1

GARAGE MADENCLK A.. Cevher Hazrlama Eitim Notlar

SALLANTILI MASALAR
Halil Ersin Maden Mh (M.Sc.) Mart 2011

SALLANTILI MASA LE ZENGNLETRME Sallantl masa, cevheri oluturan minerallerin zgl arlk farkndan yararlanarak zenginletirme ilemini gerekletiren bir younlua gre ayrma cihazdr. Sallantl masa, hafif eimli ve eimi ayarlanabilen , paralel kenar, dikdrtgene yakn yamuk veya V eklinde bir tabladr. Tablann zerinde belli ykseklikte ve dzende talar vardr ve burada tabaka halindeki akan akkan (su) akmnda ayrm yapan aygtlardr. Masann almasnda; serbest ak, engelli kme, asimetrik hareket gibi fiziksel olaylar etkili olmaktadr. Sarsntl masa yzeyine beslenen mineral taneleri, tabaka halinde akan akkan ortamn hareketi ile buna dik olan ileri-geri hareketin bilekesi dorultusunda diyagonal olarak hareket ederek ar mineraller hafif minerallerden ayrrlar Tabaka halinde akan akkan ortamda zenginletirme yntemleri arasnda yaygn olarak kullanlan sarsntl masada etkin bir ayrma salanmaktadr. Masann st ksmnda besleme kutusu ve ykama suyu datcs vardr. Su datcs kenar delikli bir oluktan ibarettir. Her delikten akan su miktar mandallarla ayarlanarak masa yzeyindeki suyun bir tabaka halinde akmas salanr. Masann sarsntl hareketi eksantrik mekanizmas ile salanmaktadr. Sarsntl masalardan en iyi sonu alabilmek iin, kymetli mineralin zgl arl ile kymetsiz minerallerin zgl arlklar arasndaki farkn en az 1 gram / cm3 olmas ve masaya beslenen taneciklerin serbestlemi olmas gerekir.

Sarsntl Masa trleri En ok kullanlan trleri; 1- Wilfley 2- Deister masalardr. Gnmzde en ok kullanlan sarsntl masa Wilfley masas olup (ekil 1), lk kez 1896 ylnda piyasaya srlmtr. Endstride en ok kullanlan ikinci tr masalar ''Deister'' tipi olup ekil 2'de grlmektedir.

ekil 1- Wilfley Masas Deister masasnn yzeyi yaklak olarak bir paralelkenar olup eikler diyagonal (apraz) olarak yerletirilmitir. Deister masas daha yksek birim kapasiteye sahip olup, daha geni konsantre bandnda yksek konsantre tenr elde edilmekte dier taraftan ara rn miktar azalmaktadr.

3
Tesis apnda kullanlan tam boy bir Deister masasnn lleri 1,85 x 4,3 m olup, 1,5 kW motoru vardr. letmedeki ekilen g ile yaklak 0,6 kWtr (2 BG)

ekil 2- Deister masas Masa yzeyine eik ad verilen talar belirli aralklarla yerletirilmitir. talar besleme tarafnda maksimum ykseklie sahiptir ve sona gittike alalmaktadr. Masa uygun bir mekanizma ile uzun eksen i dorultusunda ileri geri ve geriye olmak zere, hareket ettirilir. Bu ileri-geri hareket ve masa zerindeki eikler yardmyla younlua gre bir ayrma ilemi yaplabilmektedir. Aada bir masa kesiti verilmektedir. Sallantl masa, krom, kalay, demir, tungsten (wolfram), tantalyum, mika, barit. titan, zirkon, cevherlerinde geni uygulama alan bulurken, daha az oranda altn, gm, toryum, uranyum gibi cevherlerin zenginletirilmesinde de kullanlmaktadr. Dier yandan, sallantl masa kmr ykamada da ok byk oranlarda kullanlmaktadr. Masa Kaplama Malzemeleri Ve Eikler Masa tablalar genellikle aatan yaplr ve yksek srtnme katsayl kauuk ve plastik gibi malzemelerle kaplanr. Daha pahal olmasna ramen, fiberglas masalar da, ok daha sert olduklarndan kullanlmaktadr. Bu tr masalarda talar kalbn bir paras olarak masa ile btn imal edilir. Sarsntl masa yzeyindeki ayrmann etkinliini artrmak zere masa yzeyi eiklerle kaplanr. Eikler ya sonradan ilave edilen talar veya masa yzeyi oyularak alan masa yzeyidir. Eiklerin ykseklikleri mekanizma kenarndan konsantre kenarna doru azalarak konsantre kenarnda sfr olacaktr. alma ekline bal olarak ok deiik eik tertipleri kullanlabilir. Eiklerin mevcudiyeti ak koullarn deitirdiinden eikler arasnda engelli k klasifikasyonu olmaktadr. Bunun sonucunda hem etkili bir ayrma yaplabilmekte hem de masa kapasitesi arttrlmaktadr.

