Willem van Oranje was een ambitieuze edelman die uitgroeide tot een rebel en later werd vereerd

als de vader des vaderlands, als de grondlegger van een nieuwe Nederlandse staat. Zelf heeft hij die zelfstandige staat nooit voor ogen gehad. Willem werd in 1533 op slot Dillenburg (Duitsland) geboren. Zijn ouders waren luthers, maar toen hij dankzij een erfenis in 1544 het prinsdom Oranje (in Frankrijk) erfde en zich voortaan prins mocht Afb. 1: Willem van Oranje noemen, eiste Karel V dat deze jonge prins verder katholiek zou worden opgevoed. Daarom groeide Willem vanaf zijn twaalfde op aan het keizerlijk hof in Brussel. In die nieuwe omgeving genoot hij een Franstalige opvoeding die paste bij zijn nieuwe stand. Vanaf 1555 verwierf Oranje hoge posities. Als militair opperbevelhebber, lid van de Raad van State, ridder van het Orde van de Gulden Vlies en stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht werd hij een van de invloedrijkste edellieden in de Nederlanden. Zijn verhouding met Filips II, de opvolger van Karel V, verslechterde echter snel. Oranje werd de belangrijkste woordvoerder van de adellijke oppositiepartij.

Oranje werd de belangrijkste woordvoerder van de adellijke oppositiepartij. Deze drong aan op een verzachting van de kettervervolgingen en verzette zich tegen de opmars van de professionele ambtenaren in het landsbestuur. Door die nieuwe ambtenaren raakten edelmannen hun oude posities kwijt. Na de ramp van de Beeldenstorm vluchtte Oranje naar de Dillenburg, van waaruit hij vanaf 1568 verschillende militaire invallen in de Nederlanden ondernam om een einde te maken aan het bewind van de hertog van Alva. Ook via propaganda (posters, strijdliedere) werd deze strijd gevoerd. Daaraan hebben we onder andere het Wilhelmus te danken. Aanvankelijk bleef succes uit. Pas toen de Watergeuzen op 1 april 1572 bij toeval Den Briel innamen, kreeg de Opstand bredere steun. Tegen de verwachting in hielden de rebellen in Holland en Zeeland stand, mede dankzij het doorzettingsvermogen van Oranje. Met de Pacificatie van Gent in 1576 wisten zij zelfs vrede te sluiten met de overige gewesten. Zo leek het ideaal van Oranje nabij: het herstel van de zeventien Bourgondische Nederlanden onder adellijk bestuur en een oplossing van de religieuze verschillen op basis van Afb. 2: Hertog van Alva verdraagzaamheid. De nieuwe eenheid hield echter geen stand.

In 1580 zette Filips ee n beloning op het hoofd van Willem van Oranje. Willem reageerde hierop met een Apologie (verweerschrift) en de Staten -Generaal van de opstandige gewesten met een Plakkaat van verlatinghe. De strekking van beide geschriften was hetzelfde: hun verzet was gerechtvaardigd omdat de koning zich gedroeg als een tiran. Op 10 juli 1584 maakte de katholiek Balthasar Gerards met pistoolschoten een einde aan het leven van Willem van Oranje. Hij leek niets te hebben bereikt, maar nog geen vijfentwintig jaar later bleken de opstandige provincies zich ontwikkeld te hebben tot een zelfbewuste Republiek en werd Willem van Oranje beschouwd als de grondlegger van deze nieuwe staat.

Vragen 1. In welk land is Willem van Oranje geboren? 2. Op welk paleis is Willem van Oranje vanaf zijn 12e opgegroeid? 3. Wie vermoorde Willem van Oranje? 4. Welke plaats werd op 1 april 1572 ingenomen door de Geuzen? Extra opdracht Het Nederlandse volkslied gaat ook over Willem van Oranje. Zoek uit wat van het volkslied over hem gaat. Bronnen tekst http://entoen.nu/willemvanoranje Bronnen afbeelding Afb. 1: www.entoen.nu Afb. 2: www.entoen.nu Afb. 3: www.entoen.nu Afb. 4: www.entoen.nu Afb. 4: B. Gerards

Afb. 3: Gerards schiet Willem van Oranje dood