Professional Documents
Culture Documents
4 Studimi Investiv
4 Studimi Investiv
Studimi Investiv
Studimi investiv njihet edhe me emrin programi investiv, elaborati investiv, dhe studimi i fizibilitetit. Studimi investiv paraqet bazen per marrjen e vendimit perfundimtar lidhur me aprovimin apo refuzimin e projektit te caktuar investiv. Pra STUDIMI INVESTIV (studimi fizibilitetit) ka te bej me nje analize me te veqant te: investitorit, tregut, aspekteve tekniko-teknologjike, dhe aspekteve ekonomiko-financiare. Hartimi i studimit investiv mund te zgjate prej 3 muajsh deri 2 vite, nderkaq ajo zakonisht merr pjese ne koston e investimit deri ne 5%. Studimi investiv duhet te jete i afte qe te jap pergjigje ne keto pyetje: -Sa eshte projekti ne pajtim me prioritetet zhvillimore te shtetit dhe sa eshte politika makroekonomike ne harmoni me qellimet e projektit? -A ekziston kerkese e mjaftueshme per autputet e projektit investiv? -A eshte zgjidhur alternativa me e mire teknologjike nga alternativat e mundshme? -A eshte projekti ekonomikisht dhe financiarisht i arsyeshem? -Qfar raporti ekziston ndermjet projektit dhe rrethines, etj?
d)treguesit e efikasitetit te investimeve (NPV, IRR, PAY BACK PERIOD, PI, etj).
dedikohet produkti tregut te brendshem apo edhe te jashtem, etj. Analiza e tregut te shtijes duhet te perfshije: -Analizen e kerkeses, -Analizen e ofertes, -Analizen e qmimeve, -Projeksionin e plasmanit (shtijes).
3)Faktoret social, 4)Faktoret ekonomik (niveli i te ardhurave kombetare dhe levizja e tyre,
levizja e qmimeve, konsumit, politikat makroekonomike te vendit, etj). Gjate analizes se kerkeses apo gjate projeksionit te kerkeses gjithmon duhet te operohet me te ashtuquajturen kerkesen agregate (Ka) e cila perbehet nga kerkesa ekzistuese ne vitin paraprak (ke), kerkesa e re apo e pritur ne vitin e ardhshem (kr), kerkesa zavendesuese (kz) dhe kerkesa e palotesuar ne vitin paraprak (kp).
Pra: Ka = ke + kr + kz + kp
ANALIZA E OFERTS Analiza e ofertes per produktet e caktuara
mund te behet duke i bazuar ne te dhenat lidhur me levizjet e prodhimit te produkteve te caktuara, importit dhe eksportit te tij ne tregjet ku edhe synohet plasmani i produktit te caktuar. Si dhe rendesi te veqante duhet kushtuar kapaciteteve ekzistuese, shkalles se shfrytezimit te tyre, nivelit teknologjik te kapaciteteve, etj. Gjate projeksionit te ofertes (analizes se ofertes) gjithashtu duhet te operohet me te ashtuquajturen oferten agregate (Oa) e cila perbehet nga prodhimi ne tregun perkates (pr) i zbritur per eksportin nga ai treg (e) dhe i rritur per importin ne ate treg (i),
Pra: Oa = pr e + i
Ne baze te analizes se ofertes ne te kaluaren si dhe ne baze te analizave mbi kerkesen ne te ardhmen, behet projeksioni i ofertes per periudhen e ardhme, pra per tere ciklin e eksploatimit.
www.provimet.co.nr
Projeksioni i Plasmanit
Tek projeksioni i plasmanit duhet te analizohen kushtet dhe mundesite e shitjes, siq jane aranzhmanet afatgjata, politika e qmimeve, promovimet, kreditimi, rrjeta e shitjes, etj. Ne baze te analizes dhe projeksionit te kerkeses dhe ofertes mund te behet krahasimi mes tyre dhe vlersimi i mundesive te plasmanit, me qrast mund te ndeshemi me tri raste te mundshme sa i perket ofertes dhe kerkeses.
1)Oa = Ka (ne kete rast plasmani i produkteve mund te behet vetem ne saje
te risive qe sillen me ane te ofertes se produkteve te caktuara si p.sh: qmim me konkurues, cilsi, funksionalitetin, etj) 2)Ka > Oa (Ne kete rast ekziston kekersa e paplotesuar ne treg lidhur me produktin e caktuar, dhe plasmani ne kete rast eshte i mundshem), 3)Ka < Oa (Ne kete rast mundesite per plasmanin e produktit te caktuar jane te kufizuara, plasmani mund te jete i mundshem vetem e vetem nese produkti i caktuar ka qmim shume me te lire se mesatarja e deges, dizajn shume terheqes dhe cilsi shume te larte).
