Abduhu Abas el-Velidi

AJKA N TERMINOLOGJIN E HADITHIT

Prktheu:

Dr. Musli Vrbani

Kaanik ,2005
Autor:

ABDUHU ABAS EL-VELIDI

Titulli i origjinalit:

Titulli:

AJKA N TERMINOLOGJIN E HADITHIT

Prktheu:

Dr. Musli VRBANI

Redaktor gjuhsor:

Mustaf Krevanjeva, prof.

Radhitja kompjuterike, kopertina dhe dizajni grafik

Mumin Shehu Prishtin 2004

T drejtn e ribotimit e rezervon botuesi 2

HYRJE
Falnderojm Allahun, i Cili ka br Kur'anin udhzim dhe shrim t zemrave, mirsi dhe mshir pr do nevojtar, knaqsi dhe qetsi t zemrave, shoqrues pr do t vetmuar. Prshndetjet dhe selamet qofshin pr zotriun e t drguarve, Imamin (prijsin) e t devotshmve, i cili ka transmetuar lajmet dhe porosit, ka kryer emanetin dhe u ka sqaruar njerzve ka ju sht shpallur atyre, u ka ln atyre qiriun, i cili edhe n mes t nats i bn drit dhe e ndrion natn si t ishte dit. I ka rrnjosur bazat dhe i ka forcuar shtyllat. Qoft i knaqur Allahu me shokt e tij t pastr, t iltr e t sinqert, t cilt kan pasuar, e kan dgjuar dhe i kan prcjell thniet e tij. Qoft i knaqur Allahu edhe pr tabiint (gjeneratn e dyt), t cilt kan vazhduar realizimin e planprogramit t tyre, jan udhzuar prej udhzimeve t tyre dhe e kan prcjell kt fe prej paraardhsve t tyre te pasardhsit e tyre. Umeti e ka bart librin e Allahut dhe sunetin e t drguarit t tij s.a.v.s. jo vetn n teori, por edhe n praktik. N kto dy baza kryesore jan mbshtetur njerzit n kohn e t drguarit t Allahut s.a.v.s., n kohn e halifve (udhheqsve) t drejt, n kohn e sehabve, tabiinve, por edhe n gjeneratat pas tyre, deri n ditt e sotme. Pasi q kam mbajtur ligjrata n temn "Terminologjia e Hadithit", n disa trajnime verore, kam vrejtur se nxnsit kan zbrazti , por n t njjtn koh kan dshir ta njohin kt shkenc m mir. Nj pjes e nxnsve nuk mundnin ta kuptonin 3

leht kt shkenc, pos kur bheshin pyetje dhe prgjigje. Kjo m ka shty q t mendoj pr nj punim t ksaj shkence n formn e pyetjeve dhe t prgjigjeve, q t jet n duart e bijve tan, nxnsve tan q ta ken m leht pr t'i kuptuar shtjet pr t cilat kan nevoj pr ti ditur, por ndiejn vshtirsi. Zoti i Lartmadhruar m ka mundsuar ta kryej kt punim, duke br tepr t thjesht, t shkurtr, duke u bazuar n librat tjer t ksaj shkence si libri "NUHBETUL FIKRI" t Ibni Haxherit r.a., libri "TEJSIR MUSTALEHAL HADITH" t shejhut Dr. Mahmud Tahan dhe librit "TEDRIB RAVIJ" t Sujutijut r.a. Ky libr sht prej librave m t lehta, e cila sht botuar n kt shkenc. N fund dshiroj q Allahu t mi regjistroj qllimet dhe mendimet e mira. Abduhu Abas El-Velidi * * * * * * *

TERMINOLOGJIA E HADITHIT PR FILLESTAR

Pyetja 1: Prkufizo shkencn e terminologjis s hadithit? Prgjigjja: sht shkenca mbi bazat dhe rregullat me t cilat kuptohet, metni (teksti) dhe senedi (zinxhiri i transmetuesve) pr tu pranuar ose pr tu mos pranuar. Pyetja 2 : Cila sht tematika? Prgjigjja: Senedi dhe metni (teksti) t pranohet ose t mos pranohet. Pyetja 3: Cili sht qllimi? Prgjigjja: Pr ta dalluar hadithin e shndosh (t vrtet) prej atij jo t vrtet. Pyetja 4: Prkufizo "HADITHIN" n aspektin etimologjik dhe terminologjik! Prgjigjja: a) N etimologji hadith do t thot e re. b) N terminologji hadith do t thot gjithka buron prej Muhamedit s.a.v.s. pa marr parasysh prej fjalve, veprave apo prej rasteve kur ka heshtur ( e ka pohuar ose e ka mohu ndonj veprim) apo prej cilsive t tij. Pyetja 5: Prkufizo "HABERIN" n aspektin etimologjik
5

dhe terminologjik! Prgjigjja: a) Haber n etimologji do t thot lajm. b) N terminologji haber ka tri kuptime: E para: ka kuptimin e hadithit. E dyta: ka kuptim t kundrt prej hadithit. Hadith: ka buron prej Muhamedit a.s. Haber : ka buron prej tjerve. e treta: Kuptim m t gjer: Hadith ka buron prej pejgamberit a.s.v.s. ndrsa , "Haber" ka buron prej tij ose prej tjerve. Pyetja 6: Prkufizo "ETHERIN" n aspekt etimologjik dhe terminologjik! Prgjigjja: a) "Ether" n etimologji do t thot gjurm. b) N terminologji ka dy kuptime: - Ka kuptimin e hadithit. - Ka kuptimin e kundrt me hadithin, pra ka buron prej sehabeve (shokt e Muhamedit a.s.) dhe tabiinve (gjenerata pas sehabeve), pa marr parasysh fjal apo vepr. Pyetja 7: Prkufizo "SENEDIN" n aspekt etimologjik dhe terminologjik! Prgjigjja: "Sened" n etimologji: baz n t ciln mbshtetet dika, sht quajtur kshtu, sepse hadithi bazohet dhe mbshtetet n t. - N terminologji do t thot zinxhiri i transmetuesve, t cilt e bartin metnin (tekstin). Pyetja 8: Prkufizo "ISNADIN" ! Prgjigjja:"Isnadi" ka dy kuptime: - Ngritjen e hadithit te transmetuesi. - Zinxhiri i transmetuesve, t cilt e bartin tekstin.
6

Pyetja 9: Prkufizo "MUSNEDIN" n aspekt etimologjik dhe terminologjik? Prgjigjja: "Musned" n etimologji sht pasivi, n t ciln sht mbshtetur dika, do t thot sht ngritur dika deri aty. - N terminologji ka tri kuptime: E para: do libr, i cili prmbledh transmetimet e secilit sehabij ve e ve. E dyta: Hadithi me zinxhirin e transmetuesve t pakputur. E treta: E ka kuptimin e Senedit vetm se sht infinitiv, jo folje. Pyetja 10: Prkufizo "MUSNIDIN" n terminologji! Prgjigjja: sht ai, i cili transmeton hadithin me senedin e tij (zinxhirin e transmetuesve) pa marr parasysh a ka pasur njohuri pr ata transmetues apo jo. Pyetja 11: Prkufizo "METNIN" n aspektin etimologjik dhe terminologjik! Prgjigjja: "Metn" n etimologji do t thot gjithka q ngritet dhe ngulitet pr toke. - N terminologji do t thot: teksti i hadithit apo fillimi dhe mbarimi i fjals s transmetuesit. Pyetja 12: Prkufizo "MUHADITHIN" ! Prgjigjja: sht ai, i cili merret me studimin e hadithit thellsisht, me transmetimin dhe transmetuesit e tij. Ai i zbulon fshehtsit e transmetimit dhe transmetuesve. Pyetja 13: Prkufizo "HAFIDHIN" !
7

Prgjigjja: Ka dy kuptime: - Shumica e muhadithinve mendojn se sht titull i nj grade me Muhadithin. - Disa mendojn se sht titull m i lart se i Muhadithit, q do t thot se di pr seciln gjenerat dika m shum se Muhadithi. Pyetja 14: Prkufizo "HAKIMIN" ! Prgjigjja: "Hakimi" sht ai, i cili prfshin dituri t thell n t gjitha hadithet sa q nuk mund ti ik asgj, prpos sendeve t imta. Kt mendim e kan dhn nj pjes e dijetarve. Pyetja 15: Prkufizo hadithin "MERFU" n aspektin etimologjik dhe terminologjik! Prgjigjja: "Merfu" n etimologji do t thot ngritje lart, e cila sht e kundrta e zbritjes posht. sht kshtu pr arsye se hadithi sht ngritur lart n pozit t lart, saktsisht te pejgamberi s.a.v.s. - N terminologji do t thot gjithka buron drejtprdrejti prej s larti , prej pejgamberit s.a.v.s. prej fjalve, veprave, heshtjeve (pohimeve ose mohimeve) dhe cilsive t tij. Pyetja 16: Duke u nisur nga prkufizimi, cilat jan llojet e hadithit merfu? Prgjigjja: Nga prkufizimi kuptojm se llojet e hadithit Merfu jan katr: 1. Hadithi MERFU Fjalor , shembull: Kur Sehabja thot "Ka thn i drguari i Allahut s.a.v.s., kshtu ... ".

