1

Hoofdstuk. 11: Het Vlaams Mediadecreet

1 Situering 1. Algemene situering art. 127 1, 1 GW heeft de bevoegdheid over de culturele aangelegenheden toegewezen aan de gemeenschappen. GEMEENSCHAPSBEVOEGDHEID art. 4, 6 BWHI (Bijzondere Wet Hervorming Instellingen van 8 aug 1990) radio-omroep en televisie als culturele aangelegenheid aangewezen. ruime bevoegdheid (art. 10 BWHI) - rechtspraak Arbitragehof (nu: Grondwettelijk Hof) - adviezen Raad van State Wetgevende initiatieven omroep : wetgevende initiatieven worden ter advies voorgelegd aan de Sectorraad Media van de SARC, de strategische adviesraad van het Beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Media. (SARC : afzonderlijke rechtspersoon) Sarc: bestaat uit algemene raad, vast bureau + 4 sectorraden (waaronder sectorraad Media). Deze laatste is samengesteld uit onafhankelijke deskundigen, vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld en andere belanghebbenden. Advies over hoofdlijnen van het beleid, voorontwerpen of voorstellen van decreet en over ontwerpen van besluit van VRM. Materie betreffende radio-omroep en televisie impliceert ook het toezicht op en de handhaving van de regelgeving door VRM.

2. Radio-omroep en televisie Vlaamse Gemeenschap beschikt over globaal bevoegdheidspakket betreffende radio & tv - inhoud/programmatie - organisatie - financiering (+ kijk- en luistergeld gewestmaterie sinds 2001; in Vlaanderen afgeschaft in 2002) - reclame, sponsoring, telewinkelen - commercile communicatie - transparantieverplichtingen (..) Dit impliceert ook: technische aspecten afleveren erkenningen en zendvergunningen omroepen leggen regels vast die gelden voor de elektronische-communicatienetwerken (kabelnetwerken, radio-, televisie- en satellietomroepnetwerken) regulering van transmissie omroepsignalen toezicht op regelgeving sancties, handhaving + soms in overleg met federale overheid

Radio-omroep en televisie - ruime interpretatie

2
De gemeenschappen kunnen zich dus ook op terreinen begeven die behoren tot de bevoegheid van de federale overheid, voor zover voldaan is aan de voorwaarden vervat in art.10 BWHI.( voor zover noodzakelijk) Dit wil zeggen: Vlaamse wetgever (met betrekking tot radio-omroep en televisie) rechtsbepalingen in de decreten kan opnemen in aangelegenheden waarvoor het Vlaams Parlement in principe niet bevoegd is, voor zover die bepalingen noodzakelijk zijn voor de uitoefening van bevoegheid inzake de omroepmaterie. De bevoegheid betreffende omroepmaterie bevat ook: regels vrije nieuwsgaring regels ivm industrile en intellectuele eigendom R&TV recht van antwoord op R&TV technische aspecten < omroep + Filmbeleid: Vlaamse regelgeving inzake filmbeleid was eerst geconcentreerd rond het fonds Film in Vlaanderen, nu het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF). VAF: 3-ledige taak (ondersteuning van audiovisuele creaties + ondersteuning en vorming van professionelen + promotie van Vlaamse audiovisuele creaties) !! Maar niet langer keuring/classificatie bioscoopfilms 1989-1990: jeugdbescherming/welzijn> Intergemeenschapscommissie stond in voor filmkeuring. Arrest RvS 18 november 2004: er werd geoordeeld dat de bevoegdheid om te kunnen bepalen welke films aan minderjarigen onder de zestien in de bioscoop kunnen worden vertoond een federale bevoegheid is!!!! Maken geen deel uit van de bevoegheid inzake radio-omroep en televisie mededelingen federale regering VRT private radioverbindingen (en elektronische communicatie van andere signalen) politionele bevoegdheden die toebehoren aan het BIPT, betreffende het gebruik van etherfrequenties door de omroepen. telecommunicatie/Belgacom en niet-culturele aspecten informatiemaatschappij (bescherming verbruiker, prijsbeleid, mededingingsrecht, handelsrecht en vestigingsvoorwaarden) wel: frequentieplannen voor omroep! Reclame in verband met tabak, alcohol, geneesmiddelen (!) worden niet gerekend tot de omroepmaterie. (federaal: volksgezondheid) belasting op televisiereclame, zou immers leiden tot dubbele belasting, naast de federale BTW-belasting. (wl: compensatie pers: instellen van een forfaitaire tegemoetkoming aan de geschreven pers als compensatie voor het verlies aan inkomsten door handelspubliciteit op radio en televisie) filmkeuring (tenzij ivm omroep) 5. Omroepactiviteiten en omroepdiensten (art. 39-126) Mediadecreet: onderscheid tussen omroepactiviteiten en omroepdiensten. Omroepactiviteit: art. 2, 25 (definitie) o o ter beschikking stellen van bewegende beelden (met of zonder geluid) of van klanken bestemd voor PUBLIEK (algemeen/deel)

3
o o via elektronische-communicatienetwerken Zowel economisch als niet-economisch Ook wel radio-omroep en televisie genoemd Omroepdienst : art. 2, 26 (definitie) A/

dienst in zijn van art. 49/50 EG-Verdrag (economisch) onder redactionele verantwoordelijkheid van een aanbieder hoofddoel levering aan algemeen publiek van auditieve of AV-programmas ter informatie, vermaak, educatie of met culturele inslag via elektronische communicatienetwerken

B/ - Commercile communicatie (ter promotie van economische activiteit, tegen betaling of soortgelijke vergoeding) omroepdiensten vormen dus een engere categorie binnen de brede noemer omroepactiviteiten. Het zijn professionele economische omroepactiviteiten en om die reden zijn ze ook aan strengere regels onderworpen dan omroepactiviteiten die niet tegelijkertijd omroepdiensten zijn. Omroepdiensten radiodiensten (art. 2, 33) en televisiediensten (art. 2, 43) lineaire diensten (radio & tv art. 2, 20 en 2, 21) aangeboden door omroeporganisatie programmas (AV /auditief) gelijktijdig bekijken/beluisteren obv programmaschema niet-lineaire diensten (radio & tv art. 2, 23 en 2, 24) aangeboden door omroeporganisatie programmas (AV /auditief) op individueel verzoek op door kijker/luisteraar gekozen moment obv programmacatalogus door omroeporganisatie geselecteerd Definities ivm commercile communicatie: commercile communicatie reclame sponsoring telewinkelen product plaatsing zelfpromotie boodschappen van algemeen nut (3 cat.)

6. Drielagenmodel: omroeporganisaties, dienstenverdelers, netwerkoperatoren (art. 177-214) Sinds 2009: voorschriften uit Vlaams mediadecreet volgen drielagenmodel.

4
Dit houdt in dat de actoren uit de waardeketen in 3 categorien worden opgedeeld, die vervolgens specifieke verplichtingen opgelegd krijgen. 1. Omroeporganisaties (ar. 2, 27) : aanbieders van omroepdiensten (vooral inhoudelijke programma-en reclamevoorschriften) 2. Dienstenverdeler (art. 2, 7): Rechtspersoon Levert omroepdiensten aan het publiek Dmv elektronische-communicatienetwerken In Vlaanderen: Belgacom, Telenet, TV Vlaanderen voor programmas verdeeld via DSL, kabel en satelliet. (Bepaalde informatieverplichten: zie technische maatregelen voor minderjarigen.) 3. Netwerkoperator (art. 2,22): = aanbieder van een elektronisch communicatienetwerk (dus de technische structuren, die dienstenverdelers gebruiken). 7. Gereglementeerde markt (controle over de markt) Het basisprincipe inzake omroep is lange tijd geweest dat niemand mocht uitzenden zonder een (culturele) erkenning en een (technische) zendvergunning. Maar Vlaamse wetgever heeft ervoor geopteerd het systeem te vervangen door een systeem van: kennisgevingen!! (kandidaat-omroepen of netwerkuitbaters hoeven dus niet langer selectieprocedure te doorlopen) Alleen in die gevallen waarin er omwille van schaarste in de ether een opportuniteitsoordeel vereist is door Vlaamse overheid (uitzenden via de ether) vergunning (AM/FM-radios, digitale ethernetwerken) Schriftelijke zendvergunning uitgereikt door VRM (art.193) uitz.: VRT : Vl. Reg. biedt frequenties aan / openbare omroep behoeft geen vergunning. Alle andere activiteiten kennisgeving = eenvoudige, voorafgaande aangifte bij VRM vb. via kabel; internetradio; film-op-aanvraagdiensten dienstenverdelers, aanbieders netwerken

8. Basisnormen van toepassing op alle omroepdiensten Basisprincipe ook voor radio en televisie: vrijheid van meningsuiting + beperkingen naleven Art. 37-48 Omroepactiviteiten Basisprincipe = vrijheid meningsuiting + geen enkele vormvereiste + geen voorafgaande controle Tenzij : omroepdiensten en tenzij beperkingen wet Zie ook vrijheid cc art. 48: verwijst naar art. 37 Niet aansporen tot haat en geweld (art.38) !!!

5
Art. 39-40 : omroepdiensten (voor zowel lineaire als niet-lineaire omroepdiensten) - Verbod van discriminatie in programmas en in programma-aanbod geen discriminatie tussen de ideologische en filosofische stromingen - Informatieprogrammas en programmas en mededelingen met algemene informatieve inslag en alle informatieve programmaonderdelen en teletekst in geest van politieke en ideologische onpartijdigheid => VRM kan sancties opleggen in geval van vastgestelde overtreding en bij herhaalde inbreuken de Vlaamse regering voorstellen de doorgifte te schorsen. Toepassingen: zie VRM F. Vanhecke: 2007: een klacht van Vanhecke tegen de VRT. Hij verweet de VRT hem, als 1 van de 4 lijstrekkers van de Senaat en lid van 1 van de 4 grootste Vlaamse partijen, onwettig en discriminerend te hebben geweerd uit 2 televisiedebatten in de aanloop naar de verkiezingen van 2007, waarop lijsttrekkers voor de nationale kieskring van de Senaat waren uitgenodigd. (discriminering van Vlaams-nationalistische strekking). VRT: ruime vrijheid van selectie. Maar! VRM duidt erop dat de selectie die wordt gemaakt, op een redelijke en objectieve manier journalistiek en inhoudelijk moet kunnen verantwoord worden in functie van het gekozen onderwerp. (VRM beschouwde selectie van VRT in casu niet objectief!) Valkeniers: klacht werd afgewezen: debat op Canvas in programma Panorama waar 12 wijzen waren uitgenodigd. (geen Vlaams Belang vertegenwoordiger). VRM oordeelde echter dat de selectie van Canvas object en redelijk verantwoord was. (bedoeling was om thema vanuit verschillende invalshoeken te benaderen en niet zozeer vanuit partijpolitieke hoek). + vgl. Geschillenraad: (vroeger klachten tot vermeende levenschouwelijke discriminatie. ); ging vaak over ontspanningsprogrammas waarbij bepaalde vormen van humor of satire als kwetsend werden ervaren. - Transparantie (of informatieverplichting) door aanbieders van omroepdiensten(naam, adres, contactgegevens webadres/email) (art.40) Art. 41-45 : Bescherming minderjarigen televisiediensten (+ teletekst) geldt voor lineaire televisieomroeporganisaties + teletext. - (Absoluut) verbod van programmas - ernstige schade (..) met name pornografische scnes of beelden van nodeloos geweld - (Relatief) verbod andere programmas - schade tenzij door keuze tijdstip uitzending of technische maatregelen gewaarborgd wordt dat minderjarigen deze programmas normaliter niet zullen zien of beluisteren + als ongecodeerd: akoestische waarschuwing of visueel symbool - Art. 43: Vl. regering kan regels opleggen ivm vertonen van programmas die een invloed kunnen hebben op kinderen en jongeren, waarbij wordt aangegeven voor welke leeftijdsgroep ze geschikt zijn (kind < 12 j., jongere < 16j.) (kijkwijzersysteem) - Art. 44: VRM kan lineaire schorsen, als laatste 12 maand duidelijke/ernstige inbreuk en minstens 2 x beslissing VRM ivm art. 38 en 42 + procedure, ook tav EuCommissie

