2 pl imperative oI col ut like n together intertrus to be dying; Iuture active participle 6. verents agrees with vs; des is the direct object qu the gods nostr oI us; gen pl oI ns; royal we !"# %&' ()*&*"&+ , ()-(*+./.*& *) 0*&1"&0/.*&2 Preposition Confunction mcum nbscum tcum vbscum scum qucum/qucum quibuscum cum m cum nbs cum t cum vbs cum s cum qu/qu cum quibus The preposition cum is oIten an enclitic postposition with this set oI pronouns. 90 de senectute XXIII. 82. Cyrus quidem haec moriens; nos, si placet, nostra videamus. Nemo umquam mihi, Scipio, persuadebit aut patrem tuum Paulum, aut duos avos, Paulum et AIricanum, aut AIricani patrem, aut patruum, aut multos praestantis viros quos enumerare non est necesse, tanta esse conatos, quae ad posteritatis memoriam pertinerent, nisi animo cernerent posteritatem ad se ipsos pertinere. Anne censes, ut de me ipse aliquid more senum glorier, me tantos labores diurnos nocturnosque domi militiaeque suscepturum Iuisse, si eisdem Iinibus gloriam meam, quibus vitam, essem terminaturus? 5 10 Iricnus, m Scipio's grandIather avus, m grandIather Crus, m king oI Persia diurnus, a, um adj daily, pertaining to daytime numer (1) to count up glrior (1) to brag, boast inmortlis, e adf immortal mlitia, ae f military service nocturnus, a, um adf nocturnal patruus, m paternal uncle Paulus, m Scipio's Iather and grandIather persude, re, sus, susum dat to persuade posterits, tatis f posterity praestns, ntis adf outstanding termin (1) to mark the limits 1. haec supply dixit to make sense oI this nostra our things; adjective as a noun mihi dative complement oI persudebit aut begins indirect speech 5. qus numerre non est necesse who it is not necessary to number; necesse is impersonal and thus qus is the object oI enumerre. 7. ad s ipss to they themselves 8. aliquid direct object oI glrier 9. dom mlitiaeque at home and in the military; domi is locative; militiaeque is probably doing some odd locative thing too, which it shouldn't. susceptrum Iuisse to have been about to take up; inIintive in indirect speech. 10. glriam meam. vtam objects oI termintrus essem terminturus I should come to mark the ends oI de senectuce 91 Nonne melius multo Iuisset otiosam et quietam aetatem sine ullo labore et contentione traducere? Sed nescio quo modo animus erigens se posteritatem ita semper prospiciebat, quasi, cum excessisset e vita, tum denique victurus esset. Quod quidem ni ita se haberet, ut animi inmortales essent, haud optimi cuiusque animus maxime ad inmortalitatem et gloriam niteretur. 15 contenti, onis f eIIort, exertion rig, ere, rx, rctum to stir up, straighten out excd, ere, cess, cessum to leave inmortlis, e adf immortal inmortlits, ttis f immortality ntor, , nsus sum to work at tisus, a, um adf at leisure posterits, tatis f posterity prspici, ere, ex, ectum to look Iorward to quitus, a, um adf calm, peaceIul quod conf because trdc, ere, dx, ductum to lead away 11. melius mult better by Iar; mult is abl oI comparison 14. victrus esset it should be alive; not Irom vinc 15. n ita s habret were it not to be so. haud goes with maxime in 16 17. ntertur it should strive 92 de senectute 83. Quid, quod sapientissimus quisque aequissimo animo moritur, stultissimus iniquissimo, nonne vobis videtur is animus qui plus cernat et longius, videre se ad meliora proIicisci, ille autem cuius obtusior sit acies, non videre? Equidem eIIeror studio patres vestros, quos colui et dilexi videndi, neque vero eos solos convenire aveo quos ipse cognovi, sed illos etiam de quibus audivi et legi et ipse conscripsi; quo quidem me proIiciscentem haud sane quid Iacile retraxerit, nec tamquam Peliam recoxerit. Et si quis deus mihi largiatur, ut ex hac aetate repuerascam et in cunis vagiam, valde recusem, nec vero velim quasi decurso spatio ad carceres a calce revocari. 5 10 ave, re, u to desire, be eager Ior calx, cis f chalk, start/goal line carcer, eris m prison cnscrb, ere, ps, ptum write down cnae, rum f pl crib, cradle dcurr, ere, (cu)curr, cursum to run down eIIer, Ierre, extul, ltum to carry out/away equidem adv indeed, truly inquus, a, um adf unequal, uneven largior (4) to bestow giIts obtsus, a um adf dull Pelias, ae m Pelias, king oI Thessaly recoqu, ere, x, ctum to reheat recs (1) to reIuse repuersc, ere to become a boy again retrah, ere, trx, tractum to drag back sn adv obviously stultus, a, um adf stupid vgi (4) to cry (like a baby) vald adv very 1. quid Cicero sets up a two parallel questions Irom here to line 4. 2. stultissimus iniquissim supply quod.quisque.anim moritur Irom the previous bit nnne vbs vidtur the core oI the question is reIers back to animo aequissim 3. ille reIers to [anim] iniquissim vidre introduces indirect speech 4. sit subj oI est nn vidre supply se ad melira proficisci to Iinish the parallel 5. studi.vidend studi takes gen, gerund takes acc objects 6. nec vero es sols.sed ills etiam not only those alone. but also those 8. quid anything 9. Iacile adv, easily Peliam he met a grisly end cut up into a stew quis [ali]quis s largitur.repuerscam.vgiam. velim pres subj, Iuture less vivid condition 11. ad carcers a calce to the starting line Irom the Iinish line; idiomatic meaning Ior the words
