GNE ENERJS

IV. BLM

Prof. Dr. Olcay KINCAY

DZ TOPLAYICI
Dz toplayc, gne nmn, yararl enerjiye dntren s eanjrdr. Akkanlar arasnda s geii salayan s eanjrlerinden fark, enerji kaynann bir n olmas ve s gei hznn yksek oluudur. Bu blmde sac-boru sistemi scak sulu dz toplayc incelenmitir. Dz toplayc u ksmlardan oluur: a. Enerji toplayan siyah yzey, b. Toplanan enerjiyi akkana ileten borular, c. Enerji nlarnn siyah yzeye gemesini salayan ve stten s kayplarn nleyen saydam rtler (genellikle cam) d. Alttan s kaybn nleyen yaltc e. Mahfaza
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

ekil: DZ TOPLAYICI

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

Dz toplayc enerji dengesi ve verimi

Dz toplayc enerji dengesi:
A C H T ( . ) net = Q U + Q L + QS
HT = Yzeye gelen toplam nm AC = Dz toplayc alan ( ) net = Net gei-yutma katsays QU = Yararl s QL = Kaybolan s QS = Depolanan s

Dz toplayc verimi: QU = AC HT

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

DZ TOPLAYICININ TOPLAM ISI GE KATSAYISI

Dz toplaycnn sac belirli bir scakla ulatktan sonra st rtden, alt yaltcdan ve yan yzeylerden s kayb balar. st rtnn toplam s gei katsays;
2 2 N 1 .(TP + TA ) (TP + TA ) UT = + + 0,31 hw (344/TP ).[(TP TA )/(N + f)] [ P + 0,0425 N (1 P )]1 + (2N + f 1)/ g N 1

UT = st rtnn toplam s gei katsays (W/m2C) N = Cam rt adedi f = (1- 0,04 hw + 5.10-4 hw2) (1+ 0,058 N)
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

DZ TOPLAYICININ TOPLAM ISI GE KATSAYISI

hw = Rzgar iin s gei katsays (5,7+ 3,8 v) v = Rzgar hz (m/s) p = Toplayc sac iin yayma katsays g = Cam iin yayma katsays = 0,88 TA = D scaklk (C) TP = Toplayc sac scakl (C) Not: Cam rtler aras ve rt ile sac arasndaki mesafesi 2,5 cm kabul edilmitir.

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

ST RTNN TOPLAM ISI GE KATSAYISI

Aadaki ekilde st srada toplayc sacn yayma katsays, p = 0,1 kabul edilmitir. Bu deer seici yzey kullanldn ifade eder. Alt srada seici olmayan yzey ele alnarak, p = 0,95 deeri kullanlmtr. Her iki durum iin ayr rzgar hz incelenmitir: 0 m/s 5 m/s ve 10 m/s st rt olarak 1, 2 ve 3 cam iin ve d scaklk 40C, 10C ve - 20C olduuna gre eriler izilmitir. Eim asnn 45 olduu kabul edilmitir. Eim asnn deimesi halinde UT deeri de deiir. Bir sonraki ekilde eim asna gre UT deerine uygulanacak dzeltme katsaysn gsterir.
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

ekil: TOPLAM ISI GE KATSAYISI N DZELTME KATSAYISI

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

DZ TOPLAYICI ALT YALITIMINDAN OLAN KAYIPLAR

Bu kayplar yaltcnn niteliine baldr:
UB = k L

k = Yaltcnn s iletim katsays L = Yaltc kalnl Not: Yaltcnn arka yzeyindeki hava filminin s gei katsays, yaltc direncine gre ok kk olduundan ihmal edilmitir. Dz toplayc toplam s gei katsays olan U L ; dir. U L = UT + UB
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

DZ TOPLAYICININ EANJR ISI VERM KATSAYISI

st rtde gei kaybna ve seici yzeyde yutma kaybna urayan nm enerjisi, toplayc sacdan suya geinceye kadar eanjr kaybna urar. Gelen nm sac str. ki boru arasnda kalan sac parasnn orta izgisinden boruya doru enerji akm balar ve borudan geen suyu str. ki boru arasndaki sac parasnn yarsn bir kanat olarak kabul edersek borudaki s gei konusu bir kanat eklinde incelenebilir.
Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

Kanat verimi:

tanh m(W D)/2 F= m (W D)/2

m = Hava ktlesi = ( U L / k )

= Kanat malzemesinin kalnl (m)

W = Boru eksenleri arasndaki mesafe (m) D = Boru ap (m) k = Kanat malzemesinin s iletim katsays (kcal/mhC)

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

ekil: DZ TOPLAYICININ EANJR DZEN

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

ekil: KANAT VERM [m (W-D)/2 nin fonksiyonudur]

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

TOPLAYICI VERM KATSAYISI

Kanat verimine ve dier parametrelere bal olarak, toplayc verim katsays olan F aadaki gibi ifade edilir.
F' = 1 / UL 1 1 1 W. + + U L [D + (W D).F] C b .D.h f,i

C b = Kaynak malzemesinin s gei direnci (ihmal

h f,i

edilebilir) = Boru i yzeyi ile sv arasndaki tanmla s gei katsays (kcal/m2hC)

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

TOPLAYICI VERM KATSAYISI

Aada st grafikte suyun termosifon etkisi ile hareket ettii dnlm ve h f,i = 250 kcal/m2hC deeri kullanlmtr. Alttaki grafikte ise suyun pompa vastas ile hareket ettii dnlm ve boru ile sv arasndaki tanmla s geii katsays h f,i = 1300 kcal/m2hC deeri kullanlmtr.
U L ise 1,7 3,4 6,8 kcal/m2hC deerlerine gre

hazrlanmtr. Bu deerler yaklak olarak , iki ve bir cam rtye tekabl eder.

