1. Model ustrojowy prezydencki.

Gowa pastwa jest wybierana w wyborach powszechnych, nie ma stanowiska premiera. Prezydent nie jest odpowiedzialny przed rzdem, lecz nie moe go rozwiza. Stany Zjednoczone maj charakter federalny. Prawo podzielone jest pomidzy federacje, ktre podlegaj jednej konstytucji. Kady stan ma rwny status, a dokumenty s wane w rnych stanach oraz istnieje ekstradycja. System 2-partyjny (demokraci i republikanie). Partie te s niejednorodne. Parlament amerykaski jest nazywany kongresem. Skada si z 2 izb (Senatu i Izby Reprezentantw). Senat to reprezentacja poszczeglnych stanw. Z kadego stanu wybierani s dwaj senatorowie (cznie 100 senatorw) na 6 lat. Izba reprezentantw skada si z 435 czonkw reprezentujcych nard jako cao. Ilo mandatw jest uzaleniona od wielkoci danego stanu. Kompetencje Kongresu mona podzieli na kilka rodzajw: ustrojodawcze (znaczna rola w procesie zmiany konstytucji), ustawodawcze (uchwalanie ustaw), kreacyjne (w pewnych sytuacjach wybr prezydenta i wiceprezydenta), sdownicze i ledcze (np. impeachment), kontrolne (komisje, jako cz checks and balances). Ustawa musi by przyjta przez 2 izby kongresu, prezydent nie ma prawa inicjatywy ustawodawczej, swoje pomysy reprezentuje przez swoj parti w kongresie. Sekretarze to posowie powoywani przez prezydenta za akceptacj kongresu. Prezydent ma bardzo du wadz, jest naczelnym zwierzchnikiem si zbrojnych. Zajmuje si polityk zagraniczn i wewntrz kraju. Ponadto ma Prawo Veta do ustaw, ktre moe zosta oddalone 2/3 gosw kongresmanw (co jest prawie niemoliwe) oraz mianuje ambasadorw i sdziw sdu najwyszego . Prezydent jest wybierany na 4 lata (moliwe 2 kadencje, czyli maksymalnie 8 lat). Demokraci: Uchodzi za reprezentujc biedniejszych wyborcw (zwizki zawodowe, grupy emigrantw Irlandczycy, Wosi, Latynosi). Pojcie liberaa jest inne ni w Europie. W USA libera to zwolennik ingerencji pastwa w gospodark. Republikanie: Oparcie wrd anglosaskich biaych wyborcw. To silne skrzydo religijne majce fundamentalistyczne podejcie.

Wybory prezydenckie: Zgasza kandydatw mog grupy wyborcw, partie polityczne, a take sama osoba zainteresowana kandydowaniem. Nominacje kandydatw przez partie polityczne odbywaj si na ich konwencjach krajowych, za pomoc prawyborw. Za poszczeglnymi kandydatami opowiadaj si delegaci reprezentujcy poszczeglne stany. W wyborach powszechnych obywatele posiadajcy czynne prawo wyborcze decyduj o tym, ktry z kandydatw otrzyma gosy elektorskie przypisane do poszczeglnych stanw. Z kadego stanu pochodzi tylu elektorw, ilu ma on przedstawicieli w Kongresie. Wybr elektora zgadza si z preferencjami wyborcw, poniewa ma on obowizek respektowa ich zdanie. Kolegium elektorw liczy 538 czonkw. Gosowanie powszechne odbywa si w listopadzie roku wyborczego, a gosowanie w kolegium w grudniu. W praktyce wyniki znane s ju jednak jesieni, poniewa wygrywa ten kandydat, ktry uzyska minimum poow gosw (270). Prezydent USA nie moe rozwizywa parlamentu i parlament nie moe odwoa prezydenta (moe go jedynie usun za pomoc Impeachmentu, zamanie konstytucji). USA charakteryzuje bardzo silna pozycja sdu najwyszego: 9 sdziw wybieranych jest doywotnie.

2. Model ustrojowy - semiprezydencki.

W 1958 we Francji w wyniku referendum z inicjatywy DeGola prezydent: powouje rzd, kieruje obradami rzdu, doprowadza do odwoania premiera, rozwizuje zgromadzenie narodowe (przez rok zgromadzenie narodowe jest pod ochron), bezporednio zwraca si z projektem ustawy do narodu (omijajc parlament) drog referendum, wprowadza stan wyjtkowy. Wadza prezydenta: przewodniczy prac rzdu, nie jest odpowiedzialny przed parlamentem, lecz parlament jest odpowiedzialny przed prezydentem, przewaa nad Zgromadzeniem Narodowym. Istniej 2 izby parlamentu: - Zgromadzenie Narodowe, czyli sejm: 577 posw, - Lista Reprezentantw, czyli senat. Ustawa musi by przyjta przez 2 izby. Istniej tylko 2 bloki (prawica i lewica).

