UNIVERZITET U TRAVNIKU PRAVNI FAKULTET U KISELJAKU POSLOVNO PRAVO

OSMANSKI GRAANSKI ZAKONIK- MEDELLA -seminarski rad-

Kiseljak, novembar 2011. godina

SADRAJ

I Uvod II Prvi dio Nastanak III Drugi dio Sistem IV Trei dio Struktura Zakonika 1.Govor prvi 2.Govor drugi V etvrti dio Izvori VI Peti dio Recepcija Zakljuak Literatura

.......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... . .......................................................................................................... .

3 3 3 4 4 5 5 6 8 10 10 11 11 12 12

UVOD Medella (u prevodu: knjiga zakonskih odredbi) predstavlja osmanski graanski zakonik za ije je nastajanje od 1869. do 1876. ponajvie zasluan tadanji osmanski konzul u Parizu, Ahmed Devedet Paa. Ovaj kodeks zakona predstavlja prvi pokuaj kodifikacije imovinsko-pravnih odnosa islamskog prava (erijata). Zakonik, koji se sastoji od 16 knjiga, primarno se oslanja na uenja i interpretacije hanefijske pravne kole. Medella ponajvie obuhvata krivinopravne, stvarne, osobne i procesnopravne propise te se ne obazire na nasljedno i porodino pravo. Medella je od 1870. godine poinjala stupati na snagu u razliitim dijelovima carstva kroz sultanove odredbe tj kanune, fermane i hatierife, osim u Egiptu gdje je dolo do upotrebe francuskog graanskog zakona (Code civile) prevedenog na arapski jezik. Formalno nije bila proglaena za zakon, a objavljivana je sukcesivno i uporedo u slubenom osmanskom zborniku zakona Destur (Dstr), te na francuskom jeziku kao Osmanski graanski kodeks (Code civil ottoman) i uivala je silu i autoritet zakona. I nakon propasti Carstva, Medella ostaje u upotrebi u Turskoj do 1926. godine, kada je zamijenjena novim sekularnim kodeksom graanskog prava, Turskim graanskim zakonikom (Trk Medeni Kanunu) koji predstavlja recepciju vicarskog graanskog zakonika, a u Bosni i Hercegovini u postupku pred erijatskim sudovima, sve do njihovog ukidanja 1946. godine.

NASTANAK

Reforme pravnog sistema Osmanskog carstva poele su jo 3. novembra 1839. godine, proglaenjem i stupanjem na snagu Hatierifa od Gulhane kao osmanske povelje sloboda, ime 3

je i zvanino poeo period tanzimat. Te reforme su veinom predstavljale recepciju prava koje je poticalo iz Europe. Nakon Krimskog rata, u kome se Osmansko carstvo uz pomo Francuske i Velike Britanije uspjeno suprostvavilo Rusiji, poveali su se trgovaki odnosi sa europljanima, te je time dolo i do poveanja pravnih procesa na zajednikim sudovima (Mehkim-i Muhtelita) koji su voeni prema propisima trgovinskog zakona iz 1950. godine. Negativan uzrok poveanih odnosa tj. poveanja pravnih konflikata lei u injenici da su zajedniki sudovi bili preoptereeni te nisu mogli obavljati svoje pravne poslove na nain kao sto je to predvieno, pogotovo zbog injenice da se izjava nemuslimana pred erijatskim sudom tj. prema erijatskom pravu nije prihvatala ukoliko je bila upuena protiv muslimana. Kao rjeenje ovog problema predlagao se prevod francuskog graanskog zakona (Code civile/ Code Napoleon). Ipak, prijedlog je odbaen, pogotovo iz razloga to ga je prezirala Islamska zajednica tj. Ulema. Time se osmanska vlada odluila za stvaranje imovniskopravnih propisa islamskog prava (Fiqh al-Mu'amalat-Pravna nauka o meuljudskim odnosima), te je trebalo doi do stvaranja Metn-i Metn zakonika, pisanog jednostavnim tj. razumljivim jezikom, do ijeg nastanka nije dolo zbog loeg odabira komisijskih radnika, koji su trebali stvoriti zakonik, te loeg rada istih. 30. novembra 1867. godine Mehmed Emin Ali Paa, koji je nosio titulu velikog vezira i predstavljao uglednog dravnog slubenika, uz potporu osmanskog ministra trgovine Mehmed Kabuli Pae i francuskog ambasadora u Istanbulu, alje memorandum sultanu Abdulazizu u kojem mu kao rjeenje za nastale probleme nudi pokuaj recepcije francuskog graanskog zakonika. Svoje tvrdnje iskazane u memorandumu je oslanjao na stanje u Egiptu, gdje je Code civile preveden na arapski jezik te uspjeno stupio na snagu. Radi promatranja prijedloga uspostavljena je posebna komisija koja je odbila isti. Nakon toga je dolo do stvaranja Cemiyet-i lmiye tzv. "zajednice naunika sastavljene od Seyyid Halila, Seyfeddina, Seyyid Ahmed Hulusia, Seyyid Ahmed Hilmija, Mehmed Emina und Ibn bidinzde Aleddina koja je pod vodstvom Ahmed Cevdet Pae poela sa radom i stvaranjem Osmanskog graanskog zakona Medelle.1

