Pod istom

kompresionom

supstancom

u termodinamici

se podrazumeva

element
(ili

jedinjenje) koje

menja

zapreminu

pod dejstvom

pritiska.
Sistem

koji

je

od

najveeg

zanaaja

za

termodinamiku

je

voda

u dva

fazna

stanja

(tenom i gasovitom)
Meutim, izloeni

principi

(i na

bazi

njih

formirani

fazni

dijagrami) odnose

se na

sve

sline

sisteme.
JEDNOSTAVNE TERMODINAMIKE SUPSTANCE
ISTA KOMPRESIONA SUPSTANCA
U optem

sluaju, termodinamiki

sistem, odnosno

termodinamika

supstanca, moe

da

vri

reverzibilne

razmene

rada

na

razliite

naine; npr. promenom

zapremine,
promenom

elektrinog

ili

magnetnog

potencijala

i sl.
Najee

je

jedna

vrsta

rada

dominantna, tako

da

se drugi

naini

energetskih

radnih

konverzija

mogu

zanemariti. Supstancu, koja

se podvrgava

ovakvim

energetskim

konverzijama

nazivamo jednostavna termodinamika supstanca.
ISTA KOMPRESIONA SUPSTANCA
ista

supstanca, tokom

termodinamikih

procesa

i transformacija

ne

menja

hemijski

sastav, niti

koncentracije

(hemijskih) komponenata. Nju

najee

predstavlja

samo

jedan

elemenat

ili

hemijsko

jedinjenje,

a

termodinamiki

proces

se odvija

u opsegu

temperatura

i pritisaka, pri

kojima

ne

dolazi

do hemijske

promene.
1.Element ili jedinjenje (azot, kiseonik, vodonik,
ugljenik-diokisd, itd)
2. Smee (vazduh u gasovitom stanju)
azot vazduh
H
2

O
H
2

O
tenos

t
gas
vazduh
tenos

t
gas
vrsto gasovito teno
Agregatna stanja
TEMPERATURA
Komad

leda, u cilindru

s klipom, koji

se
zagreva. Stanja

kroz

koja

prolazi

su

sledea:
1-2 zagrevanje

leda
2-3 topljenje
3-4 zagrevanje

vode
4-5 isparavanje
5-

pregrevanje

pare
s-

solidus, l-

liquidus, g-

gas
izobarno

zagrevanje
Za

proces

promene

faznog

stanja

sistema

pri

dovodjenju

toplote

tipino je

sledee:
1.zagrevanje

jedne

faze (s, l ili

g) praeno

je

promenom

temperature i zapremine; tj., broj

stepeni

slobode

je

dva;
2.promena

faznog

stanja

(topljenje

leda, i
isparavanje

vode) praena

je

promenom

samo

zapremine; tj., temperatura

za

sve

vreme

faznog

prelaza

ostaje

konstanta;
Ako

se eksperiment

izvede

sukcesivno

na

nekoliko

pritisaka

i dobijene

izobare

ucrtaju

u T-V koordinate,
nastaje

fazni

dijagram
Grafiki

prikaz

jednaine

stanja

iste

kompresione

supstance

u T-V koordinatama
Na faznom

dijagramu

naroito

su

uoljive

dvofazne

oblasti:
1.

s-l

jeziak, l-g

zvono

i s-g

oblast u
korenu

dijagrama.
One razdvajaju

iste

jednofazne

predele:
2.s (krajnje

levo), l (izmeu jezika i
zvona) i g (krajnje

desno)
od

kojih

su

odvojene

tzv. linijama

zasienja. Vano je

uoiti

i trojnu

taku

(koja

povezuje

sve

tri faze) i kritinu

taku

(u kojoj

se gubi

razlika

izmeu
tene

i gasne

faze.
TROJNA TAKA TENA FAZA
KRITINA TAKA PARNA FAZA
DVOFAZNA VRSTO-

TENA
OBLAST
KRITINI PARAMETRI
DVOFAZNA TENO-

PARNA
OBLAST
KRIVA ZASIENE PARE
DVOFAZNA VRSTO-

PARNA
OBLAST
KRIVA ZASIENE TENE
FAZE
VRSTA FAZA
KRIVA ZASIENE VRSTE
FAZE
Jednaina

stanja

iste

kompresione

supstance

u p-V-T koordinatama
Sada

je

mogue prikazati

fazni

dijagramvode

u ostalim

projekcionim

ravnima
Projekcije jednaine stanja u P-T i P-V koordinatama
VELIINE STANJA
VODE I VODENE PARE
Budui da

