ICS 91.100.

15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

n sz
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 1097-6 (2000) standard esas alnarak, TSE Maden Hazrlk Grubunca hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 18 Mart 2002 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

NDEKLER
1 2 3 Kapsam................................................................................................................ 1 Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar ....................................................... 1 Terimler ve tarifler .............................................................................................. 2
3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 Deney numunesi ksm.......................................................................................................................... 2 Etvde kurutulmu esasta tane younluu.......................................................................................... 2 Grnr tane younluu ....................................................................................................................... 2 Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu........................................................................ 2 Kuru tane younluu ............................................................................................................................. 2 Su emme ................................................................................................................................................ 2 Sabit ktle............................................................................................................................................... 2

4 5 6

Prensip ................................................................................................................ 2 Malzemeler .......................................................................................................... 3 Cihazlar................................................................................................................ 3

6.1 Genel ...................................................................................................................................................... 3 6.2 Genel amalar iin kullanlan cihazlar .................................................................................................. 3 6.3 Tel sepet metodu iin zel cihazlar (Madde 7, Madde A.3 ve Madde B.2) ....................................... 3 6.4 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlan piknometre metodu iin zel cihazlar (Madde 8) .............................................................................................................................. 3 6.5 0,063 mm il 4 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlan piknometre metodu iin zel cihazlar (Madde 9) .............................................................................................................................. 4 6.6 0,063 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlan piknometre metodu iin zel cihazlar (Madde A.4) ............................................................................................................. 4 6.7 Sabit ktleye kadar doygun hale getirilmi iri agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini iin zel cihazlar (Ek B) ............................................................................................................ 4 6.8 Kurutulmu hafif agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini iin zel cihazlar (Ek C) 4

7 Tel sepet metodu - 31,5 mm il 63 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin ............................................................................................................ 5
7.1 7.2 7.3 7.4 Genel ...................................................................................................................................................... 5 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas.............................................................................................. 5 lem ....................................................................................................................................................... 6 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi ................................................................................................ 6

8 Piknometre metodu, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin ............................................................................................................ 7
8.1 8.2 8.3 8.4 Genel ...................................................................................................................................................... 7 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas.............................................................................................. 7 lem ....................................................................................................................................................... 7 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi ................................................................................................ 8

9 Piknometre metodu, 0,063 mm il 4 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin............................................................................................................. 9

9.1 9.2 9.3 9.4 Genel ...................................................................................................................................................... 9 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas.............................................................................................. 9 lem ....................................................................................................................................................... 9 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi .............................................................................................. 10 Gerekli bilgiler....................................................................................................................................... 10 stee bal bilgiler ............................................................................................................................... 11

10
10.1 10.2

Deney raporu2) ............................................................................................... 10

Ek A ......................................................................................................................... 12 Agregalarn kuru tane younluunun tayini ........................................................ 12 Ek B ......................................................................................................................... 16 Sabit ktleye kadar doygun hle getirilmi iri agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini.................................................................................... 16 Ek C ......................................................................................................................... 18 Hafif agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini .................... 18

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Ek D ......................................................................................................................... 21 (Bilgi iin) ................................................................................................................ 21 Suyun younluu ................................................................................................... 21 Ek E.......................................................................................................................... 22 (Bilgi iin) ................................................................................................................ 22 Kesinlik.................................................................................................................... 22 Ek F.......................................................................................................................... 24 (Bilgi iin) ................................................................................................................ 24 nce agregalarn doygun ve yzeylerinin kuru olmasyla ilgili klavuz .............. 24 Kaynak..................................................................................................................... 24

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Agregalarn mekanik ve fiziksel zellikleri iin deneyler Blm 6: Tane younluu ve su emme orannn tayini 1 Kapsam

Bu standard, agregalarda tane younluu (birim hacim ktlesi) ve su emme (absorpsiyon) orannn tayin metotlarn kapsar. lk be metot, normal agregalara, altnc metot ise hafif agregalara uygulanr. Bu metotlar, aada verilmitir: a) Tel sepet metodu: 63 mm gz aklkl elekten geen, ancak 31,5 mm gz aklkl elekte tutulan agregalar iin. b) Piknometre metotlar: 31,5 mm gz aklkl elekten geen, ancak 0,063 mm gz aklkl elekte tutulan agregalar iin. Not 1 - Tel sepet metodu, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin, piknometre metoduna alternatif olarak kullanlabilir. Anlamazlk durumunda, Madde 8de aklanan piknometre metodu, referans metot olarak kullanlmaldr. Not 2 - Tel sepet metodu, 63 mm gz aklkl elekte tutulan mnferit agrega taneleri iin de kullanlabilir. Ar agregalar iin, kuru tane younluunun tayinine ynelik bir metot, Ek Ada verilmitir. Not 3 - Ar agregalarn su emmesi az olduundan, kuru tane younluu, dorudan su ierisinde tayin edilebilir. Bu metot, etvde kurutulmu hlde yaplan tane younluu tayininden farkldr. Sabit ktleye getirilmi iri agregalarn su emme orannn ve tane younluunun tayinine uygun tel sepet metodunun deiik bir ekli, Ek Bde belirtilmitir. Hafif agregalar iin, Ek Ada aklanan piknometre metodunun deiik bir ekli, Ek Cde belirtilmitir.

Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste hlinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin belirtilmemesi hlinde en son basks kullanlr. EN, ISO, IEC Ad vb. No (ngilizce) EN 932-1 Tests for general properties of aggregates - Part 1: Methods for sampling EN 932-2 Tests for general properties of aggregates - Part 2: Methods for reducing laboratory samples EN 932-5 Tests for general properties of aggregates - Part 5: Common equipment and calibration EN 933-2 Tests for geometrical properties of aggregates - Part 2: Determination of particle size distribution - Test sieves, nominal size of apertures
1)

TS No

1)

TS EN 932-1 TS EN 932-2 TS EN 932-5 TS EN 933-2

Ad (Trke) Agregalarn Genel zellikleri in Deneyler - Ksm 1 Numune Alma Metotlar Agregalarn Genel zellikleri in Deneyler - Blm 2: Lboratuvar Numunelerinin Azaltlmas Metodu Agregalarn Genel zellikleri in Deneyler - Blm 5: Genel Cihazlar ve Kalibrasyon Agregalarn Geometrik zellikleri in Deneyler - Ksm 2: Tane Bykl Dalm Tayini - Deney Elekleri, Elek Gz Aklklarnn Anma Byklkleri

TSE Notu: Atf yaplan standardlarn TS numaras ve Trke ad, 3. ve 4. kolonda verilmitir.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Terimler ve tarifler

Bu standardn amalar bakmndan aadaki terimler ve tarifler geerlidir:

3.1 Deney numunesi ksm

Tamam bir tek deneyde kullanlan numune.

3.2 Etvde kurutulmu esasta tane younluu

Bir agrega numunesinin etvde kurutulmu hldeki ktlesinin, taneler iindeki kapal boluklar ve suyun girebildii boluklar da dahil, suda igal ettii hacme oran.

3.3 Grnr tane younluu

Bir agrega numunesinin etvde kurutulmu hldeki ktlesinin, taneler iindeki kapal boluklar dahil, ancak suyun girebildii boluklar hari olmak zere, suda igal ettii hacme oran.

3.4 Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu

Suyun girebildii boluklarda bulunan su ile agrega numunesinin toplam ktlesinin, taneler iindeki kapal boluklar ve suyun girebildii boluklar da dahil (eer varsa), suda igal ettii hacme oran.