4.4.ZGJIDHJA TEKNIKO-TEKNOLOGJIKE
Zgjidhja tekniko-teknologjike duhe tu pershtatet sinjaleve te tregut dhe prognozave mbi tregun potencial. Eshte e rendesishme zgjidhja teknologjike sepse e percakton ne menyre afatgjate kapacitetin prodhimit dhe ka ndikim shume te madh ne shpenzimet e projektit investiv, si gjate realizimit ashtu edhe gjate periudhes se eksploatimit. Analiza tekniko-teknologjike fillon duke dhene pasqyren e alternativave te mundshme te zgjidhjes tekniko-teknologjike dhe te kritereve ne baze te cilave behet zgjidhja. Nder kriteret e percaktimit te tekonlogjise perkatese mund te permenden:
-Referencat e furnitorit lidhur me tekologjine, -Nivelin tekinko-teknologjik, automatizimin, informatizimin, etj, -Kapacitetin prodhues, -Normativat e shpenzimeve per njesi prodhimi, -Kushtet e kontraktimit (menyra dhe afati i pageses, kohzgjatja e mirmajtjes se tyre, etj), -Numrin dhe strukturen e nevojshme te personelit, etj.
www.provimet.co.nr
Ne baze te ketyre kritereve behet rangimi dhe arsyetimi i alternativave te ndryshme te teknologjise. Informatat mbi zgjedhjen e teknologjise mund te mirren nga sistemi informativ dhe rrjetat e telekomunikimeve, nga kerkimet dhe studimet shkencore, nga ndermarrjet tregtare, ne panaire drejtepersedrejti, etj.
materiale gjate procesit te prodhimit. -Skemen e transportit te brendshem dhe te deponimit te stoqeve te
lendeve te para, te produkteve te gatshme, etj, -Ndikimin ne rrethine dhe ekologji, etj. Ne rastet e teknologjise se importuar nga bota e jashtme vemendje duhet kushtuar kushteve te transferit te teknologjise, se a behet ajo ne forme te know how, patentit, licences, modeleve mbrojtese, etj.
Zgjidhja teknike
Ne kete pjese te studimit investiv (studimit te fizibilitetit) behet specifikimi i pajisjeve te nevojshme dhe instalimeve te objekteve ndertimore te nevojshme per realizimin e procesit teknologjik. Ne zgjidhjen teknike duhet perfshire:
Objektet dhe pajisjet kryesore per prodhim, Objektet dhe pajisjet ndihmese, Objektet per destinim te pergjitshem, Objektet e infrastruktures, Objektet dhe pajisjet per mbrojtjen e ekonogjise, etj.
www.provimet.co.nr
Pajisjet duhet te specifikohen ne nje pasqyre ku duhet perfshire: operacioniet, kapacitetin, turnet, qmimin bleres dhe shepnziet e nderlidhura. Struktura e pajisjeve perfshin:
Pajisjet teknologjike (pajisjet prodhuese, pajisjet kontrolluese, instalimet e ndryshme ne forme tubash e kabllosh, etj). Pajisjet ndihmese (pajisjet energjetike, kazanat e nxehjes, pompat, kompresoret, etj), Pajisjet per deponim (ormanet, paletat, etj), Pajisjet per transport (kamioniet, vagonat, lokomotivat, etj), etj.
Objektet si dhe qmimi i ndertimit te tyre duhet te specifikohen ne nje pasqyre. Struktura e objekteve ndertimore perfshin:
Objektet prodhuese, Objektet per deponim, Objektet per administrate, Objektet energjetike, Objektet ndihmese, etj.
www.provimet.co.nr
Shpenzimet e inputeve materiale dhe energjetike per nje njesi prodhimi jane tregues i rendesishem i efikasitetit te zgjedhjes tekniko-tekonlogjike, dhe eshte percaktues i aftesive konkuruese ne treg.
Planifikimi i Personelit
Planifikimi i personelit behet duke u bazuar ne zgjedjet tekninkoteknologjike, vellimit te planifikuar te prodhimit, organizimit te punes ne turne, orari i punes, etj. Struktura e personelit perfshine te punesuarit qe jane drejteperdrejte te lidhur me prodhimin, ata qe punojne ne punet sherbyese dhe pergaditore, puntoret udheheqes dhe puntoret administrative. Gjate planifikimit te personelit duhet te llogariten te ardhurat e tyre dhe te paraqiten ne menyre tabelare, te ardhurat personale duhet te llogariten ne baze te tregut te punes dhe te kontratave kolektive te punetoreve.
depertim ne treg, 3)ekzistimi i objekteve te infrastruktures, 4)qmimi i fuqise punetore dhe 5)disponimi me lende te pare.
