1. Cka studion ekonomiksi?

Ekonomiksi studion ann ekonomike t jets shoqrore, sjelljen e agjentve ekonomik n shoqri dhe kushtet ekonomike t bashkveprimit t tyre. Ekonomiksi prgjithsisht prcaktohet si shkenca q studion alokimin e burimeve t kufizuara ndaj nevojave konkurruese, t pakufizuara. 2. Kush paraqitet si agjent ekonomik? N rolin e agjentve ekonomik ose vendimmarrsve, sikurse quhen ndryshe, paraqiten individt (ose familjet), firmat dhe qeveria. 3. Si paraqiten individt ose familjet? Individt ose familjet paraqiten si agjent ekonomik para se gjithash n rolin e tyre si zotrues burimesh dhe si konsumator. 4. ka sht firma? Firm quhet do organizat q prodhon mallra ose shrbime. 5. ka prfaqson qeveria? Qeveria (shteti) prfaqson nj agjent ekonomik, pra nj vendimmarrs n fushn ekonomike, n rolin e saj si krijuese dhe mbikqyrse e rregullave t lojs ekonomike, n rolin e saj si prodhuese e drejtprdrejt mallrash dhe shrbimesh, si dhe n t gjitha funksionet e tjera ekonomike q i realizon prmes politikave t saj ndrhyrse n ekonomi. 6. far qllimesh ka qeveria kur ndrhyn n ekonomi? Qeveria me ndrhyrjen e saj n ekonomi ka qllim q prmes politikave t saj qeveritare t sjell n ekuilibr ekonomin e nj vendi; rritjen e prodhimit n kushte t nj aktiviteti t dobt ekonomik apo n uljen e tij n periudhat e inflacionit krcnues. 7. Cilat jan konceptet e Ekonomiksit? Konceptet e Ekonomiksit jan konceptet pasuri dhe mirqnie. 8. ka paraqet pasuria? Pasuria e nj vendi prbhet nga stoku i tij i mallrave dhe shrbimeve dhe arrihet duke br shfrytzimin racional t burimeve ekzistuese n at vend. 9. ka paraqet mirqnia? Mirqnia i referohet knaqsis q nj individ apo shoqria nxjerrin nga konsumi i pasuris. 10. Cilat jan konceptet q lidhen me konceptin e mirqnies? Koncepti i mirqnies lidhet me konceptet efienc dhe drejtsi. 11. ka paraqet efienca? Efienca ka t bj me nxjerrjen e nj dobie ose knaqsie maksimale t mundshme nga prdorimi i burimeve ekonomike. 12. ka paraqet drejtsia? Drejtsia lidhet me shprndarjen e drejt t mallrave dhe shrbimeve midis grupeve t ndryshme shoqrore dhe individve.

13. A sht e kufizuar sasia dhe llojshmria e mallrave dhe shrbimeve? Po, sasia dhe llojshmria e mallrave dhe shrbimeve sht e kufizuar. 14. Cilt jan faktort kryesor q kufizojn sasin e mallrave dhe shrbimeve? Faktort kryesor q ndikojn n kufizimin e mallrave dhe shrbimeve jan: sasia e burimeve ekonomike n dispozicion dhe gjendja e teknologjis. 15. N sa grupe kryesore klasifikohen burimet dhe cilat jan ato? Burimet, ose faktort e prodhimit sikurse quhen ndryshe, ndahen n tri grupe kryesore dhe ato jan: puna, toka dhe kapitali. 16. ka paraqet puna? Puna prfshin aftsin mendore dhe fizike t njerzve pr t punuar. 17. ka paraqet toka? Toka prfshin pasurit natyrore t t gjitha llojeve, si jan toka bujqsore, toka si truall ndrtimi, burimet e energjis, burimet minerale dhe i gjith mjedisi fizik q na rrethon. 18. ka paraqet kapitali? Kapitali prbhet nga mallrat e prodhuara me qllim pr t prodhuar mallrat e tjer. Me kapital, nga pikpamja ekonomike, kuptojm vetm kapitalin fizik, jo kapitalin financiar. Elementet kryesore t kapitalit jan pajisjet dhe makinerit, ndrtesat, inventari, etj. 19. Cili sht klasifikimi i katrt i faktorve t prodhimit? Klasifikimi i katrt i faktorve t prodhimit sht aftsia siprmarrse. 20. ka paraqet aftsia siprmarrse? Aftsia siprmarrse i referohet talentit t veant q kan disa njerz pr organizimin e burimeve t tjera ekonomike, si puna, toka dhe kapitali n procesin e prodhimit t mallrave dhe shrbimeve, pr krkimin e mundsive t reja pr biznes si dhe pr zhvillimin e metodave t reja t prodhimit. 101. Shkruaje formuln pr elasticitetin e krkess lidhur me mimin ed? (q2 q1) (p2 p1) Dq Dp Dq `p ed = ------------- / ---------------- = ----- / ----- = ----- x ----(q2 + q1)/2 (p2 + p1)/2 `q `p Dp `q 102. ka quhet koeficient i elasticitetit? Vlera q merret nga zbatimi i formuls s llogaritjes s elasticitetit quhet koeficient i elasticitetIt. Nse ky koeficient sht m i madh se 1, ather krkesa sht elastike dhe nse sht m i vogl se 1, krkesa sht joelastike. 103. Vizato dhe shpjego figurn ku krkesa sht plotsisht elastike! Nga figura kuptohet se nse mimi rritet qoft edhe pak mbi nivelin 10, sasia e krkuar bie zero. Pra, ka nj reagim shum t madh nga konsumatort dhe koeficienti i elasticitetit t krkess sht infinit. 104. Vizato dhe shpjego figurn ku krkesa sht plotsisht joelastike!

Nga figura kuptohet se sasia e krkuar nuk ndryshon me ndryshimin e mimit. Pra, konsumtaort nuk reagojn aspak ndaj ndryshimit t mimit. Koeficienti i elasticitetit t krkess sht zero. 105. Cilt jan faktort q ndikojn n elasticitetin e mimit t krkess? Fakort q ndikojn n elasticitetin e mimit t krkess, prej nga mund t arrihet nse krkesa sht elastike apo joelastike jan: ekzistenca e t mirave zvendsuese, percaktimi i t mirs, efekti i t ardhurave, faktori koh, t mirat e domosdoshme dhe t mirat e luksit. 106. ka parqet krkesa pr ekzistencn e t mirave zvendsuese? Krkesa bhet m elastike kur t mirat kan zvendsues t afrt, si psh. krkesa pr transport hekurudhor do t rritet nse rritet shum mimi i transportit automobilistik. Krkesa bhet m elastike kur t mirat kan zvendsues t afrt. Pr t mirat q nuk kan zvendsues t afrt, krkesa sht joelastike. 107. ka paraqet prcaktimi i t mirs? Numri dhe afrsia e zvendsuesve varet edhe nga fakti se si i prcaktojm t mirat. Kur prcaktimi sht m i prgjithshm, zvendsuesit do t jen m t pakt dhe krkesa do t jet m pak elastike. Psh. krkesa pr ushqime do t jet m pak elastike se krkesa pr mish. 108. ka paraqet efekti i t ardhurave? Kur produkti ka nj mim q paraqet nj pesh t madhe specifike n t ardhurat e konsumatorit, prirja sht q krkesa pr t t jet elastike dhe n t kundrt, krkesa priret t jet joelastike kur mimi i produktit paraqet nj pesh t vogl specifike n t ardhurat e konsumatorit. 109. ka paraqet faktori koh? Pr periudha t shkurta kohe krkesa sht joelastike, ndrsa pr periudha t gjata, ajo pritet t jet elastike. Themi se jemi duke udhtuar nga nj qytet n nj qytet tjetr n nj dit t nxeht vere dhe kemi etje t madhe. Gjat rrugs ndodhet vetm nj dyqan, q ka vetm nj lloj pije freskuese me mim t lart. N kushtet kur nuk mund ta shtyejm n koh realizimin e krkess, do t pranojm t paguajm pr t shuar etjen. Pra, krkesa n kt moment sht joelastike sepse kemi etje dhe shtyrja e saj n koh derisa t arrijm n qytetin tjetr nuk sht nj zvendsues i mir n krahasim me zgjedhjen e br n moment. Por nse krkesa mund t shtyhej n koh deri n qytetin tjetr, mundsit alternative pr t shuar etjen do t shtoheshin, pra krkesa do t ishte m elastike. 110. ka paraqesin t mirat e domosdoshme dhe t mirat e luksit? N t mirat e domosdoshme bjn pjes jo vetm t mirat kryesore pr ekzistenc fizike (ushqimi, kujdesi mjeksor, etj.), por edhe t mirat q prfshihen n minimumin e krkesave pr nj standard t pranueshm jetese. sht e kuptueshme q krkesa pr t mirat e domosdoshme sht joelastike dhe pr t mirat e luksit, elastike. Mirpo, kjo ndarje sht relative dhe nuk duhet prdorur si kriter i vetm pr t gjykuar elasticitetin. Psh. krkesa pr vendet m t mira n nj koncert apo n nj ndeshje futbolli sht joelastike mgjithse ndjekja e ndeshjes s futbollit nuk prfshihet n t mirat e domosdoshme. Krkesa pr t mirat e luksit sht elastike, por kjo gjendje sht relative sepse ka t mira t luksit ku krkesa sht joelastike, psh. krkesa pr vende m t mira n nj koncert (vendet e lira jan t kufizuara). Supozojm se qeveria synon t rris t ardhurat nga taksat ndaj duhanit dhe vers. Krkesa pr duhan, prderisa nuk ka zvendsues t afrt, mund t gjykohet joelastike. Nj taks ndaj duhanit do t pritet t rris t ardhurat pr qeverin.