3.5 Kuru tane younluu

Kuru tanelerin birim hacminin ktlesi. Not - Hacim, hem i ksmdaki kapal boluklar, hem de suyun girebildii boluklar dahil tanelerin hacmi olarak tayin edilir.

3.6 Su emme
Suyun, tanelerdeki boluklara nfuz ederek emilmesi sebebiyle, etvde kurutulmu agrega numunesinin ktlesinde meydana gelen art.

3.7 Sabit ktle

En az 1 saatlik kurutmadan sonra yaplan birbirlerini izleyen tartmlar arasnda, %0,1'den daha byk farkllk gstermeyen ktle. Not - Sabit ktle, bir ok durumda, deney numunesi ksmnn, belirtilen bir etvde, (110 5) C'ta nceden tayin edilmi bir sre ile kurutulmasndan sonra elde edilebilir. Deney lboratuvarlar, kullanlan etvn kurutma kapasitesine bal olarak, zel tip ve byklklerdeki numuneler iin sabit ktlenin elde edilmesine ynelik sreyi belirleyebilir.

Prensip

Tane younluu, ktlenin, hacme oranndan hesaplanr. Ktle, deney numunesi ksmn, doygun ve yzeyi kurutulmu hlde ve tekrar etvde kurutulmu hlde tartmak suretiyle tayin edilir. Hacim ise, tel sepet metodundaki ktle indirgemesi veya piknometre metodundaki tartmlar yoluyla, yer deitiren suyun ktlesinden tayin edilir. Not 1 - Su emme zerindeki etkisi sebebiyle, deneyden nce deney numunesi ksmna herhangi bir stma uygulanmamaldr. Ancak, stma uygulanm olan byle bir malzeme kullanlrsa, bu husus deney raporunda belirtilmelidir. Not 2 - Gzenekli agregalar iin su emme oran ve younluk deerleri, deneye tbi tutulan tane bykl aralklarna baldr. Bu nedenle, tayin edilmi olan deerler, fiilen deneye tbi tutulan tane bykl aralklarna atfedilir. Agrega, belirli sayda farkl tane bykl aralklarndan oluuyorsa, deney numunesi ksm hazrlanmadan nce numunenin 0,063 mm il 4mm, 4 mm il 31,5 mm ve 31,5 mm il 63 mm tane bykl aralklarna ayrlmas gereklidir. Her bir tane bykl aralnn yzdesi, deney raporunda belirtilmelidir.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Malzemeler

Su, kullanlmadan nce kaynatlm ve soutulmu. Not - Taze eme suyu ve demineralize su uygundur. Su, younluunu nemli miktarda etkileyen yabanc maddelerden (mesel znm hava gibi) arnm olmaldr. znm hava, vakum uygulamak suretiyle de uzaklatrlabilir.

Cihazlar

6.1 Genel
Aksi belirtilmedike, btn cihazlar EN 932-5te belirtilen genel zelliklere uygun olmaldr.

6.2 Genel amalar iin kullanlan cihazlar

6.2.1 6.2.2 Hava dolaml etv, scakln (110 5)C'ta tutulabilmesi iin termostat ihtiva eden. Terazi, deney numunesi ksmnn ktlesini, ktlenin % 0,1'ine tekabl eden dorulukla

tartabilen. Terazi, numuneyi ihtiva eden tel sepetin suda aslmasna ve tartlmasna uygun kapasitede olmaldr.

6.2.3 6.2.4

Su banyosu, termostat kontroll ve scakl (22 3)C'ta tutulabilen. Termometre, doruluu 0,1C olan.

6.2.5 Deney elekleri, EN 933-2'de belirtilen gz aklk ekline ve 0,063 mm, 4 mm, 31,5 mm ve 63 mm gz aklk byklne sahip. 6.2.6 6.2.7 6.2.8 6.2.9 Tepsiler, uygun byklkte olan ve ktlesinde deime olmadan hava dolaml etvde Kuru, yumuak emici bezler Ykama donanm Kronometre
stlabilen.

6.3 Tel sepet metodu iin zel cihazlar (Madde 7, Madde A.3 ve Madde B.2)
6.3.1 6.3.2 Tel sepet veya delikli kap, terazi koluna aslacak ekilde uygun byklkte olan. Sepet veya kap, korozyona dayankl olmaldr. Su szdrmaz tank, sepet ile tankn kenarlar arasnda en az 50 mm aklk olacak ekilde,

ierisinde sepetin serbeste aslabildii (22 3)C'ta su ihtiva eden. Not - Su szdrmaz tank, Madde 6.2.3te belirtilen su banyosu yerine kullanlabilir.

6.4 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlan piknometre metodu iin zel cihazlar (Madde 8)
Piknometre, 1000 mL il 5000 mL arasnda hacme sahip bir cam ie ve baka uygun bir kaptan ibaret ve deney sresi boyunca, hacmi 0,5 mL mertebesinde kararl olan. Not - Piknometrenin hacmi, deney numunesi ksmnn byklne uygun olarak seilmelidir. Hesaplama yaplmadan nce, tartm deerlerini toplamak kaydyla, byk bir piknometre yerine, daha kk iki piknometre kullanlabilir.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

6.5 0,063 mm il 4 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlan piknometre metodu iin zel cihazlar (Madde 9)
6.5.1 Piknometre, 500 mL il 5000 mL arasnda hacme sahip bir cam ie ve baka uygun bir kaptan ibaret ve deney sresi boyunca, hacmi 0,5 mL mertebesinde kararl olan.
Not - Piknometrenin hacmi, deney numunesi ksmnn byklne uygun olarak seilmelidir.

6.5.2 Metal kalp, st ksmnn ap (40 3) mm, alt ksmnn ap (90 3) mm ve ykseklii (75 3) mm kesik koni eklinde olan. Metal kalbn et kalnl en az 0,8 mm olmaldr. 6.5.3 Metal sktrc, (340 15) g ktleli, ap (25 3) mm olan dairesel kesitli bir kartrma yzeyi ihtiva eden ve metal kalp ile birlikte kullanlan. 6.5.4 6.5.5 6.5.6 Huni, cam mamul (metal kalp ve sktrc kullanmna alternatif olarak). Tepsi, alan 0,1 m2den daha kk olmayan dz tabanl, kenar ykseklii 50 mmden daha Scak hava kayna, sa kurutma makinas gibi.

az olmayan ve suyu emmeyen bir malzemeden iml edilmi olan.

6.6 0,063 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlan piknometre metodu iin zel cihazlar (Madde A.4)
Piknometre, 250 mL il 2000 mL arasnda hacme sahip bir cam ie ve buna uygun bir cam huni
ihtiva eden ve deney sresi boyunca, hacmi 0,5 mL mertebesinde kararl olan. Not 1 - Piknometrenin hacmi, deney numunesinin byklne uygun olarak seilmelidir. Not 2 - Uygun bir piknometre rnei, ekil 1de gsterilmitir.

6.7 Sabit ktleye kadar doygun hale getirilmi iri agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini iin zel cihazlar (Ek B)
Kap, numunenin su ierisinde muhafaza edilmesi iin kullanlan ve hacmi, Madde 6.3.1te belirtilen tel sepetin hacmiyle ayn olan.