Eik Ykseklii Kesin bir kural olmamasna ramen; kullanlan eik ykseklii, zenginletirilecek mineralin en st boyutunun drt kat kadardr. Sz gelii masaya beslenen malda en iri tane boyutu 1 mm ise, ta ykseklii 4 mm olmaldr. Sarsntl Maslarda Snflandrmann (Hidrosayzerlerin) nemi: Masa ayrmasnda tane boyutu ok nemli rol oynamaktadr. Sallantl masalarda da etkili bir ayrm yaplabilmesi iin beslenen cevherin dar tane aralklarnda snflandrlarak her tane aralnn ayr ayr ileme tabi tutulmas gereklidir. Besleme mal boyutunun artmas ile ayrma randman dmektedir. Eer besleme mal geni tane boyutu dalm ierirse yani, besleme malndaki tanelerin irilii birbirine yakn deil ise, ince taneler, orta irilikteki taneler ve iri taneler bir arada ise, bu boyutlardan ou randmansz olarak ykanacaktr. te bu yzden tlm cevherin hidrolik snflandrclarda (hidrosayzerlerde ) snflandrlmas tercih edilir. Sallantl masa, iri hafif taneleri ince ar tanelerden etkili olarak ayrdndan, pratikte besleme mal, snflandrclarda eit kme deerlerine gre snflandrlr. Sallantl masalarda bu amala hidrosayzer denilen ardk konilerden oluan, oklu ktrme konileri kullanlr. Her konide elde edilen e dl besleme mallar, ayr ayr masalara beslenerek konsantrasyona tabi tutulurlar. Hidrosayzerlerin her bir gznn altndan alnan maldaki tanelerin irilikleri birbirine yakndr. Zenginletirme Kriteri (Konsantrasyon Kriteri) k = dA 1 dH 1 dA = Ar ortamn zgl arl dH = Hafif mineralin zgl arl Zenginletirme kriteri deeri 1.25'in zerinde olan herhangi iki mineral sallantl masada birbirinden ayrlabilir. Ayrlacak mineraller arasnda ekil ve boyut fark varsa, zenginletirme kriteri deeri 1.0 civarnda da olsa zenginletirme yaplabilir. Ancak bu deer 2.5 veya daha yksek olursa mkemmel ayrma salanmaktadr. izelge1de konsantrasyon kriterinin deerlerine kar gelen gravite zenginletirme yntemi uygulanabilirlik tane boyu snrlar (tane irilii snrlar) verilmitir.

k > 2,5 2,5 1,75 1,75 1,50 1,50 1,25

izelge1. Konsantrasyon Kriterine Uygun Zenginletirme Yntemleri Uygulanabilir tane boyu limiti ve gravite zenginletirme yntemleri 74 mikrona kadar btn gravite yntemleri kolaylkla uygulanabilir 150 mikrona kadar btn gravite yntemleriyle etkin bir ayrm salanabilir 1,7 mm ye kadar ayrm mmkn, ama zor bir ilem, ar ortam ve jig kullanlabilir 6 mm ye kadar ayrm mmkn, ama zor bir ilem, ar ortam ve jig kullanlabilir

5
< 1,25 Ar ortam ayrmas mmkndr

Tane Boyutuna Gre zgl Arlk Fark le Zenginletirmenin Uygulamalar Gravite yntemlerinin uygulanabilecei tane irilikleri aadaki tabloda verilmitir. ZGL AIRLIK FARKI ( GRAVTE ) LE ZENGNLETRME Kuru lemler Jig Sarsntl masa Ar ortam koni ve tambur Ar ortam siklon Jig Sarsntl masa Spiral Oluklar Ya lemler Tane irilii (mm) 1.2 0.3 0.5 0.1 100 1 2 - 0.4 25 1 2 0.05 2 0.1 2 0.1