6
- Art. 45: light-versie voor niet-lineaire TV (relatief verbod tov ernstige schade ) Voorbeelden: 1. Trailers Halloween 2BE; Klacht van televisiekijker tegen trailers met zeer expliciete beelden van horrorfilms die in het kader van Halloween-avond op 2BE zouden uitgezonden worden, werd door de VRM gegrond verklaard. (trailers werden te vroeg op de avond uitgezonden + konden ernstige angstgevoelens opwekken bij jonge kinderen en aldus schade toebrengen) 2. Sex & City SBS; Te vroeg uitzenden van een aflevering van de serie Sex & the City. Volgens VRM voor kinderen ongeschikt taalgebruik en schadelijke scnes van erotische of andere aard bevat. 3. teletekst seksuele diensten. VMMa en SBS kregen al waarschuwingen en recent zelfs zware boetes, opgelegd voor expliciet seksueel getinte boodschappen op hun teletekstpaginas. (zonder filter en op eender welk tijdstip ter beschikking worden gesteld) Omroepen namen te weinig technische maatregelen om de minderjarigen van de bewuste boodschappen af te schermen. (18+ symbool werd als onvoldoende beschouwd) 4. Recent: True Blood Acht en Ken Parks Jim-TV + Commercile communicatie / BAN VRM (toezicht) Recht van antwoord (iedereen, met inbegrip van teletekst) Recht van mededeling

9. Belgische en Europese context EG-Verdrag (vrij dienstenverkeer, vrijheid van vestiging, mededingingsregels) + Televisierichtlijn 89/97 -> AVMD richtlijn 2007 Franse Gemeenschap, Duitstalige Gemeenschap Omroepwetgeving van toepassing op het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad: wet van 30 maart 1995 betreffende de netten voor distributie voor omroepuitzendingen en de uitoefening van televisieomroepactiviteiten in het tweetalig gebied Brussel-Hoofdstad. (bicommunautaire instellingen: ressorteren onder de bevoegdheid van federale overheid)

Hoofdstuk. 12: De openbare omroep VRT

1 Situering Er is een lange weg afgelegd (veel verschillen op scherm + veel verschillen in juridisch kader) 1960/1979 (vroegere decreet BRT-BRTN) Na 15 jaar discussie: nieuw wettelijk kader voor openbare omroep RTBF (1960); voorafspiegeling van staatshervorming ivm culturele autonomie. 1979: Eigen Vlaams omroepdecreet! o 1991! Omroep als Staatsomroep (geen andere commercile tegenstander). (BRT werd omgevormd tot BRTN) Noodzaak van een modern, aangepast statuut van openbare omroep o 1995-1997 1995: maakten de wettelijke bepalingen betreffende de openbare omroep deel uit van het Vlaams omroepdecreet, gecordineerd in 1 basisdocument. + nieuwe taakomschrijving, maximale autonomie + opdracht van de openbare omroep vastgelegd in een omstandige mission statement in het decreet en grondige herschikking in de directiestructuur. (voortaan onder leiding van gedelegeerd bestuurder, bijgestaan door directiecomit) 1997: omzetting van de BRTN in een naamloze vennootschap van publiek recht, werd omgedoopt tot VRT. Vlaamse gemeenschap is enige mogelijke aandeelhouder in de NV VRT. (effectieve omzetting op 1 januari 1998) o Beheersovereenkomsten 1997-2001 / 2002-2006 o 2006-2008 Nu beheersovereenkomst 2007-2011 / 2012-2016 (grote mate van continuiteit) o

(als je geschiedenis overloopt, dan zie je pogingen om taakomschrijving beter af te lijnen + zoeken naar waarborgen voor onafhankelijkheid + waarborg financieel: hoe meer men afhangt van onzekere feiten, hoe meer men een onzekere financiering heeft.) Van BRTN naar VRT (1995/1998) Taakomschrijving en autonomie beperking voogdijbevoegdheid VRT bepaalt zelf statuut van personeel financiering gewaarborgd + transparantie invulling van taak publieke omroep mission statement beheersovereenkomst meer efficinte organisatiestructuur NV van publiek recht HRM ifv kwaliteit, creativiteit, talent Naar de VRT in een digitaal medialandschap(2005/2009) (deze veranderingen situeren zich tegelijkertijd in het verlengde van de EU-verplichtingen betreffende de financiering van de openbare omroep) Herdefiniring van opdracht en mission statement Strengere voorwaarden merchandisings- en nevenactiviteiten Herschikking bevoegdheden gedeleg. bestuurder / RvB (felomstreden!!) Strengere voorschriften ivm opbouw van reserves en terugbetalingsmechanismen Strengere voorschriften ontwikkeling nieuwe diensten

8
= wettelijk kader voor opstarten en verder ontwikkelen van VRT als digitale omroep 2. Maatschappelijk doel en opdracht (Art. 6) = verzorgen van programmas binnen de openbare omroepopdracht Zoveel mogelijk mediagebruikers bereiken met diversiteit aan hoogkwalitatieve programmas (inhoud, creativiteit, innovatie) Pluralisme prioriteit voor informatie en cultuur Specifieke doelgroepen (jeugd, kinderen) Vlaanderen, identiteit en diversiteit, democratie + in geest van tolerantie & verdraagzaamheid. Technologie nieuwe mediatoepassingen Mission statement : verder uitgewerkt in strategische doelstellingen en performantiemaatstaven maken deel uit van de beheersovereenkomsten, actueel 2012-2016 meer cultuur en onderzoeksjournalistiek, drie volwaardige televisiekanalen (n (aandacht voor info en goeie journalistiek) , Canvas (cultuur) en Ketnetkanaal (voor kinderen met aanbod voor jongeren vanaf 20u)) TV-sponsoring tot 16,5 m/euro) (VRT mag meer, maar moet zich houden aan de voorwaarden!!) art. 7 autonomie programmatie ( er kan geen enkele inmenging van buitenaf gebeuren op de programmatie van de VRT + inperking door de verplichtingen die het decreet aan de VRT oplegt) art. 8 merchandising en nevenactiviteiten binnen kader RvB + 3 clusters VW: - Ondersteuning programmas / diensten binnen publieke opdracht - Zelfbedruipend/transparant Marktconform (men mag niet onder de prijzen werken; waaraan concurrentie niet mee kan doen) 3. Organisatie De Vlaamse Gemeenschap is de enige aandeelhouder (en kan haar aandelen in de VRT niet overdragen, art.3-5) Algemene vergadering (Vl. regering, art. 11) Raad van bestuur (art. 12), bevoegdheid (art. 13) 12/15 leden, aangesteld door Vl. regering volgens evenredige vertegenw. fracties Vl. Parl. max. 3 coptatie expertise media/bedrijfsbeleid + onverenigbaarheden mandaat = 5 jaar (verlengbaar) Gedelegeerd bestuurder (A.V.) (art. 14) + directie-college (RvBest) Commissaris(sen) (art. 15, NV) Financieel toezicht: (art.31-33) Rekenhof + interne audit VRT/ Audit Vl. Gem. Gemeenschapsafgevaardigde (algemeen voogdijtoezicht; art.218)

9
Art. 13: bevoegdheid RvBestuur

algemene strategie van VRT beslissingen ivm aangelegenheden strategisch karakter (i.e. belangrijke impact op VRT in Vlaamse samenleving of op medialandschap) RvBestuur beslist! goedkeuren beheersovereenkomst, ondernemingsplan strategische meerjarenplannen regels ivm aanwerving en rechtspositie personeel aanstellen en ontslag leden directiecollege toezicht op gedelegeerd bestuurder (..) opstellen kader VRT merchandising en nevenactiveiten (cfr. art. 8) Art. 14: bevoegdheid gedelegeerd bestuurder exclusief bevoegd voor en belast met taken van operationeel bestuur VRT management van de dienstverlening productontwikkeling personeelsbeleid en financieel beleid beheer infrastructuur communicatie en pr programma-aanbod en uitzendschema! operationele beslissingen ifv VRT vertegenwoordiging in rechte / voor rekening VRT

4. Financile middelen (art. 22-26) A. Overheidsdotatie (eerste pijler) o Jaarlijkse enveloppe aan financile middelen volgens beheersovereenkomst 2011: 293,3 milj o Vergoeding voor specifieke opdrachten vb. 4,1 milj E-VRT o Renovatie omroepcentrum /digitalisering archief o Vlaams orkest en Kamerkoor / Pensioenfonds (..) o Reservefonds (max. 10 % overheidsmiddelen) (art. 26) B. Eigen inkomsten o Advertentiemarkt: commercile activiteiten max. radioreclame 40,9 milj max. tv-sponsoring 10 milj (klimt naar 16,5 milj ) Knipperlichtprocedure als minder dan 90% -> overheid past bij o Eigen producties (derde pijler) o Afgeleiden (vierde pijler) zogenaamde Line Extensions : merchandising/nevenactiviteiten(commercile activiteiten die rechtstreeks verband houden met of afgeleid zijn van de VRT-netten) 5. Beheersovereenkomst (art. 16-17) o o Meetbare doelstellingen (kwaliteit/bereik/waardering) Doelstellingen E-VRT

10
o o o o Doelstellingen personeelsbeleid, financieel beleid, technologie, transmissie Berekening jaarlijkse enveloppe (+ transparantie) Jaarlijkse rapportering aan Vl. Regering ter bespreking Vl. Parlement Maatregelen igv niet naleving

Beheersovereenkomst (art. 18-21) Nieuwe diensten pas na toestemming Vl. reg. na advies Sectorraad Media SARCJSM> (art. 18) Beheersovereenkomst = telkens 5 jaar Art. 19: ontwerp door VRT 6 maand voor verstrijken Art. 20 : voorbereiding nieuwe beheersovereenkomst Sectorraad Media, publieke bevraging, mediamarkt Advies aan Vl. regering + publiek op website Art. 21: Jaarlijks rapport VRT voorgelegd aan Vl. Parl. + evaluatierapport gemeenschapsafgevaardigde + toezicht en rapportering door VRM

6. Personeel (art. 27-28) van statutair naar contractueel (arbeidsovereenkomst) VRT legt regels vast ivm aanwerving en de rechtspositie van het personeel HRM-beleid

7. Toezicht A/ Gemeenschapsafgevaardigde (art. 30) naleving wetten, decreten, beheersovereenkomst schorsing na gemotiveerd beroep Vlaamse regering beslist binnen 20 d. over de nietigverklaring , anders wordt beslissing definitief = beperkte voogdij : wettelijkheid/annulatie B/ Audit (art. 31-33) interne auditentiteit + auditcomit/auditcel VRT Rekenhof : controle rekeningen Interne Audit Vlaamse Gemeenschap 8. Programmas (art. 29) Nieuwsdienst moet heel zwaar inzetten op journalistieke deontologie + deontologische code binnen VRT + redactionele autonomie > redactiestatuut Code vastgesteld door Ged. Best + vakbonden Socio-economische programmas TV + SERV (om bepaalde informatieprogrammas te maken over werkgever en werknemer) (per week 15 min of per twee weken 30 min)

11
9. Mededelingen overheid (art. 34) Vlaamse regering/Vl. Parl Min./Staatssecr. Brussels Hfdstedelijk Gewest Voorlichting/algemeen belang, aansluitend hoofdjournaal * max. 15 min./maand * kosten voor overheid p.m : ook mededelingen Federale regering * max. 8 u./maand Wet 8/2/1977 en KB 8 juni 1982 Niet tijdens 2 maand voor verkiezingen (uitz.) 10. Derden (art. 35-36) Sedert 1/1/2002: einde politieke derden Nog enkel religieuze/levensbeschouwelijke R&TV en sociaal-economische derden op de radio (uitz. radio soc-econ. niet in periode 2 maand/verkiezingen) Vl. regering geeft erkenning + bepaalt zendtijd (max. 50 u TV, 72,5 u radio) + bedrag subsidie Verplichting VRT om tegen vergoeding technische faciliteiten te verlenen