6.8 Kurutulmu hafif agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini iin zel cihazlar (Ek C)
Piknometre, 1000 mL il 2000 mL arasnda hacme sahip bir cam ie ve buna uygun bir cam huni ihtiva eden ve deney sresi boyunca, hacmi 0,5 mL mertebesinde kararl olan. Mmknse, piknometre, agregalarn yzmesini nlemek iin esnek bir zgara ihtiva etmelidir. Not 1 - Piknometrenin hacmi, deney numunesi ksmnn byklne uygun olarak seilmelidir. Not 2 - Uygun bir piknometre rnei, ekil 1de gsterilmitir.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Aklama: 1 - Cam huni 2 - aret izgisi 3 - Geni boazl, dz tabanl ieye uygun huninin alt ksm 4 - Geni boazl, dz tabanl ie ekil 1 - Piknometre rnei

7 Tel sepet metodu - 31,5 mm il 63 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin
7.1 Genel
Tel sepet metodu, 31,5 mm il 63 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlmaldr. Kaya paralar olmas durumunda, numunenin tane bykl, 63 mm gz aklkl elekten geecek ve 31,5 mm gz aklkl elekte tutulacak ekilde azaltlr. Not - Sabit ktleye kadar doygun hale getirilmi iri agregalarn su emme orannn ve tane younluunun tayini iin bu metodun deiik bir ekli, Ek Bde verilmitir.

7.2 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas

Agregalardan numune alma EN 932-1e, numune azaltma ise EN 932-2ye uygun olmaldr. Agrega deney numunesi ksmnn ktlesi, izelge 1de verilen ktle deerlerinden daha kk olmamaldr. izelge 1 - Deney numunesi ksmlarnn ez az ktlesi (tel sepet metodu) En byk agrega bykl mm 63 45 Deney numunesi ksmlarnn ktlesi, en az kg 15 7

Not - Dier byklkler iin, deney numunesi ksmnn ez az ktlesi, izelge 1de belirtilen ktle deerlerinden enterpolasyon yardmyla elde edilebilir.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Deney numunesi ksm, ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla, 63 mm ve 31,5 mm gz aklkl eleklerde ykanr ve daha sonra kurumaya braklr. 63 mm gz aklkl elekte tutulan taneler atlr.

7.3 lem
Hazrlanan deney numunesi ksm, tel sepete yerletirilir ve tel sepet, suyun seviyesi, sepetin st ksmndan en az 50 mm yukarda olacak ekilde (22 3)C scaklkta su ihtiva eden tanka daldrlr. Daldrmadan hemen sonra sepet, tankn tabanndan yaklak 25 mm yukarya kaldrlarak ve saniyede bir kez olmak zere 25 defa bu ykseklikten drlerek, hapsolmu hava deney numunesi ksmndan uzaklatrlr. Sepet ve agrega, (24 0,5) saat sreyle (22 3)C scaklktaki suya tamamen daldrlm hlde bekletilir. Sepet ve deney numunesi ksm sallanr ve (22 3)C scaklktaki suda tartlr (M2). Ktlenin (M2) tayin edildii andaki suyun scakl kaydedilir. Not - Deney numunesi ksmnn, tartm iin farkl bir tanka aktarlmas gerekiyorsa, sepet ve deney numunesi ksm, yeni tankta tartm (M2) ncesi 25 defa sallanr. Sepet ve agrega, sudan karlr ve suyun uzaklamas iin birka dakika beklenir. Agrega, sepetten, kuru bezlerden birinin zerine dikkatlice boaltlr. Bo sepet, tekrar suya daldrlr, 25 defa sallanr ve suda tartlr (M3). Agrega tanelerinin yzeyi dikkatlice kurutulur ve bez rutubet ememeyecek hle geldiinde, taneler, ikinci bir kuru, yumuak emici bez zerine aktarlr. Agrega taneleri, kalnlk bir agrega tanesinden daha fazla olmayacak ekilde bu ikinci bez zerine yaylr ve grlebilir btn su filmleri uzaklatrlana kadar direk gne ndan veya herhangi bir s kaynandan korunarak atmosfere maruz braklr. Ancak bu durumda agrega taneleri, hl rutubetli bir grnm arz eder. Agrega taneleri tartlr (M1). Agrega taneleri, bir tepsiye aktarlr ve etvde, (110 5)C scaklkta, sabit ktleye (M4) kadar kurutulur. Btn tartmlar, deney numunesi ksmnn ktlesinin (M4) % 0,1i veya daha iyi olan bir dorulukla yaplr ve kaydedilir.

7.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Tane younluklar (a, rd ve ssd, hangisi uygunsa), megagram/metrekp cinsinden, aadaki eitlikler yardmyla hesaplanr: Grnr tane younluu : a = w M4 M4 (M2 M3 ) M4 M1 (M2 M3 ) M1

Etvde kurutulmu esasta tane younluu

: rd = w

M1 (M2 M3 ) Su emme oran (WA24), 24 saatlik daldrmadan sonra, kuru ktlenin yzdesi olarak aadaki eitlik yardmyla hesaplanr: WA 24 = 100 x (M1 M4 ) M4

Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu

: ssd = w

Burada; M1 : Doygun ve havada yzeyi kurutulmu agregann ktlesi, g, : Doygun agrega numunesini ihtiva eden sepetin sudaki grnr ktlesi, g, M2 M3 : Bo sepetin sudaki grnr ktlesi, g,

ICS 91.100.15 M4 w

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

: Etvde kurutulmu deney numunesi ksmnn ktlesi, g, : M2 tayin edildiinde kaydedilen scaklktaki su younluu (Ek D), megagram/metrekp

tr. 3 Tane younluu deerleri, 0,01 Mg/m , su emme oran deerleri ise % 0,1 yaklamla ifade edilir. Not 1 - Hesaplamalar, aadaki eitlik kullanlarak kontrol edilebilir: ssd = 1 + rd rd a

Not 2 - Kesinlik bilgileri Ek Ede verilmitir.

8 Piknometre metodu, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin

8.1 Genel
Bu maddede aklanan piknometre metodu, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlmaldr.

8.2 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas

Agregalardan numune alma, EN 932-1e, numune azaltma ise, EN 932-2ye uygun olmaldr. Agrega deney numunesi ksmnn ktlesi, izelge 2de verilen ktle deerlerinden daha az olmamaldr. izelge 2 - Deney numunesi ksmlarnn ez az ktlesi (piknometre metodu) En byk agrega bykl mm 31,5 16 8 Deney numunesi ksmnn ktlesi, en az kg 5 2 1

Not - Dier byklkler iin deney numunesi ksmnn ez az ktlesi, izelge 2de belirtilen ktle deerlerinden enterpolasyon yardmyla elde edilebilir. Deney numunesi ksm, ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla, 31,5 mm ve 4 mm gz aklkl eleklerde ykanr. 31,5 mm gz aklkl elekte tutulan taneler atlr. Daha sonra numune kurumaya braklr.