Sarsntl Masalarda Ayrma Blgeleri Sarsntl masada ; lam, artk, ara rn ve Konsantre olmak zere drt ayrma blgesi bulunmaktadr (ekil 3). Sarsntl masa yzeyinde bulunan mineral taneleri, tabaka halinde akan akkan hareketi ile ak ynne dik olan asimetrik hareketin bileke etkisi altnda hareket ederler. En hafif ve en iri tane, masa hareketi dorultusunda en ksa mesafeyi kat eder. Akkan tabaka iinde en yava hareket eden en ar en ince tane ise masa hareketi dorultusunda en uzun mesafeyi kat eder. ki hareketin uygun ekilde birletirilmesi sonucunda masa yzeyinde tane boyutu ve zgl arlna bal olarak ;

ince hafif , iri hafif iri ar ve ince ar

mineral tanelerini ieren ayr kuak oluur. Bu kuaklarn ayr ayr masa yzeyinden alnmas ile de sarsntl masa ayrmas gerekletirilir (ekil 4).

Tailing : atk ; Heavy ore grain : ar cevher tanesi; Light ore grain: hafif cevher tanesi ; B:ara rn ; Concentrates : konsantre ; Feed of ore: besleme; Feed water; besleme suyu

ekil 3 Sarsntl masalarda ayrma blgeleri

ekil 4- Sallantl Masalarla rnlerin Dalm Sarsntl Masadaki Ayrmann Esas: Partikller masa yzeyinde iki kuvvetin etkisi altnda kalmaktadr; Akkan su tabakas tarafndan oluturulan srklenme kuvveti, Masann ileri yava, geri hzl olmak zere yapt hareket

Bu hareketlere bal olarak, masa yzeyinde ileriye doru ivme kazanr. Bunlarn net etkisi sonucu, partikller masa yzeyinde, besleme blgesinden, masa sonuna doru diyagonal (apraz) olarak hareket ederler. Masadaki kuvvetlere bal olarak ayrlan partikllerden, daha kk younluklu partikller, konsantre oluunun st tarafndan aarak derken, daha iri olan hafif partikller masa boyunca uzanan artk oluundan derler. Besleme Boyutu: 3 0,05 mm. lam masalarnda 10 mikronun alt atlrsa 10 15 mikrona kadar zenginletirme yaplabilir. Kmr zenginletirmede st boyut 8 mmye kadar kabilmektedir. ubuklu deirmende tme daha az lam verir. Bir fikir vermek amacyla , aadaki tabloda, bir masa operasyonunda lm sonunda elde edilen deerler grlmektedir Plp Kat Oranlar Tablo 1..Masa Operasyonlar lm Sonular : Beslenen cevher : % 25 Beslenen Kmr : % 35 40 Konsantre : % 80 Ara rn : % 70 Artk : % 20 Cevher : 1 4 m3/saat Kmr : 2,4 m3/saat

Su Sarfiyat

Kapasite

: Kapasite tane boyuna ve konsantrasyon kriterine baldr. izelge1de verilen boyutlarda 9 10 m2 yzey alanl ve 1,95 x 4,8 m llerindeki bir masann kapasitesi, genlik ve frekans deerleri grlmektedir.

8
Malzeme Oranlar : % 5 15 konsantreye % 10 20 ara rne izelge 1 . Sallantl Masalarda Kapasite, Genlik ve Frekans Deerleri Boyut; mm Kapasite; t/h Genlik; mm Frekans; d/d - 1 + 0,7 1,2 18 250 - 0,7 + 0,4 0,65 15 300 - 0,4 + 0,1 0,45 12 325 350 - 0,1 0,35 10 - 11 390 izelge 3. Wifley Sarsntl Masa Performans Verileri. Cevher Boyutu Kapasite Hz Genlik (mm) (ton / saat) (devir / dakika (mm) -1 + 0.7 1.2 250 18 -0.7 + 0.4 0.65 300 15 -0.4 + 0.1 0.45 325 350 12 -0.1 0.35 390 10 - 11 Sarsntl Masalarda Ayrlma Nasl Gerekleir Hafif ve ar taneciklerin karmndan oluan bir tabaka, yatay istikamette ileri geri hareket ederek sallantya maruz kaldnda; zgl arlna ve tane iriliine ve gre ayrlp snflanr. Yani altta ar taneler, stte ise hafif tanelerden meydana gelmi bir tabaka oluur. Tesisimizde ilenen cevher iindeki kromit, yozdan daha ardr. Yani kromitin zgl arl yozdan yksektir.Yoz ve kromiti taneciklerini kartralm ve bir tepsi iinde ileri geri sallayalm. Ar (kromit) taneciklerin altta , hafif (yoz) taneciklerin stte olduu bir tabakalama oluur ve kromit ve yoz kendi kendine ayrlmaya balar. Sallamaya devam ettike ince kromit tanecikler kelmeye, iri kromit tanecikleri de yukarda toplanmaya balar.(ekil 5).Ve sonunda ince kromit taneleri kelerek altta birikir, iri kromit taneleri ise stte toplanr.Yine ayn ekilde hafif tanelerin oluturduu yoz tabakas da kromit tabakas gibi kendi iinde tane iriliine gre snflanr. Bu tabakalamann olumas iin yani ar ve hafif tanecikler kendi arasnda bir tabaka oluturup ayrlmas iin sallant (sarsnt) yeteri kadar byklkte olmaldr. Burada dikkat eken husus udur: Hafif taneciklerin kk olanlar ile ar taneciklerin ar olanlar ayn tabakada toplanrlar.