2. Hadithi MERFU Vepror, shembull: Kur Sehabja thot "Ka vepruar i drguari i Allahut kshtu ... ". 3. Hadithi MERFU i Heshtjes, shembull: Kur Sehabja thot "sht vepruar n prani t Pejgamberit s.a.v.s. kshtu ... ", dhe nuk e ka mohuar at veprim. 4. Hadithi MERFU i cilsis, shembull: Kur Sehabja thot "I drguari s.a.v.s. e ka pasur moralin, sjelljen dhe edukatn m t mirn".

Pyetja 17: Prkufizo hadithin " MEVKUF " n aspektin etimologjik dhe terminologjik! Prgjigjja: N etimologji Mevkuf do t thot me u ndal, kjo pr arsye se transmetuesi e ka ndal te sehabja dhe nuk e ka vazhduar me tutje zinxhirin. - N terminologji Mevkuf sht gjithka q buron prej sehabs, pa marr parasysh a sht fjal, veprim apo heshtje (mohim ose pohim) i nj veprimi.

Pyetja 18: Prmendi shembujt prej haditheve "MEVKUF" t fjals, veprimit apo t heshtjes. Prgjigjja: 1. Sh. "MEVKUF i fjals", thnia e Aishes: "Nuk dnohej me prerje t dors pr sende me vler t pakt". 2. Sh. "MEVKUF i veprimit", thnia e Buhariut: "Ibni Abasi ka udhhequr namazin (imam) edhe pse ishte me Tejemum (jo me abdest). 3. Sh. "MEVKUF i heshtjes", thnia e disa tabiinve: "Kam vepruar kshtu n prani t Sehabijut dhe nuk e ka mohuar veprimin tim".
9

Pyetja 19: Prkufizo hadithin "MEKTU " n aspektin etimologjik dhe terminologjik! Prgjigjja: N etimologji "Mektu" do t thot ndrprerje, e cila sht e kundrta e ngjitjes. - N terminologji "Mektu" sht gjithka q buron prej tabiinve, prej fjalve, apo veprave. Pyetja 20: Trego shembuj prej haditheve "MEKTU t fjals" dhe "MEKTU t veprimit". Prgjigjja: Sh. i Mektu i fjals thnia e Hasan el Basriut n lidhje me faljen e namazit pas Imamit bidaatgji (risibrs): "Jam falur ndrsa Imami pas t cilit jam falur, ka b bidaat". (BUHARIU) Sh. i "MEKTU i veprimit" thnia e Ibrahim bin elMunteshir: "sht vendosur nj perde n mes t vjedhsit dhe familjes s tij. Dhe sht pranuar namazi i t tjerve kur ai sht br imam".

Pyetja 21: Prkufizo hadithin "MUTASIL" n aspektin etimologjik dhe terminologjik? Prgjigjja: "MUTASIL" n etimologji do t thot i ngjitur, e cila sht e kundrta e t kputurs. - MUTASIL n terminologji do t thot do hadith, i cili e ka t ngjitur zinxhirin e transmetuesve deri te i drguari s.a.v.s. (MERFU), apo deri te sehabiju (MEVKUF). Pyetja 22: Prmend nga nj shembull t hadithit MUTASIL MERFU dhe MUTASIL MEVKUF! Prgjigjja: Sh. t hadithit MUTASIL MERFU
10

Transmeton Maliku e ai nga Ibni Shihabi e ai nga Salim bin Abdullahu e ai nga baba i tij e ai nga i drguari i Allahut s.a.v.s. se ka thn: Kshtu ....... . - Sh. t hadithit MUTASIL MEVKUF: Transmeton Maliku e ai nga Nafiu e ai nga Ibn Umeri i cili ka thn: Kshtu ... . Pyetja 23: Prkufizo haberin "MUTEVATIR" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: N etimologji "Haber MUTEVATIR" do t thot prputhshmri, hap pas hapi. - N terminologji do t thot hadithin t cilin e kan transmetuar nj turm e madhe njerzish, sa q logjikisht sht e pamundur q t gjith ata t ishin pajtuar n nj rren pasi q kan jetuar n vende t ndryshme dhe n kohra t ndryshme, pra gjenerat pas gjenerate.

Pyetja 24: Nga prkufizimi trego kushtet e Haberul Mutevatir. Prgjigjja: Nga prkufizimi kuptojm se haberi MUTEVATIR prbhet prej 4 kushteve e ato jan: 1. Me e transmetuar nj numr i madh. 2. Ky numr i madh t jet n t gjitha gjeneratat. 3. Logjikisht t jet e pamundur , q ata t jen pajtuar pr t rrejtur. 4. T ken mbshtetje n transmetimin e tyre si p.sh. "E kemi dgjuar; ose e kemi pa; ose e kemi kuptuar". Pyetja 25-t:Prmendi llojet e Haberit MUTEVATIR, duke ilustruar secilin prej tyre me shembuj. Prgjigjja: Haberi MUTEVATIR ndahet n dy lloje e ato jan: - Tekstual dhe 11

- kuptimor. 1. MUTEVATIR TEKSTUAL sht prputhshmria edhe n tekst edhe n kuptim. Sh. hadithi: "Kush rren n mua me qllim le ta prgatit vendin prej zjarri". Kt hadith n kt tekst e kan transmetuar shtatdhjet e disa sehabe. 2. MUTEVATIR KUPTIMOR sht prputhshmria e kuptimit, por jo e tekstit, si sht rasti pr ngritjen e duarve gjat lutjeve. Pyetja 26: Prkufizo haberin "AHAD " n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: AHAD n etimologji do t thot NJ, pra, lajmin apo hadithin, t cilin e ka transmetuar vetm nj njeri. - N terminologji do t thot hadithi, i cili nuk i ka plotsuar kushtet e hadithti MUTEVATIR.

Pyetja 27: Varsisht prej rrugve t tij n sa lloje ndahet haberi AHAD! Prgjigjja: Haberi AHAD ndahet n tri lloje e ato jan: - El Meshhur - El Aziz - Garib Secilin prej tyre do ta shpjegojm. Pyetja 28: Prkufizo hadithin "MESHHUR" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: EL-MESHHUR n etimologji do t thot nj shtje e cila paraqitet, prhapet dhe del haptazi. - N terminologji do t thot hadithin, t cilin e transmetojn tre apo m shum vet t secils
12

gjenerat, mirpo pa e arritur numrin e hadithti

MUTEVATIR.

Pyetja 29: Trego shembuj t hadithit MESHHUR. Prgjigjja: Sh. hadithi: "Vrtet, Allahu nuk e ngrit diturin n trsi si dituri, ... ".
(Transmetojn dy shejhat BUHARIU DHE MUSLIMI)

Pyetja 30: ka do t thot hadith MESHHUR JO TERMINOLOGJIK? Prgjigjja: Ka pr qllim hadithin, i cili sht prhapur n njerz pa i plotsuar kushtet dhe prfshin: 1. Hadithi i cili ka nj burim, mbshtetje, transmetues. 2. Hadithi, i cili ka shum transmetues. 3. Hadithi, i cili n esenc nuk ka mbshtetje.

Pyetja 31: Trego llojet e hadithit MESHHUR JO TERMINOLOGJIK, duke ilustruar me shembuj! Prgjigjja: Ka lloje t shumta: 1. MESHHUR vetm te ekspertt e Hadithit: Sh. Hadithi i Enesit: "Gjat nj muaji sa her q ngritej nga rukuaja Muhamedi a.s. lutej pr familjen e tij dhe pr gabimtart".
(TRANSMETOJN DY SHEJHAT)

2. MESHHUR te ekspertt e hadithit, te dijetart dhe te njerzit e rndomt: Sh. hadithi:"Musliman sht ai, prej t cilit jan t sigurt prej gjuhs s tij dhe duarve (veprimtarive) t tij". (MUTEFIKUN
ALEJHI)

13

3. MESHHUR te ekspertt e jurisprudencs islame (FUKAHAT) Sh. hadithi: "shtja m e urrejtur, por e lejuar, tek Allahu sht shkurorzimi". (Hakimi, e ka vrtetuar dhe e prshtat Dhehebiu) 4. MESHHUR te Usulijint: Sh. hadithi: "sht ngritur (mkati) prej umetit tim sa i takon pr veprimet pa qllim, me harres dhe pr t cilat jan t detyruar dhe i kryejn pr shkak t presionit". (E ka vrtetu Ibn Habani dhe Hakimi) 5. MESHHUR te gramatikant: Sh. hadithi: "Lum pr robin Suhejb, po mos t'iu friksohej Allahut, nuk do t gabonte". Nuk ka baz. 6. MESHHUR te njerzit e rndomt: Sh. hadithi: "Ngutja sht vepr e shtyr prej shejtanit". E ka nxjerr Tirmidhiu dhe e ka vlersuar t mir (hasen).

Pyetja 32: Prkufizo hadithin "AZIZ" n etimologji dhe n terminologji! Prgjigjja: AZIZ n etimologji do t thot i muar, i shtuar dhe i prforcuar. - N terminologji do t thot hadithin, t cilin e transmetojn m s paku dy transmetues t nj gjenerate, apo nga dy transmetues t secils gjenerat. Pyetja 33: Ilustro nj shembull t hadithit AZIZ. Prgjigjja: Hadithin, t cilin e transmetojn dy shejhat (Buhariu dhe Muslimi) nga Enesi se i drguari i Allahut s.a.v.s. ka thn: "Nuk ka besuar askush prej juve deri sa mos t jem m i dashur se fmijt e tij, prindrit e tij 14

dhe t gjith njerzit". Pyetja 34: Prkufizo hadithin "GARIB" n etimologji dhe n terminologji! Prgjigjja: GARIB n etimologji do t thot i vetmuar, apo njeri larg t afrmve t tij. N terminologji do t thot Hadithi i transmetuar vetm prej nj transmetuesi (vetm prej nj rruge). Pyetja 35: A sht kusht, me qen i vetmuar, vetm n nj gjenerat, apo n seciln gjenerat prej gjeneratave transmetuese. Prgjigjja: sht kusht me qen i vetmuar n seciln gjenerat, por edhe nse sht i vetmuar vetm n nj gjenerat prej gjeneratave quhet hadith GARIB.