8.3 lem
Hazrlanan deney numunesi ksm, piknometrede bulunan, (22 3)C scaklktaki suya daldrlr ve hapsolmu hava, piknometre, eik konumda hafife yuvarlanarak ve sallanarak uzaklatrlr. Piknometre, su banyosu ierisinde dey hle getirilir ve deney numunesi ksm, (22 3)Cta (24 0,5) saat sreyle tutulur. Islatma sresinin sonunda, piknometre su banyosundan karlr ve varsa geriye kalan hapsolmu hava, piknometreyi hafife yuvarlamak ve sallamak suretiyle uzaklatrlr. Not 1 - Hapsolmu hava, vakum uygulamak suretiyle de uzaklatrlabilir. Piknometre, su ilve edilerek taacak ekilde doldurulur ve kap ierisinde hi bir hava hapsedilmeden tepe ksmna bir kapak yerletirilir. Daha sonra, piknometrenin d ksm kurutulur ve tartlr (M2). Suyun scakl kaydedilir. Agrega taneleri, sudan karlr ve birka dakika sreyle kurumaya braklr. Piknometre tekrar su ile doldurulur ve kapak daha nce belirtildii ekilde yerletirilir. Daha sonra, piknometrenin d ksm kurutulur ve tartlr (M3). Suyun scakl kaydedilir. M2 ve M3 tartmlar esnasnda, piknometredeki su scaklklar arasndaki fark, 2Cu gememelidir.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Not 2 - Her bir deneyde piknometrenin hacmini lmek yerine, piknometre tekrar kalibre edilebilir. Bu durumda piknometre termostatl bir banyoda, (kalibrasyon scakl 0,5)C scakla getirilir. Suyu szlm deney numunesi ksm, kuru bezlerden birinin zerine alnr. Bez zerine yerletirilen agrega tanelerinin yzeyi dikkatlice kurutulur ve bez rutubet ememeyecek hle geldiinde, taneler, ikinci bir kuru, yumuak emici bez zerine aktarlr. Agrega taneleri, kalnl bir agrega tanesinden daha fazla olmayacak ekilde, bu ikinci bez zerine yaylr ve grlebilir btn su filmleri uzaklatrlana kadar direk gne ndan veya herhangi bir s kaynandan korunarak atmosfere maruz braklr. Ancak bu durumda agrega taneleri, hl rutubetli bir grnm arz eder. Doygun ve yzeyi kuru deney numunesi ksm, bir tepsiye aktarlr ve tartlr (M1). Agrega taneleri, hava dolaml bir etvde, (110 5)Cta, sabit ktleye (M4) kadar kurutulur. Btn ktle deerleri, deney numunesi ksmnn ktlesinin (M4) % 0,1i veya daha iyi olan bir dorulukla kaydedilir.

8.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Tane younluklar (a, rd ve ssd, hangisi uygunsa), megagram/metrekp cinsinden, aadaki eitlikler yardmyla hesaplanr: Grnr tane younluu : a = M4 M4 (M2 M3 ) M4 M1 (M2 M3 ) M1 M1 (M2 M3 )

Etvde kurutulmu esasta tane younluu

: rd =

Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu

: ssd =

Su emme oran (WA24), 24 saatlik daldrmadan sonra, kuru ktlenin bir yzdesi olarak, aadaki eitlik yardmyla hesaplanr: WA 24 = 100 x (M1 M4 ) M4

Burada; M1 : Doygun ve havada yzeyi kurutulmu agregann ktlesi, g, M2 : Doygun agrega numunesini ihtiva eden piknometrenin ktlesi, g, M3 : Sadece su ile doldurulmu piknometrenin ktlesi, g, : Etvde kurutulmu deney numunesi ksmnn ktlesi, g M4 dr. Tane younluu deerleri, 0,01 Mg/m , su emme oran deerleri ise % 0,1 yaklamla ifade edilir. Not 1 - Hesaplamalar, aadaki eitlik kullanlarak kontrol edilebilir: ssd = 1 + rd rd a
3

Not 2 - Kesinlik bilgileri Ek Ede verilmitir.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

9 Piknometre metodu, 0,063 mm il 4 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin

9.1 Genel
Bu maddede aklanan piknometre metodu, 0,063 mm il 4 mm arasnda tane byklne sahip agregalarda kullanlmaldr. Not Alternatif olarak, Madde 8de aklanan piknometre metodu, 4 mm gz aklkl elekten geen, ancak tamam 2 mm gz aklkl elekte kalan agregalar iin kullanlabilir.

9.2 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas

Agregalardan numune alma, EN 932-1e, numune azaltma ise, EN 932-2ye uygun olmaldr. Agrega deney numunesi ksmnn ktlesi, 1 kgdan daha az olmamaldr. Deney numunesi ksm, ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla, 4 mm ve 0,063 mm gz aklkl eleklerde ykanr. 4 mm gz aklkl elekte tutulan taneler atlr.

9.3 lem
Hazrlanan deney numunesi ksm, piknometrede bulunan, (22 3)C scaklktaki suya daldrlr ve hapsolmu hava, piknometre eik konumda hafife yuvarlanmak ve sallanmak suretiyle uzaklatrlr. Piknometre, su banyosu ierisinde dey hle getirilir ve deney numunesi ksm, (22 3)Cta, (24 0,5) saat sreyle tutulur. Islatma sresinin sonunda, piknometre su banyosundan karlr ve varsa geriye kalan hapsolmu hava, piknometre, hafife yuvarlanmak ve sallanmak suretiyle uzaklatrlr. Not 1 - Hapsolmu hava, vakum uygulamak suretiyle de uzaklatrlabilir. Piknometre, su ilve edilerek taacak ekilde doldurulur ve kap ierisinde hi bir hava hapsedilmeden tepe ksmna bir kapak yerletirilir. Daha sonra, piknometrenin d ksm kurutulur ve tartlr (M2). Suyun scakl kaydedilir. Deney numunesi ksmn kaplayan suyun byk bir ksm szlr ve piknometre bir tepsiye boaltlr. Piknometre, tekrar su ile doldurulur ve kapak daha nce belirtildii ekilde yerletirilir. Daha sonra, piknometrenin d ksm kurutulur ve tartlr (M3). Suyun scakl kaydedilir. M2 ve M3 tartmlar esnasnda, piknometredeki su scaklklar arasndaki fark, 2Cu gememelidir. Not 2 - Her bir deneyde piknometrenin hacmini lmek yerine, piknometre tekrar kalibre edilebilir. Bu durumda piknometre, termostatl bir banyoda, (kalibrasyon scakl 0,5)C scakla getirilir. Islak deney numunesi ksm, tepsinin tabanna niform bir tabaka hlinde yaylr. Yzey rutubetini buharlatrmak amacyla, agrega taneleri, hafif bir scak hava akmna maruz braklr. Agrega taneleri, niform bir kurumann elde edilmesi amacyla, hibir yzey nemi grlmeyinceye ve taneler artk birbirlerine yapmayncaya kadar, sk aralklarla kartrlr. Kartrma devam ederken, numune, oda scaklna kadar soutulur. Yzey kuruluunun salanp salanmadnn tespit edilmesi iin, metal koni kalb, en byk apa sahip ksm, tepsinin tabanna gelecek ekilde yerletirilir. Koni kalb, bir miktar kuru deney numunesi ksmyla gevek olarak doldurulur ve kalbn st ksmndaki delikten geirilen bir sktrc kullanmak suretiyle agrega yzeyi 25 defa hafife vurularak sktrlr. Sktrma ileminden sonra, kalp tekrar doldurulmaz. Kalp, zerinde hibir agrega tanesi olmayacak ekilde, dikkatlice kaldrlr. Elde edilen agrega konisi kmezse, kalp kaldrldnda kme olay meydana gelene kadar kurutmaya devam edilir ve koni deneyi tekrarlanr. Not 3 - Bu ilemle ilgili yol gsterici bilgiler, Ek Fdeki ekillerde verilmitir. Doygun ve yzeyi kurutulmu deney numunesi ksm tartlr (M1). Agrega taneleri, hava dolaml etvde, (110 5)Cta sabit ktleye (M4) kadar kurutulur.

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Btn ktle deerleri, deney numunesi ksmnn ktlesinin (M4) % 0,1i veya daha iyi olan bir dorulukla kaydedilir.