ekil 5 Ar ve hafif tanelerin sarsntya maruz kaldnda tanelerin arlna ve ayrlmas

iriliine gre

Sarsntl masalarda talarn uzand istikamet ile sarsntnn istikameti ayndr. Sarsntl masalarda ar ve hafif taneciklerin birbirlerine gre farkl davranmalar, sarsnt istikameti ile talarn uzand istikamete dik olarak akan su, ayrm gerekletirir. Sarsntl masalarda sarsntnn ileri doru gidi hz ile tanelerin ileri doru gidi hzlar birbiri ile uyumlu deildir. Yani bir misal vermek gerekirse, sarsnt hz (genlii ) saniyede 10 mm ise, tanenin

9
hz saniyede 3-5 mmdir. nk taneler masa yzeyi ile temas halinde olduudan, masa yzeyine srtnmektedir Masa, hafif eimli dz bir tabladan veya birbirine paralel talardan veya birbirine paralel oluklardan meydana gelmitir. talar veya oluklar, masann hareketi istikametinde uzanmlardr. Masa zerine amur halinde beslenen malzeme (pulp) masa zerine yaylr ve tanecikler talarn arkasnda tabakalar halinde birikirler. talar, taneciklerin hareket istikameti boyunca ilerlemesine yardmc olurlar ve taneciklerin su ile srklenmesine engel olurlar. st ste tabakalar halinde olan tanecikler suyun aknt istikametinde talarn zerinden aarlar. Kalanlar, kalnl gittike azalan tann ucuna doru hareket ederler. Bu arada tann arkasnda kalan tabakann da kalnl azalr. Eer masann ucu przsz ve tasz ise, akan su tabakas ar tanecikleri daha da temizler ve tanecikler masay terk eder. Masadaki ayrma ilemi, aa doru akan su tabakas (su filmi), tabakalama ve engelli k ile birlikte olur (ekil 6). Masann hemen hemen yatay konumdaki hareketinden dolay ve suyun akndan dolay olan tabakalama, sadece masa zerindeki almann mekanizmas deildir. Engelli kmenin de etkisi vardr. Masann sarsntsndan ve suyun akndan tr oluan tabalama, masa tabakalamas olarak adlandrlr. Bu ilemde, kk tanecikler tann ardnda tabakann altna doru toplanrken, iri tanecikler ste doru ylrlar. Ar ve hafif tanecikler karm olarak masaya beslendiinde (bizim tesisimizde olduu gibi), Ar-iri taneler ile hafif- kk taneciklerin olutuu bir orta tabaka oluur. Bu durum ekil-5 de gsterilmitir.

ekil 6- Akan su tabakasnda tann ar hafif tanecikler zerindeki etkisi (engelli k) Aa doru akarak giden su taya arpar ve talarn zerinden amak iin ykselirken bir alkalanma (girdap) oluur. Suyun ykselmesi srasnda kk tanecikler yukarya kabilir ve bu durum, (jiglerde olduu gibi) bir engelli k hareketidir. Yani jiglerde suyun yukar itilirken kk tanecikleri de yukar kaldrmas gibi bir i yaplm olur. Oluan bu engelli k, hafif ve ar taneciklerin ayrlmasna sebep olur. Her bir tada oluan bu engelli k, incehafif tanelerin iri-ar tanelerden ayrlmasnda yeterli olabilir. Masadaki engelli k, taneciklerin irilii birbirine yakn ise, daha etkilidir. Masaya beslenen amur sv kat karm (pulp) nceden hidrosayzerden geirilip snflandrlrsa, masaya gelen pulptaki taneciklerin irilii birbirine daha yakn olur ve masann ayrma verimi artar ve dolays ile kapasitesi de artar. Operasyonu Etkileyen Faktrler