Vera ka m shum zvendsues t afrt e vendosja e nj takse ndaj saj mund t bj q shum konsumator ta zvendsojn me pije t tjera. Pra, krkesa pr ver sht elastike. 111. Vendosja e takss n vere, ka ndikon n krkes? Vendosja e nj takse ndaj vers mund t ul sasin e krkuar dhe efekti mbi t ardhurat e qeveris mund t ishte negativ. 112. ka paraqet elasticiteti i krkess lidhur me t ardhurat? Elasticiteti i krkess lidhur me t ardhurat (ey), mat reagimin ndaj ndryshimit t t ardhurave dhe shprehet: (q2 q1) (y2 y1) ey = ------------ / ------------(q2 + q1)/2 (y2 + y1)/2

113. ka tregon shenja pozitiv dhe negativ? Vizato figurn! Shenja pozitiv tregon se t ardhurat dhe krkesa jan lidhur n mnyr t drejtprdrejt midis tyre, pra pordukti sht nj e mir normale. Shenja negativ tregon se t ardhurat dhe krkesa jan lidhur n mnyr t zhdrejt, pra pordukti sht nj e mir inferiore. 114. ka paraqet elasticiteti i trthort i krkess? Elasticiteti i trthort, mat reagimin e krkess s konsumatorit pr t mirn A kur kemi nj ndryshim n mimin e t mirs B, q sht e lidhur me t dhe paraqitet: (q2 q1)A (p2 p1)B eA,B = -------------- / -------------(q2 + q1)A/2 (p2 + p1)B/2 Nj koeficint pozitiv i elasticitetit t trthort tregon se t mirat jan zvendsuese t njra-tjetrs, kurse nj koeficient negativ tregon se t mirat jan plotsuese. Kur koeficienti i elasticitetit t trthort sht m i madh se 1, t mirat jan shum t lidhura me njra-tjetrn dhe ndryshimi i mimit t njrs prej tyre do t ndikoj shum n krkesn pr t mirn tjetr. Kur koeficienti sht m i vogl se 1, t mirat nuk jan shum t lidhura midis tyre dhe ndryshimi i mimit t njrs prej tyre do t ket nj ndikim t vogl n krkesn pr t mirn tjetr. Kur koeficienti sht zero, t mirat nuk kan lidhje me njra tjetrn. 115. ka paraqet elasticiteti i oferts lidhur me mimin? Elasticiteti i oferts lidhur me mimin tregon reagimin e shitsve ndaj nj ndryshimi n mim. Nse reagimi i shitsve sht i madh, themi se oferta sht elastike; nse reagimi i shitsve sht i vogl, themi se oferta sht joelastike. Formula sht: (q2 q1) (p2 p1) es = -------------- / -----------(q2 + q1)/2 (p2 + p1)/2 Kur koeficienti sht m i madh se 1, oferta sht elastike; kur sht m i vogl se 1, oferta sht joelastike dhe kur sht i barabart me 1, oferta sht unitare.

116. Cilt jan faktort q ndikojn n reagimin e shitsve? Faktort q ndikojn n reagimin e shitsve jan: kostoja dhe mundsia e produktit pr tu depozituar, fleksibiliteti i procesit t prodhimit, kostoja e prodhimit t njsive shtes dhe faktori koh. 117. Shenja + ose - e koeficientit t elasticitetit, ka tregon? far lidhje kan? Shenja plus (+) tregon mallra zvendsues ose prdoret pr prodhime normale; Shenja minus (-) tregon mallra plotsues ose prdoret pr prodhime inferiore; Kur eAB > 1, ather t mirat jan shum t lidhura me njra tjetrn; ndryshimi i mimit t njrs ndikon shum n krkesn pr t mirn tjetr; Kur eAB < 1 ather t mirat nuk jan shum t lidhura me njra tjetrn; ndryshimi i mimit t njrs do t ket ndikim t vogl n krkesn pr t mirn tjetr; Kur eAB = 0 ather mirat nuk kan lidhje me njra tjetrn. 118. ka na ndihmon teoria e zgjedhjes konsumatore? Teoria e zgjedhjes konsumatore na ndihmon pr t kuptuar sjelljen e konsumatorit, pr t shpjeguar pse njerzit bjn kt apo at zgjedhje. 119. Nga ka varet kufizimi monetar individual? Kufizimi monetar individual varet nga e ardhura korrente e konsumatorit, kursimet e mparshme, mundsia pr t marr hua, etj. 120. Pse konsumatort blejn t mira dhe shrbime dhe ka prfaqsojn ato? Konsumatort blejn t mira dhe shrbime pr t plotsuar nevojat e tyre. Prfitimet e marra nga ato blerje prfaqsojn knaqsi. 21. Nga ka ndikohet dhe varet zgjedhja konsumatore? Zgjedhja konsumatore ndikohet nga dobia dhe varet nga knaqsia q individt presin t sigurojn nga produkti q blejn. 122. Nga ka prcaktohet zgjedhja konsumatore? Zgjedhja konsumatore prcaktohet nga dobia marxhinale e jo nga dobia totale. 123. ka paraqet ligji i dobis marxhinale rnse? Ligji i dobis marxhinale rnse thot se kur rritet sasia e konsumit t nj t mire, eventualisht, n kushtet kur faktort e tjer nuk ndryshojn, dobia marxhinale e njsis s fundit t konsumuar vjen vazhdimisht duke rn. 124. Si gjendet dobia marxhinale pr 1 t shpenzuar? Supozojm se kemi dy produkte A dhe B. Pr t gjetur dobin marxhinale t secilit produkt, do t prdorim: Dobia marxhinale e produktit A Dobia marxhinale pr 1 t shpenzuar = ------------------------------mimi i produkit A 125. Cili sht ekuacioni q paraqet se dy produkte blihen n t njejtn sasi? Dobia marxhinale e A Dobia marxhinale e B ----------------------- = -------------------------

Cmimi i A

Cmimi i B

126. Cili ekuacion shpreh rritjen e knaqsis me ndryshimin e sasis s produkteve? Dobia marxhinale e A Cmimi i A ------------------------- = --------------Dobia marxhinale e B Cmimi i B 127. Paraqite nj shembull t dobis totale dhe dobis marxhinale! Marrim nj dit t nxeht vere dhe nj konsumator q pasi ka lvizur shum sht i etur dhe fillon t pij limonad. Gota e par e limonads i shijon shum, e dyta i shijon por jo sa e para, e kshtu me rradh, masa e knaqsis ulet nga gota n got. Konsumatori dshiron q gota e pest t jet e fundit. Cdo got shtes do ti sillte vetm knaqsi negative. Nga tabela shihet se konsumatori merr 6 njsi dobie nga gota e par e limonads. Nse blen 2 gota, dobia totale (TU) e tij do t bhet 11. Cdo got shtes shton dobin totale ose knaqsin totale. Kolona e dobis marxhinale tregon se do got shtes e konsumuar e shton gjithnj e m pak dobin totale t tij. Numri i gotave t limonads Dobia totale (TU) Dobia marxhinale (MU) 00 166 2 11 5 3 15 4 4 18 3 5 20 2 Pasi q konsumatori duhet t paguaj pr limonadn, ai duhet t sakrifikoj blerje t tjera q mund t bnte n vend t saj. Kjo gatishmri pr t paguar, paraqet koston oportune t asaj gote, dmth. knaqsin q ai do t merrte nse do t shpenzonte kto t holla n mnyra tjera. 128. ka quhet tepric e konsumatorit? Tejkalimi i prfitimit total (shums s dobive marxhinale) ndaj kostove totale (sasi e bler x mim) quhet tepric e konsumatorit. 129. Vizato dhe shpjego figurn e teprics s konsumatorit! N figur paraqitet kurba e krkess (dhe e dobis marxhinale) pr nj produkt. Me mimin 10 pr njsi, do t krkohen 100 njsi. N njsin e 100-t mimi sht i barabart me dobin marxhinale. Nse mimi ulet n 8 pr njsi, blersit do t shpenzojn 1200 pr t bler 150 njsi. N fakt, ata marrin nj prfitim prej 1650 dhe pr pasoj rezulton nj tepric konsumatori prej 450. Gjith siprfaqja posht kurbs s krkess paraqet dobin totale, ndrsa siprfaqja posht kurbs s krkess por mbi vijn e mimit, paraqet tepricn e konsumatorit. 130. ka quhet e ardhur totale? Sasia e produkteve q konsumatori mund t blej me t ardhurat e tij monetare, ose dobia totale e siguruar nga blerjet e produkteve me kto t ardhura quhet e ardhur totale. 131. ka quhet efekt i t ardhurave? Rritja e sasi s produktit t bler, e shkaktuar nga nj rritje e t ardhurave reale quhet efekt i t ardhurave, i cili mund t jet pozitiv ose negativ, n varsi t faktit nse t mirat jan normale apo

