MAT223 AYRIK MATEMATK

Saymann Temelleri 1. Blm Do. Dr. Emrah Akyar

Anadolu niversitesi Fen Fakltesi Matematik Blm, ESKEHR

20112012 Gz Dnemi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Ayenin Doum Gn Partisi

Aye alt arkadan doum gn partisine davet eder: Bora, Cenk, Derya, Ebru, Fahri ve Gazi Soru Hepsi birbirleriyle tokalatna gre toplam ka tokalama olmutur.

2/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Bora Ben 6 kii ile tokalatm. Aslnda her birimiz 6 kii ile tokalat. Toplamda 7 kii olduumuza gre 7 6 = 42 tokalama olmutur. Derya Bu say fazla gibi! Senin yaklamn kullanrsak 2 kiilik bir grupta toplam 2 tokalama olurdu ki bu doru deil (2 kii ierisinde 1 tokalama olur). Her tokalama iki kez saylyor! Bu nedenle Borann bulduu say 2 ye blnmeli. Yani, 76 42 = = 21 2 2 tokalama yapld.

3/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Davetlilerin masada nereye oturacana dair bir anlamazlk kar (Herkes Ayenin yanna oturmak istiyor). Bunun zerine, Aye Her yarm saatte bir yerlerimizi deitirelim. Ta ki herkes her yere oturuncaya kadar. Gazi bu senin doum gn partin olduuna gre sen hep ba kede oturmalsn. Soru Bu durumda Ayenin yeri sabit kalmak artyla ka farkl oturu dzeni mmkndr?

4/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Ayenin sana (ilk sandalyeye) 6 davetliden herhangi birisi oturabilir. imdi ikinci sandalyeyi dnelim:
1

Eer Bora ilk sandalyede ise ikinci sandalyeye kalan 5 davetliden herhangi biri oturabilir. Eer Cenk ilk sandalyede ise ikinci sandalyeye kalan 5 davetliden herhangi biri oturabilir. Eer Gazi ilk sandalyede ise ikinci sandalyeye kalan 5 davetliden herhangi biri oturabilir.

. . .
6

O halde ilk iki sandalye iin 5 + 5 +5 + 5 + 5 + 5 = 6 5 = 30 Bora Cenk Gazi farkl durum sz konusudur.
5/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

imdi ilk iki sandalyede kim oturursa otursun 3. sandalye iin benzer ekilde 4 farkl durumun sz konusu olduunu syleyebiliriz. Buradan ilk sandalye iin 6 5 4 = 120 farkl durum ortaya kar. Bu ekilde devam edilecek olursa, 6 5 4 3 2 1 = 720 farkl biimde oturulabilir. Her yarm saatte bir yer deitirseler bu 360 saat yani 15 gn eder. Soru Aye de herhangi bir yere oturabilseydi ka farkl oturma dzeni sz konusu olurdu?
Ayenin oturduu sandalyeye partideki 7 kiiden herhangi birisi oturabilecei, onun yanndaki sandalyeye kalan 6 kiiden herhangi biri oturabilecei, . . . iin 7 6 5 4 3 2 1 = 5040. 6/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Dans zaman! Soru iftler bir kz ve bir erkekten olumak kaydyla ka farkl ift oluturulabilir? 3 kz (Aye, Derya, Ebru) ve 4 erkek (Bora, Cenk, Fahri, Gazi) olduuna gre 3 4 = 12 farkl ift oluturulabilir.

7/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Fahri Herkes parasn ortaya koysun ve saysal loto oynayalm. Uygun sayda kupon doldurursak hangi saylar ekilirse ekilsin byk ikramiyeyi kazanabiliriz. (Baya uyankm!) Saysal lotoda byk ikramiyenin kazanlabilmesi iin katlmclarn 1, 2, . . . , 49 saylar ierisinden belirlenecek olan 6 sayy bilmesi gerekir. Soru Byk ikramiyenin kazanlabilmesi iin ka farkl kolon oynamak gerekir?