Pyetja 36: Si ndahet hadithi GARIB dhe ilustro me shembuj secilin lloj. Prgjigjja: "GARIB MUTLLAK": sht hadithi i vetmuar n fillim t zinxhirit t transmetimit, pra n hallkn e par. Sh. hadithi: "Vrtet veprat shprblehen sipas qllimit" Ky hadith buron vetm prej nj transmetuesi e ai sht Umet bin Hatabi r.a. - "GARIB NISBIJUN": sht hadithi i vetmuar n hallkn e dyt e t tret t transmetimit, pra n hallkn e par e transmetojn shum transmetues, por m von kalon n transmetues t vetmuar. Sh. hadithin t cilin e transmeton Enesi r.a.
15

se: "Pejgamberi s.a.v.s. ka hy n Meke, ndrsa n kok kishte Kapel (Migfer)".

(Transmetuan Dy Shejhat)

Pyetja 37: Prkufizo hadithin "SAHIH" n etimologji dhe n terminologji! Prgjigjja: N etimologji SAHIH do t thot i shndosh, e cila sht e kundrt me t smurn. - N terminologji SAHIH sht do hadith me hallka t transmetuesve t ngjitura, me transmetues t drejt, me tekst t prpikt fillim e mbarim, pa t meta dhe pa mangsi a smundje. Pyetja 38: Shpjego prkufizimin n pika t shkurta. Prgjigjja: 1. Hallkat e zinxhirit t transmetuesve i ngjitur: Secili transmetues i hadithit e ka marr drejtprdrejt hadithin nga transmetuesi i msiprm, pra prej fillimit deri n mbarim pa u kput. 2. Drejtsia e transmetuesit - do t thot q transmetuesi me qen: musliman, i moshs madhore, i menur; burrror dhe jo mkatar. 3. Teksti i hadithit i prpikt, q do t thot, secili transmetues t prcjell hadithin me tekst t plot, t prpikt dhe preciz; pa marr parasysh se ai hadith sht prcjell me shkrim apo me goj. 4. Pa t meta - pra hadithi, i cili nuk ka ndonj t met, nse krahasohet me nj hadith t njjt, i cili sht n nj shkall m t lart dhe i cili sht i besueshm. 5. Pa smundje apo mangsi. Smundja apo mangsia sht nj turbullim i leht, i cili nga jasht duket se hadithi sht i vrtet dhe i plot, ndrsa n brendsi ka simptome, t cilat tregojn se sht i shtrembruar.
16

Pyetja 39: N baz t shpjegimit t hadithit SAHIH, prmendi cilat jan kushtet e hadithit SAHIH. Prgjigjja: Nga prkufizimi dhe shpjegimi kuptohet se hadithi SAHIH ka pes kushte e ato jan: 1. Hallkat e zinxhirit t transmetuesve t ngjitura. 2. Drejtsia e transmetuesve. 3. Teksti i hadithit i prpikt. 4. Hadithi pa t meta apo mangsi. 5. Hadithi i shndosh, pa ndonj simptom t dobsis apo smundjes. Pyetja 40: Shno nj shembull t hadithit SAHIH! Prgjigjja: Hadithin, t cilin e ka regjistruar BUHARIU n SAHIHUN e tij: "Na ka treguar Abdullah bin Jusufi, i cili ka thn: Na ka tregu Malik bin Enesi e ai nga Shihabi e ai nga Muhamed bin Habir bin Mut'ami e ai nga baba i tij se e ka dgjuar t drguarin e Allahut s.a.v.s. duke e knduar suretu "Tur" n namazin e akshamit". Ky hadith sht SAHIH, pse transmetuesit jan t lidhur mes vete, jan t prpikt, nuk ka t meta dhe nuk ka ndonj simptom q le t dyshohet n t. Pr kt arsye vaxhib sht pr t vepruar me kt hadith edhe sipas mendimit unanim (t IXHMAIT) dhe sipas ekspertve t hadithit. Pyetja 41: Trego shkallt e hadithit SAHIH! Prgjigjja: Hadithi SAHIH ka shtat shkall e ato jan: Shkalla e par: Hadithi pr t ciln jan pajtuar Buhariu dhe Muslimi. Shkalla e dyt: Hadithin t cilin e transmeton vetm Buhariu. Shkalla e tret: Hadithin t cilin e transmeton vetm Muslimi. Shkalla e katrt: Hadithi i cili i ka plotsuar shartet (kushtet), t cilat i kan parapar Buhariu dhe Muslimi, por nuk i kan regjistruar ata, por sht regjistruar n 17

koleksionet e tjerve. Shkalla e pest: Hadithi i cili i ka plotsuar kushtet e Buhariut por nuk sht i regjistruar n Sahihun e tij. Shkalla e gjasht: Hadithi i cili i ka plotsuar kushtet e Muslimit por nuk sht regjistruar n Sahihun e tij. Shkalla e shtat: Hadithi i cili sht Sahih te t tjert prpos tyre, si te Ibni Huzejme dhe Ibn Habani. Pyetja 42: Prkufizo hadithin SAHIH LI GAJRIHI (i vrtet nga tjetri) Prgjigjja: N esenc sht hadithi Hasen lidhatihi (n vetvete), por i cili transmetohet n nj rrug tjetr t transmetimit m t fort. Quhet Sahih ligajrihi pr arsye se vrtetsia nuk vjen pr shkak t hallks zinxhirore t tij, por pr shkak se i bashkngjitet dika tjetr q e vrteton dhe e prforcon.

Pyetja 43: Trego nj shembull t hadithit SAHIH LI GAJRIHI (i vrtet nga tjetri). Prgjigjja: Hadithi: Muhamed bin Amri nga Ebi Selemete e ai nga Ebi Hurejrete se i drguari i Allahut s.a.v.s. ka thn: "Sikur ta dija se nuk e rndoj shum umetin tim do t'i urdhroja pr ta prdorur brushn pr pastrimin e dhmbve (MISVAKUN), para do namazi". (Transmeton Tirmidhiu n temn "Pastrtia") Pyetja 44: Prkufizo hadithin HASEN LI DHATIHI n etimologji dhe terminologji. Prgjigjja: HASEN LI DHATIHI n etimologji do t thot cilsi e t mirs, t bukurs. - Hasen li dhatihi n terminologji sht do hadith i cili hallkat e zinxhirit t transmetuesve i ka t ngjitura 18

me transmetues t drejt, pa t meta, pa mangsi apo smundje. Mirpo n tekst vrehet paprpikri e vogl prej fillimit deri n mbarim. Pyetja 45: Trego nj shembull t hadithit HASEN LI DHATIHI (i mir vetvetiu). Prgjigjja: Hadithi t cilin e transmeton Tirmidhiu: Na ka tregu Kutejbe se i ka tregu Xhafer bin Sulejban ed Dabiiju e ai nga Ebi Umrani el Xhuni e ai nga Ebi Bekri bin Ebi Musa el Eshariju, i cili ka thn: E kam dgjuar Ebi Bahdereti el Advi, duke thn: Ka thn i drguari i Allahut s.a.v.s.: "Vrtet dyert e xhenetit jan nn hijen e shpatave ... ". Pr kt hadith ka thn Tirmidhiu: "sht hadith Hasen Garib". sht ky hadith Hasen, pse q t katr transmetuesit e zinxhirit jan t besueshm e t drejt, prpos q nuk dihet me siguri gjendja e Xhafer bin Suljman ed Dabiijut. Pr kt arsye e ka zbritur hadithin prej grads SAHIH n hadith HASEN. Pyetja 46: Prkufizo hadithin HASEN LI GAJRIHI . Prgjigjja: HASEN LI GAJRIHI sht hadithi i dobt, mirpo i njjti hadith ka rrug t shumta, dhe dobsia e hadithit nuk sht te transmetuesi i njohur si rrenacak apo si fasik. Pyetja 47: Shno nj shembull t hadithit HASEN LI GAJRIHI. Prgjigjja: Hadithin t cilin e ka transmetuar Tirmidhiu, mirpo sht ngritur n HASEN nga rruga tjetr e transmetimit nprmjet Shubetes e ai nga Asim bin Abdullahu e ai nga Abdullah bin Amir bin Rebiate e ai nga baba i tij se nj femr prej familjes Beni Fezaretes sht martuar, ndrsa shuma e Mehrit ka qen dy papue. I drguari i Allahut s.a.v.s. e ka pyetur: A je e knaqur pr mehr dy papue? sht 19

prgjigjur me PO. Dhe Muhamedi a.s. e ka lejuar t martohet. Transmetuesi Asim sht i dobt pse nuk mban mend mir, mirpo kt hadith Tirmidhiu e ka ngritur n shkalln "HASEN" nprmjet nj zinxhiri (rrug) tjetr. Pyetja 48: Cila sht shkalla e hadithit HASEN LI GAJRIHI? Prgjigjja: HASEN LI GAJRIHI sht hadith i nj shkalle m t ult se HASEN LI DHATIHI. Pyetja 49: far vendimi duhet t merret, nse hadithi HASEN LIDHATIHI vjen n kundrshtim me hadithin HASEN LI GAJRIHI? Prgjigjja: Nse hadithi HASEN LIDHATIHI, bie n kundrshtim me hadithin HASEN LI GAJRIHI, veprohet me hadithin HASEN LI DHATIHI. Pyetja 50: Prkufizo hadithin "MUHKEM" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: N etimologji MUHKEM do t thot i sigurt. - N terminologji MUHKEM sht hadithi i cili pranohet pa kurrfar dyshimi, sepse sht i plot dhe pa t meta. Pyetja 51: Prkufizo hadithin "MUHTELIF" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: N etimologji "Muhtelif" do t thot ndryshe, e kundrt, pra MUHTELIF HADITH ka kuptimin kur dy hadithe e m shum jan ndryshe apo n kundrshtim njra me tjetrn n domethnie. - N terminologji do t thot hadithi i pranuar Kontrast me hadithin tjetr pasi q ekziston mundsia e veprimit t secilit hadith pr qllimin e vet. 20