inferiore. Pr t mirat normale, efekti i t ardhurave sht negativ, ndrsa efekti i t ardhurave pr nj t mir inferiore sht pozitiv. 132. ka quhet efekt i zvendsimit? Ndryshimi n sasin e bler t produktit, i shkaktuar nga nj ndryshim i mimit relativ, duke mbajtur konstante t ardhurat reale quhet efekt i zvendsimit, i cili ka gjithmon shenj negative, pra shenj t kundrt me shenjn e ndryshimit t mimit. 133. Vizato dhe shpjego kurbn e indiferencs! Themi se kemi produktet x dhe y q i japin konsumatorit t njejtn knaqsi. Pra, konsumatori sht njsoj i knaqur me 1 njsi x dhe 6 njsi y. Kombinimet e tilla n tabel quhen zon indiference, ndrsa paraqitja grafike quhet kurb indiference. Duke supozuar se konsumatori preferon t ket m shum nga dy produktet, konkludojm se pjerrsia e kurbs s indiferencs sht gjithmon negative. Preferencat e konsumatorit paraqesin ligjin e dobis marxhinale rnse. Kshtu, duke kaluar nga kombinimi A n kombinimin B, konsumatori sht i gatshm t sakrifikoj 3 njsi y pr t marr njsi x m shum. 134. Me ka matet vlera relative? Pr t matur vlern relative prdoret koncepti i norms marxhinale t zvendsimit (MRS), q mat sasin e nj produkti (produkti y) q blersi sht i gatshm t sakrifikoj (y), pr t marr nj njsi shtes te nj produkt tjetr, x (x) duke mbajtuur konstante dobin totale. Pra: deltay MRS = ------deltax 3 N kalimin nga A n B, MRS = ----- = 3, etj. 1 135. ka quhet hart indiference? Nj bashksi kurbash indiference, t paraqitura n t njejtn figur, quhet hart indiference. Secila prej kurbave n kt hart paraqet nj nivel t ndryshm knaqsie. 136. Vizato dhe shpjego drejtzn e buxhetit! Supozojm se t ardhurat e konsumatorit jan 60 q i shpenzon pr t bler dy produkte x dhe y. Konsumatori mund t zgjedh t blej vetm nga produkti x apo vetm nga produkti y apo edhe kombinim t ktyre dy produkteve. Nse i paraqesim kto t dhna n grafik, t gjitha kombinimet e mundshme ndodhen mbi drejtz, e cila quhet drejtza e buxhetit. Drejtza e buxhetit mund t zhvendoset n pozicone t ndryshme nn ndikimin e ndryshimit t faktorve. Nse t ardhurat e konsumatorit rriten, drejtza zhvendoset lart-djathtas (N1M1). 137. ka sht firma? Firma sht nj njsi baz q organizon dhe koordinon faktort e prodhimit, punn, tokn, kapitalin dhe aftsit siprmarrse n procesin e prodhimit, dhe t gjitha kto i kombinon pr t prodhuar mallra ose shrbime t ndryshme. 138. Cilat jan problemet kryesore t firmave? Problemet kryesore t firmave jan: far malli apo shrbimi t prodhoj, n far sasie, far teknologjie prodhimi t prdorin, far strukture organizimi dhe drejtimi t zgjedhin, etj.

139. ka quhen t ardhura totale? T ardhura totale quhen t gjitha t ardhurat q firma siguron nga shitja e mallrave dhe shrbimeve q ajo prodhon. 140. ka quhet kosto totale? Shpenzimet totale q bhen nga firma pr t prodhuar dhe shitur mallra dhe shrbime quhen kosto totale. 141. ka e prbn fitimin e firms? Diferenca midis t ardhurave totale t firms dhe kostos totale prbn fitimin e firms, i cili mund t jet pozitiv (kur t ardhurat tejkalojn koston) dhe negativ (kur kosto tejkalon t ardhurat). 142. Cilat jan synimet e firms? Synimet e firms jan: maksimizimi i fitimit, rritja e pjesmarrjes n treg, krijimi i imazhit t mir, etj. 143. ka do t thot koordinimi i firms? Supozojm se nj individi ju ka prishur vetura. Pr ta riparuar, ai ose duhet ta oj makinn n nj firm ku riparojn vetura ose duhet koordinuar t gjitha veprimet vet individi. Koordinimi i firms konsiston n faktin se ai duhet ta oj veturn n firmn ku bhet riparimi. Pasi t riparohet vetura, pronari ia paguan t gjitha shrbimet firms. 144. ka do t thot koordinimi i tregut? Koordinimi i tregut konsiston n faktin se pr ta rregulluar makinn, pronari i saj duhet fillimisht ta pajtoj nj mekanik, i cili duhet ti tregoj pronarit t veturs se far shrbime i duhen veturs. Pastaj, pronari i blen pjest e nevojshme dhe gjen nj mekanik tjetr pr ti ndrruar ato. 145. Cilat jan arsyet kryesore q firmat jan m efiente se sa tregjet? Tri arsyet kryesore se firmat jan m efiente se sa tregjet si koordinatore t aktivitetit ekonomik jan: ulja e kostove t transakcioneve, ekonomizimet e shkalls dhe ekonomizimet e skuadrave t prodhimit. 146. ka jan kostot e transakcioneve? Kostot e transakcioneve jan ato kosto q lidhen me gjetjen e firmave apo individve, t gatshm q t ofrojn mallin apo shrbimin pr t cilin ju jeni t interesuar, me arritjen e marrveshjes prkatse. 147. ka jan ekonomizimet e shkalls? Ekonomizimet e shkalls ekzistojn kur kosto e prodhimit t nj njsie t produktit ulet, nse sasia e prodhimit rritet. 148. ka jan skuadrat e prodhimit? Skuadra e prodhimit sht nj organizim i till i prodhimit, n t cilin nj grup individsh specializohen n detyra t caktuara pr prodhimin e nj produkti apo shrbimi. 149. far lloje e firmave ekzistojn? Firmat mund t ndahen n baz t produktit q prodhojn dhe n baz t kriterit ligjor t organizimit t tyre. N baz t ktij kriteri ekzistojn tri lloje firmash: firmat individuale, firmat me ortak dhe korporatat (shoqrit aksionare).