8/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Gazi Az nceki farkl oturu problemine benziyor: Aye bir say belirlesin ve kuponu Boraya versin. Bora da bir say belirleyip Cenke ve bu ekilde devam edelim. Bylece, Ayenin 49 seenei var. Aye hangi sayy seerse sesin Bora kalan 48 saydan birini seebilir. Byle devam edersek, 49 48 47 46 45 44 farkl kolon oynamamz gerekir. Aye Gazi yanlyorsun! Bu daha ok el skma problemine benziyor.

9/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Aye Eer senin sylediin yntemi kullanrsak ayn Aye Bora fazla kez oynayabiliriz. Mesela, 7 23 Aye Bora . . . olsun. Bir sonraki seferde 23 7 ... mmkn.

kolonu birden ... semi ... olmas

Cenk Peki 7, 23, 31, 34, 40 ve 48 saylarndan oluan kolon bu yntemle ka kez elde edilir? Aye bu 6 saydan herhangi birisini iaretlediinde Bora kalan 5 saydan herhangi birisini iaretleyebilir. Buna gre bu saylardan oluan kolon bu yntemle 654321 kez elde edilir.

10/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

O halde 49 48 47 46 45 44 kolon ierisindeki her bir kolon 6 5 4 3 2 1 kez tekrar ettiinden 49 48 47 46 45 44 = 13 983 816 654321 farkl kolon sz konusudur. Bu kadar kolonu oynamaya ne para yeter ne de zaman!

11/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Saysal lotodan vazgeip Aye, Bora, Cenk ve Derya bri oynamaya karar verirler. Cenk Bana yine ayn el geldi! Derya Bu ok zor bir ihtimal! Bri, bir deste (52 kart) kadn oyunculara 13 er 13 er datlmasyla oynanan bir oyun olduuna gre, Soru Brite ka farkl el sz konusudur? Aye Loto probleminin bir benzeri: Cenkin kartlar birer birer aldn dnelim. lk kart destedeki 52 karttan herhangi birisi olabilir. lk kart ne olursa olsun ikinci kart kalan 51 karttan biri olabilir. Byle devam edilecek olursa 13 kart iin 52 51 50 40 farkl durum sz konusudur.
12/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Derya Ancak bu durumda her el yine birden fazla kez saylm olur. Gerekten de Cenk elindeki katlar dizip katlar Ebruya gsterse Ebru katlarn hangi srada geldiini bilemez. Tahmin etmeye alsa ilk kart iin 13, ikinci kat iin 12, bu ekilde devam edilse Cenk bu katlar 13 12 11 3 2 1 farkl srada alm olabilir. Bu durumda briteki farkl el says 52 51 50 40 = 635 013 559 600 13 12 11 3 2 1 olur. Grdn gibi bu ihtimal gerekten ok az.

13/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Sonuta 6 davetli satran oynamaya karar verirler (Aye hakem olur). Soru Bu durumda birbirleriyle ka farkl ma yapabilirler? A
0Z0Z0Z0Z Z0Z0Z0Z0 6 0Z0Z0Z0Z 5 Z0Z0Z0Z0 4 0Z0Z0Z0Z 3 Z0Z0ZkZ0 2 0Z0ZqZ0Z 1 Z0Z0J0Z0
8 7 a b c d e f g h 8 7

B
0Z0Z0Z0Z Z0Z0Z0Z0 6 0Z0Z0Z0Z 5 Z0Z0Z0Z0 4 0Z0Z0Z0Z 3 Z0Z0ZkZ0 2 0Z0ZqZ0Z 1 Z0Z0J0Z0
a b c d e f g h 8 7 6