SISTEM Medella se sastoji od dva uvodna govora i esnaest knjiga sa ukupno 1851 paragrafom ili lankom. Knjige su podijeljene na poglavlja, a poglavlja na odsjeke. Uvod govori o definiciji i
1

Sddk Sami Onar: The Majalla. In: Majid Khadduri, Herbert J. Liebesny (Hrsg.): Law in the Middle East, Vol I: Origin and Development of Islamic Law. Lawbook Exchange, Clark, New Jersey 2008, ISBN 978-1-58477-864-6, S. 292308

podjeli pravne nauke i o pravnim pravilima.2 U govoru prvom daje se definicija pravnike nauke (ilmi fikh) kao poznavanje erijatskih pravila o postupanju i ivljenju. Medella sadri pitanja i pravila koja se odnose na tekui ivot, odnosno na ovaj svijet. To znai da Medellom nisu bili obuhvaeni propisi vjerskog karaktera. U govoru drugom skupljeno je i navedeno 99 temeljnih pravnikih pravila, odnosno opih pravnih naela. Takva se temeljna pravnika pravila u rimskoj i evropskoj pravnoj nauci nazivaju regulama (regulae) ili sentencijama (sententia). To su, u stvari, pravne izreke (maksime) kojima se razliite pravne norme svode na jedno ope pravno pravilo ili naelo. Njima se onda ostala, pojedinana pravna pravila dokazuju i provode pred sudom.3 Teme 16 knjiga su: kupoprodaja, najam, jamtvo, prenos duga, zaloga, ostava, darovanje, prisvajanje i unitavanje tuih stvari, ogranienje, prinuda i pravo pree kupnje, udruga, zastupanje, nagodba, tube, dokazi i suenje. U dodatku su tuma i indeks pravnih pojmova. Iz sadraja se moe vidjeti da Medella slijedi sistematizaciju materije islamske pravne nauke. Slino Institucijama, na poetku se daje definicija i podjela pravne nauke. Zatim slijedi dio karakteristian za Medellu navoenje optih pravih pravila (el-kavaid el-fikhijje). To su pravila koja su formulisali msulimanski pravnici s ciljem da se bolje razumije duh erijatskog prava. Trinaest knjiga se bavi materijom imovinskog prava prema sistemu uobiajnom u djelima muameleta (erijatskog imovinskog prava). Tri knjige se bave graanskim postupkom. Prema tome, rije je o kodifikaciji imovinskog i graanskog procesnog prava. Porodino i nasljedno pravo su izostavljeni zato to je ta materija u Osmanskoj dravi bila u nadlenosti konfesionalnih sudova. Ova materija e biti kodifikovana 1917.godine u obliku osmanskog Zakona o porodinom pravu (Hukuk-i aile nizamnamesi).4

STRUKTURA ZAKONIKA Medella sadri dva uvodna govora sa definicijom i podjelom pravne nauke i sa pravnikim pravilima. Poslije ovih temeljnih pravila slijedi 16 knjiga u kojima su iscrpno normirani razliiti drutveni odnosi. Zakonik je postepeno nastajao izdavanjem pojednanih knjiga u periodu od aprila 1869. godine do 1876. godine. Od tih knjiga svaka je obuhvatala posebne tj pojedinane pravne odnose, koji zajedno predstavljaju jednu cijelinu. Zbog insistiranja vjerske opozicije
2