150. ka jan firmat individuale? Firm individuale sht ajo pron e nj pronari t vetm dhe drejtohet vetm prej tij. Kjo sht forma m e thjesht e firmave. Pronari i firms sht prgjegjs pr mbarvajtjen e firms dhe pr detyrimet q ka ndaj t tjerve. Si firm individuale njihen: restorantet, dyqanet e shitjes, etj. 151. Cilat jan avantazhet e firms individuale? Avantazhet e firms individuale jan: struktuara drejtues e saj sht e thjesht, pronari i firms i merr vet t gjitha vendimet lidhur me firmn, pronari i firms e merr vet fitimin e firms, kjo firm ka pak krkesa ligjore, lehtsia pr tu futur dhe pr t dal nga biznesi sht m e madhe, etj. 152. Cilat jan disavantazhet e firms individuale? Disavantazhet e firms individuale jan: prgjegjsia e pakufizuar financiare, investimet jan t kufizuara, etj. 153. ka jan firmat me ortak? Firmat me ortak jan ato firma q krijohen me dy ose m shum pronar. Secili prej tyre bie dakord t kontribuoj me nj pjes t puns dhe kapitalit t tij n firm, t marr nj pjes t fitimit t saj dhe t ket prgjegjsin e vet n humbjet apo detyrimet e firms, madje nj ortak mund t mbaj prgjegjsi edhe pr gabimet q mund t bjn ortakt e tjer. 154. Cilat jan avantazhet e firmave me ortak? Avantazhet e firmave me ortak jan: posedon m shum kapital, ka nj pozit m t mir kreditore, ka aftsi drejtuese dhe organizuese m t lart, etj. 155. Cilat jan disavantazhet e firmave me ortak? Disavantazhet e firmave me ortak jan: ka prgjegjsi t pakufizuar financiare, duhet t krkohet plqimi i t gjith ortakve pr nj vendim, prmbajn veprime ligjore t ndrlikuara, kan nj jet t kufizuar n biznes, etj. 156. ka jan korporatat? Korporatat jan nj form e njohur e organizimit t biznesit, kapitali i s cils formohet nprmjet shitjes s aksioneve, prandaj ato shpesh quhen shoqri aksionare. 157. ka sht aksioni? Aksioni sht nj titull pronsie ndaj nj pjese t pasuris s shoqris, nj letr me vler q vrteton se nj individ ka investuar n shoqri vlern nominale t aksionit dhe se ka t drejtn t marr pjes n fitimin e shoqris, n prputhje me kt vler nominale. 158. N far forme marrin fitimin aksionistt? Aksionistt marrin nj pjes t fitimit t shoqrise aksionare n formn e dividentit. 159. ka ndodh n shoqrit aksionare pa dhe me ofert publike? N shoqrit aksionare pa ofert publike aksionet mbahen privatisht dhe mund t shiten e t blihen vetm me marrveshje t t gjith aksionistve. N shoqrit aksionare me ofert publike, aksionet blihen dhe shiten n tregun e letrave me vler, n burs. 160. Cili sht organi m i lart i nj shoqrie aksionare?

Organi m i lart i nj shoqrie aksionare sht mbledhja e prgjithshme e aksionistve, e cila vendos pr qshtjet kryesore t aktivitetit t saj. 161. Ku zgjedhet bordi i drejtorve dhe presidenti? Bordi i drejtorve zgjedhet n mbledhjen e prgjithshme t aksionarve, ndrsa presidenti zgjedhet nga bordi i drejtorve. 162. Sa her taksohen t ardhurat e nj mbajtsi t aksioneve? T ardhurat e nj mbajtsi t aksioneve taksohen dy her. S pari taksohen duke qen si pjes e fitimit total t shoqris dhe s dyti, si pjes e t ardhurave personale t aksionerit. Kjo sht edhe nj disavantazh pr shoqrite aksionare. 163. Cilat jan avantazhet e shoqris aksionare? Avantazhet e shoqris aksionare jan: nse fitimi nuk shprndahet n form dividenti, por riinvestohet n biznes ather taksa paguhet nj her, vazhdimsia e biznesit, etj. 164. Si e shtojn kapitalin e vet firmat individuale dhe firmat me ortak? Firmat individuale dhe firmat me ortak e shtojn kapitalin e tyre duke marr hua nga miqt ose nga banka. 165. Si e shton kapitalin e vet korporata? Korporata mund t shtoj kapitalin nga burimet financiare t jashtme dhe burimet financiare t brendshme. 166. Cilat jan rrugt q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t jashtme? Rrugt kryesore q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t jashtme jan: shitja e obligacioneve, emetimi i aksioneve dhe marrja e kredive bankare. 167. ka sht shitja e obligacioneve? Obligacioni sht nj letr me vler q i sjell mbajtsit t tij t ardhura t prvitshme, n baz t prqindjeve fikse t caktuara m par. Nj obligacion prbn nj detyrim afatgjat, 10-15 vjear. Korporata sht e obliguar t paguaj vlern e obligacionit n kohn e caktuar, pamvarsisht se a sht n fitim apo jo. Korporata kryen dy lloj pagesash ndaj mbajtsit t obligacionit: a) pagesn e interesit dhe pagesn e vlers nominale t obligacionit. 168. ka sht emetimi i aksioneve? Ekzistojn tre lloje kryesore aksionesh: aksione t zakonshme, aksione t preferuara dhe aksione t konvertueshme. Aksioni i zakonshm i jep t drejt mbajtsit t tij t jet bashkpronar i korporats, t votoj n mbledhjen e prgjithshme dhe t marr pjes n zgjedhjen e drejtorve. Pronari i aksioneve t zakonshme merr t ardhura n form t dividentit. Aksionet e preferuara i japin t drejt mbajtsit t tij t prfitojn nj norm interesi fikse dhe nuk mund t krkojn ritjen e saj nse korporata ecn mir. Aksionet e konvertueshme gjithashtu i japin t drejt mbajtsit t tij t prfitojn nj norm interesi fikse. Por, kta mbajts kan t drejt ti konvertojn kto aksione n nj dat t specifikuar. 169. ka sht marrja e kredive bankare? Marrja e kredive bankare sht nj hua q sigurohet me marrveshje midis korporats dhe banks.

170. Cilat jan rrugt q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t brendshme? Rrugt kryesore q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t brendshme jan: pjesa e fitimit dhe fondi i amortizimit. 171. ka sht shkrirja? Shkrirja sht marrveshja midis dy apo m shum firmave pr tu bashkuar dhe pr t krijuar nj firm t re. 172. Cilat jan format kryesore t bashkimit t firmave? Format kryesore t bashkimit t firmave jan: bashkimi vertikal (i dy ose m shum firmave q realizojn stade t ndryshme t procesit t prodhimit), bashkimi horizontal (i dy ose m shum firmave q prodhojn t njejtin produkt ose shrbim) & bashkimi i firmave, aktivitetet e t cilave nuk lidhen drejtprdrejt me njri tjetrin. 173. ka sht kontabiliteti i firms? Kontabiliteti i firms sht burim informacioni pr blersit e mundshm t aksioneve dhe obligacioneve t saj q ndihmon drejtuesit e firms pr marrjen e vendimeve dhe pr njohjen e ecuris s biznesit dhe vlers s tij. 174. ka sht bilanci i firms? Bilanci i firms paraqet gjendjen financiare t saj n nj moment kohe. Bilanci i firms mund t jet aktiv, ku paraqet mjetet q jan n prdorim t firms dhe pasiv, ku paraqet burimet e ktyre mjeteve. Ndrsa diferenca midis aktivit dhe burimeve jo t veta t firms paraqet vlern neto t saj. Parim themelor i bilancit sht barazia e aktivit, e shnuar n ann e majt me pasivin, e shnuar n ann e djatht t bilancit. 175. ka sht pasqyra e rezultatit financiar? Pasqyra e rezultatit financiar prmbledh transakcionet e firms gjat nj periudhe kohe t dhn. 176. ka sht prodhimi? Prodhimi sht nj proces me ann e t cilit burimet kthehen n t mira dhe shrbime t ndryshme. 177. ka paraqet funksioni i prodhimit? Funksioni i prodhimit shpreh lidhjen midis sasis s inputeve t prdorura dhe produktit t prodhuar. Analitikisht kjo lidhje jepet nga ekaucioni: Q = f (K, L), i cili tregon se madhsia e produkit (Q) sht funksion i madhsis s kapitalit t fiksuar (K) dhe variablit pun (L) t prdorur nga firma me nj gjendje t dhn t teknologjis. Kjo paraqitet edhe n tabeln dhe figurn e mposhtme. Supozojm se nj firm prodhon kpuc dhe pr prodhimin e tyre prdor vetm nj makin. Pra, madhsia e kapitalit sht e fiksuar, kurse puna sht faktor i ndryshueshm. Kur sasia e puns sht 0, nuk prodhohen asnj pal kpuc, kurse me rritjen e numrit t puntorve rritet edhe numri i palve t kpucve t prodhuara. Sasia e produktit e prodhuar nga kombinimi i inputit pun L dhe inputit kapital K quhet produkt total dhe shnohet me Q ose TP. Kurba TP paraqitet n grafik, e cila tregon maksimumin e produktit pr do sasi t inputit pun t prdorur. 178. ka sht produkti marxhinal? Produkti marxhinal i puns sht ndryshimi n produktin total q rezulton nga nj ndryshim me nj njsi t sasis s puns t prdorur, duke mbajtur madhsin e kapitalit konstante. Marrim