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

TOPLAYICI VERM KATSAYISI

Dz toplayclarda ok kullanlan baz sac malzemelerin k deerleri: elik iin 0,06 W/mm = 0,05 kcal/mm hC alminyum iin 0,23 W/mm = 0,20 kcal/mm hC bakr iin 0,38 W/mm = 0,33 kcal/mm hC rnein 1 mm kalnlndaki elik sac iin k = 0,05 kcal/hC olacaktr.

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

DZ TOPLAYICI EANJR ISI VERM ve AKI KATSAYISI

Dz toplayc eanjr s verimi katsays;

FR =

G cP 1 e (U L F ' / G c P ) UL

G = Dz toplaycnn birim alanndan geen su debisi (kg h/m2) c P = Suyun sabit basntaki snma ss (kcal/kgC) dir. Dz toplayc ak katsays; F =

FR / F

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

ekil: DZ TOPLAYICININ EANJR ISI VERM KATSAYISI

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

RNEK
D = 15 mm W = 15 cm = 1,5 mm (elik) L = 10 cm (cam yn) k = 0,035 kcal/mhC (cam yn) p = 0,1 TP = 60C TA = 10C k = 50 kcal/mhC (sac) v = 5 m/s G = 0,01 kg/s m2 h f,i = 1300 kcal/m2hC olduuna gre; 45 eimle duran iki cam rtl, 1 m2 dz toplaycnn eanjr verimi katsaysn bulunuz. Not: C b ihmal edilecektir.

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

zm :
U T = 1,9 kcal/m2hC (grafikten) U B = 0,35 kcal/m2hC (hesap) U L = 2,25 kcal/m2hC (hesap)

m = 5,48 (hesap) F = 0,96 (ekil veya hesap) FR = 0,93 (hesap) F =

(W D) / 2 = 0,0675 F = 0,96 (ekil veya hesap) F = 0,97 (ekilden)

FR / F ifadesi kullanlarak istenirse ekilden FR = 0,93 bulunur.

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

TOPLAYICI SAC SICAKLII LE TOZ ve GLGELEMENN ETKS

Toplayc sac scakl TP, su giri scakl, Tf,i deerinden yaklak 50C fazla kabul edilerek hesap yaplr. Toz etkisinin genel olarak % 2 orannda nm azalmasna neden olduu kabul edilmektedir. Dz toplaycnn mahfazasnn yan duvarlar ve cam tesbit etmek iin kullanlan ara blmeler glge yaparak, nm bir miktar azaltrlar. Bu engel nedeni ile dz toplaycnn veriminin %3 azald kabul edilir.

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

YARARLI ISI
Toplam kayplar, nm enerjisinden karldktan sonra kalan enerji, yararl sdr;

Q U = A C FR [H T ( ) net U L (Tf, i TA)]

QU = Yararl s AC = Dz toplayc alan FR = Eanjr s verimi katsays HT ( ) net = Toplam nm UL (Tf, i TA) = Dz toplayc s kayplar

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

STANBULDA AYLIK TOPLAM YARARLI ISI

rnek:
Eanjr: Sac-boru Toplayc alan (AC): 1 m2 Boru ap (D) : 15 mm Eksen aras (W): 150 mm Sac malzemesi : elik Sac kalnl () : 1,5 mm Sv : Su Sistem: Pompal Yzey : Seici Yayma (P ): 0,1 Yutma (n): 0,9 st rt : 2 cam Alt rt : 10 cm cam yn Rzgar : 3 m/s Su debisi: 0,015 kg/s m2

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

ekil: STANBULDA AYLIK TOPLAM YARARLI ISI

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

STANBULDA AYLIK TOPLAM YARARLI ISI

Seici olmayan yzey iin hesaplar tekrarlanarak aadaki ekilde bir nokta halinde gsterilmitir. Seici olmayan yzeyin verdii s seici yzeyden alnan snn %63 kadar olmaktadr.

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

ekil: STANBULDA KI MEVSM N TOPLAM YARARLI ISI

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

KI MEVSM N TASARIM ESASLARI

1 m2 dz toplayc iin su debisi 0,015 kg/s m2 civarnda olmaldr. En az 0,01 kg/s m2 olmaldr. Seici yzey kesinlikle kullanlmaldr. P = 0,1 ve n= 0,9 deerlerinde tutulmaldr. ki cam kullanlmaldr. Cam yn kalnl 7 cm ve tercihen daha byk olmaldr. Sistemde pompa kullanlmaldr. Eim as = enlem + 150 kural k aylarnda uygulanmaldr. Hata 150 olabilir.

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar

KI MEVSM N TASARIM ESASLARI

Eanjr s verimi katsays FR = 0,9 deerinin altnda olmamaldr. Rzgar hz stanbul iin 3 m/s alnmaldr. Dz toplaycya giren suyun scaklnn 500C olarak seilmesi yeterlidir. Duruma gre 40 600Cda seilebilir. Scak su deposu hacmi dz toplayc alanna gre hesaplanr. 1 m2 dz toplayc alan iin depo hacmi 50 75 litre arasndadr.

Prof. Dr. Olcay KINCAY / Gne Enerjisi Ders Notlar