A PENNSULA IBRICA ENTRE OS SCULOS VIII E XI

1. A orixe do reino de Al-ndalus e a sa evolucin histrica.

No ano 711 un exrcito musulmn composto de brberes e rabes cruzou o estreito que separa Europa de frica e derrotou rei visigodo don Rodrigo na Batalla de Guadalete. As rivalidades internas no reino visigodo (conflitos sucesorios) e o impulso expanionista islmico explican a presenza musulm na Pennsula e a sa rpida conquista. En tres anos os musulmns conquistaran practicamente toda a Pennsula Ibrica que pasou a ser unha provincia dependente do califa de Damasco baixo o nome de Al Andalus. Al Andalus, que significa Espaa musulmana, estendeuse ao longo de oito sculos, ata que en 1492 os cristins conquistaron Granada, o derradeiro reino musulmn da Pennsula.

Emirato dependente (711-756): despois da conquista, a pennsula pasou a ser un emirato

dependente do califa de Damasco, dicir, recocese a superioridade do califa tanto poltica como relixiosa.

Emirato independente de Crdoba (756-929): a mediados do s VIII, Abderramn I, un prncipe

omeia que fuxira de Damasco ante o ascenso dos abases, chegou pennsula e proclamouse emir. Non se recoeca a autoridade poltica dos califas abass, si a relixiosa. Sentronse as bases polticas da organizacin dun novo estado.

Califato de Crdoba (929-1031): Abderramn III proclamouse califa en 929, esto significaba
que non recoeca ningunha autoridade poltica nin relixosa por riba del, tia todos os poderes. Contou coa axuda dos visires, dos vals e dos cads as como dun exrcito profesional. Foi unha poca de esplendor econmico e cultural, identificado coa cidade de Crdoba. A pesar

das conquistas fronte aos cristins, houbo moitas revoltas internas e o califato foise debilitando. En 976 nomeouse califa a Hisham II pero quen de feito gobernaba era Almanzor, un caudillo militar. A sa morte as loitas internas levaron disolucin do califato.

Reinos de taifas (1031-1086): Trala desmembracin do califato, Al Andalus fragmentouse en

diversos reinos de taifas. A palabra taifa (que en rabe significa bando) se usa para designar os pequenos reinos en que se dividiu a pennsula na poca musulmn. Cada un deles era independente. A debilidade destes reinos fronte aos cristins obrigounos a pagar tributos ou parias a cambio da paz. Exercicios n 5, 6, 7, 8 (tema 4) 2. Economa e sociedade de Al-ndalus. A manifestacins artsticas e culturais.

A economa acadou un gran desenvolvemento en Al Andalus, pois revitalizouse a agricultura, a

artesana e o comercio. * Agricultura: introduciron novas tcnicas de regado (canles de rego e noras) e novos cultivos (arroz, algodn, ctricos). A base continuou a ser a triloxa mediterrnea. * Artesana: realizouse nas cidades e con gran calidade (coiro, ferro, cermica, vidro) * Comercio: Al Andalus foi intermediario entre Oriente e Occidente. Usronse as moedas de ouro, dinar, e prata, dirham.

A sociedade: Os grupos sociais de Al Andalus defnense pola sa orixe tnica e relixin. Os

conquistadores dividanse segundo criterios tnicos: rabes: pertencentes a familias nobres orixinarias de Oriente, gozaban de privilexios e riquezas. Estaban divididos en clans rivais entre si. brberes: provian do Norte de frica e anda que representaron un papel fundamental na conquista, recibiron as terras menos frtiles e por iso se rebelaban a mido. Os peninsulares organizronse seguindo criterios relixiosos

 mulads: eran descendentes dos cristins que vivan na pennsula antes da conquista musulm e que se converteron ao islam. dimms: o colectivo dos non musulmns que podan practicar a sa relixin a cambio de pagar tributos. Estaba integrado polos mozrabes (cristins que vivan en territorio musulmn), os xudeus (que vivan nas xudaras) Exercicios n 11, 13 A Cultura floreceu en Al Andalus dun xeito notable. Nas Matemticas introduciron a lxebra e o sistema de numeracin rabe (coa innovacin do nmero 0); tamn se acadou un gran desenvolvemento en Astronoma, Medicina e Literatura; no eido da Filosofa destacou Averroes (achegou a Occidente o pensamento de Aristteles) e o xudeu Maimnides. A manifestacin artstica mis relevante foi a Arquitectura. As sas caractersticas principais foron: uso de materiais pobres: ladrillo e xeso rica decoracin: motivos xeomtricos, vexetais e caligrficos (textos do Corn) emprego do arco de ferradura, do arco polilobulado, da bveda e da cpula interiores moi coidados: emprego da luz e da sombra e da auga Destacaron a mesquita de Crdoba (ver cadro px 79) e o palacio de Medina Azahara na poca califal; o palacio da Aljafera e a alcazaba de Mlaga na poca dos reinos de taifas