11. Zendtijd politieke partijen Sinds 2009: geen zendtijd meer op VRT aan PP in aanloop naar verkiezingen (2 maand) Optie: betaalde boodschappen PP tijdens sperperiode (art.49) Maar : is federaal (wet verkiezingsuitgaven) (infra) 12. Commercile communicatie op de VRT Zie les over commercile communicatie / VRM + toepassingen Art. 50 Geen reclame en telewinkelen op TV Geen sponsoring/PP kinderprogrammas Co-productie en co-financiering Zelfpromotie (geen sluikreclame!) BANs (boodschappen van algemeen nut) (art.46) political advertising (art.49) 13. Andere wettelijke bepalingen VRT behoeft geen vergunning VRM nodig voor bezit van zendapparatuur / frequenties die nodig zijn, worden ter beschikking gesteld door Vlaamse Regering. (art.1934) VRT in basisaanbod dienstenverdelers (art.1861) Recht van antwoord (art.103-117) Auteursrecht en naburige rechten Ook toepassing van de wet- en decreetgeving betreffende openbaarheid van bestuur Recht op vrije nieuwsgaring en korte berichtgeving (casus: TV-Limburg/KRC GENK): (toegang moet worden gegeven aan regionale televisieomroepen tot een evenement in een voetbalstadion met het oog op het maken van beelden en afnemen van interviews in de marge, voor, tijdens en na een voetbalwedstrijd, ook al heeft de VRT de exclusieve uitzendrechten verworven op deze wedstrijd.)

12

Hoofdstuk. 15: Commercile communicatie + Hoofdstuk 18: De Vlaamse Regulator voor de Media
Oprichting van het agentschap 10/02/2006 : start Vlaamse Regulator voor de Media - komt in de plaats van het Vlaams Commissariaat voor de Media, de Vlaamse Geschillenraad voor de radio en televisie en de Vlaamse Kijk-en Luisterraad. - Boeman van de omroep; controleert inbreuken op het mediadecreet, zware sancties opgelegd. Medio 2007: herschikking samenstelling Raad van Bestuur en Algemene Kamer Decreet 20/06/2008: aanpassingen aan het regelgevend kader Nieuw Mediadecreet van 27 maart 2009 Bepalingen VRM : Art. 215-233 Stuctuur van het agentschap Beter Bestuurlijk Beleid: Extern verzelfstandigd agentschap (EVA) met rechtspersoonlijkheid Structuur is vierledig: 1. Raad van Bestuur (hoogste orgaan) 2. Algemene Kamer (eerste kamer) 3. Kamer voor onpartijdigheid en bescherming van minderjarigen (tweede kamer) 4. Administratie 1. Raad van Bestuur (art.226) (hoogste orgaan; geen enkele invloed op Algemene Kamer) het sluiten van de beheersovereenkomst met de Minister van Media het goedkeuren van de rapportering over de uitvoering van de beheersovereenkomst de opmaak van de begroting het herverdelen van de begrotingskredieten de opmaak van de algemene rekening de rapportering over de uitvoering van de begroting de opmaak van het jaarlijkse activiteitenverslag

2. Algemene Kamer (art.218 2) (ruime bevoegdheid) het algemene toezicht op de naleving van het Mediadecreet en de sanctionering van inbreuken het uitreiken, wijzigen, schorsen en intrekken van zendvergunningen het toekennen, schorsen of intrekken v/d vergunning voor het aanbieden van een etheromroepnetwerk het ontvangen van verschillende soorten kennisgevingen die gericht zijn aan de VRM het bepalen van de relevante markten en de geografische omvang ervan voor producten en diensten in de sector van de elektronische communicatienetwerken en het analyseren van deze markten om te bepalen of ze daadwerkelijk concurrerend zijn het identificeren van ondernemingen met aanmerkelijke marktmacht en het opleggen, indien nodig van n of meer verplichtingen; het in kaart brengen van concentraties in de Vlaamse mediasector; het toezicht op de beheersovereenkomst van de VRT en het jaarlijks rapporteren daarvan aan de Vlaamse Regering; het uitvoeren van bijzondere opdrachten die de Vlaamse Regering indien

13
nodig kan toevertrouwen aan de Algemene Kamer Samenstelling (art. 216, 1) 5 leden: 2 magistraten (waaronder voorzitter) en 3 mediadeskundigen Doet uitspraak (art. 220, 1) Hetzij ambtshalve (dat ze het zelf zien & onderzoek instellen) Hetzij op verzoek van de Vlaamse Regering Hetzij op schriftelijke, met redenen omklede klacht door elke belanghebbende klacht mbt commercile communicatie of BAN kan ingediend worden door elke natuurlijke of rechtspersoon Sancties (art. 228) Waarschuwing met bevel overtreding stop te zetten Bevel uitspraak uit te zenden op tijdstip en wijze bepaald door algemene kamer, op kosten van de overtreder Verplichte publicatie van de beslissing in dag- en/of weekbladen, op kosten van de overtreder Administratieve geldboete tot 125.000 euro Zendvergunning schorsen of intrekken Erkenning van de omroep schorsen of intrekken Doorgifteschorsing 3. Kamer voor onpartijdigheid en bescherming van minderjarigen Doet uitspraak over geschillen die gerezen zijn naar aanleiding van het uitzenden van programmas - die de lichamelijke, geestelijke of zedelijke ontwikkeling van minderjarigen ernstig zouden kunnen aantasten (art. 42 MD) - die aansporen tot haat en geweld (art. 38 MD) - waarin discriminatie voorkomt tussen de verschillende ideologische of filosofische strekkingen (deze bevoegdheid omvat niet dejournalistieke deontologie) (art. 39 MD) Samenstelling (art. 216, 2) 9 leden, waaronder magistraten, academici, beroepsjournalisten Doet uitspraak (art. 220, 2) Hetzij ambtshalve, indien programmas die geestelijke, lichamelijke of zedelijke integriteit van minderjarigen kunnen schaden (art. 42), of die aanzetten tot haat wegens ras, geslacht, godsdienst of nationaliteit (art. 176, 1) => verschil met vroegere regeling: niet ambtshalve!! Hetzij op verzoek van de Vlaamse Regering Hetzij nav klacht door eenieder die blijk geeft van benadeling of belang Sancties (art. 229) Waarschuwing met eventueel bevel overtreding stop te zetten Bevel uitspraak uit te zenden op tijdstip en wijze door haar bepaald Verplichte publicatie van de uitspraak in dag- en/of weekbladen, op kosten van de overtreder, enkel in geval van inbreuk op art. 42 Administratieve geldboete tot 125.000 euro, enkel in geval van inbreuk op art. 42 doorgifteschorsing 4. Administratie de gedelegeerd bestuurder: dagelijks bestuur en leiding van het personeel en de vertegenwoordiging in rechte van het agentschap, wat de bevoegdheden van de Raad van Bestuur betreft

14
cel griffie: managementondersteuning naar de Raad van Bestuur en de kamers toe en verbindingsfunctie tussen de verschillende teams binnen het agentschap juridische cel: stelt ontwerpen van beslissingen op en biedt juridische ondersteuning bij afhandeling van dossiers onderzoekscel: verricht werkzaamheden op het vlak van bepaling en analyse v/d relevante markten in de elektronische communicatiesector, identificeert bedrijven met aanmerkelijke marktmacht in deze sector en brengt concentraties in de Vlaamse mediasector in kaart ondersteunende cel: verricht managementondersteunende taken op gebied van communicatie, boekhouding, begroting, logistiek, personeelsbeheer en informatica en is ook actief op vlak van het toezicht van de beheersovereenkomst technische cel: verricht technische onderzoeken voor de Regulator en doet ook technische berekeningen in het geval van verplaatsingen van zendinstallaties

Algemene Kamer Doet ondermeer uitspraak over commercile communicatie Reclame, sponsoring, telewinkelen, productplaatsing Algemene vrijheid uitzenden commercile communicatie (nieuwe term, vroeger bevatte de omroep dit niet; kan op verschillende manieren genterpreteerd worden) met uitzondering van beperkingen en verplichtingen uit het decreet Verbodsbepalingen VRT Code reclame en sponsoring wordt gentegreerd Commercile communicatie Art. 2, 5 Vormen van commercile communicatie zijn onder meer Reclame Telewinkelen Sponsoring Productplaatsing Televisiereclame en telewinkelen: vanaf 1 september 2009 Art. 47-101 Mediadecreet: Versoepeling reclameregels Scheidingsbeginsel: Reclame en Telewinkelen moeten duidelijk herkenbaar zijn en moeten kunnen worden onderscheiden van redactionele inhoud (zie bv. VT4: onderwatervrouwen, scheiding mag ook ruimtelijk zijn, spitsuren: rechts onder blijft men doorlopen) niet meer voor zelfpromotie + rekening houden met nieuwe technieken Alleenstaande reclameboodschappen (single-spot: 1 reclamespot, geen blok; wel toegestaan als reclamespot lang is + onvoldoende adverteerders + tijdens sportwedstrijden) Onderbrekingen vaker mogelijk Enkel nog uurlimiet (max 12 min per uur /20%) Publi-reportages worden niet meegeteld !!! Geen drie-uurlimiet meer voor telewinkelprogrammas Radioreclame: idem (soepeler) Telewinkelen Def. art. 2, 45: Onderscheid telewinkelspots en telewinkelprogrammas Art. 82: Telewinkelprogrammas: Duidelijk gekenmerkt (visuele en akoestische middelen) Onderscheiden van de redactionele inhoud Min. duur van 15 min. zonder onderbreking

15
Nooit in onmiddell. omgeving kinderprogr. (15 min. vr/na) Voorbeelden: Beslissing 2009/078 van 23 november 2009: Hot or not Programma 'Hot or Not': kijkers worden via banners, die tijdens de videoclips worden getoond, uitgenodigd om tegen betaling de fotos van andere kijkers te becommentariren Aan het einde van de clips wordt telkens aangeven of de persoon in kwestie 'Hot or Not' is Argument zender: bijkomende dienst die niet op zichzelf kan bestaan Argument VRM: het resultaat van de stemming heeft geen invloed op de keuze en volgorde van de uitgezonden clips => geen interactieve applicatie, wegens het gebrek aan wisselwerking tussen de voting en de clips Volgens de Regulator betreft het hier een loutere verkoop van de schermruimte, alle elementen van telewinkelen zijn hier aanwezig geen duidelijke scheiding tussen de clips en de banners Sanctie: boete van 2.500 Beslissing 2011/003 van 24 januari 2011: Fuzz Jongerenprogramma Fuzz met videoclips, interviews, chat Argument zender: amusement + interactie Argument VRM: loutere chatfunctie los van het programma, geen interactieve dienst Volgens de Regulator betreft het hier een loutere verkoop van de schermruimte, alle elementen van telewinkelen zijn hier aanwezig => telewinkelprogramma Geen duidelijke aanduiding als telewinkelprogramma Sanctie: boete van 2.500 Ook belspelletjes: is telewinkelen: hoge prij voor nummer in beeld + programma bestaat grotendeels uit vragen (zie moeilijkheidsgraad van de spelletjes) Commercile communicatie Sponsoring en Productplaatsing productplaatsing : elke vorm van audiovisuele commercile communicatie die bestaat in het opnemen van of het verwijzen naar een product of dienst of een desbetreffend handelsmerk binnen het kader van een televisieprogramma; (art. 2 30) Onderscheid tussen: opname tegen betaling en opname in ruil voor gratis levering (productiehulp, prijzen) sponsoring : elke bijdrage van een publieke of particuliere onderneming, een overheid of een natuurlijke persoon die zich niet bezighoudt met het aanbieden van omroepdiensten of met de vervaardiging van audiovisuele of auditieve producties, aan de financiering van omroepdiensten of programma's met het doel zijn of haar naam, handelsmerk, imago, activiteiten of producten meer bekendheid te geven; (art. 2 41) Verschil tussen beide: PP: verwijzing naar het product is ingebed in de actie van het programma Verwijzingen naar een sponsor kunnen worden getoond tijdens een programma maar maken geen deel uit van de plot!!!