de senectuce 93 84. Quid habet enim vita commodi? Quid non potius laboris? Sed habeat sane, habet certe tamen aut satietatem aut modum. Non lubet enim mihi deplorare vitam, quod multi, et ei docti, saepe Iecerunt, neque me vixisse paenitet, quoniam ita vixi, ut non Irustra me natum existimem, ut ex vita ita discedo tamquam ex hospitio, non tamquam e domo. Commorandi enim natura devorsorium nobis, non habitandi dedit. 5 commodum, n opportunity commoror (1) to hang out dplr (1) to complain (about) dvorsrium, n inn Irstr adv in vain habit (1) to live (somewhere) hospitium, n hospitality lubet, re, uit to be pleasing paenitet, re to give regret (acc gen/inI) potius adv rather quod conf because respect (1) to look back sn adv obviously satiets, tatis f abundance 1. commod paritive gen with quid labris partitive gen with quid 2. habeat it may have; potential subjunctive 3. e the neque m vxisse paenitet nor am I sorry to have lived; acc is who is sorry, inIinitive is why. 4. ut nn negative result clause tamquam.nn tamquam note the parallel structure 6. Commorand goes with deversrium 67. Commorand.dedit two sentences that are highly elliptical. Drop the nn habitandi to Iind the Iirst. Drop the commorandi to Iind the second. 7. habitand goes with deversrium 94 de senectute O praeclarum diem, cum in illud divinum animorum concilium coetumque proIiciscar cumque ex hac turba et conluvione discedam! ProIiciscar enim non ad eos solum viros, de quibus ante dixi, verum etiam ad Catonem meum, quo nemo vir melior natus est, nemo pietate praestantior; cuius a me corpus est crematum, quod contra decuit ab illo meum, animus vero, non me deserens sed respectans, in ea proIecto loca discessit, quo mihi ipsi cernebat esse veniendum. Quem ego meum casum Iortiter Ierre visus sum, non quo aequo animo Ierrem, sed me ipse consolabar existimans non longinquum inter nos digressum et discessum Iore. 5 10 coetus, s m meeting concilium, n gathering conluvi, nis f Iilth, pollution cnslor (1) to console crem (1) to burn up dgredior, , gressus sum to leave dvnus, a, um adf divine longinquus, a, um adf Iar oII interf oh praeclrus, a, um adf quite bright praestns, ntis adf outstanding proIect adv actually quod conf because respect (1) to look back 1. praeclrum diem acc oI exclamation. 4. qu.melior better than whom; abl oI comparison Catnem meum Cato's son nm vir no man 5. cuius goes with corpus 6. quod supply corpus, this whole clause is in parallel with the previous clause (and thus very elliptical). 7. in ea.loca locus becomes neuter in the plural mihi ips Ior me myselI; dative oI agent with the passive periphrastic esse veniendum. 9. visus sum I seemed qu aequ anim with Iorebearance; ablative oI manner; aequus and animus oIten go together. Ierrem that I bore; imperIect subjunctive oI fer. 10. ipse intensive pronoun reIerring to Cato 11. Iore Iuture inIinitive oI esse which is usually associated with past participles; inIinitive in indirect speech aIter existimns. de senectuce 95 85. His mihi rebus, Scipio (id enim te cum Laelio admirari solere dixisti), levis est senectus, nec solum non molesta sed etiam iucunda. Quod si in hoc erro, qui animos hominum inmortalis esse credam, libenter erro; nec mihi hunc errorem, quo delector, dum vivo, extorqueri volo; sin mortuus, ut quidam minuti philosophi censent, nihil sentiam, non vereor, ne hunc errorem meum philosophi mortui irrideant. Quod si non sumus inmortales Iuturi, tamen exstingui homini suo tempore optabile est. Nam habet natura, ut aliarum omnium rerum, sic vivendi modum. Senectus autem aetatis est peractio tamquam Iabulae, cuius deIatigationem Iugere debemus, praesertim adiuncta satietate. Haec habui, de senectute quae dicerem, ad quam utinam perveniatis, ut ea, quae ex me audistis, re experti probare possitis. 5 10 adiung, ere, inx, iunctum to join together admror (1) to wonder at dIatgti, nis f exhaustion dlect (1) to delight exstingu, ere, nx, nctum to quench, exstinguish extorque, re, ors, orsum to twist inmortlis, e adf immortal irrde, re, rs, rsum to mock icundus, a, um adf pleasant lbenter adv Ireely mintus, a, um adf insigniIicant molestus, a, um adf bothersome optbilis, e adf desireable peracti, nis f completion philosophus, m philosopher praesertim adv especially quod conf because satiets, tatis f abundance senects, ttis f old age sn conf but iI utinam adv iI only (subj) vereor, r, veritus sum to Iear 1. Hs.rbus ablative oI means mihi dative oI reIerence id.solre indirect speech; te is the subject, solere the main verb 2. nec slum.sed etiam not only. but also 3. qu reIers to Cato 4. mihi dative oI separation 5. qu reIers back to errrem extorqu passive inIinitive qudam some; this is dismissive on Cato's part. 7. n has opposite meaning aIter verbs oI Iearing. mortu when they are dead. 8. Iutr going to be; Iuture active participle. exstingu passive inIinite as subject oI the sentence. 9. alirum omnium rrum in apposition with vivendi. 10. aettis in apposition with Ibulae. 11. cuius reIers to aettis. 12. adiuncta things joined together habu I held; as in 'we hold these truths. 13. ad quam reIers to senecte. ea, quae these things which.