Pyetja 52: Shno nj shembull t hadithit Muhtelif. Prgjigjja: Hadithi : "Nuk ka (smundje) ngjitse dhe nuk infektohet njeriu prej tjetrit". sht n kundrshtim me hadithin, t cilin e transmeton Buhariu: "Ik nga i smuri prej lepre sikurse ik prej luani". Q t dy hadithet jan n kundrshtim n mes vete nga ana e jashtme e tyre dhe q t dy jan hadithe SAHIH. Hadithhi i par e mohon smundjen ngjitse, ndrsa hadithi i dyt dshmon (pohon) smundjen ngjitse. Dijetart i kan tubuar kta dy hadithe dhe u kan dhn kuptime t ndryshme, por n kt rast po e prmendi ka ka thn Ibn Haxheri r.a. TUBIMI (i ktyre dy haditheve): Duhet t thuhet se: Esenciale sht se smundja ngjitse sht e papranueshme dhe jo e qndrueshme, duke u argumentuar me thnien e Muhamedit a.s. Asgj nuk kalon prej nj shtje n tjetrn. Thnia e kundrshtarit (replikuesit) se Deveja shterp nse przihet me deven joshterp (t shndosh), ather edhe e shndosha bhet shterp, pse sht smur nga e para. Kjo do t thot se shterpsia ka filluar te e dyta, po ashtu si ka filluar nga e para. Ndrsa ikja nga smundja e leprs pr shkak t pengimit t prhapjes (sed-dhira), pra pr t mos u smur asht si sht smur e para, nse iu bashkngjitet atyre q e kan smundjen e leprs me kaderin e Zotit si fillim i smundjes, jo pr shkak t bashkngjitjes s smundjes apo kalimit t smundjes, e pr t menduar se pr shkak t shoqrimit, pra przierja sht shkak i smundjes. Pra ai mendon se iu sht ngjitur smundja dhe bn mkat. Pr kt arsye sht 21

urdhruar me iu largu atyre me smundje t leprs pr mos me menduar se pr shkak t tyre jan smur dhe bjn mkat. Pyetja 53: far vendimi duhet t merret, nse haset n dy hadithe t kundrta mes tyre dhe q t dyja jan t pranuara! Prgjigjja: - Nse ka mundsi q me secilin t veprohet n vendin e vet dhe qllimin e vet dhe veprohet me t dy hadithet. - Nse nuk ka mundsi bashkimi i tyre, dhe nuk ka mundsi q me secilin t veprohet me qllimin e vet pse q t dyja kan t njjtin qllim, ather shikohet cili hadith sht mensuh (shfuqizuar) dhe cili sht nasih (shfuqizues) dhe nuk veprohet me hadithin e shfuqizuar (mensuh). - Nse nuk mund ta dim se cili hadith sht nasih (shfuqizues) dhe cili mensuh (i shfuqizuar), ather i japim prparsi njrit prej tyre pas verifikimit t rrugve dhe mnyrave t shumta. Ekzistojn m shum se 50 mnyra pr ti analizuar dhe n fund pr ti dhn prparsi nj hadithit nga hadithi tjetr. - Nse nuk mund t'i japim prparsi ndonjrit prej tyre pr shkak se n do aspekt jan t barabart, e cila gj sht shum e rrall, ather ndalemi dhe presim deri sa t gjejm dika, ndonj argument, i cili i jep prparsi njrit prej tyre.

Pyetja 54: Prkufizo hadithin "NASIH" dhe "MENSUH" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: NES-H n etimologji do t thot "heqje dhe bartje", pra sikurse ligji e heq nj ligj tjetr ose e vendos n nj vend tjetr.

22

- N terminologji do t thot kur Dispozitori e shfuqizon nj vendim t mhershm dhe vendos vendim t ri. Pyetja 55: Si njihet hadithi Nasih (shfuqizues) prej mensuhit ( t shfuqizuarit). Prgjigjja: 1. Me thnien e qart t t drguarit t Allahut s.a.v.s. sikurse n hadithin e vizits s varrezave, t cilin e transmeton Muslimi "M hert ju kam pas ndaluar vizitn e varrezave, por tani vizitoni se aty keni kshill dhe prkujtim t bots tjetr". 2. Sqarimi i Sehabiut, sikurse sht rasti i Xhabir r.a., i cili ka sqaruar hadithin: "Prej shtjeve t fundit t drguarit s.a.v.s. ka qen se abdesti nuk prishet prej ushqimit t mishit t pjekur me zjarr".
(E kan regjistruar AS-HABU SUNEN)

3. Njohja e dats s hadithit, sikurse sht rasti me hadithin e Shidad bin Evsit: "sht prishur agjrimi i atij, i cili jep gjak, dhe i cili merr gjak". Ky hadith sht shfuqizuar me hadithin e Ibni Abasit, i cili ka thn: "I drguari i Allahut s.a.v.s. ka dhn gjak deri sa ka qen n haxh me ihram dhe ka qen agjrueshm". (Transmeton MUSLIMI) Sipas disa rrugve transmetimi i hadithit t Shidadit ka qen ditn e lirimit t Meks, ndrsa Ibni Abasi e ka shoqruar Muhamedin a.s. n Haxhin Lamtumirs, i cili haxh ka qen pas lirimit t Meks. 4. Me sqarimin e Ixhmait, sikurse sht rasti me hadithin: "Kush pi alkool rrihne me shkop, ndrsa nse e pi prsri, n t katrtn her ekzekutojeni". Pyetja 56: Prkufizo hadithin "DAIF" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: DAIF n etimologji do t thot i dobt, i cili sht e
23

kundrta e t fuqishmit. - N terminologji hadithi DAIF sht hadithi, i cili nuk i ka plotsuar kushtet e hadithit HASEN, pra i mungon nj kusht prej kushteve t tij. Pyetja 57: Shno nj shembull t hadithit DAIF. Prgjigjja: Shembull hadithin, t cilin e transmeton Tirmidhiu t Hakim el Ethremit: "Transmetohet nga Ebi Temimeti el Hexhemiju e ai nga Ebi Hurejrete se Pejgamberi s.a.v.s. ka thn: "Kush kontakton seksualisht me bashkshorten derisa ajo sht n kohn e menstruacionit ose n anus, ai ka mohuar at ka i ka zbritur Muhamedit". Pasi q e ka regjistruar Tirmidhiu ka thn: Kt hadith nuk dim se ka ardhur n ndonj rrug tjetr, prpos nprmjet Hakim el Ethrmit e ai nga Temimete el Hexhemiju e ai nga Ebu Hurejrete. Pastaj ka sqaruar Tirmidhiu: Kt hadith e ka konsideruar t dobt Muhamedi n hallkn zinxhirore, pse n mesin e transmetuesve sht Hakim el Ethrem!. Nakin e l Ethremin e ka konsideruar t dobt edhe Ibn Haxher el Askalani n librin "TEKRIB". Pyetja 58: Si duhet veprohet (far dispozite) me hadithin daif? Prgjigjja: Dijetart kan dhn mendime t ndryshme sa i prket veprimit me hadithin DAIF. Pjesa drmuese e dijetarve mendojn se mustehab (e plqyer) sht pr t vepruar me hadithin DAIF n shtjet q kan t bjn me edukatn dhe vlerat. Mirpo kjo sht e kushtzuar me tri kushte, t cilat i ka prmendur Ibn Haxher el Eskalani: 1. Q mos t jet tepr i dobt. 2. Q hadithi t jet nn shkalln e haditheve tjera. 3. Q mos t mendohet se sht i domosdoshm veprimi me t, por t jet vetm rezerv.
24