3. Model ustrojowy parlamentarno-gabinetowy / kanclerski.

Niemcy (republika federalna Niemiec) to kraj federalny (podzielony na landy). Podzia wadzy na ustawow, wykonawcz, sdownicz. Izba poselska wybierana jest w wyborach powszechnych. Parlament przy udziale gowy pastwa uchwala budet, kontroluje rzd, a dzieli si na 2 izby: - Poselska Bundestag - 656 czonkw, kadencja 4 lata, reprezentacja oglnonarodowa - Bundesrat rada zwizku - reprezentacja kraju, 16 landw - 68 czonkw mianowanych przez landy. Gwne siy polityczne w Niemczech dziel si na 5 partii, w tym 2 dominujce: 1. Unia Chrzecijasko Demokratyczna (CDU) powstaa po 2 wojnie wiatowej (Kanclerz: Angela Merkel). CSU to niemiecka chadecka partia polityczna dziaajca tylko w Bawarii. 2. Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SDP) to partia Niemiec istniejca od koca lat 50, ktra zrezygnowaa z programu nacjonalizacji wasnoci. Wyrwnuje wartoci spoeczne. Znane osobistoci w tej partii to: Bill Grant, Helmut Szmit, Gerhard Schroeder (kanclerz w latach 1998-2005).
3 mniejsze partie: - Wolnych Demokratw (FDP), - Partia Zielonych powstaa w latach 80. Ma charakter lewicowy. Kieruje ni inicjatywa ochrony rodowiska (przedstawiciel: Joszka Fischer), - Lewica XXI w to postkomunici z NRD (ci, co wystpili z SPD).

Prezydent ma niewielkie kompetencje. Wybierany jest na 5 lat. Wany podpis prezydenta to podpis z asygnat (dodatkowe zatwierdzenie przez inne organy wadzy). Prezydent wskazuje kandydata na kanclerza, w ktrego rkach ley prawdziwa wadza. Kanclerz stoi na czele rzdu, jest wybierany bezwzgldn wikszoci gosw. Zgromadzenie narodowe, ktre wybiera prezydenta zbudowane jest z Bundestagu plus z poowy reprezentacji landw. Konstruktywne Votum nieufnoci polega na tym, e odwoujc jeden organ wadzy musi by ju powoany nastpny, ktry go zastpi. Wie si to oczywicie ze stabilizacj wadzy oraz z tym, e nie atwo wtedy obali rzd. Federalny Trybuna Konstytucyjny to sd konstytucyjny Niemiec. Jest stranikiem niemieckiej konstytucji bdc zarazem organem konstytucyjnym oraz czci sdownictwa. Skada si z 16 sdziw wybieranych przez obie izby Bundestagu na 2 lata.

4. Model ustrojowy parlamentarno-gabinetowy.

Ustrojem politycznym Wielkiej Brytanii jest monarchia parlamentarna, w ramach ktrej funkcjonuje system gabinetowo-parlamentarny. Do najwaniejszych organw pastwa zalicza si monarch, dwuizbowy Parlament i Gabinet wraz z Premierem. Dla ustroju charakterystyczny jest rwnie system dwupartyjny i zwizane z nim funkcjonowanie gabinetu cieni. Gabinet cieni "rzd oczekujcy", skad rzdu formuowany przez partie opozycyjne, gotowy przej wadz w razie zwycistwa wyborczego danej partii. Polega na tym, e kady czonek rzdu ma odpowiadajcy mu "cie" w opozycji. Izba Lordw (ang. House of Lords) izba wysza dwuizbowego parlamentu brytyjskiego, ktry oprcz tego skada si te z Izby Gmin i Suwerena (panujcej rodziny krlewskiej). Nie jest to ciao wybieralne, lecz jego skad i struktura jest uwarunkowana wielowiekow tradycj. Aktualnie Izba Lordw skada si z 743 parw duchownych i wieckich, potocznie zwanych lordami. Specyficzn cech ustroju jest rozrnienie pomidzy rzdem a gabinetem. Rzdem nazywa si og ministrw powoywanych przez premiera lub monarch; ich liczba siga stu osb. Gabinet to znacznie wszy (21), waciwy organ rzdowy, ktry zbiera si na wsplnych posiedzeniach.