3. A formacin dos reinos cristins: o ncleo occidental

Houbo territorios da Pennsula que mantiveron a sa independencia fronte aos musulmns. Situronse nas zonas montaosas cntabras e pirenaicas. A Reconquista o proceso mediante o cal os cristins foron arrebatando territorio aos musulmns. Reinos occidentais No momento da conquista musulm, algns nobres hispano-visigodos refuxironse nas

montaas do norte, unha zona de fcil defensa que xa resistira a invasin romana. En 722 unha incursin musulm nos Picos de Europa foi rexeitada polos cristins dirixidos polo nobre visigodo Pelayo. Esta escaramuza, magnificada co paso do tempo, cocese co nome de Batalla de Covadonga, e considerouse como a orixe da Reconquista. Os sucesores de Pelayo continuaron coa expansin do reino que chegou ao norte do Douro na segunda metade do s IX con Afonso III. No s X, Garca I trasladou a capital de Oviedo a Len. Ramiro II afianzou a fronteira no Douro trala Batalla de Simancas (939). Na fronteira oriental do reino leons acadou importancia o condado de Castela, sobre todo a partir do s X. O conde Fernn Gonzlez uniu varios condados e legou os territorios os seus herdeiros. O condado de Castela integrouse no reino de Navarra pero en 1035 trala morte do rei Sancho III pasou o seu fillo que se proclamou rei de Castela (Fernando I). A zona situada ao norte do Douro estaba despoboada e ocupouse mediante un proceso de repoboacin por medio de dous sistemas: presura ou aprisio: se outorgaban terras aos labregos que as repoboasen repoboacin municipal: os reis concedan s novos municipios foros ou cartas de A presenza musulm en Galicia foi escasa. Os musulmns chegaron a Lugo en 714 pero foron unha minora. En 740 abandoaron o territorio galego polas condicins meteorolxicas e por unha revolta contra o grupo dirixente. Dende entn Galicia mantvose allea s musulmns. O rei Afonso I (739-757) incorporou a parte central de Galicia ao reino astur. Dende entn os reis astures comezaron a dominar o territorio galego. A integracin foi total con Afonso II, no seu reinado foi o descubrimento da tumba do Apstolo Santiago, feito que aproveito a monarqua como apoio Reconquista. Galicia sufriu os ataques de Almanzor no 997 e os dos normandos e viquingos no s IX e X. A sociedade galega estaba xerarquizada e nela dominaban os propietarios da terra

poboamento con privilexios especiais.

(nobres e igrexa). O campesiado, dependente dun seor habitaba nas vilas (pequenos ncleos rurais) que ao ir mendrando transformronse en vilares (pequenas vilas) e casais (explotacins illadas). Exercicios n 21, 22, 23, 24, 25, 34, 36

4. A formacin dos reinos cristins: o ncleo oriental

Na zona oriental da pennsula xurdiron outros ncleos independentes que ademais de loitar contra os musulmns tian que facelo contra os reis francos. Os francos foron derrotados na Batalla de Roncesvalles (778, Navarra), segundo a tradicin, polos vascns. No sculo IX o conde de Pamplona, Iigo Arista, expulsou os francos e os seus sucesores proclamronse reis. Os Pireineos centrais estaban divididos en condados dependentes do dominio franco, o mis importante o de Aragn. Al o conde Aznar Galindo logrou a independencia pero pronto o condado pasou a pertencer ao reino de Pamplona. No s X, coa dinasta Ximena, o reino estendeuse ata Alava e La Rioja. Sancho III o Maior (1000-1035) unificou Pamplona, Aragn e Castela e a sa morte dividiu entre os seus fillos os seus territorios que se proclamaron reinos. No territorio mis oriental os francos estableceran a Marca Hispnica, formada por varios condados entre os que destac do de Barcelona. A finais do s IX o conde Wifredo o Peloso aumentou os seus territorios ante a debilidade dos francos, e o no s X o conde Borrell II converteu o territorio en herdeditario e negou a vasalaxes aos francos. Logrou as a independencia plena.
Exercicios n 28, 29, 30
ACTIVIDADES SNTESE N 1, 2, 3, 4, 6