Pyetja 59: Prkufizo hadithin "MUALAK" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MUALAK n etimologji do t thot i varur. Quhet zinxhiri i varur pr arsye se nga lart hallka e zinxhirit t transmetuesve sht i ngjitur, por ka mbetur i varur posht, sikurse t ishte i varur n kulm. - N terminologji hadithi MUALAK sht hadithi, t cilit i mungon transmetuesi apo dy e m shum n fillim t hallks s transmetuesve. Pyetja 60: Shno nj shembull t hadithit MUALAK. Prgjigjja: Hadithin, t cilin e ka regjistruar Buhariu: "Ka thn Ebu Musa: "Pejgamberi s.a.v.s. ka mbuluar gjunjt kur ka hy Othmani" Ky hadith sht MUALAK (i varur), sepse Buhariut i mungojn t gjith halkat zinxhirore t transmetuesve, prpos sehabiu Ebu Musa el Eshariju r.a. Pyetja 61: far dispozite ka hadithi MUALAK? Prgjigjja: Hadithi MUALAK sht i papranuar, sepse i mungon nj kusht prej kushteve t pranimit e ai kusht sht zinxhiri i ngjitur, pse i mungon nj e m shum transmetues t hallks zinxhirore e ne nuk e dim gjendjen e tyre. Pyetja 62: Prkufizo hadithin "MURSEL" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MURSEL n etimologji do t thot rrzim, rnie, i panjohur, e kjo sht pr arsye se filli i hallks s zinxhirit mungon, me fjal tjera sht i panjohur. - N terminologji hadith MURSEL sht hadithi, t cilit i mungon hallka e fundit t zinxhirit t transmetuesve, pra pas tabiinit. Pyetja 63: Shno nj shembull t hadithit MURSEL.
25

Prgjigjja: Hadithi t cilin e ka regjistru MUSLIMI n Sahihun e tij: "M ka treguar Muhamed bin Rafiu thena Haxhejni thena Lejthi e ai nga Akili e ai nga Ibn Shihabi e ai nga Seid bin el Musejebi se i Drguari i Allahu s.a.v.s. e ka ndaluar llojin e shitblerjes s quajtur Muzabenetu". Seid bin el Musejeb sht Tabiij, i cili e ka transmetuar kt hadith nga pejgamberi s.a.v.s. pa u treguar sehabja n mes tij dhe t drguarit s.a.v.s., pra i mungon hallka e zinxhirit t transmetuesit t hadithit n fund, pra pas tabiijut. Ndonjher mund t mungoj edhe vet tabiiju.

Pyetja 64: far dispozite ka hadithi MURSEL? Prgjigjja: Hadithi MURSEL n esenc sht hadith i dobt, i papranuar, pse i mungon kushti i pranimit e ai kusht sht hallka e zinxhirit t transmetuesve me qen i pakputur, dhe nuk dihet gjendja e transmetuesit, i cili mungon n zinxhirin e transmetuesve. Po ashtu sht e mundur q n zinxhir mungon tjetr transmetues, jo Sehabiju. Pr kt arsye hadithi konsiderohet i dobt. Pyetja 65: ka do t thot MURSEL SEHABIJI ? Prgjigjja: sht hadithi, t cilin e tregon sehabiju nga Muhamedi a.s. hadithin si me tekst, si hadithin veprues, por ai ose nuk ka qen prezent dhe nuk e ka dgjuar ose pse ka qen nn moshn madhore ose ende nuk e ka pas pranuar Islamin. Pyetja 66: Prkufizo hadithin "MURSEL HAFIJ"
26

n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MURSEL HAFIJ n etimologi do t thot i fsheht jo i qart, i cili nuk mund t kuptohet pa nj analiz dhe studim t thell. - MURSEL HAFIJ n terminologji sht hadithi, t cilin e transmeton transmetuesi prej personi (transmetuesit), t cilin e ka taku ndonjher ose ka qen bashkkohanik, por hadithin, t cilin e transmeton nuk e ka dgjuar prej tij, sht e mundur q e ka dgjuar prej tjetrkujt. Pyetja 67: Shno nj shembull t hadithit MURSEL HAFIJ. Prgjigjja: Hadithi, t cilin e transmeton Ibn Maxhe nga Omer bin Abdul Azizi e ai nga Ukbete bin Amri (Merfu): "Zoti e mshiroft rojn e rojs". Omeri nuk e ka takuar Ukben. Pyetja 68: Si mund t kuptohet hadithi MURSEL HAFIJ? Prgjigjja: MURSEL HAFIJ kuptohet nprmjet tri shtjeve e ato jan: - Kur transmetuesi nuk e ka dgjuar ose nuk e ka takuar personin prej t cilit thot se e ka dgjuar hadithin, mirpo kt e kan zbatuar dhe e kan treguar disa ekspert t hadithit. - Kur vet transmetuesi tregon se nuk e ka taku dhe nuk e ka dgjuar hadithin prej t cilit e transmeton hadithin. - Kur vjen nj hadith n rrug tjetr me nj person shtes prej ktij transmetuesi dhe transmetuesit t msiprm.

Pyetja 69: far dispozite ka hadithi MURSEL HAFIJ? Prgjigjja: sht i dobt pse sht prej llojit t hadithit
27

MUNKATI (i ndrprer). Nse paraqitet ndrprerja e zinxhirit, ather quhet hadith MUNKATI (i ndrprer) Pyetja 70: Prkufizo hadithin "MUADAL" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MUADAL n etimologji do t thot i plogsht. - MUDAL n terminologji sht hadithi, t cilit i mungojn dy e m shum transmetues n hallkn zinxhirore njri pas tjetrit.

Pyetja 71: Shno nj shembull t hadithit MUADAL. Prgjigjja: Hadithin, t cilin e transmeton Hakimi n librin "Mearifetu ulumul Hadith" n Senedin e tij te Kanebiju : "Transmetohet nga Maliku se ka dgjuar se Ebu Hurejrete r.a. ka thn: Ka thn i drguari i Allahut s.a.v.s.: Robin duhet ushqyer, veshmbathur si sht m s miri dhe nuk duhet me e ngarkuar me pun t rnd ka nuk mundet, por vetm sa mundet". Ky hadith sht MUADAL se i mungojn dy transmetues njri pas tjetrit, n mes t Malikut dhe Ebi Hurejres. Pyetja 72: far dispozite ka hadithi MUADAL? Prgjigjja: Hadithi MUADAL sht hadith i dobt, sht m i dobt se hadithi Mursel dhe Munkati pse i mungojn dy e m shum transmetues t zinxhirit njri pas tjetrit. Pr kt jan t pajtimit t gjith dijetart. Pyetja 73: Prkufizo hadithin "MUNKATI" n
28

etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: Hadith MUNKATI n etimologji do t thot i ndrprer, e cila sht e kundrta e ngjitjes. - N terminologji hadith MUNKATI sht do hadith hallka zinxhirore e transmetuesve sht e ndrprer pa marr parasysh, n fillim, mes apo n fund. Pyetja 74: Shno nj shembull t hadithit MUNKATI. Prgjigjja: Hadithin, t cilin e transmeton Abdurr-Rrezzaku e ai nga Thevriju e ai nga Ebi Is-haku e ai nga Zejd bin Jethiu e ai nga Hudhejfe (Merfu): "Nse e emroni at - Ebu Bekrin, ai sht i fuqishm dhe besnik". N kt hadith mungon nj person n mes t zinxhirit t transmetuesve e ai sht Sheriku. Pra, Sheriku nuk sht i vendosur n mes t Thevrijut dhe Ibni Ishakut, pse Thevriju nuk e ka dgjuar hadithin drejtprdrejt prej Is-hakut, por e ka dgjuar prej Sherikut e Sheriku e ka dgjuar prej Ebi Is-hakut. Pyetja 75: far dispozite ka hadithi MUNKATI? Prgjigjja: Hadithi MUNKATI sht hadith i dobt , pr kt jan t pajtimit t gjith dijetart, pse nuk dihet personi (gjendja e personit), gjegjsisht transmetuesi, i cili mungon. Pyetja 76: Prkufizo hadithin "MUDELIS" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: N etimologji TEDLIS quhet fshehja e t mets s artikullit q t mos e hetoj blersi, e ta blej. Ndryshe fjala DELES do t thot padrejtsi. - N Terminologji TEDLIS sht hadithi, t cilit i fshihet e meta n hallkn zinxhirore t transmetuesve dhe pr ta treguar se sht i mir. 29

Pyetja 77: Trego llojet e TEDLISIT! Prgjigjja: Llojet e TEDLISIT jan: - Tedlisi i transmetuesve - Tedlisi i dijetarve - Tedlisi TESVIJE. Pyetja 78: Prkufizo secilin lloj t TEDLISIT dhe ilustro me Shembuj! Prgjigjja: 1. TEDLISI I TRANSMETUESVE sht hadithi kur thot se kt transmetim t hadithit e kam dgjuar prej tij, por n fakt nuk e ka dgjuar. Shembull: Hadithi, t cilin e transmeton Hakimi me senedin e tij deri te Ali bin Hashremi, i cili ka thn: Na ka thn neve Ibn Inahi e ai nga Zehre. Kur kan pyetur: A e keni dgjuar nga Zehra? sht prgjigjur: JO! Bile as prej dikujt tjetr, i cili e ka dgjuar nga Zehra, por m ka treguar Abdurr-Rrezzaku e ai nga Muameri e ai nga Zehra". N kt shembull sht i eliminuar Ibni Ineti, i cili ka qen n mes t dyve; n mes t Ineti dhe Zuhres. 2. TEDLIS SHUJUH Me transmetuar transmetuesi nga nj Shejh hadithin prej t cilit e ka dgjuar dhe e emron, e cilson dhe i jep nj emr tjetr, t cilin nuk e njeh, pra thot se e ka dgjuar prej nj shejhi (dijetari) me fam vetm pr tiu pranuar m mir, ndrsa nuk ia prmend emrin prej t cilit e ka dgjuar. Shembull: Thnia "Ebi Bekri bin Muxhahidit ai ishte njri prej dijetarve t El-Ferait, ndrsa "Na ka treguar Abdullah bin Ebi Abdullah" ka pas pr qllim Eba Bekrin bin Ebi Davud Es-Sexhistanin".
30