9.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Tane younluklar (a, rd ve ssd, hangisi uygunsa), megagram/metrekp cinsinden, aadaki eitlikler yardmyla hesaplanr:

Grnr tane younluu

: a =

M4 M4 (M2 M3 ) M4 M1 (M2 M3 ) M1 M1 (M2 M3 )

Etvde kurutulmu esasta tane younluu

: rd =

Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu

: ssd =

Su emme oran (WA24), 24 saatlik daldrmadan sonra, kuru ktlenin bir yzdesi olarak, aadaki eitlik yardmyla hesaplanr: WA 24 = 100 x (M1 M4 ) M4

Burada; M1 : Doygun ve havada yzeyi kurutulmu agregann ktlesi, g, : Doygun agrega numunesini ihtiva eden piknometrenin ktlesi, g, M2 M3 : Sadece su ile doldurulmu piknometrenin ktlesi, g, M4 : Etvde kurutulmu deney numunesi ksmnn ktlesi, g dr. Tane younluu deerleri, 0,01 Mg/m , su emme oran deerleri ise % 0,1 yaklamla ifade edilir. Not 1 - Hesaplamalar, aadaki eitlik kullanlarak kontrol edilebilir: ssd = 1 + rd rd a
3

Not 2 - Kesinlik bilgileri Ek Ede verilmitir.

10 Deney raporu2)
10.1 Gerekli bilgiler
Deney raporu, aadaki bilgileri ihtiva etmelidir: a) Bu standardn iaret ve numaras (TS EN 1097-6 eklinde), b) Numuneyi tantc bilgiler, c) Agrega byklk aral ve ok sayda tane bykl aral hlinde deneye tbi tutulmusa her bir byklk aralnn yzdesi, d) Deneye tbi tutulan kuru numune ktlesi, e) Tane younluunu ve su emme orann tayin etmek iin kullanlan metot (Madde 7, Madde 8 veya Madde 9), f)
2)

TSE Notu: Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilveten, TS EN ISO/IEC 17025'te verilen bilgileri de ihtiva edecek ekilde dzenlenebilir.

10

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

g) Deney sonular (her bir deney iin drt deer), h) Deney tarihi, i) Deney lboratuvarnn ad ve yeri.

10.2 stee bal bilgiler

Deney raporu, aadaki bilgileri ihtiva edebilir: a) Numune kaynann ad ve yeri, b) Numune alma ileminin aklanmas, c) Petrografik aklama (EN 932-3).

11

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Ek A Agregalarn kuru tane younluunun tayini

A.1 Genel
Bu ek, 1 Mg/m ten daha byk tane younluuna sahip agregalarn kuru tane younluunun tayini ile ilgili aada belirtilen metotlar kapsar ve 0,063 mm ve 63 mm arasnda tane byklne sahip agregalara uygulanr: a) Tel sepet metodu: 31,5 mm ve 63 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin. b) Piknometre metodu: 0,063 mm ve 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin. Not 1 - Tel sepet metodu, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin piknometre metoduna alternatif olarak kullanlabilir. Anlamazlk durumunda, piknometre metodu, referans metot olarak kullanlmaldr.
3

A.2

Prensip

Bu deneyin amac, deney numunesinin ktlesini ve hacmini tayin etmek ve ktlenin hacme oran olarak tane younluunu hesaplamaktr. Ktle, deney numunesini, etvde kurutulmu esasta tartmak suretiyle elde edilir. Hacim ise, tel sepet metodunda veya hacmi bilinen bir piknometrede ktle azalmas yoluyla, kuru tanelerin sebep olduu yer deitiren su ile tayin edilir.

A.3 Tel sepet metodu, 31,5 mm il 63 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin
A.3.1 Deney numunesi ksmnn hazrlanmas
Deney numunesi ksm, Madde 7.2de belirtildii gibi hazrlanmaldr.

A.3.2 lem
Deney numunesi ksm, etvde (110 5)Cta, sabit ktleye kadar kurutulur. Deney numunesi ksm ortam scaklna kadar soutulur ve tartlr (M1). Deney numunesi ksm, tel sepete yerletirilir ve tel sepet, su seviyesi sepetin st ksmndan en az 50 mm yukarda olacak ekilde, (22 3)C scaklkta su ihtiva eden bir tanka daldrlr. Daldrmadan hemen sonra, sepet, tankn tabanndan yaklak 25 mm yukarya kaldrlarak saniyede bir kez olmak zere 25 defa bu ykseklikten drlr ve bylece hapsolmu havann deney numunesinden uzaklatrlmas salanr. Sepet ve agrega, 10 dakikadan daha uzun olmamak zere, suya tamamen daldrlm hlde bekletilir. Sepet ve deney numunesi sallanr ve (22 3)C scaklktaki suda tartlr (M2). Ktlenin (M2) tayin edildii andaki suyun scakl kaydedilir. Not Deney numunesi ksmnn, tartm iin farkl bir tanka aktarlmas gerekiyorsa, sepet ve deney numunesi, yeni tankta tartm (M2) ncesi 25 defa sallanr.

Sepet boaltlr ve tekrar suya daldrlr. 25 defa sallanr ve suda tartlr (M3). Btn tartmlar, deney numunesi ksmnn ktlesinin (M1) % 0,1i veya daha iyi olan bir dorulukla kaydedilir.

A.3.3 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Kuru tane younluu (p), her bir deney numunesi iin, megagram/metrekp cinsinden, aadaki eitlik yardmyla hesaplanr: p = w M1 M1 (M2 M3 )

12

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Burada; M1 : Etvde kurutulmu deney numunesinin ktlesi, g, : Su altndaki deney numunesini ihtiva eden sepetin numuneyle birlikte sudaki ktlesi, g, M2 M3 : Bo sepetin sudaki ktlesi, g, w : Deney scaklnda suyun younluu (Ek D), megagram/metrekp tr. Kuru tane younluu deeri, 0,01 Mg/m yaklamla ifade edilir. Not - Kesinlik bilgileri Ek Ede verilmitir.
3

A.4 Piknometre metodu, 0,063 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalar iin
A.4.1 Deney numunelerinin hazrlanmas
Agregalardan numune alma, EN 932-1e, numune azaltma ise EN 932-2ye uygun olmaldr. ki deney numunesi hazrlanmaldr. Deney numunelerinin ktlesi, izelge A.1de verilen ktle deerlerinden daha az olmamaldr. izelge A.1 - Deney numunelerinin ez az ktlesi (piknometre metodu) En byk agrega bykl mm 31,5 16 8 4 (veya daha kk) Deney numunesinin ktlesi, en az kg 1,5 1,0 0,5 0,25

Not - Dier byklkler iin, deney numunesi ksmnn ez az ktlesi, izelge A.1de belirtilen ktle deerlerinden enterpolasyon yardmyla elde edilebilir.

A.4.2 Piknometrenin kalibrasyonu

Piknometrenin hacmi, piknometreyi (22 3)C scaklktaki su ile doldurmak ve (22 3)C scaklktaki su banyosunda en az 1 saat sreyle tutmak suretiyle tayin edilir. Piknometrenin hacmi (V), mililitre cinsinden adet lme deerinin ortalamas olarak hesaplanr. Bu adet mnferit lme deerinin aral, ortalama deerin % 0,1ini gememelidir. Hacim hesaplanrken, piknometreyi dolduran suyun ktlesi, llen kalibrasyon scaklndaki su younluuna blnerek su younluu iin bir dzeltme yaplr (Ek D). Not Her bir deney iin, piknometre hacmini lmek yerine, piknometre yeniden kalibre edilebilir.