Karai, Fikret 2003, Moderne pravne kodifikacije:predavanja i zakonski tekstovi, Pravni fakultet univerziteta u Sarajevu, Sarajevo. 3 Imamovi, Mustafa 1999: Historija drave i prava Bosne i Hercegovine, Magistrat,Sarajevo 4 Karai, Fikret 2003, Moderne pravne kodifikacije:predavanja i zakonski tekstovi, Pravni fakultet univerziteta u Sarajevu, Sarajevo.

da se ukine komisija nadlena za stvaranje Medelle (Cemiyet-i lmiye), nije dolo do kodifikacije islamskog nasljednog i porodinog prava. Struktura zakonika je data u nastavku. Mukaddime / / Uvod 1100 Kitbl-By / / Knjiga o prodaji 101403 Kitbl-Icrt / / Knjiga o najmu 404611 Kitbl-Kefle / / Knjiga o jamstvu 612672 Kitbl-Havle / / Knjiga o uputi 673700 Kitbr-Rehn / / Knjiga o zalogu 701761 Kitbl-Emnt / / Knjiga o ostavi/amanetu 762832 Kitbl-Hibe / / Knjiga o darovanju 833880 Kitbl-Gasb vel-Itlf / / Knjiga o uzurpaciji/prisvajanju i unitenju tueg vlasnitva 881940 Kitbl-Hacr vel-Ikrh ve-fa / / Knjiga o ogranicenju raspolaganja sa stvarima i pravo prvokupa 9411044 Kitb-irket / / Knjiga o raznovrsnim zajednicama i zajednicama vlasnishtva 10451448 Kitbl-Vekle / / Knjiga o povjeri 14491530 Kitbs-Sulh vel-Ibr / / Knjiga o nagodbi i odreknucu 15311571 Kitbl-Ikrr / / Knjiga o priznanju 15721612 Kitbd-Dav / / Knjiga o tuzbi 16131675 Kitbl-Beyyint vet-Tahlf / / Knjiga o doakazima, prisegi i svjedocenju 16761783 Kitbl-Kaz / / Knjiga o sudjenju 17841851

GOVOR PRVI 6

( O definiciji i podjeli pravnike nauke ) Ilmi Fikh = pravnika znanost (nauka) je poznavanje erijatskih pravila postojeih o prometu (postupanju, ivljenju). Pravnika pravila ili se odnose na budui ivot, to je pravo (zakoni) o bogotovlju, ili se odnose na ovaj sviet. Ta se diele na pravila o enidbenim pogodbama, o prometu, opem postupanju meu ljudima i o kaznama i to zbog toga to je istiniti svemogui Bog odluio da ureenje ovog svieta postoji do nekog odreenog vremena .Ovo postojanje je vezano za opstanak ovjejeg roda, a ovo je vezano za spajanje mukog spola sa enskim u svrhu raanja i produenja ljudskog roda. Isto tako opstanak ovjejeg roda je u uskoj vezi sa odranjem pojedinaca toga roda.ovjeku treba zbog njegove umjerene (ograniene) naravi za njegov opstanak jela, pia i odijela i stan, a za ovo trebaju mu zanatlijski poslovi (radnje). Zajednica moe opstati jedino uzajamnim pomaganjem pojedinaca.Krae reeno, budui je ovjek pitome naravi, ne moe iviti u samoi, kao druge ivotinje, nego treba da prostre prostirku pitomosti, te da se drui i potpomae (meusobno). Budui da svaki ovjek trai ono to njemu godi, a srdi se na ono to mu ne godi, potrebna su neka utvrena (nepomina) pravna pravila, da bi se meu ljudima sauvao i odrao red i pravda, bilo u enidbenim pitanjima, bilo u pitanjima koja se tiu udruenja i meusobnog potpomaganja, na emu se svemu temelji pitomost (civilizacija). Iz ovoga proizilaze dva dijela toga prava. Prvi sadri pravila o enidbenim pogodbama, drugi o drutvenim pogodbama (o meusobnom nainu ivota). Zbog toga je potrebno postaviti (urediti) kaznene zakone, da bi se mogla odrati pitomost (red). Ovo je kazneni dio od pravnih pravila. Pravila o drutvenim ugovorima, koja se najee upotrebljavaju, izvaena su iz priznatih knjiga, stoga je iz njih sastavljena Medella tako da su ona podjeljena u knjige, ove u poglavlja, a ova u odsjeke. Pravila pitanja (posebna), po kojima e se postupati pred sudovima, jesu ona, koja su sadrana u slijedeim poglavljima i odsjecima. Ali potanki ispitatelji pravnikih pravila sveli (slili) su pravnika pravila (pitanja) u neka opa pravila (naelna), koja ine temelj, kojim se ostala 7

