UNIVERZITET U ISTONOM SARAJEVU SAOBRAAJNI FAKULTET DOBOJ

Seminarski rad iz predmeta : Saobraajna geografija

Tema rada: Obraditi kopneni saobracaj ( drumski i eljeznuki ) za zemlju SAD Teksas

Studenti: Kopi Almir 165/11 Kopi Asmir 144/10 Luki Maja 115/11 Danilovi Slaana 102/11 Kljaki Nikola 32/11

Mentor: Bojana Gojkovi dipl. In.

SADRAJ 1.UVOD.......................................................................................2,3,4 2.TEKSAS....................................................................................5,6 3.GLAVNE KARAKTERISTIKE DRAVE..............................6 3.1.Privreda...................................................................................6 3.2.Poljuprivreda i Rudarstvo........................................................7 3.3.Energetika i Rudarstvo.............................................................7,8 3.4.Visoke Tehnologije..................................................................8 4.ELJENIKI SAOBRAAJ TEKSASA.................................9 5.DRUMSKI SAOBRAAJ TEKSASA......................10,11,12,13,14 6.ZAKLJUAK..............................................................................15 7.LITERATURA.............................................................................16

1. UVOD
Geografija je kompleksna nauka koja prouava prirodne i drutvene pojave i procese u geoprostoru, te veze i odnose izmeu njih. Naziv geografija je grkog porijekla i dolazi odgea-Zemlja i grafein-pisati, opisivati. Iako geografija nije jedina nauka o Zemlji, ona je praktino jedina povezujua nauka izmeu prirodnih i drutvenih disciplina, s tim to se, kao na predmet prouavanja, fokusira na geografski omota, uslovno reeno Zemljinu povrinu kao najsloeniji i najuniverzalniji sistem nae planete. Zadatak geografije kao nauke je kompleksna i sveobuhvatna analiza geografskih pojava i procesa, te uzronoposljedinih veza i odnosa, kao i zakonai zakonomjernosti to proizilaze iz njih. Prosto reeno, geografsko znanje nam je potrebno da bi pravilno razumjeli situaciju na planeti, te da bi na osnovu toga mogli pravilno odrediti i smijer i intenzitet ljudskog progresa u budunosti, to je sada aktuelno kao odrivi razvoj.

Saobraajna

geografija objanjava posljedice

postanak,

razvoj delovanja u

svakodnevno prometu. Ova

odvijanje saobraaja i

saobraajnog

grana geografije istrauje prostorne interakcije ljudi, saobraaja i informacija. Ona razmatra ljude i njihovu upotrebu vozila ili drugih naina putovanja kao i naine kako su trita servisirana protokom dovrenih dobara i sirovih materijala. Saobraajna geografija grana jeekonomske geografije. "Idealan mod prometa trebao bi biti trenutaan, slobodan, neogranienog kapaciteta i uvijek dostupan. Kod takvog prometa prostor bi bio suvian. Meutim to oito nije sluaj. Prostor je ogranienje za konstrukciju prometnih mrea. ini se da je promet ekonomska aktivnost razliita od drugih. Promet trguje prostor s vremenom, a stoga novcem" (Merlin, 1992) Geografija i saobraaj susreu se u pojmovima kretanja ljudi, dobara i informacija. Tokom vremena poveala se dostupnost to je dovelo do vee pouzdanosti u mobilnosti. Ovaj trend javio se s industrijskom revolucijom iako je iz brojnih razloga znaajno ubrzan tek u drugoj polovici 20. vijeka. sustavima koji ine oslonac irokoj 3 Danas drutva poivaju na saobraajnim raznolikosti aktivnosti. Te aktivnosti

