KONCEPT

ENERGIJE
Energija je pojam vezan za svakodnevni ivot (grejanje/hlaenje kao i kretanje).
Energija postoji u brojnim oblicima kao: toplotna, mehanika, elektrina, hemijska i
nuklearna.
ak i masa moe da se posmatra kao energiija. Prema Einsteinovoj relaciji masa je
ekvivalentna energiji ( ).

ZATVOREN SISTEM (kontrolisana masa)
Energija se moe dovoditi ili odvoditi u dva oblika toplota (heat) i rad.
Toplota je prenos energije usled postojanja razlike temperatura u zatvorenom sistemu, u
drugim sluajevima to je rad (posledica primene sile na odreenom putu).

OTVOREN SISTEM (kontrolisana zapremina)
Energija se moe dovoditi ili odvoditi kao toplota i rad, a moe se prenostiti i masenim
protokom, odnosno energija mase koja protie kroz granice sistema.
Primeri akumulacije energije na makro-nivou
Energija je akumulirana u sistemima na makro- i mikro- nivou.
nivo akumulacije nain akumulacije
Meumolekulski

Vibracija molekula

Meumolek. veze
Molekulski kretanje
molek.
Translacija Rotacija
Unutranje molekulski
Vibracija atoma Veze unutar molekula
Spoljanja polja- sprega
Elektrina polarizacija Magnetna polarizacija
Atomski

Rotacija elektrona- spin

Kulonove veze
Nuklearni
Nuklearni spin

Nuklerane veze

Subnuklearni
E=mc^2 Gravitaciono polje
Akumulacija energije na mikro-nivou:
James Pr escot t Joul e ( 1818 - 1889)
James Prescott Joule was born on Christ-mas Eve,
1818, into a wealthy Manchester brewing family.
At the age of sixteen, he was tutored by John
Dalton. Between 1837 and 1847, he established
the principle of conservation of energy, and the
equivalence of heat and other forms of energy.
James Wat t (1736-1819)

James Watt was born in Greenock in 1736, as the
son of a ship's trader. Watt had little formal
education, but he developed an interest in trying
to make things "work like clockwork. In 1757
James Watt became instrument maker for the
University of Glasgow.
U E E E
p k tot
+ + =
mgZ
mw
mgz = +
2
2
Z g w z = + 2
2
Z z z
v
= +
UKUPNA ENERGIJA SISTEMA JEDNAKA JE ZBIRU
KINETIKE, POTENCIJALNE I UNUTRANJE ENERGIJE
ODRANJE ENERGIJE
Pri kretanju mase u gravitacionom polju,
totalna visina ostaje konstantna.
2
2
2 2 1
2
1 1
2 2 U w m mgz U w m mgz + + = + +
mgZ
mw
mgz = +
2
2
2 1
2 2 1 1
U E E U E E
k p k p
+ + = + +
U
Bilans energije pri slobodnom padu tela
Kada telo udari o zemlju, primeuje se
da bilansu nedostaje jo jedan lan :
Deo unutranja energija koja se odnosi na
kretanja unutar molekula/atoma naziva se i
osetna energija (sensible energy).
Gasovi: energija proporcionalna prosenoj
brzini, a ona temperaturi, pa je i unutranja
energija via na viim temperaturama.
Deo unutranje energije koji se odnosi na veze
izmeu molekula koje se raskidaju pri promeni
faze naziva se latentna energija (latent
energy). Isparavanje, topljenje, itd.
Deo unutranje energije koji se odnosi na veze
izmeu atoma unutar molekula koje se
raskidaju pri hemijskim reakcijama naziva se
hemijska energija (chemical energy).
Statiki oblici energije:
nalaze se u sistemu (pomenuti ranije)
Dinamiki oblici energije:
ispoljavaju se u energetskim interakcijama na
granicama sistema koji posmatramo (toplota i
rad).
Kinetika energija molekula mikro nivo
Neureena kretanja