pravila dokazuju i koja se opa pravila dre za priznata u pravnikim knjigama tako, da svako to ope pravilo obuhvaa i sadri u sebi vie pravnikih pitanja (rjeidba za ista pitanja). Ako se najprije ta opa pravila zapamte, onda e se lahko priljubiti pameti posebna pitanja kojih rjeenje je u njima sadrano, pa e opa ta pravila biti sredstvo da se ta pravna pitanja u pameti tvrdo (duboko) smjeste. Usljed toga skupljeno je devedeset i devet (99) temeljnih pravnikih pravila i navedena su ona kao drugi govor na nain koji slijedi i to prije nego se pregje na glavnu stvar. Makar da imade iznimaka od ovih opih pravila, kad se svako posmatra za sebe (na pose), ne e to kvariti njihove openitosti, ako se ona posmotre ukupno (u cijelosti) jer jedna od njih ograniuju i poblie opregjeluju druga.5

GOVOR DRUGI (PRAVNE SENTENCE I RIJEAVANJA SPOROVA) Po zakonu ima jedan posao onu posljedicu ,koja odgovata svrsi koja se htjela postii iz tog posla. Neto je tvrdo dokazano ne moe se unittiti dvojbom. Ono to je vajkadanje ima se ostaviti ima se ostaviti u tom vajkadanjem stanju. Pravilo je da se dade govoru znaenje,kakovo rije donese sa sobom. Nema mjesta pravnikom ispitivanju ondje gdje je neto tako jasno reeno da ne trpi izvrtanje. Miljenje jednog pravnikog uenjaka nee biti pokvareno miljenjem drugog uenjaka pravnikog. Treba odstraniti ono to tetu moe prouzrokovati. Nuda ini dozvoljenim ono to je zabranjeno. Ono to je doputeno zbog nekog izvinjujueg razloga,prestae biti doputeno kad nestane tog izvinjujueg zakona.

Fondacija Mak Dizdar,[datum pristupa: 13.10.11], <httphttp://makdizdar.ba/?p=788>

Teu tetu treba odstraniti lakom tetom. Izmeu dva zla treba birati manje zlo. Bolje odstraniti zlo,nego pribavljati sebi korist. tetu treba odstraniti koliko je mogue. Ono to je zabranjeno primati,zabranjeno je drugom davati. Ono to je zabranjeno raditi,zabranjeno je zahtjevati. Ne moe se porei ,da se promjenom vremena mjenja i primjena zakona. Obiaj vai samo onda,ako je stalan i ako ga upotrebljava pretena veina svijeta. Ono to je pripadnost neega,ne moe imati posebnih posljedica. Kad nestane temelja,otpae i ono,to na njemu poiva. Kad bude neto uniteno,bie uniteno i ono to je u njemu sadrano. Vladanje nad narodom treba da je zavisno od ope koristi. Kod govora kojem se ne moe dati smisao koji iz znaenja rijei izlazi,dae mu se preneseni smisao. Meusobno dopisivanje vai kao i razgovaranje usmeno. Neki izvjesni pokaz njemoga smatra se kao izraavanje jezikom. Kazivanje tumaa primie se u svim sluajevima. Samo jednostavnoj sumnji ne daje se nikakva vanost. Dokaz spadanja tuitelja , prisega na onog koji porie. ovjek biva primoravan na temelju svoga priznanja. Na uslov treba uzimati obzira po mogunosti. 9

Najamnina i odteta ne mogu se zajedno nalaziti. tetu koju neko poini posredno nee morati nadoknaditi ako je ne bude hotimice uinio. Nije doputeno da neko raspolae sa tuim vlasnitvomm bez pristanka vlasnitva. Nije doputeno da neko prisvoji za sebe tue dobro bez zakonita razloga. Muka stoji u razmjeru prema uivanju,a uivanje u razmjeru prema muci. Muka stoji u razmjeru prema koristi ,to e rei ko vue od neega korist,taj e snositi teret od neega. Nema kreposti misao koje neistinitost oevidna.6