A.4.3 lem
Deney esnasnda, su banyosu (22 3)C scaklkta tutulmaldr. Deney numunesi, yapm hldeki tanelerin uzaklatrlmas iin ykanr ve varsa, 31,5 mm gz aklkl elekte tutulan ve 0,063 mm gz aklkl elekten geen taneler atlr. Deney numunesi, etvde (110 5)C scaklkta sabit ktleye ulalncaya kadar kurutulur ve ortam scaklna kadar soumaya braklr. Piknometre ve huni tartlr (M1). Deney numunesi, piknometre ierisine dikkatlice yerletirilir. Huni, piknometrenin tepesine yerletirilir ve bu dzenek tartlr (M2). Not 1 - Huninin piknometreye yapmasn nlemek iin, tartm ncesinde temas blgesine biraz silikon esasl gres uygulanabilir.

13

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Piknometre, boazn alt ksmnn yaklak 30 mm altna kadar (22 3)C scaklktaki su ile doldurulur. Agrega taneleri, hapsolmu havann ve yapk hava kabarcklarnn uzaklatrlmas amacyla, bir cam ubuk kullanlarak dikkatlice kartrlr. Not 2 - Piknometrenin hafife yuvarlanmas ve sallanmas veya titreen bir tabla zerinde titreime tbi tutulmas da bu ama iin yeterli olabilir. Hava uzaklatrldnda, piknometre (yerine yerletirilen huniyle birlikte) huni zerindeki iaret izgisinin yaklak 20 mm altna kadar tekrar su ile doldurulur ve (22 3)C scaklktaki su banyosunda en az 1 saat sreyle tutulur. Not 3 - Su banyosundaki su seviyesi, piknometrenin boazndan yaklak 20 mm daha aada olmaldr. Piknometre, iaret izgisine kadar su ile doldurulur, su banyosundan karlr, d ksm dikkatlice kurutulur ve tartlr (M3). lem, ikinci deney numunesiyle tekrarlanr. Btn tartmlar, deney numunesi ktlesinin (M2 - M1) %0,1i veya daha iyi olan bir dorulukla kaydedilir.

A.4.4 Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Kuru tane younluu (p), her bir deney numunesi iin, megagram/metrekp cinsinden aadaki eitlik yardmyla hesaplanr: p = w (M2 M1) V (M3 M2 )

Burada; M1 : Piknometre ve huninin ktlesi, g, M2 : Piknometre, huni ve deney numunesinin ktlesi, g, M3 : Piknometre, huni, deney numunesi ve suyun ktlesi, g, V : Piknometrenin hacmi, mL, w : Deney scaklnda suyun younluu, megagram/metrekp tr. Her bir deney numunesinin tane younluu deeri, 0,001 Mg/m yaklamla ifade edilir. Kuru tane 3 younluu, iki deney numunesinden elde edilen sonularn 0,01 Mg/m yaklamla yuvarlatlan ortalamasdr. Not Kesinlik bilgileri Ek Ede verilmitir.
3

A.5

Deney raporu2)

A.5.1 Gerekli bilgiler

Deney raporu, aadaki bilgileri ihtiva etmelidir: a) Bu standarda ve bu eke atf (TS EN 1097-6, Ek A eklinde), b) Numuneyi tantc bilgiler, c) Agrega byklk aral ve ok sayda byklk aral hlinde deneye tbi tutulmusa, her bir byklk aralnn yzdesi, d) Deneye tbi tutulan kuru numune ktlesi, e) Kuru tane younluunun tayininde kullanlan metot (tel sepet veya piknometre), f) Deney sonular, g) Deney tarihi. 2) TSE NOTU: Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilveten, TS EN ISO/IEC 17025de verilen bilgileri de ihtiva edecek ekilde dzenlenebilir.

14

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

A.5.2 stee bal bilgiler

Deney raporu, aadaki bilgileri ihtiva edebilir: a) Numune kaynann ad ve yeri, b) Numune alma ileminin aklanmas, c) Petrografik aklama (EN 932-3).

15

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Ek B Sabit ktleye kadar doygun hle getirilmi iri agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini
B.1 Genel
Bu ek, sabit ktleye kadar doygun hle getirilmi iri agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini iin bir metodu kapsar. Bu metot, demiryolu balast gibi belirli sayda agrega paralarndan oluan bir deney numunesi ksm ile kullanlabilir. Not 1 - Bu metot, Madde 7de belirtilen tel sepet metodunu esas alr. Not 2 - Sabit ktleye kadar doygun hle getirilmi agregalarn tane younluu, Madde 3.4te tarif edilen doygun ve yzeyi kurutulmu tane younluuna e deerdir; ancak burada, sabit ktleye ulalana kadar su emmenin devam etmesi salanr.

B.2

Deney numunesi ksmnn hazrlanmas

B.2.1 Numune alma ve azaltma

Agregalardan numune alma, EN 932-1e, numune azaltma ise EN 932-2ye uygun olmaldr.

B.2.2 Tek agrega paralar

Deney numunesi ksm, en az 150 g ktleye sahip tek bir agrega parasndan olumaldr. Su emme oran tayin edilecekse, deney parasnn ktlesi 350 gdan fazla olmamaldr. Deney numunesi ksmndaki gevek ksmlar uzaklatrlr ve deney numunesi ksm, yapk ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla akan bir su altnda ykanr. Not - Her bir agrega paras, ak bir ekilde iaretlenmi ise, belirli sayda deney ayn zamanda yaplabilir. Homojen agregalar iin, en az 10 agrega paras deneye tbi tutulmaldr. Homojen olmayan agregalar iin, en az 5 agrega paras deneye tbi tutulmaldr.

B.2.3 Demiryolu balast

Deney numunesi ksm, 40 mm il 50 mm veya 50 mm il 63 mm aralnda tane byklne sahip ve demiryolu balast olarak kullanlan en az 10 adet agrega parasn ihtiva etmelidir. Her bir parann ktlesi, en az 150 g, en fazla 350 g olmaldr. Malzemedeki gevek ksmlar uzaklatrlr ve deney numunesi ksm, yapk ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla akan bir su altnda ykanr.

B.3

lem

Hazrlanan deney numunesi ksm kap ierisine yerletirilir ve ktlesi sabit hale gelinceye kadar tamamen suya daldrlr. Deney numunesi ksm, teraziye asl hlde bulunan tel sepete yerletirilir ve sepetin tepesinden itibaren su ykseklii en az 50 mm olacak ekilde su ihtiva eden bir tanka daldrlr. Deney numunesi ksmnn sudaki grnr ktlesi (M2) tayin edilir ve kaptaki suyun scakl, 1C dorulukla llr. Deney numunesi ksm sudan karlr ve yzeyi mat oluncaya ve yal ve parlakl giderilinceye kadar, emici bezler kullanlarak yzeydeki su hemen uzaklatrlr. Deney numunesi ksm tartlr (M1). Deney numunesi ksm, etvde (110 5)C scaklkta, sabit ktleye (M3) ulalncaya kadar kurutulur. Btn ktle deerleri, deney numunesi ksmnn ktlesinin (M3) % 0,05i veya daha iyi olan bir dorulukla kaydedilir.