3. TEDLIS ET-TESVIJE sht kur transmetuesi i hadithit e transmeton hadithin nga shejhu i tij, por e eliminon nj transmetues t dobt n mes t dy hallkave zinxhirore t transmetuesve t besueshm. Shembull: Hadithi, t cilin e transmeton Ibni Ebu Hatemi n Librin "Ilel" ku thot: "Kam dgjuar babn tim ..." dhe e prmend hadithin t cilin e ka transmetuar Is-hak bin Rahuvijete an Bekijeti, t cilin ma ka treguar Ebu Vehbi El-Esediju e ai nga Nafi e ai nga Ibn Umeri hadithin: "Mos e ngritni (lavdroni) islamin e ndonj njeriu deri sa ta kuptoni mir besimin n mendjen e tij". Pastaj babai im ka thn: "Ky hadith ka nj shtje, t ciln t rrall jan ata, t cilt mund ta kuptojn, e ajo sht se "Kt hadith e ka transmetuar Abidullah bin Amri e ai nga Is-hak bin Ebi Fervete e ai nga Nafiu e ai nga Ibn Omeri e ai nga Pejgamberi s.a.v.s. Abidullahu sht i besueshm, Ibni Umeri dhe cilsia e tij, Ebu Vehb sht m i fuqishm. E ka cilsuar Bekijete, ndrsa ai sht prej beni Esedit, me qllim q hadithi t pranohet sa q edhe nse e len Is-hak bin Ebi Ferveten nuk do t ishte udhzuar. Pyetja 79: far dispozite ka hadithi MUDELIS ? Prgjigjja: TEDLISI ISNAD sht mekruh , kshtu e kan konsideruar shumica e dijetarve. - TEDLISI SHUJUH sht mekruh m i leht se TEDLISI ISNAD, sepse MUDELISI nuk e ka eliminuar asknd, por sht mekruh pr shkak se nuk e tregon transmetuesin dhe dshiron t tregoj ndonj m t njohur.
31

- TEDLISI TESVIJE sht m e urrejtur se TEDLISI ISNAD. Pyetja 80: Cilat jan shkaqet q e shtyjn deri te TEDLISI? Prgjigjja: Shkaqet, t cilat ndikojn n TEDLISI SHUJUH jan katr: 1. Shejhi i dobt apo personaliteti i tij jo i besueshm. 2. Jeta e gjat sa q prej tij kan dgjuar shum t tjer pos tij. 3. Mosha shum e re, sa q transmetuesi sht m i vjetr se ai prej t cilit e ka marr hadithin. 4. Transmetime t shumta vetm prej njrit sa q nuk dshiron me ia prmend emrin vetm njrit. Qllimet, t cilat jan te TEDLISI ISNAD jan pes: 1. Dyshimi n hallkn zinxhirore siprore. 2. Humbja e nj pjese t hadithit prej shejhit, prej t cilit e kan dgjuar shum transmetimin. 3. Shejhi i panjohur ose i pabesueshm. 4. Jeta e gjat sa q prej tij kan dgjuar shum t tjer pas tij. 5. Mosha shum e re sa q transmetuesi sht m i vjetr se ai prej t cilit e ka marr hadithin. Pyetja 81: Si kuptohet TEDLISI ? Prgjigjja: TEDLISI kuptohet me njrn prej dy shtjeve : - Kur Mudelisi vet e pranon, pasi q t pyetet. - Kur ndonj dijetar prej ekspertve t hadithit e zbulon dhe e tregon pasi q e studion dhe analizon. Pyetja 82: Prkufizo hadithin "MUAN-AN" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: N etimologji MUAN-AN do t thot prej-prej.
32

N terminologji hadithi AN-AN sht kur transmetuesi thot "Filani prej Filanit".

Pyetja 83: Shno nj shembull t hadithit MUAN-AN . Prgjigjja: Hadithin, t cilin e transmeton Ibn Maxhe: "Na ka treguar Uthman bin Ebi Shejbete thena Muavijete bin Hisham thena Sufjan prej Usamete bin Zejdit, prej Uthman bin Urvete prej Urvete prej Ajshes se ka thn i drguari i Allahut s.a.v.s.: "Vrtet Allahu dhe Melekt luten pr rreshtat e djatht". Pyetja 84: Prkufizo hadithin "MUEN-EN" n etimologji dhe terminologji. Prgjigjja: MUEN-EN n etimologji do t thot "se ka thn se" N terminologji hadithi MUEN-EN sht hadithi kur transmetuesi thot: "Na ka tregu filani se ka thn filani se". Pyetja 85: Prkufizo hadithin "MEVDU" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MEVDU n etimologji do t thot "me vendos dika aty ku nuk e ka vendin", me fjal tjera "pr tia mveshur". - N terminologji hadithi MEVDU sht rrena e sajuar pr t'ia mveshur t drguarit s.a.v.s. Pyetja 86: far dispozite ka transmetimi i hadithit MEVDU ? Prgjigjja: T gjith dijetart jan pajtuar se nuk lejohet pr ta transmetuar hadithin MEVDU ,nse e di se sht MEVDU, por lejohet pr ta tregu at hadith, duke e sqaruar se sht MEVDU - i mveshur, duke u
33

bazuar n hadithin e MUSLIMIT: "Kush e tregon nj hadith timin, i cili n fakt nuk sht i imi, por rren pr mua, ai sht njri prej rrenacakve". Pyetja 87: Si mund t kuptohet hadithi MEVDU ? Prgjigjja: Kuptohet n shum mnyra: 1. Pranimi dhe deklarimi. Shembull kur Nuh Ibn Ebi Merjem e ka pranuar dhe ka deklaruar se i ka sajuar disa rrena dhe ka thn se jan t Muhamedit a.s. 2. Jo nprmjet deklarimit, por mosnjohjen e transmetuesit . p.sh. e transmeton nj hadith prej nj Shejhu (dijetari) e nuk e njeh at. 3. Nprmjet faktorve apo argumenteve t transmetuesit, si p.sh.: kur sht transmetuesi RAFIDIJ, i cili ka transmetuar pr vlern dhe rndsin e EHLI BEJTIT (familjes s Muhamedit a.s.). 4. Nprmjet faktorve apo argumenteve n vet tekstin e transmetuar p.sh. Hadithet t cilat jan n kundrshtim me Kur'anin ose me logjikn, pra t pakapshme. Pyetja 88: Cilat jan shkaqet e haditheve MEVDU ? Prgjigjja: Shkaqet jan t shumta: 1. Me krkuar afrsi te Allahu 2. Me fituar pasuri dhe prfitime 3. Me fituar reputacion (fam,autoritet) 4. Me prkrah nj medhheb 5. Me injoruar islamin 6. Me iu afruar udhheqsve apo me fituar simpatin prej tyre. Pyetja 89: Prkufizo hadithin "METRUK" n
34

etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: N etimologji METRUK do t thot send i ln pas dore se nuk ka vler as dobi. - N terminologji hadithi METRUK sht hadithi n t cilin n hallkn zinxhirore t tij gjendet transmetuesi rrenacak. Pyetja 90: Sjell nj shembull t hadithit METRUK ? Prgjigjja: Hadithi i Amr bin Shemre el Xheafiju el Kufi el Shiiju, i cili transmeton nga Xhabiri e ai nga Ebi Tafili e ai nga Aliju dhe Amari, t cilt kan thn: "Pejgamberi s.a.v.s. e kndonte duan e kunutit n namazin e sabahit, e thoshte tekbirin ditn e Arafatit pr namazin e dreks, ndrsa nuk e falte (ndrpriste) namazin e ikindis n fund t dits s ditve t Teshrikut". Dijetart kan thn pr Amr bin Shemre pasi q transmetohet prej tij, sht "hadith METRUK". Pyetja 91: Prkufizo hadithin "MUNKIR" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MUNKIR n etimologji do t thot i mohuar, i papranuar. - MUNKIR n terminologji ka disa prkufizime, por m t theksuar dhe m t njohura jan dy: 1. Hadithi, i cili n hallkn zinxhirore t tij ka nj transmetues amoral, rrenacak, i njohur si harrestar ose si mkatar. 2. Hadithi, t cilin e transmetojn t dobtit, jo t besueshmit. Pyetja 92: Shno nj shembull t hadithit MUNKIR . Prgjigjja: Shembull nga prkufizimi i par:
35