jedinstvena

jednaina

stanja

vode

(u matematikom

obliku) nije

poznata, konkretni

problemi

sa

vodenom

parom

reavaju

se korienjem

tablica

koje

sadre skup

podataka

dobijenih

merenjem.
Postoje

dve

vrste

tablica:
1.z

a

iste

jednofazne

sistem

(vodu

i pregrejanu

paru)
2.za

stanja

zasienja

(kljuala

voda

i

suva

para)
Dakle, sva

stanja

u faznom

dijagramu

vode

su

pokrivena

tablicama, izuzev

stanja

unutar

dvofaznog

zvona

teno-para. Ona

se odreuju

kao

linearna

kombinacija

stanja

kljuale vode

i suve

pare.
VELIINE STANJA U OBLASTI PARA-TENO
Pojam

stepena

suvoe
l g
g
s
g
m m
m
m
m
x
+
= =
Za

definisanje

stanja

unutar

dvofaznog

zvona

uvodi

se pojam

stepena

suvoe pare, koji

predstavlja:
Linije Linije

x=const u x=const u faznom faznom

dijagramu dijagramu
Suvoa

x se kree

u opsegu: 0

x

1.
( ) x Y x Y Y
s

'
+
' '
= 1
x v x v v
s

'
+
' '
= 1
v v x v v
s
'

' '
+
'
=
Y
Y Y
Y Y
Y Y
x
s s
' ' '
'

=
'

' '
'

=
Kada

je

x-

poznato

primenjuje

se opte

pravilo:
udeo

pare
udeo

vode
Sekund
Sekund
-
-

stanje
stanje

suve
suve

pare
pare
Prim
Prim

-
-

stanje
stanje

klju
klju

ale
ale
vode
vode
Linije Linije

x=const u x=const u faznom faznom

dijagramu dijagramu
Umesto

pomou tablica

za

vodu

i vodenu

paru, zadatak

se moe reiti

korienjem

tzv.
Mollierovog

dijagrama
Pravougli

Mollierov

dijagram

za

vodenu

paru
Jo

ee

od

pravouglog

koristi

se kosougli

dijagram

kao

pogodniji.
Kosougli

Mollierov

dijagram

za

vodenu

paru
(fazni

prelaz

teno-para)
CLAUSIUS-CLAPEYRONOVA JEDNAINA
Jednaina koja povezuje veliine stanja kljuale vode i suve pare.
Za

njeno

izvoenje

potrebno

je

zamisliti

ciklus

koji

povezuje

stanje

kljuale vode

i
suve

pare u p-V i T-s koordinatama.
w du q o o + =
} }
= pdV Tds
( ) ( ) s s dT v v dP
'

' '
=
'

' '
s dT v dP A = A
v
s
dT
dP
A
A
=
za

p=const
s dT v dP A = A
dh = Tds + vdP
v T
h
dT
dP
sat
A
A
=
|
|
.
|

\
|
v T
r
T T
P P
A
=

1 2
1 2
Toplota

faznog

prelaza
JEDNAINA STANJA TENOSTI
U pitanju je nestiljiv sistem (v=const).
w du q o o + =
du q = o
dT c q du = =o
( ) ( )
1 2
2
1
T T c dT T c u = = A
}
1. Promena unutranje energije
2. Promena entropije
T
du
ds Tds q = = o
|
|
.
|

\
|
'
= = A
}
1
2
2
1
ln
) (
T
T
c dT
T
T c
s
3. Promena entalpije
( )
1 2 1 2
P P v u u h + = A
( ) vdP Pdv du Pv u d dh + + = + = vdP du dh + =
( ) ( )
1 2 1 2
P P v T T c h + = A
za

v=const