16

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

B.4

Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Sabit ktleye kadar doygun hle getirilmi iri agregalarn tane younluu (cm), megagram/metrekp cinsinden aadaki eitlik yardmyla hesaplanr: cm = M3 x w M1 M2

Su emme oran (W cm), kuru ktlenin bir yzdesi olarak, aadaki eitlik yardmyla hesaplanr: Wcm = (M1 M3 ) M3 x 100

Burada; M1 : Doygun ve yzeyi kurutulmu deney numunesi ksmnn ktlesi, g, M2 : Doygun deney numunesi ksmnn sudaki grnr ktlesi, g, M3 : Etvde kurutulmu deney numunesi ksmnn ktlesi, g, w : M2 tayin edildiinde kaydedilen scaklktaki suyun younluu (Ek D), megagram/metrekp tr. Tane younluu deerleri 0,01 Mg/m yaklamla, su emme oran deerleri ise % 0,1 yaklamla ifade edilir. Not Kesinlik bilgileri Ek Ede verilmitir.
3

B.5

Deney raporu2)

B.5.1 Gerekli bilgiler

Deney raporu, aadaki bilgileri ihtiva etmelidir: a) b) c) d) e) f) Bu standarda ve bu Eke atf (TS EN 1097-6, Ek B eklinde), Numuneyi tantc bilgiler, Numunenin alnd agregann anma snf, Deneye tbi tutulan kuru numune ktlesi, Deney sonular, Deney tarihi.

B.5.2 stee bal bilgiler

Deney raporu, aadaki bilgileri ihtiva edebilir: a) Numune kaynann ad ve yeri, b) Numune alma ileminin aklanmas, c) Petrografik aklama (EN 932-3).

1) TSE NOTU: Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilveten, TS EN ISO/IEC 17025de verilen bilgileri de ihtiva edecek ekilde dzenlenebilir.

17

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Ek C Hafif agregalarn tane younluunun ve su emme orannn tayini

C.1 Genel
Bu ek, hafif agregalarn kuru tane younluunun ve zamana bal su emme orannn, piknometre kullanlarak tayini iin bir metodu kapsar. Bu metot, 4 mm il 31,5 mm arasnda tane byklne sahip agregalara uygulanr.

C.2

Deney numunesi ksmnn hazrlanmas

Agregalardan numune alma, EN 932-1e, numune azaltma ise EN 932-2ye uygun olmaldr. Deney, iki adet deney numunesi kullanlarak yaplmaldr. Her bir numune, 0,5 L il 0,6 L arasnda bir hacme sahip olacak ekilde hazrlanmaldr. Her bir deney numunesi, ince tanelerin uzaklatrlmas amacyla, 4 mm gz aklkl elekte ykanr ve kurumaya braklr. Varsa, 31,5 mm gz aklkl elekte tutulan taneler atlr

C.3

Piknometrenin kalibrasyonu

Kuru piknometre, huni ve kullanlyorsa zgara tartlr (Mp). Piknometrenin hacmi, piknometreyi (22 3)C scaklktaki su ile doldurmak ve (22 1)C scaklktaki su banyosunda en az 1 saat sreyle tutmak suretiyle tayin edilir. Piknometre, huni iaretine kadar suyla doldurulur ve su banyosundan karlr. Piknometrenin d ksm dikkatlice kurutulur ve tartlr (M) ve (M - Mp) deeri hesaplanr. Suyun younluu, hesaplanm hacim deerinin (Vp) elde edilmesi iin, piknometreyi dolduran suyun ktlesi, llen kalibrasyon scaklndaki suyun younluuna blnerek dzeltilir. Not Her bir deney iin, piknometre hacmini lmek yerine, piknometre yeniden kalibre edilebilir.

C.4

lem

Deney, iki deney numunesi kullanlarak iki kez yaplr. Deney esnasnda, su banyosu (22 1)C scaklkta tutulmaldr. Piknometre ve huni tartlr veya yzen hafif agregalar olmas hlinde, piknometre, zgara ve huni tartlr (m1). Deney numuneleri, etvde (110 5)C scaklkta sabit ktleye ulalncaya kadar kurutulur. Daha sonra ortam scaklna kadar soumaya braklr ve birinci deney numunesi, piknometreye dikkatlice yerletirilir. Birinci deney numunesini ihtiva eden piknometre tartlr veya yzen hafif agregalar olmas hlinde, zgara, piknometrenin iine, huni ise piknometrenin tepe ksmna yerletirilir ve elde edilen bu dzenek tartlr (m2). Not 1 - Huninin, piknometreye yapmasn nlemek iin, tartm ncesinde, temas blgesine biraz silikon esasl gres uygulanabilir. Piknometre, huni zerindeki iarete kadar, (22 1)C scaklktaki su ile doldurulur ve kronometre altrlr. Dzenek, (22 1)C scaklktaki su banyosuna yerletirilir. Su seviyesini, huni iaretine yakn tutmak amacyla, gerektiinde deney esnasnda su ilve edilir. Dzenek 5 dakikalk bir sreden sonra, su banyosundan karlr. Hapsolmu havann uzaklatrlmas amacyla, piknometreyi hafife yuvarlamak ve sallamak veya hafife titreim uygulamak suretiyle agrega taneleri kartrlr. Piknometre, huni iaretine kadar tekrar su ile doldurulur. Piknometrenin d ksm dikkatlice kurutulur ve tartlr (M5). Piknometre, tekrar su banyosuna daldrlr. Yukarda aklanan ilem, 24 saat sonra tekrarlanr (M24).

18

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Not 2 - Bu ilem, baka srelerle de uygulanabilir (2 saat ve 7 gn, agregalar iin niha kullanma uygun rneklerdir). Niha lmeden sonra, piknometredeki su boaltlr. Agrega, kuru bir bez zerine aktarlr ve bez zerindeki agrega taneleri, 15 saniyeyi gemeyen bir sreyle hafife yuvarlanmak suretiyle yzey suyu uzaklatrlr. Agrega taneleri tartlr (Mw). lem, ikinci deney numunesi iin de tekrarlanr. Not 3 - ou deneyler iin Mw, 24 saat sonra tayin edilir.

C.5

Hesaplama ve sonularn gsterilmesi

Her bir deney numunesi iin, hafif agregalarn grnr tane younluu (a), megagram/metrekp cinsinden, aadaki eitlik yardmyla hesaplanr: a = (m2 m1 ) x w Mp + ( Vp x w ) + Mw MF )

Burada; m1 : Piknometre, huni ve kullanlyorsa zgarann ktlesi, g, m2 : Piknometre, huni, kuru deney numunesi ve kullanlyorsa zgarann ktlesi, g, w : 22 Cta suyun younluu, : Piknometre ve kullanlyorsa zgarann kalibrasyondaki ktlesi, g, Mp Vp : Piknometrenin kalibrasyondaki hacmi, mL, Mw : Deney sonunda, yzeyi kurutulmu deney numunesinin ktlesi, g, MF : Piknometre, huni, deney numunesi, su ve kullanlyorsa zgarann, niha lme zamanndaki ktlesi,g dr. Tane younluu deeri, 0,001 Mg/m yaklamla hesaplanr. 0,01 Mg/m yaklamla ifade edilen, iki deney numunesi deerinin ortalamas, hafif agregalarn kuru tane younluudur. Niha lme zamanndaki su emme oran (W F), kuru ktlenin bir yzdesi olarak aadaki eitlik yardmyla hesaplanr: WF = Mw (m2 m1) (m2 m1) x 100
3 3

Ara lmeler esnasndaki su emme oran (W I), kuru ktlenin bir yzdesi olarak aadaki eitlik yardmyla hesaplanr: WI = WF (MF M1) (m2 m1) x 100

Burada; m1 : Piknometre, huni ve kullanlyorsa zgarann ktlesi, g, m2 : Piknometre, huni, kuru deney numunesi ve kullanlyorsa zgarann ktlesi, g, MF : Piknometre, huni, deney numunesi, su ve kullanlyorsa zgarann, niha lme zamanndaki ktlesi,g, MI : Piknometre, huni, deney numunesi, su ve kullanlyorsa zgarann, ara lme zamanndaki ktlesi,g dr. Her bir su emme oran deeri % 0,1 yaklamla hesaplanr. Her bir lme zamanndaki su emme oran deeri, % 0,1 yaklamla ifade edilen iki deney numunesinin ortalamas hesaplanarak elde edilir.