10

Sarsntl masann almasn etkileyen faktrler : 1. Tane irilii (mm) 2. Pulp kat oran ( younluk) 3. Tanenin ekli (yass , yuvarlak) 4. talarn dzeni 5. Su ve besleme malnn miktar ( ton / saat) 6. Masann genlii ve hz (strok boyu, mm ve hz, devir / dakika) 7. Masann eimi Masaya beslenen maln zellikleri deitike masann altrma ayarlar da deitirilmelidir. Bu ayarlar ayrmann en iyi bir biimde yaplmas iin gereklidir. Tanelerin ekli masalamann genel ileyiine byk bir etkisi yoktur. Fakat yass taneler kolaylkla masa eimi ynnde yuvarlanmazlar, masada ar tanelerin boald blgeye doru gelirler. En nemli tane iriliidir. Besleme malndaki tane irilii ok deiiyor ise yani hidrosayzrdan masaya gnderilen malda tane irilikleri birbirine yakn deil ise (kt snflandrlm ise), masada tanelerin tabakalamas,engelli kme, tanelerin ayrlmas gittike zorlar. En iyi masa operasyonu (masalama) iin, masaya katlarn beslenmesi ve suyun verilmesi dzenli ve deimemelidir (sabit olmaldr). Masadaki toplam su miktarnn % 25i, ykama suyu olmaldr. Masalar 1.5 mm iriliindeki kumlar iin 2 ton / saat, ince kumlar iin 1 ton / saat kapasitede alabilirler. lam beslenirse kapasite 0.5 ton /saate debilir. Masalarda ayrmaya etki eden nemli faktrler Sarsntl masalarn performanslarn etkileyen beslenen cevher boyutu, hz ve genlik , besleme malndaki kat oran ve eim gibi parametreler ve bunlara bal kapasite srasyla incelenecektir. 1.Beslenen Cevher Boyutu: Sarsntl masalara beslenen cevherin boyutu 1-0.025 mm arasndadr. Ancak kmr zenginletirmede st boyut 8 cm.' ye kadar kmaktadr. iri-hafif ve incear mineral taneleri masa yzeyinde birlikte hareket ettiklerinden bu mahzuru gidermek iin masaya beslenmeden nce boyuta gre snflandrma yaplmas gerekmektedir. 2. Hz ve genlik: Strok uzunluu genellikle 10 mm ile 25 mm arasnda deiir, bazen daha fazla da olabilir. Hz ise dakikada 240-325 strok civarndadr. Genel olarak ince tanelerde, iri tanelere gre daha yksek hz ve daha ksa strok gerekir. Kaba ayrmada uzun genlik dk hz, temizlemede ksa genlik yksek hz uygulanr. 3. Kat oran: Besleme pulpndeki (su + kat karm) su miktarlar deikenlikler gstermesine ramen, genelde cevher masalar iin arlka % 20-25 kat, kmr masalar iinse % 33-40 kat kullanlr. Masaya verilen su, ykama ve besleme suyunun toplamndan ibarettir. 5. Su sarfiyat :Su sarfiyat, ton cevher bana 1.2 1.4 ton civarndadr. 4. Eim: Sallantl masalarn eimi, cevher boyutuna, ayrlacak minerallerin zgl arlklarna, ayrma cinsine ve ykama suyu miktarna bal olarak deiir. nce cevherler iin 1/48 - 1/24 (1.2 2.3 derece, yani %2 -4) , iri cevherler iin 3/48 - 1/12 (3.5- 4.5 derece, yani % 6-8) arasndaki eimler kullanlr. Kaba zenginletirme ileminde 1/6'ya kadar (9.5 derece, yani % 16 ) eimler kullanlabilmektedir .. Bunlardan baka eik tertibi, ykama suyu miktar da vb. de ayrma zerinde etkilidir. Hz normal operasyonlarda 250-300 devir/ dakikadr. Genlik ( strok boyu), kmr iin 10-25 mmdir. Genlii (strok boyunu) arttrdmz zaman, ar yoz (atk) tanecikleri, kromit taneciklerinin olduu blgeye tanrlar ve konsantreyi kirletirler. Bu durumda konsantre kirlenmesin diye su sarfiyatn arttrmak zorunda kalrz. Yani genlii arttrmann da bir snr vardr.