16

Sponsoring Voorwaarden: redactionele onafhankelijkheid niet aantasten niet aansporen tot aankoop duidelijk maken begin, einde of tijdens programma Strenger VRT Kinderprogrammas niet bij VRT (+ vijf minutenregel) geen alcohol geen logovermelding

Productplaatsing Voorwaarden: redactionele onafhankelijkheid niet aantasten niet aansporen tot aankoop duidelijk maken begin, einde, onderbreking eigen programma geen overmatige aandacht

Kinderprogrammas nooit bij VRT, gratis PP wel bij particuliere omroeporganisaties (Vl. Reg.)

Verboden in journaals en politieke informatieprogrammas

Betaalde PP enkel in films, series, sportprogrammas en lichte amusementsprogrammas Niet door tabaksproducenten en voor geneesmiddelen

Niet door tabaksproducenten en voor geneesmiddelen

Productplaatsing Art. 98-101 en def. art. 2, 30 Aanduiding PP Zie Besluit Vl. Reg. 10 september 2010 inzake logo PP Minstens 5 sec. bij begin en einde, en na onderbreking Vw. inzake plaats (boven/onder rechts), grootte, kleur + transparantie NEUTRAAL : geen enkele aandacht voor product/dienst Tem 1 februari 2011: logo vergezeld door uitleg (minstens 5 sec.) Uitleg via teletext en/of website Geen overmatige aandacht redactionele onafhankelijkheid niet aantasten Niet rechtstreeks aansporen tot aankoop / huur Voorbeelden Product Placement Beslissing 2010/15 van 15 maart 2010: Marie Jo in De Zevende Dag Argument omroep: geen betaling ontvangen, maar redactionele beslissing Argumenten VRM: Filmen op locatie = productiehulp Veelvuldig vertonen Marie Jo-Intense-lingerie = overmatige aandacht Zuiver promotioneel geaarde betoog in het interview = rechtstreeks aangespoord tot het aankopen van de nieuwe (sport)collectie Sanctie: boete van 5.000 Beslissing 2010/026 van 26 april 2010: Kwint in De Zevende Dag Argumenten omroep: geen betaling ontvangen, maar redactionele keuze

17
Argumenten VRM: Door wijze van aanprijzen van de brasserie overschrijdt de openbare omroeporganisatie de limieten van de aandacht die in het geval van productplaatsing aan het product in kwestie mag worden besteed = overmatige aandacht Door zuiver promotioneel geaarde presentatie waarin Kwint zowel visueel als auditief op een aantrekkelijke manier wordt voorgesteld en waarin iedere vorm van kritische beoordeling ontbreekt = rechtstreekse aansporing tot het bezoeken ervan Sanctie: boete van 5.000 Beslissing 2010/005 van 18 januari 2010: The Block Gent Levis-verf Argumenten omroep: Kijkers worden niet opgeroepen om naar winkel te gaan. Enthousiaste reacties van deelnemers, omdat ze verf gratis krijgen VRM: Product wordt aangeprezen waardoor het programma op die manier rechtstreeks aanspoort tot aankoop of huur van de betrokken producten Nadrukkelijk in beeld: 5 seconden op de voorgrond + Junkers verwarmingsketel Sanctie: 10.000 Beslissing 2010/027, 26 april 2010: Sissy Boy in Spotlight Spotlight is lifestyle-programma waarin een reportage over de opening van de winkel Sissy Boy werd getoond Argumenten omroep: Geen betaling ontvangen, maar een redactionele keuze. Lifestyle programma Argumenten VRM: Bijzonder lovende en aanprijzende commentaar = overmatige aandacht Visuele en auditieve aantrekkelijke voorstelling = rechtstreeks aansporen tot bezoeken van Sissy Boy Sanctie: 1.500 Audiovisuele media Strenge verplichtingen opgelegd door de overheid versus geschreven pers Zelfregulering

Lifestyleprogrammas: het concept van dit programma is bepaalde winkel positief of negatief beoordelen. VRM maakt geen onderscheid tussen informatieve programmas en lifestylprogrammas. (dus puntje van kritiek) Voorbeelden Sponsoring Geen promotionele elementen Alleen imago-ondersteunende boodschap Beslissing 2008/080 van 15 december 2008: Globevents Beeldfragment: Sponsorvermelding Globevents.mpg Slogan: Globevents presents: Surf and Beach camps.com. 10 dagen vanaf 199 . Prijsvermelding = promotioneel element Sanctie: waarschuwing Beslissing 2008/025 van 14 maart 2008: sponsoring aankondigingsspot journaal een aankondigingsspot voor een programma dat zelf niet mag gesponsord worden mag geen sponsorvermelding bevatten Verbod sponsoring journaals Sanctie: waarschuwing Beslissing 2010/19 van 22 maart 2010: Martinispot Argumenten omroep: Sponsorvermelding

18
Argumenten VRM: Sponsorboodschap is uitgegroeid tot reclameboodschap. De spot is niet duidelijk onderscheiden van de programmas. Sanctie: 5.000 Cfr. eerdere beslissing 2009/034 van 20 april 2009: Martinispot: 3.750 Beslissing 2010/044 van 18 oktober 2010: Martini spot (3x) (na veroordeling werd de spot nogmaals 3 keer uitgezonden) Sanctie: 25.000 Publireportage Art. 81, 5: = Commercile communicatie die meer tijd in beslag neemt dan reclamespots omdat het accent ligt op redactionele en informatieve inhoud Voor regionale en private lineaire zenders Worden niet meegeteld in berekening van duur reclame moeten duidelijk herkenbaar zijn en onderscheiden van redactionele inhoud Voorbeelden Publireportage Beslissing 2010/003 van 18 januari 2010 Gunk TV zaak: BOSE Feiten: tijdens vraaggesprek met directeur van Bose, waarin nieuwe producten worden voorgesteld, komt het logo op de achtergrond in beeld Argumenten VRM: Ondanks informerend aangemeten karakter zijn het publiciteitsreportages Publireportage onvoldoende afgebakend van andere redactionele inhoud en niet duidelijk herkenbaar als publireportage Sanctie: 1.500 Boodschap Algemeen Nut Art. 46: BAN Duidelijk herkenbaar TV: voorafgegaan/gevolgd door passende aankondiging Radio: auditief signaal BAN van sociale en humanitaire verenigingen, alg. welzijn mogen geen commercile promotie voeren voor individuele producten of diensten, noch commercile promotie van lidmaatschap voor deze verenigingen Cfr 3 soorten BAN (art. 2, 3) a. overheden/openbare instellingen (..) Vl. Gem. b. sociale en humanitaire verenigingen en alg. welzijn c. erkende culturele verenigingen / culturele activiteiten Voorbeelden BAN Beslissing 2009/ van 26 januari 2009: BAN CM CM = sociale en humanitaire vereniging of vereniging die behoort tot het domein van het algemeen welzijn. De boodschap houdt verband met haar opdracht van algemeen belang, namelijk het fysiek, psychisch en sociaal welzijn van hun leden te bevorderen in een geest van voorzorg, onderlinge hulp en solidariteit BAN roept niet op tot lidmaatschap van de CM Het loutere vermelden van het logo van een vereniging kan niet worden beschouwd als een commercile promotie van producten of diensten

19
Zelfpromotie Def. art. 2, 46: De aanprijzing door een omroepdienst van eigen producten, diensten, programmas of netten Art. 79: Moet niet meer duidelijk onderscheiden zijn van redactionele inhoud Informatie door dienstenverdelers Beslissing 2010/14 van 22 februari 2010: Telenet pop up Uitzendingen van Studio 100 TV: Tijdens de uitzendingen ->popup/ overlayer in beeld die de kijkers informeert over de nieuwe dienst Prime Sport Digitext. Argumenten Regulator: Mediadecreet geeft dienstenverdelers (zoals Telenet) de mogelijkheid om via n analoog en twee digitale kanalen, de abonnee informatie te verschaffen over programmas en diensten. Door deze informatie via een afzonderlijk infokanaal aan te bieden, dat de kijker zelf dient te consulteren, wordt vermeden dat het kijkcomfort wordt verstoord. Dat kijkcomfort wordt wel verstoord wanneer men de kijker ongevraagd confronteert met pop-up berichten, Sanctie: 10.000 Kamer voor onpartijdigheid en bescherming van minderjarigen Bescherming minderjarigen Drugs in programmas Seksuele handelingen in programmas Expliciete, seksueel getinte boodschappen op teletekst Griezelige / gewelddadige aankondigingtrailers Onpartijdigheid Spanning VRT en VB Standpunt VRM Cases Bescherming van minderjarigen Artikel 42, eerste lid - Absoluut verbod: Programmas de lichamelijke, geestelijke of zedelijke ontwikkeling van minderjarigen ernstig zouden kunnen aantasten, zoals programmas waarin pornografische scnes of beelden van nodeloos geweld voorkomen, mogen niet worden uitgezonden Artikel 42, tweede lid - Relatief verbod Programmas die schade zouden kunnen toebrengen mogen niet worden uitgezonden, tenzij door de keuze van het tijdstip van uitzending of door technische maatregelen wordt gewaarborgd dat minderjarigen deze uitzendingen normaal niet zullen zien. Als deze programmas ongecodeerd worden uitgezonden: waarschuwing auditief OF visueel symbool hele uitzending Drugs in programmas Thuis (VRT): ois rookt een joint Beslissing VRM (14 maart 2006): algemeen beeld over druggebruik niet overwegend of ongenuanceerd positief + drugproblematiek komt niet op ongepaste wijze aan bod niet van aard om lichamelijke, zedelijke of geestelijke ontwikkeling van minderjarigen aan te tasten Morgen beter (VRT): Kristien Hemmerechts verklaart dat zij de ervaring had bloedgeil te worden bij het roken van een jointje Beslissing VRM (14 maart 2006): rekening houden met soort programma + late uitzenduur, waardoor kan aangenomen worden dat deze uitspraak geen minderjarig publiek bereikt heeft niet van aard om lichamelijke, zedelijke of geestelijke ontwikkeling van minderjarigen aan te tasten