shembullin e kpucve. Nse numri i puntorve rritet nga 2 n 3, produkti total rritet nga 10 n 13 pal kpuc. Produkti marxhinal jepet nga formula: deltaTP MP =----------deltaL ku deltaTP sht shtesa n produktin total dhe deltaL shtesa n inputin pun. Nga shembulli i siprm kemi: 13 - 10 MP =---------- = 3 3-2 179. Si llogaritet produkti marxhinal i puns? Produkti marxhinal i puns mund t llogaritet duke matur pjerrsin e tangentes s hequr n pikn prkatse t kurbs s produktit total. Raporti i produktit marxhinal mat pjerrsin e kurbs s produktit total. Psh. kur firma punson 2 puntor, pjerrsia e kurbs s produktit total jepet nga raporti cg/og=10/2=5. Produkti total arrin n pikn f, t cils i prgjigjen 5 njsi pune. Tangentja e hequr n kt pik t kurbs e ka pjerrsin t barabart me zero. Nse firma pajton njsi pune shtes pas ksaj pike, produkti total bie dhe produkti marxhinal merr vlera negative. 180. Cili tregues njihet prpos treguesit t produktit total & produktit marxhinal? Prpos treguesit t produktit total & marxhinal njihet edhe treguesi i produktit mesatar, q shnohet me AP. Produkti mesatar llogaritet si raport i produktit total me njsi t puns t prdorura. Psh. kur TP=10 & L=2, produkti mesatar do t jet AP=10:2=5. Kjo paraqitet n figur ku produkti mesatar matet me pjerrsin e drejtzs q del nga origjina & kalon npr pik prkatse t kurbs s produktit total. Nga figura shohim se produkti mesatar m i lart arrihet n pikprerjen e kurbs s produktit mesatar me at t produktit marxhinal, q i korrespondon piks c n figurn b. Theksojm se kur produkti marxhinal sht m i madh se produkti mesatar, produkti mesatar rritet me shtimin e faktorit variabl, dhe e kundrta. Por nse produkti marxhinal sht i barabart me produktin mesatar, n pikprerjen e kurbave prkatse, produkti mesatar arrin maksimumin e vet. 181. ka thot ligji i t ardhurave zbritse? Ligji i t ardhurave zbritse thot se nse ndaj nj sasie t dhn t faktorit t fiksuar shtohen njsi t njpasnjshme t nj faktori t ndryshueshm t prodhimit, produkti marxhinal dhe ai mesatar i faktorit t ndryshueshm eventualisht do t bien. Ky ligj vepron vetm n periudha afatshkurtra, ku t paktn njri nga faktort e prodhimit sht i fiksuar dhe gjendja e teknologjis sht e pandryshueshme. 182. ka paraqesin t ardhurat e shkalls? T ardhurat e shkalls paraqesin reagueshmrin e produktit total kur t gjitha inputet rriten n t njejtin prpjestim. 186. Cilat jan tri rastet e t ardhurave t shkalls? Tri rastet e t ardhurave t shkalls jan: a) t ardhurat konstante t shkalls (rasti kur ndryshimet prpjestimore n t gjith inputet ojn n nj rritje n t njejtin prpjestim n prodhim); b) t ardhurat zbritse t shkalls (rasti kur nj rritje prpjestimore n t gjith inputet on n rritje n prpjestim m t vogl n produktin total) dhe c) t ardhurat rritse t shkalls (rasti kur nj rritje prpjestimore n t gjith inputet on n nj rritje n prpjestim m t madh n nivelin e produktit total).

183. Cilat jan periudhat e faktorit koh? Periudhat e faktorit koh jan: periudha momentale, periudha afatshkurtr dhe periudha afatgjat. 184. Vizato dhe shpjego figurn e ndryshimit n teknologji! Me ndryshimet progresive n teknologji bhet e mundur q me t njejtat inpute t sigurohet m shum produkt, ose e njejta sasi prodhimi me m pak inpute. 185. ka paraqet funksioni i prodhimit n periudha afatgjata? Funksioni i prodhimit n periudha afatgjata shpreh lidhjen midis kombinimeve t ndryshme t inputeve dhe madhsis maksimale t produktit q mund t realizohet me kto kombinime, me nj gjendje t dhn t teknologjis. 186. ka prfaqson izokuanti? Izokuanti paraqet trsin e kombinimeve t ndryshme t puns dhe kapitalit q japin sasi t barabarta produkti. Norma sipas s cils kryhet zvendsimi duke mbajtur prodhimin konstant, quhet norma teknike e zvendsimit (TRS). Izokuantt kan pjerrsi negative, jan konvekse ndaj origjins, etj. 187. ka sht izokosto? Izokosto tregon t gjitha kombinimet e puns dhe t kapitalit q mund t blihen me nj shum parash nga ana e firms. 188. Si jepet pjerrsia e izokuantit dhe izokostos? Pjerrsia e izokuantit jepet nga raporti i produkteve marxhinale t puns dhe kapitalit, ndrsa pjerrsia e izokostos jepet nga raporti i mimeve t dy inputeve, pra: MPL PL = MPK PK 189. Si bhet shitja me tender? Shitja n tender bhet kur ofertuesit (apo krkuesit) ofrojn nj mall (apo krkojn shrbime); kjo bhet prmes shpalljes publike. Mblidhen ofertat dhe bhet selektimi n baz t mekanizmave t prcaktuar nga ofruesit (krkuesit) q kan br shpalljen. Shpallet fituesi. N rastet kur bhet shitja e nj produkti mirret oferta m a lart, kurse n rastet kur nevojiten shrbime mirret oferta m e lir. 190. Cilat jan pasurit e nj vendi? Pasurit e nj vendi jan: pasurit natyrore (toka bujqsore, toka si truall ndrtimi), burimet e energjis, burimet minerale si dhe kapitali (pajisjet dhe makinerit, ndrtesat, inventari), etj. 191. Nse ka n nj vend rezerva toksore dhe nntoksore a sht vend i zhvilluar? Nj vend sht vend i zhvilluar vetm nse bhet shfrytzimi i atyre rezervave; nse ato rezerva nuk shfrytzohen ather ai shtet nuk do t zhvillohet. 192. Nse ka rezerva t ujit a mund t kemi rrym prej saj? Po, edhe prmes hidrocentraleve. 193. ka nnkupton rritje dhe shtim i burimeve?

Rritja dhe shtimi i burimeve nnkupton termin akumulim kapitali, duke iu referuar jo vetm kapitalit si i till por edhe kapitalit njerzor. 194. Si quhet grafi q mat nj variabl ekonomik n aksin vertikal dhe kohn n aksin horizontal? Grafik i serive kohore. 195. far lidhje paraqesin dy variabla nse lvizin s bashku lart ose posht? Ato paraqesin lidhje t drejt/pozitive. 196. far lidhje paraqesin dy variabla nse lvizin n drejtim t kundrt? Dy variablat q lvizin n drejtim t kundrt shfaqin nj lidhje t zhdrejt/negative. 197. ka paraqet nj vij e drejt? Nj vij e drejt paraqet pjerrsi konstante n t gjitha pikat. 198. ka e bn shkencn shkenc? Shkencn e simbolizon mbledhja e informatave, eksperimentimi, dhe metodologjia pr t ardhur deri te shpjegimi i asaj q vrojtohet. 199. ka sht qllimi i shkencs? Qllimi i shkencs n prgjithsi sht q tu prgjigjet pyetjeve q kan t bjn me realitetin. Psh. shkencat shoqrore na lejojn q t parashikojm gjrat si trazirat ekonomike dhe t kuptojm m mir sjelljet e shoqris. 200. ka sht metoda shkencore? Metoda shkencore ofron nj proces objektiv pr t gjetur zgjidhjet e problemeve prmes vzhgimit, hipotezave, testimeve & nxjerrjen e prfundimeve. 201. Cili sht objektivi i shkencs? Objektivi i shkencs sht t arrihet te e vrteta prmes metodave shkencore. 202. ka jan supozimet? Supozimet jan dika q merren si t besueshme pa fakte/prova. 203. ka sht aproksimacioni? Aproksimacioni (latinisht aproximateprafrsi) sht supozim i prafrt me t vrtetn. 204. ka sht e vrteta n shkenc? E vrteta n shkenc sht nj supozim i vrtetuar me metoda shkencore. 205. ka sht Dogma? Dogma sht nj deklarat e avancuar dhe autoritative t nj doktrine religjioze, jo pr tu diskutuar por pr tu besuar. 206. Testimi i nj modeli ekonomik a krkon krahasimin e parashikimeve te tij kundrejt ngjarjeve reale? PO.