5. Model ustrojowy parlamentarno-gabinetowy.

Polska - ustrj z konstytucji 1997 243 artykuy 13 rozdziaw, wszystkie artykuy s tak samo wane, aden nie moe pozosta w sprzecznoci z jakimkolwiek innym aktem normatywnym. Ustrj pastwa: - zasada demokratycznego pastwa - unitarna (jednolita struktura administracyjna terytorialna, ktrej towarzyszy decentralizacja wadzy i rozwj samorzdnoci) - zasada suwerennoci narodu i suwerennoci pastwowej - zasada prymatu konstytucji i jej bezporedniego stosowania - zasada trjpodziau wadzy - zasada pluralizmu politycznego i spoecznego, wolnoci mediw, wolnoci wyznania - zasada wolnoci gospodarczej i ochrona wasnoci prywatnej

Wadza wykonawcza to inaczej egzekutywa. Wadz wykonawcz sprawuje prezydent, a ustawodawcz (legislacyjn) Sejm (460 posw) i Senat (100 senatorw). Sejm sprawuje kontrol nad dziaalnoci Rady Ministrw poprzez konstytucj i ustawy. Wykonuj zadania majce na celu dobro ogu, czyli spoeczestwa. Brak poparcia dla Rzdu moe by wyraony uchwalonym wotum nieufnoci albo przez brak udzielenia wotum zaufania, ktre jest niezbdne do powoania Rzdu. Trzykrotne nie udzielenie wotum zaufania powoduje rozwizanie Rzdu i nowe wybory. Wsplne obrady sejmu i senatu to Zgromadzenie Narodowe, ktre powouje si w sytuacjach zaprzysienia nowego prezydenta, stwierdzenia trwaej niezdolnoci prezydenta do sprawowania wadzy, w celu postawienia prezydenta przed Trybunaem Stanu oraz dla wysuchania ordzia prezydenta. Procedura legislacyjna aby ustawa bya zaakceptowana musi przej kolejno przez: pierwsze, drugie i trzecie czytanie w sejmie, nastpnie ustawa trafia do senatu (jeeli przez 30 dni senat nie odrzuci ustawy zostaje przyjta), a pniej do prezydenta (21 dni na podpisanie). W wypadku wtpliwoci trafia wtedy do Trybunau Konstytucyjnego lub stosowane jest veto ustawodawcze. Powoywanie rzdu - prezydent powouje Rzd wskazujc Prezesa Rady Ministrw, ktry proponuje skad Rady Ministrw wraz z pozostaymi czonkami Rady Ministrw w cigu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia sejmu lub przyjcia dymisji poprzedniej Rady Ministrw i odbiera przysig od czonkw nowo powoanej Rady Ministrw. W cigu 14 dni od powoania Premier wygasza expose. Sejm uchwala wotum zaufania do Rzdu. Jeeli sejm nie udzieli wotum zaufania to wybiera prezesa Rady Ministrw i proponowanych przez niego czonkw Rady Ministrw. Jeeli 3 razy nie uda si uzyska wotum zaufania to skraca si kadencj i rozpisuje si nowe wybory. Odwoywanie rzdu prezydent na wniosek premiera odwouje ministra poprzez wotum nieufnoci. Uprawnienia prezydenta: nadawanie obywatelstwa polskiego, prawo aski, nadawanie orderw i odznacze, wydawanie ordzi, zarzdzanie wyborw parlamentarnych, zwoywanie pierwszego posiedzenia rzdu, skracanie kadencji parlamentu, inicjatywa ustawodawcza, zarzdzanie referendum, stosowanie prawa veta, wnioskowanie do Trybunau Konstytucyjnego, desygnowanie i powoywanie prezesa Rady Ministrw i rzdu, powoywanie sdziw. System partyjny w Polsce wystpuje system rozbicia wielopartyjnego, jednak bez partii dominujcej. Takiemu systemowi sprzyja ordynacja wyborcza wikszociowa w wyborach do Sejmu RP. Preferuje ona wiele partii, ktre jednak nie s w stanie zdoby ok. 50%-owego poparcia w gosowaniu obywateli. Zalet jest to, e scena polityczna do dobrze pokazuje wyborcze preferencje Polakw. Wad takiej ordynacji jest maa stabilno wybranych rzdw. adna z partii bowiem nie moe liczy na tak wysokie poparcie, aby bya zdolna samodzielnie stworzy rzd. W tej sytuacji

konieczne staje si utworzenie koalicji, a te z reguy s tworami niestabilnymi. To wprowadza w polityce pastwa czsto chaos i zamt. Prawica (liberalna) wartoci tradycyjne, istotna rola religii, surowe kary (PiS, LPR, Samoobrona, PSL, PO). Lewica socjalistyczna, wszystko ma by rwne dla kadego (SLD). Centrum poczenie prawicy i lewicy (Zieloni).