20

Seksuele handelingen in programmas Seks & the City (VT4): expliciete beelden in twee fragmenten waar een volwassen man zich masturbeert met voor zich blootblaadjes die duidelijk in beeld waren gebracht Beslissing VRM (3 april 2007): expliciet + geen auditieve waarschuwing + vroeg uitzenduur van aard om lichamelijke, zedelijke of geestelijke ontwikkeling van minderjarigen aan te tasten Waarschuwing Expliciete, seksueel getinte boodschappen op teletekst (VTM, VT4, TMF) Geen filter of andere technische maatregelen om minderjarigen af te schermen Dagelijks en ook overdag te bekijken 18+ symbool onvoldoende Beslissing VRM (28 september 2010): programmas die schade kunnen toebrengen aan fysieke, mentale of zedelijke ontwikkeling van minderjarigen waarschuwing (TMF) / 12.500 boete + bevel bericht over uitspraak uit te zenden (VTM + VT4) Aankondigingstrailer voor horrorfilms om 18u (2BE) Veel kinderen voor de buis beelden angstwekkend en zeer indringend Beslissing VRM (16 december 2008): kinderen kunnen deze beelden niet in een juiste context plaatsen, waardoor de beelden schade kunnen toebrengen aan hun fysieke, mentale of zedelijke ontwikkeling waarschuwing Aankondigingstrailer voor de zaak Alzheimer omstreeks 19u (VRT) Uur waarop breed publiek kan worden bereikt (net na Blokken) Man in close-up vermoord door schot in voorhoofd Beslissing VRM (28 september 2010): het tonen van dergelijke gruwelijke of schokkende beelden kan een negatieve invloed hebben op de fysieke, mentale of zedelijke ontwikkeling van minderjarigen waarschuwing Gruwelijke beelden True Blood om 18u20 (Acht) Beelden: vastgeketende man in een kerker tussen afgehakte ledematen en dode lichamen met bloedsporen Omroep: technische maatregelen = leeftijdscode wordt meegezonden => kinderslot VRM: bestaan kinderslot onvoldoende gekend Sanctie: waarschuwing Leeftijdscode wordt meegezonden Omroep gaat mee werken aan een sensibiliseringscampagne Seksueel getinte beelden tijdens KenPark om 20u30 (JIM) Omroep: op voldoende laat tijdstip uitgezonden + op laatste moment naar vroeger tijdstip verschoven VRM: onvoldoende maatregelen genomen om te verhinderen dat kinderen toegang zouden krijgen tot deze beelden. Sanctie: 12.500 Onpartijdigheid Spanning tussen VRT en VB

21
VRT moet bijdragen tot onafhankelijke en pluralistische opinievorming en tot een democratische en verdraagzame samenleving (art. 6, 2 Mediadecreet) Bijdrage tot tolerantie, stimuleren van gemeenschapsrelaties in pluri-etnische en multiculturele samenleving (Beheersovereenkomst 2007-2011) = PUBLIEKE OMROEP-OPDRACHT Nota (2001): De VRT en de democratische samenleving Tegen discriminatie en sociale uitsluiting Correcte en zorgvuldige berichtgeving + verbod van discriminatie in nieuws- en informatieprogrammas Geen open tribune aan VB, selectief! Mededeling (2005): De VRTnieuwsdienst en Vlaams Belang VRT is geen instrument voor partijen, standpunten of meningen die afbreuk doen aan de democratie of verdraagzaamheid en die openlijk oproepen tot discriminatie Het is verantwoord dat vertegenwoordigers van het VB niet in dezelfde mate aan het woord komen als vertegenwoordigers van andere partijen Artikel 39 Mediadecreet (oud art. 111bis) Geen discriminatie tussen de verschillende ideologische en filosofische strekkingen Informatieprogrammas moeten in een geest van politieke en ideologische onpartijdigheid tot stand komen Vlaamse Regulator voor de Media - Compromis de selectie van de gasten moet steeds op een objectieve en redelijke manier journalistiek en inhoudelijk kunnen verantwoord worden in functie van het gekozen onderwerp Maw, als de afwezigheid van een politicus of een politieke strekking in een informatieprogramma objectief en redelijk wordt verantwoordt, dan is er geen sprake van partijdigheid of discriminatie VRM 26 juni 2007 - Zaak Vanhecke t. VRT Kanseliersdebatten op VRT (verkiezingen juni 2007) Enkel met kandidaat-premiers - Inbreuk op discriminatieverbod - Inbreuk op plicht tot onpartijdigheid In Belgi worden geen premiers verkozen VRT heeft een niet objectief en derhalve niet redelijk verantwoord onderscheid gecreerd voor een gelijke categorie van personen, namelijk de lijsttrekkers voor de Senaat Raad van State 25 juni 2009: VRM kon legitiem deze beslissing nemen (VRT in ongelijk gesteld) VRM 24 februari 2009 - Zaak Valkeniers & VB t. VRT Debat over de toekomst van Belgi in Panorama (Canvas); 12 wijzen, niemand van VB uitgenodigd Klacht VB tegen VRT - Geen inbreuk op discriminatieverbod - Geen inbreuk op plicht tot onpartijdigheid => Thema niet vanuit partijpolitieke hoek, maar vanuit heel palet aan invalshoeken benaderd

22
=> Selectiecriterium niet politieke kleur, wel professionele vertrouwdheid met het thema => Niet alle politieke partijen waren vertegenwoordigd, aanwezige politici vertolkten bovendien persoonlijke visie = REDELIJKE EN OBJECTIEVE VERANTWOORDING

Hoofdstuk. 16: Het Recht op vrije nieuwsgaring, korte berichtgeving en evenementen

Art. 118-126: Recht op vrije informatiegaring en korte nieuwsverslagen Weten dat er in de Vlaamse wetgeving zoiets bestaat als recht op informatiegaring in Audiovisuele media. Lineair! (Vl. + EU) 1. Recht op toegang tot evenement (..) + uitz. art. 119 2. Recht om opnamen te maken + uitz. + beperkt bij sport (art. 122) (enkel in de marge, mits opnamen beschikbaar door exclusiviteitshouder) + recht om tegen billijke vergoeding te beschikken over opnamen/signalen excl.houder. 3. - Recht korte nieuwsverslagen (journaals en actuaprogr.) + voorwaarden en beperkingen (art. 120 /121 + 123/124) Toepassing : VRM ivm VMMa t. VRT/Sporza (VRT heeft toegang tot beelden van voetbalmatch (in nieuws & actualiteitsprogrammas), ondanks dat VTM er recht op heeft) De televisiediensten (art. 151 -176) Bepalingen voor alle TV-diensten Art. 153 : Evenementenregeling Vl Reg. : lijst aanzienlijk belang (on)rechtstreeks / geheel of deel en daarom niet op exclusieve basis waardoor belangrijk deel publiek in Vl. Gem. deze evenementen niet zou kunnen volgen via de basispakketten van de dienstverleners + ook weerslag tov lijsten van andere EU-lidstaten = inperking excl. rechten Vl. omroeporganisaties ( 2) Art. 153 : Evenementenregeling Vl. Lijst Criteria ! - belangrijke algemene nieuwswaarde en brede interesse bij publiek - internationale competitie / nationale ploeg of deelname Belgisch team of sporter(s) - belangrijke sportdiscipline / rijke culturele waarde in de Vlaamse Gemeenschap - traditioneel via kosteloze TV, hoge kijkcijfers Evenementenlijst Belgi besluit EU COMMISSIE 25 juni 2007 Geconsolideerde lijst van belangrijke evenementen voor Belgi 1. De Olympische zomerspelen 2. De finale van de Beker van Belgi voetbal, mannen 3. Alle wedstrijden van het Belgische voetbalteam, mannen 4. De eindronde van het wereldkampioenschap voetbal, mannen 5. De eindronde van het Europees kampioenschap voetbal, mannen 6. De wedstrijden van de Champions League waaraan een Belgisch clubteam deelneemt 7. De wedstrijden voor de UEFA-Cup waaraan een Belgisch clubteam deelneemt 8. De Ronde van Frankrijk voor beroepsrenners, mannen

23
9. Luik-Bastenaken-Luik 10. De Amstel Gold Race 11. De Ronde van Vlaanderen 12. Parijs-Roubaix 13. Milaan-San Remo 14. Het kampioenschap van Belgi wielrennen op de weg voor beroepsrenners, mannen 15. Het wereldkampioenschap wielrennen op de weg voor beroepsrenners, mannen 16. De Memorial Ivo Van Damme 17. De Grote Prijs van Belgi Formule 1 18. De volgende Grand Slam-tennistoernooien: Roland Garros en Wimbledon, alle kwartfinales, halve finales en finales met Belgische deelnemers 19. De Davis Cup en de Fed Cup, alle kwartfinales, halve finales en finales waaraan het Belgische team deelneemt 20. De finale van de Koningin Elisabethwedstrijd Evenementen die uitsluitend op de lijst van de Franse Gemeenschap staan: (Walloni) 1. De Waalse Pijl 2. De Olympische winterspelen 3. De wedstrijden van het wereldkampioenschap atletiek waaraan Belgische atleten deelnemen Evenementen die uitsluitend op de lijst van de Vlaamse Gemeenschap staan: 1. De finales en halve finales van de Champions League 2. De finales en halve finales voor de UEFA-Cup 3. Parijs-Tours en de Ronde van Lombardije (wielrennen) 4. Het Belgisch en wereldkampioenschap veldrijden voor beroepsrenners, mannen 5. De volgende Grand Slam-tennistoernooien: de Australian en de US Open, alle kwartfinales, halve finales en finales met De evenementenregeling ter discussie: 1. Via open, kosteloze televisie EG-RL Decreet: basispakketten van de verschillende dienstenverdelers Voldoende waarborg? 2. Evenementenbesluit Belgi Lijst goedgekeurd EC 25 juni 2007 / Protest FIFA en UEFA - WK voetbal - EK voetbal Gerecht eerste aanleg : OK, is n evenement, afweging HvJ 3. Evenementenregeling OK voor GwH (Liga) 4. KRC Genk, VRT en TV-Limburg Regionale televisieomroep TV Limburg ondervond problemen om beelden in de marge te nemen van de voetbalwedstrijd in het najaar van 2002.(VRT was van oordeel dat het TV-Limburg niet toekwam om met een cameraploeg in het stadion aanwezig te zijn.) Rechter: VRT: exploitatierechten + was als medeorganisator opgetreden. 5. WK Veldrijden Hooglede-Gits, 2007 (VRT)

24
Media en Journalistiek: media en reclame. Zelfregulering en zelfcontrole.

Hoofdstuk. 19: Journalistieke deontologie, de AVBB/VVJ, de beroepsjournalist en de raad voor de journalistiek

1. Inleiding (notie beroepsjournalist: statuut van beroepsjournalist) Neen, er is geen Orde van journalisten, maar wel een wet die verwijst naar het statuut van beroepsjournalist. Wet heeft beperkte draagwijdte dus. (de vrijheid van meningsuiting is grondrecht en uitoefening van vrijheid kan niet in exclusiviteit worden verleend) 2. Wet 1963 : beroepsjournalist (er was nood aan meer wetgeving in journalistiek) Bescherming van titel (erkenning deels ook) Voorwaarden (..) Erkenningscommissie (journalisten / uitgevers) (aanvraag tot erkenning van titel, vergezeld met de verantwoordingsstukken, wordt door toedoen van AVBB ingediend bij erkenningscommissie) Officile documenten : kaart en ID Omzendbrief betreffende de persvoorlichting door het parket. (informatie vanwege parket wordt exclusief verstrekt aan beroepsjournalisten) BIM-wet : restricties enkel tov BJ 3. Identificatiedocumenten / T-kaart Nationale perskaart + doorgansbewijzen. BJ en niet-BJ + ID voor technici die mee zijn met de journalisten (herkenbare documenten) Men mag zich enkel beroepsjournalist noemen als men zich die titel verworven heeft (zekere erkenning) + officile documenten die dat bevestigen (verschil met gewone journalist) 4. AVBB en de journalistieke ethiek Codes : internationaal / nationaal algemeen / specifiek Deontologische Raad en College (waken over toepassing en naleving van beroepsdeontologie) Adviezen/beslissingen 1995-2001 sinds 12/2002 : Raad voor Journalistiek (Vlaams initiatief: vorm van zelfregulering door en voor de journalistiek in de Vlaamse media) (..). Wet 1963: beroepsjournalist Voorwaarden * + 21 jaar * geen ernstige veroordeling * hoofdberoep / bezoldiging/ redactie / algemene berichtgeving (Bij de redactie van algemene berichtgeving moet men journalistiek als hoofdberoep uitoefenen en het moet bezoldigd zijn.) * minstens 2 jaar * geen handel drijven (uitz.) (journalist moet autonoom zijn en geen commercile activiteiten doen) DUS : naleving DEONTOLOGIE is gn voorwaarde voor titel BJ ! AVBB/VVJ en journalistieke deontologie