Kinetika energija vode makro nivo
Ureeno kretanje na makro nivou
SILA I RAD
ds cos F ds F W
2
1
2
1

| = =
Sila moe da deluje na predmet u pravcu pomeraja ili u pravcu pod odrejenim uglom u odnosu na pravac
pomeranja
Rad je dejstvo sile na putu. Nain manjanja energije sistema.
|
ZNAK RADA U JEDAINI ENERGETSKOG BILANSA
Postoje dva naina za definisanje znaka:
1. po konvenciji i
2. lokalno.
Pozitivan je rad koji sistem vri na svoju okolinu, a
negativan je rad kojim okolina deluje na sistem
W3
W4
W
1
+W
3
=W
2
+W
4
+E
sistema
Po lokalnoj definiciji
radovi koji se unose u sistem nalaze se na suprotnoj strani
bilansa u odnosu na radove na izlazu iz sistema.
=
2
1
2
1
dX x Y W =
2
1
2
1
Y YdX W
= =
i
i i
i
i
dX Y W W
Zamislimo optu silu (oznaenu sa Y) i opti pomeraj
(oznaen sa X). Njihovu meusobnu vezu mogue je
izraziti na sledea dva naina:
Vai:
RAD U GENERALIZOVANIM KOORDINATAMA
compression spring
extension spring
( )

=
2
1
2
1
dx x F W
k
dF
dx
dx
dF
k = =

= =
2
1
2
1
2
2
2
1
2
2
1
2
1
2
1 1
F F
k
F
k
FdF
k
W
k
F
W
o
2
2
2
2
=
Hookov zakon:
RAD SABIJANJA OPRUGE
0

=

= = =
2
1
2
1
2
2
2
2
1
2 2
2
1
2
1
x x
k x k
dx x k Fdx W
x
x
x
x
2
2
2
2
x
k
W
o
=
2
2
2
2
1
x F W
o
=
kx F
x
F
k = =
Alternativno, mogue je sledee
reenje:
Rad sabijanja opruge
u F-x koordinatama
torsion spring
Torsion springs, whose ends are
rotated in angular deflection,
offer resistance to externally
applied torque. The wire itself is
subjected to bending stresses
rather than torsional stresses, as
might be expected from the
torsion spring name.
( ) =
2
1
2
1
dx x F W
L F M=
o = d L dx

o
o
o
o
o =
o =
2
1
2
1
2
1
Md
Ld
L
M
W

t =
n
Mdn W
0
2
1
2
MOMENT= PROIZVOD SILE I KRAKA
RAD UVRTANJA OPRUGE
RAD RASTEZANJA OPNE
L F
L
F
; Fdx dW o = = o =

=
=
2
1
A
A
dA W
Ldx dW
o
o
Povrinski napon
RAD RASTEZANJA OPNE
ISTEZANJE IPKE
A F
A
F
Fdx dW
e e
o o = = = ;
= = Ld dx
L
dx
d
o = o = d V d L A dW
e e
o = d
V
dW
e
naprezanje
elongacija
RAD ISTEZANJA IPKE
dQ E dW =
=
2
1
Q
Q
dQ E W
t
t
t =
2
1
d i E W
t = d i dQ
elektrini rad
punjenje baterije
E- elektrino polje,
Q- koliina elektriciteta,
i- jaina struje
rad ekspanzija gasa
PdV dx A P Fdx = =
PdV dW=

=
2
1
2
1
V
V
PdV W
( )

= A = A A = PdV V P s A P dW
i
i
P=P(V)
V=V(P)
RAD PROMENE ZAPREMINE
promena zapremine gasa u cilindru
promena zapremine
hidrostatikog sistema
Vrsta rada
Generalizovana
sila
Generalizovani
pomeraj
Opti rad
Y (D
y
) dX (D
x
) dW=YdX (J)
Mehaniki rad
F (N) ds (m) dW=F ds (J)
Rad na vratilu
M (Nm) do (rad) dW=M do (J)
Rad kompresije
(ekspanzije)
P (N/m
2
) dV (m
3
) dW=P dV (J)
Rad istezanja
ipke
o
e

(N/m
2
) d (m
o
)
dW/V=
e
d
(J/m
3
)
Rad rastezanja
opne
o (N/m) dA (m
2
) dW= o A (J)
Elektrini rad
E (V) dQ (C) dW=E dQ (J)