C
0Z0Z0Z0Z Z0Z0Z0Z0 0Z0Z0Z0Z 5 Z0Z0Z0Z0 4 0Z0Z0Z0Z 3 Z0Z0Z0Z0 2 0Z0Z0Z0Z 1 Z0ZQJ0S0
a b c d e f g h

14/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Bora Bu problem daha nce tarttmz oturma dzeni ile ilgili probleme benziyor. 6 kii 6 sandalyeye ka farkl ekilde oturabilir? Bu sorunun cevabnn da 720 olduunu sylemitik. Cenk Ancak ayn satran tahtas bandaki iki kiinin yer deitirmesi bir eyi deitirmez. Bora nn syledii say doru deil! Fazla! Derya Hatta ayn iki kii A masasnda da oynasa, B masasnda da oynasa bir ey deimeyecektir.

15/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Ayenin Doum Gn Partisi

Ebru O halde bu 3 masa 3 2 1 deiik ekilde yerletirilebileceinden ve masalardaki kiiler iki deiik ekilde oturabileceinden ayn iftler 2 2 2 = 8 farkl oturu ekliyle masada ayn ma yapacaklar. Fahri Dolaysyla ayn ma serisi iin 6 8 = 48 farkl yerleim dzeni mmkndr. Bylece 654321 720 = = 15 (2 2 2) (3 2 1) 48 farkl ekilde ma yapabilirler.

16/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Kmeler

Kmeler

Tanm Nesnelerin bir (iyi tanmlanm) topluluuna kme denir. Bir kmeyi oluturan nesnelere ise bu kmenin elemanlar denir. rnek Bir iskambil destesinde bulunan kartlar. Ayenin doum gn partisine katlanlar (Bu kmeyi P ile gsterelim). 6 saydan oluan saysal loto kolonlar. R, gerel saylar kmesi. Q, rasyonel saylar kmesi. Z, tam saylar kmesi. Z+ , negatif olmayan tam saylar kmesi. N, pozitif tam saylar (doal saylar) kmesi. , bo kme.

17/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Kmeler

A bir kme ve b de bu kmenin bir eleman ise bu durum b A , eleman deil ise b A eklinde gsterilir. / Bir A kmesinin eleman says |A| ile gsterilir (baz kaynaklarda n(A) gsterimi de kullanlmaktadr). Buna gre |P| = 7, |Z| = ve || = 0 olur. Kmeler P = {Aye, Bora, Cenk, Derya, Ebru, Fahri, Gazi} eklinde elemanlar (kme) parantez(i) ierisinde listelenerek ya da P = {Aye ve misarleri} eklinde szle de tanmlanabilir.

18/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Kmeler

Kmeler ounlukla daha geni bir kmenin baz zelliklerini salayan elemanlarnn topluluu olarak tanmlanr. Bu durum yine kme parantezi ve : simgesi (bazen de | simgesi) yardmyla gsterilir. {x Z : x 0} = Z+ , {x P : x erkek} = {Bora, Cenk, Fahri, Gazi} = E

19/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Kmeler

Bir A kmesinin her eleman B kmesinin de elemanysa A kmesi B kmesinin alt kmesidir denir (A kmesi B kmesinin tm elemanlarn bulundurabilecei gibi hi birisini de bulundurmayabilir). A kmesi B kmesinin alt kmesi ise bu durumu A B eklinde gstereceiz. Yukarda tanmlanan kmelere gre, E P, olur. A B gsterimiyle A kmesinin B kmesinin alt kmesi olduu ancak B kmesinin tm elemanlarn bulundurmad ifade edilecektir. Dolaysyla yukardaki say kmeleri iin kullanlan simgesi simgesiyle deitirilebilir.
20/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

