LUHA NG BUWAYA Ni Amado Hernandez

BUOD I Matunog ang tawag ng konduktor ng bus habang humihinto ang sasakyan sa isang panig ng maliit na liwasan. Dalawa, tatlong pasahero, hindi hihigit, ang iibis. Ilang saglit lamang ay tutulak na uli ang bus. Ang Sampilong ay isang bayan lihis sa lansangang pambansa sa isang lalawigan sa Luson. Walang himpilan ng tren at makaipat maghapon kung daanan at tigilan ng bus. Mangisa-ngisang dyipni at kalesa ang dagisunan ng mga nagyayaot dito. Sampilong ay pinaikling San Teofilo, alalaong bagay San Pilo o Sampilo, tulad ng San Pedro na nagging Sampiro. Ang Sampilo ay Sampilong na nang kalaunan. Teofilo ay hindi maipaliwanag kung bakit ang santong ito ang piniling pintakasi, pagkat bagaman ang Teofilo ay hango sa salitang Griyegong ang kahulugay umiibig sa Diyos.

II Sa ibabaw ng bubungan nin a Nana Oris, nang manaog si Bandong naka polo shirt siya ng murang abuhin. Kapag-uurong pa ng hapunan sa tahanan nina Mang Pablo nang nagmagandang gabi ang binata. Sinalubong siya ng matandang lalaki at inihatid sa kabahayan. Habang nasa bakasyon po si Maestro Putin. Kuro ng matanda. Sa pulmon ang diprensiya, hindi ba. May nais ipahiwatig si Pina nang siyay magsalita na tinataya ang panahon. Ang bayang itoy hindi sa iilang milupa, ni sa sandakot na dayuhang narito. Ang bayang itoy atin sa mga katutubong anak na gumagawat nagpapayaman ng bukid. Nanaog si Bandong na matamang nagbubulay-bulay.

III Inihanda na nang gabing sinundan ang tanang kasangkapan at kailangan dadalhin. Matatalas na lilik at gulok, mga baldet banga ng tubig, mga bakol at bayong, dahon ng saging at kung anu-ano pa.

Kapansin-pansin na higit ang bilang ng babae sa magsisigapas. Sila rin ang nakarami nang maglipat ng punla sa pagtatapos ng Mayo at simula ng Hunyo nang taong tinalikaan. Sadyang gawang lalaki ang pagsasaka.. IV