207. Nse parashikimet e nj modeli bien n kundrshtim me faktet prkatse q kan lidhje me qshtjen, si duhet t lidhet fakti i pa vler apo i modifikuar ? I pavler. 208. Nj grafik i serive kohore a mat kohn n boshtin horizontal. PO 209. Nse variabli a ngritt kur variabli b bie dhe a bie kur b ngritt midis a dhe b, far lidhje kan? Kan lidhje negative. 210. Pjerrsia e nj kurbe a sht konstante? JO 211. Kur dshirojm t paraqesim grafikisht lidhjen n mes t tri variabileve, n duhet t mbajm dy nga ato konstante ndrsa paraqesin t tretn. Njra duhet t merret konstante e dy tjerat t paraqiten n grafik si variabile. 212. Shoqrit e ndryshme problemet ekonomike i zgjedhin n mnyr t ndryshme, n baz t kujt bhet zgjedhja? N baze t sistemit t mimeve. 213. Faktort e prodhimit klasifikohen n grupe t prgjithshme, burime fizike dhe mendore, kto mendore kush i ka? Kto burime mendore i prfshin faktori njeri (burime njerzore). 214. N do ekonomi n thelb qndron zgjedhja e konfliktit n mes t kujt? Dshirave/nevojave q jan t pakufizuara dhe kapitalit q sht i kufizuar. 215. A sht efikase pr shoqrin t prodhoj mbi Kufirin e Mundsive t Prodhimit? JO 1. Sipas cilave parime lidhen faktort e prodhimit n procesin e prodhimit? Faktort e prodhimit lidhen n procesin e prodhimit sipas parimeve t caktuara teknologjike. 22. ka paraqet teknologjia? Teknologjia i referohet trsis s aftsive dhe njohurive shkencore q lidhen me prdorimin e inputeve (faktorve t prodhimit) n procesin e prodhimit. 23. Si lind dukuria e rrallsis s mallrave dhe shrbimeve? Sasia e burimeve, pra fakorve t prodhimit pr nj ekonomi, n nj koh t dhn sht e kufizuar. Ktej lind dukuria e rrallsis s mallrave dhe shrbimeve. 24. ka shpall ligji i rrallsis? Ligji i rrallsis shpall se mallrat dhe shrbimet jan t rrall, t pamjaftueshm, sepse t pamjaftueshm jan edhe burimet pr prodhimin e tyre sipas nevojave t njerzve pr konsum. 25. ka lidhet me ligjin e rrallsis? Me ligjin e rrallsis lidhet domosdoshmria e zgjedhjes midis mallrave dhe shrbimeve q duhen prodhuar. Pra, zgjedhja sht pasoj e rrallsis. 26. Cili sht problemi kryesor ekonomik? Problemi i alokimit t burimeve t kufizuara midis nevojave konkurruese e faktikisht t pakufizuara t shoqris, prbn problemin ekonomik kryesor t do shoqrie.

27. Cilat jan pyetjet kryesore t problemeve ekonomike? Tri pyetjet kryesore ekonomike jan: far t prodhohet, si t prodhohet dhe pr k t prodhohet. 28. ka studion mikroekonomia? Mikroekonomia merret me studimin e sjelljes s agjentve ekonomik: konsumatorve, firmave t biznesit si dhe t agjensive qeveritare n masn q veprimtaria e tyre lidhet me alokimin e burimeve dhe funksionimin e sektorve t veant t ekonomis. N qendr t studimit t Mikroekonomis pra jan tregjet e mallrave apo shrbimeve t veanta dhe kushtet e ekuilibrit t tyre. 29. Si ilustrohet problemi ekonomik themelor? Problemi ekonomik themelor i nj shoqrie mund t ilustrohet me an t kufirit t mundsive t prodhimit. 30. ka paraqet kufiri i mundsive t prodhimit? Kufiri i mundsive t prodhimit shpreh kombinime t ndryshme t mallrave dhe shrbimeve q mund t prodhoj nj vend gjat nj periudhe t dhn kohe, duke prdorur t gjitha burimet n dispozicion dhe me teknikat m efiente t prodhimit. 31. ka quhet rritje ekonomike? Zgjerimi i qndrueshm i mundsive t prodhimit quhet rritje ekonomike. Rritja ekonomike kushtzohet nga rritja e burimeve, d.m.th. e toks, e kapitalit dhe e puns, ose nga prmirsimi cilsor i tyre. 32. ka kuptojm me produktivitet? Me produktivitet kuptojm sasin e produktit t prodhuar pr njsi t inputeve t pdorura. 33. ka kuptojm me efienc ekonomike? Me efienc ekonomike do t kuptojm at gjendje t ekonomis, n t ciln askush nuk mund t rrit mirqnien e tij pa cnuar mirqnien e dikujt tjetr. 34. ka paraqet efienca prodhuese? Efienca prodhuese nnkupton prodhimin e nj sasie t dhn produkti me minimumin e burimeve. 35. ka paraqet efienca alokative? Efienca alokative nnkupton q burimet t jen alokuar n prodhimin e atyre mallrave dhe shrbimeve q krkon shoqria. 36. ka paraqet efienca n shprndarje? Efienca n shprndarje nnkupton nj shprndarje t produktit t prodhuar, n t ciln konsumatort, duke i marr t dhna t ardhurat dhe mimet e tregut, nuk do t dshironin ti shpenzonin kto t ardhura n ndonj mnyr tjetr. 37. Paraqite nj shembull t kufirit t mundsive t prodhimit? Supozojm se nj vend prodhon vetm dy mallra, ushqime dhe stofra. N boshtin horizontal sht vendosur sasia e stofrave t prodhuara, ndrsa n boshtin vertikal sasia e ushqimeve. Nse t gjitha burimet e ekonomis do t prdoreshin pr prodhimin e ushqimeve, sasia e ushqimeve t prodhuara n vit do t ishte 15 mij ton, ndrsa sasia e stofrave t prodhuara do t ishte zero.

Mundsit Stofra (milion ml) Ushqime (mij tone) A 0 15 B 1 14.7 C 2 14 D 3 12 E49 F50 Nse vendosim t prodhojm 1 milion ml stofra, kjo arrihet vetm duke tranferuar nj pjes t burimeve nga prodhimi i ushqimeve n prodhimin e stofrave. N kt rast, sipas tabels, prodhimi i ushqimit do t ulej nga 15 mij ton n 14.7 mij ton. Vija AF, q bashkon pikat ABCDEF dhe t gjitha pikat e ndrmjetme quhet kurba e kufirit t mundsive t prodhimit. Cdo pik q ndodhet brenda vijs s kufirit t mundsive t prodhimit, si sht rasti i pikes M, tregon se burimet nuk prdoren plotsisht dhe quhen pika t padshirueshme. Cdo pik jasht kufirit t mundsive t prodhimit, si sht rasti i pikes N, tregon kombinime t paarritshme me sasin e dhn t burimeve. Pikat n vijn e mundsive t prodhimit, si jan pikat ABC, etj., nnkuptojn prdorim maksimal t kapaciteteve prodhuese. 38. Pasqyro nivelin e konsumit dhe investimeve! N periudha afatgjata rritja e prodhimit t mallrave krijon mundsi pr rritjen e konsumit, nprmjet zhvendosjes djathtas t kufirit t mundsive t prodhimit. N figurn A paraqitet niveli i konsumit dhe investimeve neto t tre vendeve, pr t cilat supozohet se kan t njjtin kufi t mundsive t prodhimit. Vendi 1 prodhon n pikn A1, pra ai nuk kryen asnj investim. Vendi 2 heq dor nga nj sasi konsumi pr t siguruar nj nivel investimesh dhe prodhon n pikn A2. Vendi 3 prodhon n pikn A3, q paraqet nj nivel m t vogl konsumi pr nj nivel m t lart investimesh. N figurn B paraqitet niveli i konsumit dhe investimeve neto t tre vendeve pas nj periudhe disa vjeare. Rritja e kapitalit pr vendin 2 dhe 3 u ka lejuar atyre q t zgjerojn mundsit e prodhimit, duke rritur nivelin e konsumit dhe t investimeve. Vendi 1 ka mbetur n t njjtn kurb t mundsive t prodhimit dhe nivel konsumi. 39. Si sht tregu n vendet e mbyllura ekonomikisht? N vendet e mbyllura ekonomikisht niveli i konsumit sht i prcaktuar trsisht nga niveli i prodhimit, nuk mund t konsumohet m shum se q prodhohet. 40. Si sht tregu n vendet e hapura ekonomikisht? N vendet e hapura ekonomikisht tregu sht i hapur, konsumatort e atij vendi mund t konsumojn edhe mallra apo shrbime t prodhuara nga vendet tjera. Si prfiton nj vend? Nj vend prfiton duke importuar mallra apo shrbime q prodhohen me kosto t lart brenda vendit n shkmbim t mallrave apo shrbimeve q prodhohen me kosto t ult brenda vendit. 42. ka kuptojm me specializim? Me specializim do t kuptojm prqendrimin n prodhim vetm t nj produkti apo t disa produkteve. 43. ka paraqet kostoja oportune? Rrallsia e burimeve dhe domosdoshmria e zgjedhjes paraqet koston oportune. N rast t burimeve t kufizuara njerzit jan t detyruar t zgjedhin midis alternativave t ndryshme; pra zgjedhja