ukljuuju komutaciju, opskrbu energetskim potrebama, distribuciju dobara i stjecanje osobnih elja. Razvitak dostatnih prometnih mrea predstavljao je kontinuirani izazov sve veem ekonomskom razvitku, potrebama mobilnosti te konano sudjelovanju u globalnoj ekonomiji. Saobraajna i urbana geografija jako su isprepletene, a koncept razvoja blizak je urbanim i prometnim disciplinama. Kako ljudi sve vie ele putovati svijetom, veza izmeu prometa i urbanih podruja esto postaje nevidljiva. Saobraajna geografija mjeri rezultate ljudske aktivnosti izmeu lokacija i unutar svake od njih. Ona se fokusira na predmete poput vremena putovanja, smjerova kretanja, prometnih vidova, upotrebe resursa i odrivosti prometnih tipova u prirodnom okoliu. Ostali dijelovi saobraajne geografije uzimaju u obzir topografiju, sigurnosne aspekte upotrebe vozila te upotrebu energije tokom putovanja pojedinca ili grupe. Svrha saobraaja je nadii prostor koji je oblikovan ljudskim i fizikim ogranienjima poput udaljenosti, politikim granicama, vremenom i topografijom. Specifina svrha saobraaja je ispunjavanje potranje za mobilnou, jer promet moe postojati samo ako se neto kree, bili to ljudi ili dobra. Svako kretanje mora uzeti u obzir geografske odrednice, a zatim izabrati dostupan oblik prometa temeljen na cijeni, dostupnosti i prostoru. Glavne vrste saobraja jesu vazduni, eljezniki, druski i vodni. Svaki od njih ima specifine trokove; brzinu kretanja kao posljedicu frikcije, te polazite i odredite. Za prevoz velike koliine dobara se koriste brodovi. Pomorsko brodovlje moe prenijeti veu koliinu robe uz niu cijenu diljem svijeta. Za prijevoz ljudi koji preferiraju skraivanje vremena putovanja, a trae udobnost i pouzdanost, najee koriteni vidovi prometa su vazduni i drumski . eljeznica se esto koristi za prijevoz roba u podrujima udaljenima od vode. Vodni promet inio je glavnu osnovu prije konstrukcije eljeznikih pruga. "Prometni vidovi ine bitnu sastavnicu saobraajnih sustava jer predstavljaju sredstva koja omoguuju pokretljivost. Geografi promatraju irok raspon vidova koji se mogu grupirati u tri velike kategorije temeljene na sredstvu kojim se

koriste: kopno,voda i vazduh. Svaki vid ima svoje zahtjeve i obiljeja, te je prilagoen zadovoljavanju specifinih zahtjeva teretnog i putnikog prometa. Time su postale izraene razlike u nainima na koje se vidovi prometa ostvaruju i koriste u razliitim dijelovima svijeta. U posljednje vrijeme razvija se trend integracije vidova prometa kroz intermodalitet, te jo jae povezivanje vidova u smislu proizvodnih i distribucijskih aktivnosti. Istovremeno teretna i putnika aktivnost postaje sve vie odvojena u svim prometnim vidovima

Drumski saobraaj odvija se cestovnom mreom poseban je vid prometa koji se ostvaruje kretanjem na izgraenim cestama, prevozei ljude i robu s jednog mjesta na drugo razliitim prometnim sredstvima poput kamiona, automobila itd. eljezniki saobraaj koji se odvija eljeznicom ogranien je pravcima na kojima su izgraene pruge. Pomorski saobraaj vodom najsporiji je dananji vid prometa u kretanju roba/ljudi. Vazduni saobracaj odvija se vazduhom i predstavlja najrazvijeniju granu saobraaja.