19

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

C.6

Deney raporu2)

C.6.1 Gerekli bilgiler

Deney raporu, aadaki bilgileri ihtiva etmelidir: a) Bu standarda ve bu Eke atf (TS EN 1097-6, Ek C eklinde), b) Numuneyi tantc bilgiler, c) Agrega byklk aral ve ok sayda byklk aral hlinde deneye tbi tutulmusa, her bir byklk aralnn yzdesi, d) Deneye tbi tutulan kuru numunenin ktlesi, e) Deney sonular, f) Deney tarihi.

C.6.2 stee bal bilgiler

Deney raporu, aadaki bilgileri ihtiva edebilir: a) Numune kaynann ad ve yeri, b) Numune alma ileminin aklanmas, c) Petrografik aklama (EN 932-3).

1) TSE NOTU: Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilveten, TS EN ISO/IEC 17025de verilen bilgileri de ihtiva edecek ekilde dzenlenebilir.

20

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Ek D (Bilgi iin) Suyun younluu

izelge D.1 - Suyun younluu Scaklk C 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Younluk 3 Mg/m 1,0000 0,9999 0,9999 0,9998 0,9998 0,9997 0,9996 0,9995 0,9994 0,9992 0,9991 0,9989 0,9988 0,9986 0,9984 0,9982 0,9980 0,9978 0,9975 0,9973 0,9970 0,9968 0,9965 0,9962 0,9959 0,9956

21

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Ek E (Bilgi iin) Kesinlik

E.1 Ulusal standardlardan elde edilen veriler
izelge E.1 il izelge E.5te verilen kesinlik verileri, ulusal standardlardan elde edilmi olup, bu standardda belirtilen deney metotlar kullanlarak elde edilen kesinlik verilerinden biraz farkldr. Bu veriler, hafif agregalar iin uygun olmayabilir. izelge E.1 - Grnr tane younluu - tekrarlanabilirlik (r) ve uyarlk (R) Deney metodu Tel sepet Piknometre (iri agrega) Piknometre (ince agrega) Madde No. 7 8 9 Tekrarlanabilirlik (r) 3 Mg/m 0,023 0,031 (ngiltere) 0,025 (Fransa) 0,038 Uyarlk (R) 3 Mg/m 0,031 0,044 (ngiltere) 0,028 (Fransa) 0,067

izelge E.2 - Etvde kurutulmu esasta tane younluu - tekrarlanabilirlik (r) ve uyarlk (R) Deney metodu Tel sepet Piknometre (iri agrega) Piknometre (ince agrega) Madde No. 7 8 9 Tekrarlanabilirlik (r) 3 Mg/m 0,025 0,031 0,043 Uyarlk (R) 3 Mg/m 0,044 0,042 0,085

izelge E.3 - Doygun ve etvde kurutulmu esasta tane younluu - tekrarlanabilirlik (r) ve uyarlk (R) Deney metodu Tel sepet Piknometre (iri agrega) Piknometre (ince agrega) Madde No. 7 8 9 Tekrarlanabilirlik (r) 3 Mg/m 0,022 0,031 0,035 Uyarlk (R) 3 Mg/m 0,034 0,049 0,070

izelge E.4 - Su emme oran - tekrarlanabilirlik (r) ve uyarlk (R) Deney metodu Tel sepet Piknometre (iri agrega) Piknometre (ince agrega) Madde No. 7 8 9 Tekrarlanabilirlik (r) % 0,2 0,3 0,5 Uyarlk (R) % 0,3 0,4 1,2

izelge E.5 - Gzeneksiz agregalarn kuru tane younluu iin piknometre deneyi (Madde A.4) - Tekrarlanabilirlik (r1) ve uyarlk (R1) Kritik aralk (W c) 3 Mg/m 0,025 Tekrarlanabilirlik (r1) 3 Mg/m 0,019 Uyarlk (R1) 3 Mg/m 0,042

E.2

Karlkl deneylerden elde edilen veriler

lmeler ve Deney Program kapsamnda Avrupa Birlii tarafndan finanse edilen projenin (Proje 134) bir paras olarak, 19 ayr lboratuvar tarafndan 1996 ylnda yaplan bir karlkl deneyin sonular, izelge E.6da verilmitir.

22

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI
3

TS EN 1097-6/Mart 2002

izelge E.6 - ri agregalarn tane younluu (Mg/m ) ve su emme orannn (%) tayini iin tekrarlanabilirlik ve uyarlk deerleri Lboratuvar says Ortalama Tekrarlanabilirlik standard sapmas Uyarlk standard sapmas Kritik aralk Tekrarlanabilirlik snr Uyarlk snr Lboratuvar says Ortalama Tekrarlanabilirlik standard sapmas Uyarlk standard sapmas Tekrarlanabilirlik snr Uyarlk snr Lboratuvar says Ortalama Tekrarlanabilirlik standard sapmas Uyarlk standard sapmas Tekrarlanabilirlik snr Uyarlk snr N X Sr1 SR1 Wc r1 R1 N X Sr1 SR1 r1 R1 N X Sr1 SR1 r1 R1 Seviye 1 18 2,70 0,0028 0,0067 0,010 0,008 0,019 19 2,67 0,0027 0,0041 0,008 0,012 19 1,0 0,061 0,101 0,17 0,28 Seviye 2 19 3,06 0,0056 0,0094 0,021 0,016 0,026 19 3,05 0,0058 0,0089 0,016 0,025 19 0,5 0,047 0,0112 0,13 0,31 Seviye 3 18 2,60 0,0030 0,0134 0,012 0,009 0,037 19 2,51 0,0059 0,0092 0,017 0,026 16 3,1 0,084 0,222 0,24 0,62

Kuru tane younluu

Doygun ve yzeyi kurutulmu esasta tane younluu

Su emme oran

23

ICS 91.100.15

TRK STANDARDI

TS EN 1097-6/Mart 2002

Ek F (Bilgi iin) nce agregalarn doygun ve yzeylerinin kuru olmasyla ilgili klavuz

a) Nemli agrega: Metal kalbn eklini hemen hemen tamamen korur.

b) Hafif nemli agrega: Dikkate deer bir kme sz konusudur.

c) Doygun ve yzeyi kuru agrega: Hemen hemen tamamen kme sz konusudur; fakat tepe, hlen grlebilir durumdadr ve evler belirli bir aya sahiptir.

d) Etvde kurutulmua yakn olan agrega: Tepe, belirgin deildir ve yzey izgisi, yaklak olarak erisel bir yap arz eder. Not - Bu krokiler, lekli deildir ve sadece klavuz olarak verilmitir.

Kaynak
EN 932-3 Tests for general properties of aggregates - Part 3: Procedure and terminology for simplified petrographic description

24