IZVORI Po svom izvoru, Medella predstavlja kodifikaciju erijatskog prava prema tumaenju hanefijske pravne kole. Hanefijski mezheb ( )je jedan od etiri priznata mezheba (pravne kole) u Islamu . Njega je osnovao imam Ebu Hanifa koji je roen u Kufi. Ebu Hanife je ve kao djeak uio kod poznatih uenjaka i ve tada je pokazivao svoju veliku otroumnost, njegovi uitelji su mu ve kao veoma mladom povjeravali dranje raznih tribina kao i uee u raznim debatama. Ebu Hanife je za svog ivota zatekao i nekoliko ashaba. Iz Hanefijske pravne kole je izaao veliki broj uenjaka, a najpoznatiji meu Ebu Hanifinim uenicima jeste Ebu Jusuf (731-799) i Muhammed ibn Hasan el-ejbani (739-804). Hanefijski mezheb je najrasprostreniji meu muslimanima Evrope, u Turskoj, BiH, Egiptu, Indiji. Numan ibn Sabit Ebu Hanifa bio je osniva hanefijijske vjersko-pravne kole ili mezheba koja je najrasprostranjenija u islamskom svijetu. Balkanski muslimani slijede hanefijsku kolu, a rasprostranjena je u svim predjelima kojima su vladali Abasidi, Selduci, Otomani i Moguli. Njoj pripadaju i Turci, kao i veliki broj Egipana, Pakistanaca, Indijaca i Afganistanaca. Hanefijsko stanovite u pogledu razilaenja sa drugim kolama je objanjeno u djelu Al-fiqh al-akbar. Ebu Hanifa se rodio u Kufi 80. godine po Hidri. Njegovi preci su rodom iz Kabula, odakle je njegov djed Zuta doao u Kufu kao ratni zarobljenik i tu prihvatio Islam. Bio je trgovac po profesiji, a poznavao je i Muhamedovog zeta i etvrtog kalifa Aliju ibn Ebi Taliba, sa kojim je bio blizak. Ebu Hanifin otac Sabit je u Kufi drao pekaru, a on sam je bio zanatlija i proizvodio
6

Medelle i ahkjami erije, Tisak i naklada Daniela A. Kajona, Sarajevo.

10

jednu vrstu tkanine koja se zvala haz (al-hazz). Bio je velikoduan i ak materijalno izdravao svog uenika Ibn Jusufa. Njegov drugi uenik Zufer je rekao kako se Ebu Hanifa toliko zanimao za teologiju da su u njega ljudi upirali prstom. Meutim, nije se toliko zanimao za tradicionalistiku kolu (ehl el-hadis) koliko za iraku racionalistiku kolu, iji je osniva bio Ali ibn Mesud (umro 32/652) a centar u Kufi. Ibn ubruma je rekao za njega, Svijet ga je slijedio, ali on s time nije htio imati nita. to se nas tie, svijet s nama ne eli imati nita a mi trimo za njim. Njegovi uitelji bili su Hammad Ebu Ismail ibn Sulejman, te Dafer El-Sadik, potomak poslanika Muhammeda, esti po redu iitski imam i osniva daferitske ili iitske vjersko-pravne kole. Ebu Jusuf je postavio temelje hanefijskog fikha, postao glavni kadija u abasidskom carstvu i doprinio je da se proiri hanefitska kola. Muhammed ibn Hasan el-ejbani je napisao est knjiga u kojima je prenio uenje osnivaa pravne kole i njegovog starijeg uenika Ebu Jusufa. Ove knjige se nazivaju zahiru-r-rivaje. Kodifikatori Medelle uzeli su ih kao glavni izvor pri formulisanju propisa. Hanefijska pravna kola (mezheb) imala je u Osmanskoj dravi status zvanine pravne kole. Kodifikacija erijatskog imovinskog prava je imala funkciju graanskog zakonika Osmanske drave i primjenjivana je na cjelokupno stanovnitvo bez obzira na religiju. Ovaj zakonik je mogao biti prihvaen i od strane kranskog i jevrejskog stanovnitva, jer se radilo o imovinskom pravu koje je predstavljalo dugotrajnu praksu stanovnitva Mediterana. RECEPCIJA