2. TEKSAS
Teksas ( sl. 1) je druga po veliini i po broju stanovnika savezna drava SAD. Smeten je na jugu centralnog dela SAD, prema jugu se granii sa Meksikom, prema zapadu sa Nju Meksikom, prema severu sa Oklahomom, prema severoistoku sa Arkanzasom i prema istoku sa Luizijanom. Prostire se na povrini od 696,241 km2 i u njemu ivi preko 24,7 miliona ljudi. Teksas je poznat i kao Drava usamljene zvezde (engl. Lone Star State), jer je posle otcepljenja od Meksika1836. pa sve do 1845. bio nezavisan. Ta usamljena zvezda se nalazi na zastavi i grbu Teksasa. U Teksasu se mogu sresti sve odlike amerikog Juga i Jugozapada. Iako se Teksas uglavnom doivljava kao predeo gde preovlauje pustinja, to je karakteristika jugozapada SAD, ona zauzima manje od deset posto teritorije. Stanovnitvo je skoncentrisano prvenstveno u predelima bivih prerija, panjaka, uma i du obale Meksikog mora. Idui sa istoka na zapad sreu se movare, ume borova, ravnice, brda i na kraju pustinja i planine u oblasti Big Bend. S obzirom da je Teksas posle amerikog graanskog rada postao

centargovedarstva veoma esta asocijacija za ovu saveznu dravu SAD su kauboji. Meutim ve poetkom XX veka privreda Teksasa se promenila zahvaljujui otkrivenim nalazitima nafte. Dolazi do ekonomskog buma koji je doprineo razvoju obrazovanja a samim tim se i privreda diversifikuje. Danas je Teksas u samom vrhu u oblasti petrohemije, elektronike, poljoprivrede, energetike, avio industrije ibiomedicine. Teksas od 2002. godine ostvaruje najvee prihode od izvoza u SAD i na drugom je mestu po veliini bruto drutvenog proizvoda[2] (BDP). Meutim ako se gleda BDP po stanovniku onda je Teksas tek na 29. mestu u SAD.

Sl.1 Teritorija Teksasa

3. GLAVNE KARAKTERISTIKE DRAVE

Austin je glavni grad Teksasa. Broji 743.074 stanovnika, ime je etvrti po veliini u Teksasu (iza Houstona, San Antonija i Dallasa) i 16. u SAD-u. Grad je sjedite okruga Travis, a nalazi se i na podrujima okruga Williamson te Hays. Osnovan je 1839. te je dobio ime po Stephenu F. Austinu, teksakom revolucionaru i politiaru, "ocu Teksasa".Austin se, prema nekim istraivanjima, smatra "najzelenijim" gradom u SAD-u, zbog velikog broja zelenih povrina i parkova te izuzetnog napora gradskih vlasti u smanjenju zagaenja.

3.1. PRIVREDA
Privreda Teksasa je druga po veliini u SAD. Drutveni proizvod ove savezne drave u 2008. godini je iznosio 1224 milijarde dolara. to se tie drutvenog proizvoda po stanovniku u 2009. godini je iznosio 36.484 dolara[11] i svrstao je Teksas na 29. mesto u SAD. Teksas je poznat po malim porezima i maloj administraciji i jedna je od sedam saveznih drava koje nemaju dravnu stopu poreza (engl. state income tax), samim tim je priznat kao veoma pogodno mesto za investiranje. Najvei broj kompanija sa uvene liste Fortune 500 se nalazi u Teksasu.

3.2.

POLJUPRIVREDA I RUDARSTVO

Teksas ima najvie farmi i najvee obradive povrine u SAD. Takoe je savezna drava sa najveom proizvodnjom stoke. Uzgoj goveda predstavlja najvaniji deo poljoprivrede, jer Teksas proizvodi 20 posto govedine u SAD. Pored toga Teksas je vodei i u uzgoju ovaca i koza u SAD. Proizvodnja itarica je veoma zastupljena dok je u proizvodnji pamuka na prvom mestu u SAD. Ribarstvo i prerada ribe je veoma razvijena. to se mineralnih sirovina tie Teksas se moe pohvaliti da je prvi po proizvodnji cementa, lomljenog kamena, krea, soli, peska i ljunka u SAD.