gjithnj sht e shoqruar me kosto oportune. Si shembulli i ushqimeve e stofrave. Nse jemi n kufirin e mundsive t prodhimit, nuk mund t rritet prodhimi i njrit mall, pa paksuar prodhimin e mallit tjetr. Pikrisht sasia pr t ciln hiqet dor paraqet koston oportune t prodhimit. 44. ka shrben pr matjen e kostove oportune? Pr matjen e kostove oportune shrben kurba e kufirit t mundsive t prodhimit Raporti OA/OB tregon se nga sa njsi ushqimesh duhet hequr dor pr t prodhuar nj njsi shtes stofra. Pra, raporti OA/OB, dmth. pjerrsia e drejtzs AB, q shrben si kufi i mundsive t prodhimit, mat koston oportune t prodhimit t nj njsie shtes stofrash. sht e kuptueshme q raporti i anasjellt OB/OA, do t maste koston oportune t prodhimit t nj njsie shtes ushqimesh. 45. ka paraqet norma marxhinale e transformimit (MRT)? N kushtet kur ekonomia prodhon n kufurin e mundsive t saj t prodhimit, psh. t stofrave, do t krkonte q nj pjes e burimeve t kalonte nga prodhimi i ushqimeve n prodhimin e stofrave. N kto kushte, vija KMP shrben edhe pr t shprehur normn marxhinale t transformimit (MRT). 46. ka mat pjerrsia e vijs KMP? Pjerrsia e vijs KMP mat koston oportune dhe normn marxhinale t transformimit. 47. ka paraqet ligji i kostove oportune rritse? Sipas ligjit t kostove oportune rritse, pr t prodhuar m shum njsi nga nj mall i caktuar n nj periudh t dhn kohe, shoqria duhet t heq dor nga nj sasi gjithnj e m e madhe mallrash t tjer. 48. ka paraqet rrallsia? Rrallsia shprehet n faktin se pikat jasht KMP nuk mund t arrihen. 49. ka shpreh zgjedhja? Zgjedhja shprehet n kombinimet e ndryshme n vijn e KMP. 50. Kush prcakton far t prodhohet, si t prodhohet dhe pr k t prodhohet? Qeveria, shteti prcakton se far t prodhohet, si t prodhohet dhe pr k t prodhohet. 51. ka paraqet mekanizmi i tregut? Mekanizimi i tregut paraqet nj metod t alokimit t burimeve, pra t prcaktimit t llojit dhe sasis s mallrave dhe shrbimeve t prodhuara, mnyrs s prodhimit dhe shprndarjes s tyre, duke u bazuar n zgjedhjet individuale t koordinuara prmes tregut. 52. ka paraqet tregu? Tregu paraqet nj marrveshje bashkveprimi midis blersve dhe shitsve t nj malli pr prcaktimin e mimit dhe sasis s tregtuar t tij. 53. ka jan mimet? Cmimet jan bartse informacioni pr agjentt ekonomik, pruese t sinjaleve t tregut te individt, firma apo qeveria. 54. ka paraqet ekonomia e tregut? Ekonomia e tregut nnkupton pavarsine e agjentve ekonomik, aftsin e tyre pr t vendosur n mnyr t pavarur mbi veprimtarin e tyre ekonomike.

55. ka sht ekonomia e tregut t lir? Ekonomit e vendeve q hapen ndaj njra tjetrs lidhur me shkmbimin e mallrave dhe shrbimeve paraqesin ekonomin e tregut t lir. 56. ka e bn mallin n treg konkurrent? Minimizimi i kostove pr prodhimin e atij malli duke prdorur metoda m efiiente pr prodhimin e tij e bn konkurrent mallin n treg. 57. Pse jan t rndsishme informatat e shitsve dhe t blersve? Kujt i interesojn ato? Informatat e shitsve dhe blersve jan t rndsishme pr t perfeksionuar parashikimet n lidhje me mimet dhe sasit e produkteve dhe shrbimeve n treg, pr t cilat tregu shkon n ekuilibr. Kto informata i interesojn subjekteve ekonomike si individve, firmave, qeveris pra agjentve ekonomik.

58. Cka paraqet siprmarrja e lir? Siprmarrja e lir nnkupton pronn private mbi faktort e prodhimit. 59. Si dhe ku zgjidhet qshtja se far t prodhohet? Qshtja far t prodhohet zgjidhet n tregun e produkteve, nprmjet votimit t prditshm t konsumatorve. Kjo varet nga zgjedhjet e konsumtoarve dhe vendimet e prodhuesve. 60. Si zgjidhet qshtja se si t prodhohet? Qshtja si t prodhohet zgjidhet nga konkurrenca midis prodhuesve. 61. Si zgjidhet qshtja se pr k t prodhohet? Qshtja pr k t prodhohet zgjidhet n tregjet e faktorve. 62. Cilat jan synimet kryesore pr ndrhyrjen e qeveris n jetn ekonomike? Qeveria ndrhyn n jetn ekonomike duke ndjekur kryesisht tri synime: rritjen e efiencs, sigurimin e drejtsis n shprndarje dhe stabilizimin e ekonomis. 63. Cka sht ekonomia e przier? Ekonomia e przier sht nj ekonomi tregu, e bazuar n mekanizmin e tregut dhe n pronn private mbi faktort e prodhimit. 64. Cilat jan metodat kryesore pr studimin e dukurive ekonomike? Metodat kryesore pr studimin e dukurive ekonomike jan: deduksioni dhe induksioni. 65. ka sht deduksioni dhe induksioni? Deduksioni dhe verifikimi empirik i prfundimeve t nxjerra konsiderohet si metoda m e rndsishme q zbatohet nga ekonomistt e sotm. Induksioni fillon me mbledhjen, prpunimin dhe analizn e t dhnave ekonomike dhe vazhdon me zbulimin e lidhjeve dhe nxjerrjen e prfundimeve. 66. Cka jan variablat ekonomike? Variablat ekonomike mund t jen endogjen, kur prcaktohen brenda modelit t zgjedhur, ose ekzogjen kur prcaktohen nga faktor q ndodhen jasht modelit.

67. Ballafaqimi i blersve dhe shitsve n treg, ka prfaqson? Ballafazimi i blersve dhe shitsve n treg, prfaqson nj marrveshje bashkveprimi midis tyre n lidhje me nj mall pr prcaktimin e mimit dhe sasis s atij malli, dhe njherit duke iu prgjigjur tri pyetjeve kryesore; 1) pr k t prodhohet, 2) qfar t prodhohet dhe 3) si t prodhohet. 68. ka paraqet krkesa? Krkesa paraqet sasit e nj produkti, q blersit jan njkohsisht t gatshm dhe n gjendje t blejn me mime t ndryshme t mundshme gjat nj periudhe kohe t dhn, kur gjith kushtet e tjera mbeten t pandryshuara. 69. ka paraqet ligji i krkess? Ligji i krkess shprehet se kur mimet e produkteve ulen, sasia q blersit jan t gatshm dhe n gjendje t blejn rritet dhe kur mimet rriten, sasia e krkuar paksohet, me kusht q faktort e tjer t mbeten t pandryshuar. 70. Paraqite nj shembull t kurbs s krkess! Shembulli i krkess pr grur. Nse pr 500, sasia e krkuar sht 9 mij kv n muaj, me uljen e mimit n 400, 300, 200 & 100, sasia e krkuar rritet n 10, 12, 15 dhe 20 mij kv n muaj. Sasia dhe mimi jan n prpjestim t zhdrejt, pra sasia rritet kur mimi ulet, por faktort e tjer mbeten t pandryshuar. Por nse njri nga faktort ndryshon, kurba e krkess zhvendoset dhe kurba e re paraqet nj lidhje t re midis mimit e sasis, si kurbat DD dhe DD. 71. Cilt jan faktort q ndikojn te krkesa? Faktort kryesor q ndikojn n krkes jan: t ardhurat e konsumatorve; mimet e mallrave t lidhur; pritjet e konsumatorve lidhur me t ardhurat dhe mimet; numri i konsumatorve; shijet dhe preferencat e konsumatorve. 72. Cilat jan t mirat normale? T mirat normale jan ato t mira pr t cilat krkesa ndryshon n t njjtin drejtim me ndryshimin e t ardhurave. 73. Cilat jan t mirat inferiore? T mirat inferiore jan ato t mira pr t cilat krkesa ndryshon n drejtim t kundrt me ndryshimin e t ardhurave. Mallrat me cilsi t ult jan t mira inferiore. 74. Cilat jan t mirat zvendsuese? T mirat zvendsuese jan ato t mira q prdoren n vend t njri-tjetrit pr t plotsuar nj nevoj t kosumatorit, si psh. gruri dhe misri. 75. Cilat jan t mirat plotsuese? T mirat plotsuese jan ato t mira q prdoren s bashku dhe plotsojn njra tjetrn, si psh. automjeti dhe karburanti. 76. Ndryshimi vetm n nj drejtim, ka do t thot pr krkesn? Ndryshimi n mimin e nj malli ndikon n prpjestim t drejt te krkesa pr zvendsuesin e tij. Kur mimi i nj malli rritet, rritet edhe krkesa pr zvendsues.