25
Rechten en plichten Internationaal Nationaal AVBB/VVJ en journalistieke deontologie Om lid te kunnen zijn van AVBB/VVJ: logisch: titel beroepsjournalist. Raad voor Deontologie (behandelen klachten van journalisten ivm ethiek) 11 beroepsjournalisten en beroepscollege 5 (College voor deontologie; 5) Bevoegd om adviezen te formuleren dan wel standpunten in te nemen over de deontologie. Clausule tov juridische aansprakelijkheid (houdt geen erkenning in van strafrechterlijke of burgerrechtelijke aansprakelijkheid van betrokken journalisten) Wil niet als rechtscollege optreden , (dus geen bindende uitspraken) Taak: om deontologische bakens uit te zetten voor het journalistiek functioneren. Hoedt er zich voor uitspraken te doen over goede en slechte smaak KRITIEK: werd als onvoldoende beschouwd; klacht tegen journalisten aan raad van journalisten die hun collegas moesten beoordelen: had weinig impact. (wet dus heel compact qua impact). Raad voor Deontologie (1995-2001) 5 jaar rechtspraak Undercoverjournalistiek laatste middel Alle middelen om informatie te achterhalen moeten uitgeput zijn, alvorens een journalist er mag van afzien om zich als dusdanig bekend te maken. Zich niet identificeren als journalist moet een allerlaatste toevlucht blijven. Respect priv-leven Geen afbreuk doen aan priv-leven door ongepast publiceren van persoonsnamen of identiteitsgegevens. (zie vb.: naar aanleiding van de publicatie van een foto waarop een (vermeende) pedofiel wel, en de slachtoffers niet onherkenbaar waren gemaakt.) Identiteitsgegevens slachtoffer Overvaljournalistiek Aanpak heeft nodeloos intimiderend effect, dat in hoofde van de genterviewde een redelijke toepassing van het beginsel van hoor en wederhoor in het gedrang kan brengen en daardoor het vinden van de waarheid kan bemoeilijken. (genterviewde: recht om zich rustig op vraaggesprek voor te bereiden) Embargos Embargoproblematiek: naar aanleiding van het verbreken van 2 embargos die de gerechtelijke overheden hadden afgekondigd in het kader van de zaak Dutroux. (respect priv-leven) Berichtgeving zelfmoord zaak Dejemeppe t. DM (!) 1998: aanleiding van de klacht van de Brusselse procureur des Konings Benoit Dejemeppe tegen De Morgen. DM: beweerde dat de Brusselse procureur banden zou hebben met het prostitutiemilieu. DM had in deze zaak onzorgvuldig gehandeld en beschikte over onvoldoende betrouwbaar bewijsmateriaal. (uitspraak werd voluit gepubliceerd in DM) bronnengeheim - collegas respecteren van het bronnengeheim moet ook gelden voor de bronnen van collegas. beeldvorming allochtonen journalistieke aanbevelingen voor de berichtgeving over allochtonen. zaak Kasterlee, gezinsdrama berichtgeving weekblad Humo betreffende de zaak Kasterlee (gezinsdrama, moord en zelfmoord), naar aanleiding van de publicatie post mortem van het interview met de ouders, een gesprek dat plaats had vijf dagen voor het drama. Minister Van Rompuy: kan zoiets? Raad besloot dat dit

26
document door zijn authenticiteit een belangrijke toegevoegde informatieve waarde bood omtrent een nieuwsfeit dat weinigen onberoerd liet en dat bijgevolg een grote maatschappelijke relevantie had. Raad voor de Journalistiek (december 2002) Situering (wetsvoorstel, zelfregulering) Kenmerken (VZW, journalisten en directies + middenveld) Dus niet beperkt tot beroepsjournalisten! Ook directies en uitgevers maken deel uit van het draagvlak. Uitspraken over beroepsethiek, verfijnen codes Informatief Bemiddelend (ombudsfunctie) Bijna de helft van de klachten kunnen opgelost worden via bemiddeling. Ombudsman: Flip Voets. (behandeld klachten over berichtgeving) Beoordelend (de beslissingen worden meegedeeld en gemotiveerd!) Raad treed op: Verzoek om informatie Klacht persoonlijk belang De Raad oordeelt geval per geval en op onaantastbare wijze of een verzoeker dit belang heeft; Eigen beweging (wanneer de Raad het nodig vindt om bepaalde journalistieke handelswijze te onderzoeken) Raad voor de Journalistiek Organisatie o 18 leden: 6 journalisten, 6 afgevaardigden van de uitgevers en mediadirecties en 6 externe leden. secr. generaal = ombudsman Procedure o Klacht binnen 30 d. o Kennelijk ontvankelijk (ongegrond, dan beslist de Raad dat de klacht om die specifieke reden niet verder kan behandeld worden) o Rapporteringcommissie, Raad Ombudsfunctie! (bemiddeling) Uitspraken, mededeling, bekendmaking Jaarverslagen en www.rvdj.be Van Raad voor Deontologie (1995-2002) naar Raad voor de Journalistiek : ruimere samenstelling breder draagvlak meer performante organisatie meer openbaarheid/transparantie + ombudsfunctie

Verklaring der plichten en rechten van de journalist (1971, EU) Code voor Journalistieke beginselen (1982, Belgi) 2010 : Code van de RvdJ - waarheidsgetrouw - onafhankelijk garen/verstrekken - fair optreden - respect voor het priv-leven Zie ook website van het netwerk van Europese persraden: www.aipce.net.

27
Enkele uitspraken: Marc. V.C. en Bart V. t. VTM en productiehuis 2B. Cameraploeg (VTM reportage, vergezellen van een medisch urgentieteam), MUG-team, in kamer van stervende, (hij sterft in de armen van het MUG-team, en de cameraploeg loopt, terwijl familie dacht dat de camera bij de MUG hoorde (men had niet meegedeeld dat de camera door onafhankelijk was.) klacht gegrond / priv-leven, oneerlijke methode/ het vermijden van ongeoorloofde inmenging in persoonlijke pijn en smart (duidelijk protocol: handelwijze van cameraploeg, die zonder duidelijke toestemming opnames heeft gemaakt in de woning van een stervende man, is in strijd met journalistieke beroepsethiek) Drowart t. HLN (Luna) Klacht van grootvader van Luna, n van de slachtoffers van de racistische moorden door Hans van Themsche. Klager deelt mee dat journaliste Annick Grobben hem meerdere keren heeft gecontacteerd op de dag waarop de dodelijke schietpartij plaatsvond. (en nadien blijven doen) = Journalistiek stalken, klacht gegrond Klager nam ook aanstoot aan de manier waarop HLN de berichtgeving over de begrafenis van zijn kleindochter heeft gellustreerd.(Foto slachtoffer) men had meerdere keren aan de pers gevraagd om het verdriet van de familie niet frontaal en breed in de pers uit te smeren. Klacht ongegrond (sereen portret van ouders van overleden kind. Vraag VVJ ivm Telefactsreportage Bom in Hotel EU-top Reeks vragen van beroepsethische aard naar aanleiding van de reportage over de veiligheid van buitenlande staatshoofden tijdens de Europese top. Een journaliste had een (alarm)pistool en een nepbom binnengesmokkeld in het Brusselse hotel waarin de staatsleiders Chirac en Merkel logeerden tijden de Europese Lentetop. De journaliste slaagde erin om, met het wapen in haar handtas, op korte afstand van president Chirac te komen. De reportage lokte meerdere reacties uit, onder meer over de gebruikte undercovertechniek en over de veiligheid van de journaliste zelf. Raad van Journalistiek beslist: Voorwaarden undercoverjournalistiek niet vervuld - Te gevaarlijk - Andere methode - Te sensationele voorstelling - Richtlijn 10 mei 2007 - Inbreuk - Zie ook Advies ivm Radio 1 E. Van Grieken, undercover Recht en ethiek: osmotische relatie Nadruk: journalistieke beroepsethiek valt niet samen met wat de wetgeving en de rechtspraak zeggen over de persvrijheid en de beperkingen ervan. Soms lopen recht en ethiek gelijk, maar - Recht is soms strenger - Deontologie is soms strenger (daarom komt ethische tekortkoming niet neer op fout in juridische zin) = sommige dingen kunnen inbreuk inhouden op journalistieke beroepsethiek, maar toch juridisch toelaatbaar zijn. - Recht en ethiek: jurisprudentie normaal zorgvuldige journalistiek EHRM : journalistieke ethiek

28

Hoofdstuk. 20: De reclamecode en de jury voor ethische praktijken inzake reclame

JEP (Jurie voor ethische praktijken) (aantal uitspraken kennen met zake Jep: zodat je kunt situeren) VZW Raad voor de reclame (< leden) Overkoepelt reclamesector in Belgi en is samengesteld uit de representatieve organisaties van de adverteerders, de media en de reclamebureaus. Doelstellingen: naleving wetgeving en ICC-code (International Chamber of Commerce-code) (algemeen/sectoren) JEP: (1974), zelfdisciplinaire autoriteit. vraag om advies lid (100 EUR) (voor professionele gebruikers advies aanbieden, 100 Euro dossierskosten betalen om advies te krijgen) klacht van consument (bepaalde dingen die de consument tegen het hoofd stoten) Steunt haar beslissingen op: -enerzijds de wetgeving in het algemeen, de wet betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, alsook op de wetgeving per producten-en dienstencategorie. -anderzijds de zelfdisciplinaire sectorile codes die de wetgeving aanvullen en in het bijzonder de Code voor eerlijke praktijken inzake reclame van de Internationale Kamer van Koophandel (ICC-Code) De JEP is orgaan van zelfdiscipline in de reclamesector in Belgi (kan dus geen sanctie opleggen, enkel advies verstrekken of vragen de reclame te wijzigen of stap te zetten) Tot voor kort bestaande uit 4 leden voor de adverteerders 4 leden voor de reclamebureaus 8 leden voor de media Recente aanpassing: paritair orgaan = helft van de leden uit reclamesector, helft uit de burgermaatschappij (oa ook Test Aankoop, KBS) Beschikt zowel over een jury in eerste aanleg als over een jury in hoger beroep De taak van de Jury beperkt zich tot het onderzoek van de inhoud van de reclameboodschappen die verspreid worden door de massamedia : dagbladen, magazines, huis-aan-huisbladen, weekbladen, radio, televisie, affichage op openbare plaatsen, bioscoop, internet Zij voert dit onderzoek uit hoofde van hun vermoedelijke invloed op het publiek, in het bijzonder de consument. Behoren niet tot haar bevoegdheid: geschillen tussen koper en verkoper of tussen ondernemingen, andere communicatiemiddelen zoals reclamefolders, mailings, verpakkingen, affichage in winkels, enz, andere handelspraktijken zoals verkoopspromotie, wedstrijden, enz. Het behoort evenmin tot haar taak om juridische adviezen te verstrekken.

29
De Jury doet geen uitspraak (tijdelijk/definitief) wanneer de reclameboodschap tevens aan een gerechtelijke of administratieve instantie is voorgelegd.