11
Genlik ( amplitude , srok boyu ) ve hz (strok frekans) birbirinden bamszdr. Yani, genlikteki ( strok boyundaki) bir art, hzda bir d gerektirir. nk ar taneciklerin masay terk etme noktasna ayn hzda nakli iin hzn drlmesi lazmdr. Ar-ince tanelerin masada sarsnt istikametinde ilerlemesi iin ar-iri tanelere gre daha fazla hz ve daha ksa bir genlik boyu (strok boyu) uygulamak gerekir. Tanecikler arasndaki zgl arlk fark kk ise, ayrma zorlar. Bu durumda genlik boyu (strok boyu) drlmelidir. Aadaki tabloda bu faktrlerin etkileri zet olarak verilmitir.

Masa veriminde deikenlerin etkisi Deiken Masann Biimi Deer 2.5 Etki ykselen kapasite ykselen tenr daha az ara rn miktar daha hassas ayrm

ta Masann bir ksmnda Masann tamamnda temizleme grevi snflandrlmam beslemenin ayrlmas ------------------------------------- kaba ayrma snflandrlmam beslemenin ayrlmas 1.5 mm kum iin 0.15 mmden ince kum iin 15 mmden iri kmr iin ri kumlar iin

Besleme Miktar

2 ton / saat 0.5 ton / saat 15 ton / saat 260 300 devir/dakika 12 25 mm

Hz ve Genlik

280-320 devir/dakika 8-20 mm 260-285 devir/dakika 20-35 mm 11-25 mm/m 20-25 mm/m

nce kumlar iin

Kmr iin

Kaba kum Orta kum

Masa eimi (sarsnt ynne) Masa eimi(suyun ak ynne)

9-15 mm/m 15-30 mm/m

12
2-9 mm/m 8-20 mm/m 1-7 mm/m 4-12 mm/m % 20 -25 ( arlka Su / Kat Oran ) % 33 40 (arlka) 11-25 mm/m : %1.1- 2.5 (0.6 - 1.4 derece); 20-25 mm/m: %2-2.5 (1-1.4 derece) 9-15 mm/m: %0.9-1.5 (0.5-2.6 derece) ; 15-30mm/m:%1.5- 3 (0.8-1.7 2-9 mm/m: %0.2-0.9 (0.11-1.5 derece; 8-20mm/m: %0.8-2 (0.5-1.2 derece) 1-7 mm/m: % 0.1- 0.7 (0.05-0.4 derece); 4-12 mm/m :%0.4-1.2 (0.2-0.7 derece) nce kum lam Cevher ayrm Kmr ayrm

Masa operasyonunu genel kaideleri aadaki tabloda verilmitir. Deiik Grevler in Masa Ayarlar Grev kaba ayrma Operasyon artlar su ak artar besleme miktar artar masa eimi (suyun ak ynne)artar genlik (strok) boyu artar tann masay kaplad alan artar su ak azalr besleme miktar azalr masa eimi (suyun ak ynne) azalr genlik (strok) boyu azalr tann masay kaplad alan azalr su ak azalr besleme miktar azalr sarsnt hz (frekans) artar genlik (strok) boyu azalr ta ykseklii (eik ykseklii) dktr su ak artar besleme miktar artar sarsnt hz (frekans) der genlik (strok) artar ta ykseklii (eik ykseklii) fazladr

temizleme

ince taneli besleme

iri taneli besleme

Masa Trleri Farkl uygulamalar iin farkl masa trleri vardr, ve bunlar kullanlan hareketin trne gre deiir. Endstride kullanlan sarsntl masalar, iri cevher ve ince cevher (lam) masas olmak zere iki genel gruba ayrlrlar. ri cevher masalar yksek ve sk eikli, lam masalar ise, alak ve seyrek eikli bazen de eiksizdir. 1. Kum Masalar (iri taneler iin) Kum masas 0.100 mmden iri tanecikler iin kullanlr. Kum masalarnn baz trleri Deister masasdr. Deister masalar daha ok kmr zenginletirmede kullanlr. Bu masann genlii standart Wilfley masasndan daha byktr ve kmr zenginletirme iin daha byk genlik gerekir.