4.6.ASPEKTET ORGANIZATIVE
Ne kete pjese te studimit investiv (te fizibilitetit) projektohet struktura organizative. Gjate planifikimit te struktures organizative projektohen: kanalet e komunikimit (sistemi informatik), si dhe kualifikimet e nevojshme per kete. Ne kuader te aspekteve organizative duhet te shqyrtohet se si do te organizohet procesi i realizimit te projektit investiv me qrast analizohet menyrat e organizimit te ekipes per realizimin e projektit investiv, me konkretisht numri dhe perberja kualifikuese e ketj ekipi.
4.8.ANALIZA FINANCIARE
Analiza financiare ne studimitn investiv (programin investiv) fillon me percaktimin e vellimit te nevojshem te mjeteve financiare per realizimin e projektit investiv, pastaj identifikohen burimet e financimit, obligimet ndaj burimeve te financimit, etj.
www.provimet.co.nr
Planifikimi i autputeve te porjektit investiv na ndihmon ti percaktojne te ardhurat dhe shpenzimet me qrast mund ta ndertojme bilancin e gjendjes dhe te suskesit si dhe pasqyren e cash flow.
Burimet e mjeteve financiare duhet te analizohet me qellimt qe te sigurohet qmimi sa me optimal i kapitalit per financimin e projektit investiv. Burimet e mjeteve financiare mund te jene vetanake dhe te huazuara. Burimet financiare vetanake jane mjetet financiare te investitoreve qe jane te gatshem qe ti investojne ne realizimin e projektit investiv. Burimet financiare te huazuara mund te jene ato mjete financiare qe investitorit i huazojne, p.sh: kredite afatgjata, kredite per pajisje, kredite afatshkurtera, etj. Burim i mjete financiare mund te jete edhe emitimi i letrave me vlere (aksionet, obligacionet, etj). Per te llogaritur qmimin e kapitalit te angazhuar ne projektin investiv mund te llogaritet i ashtuquajturi qmimi mesatar i kapitalit (weight average cost of capital, WACC). Qmimi mesatar i kapitalit (qmk) varet nga shume e pergjithshme e kapitalit te angazhuar (Sh), nga shuma e kredise (Kr) dhe nga kamata e kredise (Ka). Pra kemi:
QMK = (Kr*Ka)/Sh
-Kamata mund te llogaritet ne disa menyra. Obligimi i teresishem llogaritet me kete formule:
An = K x (1+i)n
P.sh. nese marrim kredi 1.000, per 5 vite me kamate 6%. Kamata do te
lloragiret keshtu: 1.000 x 0.06 = 60 (kamata vjetore), 5vite x 60 = 300, pra obligimi i teresishem eshte 1.000 + 300 = 1.300. Ne kete rast anutieti vjetor mund te llogaritet 1.300:5vite = 260, por anuiteti mund te llogarite edhe keshtu: = 1.000 x (1+0.06)5 = 1.000 = 1.338 obligimi i teresishem, ndersa anuiteti vjetor mund te llogaritet 1.338:5vite = 267 (anuiteti vjetor).
An = K x (1+i)n
ardhurave te pergjithshme nga afarizmi, ketu hyjne edhe te ardhurat nga plasmanet financiare, te ardhurat e jashtzakonshme, etj. Shpenzimet e afarizmit (shpenzimet materiale, jomateriale, pagat bruto, etj) llogariten ne analizen tekniko-teknologjike dhe merren prej tabelave perkatese. Perpos shpenzimeve te afarizmit perfshihen edhe shpenzimet e amortizimit, shpenzimet e financimit mund te mirren prej tabelave te llogaritjes se amortizimit dhe te kamates nga kredite e ndryshme. Fitimi bruto (diferenca midis te ardhurave dhe shpenzimeve) eshte shenje e pare mbi suksesin financiare te projektit investiv. Pra Simulimi i bilancit te suksesit per vitet e afarizmit (1,2,...n) jep informaten e pare te rendesishme mbi mundesine e suksesit te projektit investiv. Si informate tjeter mbi suksesin e projektit mund te nxirret edhe qmimi i kostos se produktit dhe te krahasohet me qmimin e saj ne treg. Qmimi i kostos per njesi (Qk) kalulohet me kete formule: Qk = shpenzimet materiale + amortizimi + pagat + tatimet dhe taksat Nese qmimi i kostos eshte me i vogel se qmimi ne treg projekti do te realizoj fitim ne lartesi te kesaj diference, nese qmimi i kostos eshte i barabart me qmimin ne treg atehere projekti eshte ne kufi te rentabilitetit.
www.provimet.co.nr