11

Medella je u Turskoj,

nakon proglaenja republike, vaila sve do 1926. godine, kada je

recipiran vajcarski graanski zakonik. Inae, primjenjivana je na cijeloj teritoriji dotadanje Osmanske drave. Vaila je u Palestini, Transjordaniji, Siriji, Libanu i Iraku sve do donoenja nacionalnih graanskih zakonika. U BiH je vaila u vrijeme Austrougarske uprave, kao zemaljsko pravo, ali tenje za europeizacijom prava u BiH doveli su do potiskivanja Medelle i recepcije austrijskog opteg graanskog zakonika. Medella je prevedena na glavne svjetske jezike. Medellu je na bosanski jezik 1906. godine preveo alim Asim kalji. erijatske sudije u Bosni su veoma cijenile ovu kodifikaciju, pozivale su se redovno na nju u svojim odlukama i koristili je za pravno obrazovanje. Habsburka administracija ohrabrivala je ovu praksu poto je ideja kodifikovanog zakona bila osnovna karakteristika pravnog sistema Monarhije. Iz tog razloga, prijevod Medelle na bosanski jezik pojavio se 1906. u Sarajevu. Medella je takoer bila glavni izvor proceduralnog prava erijatskih sudova. Meutim poslije uspostavljanja Vrhovnog erijatskog suda sadraj u Medelli nije bio dovoljan za proceduru apela. Iz tog razloga, 24. septembra 1887. Zemaljska vlada dala je instrukcije erijatskim sudovima da se u pogledu albenog postupka pozivaju na austrijski Zakon o graanskom postupku kada je god potrebno. Ova je odluka oznaila poetak uvoenja austrijskih proceduralnih zakona u primjeni erijata u Bosni. U kasnijim decenijama, format i stil odluka erijatskih sudova bili su bazirani na austrijskom uzoru. Svi akti erijatskih sudova pisani su na bosanskom,osim reference na erijatske izvore koji su bili na arapskom iliosmanlijskom turskom. Navedeni prijevod, uprkos svom arhainom jeziku, ostao je jedini bosanski prijevod ovog djela do danas. Medelli je bila na snazi u Albaniji do 1928 g., u Libanonu do 1932 g., u Siriji do 1949.g., u Iraku do 1953.g., na Kipru do 1960.g.

ZAKLJUAK Zakonik, openito poznat po svom skraenom nazivu Medella. Ova slubena kodifikacija erijatskog obligacionog, parninog i dijelom stvarnog prava punognaziva Medellei Ahkjami Adlije (Mecelle-i-Ahkmi Alyye), to znai Knjiga pravnih propisa, sadri u stvari jedno modernizirano i kodificirano hanefijsko tumaenje erijata. Medella je postepeno izdavana, u periodu od 1869. godine do 1876. godine. Ovim kodifikatorskim radom bavila se posebna 12

zakonodavna komisija, koju je lino vodio ministar pravde Ahmed Devdet-paa. Formalno nije bila proglaena za zakon, a objavljivana je sukcesivno i uporedo u slubenom osmanskom zborniku zakona Destur (Dstr), te na francuskom jeziku kao Osmanski graanski kodeks (Code civil ottoman) i uivala je snagu i autoritet zakona. I nakon propasti Carstva, Medella ostaje u upotrebi u Turskoj do 1926.godine, kada je zamijenjena novim sekularnim kodeksom graanskog prava, Turskim graanskim zakonikom (Trk Medeni Kanunu) koji predstavlja recepciju vicarskog graanskog zakonika, a u Bosni i Hercegovini u postupku pred erijatskim sudovima, sve do njihovog ukidanja 1946. godine.7

LITERATURA Imamovi, Mustafa 1999: Historija drave i prava Bosne i Hercegovine, Magistrat, Sarajevo Karai, Fikret 2003, Moderne pravne kodifikacije:predavanja i zakonski tekstovi, Pravni fakultet univerziteta u Sarajevu, Sarajevo. Mahmutagi, Amra 2007, Poeci evropske pravne misli i njihov uticaj na modernu pravnu misao u BiH, Zbornik radova Pravnog fakulteta u Splitu, Split Medelle i ahkjami erije, Sarajevo, Tisak i naklada Daniela A. Kajona, 1906. Otomanski gradjanski zakonik , Sarajevo , Danijela A. Kajona, 1906. Sddk Sami Onar: The Majalla. In: Majid Khadduri, Herbert J. Liebesny (Hrsg.): Law in the Middle East, Vol I: Origin and Development of Islamic Law. Lawbook Exchange, Clark, New Jersey 2008, ISBN 978-1-58477-864-6, S. 292308

Mahmutagi, Amra 2007, Poeci evropske pravne misli i njihov uticaj na modernu pravnu misao u BiH, Zbornik

radova Pravnog fakulteta u Splitu, Split

13