3.3.
Prema podacima Uprave

ENERGETIKA I RUDARSTVO
za informisanje o energiji (engl. Energy Information

Administration), Teksaani troe najvie energije po stanovniku, a i ukupno je Teksas savezna drava sa najveom potronjom energije u SAD.[13] Teksas ima slobodno trite elektrine energije. U suprotnosti sa svojim imenom, eleznika komisija Teksasa (engl. Railroad

Commission of Texas) nadzire proizvodnju nafte i gasa, preduzea za distribuciju gasa, bezbednost cevovoda, tenog naftnog gasa, kao i eksploataciju uglja i uranijuma. Komisija je do 1970-ih kontrolisala cenu benzina jer je upravljala naftnim rezervama Teksasa. Ona je posluila osnivaima OPEK-a kao model kontrolisanja cena nafte.[14] Procenjene rezerve nafte u Teksasu iznose pet milijardi barela to je otprilike 790.000.000 m3, to ini negde oko jedne etvrtine ukupnih rezervi nafte u SAD. [15] Rafinerije u Teksasu mogu da dnevno prerade oko 4,7 miliona barela (730.000 m3) nafte. Rafinerija Bejtaun u bliziniHjustona je najvea u SAD.[13] Teksas obezbeuje 30 posto prirodnog gasa koji se proizvodi u SAD.[13] Poznatije naftne kompanije koje

imaju sedite u Teksasu su: Konoko-Filips, Ekson-Mobil, Helibarton, Valero i Maraton Ojl. Teksas je vodei i po proizvodnji energije iz obnovljivih izvora, s obzirom da proizvodi najvie energije u vetroelektranama.[13] U mestu Rosko nalazi se najvea farma vetrenjaa na svetu sa kapacitetom od 781,5 megavata.[16] Pored energije vetra Teksas ima velike mogunosti i u iskorienju biomase s obzirom na razvijenu poljoprivredu u dravi a ima i najvee potencijale za iskorienje suneve energije.

3.4.

VISOKE TEHNOLOGIJE

Zahvaljujui saradnji izmeu univerziteta i fondova za podsticaj preduzetnitva i nauke, Teksas obiluje preduzeima koja se bave visokom tehnologijom. Oblast oko Ostina se popularno naziva Silicijumska brda a severni deo Dalasa je poznat pod imenom Silicijumska prerija. U Teksasu se nalaze sedita brojnih visokotehnolokih preduzea, kao to su Del, Teksas Instruments, Pero Sistems, Ej-Ti end Ti, Elektronik Data Sistems, kao i bive sediteKompaka (koji je sada u sklopu Hjulit-Pakarda). U jugoistonom delu Hjustona, smeten je Lindon B. Donson svemirski centar, dok je u Fort Vortu, u blizini Dalasa, Lokid Martinov ogranak za proizvodnju vojnih aviona.

4.

ELJEZNIKI SAOBRAAJ TEKSASA

Kapital MetroRail ( sl. 2) je prigradska eljeznika stanica nastala u Austinu 1986 god. Capital Metro je prva eljeznika pruga koja povezuje Downtown Austin sa sjevernim predgraima.. Linija radi na 32 miljE (51 km), a sastoji se od devet postaja. Sustav kapitala Metrorail trenutno se sastoji od Red Line ( crvene linije ), koja povezuje Leander i Austin Downtown Convention Center u Austinu.Linija prolazi kroz Cedar Park, sjeverozapadni dio Austin, sjeverno-sredinji i istonoj Austin, .Godinji troak za rad Redline je 14,3 milijuna dolara. Iako prua uslugu prigradskim eljeznikim dijelovima, MetroRail koristi tramvaj-vlak operaciju, s polu-estim uslugama postaja u Teksasu. izvodi prevoz u glavne dijelove dijelove grada.Kapital Metro predstavlja jednu od najsigurnijih I najkvalitetnijih eljeznikih

Sl.2 Kapital MetroRail

10

5. DRUMSKI SAOBRAAJ U TEKSASU

Jedan od najpoznatijih autoputeva u Teksasu je svakako Farma Market,to je tradicionalana cesta koja je sluila za povezivanje poljuprivrednih podruja sa trinim gradovima. Ovi putevi izgraeni su I odravani od strane Texas Department of Transportation (TxDOT ) . Ovaj sustav osnovan je 1949 god. Kao projekat sigurnog pristupa poljuprivrednim podrujima. Sustav se sastoji od prvenstveno asfaltitane dvije trake.Znakovi ( sl. 3 ) koji oznaavaju ove puteve su crni kvadrat pozadina sadri bijeli oblik dravi Teksas, s rijeima "Farm Road" ili "Ranch Road" koji se pojavljuje u bijelim tekstom na pozadini i ruta broj u crni tekst u obliku Teksasu.