De basisprincipes van de code voor eerlijke praktijken inzake reclame van de Internationale Kamer van Koophandel zijn : Reclame moet eerlijk (1), fatsoenlijk (2), waarheidsgetrouw (3) en wettelijk (4) zijn en moet getuigen van zin voor sociale verantwoordelijkheid (5). De Jury baseert haar beslissingen op de toepasselijke wetten en zelfdisciplinaire codes. De bepalingen van zelfdisciplinaire codes geven op een meer expliciete en gedetailleerde wijze deze 5 basisprincipes inzake ethiek in reclame t.a.v. publiek weer. Elke reclame wordt afzonderlijk onderzocht rekening houdend met alle elementen van de boodschap, het type product of dienst, de doelgroep, de sociale, culturele, economische context, enz. Na vraag advies of klacht: - aanbeveling/advies wijziging/intrekking adverteerder + evt. vraag tot stopzetting aan media - fatsoen en goede smaak: kan advies van voorbehoud aan adverteerder, reclamebureaus, media Nearly New Car 24 juli 2006 Beschrijving van de reclame: Affiche toont in close-up een vrouw die op een bed ligt. Ze draagt zwarte lingerie. Tekst: Zou u het erg vinden als u niet de eerste bent?. Vervolgens logo Nearly New Car (nnc.be) en de logos van automerken. Motivering van de klacht: Een vrouw afbeelden als seksobject om de verkoop van wagens te bevorderen, is ongepast en kwetsend. In een samenleving waar gelijkheid tussen mannen en vrouwen bevorderd wordt, is deze affiche ongepast. Deze reclame is bijzonder denigrerend voor de vrouw. Standpunt van de Jury: Instrumentalisering van de mens voor commercile doeleinden is aanstootgevend, alsook van aard om dergelijke stereotypen te bestendigen en de menselijke waardigheid aan te tasten. Gelet op huidige maatschappelijk context waarin het beeld van de vrouw en man in de reclame deel uitmaakt van de actualiteit en van de maatschappelijke gevoeligheden, heeft de Jury op basis van de art. 1 -2 en 4 van de code van de Internationale Kamer van Koophandel en de punten 2 en 4 van de JEP aanbevelingen inzake de afbeelding van de mens, aan de adverteerder de aanbeveling gedaan om deze reclame niet meer te verspreiden. De adverteerder stelde niet akkoord te zijn met de beslissing van de Jury en was van oordeel dat de betreffende reclame niet in strijd is met de bovenvermelde artikels. De Jury heeft bijgevolg een aanbeveling tot schorsing aan de media gericht. Belgacom 6 september 2006, TV-spot Reclame voor ADSL, begin schooljaar, hoe je internet kunt gebruiken om te frauderen, spieken, plagiaat Klacht ivm benadrukken van voordelen van het gebruik van ADSL door sites te tonen die tips geven om te frauderen tijdens de examens, valse stukken te bekomen, een rapport te vervalsen, te spieken

30
via sms, enz. Deze reclame rechtvaardigt onrechtstreeks gemakzucht, fraude en oneerlijkheid. Daarenboven laat ze leerlingen die benvloedbaar zijn het risico nemen om uitgesloten te worden van hun studies. Dit is totaal immoreel en onproductief. Standpunt van de Jury: Spot speelt in op de terugkeer naar school en illustreert het gebruik van internet door bezoeken te tonen aan websites die middelen aanreiken om te frauderen, hetgeen niet getuigt van voldoende zin voor maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het gebruik van humor heft de juridische en/of ethische verantwoordelijkheid van de auteur van de boodschap niet op. Op basis van artikel 1, alinea 2 van de Code van de Internationale Kamer van Koophandel en art. 1 van de code voor reclame-ethiek (CSA), heeft de Jury aan de adverteerder de aanbeveling gedaan om de spot te wijzigen, en bij gebreke daaraan deze niet meer te verspreiden. Triumph International 11 oktober 2007 Geen inbreuk Triumph International 19 juli 2010 Wel inbreuk Betreft twee verschillende campagnes van Sloggi, met vrouwen in slip op resp. scooters en fietsen Jep is van oordeel dat in ene geval geen inbreuk, in andere geval wel inbreuk op menselijke waardigheid en ICC-Code Hunkemller 10 november 2010 Beschrijving van de reclame De advertentie toont een vrouw in zwarte lingerie die zich achter glas (in een etalage) bevindt. Ze kijkt boos en schreeuwt. JEP : niet seksistisch, niet vernederend geen verwijzing naar geweld De expressieve houding van de vrouw in lingerie en de barsten in het raam, in combinatie met de tekst Mid-Season kortingen / tot -50% zijn duidelijk bedoeld om de aandacht te trekken op de kortingen. Suit Supply 1 december 2010 kledingmerk. Campagne: bestaat uit 14 afbeeldingen die sensueel geladen zijn en was van oordeel dat de rol die aan de vrouw in de visuals ter promotie van herenkleding wordt toegedeeld en de wijze waarop ze daarbij wordt afgebeeld niet storken met de hedendaagse maatschappelijk evolutie en visie inzake de plaats van de vrouw in de huidige samenleving. JEP : 4 fotos in strijd met waardigheid van de vrouw (bestendigen stereotypen die indruisten tegen evolutie van maatschappij) Voorbehoud tov hele campagne Geen uitspraak ivm affiches in de winkel/verkooppunten (want JEP enkel bevoegd voor massamedia en internet) maar wel advies om de nodige maatregelen te nemen, gelet op zelfregulering (zelfdisciplinaire uitgangspunten) Beslissing bevestigd in hoger beroep 22 december 2010

31
VRT/ Studio Brussel 24 november 2010, TV-spot Televisiespots ter promotie van de jongerenradiozender (Studio Brussel). Deze spot toonde door middel van suggestieve scnes opeenvolgende enkele koppels die aan het vrijen zijn met de radio aan, ter promotie van het programma One night Stand De Jury is van oordeel dat de beelden een verband vertonen met het voorwerp van de reclame, met name het programma One night stand. De Jury is van oordeel dat deze beelden ongeschikt zijn om gezien te worden door kinderen. Zij is derhalve van oordeel dat uitzending vr 22u sociaal onverantwoord zou zijn en derhalve strijdig met art.1, al.2 van de code van de Internationale Kamer van Koophandel. De Jury verzoekt de adverteerder erop toe te zien dat de mediaplanning (na 22 uur) strikt nageleefd wordt. De adverteerder heeft bevestigd dat er strikt op wordt toegezien.

32

Hoofdstuk. 8: Media en justitie

1. Openbaarheid van de terechtzittingen Principes inzake openbaarheid van terechtzittingen; media die hierover verslag brengt. Art. 148 GW / art. 149 GW Art. 6 EVRM Art. 10 EVRM (News Verlag) Foto verdachte in belangrijke zaak mag + belang gerechtsverslaggeving open justice denail of justice: weigeren van openbaarheid. Praktijk ? Men moet faciliteiten voorzien voor journalisten/pers. toestemming voorzitter nodig voor technische materialen. R&TV

2. Beperkingen openbaarheid: Algemene beperkingen: reden om toegang te ontzeggen aan publiek en aan de media. Als men toch toegelaten is, moet men rekening houden met de maatregelen. Art. 148 GW en art. 6 EVRM - openbare orde, goede zeden - privacy - belang rechtspraak (justitie zou zijn werk moeten doen, discreet kunnen vorderen) - bescherming minderjarigen Publiek n pers Perspectief art. 10 EVRM + beperkingen 3. Beperkingen specifiek: Art. 1270 Ger. W. (echtsch., T&B) Art. 80 Jeugdbeschermingswet 1965 nu Art. 433bis Sw. Art. 378bis Sw. seksuele misdrijven Privacy, vermoeden van onschuld, recht op afbeelding, zorgvuldigheid

4. Geheim vooronderzoek Terwijl het openbaarheidsprincipe verregaande mogelijkheden biedt tot verslaggeving inzake de openbare terechtzitting, de procesdebatten en de rechterlijke uitspraak, ligt het moeilijker voor de berichtgeving die betrekking heeft op het opsporingsonderzoek en het gerechtelijk onderzoek. => geheim karakter vooronderzoek, beschermd via beroepsgeheim en de discretieplicht van ambtenaren, magistratuur, persoon, griffies en politie. - fase terechtzitting = openbaar (+ uitz) - fase onderzoek = geheim (+ uitz.) Het geheim van het onderzoek en het beroepsgeheim van medewerkers van justitie en politie zijn globaal terug te brengen op: dubbele argumentaties ifv werking gerecht (belang van het onderzoek, de waarheidsvinding, het functioneren van justitie)

33
rechten van verdediging (belangen van verdachten, getuigen, slachtoffers, procespartijen)

- Art. 28quinquies - opsporingsonderzoek - Art. 57 1 Sv.- gerechtelijk onderzoek - Art. 35 Wet Politieambt: geen media-exposure (mogen dus niet blootgesteld worden aan de publieke nieuwsgierigheid) - Inzage strafdossier ook door voorlopig gehechte, inverdenkinggestelde, BP + advocaat - Art. 460ter SW: gebruik dat tot doel en tot gevolg heeft dat onderzoek hindert, priv-leven schendt of inbreuk op integriteit van personen: tot n jaar!! (misbruik inzagerecht) 5. Gerechtelijke voorlichting - Omzendbrieven 1953, 1965,1984 (verleden: door aantal ministers van justitie zijn richtlijnen geformuleerd die aan de basis liggen van een beperkte vorm van de gerechtelijke voorlichting aan de media.) - Omzendbrief betreffende de informatieverstrekking aan de pers door de gerechtelijke overheden en de politiediensten gedurende de fase van het vooronderzoek (3 mei 1999) <Wet Franchimont 1998 (hervorming van het strafprocesrecht) 1 Vooronderzoek a. Opsporingsonderzoek: o olv Procureur des Konings o opsporing van misdrijven, daders en bewijzen o verzamelen van gegevens ifv uitoefening strafvordering b. Gerechtelijk onderzoek : o olv Onderzoeksrechter o opsporing van daders en bewijzen o nemen van maatregelen ifv rechtscolleges kennis van zaken 2 Doelstelling a. uniforme, praktische invulling van wettelijk kader: informatieverstrekking b. opportuniteit informatieverstrekking < algemeen belang c. perswoordvoerder waakt erover dat onderzoek niet wordt geschaad d. respect voor rechten van verdachten, slachtoffers, getuigen e. een adequate informatieverstrekking draagt bij tot het vertrouwen van de bevolking in de gerechtelijke instellingen 3 Algemeen principe = geheim van vooronderzoek en in de wet bepaalde uitzonderingen (art. 28quinquies, 3 en 57, 3 Sv) Mogelijkheid van infoverstrekking in openbaar belang, door PdK 4 Mogelijkheid van delegatie (specifiek of permanent) (waarbij niet de procureur des Konings zelf of de perswoordvoerder van het parket maar in bepaalde gevallen ook de perswoordvoerder van de politie kan instaan voor de informatiedoorstroming naar de pers, is van belang!!!) - PdK Substituten (perswoordvoerder) specifiek of permanent

34
- PdK Perswoordvoerder vd politie / specifiek of permanent - Speciale materies steeds < PdK (categorie1) 5 Onderzoeksrechter ! - Gerechtelijk onderzoek 6 De informatieverstrekking Wettelijke bepalingen: als openbaar belang het vereist PdK moet waken over: * vermoeden van onschuld * rechten van verdachte, slachtoffer, derden * priv-leven en waardigheid personen * voor zover als mogelijk geen identiteitsgegevens * art. 433bis SW en art. 378bis SW * art. 35 Wet Politieambt 7 De aard, inhoud en de vorm van de informatieverstrekking a. Basisregels b. Actief / passief c. Communicatietechnieken - enkel beroepsjournalisten! - als journalist afspraken niet naleeft, melding AVBB(als men zich dan niet houdt aan bepaalde afspraken, dan kan men de beroepscommissie inlichten) c. Communicatietechnieken on the record : PdK of perswoordvoerder mag officieel geciteerd worden off the record : PdK of perswoordvoerder verschaft informatie maar de PdK of perswoordvoerder mag niet geciteerd worden (toelichting of bevestiging die het de journalist mogelijk maakt de on the record verstrekte informatie correct weer te geven) background-informatie: betreft inlichtingen die geenszins door de journalist mogen gepubliceerd worden (doel = achtergrond en referentiekader teneinde begrip te vergroten) embargo: afspraak met journalisten om een tijdelijke stilte in acht te nemen, uitstel van berichtgeving ifv lopend onderzoek informatiestop = black out: tijdelijk niet mededelen van enige informatie aan de pers 6. Parket, Advocatuur, media 1. Reglement Orde van Vlaamse balies 4 juni 2003 restricties voor advocaat, toestemming clint (..) +VW! 2. Ministerile richtlijn 1 juli 2005 inzake het verspreiden van gerechtelijke opsporingsberichten via de media en het internet (vervangt richtlijn van 15/10/1996) informatieve interactie met bevolking preventie & opheldering onopgeloste misdrijven - Opsporingsberichten/ opsporingsprogrammas - Selectiecommissie en Dienst TV Federale Politie - Evaluatiecommissie - Criteria voor selectie - Procedure / kwaliteitscriteria / productie 3. FOD Justitie gedragsnormen relatie gerecht en pers 20 januari 2005, vooral rol van persrechters