N Z+ Z Q R

Saymann Temelleri

Kmeler

Verilen iki kme yardmyla yeni kmeler tanmlayabiliriz: ki kmenin arakesiti (kesiimi) her iki kmeye de ait olan elemanlarn kmesidir. A ve B kmelerinin arakesiti A B eklinde gsterilir.D = {x P : x 21 yandan byk} = {Aye, Bora, Cenk} olsun. D E = {Bora, Cenk} olur. Arakesiti bo kme olan kmelere ayrk kmeler denir. ki kmenin birleimi ise elemanlar en az bu iki kmenin birinde olan kmedir. A ve B kmelerinin birleimi A B eklinde gsterilir. D E = {Aye, Bora, Cenk, Fahri, Gazi} A ve B kmelerinin fark ise A kmesine ait olup B kmesine ait olmayan elemanlarn kmesidir. D\E = {Aye}

21/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Kmeler

A ve B kmelerinin simetrik fark ise yalnzca A ya da yalnzca B kmesine ait olan elemanlarn kmesidir. A ve B kmelerinin simetrik fark AB ile gsterilir. DE = {Aye, Fahri, Gazi} Kmeler zerindeki kesiim, birleim ve fark ilemleri saylar zerindeki toplama, arpma ve karma ilemlerine benzer. Saylar zerindeki bu ilemlere benzer olarak kmeler zerindeki ilemler de baz kurallara uymak zorundadr. rnein, A (B C ) = (A B) (A C ) olur. (1)

22/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Kmeler

(1) eitliinin doruluunu gstermek iin eitliin sol tarafndaki key bir elemann eitliin sa tarafndaki kmeye ait olduunu ve eitliin sa tarafndaki key bir elemann da eitliin sol tarafndaki kmeye ait olduunun gsterilmesi gerekir. x A (B C ) ise x A ve x B C olur. x A ve x B veya x C olur.

x B ise x A B olur. O halde x (A B) (A C ) dir. x C ise x A C olur. O halde x (A B) (A C ) dir. Benzer ekilde, x (A B) (A C ) ise x (A B) veya x (A C ) olur. x x x x
23/49

(A B) ise x A ve x B x A ve x B C A (B C ). (A C ) ise x A ve x C x A ve x B C A (B C ).
AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Kmeler

Bu yntem yerine Venn emalar da kullanlabilir.

24/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Says

Alt Kmelerin Says Soru n elemanl bir kmenin alt kmelerinin says nedir? Eleman says az olan kmeleri inceleyerek balayalm: Kme Alt kmeleri {a} , {a} {a, b} , {a}, {b}, {a, b} {a, b, c} , {a}, {b}, {c}, {a, b}, {a, c}, {b, c} {a, b, c} Eleman Says Alt kme says 0 1 1 2 2 4 3 8 ... ...

Yukardaki tabloya bakarak n elemanl bir kmenin 2n tane alt kmesi olduu tahmin edilebilir.
25/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Says

Bu tahminin doru olduunu gstermek hi de zor deildir. a1 , a2 , . . . , an n elemanl bir A kmesinin elemanlar olsun. A kmesinin key bir alt kmesi iin: a1 bu alt kmeye ait olabilir veya olmayabilir. ki olaslk var. a1 bu alt kmeye ait olsa da olmasa da a2 nin bu alt kmeye ait olmas iin yine iki olaslk sz konusudur. O halde sadece a1 ve a2 nin bu alt kmeye ait olup olmamas iin 2 2 = 4 farkl durum sz konusudur. Benzer ekilde a3 n alt kmeye ait olup olmamas iin iki durum sz konusudur. Bu durumda a1 , a2 ve a3 iin 4 2 = 8 durum sz konusu olur. . . . Bu ekilde devam edilecek olursa n elemanl bir kmenin tm alt kmelerinin says 2n bulunur.
26/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Says

Teorem n elemanl bir kmenin alt kmelerinin says 2n dir.