77. Ndryshimi n drejtim t kundrt, ka do t thot pr krkesn? Pr mallrat plotsuese, mimi dhe krkesa jan t lidhura n mnyr t zhdrejt. Kur mimi i nj malli rritet, krkesa pr plotsuesit e tij do t ulet. 78. ka sht shija e konsumatorit? Shija e konsumatorit paraqet gatishmrin e tij q t blej apo t paguaj pr nj produkt (t mir) pa marr parasysh mimin e tij. 79. ka paraqet oferta? Oferta paraqet sasit e nj produkti q shitsit jan njkohsisht t gatshm dhe n gjendje t ofrojn pr shitje me mime t ndryshme, gjat nj periudhe t caktuar kohe, kur faktort e tjer nuk ndryshojn. 80. ka shpreh ligji i oferts? Ligji i oferts thot se shitsit do t ofrojn nj sasi m t madhe pr shitje kur mimet rriten, dhe e kundrta. Me zbritjen e mimeve far bn oferta? Me zbritjen e qmimeve, oferta ulet pra sasia e ofruar pr shitje ulet. 82. Me rritjen e mimeve, far ndodh me ofertn? Me rritjen e qmimeve, oferta rritet pra sasia e ofruar pr shitje rritet. 83. Nse e vendosim kurben e prodhimit n ann e majt, far kemi? Nse kurba e prodhimit vendoset n ann e majt, kemi zvoglim t prodhimit. 84. Nse kurba sht n ann e djatht, far kemi? Nse kurba e prodhimit vendoset n ann e djatht, kemi rritje t prodhimit rritje ekonomike. 85. Cilt jan faktort q ndikojn te oferta? Faktort q ndikojn te oferta jan: mimet e faktorve t prodhimit; teknologjia e prdorur; mimet e mallrave; pritjet e ofruesve dhe numri i ofruesve. 86. ka paraqet pika e ekuilibrit n treg? Vizato figurn! Pika e ekuilibrit n treg paraqet gjendjen ku si blersit ashtu edhe shitsit nuk kan arsye t ndryshojn sjelljen e tyre. Sasia e ofruar sht e barabart me sasin e krkuar tregu sht n ekuilibr. 87. ka paraqet mimi i ekuilibrit? Cmimi i ekuilibrit paraqet mimin, pr t cilin sasia e krkuar dhe ajo e ofruar jan t barabarta. 88. ka sht disekuilibri? Gjendja e tregut, n t ciln blersit dhe shitsit nuk kan arsye t ndryshojn sjelljen e tyre, pra ekuilibri i tregut, nuk arrihet menjher. N treg mund t ekzistojn teprica ose mungesa q ushtrojn presion pr uljen ose ngritjen e mimit. Pr sa koh q vazhdon ky presion, kemi nj gjendje disekuilibri. 89. Kur ekziston disekuilibri? Disekuibri ekziston kur sasia e krkuar ssht e barabart me sasin e ofruar.

90. ka sht shitja n ankand? Shitja n ankand paraqet rastin kur krkuesit dhe ofruesit ftohen t bjn t njohur sasin q duan t blejn apo t shesin me nj mim; mimi shkon duke u rritur (zbritur) derisa t barazohet krkesa totale me ofertn totale pra ekuilibri n treg. 91. Cilt jan faktort q ndikojn n zgjatjen e disekuilibrit? Kta faktor jan: imponimi nga qeveria pr mimin dhe sasin, mosrealizimi i planeve t prodhimit dhe gjendja e nj ekuilibri t paqndrueshm. 92. far efekti ka taksa mbi mimin dhe sasin e produktit? Vizato figurn! Nga figura shohim se do ndarje n boshtin vertikal tregon 100, ndrsa do ndarje n boshtin horizontal tregon 5 mij kv grur. Kurba e krkess nuk ka arsye t ndryshoj. Konsumatort jan t gatshm t paguajn 300 pr 12 mij kv grur. Kurba e oferts zhvendoset lart-majtas. 93. Kush e paguan taksn? Taksa paguhet nga prodhuesi dhe konsumatori. Nse oferta sht m elastike se krkesa, pjesa e takss q paguan konsumatori sht m e madhe, dhe e kundrta. 94. ka sht mimi tavan i benzins, i banesave? Cmimi tavan i benzins/banesave paraqet mimin maksimal t lejueshm pr t cilin vendos qeveria. Marrin shembullin e benzins. N kushte ekuilibri, mimi i benzins do t arrinte 2/litr. Themi se qeveria vendos nj mim tavan prej 1/l. Pr kt mim (q paraqitet nga drejtza FJK) krkesa nuk prputhet me ofertn. Konsumatort krkojn m shum benzin, por nuk ka sasi t majftueshme. N kto kushte, zgjidhja e vetme jan triskat. Kurba e krkess zhvendoset nga D n D. Marrim shembullin e qeras s banesave. Supozojm se mimi i ekuilibrit (qeras mujore) sht 700/banes, ndrsa sasia e ekuilibrit 40 mij banesa. Nse vendoset q qeraja t jet 400, ather krkesa do t jet 55 mij. Me rritjen e qeras zhvendoset sistemi lart prgjat kurbs S, q do t nxiste ndrtimin e banesave t reja. 95. ka sht shitja e benzins me triska? Shitja e benzins me triska paraqet kufizimin e krkess pr konsumatort, pra konsumatort mund t blejn benzin vetm aq sa e kan t prcaktuar prmes triskave kjo ndodh n raste kur shteti ka munges t benzins dhe pr t arritur racionalizimi i situats vendoset furnizimi i konsumatorve prmes triskave.

96. ka sht mimi dysheme i pagave, produkteve bujqsore? Supozojm se paga minimale fiksohet me ligj n FJK. Ekuilibri rezulton n pikn J. Me kt pag, numri i puntorve zvoglohet nga q* n q. Supozojm se qeveria vendos mime dysheme pr produktet bujqsore. Bujqit ofrojn q produkte, ndrsa konsumatort krkojn q. Pra krijohet nj tepric (qq). Cmimi dysheme pakson sasin e krkuar dhe rrit sasin e ofruar. 97. ka shpreh elasticiteti? Elasticiteti shpreh shkalln e reagimit t subjekteve ekonomike ndaj ndryshimit t kushteve ekonomike t tregut. 98. T gjendet pr qind-ja e ndryshimit t sasis. Shkruaje formuln?

Pr t llogaritur prqindjen e ndryshimit t sasis s krkuar, pjestojm diferencn e sasive t krkuara (q2 q1) me mesataren e dy sasive. Dhe kemi: (q2 q1) Prqinda e ndryshimit t sasis = ------------- x 100 ( q2 + q1)/2 99. T gjendet pr qind-ja e ndryshimit t mimit. Shkruaje formuln? Pr t llogaritur prqindjen e ndryshimit t mimit t krkuar, pjestojm diferencn e mimeve t krkuara (p2 p1) me mesataren e dy sasive. Dhe kemi: (p2 p1) Prqinda e ndryshimit t mimit = ------------- x 100 (p2 + p1)/2 100. Elasticiteti i krkess n lidhje me mimin, ka paraqet? Elasticiteti i krkess n lidhje me mimin paraqet krkesn elastike apo joelastike varsisht nga ndjeshmria e konsumatorit; kur rritet (zvoglohet) mimi, konsumatort mund t jen m shum apo m pak t ndieshm. N fig. A shohim se kur mimi rritet nga 1 n 1,25, sasia e krkuar e t mirs ulet nga 100 n 95 njsi; n fig. B pr t njejtn rritje t mimit, sasia e krkuar e t mirs ulet nga 100 n 70 njsi. Pra, shkalla e reagueshmris s konsumatorit sht e ndryshme pr t njejtin ndryshim t mimit.