35
6. Gerechtverslaggeving en civiele aansprakelijkheid (Hfdst. 6) Veel rechtspraak in toepassing van art. 1382 B.W. Betreft misdaad- en gerechtsverslaggeving. Omwille van context en gevolgen stelt rechtspraak strikte eisen aan journalistieke rapportering Invloed rechtspraak op de praktijk? Focus op vermoeden van onschuld (art. 6 EVRM)

7. Journalistieke praktijken Bepaalde journalisten bevinden zich op heel dun ijs en overtreden zo bepaalde wetten. Beperkingen (misdrijf? enkele voorbeelden) privacy, wet persoonsgegevens, brief- en telecommunicatiegeheim, recht op afbeelding, (..) Heling/medeplichtigheid schending beroepsgeheim? (bepaalde handelingen zijn verschoonbaar, als het is om publiek belang!) Toepassing art. 460ter SW (aantal zaken waar journalisten wel veroordeeld zijn, maar waar men nu milder zou zijn) - Masschelin HLN + Cass. 7/12/2007 - De Coninck DM, Corr. Dendermonde 3/11/2008 Belaging (442bis Sw.) Strafbare handelingen nieuwsgaring /art. 10 EVRM 1) Zaak Masschelin (art. 460ter SW) Gent 25 mei 2004, Cass. 7 december 2004 Journalist bij het Laatste Nieuws, wegens het publiceren van gegevens uit een strafonderzoek in verband met seksueel misbruik van een minderjarige. Inbreuk door BP, misbruik inzagerecht (had tegen betaling voor kopie gevraagd) Journalist als mededader, actieve medewerking Publicatie werd beschouwd als inbreuk op priv-leven van inverdenkinggestelde Geen inbreuk op art. 10 EVRM anders oordelen zou nefaste gevolgen hebben dat de journalistieke druk op inverdenkinggestelden en BP tot het zo vlug mogelijk bekomen van een kopie van het strafdossier nog groter wordt en het geheim van het vooronderzoek en het vermoeden van onschuld volkomen ondermijnd wordt In recente zaak: In de zaak tegen De Morgen- Journalist De Coninck was de rechtbank van oordeel dat wanneer niet prima facie is hard te maken dat een journalist kopie van stukken uit een strafdossier verkreeg en overigens ook geen klacht is ingediend wegens mogelijke inbreuk op art. 460ter Sw, de journalist niet als medeplichtig kan beschouwd worden. (feit dat is vastgesteld dat een journalist in het bezit is van kopien uit gerechtelijk dossier en deze zich daarvan terdege bewust is, VOLSTAAT NIET als bewijs van mededaderschap van misbruik van inzagerecht.) 2) Zaak Zware voet Pol. Rb. Ieper 29 november 2004 Vervolging van persoon wegens verkeersovertreding

36
Bewijsmateriaal op basis van vaststellingen door televisiezender die meetapparatuur beschikbaar stelde aan politie in kader van reportage, TV-programma op VTM Geen rechtsgeldig bewijs, schending geheim onderzoek, inbreuk op beginselen van behoorlijke rechtsorde Schending van de wet bescherming persoonsgegevens o Bevestigd Corr. Ieper 26 mei 2005, A&M 2005/4, 339-342. Zie ook Jan CEULEERS, Politie en televisie, bondgenoten?, AM 2005/1, 90-91 en

Cass. 8 november 2005 Televisieopnames in samenwerking met politie - Schending van recht op privacy - Geen eerlijk proces De vaststelling van een verkeersovertreding is het prerogatief van de politie, dat niet met derden, zoals een televisieploeg, kan worden gedeeld. Het komt de rechter toe de toelaatbaarheid van een onrechtmatig verkregen bewijs te beoordelen in het licht van het recht op een eerlijk proces. De rechter heeft zijn beslissing om het onrechtmatig verkregen bewijs te weren, evenals zijn afwegingen van het recht op een eerlijk proces en het recht op privacy tegen de ernst van het misdrijf, naar recht verantwoord. Zie ook Brussel 31 juli 2007 (onrechtmatig verkregen bewijs; gevolg: mag geen rekening mee gehouden worden!!, cocaneboletas, recht op privacy en recht op eerlijk proces, VRT/Terzake) 3) Zaak Zillion on Zundays Corr. Antwerpen 25 oktober 2004 Vervolging van uitbaters Zillion wegens openbare zedenschennis en uitbaten huis van ontucht Bewijsmateriaal op basis van reportage Telefacts nadat journalist beelden beschikbaar stelde aan politie Geen rechtsgeldig bewijs: montage van televisiebeelden met verborgen camera opgenomen biedt geen garantie voor waarheidsgetrouwheid en heeft geen bewijswaarde mbt de tenlasteleggingen Evenmin bewijs dat minderjarigen aanwezig waren, enkel instemmende volwassenen Bedenkingen bij manier waarop VTM-journalisten tewerk zijn gegaan (verbolgen wat op seksueel gebied gebeurde, maar toch registratie en uitzending ook voor minderjarigen) 4) Zaak persfotograaf - verkeersovertreding Cass. 17 mei 2005 Het feit dat een beroepsjournalist (persfotograaf) in het bezit is van identificatiedocumenten en kentekens die alleen dienen om de identificatie van de journalisten bij het uitoefenen van hun beroep te vergemakkelijken en om de openbare overheid in staat te stellen de vertegenwoordigers van de pers alle medewerking te verlenen die met de omstandigheden overeen te brengen is, verleent hem geen strafrechtelijke immuniteit voor het plegen van verkeersinbreuken 5) Zaak Van Themsche eerlijk proces, media-exposure, vermoeden van onschuld? Cass. 19 februari 2008, AM 2008/2, 133 (klacht: dat rechters benvloed zijn door alle voorbarige media-aandacht: vandaar geen eerlijk proces.) Dat de berichtgeving in de pers over een assisenzaak ook de rechter en de jury kan bereiken houdt niet in dat daardoor een schijn van onpartijdigheid ontstaat. Geen schending van het vermoeden van onschuld ingevolge berichtgeving in de media en van eisers recht op een eerlijk proces. Journalisten kunnen ook vervolgd worden voor belaging ook wel stalking genoemd. (hinderlijk volgen of irriterend lastig vallen en daarmee inbreuk plegen op de persoonlijke levenssfeer + nietaflatende en steeds terugkerende gedragingen.)

37

8. Journalistieke bronnengeheim Bijzonder vraagstuk in het spanningsveld justitie en media: journalistiek bronnengeheim. Deontologie <-> recht principe : getuigplicht < recht bronnengeheim < deontologie (journalisten werden derhalve niet geacht zich te kunnen onttrekken aan de verplichting om als getuige voor de rechter te verschijnen en onder ede de verklaringen af te leggen en de informatie voor te leggen waar de rechter of rechtscollege om vroeg, zelfs als zij daardoor de identiteit van hun informaten prijs gaven. Vroeger: totaal geen zwijgrecht dus!) geen beroepsgeheim (art. 458 Sw) lange tijd niet erkend in Belgi wetsvoorstellen 2004-2005 wet!! Art. 10 EVRM (Belgi werd 2 maal veroordeeld door EU: Ernst + Tillack) Goodwin 1996/Aanbeveling 2000 werd goedgekeurd door Comit van Ministers. Roemen & Schmit / Ernst e.a. (2003) Voskuil / Tillack (2007) Financial Times (2009) en Sanoma (2010) - Aanbeveling R (2000)7 ComvMinisters 1. Recht niet te onthullen 2. Bronnengeheim: sector media 3. Beperkingen: openbaar belang geen alternatief (meer) vitaal en ernstig belang (major crime, fair trial) 4. Proces tegen journalist: alternatief? 5. Bijkomende voorwaarden: rechter 6. Flankerende waarborgen * huiszoeking/inbeslagname * telefoontap 7. Geen zelf-incriminatie -> Subsidiariteit/proportionaliteit -> Quid inbeslagname beeldmateriaal ? Case: BBC 1996 en Nordisk Film & TV 2005 - wie heeft recht? zie p.145 Artikel 2 bij de wet tot bescherming van de journalistieke bronnen. (AHof 7 juni 2006: niet meer journalist, zelfstandig/loontrekkend, regelmatig) - wat kan geweigerd worden? informatiebronnen -> identiteit/herkomst - flankerende waarborgen? > geen opsporings- of onderzoeksmaatregelen tegen journalisten + redactiemedewerkers als > informatiebronnen TENZIJ (..) - andere bescherming? journalisten kunnen niet worden vervolgd wegens heling als zij hun recht uitoefenen om informatiebronnen te verzwijgen

38

- nog meer bescherming? journalisten kunnen niet worden vervolgd wegens medeplichtigheid aan schending beroepsgeheim als zij hun recht uitoefenen om informatiebronnen te verzwijgen Enkele cases: Cass. 1 december 2004, H.M. Tillack (bronnengeheim?) Maar EHRM 2007: inbreuk op art. 10 EVRM Rb. Brussel 29 juni 2007: A. De Graaf => telefoon werd geregistreerd! Belgische staat moest schadevergoeding betalen aan De Graaf wegens het onwettig registreren van de telefoongesprekken. (onderzoek naar een lek door de politiediensten) (bronnengeheim, inbreuk) Zaak politieman en journalistiek bronnengeheim Cass. 6 februari 2008, AM 2008/2, 130 (politieman had getipt over een huiszoeking in een ophefmakende zaak + feit dat politie lekte naar de pers volstaat niet om aan strafvervolging te ontsnappen: De politieman die als bron fungeerde voor de pers, kan niet zelf de bescherming van de wet op het journalistiek bronnengeheim inroepen!!) Wet tot bescherming journalistieke bronnen verbiedt bij journalisten onderzoek met oog op identificatie van degenen die hen informatie verschaffen Wet is niet van toepassing op derden die verdacht worden op illegale wijze inlichtingen te hebben verstrekt aan wie dan ook, zelfs aan journalisten BIM-wet en bronnen Wet 1998 inlichtingen- en veiligheidsdiensten (aanpassing 2010) Enkele beperkingen op BIM, ifv bescherming journalistieke bronnen, maar enkel beroepsjournalisten! (art.22) Specifieke / uitzonderlijke methoden: (art.18/2 1&2) + informatie aan vz. AVBB (voorzitter moet op de hoogte gebracht worden) + rechtstreeks verband met bedreiging vastgesteld door commissie + ernstige aanwijzingen (dan pas kunnen specifieke methoden worden aangewend.) + eensluidend advies van commissie (of Minister) 9. Namen noemen In poging om priv-leven van verdachten, het vermoeden van onschuld en de rechten van de verdediging beter te beschermen zijn in het Belgisch parlement al reeds verschillend wetsvoorstellen ingediend strekkende het verbod van het noemen van namen van personen tegen wie een gerechtelijk onderzoek loopt of een strafproces hangende is. Ten aanzien van herkenbaarheidsinformatie in justitieverslaggeving: probleem. geen verbod sub iudice? verbod namen noemen : wetsvoorstel (een strafrechtelijk gesanctioneerd verbod tot het bekendmaken van identiteit van personen die verdacht worden.) Dit verbod zou gelden tot het in kracht van gewijsde gaan van de rechterlijke uitspraak. Reactie: journalistieke deontologie: Art. 23 code RvdJ + aanvullende richtlijn