Hadithi, t cilin e transmeton Nesaiu nga transmetimi i Ebi Zekir Jahja bin Muhamed bin Kajs nga Hisham bin Urvete e ai nga babai i tij e ai nga Aishja (Merfu): "Hani hurma se kur i biri i Ademit i ha ato e hidhron shejtanin". Thot Nesaiju: Ky hadith sht MUNKIR (i papranuar) pse t tjert, t cilt e kan transmetuar nga Ebi Is-haku MEVKUF, jan t besueshm dhe sht "MEARUF". - Shembull nga definicioni i dyt: Hadithi, t cilin e transmeton Ebi Hatemi nga rruga e Habib bin Habib Ez-Zijat e ai nga Ebi Is-haku e ai nga Ajzar bin Harithi e ai nga Ibn Abasi se Pejgamberi a.s. ka thn: "Kush fal namazin, jep zekatin, e kryen haxhin, agjron ramazanin, e nderon musafirin hyn n xhenet". Ebu Hatemi thot: Ky hadith sht MUNKIR (i papranuar), sepse hadithi tjetr nga rruga tjetr e kan transmetuar nga Ebi Is-haku MEARUF e i dihet mirfilli dispozita pr hadithin MEARUF. Pyetja 93: Cili sht dallimi n mes t hadithit SHADH dhe MUNKIR ? Prgjigjja: MUNKIR sht hadithi i dobt, i cili sht n kundrshtim me hadithin e besueshm. - SHADH sht hadithi i nj shkalle m t ult, i cili sht n kundrshtim me hadithin e nj shkalle m t lart se vet. Pyetja 94: Prkufizo hadithin "MEARUF" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: N etimologji MEARUF do t thot i njohur.
36

N terminologji MEARUF sht hadithi, t cilin e transmetojn besnikt e jo t dobtit, t cilt e kan transmetuar nga rruga tjetr. Pyetja 95: Shno nj shembull t hadithit MEARUF . Prgjigjja: Hadithi, t cilin e transmeton Ibn Ebi Hatem nga rruga e Habib bin Habibit e ai nga Ebi Is-haku e ai nga Izar bin Harithi e ai nga Ibni Abasi e ai nga Pejgamberi s.a.v.s., i cili ka thn: "Kush e fal namazin, e jep zekatin, e kryen haxhin, agjron ramazanin e nderon vizitorin hyn n xhenet". Ebu Hatemi thot: Ky hadith sht MUNKIR, sepse rruga tjetr, t ciln e transmetojn prej Ebi Is-hakut MEVKUF jan t besueshm, pr at themi se sht hadith MEARUF. Pyetja 96: Prkufizo hadithin "MUALEL" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MUALEL n etimologji do t thot defekt smundje. N terminologji MUALEL sht hadithi, n t cilin sht zbuluar nj faktor apo defekt, i cili e bie n dyshim vrtetsin e hadithit edhe pse nga ana e jashtme duket pa defekte. Pyetja 97: ka sht defekti ? Prgjigjja: Defekt quhet faktori i fsheht, i cili e v n pikpyetje vrtetsin e hadithit. Pyetja 98: Si mund ta kuptojm defektin ? Prgjigjja: Defektin mund ta kuptojm nprmjet t disa shtjeve: 37

- Me qen i vetmi transmetues. - Me qen n kundrshtim me hadithet tjera. - Fakte tjera q e bjn hadithin edhe m t dyshimt dhe m t papranuar. Pyetja 99: Ku mundet me qen defekti ? Prgjigjja: - Defekti mund t jet n ISNAD. Kjo sht shumica e rasteve. - Defekti mund t jet n tekst (METN), i cili ndodh m rrall, si sht rasti me hadithin e kndimit t ajetit: "Bismil-lahirr-rrahmanirr-rrahim" n namaz. Pyetja 100: Prkufizo hadithin "MUDEREXH" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: N etimologji MUDEREXH do t thot me vendos dika n dika tjetr, pra me ia bashkngjit. N terminologji MUDEREXH sht hadith, t cilit i bashkngjitet nj ISNAD (hallk zinxhirore e transmetuesve) ose pr t shtuar dika n METN (tekstin e hadithit), ka nuk sht e tij. Pyetja 101: Si ndahet hadithi MUDEREXH ? Prgjigjja: Hadithi MUDEREXH sht dy llojesh: 1. MUDEREXH ISNAD sht hadithi, t cilit i sht ndrruar ISNADI (hallka zinxhirore e transmetuesve). Shembull: Me renditur nj SENED (hallk zinxhirore e transmetuesve t vrtet) e pastaj t thurt nj tekst vet, pr tia treguar tjetrit, q tjetri kur ta dgjoj senedin t mendoj se teksti (METNI) sht po i atij senedi e pastaj ai t prcjell at hadith.
38

2. MUDEREXHI I METNIT ( tekstit) sht hadithi, kur tekstit t tij i shtohet edhe nj tekst tjetr, pa e shkputur. Ky hadith ndahet n tri lloje: Shtimi i teksti n fillim t hadithit Shtimi i teksti n mes t hadithit Shtimi i teksti n fund t hadithit.

Pyetja 102: far dispozite ka hadithi MUDEREXH ? Prgjigjja: Shtimi n tekst t hadithit (IDRAXH) apo me ndryshimi i SENEDIN sht haram. Haram sht edhe te muhadithint edhe te fukahat edhe me IXHMA. Pyetja 103: Prkufizo hadithin "MAKLUB" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MAKLUB n etimologji do t thot me ndryshuar dika. - N terminologji MAKLUB sht ndryshimi i nj fjale me nj fjal tjetr n SENEDIN e hadithit apo n METNIN e tij. Pa marr parasysh n fillim apo n fund t tij. Pyetja 104: Si ndahet hadithi MAKLUB ? Prgjigjja: Hadithi MAKLUB ndahet n dy lloje: 1. MAKLUB I SENEDIT sht hadithi, t cilit i ndrrohet transmetuesi (hallka zinxhirore e transmetuesve). Kjo bhet n dy mnyra: a) Me parakaluar nj transmetues dhe me vonuar transmetuesin tjetr ose emrin e babs me vendos n mesin e hallks zinxhirore t transmetuesve. b) Q transmetuesi me heq nj transmetues dhe me vendosur nj transmetues tjetr n SENED (hallkn zinxhirore t hadithit). Shembull i hadithit Meshhur i 39

transmetuar nga Salimi ndrsa transmetuesi e ka heq emrin e tij dhe e ka vendosur "Nafiun". 2. MAKLUBI I METNIT ( tekstit). sht hadithi, t cilit i ndrrohet teksti. Edhe kjo bhet n dy mnyra: a) Q transmetuesi pjesn e tekstit (METNIT) t hadithit e thot n fund t tekstit (METNIT), jo n fillim. Shembull hadithi i Ebu Hurejrs nga Muslimi, ku shtat persona do t'i vendos Allahu n hijen e Tij, n ditn ku nuk do t ket hije pos hijes s Tij. E n t cilin thuhet: "Njeriun i cili jep sadaka (lmosh) dhe e fsheh sa q dora e djatht nuk e di ka jep dora e majt". Disa dijetar e kan ndrruar tekstin (METNIN), pse duhet me qen kshtu: " ... derisa nuk e di dora e majt ka jep dora e djath". b) Q transmetuesi e merr nj tekst (METN) t hadithit dhe ia bashkngjit nj SENEDI tjetr (hallka t zinxhirit t transmetuesve) kt e bn me qllim t sprovimit, apo pr ndonj qllim tjetr. Pyetja 105: far dispozite ka hadithi MAKLUB ? Prgjigjja: Hadithi MAKLUB sht prej llojeve t haditheve t dobta dhe t papranueshm pr t gjith dijetart, kjo sht e njohur. Pyetja 106: Prkufizo hadithin "MEZID t senedit t pakputur" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: - MEZID n etimologji do t thot "e shtuar", e cila sht e kundrta "e t shkurtuarit".
40

- Hadithi MEZID n terminologji sht hadithit t cilit i shtohet nj transmetues SENEDIT, por pa e eliminuar ndonj transmetues tjetr. Pyetja 107: Shno nj shembull t hadithit MEZID . Prgjigjja: Hadithin, t cilin e transmeton Mubareku. Na ka treguar Sufjani e ai prej Abdurrahman bin Jezidit, i cili ka thn: M ka treguar Besir bin Abidullah, i cili ka thn: E kam dgjuar Eba Idrisin, i cili ka thn: E kam dgjuar Viletin duke thn: E kam dgjuar Ebu Murthidin duke thn: E kam dgjuar t Drguarin s.a.v.s. duke thn: "Mos u ulni mbi varre, dhe mos u falni n ta". N kt hadith jan shtuar dy transmetues: Transmetuesi i par i shtuar sht Sufjani, ndrsa transmetuesi i dyt sht Eba Idrisi. Shtuarja e dy transmetuesve n dy vende e sjell hadithin n dyshim. Pyetja 108: Prkufizo hadithin "MUDTARIB" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MUDTARIB n etimologji do t thot "ngatrres n renditje dhe tollovi". - Hadithi MUDTARIB n terminologji sht hadithi, i cili transmetohet n forma t ndryshme, t ngatrruara, por t cilat jan t nj shkalle. Pyetja 109: Si ndahet hadithi MUDTARIB ? Prgjigjja: Hadithi MUDTARIB ndahet n dy lloje: 1. MUDTARIB I SENEDIT Shembull: Hadithi i Ebu Bekri Sidikit kur i ka thn t drguarit t Allahut s.a.v.s.: "Po e shoh se ke filluar pr tu plakur. Muhamedi a.s. thot: M ka plak populli i Hudit dhe popujt q ngjajn me te".

