POLSKA POLITYKA MORSKA Witold Hubert

Polityka morska obejmuje te wszystkie dziaania, ktre s potrzebne, aby zapewni narodowi jak najszersze wykorzystanie morza przede wszystkim w zakresie komunikacji, a po wtre rybowstwa. Dziaania te skadaj, si z dwch grup: zewntrznej i wewntrznej. Do pierwszej nale dziaania z zakresu polityki zagranicznej, prowadzone bd w trybie pokojowym, bd wojennym i wyraajce si w ukadach i porozumieniach z obcymi pastwami, dotyczcych udogodnie eglugowych i rybowczych, lub pozyskiwanie nowych terytoriw nadmorskich. Do drugiej zaliczaj si wszelkiego rodzaju zarzdzenia, majce na celu uatwienie i zachcenie spoeczestwa do kierowania swej ekspansji w stron morza. Rozumie si przez to budow portw, popieranie rozwoju miast nadmorskich, wytykanie szlakw komunikacyjnych czcych wybrzee morskie z zapleczem, ulgi przewozowe dla idcego drog morsk wywozu i przywozu, premie wypacane armatorom za budow statkw na stoczniach krajowych, wreszcie wystawienie i utrzymanie odpowiednio silnej marynarki wojennej, zdolnej na wypadek wojny do osonicia wasnej eglugi i rybowstwa morskiego, oraz mogcej uniemoliwi przeciwnikowi eglowania i pooww. Obie wic grupy maj na oku przede wszystkim cele gospodarcze. Doskonale to obrazuje jeszcze w XVI w. Walter Raleigh, mwic e handel idzie za bander. Polityk morsk, prowadzi przede wszystkim rzd i prowadzi j dla korzyci narodu. Rzdy si zmieniaj bardzo czsto, lecz nard trwa wieki. Pd ku morzu, najdogodniejszej arterii komunikacyjnej, jest cech wiadczc o dojrzaoci i przedsibiorczoci narodu; wystpuje on wtedy, kiedy nard czuje si zdolnym do samodzielnego ycia i kiedy tworzy i urzdza wasne pastwo. Std pd ku morzu na og przewija si przez cae ycie narodu, wzmagajc si w dobie jego potgi i sabnc w dobie upadku. Jeeli wemiemy, jako przykad, Polsk, to widzimy w niej pd ku Batykowi od wczesnych czasw piastowskich. Przedhistoryczni Piastowie posuwaj si starym rzymskim szlakiem z biegiem Odry i Wisy, majc sw siedzib nad rozwidleniem tego szlaku nad brzegami Gopa. Mieszko I staje nad morzem. Bolesaw Krzywousty wciela do pastwa polskiego Pomorze od ujcia Odry po ujcie Wisy. W obronie nierozerwalnoci tego brzegu morskiego z reszt macierzy ginie Leszek Biay. Po odzyskaniu Pomorza Nadwilaskiego wskrzesza Krlestwo Polskie Przemysaw. Myl o oparciu si z powrotem o Batyk przywieca wszystkim wysikom okietka i Kazimierza Wielkiego. Ten ostatni, nie mogc odzyska dostpu do Batyku wskazuje przez zajcie Rusi Czerwonej, jako namiastk - Morze Czarne. Realizujc myl Piastw cign ku Batykowi Jagiellonowie. Jagieo amie potg wojenn zakonu krzyackiego, Kazimierz Jagielloczyk odzyskuje Pomorze Nadwilaskie. Zygmunt August shodowuje Kurlandi i przycza do Rzeczpospolitej Inflanty. Na rwni z ekspansj ku Morzu Batyckiemu, wystpuje od XV w. pd ku Morzu Czarnemu, Kazimierz Jagielloczyk i Jan Olbracht dziaaj w tym kierunku zbrojnie. Zygmunt Stary i Zygmunt August obieraj drog pokojow. Denie do uczynienia z Batyku wewntrznego jeziora polskiego ley u podstaw planu unii polsko-szwedzkiej i staje si przyczyn polski Wazw. Jan Sobieski widzi gwne niebezpieczestwo dla Rzeczpospolitej w kurczeniu si jej batyckiej linii brzegowej i zabiega usilnie o przyczenie Prus Ksicych z powrotem do Polski. Trzymanie si rozpaczliwe przy ostatniej yce wody morskiej", czyli Gdasku, trwa przez cay okres midzy I a II rozbiorem. Odradzajca si w owym czasie moc gospodarcza Polski szuka ju dodatkowego, choby czciowego i zastpczego ujcia zarwno w batyckiej Rvdze, jak w czarnomorskim Chersoniu, wyzyskujc w caej peni traktat handlowy polsko - rosyjski z 1775 r.

Po zaamaniu si obu powsta XIX w, odrodzona polska myl polityczna, sformuowana pirem Popawskiego, staje na stanowisku, i podstawa przyszego odbudowanego pastwa polskiego winien by przede wszystkim zabr pruski, a wic ziemie wielkopolskie i lskie cznie z poaciami nadmorskimi wczesnych Prus Wschodnich i Zachodnich, oraz Pomeranii. Owa myl, niezmordowanie podtrzvmywana i rozpowszechniana przez Balickiego i Dmowskiego, zyskuje niecakowite wprawdzie, lecz znaczne urzeczywistnienie w Traktacie Wersalskim, koczcym Wielk Wojn wiatow. Jednoczenie prawie z jasno ujtym i cile sprecyzowanym pogldem Ruchu Wszechpolskiego na konieczno odzyskania dostpu do Batyku pojawia si mglisty plan dojcia Polski do Morza Czarnego, poruszany mimochodem przez zwolennikw PPS i tzw. ruchu niepodlegociowego. Realizacja de morskich Ruchu Wszechpolskiego moga si odby przez bezporednie przyczenie do przyszego pastwa polskiego ziem zaboru pruskiego i terytoriw stanowicych cz Rzeszy Niemieckiej, a urzeczywistnienie aspiracji morskich ruchu niepodlegociowego mogo si speni w drodze poredniego wykorzystywania Morza Czarnego bd, jako tranzyt przez Rumuni, bd, jako tranzyt przez niezalen i oderwan od Rosji Ukrain. Ta przysza Ukraina miaa pozostawa w cisym zwizku politycznym z przysz Polsk. A zatem konkretnie: ekspansja przez Batyk opieraa si na walce z Niemcami, a ekspansja przez Morze Czarne wychodzia z zaoe walki z Rosj. Te dwa morza, ktrych zagadnienie przewijao si w dziejach Polski przedrozbiorowej, zaczy pojawia si znowu w politycznych planach w okresie zaborw, by wystpi jeszcze wyraniej w deniach doby obecnej (...).
[Polityka Narodowa", 1938, nr 7, s. 440 - 442 (fragment). Unowoczenilimy pisowni.]