Sl. 3 Znak puta Farm Road

11

Kao rezultat rasta stanovnitva i irenje urbanih podruja 1995 god., nastojalo se da Farma Road putevi promjene svoje nazive u gradske ceste. Veina gradova nije htjela da mijenja nazive pa je Texas Department of Transportation (TxDOT ) dustao od svoje namjere.

Ruta 66 ( sl.4 ) SAD 66 (engleski: U.S. Route 66, takoer poznata kao "Put Willa Rogersa", "Glavna ulica Amerike" i "Majka svih puteva") je naziv za auto-put koji je postojao u amerikom sistemu autoputeva. Predstavljala je jedan od prvih auto-puteva i postavljen je godine 1926. Vodio je od Chicaga u dravi Illinois, preko drava Missouri, Kansas, Oklahoma, Texas, New Mexico i Arizona do Los Angelesa u Kaliforniji i imala ukupnu duinu od 3.940 km (2.448 milja). Od 1950-ih je poela gubiti vanost zbog novog sistema meudravnih puteva, a 1985. je izgubio federalni status. Danas je poznata prije svega kao istorijski spomenik, odnosno turistika atrakcija, te po nizu referenci u popularnoj kulturi, meu kojima se istiu pjesma koju je, izmeu ostalih, izvodio Nat King Cole, te istoimena TV-serijasa poetka 1960-ih.

Sl.4 oznaka Auto-puta Ruta 66

12

Auto-put Ruta 66 prostirao se na teritorijima ( sl. 5 ): Chikago-a Illionis-a Missouri-a Kansas-a Oklahoma-e Texas-a New Mexic-a Arizona-e Los Angeles-a Californi-e

Sl. 5 Teritorije na kojima se prostirao auto-put Route 66

13

State Highway 255 ( sl. 6 ) (SH 255) cesta s naplatom cestarine u vlasnitvu drave Teksas koja je postoji od 2000 god. omoguava meunarodni promet u zaobilaenju dgrada Laredo. Izgradnja ovog auto-puta kotala je 90 miliona $. Staza se protee od Kolumbijskog Meunarodnog mosta na Interstate 35 na izlazu 24. To je jedan od rijetkih operativnih auto-puteva s naplatom cestarine u Sjedinjenim Amerikim Dravama.

Sl. 6 State Highway 255

14

U Teksasu je 25.10.2012 otvoren najbri auto-put ( sl. 7 ), sa ogranienjem brzine od 136 km/h, sto je brzina uragana prve kategorije. Ovo je put sa najveom dozvoljeno brzinom u Sad-u. Ovaj auto-put je duine 41 km , I cilj mu je rasteretiti saobraaj na koridoru izmeu Austina i San Antonija dva najvea grada u Teksasu.

Sl. 7 Najbri auto-put u Sad-u

15

6. ZAKLJUAK

Teksas je druga po veliini i po broju stanovnika savezna drava SAD. Privreda Teksasa je druga po veliini u SAD. Teksas ima najvie farmi i najvee obradive povrine u SAD. Takoe je savezna drava sa najveom proizvodnjom stoke. Uzgoj goveda predstavlja najvaniji deo poljoprivrede, jer Teksas proizvodi 20 posto govedine u SAD. U Teksasu se nalaze najvanije dionice auto-puteva koji su vazni za privredu same drzave, kao i za privredu Sad-a.

16

7. LITERATURA

1. www.wikipedija.com 2. Saobraajna geografija ( Pecelj P. Milovan, Pecelj Milica, Milovanivi Miko ) Doboj 2007

17