aS E bS E cS E {a, b, c} H {a, b} E {a, c} H cS H {a} E {b, c} cS H {b} {c} E E H bS H cS H

ekil: {a, b, c} kmesinin alt kmelerinin seimi iin karar aac

27/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Says

Alt kmeleri numaralandrmak Soru Verilen bir kmenin tm alt kmelerini 0, 1, 2, . . . eklinde nasl numaralandrabiliriz? 1. Yntem ile balayp nce tek elemanl alt kmeleri sonra iki elemanl ve bu ekilde devam etmek. rnein, A = {a, b, c} kmesinin alt kmeleri 0. 1. 2. 3. 4. ... {a} {b} {c} {a, b} . . . eklinde numaralandrlabilir. 2. Yntem Szlk sralamas. Kme parantezlerini ve virgl iaretlerini kaldrarak 0. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. a ab abc ac b bc c eklinde numaralandrlabilir.
28/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Says

Ancak her iki yntemde ilk bata sorulan soruya kolay bir cevap vermiyor. rnein, 10 elemanl bir kmenin 233. alt kmesini yazabilmek iin yukardaki listelerin oluturulmas gerekir. 3. Yntem Bu yntemi A = {a, b, c} kmesi zerinde aklayalm: Eer bir eleman bahsedilen alt kmeye ait ise bu elemann pozisyonunu 1 alt kmeye ait deilse 0 ile gsterelim. rnein {a, c} alt kmesi iin 101 gsterimini kullanalm. Bylece A kmesinin her alt kmesi karakter uzunluundaki bir karakter dizisi (string) ile kodlanm olur. Tersi de dorudur. Yani, her karakterlik 0 ve 1 den oluan karakter dizisine A kmesinin bir alt kmesi karlk gelir.

29/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Says

Onluk sistem kilik sistem karakterlik kod Alt kme 0 0 000 1 1 001 {c} 2 10 010 {b} 3 11 011 {b, c} 4 100 100 {a} 5 101 101 {a, c} 6 110 110 {a, b} 7 111 111 {a, b, c} Artk 10 elemanl bir kmenin 233. alt kmesini hemen yazabiliriz. 233 = (11101001)2 olduu hemen grlebilir. Kme 10 elemanl olduundan karlk gelen kod 0011101001 olur. O halde 233. alt kme {a3 , a4 , a5 , a7 , a10 } olur.
30/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Says

Yukardaki durumu genelletirebiliriz. n elemanl bir kmenin alt kmelerini yukarda yaptmz gibi tam saylarla eletirelim. 0 = 1 = . . . (0)2 (1)2 {an }

x = (111 . . . 1)2 {a1 , a2 , . . . , an } n tane olsun. O halde x = 20 + 21 + 22 + + 2n1 = 2n 1 bulunur. Bylece toplam alt kme saysnn 2n olduunu bir baka ekilde daha kantlam olduk.
31/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Yaklak Says

Alt Kmelerin Yaklak Says

Artk 100 elemanl bir kmenin alt kmelerinin saysnn 2100 olduunu biliyoruz. Bu olduka byk bir say ama ne kadar byk? Soru 2100 saysnn ka basama vardr? Bilgisayar ya da hesap makinesi kullanmadan bu sorunun yantn verebilir miyiz?

32/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Yaklak Says

23 = 8 < 10 33 23 < 1033 2100 < 2 1033 O halde 2100 en fazla 34 basamakldr. Dier taraftan, 210 = 1024 > 1000 = 103 10 10 210 > 103 2100 > 1030

yani 2100 en az 31 basamakldr. Bu bize yaklak bir tahmin verebilir. Ancak, biraz hesapla tam basamak saysn bulabiliriz.