41

2. MUDTARIB I METNIT Shembull: Hadithi, t cilin e transmeton Tirmidhiu nga Sheriku e ai nga Ebi Hamzete e ai nga Sheabiju e ai nga Fatimete bint Kajsi r.a., e cila ka thn: "sht pyetur i drguari i Allahut s.a.v.s. pr zekatin dhe sht prgjigjur: Prpos zekatit ka edhe obligime tjera pr pasurin". Ndrsa i Ibni Maxhe e transmeton kshtu: "Nuk ka obligime tjera pr pasurin, prpos zekatit". Thot Irakiu: N kt ngatrres t tekstit nuk ka sqarime. Pyetja 110: Prkufizo hadithin "MUS-HAF" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MUS-HAF n etimologji do t thot gabim shtypi, apo gabim n t shkruar. Hadith Mus-haf n terminologji sht hadithit, t cilit i sht ndryshuar teksti n citat apo n t kuptuar n krahasim me hadithet t cilat jan t besueshme. Pyetja 111: Si ndahet hadithi MUS-HAF ? Prgjigjja: Hadithi MUS-HAF sht dy llojesh: 1. TES-HIFI N ISNAD (Gabim shkrimi n hallkn zinxhirore t hadithit). Shembull: Hadithi i Shubes nga "El Avam bin Meraxhim", ndrsa e ka gabuar n t shkruarit e emrit Ibn Muajeni, kur e ka regjistruar me "El Avam bin Mezahim". 2. TES-HIFI N METN (tekst t hadithit). Shembull: Hadithi e Zejd bin Thabitit se pejgamberi s.a.v.s. sht izoluar (ihtexhere) n xhami, e ka gabuar Ibn Lehijate. "Ka dhn, ka nxjerr gjak n xhami (ihtexheme)". Pyetja 112: Prkufizo hadithin "SHADH " etimologji dhe terminologji!

n
42

Prgjigjja: SHADH n etimologji do t thot i vetmuar, i izoluar. SHADH n terminologji sht hadithi, t cilin e transmeton nj transmetues, por q sht n kundrshtim me hadithet t cilat jan m t besueshm. Pyetja 113: Ku ndodh "SHUDHUDHI" ilustro me shembuj? Prgjigjja: SHUDHUDHI ndodh n SENED, ashtu si ndodh n METN. - Shembull n SENED: Hadithi, t cilin e transmeton Tirmidhiju nprmjet rrugs s Ibni Ijnet e ai nga Amr bin Dinari e ai nga Usxhete e ai nga Ibni Abasi se n kohn e t drguarit t Allahut s.a.v.s. ka vdekur nj njeri dhe nuk ka ln asnj pasardhs prpos nj robi, t cilin e kishte liruar. E ka prcjell kt rrug Ibn Ijneti nga Vasleti Ibn Xhurejxhi etj. ndrsa e ka kundrshtuar Hamad bin Zejdi, i cili e ka transmetuar nga Amr bin Dinari nga Usxhete, ndrsa Ibn Abasi nuk e ka prmendur fare. Pr kt arsye thot Ebu Hatemi: Hadithi i Ibni Ijnetit sht hadith "MAHFUDH". - Shembull SHUDHUDH n METN: Hadithi, t cilin e transmeton Ebu Davudi dhe Tirmidhiu me tekstin e tij dhe t tjerve. Pra, hadithi nga Abdul Vahid bin Zijadi e ai nga Eamesh e ai nga Ebi Salihu e ai nga Ebi Hurejrete (MERFU): "Cili prej ... i fal dy rekatet e sabahut, le t mbshtet n t djatht". Bejhekiu thot: Kt hadith e ka kundrshtuar Bejhekiu dhe shum t tjer. Njerzit ve kan transmetuar edhe mnyrn praktike t faljes t Muhamedit s.a.v.s.
43

Pyetja 114: far dispozite ka hadithi SHADH ? Prgjigjja: Hadithi SHADH sht prej haditheve t papranuara. Pyetja 115: Prkufizo hadithin "MAHFUDH" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MAHFUDH sht hadith m i besueshm, i cili sht n kundrshtim me hadith t besueshm. Pyetja 116: Shno nj shembull t hadithit MAHFUDH . Prgjigjja: Shembull dy rastet, t cilat i prmendm te hadithi SHADH . Pyetja 117: far dispozite ka hadithi MAHFUDH ? Prgjigjja: Hadithi MAHFUDH sht prej haditheve t papranuara. Pyetja 118: Prkufizo XHEHALE "Panjohurin e transmetuesit" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: XHEHALE n transmetues n etimologji sht mosnjohje. - N terminologji sht mosnjohja e vet transmetuesit, ose njohja e emrit t tij, por mosnjohja e gjendjes s tij. Pyetja 119: Sa lloje sht MEXHHULI ? Prgjigjja: Mund t thuhet se MEXHHULI sht tri llojesh: 1. MEXHHUL AJNI ( mosnjohja e emrit t transmetuesit). Pra i prmendet emri, mirpo emri i tij sht vetm n nj hallk zinxhirore.
44

Pyetja 120: far dispozite ka transmetimi i transmetuesit t panjohur (MEXHHUL AJNI) ? Prgjigjja: Transmetimi i transmetuesit t panjohur (MEXHHUL AJN) sht i papranuar, prpos n rastet kur kuptohet dhe zbulohet identiteti i tij se sht i besueshm. 2. MEXHHULUL HAL - Mosnjohja e gjendjes s tij (ndryshe quhet i fshehur). sht hadithi i transmetuesit, prej t cilit jan transmetuar dy e m shum hadithe, mirpo nuk ka dshmi pr besueshmrin e tij. Pyetja 121: far dispozite ka hadithi i transmetuesit t panjohur pr gjendjen e tij (MEXHHUL HAL) ? Prgjigjja: Pjesa drmuese e dijetarve kan mendim se hadithi i till sht i papranuar. 3. MUBHEM sht hadithi ku nuk sht i sqaruar saktsisht emri i transmetuesit, pra sht i dyshimt. Pyetja 122: far dispozite ka hadithi i transmetuesit t dyshimt (MUBHEM) ? Prgjigjja: sht i papranueshm deri sa t zbulohet saktsisht dhe t hiqet dyshimi prej transmetuesi nprmjet t nj rruge tjetr, ku tregohet saktsisht pr gjendjen e tij. Pyetja 123: Prkufizo hadithin "ITIBARIN" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: ITIBAR n etimologji do t thot t kesh parasysh pr ti shqyrtuar shtjet pr t vrtetuar hadithin me nj hadith tjetr t njjt.
45

- N terminologji ITIBAR sht me prcjell shum rrug t hadithit nse i njjti hadith sht me nj transmetues t vetm, me qllim q t bhet n mes t hadithit me nj transmetues t vetm nj krahasim me rrugt e tjera t transmetuesve. Pyetja 124: Prkufizo "TABIIN" n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: TABIE n etimologji do t thot pajtueshmri, prputhshmri. - TABIE n terminologji do t thot hadithi, t cilit iu kan bashkangjitur transmetimit t vetm transmetime t tjera, t cilat prputhen n tekst dhe kuptim, ose vetm n kuptim t ardhura prej nj Sehabiu. Pyetja 125: Prkufizo hadithin " MUTEBEAN " n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: MUTEBEAN n etimologji do t thot pajtueshmri, prputhshmri. - MUTEBEAN n terminologji sht shoqrimi i nj hadithi hadithit tjetr. Pyetja 126: Si ndahet MUTABEATE ? Prgjigjja: MUTABEATE (Pajtueshmria e plot) - sht shoqrimi i hadithit prej fillimit t hallks zinxhirore t hadithit (SENEDIT). - MUTABEATE (Pajtueshmria jo e plot) - sht shoqrimi i hadithit n transmetimin, por jo prej fillimit t hallks zinxhirore t hadithit (SENEDIT), por n vazhdim t rrugs s tij.

46

Pyetja 127: Prkufizo "SHAHID" ( Faktik, dshmues) n etimologji dhe terminologji! Prgjigjja: SHAHID n etimologji do t thot, q hadithit t vetmuar ti paraqiten fakte dhe dshmi, t ciln e prforcojn n vrtetsi ashtu si e prforcon dshmitari pafajsin e t akuzuarit. - SHAHID n terminologji sht hadithi, t cilit i shoqrohen hadithe me transmetues tjer, t cilt prputhen tekstualisht dhe kuptim ose vetm n kuptim, ky ndryshim n SENED (hallkn zinxhirore t hadithit) sht Sehabij tjetr. * * * * * * *

47

LIBRAT E AUTORIT
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. Besimi n Zotin Melaqet e Zotit Besimi n Librat e Zotit Pejgambert e Zotit Besimi n Ditn e Kijametit Besimi n Kaderin e Zotit Tregime nga jeta e Muhamedit a.s. Fikhu i Namazit Fikhu i Zekatit Fikhu i Agjrimit Fikhu i Haxhit Emrtoni fmijt tuaj me emra t bukur Dshmort e 9 Prillit n Rakoc dhe Lagje t Re Shkruaj, lexo dhe mso shkronjat e Kur'anit Nata e Dhndris Fadil aka Komandant Sharri

PRKTHIMET NGA GJUHA ARABE

1. Kshilltari Fisnik pr djem dhe vajza (nga autori Muhamed
Sajim)

2. Islami dhe Politika (nga autori Jusuf Kardavi) 3. Mrekullit Numerike n Kur'anin Fisnik (nga autori
Abdurrezak Nufel) 4. Pr Kushtetutn Islame (nga autori Dr. Muhamed Sejid Ahmed El

48

Musejer)

49