13

2 lam Masalar (ince taneler iin) 0.100 mmden kk taneciklerin herhangi bir gravite ile ayrm yapan herhangi bir alet ile ayrlmas zordur. Yaplan ayrm yeterli deildir. Fakat flotasyon veya merkezka kuvveti ile ayrm yapan (knelson konsantratr) ilemlerin balangcndan nce kullanlmtr. lam masalarnn temel prensipleri aada verilmitir: 1. Masa alan ile besleme malndaki tane irilii arasnda zt bir iliki vardr. Yani tane irilii bydke gerekli olan masa alan klr. Tane irilii kldke gerekli olan masa alan byr. 2. Daha ince taneler iin daha yumuak ve daha yava bir sarsnt olmaldr. 3. Besleme malndaki tanelerin irilii birbirine eit olmaldr ve beslemeyi tek bir kanaldan yapmaktan kanmaldr 4. Besleme malndaki koyuluk akn yumuakln etkiler Bir misal vermek gerekirse, kasiterit mineralinin zgl arl kuvars mineralinden 3.5 kat fazladr (konsantrasyon kriteri = 3.5) ve tanecikler 0.050 mmden kk ise, keskin bir ayrm iin bu yeterli deildir. Ama altn, kuvarstan 9 kat daha ardr (konsantrasyon kriteri=9), ve bu irilikte iyi bir ayrm yapmak mmkndr. lam masalarnn hafif bir eimleri vardr ve masa zerine ta konmamas daha iyidir. ou kez bir sonraki admda tekrar zenginletirme gerektiinde, konsantre ve /veya ara rn lam masalarnda retilir. Masalarn adedi, bu lamlar konsantre etmek iin Suyun sarsnt halindeki dz bir sathta ak prensiplerinden faydalanlarak lam masalarnda konsantre elde edilir ve buna gre masa adedi tasarlanmaktadr. Sarsntl Masalarn Endstriyel Uygulamas. Sarsntl masalarn en ok kullanma alan kmr zenginletirme (ince kmrler) olup, Kuzey Amerika'da ylda 50 miIyon ton kmr konsantre edilmektedir. Ayrca kromit, kasiterit, Volfram cevherleriyle manyetit dndaki demir cevherleri ve oksit kurun, inko ve bakr cevheri, barit ve manganezin zenginletirilmesiyle sahil kumlarndaki ar minerallerin kazanlmasnda yaygn olarak ku1lanlmaktadr. Yurdumuzda krom cevherlerinin konsantrasyonunda sarsntl masalar baarl olarak uygulanmaktadr. Etibank'a ait kpr ve Sori Konsantratrnde Trk Maadne ve Kavak tesisleriyle Ege Metalin Orhaneli konsantrasyon tesisinde sarsntl masalar geni bir uygulama alanna sahiptir. Etibank Uiuda elit zenginletirme tesisinde elit'in n zenginletirilmesinde sarsntl masalar kullanlmtr. Orhaneli Tesisinde ''Deister" tipi masalar uygulanmakta, dierlerinde kullanlan masalar genellikle "Wilfley" tipidir. KromCevheri iin bir imalat firmann tavsiye ettii masa ayarlar Model Maksimum Besleme Besleme Su Sarfiyat Masa Eimi Masa tane irilii (mm) Debisi Kat Oran (ton/gn) (su ak Eimi (Ton/gn (%) ynnde) (%) ri kum 2 30 60 25 - 30 80 - 150 2 30 1.4 masas 4 30 nce kum 0.5 10 - 20 20 - 25 30 - 60 1 30 0.92 masas 3 30

Hazrlayan Halil Ersin Maden Mh. (M.Sc.) Oda Sic. No:2248

14

Denizli, Mart 2011

Yararlanlan Kaynaklar 1. Cevher Hazrlama El Kitab,Yurt Madenciliini Gelitirme Vakf,1994 2. Necati Yldz, Cevher Hazrlama,I.ci bask,2007, ISBN: 978-975-96779-1-6 3. A.Gupta and D.S.Yan, Mineral Processing Design and Operation, Perth, Australia, January 2006 4. Zonguldak Karaelmas niversitesi, Mhendislik Fakltesi, Maden Mhendislii Blm, MAD 322 Cevher Hazrlama II Lab. Dersi,2009 -2010 Bahar Dnemi