33/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Yaklak Says

Eer bir say k basamakl ise bu say 10k1 says ile 10k says arasndadr (10k1 e eit olabilir ama 10k dan kesin kk olur). 2100 saysnn k basamakl olduunu kabul edelim. Bu durumda 10k1 2100 < 10k eitsizliini salayan k saysn bulmalyz. 10 tabannda logaritma alrsak, (k 1) log 10 100 log 2 < k log 10 k 1 100 log 2 < k olur. Bylece k 1 tam says 100 log 2 saysnn tam deeri olur. Buradan, k 1 = 100 log 2 = 30.10299 = 30 ve k = 31 bulunur ( log 2 0.3010299957 ). O halde say 31 basamakldr.
34/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Yaklak Says

Altrma (1.4.1) 2100 says ikilik sistemde yazldnda ka bit (digit) bulundurur? 299 2 2100 = 299 , = 298 , . . . , = 1 2 2 2
100

kez

olduundan 2100 = (1000 . . . 0)2 bulunur.

101

digit

35/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Alt Kmelerin Yaklak Says

Altrma (1.4.2) 2n nin basamak says iin bir forml bulunuz. 2n says k basamakl olsun. Bu durumda daha nce anlattmz gibi 10k1 2n < 10k (k 1) log 10 n log 2 < k log 10 k 1 n log 2 < k olur. Buradan k 1 = n log 2 ya da

k = n log 2 + 1 bulunur.

36/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Diziler

Diziler

Yukarda bir kmenin alt kmelerini, 0 ve 1 lerden oluan string ifadeler ile kodlamtk. Benzer olarak n karakter uzunluundaki bir string ifadeyi baka sembollerle de oluturabiliriz. rnein, 0 ve 1 yerine a, b, c kullanlacak olursa, n karakter uzunluunda ve birbirinden farkl 3n string ifade elde edilmi olur. Aadaki teorem bunun bir genellemesidir. Teorem k farkl eleman ile oluturulan n karakter uzunluunda birbirinden farkl string ifade says k n olur.

37/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Diziler

rnek isim sim : Cinsiyet : Doum Tarihi : gg/aa/yy il kodu / / 298 ( har ile balayan isimleri gz ard ediyoruz) 2 12 31 (31.02 gibi tarihleri gz ard ediyoruz) 100 81 E/K

l kodu :

O halde elde edilebilecek farkl string says 298 2 12 31 100 81 = 3014684983068170400 olur.

38/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Diziler

Teorem lk karakteri k1 farkl sembol, ikinci karakteri k2 farkl sembol, ve benzer ekilde n. karakteri ise kn farkl sembol kullanlarak oluturulan n karakter uzunluundaki bir string ifade iin k1 k2 kn farkl durum sz konusudur. rnek n basamakl ve negatif olmayan ka farkl tam say yazlabilir? Saynn n basamakl olmas iin en soldaki basamann 0 dan farkl olmas gerekir. Yani, soldaki basamak 1, 2, . . . , 9 rakamlarndan birisi olabilir. Dier basamaklar ise 10 rakamdan herhangi biri olabilir.O halde cevap 9 10n1 olur.

39/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Permtasyonlar

Permtasyonlar

Ayenin doum gn partisinde davetlilerin sandalyelere ka farkl ekilde oturabileceini incelemitik. Sandalyeleri 1, 2, . . . , n eklinde numaralandrdmz dnelim. Bu durumda n kiiyi bu sandalyelere n (n 1) (n 2) 2 1 = n! farkl ekilde yerletirebiliriz (dizebiliriz). (n!, n objenin farkl dizilimlerinin (permtasyonlarnn) says) Teorem n objenin farkl dizilimlerinin (permtasyonlarnn) says n! olur.

40/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Permtasyonlar

lk? a kinci? b abc c acb bac b kinci? a c bca cab c kinci? a b cba

ekil: {a, b, c} kmesinin permtasyonlar iin karar aac

Aktr ki, n elemanl bir kme iin en stteki dmden kan ok says da n olacaktr. Dolaysyla bir sonraki seviyede n dm yer alacak ve bu dmlerin her birinden n 1 tane ok kacaktr. Bu ekilde devam edilecek olursa en alt seviyede n! dm yer alr.
41/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Sral Alt Kmelerin Says

Sral Alt Kmelerin Says

Soru 100 atletin katld bir yarta ilk 10 atletin derecesi dikkate alnacaktr. Buna gre yarta ilk 10 atlet iin ka farkl sralama sz konusu olur? 1. 100 O halde cevap 100 99 98 91 olur. 2. 99 3. 98 ... ... 10. 91

42/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Sral Alt Kmelerin Says

Soruyu genellersek: n atletten ilk k tanesi ka farkl ekilde sralanr? Teorem n elemanl bir kmenin k elemanl alt kmeleri n(n 1)(n 2) (n k + 1) farkl ekilde sralanr. Dier taraftan n(n 1)(n 2) (n k + 1) = olur. n! (n k)!

43/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Verilen Byklkte Alt Kmelerin Says

Teorem n elemanl bir kmenin k elemanl alt kmelerinin says n(n 1) (n k + 1) n! = k! k!(n k)! olur. Kant. Az nce n elemanl bir kmenin k elemanl alt kmelerinin n! farkl ekilde sralandn syledik. n(n 1) (n k + 1) = (n k)! Burada sralamann nemi olmadndan, her bir alt kme birden fazla kez saylm olur (Ayenin partisinden biliyoruz ki, aslnda her bir k elemanl alt kmeyi k! kez saydk). Bu durumda hibir sralama yapmakszn k elemanl alt kmelerin says n(n 1) (n k + 1) n! = k! k!(n k)!
44/49 AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

olur.
Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Verilen Byklkte Alt Kmelerin Says

n k

n! k!(n k)!

(n nin k l kombinasyonu) 49 6

Saysal lotoda farkl kolonlarn says: Partideki el skma says: n k 7 2

saylarna binom katsaylar da denir (daha sonra detayl olarak n =1 n n =1 0 0 =1 0 n elemanl bir kmenin bir tane n elemanl alt kmesi vardr.

inceleyeceiz).

n elemanl bir kmenin bir tane 0 elemanl alt kmesi vardr (). Yukardaki ifade iin de dorudur.
Anadolu niversitesi

45/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Saymann Temelleri

Verilen Byklkte Alt Kmelerin Says

Teorem Binom katsaylar aadaki zdelikleri salar: n k n k = = n nk n1 n1 + k 1 k n n n n n + + + + + 0 1 2 n1 n (2) (3) (4)

2n =

46/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Verilen Byklkte Alt Kmelerin Says

Kant. nce (2) zdeliini kantlayalm. S kmesi n elemanl bir kme olsun. (2) eitliinin sol taraf S kmesinin k elemanl alt kmelerinin saysn, sa taraf ise n k elemanl alt kmelerinin saysn gsterir. Bu iki saynn eit olduunu grmek iin her bir k elemanl alt kmenin n k elemanl alt kmeye karlk geldiini grmeliyiz. n k elemanl alt kmeleri k elemanl kmelerin S iindeki tmleyenleri olduundan bu kmelerden eit miktarda olmas gerekir.

47/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Verilen Byklkte Alt Kmelerin Says

imdi de (3) zdeliini kantlayalm: 1 1 n = + k(n k) nk k eitliinden yararlanrsak (bu eitliin her iki tarafn (n 1)! ile arpp, (k 1)!(n k 1)! ile blersek), n k = n! k!(n k)! = = sonucuna ularz. (n 1)! (n 1)! + (k 1)!(n k)! k!(n k 1)! n1 n1 + k 1 k

48/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi

Saymann Temelleri

Verilen Byklkte Alt Kmelerin Says

Son olarak (4) zdeliini kantlayalm: n 0

0 elemanl alt kmelerin says

n 1
1 elemanl alt kmelerin says

n 2
2 elemanl alt kmelerin says
2n

+ +

n n1
n-1 elemanl alt kmelerin says

n n
n elemanl alt kmelerin says

49/49

AYRIK MATEMATK 20112012 Gz Dnemi

Anadolu niversitesi